BLM4

M-N-Q

BLM 4: M-N-V
4.1. ZOSTATK SSTEMLER
Yapda deme zerinde bulunan sabit ve hareketli ykleri kolonlara aktaran yap eleman olan kiri,

1. Bir boyutu dierine gre kk olan [b,h<<L] [b,h, L: kiri genilii, ykseklii, akl]
2. Ykleri genellikle ubuk eksenine dik uygulanan
3. Akl [L] boyunca tekil ve yayl ykle yklenebilen
4. Kendi ve uygulanan ykler altnda eilmeye kar diren gsterebilen
5. Malzeme zellikleri bilinen
6. Yk ve dayanm zelliklerine gre belirli noktalarndan mesnetlenen

prizmatik ubuklara kiri denir. Kiriler tatbik edilen ykleri belirli noktalara [mesnetlere] emniyetli bir
ekilde aktaran yap elemandr. Bu kirilerin 1. Blmde aklanan Fx=0, Fy=0 ve M=0 denge
denklemi ile incelendiinde,
1. bilinmeyenden az bilinmeyeni varsa sisteme [tayc olmayan, rijit deil] labil
P

mafsal

mafsal

2. denge denklemi ile mesnet tepki kuvvetleri ve kesit tesiri olan moment, kesme kuvveti ve
eksenel kuvveti bulunabilen sistemlere izostatik
q

1
2

1
q

1
1

2
2

3. Bu denge denklemi ile kesit tesirleri ve mesnet tepki kuvvetleri bulunamayan ve zm

iin ilave denge denklemlerine ihtiya duyulan ve ten daha fazla bilinmeyeni olan sistemlere
ise hiperstatik

sistemler denir. Bu ksmda izostatik sistemlerin zm yaplacaktr.

hiperstatik sistemlerin zm,

114

Gerek izostatik gerekse

BLM4

M-N-Q

P
P

6-3=3.
dereceden
hiperstatik

4-3=1. dereceden hiperstatik

q

3
2

9-3=6.
dereceden
hiperstatik

6
5

3
2

6
5

1. Sistemin tad ve tamas dnlen ykler [rzgar, deprem] altndaki kesit tesirleri [M,
N,V],
2. [M,N,V] kesit tesirlerini msaade edilebilen ller [deplasman, gerilme]

iinde emniyetle

tayabilecek malzeme ve kesit [mukavemet konusu].

3. 1. ve 2. maddelerdeki kriterler dikkate alnarak sistem boyutlar,

belirlenerek sistem kullanma sunulur. Kpr kirileri, kpr ve at kafes sistemleri dnda betonarme
yaplara izostatik sistemlere pek rastlanmaz. Ancak hiperstatik sistemlerin zm izostatik
sistemlerdeki zm esaslarnn ilave denge denklemlerinin ilave edilmesiyle bulunduu iin izostatik
sistemlerin zm byk nem arzeder.

4.2. ZOSTATK SSTEMLER VE ARET KABUL

Kolon ve kirilerden oluan yap sistemlerinin boyutlandrlmasnda esas olan,

a. Kesme kuvveti [V]

b. Moment [M]
c. Eksenel kuvvet [N]
kesit tesirleri yap elemannn dolaysyla sisteminin,

a. Kesit ve fiziksel [b,h]

b. Mesnet [sabit, ankastre]
c. Yk [q, P]

zelliklerine

gre belirlenir. Kesit tesirlerinin

iaretlerinin belirlenmesinde elemanlarn ekil

deitirmeleri esas olmak zere yaplmasna karn deiik kabuller yaplarak deiik iaret kabulleri
kullanlabilmektedir. Literatrdeki mevcut kaynaklarda eksenel kuvvet iaretinde bir farkllk olmamakla
birlikte moment ve kesme kuvvetlerinin izimlerinde deiik iaret kabullerine rastlamak mmkndr.
Bu notlarda kullanlan iaret kabul aadaki ekildeki gibidir.

115

BLM4

M-N-Q

Yksz

(kendi arl ihmal)

P
Ykl (P)

(kendi arl ihmal)

ekme

Basn
-

Basn

ekme

KESME KUVVET ARET KABUL

ELME MOMENT ARET KABUL

Basn

ekme
EKSENEL KUVVET ARET KABUL

Yukardaki ekillerden de anlalabilecei gibi, eilme momentinden dolay elemannn uzayan yani
ekme meydana gelen ksm art dier ksm ise basn blgesi olarak kabul edilmitir. Bu notlarda
moment alan elemann ekme meydana getiren yzne izilmitir. Kesme kuvvetinde ise kesiti saat
ynnde dndrmeye alan kesme kuvveti art tersi eksi olarak kabul edilmitir. Eksenel kuvvette ise
kesitin boyunu ksaltmaya alan basn kuvveti eksi [-] kesitin boyunu uzatmaya alan ekme
kuvveti ise art [+] olarak kabul edilmitir.

4.3. YKLER

4.3.1. Uygulama Srelerine Gre

Ykler etkime srelerine ve bu sre iinde deiimlerine gre,

1.

Yapya veya sisteme etkime iddet ve sreleri zamanla deiim gsteren [rzgar, karyamur, s, deprem, makine titreimi ve hareketler] gibi yklere HAREKETL ykler,

2.

Yapya veya sisteme etkime iddet ve sreleri zamanla deiim gstermeyen [ kolon,
kiri, deme, duvar, toprak] gibi yklere ZAT [l] ykler,

olarak snflandrlr. Zati ykler, hareketli ykleri emniyetli ve konforlu bir ekilde karlamak iin
yaplan yapy oluturan deme, duvar, sva, kolon-kiri gibi kalc elemanlarn oluturduu yklerdir.

116

BLM4

M-N-Q

nsan yk olarak hareketli bir yk snfna girerken, insann iinde bulunaca konuttun, snfn ve
sinemann yap elemanlar ise zati yk snfna girmektedir.

4.3.2. Uygulama ekillerine Gre Ykler

Ykler etkime durumlarna gre,
1. Tekil yk
Belli bir iddeti ve yn olan kuvvetin etkime noktas sistemin alan veya boyuna gre ok kk ise
bu tr kuvvetlere tekil kuvvet denir. rnein bir otomobil iindeki kiiler yayl yk oluturduu halde
otomobilin tekerleri yere tekil yk olarak etkidii kabul edilir. Tahterevallide bulunan ocuklarn her biri
birer tekil yk olarak alnabilir. Yap sistemlerinde mesnet tepki kuvvetleri, tavana aslm avize,
sralarn ayaklar ve antann sapna uygulanan kuvvetler tekil kuvvet olarak kabul edilebilir.
2. Yayl yk
a. Dzgn [niform] yayl yk
b. gen yayl yk
c. Trapez yayl yk
d. Fonksiyonel yayl yk

olarak aadaki tabloda verildii gibi gruplara ayrlr. Is, mesnet kmesi-dnmesi ve dier yk ve
etkileri Mukavemet ve Yap Statii derslerinde incelenecektir.
TEKL YK

YAYILI YK
gen
Trapez

Dzgn

q1

R P

Fonksiyonel
q2

Moment
M

xn

Sistemdeki yklerin hesaplanmas aadaki ekilde yaplmaktadr.

A
2

K102

(Elastisite modl

S2 100/25

K101

45

K101

4m

S1 50/25

Bir kiri elemannn ykn,

S4 100/25

1
1. Duvar+sva
yk

K102

S3 25/100
Sva

7m

2. Deme yk
+
2.a. Kirilerle 1-2-3-4 yandan evrili
Duvar yk = d x x h kN/m
deme
2.b. Kirilerin kesitii keden a
Duvar
: duvar kalnl
ortaydizilir.
h: katynde
ykseklii-kiri
ykseklii
2.c. Uzun
trapez ksa
ynde
3
: yayl
duvar ykler
malzemesi
birim
hacim arl (t/m ) +
gen
kirilere
aktarlr.
2.d. Aktarm TS500 bantlar ile
zm kolaylatrmak iin dzgn
Deme
yayl yk haline getirilir.

Sva

1m
d

Duvar

q= Duv
d x x h kN/m
+
Deme

3. Kiriin kendi yk [bxhx1x]

oluturur.

Kiri 101

+
Kiri 102

117

q kN/m

q kN/m

BLM4

M-N-Q

4.3.3. Bir zostatik Sistemin zmde zlenen Yol

1. Bilinmeyen mesnet tepki kuvvetlerinin ve verilen tekil yklerin ubuk eksenindeki iz dmleri
ve yayl yklerin bilekesi olan kuvvetlerin iaretli olduu sistemin serbest cisim diyagram
belirlenir.
10 N
2 N/m

45o

B
6m

3m

2x6=12 N

7.07 N

Bx

7.07 N
3m

6m

Ay

By

2. Bilinen denge denklemleri kullanlarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr.

a. Fx=0
b.Fy=0
c. M=0
118

BLM4

M-N-Q

3. Kiriin herhangi bir ucundan balamak zere kesim yaparak kiriin tamamndaki kesit tesirleri
belirlenir. Kesim yaplacak noktalar,
d. Kiri zerindeki ykn sanda ve solunda
e. Mesnedin sanda ve solunda
f.
1

Kiri zerinde birden fazla yk varsa her ykn sanda ve solunda

3

5 kN

3 kN/m
B
4.5 m
1

P
B

3m
1

q kN/m

5 kN

3m

q kN/m

1 kN/m

A
3m

P
B

4. Buradaki kiriler eilmeye alt iin kesim noktasna moment, kesme ve eksenel kuvvet
etkileri bilinmeyen olarak iaretlenerek bulunur. Bir n noktasnn kesit tesirleri sadan veya
soldan ayn olacandan etkilerin az olduu ynden bulunmas kolaylk salayabilir.

2x6=12 N

7.07 N

n
Bx

7.07 N
3m

6m

Ay

By

2x6=12 N

7.07 N

n
7.07 N
3m

Ay

Vn

Mn

Vn

Nn Nn
Mn

Bx
x

By

5. Bulunan kesit tesirleri kiri boyuna eit boyda izilecek eksenler zerine iaretlenerek
kesme, moment ve eksenel yk diyagramlar izilir. izimler iaret kurallar konusunda
belirtilen ynlerde yaplr. [aret ynleri kaynaktan kaynaa deiiklik gsterebilir.]

119

BLM4

M-N-Q

x Yk ve mesnetleri ile verilen kiri

P
3

x V Yk ve mesnetleri ile verilen kiriin

Kesme Kuvvet [V] diyagram

x M Yk ve mesnetleri ile verilen kiriin

Moment [M] diyagram

x N Yk ve mesnetleri ile verilen kiriin

Eksenel Kuvvet [N] diyagram

6. Yayl olan ykn-lerin bilekesi aadaki ekilde bulunur.

gen yayl yk bilekesi P =

qx
qx 2
dx =
L
2L

=
0

qL
[N, kN]
2

dx paracnn momenti M = x q dx
L

Sistem gerei yayl ykten bulunan kesit tesirlerinin yayl ykn bilekesi ile bulunan kesit
tesirlerini ayn olmas gereinden,
x g P = M = x qdx

x g qdx = x qdx

P = qdx = dA = A

xg =

x qdx
L

qdx
L

x dA

dA

x dA

dA
A

xg arlk merkezini yukardaki bant ile bulunur. Bu konuda detayl aklama arlk merkezi
blmnde bulunmaktadr. Buna gre yayl ykn bilekesi olan P kuvvetinin etkime noktas
yayl yk alannn arlk merkezidir.

120

BLM4

M-N-Q

xg
=

L
q

qx
L
B

A
x

L
dx

Baz geometrik ekilde etkiyen yklerinin bileke ve uygulama noktalar

P= bh

P= bh /2
b/2

b/2

h
20

P=

h
P= bh/3

3b/4

bh
[n + 2 ]

x=

xn

P=

x=

b[2h2 + h1]
3[h2 + h1]

x=

nbh
[n + 1]

b[n + 1]
2[n + 2 ]

3b/

P= 0.5b[h1+h2]

y=kxn

P= 2bh/3
5b/8

b
[n + 2]

b/4

20

h2

b/3

2b/3

20

h1

P= 2bh/3

b/2

b/2

RNEK 4.1. Verilen kiriin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarnn izimi.
P kN

P kN
B

A
a

BY

AY

Bx

zm: nce mesnet tepki kuvvetleri

P kN

MA = 0
MB = 0
Fx = 0

P a B yL = 0
A yL Pb = 0

Pa
By =
L
Pb
Ay =
L

a
Pb
AY =
L

Bx = 0

121

b
BY =

Pa
L

Bx

BLM4

M-N-Q

X = 0 N = 0

M
A

Pb
L
Pbx
M = 0 M Ayx = 0 M =
L

Y = 0 Ay Q = 0 Q =

x = a ise M =

AY =

Pb
L

Pba
L

X = 0 N = 0
P

A
AY =

Y = 0 Ay P Q = 0 Q =

x
Pb
L

Pb
P
L

M = 0 M A y [ a + x ] + Px = 0 M =

Pb[ a + x ]
Px
L

x = a + b = L ise M = 0
Bulunan kesme ve moment deerleri ubuk ekseni zerine iaretlenerek diyagramlar [V,M,N] izilir.
P kN
B

a
Pb
AY =
L

AY =

Pb
L

b
BY =

Bx

Pa
L

P
Pa
= BY
L

[V] alan

[M] alan

AY a =

Pb
Pba
Pa
a=
= BY b =
b
L
L
L

[N]

alan

RNEK 4.2. Verilen kiriin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarnn izimi.
P=qL kN/m
q kN/m

L/2
B

L
Ay

By

q kN/m
zm: nce mesnet tepki kuvvetleri
B

MA = 0
MB = 0

Fx = 0

qL
L
q.L B y L = 0 B y =
2
2
qL
L
A y L q.L = 0 A y =
2
2
Bx = 0

qL
AY =
2

q kN/m
A
AY =
122

Q
qL
2

qL
BY =
2

Bx

BLM4

X = 0

M-N-Q

N=0
qL
qx
2
x = L / 2 ise Q = 0
x = L ise Q = [qL / 2 ] kN

Y = 0 Ay qx Q = 0

M = 0 M A y x + q x [ x / 2] = 0 M =

qLx qx

2
2

Q=

AY =
qL
2

qL
2

BY =

Bx

qL
2

qL
2

[Q]
[M]

qL2
x = [L / 2 ] ise M =
kNm
8
x = L ise M = 0

qL2
8

[N]

RNEK 4.3. Verilen kiriin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarnn izimi.
qL
P=
2
2L/3
L/3
q

A
L

q
zm: nce mesnet tepki kuvvetleri
B

A
AY =

MA = 0

qL
qL 2L
2 3 B yL = 0 B y = 3

MB = 0

qL L
A yL = 0
2 3

Ay

qL
6

BY =

qL
3

q =[qx/L]
M
A

qL
=
6

AY =

qL
6

Fx = 0

Bx = 0

qL
AY =
6

qL
6

+
qL
3

L
3

x=

L
3qL2

2
48

max akl x =

[V]
[M]

123

Bx

qL
BY =
3

3o
L2
qL

2
9

L2
2

[N]

BLM4

M-N-Q

X =0

N =0

qx x
Y = 0 Ay L 2 Q = 0

qL qx 2

6
2L

Q=

qx x x
qLx qx 3
M = 0 M Ay x + L 2 3 = 0 M = 6 6 L
qx x
Q = 0
L 2

Y = 0 Ay

Q=

qL qx 2
=0

6
2L

x2 =

x=

L
qL
ise Q =
2
24

x = L ise Q =

L
3qL2
x=
ise M =
kNm
2
48

qL 2L
L2
=
6 q
3

x=

x=L

L2
3

0 .5
0 .5
0. 5

2 0 .5 2 0 .5
qL L2
q L
L
1 L2
1
qL L2
max Ma =
x x x x
=


6 3
L 3
2 3
3
9 3

3

yk
Amesnet tepkisi

RNEK 4.4. Verilen kiriin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarnn izimi.
o

q
A
L

qL
3

L
4

3L
4

2o

q
B

A
AY =

qL
12

BY =

qL
3

3L
4

A y + By

qL
4

MB = 0

qL L
A yL = 0
3 4

Ay =

qL
12

3o
+

L
3qL2
x=

2
48

3o
max akl x =

[V]
[M]

+
L2
qL

2
9

L2
2

qL
3

By =

Bx

qL
4

A y + By =

qL 3L
B yL = 0
3 4

qL
BY =
4

qL
=0
3

MA = 0

qL
12

Y = 0

L
4

qL
AY =
12

Bx = 0

Bx

qL
4

X = 0
B

[N]

124

qL
3

ise M = 0

BLM4

M-N-Q

RNEK 4.5. Verilen kiriin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarnn izimi.
10 N
45

2 N/m

B
3m

zm: 10 Nluk kuvvetin yatay ve dey bileenleri bulunarak mesnet kuvvetleri hesaplanr.
MA = 0

7.07 x 3 2 x 6 x 3 + 6 B y = 0

B y = 2.465 kN

MB = 0

7.07 x 9 + 2 x 6 x 3 6 A y = 0

A y = 16.605 kN

2 N/m

7.07 N

7.07N
7.07 N
3m

7.07

6m

Ay=16.605N

By=2.465 N

sol

= -7.07N

3m

2.47

7.07

Q
-

sol

+
N

9.54

sol

= -7.07 x3 = -21.21 Nm

sol

= -7.07 N

21.21

+
1.52

7.07

2 N/m

7.07

3m

7.07N

M
Ay=16.605t

Q 2 x 3 + 2.465= 0 Q=3.535 N

3m

M=2.465x3-2x3x1.5=1.605 Nm
By=2.465N

N=-7.07N

RNEK 4.6. Verilen kiriin kesme, moment ve normal kuvvet diyagramlarnn izimi.
6 kN/m

4 kN
6 kN
A

3m

9m

zm: Sistemin mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr.

b

36 kN
6 kN/m

4 kN
6 kN
A
3

A Y = 21.33

9
b

Bx = 6

B Y = 18.67

125

BLM4

Fx = 0

M-N-Q

6 Bx = 0 Bx = 6 kN
6 x12

x 5 4 x 3 B y 9 = 0 B y = 18.67 kN
2

MA = 0

q =[qx/ L]=0.5x
4 kN

6 kN

MB = 0

6 x12

x 4 + 4 x 12 A y 9 = 0 A y = 21.33 kN
2

a-a

a-a ve b-b kesitlerinde kesimler yaplarak kesit tesirleri aadaki ekilde hesaplanr.
Fx = 0

N+ 6= 0

Fy = 0

M = 0

x = 3 m N = 6 kN

N = 6

Q = 4 + 0 . 25 x 2

Q 4 0 .5 x [ x / 2 ] = 0

x = 3 m Q = 6 . 25 kN

M = [ 4 x + x 3 0.25 / 3 ]

M + 4 x + 0.5 x[0.5 x ][ x / 3 ] = 0

x = 3 m M = 14.25 kNm

q =[qx/ L]=0.5x
4 kN

6 kN

x
b-b

Fx = 0

Fy = 0
Mx = 0

A Y = 21.33

N+ 6= 0

x = 7.5 m N = 6 kN

N = 6 kN

Q + 4 21.33 + 0.5 x[ x / 2 ] = 0

Q = 17.33 0.25 x 2

x = 3 m + 4.5 m = 7.5 m Q = 3.27 kN

M x = 63.99 + 17.33 x x 3 0.25 / 3

M x + 4 x 21.33 [ x 3 ] + 0.5 x[0.5 x ][ x / 3 ] = 0

x = 7.5 m M x = 30.83 kNm

x = 12 m M x = 0

x = 12 m N = 6 kN

36 kN
6 kN/m

4 kN
6 kN
A
3m

A Y = 21.33

9m
b

Bx = 6

B Y = 18.67

15.08
+
4

6.25

[Q]
x=8.33

14.25
18.67

[M]

6.25
6

126

[N]

BLM4

M-N-Q

Maksimum aklk momenti V=0 da olduuna gre,

Q=0

17.33
x=

0.25

4 + [0.5 x ] x [0.5 ] 21.33 = 0

[1 / 2 ]

= 8.33

x = 8.33 max M a = 21.33 [ x 3 ] 4 x 8.33 [0.5 x ] [0.5 ] [8.33 / 3 ] 14.25 = 32.20 kNm
stenirse sa ynden de kesim yaplarak sonular kontrol edilebilir.
Fx = 0

qx =

N+ 6 = 0

x = 9 m N = 6 kN

N = 6 kN

x = 12 m N = 6 kN

6[12 x ]
= 6 0.5 x
12

Q + ([[6 0.5 x ] + 6 ] x ) / 2 18.67 = 0 Q = 18.67 + 0.25 x 2 6x

x = 4.5 ise Q = 3.27 kN

6 [12 x ]
12

M x + [6 0.5 x ] x x / 2 + 0.5 xx[ 0.5 ][2x / 3 ] 18.67 x = 0

M x = 18.67 x 3x 2 + 0.5 x 3 / 6

x = 4.5 ise M x = 30.86 kN

6 kN/m

6 kN
B

x = 9 ise M x = 14.22 kN

x
B Y = 18.67

4.4. KESME KUVVET LE MOMENT ARASINDAK LK

dx

P
B

q(dx)

Kesme
V

M
s V+dV

V
dx

Moment

Fy=0

V + q (dx) [V + dV]= 0 q (dx) [dV]= 0

dV= q (dx)

Ms=0 V dx + M +q (dx) (dx /2) [M + dM]= 0

Not: dx kk bir dilim olduu iin

V dx = dM

dV
=q
dx
dM
=V
dx

dx 2
= 0 alnmtr.
2

dV=qdx

dx

dM=Vdx

dx

127

dx

BLM4

M-N-Q

VEYA
j

Vj Vi = qdx

Buna gre yayl ykn alan kesme kuvvetini verir.

i
j

M j Mi = V dx

Kesme kuvvetinin alan momenti verir.

RNEK 4.7. ekildeki konsol kiriin kesme ve momet bantlarnn elde edilmesi
4 kN/m

A
6m

Konsol kiriin A mesnedindeki kesit tesirleri aadaki ekilde bulunur.

12 kN

48 kNm

4m
12 kN
x2
3

x
3

48 kNm

12 kN

Fy=0

12

Mz=0

x2
V =0
3

48 + 12 x

V =12
x2 x
M= 0
3 3

x=2

V2 =12

x2
22
=12 =10.67kN
3
3

x=4

V4 =12

x2
42
=12 = 6.67kN
3
3

x=6

V6 =12

62
x2
=12 = 0
3
3

x2
3

M = 12 x 48

M2 =12 x

M4 =12 x

M6 =12 x

x3
9

x3
23
48 =12 x 2 48 = 24.89kNm
9
9

x3
43
48 =12 x 4 48 = 7.11kNm
9
9

63
x3
48 =12 x 6 48 = 0
9
9

128

BLM4

M-N-Q

48 kNm

12 kN

3o

2o

6m

6m

RNEK 4.8. Verilen kmal kiriin V,M ve N kuvvet alanlarnn kesim metoduyla izimi.
3 kN/m

5 kN

1 kN/m

4.5m

3m

5 kN

3m

3m

Verilen sistemin nce mesnet tepki kuvvetlerinin hesab yaplr.

3 kN/m

5 kN

1 kN/m

Bx
4.5m

3m

Ay

5 kN
3m

By

MA = 0

5 x 3 + 7.5 x B y 3x 4.5 x2.25 1.5 x[ 4.5 + 3 + 2 ] = 0

MB = 0

5 x [3 + 4.5 + 3 ] 7.5 xA y + 3 x 4.5 x[2.25 + 3 ] 1.5 x2 = 0

X = 0

B x 5 = 0

X =0

B y = 3.95 kN
A y = 16.05 kN

B x = 5 kN
N=0

5 kN

Kesim yntemi Y = 0 5 + V = 0 V = 5kN

M = 0
5 kN

M + 5 x1 = 0 M =5 x1 x1 = 2m ise M =5 x 2 =10kNm

3 kN/m
A

M
N

x2
4.5 m

3m
16.05 kN

X =0

N= 0

Y =0

5 +16.05 3 x 2 V = 0 Q =11.05 3 x 2

x2 =0

ise V =11.05kN

x 2 = 4.5 ise V =2.45kN

M= 0

M + 3 x 2 x 2 / 2 + 5 [ 3 + x 2 ] 16.05 x 2 = 0 M =11.05 x 2 3 x 2 x 2 / 2 15
x 2 = 0 ise M =15kNm
x 2 = 2 ise M =1.10kNm
x 2 = 4.5 ise M = 4.35kNm

y=

1 kN/m

N
V

x3
m

q[3 x3 ]
3

1 kN/m

N
V

x3

5 kN
3m

129

x1
3m

BLM4

M-N-Q

X = 0

N5 = 0

N = 5 kN

x3 = 3

q[ 3 x 3 ]
x 3 q +
x3

=0 V =
Y =0 V
2

M = 0

M+

ise

N = 5 kN

q[ 3 x 3 ]
q +

x 3 =1 ise V = 0.84kN
2
x 3 = 3 ise V =1.50kN

y x 3 x 3 [q y ]x 3 2x 3
=0
+
2
2
3

y x 2 [q y]x 23
M = 3 +

3
2

x3 = 2

ise M = 1.78 kNm

x3 = 3

ise M = 3 kNm
M

X =0

N 5 +B x =0 N= 0

Y =0

V B y 3[1/ 2 ] = 0 V = 3.95 1.5 = 2.45kN

M= 0

4.5m

3m
BY=3.95 kN

1 kN/m

3 kN/m

Bx=5 kN
3m

M +1.5 x[ 3 + 2 x 3 / 3 ] 3.95 x3 = 0 M = 4.35kNm

5 kN

1 kN/m

5 kN
m

11.05

1.5

+
2.45

X=3.68

2o

Kesme Kuvvet Diyagram

2.45

15

2o

3o

Moment Diyagram

4.35
maxM=5.35

Eksenel Kuvvet Diyagram

Aklk momentinin hesab iin

1. Kesme kuvvetinin V=0 olan noktaya gre moment alnr.

max M a = 16.05[3.68 ] 5[3 + 3.68 ] 3[3.68 ]3.68 / 2 = 5.35 kNm

2. Akln hemen sandaki veya solundaki mesnet momentlerine gre

maxMa =

Vx
2

Mmesnet =

11.05x3.68
2

15 = 5.33kNm

130

5 kN

BLM4

M-N-Q

RNEK 4.9. kmal kiriin Moment, Kesme ve Normal kuvvet alanlarnn izimi.
10 kN/m

5 kN

30 kNm

5 kN/m

A
2m

2m

2m

6m

2m

zm: A ve B noktalarnda MA=0 ve MB=0 yazlarak mesnet tepki kuvvetleri

MA=0 dan -5x12+5x2x1-[10x6x0.5x6]+30-10By=0

By=20 kN

MB=0 dan -5x2+30+[10X6X0.5X4]+5X2X11-10Ay=0

Ay=25 kN

Fx=0 dan Ax=0

Verilen kiriin kesim metoduy ile kesit tesirleri olan kesme, moment ve eksenel kuvvet deerleri bir
nceki rnekte olduu gibi bulunur. Bulunan deerler aada izilmitir.
10 kN/m

5 kN

30 kNm

5 kN/m
A

20 kN

25 kN
15

15

x=4.24 m

[V]

+
10
10

2O

15
10

10

[M]

+
+

20

20

3O

32.43

[N]
Maksimum momentin yeri ve deeri iin kesme kuvvetinin sfr olduu nokta bulunur.
[qx/ L]

5 kN

M
N

B
x

20 kN

Fy = 0

Vx + 20 5 [ qx / 6 ]x[ 0.5 ] = 0

qx 2

15 x = 4.24m
12
Maksimum moment, x belli olduuna gre o noktaya gre sadan veya soldan moment alnarak veya
kesme kuvvetinin alann hesabnda bulunur.

max M a =

Vx =

4.24 x 15 x 2
10 = 32.40 tm
3

max M a = 5 x [ 4.24 + 2 ] + 20 x 4.24 4.24 x [qx / 6 = 7.07 ] x 0.5 x [ 4.24 / 3 ] = 32.42

131

BLM4

M-N-Q

RNEK 4.10. ekilde verilen kmal kiriin V ve M diyagramlarnn izimi.

20 kNm

20 kN/m
10 kN/m

50 kN
A

2m

B
2m

2m

3m

2m

zm: A ve B noktalarnda MA=0 ve MB=0 yazlarak mesnet tepki kuvvetleri

MA=0 dan 50x2+(2+2+2)x(20x3x0.5)+(1+2+2+3)x10x2)-20-7By=0

By=60 kN

MB=0 dan -20-50x5-(3/3)x(20x3x0.5)+(1)x10x2)-7Ay=0

Ay=40 kN

Fx=0 dan Ax=0

20 kNm

20 kN/m
10 kN/m

50 kN
A

2m

B
2m

2m

2m

3m

40
20
10
40

RNEK 4.11. ekilde verilen kmal kiriin V ve M diyagramlarnn izimi.

300 N

300 N/m

100 N/m
B

A
6m

6m

zm: Verilen sistemin nce mesnet tepki kuvvetlerinin hesab yaplr.

MA = 0

18 x 300 + 100x6x[6 & 3 ] + 200x6x0.5 x[6 + 2 ] 12 x B y = 0 B y = 1300 N

MB = 0

6 x 300 + 12 x A y 100x6x[3 ] 200x6 x0.5 x[ 4 ] = 0 A y = 200 N

X = 0

Bx = 0

132

BLM4

M-N-Q

300 N

300 N/m

100 N/m

200 N

1300 N

300

200

Kesme kuvvet alan

1000

2o

1800
3o

Moment alan

1200

V=

200 [6 x ]
6

300 N/m
200 N/m
100 N/m

200

Y = 0

Ay = V

Ay V = 0

Ay = V

bu eitlii salayan x deeri hesaplanr.

200[6 x ]

+ 200 X

6

200 = 100 X +

200 = 300 X 16.67 X 2

200[6 x ] + 1200

X
6

200 = 100 X +

X = 0.695 m' de kesme kuvveti "0" ve M maksimum

ntegral le Kesme Ve Moment Deerlerinin Bulunmas

Kesme kuvveti deerlerinin entegral ile bulunmas

A-B aras V=200 N

x

B-C aras V = 100 x + 500

[0<x<6]

100

dV = qdx = 3 x 500 dx
6
6
6
V=

50 2
x 500 x + 2600
3

C-D aras V=300 N

[ 6 < x <12 ]

x = 9 V = 550N
x =12 V =1000N

[12<x<18]

Moment deerlerinin entegral ile bulunmas

133

[6<x<12]

BLM4

M-N-Q

A-B aras [0<x<6] M=V dx

M

V=200 N

dM = Vdx = 200dx

B-C aras [6<x<12]

M

Mb

M = 200 Nm

V=

M=V dx

50

x = 3 m M = 600 Nm x = 6 m M =1200 Nm

50 2
x 500 x + 2600
3

dM = Vdx = 3 x 2 500 x + 2600 dx

M = 50 x 3 250x 2 + 2600 x 6600Nm

9

100

C-D aras q =
x + 500
3

C-D aras [12<x<18] M=V dx

M

Mc

12

12

x =12 m M =1800Nm

x = 6 m M =1200Nm

[6<x<12]
V=300 N

dM = Vdx = 300dx

M = 300x 5400Nm

x =12 m M =1800 Nm

x =16 m M = 600 Nm

x =18 m M = 0 Nm

Bulunan deerlerin kesim yoluyla bulunan moment ve kesme kuvvet deerleri ile ayn olduu grlr.
ZET: Yukardaki rneklerin ve aadaki tablonun incelenmesinden, yk, kesme kuvveti ve moment
birer derece artarak devam etmektedir. Yani yk 1. dereceden ise kesme kuvveti 2. derecede moment
ise 3. dereceden veya yk ile kesme kuvveti arasnda bir derece bulunurken moment ile iki derece
bunmaktadr. Yk n. dereceden ise kesme kuvveti n+1 ve moment n+2 derece olmaktadr.

YK EKLNE GRE KEST TESRLER [V M N]

YK

KESME
KUVVET
[V]

xn

P
3O

2O

MOMENT
[M]
EKSENEL
KUVVET
[N]

2O

2O

3O

V
V

134

4O

[n+1]O

[n+2]O

BLM4

M-N-Q

RNEK 4.12. ekilde verilen kmal kiriin V,N ve M diyagramlarnn izimi [1000 N 45 den etkiyor]
1000 N

400 N

6 N/m

6 Nm

3 N/m
A

3m

2m

B
6m

3m

2m

3m

6m

A ve B noktalarnda MA=0 ve MB=0 yazlarak mesnet tepki kuvvetleeri bulunur.

MA=0 dan -400x2-1000sin30x5+3x6x6+6+6x6x0.5x(3+6+3+2+6x2/3)-20By=0

By=-143.10 N

MB=0 dan -400x22-1000sin30x25-3x6x14+6-6x6x0.5x(6/3)-20Ay=0

Ay=1079.10 N

1000 N

400 N

6 N/m

6 Nm

3 N/m
A

3m

B
6m

2m
3m
1079.10 N

2m

3m

6m
143.10 N

900

500

Kesme kuvvet diyagram

179.1

143.10

20

161.1
2762.7
2300
20

1500

1744.1
1258.8

804.6

1252.8

Moment diyagram

866

Eksenel kuvvet diyagram

RNEK 4.13. Kiriin kesme kuvvet, moment ve normal kuvvet alann belirlenmesi.
4 kN
4 kN
C

6 kN
4m

6 kN
4m

4m

4m
B

MA

AX
AY

10m

VC= - 4 t

NC = -6 t

MC= 4 x 4 =16 tm

VB= 6 t

NC = - 4 t

MB= 4 x 4 6 x 4 =-8 tm

135

10m

BLM4

M-N-Q

Ay= 4 t

Ax= -6 t

MA= -(8 + 4 x 10) = -48 tm

4

C
+

- 4

16
C

RNEK 4.15. ekilde verilen kmal kiriin V ve M diyagramlarnn izimi.

2 kN
B

2 kN
C

C
Cy

4m
A
Ax

3m

3m

Ay

Verilen sistemin nce mesnet tepki kuvvetlerinin hesab yaplr.

-

1
1

Kesme kuvvet
diyagram

+
Cy=1

Normal kuvvet
diyagram

Cy=1

Cy=1

Moment
diyagram

Ax=0

=0

Ax=0

Ay=1

Ay=1

Ax=0

=0

MC = 0

Ax = 0

=0

2 x 3 6 x Cy = 0

Ay=1

A y + Cy = 2

VA = 0 MA = 0

Cy = 1 kN

2 x 3 6 x Ay 4 x Ax = 0

VBkolon = 0 VBkiri =1kN

A y = 1 kN

VDsa =1kN VDsol =1kN

MB =1x 6 2 x3 = 0
MD =1x 2 = 2 kNm

Momentin yk olarak verilmesi durumunda kesme kuvveti ve momentin deiimi aadaki gibidir.

136

BLM4

M-N-Q

M
A

By =

M
L

M
L

By =

M + LB y = 0
M
L

Ay =

M
L

By

By

Ay

MA = 0

M
L

Ay

L/2

Ay

M + LB y = 0
Ay =

By

Ay

L/2

MA = 0

MA = 0

M
L

By =

M + LB y = 0
M
L

Ay =

M
L

By

Ay

M
L

By

Ay

M/2 +

M/2

Sperpozisyon prensibi; zerinde birden fazla yk bulunan [elastik] sistemin zm sonucu

bulunan kesit tesirleri [V, M, N] sistem zerinde bulunan her bir yk iin ayr zm yaplarak bulunan
kesit tesirlerinin zmne eittir. Aada verilen sistemin orta noktasndaki moment,

qL2 Pa M
M orta =
+ +
8 2L 2

qL2
8

L
a

P
q

M
Pa
2L

L
M

L=5a

M/2
L

137

BLM4

M-N-Q

RNEK 4.16. ekildeki kmal kiriin mesnet tepkilerinin superpozisyon yntemiyle bulunmas.
10 t
45

7.07 kN

2 t/m

7.07 kN
A

B
6m

3m

Ay=10.61
X = 0

7.07 x 3 + 6B y = 0 B y = 3.54 kN

MB = 0

7.07 x 9 6 A y = 0 A y = 10.61kN
Bx = 0

MA = 0

By=3.54

B x = 7.07 kN

MA = 0

X = 0

Bx

6m

3m

2 t/m

2 x 6 x 3 + 6B y = 0 B y = 6 kN

B
6m

3m
MB = 0

2 x 6 x 3 + 6 A y = 0 A y = 6 kN

Sonu:

Ay=6+10.61=16.61 kN

By=6

Ay=6

By=6-3.54=2.46 kN

RNEK 4.17. ekilde verilen sistemin V, M ve N diyagramlarn izerek maksimum aklk

momentinin hesaplanmas.
2 kN/m

2 kN/m
C

4kN

4kN

A x = 4 kN

A y = 6.6 kN
Fx = 0

Ax 4 = 0

Fy = 0

Ay + By 2 x 5 = 0

A x = 4 kN
A y + B y = 10

MA = 0

2 x 5 x 2.5 4 x 2 5 x B y = 0

B y = 3.4 kN

MB = 0

2 x 5 x 2.5 5 x A y + 4 x 2 = 0

A y = 6.6 kN

N AC = 6.6 kN

NBD = 3.4 kN

NCD = 4 kN

138

B y = 3.4 kN

BLM4

M-N-Q

sa

MC = 3.4 x5 4 x2 2x5 x2.5 =16kNm

VC A =4kN VC D = 6.6kN

MCsol = A x x 4 =4 x 4 =16kNm
MDsol = 6.6 x5 4 x 4 2 x5 x2.5 = 8kNm

VD C = 3.4kN VD B = 4kN

sa

MC =4 x 4 =8kNm

VA C = 4kN

3.4

16

VB D = 0

8
5.11

+
+

6.6

6.6

Moment alan

N alan

Kesme alan

A x = 4 kN

A y = 6.6 kN

3.4

6.6

B y = 3.4 kN

Aklk momentinin hesaplanmas,

g. Aklk momenti istenen eleman verilen d ykleri ve bulunan u momentleri
ile sistemden karlr.
h. Elemann mesnet tepki kuvvetleri,
a. D yklerden
b. U momentlerinden ayr ayr hesaplanarak bulunur.
i.

Elemann kesme kuvvet diyagram izilir.

j.

Kesme kuvvet diyagramnn alan ve u momentleri kullanlarak aklk

momenti rnekteki gibi hesaplanr.

16

2 kN/m

k.
max Ma = A 1 16 = A 2 8 = 3.3 x 6.6 x 0.5 16 = 1.7 x 3.4 x 0.5 8 = 5.11kNm

veya

maxMa =

5=2x5/2

1.6=[16-8]/5

6.6 2
3.4 2
V2
V2
16 =
8 =
16 =
8 =5.11kNm
2q
2q
2x 2
2x2

1.6
3.4

6.6
x2=1.7 m
x1=3.3 m

A2

3.4

A1

6.6

16
-

8
5.11

139

BLM4

M-N-Q

RNEK 4.18. Verilen sistemin V, M ve N diyagramlar ile maksimum aklk momentinin

hesaplanmas.
4 kN/m
C

3m

4 kN/m

4 kNm
D

3m

4 kN

4 kN

2m

2m
A

Serbest cisim diyagram

[uygulanan ykler ile
bulunmas gereken
mesnet tepkileri ]

B
m

4 kNm

BX

BY

AY

zm: lk nce mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr.

MA = 0

4 x 5 x 2.5 + 4 x 2 + 4 5 x B y = 0

B y = 12.40 kN

MB = 0

4 x 5 x 2.5 4 x 2 4 5 x A y = 0

A y = 7.60 kN

Fx = 0

4 Bx = 0

B x = 4.00 kN

VEYA
Kiriin E noktasnda momentin sfr (4 d momenttir bu yzden dikkate alnmaz veya bu noktada yazlan moment
olacandan E noktasna gre moment alarak Bx tepkisi bulunabilir.
Yani momenti bilinen bir noktaya gre moment alnarak uygun mesnet tepki kuvvetleri
hesaplanabilir (B noktasna gre moment yazlarak Bx bilinmeyeni bulunamaz)
bants bu d momente eitlenir)

ME = 0

7.6 x 7 4 x3 4 x 5 x 2.5 + 12.4 x 2 + 4 + 5 x B x = 0

B x = 4.00 kN

ME = 0

7.6 x 7 4 x3 4 x 5 x 2.5 + 12.4 x 2 + 4 + 5 x B x = 4

B x = 4.00 kN

Fx = 0
M

Fx = 0

N + 7.6 = 0 N = 7.60 kN

Fy = 0

V + 4 =0

Fy = 0

Q=0

Mx = 0

M+ 4 x =0

V =4

N + 7.6 = 0 N =7.60kN

M=0

M = 4 x
4 kN

x =1m M =4kNm x = 3m M =12kNm

AY=7.6

AY=7.6

Fx = 0

N +12.4 = 0 N =12.4kN

Fy = 0

V 4=0

Mx = 0

M+ 4 x = 0

V =4

Q
x

M =4 x

x =1m M =4kNm x = 5m M =20kNm

B

BX=4
BY=12.4

140

BLM4

M-N-Q

4 kN/m

4 kN

Fx = 0

N + 4 = 0 N =4kN

Fy = 0

7.6 V 4 x = 0

V = 7.6 4 x

x = 2m V =0.4 kNm x = 5m V =12.4kNm

Mx = 0

7.6 x 4 xx [1/ 2 ] M 4[ 3 ] = 0

M = 7.6 x 2 x 2 12

x = 2m M =4.8 kNm x = 5m M =24kNm

AY=7.6

Fx = 0

N + 4 = 0 N =4kN

Fy = 0 12.4 + V 4 x = 0

V =12.4 + 4 x

M + 4 + 4 xx [1/ 2 ] + 4[ 5 ] 12.4 x = 0

4 kNm

x = 2m V =4.4 kNm x = 5m V = 7.6kNm

Mx = 0

4 kN/m

M =12.4 x 2 x 2 24

x = 2m M =7.2 kNm x = 5m M =12kNm

B
BX=4
BY=12.4
24

5-x1
x

4.0

+
-

7.6

7.6

12.4

4.78
12

5-x

x1

4
20

B
12.4

Maksimum aklk momentinin hesab aadaki gibi yaplabilir [V=0daki x benzer gen bantlarndan da
bulunarak maksimum moment hesaplanabilir]

x
5x
=
7.6
12.4

x = 1.9 m max M a = 7.6 [1.9 ] 4 [ 3 ] 1.9[ 4 ][1.9 / 2 ] = 4.78 kNm

VEYA DER YNDEN

x1
5 x1
=
12.4
7.6

x 1 = 3.1 m max M a = 12.4 [3.1] 4 [5 ] 3.1[ 4 ][3.1 / 2 ] 4 = 4.78 kNm

VEYA aadaki formller kullanlarak da ayn deerler aadaki gibi bulunur.

[ 7.6 ]2
V 7.6
V2
=
=1.9 maxMa =
Mmesnet =
12 = 4.78kNm
q 4
2q
2x4

SOL YNDEN

x=

SA YNDEN

x1 =

[12.4 ]2
V 12.4
V2
=
= 3.1 maxMa =
Mmesnet =
24 = 4.78kNm
q
4
2q
2x 4

NOT: Maksimum aklk momenti her zaman art moment olacak diye bir yaklam olmamaldr.
Maksimum moment art iaretli en byk olan moment veya sfra en yakn olan eksi iaretli momenttir.

141

BLM4

M-N-Q

4.5. TESR ZGS LE MESNET TEPKLERNN HESABI

Bunun iin aranan mesnet tepkisi 1 birim ve dier mesnet tepkisi ise sfr olacak ekilde gen izilir.
Sistemdeki verilen d ykler tekil yk ise yk altndaki ordinat ile tekil yk iddeti arplarak mesnet
tepkisi bulunur. Sistemdeki verilen d ykler dzgn yayl yk ise yk altndaki alan ile yayl ykn
iddeti arplarak mesnet tepkisi bulunur. Eer sistem zerinde her iki ykte bulunuyor ise her yk iin
bu ilem yaplarak toplanr.

RNEK 4.19. Verilen kirilerin mesnet tepkilerinin tesir izgisi yntemi ile bulunmas.
8 kN

3m

4 kN/m
5m

A
8m

Ay

By

By

Ay

1
0.625

1
1

0.375

A y = 0.625 x 8 = 5 kN

A y = [1 x 8 x 4 ] / 2 = 16 kN

B y = 0.375 x 8 = 3 kN

By = [1 x 8 x 4 ] / 2 = 16 kN
2 kN/m

6 kN/m

4 kN

A
B

3m

8m

Ay

Ay

By

By

2m

+
- 0.25
m

0.625

0.375

A y = [ 1 x 8 x 2 / 2 ] [0.25 x 2 x 2 / 2 ] = 7.5 kN

A y = [ 1 x 8 x 6 / 2 ] + [0.625 x 4 ] = 26.5 kN

B y = [ 1 x 10 x 2 / 2 ] = 12.5 kN

B y = [ 1 x 8 x 6 / 2 ] + [0.375 x 4 ] = 25.5 kN

4.6. GERBER KR
Heinrich Gerber, 18321912, Alman, naat Mhendisi, Gerber kirii.

142

1.25

BLM4

M-N-Q

Gerber kiri,
3. Hiperstatik sistemlerin mafsallarla izostatik hale getirilmi
4. Basit, kmal ve konsol kirilerin mafsallarla birbirine balanm
Durumlarnn,
a. Tayc
b. zostatik
sistemlere denir. Gerber kiriler uygulamada at aklarnda ve kpr kirilerinde kullanlr. Gerber
kirilerin oluturulmasnda kirilerin labil olmamasna dikkat edilmelidir. Aada baz gerber kiri
zm rnekleri bulunmaktadr.
Aada rnek olarak verilen hiperstatik mtemadi kiriin izostatik olarak (gerber) zm iin
mafsallarla deiik durumlarda yapmak mmkndr.
4 kN/m
2m

4 kN/m
2m

5m

6m

6m

3 kN/m

6 kN

6m

3 kN/m

6 kN

8m

6m

4 kN/m

8m

2m

3 kN/m

6 kN
G

5m

6m

6m

8m

RNEK 2.3. ekilde verilen mtemadi kirii gerber kiri haline getirerek kesme kuvvet ve moment
alann belirlenmesi.
4 kN/m
2m

3 kN/m

6 kN
6m

5m

8m

6m

Bu mtemadi kiri iki ekilde gerber kiri haline getirilebilir.

4 kN/m

1. Durum
2m

3 kN/m

6 kN
G

5m

6m

6m

8m

Sistem bir tanan ve 2 tayan izostatik sistem haline getirilmitir. Tanan sistem zlerek mesnet
tepkileri tayan sistemlere yk olarak yklenir.
6 kN
4 kN/m
2m

3m
3

6 kN

Tanan

3m

3 kN/m
G

m G

3m

4 kN/m

2m

5m

G1y=3

3m

3m

3m

G2y=3
G

3m

3 kN/m

Tayanlar

MA=0
MB=0

5By 3 x 8 4 x 7 x 1.5 = 0
5Ay + 3 x 3 4 x 7 x 3.5 = 0

By= 13.20 kN

10.20

10.89

Ay= 17.80 kN

13.12

9.8

MC=0

8Dy +3 x 3 3 x 8 x 4 =0

MD=0

8Cy - 3 x 11 3 x 8 x 4=0

Dy= 10.88 kN

9.0

9.0

8.0

Cy= 16.12 kN
9.0

MAB

Q2
9.8 2
=
MA =
8 = 4.01 kNm
2q
2x4

MDC =

MGG

19.73

6x6
Q2
13.122
=
= 9.00kNm MCD =
MC =
9 = 19.69 kNm
4
2q
2x3

Q2
10.882
MD =
0 = 19.73kNm
2q
2x3

143

BLM4

M-N-Q

2. Durum
4 kN/m

6m

8m

6m

4 kN/m
2m

3 kN/m

6 kN

3 kN/m

6 kN

G1

6m

G2
8m

6m

4 kN/m
2m

3m

3 kN/m
G1y=3.33
4 kN/m
G1y=3.33
2

G2y=6
3 kN/m

6 kN

6m

4m

4m

Devam edecek
MA= 0

3 G1y 5 x 4 x 0.5 = 0

MG= 0 3Ay - 5x4x2.5 =0

MD= 0

4 G2y 3 x 4 x 2 = 0

MC= 0

10 By +3 x 4 x 2 + 6 x 4 6 x 5 3.33 x 12 2 x 4 x 11 = 0

By= 11.00 kN

MB= 0

10 Cy +3.33 x 2 +4 x 2 x 1 6 x 14 6 x 5 3 x 4 x 12 = 0

Cy= 24.33 kN

G1y= 3.33 kN
G2y= 6.00 kN

Ay= 16.67 kN

Dy= 6.00 kN

11.33
8.00

6.00

6.33

0.33

8.67
18.00
48.00

14.66

16.31

8.00

M
1.40

MAG1 =

6.00

Q2
8.672
MA =
8 = 1.40 kNm
2q
2x4

MC = (6 x 4 + 3 x 4 x 2) = 48.00kNm

MDG2 =

Q2
62
MD =
0 = 6.00 tm
2q
2x3

MB = (3.33 x 2 + 4 x 2 x1) = 14.66 kNm

M6t = (3.33 x 7 + 4 x 2 x 6) + 11x 5 = 16.51 kNm

veya

MG2D =

Q2
62
MD =
0 = 6.00
2q
2x3

Baz sistemlerin moment ve kesme kuvvet alanlar

L
2qL
5

qL
2

qL
10

2qL
5
3qL
8

qL
2

qL
10

qL
2

qL
2
2

qL
8

qL2
8

qL2
12

5qL
8

qL2
15

qL2
8

2
=s

3o

qL
12
2qL

3o

qL2
12

9qL2
128

9 3

144

7qL
20
3qL
20

qL2
30

qL2
20

BLM4

M-N-Q

RNEK 1.8: ekilde ykleme durumu, kesiti ve emniyet=200 N/mm em=50 N/mm olarak verilen
kiriin emniyetle tayabilecei q yknn belirlenmesi.
2

q kN/m

70
20
40

8m

30

MA = 0

q x10 x 5 8B y = 0

B y = 6.25q

MB = 0

q x10 x 3 8 A y = 0

A y = 3.75q

4.25q
Kesme kuvvet alan
70
2q
3.75q

20

2q

y = y / 2 = 36.154 / 2 = 18.077

y = 36.154

Moment alan

max Ma =

30

(3.75q)2
= 7.03q
2xq

Kesitin atalet momentinin hesaplanmas

y=

70 x 20 x 50 + 30 x 40 x 20
= 36.154 cm
70 x 20 + 40 x 30

bh3
bh3
70 x 203
+ A d2 +
+ A d2 =
+ 70 x 20 x (50 36.154)2
12
12
12
30 x 403
+
+ 30 x 40 x (36.154 20)2 = 788205.13 cm4
12
M y 7.03 q(105 )
=
=
36.154 = 200.......................................q = 6.2kg / cm
I
788205.13

Ix = Ix1 + Ix2 =

em

em =

Q Ay 4.25 q(103 ) x 36.154 x 30 x (36.154 / 2)

=
= 50.........q = 14.2kg / cm
Ib
788205.13 x 30

Kiriin emniyetle tayabilecei q= 6.20 kg/cm olarak alnr. q= 14.2 kg/cm olarak alnmas durumunda normal gerilme emniyetle
tanamaz.

RNEK 1.4. ekilde verilen erevenin V,M ve N kesit tesirlerinin izimi.

2 kN/m

2 kN/m

C
4m
E

4 kN

4 kN

1.78m

3m

8 kNm

8 kNm

3.12m

2m

AY

Fx = 0

Dx = 4kN

DY

MD = 0
MA = 0

DX

D
m

4 x 5 2 x 4 x 6 8 + 8A y = 0

A y = 4.5 kN

4 x 3 + 2 x 4 x 2 8 + 4 x 2 + 8D y = 0

145

D y = 3.5 kN

BLM4

M-N-Q

N
M
x

Fx = 0

N + 7.6 = 0 N = 7.60 kN

Fy = 0

Q=0

M=0

[Yatay kuvvetlerin toplam]H=4

V
4 kN

45o

AY=4.5

4 kN

V=4.5-2x [Dey kuvvetlerin toplam]

A
AY=4.5

A
AY=4.5

Hcos

M x = 2 = 4.5 x 2 4 x 2 2 x 2 x 1 = 3 kNm

Vsin

Vcos

M x = 4 = 4.5 x 4 4 x 4 2 x 4 x 2 = 14 kNm
4 kN

V=4.5-qx

Hsin

H=[4]

4 kN

AY=4.5

AY=4.5

x = 0 V = [4.5]cos 45 [4]sin 45 = 0.354 kN

V = V cos Hsin = [4.5 2x]cos 45 4 sin 45 x = 2 V = [4.5 2x]cos 45 4 sin 45 = 2.48 kN

x = 4 V = [4.5 2x]cos 45 4 sin 45 = 5.30 kN

x = 0 N = 6.01

N = (Hcos + Vsin)= [4cos45 + [[4.5 2x]sin45] = 6.011.414x x = 2 N = 3.17

x = 4 N = 0.354
N

2 kN/m
66o

H=4
V=3.5

66o

4 kN

H=4

V=3.5

M
N

[b]
8 kNm

[a]
AY
4
3.5 D

146

BLM4

M-N-Q

ME = 4.5 x [ 4 + 1.78 ] 2 x 4 x [2 + 1.78 ] = 4.23 kNm [ a ]

ME = 3.5 x 2.22 4 x5 + 8 = 4.23 kNm [b ]
V = V cos Hsin = [ 3.5 ]cos[ 66 ] 4sin[ 66 ] = 2.23 [ a ][ b ]
N = [H cos + V sin ] = 4 cos[ 66 ] + [ 3.5 ] sin[ 66 ] = 4 cos[ 66 ] + [ 3.5 ] cos[ 90 66 ] = 4.82 [ a ][b ]
2 kN/m
C

N
66o

4 kN

M
H=4

V
4

8 kNm
AY

V=3.5

66o

V=3.5

3.5 D

H=4

M
[a]

[b]

MF = 4.5 x [4 + 3.12] 2 x 4 x [2 + 3.12] + 4 x 3 8 = 4.92 kNm [a]

MF = 3.5 x 0.88 4 x 2 = 4.92 kNm [b]

V ve N Yk olmad iin yukardakinin ayns olur.

V = V cos Hsin = 3.5cos66 4sin66 = 3.5cos66 4cos24 =2.23kN

N = H cos + V sin ) = 4 cos 66 + 3.5 sin 66 = 4 cos 66 + 3.5 cos[ 90 66 ] = 4.82
Burada ubuk zerinde yk olmad iin xin deiimi ile sadece moment deiir. V ve N deimez.

M = x[3.5 cos 66] x[4 sin 66]

N
66o

x = 2.19 MF = 2.19[3.5 cos 66] 2.19[4 sin 66] = 4.89kNm

M
H=4

M = x[3.5 cos 66] x[4 sin 66] + 8

V
4

x = 2.19 + 3.32 MF = 5.51[3.5cos 66] 5.51[4 sin66] + 8 = 4.29kNm

V=3.5

3.5 D

x = 2.19 + 3.32 + 4.34 MF = 9.85[3.5 cos 66] 9.85[4 sin66] + 8 = 13.97kNm

2 kN/m
N
C
66o

4.34m

M
H=4

4 kN

V=3.5

3.32m

8 kNm
F

x
AY

8 kNm

2.19m
DX
DY

3.5

147

BLM4

M-N-Q

Sistemin V, M ve N diyagramlar aada verilmitir.

5.30

14.00

0.35 4.82

C
-

6.01

B 0.35

E
B

B
2.23

V
A

4.92

3.08

4.50

D
2.23

RNEK 1.4. ekilde verilen 3 mafsall erevenin V,M ve N kesit tesirlerinin izimi.
C

C
m

1.5

10 kN

20 kNm

10 kN

20 kNm

m
10 kN/m 3

m
10 kN/m 3

3m

10 kN/m

3m

10 kN/m
EX

EY
2m

2m
A

A
m

AX

AY

4m

2m

2m

3m

zm: Mesnet ve mafsalda moment ifadesi yazarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr.
MA = 0

5 10 2.5 20 + 10 (4 + 2) + 10 3 (1.5 + 8) 2E X 11E Y = 0

MC = 0

2 10 + 10 3 (1.5 + 4) + 6E X 7EY = 0

ME = 0

5 10 0.5 10 5 20 10 3 1.5 + 11A Y 2A X = 0

MC = 0

4 A Y 8A X 5 10 (2.5 + 3) 20 = 0

2E X + 11EY = 450

6E X 7E Y = 185
E X = 13.94 N E Y = 38.375 N

A Y = 1.625 N

A = 36.063 N

4A Y 8A X = 295 X

11A Y 2A X = 90

20 kNm

V20kNmsol = 13.94 kN
B

10 kN/m

AX=36.063
4m
AY=1.625

N20kNmsol = 1.625 kN

M20kNmsol = 1.625Ay 4 + 36.063Ax (5 + 1.5)

10 yayl 5 (5 / 2 + 1.5) 20d = 40.91 kNm

VBsol = [1.625cos51.34 ( 36.063 + 10 5)sin51.34 = 9.87 kN

NBsol = [( 36.063 + 10 5)cos51.34 + 1.625 sin51.34 ] = 9.98 kN
MBsol = 1.625 Ay 4 + 36.063 Ax 5 10yayl 5 (5 / 2) = 61.82 kNm
VA = V cos Hsin = [1.625cos51.34 ( 36.063)sin51.34 = 29.18 kN
NA = (Hcos + V sin ) = [( 36.063)cos51.34 + 1.625sin51.34 ] = 21.26 kN
MA = 0

148

BLM4

M-N-Q

20 kNm

MC = 1.625Ay 4 + 36.063Ax (5 + 3) 10 yayl 5 (5 / 2 + 3) 20 = 0.00 kNm

V20kNmsol = 13.94 kN

N20kNmsol = 1.625 kN

M20kNmsol = 1.625Ay 4 + 36.063Ax (5 + 1.5)

10 yayl 5 (5 / 2 + 1.5) 20d = 40.91 kNm

10 kN/m
VBsa = V cos Hsin = [ 1.625 cos90 ( 36.063 + 10 5) sin90 = 13.94 kN
NBsa = (Hcos + V sin ) = [ ( 36.063 + 10 5) cos90 + 1.625 sin90 ] = 1.625 kN
MBsa 1.5m = 1.625 Ay 4 + 36.063Ax (5 + 1.5) 10 yayl 5 (5 / 2 + 1.5) = 40.91 kNm
AX=36.063
4m
AY=1.625
N
M

Vorta = V cos Hsin = [1.625cos51.34 ( 36.063 + 10 2.5)sin51.34 = 9.65 kN

10 kN/m
2.5m
AX=36.063

Norta = (Hcos + V sin ) = [( 36.063 + 10 2.5)cos51.34 + 1.625sin51.34 ] = 5.64 kN

Morta = 1.625Ax (4 / 2) + 36.063Ay 2.5 10Yayl 2.5 (2.5 / 2) = 62.16 kNm
C

10 kN

4
AY=1.625

m
10 kN/m 3

VDsa = V cos Hsin = [ 38.375 + 10q 3]cos[45] 13.94 sin[45] = 3.94 kN

NDsa = (Hcos + V sin ) = [13.94 cos( 45) + [ 38.375 + 10q 3] sin( 45)] = 15.77 kN
MDsa = 38.375Ey 3 13.94Ex 3 10 Yayl 3 (3 / 2) = 28.305 kNm

VEsol = V cos Hsin = [ 38.375]cos[ 45] 13.94 sin[ 45] = 17.28 kN

3m
Ex=13.94

NEsol = (Hcos + V sin ) = [(13.94)cos( 45) + [ 38.375]sin( 45)] = 36.99 kN

Ey=38.375

MEsol = 0
2m

MDsol = 38.375Ey 7 13.94Ex 6 10 Yayl 3 (3 / 2 + 2 + 2) 10 2 = 0.000

2m

3m

2m
C

10 kN
m
10 kN/m 3

VFsol = V cos Hsin = [ 38.375 + 10q 3 + 10]cos[37] 13.94 sin[37] = 9.69 kN

NFsol = (Hcos + V sin ) = [13.94cos( 37) + [ 38.375 + 10q 3 + 10] sin( 37)] = 10.17 kN

MFsol = 38.375Ey 5 13.94Ex 4.5 10Yayl 3 (3 / 2 + 2) = 24.145 kNm

3m

VFsa = V cos Hsin = [ 38.375 + 10q 3]cos[ 37] 13.94 sin[ 37] = 1.70 kN

NFsa = (Hcos + V sin ) = [13.94cos( 37) + [ 38.375 + 10q 3]sin( 37)] = 16.18 kN

Ex=13.94
Ey=38.375

MFsa = 38.375Ey 5 13.94Ex 4.5 10Yayl 3 (3 / 2 + 2) = 24.145 kNm

2m

2m

2m

3m

F noktasnn sandaki kesit tesirlerinin dier ynden bulunuu aadaki ekilde yaplm ve ayn
sonular bulunmutur.
C

10 kN

20 kNm
F
B

10 kN/m

VFsa = [10 + 1.625] cos[ 37] [ 36.063 + 10 5] sin[37] = 1.66 kN

NFsa = [[36.063 + 10 5] cos( 37) + [10 + 1.625] sin( 37)] = 16.16 kN
MFsa = 1.625 6 + 36.063 Ax 6.5 10 Yayl 5 (5 / 2 + 1.5) 20 = 24.16 kNm

AX=36.063
4m
AY=1.625

149

BLM4

M-N-Q

13.94
24.15

20.91

9.66
0.79m

1.66

9.87

40.91
61.82

3.93
28.30
29.85
4.75m

69.30

17.28
V alan

V2

17.282
2q = 2 (10 /(cos 45)2 ) = 29.85

10.17

M alan

16.18
1.63

29.18
15.77

9.98

36.99

N alan

21.26

RNEK 1.4. ekilde verilen 3 mafsall erevenin V,M ve N kesit tesirlerinin izimi.
10 kN

20 kNm

8 kN

10 kN

1m
1m
1m

10 kN

6 kN

II

IV

III
20 kNm

1m
1m
1m

10 kN

6 kN G

8 kN
I

BX

3m

3m

3m

BY
A

2m

3m

3m

3m

AX

2m
AY

3m

3m

3m

zm: Mesnet ve mafsalda moment ifadesi yazarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr.
MA = 0
sa

MG

= 0 3 10 + 10 6 + 20 + 6BX 6BY = 0

MB = 0
sol

8 10 + 10 5 + 6 9 + 8 3 + 20 3BX 8BY = 0

MG = 0

6 6 10 3 + 20 + 8A Y 3A X = 0
2A Y 9A X 6 8 = 0

3BX + 8BY = 228

BX = 7.39 kN

BY = 25.73 kN
6BX + 6BY = 110

8A Y 3A X = 26 A Y = 5.73 kNyn ters

A X = 6.61kNyn ters
2A Y 9A X = 48

VGsol = [5.73cos77.4 1.39 sin77.4 = 2.60 kN

Nsol
G = [ 5.73 sin77.4 + 1.39co s77.4 = 5.29 kN
sol
G

6 kN

10 kN
10 kN

= 6.61 9 5.73 2 8 6 = 0.03 kNm

II

VI = [5.73cos77.4 1.39 sin77.4 = 2.60 kN

III
20 kNm

8 kN

NI = [ 5.73 sin77.4 + 1.39co s77.4 = 5.29 kN

MI = 6.61 3 5.73 0.67 = 16.00 kNm

VI = [5.73cos77.4 ( 6.61)sin77.4 = 5.20 kN

AX=6.61 A

NI = [ 5.73 sin77.4 + ( 6.61)co s77.4 = 7.03 kN

2m
3m
AY=5.73

MI = 6.61 3 5.73 0.67 = 16.00 kNm

VAsa = V cos Hsin = [5.73cos77.4 ( 6.61)sin77.4 = 5.20 kN

Nsa
= (Hcos + V sin ) = [ 5.73 sin77.4 + ( 6.61)co s77.4 = 7.03 kN
A
150

BX=7.39

BY=25.73
3m

3m

IV

3m
3m

1m
m
1
m
1

BLM4

M-N-Q

VGsa = V cos Hsin = [5.73cos18.43 7.39( sin18.43) = 3.10 kN

Nsa
= (Hcos + V sin ) = [ 5.73 ( sin18.43) + 7.39co s18.43 = 8.82 kN
G
6 kN

VIIsa = [15.73cos18.43 7.39( sin18.43) = 12.58 kN

10 kN

10 kN

G
II

IV

III
20 kNm

8 kN
I

AX=6.61 A

BX=7.39

MIIsa = 25.73 3 10 3 7.39 5 20 = 9.76 kNm

VIIIsa = [25.73cos18.43 7.39( sin18.43) = 22.06 kN

3m

NIIIsa = [ 25.73( sin18.43) + 7.39co s18.43] = 15.14 kN

BY=25.73

2
3
AY=5.73

MIIIsa = 7.39 4 20 = 49.56 kNm

3m

VBsa = 25.73cos 45 7.39 sin 45 = 23.42 kN

NBsa = [ 25.73sin 45 + 7.39co s 45] = 12.96 kN
MBsa = 20 kNm

3.10

NIIsa = [ 15.73( sin18.43) + 7.39co s18.43] = 11.98 kN

1
1m
1m

VIVsa = 25.73cos 45 7.39 sin 45 = 23.42 kN

sa
NIV
= [ 25.73sin 45 + 7.39cos 45] = 12.96 kN
sa
MIV
= 25.73 3 7.39 3 20 = 119.36 kNm

22.06

12.58

9.76

2.60

49.56

119.36

8.82
11.98

5.29
V kesme

15.14

15.99
23.42

12.96

20.00
M alan

N eksenel
7.03

5.20

RNEK 1.4. ekilde verilen erevenin V,M ve N kesit tesirlerinin izimi.

10 kN/m
C

10 kN

MA = 0

8 10 4 10 4 8BY = 0

4m

Fx = 0 A X = 10 kN
A

2m

4m

MB = 0

A Y = 45 kN

BY = 35 kN

8 10 4 10 4 + 8A Y = 0

4m

zm: Mesnette moment ifadesi yazarak mesnet tepki kuvvetleri hesaplanr.

VCsol = V cos Hsin = [45 cos90 10 sin90] = 10 kN

VCsa = [45 cos 45 10( sin 45)] = 38.89 kN

Nsol
C = (Hcos + V sin ) = [45 sin90 + 10 co s90] = 45 kN

NCsa = [45( sin 45) + 10 co s 45] = 24.75 kN

sol
C

= 10 4 = 40 kNm

MCsa = 10 4 = 40 kNm

VDsol = [5 cos 45 10( sin 45)] = 10.61 kN

VDsa = [5 cos 45 10 sin 45] = 3.54 kN

sol
D

= [5( sin 45 ) + 10 co s 45] = 3.54 kN

NDsa = [5 sin 45 + 10 co s 45] = 10.61kN

sol
D

= 45 4 10 4 2 = 100 kNm

MDsa = 45 4 10 4 2 = 100 kNm

VEsol = [35 cos 45 10 sin 45] = 31.82 kN

sol
E

VEsa = [35 cos90 0 sin 45] = 0 kN

= [ 35 sin 45 + 10 co s 45] = 17.68 kN

NEsa = [35 sin90 + 0 co s 45] = 35 kN

MEsol = 45 8 10 4 8 10 4 = 0 kNm

MEsa = 45 8 10 4 8 10 4 = 0 kNm

151

BLM4

M-N-Q

24.75

31.82

40

17.68

38.89
3.54
10

3.54 10.61
N eksenel

45.00

100

10.61
V kesme

M moment

35.00

RNEK 2.4. ekilde verilen sistemin V, M ve N diyagramlarnn belirlenmesi.

10 kN

10 kNm

10 kN

5 kN

5 kN/m

3 kN/m
G

2m

10 kN
5
D

A
2m

6m

6m

10 kN

10 kN

10 kN

10 kNm

10 kN
5 kN/m

5 kN/m
10 kN

5 kN
B

20 kN

20 kN
10 kN

A
4m

2m

2m

Fy= 0

5m

5m
F

10 kN

Gx = 10 kN

4m
5 kN

Tanan parann mesnet tepki kuvvetleri,

Fx= 0

4m

10 kN
2m

10 kN

3 kN/m

6
24.33kN

19.67kN

Ay + Gy = 10 + 5 x 4 = 30

MA= 0

6 Gy 5 x 4 x 4 +10 x 10 - 10 x 6 = 0

MG= 0

6 Ay 5 x 4 x 2 10 x 6 + 10 x 4 = 0

Gy= 20 kN
Ay= 10 kN

Tayan parann mesnet tepki kuvvetleri,

Fy= 0

Fx= 0

Dx = 10 10 + 5 = 5 kN

MD= 0

10 x 10 20 x 2 + 3 x 8 x 2 + 5 x 14 10 10 x 5 -6 Fy =0

MF= 0

-10 x 5 + 10x10 20x8-3 x 8 x 4 + 5x14-10+6 Dy =0

Dy + Fy = 3 x 8 + 20 = 44 kN

Fy=19.67 kN

Dy=24.33 kN

=78.69

10 kN

152

BLM4

M-N-Q

VAsa = V cos Hsin = 10cos78.69 0 sin78.69 = 1.96 kN

10 kN

Nsa
= [0cos78.69 + 10 sin78.69] = 9.81 kN
A

10 kN

VBsol = V cos Hsin = 10 cos 63.43 10 sin( 63.43) = 4.47 kN

NBsol = (Hcos + V sin ) = (10 cos 64.43 10 sin( 64.43) = 13.41kN

=63.43

H
V

MBA= 10 x 2 = 20 kNm

MBH= 10 x 4 10 x 2 = 20 kNm

10

MBG= 10 x 2 10 x 2+10 x 4 = 40 kNm

MCG= -(20 x 2 +3 x 2 x 1)= -46 kNm

MCE= 19.67x 6 5 x 4 18 x 3 +10 = 54 kNm

26.00
+

MEI= -5 x 4 +10 = -10 kNm

15.00

+ 10

46

+
+

20

54

10

20
V alan

10

100

40

25
M alan

1.96

24.33

5.00
4.47

9.81

19.67

1.67

19.67

13.41

MCD= 10 x 5 +5 x 10 = 100 kNm

MEC= -5 x 4 +10 = -10 kNm

5
+

5.00
3.16

153

N alan