GORIVE EIJE

Izdradili : Damir Kuzmi

Tihomir Hitrec

UVOD
Ekoloka svijest postaje jedan od vanih
faktora funkcioniranja u suvremenom
svijetu
U najvee zagaivae okolia, osim
industrijskih kompleksa, ubrajaju se
vozila na motorni pogon
Automobilska industrija ulae golema
sredstva u istraivanje novih energija
koje toliko ne zagauju okoli

POVIJEST GORIVIH
ELIJA

1839. William R. Grove otkrio da se

elektrokemijskim spajanjem vodika i kisika
dobiva elektrina struja

1889. L. Mond i C. Langer unaprijedili su gorivu

eliju dodajui izmeu elektroda poroznu
vodljivu membranu
krajem XIX stoljea uvode naziv goriva elija
1932. F.T. Bacon smilja tehniki upotrebljiva
rjeenja
sredinom 50-tih godina proizvode se prve gorive
elije za pogon malih elektrinih ureaja
sredinom 60-tih godina zapoela je upotreba
gorivih elija u svemirskim letjelicama

Prvo vozilo koje je imalo pogon na gorive elije

Tim za razvoj 5kW elije s

fosfornom kiselinom , 1965

Proizvodnja alkalijske elije

za Apollo projekt, 1964

PRINCIP RADA GORIVE

ELIJE
gorive

elije ili gorivi lanci su

elektrokemijski pretvarai energije koji iz
kemijske energije goriva izravno, bez
pokretnih dijelova i izgaranja, proizvode
elektrinu (i toplinsku) energiju
Po svome su naelu rada gorive elije
sline baterijama, ali za razliku od njih,
gorive elije zahtijevaju stalan dovod
goriva i kisika

Gorivo moe biti vodik, sintetski plin (smjesa

vodika i ugljinog dioksida), prirodni plin ili
metanol

Produkti njihove

reakcije s kisikom su
voda, elektrina struja i toplina, pri emu
je cijeli proces, zapravo, suprotan procesu
elektrolize vode

Anoda je pozitivna
elektroda na kojoj se
odvija reakcija oksidacije
(gubljenje elektrona)
Katoda je negativna
elektroda u
elektrolitikoj eliji na
kojoj se odvija reakcija
redukcije (primanje
elektrona) kad kroz eliju
tee struja.

PREDNOSTI
visoka

energetska vrijednost
obnovljive i neograniene koliine
dostupne u spojevima
u reakciji s kisikom ne proizvodi tetne
tvari, jer je produkt izgaranja voda
neotrovan je i ne zagauje okoli

NEDOSTACI
proizvodnja

i dobivanje vodika
transport i skladitenje
sigurnost (osobito u prometu)
trenutno preskupo za ire trite

PODJELA GORIVIH
ELIJA
gorive elije s alkanim elektrolitom
gorive elije sa fosfornom kiselinom
(pafc)
gorive elije s polimernom membranom
(pemfc)
gorive elije s rastaljenim karbonatima
kao elektrolitom (mcfc)
gorive elije s vrstim oksidima (sofc)

GORIVE ELIJE S
ALKANIM
ELEKTROLITOM
Ova vrsta gorivih elija koristi se u
svemirskim letjelicama kao izvor elektrine
energije, a voda nastala reakcijom kisika i
vodika se koristi za pie
Glavna prepreka komercijalnoj upotrebi
ovih gorivih elija je relativno velika
potrebna koliina platine, kao katalizatora,
to uzrokuje visoke trokove

Nedostaci alkalnih gorivih elija:

- visoka cijena zbog velikih koliina platine
- potrebna je visoka istoa vodika i kisika zbog
osjetljivosti ovog tipa gorivih elija na prisustvo
ugljikovih spojeva
Prednost alkalnih gorivih elija:
- visoka iskoristivost
Primjena i perspektive:
- upotrebljavaju se u svemirskim letjelicama, a
mogua je primjena u vozilima, podmornicama i
stacionarnim objektima

tri ovakva 12kW sistema osiguravaju

elektrinu energiju i vodu za pie u
svakoj svemirskoj letjelici iz NASA-ine
space shuttle flote

GORIVE ELIJE SA FOSFORNOM

KISELINOM (PAFC)
Kao elektrolit se upotrebljava koncentrirana
sumporna kiselina4
Radna temperatura ovog tipa gorivih
elija je oko 200C
Ova goriva elija dozvoljava prisutnost
1-2% CO i malo sumpora u vodiku
Nema dovoljno topline za proizvodnju
pare, ali se iskoritenje moe poveati
iskoritavanjem otpadne topline za
zagrijavanje vode

 Prednosti

gorivih elija sa fosfornom

kiselinom:
-relativno dobro podnoenje prisutnosti CO i
sumpora to omoguava upotrebu vodika
dobivenog na mjestu eksploatacije iz
metanola, benzina ili drugih ugljikovodika
- dobro poznavanje problema pogona
Nedostatak gorivih elija sa fosfornom
kiselinom:
- upotreba platine kao katalizatora

GORIVE ELIJE S POLIMERNOM

MEMBRANOM (PEMFC)
Kao elektrolit se upotrebljavaju membrane
od polimera koje imaju mogunost
proputanja katona, a elektrone ne
proputaju
Ova vrsta gorivih elija nije osjetljiva na
prisutnost CO2 u struji vodika, to
omoguuje upotrebu vodika dobivenog na
mjestu upotrebe iz metanola ili benzina, uz
uklanjanje CO
Katalizator na elektrodama je platina

Prednosti gorivih elija sa polimernom

membranom:
- niska radna temperatura omoguuje mobilnu
upotrebu
- u odnosu na druge gorive elije ima relativno veliku
snagu po jedinini volumena
- mogua je izvedba regenerativnog sistema sa
membranskim elektrolizom koji upotrebljava istu
tehnologiju
Nedostaci gorivih elija sa polimernom
membranom:
- nedovoljna koliina topline za izdvajanje vodika iz
metanola ili benzina
- osjetljivost na prisutnost CO i sumpora u struji
vodika
- potrebno je ovlaivati struju vodika radi poveanja
trajnosti membrane

GORIVE ELIJE S RASTALJENIM

KARBONATIMA KAO ELEKTROLITOM
(MCFC)
Elektrolit je najee mjeavina Li2CO3 i
K2CO3
Radna temperatura je oko 650C
Iskoristivost je, kod sistema koji
iskoritavaju otpadnu toplinu, prela 50%
Potrebna je visoka radna temperatura da bi
se postigla zadovoljavajua provodnost
elektrolita, a iskoristivost naglo pada sa
smanjivanjem temperature

Prednosti gorivih elija s rastaljenim

karbonatima:
- mogunost proizvodnje pare za izdvajanje vodika iz
benzina ili metanola
- mogunost kogeneracije
- visoka radna temperatura omoguuje direktnu
upotrebu metanola kao goriva
- nisu potrebni plemeniti metali kao katalizator
Nedostaci gorivih elija s rastaljenim
karbonatima:
- zbog visokih temperatura potrebni su skupi
materijali
- potrebno je izolirati eliju

GORIVE ELIJE S VRSTIM

OKSIDIMA (SOFC)
Elektrolit je ZrO2
Radna temperatura se kree oko 1000C
Zbog visoke radne temperature nisu potrebni
skupi katalizatori
Ukupna iskoristivost se moe poveati
iskoritavanjem otpadne topline za
proizvodnju pare
Predvia se iskoristivost od preko 60%

 Prednosti

gorivih elija s vrstim osksidima:

- nema potrebe za ovlaivanjem plinova
- visoka radna temperatura smanjuje cijenu
katalizatora
- mogunost kogeneracije
- vrsti elektrolit
Nedostaci gorivih elija s vrstim oskidima:
- upotreba skupih keramikih materijala
- potrebna je izolacija elije

ZAKLJUAK
Iako je teko predvidjeti kakav e biti razvoj
motora a time i automobila na alternative
ekoloke pogone ipak sa sigurnosti se moe
rei da je industrija prepoznala da fosilna
goriva nemaju gotovo nikakvu budunost i
da je potrebno stvoriti nove izvore energije
Elektrini pogon iako jo najstarija
alternativna ideja od svih nije dospio u
masovniju upotrebu to zbog tehnikih
manjkavosti (akumulatora), to zbog slabe
potpore istraivanjima

On ima najsvjetliju budunost, naroito kad se usavre

solarne elije
Danas najintenzivnija istraivanja se provode na
gorivim elijama i uskoro se oekuje i prvi automobil
koji e ih koristiti
Vodika na zemlji ima u gotovo neogranienim
koliinama i ono bi mogao stotinama godina
zadovoljiti nae potrebe za energijom
Zanimljivo je napomenuti da vea intenzivnost na
istraivanjima nije ba potaknuta ekolokim
problemima, ve sve manjim koliinama fosfatnih
goriva u zemlji i sve veim poskupljenjem nafte koje
je uzrokovano mnogim ratnim dogaanjima na
Bliskom Istoku

Ipak glavno je da su se stvari pokrenule s mrtve

toke i da je veina svjetskih zemalja prepoznala
da u fosfatnim gorivima nema budunost
Ali trebamo napomenuti da e ipak u sljedeih 20
godina gotovo sigurno benzinski i diesel motori
prevladavati u automobilima iako dugorono
gledajui oni nemaju budunost

HVALA NA PANJI