Professional Documents
Culture Documents
ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ
ΤΟΥ ΖΑΝ ΖΑΚ ΡΟΥΣΣΩ
ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ
ΛΕΥΚΩΣΙΑ
ΖΑΝ ΖΑΚ ΡΟΥΣΣΩ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ
ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ
Εκτός από το δημόσιο πρέπει να λάβουμε υπόψη και τους ιδιώτες. Να ξεχωρίσουμε
τα αμοιβαία δικαιώματα πολιτών και κυρίαρχου, τα καθήκοντα πολιτών - υπηκόων
από το φυσικό δικαίωμα που έχουν ως άνθρωποι.
Ο άνθρωπος παραχωρεί στην κοινότητα μέρος των όσων χρειάζεται η κοινότητα,
αλλά μόνο ο κυρίαρχος είναι κριτής των αναγκών της κοινότητας.
Ο πολίτης προσφέρει αμέσως στο κράτος όποια υπηρεσία του ζητήσει. Το κράτος δεν
επιφορτίζει αχρείαστες για την κοινότητα δεσμεύσεις.
Ο πολίτης ενεργώντας για το κράτος και για τον άλλο ενεργεί και για τον εαυτό του.
Η γενική θέληση πρέπει να είναι θέληση όλων για να μπορεί να εφαρμόζεται σε
όλους.
Η γενική θέληση χάνει τη φυσική της ορθότητα όταν αποβλέπει σ΄ένα ατομικό και
καθορισμένο αντικείμενο. Σ' αυτή την περίπτωση έχουμε δίκη, στη μια πλευρά τους
ιδιώτες και στην άλλη το δημόσιο.
Αυτό που γενικεύει τη θέληση είναι το κοινό συμφέρον. Ο καθένας υποτάσσεται
στους νόμους που επιβάλλει στους άλλους. Θαυμάσια σύμπτωση συμφέροντος και
δικαιοσύνης.
Το κοινωνικό συμβόλαιο καθιερώνει μεταξύ των πολιτών μια τέτοια ισότητα, ώστε
όλοι να δεσμεύονται με τους ίδιους όρους και όλοι να απολαμβάνουν τα ίδια
δικαιώματα.
Έτσι μια πράξη κυριαρχίας είναι μια σύμβαση ανώτερου με κατώτερο, του σώματος
με καθένα από τα μέλη του. Σύμβαση νόμιμη, γιατί έχει ως βάση της το κοινωνικό
συμβόλαιο, δίκαιη, γιατί είναι κοινή για όλους, χρήσιμη, γιατί έχει αντικείμενο το
κοινό καλό, στέρεη, γιατί έχει ως εχέγγυο τη δημόσια δύναμη και την υπέρτατη
εξουσία. Οι υπήκοοι υποταγμένοι σε τέτοιες συμβάσεις υπακούν στη θέλησή τους. Ο
καθένας δεσμεύεται απέναντι όλων και όλοι απέναντι στον καθένα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΥ
Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να διακινδυνεύει τη ζωή του για να τη διατηρήσει,
π.χ. πέφτει από παράθυρο για να σωθεί από πυρκαγιά.
Το κοινωνικό συμβόλαιο έχει ως σκοπό τη συντήρηση των συμβαλλομένων. Μόνος ο
πολίτης δεν ξέρει τους κινδύνους, γι΄αυτό όταν του πει ο ηγεμόνας "πρέπει να
πεθάνεις, αυτό επιβάλλει το συμφέρον του κράτους" πρέπει να το κάμει, αφού η ζωή
και η ασφάλειά του ήταν και ευεργεσία της φύσης αλλά και δώρο του κράτους.
Το ίδιο ισχύει και με τη θανατική ποινή. Για να μην πέσει κανείς θύμα δολοφόνου,
δέχεται να θανατωθεί, αν γίνει ο ίδιος δολοφόνος.
Όταν ένας γίνεται δολοφόνος, σημαίνει πως έχει διαρρήξει το κοινωνικό συμβόλαιο ,
είναι εχθρός και τιμωρείται ως εχθρός, όχι ως πολίτης.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΝΟΜΟΣ
Με το κοινωνικό συμβόλαιο δώσαμε υπόσταση και ζωή στο πολιτικό σώμα.
Πρόκειται τώρα να δώσουμε κίνηση και θέληση με τη νομοθεσία.
Από το Θεό προέρχεται κάθε νομοθεσία.
Υπάρχει μια παγκόσμια δικαιοσύνη που συλλαμβάνεται με τον ορθό λόγο και
συνυπάρχει με φυσικές κυρώσεις.
Για να εναρμονιστούν τα δικαιώματα προς τα καθήκοντα χρειάζονται συμβάσεις και
νόμοι.
Το αντικείμενο των νόμων είναι πάντα γενικό, αντιμετωπίζει τους υπηκόους όχι σαν
άτομα αλλά σαν ενσώματα όντα και τις πράξεις σαν κάτι αφηρημένο.
Κάθε λειτουργία που αναφέρεται σε ατομικό αντικείμενο (σε συγκεκριμένο πολίτη)
δεν ανήκει στη νομοθετική εξουσία.
Οι νόμοι είναι πράξεις που απορρέουν από τη γενική θέληση. Είναι πίνακες στους
οποίους βρίσκονται καταγραμμένες οι θελήσεις μας. Ο νόμος πρέπει να συγκεντρώνει
την καθολικότητα θέλησης και αντικειμένου. Ό,τι προστάζει ο κυρίαρχος για ένα
ειδικό αντικείμενο είναι διάταγμα και πράξη διοικητική.
Δημοκρατία είναι κάθε κράτος που διέπεται από νόμους. Οι νόμοι είναι τα θεμέλια
της πολιτικής κοινότητας. Ο λαός βρίσκεται κάτω από την κυριαρχία των νόμων αλλά
πρέπει να είναι και ο δημιουργός τους. Επειδή όμως το πλήθος δεν ξέρει, ο λαός δεν
μπορεί να δει πάντα το καλό, η γενική θέληση πρέπει να εξασφαλιστεί από τις
ιδιαίτερες θελήσεις, όλα αυτά φανερώνουν πως υπάρχει ανάγκη νομοθέτη.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΝΟΜΟΘΕΤΗΣ
Για να ανακαλύψει κανείς τους καλύτερους κοινωνικούς κανόνες που αρμόζουν στα
έθνη θα χρειαζόταν μια θεϊκή διάνοια, ικανή να αλλάξει την ανθρώπινη φύση, να
αντικαταστήσει μια φυσική και ανεξάρτητη ύπαρξη (την οποία η φύση έχει δώσει σε
όλους μας) με μια μερική ηθική. Γι΄αυτό και οι νομοθέτες βάζουν τα λόγια τους στο
στόμα των αθανάτων, γι΄αυτό και στη γένεση των εθνών η θρησκεία χρησιμεύει σαν
όργανο πολιτικής.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΛΑΟΣ
Πρώτα ο νομοθέτης εξετάζει αν ο λαός είναι ικανός να δεχτεί τους νόμους. Ένας
τέτοιος λαός
-έχει κάποιο δεσμό καταγωγής ή συμφέροντος ή ενότητας
-δεν έχει βαθιά ριζωμένες προλήψεις
-δεν είναι ούτε πλούσιος ούτε φτωχός αλλά αυτάρκης.
Εκείνο που δυσκολεύει τη νομοθεσία είναι αυτό που έχει να καταλύσει. Σπάνια
βρίσκεται ένας τέτοιος λαός, γι' αυτό και πολύ λίγα κράτη είναι καλά συγκροτημένα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΔΙΑΦΟΡΑ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
Το μέγιστο αγαθό που πρέπει να είναι σκοπός κάθε νομοθετικού συστήματος
προσδιορίζεται από τις αρχές της ελευθερίας και της ισότητας.
Της ελευθερίας, γιατί κάθε ιδιαίτερη εξάρτηση έχει αφαιρεθεί,
της ισότητας, γιατί ελευθερία χωρίς ισότητα είναι ανύπαρκτη.
Ισότητα δεν είναι οι βαθμίδες εξουσίας και πλούτου να είναι ίδιες για όλους αλλά ότι
πρέπει η εξουσία να είναι ανώτερη από κάθε βία και να ασκείται πάντα ανάλογα με
το βαθμό και το αξίωμα που ο καθένας κατέχει και σύμφωνα με τους νόμους.
Όσο για τον πλούτο, δεν πρέπει να είναι κανένας τόσο πλούσιος, ώστε να αγοράζει
έναν άλλο, ούτε τόσο φτωχός, ώστε ν΄αναγκάζεται να πουλιέται . Μετριότητα
αγαθών, μετριότητα φιλοχρηματίας, Αυτή η ισότητα μπορεί να είναι χίμαιρα, αλλά
ας μετριαστεί η κατάχρηση. Η νομοθεσία πρέπει να αποβλέπει στην ισότητα.
Οι γενικοί σκοποί της νομοθεσίας πρέπει να προσαρμόζονται προς την κατάσταση
του τόπου, προς το χαρακτήρα των ανθρώπων. Το σύστημα νομοθεσίας πρέπει να
είναι σχετικό με το κράτος για το οποίο το προορίζουμε . Ανάλογα με τη χώρα οι
κάτοικοι στρέφονται στη γεωργία ή βιομηχανία ή ναυτιλία.
(Ο συγγραφέας του Πνεύματος των Νόμων έδειξε σε πολλά παραδείγματα την τέχνη
που χρησιμοποιεί ο νομοθέτης για να κατευθύνει τη νομοθεσία σε κάθε ένα από
αυτούς τους σκοπούς.) Χρειάζεται το πρέπον, ώστε οι φυσικές σχέσεις και οι νόμοι
να συμβαδίζουν αρμονικά και να επανορθώνουν οι νόμοι τις φυσικές σχέσεις.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ
Για να τακτοποιηθούν τα πράγματα της πολιτείας πρέπει να ληφθούν υπόψη σχέσεις
1. η επίδραση που ασκεί το πολιτικό σώμα σαν σύνολο πάνω στον ίδιο τον εαυτό
του δηλ. σχέση συνόλου με σύνολο ή κυρίαρχου προς κράτος. Οι νόμοι που
διέπουν τη σχέση αυτή είναι οι θεμελιακοί.
2. Η δεύτερη σχέση είναι η σχέση των μελών του πολιτικού σώματος με το
σύνολο του πολιτικού σώματος. Κάθε πολίτης είναι ανεξάρτητος των άλλων
πολιτών και στενά δεμένος με την πολιτεία , εξαρτημένος στενά από αυτήν. η
δύναμη του κράτους δημιουργεί την ελευθερία των μελών του.Από αυτή τη
σχέση γεννιούνται οι πολιτικοί νόμοι.
3. Τρίτη σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και στο νόμο είναι η σχέση που
δημιουργείται από την ανυπακοή του ανθρώπου έναντι της ποινής. Η σχέση
αυτή είναι η αιτία από την οποία πηγάζουν οι ποινικοί νόμοι που είναι η
κύρωση όλων των άλλων.
4. Αυτό που χαράζεται στην καρδιά των πολιτών. Αυτό το είδος νόμων
αναζωογονεί τους νόμους, τους αναπληρώνει. Είναι τα ήθη και τα έθιμα, η
κοινή γνώμη, ένα είδος νόμων με το οποίο ασχολείται μυστικά ο μεγάλος
νομοθέτης.
ΒΙΒΛΙΟ ΤΡΙΤΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ
Όπως κάθε ελεύθερη ενέργεια έχει δυο αιτίες που συμβάλλουν στην παραγωγή
της, την ηθική, τη θέληση και τη φυσική, τη δύναμη που εκτελεί τη πράξη, έτσι
και το πολιτικό σώμα έχει τη νομοθετική εξουσία και την εκτελεστική.
Η νομοθετική εξουσία ανήκει στο λαό.
Για την εκτελεστική εξουσία χρειάζεται η κυβέρνηση, ένα μέσο που να
χρησιμεύει στην επικοινωνία του κράτους με τον κυρίαρχο, ό,τι κατορθώνει η
ένωση σώματος και ψυχής. Χρειάζεται λοιπόν η κυβέρνηση, ο εκτελεστής των
θελήσεων του κράτους.
Η κυβέρνηση είναι ένα ενδιάμεσο σώμα ανάμεσα στους υπηκόους και στον
κυρίαρχο και που σκοπό έχει να κάνει δυνατή την αμοιβαία τους επικοινωνία,
αφού είναι υποχρεωμένο με την εκτέλεση των νόμων και τη διατήρηση της
ελευθερίας, τόσο της κοινωνικής όσο και της πολιτικής.
Τα μέλη του σώματος αυτού ονομάζονται άρχοντες ή βασιλιάδες ή κυβερνήτες
και το σώμα ολόκληρο ονομάζεται ηγεμόνας.
Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε να κάμουμε με συμβόλαιο, αλλά με διαχείριση
στην οποία οι αρχηγοί ασκούν εν ονόματι του κυρίαρχου την εξουσία που τους
εμπιστεύτηκε. Ο κυρίαρχος περιορίζει, τροποποιεί , αφαιρεί την εξουσία.
Κυβέρνηση ή ανώτατη διοίκηση ώστε είναι η νόμιμη άσκηση της εκτελεστικής
εξουσίας και ηγεμόνας ή άρχοντας ο άνθρωπος ή το σώμα που είναι
επιφορτισμένα με τη διοίκηση αυτή.
Η κυβέρνηση παίρνει από τον κυρίαρχο τις διαταγές και τις μεταφέρει στο λαό.
Για να βρίσκεται το κράτος σε ισορροπία πρέπει να υπάρχει ισότητα ανάμεσα
στη
δύναμη των πολιτών ως κυρίαρχου
δύναμη της κυβέρνησης
δύναμη των πολιτών ως υπηκόων.
Αν ο κυρίαρχος θέλει να κυβερνήσει ή ο άρχοντας να νομοθετήσει ή οι υπήκοοι
να μην υπακούν, τότε αταξία και χάος, δεσποτισμός ή αναρχία επικρατούν.
Η κυβέρνηση είναι σε μικρογραφία αυτό που σε μεγέθυνση είναι το πολιτικό
σώμα που την εμπερικλείει. Είναι ένα ηθικό πρόσωπο προικισμένο με ορισμένες
ικανότητες,
ενεργητικό όταν εμφανίζεται με τη μορφή του κυρίαρχου,
παθητικό όταν εμφανίζεται με τη μορφή του κράτους.
Το κράτος υφίσταται από μόνο του αλλά
η υπόσταση της κυβέρνησης εξαρτάται από τον κυρίαρχο.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΑΡΧΗ Η ΟΠΟΙΑ ΣΥΓΚΡΟΤΕΙ ΤΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ
ΜΟΡΦΕΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ
Είναι αξίωμα πως όσο πιο πολυάριθμοι είναι οι άρχοντες, τόσο πιο αδύνατη είναι
η κυβέρνηση.
Στον άρχοντα διακρίνουμε τρεις θελήσεις
α. την προσωπική θέληση του ατόμου που αποβλέπει στο όφελός του
β. την κοινή θέληση των αρχόντων, τη θέληση του σώματος, που είναι
γενική σε σχέση με την κυβέρνηση
και ιδιαίτερη σε σχέση με το κράτος του οποίου η κυβέρνηση αποτελεί μέρος
γ. τη θέληση του λαού ή την κυρίαρχη θέληση, που είναι
γενική και σε σχέση με το κράτος θεωρούμενο ως σύνολο
και σε σχέση με την κυβέρνηση θεωρούμενη ως μέρος του συνόλου.
Σε μια τέλεια νομοθεσία η ατομική θέληση πρέπει να είναι ανύπαρκτη,
η θέληση του κυβερνητικού σώματος υποδεέστερη άρα
η γενική και κυρίαρχος θέληση πρέπει να δεσπόζει.
Αντίθετα κατά τη φυσική κατάσταση έχουμε πρώτη την ατομική θέληση.
Αλλά έτσι, αν η κυβέρνηση βρίσκεται στα χέρια ενός, τότε
και η ιδιαίτερή του θέληση και η θέληση του σώματος είναι ολότελα ενωμένες.,
άρα φθάνει η δύναμη του σώματος στο ύψιστο, άρα η ενεργητικότερη κυβέρνηση
είναι η του ενός ανθρώπου, αφού θέληση, δύναμη και χρήση της συμπίπτουν.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΝ
Δημοκρατία ονομάζεται η μορφή της κυβέρνησης στην οποία ο κυρίαρχος
μπορεί να εμπιστευτεί την κυβέρνηση σ ΄ολόκληρο το λαό ή στο μεγαλύτερο
μέρος του. Οι πολίτες άρχοντες είναι περισσότεροι από τους απλούς πολίτες
ιδιώτες.
Αριστοκρατία . Ο κυρίαρχος περιορίζει την κυβέρνηση στα χέρια ενός μικρού
αριθμού πολιτών. Οι πολίτες άρχοντες είναι λιγότεροι από τους απλούς ιδιώτες
πολίτες
Μοναρχία. Ο κυρίαρχος συγκεντρώνει όλη την κυβέρνηση στα χέρια ενός, ο
οποίος έχει τη δυνατότητα να δίνει εξουσίες σε όλους τους άλλους.
Η δημοκρατική κυβέρνηση αρμόζει στα μικρά κράτη,
η αριστοκρατική στα μέτρια
η μοναρχική στα μεγάλα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Είναι πολίτευμα για θεούς μάλλον παρά για ανθρώπους. Απαιτεί να
συναθροίζονται συνεχώς οι πολίτες, να γνωρίζει ο ένας τον άλλο, να είναι ίσοι, να
αποφεύγουν την πολυτέλεια, γι΄αυτό και ο Μοντεσκιέ έθεσε την αρετή σαν αρχή
της δημοκρατίας.
Η δημοκρατική κυβέρνηση είναι πρόσφορη σε εμφύλιους πολέμους και
εσωτερικές διαμάχες. Ο πολίτης της κάθε μέρα θα έπρεπε να είναι οπλισμένος με
δύναμη και σταθερότητα για να διατηρεί την ελευθερία του.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ
Εδώ έχουμε δυο ηθικά πρόσωπα, την κυβέρνηση και το λαό. Οι πρώτες
κοινωνίες είχαν κυβέρνηση αριστοκρατική (εξ ου και το όνομα γερουσία,
γέροντες κτλ) Η αριστοκρατία γίνεται αιρετή όταν αρχίζει ο πλούτος ή η δύναμη
να παραμερίζει την ηλικία. Αριστοκρατία έχουμε τη φυσική, την αιρετή και την
κληρονομική.
η φυσική αρμόζει στους απλούς λαούς
η αιρετή είναι η πραγματική αριστοκρατία
η κληρονομική είναι η χειρότερη.
Η καλύτερη και φυσικότερη τάξη των πραγμάτων είναι η διακυβέρνηση του
πλήθους από τους συνετότερους, όταν όμως αυτοί κυβερνούν προς όφελος του
πλήθους και όχι προς όφελός τους.
Αρετές απαραίτητες η μετριότητα των πλουσίων και η ολιγάρκεια των φτωχών.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΜΟΝΑΡΧΙΑ
Ένα άτομο κάνει τη δουλειά που θα έκανε ένα συλλογικό ον. Η ηθική ενότητα
που εκφράζει ο ηγεμόνας είναι και φυσική ενότητα στην οποία είναι
συγκεντρωμένες όλες οι ικανότητες.
Η θέληση του λαού , η θέληση του ηγεμόνα,
η δημόσια δύναμη του κράτους, η ιδιαίτερη δύναμη της κυβέρνησης
υπακούν στην ίδια κινητήρια δύναμη.
Με την πιο μικρή προσπάθεια παράγεται αξιόλογη ενέργεια, αφού δεν υπάρχουν
αντίθετες κινήσεις. Ο μονάρχης πίσω από το γραφείο του κυβερνά τα πάντα.
Η ιδιαίτερη θέληση του μονάρχη εξουσιάζει όλες τις άλλες θελήσεις. Δεν
αποβλέπει όμως πάντα στην κοινή ευημερία. Έτσι, αντί να στηρίζονται στην
αγάπη του λαού, κρατούν το λαό στην αθλιότητα , για να μη μπορεί να
αντιστέκεται στις θελήσεις τους.
Στη μοναρχία όσο περισσότεροι χρησιμοποιούνται στη διοίκηση τόσο
περισσότερο μικραίνει η απόσταση ηγεμόνα από υπηκόους, όσο όμως στηρίζεται
σε λιγότερους η κυβέρνηση, μεγαλώνει η απόσταση.
Στη δημοκρατία η δημόσια ψήφος ανυψώνει στις πρώτες θέσεις φωτισμένους και
ικανούς, ενώ στις μοναρχίες μικροαπατεώνες και ραδιούργους.
Το πιο αισθητό μειονέκτημα της μοναρχίας είναι η έλλειψη της συνεχούς
διαδοχής, γι΄αυτό έκαμαν τα στέμματα κληρονομικά, απέφυγαν την εκλογή του
καλύτερου και προτίμησαν να έχουν για αρχηγούς τέρατα και ηλίθιους, πού ποτέ
δεν έμαθαν να υπακούν.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΜΕΙΚΤΕΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ
Η απλή κυβέρνηση είναι η καλύτερη γιατί είναι απλή.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΚΑΘΕ ΜΟΡΦΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ
ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΧΩΡΑ
Η ελευθερία δεν είναι προϊόν που ευδοκιμεί σε όλα τα κλίματα και γι΄αυτό δεν
είναι κάτι που βρίσκεται μέσα στις δυνατότητες των λαών. (Μοντεσκιέ)
Το κράτος υπάρχει εφόσον η εργασία των ανθρώπων αποδίδει περισσότερα από
όσα τους είναι αναγκαία. Με το πλεόνασμα των πόρων τους πληρώνουν τους
φόρους αλλά το πλεόνασμα δεν είναι σ΄όλες τις χώρες το ίδιο, αφού εξαρτάται
από το κλίμα, τη φύση, των προϊόντων τη δύναμη των κατοίκων κτλ.
Όσο πιο σύντομο δρόμο βρίσκουν οι φόροι να επιστρέψουν στον πολίτη, τόσο το
καλύτερο. Στη δημοκρατία ο λαός είναι λιγότερο επιβαρυμένος, στην
αριστοκρατία περισσότερο, στη μοναρχία φορτωμένος με το μεγαλύτερο βάρος,
άρα η μοναρχία ταιριάζει σε πλούσια έθνη, η αριστοκρατία σε μέτρια, η
δημοκρατία σε μικρά και φτωχά.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΜΙΑΣ ΚΑΛΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ
Αφού σκοπός της πολιτικής κοινωνίας είναι η διατήρηση και ευημερία των
μελών της, καλύτερη κυβέρνηση είναι αυτή που κατορθώνει χωρίς ξένα μέσα,
χωρίς πολιτογραφήσεις, χωρίς αποικίες, να προοδεύουν και να πληθαίνουν οι
πολίτες της. Εκείνη που οδηγεί το λαό της στην ελάττωση και στο μαρασμό είναι
η χειρότερη.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο ΟΙ ΚΑΤΑΧΡΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΝ ΚΑΙ Η
ΡΟΠΗ ΠΡΟΣ ΕΚΦΥΛΙΣΗ
Η κυβέρνηση εκφυλίζεται όταν ξεπέφτει από τη δημοκρατία στην αριστοκρατία
και από την αριστοκρατία στη βασιλεία. Το κράτος διαλύεται
Α. όταν ο ηγεμόνας παραβαίνει τους νόμους και σφετερίζεται την κυρίαρχη
εξουσία. Τότε διαμορφώνεται ένα άλλο κράτος που για το λαό είναι δυνάστης,
διασπάται το κοινωνικό συμβόλαιο , οι απλοί πολίτες αποκτούν τη φυσική τους
ελευθερία, οπότε είναι εξαναγκασμένοι να υπακούν δεν είναι όμως και υπόχρεοι.
Β. Όταν τα μέλη της κυβέρνησης σφετερίζονται το καθένα χωριστά την εξουσία
που οφείλουν να ασκούν ομαδικά ως σώμα.
Όταν το κράτος αποσυντίθεται, η κατάχρηση της κυβέρνησης ονομάζεται γενικά
αναρχία. Η δημοκρατία εκφυλίζεται σε οχλοκρατία, η αριστοκρατία σε ολιγαρχία,
η βασιλεία σε τυραννία. (τύραννος είναι ο σφετεριστής της βασιλικής εξουσίας,
δεσπότης είναι ο σφετεριστής της κυρίαρχης εξουσίας.)
Τύραννος είναι εκείνος που επιχειρεί παράνομα να κυβερνήσει σύμφωνα με τους
νόμους. Δεσπότης είναι εκείνος που βάζει τον εαυτό του πάνω από τους νόμους.
Ο τύραννος μπορεί να μην είναι δεσπότης, ο δεσπότης όμως είναι πάντα
τύραννος.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
Αφού η Σπάρτη και η Ρώμη χάθηκαν, ποιο κράτος μπορεί να ελπίζει ότι θα
κρατήσει για πάντα; Το πολιτικό σώμα αρχίζει να πεθαίνει από τη στιγμή της
γέννησής του, αφού έχει μέσα του τις αιτίες της καταστροφής του.
Το καλύτερα συγκροτημένο κράτος θα φτάσει στο τέλος του πολύ αργότερα από
το άλλο, εκτός απροόπτου.
Η νομοθετική εξουσία δίνει ζωή στο κράτος. Όταν οι παλαιοί νόμοι συνεχίζουν
να είναι σεβαστοί και αναγνωρίζονται ως σωτήριοι αποκτώντας συνεχώς νέα
δύναμη, τότε έχουμε ένα καλά συγκροτημένο κράτος. Όταν οι παλαιοί νόμοι
αχρηστεύονται και δεν είναι σεβαστοί, όσο εξασθενίζουν όταν γερνούν, τούτο
είναι απόδειξη πως δεν υπάρχει νομοθετική εξουσία και ότι το κράτος δεν ζει πια.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 ΠΩΣ ΔΙΑΤΗΡΕΙΤΑΙ Η ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΕΞΟΥΣΙΑ
Η μόνη δύναμη του κυρίαρχου είναι οι νόμοι, οι αυθεντικές πράξεις της γενικής
θέλησης, άρα ο κυρίαρχος ενεργεί όταν ο λαός είναι συγκεντρωμένος. Δείγμα
λαού που συγκεντρωνόταν πολλές φορές αναφέρεται ο ρωμαϊκός λαός, μολονότι
συμβούλια γερόντων βρίσκουμε και σε παλαιότερες μοναρχίες.
Ο λαός συγκεντρώνεται
Α. Για να καθορίσει τη συγκρότηση του κράτους με επικυρωμένο σώμα νόμων
Β. Συγκροτεί σταθερή κυβέρνηση
Γ. Συνέρχεται σε έκτακτες συνελεύσεις
Δ. Συνέρχεται σε τακτικές νόμιμες.
Όση περισσότερη δύναμη έχει η κυβέρνηση, τόσο συχνότερα πρέπει να κάνει την
εμφάνισή του ο κυρίαρχος.
(Η κυρίαρχη εξουσία είναι απλή και μία. Δεν διαιρείται. Η ουσία του πολιτικού
σώματος βρίσκεται στη συνύπαρξη υπακοής και ελευθερίας. Οι λέξεις υπήκοος
και κυρίαρχος είναι συσχετίσεις ταυτόσημες που η έννοιά τους συνενώνεται στη
λέξη πολίτης.)
Για να μπορούν οι πολίτες να συνέρχονται σε μεγάλες χώρες, να καθοριστεί ότι
έδρα της κυβέρνησης θα είναι διαδοχικά όλες οι πόλεις από τις οποίες θα
αποτελείται το κράτος.
Από την ώρα που θα επιτευχθεί σύνοδος του λαού σε σώμα, κάθε πολίτης είναι
πρόσωπο ιερό και απαραβίαστο και κάθε δικαιοδοσία της κυβέρνησης σταματά.
Αν όμως οι πολίτες θέλουν την ησυχία τους και μένουν αδιάφοροι, η κυβέρνηση
τους πιέζει και οι πολιτείες καταστρέφονται.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ Η ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΙ
Όταν οι πολίτες ενδιαφέρονται περισσότερο για το βαλάντιό τους παρά για τα
δημόσια πράγματα, τότε το κράτος βρίσκεται κοντά στην καταστροφή. Αντί να
πολεμήσουν στέλνουν μισθοφόρους, αντί να συνέλθουν διορίζουν βουλευτές.
Στο αληθινά ελεύθερο κράτος οι πολίτες τα κάνουν όλα με τα χέρια τους. Σε
αντίθετη περίπτωση πληρώνουν άλλους. Από τη στιγμή που ένας λαός διορίζει
αντιπροσώπους δεν είναι πια ελεύθερος, δηλαδή δεν υπάρχει πια.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ
ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ
Όταν συγκροτηθεί η νομοθετική εξουσία, απομένει να συγκροτηθεί και η
εκτελεστική, Όμως η κυβέρνηση , η εκτελεστική εξουσία, δεν είναι δεμένη με
συμβόλαιο με το λαό. Δεν υπάρχει παρά ένα μόνο συμβόλαιο στο κράτος κι αυτό
είναι το του συνεταιρισμού των ανθρώπων που ζουν στην κοινωνία. Το
συμβόλαιο αυτό αποκλείει κάθε άλλο. Οποιοδήποτε άλλο συμβόλαιο είναι
παραβίαση του πρώτου συμβολαίου.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ
Η πράξη με την οποία συγκροτείται η κυβέρνηση είναι σύνθετη και αποτελείται
από τον καθορισμό του νόμου και από την εκτέλεσή του. Με τον καθορισμό του
νόμου ο κυρίαρχος θεσπίζει ότι θα υπάρχει ένα καθορισμένο κυβερνητικό σώμα
με τη μια ή την άλλη μορφή. Τούτο είναι νόμος. Βάσει αυτού του νόμου ο λαός
διορίζει τους αρχηγούς που θα αναλάβουν την κυβέρνηση.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16 ΜΕΣΑ ΓΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΣΦΕΤΕΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ
ΚΥΡΙΑΡΧΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ
Η πράξη με την οποία εγκαθίσταται η κυβέρνηση είναι νόμος. Οι θεματοφύλακες
της εκτελεστικής εξουσίας είναι αξιωματούχοι του λαού, όχι κύριοί του. Τους
αξιωματούχους καθαιρεί, αν θέλει. Οι αξιωματούχοι ως πολίτες εκπληρώνουν τα
καθήκοντά τους. Ο λαός δεν αναλαμβάνει καμιά υποχρέωση απέναντι στην
κυβέρνηση αλλά και δεν θίγει την κυβέρνηση παρά μόνο όταν είναι αντίθετη με
το δημόσιο συμφέρον.
Σε περιπτώσεις που ο λαός θίγει την κυβέρνηση , επειδή δεν είναι εύκολο να
διαπιστωθεί αν πρόκειται για όλο το λαό ή φατρίες, βρίσκει ευκαιρία ο ηγεμόνας
εν ονόματι της ασφάλειας του λαού, να εμποδίσει τις συνελεύσεις του λαού και
έτσι σφετερίζονται την κυρίαρχη εξουσία.
Οι περιοδικές συνελεύσεις του λαού μπορούν τότε να σώσουν την κατάσταση
θέτοντας σε ψηφοφορία αν θα αφήσει τη διοίκηση σ΄εκείνους που είναι ήδη
επιφορτισμένοι ή αν θέλει ο κυρίαρχος να διατηρήσει την αρχική μορφή
κυβέρνησης. Αν ο λαός αποφασίσει να διαλύσει το κοινωνικό συμβόλαιο, το
διαλύει.