‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﻫﯿﻮﻻ!

‫ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان ”ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﺣﺎج ﺣﺴﻦ“‬

 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﻫﯿﻮﻻ‬
‫ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﺣﺎج ﺣﺴﻦ‬:‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‬
1382 ‫ اﺳﻔﻨﺪ‬:‫ﭼﺎپ اول‬
‫ اﻧﺠﻤﻦ ﻫﻤﺎ‬:‫اﻧﺘﺸﺎرات‬
‫ﺣﻖ ﭼﺎپ ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ‬

HOMA Association
B.P. 745 St. Ouen L'aumone, 95004 Cergy-Pontoise Cedex, France
Email: homa1329@yahoo.com
 ‫ﺗﻘﺪﯾﻢ ﺑﻪ‪:‬‬
‫”ﺷﮑﺮ“ و ”ﺷﮑﺮ“ﻫـﺎ‪ ،‬ﭘﺮﭼﻤـﺪاران ﺑـﯽﻧـﺎم و ﻧـﺸﺎن آزادی ﮐـﻪ در ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﻫﯿﻮﻻی زنﺳﺘﯿﺰ و اﻧﺴﺎنﺳـﺘﯿﺰ ﺣـﺎﮐﻢ ﺑـﺮ اﯾـﺮان ﺑﺮﺧﺎﺳـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼـﺸﻢ در ﭼـﺸﻢ او‬
‫دوﺧﺘﻨﺪ و ﺣﺮﻣﺖ اﻧﺴﺎن و ﮔﻮﻫﺮ آزادی را ﭘﺎس داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪9 ..................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎل‪13 ..................................60‬‬
‫ﯾﮏ داﻧﺸﺠﻮی ﭘﺮﺳﺘﺎری در ﮐﻮران اﻧﻘﻼب ‪13..............................................‬‬
‫ﺣﺠﺎب اﺟﺒﺎری‪ ،‬اﺑﺰار ﺳﺮﮐﻮب و ﺗﺤﻘﯿﺮ زن ‪17.............................................‬‬
‫‪30‬ﺧﺮداد و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی آن ‪20.........................................................................‬‬
‫”ﺟﺮم“‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﺑﻪﻣﺠﺮوﺣﺎن ‪21.....................................................................‬‬
‫ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ در اﺣﺘﻀﺎر ‪23................................................................................‬‬
‫داﺳﺘﺎن ”ﺷﮑﺮ“ ‪27........................................................................................‬‬
‫”ﻃﻮﺑﯽ“ ﺗﻨﻬﺎ اﻣﯿﺪ ﺧﻮاﻫﺮ و ﺑﺮادر ﮐﻮﭼﮑﺶ ‪30..............................................‬‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮی در ﺧﯿﺎﺑﺎن ‪32................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬زﻧﺪان ”اوﯾﻦ“ ‪35 ....................................................................‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ‪35........................................................................................‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ اوﻟﯿﻦ ﺷﮑﻨﺠﻪ ‪38................................................................................‬‬
‫آﺧﺮﯾﻦ دﯾﺪار ﺑﺎ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ ‪43.........................................................................‬‬
‫ﺳﻠﻮل ‪46......................................................................................................‬‬
‫در زﻧﺪان‪ ،‬ادﻋﺎﻫﺎ ﻣﺤﮏ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ ‪48..........................................................‬‬
‫ﻣﺴﻮاک ﻣﺸﺘﺮک ‪49....................................................................................‬‬
‫”ﻣﺎدر ﻃﻠﻌﺖ“ ‪51..........................................................................................‬‬
‫”ﻣﺎدر ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ ‪54.......................................................................................‬‬
‫دﺧﺘﺮی ﺑﺎ رؤﯾﺎﻫﺎی ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺟﻮاﻧﯽ ‪57............................................................‬‬
‫”زﺑﯿﺪه“ و ﺧﺎﻧﻮادۀ ”ﺣﺰباﻟﻠﻬﯽ“ اش ‪59........................................................‬‬
‫ﺗﯿﺮﺑﺎران در ﮔﺎه و ﺑﯿﮕﺎه‪62............................................................................‬‬
‫دﺧﺘﺮک ﺳﺮخﭘﻮﺳﺖ ‪65 ..............................................................................‬‬
‫ﯾﮏ زوج ﻗﻬﺮﻣﺎن ‪68 ...................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺳﺎل اول زﻧﺪان ‪75................................................................‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪﺑﻨﺪ دﯾﮕﺮ ‪75 ....................................................................................‬‬
‫اﻋﺪام ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ ‪77 ........................................................................................‬‬
‫”ﻓﺎﻃﯽ ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ“‪78 .....................................................................................‬‬
‫”ﻓﺎﻃﯽ“ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮای ﺗﯿﺮﺑﺎران ﺑﺮدﻧﺪ ‪79 .....................................................‬‬
‫ﻟﺤﻈﻪﻫﺎی زﻧﺪان ‪81 .....................................................................................‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﻏﺬاﯾﯽ در ﺑﻨﺪ ‪83 ............................................................................‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ زﻧﺪان ‪86 ..........................................................................‬‬
‫ﭘﯿﺮزﻧﺎن زﻧﺪاﻧﯽ ‪87 ........................................................................................‬‬
‫ﻣﺎدران ﺳﺎﻟﺨﻮردۀ ﻣﺠﺎﻫﺪ ‪89 ........................................................................‬‬
‫”ﺣﺴﯿﻨﯿﻪ“ و ”ارﺷﺎد“ اﺟﺒﺎری‪91 ....................................................................‬‬
‫ﺟﯿﺮۀ ﺷﻼق‪94 .............................................................................................‬‬
‫رؤﯾﺎی ﻋﺠﯿﺐ ”ﻧﺎﻫﯿﺪ“‪95 .............................................................................‬‬
‫ﺗﻮاﺑﻬﺎ ﯾﺎ ”ﮐﺎﭘﻮ“ﻫﺎ ‪97 ...................................................................................‬‬
‫دادﮔﺎه!… ‪99 .............................................................................................‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﻣﻼﻗﺎت‪102 ........................................................................................‬‬
‫ﻫﻨﺮﻣﻨﺪی در ﺑﻨﺪ‪103 ....................................................................................‬‬
‫زﻧﺪان ”ﻗﺰلﺣﺼﺎر“ ‪104 ...............................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ :‬زﻧﺪان ﻗﺰلﺣﺼﺎر ‪111 .........................................................‬‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‪111 ..............................................................................‬‬
‫اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﻤﻌﯽ ‪113 .............................................................‬‬
‫ﭼﺎﯾﯽ ﺣﻤﺎم! ‪117 .........................................................................................‬‬
‫راز ﮐﻮﭼﻮﻟﻮی ﻣﺘﻔﮑﺮ‪119 ............................................................................‬‬
‫ﭘﺮﻧﺪۀ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ را ﻓﺮاری داد! ‪123........................................‬‬
‫داﺳﺘﺎن ”زﻫﺮه“ ‪126......................................................................................‬‬
‫اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ آزار و ﺷﮑﻨﺠﮥ ﻣﺴﺘﻤﺮ ‪127....................................................‬‬
‫ﻫﺮ ﮐﺎری‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع! ‪129.................................................................................‬‬
‫ﺑﺎﯾﮑﻮت و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺗﻮاﺑﻬﺎ ‪131............................................................................‬‬
‫”ارﺷﺎد“ اﺟﺒﺎری ‪133....................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻗﻔﺲ ‪137.............................................................................‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ”ﻗﻔﺲ“ ‪138.....................................................................................‬‬
‫روزﻫﺎ و ﺷﺒﻬﺎی ﻗﻔﺲ ‪145............................................................................‬‬
‫ﺷﮑﺴﺖ ﻗﻄﻌﯽ دﺳﺘﮕﺎه ”ﺗﻮابﺳﺎزی“ ‪154.....................................................‬‬
‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ ‪155.............................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‪” :‬واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ ‪159..............................................................‬‬
‫ﺑﯿﻤﺎران رواﻧﯽ‪159........................................................................................‬‬
‫دﯾﺪار ﺑﺎ ”ﺷﮑﺮ“ ﻣﺤﺒﻮﺑﻢ ‪167.........................................................................‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﮥ ﺟﺪﯾﺪ دژﺧﯿﻤﺎن ﺑﺮای ﻧﺎﺑﻮدی اﻧﺴﺎن ‪170..............................................‬‬
‫ﺳﯿﻠﯽ ﺑﻪﮔﻮش دﮐﺘﺮ ﺧﻮدﻓﺮوش ‪173.............................................................‬‬
‫»…ﺑﺎزﯾﭽﮥ ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﻮﯾﻢ ﮐﺮدی« ‪175........................................................‬‬
‫وداع ﺑﺎ ”ﺷﮑﺮ“ ‪179......................................................................................‬‬
‫آزادی ‪181..................................................................................................‬‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫وﻗﺘﯽ ﻗﻠﻢ ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮی ﺗﺎ ﭘﺲ از ﺳﺎﻟﻬﺎ وﻗﺎﯾﻊ و ﺧﺎﻃﺮات زﻧـﺪان را‬

‫ﺑﻨﻮﯾﺴﯽ‪ ،‬ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم اﻧﻮاع اﺣﺴﺎﺳﻬﺎ و اﻓﮑﺎر ﻣﺘﻀﺎد ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮی‪ .‬اول اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ؟ آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ آن ﻟﺤﻈﻪﻫﺎ و ﺧﺎﻃﺮات ﺷﮕﻔﺖ را ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﻨﯽ؟ آﯾﺎ ﻏﺒﺎر ﺳﺎﻟﯿﺎن آﻧﻬﺎ را ﻣﺤﻮ و ﮐﺪر ﻧﮑﺮده اﺳﺖ؟ آﯾـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮاﻧﯽ‬
‫آن دﻧﯿﺎی ﺑﻪراﺳﺘﯽ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ وﺻﻒ را ﺑـﺮای ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻧـﺖ‪ ،‬وﻟـﻮ اﻧـﺪﮐﯽ‪ ،‬ﺗـﺼﻮﯾﺮ‬
‫ﮐﻨﯽ؟ اﺻﻼً ﺗﻮ ﮐﻪ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻧﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﭼﯿﺮهدﺳـﺖ در ﺑـﺎرۀ زﻧـﺪاﻧﻬﺎی‬
‫ﺧﻤﯿﻨﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﺣﺘﻤﺎً اﯾﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎ را ﻫﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺮ‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﯿﻔﺰاﯾﯽ؟ ﺑﻪﺧﺼﻮص ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﻪﻋﻠﺖ آن ﮐﻪ ﯾﮏ ﻫﻮادار ﺳﺎده ﺑﻮدی‪3 ،‬ﺳﺎل‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ در زﻧﺪان ﻧﺒﻮدی و در دورۀ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺪان ﺷﮑﻨﺠﻪﯾﯽ ﻫﻢ ﻧﺸﺪی‪ ،‬زﯾﺮا‬
‫ﻫﻤــﮥ آنﭼــﻪ را ﮐــﻪ ﻣﻤﮑــﻦ ﺑــﻮد‪ ،‬ﺑــﻪﺧــﺎﻃﺮ آن ﮐﺘــﮏ ﺑﺨــﻮری و ﺷــﮑﻨﺠﻪ‬
‫ﺷﻮی‪” ،‬ﺗﻬﻤﯿﻨـﻪ“ ﺑﻪﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﺮﯾـﺪ‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠـﻪ ﯾـﮏ از‬
‫ﻫﺰار آنﭼﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪﺳﺮ ﺑﺴﯿﺎری زﻧﺪاﻧﯿﺎن دﯾﮕﺮ آﻣﺪ‪ ،‬ﻧﭽﺸﯿﺪی‪ .‬ﺑﮕﺬار آﻧﻬـﺎ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮای ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻓﺠﺎﯾﻊ و وﻗﺎﯾﻊ زﻧﺪان ذﯾﺼﻼﺣﺘﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﻮﯾﺴﻨﺪ‪ .‬و… ﺑﺴﯿﺎری ﺳـﺆاﻟﻬﺎ‬
‫و ﺗﺮدﯾﺪﻫﺎی دﯾﮕﺮ…‬
‫اﻣﺎ ﻫﻤﮥ اﯾﻦ اﺣـﺴﺎﺳﺎت و اﻓﮑـﺎر‪ ،‬ﻧﻬﺎﯾﺘـﺎً ﻣﻐﻠـﻮب ﯾـﮏ ﻓﮑـﺮ و اﺣـﺴﺎس‬
‫ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ دﯾﮕـﺮ ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤـﮥ آنﭼـﻪ درﺑـﺎرۀ زﻧـﺪاﻧﻬﺎی رژﯾـﻢ ﮔﻔﺘـﻪاﻧـﺪ و‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ و ﻣﻦ ﺑﺴﯿﺎری از آﻧﻬﺎ را ﺧﻮاﻧﺪهام‪ ،‬ﺑﻪراﺳﺘﯽ ﺟﺰ ﻗﻄـﺮهﯾـﯽ از اﻗﯿـﺎﻧﻮس‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﺟﺪای از آن ﮐﻪ اﯾﻦ درﯾﺎی ﻋﻈﯿﻢ رﻧﺞ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻫﺮﮔﺰ در ﻇـﺮف‬
‫ذﻫﻦ و ﻗﻠﻢ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﮔﻨﺠﺪ‪ ،‬ﺳﻮژهﻫﺎ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯿـﺎن اﺻـﻠﯽ‬
‫ﮐﻪ آﻣﺎج ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎ و ﺷﻘﺎوﺗﻬﺎی دژﺧﯿﻤﺎن ﺧﻤﯿﻨﯽ ﺑـﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔـﺰ از‬
‫زﻧﺪان ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آنﭼﻪ را ﮐﻪ ﺑـﻪ ﺳﺮﺷـﺎن آﻣـﺪه‪ ،‬ﺑـﺮای دﯾﮕـﺮان ﺑـﺎزﮔﻮ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آری‪ ،‬آن ﺳﻮﺧﺘﮕﺎن را »ﺟﺎن ﺷـﺪ و آواز ﻧﯿﺎﻣـﺪ…«‪ ،‬اﻣـﺎ آﺧـﺮ آواز آن‬
‫ﺳﻮﺧﺘﮕﺎن را ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﭘﮋواک دﻫﺪ؟‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ آن ﭼﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪام‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً ﺑﺨـﺸﯽ از دﯾـﺪهﻫـﺎی ﻣـﻦ ﻃـﯽ‬
‫‪3‬ﺳﺎل زﻧﺪان ﺑﻮده و اﺳﺎﺳﺎً ﺷﻨﯿﺪهﻫﺎ را وارد آن ﻧﮑﺮدم و اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﯽداﻧﻢ ﮐـﻪ از‬
‫ﺷﻘﺎوت ﺑﯽﺣـﺪوﺣـﺼﺮ دژﺧﯿﻤـﺎن ﺧﻤﯿﻨـﯽ ﺟـﺰ ذرهﯾـﯽ و از ﺣﻤﺎﺳـﮥ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫ﺷﮕﻔﺖ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧـﺎن ﻣﺠﺎﻫـﺪ ﺟـﺰ ﭘﺮﺗـﻮی را ﻣـﻨﻌﮑﺲ ﻧﺨـﻮاﻫﻢ ﮐـﺮد و ﭘﯿـﺸﺎﭘﯿﺶ‬
‫ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ در ﻣﻨﺘﻬﺎی ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‪ ،‬ﺟﺰ ﻗﻄﺮهﯾﯽ ﺑﺮ ﻗﻄﺮهﻫﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ ﻧﺨﻮاﻫﻢ اﻓﺰود‪،‬‬
‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﻗﻄﺮه ﻧﯿﺰ ﺿﺮوری اﺳﺖ و ﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﮥ وﺟﻮدم را و ذﻫﻨﻢ را و ﻗﻠﺒﻢ‬
‫را ﺑﺎ ﻫﻤﮥ رﻧﺞ و دردی ﮐﻪ ﯾﺎدآوری آن روزﻫﺎ و دﻗﺎﯾﻖ ﺗﻠﺦ و دﺷـﻮار ﻫﻤـﻮاره‬
‫ﺑﺮاﯾﻢ داﺷﺘﻪ و دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮای ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪن آن ﻗﻄﺮه ﺑﻔﺸﺎرم و آن را ﺑﺮ ﺻﻔﺤﺎت‬
‫ﮐﺎﻏﺬ ﺟﺎری ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ آن ﺻﺪاﻫﺎی ﭘﺎک را ﮐﻪ ﺟﺰ آزادی و ﯾﮏ زﻧﺪﮔﯽ‬
‫آزاد ﻧﻤـــﯽﺧﻮاﺳـــﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘـــﮋواک دﻫـــﻢ‪ .‬ﻣـــﻦ ﺑﺎﯾـــﺪ ﻓﺮﯾﺎدﻫـــﺎی در ﮔﻠـــﻮ‬
‫ﺧﻔﻪﺷﺪۀ ”ﻓﺎﻃﯽ“ ﮐﻮﭼﻮﻟﻮی ‪14‬ﺳﺎﻟﻪ را ﮐﻪ ﺗﻤﺎم وﺟـﻮدش از ﺷـﻮق زﻧـﺪﮔﯽ و‬
‫اﻣﯿﺪ ﺑﻪدﯾﺪار ﻣﺎدر ﻟﺒﺮﯾﺰ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻮﺧﮥ ﺗﯿﺮﺑﺎران ﯾﺎﻓـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﺳﺆال ”روزﺑﻪ“ ‪4‬ﺳﺎﻟﻪ و ﻫﻤﮥ روزﺑﻪﻫﺎی دﯾﮕـﺮ ﮐـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﺷﺐ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮاب از ﻣﺎدرش ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ‪” :‬ﺑﺎﺑﺎ ﭼﺮا آن ﻃﻮر ﺑﻮد؟“ ﺟﻮاب ﺑـﺪﻫﻢ‪.‬‬

‫‪10‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻮﺷﻪﯾﯽ از آنﭼﻪ را ﮐـﻪ در ﻗﻔـﺲ و ﺗـﺎﺑﻮت ﺑـﺮ ﺳـﺮ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ زﻧـﺎن و‬
‫ﻣﺮدان ﻣﯿﻬﻨﻢ آوردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻣـﻦ ﺑﺎﯾـﺪ ذرهﯾـﯽ از آنﭼـﻪ را ﮐـﻪ در ”ﺑﻨـﺪ‬
‫ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ ﺑﻪﺳﺮ ”ﺷﮑﺮ“ ﻧﺎزﻧﯿﻦ ﻣﻦ و ﻧﺎزﻧﯿﻦﻫﺎی دﯾﮕﺮ آوردﻧﺪ‪ ،‬در ﺟـﺎﯾﯽ ﺛﺒـﺖ‬
‫ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ دژﺧﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺮ ﻣﯿﻬﻨﻢ ﺣﺎﮐﻤﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﺟﻨﺎﯾﺎت ﺑﺴﺘﻪﺗﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ دﯾﮕـﺮ دﺷـﻤﻨﺎن آزادی ﮐـﻪ در ﻫـﺮ ﺟـﺎی‬
‫دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ﻣﺬﻫﺐ و ﯾﺎ ﻫﺮ ﻧﺎم ﻣﻘﺪس دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﻤﺮ ﺑﻪﻧﺎﺑﻮدی اﻧﺴﺎن و اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ‬
‫ﺑﺴﺘﻪاﻧـﺪ‪ ،‬در اﻫـﺪاف ﺷﻮﻣـﺸﺎن ﻧﺎﮐـﺎم ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺷـﺎﯾﺪ ﺷـﯿﻔﺘﮕﺎن آزادی و‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ و وﺟـﺪاﻧﻬﺎی ﺑﯿـﺪار اﻧـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ در دﻧﯿـﺎ ﺑـﺴﯿﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﻪﺧـﺮوش آﯾﻨـﺪ و‬
‫ﺑﻪﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻣﺮدم اﯾﺮان و ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﯾﺮان ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺑﻪﺟﺰ آزادی ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺑﺮﺧﯿﺰﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ از ﮐﺠﺎ ﺷﺮوع ﮐـﻨﻢ‪ ،‬از ﮐـﺪام ﺳـﺎﺣﻞ ﺑـﻪاﯾـﻦ درﯾـﺎی ﺧـﻮن و رﻧـﺞ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮم و در آن ﻏﻮﻃﻪ ﺑﺨـﻮرم؟ ﻣـﺪﺗﯽ روی اﯾـﻦ ﺳـﺆال ﺗﺄﻣـﻞ ﮐـﺮدم و‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺳﻄﻮر ﯾﺎ ﺻﻔﺤﺎﺗﯽ را وﻟﻮ اﻧﺪک و ﻣﺤﺪود ﺑﻪﺗـﺼﻮﯾﺮ و‬
‫ﺗﺮﺳــﯿﻢ ﻓــﻀﺎی ﺟﺎﻣﻌ ـﮥ اﯾــﺮان در آن ﺳــﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬اوﻟــﯿﻦ ﺳــﺎﻟﻬﺎی ﭘــﺲ از اﻧﻘــﻼب‬
‫ﺿﺪﺳﻠﻄﻨﺘﯽ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﺪﻫﻢ؛ زﯾﺮا اﮔﺮ ﭼﻪ زﻧـﺪان ﻇـﺎﻫﺮاً ﻣﺤـﯿﻂ اﯾﺰوﻟـﻪﯾـﯽ از‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در واﻗﻊ اﻣﺘﺪاد ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﺑـﻪﻋﺒـﺎرت درﺳـﺖﺗـﺮ اﻣﺘـﺪاد‬
‫ﺟﻨﮓ و ﻣﺒﺎرزهﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯿﺎن ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮدم از ﯾﮏ ﺳـﻮ ﺑـﺎ اﻗﻠﯿـﺖ‬
‫ﻣﺤﺪودی ﮐﻪ ﺣﻖ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﺮدم را رﺑﻮدهاﻧـﺪ‪ ،‬از ﺳـﻮی دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺟﺮﯾـﺎن دارد‪.‬‬
‫وﺣﺸﯿﮕﺮی و ﺳﺮﮐﻮب ﻣﻨﺘﺸﺮ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪ در زﻧـﺪان ﻣﺘـﺮاﮐﻢ و ﺑـﺮ روی‬
‫ﻋﺪۀ ﻣﺤﺪودی ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻢﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻣﻨﺘـﺸﺮ در ﺟﺎﻣﻌـﻪ‪ ،‬در‬
‫اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﺘﻨﻮع آن ﻧﯿﺰ‪ ،‬در زﻧﺪان ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺷﺪه و در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺣﻤﺎﺳـﯽ‬
‫زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻣﻘﺎوم ﻣﺘﺒﻠﻮر ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﮔﻮﯾﯽ زﻧﺪان‪ ،‬ﯾﺎ ﻻاﻗﻞ زﻧﺪاﻧﻬﺎی‬

‫‪11‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳــﯽ در رژﯾــﻢ ﺣــﺎﮐﻢ ﺑ ـﺮ اﯾــﺮان ﺟــﺎﯾﯽ اﺳــﺖ ﮐــﻪ در آن ﻫــﻢ ﺷــﻘﺎوت و‬
‫درﻧﺪهﺧﻮﯾﯽ رژﯾﻢ و دژﺧﯿﻤﺎﻧﺶ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﻣﯿﻮهﻫﺎی زﻫﺮآﮔﯿﻦ ﺑﻨﯿﺎدﮔﺮاﯾﯽ‬
‫و ارﺗﺠﺎع ﺧﻤﯿﻨﯽ ﻧﯿـﺴﺖ‪ ،‬ﻫـﻢ ﺿـﻌﻔﻬﺎی اﻧـﺴﺎﻧﯽ و ﻫـﻢ ادﻋﺎﻫـﺎی ﭘـﻮچ ﺑﺮﺧـﯽ‬
‫ﻣﺪﻋﯿﺎن و ﻫﻢ ﻋﻄﺶ ﺳﻮزان ﻣﺮدم اﯾﺮان در ﻣﻘﺎوﻣﺖ رﺷﯿﺪﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺠﺎﻫﺪ‬
‫و ﻣﺒﺎرزش ﺑﻪﺣﺪ اﻋﻼی ﺑﺮوز ﺧﻮد ﻣـﯽرﺳـﻨﺪ و اﯾـﻦ ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪﻧﻮﺑـﮥ ﺧـﻮد ﺳـﯿﻤﺎی‬
‫اﻧﺪﯾﺸﻪ و ﺟﻬﺎنﺑﯿﻨﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﯾﺮان را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﺘـﺎﺑﯽ ﮐـﻪ در دﺳـﺖ دارﯾـﺪ‪ ،‬اﺳﺎﺳـﺎً ﺧـﺎﻃﺮات و‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎی ﻋﯿﻨﯽ ﻣﻦ از زﻧﺪاﻧﻬﺎی رژﯾﻢ ﺧﻤﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ درﺧﻮاﺳـﺖ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ‬
‫داﺳﺘﺎن ﻣﺮا از ﻗﺪری ﭘﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬از دﺳﺘﮕﯿﺮی و زﻧﺪان ﮐﻪ در آن ﮐﻮﺷﯿﺪهام ﻓـﻀﺎی‬
‫ﺟﺎﻣﻌﮥ اﯾﺮان در آن ﻣﻘﻄﻊ را ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎل‪60‬‬

‫ﯾﮏ داﻧﺸﺠﻮی ﭘﺮﺳﺘﺎری در ﮐﻮران اﻧﻘﻼب‬

‫ﺑﺮای ﯾﮏ داﻧﺸﺠﻮی ﭘﺮﺳﺘﺎری ﺷﺎﯾﺪ ﮔـﺎم ﺑﺮداﺷـﺘﻦ در وادی اﻧﻘـﻼب و‬
‫ﺑﻪﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ درﺧﻮاﺳﺖ آزادی و رﻓﺎه ﺑﺮای ﻣﺮدم اﻣﺮی ﻏﯿﺮﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪﻟﺤﺎظ ﺳﯿﺎﺳﯽ در آن ﺳﺎﻟﻬﺎ ﭼﯿـﺰی ﻧﻤـﯽداﻧـﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻧـﻪ از اﻧﺪﯾـﺸﻪ و ﻣﺎﻫﯿـﺖ‬
‫ﮔﺮوﻫﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻃﻼع داﺷﺘﻢ و ﻧﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻗﺪرت را ﺑـﻪدﺳـﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﺗﺸﻨﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﺑـﻮدم و ﻟـﻮح ذﻫـﻨﻢ از ﻫﻤـﮥ‬
‫ﭘﯿﺸﺪاورﯾﻬﺎ ﭘﺎک ﺑﻮد و ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ در ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻓﻬـﻢ ﭘﺪﯾـﺪهﻫـﺎی‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و داوری در ﺑﺎرۀ دﻋﺎوی ﻣﺪﻋﯿﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻤﮑﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻧـﺸﺮﯾﺎت و‬
‫ﻫﻤﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻢ ﺑﺎ اﺷﺘﯿﺎق ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪم و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫و ﺑﺎز ﺑﻮدن ﻧﺴﺒﯽ ﻓﻀﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻌﺪ از اﻧﻘﻼب ﺿﺪﺳﻠﻄﻨﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﻪ ﭼﯿـﺰ در‬
‫دﺳﺘﺮس ﺑﻮد و ﻣﻦ در ﻫﻤﻪ ﻣﯿﺘﯿﻨﮕﻬﺎ و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯿﻬﺎ ﺷـﺮﮐﺖ ﻣـﯽﮐـﺮدم و ﺑـﻪدﻗـﺖ‬

‫‪13‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﮔﻮش ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬ﺑﻪﺗﺪرﯾﺞ رﻧﮕﻬﺎ و ﺧﻄـﻮط ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﮐـﻪ اول ﻣـﺒﻬﻢ و‬
‫درﻫﻢوﺑﺮﻫﻢ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯾﻢ از ﻫﻢ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑـﻪﺗـﺪرﯾﺞ در ﻣـﯽﯾـﺎﻓﺘﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪرﻏﻢ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖﻫﺎ در اﻟﻔﺎظ و ﮐﻠﻤـﺎت و ﻇـﻮاﻫﺮ‪ ،‬ﺗﻔﺎوﺗﻬـﺎ در ﻋﻤـﻞ و در ﻋـﺎﻟﻢ‬
‫واﻗﻊ از زﻣﯿﻦ ﺗﺎ آﺳﻤﺎن اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪﺗـﺪرﯾﺞ اﺣـﺴﺎس ﻣـﯽﮐـﺮدم ﮐـﻪ از آن ﻣﯿـﺎن‬
‫اﻧﺪﯾﺸﻪ‪ ،‬اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی و ﻋﻤﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺑﺎ ﺑﻘﯿـﻪ ﻓـﺮق دارد‪ ،‬آﻧﻬـﺎ ﺑـﺮاﯾﻢ از‬
‫ﻫﻤﻪ ﮔﯿﺮاﺗﺮ و ﺻﺎدﻗﺘﺮ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ و ﺑﻪﺗﺪرﯾﺞ ﺣﺮف آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺎن در دﻟﻢ ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺣـﺮف ﺧـﻮدم اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﺮ روز ﺻـﺒﺢ اﮔـﺮ ﻧـﺸﺮﯾﮥ ”ﻣﺠﺎﻫـﺪ“ را‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪم اﻧﮕﺎر ﮔﻢﮐﺮدهای داﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫اواﯾﻞ ﻫﻨﻮز ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺳﺮ درﺑﯿﺎورم ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ اﯾـﻦ ﻫﻤـﻪ زﯾـﺮ‬
‫ﺿﺮب و ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ دﻟﺴﻮزاﻧﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎی ﺑﺪﯾﻬﯽ و ﻣﺸﺮوع و‬
‫ﻗﺎﺑــﻞ اﻧﺘﻈــﺎر ﻣــﺮدم را ﺑﯿــﺎن ﻣــﯽﮐﻨﻨــﺪ و ﻣﻘــﺎم و ﻣﻨــﺼﺒﯽ ﻫــﻢ ﺑــﺮای ﺧﻮدﺷــﺎن‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭼﺮا ﻣﻼﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﻘﻼب روی ﮐﺎر آﻣﺪهاﻧﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫـﻢ ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫اﯾﻦ ﻗﺪر دﺷﻤﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﻫﻨﻮز ﻧﺎﭘﺨﺘـﻪﺗـﺮ از آن‬
‫ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﻢ از ﻗﻀﺎ رﯾﺸﮥ اﯾﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ و ﺟﻨﮓ ﺑﺮ ﺳﺮ دو اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮای‬
‫ﯾﮑﯽ اﺳﻼم‪ ،‬وﺳﯿﻠﮥ رﺳﯿﺪن ﺑﻪﻗﺪرت و ﺳﺮﮐﻮب ﻣـﺮدم اﺳـﺖ و ﺑـﺮای دﯾﮕـﺮی‪،‬‬
‫اﺳﻼم ﻋﯿﻦ آزادی و آزادﯾﺨﻮاﻫﯽ و رﻓﺎه و آﺳﺎﯾﺶ ﻣﺮدم‪.‬‬
‫ﻣﻦ و دوﺳﺖ و ﻫﻤﮑﻼﺳـﯽﻫـﺎی ﺧـﻮﺑﻢ ”ﺷـﮑﺮ ﻣﺤﻤـﺪزاده“ و ”ﺗﻬﻤﯿﻨـﻪ‬
‫رﺳــــﺘﮕﺎرﻣﻘﺪم“‪” .‬ﻃــــﻮﺑﯽ رﺟﺒــــﯽﺛــــﺎﻧﯽ“‪” ،‬ﮐﺒــــﺮی ﻋﻠﯿــــﺰاده“‪” ،‬اﮐــــﺮم‬
‫ﺑﻬﺎدر“ و ”ﻋﺰت…“ ﮐﻪ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻨﻬﺎ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﺘﺮﯾﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎی ﮐﻼﺳﻤﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬در‬
‫ﭘﺮوﺳﮥ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﻘﻄـﻪ اﻣﯿـﺪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ آﺧﻮﻧـﺪﻫﺎی‬
‫ﻣﺮﺗﺠﻊ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﯾﻢ از ﺳﺎل ‪ 1358‬ﻗﺪم در راﻫﯽ ﺑﯽﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ‪ .‬ﻫﻨﻮز‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﯿﺘﻢ ﺑﻔﻬﻤـﯿﻢ ﮐـﻪ ﭼـﻪ رﻧﺠﻬـﺎ و ﻣـﺸﻘﺎﺗﯽ در اﯾـﻦ راه در‬

‫‪14‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎل‪60‬‬

‫ﮐﻤﯿﻦﻣﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﻗﻮل ﺣﺎﻓﻆ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ »ﮐﻪ ﻋﺸﻖ آﺳﺎن ﻧﻤﻮد اول‪ ،‬وﻟﯽ اﻓﺘﺎد‬
‫ﻣﺸﮑﻠﻬﺎ…«‪.‬‬
‫ﺑﮕﺬارﯾﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ زن و ﺑـﻪرﻏـﻢ اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﺧـﻮد را‬
‫ﻫﻮادار ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ‪ ،‬در ﯾﮏ ﻣﻮرد ﻫﻨﻮز ﺳﺎﯾﻪﻫﺎﯾﯽ از ﺗﺮدﯾـﺪ ﺑـﺮ ذﻫـﻨﻢ‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﻣﯽﮐﺮد و آن ﺳﺆاﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻧﺤﻮۀ ﻧﮕـﺮش ﻣﺠﺎﻫـﺪﯾﻦ ﻧـﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪزن و ﻣﺴﺄﻟﻪ زﻧﺎن داﺷﺘﻢ‪ .‬در ﮐﺎﻧﻮن اﯾﻦ ﺳـﺆال و ﺗﺮدﯾـﺪ ﻣـﺴﺄﻟﮥ ﺣﺠـﺎب ﻗـﺮار‬
‫داﺷــﺖ‪ .‬ﻣــﯽﭘﺮﺳــﯿﺪم ﭘــﺲ ﭼــﺮا زﻧــﺎن ﻣﺠﺎﻫــﺪ ﺣﺠــﺎب دارﻧــﺪ؟ در ﻣﯿﺘﯿﻨﮕﻬــﺎ و‬
‫ﮔﺮدﻫﻤﺎﯾﯿﻬﺎی ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﻫﻤﻮاره ﮔﻮش ﺑﻪزﻧﮓ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﭼﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻣﺮا ﻣﻮرد ﺳﺆال ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ داد ﮐﻪ ﭼﺮا روﺳﺮی ﻧﺪارم؟ ﭼﮏ ﻣﯽﮐـﺮدم‬
‫ﮐﻪ آﯾﺎ ﺑﺮای ﻣﻦ ﮐﻪ زﻧﯽ ﺑﯽﺣﺠﺎب ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ ،‬آﯾﺎ‬
‫ﺑﺎﺳﺎﯾﺮﯾﻦ ﻓﺮﻗﯽ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ؟ آﯾﺎ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﺎ دﯾـﺪی ﮐـﻪ آﺧﻮﻧـﺪﻫﺎ ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ‬
‫ﻧﺼﻒ ﯾﮏ ﻣﺮد ﻫﺴﺘﻢ ﺗﻨﻈﯿﻢ راﺑﻄﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﯾـﺎ ﻧـﻪ؟ اﻣـﺎ ﭼﻨـﯿﻦ ﭼﯿـﺰی درﺟﻤـﻊ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﻫﺮﮔﺰ اﺗﻔﺎق ﻧﯿﻔﺘﺎد و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪۀ ﺗﺮدﯾﺪﻫﺎ ﻧﯿﺰ در ﺟﺮﯾﺎن ﻋﻤﻞ و ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﺟﺮﯾﺎن ﺷـﺮﮐﺖ در ﺗﻈﺎﻫﺮاﺗﻬـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻋﻠﯿـﻪ ﺷـﻌﺎر ”ﯾـﺎ‬
‫روﺳﺮی‪ ،‬ﯾﺎ ﺗﻮﺳﺮی“ ﮐﻪ ﺧﻤﯿﻨﯽ و ﭘﯿﺮواﻧﺶ در ﺟﺎﻣﻌﻪ راﯾﺞ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬زاﯾـﻞ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﯽﺣﺠﺎب ﺑﻮدم‪ ،‬در ﮐﻨـﺎر ﺳـﺎﯾﺮ دﺧﺘـﺮان و زﻧـﺎن ﻣﺠﺎﻫـﺪ در‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻋﻠﯿﻪ ﺣﺠـﺎب اﺟﺒـﺎری ﺷـﺮﮐﺖ ﮐـﺮدﯾﻢ و در ﮐﻨـﺎر ﻫـﻢ از اوﺑـﺎش و‬
‫ﭼﻤﺎﻗﺪاران ﻃﺮﻓﺪار ﺧﻤﯿﻨـﯽ ﮐﺘـﮏ ﺧـﻮردﯾﻢ و وﻗﺘـﯽ ﺑـﻪﭼـﺸﻢ ﻣـﯽدﯾـﺪم ﮐـﻪ‬
‫دﺧﺘﺮان ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﺎ ﭼﻪ ﺷﻮر و اﯾﻤﺎﻧﯽ از ﺣﻘﻮق زﻧﺎن ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﭘﻮﺷﺶ‬
‫و ﻧﻮع آن را ﺧﻮدﺷﺎن اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪاﯾﻦ ﯾﻘﯿﻦ رﺳﯿﺪم ﮐـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫در ﺑﻬــﺎر ﺳــﺎل ‪” ،58‬ﻓﺮﯾــﺪه“ ﯾﮑــﯽ از ﻫﻤﮑﻼﺳــﯿﻬﺎﯾﻢ را ﻫﻤــﺮاه ﺑــﺎ ﭼﻨــﺪ‬

‫‪15‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫داﻧﺸﺠﻮی ﭘﺰﺷﮑﯽ در ﻣﺤﻮﻃـﻪً ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ”ﻫﺰارﺗﺨﺘﺨـﻮاب“ )ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪﻫﺎ اﻣـﺎم‬

‫ﺧﻤﯿﻨــﯽ ﻧــﺎم ﮔﺮﻓــﺖ( دﯾــﺪم ﮐــﻪ ﺑــﺮای ﭘﺨــﺶ ﺗﺮاﮐﺘﻬــﺎی ﺗﺒﻠﯿﻐــﺎﺗﯽ ﻣﺠﺎﻫــﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪﺳﻤﺖ آﻧﻬﺎ دوﯾﺪم و ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻬﻢ ﻣﯽآﯾﻢ‪ ،‬ﺧﻨﺪﯾﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ اﻣـﺮوز‬
‫ﻧﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﯿﺎﯾﯽ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟ ﭼﺮا ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧﺪ؟ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪﺧـﺎﻃﺮ اﯾـﻦ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺜﻞ آﻧﻬﺎ ﺣﺠﺎب ﻧﺪارم‪ ،‬اﺻﺮارﮐﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ دﻧﺒﺎل ﺷﻤﺎ ﻣﯽآﯾﻢ وﻟﻮ اﯾﻦﮐـﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎﺷﯿﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻦ ﺑﺸﻮﯾﺪ‪ .‬آﺧﺮﺳـﺮ ”ﻓﺮﯾـﺪه“ ﮔﻔـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦﺟﺎ ﺑﺎش ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدم‪ .‬ﺑﻌﺪاً ﻓﻬﻤﯿﺪم ﮐﻪ رﻓـﺖ و ﻣـﺴﺌﻮﻟﺶ را از ورود ﯾـﮏ‬
‫ﻧﻔﺮ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪﺗﯿﻤﺸﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﮐﺮد‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻣﺮا ﻫﻤﺮاه ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ آﻏﺎز ﮐـﺎر‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺒﻠﻎ اﯾﺪهﻫﺎ و دﯾﺪﮔﺎﻫﻬﺎی ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺎرﻣﺎن ﭘﺨـﺶ و ﻧـﺼﺐ‬
‫ﺗﺮاﮐــﺖ و ﻓــﺮوش ﻧــﺸﺮﯾﮥ ﻣﺠﺎﻫــﺪ و ﺑﺮﭘــﺎ ﮐــﺮدن ﻣﯿﺰﮐﺘــﺎب و ﺗﺒﻠﯿــﻎ و ﻣﻌﺮﻓــﯽ‬
‫ﮐﺎﻧﺪﯾﺪاﻫﺎی ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ روزاﻧﻪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﺮ روز ﻫﻢ‬
‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﭼﻤﺎﻗﺪاران و اﻓﺮاد وﺣﺸﯽ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪﺣﺰباﻟﻠﻬﯽ ﺑﻮدﯾﻢ و اﻏﻠﺐ‬
‫ﺑﺎ ﺳﺮ و روی ﺧﻮﻧﯿﻦ و ورمﮐﺮده ﺑﻪﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺘﺒﻢ ﭼﻮن ﺑﻪﻣﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺷﺪه ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ درﮔﯿﺮ ﺷﻮﯾﻢ و ﮐﺎر ﻣﺎ اﺳﺎﺳﺎً ﺳﯿﺎﺳـﯽ و روﺷـﻨﮕﺮی و اﻓـﺸﺎی ﻣﺎﻫﯿـﺖ‬
‫ﺧﻤﯿﻨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬
‫روزی ﯾــﮏ دﺧﺘﺮﮐﻮﭼــﮏ داﻧــﺶآﻣــﻮز ﻧــﺸﺮﯾﻪ ﻓــﺮوش را در ﻣﯿــﺪان‬
‫ﺣﺴﻦآﺑﺎد ﺗﻬﺮان ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده و رذﯾﻼﻧﻪ اذﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺘﮏ ﻣـﯽزدﻧـﺪ و‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺮﯾﻪﻫﺎﯾﺶ را از دﺳﺘﺶ ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﭘـﺎره ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬دﺧﺘـﺮک‬
‫ﺑﻪﺷﺪت ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺪن ﻧﺤﯿﻔﺶ را ﺣﺎﺋﻞ ﻧﺸﺮﯾﻪﻫﺎﯾﺶ ﮐﺮده ﺑـﻮد‪ .‬ﺟﺜـﮥ‬
‫ﻧﺤﯿﻒ و اﺳﺘﺨﻮاﻧﯿﺶ آﻣﺎج ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ و زﻧﺠﯿﺮ و ﭼﻤﺎﻗﻬﺎی آن وﺣﺸﯿﻬﺎ ﺑـﻮد‬
‫ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﭼﻨﺪﻧﻔﺮ از ﻣﻐﺎزهداران و ﻣﺮدم ﻣﺤﻞ ﺑﻪﮐﻤﮑﺶ آﻣﺪﻧﺪ و دﺧﺘـﺮک را‬
‫ﺑﺎ ﺳﺮ و روی ﺧﻮﻧﯿﻦ و ﻟﺒﺎﺳﻬﺎی ﭘﺎره ﻧﺠﺎت دادﻧﺪ و از ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺑﻪدر ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎل‪60‬‬

‫ﻫﻤﯿﻦ واﻓﻌﻪ درﺧﯿﺎﺑﺎن دﮐﺘﺮ ﻓﺎﻃﻤﯽ ﺑﺮای ﺧﻮدم اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد وﮐﺎرﻣﻨـﺪاﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺠﺎور ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪﮐﻤﮑﻢ آﻣﺪﻧﺪ و اوﺑﺎش ﺣﺰباﻟﻠﻬـﯽ را ﻓـﺮاری‬
‫دادﻧﺪ و ﻧﺸﺮﯾﻪﻫﺎﯾﻢ را ﮐﻪ ﭘﺎره ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮده و ﺑﻪدﺳﺘﻢ دادﻧﺪ و ﺑـﯿﺶ‬
‫از ﻗﯿﻤﺖ ﭘﻮل ﻧﺸﺮﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﭘﺎره ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣـﺮا ﺑـﺎ ﻣﺤﺒـﺖ‬
‫رواﻧﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ آن ﭼﻪ را ﮐـﻪ در ﺗﺌـﻮری و در ﮐﺘﺎﺑﻬـﺎ ﺧﻮاﻧـﺪه ﺑـﻮدم‪ ،‬در‬
‫ﻋﻤﻞ و در ﺗﺠﺮﺑـﻪ و ﺑـﺎ ﭘﺮداﺧـﺖ ﺑﻬـﺎ از وﺟـﻮد ﺧـﻮدم‪ ،‬ﺧﯿﻠـﯽ ﺧﯿﻠـﯽ ﻋﻤﯿﻘﺘـﺮ‬
‫درﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻢ و ﻓﺮاﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ درس ﺑﺰرگ را ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐـﻪ ﺣﺎﮐﻤـﺎن‪،‬‬
‫ﺑﻪﺧﺼﻮص اﯾﻦ آﺧﻮﻧﺪﻫﺎ ﺑﻪاﯾﻦ آﺳﺎﻧﯽ از ﻗﺪرت دﺳـﺖ ﺑﺮﻧﻤـﯽدارﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺗﻤـﺎم‬
‫وﺟﻮد ﺑﻪآن ﭼﺴﺒﯿﺪهاﻧﺪ و ﺑﺮای ﺣﻔﻆ آن ﺑﻪﻫﺮ ﮐﺎری دﺳـﺖ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ زد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‬
‫اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﻨﻢ درﮐﯽ ﮐﻪ آن روز از »ﻫﺮ ﮐﺎری« و »ﻫﺮ ﺟﻨﺎﯾﺘﯽ« ﮐﻪ آﺧﻮﻧﺪﻫﺎ‬
‫ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻗﺪرت ﺑﻪآن دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ زد‪ ،‬داﺷﺘﻢ؛ آن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ در زﻧﺪان‬
‫و در ﺳﺎﻟﻬﺎی ﺑﻌﺪ از زﻧﺪان ﻓﻬﻤﯿﺪم‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻄﺤﯽ و ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺠﺎب اﺟﺒﺎری‪ ،‬اﺑﺰار ﺳﺮﮐﻮب و ﺗﺤﻘﯿﺮ زن‬

‫وﻗﺘﯽ ﺣﺠﺎب اﺟﺒﺎری اﻋﻼم ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪﺧـﺼﻮص در ﻣﺤـﻞ ﮐـﺎر ﻣـﻦ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻮﻟﻪﯾﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻓﺮم ﭘﺮﺳﺘﺎری ﺑﺎ آن ﮐـﻼه ﺳـﻔﯿﺪ زﯾﺒـﺎ و‬
‫ﻟﺒﺎس ﻣﺨﺼﻮص‪ ،‬ﺧﻮدش وﺟﻬﻪ و ﻫﻮﯾﺘﯽ ﺑﺮای زﻧﺎن ﭘﺮﺳﺘﺎر ﻣﺤﺴﻮب ﻣـﯽﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺎران در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﺑﺮای ﺗﺒﺪﯾﻞ اﯾﻦ ﻓﺮم ﺑﻪﻓـﺮم دﻟﺨـﻮاه رژﯾـﻢ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪآﺳﺎﻧﯽ ﺑﺮای رژﯾﻢ اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪﻣﻘﺼﻮدش ﺑﺮﺳـﺪ‪.‬‬
‫اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻣﻦ ﮐﻪ از ﮐﻮدﮐﯽ ﺷﯿﻔﺘﮥ ﺷﻐﻞ ﭘﺮﺳﺘﺎری ﺑﻮدم‪ ،‬اﯾـﻦ‬
‫ﻓﺮم و اﯾـﻦ ﻟﺒـﺎس اوﻟـﯿﻦ ﻋـﺎﻣﻠﯽ ﺑﻮدﮐـﻪ ﻣـﺮا ﺑـﻪآن ﻋﻼﻗﻤﻨـﺪ ﮐـﺮد‪ .‬در ذﻫﻨﯿـﺖ‬

‫‪17‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﮐﻮدﮐﯽ ﻣﻦ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺘﺎر ﺑﺎ آن ﻟﺒﺎس ﺳﻔﯿﺪ و آن ﮐﻼه ﻗﺸﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻪﻓﺮﺷﺘﻪﯾﯽ ﺳﻔﯿﺪﺑﺎل‬

‫ﻣﯽﻣﺎﻧﺴﺖ ﮐﻪ در ﻟﺤﻈﺎت ﺳﺨﺖ ﺑـﺎ ﮔﺎﻣﻬـﺎﯾﯽ رﯾـﺰ و ﺳـﺮﯾﻊ ﺑـﺮ ﺑـﺎﻟﯿﻦ ﺑﯿﻤـﺎران‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﺎ ﻟﺒﺨﻨﺪی ﺷﯿﺮﯾﻦ و دﺳﺘﻬﺎﯾﯽ ﻣﻬﺮﺑـﺎن و ﭼـﺎﻻک‪ ،‬ﺑـﺎر ﺳـﻨﮕﯿﻦ‬
‫درد را از روی ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮﻣﯽداﺷﺖ و ﺑﺮ زﺧﻤﻬﺎﯾﺸﺎن ﻣﺮﻫﻢ ﻣـﯽﮔﺬاﺷـﺖ و‬
‫ﺣﺎﻻ ﻣﯽدﯾﺪم دﺳﺘﯽ دراز ﺷﺪه ﮐﻪ اﯾـﻦ رؤﯾـﺎی دوﺳـﺖداﺷـﺘﻨﯽ را ﺑـﻪﮐـﺎﺑﻮس‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻤﮥ دوﺳﺘﺎن و ﻫﻤﮑﻼﺳﯿﻬﺎﯾﻢ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺧﻠﻘﯿـﺎت‬
‫آﻧﻬﺎ آﺷﻨﺎ ﺑﻮدم‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ ﻣﺜﻞ ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻫﻔﺘﻪ ﻫﺎ و‬
‫روزﻫﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اداﻣﻪ داﺷﺖ و ﮐﻢﮐﻢ ﻣﺎ ﺧﻮد را ﺑﺎ دﺳـﺘﻪﻫـﺎی ﭼﻤﺎﻗـﺪاری ﮐـﻪ‬
‫اﺳﯿﺪ روی ﺻﻮرت زﻧﺎن ﻣﯽﭘﺎﺷـﯿﺪﻧﺪ و ﺑـﺎ اﺗﻬﺎﻣـﺎت ﻧﺎﻣﻮﺳـﯽ ﻋﺮﺻـﻪ را ﻫـﺮﭼـﻪ‬
‫ﺗﻨﮕﺘﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ زﻧﺎن را از ﺻﺤﻨﮥ ﺣﯿﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻃﺮد ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣــﻦ ﺑــﻪﻫﻤــﺮاه ”ﺗﻬﻤﯿﻨــﻪ رﺳــﺘﮕﺎرﻣﻘﺪم“ ﮐــﻪ ﻫﻤﮑﻼﺳــﯽ و ﻫﻤﮑــﺎرم در‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳــــــﺘﺎن ﺳــــــﯿﻨﺎ و ”ﺷــــــﮑﺮ ﻣﺤﻤــــــﺪزاده“ ﮐــــــﻪ آن ﻣﻮﻗــــــﻊ در‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ”ﻫﺰارﺗﺨﺘﺨﻮاب“ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﻣﺨـﺎﻟﻒ‬
‫ﻣﻮرد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻏﻀﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺠﺰ ﻣﻦ‪ ،‬آن دو ﻧﻔﺮ دﯾﮕـﺮ‬
‫روﺳﺮی داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺎﺧﺖ ﻣﺠﺎﻫـﺪﯾﻦ آن را آزاداﻧـﻪ اﻧﺘﺨـﺎب‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﺎﻧﻊ از آن ﻧﺒﻮدﮐﻪ ﻣﻮرد ﻏﻀﺐ رژﯾﻢ ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﻗﺮار‬
‫ﻧﮕﯿﺮﻧــﺪ‪ .‬ﺑــﻪاﯾــﻦ ﻣﻌﻨــﯽ‪ ،‬ﺣﺠــﺎب اﺟﺒــﺎری ﺻــﺮﻓﺎً ﻧﺎﺷــﯽ از اﻋﺘﻘــﺎد ارﺗﺠــﺎﻋﯽ‬
‫آﺧﻮﻧﺪﻫﺎی ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﺑﺰار و وﺳﯿﻠﻪﯾﯽ ﺑﻮد ﺑﺮای ﺳﺮﮐﻮب و ﺗﺤﻘﯿـﺮ زن‬
‫در ﮔﺎم اول و ﺳﺮﮐﻮب ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺟﺎﻣﻌـﻪ در ﮔـﺎم ﺑﻌـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻓـﻀﺎی ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﻫﻨـﻮز‬
‫ﻃﻮری ﻧﺒﻮد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﻋﻠﻨﯽ و ﺑﺎ اﺳﻢ و ﻋﻨﻮان ﻧﯿﺮوﻫـﺎی رﺳـﻤﯽ و دوﻟﺘـﯽ‪،‬‬
‫اﯾﻦ ﺑﯽﻋﺪاﻟﺘﯿﻬﺎ و ﺗﺠﺎوزات را ﻣﺮﺗﮑـﺐ ﺑـﺸﻮﻧﺪ و ﻟـﺬا ﺑـﻪدﺳـﺘﺠﺎت ﻏﯿﺮرﺳـﻤﯽ‬
‫ﺳﺮﮐﻮب و اوﺑﺎش ﭼﻤﺎﻗﺪار ﮐﻪ ﻇـﺎﻫﺮاً در ارﮔـﺎﻧﯽ ﻫـﻢ ﺷـﺎﻏﻞ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺘﮑـﯽ‬

‫‪18‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎل‪60‬‬

‫ﺑﻮدﻧﺪ و از ﻃﺮﯾـﻖ ﻏﯿﺮرﺳـﻤﯽ ﺳـﻌﯽ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ اﻫـﺪاف ﺧـﻮد را ﺟﺎﻣـﮥ ﻋﻤـﻞ‬

‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﻧﮕﻬﺒﺎن در وروردی ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن را ﻣﺠﺒـﻮرﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ اﺳـﺎﻣﯽ‬
‫ﺧﺎﻧﻤﻬﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﯽﺣﺠﺎب ﺑﻪﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﮑـﯽ دو روز‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻣﻮﻗﻊ ورود ﺟﻠﻮی ﻣﺮاﮔﺮﻓﺖ و ﺧﻮاﻫﺶ ﮐﺮد ﺣﯿﻦ ﻋﺒﻮر ﯾﮏ روﺳـﺮی‬
‫ﺑﮕﺬارم‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻦ ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدم‪ .‬ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﯾﮏ روز آﻫﺴﺘﻪ ﺑﻪﻣﻦ ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺧـﺎﻧﻢ ﻓﻼﻧـﯽ‬
‫ﺑﻪﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ اﺳﻢ ﺧﺎﻧﻤﻬﺎی ﺑﯽﺣﺠﺎب را ﻧﺪﻫﻢ‪ ،‬اﺧﺮاﺟﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫ﻣﻦ اﯾﻦ ﮐﺎره ﻧﯿﺴﺘﻢ و ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺟﺎﺳﻮس آﻧﻬﺎ ﺑﺸﻮم‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺶ ﻣﯽﮐـﻨﻢ ﺑـﺮای‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ از دﺳﺖ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺟﻠﻮ در‪ ،‬ﯾﮏ ﭼﯿـﺰی روی ﺳـﺮﺗﺎن ﺑﯿﻨﺪازﯾـﺪ و‬
‫داﺧﻞ ﮐﻪ رﻓﺘﯿﺪ‪ ،‬آن را ﺑﺮدارﯾﺪ‪ ،‬ﻣﻦ زن و ﺑﭽﻪ دارم و اﮔﺮ ﻣـﺮا اﺧـﺮاج ﮐﻨﻨـﺪ و‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﻢ ﻧﺎن آﻧﻬﺎ را درﺑﯿﺎورم ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪاوﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ اﺳﻢ ﻣـﺮا ﺑﻨـﻮﯾﺲ‪ ،‬از‬
‫ﺗﻮ اﺑﺪاً ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮم و ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﺠﺒﻮری‪ ،‬وﻟـﯽ ﺗـﻮ ﻫـﻢ ﻗﺒـﻮل ﮐـﻦ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺣﺮف زور آﻧﻬﺎ را اﺟﺮا ﮐﻨﻢ و اﯾﻦ ﺗﻮﻫﯿﻦ را ﺑﭙﺬﯾﺮم‪ .‬و راﺳﺘﯽ ﻫﻢ ﻣﻦ‬
‫ﺑﻪﻗﯿﻤﺖ ﺟﺎﻧﻢ ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻪاﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫در ﻫﻤـﯿﻦ ﮐﺸﺎﮐـﺸﻬﺎ‪ ،‬ﺣﮑـﻢ اﺧـﺮاج ”ﺷـﮑﺮ“ را از ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﺑـﺎ اﺗﻬـﺎم‬
‫ﮐﺜﯿﻒ و ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ رﻓﺖوآﻣﺪ ﺑﻪﺧﻮاﺑﮕﺎه ﭘﺰﺷﮑﺎن ﻣﺮد ﺻﺎدر ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ اﻋـﻼم‬
‫اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻏﻮﻏﺎ ﺷﺪ‪،‬ﭼﻮن ﻫﻤﻪ ”ﺷﮑﺮ“ را ﻣﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‬
‫و ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾﮏ اﺗﻬﺎم ﮐﺜﯿـﻒ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﻮج اﻋﺘﺮاﺿـﺎت و اﻓـﺸﺎﮔﺮﯾﻬﺎ‪،‬‬
‫ازﺟﺎﻧﺐ ﻫﻤﮥ ﭘﺰﺷﮑﺎن و ﭘﺮﺳﺘﺎران ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺷﺮوع ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏ روز ﻣـﺎدر ”ﺷـﮑﺮ“ ﻏـﺮشﮐﻨـﺎن ﺑـﻪﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن آﻣـﺪ و در ﻣﺤﻮﻃـﮥ‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ و ﺑﺎ ﻓﺮﯾﺎد ﺷـﺮوع ﺑـﻪاﻓـﺸﺎﮔﺮی ﮐـﺮد و ﮔﻔـﺖ ﺷـﻤﺎ را‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ و اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ او را ﺑﻪﺟﺮم اﻋﺘﻘﺎدش‬

‫‪19‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺑﻪﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ دارﯾﺪ اﺧﺮاج ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺰدﻟﯿﺪ و ﺟـﺮأت ﻧﺪارﯾـﺪ و ﺑـﻪاو ﺗﻬﻤـﺖ‬
‫ﮐﺜﯿﻔﯽ ﮐﻪ در ﺷﺄن ﺧﻮدﺗﺎن اﺳﺖ ﻣﯽزﻧﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻓﺘﺨﺎر ﻣﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ دﺧﺘـﺮم را‬
‫ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻫﻮاداری از ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ اﺧﺮاج ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﮑﻨﯿﺪ! وﻟﯽ ﻧﻤﯽﮔﺬارم ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺎﻣﯽ‬
‫ﺧﻮدﺗﺎن را ﺑﻪاو ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪﻫﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎزﺗــﺎب اﯾــﻦ اﻓــﺸﺎﮔﺮی ﺑ ـﻪﻗــﺪری زﯾــﺎد ﺑــﻮد ﮐــﻪ ﻣﺠﺒﻮرﺷــﺪﻧﺪ ﺣﮑــﻢ‬
‫اﺧﺮاج ”ﺷﮑﺮ“ را ﻟﻐـﻮ ﮐﻨﻨـﺪ و او را ﻣﺠـﺪداً ﺑـﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨـﺪ وﻟـﯽ ﻧـﻪ‬
‫ﺑﻪﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺧﻮدش‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﺤﻤﻞ اﯾـﻦ ﺷﮑـﺴﺖ‬
‫را از ﻃﺮف ﻣﺮدم ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﺑﻘﯿـﻪ را ﺑـﺎﻫﻤﯿﻦ ﺷـﯿﻮه‬
‫ﺗﻬﺪﯾﺪ و ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺮده و ﻣﻄﯿﻊ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﮑﻨﻨﺪ‪” .‬ﺷﮑﺮ“ را ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﺳـﯿﻨﺎ‬
‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدم ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ‪” .‬ﺷـﮑﺮ“ ﺑـﻪﻣﻨﻈـﻮر ﮐﻤـﮏ ﻣـﺎﻟﯽ ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن دوﻟﺘـﯽ در ﯾـﮏ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﺧـﺼﻮﺻﯽ ﺗﻬـﺮان‪،‬‬
‫ﺑﻪﻧﺎم ”آﭘﺎداﻧﺎ“ ﻧﯿﺰﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬

‫‪30‬ﺧﺮداد و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی آن‬

‫در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺳﯿﻨﺎ ﻣﺎ ﻫـﻢﭼﻨـﺎن ﺑـﻪﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﺗﺒﻠﯿﻐـﯽ ﺧﻮدﻣـﺎن از‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺗﺎ روز‪30‬ﺧﺮداد ﺳﺎل‪ 1360‬اداﻣـﻪ ﻣـﯽدادﯾـﻢ‪ .‬ﻫﻤـﺎن روز ﺗـﺎرﯾﺨﯽ و‬
‫ﺧﻮﻧﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺷﻘﺎوت ﺧﻤﯿﻨﯽ ﺑﺮای ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺛﺒﺖ ﺷﺪ‪.‬‬
‫روز ‪30‬ﺧﺮداد‪ ،‬ﻣﻦ ﺷﯿﻔﺖ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﻮدم و ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﮏ‬
‫ﺗﻈﺎﻫﺮات ﻣﺴﺎﻟﻤﺖآﻣﯿﺰ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ و ﺣـﻮاﻟﯽ ﻋـﺼﺮ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﻤﻠﻮ از ﻣﺠﺮوﺣﯿﻦ و ﺷﻬﺪا ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ زﺧﻤﯽ ﯾـﺎ ﮐـﺸﺘﻪ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﺪا را ﺑﻪ ﺳﺮدﺧﺎﻧﻪ ﺑـﺮده و ﻣﺠـﺮوﺣﯿﻦ را در ﺑﺨـﺸﻬﺎ ﺟـﺎ داده و ﺑﻌـﻀﺎً‬
‫ﺑﻪ اﺗﺎق ﻋﻤﻞ ﻣﯽﺑﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻫﻤﮥ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷﻠﯿﮏ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺳﻼح ﺷﻬﯿﺪ ﯾـﺎ ﻣﺠـﺮوح‬

‫‪20‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎل‪60‬‬

‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺳـﺎﯾﺮ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎﻧﻬﺎ ﺧﺒـﺮ دادﻧـﺪ ﮐـﻪ ﭘﺎﺳـﺪاران ﺣﻤﻠـﻪ ﮐـﺮده و ﺑـﺎ‬
‫ﺷﻘﺎوت و وﺣـﺸﯿﮕﺮی ﺗﻤـﺎم ﻣﺠﺮوﺣـﺎن را از ﺗﺨﺘﻬـﺎ ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﮐـﺸﯿﺪه و ﺑـﺎ ﺧـﻮد‬
‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و اﯾﻦ ﻣﺎ را ﻫﻮﺷﯿﺎر ﮐﺮدﮐﻪ ﻓﮑﺮی ﺑﺮای ﻣﺠﺮوﺣﺎن ﺑﮑﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻤﮑــﺎری ﺳــﺎﯾﺮ ﮐﺎرﮐﻨــﺎن ﺑﯿﻤﺎرﺳــﺘﺎن ﻣﺠــﺮوﺣﯿﻦ ﺳــﺒﮑﺘﺮ را ﺑــﺎ ﻋﺎدﯾــﺴﺎزی و‬
‫ﻣﺨﻔﯽﮐﺎری ﺧﺎرج ﮐﺮده و راﻫﯽ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺸﺎن ﮐـﺮدﯾﻢ و ﺗﻌـﺪادی راﮐـﻪ ﺣـﺎل‬
‫وﺧﯿﻢ داﺷﺘﻨﺪ ﯾـﺎ ﺑﯿﻬـﻮش ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬در ﻻﺑـﻼی ﺑﯿﻤـﺎران ﻋـﺎدی ﺟـﺎ دادﯾـﻢ ﺣﺘـﯽ‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎی ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻫﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻔﺮات دﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺠﺰ ﯾـﮏ‬
‫ﺷﻬﯿﺪﮐﻪ ﯾﮏ داﻧﺶآﻣﻮز ﭘﺴﺮ ﺑﻮد وﮔﻠﻮﻟﻪﯾﯽ ﺑﻪﭘﯿﺸﺎﻧﯿﺶ اﺻـﺎﺑﺖ ﮐـﺮده ﺑـﻮد و‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران او را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﺑﻘﯿﻪ را از دﺳﺘﺒﺮد ﭘﺎﺳﺪاران ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫درﺳــﺖ روز ‪31‬ﺧــﺮداد‪ ،‬ﭘﺎﺳــﺪاران ﺑــﺮای دﺳــﺘﮕﯿﺮی ﻣــﺎ ﻫــﻮاداران‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪۀ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻫﺠﻮم آوردﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﮑﺎران ﻣـﺎ‪ ،‬در ﻣـﺴﯿﺮ ﻣـﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪه و ﺑﻪ ﻣﺎ ﺧﺒﺮ دادﻧﺪﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻧﺮوﯾﻢ ﭼﻮن دﺳﺘﮕﯿﺮ‬
‫ﻣﯽﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﮐﻢوﺑﯿﺶ ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﺷـﻮﯾﻢ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷـﺖ ﻣـﺎﻫﻢ‬
‫ﻣﺜﻞ ﻫﻤﺎن ﺑﭽﻪﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ درﺗﻈـﺎﻫﺮات و در ﺟﺎﻫـﺎی دﯾﮕـﺮ دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬آﺧﺮ‪ ،‬از ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ‪30‬ﺧﺮداد رژﯾﻢ ﺑﻪﻃﻮرﻋﻠﻨﯽ اﻋـﺪاﻣﻬﺎ را ﺷـﺮوع‬
‫ﮐﺮد و داﻧﺶآﻣﻮزان ﮐﻢﺳﻦوﺳﺎل را ﺑـﺪون آن ﮐـﻪ اﺳﻤـﺸﺎن را ﺑﺪاﻧـﺪ‪ ،‬اﻋـﺪام‬
‫ﮐﺮد‪.‬‬

‫”ﺟﺮم“‪ ،‬ﮐﻤﮏ ﺑﻪﻣﺠﺮوﺣﺎن‬

‫ﻫﻤﻪ ﻣﺎت و ﻣﺘﺤﯿﺮ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻨﻮز ﻫﯿﭻﮐﺲ آنﭼﻪ را ﮐﻪ ﻣﯽدﯾﺪ و‬
‫ﻣﯽﺷﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﺮد و ﺧﻮد ﻣﺎ ﻫـﻢ ﻫﻤـﯿﻦﻃـﻮر‪” .‬ﺷـﮑﺮ“ روز ‪31‬ﺧـﺮداد در‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن آﭘﺎداﻧﺎ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪ‪ .‬آن ﻫﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻃـﯽ ‪24‬ﺳـﺎﻋﺖ ﻗﺒـﻞ از آن‬

‫‪21‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻌﺪاد ﺧﯿﻠﯽ زﯾـﺎد ﻣﺠﺮوﺣـﺎن ﯾـﮏ ﻧﻔـﺲ ﮐـﺎرﮐﺮده و ﻫﻨـﻮز در ﺣـﺎل‬
‫ﮐﻤﮏ و رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﻣﺠﺮوﺣﺎن ﺑﻮد‪.‬‬
‫او را ﺑــﻪ ”اوﯾــﻦ“ﺑﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﻣــﻦ و ”ﺗﻬﻤﯿﻨــﻪ“ و ﺳــﺎﯾﺮ ﺑﭽــﻪﻫــﺎ از ﺑﯿﻤﺎرﺳــﺘﺎن‬
‫ﻓﺮارﮐﺮده و ﻣﺨﻔﯽ ﺷﺪﯾﻢ ﺣﺘﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎی ﺧﻮدﻣـﺎن ﻧـﺮوﯾﻢ‬
‫ﭼﻮن ﺑﺮای دﺳﺘﮕﯿﺮی ﻣﺎ ﺑﻪﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﻤﺎن ﻫﻢ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻋﺠﯿـﺐﺗـﺮ اﯾـﻦ‬
‫ﮐﻪ ﺟﺮم ﻣﺎ‪ ،‬آنﭼﻨﺎن ﮐـﻪ ﺧﻮدﺷـﺎن ﺑـﻪﺧـﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﻤـﺎن ﮔﻔﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪» ،‬ﮐﻤـﮏ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺠﺮوﺣﺎن« ﺑﻮد‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺮﻓﮥ ﻣﺎ ﺑﻮد و ﻫـﯿﭻ ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ در دﻧﯿـﺎ وﺟـﻮد‬
‫ﻧﺪارد ﮐﻪ ﯾﮏ ﭘﺰﺷﮏ ﯾﺎ ﭘﺮﺳﺘﺎر را ﺑـﻪاﯾـﻦ ﺟـﺮم دﺳـﺘﮕﯿﺮﮐﻨﻨﺪ و اﯾـﻦ اوﻟـﯿﻦ و‬
‫آﺧﺮﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ ﯾﮏ ﮐﺎدر ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺣﺮﻓﻪﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ در رژﯾﻢ ﺧﻤﯿﻨﯽ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫ﺟﺮم اﺳﺖ و ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ اﻋﺪام‪.‬‬
‫در روزﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﺮاری ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺨﻔﯽﮐﺎری و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺴﻤﺖ دوم‬
‫ﻓﺎﻣﯿﻠﯽام در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎﻧﻬﺎی ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬ﻫـﺪﻓﻢ ﺑﯿـﺸﺘﺮ اﯾـﻦ ﺑﻮدﮐـﻪ‬
‫ﺟﺎﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﺷﺒﻬﺎﯾﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺷﯿﻔﺖ ﻧﺒﻮدم‪ ،‬ﺑﻪﻋﻨـﻮان ﻣﻬﻤـﺎن ﺑـﻪﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎی‬
‫اﻗـــﻮام و آﺷـــﻨﺎﯾﺎن ﻣـــﯽرﻓـــﺘﻢ و آنﺟـــﺎ ﻣـــﯽﻣﺎﻧـــﺪم‪ .‬ﻃـــﯽ ﻣـــﺪﺗﯽ ﮐـــﻪ در‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ”ﺳﺠﺎد“ )”ﺷﻬﺮام“ ﺳﺎﺑﻖ( در ﻣﯿﺪان دﮐﺘـﺮ ﻓـﺎﻃﻤﯽ اﺳـﺘﺨﺪام ﺷـﺪه و‬
‫ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدم‪ ،‬ﯾﮏ ﺷﺐ ﺳﻪ ﭘﺴﺮﺟﻮان ‪17 ،16‬ﺳﺎﻟﻪ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ زﺧﻤﯽ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺮاد ﻣﺴﻠﺢ رژﯾﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﺎﻫﻮ و ﺗﯿﺮ و ﺗﻔﻨﮓ ﺑﻪﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن آوردﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‬
‫اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻮاداران ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ وﺣﯿﻦ دﺳﺘﮕﯿﺮی‪ ،‬ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖﺷﺎن‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران‬
‫ﺑﻪآﻧﻬﺎ ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮده و ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺘﺸﺎن ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮ ﺳﻪ ﺟﻮان را ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪاﺗﺎق ﻋﻤﻞ ﺑﺮدﯾﻢ‪ .‬و ﻣﻮرد ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﯽ ﻗﺮار‬
‫دادﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﺴﻠﺢ ﻫﻢ ﺑﻪاﺗﺎق ﻋﻤﻞ آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺎﻻی ﺳﺮ ﻣﺠﺮوﺣﺎن اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺰﺷﮏ ﺟﺮاح ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻋﺘﺮاض ﮐﺮد و از آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ اﺗﺎق ﻋﻤـﻞ را ﺗـﺮک‬

‫‪22‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎل‪60‬‬

‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ آﻧﻬﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻋﺘﻨﺎ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻟﻮﻟﮥ ﺳﻼح را روی ﺳﺮ دﮐﺘﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‬
‫و ﺗﻬﺪﯾﺪش ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑﻌـﺪ از ﻋﻤـﻞ ﻧﯿـﺰ‪ ،‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ دو ﺗـﻦ از‬
‫ﻣﺠﺮوﺣﺎن را ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺸﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻨـﻮز در ﺣﺎﻟـﺖ ﺑﯿﻬﻮﺷـﯽ ﭘـﺲ از ﻋﻤـﻞ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺪان ”اوﯾﻦ“ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺑﺮدن آن دو ﺟﻮان ﻣﺠﺮوح‪ ،‬ﮐﺎدر اﺗﺎق ﻋﻤﻞ و ﻫﻤﮥ ﭘﺮﺳـﻨﻠﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪﻧﺤﻮی در ﺟﺮﯾﺎن اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻐﺾ ﮐـﺮده و در ﺳـﮑﻮت ﻓﻘـﻂ‬
‫ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ را ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و دﺳﺖ و دل ﮐﺴﯽ ﺑﻪﮐﺎر ﻧﻤﯽرﻓﺖ‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ در آن ﻟﺤﻈﺎت‪ ،‬ﻫﻤﮥ ﻣـﺎ ﯾـﮏ ﻓﮑـﺮ و ﯾـﮏ اﺣـﺴﺎس ﺗﻠـﺦ‬
‫ﻣﺸﺘﺮک داﺷﺘﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ اﺣﺴﺎس ﮐﻪ ﮐﺎری ﮐﻪ دارﯾﻢ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﭼـﻪ ارزﺷـﯽ دارد؟‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﻤﺎم اﻋﺘﻘﺎدی ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن داﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﺮدﯾﻢ آﯾـﺎ ﻧﺠـﺎت‬
‫اﻧﺴﺎﻧﯽ از ﻣﺮگ ﮐﺎر درﺳﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دادﯾﻢ؟ آﯾﺎ او را ﺑـﺎ دﺳـﺖ ﺧﻮدﻣـﺎن‬
‫ﺑﻪﺷﮑﻨﺠﻪﮔﺎه ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ ﺗﺎ ﺗﮑﻪﺗﮑﻪ و زﺟﺮﮐﺸﺶ ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺧﻮرۀ ﺗﺮدﯾﺪ روﺣﻢ را‬
‫ﻣﯽﺟﻮﯾﺪ و ﻫﯿﭻﮐﺎری از دﺳﺘﻢ ﺑﺮﻧﻤﯽآﻣﺪ ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺧﻮدم را اﯾﻦﻗﺪر ﺑﯽارزش‬
‫و ﻣﺴﺘﺎﺻﻞ ﺣﺲ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدم‪.‬‬
‫و اﻻن ﻣﺠﺮوح ﺟﻮان ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﺠﺎﺗﺶ ﺑﯽﺗﺎب ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﯿﻬـﻮش‪ ،‬ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫و ﺑﯿﺪﻓﺎع در ﭼﻨﮕﺎل اﯾﻦ ﺧﻮنآﺷﺎﻣﺎن ﺑﻮد و ﺑﺰودی ﺟـﺰو ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﻫﺮ ﺷﺐ ﺻﺪﺻﺪ و دوﯾﺴﺖ دوﯾﺴﺖ ﺑـﻪﺟﻮﺧـﻪﻫـﺎی ﺗﯿﺮﺑـﺎران ﻣـﯽﺳـﭙﺎرﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﯽآنﮐﻪ ﺣﺘﯽ زﺣﻤﺖ داﻧﺴﺘﻦ ﻧﺎﻣﺸﺎن را ﻫﻢ ﺑﻪﺧﻮد داده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ در اﺣﺘﻀﺎر‬
‫ﻣﺠﺮوح ﺳﻮم ﭼﻮن از ﻧﺎﺣﯿﮥ ﻓﮏ و ﺻـﻮرت ﻣﺠـﺮوح ﺷـﺪه و وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫وﺧﯿﻢ داﺷﺖ ﺑﻪﺑﺨﺶ آیﺳﯽﯾﻮﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷـﺪ و ﭼﻨـﺪ ﭘﺎﺳـﺪار ﺟـﺎﻧﯽ ﺑـﺎﻻی ﭘﯿﮑـﺮ‬

‫‪23‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻧﯿﻤﻪﺟﺎن و ﻏﺮﻗﻪﺑﻪﺧﻮن او ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آنﮐـﻪ ﭘﺎﺳـﺪارﻫﺎ آن دو ﺟـﻮان را ﺑـﺎ‬

‫ﺧﻮد ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﻫﻤﮥ ﻣﺎ ﺑﺪون آن ﮐﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﭼﯿﺰی ﺑﻪﻫـﻢ ﺑﮕـﻮﯾﯿﻢ‪ ،‬ﮔـﻮﯾﯽ‬
‫ﺧﻮد را ﻣﺘﻌﻬﺪ ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﮕﺬارﯾﻢ اﯾـﻦ ﯾﮑـﯽ ﺟـﻮان ﺑـﻪدﺳـﺖ ﭘﺎﺳـﺪاران‬
‫ﺑﯿﻔﺘﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺑﻪﺑﻬﺎﻧﮥ ﮐﻨﺘﺮل وﺿﻌﯿﺘﺶ ﮐﻨﺎر او رﻓﺘﻢ و ﺑﻪﭘﺮﺳﺘﺎردﯾﮕﺮی ﮐـﻪ آنﺟـﺎ‬
‫ﺑﻮدﮔﻔﺘﻢ ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪﻧﺤﻮی ﺣﻮاس ﭘﺎﺳﺪاران را ﭘﺮت ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑـﻪاوﭼﯿـﺰی‬
‫ﺑﮕﻮﯾﻢ‪ .‬ﺣﯿﻦ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺸﺎر ﺧﻮن و اﻧﺠﺎم ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ آﻫﺴﺘﻪ ﺑﻪاو ﮔﻔـﺘﻢ اﮔـﺮ‬
‫ﺻﺪاﯾﻢ را ﻣﯽﺷﻨﻮی دﻗﺖ ﮐﻦ ﻣﻦ ﻫـﻢ ﺧـﻮاﻫﺮت و ﻫـﻮادار ﻣﺠﺎﻫـﺪﯾﻦ ﻫـﺴﺘﻢ‪،‬‬
‫ﻋﻼﺋﻢ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﭼﺎر ﺿﺮﺑﮥ ﻣﻐﺰی ﺷﺪه‪ ،‬ﺧﺮﺧﺮ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺑﯿﻘـﺮاری‪ .‬دﺳـﺖ و ﭘـﺎ‬
‫زدن و… اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑﻪﺗﺪرﯾﺞ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻼﺋﻢ را ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ از ﺧﻮدت ﻧﺸﺎن ﺑـﺪه! او‬
‫ﺑﻌﺪ از دﻗﺎﯾﻘﯽ ﻫﻤﺎن ﻋﻼﺋﻢ راﮐﻪ ﺑﻪاوﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﻓﻬﻤﯿـﺪم ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻮﺷﯿﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﺟﻮان ﺑﻮد درﺳﺖ ﺑﻪﺳﻦ ﺑﺮادر ﮐﻮﭼﮑﻢ‪ ،‬ﯾﮏ داﻧﺶآﻣﻮز زرﻧﮓ‬
‫و ﺑﺎﻫﻮش وﻟﯽ ﺷﻠﻮغ و ﭘﺮﺣﺮف ﮐﻪ ﻣﺪام در ﮐﻮﭼﻪ ﻓﻮﺗﺒـﺎل ﺑـﺎزی ﻣـﯽﮐـﺮد ﯾـﺎ‬
‫ﺷﯿﻄﻨﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﺳـﺮﺑـﻪﺳـﺮ ﺧـﻮاﻫﺮ ﮐـﻮﭼﮑﺘﺮم ﻣـﯽﮔﺬاﺷـﺖ و ﺻـﺪای او را‬
‫درﻣﯽآورد و ﻣـﯽﺧﻨﺪﯾـﺪ و ﻣـﺎدرم ﻫﻤـﻮاره ﺑﺎﯾـﺪ ﺣﻮاﺳـﺶ ﺑـﻪاو ﻣـﯽﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫دﺳﺘﻪﮔﻞ ﺑﻪآب ﻧﺪﻫﺪ و ﻫﻤﺴﺎﯾﻪﻫﺎ اذﯾـﺖ ﻧـﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻫﻤـﻪ ﻫـﻢ اﯾـﻦ ﭘـﺴﺮﺑﭽﮥ‬
‫ﺷﯿﻄﻮن اﻣﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎن را دوﺳـﺖ داﺷـﺘﻨﺪ ﭼـﻮن ﮔـﺎﻫﯽ ﮐﺎرﻫـﺎﯾﯽ ﻫـﻢ ﺑـﺮای آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺮاﯾﺸﺎن ازﺳﺮ ﮐﻮﭼﻪ ﻧﺎن ﻣﯽﺧﺮﯾﺪ‪ ،‬ﯾﺎ از دﯾﻮار ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽرﻓﺖ ﺗﺎ در‬
‫ﺧﺎﻧﻪاﺷﺎن را ﮐﻪ ﮐﻠﯿﺪش ﺗﻮی ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪه و ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺮاﯾـﺸﺎن ﺑﺎزﮐﻨـﺪ و از‬
‫اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ… ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻫﻢ ﯾﮑﯽ دو ﮔﺮﺑﻪ ﯾﺎ ﮐﺒﻮﺗﺮ زﺧﻤﯽ ﭘﯿـﺪا ﻣـﯽﮐـﺮد و دور از‬
‫ﭼﺸﻢ ﻣﺎدرم ﺑﻪﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽآورد و ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪﭘﺸﺖﺑﺎم ﯾﺎ اﻧﺒﺎر ﺗﻪ ﺣﯿﺎط ﻣـﯽﺑـﺮد و از‬

‫‪24‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎل‪60‬‬

‫ﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻤﮑﺶ ﮐﻨﻢ و ﻧﮕﺬارم آن ﺣﯿﻮاﻧﻬﺎی زﺑـﺎنﺑـﺴﺘﻪ ﺑﻤﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬و‬

‫ﺣﺎﻻ ﯾﮑﯽ درﺳﺖ ﻫﻢﺳﻦ او و ﻣﺜﻞ او ﺗﻨﻬﺎ و زﺧﻤﯽ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﺧﻮاﻧﺪن‬
‫ﯾﮏ ﻧﺸﺮﯾﻪ و ﯾـﺎ ﺷـﺮﮐﺖ در ورزش ﻣﯿﻠﯿـﺸﯿﺎ در ﻣﺪرﺳـﻪ و ﯾـﺎ ﺑﺤـﺚ در ﻣـﻮرد‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ و ﻫﻮاداری از آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻫﺪف ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬روی ﺗﺨﺖ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن‬
‫ﺑﺎ ﻣﺮگ دﺳﺖوﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮم ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻃﯽ دو ﺳﻪ روزی ﮐﻪ او زﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدﯾﻢ ﮐـﺎری‬
‫ﮐﻨﯿﻢ ﺷﺎﯾﺪ ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻪدﺳﺖ آﯾﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ او را در ﺑﺒﺮﯾﻢ؛ وﻟﯽ ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﺴﻠﺢ‪،‬‬
‫ﺷﺒﺎﻧﻪروز در داﺧﻞ ﺑﺨﺶ آیﺳﯽﯾﻮ‪ ،‬ﺑﺎﻻی ﺳﺮ او ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و زﺧـﻢ او ﻫـﻢ‬
‫ﮐﺎریﺗﺮ از آن ﺑﻮدﮐﻪ ﮐﺎر زﯾﺎدی از دﺳﺖ ﻣﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮﺻﺘﯽ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪار ﻣﻨﺤﻮﺳﯽ ﮐﻪ ﺑـﺎﻻی ﺳـﺮ او ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﺮای ﮐـﺎر‬
‫ﻓﺮدی ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪﯾﯽ ﻣﻮﺿﻌﺶ را ﺗﺮک ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺮﺳﺘﺎر ﺑﺨﺶ ﮐﻪ ﻣﺘﺮﺻﺪ ﻓﺮﺻـﺖ‬
‫ﺑﻮد ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻی ﺳﺮ ﭘﺴﺮک رﻓﺘﻪ و ﺑﺎ او ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮد و ﺧﻮاﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪاو‬
‫اﻋﺘﻤﺎدﮐﻨﺪ و اﺳﻢ و آدرس ﺑﺪﻫﺪ او ﺑﺎ ﺷـﻨﯿﺪن ﺻـﺪای ﭘﺮﺳـﺘﺎرش ﺗـﻼش ﮐـﺮد‬
‫ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺎزﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪزﺣﻤـﺖ ﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﯾـﮏ ﭼـﺸﻤﺶ را ﺑﺎزﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﭼـﺸﻢ‬
‫دﯾﮕﺮش ﺑﻪﻋﻠﺖ ﺗﻮرم و ﮐﺒﻮدی ﺑﺎز ﻧﻤﯽﺷﺪ؛ از آنﺟﺎ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪﺻـﺤﺒﺖ ﻧﺒـﻮد‬
‫ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ دﺳﺘﺶ ﺑﺮ روی ﻣﻼﻓﻪ اﺳﻢ و ﺷـﻤﺎره ﺗﻠﻔـﻦ ﺧﺎﻧـﻪﺷـﺎن را داد اﺳـﻤﺶ‬
‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﺶ ﻗﻬﻮهﯾﯽ روﺷﻦ و ﺑﺮاق و در ﻋﯿﻦﺣﺎل ﻣﻌﺼﻮﻣﺶ‪ ،‬در ﻫﻤـﺎن‬
‫ﺑﺮزخ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ ﻫﻢ ﭘﺮ از اﻣﯿﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﮕﺎﻫﯽ ﻫﻮﺷﯿﺎر و ﺗﯿﺰ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن از ﻋﺰم‬
‫و ارادۀ ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮ او داﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻟﺒﻬﺎی ﻣﺠﺮوح و ورمﮐﺮدهاش‪ ،‬ﺳـﻌﯽ ﮐـﺮد‬
‫ﻟﺒﺨﻨﺪی ﺑﺰﻧﺪ و ﺑﻪاﯾﻦﺗﺮﺗﯿﺐ ﻗﺪرداﻧﯽ و ﺗـﺸﮑﺮش را از ﻣـﺎ اﺑـﺮاز ﮐﻨـﺪ و ﺗـﻼش‬
‫ﮐﺮد ﭼﻬﺮۀ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪروزﺑﻪ او رﺳﯿﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺒﯿﻨﺪ‪.‬‬

‫‪25‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺑﻪﺧﺎﻧﻮادهاش ﺧﺒﺮدادﯾﻢ و ﺳـﻔﺎرش ﮐـﺮدﯾﻢ ﮐـﻪ وﻗﺘـﯽ آﻣﺪﻧـﺪ آﺷـﻨﺎﯾﯽ‬

‫ﻧﺪﻫﻨﺪ و از دور او را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن دژﺧﯿﻤﺎن ﺧﻤﯿﻨﯽ ﻣﺜـﻞ ﻻﺷـﺨﻮر ﺑـﺮ ﺑـﺎﻟﯿﻦ او‬
‫اﯾﺴﺘﺎده و ﻣﻨﺘﻈﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽاش ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪﻗـﻮل ﺧﻮدﺷـﺎن ﺑـﻪدﯾﮕـﺮان‬
‫دﺳﺖ ﯾﺎﺑﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪزﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﮑﺸﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﻗﻠﺐ ﭘﺮ از ﮐﯿﻨﻪﺷﺎن آرام‬
‫ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﻣﺎدر ﺑﺮ ﺑﺎﻟﯿﻦ ﭘﺴﺮ ﻣﺠﺮوح و ﺗﻨﻬﺎﯾﺶ آﻣﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﮐﻨﺎرﺗﺨﺖ ﺑﯿﻤﺎر ﺑﯿﻬـﻮش‬
‫دﯾﮕﺮی اﯾﺴﺘﺎد و آرامآرام‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺑﺎراﻧﻬﺎی ﺑﯽوﻗﻔـﻪ ﺷـﻤﺎل اﺷـﮏ رﯾﺨـﺖ‪ .‬او از‬
‫دور ﻧﻈﺎرهﮔﺮ رﻧﺞ و ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺮگ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﻓﺮزﻧﺪش ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯽدﯾـﺪ ﮐـﻪ ﻋﻔﺮﯾـﺖ‬
‫ﻣﺮگ دﻫﺎن ﮔﺸﻮده و دارد ﻓﺮزﻧﺪش را ﺑﻪﮐﺎم ﺧﻮد ﻣﯽﮐﺸﺪ و او ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪاو‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﻧﻮازﺷﯽ دردش را ﺗﺴﮑﯿﻦ دﻫﺪ‪.‬‬
‫در آن ﻟﺤﻈﺎت‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً دﻟـﺶ ﭘـﺮ ﻣـﯽزد ﺑـﺮای ﻧـﻮازش ﻣﻮﻫـﺎی ﭘـﺴﺮک‬
‫ﺟﻮاﻧﺶ‪ ،‬ﺑﺮای ﭘﺎک ﮐﺮدن داﻧﻪﻫﺎی ﻋﺮق از ﺻﻮرت ﺗﺒﺪار او و ﻧﺸﺎﻧﺪن ﺑﻮﺳﻪﯾﯽ‬
‫ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺟﻮان او ﺗﺎ ﮔﺮﻣﺎی زﻧﺪﮔﯽ را در او اﺣـﺴﺎس ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﺷـﺎﯾﺪ ﺑـﻪﻻﻻﯾـﯽ‬
‫ﺷﺒﻬﺎی ﺑﯿﺨـﻮاﺑﯽ او ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﺮد و ﯾـﺎ ﺷـﺎﯾﺪ ﺑـﻪﺷـﯿﻄﻨﺘﻬﺎی ﺷـﯿﺮﯾﻦ او‪ ،‬ﺷـﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﻪآرزوﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﭘﺴﺮک ﺑﺎﻫﻮش و ﺟﺴﻮر داﺷﺖ ﻣﯽاﻧﺪﯾـﺸﯿﺪ‪ ،‬ﮔـﺎﻫﯽ‬
‫ﻫﻢ ﻟﺒﻬﺎﯾﺶ ﻣﯽﻟﺮزﯾﺪ ﻣﺜﻞ اﯾﻦﮐﻪ ﻧﺠﻮا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ دﻋﺎ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎم وﺟﻮد و ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﭘﺮ از ﺗﻤﻨﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎدر ﻫﻢﭼﻨﺎن از دور ﺑـﻪﻓﺮزﻧـﺪش ﻧﮕـﺎه‬
‫ﻣﯽﮐﺮد و اﺷﮏ ﻣﯽرﯾﺨﺖ‪ .‬اوﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﻪﻫـﺮ دوی‬
‫آﻧﻬﺎ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﺗﻼش ﻣـﯽﮐـﺮدﯾﻢ ﮐـﻪ اﺷـﮑﻬﺎﯾﻤﺎن را در ﺣـﺼﺎر ﭘﻠﮑﻬـﺎ‬
‫ﻣﺨﻔﯽ ﻧﮕﻪدارﯾﻢ ﭼﻮن ﺟﺎﻧﻮران ﺧﻤﯿﻨﯽ آنﺟﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫درﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﺎت ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی ﺷـﺪﯾﺪ داﺧﻠـﯽ ﺑﯿﻬـﻮش و در‬
‫آﺳﺘﺎﻧﮥ ﻣﺮگ ﺑﻮد و ﻫﺮﮔﺰ از ﺣﻀﻮر ﻣـﺎدرش ﺧﺒـﺮدار ﻧـﺸﺪ و ﺑﻌـﺪ از ‪3‬روز در‬
‫ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﯿﻬﻮش ﺑﻮد آﺧﺮﯾﻦ ﺷﻌﻠﮥ ﺣﯿﺎت در وﺟﻮدش ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪26‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎل‪60‬‬

‫داﺳﺘﺎن ”ﺷﮑﺮ“‬
‫ﺑﻌﺪ از دﺳﺘﮕﯿﺮی ”ﺷﮑﺮ“‪ ،‬ﻣﺎ دﯾﮕﺮ روز و ﺷﺐ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎدرش درﺑـﺪر‬
‫دﻧﺒﺎل او ﻣﯽﮔﺸﺖ وﻟـﯽ ﻫـﯿﭻﮐـﺲ در ارﮔﺎﻧﻬـﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺳـﺮﮐﻮب‪ ،‬ﻣﺤـﻞ و‬
‫وﺿﻌﯿﺖ او را ﻧﻤﯽﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻫﺮ روز اﺳﺎﻣﯽ دﻫﻬﺎ و ﺻـﺪﻫﺎ ﺗﯿﺮﺑـﺎران ﺷـﺪه را‬
‫در رادﯾﻮ ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن اﻋﻼم ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﯾﺎ ﻋﮑـﺴﻬﺎی اﻋـﺪاﻣﯿﻬﺎ را در روزﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ‬
‫ﭼﺎپ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و از واﻟﺪﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪﮐﻪ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ اﺳﻢ ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﺟﻨﺎزهﻫﺎی‬
‫ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﺣﺘﯽ اﺳﻢ ﻓﺮد را ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﺣﮑـﻢ‬
‫اﻋﺪام ﺻﺎدر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻤﺪاً ﻫﻢ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﮥ ﻣﺮدم ﺣـﺴﺎب‬
‫ﮐﺎر ﺧﻮد را ﺑﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫”ﺷﮑﺮ“ ﺟﺰو ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺟـﺎ اﺳـﻤﯽ از او ﻧﺒـﻮد ﻓﻘـﻂ ﻫﻤﮑـﺎران‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ او راﮐﺸﺎنﮐﺸﺎن ﺑﺮدﻧﺪ ﭼﻮن او ﺑﻪﺷﺪت در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﭘﺎﺳـﺪاران‬
‫ﻣﺴﻠﺢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد اﻣﺎ آﻧﻬﺎ روﺳﺮیاش را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ را در ﭼﻨﮓ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺒﻬﻮت و اﺷـﮑﺒﺎر ﺑﯿﻤـﺎران و ﻫﻤﮑـﺎراﻧﺶ‪ ،‬ﺑـﺎ زور و‬
‫ﺿﺮبوﺷﺘﻢ ﺑﻪداﺧﻞ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﭘﺮت ﮐﺮده و ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺣـﺎﻻ ﭘﺎﺳـﺪاران و‬
‫دﯾﮕﺮ ارﮔﺎﻧﻬﺎی رژﯾﻢ ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ اﺻـﻼً ﭼﻨـﯿﻦ ﮐـﺴﯽ را دﺳـﺘﮕﯿﺮ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻣﺎدرش ﻣﺪام ﭘﺸﺖ درِ زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﯾﺎ در ﮔﻮرﺳﺘﺎﻧﻬﺎ و ﯾﺎ ﻻﺑﻼی ﺻﻔﺤﺎت‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪدﻧﺒﺎل اﺛﺮی از او ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺣﺪود ﯾﮏﻣﺎه ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐﻪ ”ﺷﮑﺮ“ در زﻧـﺪان ”اوﯾـﻦ“ زﯾـﺮ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﯾﻌﻨﯽ زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﻫـﯿﭻ ﻣـﺪرﮐﯽ ﻋﻠﯿـﻪ او ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬او را‬
‫ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪاش ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺷﮑﻨﺠﻪ وادارش ﮐﻨﻨـﺪ اﻋﺘﺮاﻓـﺎﺗﯽ‬
‫ﺑﮑﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨـﺪ دﺳـﺘﮕﯿﺮﯾﺶ را ﻣﻮﺟـﻪ ﺟﻠـﻮه ﺑﺪﻫﻨـﺪ و ﺑﻌـﺪ ﺣﮑـﻢ اﻋـﺪام او را‬
‫ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ”ﺷﮑﺮ“ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺘﺎر ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﻣﺴﺌﻮل‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐـﺮد‬
‫‪27‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫و ﻣﯽﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺑﻪﻣﺠﺮوﺣﺎن‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮐﺎری ﺑﺠﺰ اﻧﺠﺎم وﻇﺎﯾﻔﻢ ﻧﮑـﺮده ام‬
‫و اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺧﻮدﺗﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺷﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﭼـﺮا آﻧﻬـﺎ را‬
‫ﻣﺠﺮوح و ﺷﻬﯿﺪ ﮐﺮدهاﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ درﺳﺖ ﺣﮑﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺣﮑﻢ اﻋـﺪام‬
‫ﺧﻮد ﺷﻤﺎ را ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮدم از ﺷﺮ ﺷﻤﺎ راﺣﺖ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻗﺎﺗـﻞ ﻫـﺴﺘﯿﺪ و‬
‫ﺣﺎﻻ ﻣﺎ را ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟! اﯾـﻦ ﻣﻄﺎﻟـﺐ را ﭘﺎﺳـﺪاری در ”اوﯾـﻦ“ در ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫ﺳﺆال ﻣﺎدر”ﺷﮑﺮ“‪ ،‬ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر اﺛﺒﺎت ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﺑﻮدن ”ﺷﮑﺮ“ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ”ﺷﮑﺮ“ و ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻦﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺟﺮﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪاﺗﻬـﺎم‬
‫ﮐﻤﮏ ﺑﻪﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﻣﺠﺮوح ﺑﻪاو ‪15‬ﺳﺎل ﺣﮑﻢ زﻧﺪان دادﻧﺪ‪ .‬ﺣﮑﻢ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪﯾـﯽ‬
‫ﮐﻪ زﻣﺎن ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﻪآن ﻫﻢ ﻣﻘﯿﺪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪاً ﮐﻪ ﺧﻮدم ﺑﻪزﻧﺪان اﻓﺘﺎدم‪” ،‬ﺷﮑﺮ“ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣـﯽﮐـﺮد در ﻣـﺪت زﯾـﺮ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﻣﺎﻫﻬﺎ ﺣﻤﺎم ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑـﻪآﻧﻬـﺎ ﻏـﺬاﯾﯽ داده‬
‫ﻧﻤـــﯽﺷـــﺪ ﯾـــﮏ ﻗﺎﺷـــﻖ ﻟﻮﺑﯿـــﺎ ﺑـــﺮای ‪ 8‬ﻧﻔـــﺮ وﯾـــﺎ ﭼﻨـــﺪ ﻗﺎﺷـــﻖ ﺑـــﺮﻧﺞ‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪” .‬ﺷﮑﺮ“ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻟﻮﺑﯿﺎ را ﺑﺎ ﺷﻤﺎرش ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﻣﺜﻼً وﻋـﺪۀ‬
‫ﻏﺬاﯾﯽ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ‪ 4‬ﻋﺪد ﻟﻮﺑﯿﺎ ﺑﻮد و ﺑﺎاﯾﻦ ﻓﺸﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً ﺧﻮدم ﻧﯿـﺰ در ﻣﻌـﺮض‬
‫آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺳﻌﯽ در ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ داﺷﺘﻨﺪ و از ﻫﻤﯿﻦ رو ”ﺷﮑﺮ“ و ﺧﯿﻠﯽ‬
‫دﯾﮕــﺮ از ﺑﭽــﻪﻫــﺎ دﭼــﺎر ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬــﺎﯾﯽ ﺷــﺪﻧﺪﮐﻪ دﯾﮕــﺮ ﻫﺮﮔــﺰ از آﻧﻬــﺎ رﻫــﺎﯾﯽ‬
‫ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ‪” .‬ﺷﮑﺮ“ ﺑﺎرﻫﺎ ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی ﻣﻌﺪه ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻫﺮ ﻏﺬاﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧـﻮرد ﺑـﺎﻻ‬
‫ﻣﯽآورد و ﺑﻪﺷﺪت ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ‪30‬ﺧﺮداد ﺗﺎ ‪20‬آﺑﺎن ‪ 1360‬ﮐﻪ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪم ﺑﻪﻋﻠـﺖ ﻣﺨﻔـﯽ ﺑـﻮدن و‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑـﻪﺧﺎﻧـﻪ ﺧﻮدﻣـﺎن ﺑـﺮوم‪ ،‬ﺷـﺮاﯾﻂ ﺑـﺪی داﺷـﺘﻢ ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﺑــﻪﺧــﺎﻃﺮ ﺣﺮﻓــﻪام‪ ،‬ﺑﺎﮐﻤــﮏ دوﺳــﺘﺎن ﻫﻤﮑــﺎرم در ﺑﯿﻤﺎرﺳــﺘﺎﻧﻬﺎی ﺧــﺼﻮﺻﯽ‬
‫اﺳﺘﺨﺪام ﺷﺪه ﺑﻮدم و دوﺷﯿﻔﺘﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدم ﺗﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﺒﺎﺷﻢ ﺑﻪﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮدﻣﺎن ﯾﺎ‬

‫‪28‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎل‪60‬‬

‫ﻓﺎﻣﯿﻞ ﺑﺮوم ﺑﻪﺧﺼﻮص ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺎرﻫﻢ ﺑﻪﺧﺎﻧﮥ ﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده و ﺧﻮاﻫﺮ ﮐﻮﭼﮑﻢ‬
‫را ﺑﻪﺟﺎی ﻣﻦ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮده‪ ،‬ﺑـﺎ ﺧﻮدﺷـﺎن ﺑـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﭘـﺪرم ﭘـﺲ از ﻣﺎﻫﻬـﺎ‬
‫دوﻧﺪﮔﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد او را از ﭼﻨﮓ ﭘﺎﺳﺪاران ﻧﺠﺎت ﺑﺪﻫﺪ وﻟـﯽ ﺑـﻪﻫﺮﺣـﺎل در‬
‫ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﮐﻪ در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻧﺒﻮدم ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﭘﯿﺎده در ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﺑﮕﺮدم‬
‫و ﺳــﺎﻋﺎت روز را در ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬــﺎی ﺷــﻠﻮغ ﺑــﺎ ﻣﺤﻤــﻞ ﺧﺮﯾــﺪ و ﺗﻤﺎﺷــﺎی وﯾﺘــﺮﯾﻦ‬
‫ﻣﻐﺎزهﻫﺎ ﺳﭙﺮی ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﯿﭻ ﺟﺎ اﻣﻦ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫در ﻫﻤﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ‪ ،‬ﻫﻢﺗﯿﻢ ﺷﺪه و ﮐﺎرﻫـﺎی ﺧﻮدﻣـﺎن را‬
‫اداﻣﻪ ﻣﯽدادﯾﻢ‪ .‬ﻣﻦ و ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ و ”ﻋﺰت“ ﺑﺎ ﻫﻢ در ﯾﮏ ﺗﯿﻢ ﺑـﻮدﯾﻢ و ﮐﻤﺎﮐـﺎن‬
‫ﻣﺨﻔﯿﺎﻧﻪ ﺑﺮای ﮐﻤﮏ ﺑﻪﺳﺎزﻣﺎن ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻪاﻓﺸﺎی ﺧﻤﯿﻨﯽ و آﺧﻮﻧﺪﻫﺎﯾﺶ‬
‫اداﻣﻪ ﻣﯽدادﯾﻢ و ﯾﺎ ﮐﻤﮑﻬﺎی ﻣﺮدﻣﯽ را ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫دﺷﻤﻦ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﺸﺘﺎر ﻣﯽﮐﺮد ﻣﺎ را در درﺳﺘﯽ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﮐـﻪ ﮐـﺮده‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑـﻪ ﯾﻘـﯿﻦ ﻣـﯽرﺳـﺎﻧﺪ و اﻋﺘﻘﺎدﻣـﺎن را ﺑـﻪﻧـﺎﺑﻮدی ﺧـﻮدش ﻋﻤﯿﻘﺘـﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯽﮐﺸﺖ ﻣﺎ ﻣﺼﻤﻢﺗﺮ ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ و ﺑﺎر ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻫﺮ ﺷـﻬﯿﺪ و ﻫـﺮ‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ را ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﻤﺎن اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و اﯾـﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨـﺪی ﻣﺒـﺎرزه ای ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺷﺮوع ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ‪.‬‬
‫‪ 5‬ﻣﺎه ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﺳﭙﺮی ﺷﺪ دراﯾﻦ ‪ 5‬ﻣﺎه ﺑﺴﯿﺎری ﻫﻤﮑﺎران و دوﺳﺘﺎن و‬
‫ﻫﻤﮑﻼﺳﯿﻬﺎﯾﻢ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪” .‬اﮐﺮم ﺑﻬﺎدر“‪” ،‬ﻃﻮﺑﯽ رﺟﺒﯽﺛﺎﻧﯽ“‪ .‬دﮐﺘﺮ ”ﺻﺎدق‬
‫اﻗﻤﺸﻪ“‪ ،‬دﮐﺘﺮ ”درودﯾﺎن“‪ ،‬دﮐﺘﺮ ”ﻓﻬﯿﻤﻪ ﻣﯿﺮاﺣﻤﺪی“ دﮐﺘﺮ ”ﻧﺎﻫﯿﺪ ﺗﺤـﺼﯿﻠﯽ“ و‬
‫ﻫﺮ روز از ﺷﻬﺎدت و اﺳﺎرت ﺗﻌﺪادی ﺑﺎﺧﺒﺮ ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺲ از اﯾـﻦ ﻧﻔـﺮات‬
‫ﮐﻪ ﻫﻨﻮز اﻋﺪام ﻧﺸﺪه و در زﻧﺪان ﻣﺎﻧـﺪه ﺑـﻮد ”اﮐـﺮم ﺑﻬـﺎدر“ ﺑـﻮد ﮐـﻪ او را ﻫـﻢ‬
‫درﺟﺮﯾﺎن ﻗﺘﻞﻋﺎﻣﻬﺎی ﺳﺎل‪ 67‬اﻋﺪام ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫دﮐﺘﺮ ”ﻓﻬﯿﻤﻪ ﻣﯿﺮاﺣﻤﺪی“ را ﮐﻪ اﻧﺘﺮن ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ”ﺳـﯿﻨﺎ“ ﺑـﻮد در ﺣﻤﻠـﻪ‬

‫‪29‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺑﻪﺧﺎﻧﻪاش در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﺎردار ﺑﻮد ﺑﻪﻫﻤﺮاه ﻫﻤﺴﺮش ﺑﻪﺷﻬﺎدت رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎﺳﺪاران ﺧﻮنآﺷﺎم اﯾﻦ ﺟﻨﺎﯾﺖ را درﭘﻮش ﺣﻤﻠﻪ ﺑـﻪﺧﺎﻧـﻪ ﺗﯿﻤـﯽ اﻧﺠـﺎم‬
‫دادﻧﺪ‪” .‬ﻓﻬﯿﻤﻪ“ ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﻢ ﺑـﻮد و او را آﺧـﺮﯾﻦ ﺑـﺎر و ﻗﺒـﻞ از ﺷـﻬﺎدﺗﺶ در‬
‫ﺧﯿﺎﺑـــﺎن دﯾـــﺪم و او در آن دﯾـــﺪار ﺧﺒـــﺮ اﻋـــﺪام ”ﻃـــﻮﺑﯽ رﺟﺒـــﯽﺛـــﺎﻧﯽ“ و‬
‫دﮐﺘﺮ ”اَﻗﻤَﺸﻪ“ و دﮐﺘﺮ ”ﻧﺎﻫﯿﺪ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ“ را ﺑﻪ ﻣﻦ داد‪.‬‬

‫”ﻃﻮﺑﯽ“ ﺗﻨﻬﺎ اﻣﯿﺪ ﺧﻮاﻫﺮ و ﺑﺮادر ﮐﻮﭼﮑﺶ‬

‫”ﻃﻮﺑﯽ“ دﺧﺘﺮی ﺧﻮدﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﭘـﺪروﻣﺎدرش را درﮐـﻮدﮐﯽ و در‬
‫ﺟﺮﯾﺎن زﻟﺰﻟﻪ از دﺳﺖ داده ﺑﻮد وﯾﮏ ﺧﻮاﻫﺮ و ﯾﮏ ﺑﺮادر ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ داﺷﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺰد اﻗﻮاﻣﺸﺎن ﻧﮕﻬﺪاری ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺧﻮدش ﻧﯿﺰ ﻧﺰد ﯾﮑﯽ از اﻗـﻮاﻣﺶ در ﺷـﻤﺎل‬
‫زﻧــﺪﮔﯽ ﻣـــﯽﮐـــﺮد ﭘــﺲ از ﻗﺒـــﻮﻟﯽ در رﺷـــﺘﻪ ﭘﺮﺳــﺘﺎری ﺑـــﻪﺗﻬـــﺮان آﻣـــﺪه‬
‫ﺑﻮد‪” .‬ﻃﻮﺑﯽ“ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده درسﺧﻮان‪ ،‬ﺑﺎﭘﺮﻧﺴﯿﭗ و ﮐﻢﺣﺮف ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮏروز دﯾﺪم روی ﻧﯿﻤﮑـﺖ ﮐﻨـﺎر اﺳـﺘﺨﺮ ﻧﺸـﺴﺘﻪ و ﺳـﺮﮔﺮم ﺧﻮاﻧـﺪن‬
‫ﻧﺎﻣﻪﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮای ﺳﺮﺑﻪﺳﺮﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﻪﮐﻨﺎرش رﻓﺘﻢ و از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﭼـﺸﻤﻬﺎﯾﺶ‬
‫را ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎﯾﻢ ﺧﯿﺲ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم درﺣﺎل ﮔﺮﯾﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؛ از ﺷﻮﺧﯽ‬
‫ﺑﯿﻤﻮﻗﻊ ﺧﻮدم ﭘـﺸﯿﻤﺎن و ﺷـﺮﻣﻨﺪه ﺷـﺪم‪ .‬روﺑـﺮوﯾﺶ ﻧﺸـﺴﺘﻢ‪ ،‬در ﭘﺎﺳـﺦ ﺳـﺆاﻟﻢ‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﺶ ﭘﺮ از اﺷﮏ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬دﺳـﺘﺶ‬
‫را درازﮐﺮد و ﻧﺎﻣﻪ را ﺑﻪ ﻣﻦ داد‪.‬‬
‫ﻧﺎﻣﮥ ﺧﻮاﻫﺮﮐﻮﭼﮑﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﺮای اﯾـﻦﮐـﻪ اﺟـﺎزه ﺑﺪﻫﻨـﺪ‬
‫ﺑﻪﻣﺪرﺳﻪ ﺑﺮوم ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻤﺎم ﮐﺎرﻫﺎی ﺧﺎﻧـﻪ را اﻧﺠـﺎم ﺑـﺪﻫﻢ و ﺷـﺒﻬﺎ ﻫـﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﭽـﻪ‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﺻﺎﺣﺒﺨﺎﻧﻪ را ﻧﮕﻬﺪاری ﮐﻨﻢ‪ .‬ازﻃﺮﻓﯽ ﻣﻮاﻇـﺐ ﺑـﺮادر ﮐـﻮﭼﮑﺘﺮم ﻫـﻢ‬
‫ﻫﺴﺘﻢ‪” .‬ﻃﻮﺑﯽ“ ﺟﺎن ﺧﯿﻠﯽ ﺧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮم و ﺻﺒﺤﻬﺎ ﻫﻢ دﯾﺮ ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﯽرﺳـﻢ‬

‫‪30‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎل‪60‬‬

‫و در ﮐﻼس از ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺧﻮاﺑﻢ ﻣﯽﺑـﺮد ﺧﻮﺷـﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﻌﻠﻤـﻢ ﭼـﻮن وﺿـﻊ ﻣـﺎ را‬
‫ﻣﯽداﻧﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪﻣﻦ ﺳﺨﺖ ﻧﻤـﯽﮔﯿـﺮد‪ .‬ﺧـﻮاﻫﺮ ﮐﻮﭼﻮﻟـﻮی ”ﻃـﻮﺑﯽ“ ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد »ﻣﺎ دوﺗﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ درﺳـﺖ راﺗﻤـﺎم ﮐﻨـﯽ‪ ،‬ﯾـﮏ اﺗـﺎق‬
‫ﮐﻮﭼﮏ ﺑﮕﯿﺮی و ﻣﺎ را ﭘﯿﺶ ﺧﻮدت ﺑﺒﺮی‪ .‬ﺗﺮا ﺑﻪﺧﺪا زود درﺳﺖ را ﺗﻤﺎم ﮐﻦ‬
‫وﻣﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮدت ﺑﺒﺮ«‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺣﺎﻻ ”ﻃﻮﺑﯽ“ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑـﺮای ﺧـﻮاﻫﺮ و ﺑـﺮادر ﮐـﻮﭼﮑﺶ‬
‫ﺧﺎﻧﻪﯾﯽ ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﻪ آرزوی ﮐﻮﭼﮏ آﻧﻬﺎ ﺟﺎﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﺟـﻼدان ﺧﻤﯿﻨـﯽ‬
‫او را اﻋﺪام ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ”ﻃﻮﺑﯽ“ ﺑﺮای ﺑﺮآوردن آرزوی ﮐﻮﭼﮏ ﺳﺎﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺮ‬
‫و ﺑﺮادرﻫﺎی ﺑﯽﮐﺲ و ﻓﻘﯿﺮ و ﯾﺘﯿﻤﺶ‪ ،‬راه ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ را اﻧﺘﺨـﺎب ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪ .‬او‬
‫ﺗﻮﺳــﻂ ﺣــﺰباﻟﻠﻬــﯽﻫــﺎی ﺑﯿﻤﺎرﺳــﺘﺎن ﻟــﻮ رﻓــﺖ و دﺳــﺘﮕﯿﺮ و اﻋــﺪام ﺷــﺪ آﯾــﺎ‬
‫ﺧﻮاﻫﺮﮐﻮﭼﻮﻟﻮﯾﺶ ﻣﯽداﻧﺪ؟ ﯾﺎ ﻫﻨـﻮز اﻣﯿـﺪوار و ﭼـﺸﻢ اﻧﺘﻈـﺎر ﺧـﻮاﻫﺮ ﺑـﺰرگ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﺗﺎق ﮐﻮﭼﮑﯽ در ﺗﻬﺮان ﺑﮕﯿﺮد و آﻧﻬﺎ را ﭘﯿﺶ ﺧﻮدش ﺑﺒﺮد؟‬
‫اﯾﻦ اﻓﮑﺎر ﺗﻤﺎم ذﻫﻦ ﻣﺮا ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑـﻮد و اﺷـﮏ اﻣـﺎﻧﻢ ﻧﻤـﯽداد‪ .‬ﻓﻬﯿﻤـﻪ‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺧﻮدش ﻫﻢ ﻧﺎراﺣﺖ و ﻣﺘـﺄﺛﺮ ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺳـﻌﯽ ﻣـﯽﮐـﺮد ﺧـﻮدش را‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻗﯿﻤﺖ آزادی ﻣﺮدﻣﻤﺎن ﻫﻤﯿﻦ ﺧﻮﻧﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻢ ﺑﺎﯾـﺪ آﻣـﺎدۀ‬
‫آن ﺑﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬
‫دﮐﺘــﺮ ”ﻓﻬﯿﻤــﻪ ﻣﯿﺮاﺣﻤــﺪی“ اﻧﺘــﺮن ﺧــﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﭘــﺬﯾﺮ ﺑﺨــﺶ اورژاﻧــﺲ‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺳﯿﻨﺎ ﻧﯿﺰ ﺧﯿﻠﯽ زود ﺑﺎ ﮐﻮدک ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻧﺸﺪهاش ﺑﻪﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺧﻮاﻫﺮاﻧﻢ را ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‬
‫ﻫﯿﻮﻻی ﺧﻤﯿﻨﯽ اﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﻪ او »ﻧـﻪ!« ﮔﻔﺘﻨـﺪ و ﻣـﺸﻌﻞ ﻋـﺸﻖ ﺑـﻪ ﻣـﺮدم را ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻤﻮاره در ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ و آرﻣﺎن اﻧﺴﺎﻧﯽ آن ﻣﺘﺒﻠﻮر ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﻮنﺷﻌﻠﮥ ﺧﻮﯾﺶ‬
‫روﺷﻦ ﻧﮕﻪداﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺑـﺪون آﻧﻬـﺎ و ﻓـﺪای آﻧﻬـﺎ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌـﮥ اﯾـﺮان ﭼـﻪ‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬

‫دﺳﺘﮕﯿﺮی در ﺧﯿﺎﺑﺎن‬
‫ﯾﮏروز ﭘﺎﯾﯿﺰی ﯾﻌﻨﯽ دﻗﯿﻘـﺎً درﺗـﺎرﯾﺦ ‪17‬آﺑـﺎن ‪1360‬ﺣـﯿﻦ ﺑﺮﮔـﺸﺖ از‬
‫ﺧﺎﻧـــﮥ ﭘـــﺪر و ﻣـــﺎدر ”ﺷـــﮑﺮ“ ﮐـــﻪ ﺑـــﺮای ﺑـــﺎﺧﺒﺮ ﺷـــﺪن از وﺿـــﻌﯿﺘﺶ‬
‫ﺑﻪﻫﻤﺮاه ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ ”رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬در ﻣﯿﺪان ﮐﻨﺪی وﻗﺘﯽ از ﺗﺎﮐﺴﯽ ﭘﯿﺎده ﺷﺪم‪ ،‬ﭼﻮن‬
‫ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺧﻠﻮت ﺑﻮد و اﺣﺴﺎس اﻣﻨﯿﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮدم‪ ،‬وارد ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ ﻓﺮوﺷﯽ ﺷﺪم‪،‬‬
‫دو زن ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ازآﻧﻬﺎ ﺑﭽﻪﯾﯽ ﻫﻢ در ﺑﻐﻞ داﺷﺖ در ﻣﻐﺎزه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﯾـﮏ‬
‫ﺧﻮدرو ﺟﻠﻮ ﻣﻐﺎزه اﯾﺴﺘﺎد و دو ﻧﻔﺮ ﻣﺴﻠﺢ ﭘﯿﺎده ﺷﺪه و وارد ﻣﻐﺎزه ﺷﺪه و ﺳﻼح‬
‫ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺮوﯾﺪ ﺳﻮارﺷﻮﯾﺪ! آن دو زن ﺷﺮوع ﺑﻪﮔﺮﯾﻪ و زاری‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﭽﻪ ﻫﻢ ﺑﻪﺷﺪت ﺗﺮﺳﯿﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﻣـﻦ ﺳـﻌﯽ ﮐـﺮدم ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ را ارزﯾـﺎﺑﯽ‬
‫ﮐﺮده و ﻓﺮارﮐﻨﻢ وﻟﯽ ﻓﺮار اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﻮن در ﺑﯿـﺮون ﻣﻐـﺎزه ﻫـﻢ دوﻧﻔـﺮ‬
‫دﯾﮕﺮ را ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ دﺳﺘﮕﯿﺮﺷﺪم‪ .‬در ﻟﺤﻈـﺎت اول ﻓﮑﺮﮐـﺮدم ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺮا ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺰودی ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ در ﺧﯿﺎﺑﺎن راه اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ و ﻫﺮ‬
‫ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ درﺳﻨﯿﻦ ﺑﯿﻦ ‪ 15‬ﺗﺎ ‪30‬ﺳﺎل دارد‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر راﻧﺪوم دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و‬
‫ﺑﻪﻗﻮل ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺸﮑﻮﮐﻬﺎ را دﺳﺘﮕﯿﺮﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻌﺪ ﺟﺮم او را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﺎﺷﯿﻦ زﻧﻬﺎ ﮔﺮﯾﻪ و زاری ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﻫﻤـﺎن اول ﺑـﻪدﻟﯿـﻞ اﯾـﻦﮐـﻪ‬
‫ﮔﺮﯾﻪ ﻧﻤﯽﮐﺮدم و ﻣﺘﺮﺻﺪ ﻓﺮار ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﻪﻣﻦ دﺳﺘﺒﻨﺪ زدﻧﺪ و ﯾﮑﯽ ازآﻧﻬﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫وﮔﻔﺖ اﻻن ﻣﯽﺑﺮﯾﻤﺖ و ﺣﺎﻟﺖ راﺟﺎ ﻣﯽآورﯾﻢ ﺗﺎﺧﻮب ﺑﻔﻬﻤﯽ ﻣﺴﻌﻮد ﺟﺎﻧـﺖ‬
‫ﭼﻪ ﺑﻼﯾﯽ ﺑﻪﺳﺮت آورده‪ .‬ﺑﻪاو ﮔﻔﺘﻢ ﺳﮓ ﮐﯽ ﺑﺎﺷﯽ؟! ﺗﺎﮐﺠﺎ دﻟـﺖ از ﻣـﺴﻌﻮد‬
‫آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﺎآوردن ﺣﺎل ﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﺧـﻮدت را آرام ﺑﮑﻨـﯽ اﺻـﻼً‬

‫‪32‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎل‪60‬‬

‫ﮐﯽ ﻫﺴﺘﯽ ﮐﻪ اﺳﻢ او را ﺑﻪدﻫﺎن ﮐﺜﯿﻔﺖ ﻣﯽآوری؟ او ﮐﻠﻤﺎت رﮐﯿﮑﯽ ﺑـﻪﮐـﺎر‬

‫ﺑﺮد و دﺳﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺰﻧﺪ و ﺑﺮاﯾﻢ ﺧﻂ و ﻧﺸﺎن ﮐﺸﯿﺪ ﻣﻦﻫﻢ ﺑﻪاو ﻓﺤـﺶ‬
‫دادم و ﮔﻔــﺘﻢ ﺧﻮﺑــﺴﺖ اﯾﻨﻘــﺪر ﺷــﻌﻮر ﻧــﺪاری ﮐــﻪ ﺟﻠــﻮ اﻓــﺮاد ﻋــﺎدی ﮐــﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮﮐﺮدهاﯾﺪ و ﻣﺠﺒﻮرﯾﺪ آزادﺷﺎن ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺣـﺮف دﻫﻨـﺖ را ﺑﻔﻬﻤـﯽ‪ .‬ﺧـﻮب‬
‫ﺧﻮدﺗﺎن و درون ﮐﺜﯿﻔﺘﺎن را ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﯾﺰﯾﺪ و ﻧﯿﺎز ﺑﻪاﻓﺸﺎﮔﺮی ﻫﻢ ﻧﺪارد‪ .‬دراﯾﻦ‬
‫ﺣﺎل ﭘﺎﺳﺪار دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد رﺋـﯿﺲ آﻧﻬﺎﺳـﺖ ﮔﻔـﺖ ﻫـﺮ دو ﺷـﻤﺎ ﺧﻔـﻪ‪.‬‬
‫ﻣﻦﻫﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﻫﺮدوی ﺧﻮدﺗﺎن ﺧﻔﻪ و دﯾﮕﺮ ﺟﻮاب ﻧـﺪادم‪ .‬او اداﻣـﻪ داد ﺟـﻮاب‬
‫ﺑﻠﺒﻞزﺑﺎﻧﯽات راﺧـﻮاﻫﯽ ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﻣـﺎ را ﺑـﻪ ﮐﻤﯿﺘـﻪﯾـﯽ درﺧﯿﺎﺑـﺎن آزادی ﻫﻤـﺎن‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﯿﺪان ﮐﻨـﺪی ﺑﺮدﻧـﺪ و در اﺗـﺎق ﺧـﺎﻟﯽ و ﺗـﺎرﯾﮑﯽ ﮐـﻪ زﯾـﺮزﻣﯿﻦ ﺑـﻮد‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﮔﺬﺷﺖ ﺷﺐ ﺷﺪه ﺑﻮدﮐﻢﮐـﻢ ﺗـﺮس ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ را‬
‫ﺣﺲ ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬ﯾﮏ ﺗﺮس ﻣﺒﻬﻢ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺗﺮس از ﻣﺮگ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم آدم‬
‫ﭼﻪﺟﻮری ﻣﯽﻣﯿﺮد ﻣﺮگ ﺑﯿﻤﺎراﻧﻢ را دﯾﺪه ﺑﻮد وﻟﯽ اﯾﻦﮐﻪ ﺧﻮدم ﺳـﻮژۀ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﻣﺮگ ﺑﺎﺷﻢ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪذﻫﻨﻢ ﻧﺰده ﺑﻮد اﻣﺎ ﺣﺎﻻﺑﻪ آن ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم درِ اﺗﺎق ﺑﺎز ﺷﺪ‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران آﻣﺪﻧـﺪ و ﻣﺠـﺪداً ﻣـﺎ را ﺳـﻮار ﮐـﺮده و ﺑﺮدﻧـﺪ زﻧﻬـﺎ ﻫـﻢﭼﻨـﺎن ﮔﺮﯾـﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻟﺘﻤﺎس ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺪام آدرس ﺧﺎﻧﻪﺷﺎن را ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠـﻮم ﺑـﻮد‬
‫در ﻣﻮرد آﻧﻬﺎ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻮن ﻫﻤﻪ را آزاد ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﺧﻮدروی ﭘﺎﺳﺪاران از ﭘﺎرکوی ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﮐﻮﭼـﻪﻣـﺎن را از‬
‫دور دﯾﺪم‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮﮐﺮدم ﮐﻪ اﻻن ﻣﺎدرم ﺑﻪﭼﻪ ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﺪ و ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ ﻫـﺮﭼـﻪ‬
‫ﻫﺴﺖ ﺗﺼﻮر وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺮا ﻧﺪارد وﻟﯽ ﺑﺰودی ﺧﻮاﻫﺪ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺘﻢ و ﻣﺜﻞ ﺑﻘﯿﻪ‬
‫درﺑﺪر زﻧﺪاﻧﻬﺎ وﮔﻮرﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﺎش ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪاو ﺑﮕـﻮﯾﻢ ﮐـﻪ ﮐﺠـﺎ‬
‫رﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ وﻗﺘﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺪم ﭼﺸﻤﻢ را ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑـﺎ ﻣـﺸﺖ و ﻟﮕـﺪ و ﻓﺤـﺶ‬
‫ﮐﻒ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪﻧﺪ وﺑﻪ ﺳﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ”اوﯾﻦ“ اﺳﺖ راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫دﻟﻬﺮۀ ﺧﯿﻠﯽ ﺷﺪﯾﺪی داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪﮐﺠﺎ ﻣـﯽﺑﺮﻧـﺪ؟ ﺑـﺎ ﻣـﻦ ﭼـﻪ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫ﮐﺮد؟ اﮔﺮ ﺳﺮاغ ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ را از ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ؟ اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﺪت‬
‫در ﮐﺠﺎﻫﺎ و ﮐﺪام ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﻮدی‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ؟ و… ﻫﺠﻮم اﻧﻮاع ﺳـﺆاﻻت‪،‬‬
‫ذﻫﻨﻢ را داغ ﮐﺮده ﺑﻮد و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮐﻮﺷﯿﺪم روی ﯾﮏ ﻣﻮﺿـﻮع ﺗﻤﺮﮐـﺰ‬
‫ﮐﻨﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﮐﻪ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﭘﺎﺳﺪاران و ﻓﺤـﺸﻬﺎی آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻫـــﻢ اﺟـــﺎزه ﻧﻤـــﯽداد ﮐـــﻪ ﺗﻤﺮﮐـــﺰ ﭘﯿـــﺪا ﮐـــﻨﻢ‪ .‬ﺑـــﺎﻻﺧﺮه رﺳـــﯿﺪﯾﻢ و ﻣـــﺮا‬
‫ﺑﻪﺷﻌﺒﮥ‪” 2‬اوﯾﻦ“ ﺑﺮدﻧﺪ و درﮔﻮﺷﮥ اﺗﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد رو ﺑﻪدﯾﻮار روی ﺻﻨﺪﻟﯽ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﻨﺠﮑﺎو ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﺒﯿﻨﻢ ﮐﺠﺎ ﻫﺴﺘﻢ و ﭼـﻪ ﺑﻼﯾـﯽ ﻣـﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﺑـﻪﺳـﺮم‬
‫ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ .‬ﻧﮕﺮان ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ ﺑﻮدم‪ .‬آﯾﺎ از دﺳـﺘﮕﯿﺮی ﻣـﻦ ﺑـﺎﺧﺒﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ؟ ﭼـﻪ‬
‫ﺑﻼﯾﯽ ﺑﻪﺳﺮش ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪﭼﻮن او ﻫـﻢ در ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬـﺎ ﺳـﺮﮔﺮدان ﺑـﻮد و اﺣﺘﻤـﺎل‬
‫اﯾﻦﮐﻪ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺑﺸﻮد ﺑﺎاﯾﻦ ﺷﯿﻮهﯾﯽ ﮐﻪ رژﯾﻢ در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﺴﯿﺎر زﯾـﺎد‬
‫ﺑﻮد‪ .‬دﻟﻢ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﯾﮏ ﻃﻮری ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪاو ﺧﺒﺮ ﺑـﺪﻫﻢ ﺑـﻪﺧﯿﺎﺑـﺎن ﻧﯿﺎﯾـﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﻋﻘﻠﻢ ﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬درﭼﻨﮕﺎل اﯾﻦ وﺣﺸﯿﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫـﯿﭻ ﭼﯿﺰﺣﺎﻟﯿـﺸﺎن‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻪﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﻢ؟‬

‫‪34‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫زﻧﺪان ”اوﯾﻦ“‬

‫اوﻟﯿﻦ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ‬
‫ﻣﺪﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم ﺻﺪای ﻓﺮﯾﺎدﻫﺎﯾﯽ ﺧﻔﻪ و ﻣـﺒﻬﻢ از ﻫـﺮ ﮔﻮﺷـﻪﯾـﯽ‬
‫ﻣﯽآﻣﺪ و ﺻﺪاﯾﯽ ﻣﻨﻈﻢ ﻣﺜﻞ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺤﮑﻢ ﭼﻮب ﺑﻪﻗﺎﻟﯽ ﻣـﯽﺷـﻨﯿﺪم‪ ،‬درﺳـﺖ‬
‫ﻣﺜﻞ ﺻﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺎﻧﻪﺗﮑـﺎﻧﯽ ﻋﯿـﺪ ﻧـﻮروز‪ ،‬و وﻗﺘـﯽ ﻣـﺎدرم ﻓـﺮش ﺧﺎﻧـﻪ را‬
‫آوﯾﺰان ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮا آن را ﺑﺎ ﭼﻮب ﻣـﯽزد ﺗـﺎ ﮔـﺮد و ﺧـﺎﮐﺶ ﺧـﺎرج‬
‫ﺷﻮد ﻣﯽﺷﻨﯿﺪم‪ ،‬وﻟﯽ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﮑﺮ ﻣـﯽﮐـﺮدم ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺴﺘﻢ ﺑﻔﻬﻤـﻢ اﯾـﻦ ﺻـﺪای‬
‫ﭼﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻗﻠﺒﻢ داﺷﺖ از ﺳﯿﻨﻪ ام ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣﺪ و ﺿـﺮﺑﺎن آن را در ﮔﻠـﻮﯾﻢ ﺣـﺲ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬اﯾﻦ ﺻﺪاﻫﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟ و ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭼﻪﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻮدم را ﺑﺮای اﻋﺪام‬
‫آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﻮدم ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮐﻪ اﺳﻢ و ﻣﺸﺨـﺼﺎﺗﻢ را درآوردﻧـﺪ و‬
‫ﻓﻬﻤﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺮﺳﺘﺎر ﻓﺮاری ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺳﯿﻨﺎ ﻫـﺴﺘﻢ‪ .‬وﻟـﯽ اﮔـﺮ ﻧﺨﻮاﻫﻨـﺪ اﻋـﺪاﻣﻢ‬

‫‪35‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﮐﻨﻨﺪ ﭼﯽ؟ ﺣﺘﻤﺎً ﺷﮑﻨﺠﻪام ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻢ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﭼﻄﻮری اﺳـﺖ اﻣـﺎ از‬
‫آن ﺧﯿﻠﯽ وﺣﺸﺖ داﺷﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺎزرﺳﯽ‪ ،‬از داﺧﻞ ﮐـﯿﻔﻢ اﺳـﺎﻣﯽ ﻧﻔﺮاﺗـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪﻣـﺎ ﮐﻤـﮏ ﻣـﺎﻟﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ وﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﯾـﮏ اﻃﻼﻋﯿـﻪ دﺳـﺖ ﻧـﻮﯾﺲ ﺳـﺎزﻣﺎن ﺑـﻪدﺳﺘـﺸﺎن اﻓﺘـﺎد‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﺳﺎﻣﯽ ﮐﻮﭼﮏ اﻓﺮاد را ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم و آﻧﻬﺎ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺴﺘﻨﺪ ﺑـﻪﺟـﺎﯾﯽ‬
‫ﺑﺮﺳﻨﺪ ﭼﻮن ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ آﺧﺮ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﮐـﻨﻢ‪ ،‬ﺑـﻪﻫـﺮ ﻗﯿﻤـﺖ! اﻣـﺎ‬
‫ﺑﺮﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎرم‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻔﺮ آﻣﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻠﻢ ﻧﺸﺴﺖ و ﺳﺮش را آنﻗـﺪر ﺑـﻪ ﻣـﻦ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﺮدﮐﻪ ﻧﻔﺴﺶ ﺑﻪﺻﻮرﺗﻢ ﻣـﯽﺧـﻮرد‪ .‬ﻧﻔـﺲ ﭼﻨـﺪشآوری ﮐـﻪ ﺣـﺲ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدم وﺟﻮدم را آﻟﻮده ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣــﻦ ﮐــﻪ ﭼــﺸﻤﻬﺎﯾﻢ ﺑــﺴﺘﻪ ﺑــﻮد ﺳــﺮم را ﻋﻘــﺐ ﮐــﺸﯿﺪم و ﮔﻔــﺘﻢ ﭼــﻪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ؟ ﺑﺎ ﻣﻼﯾﻤﺖ ﮔﻔﺖ »ﺑﺒﯿﻦ ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﻣﯽداﻧـﯿﻢ و ﻧﯿـﺎز ﻧﯿـﺴﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺧﻮدت و ﻣﺎ را اذﯾﺖ ﺑﮑﻨﯽ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻗﺸﻨﮓ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺑﮕـﻮﯾﯽ وﺧـﻮدت را‬
‫ﺧﻼص ﮐﻨﯽ ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺗﻮ را اذﯾﺖ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﻮدﺧﺘﺮ ﺧﻮﺑﯽ ﻫﺴﺘﯽ و ﻣﺎ اﯾﻦ را‬
‫ﻣﯿﺪاﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﮐﻤﮑﺖ ﮐﻨﻢ«‪ .‬اﺣﻤﻖ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻃﺮز‬
‫ﺣﺮف زدن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮا ﮔﻮل ﺑﺰﻧﺪ ﺧﯿﺎل ﻣﯽﮐﺮد ﺑﺎ ﯾﮏ ﺑﭽﻪ ﻃـﺮف اﺳـﺖ ﻣـﻦ‬
‫ﻫﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮدم ذﻫﻨﻢ را ﻣﺘﻤﺮﮐـﺰ ﮐـﻨﻢ و اﺿـﺎﻓﻪ ﺣـﺮف ﻧـﺰﻧﻢ‪،‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ آﻗﺎ ﻣﻦ ﭼﻄﻮر ﭼﯿﺰی را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﻢ آن را ﻣـﯽداﻧﯿـﺪ و وﻗﺘـﯽ‬
‫ﻣﯽداﻧﯿﺪ دﯾﮕﺮ ﭼﺮا از ﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿـﺪ ﺑﮕـﻮﯾﻢ؟ ﺗﻤـﺎم ﺣﻮاﺳـﻢ ﺑﻮدﮐـﻪ ﮐﻠﻤـﺎت‬
‫ﻋﺎدی ﻣﺜﻞ ﮐﻠﻤﺎت ﺧﻮدش ﺑﻪﮐﺎر ﺑﺒﺮم‪ ،‬ﺗﺎ آدم ﻋﺎدی و ﻏﯿﺮﺳﯿﺎﺳﯽ ﺟﻠـﻮه ﮐـﻨﻢ‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﻣﯿﺪ را داﺷﺘﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﺗـﺼﻮﯾﺮ را ﯾـﮏ ﻣـﺪت ﺑﺮاﯾـﺸﺎن ﺟـﺎ ﺑﯿﻨـﺪازم‪،‬‬
‫ﺣﺪاﻗﻞ اﯾﻦﻗﺪر زﻣﺎن ﺑﮕﺬرد ﮐﻪ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ و ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ ﻣﻦ دﺳﺘﮕﯿﺮﺷﺪهام و از‬
‫ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ اﻃﻼﻋﺎﺗﺸﺎن را داﺷﺘﻢ‪ ،‬دورﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪36‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﻫﻤﺎن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ آﯾﺎ ﺗﻮ ”ﺷﻬﻨﺎز“ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯽ‪ .‬ﻣـﻦ او را ﻣـﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﻢ او‬

‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ ﺳﺮﺗﯿﻢ ﻣﻦ و ﭘﺮﺳﺘﺎر ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺎﻧﮏ ﻣﻠـﯽ ﺗﻬـﺮان ﺑـﻮد و دوﻣـﺎه‬
‫ﻗﺒﻞ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ”ﻓﯿﺮوزه“ دﺳﺘﮕﯿﺮﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﮐﺴﯽ را ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻣﺸﺨـﺼﺎت‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ وﻟﯽ او ﺗﻮ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﻓﺮاد زﯾﺎدی ﻣﺮا ﻣـﯽﺷﻨﺎﺳـﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺮا در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﻣﻦ ﻫﻤﮑﺎری ﺑﺎ اﯾﻦ اﺳﻢ ﻧﺪارم‪ .‬ﮔﻔﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺻﺒﺮﮐﻦ و ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘـﻪ ﺑﻌـﺪ آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ وﻗﺘـﯽ ﻣـﻦ ﮔﻔـﺘﻢ ﭼـﺸﻢﺑﻨـﺪت‬
‫راﺑﺎزﮐﻦ و ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﺳﻤﺘﯽ ﺑﺠﺰ روﺑﺮوﯾﺖ ﻧﮕـﺎه ﻧﮑـﻦ‪ .‬او ﺧـﻮدش ﭘـﺸﺖ ﺳـﺮﻣﻦ‬
‫اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد و ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﭼﻬـﺮهاش را ﺑﺒﯿـﻨﻢ ﺗـﺎ ﻣـﻮرد ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﻗـﺮار‬
‫ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬در ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ اﯾﻦ را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐـﻪ ﺑﺎزﺟﻮﻫـﺎ از ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪن‬
‫وﺣﺸﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻌﺪاً ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﮐﻮﮐﻠﻮسﮐﻼﻧﻬﺎ ﯾﮏ ﭘﺎرﭼـﮥ ﺳـﻔﯿﺪ ﮐـﻪ دو‬
‫ﺳﻮراخ در ﺟﺎی ﭼﺸﻤﻬﺎ داﺷﺖ ﺑﺎ ﻣـﺎ روﺑـﺮو ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ ﺣﺘـﯽ ﻣـﻮﻗﻌﯽ ﻫـﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﻫﻢ داﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻧﻘﺎب ﺧﻮد را ﺑﺮﻧﻤـﯽداﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣـﻦ ﭼـﺸﻢﺑﻨـﺪم را ﺑـﺎز‬
‫ﮐﺮدم‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻦ ”ﺷـﻬﻨﺎز“ ﺑـﺎ ﭼـﺎدر ﺳـﯿﺎه اﯾـﺴﺘﺎده ﺑـﻮد و ﺑـﺎ ﺣﺎﻟـﺖ ﺳـﺮد و‬
‫ﺑﯿﺮوﺣﯽ ﻣﺮا ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم ﺧﻮﻧﺴﺮد ﺑﺎﺷﻢ و ﺑـﺎ ﻋﺎدﯾـﺴﺎزی ﺑـﻪاو‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﭘﺲ ”ﺷﻬﻨﺎز“ ﺗﻮ ﻫﺴﺘﯽ؟ اﯾﻦﺟﺎ ﭼﻪﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﯽ و ﯾﻮاﺷﮑﯽ ﭼﺸﻤﮑﯽ ﺑﻪاو‬
‫زدم‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎرم اوﮔﻔﺖ‪ :‬ﻧﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻤـﻪ ﭼﯿـﺰ را ﮔﻔﺘـﻪ ام و ﻧﯿـﺎز‬
‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ اﺷﺎره ﺑﮑﻨﯽ! اﻧﮕﺎر ﺑﺎ ﭘﺘﮏ ﺗﻮی ﺳﺮم ﮐﻮﺑﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻬﻤﯿﺪم ﮐـﻪ او ﺑﺮﯾـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺤﻈﮥ ﺑﺴﯿﺎر دردﻧﺎﮐﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮدم را ﺑﺮای ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی‪ ،‬آن ﻫﻢ‬
‫درﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻦ آﻣﺎده ﻧﮑﺮده ﺑﻮدم‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﯾﻦﮐـﻪ در آﺑﺠـﻮش ﻓـﺮو رﻓﺘـﻪ ﺑﺎﺷـﻢ‪،‬‬
‫ﺳﺮاﭘﺎ داغ ﺷﺪم و ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺳﺮم ﮔﯿﺞ رﻓﺖ و دﻫﺎﻧﻢ ﺧﺸﮏ ﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﻪﺧـﻮدم‬
‫آﻣﺪم و ﺑﺎزﻫﻢ ﺗﻼش ﮐﺮدم ﺧﻮﻧﺴﺮد ﺑﺎﺷﻢ و ﻓﮑﺮم را ﺑﻪﮐﺎر ﺑﯿﻨﺪازم‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈـﻪ‬
‫ﺑﻪذﻫﻨﻢ ﻓﺸﺎر آوردم ﺗﺎ ﺑﻪ ﯾﺎد ﺑﯿـﺎورم او ﭼـﻪ اﻃﻼﻋـﺎﺗﯽ از ﻣـﻦ دارد و ﻫﻤﺎﻧﻬـﺎ را‬

‫‪37‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮﯾﻊ در ذﻫﻨﻢ ﻣﺮور ﮐـﺮدم‪ .‬ﻧـﻪ‪ ،‬اوﻫـﯿﭻﮐـﺪام از اﻃﻼﻋـﺎت ﻣـﺮا ﻧـﺪارد‪،‬‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﯾﮑﺴﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﻦ ﺑﯽاﻃﻼع اﺳﺖ و ﻣـﻦ ﻫـﻢ او را ﻧﺪﯾـﺪهام‪ ،‬ﭘـﺲ‬
‫ﻣﺰﺧﺮف ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪﻣﻦ ﯾﮏدﺳﺘﯽ ﺑﺰﻧﺪ ﻟـﺬا ﮔﻔـﺘﻢ ﺑـﻪﻣـﻦ رﺑﻄـﯽ‬
‫ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺗﻮ ﭼﯽ ﻣﯽداﻧﯽ وﭼﯽ ﮔﻔﺘﻪای‪ ،‬ﻣﻦ ﭼﯿﺰی ﻧﺪارم و ﺑﺎ اﯾﻨﻬﺎ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ‬
‫دوﺳﺘﺎن ﻣﺮا اﻋﺪام ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺣﺮﻓﯽ ﻧـﺪارم ﺑﻬﺘﺮاﺳـﺖ ﺗـﻮ ﻫـﻢ ﺑـﺮوی دﻧﺒـﺎل ﮐـﺎر‬
‫ﺧﻮدت‪ .‬ﻋﻤﺪاً اﯾﻦ راﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮع را ﯾﮏ ﮐﯿﻨﮥ ﻓﺮدی ﻣﻄﺮح ﮐﻨﻢ‪ .‬او ﺳﻌﯽ‬
‫ﮐﺮدﮐﻪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﺪ و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ و اﻻن‬
‫اﯾﻦﺟﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ از ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺖ اﻋﺘﻤـﺎد ﻣـﺮا ﺟﻠـﺐ ﮐﻨـﺪ و از ﻃﺮﻓـﯽ‬
‫روﺣﯿﻪ ﻣﺮا ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮐﻨﺪ ﮔﻔﺘﻢ ﻫﺮﮐﺲ ﻫﺴﺖ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﻪﻣـﻦ ﭼـﻪ ﻣﺮﺑـﻮط اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺎﮔﻬــﺎن ﮔﻔــﺖ ”ﺗﻬﻤﯿﻨــﻪ“ ﻫــﻢ اﯾــﻦﺟﺎﺳــﺖ‪ ،‬دﻟــﻢ ﻫــﺮی رﯾﺨــﺖ ﭘــﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬آﻧﻬــﺎ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ را از ﮐﺠﺎ دارﻧﺪ؟ ﻫﯿﭻ اﺳﻤﯽ ﮐﻪ از او ﻫﻢ ﭘﯿﺶ ﻣﻦ ﻧﺒـﻮد‪ .‬از‬
‫ذﻫﻨﻢ ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎً ﭼﻮن ﻫﺮ دو در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺳﯿﻨﺎ ﺑﻮدهاﯾـﻢ‪ ،‬ﺑـﻪاﯾـﻦ ﺷـﮑﻞ‬
‫ﻣــﯽﺧﻮاﻫﻨــﺪ از ﻣــﻦ ردی از او درﺑﯿﺎورﻧــﺪ‪ .‬ﮔﻔــﺘﻢ ﻣــﻦ ”ﺗﻬﻤﯿﻨــﻪ“ را ﻣﺎﻫﻬﺎﺳــﺖ‬
‫ﻧﺪﯾﺪهام و ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﮐﺠﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺠﺮﺑﻪ اوﻟﯿﻦ ﺷﮑﻨﺠﻪ‬

‫وﻗﺘﯽ ﺑﺎزﺟﻮ دﯾﺪ ﻓﺎﯾﺪهﯾﯽ ﻧﺪارد‪” ،‬ﺷـﻬﻨﺎز“ را ﺑـﺮد و ﻣـﺮا دﻣـﺮ ﺑـﻪﺗﺨـﺖ‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺴﺖ دﺳﺘﻬﺎﯾﻢ را ﺑﻪ ﺑﺎﻻی ﺗﺨﺖ زﻧﺠﯿﺮ ﮐﺮد و ﭘﺎﻫـﺎﯾﻢ را ﺑـﻪﻟﺒـﮥ ﭘـﺎﯾﯿﻨﯽ‬
‫ﺗﺨﺖ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺴﺖ ﺑﻪﻃﻮریﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻫﻢ ﺗﻘﻼ ﻣﯽﮐﺮدم اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷـﺖ‬
‫ﭘﺎﯾﻢ را ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺪﻫﻢ و ﯾﮏ ﭘﺎﺳﺪار آﺷﻐﺎل دﯾﮕﺮ روی ﭘـﺸﺘﻢ ﻧﺸـﺴﺖ و‬
‫ﯾﮏ ﭘﺘﻮ ﻫﻢ روی ﺻﻮرﺗﻢ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﺑﻪآن ﻓﮑـﺮ ﮐـﺮده و در‬
‫اﻧﺘﻈﺎرش ﺑﻮدم‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﮥ دﯾﮕﺮ ﻓﺮا ﻣـﯽرﺳـﯿﺪ‪ ،‬ﻫﻨـﻮز داﺷـﺘﻢ ﺑـﻪﺳـﺆاﻻت و‬

‫‪38‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫اﺑﻬﺎﻣﺎﺗﯽ ﮐﻪ از ﭼﻨﺪ ﺛﺎﻧﯿﮥ ﭘﯿﺶ ﺑﻪذﻫﻨﻢ ﻫﺠﻮم آورده ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﺮدم‪ ،‬ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭼﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺤﮑﻤﯽ ﺑﻪﮐﻒ ﭘﺎﯾﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﻗﻮی از دردی وﺣﺸﺘﻨﺎک ﻣﺜﻞ ﺑﺮق‪ ،‬اﻋﺼﺎب ﺳﺮاﺳﺮ ﺑﺪﻧﻢ را ﻃﯽ ﮐـﺮد و ﺳـﺮاﭘﺎ‬
‫ﺗﮑﺎﻧﻢ داد‪ .‬در اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺗﺎزه ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم آن ﺻﺪای ﺑﺮﺧﻮرد ﭼﻮب روی ﻗﺎﻟﯽ‬
‫آوﯾﺰان ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪﭼﯿﺴﺖ‪ .‬ﺿﺮﺑﺎت دﯾﮕﺮ ﭘﯽدرﭘﯽ ﻓﺮود آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻦ از درد ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﮐﺸﯿﺪم ﺑﻌﺪ ﻣـﺮا از ﺗﺨـﺖ ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﺑـﺎزﮐﺮد‪ .‬در ﻫﻤـﺎن‬
‫ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ آن ﻗﺪر ﺧﺴﺘﻪ و ﻓﺮﺳﻮده ﺷﺪه ﺑﻮدم ﮐﻪ اﻧﮕـﺎر ﭼﻨـﺪﯾﻦ ﺳـﺎﻋﺖ ﮐـﻮه‬
‫ﮐﻨﺪهام‪.‬‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺗﻮ را ”ﺗﻌﺰﯾﺮ“ ﮐﻨﻢ ﺑﻪﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺧـﻮدت‬
‫ﺣﺮﻓﻬﺎﯾﺖ را ﺑﺰﻧﯽ‪ .‬اﺳﻢ ﺷﮑﻨﺠﻪ را ﺑﻪاﺻﻄﻼح اﺳﻼﻣﯽ ﮐﺮده و ”ﺗﻌﺰﯾﺮ“ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﻤﺎﮐﺎن ﺑﺎ ﺷﯿﻮۀ ﭼﻤﺎق و ﺣﻠﻮا ﺳﻌﯽ در ﺑﻪﺣـﺮف آوردن ﻣـﻦ داﺷـﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫دﯾﮕﺮ ﺣﺴﺎب زﻣﺎن را از دﺳﺖ داده ﺑـﻮدم و ﻧﻤـﯽداﻧـﺴﺘﻢ ﭼـﻪ ﺳـﺎﻋﺘﯽ از ﺷـﺐ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﺪداً ﻣﺮا ﻧﺸﺎﻧﺪ وﮔﻔﺖ ﻫﺮوﻗﺖ ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪت را ﺑﺎز ﻣـﯽﮐﻨـﯽ وﻟـﯽ‬
‫ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﺣﺮف ﻧﻤﯽزﻧـﯽ و ﺻـﺪاﯾﺖ ﻫـﻢ ﻧﺒﺎﯾـﺪ درﺑﯿﺎﯾـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ ازﭼﻨـﺪ ﻟﺤﻈـﻪ‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺪاد روی ﺳﺮم ﻣﯽزد‪ ،‬آﻫﺴﺘﻪ در ﮔﻮﺷﻢ ﮔﻔﺖ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪت را ﺑﺎز‬
‫ﮐﻦ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎز ﮐﺮدم و ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻠﻢ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ را دﯾـﺪم ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﭼـﺸﻢﺑﻨﺪﺳـﯿﺎه‬
‫اﯾﺴﺘﺎده اﺳﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻟﺒﺎس ﻫﻤﯿﺸﮕﯽاش‪ ،‬ﯾـﮏ ﺳـﺎراﻓﻮن ﭼﻬﺎرﺧﺎﻧـﻪ ﻗﻬـﻮهﯾـﯽ‬
‫وﮐﺮم‪ .‬ﻓﻬﻤﯿـﺪم ﮐـﻪ دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﻧﮕـﺎر دﻧﯿـﺎ را روی ﺳـﺮم ﮐﻮﺑﯿﺪﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺷﻘﯿﻘﻪﻫﺎﯾﻢ ﺗﯿﺮ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬درد ﺷﻼق را از ﯾـﺎد ﺑـﺮدم‪ ،‬اﻣـﺎ اﺣـﺴﺎس ﺧـﺴﺘﮕﯽ و‬
‫ﮐﻮﻓﺘﮕﯽ ﺷﺪﯾﺪی ﻣﯽﮐﺮدم اﻧﮕﺎر ﺻﺪﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺨﻮاﺑﯿﺪه ام‪.‬‬
‫او ﭼﻄﻮر دﺳﺘﮕﯿﺮﺷﺪه؟ از ﮐﺠﺎ راﺑﻄﮥ ﻣﺮا ﺑﺎ او ﻓﻬﻤﯿﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮ ﮔﻔـﺖ‬
‫ﭼﺸﻢﺑﻨﺪت را ﺑﺒﻨﺪ و او را ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬درواﻗﻊ ”ﺗﻬﻤﯿﻨـﻪ“ ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﻧـﺸﺪﮐﻪ ﻣـﻦ آنﺟـﺎ‬

‫‪39‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻫﺴﺘﻢ و او در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻦ اﯾﺴﺘﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ دﯾﮕـﺮ ﭼﮑـﺎر ﺑﺎﯾـﺪ ﺑﮑـﻨﻢ؟ اﮔـﺮ از‬
‫ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ ﺳﺆال ﮐﻨﻨﺪ و ﺟﻮاب او ﺑﺎ ﺣﺮف ﻣﻦ ﺗﻨﺎﻗﺾ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن وﻗﺖ ﻫﺮ دو‬
‫زﯾﺮﺷﮑﻨﺠﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ رﻓﺖ‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ ﮐﺎش ﻣﯽﺷﺪ ﯾـﮏ ﺟـﻮری ﺑـﺎ ﺗﻬﻤﯿﻨـﻪ ﺣـﺮف‬
‫ﺑﺰﻧﻢ‪ .‬دﻟﻢ ﺑﻪﺷﺪت آﺷﻮب ﺑﻮد‪ .‬داﺋﻢ درﺣﺎل ﻓﮑﺮ و دﻋﺎ ﺑﻮدم‪.‬‬
‫آن ﺷﺐ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﺎزﺟﻮ ﺑﻪﭼﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ را اداﻣﻪ ﻧـﺪاد و اﯾـﻦ ﮐـﺎر‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪﻣﻦ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺮا ﺑﻪاﺗﺎﻗﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد زﯾـﺎدی از ﺧـﻮاﻫﺮان روی‬
‫زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺑﻌﻀﺎً ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺎی ﺗﻌﺪادی از آﻧﻬﺎ ﺗﺎزاﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪﭘﯿﭽﯽ ﺷﺪه و‬
‫ﺧﻮن از زﯾﺮ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ ﺑﯿﺮون زده و ﺧﺸﮑﯿﺪه ﺷﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﻣﻌﻠـﻮم ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﭼﻨـﺪ روز‬
‫اﺳﺖ ﭘﺎﻧﺴﻤﺎن ﻧﺸﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮی ﺧﻮن و ﻋﺮق اﺗﺎق را ﭘﺮﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﻪﻣﺤﺾ ورود‬
‫ﻣﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮی ﮐﻪ ﻣﺠﺮوح ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﺸﻤﺸﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﺎﻟﻪﮐﻨﺎن ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﭘﺎﻧـﺴﻤﺎن‬
‫ﻣﺮا ﮐﯽ ﻋﻮض ﻣﯽﮐﻨﯿـﺪ؟ زﻧـﺎن ﭘﺎﺳـﺪار ﺟﻮاﺑﻬـﺎی ﺳـﺮﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑـﻪآﻧﻬﺎدادﻧـﺪ‪ .‬دو‬
‫ﭘﺎﺳﺪار زن آنﺟﺎ ﺟﻠﻮی در ﭼﺸﻢﺑﻨﺪم را ﺑﺎز ﮐـﺮده و ﺷـﺮوع ﺑـﻪﺑﺎزرﺳـﯽ ﺑـﺪﻧﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪم ﭘﺎی اﯾﻨﻬﺎ ﭼﯽ ﺷﺪه و واﻗﻌﺎً ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﺷﺎﯾﺪ ﺣﯿﻦ دﺳﺘﮕﯿﺮی‬
‫ﺑﻪﭘﺎﯾﺸﺎن ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن واﻗﻌﺎً ﺑﺮاﯾﻢ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗـﺼﻮر ﺑـﻮد ﮐـﻪ دژﺧﯿﻤـﺎن‬
‫ﺧﻤﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﺿﺮﺑﺎت ﮐﺎﺑﻞ ﭘﺎی اﯾﻦ ﺧﻮاﻫﺮان را اﯾـﻦ ﻃـﻮر ﻣﺘﻼﺷـﯽ ﮐـﺮده ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن ﭘﺎﺳﺪار ﺑﺎ ﺧﻨﺪۀ ﺗﻤﺴﺨﺮآﻟﻮدی‪ ،‬ﺧﯿﺮه ﺑﻪﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‬
‫ﺑﺰودی ﻣﯽﻓﻬﻤﯽ‪ .‬در ﻧﮕﺎه ﺳﺮد و ﺑﯿﺮوﺣﺶ ﺷﻘﺎوت و ﻧﻔﺮت ﻣﻮج ﻣﯽزد‪ .‬اﻧﮕـﺎر‬
‫ﻗﻠﺐ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ اﯾﻦ ﺧﻤﯿﻨﯽ آدﻣﻬﺎ را ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻦ ﻃﻮر ﻣﺴﺦ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟‬
‫اﯾﻦﺟﺎ در واﻗـﻊ اﺗـﺎق اﻧﺘﻈـﺎر ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﺑـﻮد و ﻫﻤـﻪ در زﯾـﺮ ﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ و‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺧـﻮد ﺣـﻀﻮر در اﯾـﻦ اﺗـﺎق ﯾـﮏ ﺷـﮑﻨﺠﮥ روﺣـﯽ ﺳـﺨﺖ و‬
‫وﺣﺸﺘﻨﺎک ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺨﺖﺗﺮ از ﺷﮑﻨﺠﮥ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪ .‬درﮔﻮﺷﻪﯾـﯽ ﻧﺸـﺴﺘﻢ و ﻧﮕـﺮان و‬
‫ﻣﺒﻬﻮت ﺑﻮدم ﭼﺸﻢﺑﻨﺪم را ﻃﻮری ﺗﻨﻈﯿﻢ ﮐﺮدم ﮐـﻪ از زﯾـﺮآن ﺑﺘـﻮاﻧﻢ ﻧﻔـﺮات را‬

‫‪40‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﺑﺒﯿﻨﻢ‪ .‬ﺻﺪای ﺑﺎزﺷﺪن در آﻣﺪ و ﻫﻤﺎن دو ﭘﺎﺳـﺪار زن ﮐـﻪ ﻣﺜـﻞ ﮐـﻼغ ﺳـﯿﺎه ﯾـﺎ‬
‫دﻗﯿﻘﺘﺮﻣﺜﻞ دو ﺗﺎ ﮐﯿﺴﻪ زﺑﺎﻟﻪ ﺳﯿﺎه ﭘﺮ از آﺷﻐﺎل ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ زﯾﺮ ﺑﻐﻞ ﯾـﮏ‬
‫ﺧﻮاﻫﺮ را ﮐﻪ ﺳﺮش روی ﺳﯿﻨﻪ اش ﺗﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻣـﯽﮐـﺸﯿﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫وارد ﺷﺪﻧﺪ و او را وﺳﻂ اﺗﺎق روی ﺑﻘﯿﮥ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮدﻧﺪ و رﻓﺘﻨﺪ و ﻧﺎﻟﮥ ﺑﻘﯿﻪ‬
‫ﻫﻢ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬در اﺗﺎق ﺟﺎ ﻧﺒﻮد و ﻫﺮ ﺗﺎزهواردی ﻧﻘﻄﻪﯾـﯽ را اﻧﺘﺨـﺎب ﮐـﺮده و ﺑـﺎ‬
‫ﮐﻤﮏ ﺑﻘﯿﻪ ﺟﺎﺑﯽ ﺑﺮای ﻧﺸﺴﺘﻦ ﭘﯿﺪا ﻣـﯽﮐـﺮد‪ .‬وﻗﺘـﯽ او را ﭘﺮﺗـﺎب ﮐﺮدﻧـﺪ ﻧﺎﻟـﻪ‬
‫دردﻧﺎﮐﯽ ﮐﺮد و اﻓﺘﺎد و ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻪزﺣﻤﺖ ﺧﻮدﺷـﺎن را ﮐﻨـﺎر ﮐـﺸﯿﺪﻧﺪ و او را ﺟـﺎ‬
‫دادﻧﺪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﺳﺮش ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻣﻦ ﺑﻮد و او را ﻣﯽدﯾﺪم ﮐﻪ دﻣﺮ اﻓﺘﺎده ﺑـﻮد او‬
‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪﻋﻖزدن و اﺳﺘﻔﺮاغ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻦ ﺳـﻌﯽ ﮐـﺮدم ﮐـﻪ ﺑـﻪاو ﻧﺰدﯾـﮏ‬
‫ﺷـﻮم و ﺑــﻪ ﺑﻬﺎﻧــﻪ دراز ﮐـﺮدن ﭘــﺎﯾﻢ و ﺟــﺎ ﺑـﺎز ﮐــﺮدن ﺑــﻪﻃـﺮف او رﻓــﺘﻢ ﭼــﻮن‬
‫ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ از ﭘﺎﺳﺪاران ﮐـﺴﯽ در اﺗـﺎق ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬دﺳـﺘﻢ را آرام روی ﺳـﺮش‬
‫ﮐﺸﯿﺪم و ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺮا ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺪ اﺳﺖ؟ ﺳﺮش راﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻦ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن او‬
‫را ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﻣﻬﻨﺎز ﺑﻮد ﯾﮑﯽ ازداﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﮐﻮه ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ و در اﻧﺠﻤـﻦ‬
‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻫﻮادار ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺧﯿﻠﯽ او را ﻣﯽدﯾﺪم ﮔﻔﺘﻢ‪ :‬ﻣﻬﻨﺎزﺟـﺎن ﺗـﻮﯾﯽ ﻣـﻦ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﭼﺮا اﯾﻦﻃﻮر ﺷﺪی؟ ﭼﻪ ﺑﻼﯾﯽ ﺑﻪﺳﺮت آوردهاﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ ﺑﻪدﻟﯿـﻞ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎﯾﻢ را ﺑﺎﮐﺎﺑﻞ داﻏﺎن ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪﻫﺎﯾﻢ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﮐﺎر ﻧﻤﯽﮐﻨـﺪ ﺧـﻮن‬
‫ادرار ﮐﺮدهام و ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐـﻨﻢ ﻋﻠـﺖ ﺗﻬـﻮع و اﺳـﺘﻔﺮاﻏﻢ ﻫـﻢ ﻫﻤـﯿﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣـﻦ‬
‫ﮔﺮﯾﻪام ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﭼﻮن ﻣﯽدﯾﺪم او در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﺳـﺖ و ﻫـﯿﭻ ﮐـﺎری ﻫـﻢ از‬
‫دﺳﺘﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺠﯿﺐ ﺑﻮد ﮐﻪ او ﺷﺮوع ﺑﻪدﻟﺪاری ﻣﻦ ﮐﺮد و در ﺣﺎﻟﯽﮐـﻪ ﺑـﻪﺳـﺨﺘﯽ و‬
‫ﺑﺎ ﺻﺪاﯾﯽ ﺿﻌﯿﻒ و ﻟﺮزان ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐـﺮد‪ ،‬ﮔﻔـﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣـﻪ ﺗـﺎزه اﯾـﻦ اول راه‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ اﺣﺘﻤﺎﻻً رﻓﺘﻨﯽ ﻫﺴﺘﻢ و ﺣﮑﻤﻢ اﻋﺪام اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻗﻮی ﺑﺎﺷـﯽ‬

‫‪41‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫و راه را اداﻣﻪ ﺑﺪﻫﯽ ﺑﻪﻫﻤﻪ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ را ﺑﮕﻮ! ﻣﻦ ﻣﻮﻫﺎی او را ﻧﻮازش ﻣﯽﮐـﺮدم‬

‫و اﺷﮏ ﻣﯽرﯾﺨﺘﻢ‪ ،‬وﻟﯽ در ﻧﻘﻄﻪﯾﯽ ﻃﺎﻗـﺖ ﻧﯿـﺎوردم و ﻓﺮﯾـﺎد زدم ﯾـﮏ ﮐـﺴﯽ‬
‫ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬او دارد ﻣﯽﻣﯿﺮد‪ .‬ﯾﮏ ﮐﺴﯽ ﯾﮏ ﻣﺴﮑﻦ ﺑﻪاو ﺑﺰﻧﺪ و وﻗﺘﯽ آﻣﺪﻧـﺪ ﮔﻔـﺘﻢ‬
‫ﺑﻪاو ﻣﺴﮑﻦ ﺑﺰﻧﯿﺪ او ﻣﺪام درﺣﺎل اﺳﺘﻔﺮاغ اﺳﺖ و ﭼﻮن او ﻧﯿﻤـﻪ ﺟـﺎن و ﺑﯿﺤـﺎل‬
‫ﺑﻮد و اﺳﺘﻔﺮاغ ﻣﺠﺎﻟﺶ ﻧﻤﯽداد آﻣﺪﻧﺪ ﯾﮏ آﻣﭙﻮل ﺑﻪاو زدﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮاﺑﺶ ﺑﺮد‪.‬‬
‫در ﻫﻤﺎن اﺗﺎق ﺑﻮدم ﮐﻪ دو ﭘﺎﺳﺪار زن ﻣﺠﺪداً آﻣﺪﻧﺪ و زﻧﺪاﻧﯽ ﺟﺪﯾـﺪی‬
‫را آوردﻧــﺪ و از ﺟﻠــﻮﯾﻢ ﻋﺒــﻮر ﮐﺮدﻧــﺪ ﻣــﻦ از زﯾــﺮ ﭼــﺸﻢﺑﻨــﺪ ﻟﺒــﺎس او را‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ ﺑﻮد ﻗﻠﺒﻢ ﻓﺮو رﯾﺨﺖ‪ .‬دﻧﺒﺎل ﮐﺮدم ﮐﻪ ﮐﺪام ﺳـﻤﺖ اﺗـﺎق او را‬
‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶ ﺧﻮدم ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم آﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻋﻤﺪاً ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ﻣـﻦ ﺑـﺎاو‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻣﯽﮔﯿﺮم ﯾﺎ از ﺷﻠﻮﻏﯽ و ﺑﻠﺒﺸﻮی ﮐﺎرﺷﺎن اﺳﺖ و ﺣﻮاﺳﺸﺎن ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ‬
‫آن زﻧﺎن ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺮﺻـﺘﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ دارم ﺑـﺎ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ درازﮐﺶ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﺎ ﺧﻮدم راﺑﻪ اوﻧﺰدﯾﮏ ﮐـﺮده وﺳـﺮم راﮐﻨـﺎر ﭘـﺎﯾﺶ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻢ‪ .‬او ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺻــﺪاﯾﺶ زدم‪” ،‬ﺗﻬﻤﯿﻨــﻪ“!… ”ﺗﻬﻤﯿﻨــﻪ“ ﺳــﺮش راﻋﻘــﺐ ﺑــﺮد و از زﯾــﺮ‬
‫ﭼﺸﻢﺑﻨﺪش ﻣﺮا دﯾﺪ و ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮﻧﺴﺮد ﮔﻔﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﺗﻮﯾﯽ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ آره و در ﭼﻨﺪ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻮرد دﺳﺘﮕﯿﺮی و ﻣﻮاردی را ﮐﻪ از ﻣﻦ دارﻧﺪ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدم‬
‫داﺷﺘﻢ از ﺟﻤﻠﻪ وادادﮔﯽ ﺷﻬﻨﺎز را ﺑﻪاوﮔﻔﺘﻢ و ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮدم ﮐﻪ از او و ﺑﻘﯿﻪ ﻫﯿﭻ‬
‫ﻧﮕﻔﺘﻪام و آﻧﻬﺎ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ و ﺗﻤﺎم اﻃﻼﻋﺎﺗﺸﺎن ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺷـﻬﻨﺎز داده‬
‫و ﻣﻬﻢ ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬و ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﭼﺸﻢﺑﺴﺘﻪ آوردﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﻮ را ﺑﺒﯿﻨﻢ از ﮐﺠﺎ‬
‫راﺑﻄﻪ ﻣﺮا ﺑﺎ ﺗﻮ ﻓﻬﻤﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻫﯿﭻ راﺑﻄﻪﺑﯽ ﻧﯿﺴﺖ اﺳـﺎﻣﯽ ﺷـﻤﺎ را ﮐـﻪ ﺑـﻪرﻣـﺰ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم درآوردﻧﺪ ﻫﯿﭻﮐﺲ اﺳـﻢ ﻓﺎﻣﯿـﻞ ﻧـﺪارد ﻟـﺬا ﺗـﻮﻫﻢ ﺣﻮاﺳـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫رودﺳﺖ ﻧﺨـﻮری‪ ،‬ﻣـﻦ ﻫـﯿﭻ ﻧﻤـﯽﮔـﻮﯾﻢ و ﭼـﻮن اﺳـﻢ ﺗـﻮ ﻫـﻢ ﻧـﺰد ﻣـﻦ ﺑـﻮده‬

‫‪42‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﻓﻬﻤﯿﺪهاﻧﺪ و ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪام ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﻓﻘـﻂ ﻫﻤﮑـﺎر ﻣـﻦ در ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﺑـﻮده ﮐـﻪ‬

‫ﮔﺎﻫﯽ اﻃﻼﻋﯿﻪ ﺑﻪاو ﻣﯽدادم و ﻫﺮ ﭼـﻪ ﻧـﺰد اوﺳـﺖ ﻣـﻦ دادهام او ﻫـﯿﭻ ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ‬
‫دﯾﮕﺮی ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺑﻮدﮐﻪ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ ﺧﻮدش را ﺳـﭙﺮ ﺑـﻼی ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻧﻔﺮاﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﻮادار و ﺳﻤﭙﺎت و ﮐﻤﮏ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬ﮐﺮده ﺑـﻮد و ﻣـﻦ ﻫـﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻢﺗﯿﻢ او ﺑﻮدم را ﯾﮏ ﻓﺮد ﻋﺎدی ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔـﺮ از‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ او در ارﺗﺒﺎط ﺑﻮدﻧﺪ ﻟﻮ ﺑﺮوﻧﺪ و رژﯾﻢ ﺳﺮاﻏﺸﺎن ﺑﺮود‪ .‬او درﺳﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ از دﺳﺘﮕﯿﺮی ﻣﻦ در ﺧﯿﺎﺑﺎن اﻣﯿﺮآﺑﺎد ﯾﺎ ﮔﯿﺸﺎ ﺑـﻪﻫﻤـﺎن ﺷـﯿﻮۀ‬
‫راﻧﺪوم ﮐﻪ ﻣﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫آﺧﺮﯾﻦ دﯾﺪار ﺑﺎ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“‬

‫ﺻﺒﺢ ﯾﮏ ﭘﺎﺳﺪارآﻣﺪ و ﺳﻪ ﻧﻔﺮ را ﺑﯿﺮون ﺑﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ و”ﺗﻬﻤﯿﻨـﻪ“ و ﯾـﮏ‬
‫ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﺑﻮدﯾﻢ ﭼﻮن ﭼﺸﻢﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪار ﯾﮏ ﭼﻮب در دﺳﺘﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬
‫ﯾﮏ ﺳﺮ ﭼﻮب را ﺑﻪ ﻧﻔﺮ اول داد و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﯿﺮد و ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ دﺳﺘﺶ را روی‬
‫ﺷﺎﻧﻪ او ﮔﺬاﺷـﺖ‪ ،‬ﻣـﻦ ﻫـﻢ دﺳـﺘﻢ را روی ﺷـﺎﻧﮥ ”ﺗﻬﻤﯿﻨـﻪ“ و ﺣﺮﮐـﺖ ﮐـﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫درواﻗﻊ ﻣﺎ را از ﺷﻌﺒﻪ‪ 2‬ﺑﻪﺑﻨﺪ‪ 209‬ﺑﺮدﻧﺪ ﺑﻌﺪاً ﻓﻬﻤﯿﺪم ﮐﻪ ﭼﻮن ﻣﺎ را ﺳﭙﺎه دﺳﺘﮕﯿﺮ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻪ‪209‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪﺳﭙﺎه اﺳﺖ ﮐﻤﺎ اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﻧﻔﺮاﺗـﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻤﯿﺘﻪﻫﺎ دﺳﺘﮕﺒﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﺤﻠﻬﺎﯾﯽ از ”اوﯾﻦ“ ﮐـﻪ ﺷـﻌﺒﻪ ﻧﺎﻣﯿـﺪه‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو ﺑـﺎ ﻫـﻢ در ﻣﺤﺘـﻮا ﻓﺮﻗـﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ اﯾـﻦ‬
‫دوﮔﺎﻧﮕﯽ اﻧﻌﮑﺎس ﺗﻀﺎدﻫﺎ و ﻧﻈﺮات ﻣﺘﻔﺎوت و ﺑﺎﻧﺪﺑﺎزﯾﻬﺎی ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺮاد‬
‫ﺳﭙﺎه ﻇﺎﻫﺮاً آدﻣﻬﺎی ﺑﺎﺳﻮاد و ﺑﻌﻀﺎً داﻧﺸﺠﻮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪﻗﻮل ﺧﻮدﺷـﺎن ﺑـﺎ اﺻـﻮل‬
‫ﺻﺤﯿﺢﺗﺮ و ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺜﻞ ﮐﻤﯿﺘﻪﭼﯿﻬـﺎ زﻧـﺪاﻧﯽ‬
‫را ﻫﻤﺎن اول ﺗﮑﻪﭘﺎره و ﺷﻬﯿﺪ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻼش در ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت داﺷـﺘﻨﺪ‬

‫‪43‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫و ﺷﮑﻨﺠﻪ را ﺗﺪرﯾﺠﯽ اﻋﻤﺎل ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و در اﯾﻦﮐﺎر از ﺷﮑﻨﺠﻪﮔـﺮان ﺳـﺎواک‬

‫ﺷﺎه ﻧﯿﺰﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﺗﺠـﺎرب آﻧﻬـﺎ در ﺑـﻪﺣـﺮف آوردن زﻧـﺪاﻧﯽ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻨﺮ ﺧﻤﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺷﺎه و ﺳﺎﯾﺮ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرﻫﺎ از آن ﺑﯽﺑﻬﺮه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ داﻧﺸﺠﻮ را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪﺷﮑﻨﺠﻪﮔﺮ و دژﺧﯿﻢ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫دﺳــﺘﻢ را روی ﺷــﺎﻧﻪ ”ﺗﻬﻤﯿﻨــﻪ“ ﮔﺬاﺷــﺘﻪ ﺑــﻮدم و ﺣﺮﮐــﺖ ﻣــﯽﮐــﺮدﯾﻢ‪،‬‬
‫اﺣﺴﺎﺳﯽ ﺑﻪﻣﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ او را ﻟﻤـﺲ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ و‬
‫اﯾﻦ ﺣﺲ ﺑﻪﺷﺪت آﺷﻔﺘﻪ و ﺑﯽﺗﺎﺑﻢ ﻣـﯽﮐـﺮد‪ .‬ﺑـﯽاﺧﺘﯿـﺎر ﺷـﺎﻧﻪ او را آرام ﻓـﺸﺎر‬
‫دادم‪ .‬اﻧﮕــﺎر او ﻫــﻢ اﺣــﺴﺎس ﻣــﺮا درک ﮐــﺮده ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬دﺳــﺘﺶ را روی دﺳــﺘﻢ‬
‫ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ ﻓﺸﺮدن آن دﻟﺪارﯾﻢ داد‪ .‬و اﯾﻦ آﺧﺮﯾﻦ دﯾﺪار ﻣﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وارد ‪ 209‬ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﻣﺎ را از ﻫﻢ ﺟـﺪا ﮐـﺮده و ﻫـﺮ ﮐـﺪاﻣﻤﺎن را ﺑـﻪﺳـﻤﺘﯽ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮا ﺑﺪاﺧﻞ اﺗﺎﻗﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎﯾﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻠﯿﮥ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ و ﻣﺪارﮐﯽ راﮐﻪ‬
‫از ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ روی ﻣﯿﺰﻣﻘﺎﺑﻠﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻦ از زﯾﺮ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ آﻧﻬـﺎ را‬
‫ﻣﯽدﯾﺪم وﻟﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﮐﺎری ﺑﮑﻨﻢ و ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﺮا زﯾﺮ ﻧﻈـﺮ دارﻧـﺪ‬
‫ﺑﻪﺗﺪرﯾﺞ و ﺑﺎ اﺣﺘﯿﺎط ﭼﺸﻢﺑﻨﺪم را ﮐـﻢﮐـﻢ ﺑـﺎﻻزدم و دور و اﻃـﺮاﻓﻢ را ﭼـﮏ‬
‫ﮐﺮدم ﮐﺴﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮاً ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﮐﺎری ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻫﻢ‬
‫ﺑﮑﻨﯿﻢ و درواﻗﻊ درﺳﺖ ﻫﻢ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﺪارک و دﺳﺖﻧﻮﺷﺘﻪﻫـﺎﯾﻢ را ﭼـﮏ ﮐـﺮدم و ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﻫﻤـﺎن‬
‫راﮐﻪ اﺳﻤﯽ ﯾﺎ ردی از اﻓﺮاد ﻣﺸﺨﺺ درآن ﺑﻮد را ﺑﺮدارم وﻟـﯽ ﻋﺠﯿـﺐ ﺑﻮدﮐـﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﯾﮑﯽ ﻧﺒﻮد و ﻫﺮﮔﺰ ﻫﻢ درﻣﻮرد آن ﻣﻮرد ﺳﺆال ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ‬
‫ﮐﻪ آن را ﮐﻪ ﺷﺐ اول ﺑﺎآن ﮐﻠﯽ ﻣﺮا ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻢ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و در‬
‫ﻫﻤﺎن ﺑﻠﺒﺸﻮﮐﺎری ازدﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻫـﻢ ﮐـﺴﯽ درﻣﯿـﺎن آﻧﻬـﺎ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﻣﺪارک را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد ﭼﻮن وﻗﺘﯽ ﺑﻪﺑﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪم ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬

‫‪44‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﺷﺪم ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﻫـﻢ ﻣـﻮرد ﻣـﺸﺎﺑﻬﯽ ﻣﺜـﻞ ﻣـﻦ داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ و ﺣـﺴﺎﺳﺘﺮﯾﻦ‬
‫ﻣﺪرﮐﺸﺎن در ﭘﺮوﻧﺪهﺷـﺎن ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ ﺗﻔـﺴﯿﺮی ﮐـﻪ ﻣـﯽﺷـﺪ ﮐـﺮد اﯾـﻦ ﺑﻮدﮐـﻪ‬
‫ﻫﻮاداراﻧﯽ در ﻣﯿﺎن ﭘﺎﺳﺪاران و ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻧﻔﻮذ ﮐﺮدهاﻧـﺪ و آﻧﻬـﺎ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﮐﺎرﻫﺎ را ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﯾﮏ ﺑﺎزﺟﻮ آﻣﺪ و در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﻧﻘﺎب ﮐﺬاﯾﯽ روی ﺻﻮرﺗﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽاش را ﺷﺮوع ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻫﻤﺎن‬
‫ﺣﺮﻓﻬﺎ را ﺗﮑﺮارﮐﺮدم‪ .‬ﺑﻌﺪ ازآنﻫﻢ دوﺳﻪ ﺑـﺎر دﯾﮕـﺮ ﺑـﻪﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ رﻓـﺘﻢ و آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺳﺆاﻻت را ﺑﻪﺻﻮرت دﯾﮕﺮی ﻃﺮح ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺑﺎ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪﻃﻮر اﺣﻤﻘﺎﻧﻪﯾﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺣﺮﻓﻬﺎﯾﻢ را درﺑﯿﺎورﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﻦ‬
‫ﻫﻤﻮاره ﻫﺮﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم را ﻣﺮور ﻣﯽﮐـﺮدم ﮐـﻪ ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﮑـﻨﻢ و ﺗﻨﺎﻗـﻀﯽ از‬
‫ﺣﺮف ﻣﻦ درﻧﯿﺎورﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻤﺎن ﺑﻮدﮐﻪ ﮔﻔـﺘﻢ‪” ،‬ﺗﻬﻤﯿﻨـﻪ“ ﺗﻤـﺎﻣﯽ‬
‫ﻣﻮاردی را ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ آﻧﻬﺎ ﺟﺮم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﺪ ﺑـﻪﻋﻬـﺪه ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﻫﻤـﻪ ﻣـﺎ را‬
‫درﺑﺮده ﺑﻮد و ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻧﯿﺰ ﺧﻮد ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ اﻋﺪام ﺷﺪ اﻣﺎ در دوران ﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ‬
‫ﺑﺎ ﻣﻦ ﻃﻮری ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﯽﺷﺪﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﻣﺴﺠﻞ ﺑﻮدﮐﻪ ﭼﯿﺰی ﻧﺪارم و ﯾـﮏ‬
‫آدم ﻋﺎدی ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ از ﺗﺮس دﺳﺘﮕﯿﺮی ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن را ﺗﺮک ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪ ‪ 209‬ﺷﺎﻣﻞ ﭼﻨﺪ راﻫﺮو ﺑﻮد ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺳﻤﺖ ﻫـﺮ راﻫـﺮو ﺳـﻠﻮﻟﻬﺎی‬
‫اﻧﻔﺮادی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻗﻄﺎری ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﭼﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮا ﺑﻪﯾﮏ راﻫـﺮو‬
‫و ﺳﭙﺲ ﺑﻪﯾﮏ ﺳﻠﻮل ﺑﺮدﻧﺪ ﭘﺎﺳﺪار ﯾﮏ ﭼﻮب ﮐﻮﭼﮏ در دﺳﺖ داﺷـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﯾﮏ ﺳﺮآن را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻦ داده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ زﻧﺎن زﻧﺪاﻧﯽ را ﺑﻪﺳﻠﻮﻟﻬﺎﯾـﺸﺎن‬
‫ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻋﻠﺖ اﺳﺘﻔﺎدۀ آﻧﻬﺎ ازﭼﻮب‪ ،‬ﻣﺮاﻋﺎﺗﻬﺎی ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﺷﺮﻋﯽ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻮاﻣﻔﺮﯾﺒﺎﻧﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ واﻧﻤﻮد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ دﺳﺘﺸﺎن ﺑـﻪﻧـﺎﻣﺤﺮم‬
‫ﺑﺨﻮرد‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐـﻪ از ﻫـﯿﭻ رذاﻟـﺖ و ﻫﺘـﮏ ﺣﺮﻣﺘـﯽ در ﺣـﻖ زﻧـﺎن‬
‫ﻓﺮوﮔﺬار ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ درﺣﺎﻟﯽ ﺑﻮدﮐﻪ ﺑﻪدﺧﺘﺮان ﺗﺠﺎوز ﮐﺮده و ﺳﭙﺲ آﻧﻬﺎ‬

‫‪45‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫را اﻋﺪام ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﯾﺎ ﻣﻮاردی ﺧﻮدم ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮدم ﮐﻪ رذﯾﻼﺗﻪ ﺗﺮﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮردﻫﺎ‬
‫را ﺑﺎ زﻧﺎن و دﺧﺘﺮان داﺷﺘﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ ﻣﻮرد ﺗﻌﺪی ﺟﻨﺴﯽ و ﺗﺠﺎوز ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ ﺗﺎ در ﻫﻤﺸﺎن ﺑﺸﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻠﻮل‬
‫وارد ﺳﻠﻮل ﺷﺪم دﯾﺪم‪ ،‬ﻓﻀﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﺣﺪود ‪2‬در‪2/5‬ﻣﺘﺮ ﮐﻪ ‪ 5‬ﻧﻔﺮدﯾﮕـﺮ‬
‫ﻫﻢ در آن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻠﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﯾـﮏ ﻧﻔـﺮ را داﺷـﺖ‪ 6 ،‬ﻧﻔـﺮ در آن‬
‫ﻣﺤﺒﻮس ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در آن ﯾﮏ روﺷـﻮﯾﯽ ﻓﻠـﺰی ﮐﻮﭼـﮏ و ﯾـﮏ ﺗﻮاﻟـﺖ ﻓﺮﻧﮕـﯽ‬
‫ﻓﻠﺰی ﺑﻮد‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮاﻟﺖ در ﺣـﻀﻮر ﺳـﺎﯾﺮﯾﻦ ﺑـﻮد‪ .‬ﻣـﺸﮑﻞ‬
‫دﯾﮕﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮاب ﺑﻮد ﮐـﻪ ﺟـﺎ و ﻓـﻀﺎی ﺣـﺪاﻗﻞ ﺑـﺮای ‪5‬ﻧﻔـﺮی ﮐـﻪ درﺳـﻠﻮل‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻢﺳﻠﻮﻟﯿﻬﺎﯾﻢ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ”ﻣﻠﯿﺤﻪ“ داﻧﺸﺠﻮی ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗـﺒﻼً‬
‫او را در ﺟﻤﻊ داﻧـﺸﺠﻮﯾﺎن و ﮐـﺎدر ﭘﺰﺷـﮑﯽ ﻫـﻮادار ﻣﺠﺎﻫـﺪﯾﻦ دﯾـﺪه ﺑـﻮدم و‬
‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻢ وﻟﯽ ﺑﺮاﺳﺎس رﺳﻢ زﻧﺪان آﺷﻨﺎﯾﯽ ﻧﺪاد‪ ،‬ﻣﻦﻫـﻢ ﻧـﺪادم ﺗـﺎ ﺷـﺮاﯾﻂ و‬
‫وﺿﻌﯿﺖ روﺷﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن او ﻫﻨﻮز زﯾﺮ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺑﻮد و ﺑﻪﺷﺪت ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﺷـﺪه‬
‫و در ﺳﻠﻮل ﺑﺴﺘﺮی ﺑﻮد‪ .‬دﯾﮕﺮی ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎرداری ﺑﻪﻧﺎم ﻣﻬﺮاﻧﮕﯿﺰ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﺮﯾﺎن‬
‫ﺑﺎزداﺷﺘﻬﺎی ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺸﮑﻮک ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬او ﻣﺎه آﺧﺮ ﺑـﺎردارﯾﺶ‬
‫را ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ و ﺑﻪدﻟﯿﻞ وﺿﻌﯿﺘﺶ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﻠﻮل ﺑﺮاﯾﺶ ﺧﯿﻠﯽ ﺳـﺨﺖ ﺑـﻮد و ﻣـﺎ‬
‫ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﺑﻪﻫﺮ ﺷﮑﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﮐﻤﮑﺶ ﮐﻨﯿﻢ و دو دﺧﺘﺮﺟـﻮان ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻮاداران ﮔﺮوه اﮐﺜﺮﯾﺖ و ﺣﺰب ﺗﻮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﻤﺸﺎن ﯾﺎدم ﻧﯿـﺴﺖ و دراﯾـﻦ‬
‫ﺷﻠﻮﻏﯽ اﺷﺘﺒﺎﻫﯽ ﺑﻪزﻧﺪان اﻓﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺪام در ﻓﮑﺮ آزادی ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﺑﺮای آن ﺗﻘﻼ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ زن ﺟﻮاﻧﯽ ﺣﺪود ‪35‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدﮐﻪ‬

‫‪46‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﺑﻪاو ”ﻣﺎدر ﻃﻠﻌﺖ“ ﻣﯽﮔﻔﺘﯿﻢ او ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺑﻮد و در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﻌﺪادی از ﻫـﻮاداران‬

‫ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ دﺳﺘﮕﯿﺮﺷﺪه ﺑﻮد و ﺟﺮﻣﺶ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﺳﻠﻮل اﺳﻔﻨﺎک ﺑﻮد ﮐﻒ ﺳﻠﻮل ﯾـﮏ ﭘﺘـﻮی ﺳـﺮﺑﺎزی اﻧﺪاﺧﺘـﻪ‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ و ﯾﮑﯽ دوﭘﺘﻮی ﮐﺜﯿﻒ ﺳﺮﺑﺎزی دﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ روزﻫﺎ ﺑﻪدﻟﯿـﻞ ﺳـﺮدی‬
‫زﻣــﯿﻦ ﻫﻤــﻪ را زﯾﺮﻣــﺎن ﻣــﯽاﻧــﺪاﺧﺘﯿﻢ و ﺷــﺒﻬﺎ ﻣــﺸﺘﺮﮐﺎً روﯾﻤــﺎن ﮐــﺸﯿﺪه و‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﭼﻮن ﻣﻼﻗـﺎت ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ و درواﻗـﻊ درﺧﯿﺎﺑـﺎن رﺑـﻮده ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻓﻘﻂ ﻫﻤﺎن ﯾﮑﺪﺳﺖ ﻟﺒﺎس ﮐﻪ ﺑﺘﻦ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎکﺷـﺎن ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ﺑﻪﻋﻠﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﺧـﻮﻧﺮﯾﺰی اﻏﻠـﺐ ﭘـﺎره و ﮐﺜﯿـﻒ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬اﻣﮑـﺎن‬
‫ﺷﺴﺘﻦ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ ﺑﺮاﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ زﻧﺪان‪ ،‬ﻧﻔـﺮات ﻫـﺮ ﺳـﻠﻮل را ﺑـﺎﻫﻢ ﻫﻔﺘـﻪﯾـﯽ‬
‫ﯾﮏﺑﺎر ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﻠﻮل دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺣﻤﺎم ﺑﻮد ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ ‪ 6‬ﻧﻔﺮ ﻧﯿﻢﺳـﺎﻋﺖ وﻗـﺖ‬
‫داﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻢ ﻟﺒﺎس ﺑﺸﻮﯾﯿﻢ و ﻫﻢ ﺣﻤـﺎم ﮐﻨـﯿﻢ و ﻫـﻢ اﯾـﻦﮐـﻪ ﻧﻔـﺮ ﻣﺠـﺮوح و‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪﺷﺪه را ﻧﯿﺰ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﯿﻢ ﭼﻮن ﺧﻮدش ﺑﻪﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ‬
‫ﻧﺒﻮد و اﯾﻦﮐﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻘﯿﮥ ﮐﺎرﻫﺎﯾﻤﺎن در اوﻟﻮﯾﺖ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﯾـﮏ ﻧﻔـﺮ ﻫـﻢ‬
‫ﻧﻮﺑﺘﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﮐﻨﺎر درﯾﭽﻪ درِ ﺣﻤﺎم ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎد ﺗﺎ ﭘﺎﺳﺪارﮐﺜﯿﻔﯽ از آنﺟـﺎ داﺧـﻞ‬
‫ﺣﻤﺎم را ﻧﮕﺎه ﻧﮑﻨﺪ ﭼﻮن اﯾﻦﮐﺎر را ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿـﻞ ﯾـﮏ ﻧﻔـﺮ ﺗﻤـﺎم‬
‫وﻗﺖ آنﺟﺎ اﯾﺴﺘﺎده و درﯾﭽـﻪ را ﺣﻔـﻆ ﻣـﯽﮐـﺮد‪ .‬ﺷـﯿﻮۀ ﺷـﺴﺘﻦ ﻟﺒـﺎس ﺑﺎﺗﻮﺟـﻪ‬
‫ﺑﻪاﯾﻦﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮑﺪﺳﺖ ﻟﺒﺎس داﺷﺘﯿﻢ ﺧـﻮدش ﻣﻌـﻀﻠﯽ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣـﺜﻼً ﯾـﮏ ﺗﮑـﻪ را‬
‫ﻣﯽﺷﺴﺘﯿﻢ و ﺑﺎ ﻟﺒﺎس زﯾﺮ ﮐﻪ ﮐﺖ ﯾﺎ ﻟﺒﺎس روﯾﻤـﺎن را روی آن ﭘﻮﺷـﯿﺪه ﺑـﻮدﯾﻢ‬
‫ﺑﻪﺳﻠﻮل ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺘﯿﻢ ﯾـﺎ ﻫﻤـﺎن ﻟﺒـﺎس ﺧـﯿﺲ را ﻣـﯽﭘﻮﺷـﯿﺪﯾﻢ و ﺑـﻪ ﺳـﻠﻮل ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺘﯿﻢ ﻟﺒﺎس را درﻣﯽآوردﯾـﻢ و ﭼـﺎدر ﺑـﻪدور ﺧﻮدﻣـﺎن ﻣـﯽﭘﯿﭽﯿـﺪﯾﻢ ﺗـﺎ‬
‫ﺧﺸﮏ ﺷﻮد وﮔﺎﻫﯽ ﻟﺒﺎس را در ﻫﻤﺎن ﻫﻮاﺧﻮری ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﺧﺸﮏ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪47‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫در زﻧﺪان‪ ،‬ادﻋﺎﻫﺎ ﻣﺤﮏ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ‬

‫ﻣﻬﺮاﻧﮕﯿﺰ ﮐﺎرﻣﻨﺪی ﺑﻮدﮐﻪ در ﺧﯿﺎﺑﺎن دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻮد و ﭼﻨـﺪ ﻫﻔﺘـﻪ‬
‫ﺑﻼﺗﮑﻠﯿﻒ ﺑﻮد و ﺧﺎﻧﻮادهاش ﻫﻢ ﻫـﯿﭻ اﻃﻼﻋـﯽ از او ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬او اﻏﻠـﺐ ﮔﺮﯾـﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد و از اﯾﻦﮐﻪ ﻣﯽدﯾﺪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻫﻢﺳﻠﻮﻟﯿﻬﺎﯾﺶ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑـﺮای اﻋـﺪام ﯾـﺎ‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ آﻣﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪﺳﺮدﻣﺪاران رژﯾﻢ ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽﮐـﺮد و‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺼﻮر ﻧﻤﯽﮐﺮدم ﮐﻪ اﯾـﻦ ﻣﻼﻫـﺎ اﯾـﻦ ﮐﺎرﻫـﺎ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬آن دو‬
‫دﺧﺘﺮ اﮐﺜﺮﯾﺘﯽ و ﺗﻮدهﯾﯽ ﻫﻢ ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺗﻼﺷﺸﺎن اﯾﻦ ﺑﻮدﮐـﻪ ﻣﻬﺮاﻧﮕﯿـﺰ را ﺑـﻪﺳـﻤﺖ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪاﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﻇﻬﺎر ﻓﻀﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﺮﻓﻬـﺎی ﻗﻠﻤﺒـﻪ ﺳـﻠﻤﺒﻪ‬
‫ﻣﯽزدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﮐﺎری ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ و ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﻣﻬﻢ ﻧﺒـﻮد ﭼـﻮن ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﻃﻮری ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ آدم ﻋﺎدی ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻔﻬﻤﺪ واﻗﻌﯿـﺖ ﭼﯿـﺴﺖ‪ .‬ﯾﮑـﯽ از‬
‫آن دو دﺧﺘﺮ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﺤﺚ ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﺑﺤﺚ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮏ ﺑﮑﻨـﯿﻢ از‬
‫آنﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪآﻧﻬﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ ﺑﺤﺜﯽ ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﻢ وﻣﯽﮔﻔﺘﯿﻢ اﻻن وﻗﺖ اﯾـﻦ‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪﭼﯿﺰﻫﺎی دﯾﮕﺮی ﻓﮑﺮ ﮐﺮد و آﻧﻬـﺎ ﻧـﺰد ﻣﻬﺮاﻧﮕﯿـﺰ ﻣـﺪام از‬
‫ﭘﺎﻓﺸﺎری ﺳﺮ ﻣﻮاﺿﻊ و اﺻﻮل ﺧﻮدﺷﺎن ﺣـﺮف ﻣـﯽزدﻧـﺪ و اﯾـﻦﮐـﻪ ﻣﺠﺎﻫـﺪﯾﻦ‬
‫ﻣﯽﺗﺮﺳﻨﺪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺤﺚ ﺑﮑﻨﻨﺪ ﭼﻮن ﺷﮑـﺴﺖ ﻣـﯽﺧﻮرﻧـﺪ‪ .‬ﺗـﺎ اﯾـﻦﮐـﻪ ﯾـﮏروز‬
‫ﭘﺎﺳﺪاری ﺑﺎ ﺣﮑﻢ آزادی آﻧﻬﺎ ﺑﻪﺳﻠﻮل آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻋﻘﯿﺪه دادﯾـﺪ‬
‫و ﻣــﺴﻠﻤﺎن ﺷــﺪﯾﺪ؟ ﻫــﺮ دو ﺑﯿــﺪرﻧﮓ ﮔﻔﺘﻨــﺪ ﺑﻠــﻪ! ﭘﺎﺳــﺪار اداﻣــﻪ داد ﻧﻤــﺎز ﻫــﻢ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ؟ ﺑﺎز ﻫـﻢ ﻫـﺮ دو ﺑﯿـﺪرﻧﮓ و ﺑـﯽﺗﻨـﺎﻗﺾ ﮔﻔﺘﻨـﺪ آری! و ﺑـﺎ ﮔﺮﯾـﻪ و‬
‫اﻟﺘﻤﺎس درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ زودﺗﺮ آزاد ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣـﺎ از اﯾـﻦ ﺑﺮﺧـﻮرد ﻧـﺎزل در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ ﭘﺎﺳﺪار آﺷﻐﺎل ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺸﻤﺌﺰ ﺷﺪه ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺧﻨـﺪهﻣـﺎن‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﻫﻤـﯿﻦ ﭼﻨـﺪ ﻟﺤﻈـﻪ ﭘـﯿﺶ در ﻣـﻮرد ﭘﺎﻓـﺸﺎری روی اﺻـﻮل در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﻣﺎ را ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ و رﻫﻨﻤـﻮد ﻣـﯽدادﻧـﺪ اﻣـﺎ ﺣـﺎﻻ‬
‫‪48‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﻓﺸﺎری ﺑﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺣﮑﻢ آزادی آﻧﻬـﺎ ﺻـﺎدر ﺷـﺪه ﺑـﻮد و ﺑـﺪون اﯾـﻦ‬
‫ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﯿﻬﺎ ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮوﻧﺪ اﯾﻦﻃﻮر ﺑﻪ ﻋﺠﺰ و ﻻﺑﻪ اﻓﺘﺎده و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺗﺒـﺪﯾﻞ‬
‫ﺑــﻪاﺳــﻼمآورﻧــﺪﮔﺎﻧﯽ دوآﺗــﺸﻪ ﺷــﺪه ﺑﻮدﻧــﺪ‪ .‬ﻣﻬﺮاﻧﮕﯿــﺰ ﺑﯿﭽــﺎره داﺷــﺖ ﺷــﺎخ‬
‫درﻣﯽآورد ﺑﻪاو ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﮑﻦ آن ﭼﻪ را ﮐـﻪ ﺑـﺎ آن ﮐﻠﻤـﺎت ﻗﻠﻤﺒـﻪ ﺳـﻠﻤﺒﻪ‬
‫ﺗﺒﻠﯿﻎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬واﻗﻌﯿﺘﺶ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ دﯾﺪی و اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدم ﻣﯿﺪان ﻋﻤﻞ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی ﻫﺮ ﮐﺲ و ﻫﺮ ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ را ﻣﺤﮏ ﻣﯽزﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺴﻮاک ﻣﺸﺘﺮک‬
‫در ﺳﻠﻮل‪ ،‬ﺑﻪﻟﺤﺎظ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و ﻏﺬاﯾﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺪی ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻫﻬـﺎ ﺑﻮدﮐـﻪ‬
‫ﻣــﺴﻮاک ﻧــﺰده ﺑــﻮدﯾﻢ و ﻣﻼﻗــﺎت ﻫــﻢ ﻧﺪاﺷــﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭼــﻮن ﺧــﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﻤــﺎن اﺻـﻼً‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪﮐﻪ زﻧـﺪهاﯾـﻢ ﯾـﺎ ﻣـﺮده ﮐـﻪ ﺑـﻪﻣﻼﻗـﺎت ﻣـﺎ ﺑﯿﺎﯾﻨـﺪ و ﺑﯿﭽـﺎرهﻫـﺎ ﻣﺜـﻞ‬
‫ﻣﺎدر”ﺷﮑﺮ“ درﺑﺪر و آوارۀ زﻧﺪاﻧﻬﺎ و ﮔﻮرﺳﺘﺎﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﻪﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﯾﮏ ﻣﺴﻮاک دﺳﺖ دوم‬
‫ﭘﯿﺪا ﮐﺮده و آورده ﺑﻮد ﻣﺎ ﻫـﺮ ‪ 6‬ﻧﻔﺮﻣـﺴﻮاک را ﺑﺎﺻـﺎﺑﻮن ﻣـﯽﺷـﺴﺘﯿﻢ و ﻧـﻮﺑﺘﯽ‬
‫ﻣﺴﻮاک ﻣﯽزدﯾﻢ و اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮای ﻣﻬﺮاﻧﮕﯿﺰ ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺨﺖ ﺑﻮد و ﺣﻖ ﻫﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻟﺤﺎظ ﻏﺬاﯾﯽ ﻫﻢ وﺿﻊ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺪ ﺑﻮد ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑـﺮای او ﮐـﻪ ﺑـﺎردار و‬
‫ﭘﺎﺑﻪﻣﺎه ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻣﯿﻮهﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ .‬روزاﻧﻪ از درﯾﭽﻪ درِ ﺳـﻠﻮل ﯾـﮏ ﻏـﺬای ﺑـﯽ‬
‫ﮐﯿﻔﯿﺖ آﺑﮑﯽ ﺑـﺎ ﻧﺎﻧﻬـﺎی ﻣﺎﺷـﯿﻨﯽ ﮐـﻪ ﺧﻤﯿـﺮ و ﻧﭙﺨﺘـﻪ و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞﺧـﻮردن ﺑـﻮد‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪوﺿﻌﯿﺖ ﻣﻬﺮاﻧﮕﯿﺰ و ﺑﭽﻪﻫﺎی ﻣﺠﺮوح‪ ،‬اﯾﻦ وﺿـﻌﯿﺖ واﻗﻌـﺎً‬
‫ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﺑﻮد و ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﭼﻪﮐﺎرﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮای ﺑﯿﻤﺎران و ﻣﻬﺮاﻧﮕﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﺎردار ﺑﻮد‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﯿﺮ و ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﮐـﺮدﯾﻢ اﻣـﺎ ﺑـﻪﺟـﺎی آن ﻓﺤـﺶ و ﻧﺎﺳـﺰا‬
‫ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر داﺋﻢ ﺑﺎ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ دﺳﺖ ﺑﻪﮔﺮﯾﺒﺎن ﺑﻮدﯾﻢ‪.‬‬

‫‪49‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻻﺟﻮردی ﺧﯿﻠﯽ ﺻﺮﯾﺢ و ﻋﻠﻨﯽ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ را ﺑﺪﻫﯿﻢ ﯾـﮏ ﻣـﺸﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﺨﻮرﻧﺪ؟! ﺑﺮای اﯾﻨﻬﺎ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ روز ﺑﯿﺸﺘﺮ زﻧﺪه ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﺑـﯽﺧـﻮد ﭘـﻮل‬
‫ﺣﺮام ﮐﻨﯿﻢ؟‬
‫ﯾﮏ ﺷﺐ ﻣﻬﺮاﻧﮕﯿﺰ دﭼﺎردرد ﺷﺪ او را ﺑﻪﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﯿﺮون زﻧﺪان ﻣﻨﺘﻘـﻞ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎً وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﮐـﻪ‬
‫وﺿﻌﯿﺖ او را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ درﮐﻤﺎل ﺗﻌﺠﺐ دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﻪ روز ﺑﻌـﺪ‬
‫ﺑﺪون زاﯾﻤﺎن ﺑﺮﮔﺸﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﺮاﻧﮕﯿﺰ ﺗﻌﺮﯾـﻒ ﮐـﺮد‪ ،‬ﻣـﺮا ﺑـﻪ ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﺑﯿـﺮون ﺑﺮدﻧـﺪ و ﻫﻤـﯿﻦﮐـﻪ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺎران و ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻓﻬﻤﯿﺪﻧﺪ ﻣﺮا از زﻧﺪان آوردهاﻧﺪ ﻫﺮﮐﺎری داﺷﺘﻢ ﺑﺮاﯾﻢ دور‬
‫از ﭼﺸﻢ ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از ﻫﻤﯿﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑـﻪﺧـﺎﻧﻮادهام‬
‫ﺧﺒﺮ ﺑﺪﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و وﺿﻌﯿﺘﻢ را ﭘﯿﮕﯿﺮی ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮد و ﺟـﺎﻟﺒﺘﺮ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮدش ﺧﻤﯿﺮدﻧﺪان و ﻣﺴﻮاک و ﻣﻘﺪاری ﻣﯿﻮه آورده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻤـﻪ را‬
‫ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﻪاو داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آن ﺷﺐ ﺑﻌﺪ از دوﺳﻪ ﻣﺎه ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﺟـﺸﻦ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻘﺎل ﺧﻮردﯾﻢ و دﻧﺪاﻧﻬﺎﯾﻤﺎن را ﻫﻢ ﺑﺎ ﺧﻤﯿﺮدﻧﺪان ﻣـﺴﻮاک ﮐـﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣﻬﺮاﻧﮕﯿﺰ ﻫﻢ ﭼﻨـﺪ روز ﺑﻌـﺪ آزاد ﺷـﺪ و ﻣﻮﻗـﻊ رﻓـﺘﻦ ﮔﻔـﺖ ﺷـﻤﺎ را ﻓﺮاﻣـﻮش‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ و از اﯾﻦ ﺑﻪﺑﻌﺪ ﻫﺮ ﮐﺎری ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺑﺮاﯾﺘﺎن اﻧﺠﺎم ﻣـﯽدﻫـﻢ‪ .‬ﻣـﺎ ﻫـﻢ ﺧﯿﻠـﯽ‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ او ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪاﮐﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻠﯿﺤﻪ را در ﺧﯿﺎﺑﺎن دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ و‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺑﻮدم و ﺷﺮاﯾﻄﻢ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﺧـﻮدم را‬
‫ﺑﮑﺸﻢ ﻟﺤﻈﻪﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪار از اﺗﺎق ﺧﺎرج ﺷﺪ ﺧﻮدم را ﺑﻪﭘﻨﺠﺮه رﺳﺎﻧﺪم و ﺑﯿﺮون‬
‫ﭘﺮﯾﺪم وﻟﯽ وﻗﺘﯽ روی زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎدم‪ .‬ﻓﻬﻤﯿﺪم ﮐـﻪ ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ ﻫـﯿﭻ ﻣـﺸﮑﻞ ﺟـﺪی‬
‫ﺑﺮاﯾﻢ ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎﻣﺪه‪ .‬ﺧﻮدم را ﺑﻪ ﺑﯿﻬﻮﺷﯽ زدم‪.‬‬

‫‪50‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﭼﻮن ”ﻣﻠﯿﺤﻪ“ داﻧﺸﺠﻮی ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺑﻮد ﻃﻮری ﺧﻮدش را ﺑﻪ ﺑﯿﻬﻮﺷﯽ زده‬

‫ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ ﮐﻪ او واﻗﻌﺎً ﺑﯿﻬﻮش ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﭼﮑﻬﺎ و‬
‫ﺗﺤﺮﯾﮏ دﮐﺘﺮ زﻧﺪان‪ ،‬او واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽداد‪” .‬ﻣﻠﯿﺤﻪ“ ﮔﻔﺖ ﻣـﻮﻗﻌﯽ ﮐـﻪ در‬
‫ﺑﻬﺪاری ﺳﺮم ﺑﻪﻣﻦ وﺻﻞ ﮐﺮدﻧـﺪ و دوروﺑـﺮم ﺧﻠـﻮت ﺷـﺪ‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از ﭘﺎﺳـﺪاران‬
‫ﮐﺜﯿﻒ آﻣﺪ و ﺑﺎ ﺗﺼﻮر اﯾﻦﮐﻪ ﺑﯿﻬﻮش ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻗـﺼﺪ ﺗﺠـﺎوز ﺑـﻪﻣـﺮا داﺷـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ دﻓﺎﻋﯽ ﺑﮑﻨﻢ ﭼﻮن ﺧﻮدم را ﺑﻪ ﺑﯿﻬﻮﺷﯽ زده ﺑﻮدم و اﯾـﻦ ﺑـﯽﺷـﺮف‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪﺳﺮاﻏﻢ آﻣﺪه ﺑﻮد ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﺷﺮوع ﺑﻪﺗﺸﻨﺞ و ﺧﺮﺧـﺮ ﮐـﺮدم و او ﮐـﻪ‬
‫ﺗﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﻣﺮا ﺗﺮک ﮐﻨﺪ‪” .‬ﻣﻠﯿﺤﻪ“ ﻣﺠﺪداً ﭘـﺲ از ﺧﻠـﻮت ﺷـﺪن‬
‫اﺗﺎق‪ ،‬ﺳﺮم را ﻗﻄﻊ ﮐﺮده و دوﺑﺎره اﻗﺪام ﺑﻪﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻣﯽﮐﻨـﺪ وﻟـﯽ اﯾـﻦﺑـﺎر ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻣﺠﺮوح ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺑﻪﻫﻤﺎن ﺷﮑﻞ او را زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑـﺮده و ﭘﺎﻫـﺎﯾﺶ را‬
‫ﺑﺎﮐﺎﺑﻞ ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪاﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ”ﻣﻠﯿﺤﻪ“ ﺑﺎ رﯾﮥ ﻣﺠﺮوح ﺑﻪﻋﻠﺖ اﻗﺪام ﺑﻪﺧﻮدﮐﺸﯽ و ﭘﺎﻫـﺎی‬
‫ﻣﺘﻼﺷﯽ در اﺛﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻣﺸﮑﻼت ﮐﻠﯿﻮی در اﺛﺮ ﻫﻤﺎﺗﻮم ﭘﺎﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪﺷﺪت ﺑﯿﻤﺎر و‬
‫ﻧﺤﯿﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﺎ ﮐﻪ در ﺳﻠﻮل ﻫﯿﭻ اﻣﮑﺎﻧـﺎﺗﯽ ﻧﺪاﺷـﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺷـﺎﻫﺪ درد و رﻧـﺞ‬
‫ﻣﺪاوم او ﺑﻮدﯾﻢ‪.‬‬

‫”ﻣﺎدر ﻃﻠﻌﺖ“‬
‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻫﻢﺳﻠﻮﻟﯿﻬﺎی ﻣﺎ‪” ،‬ﻣﺎدر ﻃﻠﻌﺖ“ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺣـﺪود ‪35‬ﺳـﺎل‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﻦ اﻏﻠﺐ ﻣﺎ‪ ،‬زﯾﺮ ‪25‬ﺳﺎل ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪاو ﻣﺎدر ﻣﯽﮔﻔﺘـﯿﻢ‪،‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ او ﻣﺎدر ﭼﻨﺪ ﮐﻮدک ﻫﻢ ﺑﻮد‪” .‬ﻣﺎدر ﻃﻠﻌﺖ“ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻋﺪه ﯾﯽ از ﻫـﻮاداران‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ دﺳﺘﮕﯿﺮﺷﺪه ﺑﻮد و ﺟﺮﻣﺶ ﮐﻤﮏ ﺑﻪﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺑﻮد ”ﻣﺎدر ﻃﻠﻌـﺖ“ ﺑـﺎ‬
‫ﺳﺎده و ﻋﺎدی ﺟﻠﻮه دادن ﺧﻮد ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭘﺎﺳﺪاران را ﻣﻮرد ﺗﻤﺴﺨﺮ ﻗﺮار ﻣﯽداد و‬

‫‪51‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫وﻗﺘﯽ ﻣﺎﺟﺮاﻫﺎﯾﺶ را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮد ﺧﯿﻠﯽ ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎی ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را ﭘﯿﭽﯿﺪهﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪﻗـﻮل‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪروش ﻋﻠﻤﯽ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺜﻞ ﺳﺎواک ﺷـﺎه ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ‬
‫ﺣﺘﯽاﻻﻣﮑﺎن ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺜﻼً ﺑﺮای آن ﮐﻪ ﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ و ﺷـﮑﻨﺠﮥ‬
‫اﻓﺮاد ﻋﺎدی ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر راﻧﺪوم دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از آزادی از زﻧﺪان‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻨﻔﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﺳـﻢ ﺷـﮑﻨﺠﻪ را ﺗﻌﺰﯾـﺮ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺣﮑﻢ ﺷﻼق و ﺗﻌﺪاد ﺿﺮﺑﺎت را ﮐﻪ ازﺟﺎﻧﺐ ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﻗﺎﺿﯽ دادﮔﺎه و‬
‫در ﻫﻤﺎن اﺗﺎق ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺻﺎدر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣـﯽﺧﻮاﻧﺪﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪ ﺷـﮑﻨﺠﻪ را ﺷـﺮوع‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ آداب ﺷﺮع ﺟﻠﻮه دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ اﻣﺎم‬
‫)ﺧﻤﯿﻨﯽ( ﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺷﻼق ﻣﯽزﻧﯿﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﯾـﮏ ﺿـﺮﺑﻪ اﺿـﺎﻓﯽ ﺑﺰﻧﯿـﺪ و ﻧـﻪ ﯾـﮏ‬
‫ﺿﺮﺑﻪ ﮐﻢ! اﻣﺎ اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻫﻢ ﺣﺮف ﺑﻮد‪ ،‬اﮔﺮ زﻧـﺪاﻧﯽ اﻋﺘـﺮاف دﻟﺨـﻮاه آﻧﻬـﺎ را‬
‫ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺮع ﮐﻪ ﺧﻮدش ﻫﻢ ﺷﮑﻨﺠﻪﮔﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﯽاﻟﻔﻮر ﺣﮑﻢ دﯾﮕﺮی ﺑﺎ‬
‫ﺿﺮﺑﺎت ﺷﻼق ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺻﺎدر ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺿﻤﻦ اﯾﻦ ﮐـﻪ ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪﯾـﮏ ﻓﺘـﻮای ﻣـﺸﻬﻮر‬
‫ﺧﻤﯿﻨــﯽ ﮐــﻪ آﺧﻮﻧــﺪ ﮔﯿﻼﻧــﯽ دادﺳــﺘﺎن و ﺣــﺎﮐﻢ ﺷــﺮع رژﯾ ـﻢ ﻫﻤــﺎن ﻣﻮﻗــﻊ از‬
‫ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن اﻋﻼم ﮐﺮد‪” ،‬اﻣﺎم“ دﺳﺖ دژﺧﯿﻤـﺎن را ﺑـﺮای »ﺿـﺮب ﺣﺘـﯽاﻟﻤـﻮت«‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ زدن ﺗﺎ ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺘﻬﻢ اﻋﺘﺮاف ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻘﺎً ﺑﺎز ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫”ﻣﺎدر ﻃﻠﻌﺖ“ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﯾﮏﺑﺎر ﮐـﻪ او را ﺑـﺮای ﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺑـﺮده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺳﺆاﻻت آﻧﻬﺎ را ﺑﻪﻋﻤﺪ ﭘﺮتوﭘﻼ ﺟﻮاب ﻣﯽداد‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮ او را روی‬
‫ﺗﺨﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﺑﻨﺪد ﮐﻪ ﮐﺎﺑـﻞ ﺑﺰﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﺎزﺟﻮ در ﺣـﻀﻮر او رﯾﺎﮐﺎراﻧـﻪ دﺳـﺖ‬
‫ﺑﺮآﺳﻤﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺧﺪاﯾﺎ ﺗﻮ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎش ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ اﯾﻦ زن را‬
‫ﺷﻼق ﺑﺰﻧﻢ وﻟﯽ اوﺣﺮف ﻧﻤﯽزﻧـﺪ و ﻣـﺮا ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﮐـﺎر ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و ﻣـﻦ‬
‫ﺑﯽﺗﻘﺼﯿﺮم! ﻣﺎدر ﮐﻪ دﺟﺎﻟﯿـﺖ او را ﻣـﯽﺑﯿﻨـﺪ ﺑـﺎ ﺷـﯿﻮۀ ﺧـﻮد او ﺑﺎﭼـﺸﻤﺎن ﺑـﺴﺘﻪ‬

‫‪52‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺖ ﺑﺮآﺳﻤﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ای ﺧﺪا ﺻـﺪای اﯾـﻦ ﻣﺮدﻇـﺎﻟﻢ را‬
‫ﺷﻨﯿﺪی؟ ﺻﺪای ﻣﻦ زن ﺑﯿﻤﺎر را ﻫﻢ ﺑـﺸﻨﻮ ﮐـﻪ ﻫـﺮﭼـﻪ ﺑـﻪاو ﻣـﯽﮔـﻮﯾﻢ ﭼﯿـﺰی‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺣﺮف ﻣﺮا ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﻣـﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﺎ ﺷـﻼق ﻣـﺮا وادار ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪﮐﺎری ﮐﻪ ﻧﮑﺮدهام اﻗﺮار ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ ﺗﻮ ﺷـﺎﻫﺪ ﺑـﺎش ﮐـﻪ او ﺑﯿﮕﻨـﺎﻫﯽ را دارد‬
‫ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬ﺳﺰاﯾﺶ را ﺑﺪه! در اﯾﻦﺟﺎ دژﺧﯿﻢ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪﺑـﺮوز ﻣﺎﻫﯿـﺖ واﻗﻌـﯽ ﺧـﻮد‬
‫ﺷﺪه و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺧﻔﻪ ﺷﻮ زﻧﯿﮑﻪ! و وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪزدن او ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﺎدر‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ از ﭘﯿﺮوزﯾﺶ ﻣﯽﮔﻔﺖ و ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎدر ﻫﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ از ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺑﺮﻣﯽﮔـﺸﺖ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﯿـﺎت و ﻧﮑـﺎت ﺟﺪﯾـﺪی‬
‫راﮐﻪ ﺑﻪدﺳﺖ آورده ﺑـﻮد ﺑـﻪﻣـﺎ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﻣـﯽﮐـﺮد ﮐـﻪ اﯾـﻦ از اوج ﻫﻮﺷـﯿﺎری و‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﺶ ﺑﺮای ﺑﻪﺧﺎک ﻣﺎﻟﯿﺪن ﭘـﻮزه دﺷـﻤﻦ ﻧﺎﺷـﯽ ﻣـﯽﺷـﺪ‪” .‬ﻣـﺎدر‬
‫ﻃﻠﻌﺖ“ ﮔﻔﺖ ﺣﻮاﺳﺘﺎن ﺑﺎﺷـﺪ اﯾﻨﻬـﺎ ﻫـﯿﭻ ﭼﯿـﺰ ﻧﻤـﯽداﻧﻨـﺪ اﻣـﺎ ﻣﺜـﻞ ﻣﯿﻤـﻮن ادا‬
‫درﻣﯽآورﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﯾﺎ ﻓﮑﺮﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎﺗﻤﺎن را دارﻧﺪ ﺑﺮای ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺪﻫﯿﺪ و ﻧﮕﺬارﯾﺪ ﺑﻪﺷﻤﺎ رودﺳـﺖ ﺑﺰﻧﻨـﺪ اﯾﻨﻬـﺎ ﻏﻠـﻂ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺣﺮﯾﻒ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫”ﻣﺎدر ﻃﻠﻌﺖ“ در ﺧﺎﻧﻪ در ﺑﺴﺘﺮ ﺑﯿﻤﺎری ﺑﻮده و ﺗﺎزه ﺑﻌﺪ از ﻋﻤﻞ ﺟﺮاﺣﯽ‬
‫از ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﻪﺧﺎﻧﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑـﻮده ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﭘﺎﺳـﺪاران ﺑـﻪﺧﺎﻧـﮥ آﻧﻬـﺎ ﻫﺠـﻮم‬
‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺿﺮبوﺷﺘﻢ او را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﯾـﺪﮔﺎن ﻫﻤـﺴﺮ و ﻓﺮزﻧـﺪاﻧﺶ از ﺑـﺴﺘﺮ‬
‫ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪه و ﺑﻪ”اوﯾﻦ“ ﻣﯽآورﻧﺪ‪” .‬ﻣﺎدر ﻃﻠﻌﺖ“ ﻫﻮادار ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺑـﻮد و در‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺗﺒﻠﯿﻐﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺎدران ﻫﻮادار ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﺣﺎﻻ ﺣﺪود ﯾـﮏﻣـﺎه‬
‫ﺑﻮدﮐﻪ در ‪ 209‬زﯾﺮ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺑﻮد و از او اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺎدران را ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺪاد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻫﻮﺷﯿﺎری و ﻋﺎدﯾﺴﺎزی ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺑﺎﻻ ﺑﺎزﺟﻮﯾـﺎن را ﻗـﺎﻧﻊ‬
‫ﮐﺮد ﮐﻪ ﮐﺎرهﯾﯽ ﻧﯿﺴﺖ و آﻧﻬﺎ او را ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ آزاد ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪53‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫وﻗﺘــﯽ داﺷــﺖ ﻣــﯽرﻓــﺖ آدرس و ﺷــﻤﺎره ﺗﻠﻔــﻦ دادﯾــﻢ ﮐــﻪ ﺑــﺮود و‬

‫ﺑﻪﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎی ﻣﺎ ﺧﺒﺮ ﺑﺪﻫﺪ و او اﯾﻦﮐـﺎر را اﻧﺠـﺎم داد‪ .‬ﻃـﯽ ﻣـﺪﺗﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻫـﻢ‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﭼﻬﺮۀ او را درﻫﻢ و ﻣﺘﻔﮑﺮ ﻣـﯽدﯾـﺪﯾﻢ ﮐـﻪ ﻧﮕـﺮان دﺧﺘـﺮک‬
‫‪14‬ﺳﺎﻟﻪ ﺧﻮد ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﻪﺧﺎﻧﮥ ﻣﺎ رﯾﺨﺘﻨﺪ او در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺒـﻮد و‬
‫ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﯽﺷﺮﻓﻬﺎ او را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭼﻮن او ﻫﻢ در ﻣﺪرﺳﻪ در‬
‫ورزش ﻣﯿﻠﯿﺸﯿﺎ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ داﻧﺶآﻣﻮزان ﻫﻮادار ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻣﺎدر اﻟﺒﺘـﻪ‬
‫ﺑﯽﻣﻮرد ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻌﺪﻫﺎ در ﺑﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺎ دﺧﺘﺮﮐﺶ ﭼﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﻪ ﭼـﻪ ﻋﻠـﺖ ﻣـﺎ را از آن ﺳـﻠﻮل ﺟﺎﺑﺠـﺎ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﺮ ﮐﺪام را ﺑﻪ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎی دﯾﮕﺮ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ وارد ﺳﻠﻮل دﯾﮕﺮی ﺷﺪم در‬
‫آنﺟﺎ ”ﮐﺒﺮی ﻋﻠﯿﺰاده“ از ﻫﻤﮑﻼﺳﯿﻬﺎﯾﻢ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﺪﺗﻬﺎ از او ﺑﯽﺧﺒﺮ ﺑﻮدم‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﭘﺎﻫﺎی ﻣﺘﻼﺷﯽ و ﺳﻮراﺧﯽ ﺑﺎ ﻋﻤﻖ ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻧﺖ در ﮐـﻒ ﭘـﺎ‪ ،‬ﺑـﺴﯿﺎر ﺿـﻌﯿﻒ و‬
‫ﺑﯽﺻﺪا ﮐﻪ در ﮔﻮﺷﮥ ﺳﻠﻮل ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎ دﯾﺪن ﻣﻦ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺑﺮق زد‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ‬
‫از دﯾﺪن او درآن ﺣﺎل ﯾﮑﻪ ﺧﻮردم و ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻪﺧـﻮدم ﻣـﺴﻠﻂ‬
‫ﺑﺸﻮم‪.‬‬

‫”ﻣﺎدر ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“‬
‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از اﻓﺮاد آن ﺳﻠﻮل‪” ،‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ اﯾﻠﺨﺎﻧﯽ“ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣـﺎدری ﺣـﺪود‬
‫‪37-36‬ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻪدﻟﯿﻞ اﺣﺘﺮاﻣﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮای ﻣـﺎدران ﻗﺎﺋـﻞ ﺑـﻮدﯾﻢ ﺑـﺮای اﯾـﻦﮐـﻪ‬
‫دژﺧﯿﻤــﺎن ﻫــﻢ ﻣﺠﺒــﻮر ﺑــﻪ رﻋﺎﯾــﺖ ﺣــﺎل آﻧﻬــﺎ ﺑــﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬــﺎ را ﻣــﺎدر ﺧﻄــﺎب‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪” .‬ﻣﺎدر ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ زﻧﯽ ﺑﻮد رﯾﺰﻧﻘﺶ ﺑﺎ ﺻﻮرﺗﯽ ﻇﺮﯾـﻒ و ﮐﻮﭼـﮏ و‬
‫ﺑﺴﯿﺎرآرام و ﺧﻮﻧﺴﺮد ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺻﺒﻮر و ﭘﺮﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬در وﻫﻠـﮥ‬
‫اول ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺘﯿﻦ و آراﻣﺶﺑﺨﺶ او ﺗﻮﺟﻪ را ﺟﻠﺐ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻌـﺪ ﮔﯿـﺴﻮاﻧﺶ‬

‫‪54‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﺑﻮدﮐﻪ ﭼﺸﻢ ﻫﺮ ﺑﯿﻨﻨﺪهﯾﯽ را ﺧﯿﺮه ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻣﻮﻫﺎﯾﯽ ﺳﯿﺎه و ﺑﻠﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮﭘﺸﺖ‬
‫و زﯾﺒﺎ‪ .‬ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ را ﻫﺮﮔﺰ ﮐﻮﺗﺎه ﻧﮑﺮده ﺑﻮد و ﺑﻪﺻﻮرت دو رﺷـﺘﻪ ﺑﺎﻓﺘـﮥ ﮐﻠﻔـﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎ ﻧﺰدﯾﮑﯽ زاﻧﻮﻫﺎﯾﺶ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪،‬آﻧﻬﺎ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻣـﻦ ﺗـﺎﮐﻨﻮن ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫ﻣﻮﻫﺎﯾﯽ ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﮐﺎرﻫﺎی ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﮥ ﺑﭽﻪﻫﺎ در ﺳﻠﻮل ﺷﺎﻧﻪ ﮐـﺮدن‬
‫و ﺑﺎﻓﺘﻦ ﻣﻮﻫﺎی او ﺑﻮد‪ .‬او ﻫﻢ ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪ و ﺑﻪﻫﻤﻪ ﻣﺎ اﺟـﺎزه ﻣـﯽداد ﮐـﻪ ﻫـﺮ ﺑـﺎر‬
‫ﯾﮑﯽ ازﻣﺎ ﻫﺮ ﺑﻼﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻪﺳﺮ او و ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ ﺑﯿﺎورﯾﻢ و او ﻫﻤـﻮاره ﺑـﺎ‬
‫ﺧﻮﺷﺮوﯾﯽ ﻣﺪارا ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺧﯿﻠﯽ دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺎدر ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ در زﻣﺎن ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﺑﻪﺟﺮم ﻫﻮاداری از ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮد‬
‫و ﻫﻢاﮐﻨﻮن ﭘﺲ از ﺗﻮﻟﺪ ﭘﺴﺮ دوﻣﺶ ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ ﺟﺮم ﺑﻪزﻧﺪان ﺧﻤﯿﻨﯽ اﻓﺘـﺎده ﺑـﻮد‪.‬‬
‫در زﻣﺎن ﺷﺎه ﻧﯿﺰ ﭘﺲ ازﺗﻮﻟﺪ اوﻟﯿﻦ ﭘﺴﺮش ﮐﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ‪11‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺘﮕﯿﺮ و‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻮدش ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻋﺠﯿﺒﯽ اﺳﺖ ﻫﺮ دو ﮐﻮدک ﻣـﻦ‬
‫ﺑﺪون ﻣﺎدر ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺑﺰرگ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﻟﺪﺷﺎن ﻣﻦ‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮم‪ .‬از ﻣـﺎدر ﭘﯿـﺮم ﺷـﺮﻣﻨﺪهام ﮐـﻪ زﺣﻤـﺖ ﺑﭽـﻪﻫـﺎﯾﻢ ﺑـﻪدوش او‬
‫ﻣﯽاﻓﺘﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏﺑﺎر ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺑﻮد و ﺟﻮراب ﺑﻪﭘﺎ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬ﻣﻮﻗـﻊ ﺳـﺠﺪه‬
‫دﯾﺪم ﮐﻒ ﭘﺎﻫﺎی او ﻋﻤﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺷﮑﻞ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﺪارد ﮐﻨﺠﮑﺎو ﺷـﺪم و ﺑـﺎ‬
‫دﻗﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم‪ ،‬ﻧﺎﺧﻨﻬﺎﯾﺶ ﻫﻢ ﯾﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﯾﺎ دﻓﺮﻣـﻪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻧﻤﺎزش ﺗﻤﺎم ﺷﺪ آﻫﺴﺘﻪ ﮐﻒ ﭘـﺎﯾﺶ را ﻟﻤـﺲ ﮐـﺮدم‪ .‬ﺑـﯽاراده‬
‫ﺟﯿﻎ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﮐﺸﯿﺪ و ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﭘﺎﯾﺶ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻌﻠـﻮم ﺑﻮدﮐـﻪ ﺣـﺴﺎس و‬
‫دردﻧﺎک اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﺗﻌﺠﺐ ﮔﻔﺘﻢ ﭼﺮا ﭘﺎﯾﺖ اﯾـﻦﻃـﻮری اﺳـﺖ؟ ﺑـﻪآراﻣـﯽ ﮔﻔـﺖ‬
‫ﻫﯿﺲ! ﭼﯿﺰی ﻧﯿﺴﺖ! ﺑﻌﺪ ﮐﻪ اﺻﺮارﮐﺮدم ﮔﻔـﺖ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪزﻣـﺎن ﺷـﺎه اﺳـﺖ و‬
‫دﯾﮕــﺮ اداﻣــﻪ ﻧــﺪاد و ﺟــﻮراﺑﺶ را ﭘﻮﺷــﯿﺪ‪ .‬او در زﻣــﺎن ﺷــﺎه ﺷــﮑﻨﺠﻪ ﺷــﺪه و‬

‫‪55‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻧﺎﺧﻨﻬﺎﯾﺶ را ﻧﯿﺰ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺘﯽ ﯾﮏﺑﺎر ﻫﻢ اﯾﻦ را ﻣﻄﺮح ﻧﮑﺮده ﺑـﻮد‬
‫و ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺷﺪﯾﺪ ﮐﻒ ﭘﺎﯾﺶ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﮐﻪ ﻣـﺎ ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺑـﺸﻮﯾﻢ‪ .‬او‬
‫ﺣﺎﻣﻞ ﺧﯿﻠﯽ از ارزﺷﻬﺎی ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺑﻮد و ﺧﯿﻠﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎ ﺑـﻪﻣـﺎ ﯾـﺎد داد و از اﯾـﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﻗﺎﺑﻞ اﺣﺘﺮام ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﻪاو ﻣﺪﯾﻮن ﻫـﺴﺘﻢ‪،‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ از رژﯾﻢ ﺧﻤﯿﻨﯽ و ﻋﺪم اﻋﺘﻤﺎد ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪاﯾﻦ رژﯾﻢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﯾﮏﺑﺎر ﯾﮏ ﻋﺪه آﺧﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻢ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮای ﺑﺎزدﯾـﺪ از‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ آﻣﺪﻧﺪ ﻣﺎ ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺣﺮف ﻧﺰدﯾﻢ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ آﻣﺪهاﯾﻢ ﺑﺒﯿﻨـﯿﻢ‬
‫ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ دارﯾﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺣﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻣﺎدر ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ‬
‫آﻧﻬﺎ ﻫﯿﭻ ﺣﺮﻓﯽ ﺑﺰﻧﯿﺪ ﻣﺎ ﺑﺎ دﺷـﻤﻦ ﻫـﯿﭻ ﺣﺮﻓـﯽ ﻧـﺪارﯾﻢ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ وﻗﺘـﯽ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻠﻮل ﻣﺎ آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻮرد ﻣـﺎ را دﯾﺪﻧـﺪ ﺧﯿﻠـﯽ ﺑـﻮر ﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣـﺎ ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬
‫ﻓﻬﻤﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺎر درﺳﺘﯽ ﮐﺮدهاﯾﻢ ﭼﻮن اﯾﻦ ﻗـﺴﻤﺘﯽ از ﺳـﻨﺎرﯾﻮ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺮای‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷـﺎﮐﯽ ﻫـﺴﺘﻨﺪ وﺣـﺮف ﻣـﯽزﻧﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺑﻌـﺪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﺳـﺮ‬
‫ﺑﻪﻧﯿﺴﺖ ﺷـﺪن او را ﺑﺪﻫﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺷـﯿﻮهﯾـﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ رژﯾـﻢ در زﻧـﺪاﻧﻬﺎ ﺑـﻪﮐـﺎر‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ از ﻃﺮﻓﯽ ﯾﮏ ارزﯾﺎﺑﯽ از زﻧﺪاﻧﯿﻬﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﺿﻌﻒ‬
‫و ﻗﻮت ﻧﻔﺮات را درﺑﯿﺎورد و ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﭼﻪ زﻣﯿﻨﻪﯾﯽ ﻓﺸﺎرﭘﺬﯾﺮ‬
‫اﺳﺖ و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ اﻓﺮاد ﺳﯿﺎﺳﯽ را از اﻓﺮاد ﻏﯿﺮﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﻤﯿﺰ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬
‫”ﻣﺎدر ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑـﺮای ﻣـﻦ ﺳـﻤﺒﻞ اﻧـﺴﺎﻧﻬﺎی واﻻﯾـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﯽﻧﺎموﻧﺸﺎن ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻔﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﭼﻪ ﮔﻮﻫﺮﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮ‬
‫آﻧﻬﺎ ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺧﻮد ”ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ از ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﻣﺠﺎﻫﺪ در زﻧﺪاﻧﻬﺎی ﺷﺎه ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد و ﺧﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮآﻧﻬﺎ ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﺪﯾﻮن آﻧﻬـﺎ ﻣـﯽداﻧـﺴﺖ و از ارزش‬
‫ﮐﺎرآﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬اﻣـﺎ ﻣـﻦ ﻣﻄﻤﺌـﻨﻢ ﮐـﻪ در زﻣـﺎن ﺧﻤﯿﻨـﯽ اﯾـﻦ‬
‫ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﻫﺰاران ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪” .‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ اﯾﻠﺨﺎﻧﯽ“ ﺧﻮد ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﻧﻤﯽداﻧﻢ‬

‫‪56‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﺑﻌﺪ از ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ اﯾﻦ رژﯾﻢ آﯾﺎ ﻣﯽﺷﻮد ﻧﺎموﻧﺸﺎﻧﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪدﺳﺖ آورد؟‬

‫دﺧﺘﺮی ﺑﺎ رؤﯾﺎﻫﺎی ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺟﻮاﻧﯽ‬

‫از دﯾﮕﺮ ﻫﻢﺳﻠﻮﻟﯿﻬﺎ‪ ،‬دﺧﺘـﺮی ﺣـﺪود ‪16‬ﺳـﺎﻟﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﺎ ﭘﻮﺳـﺘﯽ ﺳـﺒﺰه و‬
‫ﺟﺜﻪﯾﯽ ﮐﻮﭼﮏ و ﻻﻏﺮاﻧﺪام‪ .‬اﺳـﻤﺶ ”زﻫـﺮا“ ﺑـﻮد ﮐـﻪ در ﻫﻤـﺎن ﺑﺎزداﺷـﺘﻬﺎی‬
‫ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﮔﯿﺮ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﻗﻊ دﺳﺘﮕﯿﺮی ﭼﻨﺪ ﮐﺘﺎب رﻣﺎن ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاﻫﺶ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﭘﺎﺳﺪاراﻧﯽ ﮐﻪ او را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪﻫﻤـﯿﻦ ﻋﻠـﺖ ﺗﺤﺮﯾـﮏ‬
‫ﺷﺪه و او را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﺧﺘﺮی اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ و ﺟﻮان ﮐﻪ در رؤﯾﺎﻫﺎی ﺧـﻮدش‬
‫ﺳﯿﺮ ﻣﯽﮐﺮد و اﺳﺎﺳﺎً ﮐﺎری ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ و دﻧﯿﺎی ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺧـﻮد ﻧﺪاﺷـﺖ و ﭼـﻮن‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺧﯿﻠﯽ ﻓﻘﯿﺮ ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد و در ﻓﮑـﺮ ازدواج ﺑـﻮد ﺗـﺎ ﺷـﺎﯾﺪ‬
‫ﺑﻪاﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ از ﻓﻘﺮﻧﺠﺎت ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ دﺳﺘﮕﯿﺮی‪ ،‬زﻧﺪﮔﯽ و ﺗﻤﺎم رؤﯾﺎﻫﺎی او را‬
‫ﺑﻪﻫﻢ رﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫”زﻫﺮا“ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﺻﺮع ﺑﻮد‪ .‬اوﻟـﯿﻦ ﺑﺎرﮐـﻪ ﺣﻤﻠـﮥ ﺻـﺮع او را دﯾـﺪم‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﺗﺮﺳﯿﺪم و ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎً ﻣﺮده اﺳـﺖ ﭼـﻮن اول ﻣﺘـﺸﻨﺞ ﻣـﯽﺷـﺪ و ﺑﻌـﺪ‬
‫ﺑﺪﻟﯿﻞ اﻧﻘﺒﺎض ﺷﺪﯾﺪ ﻋﻀﻼﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻔﺲ ﺑﮑﺸﺪ و ﺑﻌﺪ از ﯾﮑﯽ دو‬
‫دﻗﯿﻘﻪ ﺻﻮرت و ﻟﺒﻬﺎﯾﺶ ﮐﺒﻮد و ﺳﯿﺎه ﻣﯽﺷﺪ ﺑﻪاﯾﻦ ﺟﻬﺖ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﮐـﻪ ﺑـﺎ اﯾـﻦ‬
‫وﺿﻌﯿﺖ روﺑﺮو ﺷﺪم‪ ،‬ﺗﺮﺳـﯿﺪم و ﺑـﻪﺷـﺪت ﻓﺮﯾـﺎد زدم و درِ ﺳـﻠﻮل را ﮐﻮﺑﯿـﺪم‬
‫وﮔﻔﺘﻢ ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ! ﯾﮏ ﻧﻔﺮ اﯾﻦﺟـﺎ در ﺣـﺎل ﻣـﺮگ اﺳـﺖ! ﮐـﻪ دﮐﺘـﺮ آﻣـﺪ و ﺑـﻪاو‬
‫داروﯾــﯽ ورﯾــﺪی ﺗﺰرﯾــﻖ ﮐﺮدﮐــﻪ ﺗــﺸﻨﺠﺶ ﻗﻄــﻊ ﺷــﺪ و رﻧﮕــﺶ ﺗﻐﯿﯿﺮﮐــﺮد و‬
‫ﺑﻪﺧﻮاب رﻓﺖ‪.‬‬
‫”زﻫــﺮا“ را ﻫﺮﺑــﺎر ﮐــﻪ ﺑــﺮای ﺑــﺎزﺟﻮﯾﯽ ﻣــﯽﺑﺮدﻧــﺪ‪ ،‬ﺑــﺎ ﭘﺎﻫــﺎی ﺧــﻮﻧﯿﻦ و‬
‫ورمﮐﺮده ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ و ﻫﺮ ﺑﺎر ﻫﻢ وﻗﺘﯽ در اﺛﺮ ﺿﺮﺑﺎت ﮐﺎﺑـﻞ دﭼـﺎر ﺣﻤﻠـﻪ‬

‫‪57‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺻﺮع ﻣﯽﺷﺪ و ﺗﺎ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﺮگ ﻣﯽرﻓﺖ دﺳﺖ از ﺳﺮش ﺑﺮﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦﮐﻪ‬

‫ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ از او ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ وﻟﯽ آزادش ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﯽ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﯿﺶ ازﻫﺮ ﭼﯿﺰ‬
‫اﻧﺴﺎن را آﺷﻔﺘﻪ ﻣﯽﮐـﺮد‪ .‬ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺷـﺪم ﮐـﻪ ﻓـﺸﺎر ﺑـﺮ آدﻣﻬـﺎی ﻋـﺎدی و‬
‫ﻏﯿﺮﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهﻫـﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ از آﻧﻬـﺎ ﺻـﻮرت ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪ .‬از‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ ﺑـﻪﺟﺎﺳﻮﺳـﯽ در زﻧـﺪان ﺗـﺎ ﺧﺒﺮﭼﯿﻨـﯽ در ﺑﯿـﺮون زﻧـﺪان‪ ،‬ﺗـﺎ‬
‫ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎی ﺟﻨﺴﯽ و…‬
‫ﯾﮏﺑﺎر در اﺗﺎق ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺻﺤﺒﺘﻬﺎی دو ﺑﺎزﺟﻮ را ﻣﯽﺷﻨﯿﺪم‪ .‬ﯾﮑﯽ ازآﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ رﻓﺘﻢ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری وﻟﯽ دﺧﺘﺮه را ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ ﭘﺎﺳـﺪار‬
‫ﻫﺴﺘﯽ‪ ،‬و دﯾﮕﺮی ﮔﻔﺖ ﺑﺮو ورش دار ﺑﯿﺎر اﯾﻦﺟﺎ ﻫﺮﮐﺎری دوﺳﺖ داری ﺑﮑـﻦ‬
‫آنوﻗﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎرﻫـﺎ زﻫــﺮا وﻗﺘـﯽ ﻃــﺎﻗﺘﺶ ﺗﻤـﺎم ﻣــﯽﺷـﺪ ﺑﻠﻨــﺪ ﻣـﯽﺷــﺪ و درِ ﺳــﻠﻮل را‬
‫ﻣﯽﮐﻮﺑﯿﺪ و ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزد و ﻓﺤﺶ ﻣﯽداد ﮐﻪ ﭼﺮا آزادش ﻧﻤﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﺎ ﺗـﻼش‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ او راآرام ﮐﻨﯿﻢ ﭼﻮن ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﺑﺎزﻫﻢ او را زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‬
‫و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻻﺧﺮه زﯾﺮﺷﮑﻨﺠﻪ ﺗﻤﺎم ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺑﺎر ﻫﻢ دژﺧﯿﻤﺎن ﻣﯽآﻣﺪﻧـﺪ و‬
‫او را ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﻧﯿﻤـﻪﺑﯿﻬـﻮش ﺑـﺎ ﭘﺎﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪاﻧـﺪازۀ ﯾـﮏ ﻣﺘﮑـﺎ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕـﺮ از ﻫـﻢﺳـﻠﻮﻟﯿﻬﺎ‪ ،‬دﺧﺘـﺮی ﺑـﻮد ﺑـﻪﻧـﺎم ”ﻧـﻮری“ از ﻫـﻮاداران‬
‫ﻣﺠﺎﻫــﺪﯾﻦ در ﺷــﻤﺎل‪ .‬او را ﻫــﺮ روز ﺑــﺮای ﺑــﺎزﺟﻮﯾﯽ ﻣــﯽﺑﺮدﻧــﺪ و او ﺷــﺎﻫﺪ‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎی ﻫﻮﻟﻨﺎﮐﯽ در زﯾﺮزﻣﯿﻦ ‪ 209‬ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮏﺑﺎر او را ﺑﺮدﻧﺪ و ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﺗﺤﺖ‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ ﻫﻢ او را آنﺟﺎ ﻧﮕﻪداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺻـﺪای ﺑﻘﯿـﻪ را ﺑـﺸﻨﻮد و‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ را ﺑﺒﯿﻨﺪ و ﺑﻪاﯾﻦ ﺷـﮑﻞ ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ او را ﺑـﺸﮑﻨﻨﺪ وﻗﺘـﯽ از‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺑﻮد و ﻣﯽﮔﻔﺖ اﯾﻨﻬﺎ ﺟﻼداﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺦ‬

‫‪58‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﺑﻪﺧﻮد ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ ﻣﺮا ﺑﻪ زﯾﺮزﻣﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬آنﺟﺎ ﺗﺎرﯾﮏ ﺑـﻮد و دﯾﻮارﻫـﺎﯾﺶ ﺑـﺎ‬
‫ﮐﺎﺷﯿﻬﺎی ﺳﻔﯿﺪ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻗﺼﺎﺑﯿﻬﺎ‪ ،‬روی اﯾﻦ ﮐﺎﺷﯿﻬﺎ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺧﻮن‬
‫ﭘﺎﺷﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻠـﻮم ﻧﺒـﻮد ﮐـﻪ اﯾـﻦ اﻧـﺪازه ﺧـﻮن را ﭼﻄـﻮر روی دﯾﻮارﻫـﺎ‬
‫ﭘﺎﺷﯿﺪهاﻧﺪ ﯾﺎ ﭼﻄﻮر و از ﺑﺪن ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﭘﺎﺷﯿﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ وﻗﺘـﯽ دﻗـﺖ ﮐـﺮدم‬
‫دﯾﺪم ﻣﺮدان ﺟﻮاﻧﯽ را ﺑﻪﺷﮑﻞ ﻗﭙﺎﻧﯽ و ﯾﺎ واروﻧﻪ آوﯾﺰان ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌـﻀﯽ از‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺳﺮ و روی ﺧﻮﻧﯿﻦ ﻧﺎﻟﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ ﻫﯿﭻ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‬
‫و ﻫﯿﭻ ﺻﺪاﯾﯽ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﮑﺮﮐﻨﻢ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻗﭙﺎﻧﯽ آوﯾﺰان ﺑﻮد و ﺳـﺮوﺻـﻮرﺗﺶ ﺧـﻮﻧﯿﻦ ﺑـﻮد‪ ،‬ﭼﻨـﺪ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺎزﮐﺮد و ﻣﺮا دﯾﺪ‪ .‬اﻧﮕﺎرﮐﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﺴﯽ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﻪﺳـﺨﺘﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﻧﺎﻟﻪﯾﯽ ﺻﺪاﯾﻢ زد و ﮔﻔﺖ ﺧﻮاﻫﺮ ﺣﺎﻟﻢ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺪه‪ ،‬دﯾﮕﻪ دارم ﺗﻤـﻮم ﻣـﯽﮐـﻨﻢ‪،‬‬
‫ﺑﮕﻮﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﯿﭽﯽ ﺑﻪاﯾﻨﻬﺎ ﻧﮕﻔﺘﻪام و‪ ....‬ﻣﻦ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻢ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻗﻠﺒﻢ داﺷﺖ‬
‫ﻣﯽﺗﺮﮐﯿﺪ‪ .‬رﻓﺘﻢ زﯾﺮ ﭘﺎی او ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺮادر ﭘﺎﯾـﺖ را روی ﮐﻤـﺮ ﻣـﻦ‬
‫ﺑﮕﺬار ﺗﺎ ﻓـﺸﺎر روی دﺳـﺘﻬﺎﯾﺖ ﮐـﻢ ﺑـﺸﻮد‪ .‬ﺧـﻮاﻫﺶ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ! وﻟـﯽ او ﻗﺒـﻮل‬
‫ﻧﻤﯽﮐﺮد و ﻓﻘﻂ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻫﯿﭽﯽ ﺑﻪآﻧﻬﺎ ﻧﮕﻔﺘﻪام‪ .‬وﻟﯽ ﻣﻦ ﺧﻮدم رﻓﺘﻢ و زﯾﺮ‬
‫ﭘﺎﯾﺶ ﭼﻤﺒﺎﺗﻤﻪ زدم ﭘﺸﺘﻢ را ﺗﮑﯿﻪﮔﺎه ﭘﺎﻫﺎی او ﮐﻪ آوﯾﺰان ﺑﻮد‪ ،‬ﮐـﺮدم‪ .‬وﻟـﯽ او‬
‫دﯾﮕﺮ ﺟﻮاﺑﻢ را ﻧﻤﯽداد‪.‬‬
‫”زﻫﺮا“ را روزاﻧﻪ و ﻫﺮ روز ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪاﯾﻦ وﺣـﺸﺘﮑﺪه ﻣـﯽﺑﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫”زﺑﯿﺪه“ و ﺧﺎﻧﻮادۀ ”ﺣﺰباﻟﻠﻬﯽ“ اش‬

‫ﯾــﮏ دﺧﺘــﺮ ﻋﺠﯿــﺐ و ﻏﺮﯾــﺐ دﯾﮕــﺮ ﻫــﻢ درآن ﺳــﻠﻮل ﺑﻮدﮐــﻪ ﺑــﺴﯿﺎر‬
‫ﻧﺎﻫﻤﮕﻮن و ﻧﺎﻣﺄﻧﻮس ﺑﺎ ﺑﻘﯿﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﮐﻤﯽ ﺧﻞوﺿﻊ ﻣـﯽرﺳـﯿﺪ‪ ،‬در‬

‫‪59‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫وﻫﻠﻪ اول ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻔﻬﻤﻢ او ﮐﯿﺴﺖ وﻗﺘﯽ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪم و ﮐﻤﯽ ﻓﻀﺎ دﺳﺘﻢ آﻣﺪ و‬
‫ﺑﻌﺪ از آﺷـﻨﺎ ﺷـﺪن ﺑـﺎ ﻫـﻢﺳـﻠﻮﻟﯿﻬﺎ‪ ،‬ﻓﻬﻤﯿـﺪم اﺳـﻤﺶ ”زﺑﯿـﺪه“ و اﻫـﻞ ﯾﮑـﯽ از‬
‫روﺳﺘﺎﻫﺎی ﺷﻤﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺣﺰباﻟﻠﻬﯽ و ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﭘـﺪرش‬
‫در ﺷﻬﺮ ﺧﻮدﺷﺎن رﺋﯿﺲ ﮐﻤﯿﺘﻪ ﺑﻮد و ﻣـﺮدم را ﺷـﻼق ﻣـﯽزد‪ .‬از ﺣـﻀﻮر او در‬
‫ﺟﻤﻊ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﺘﻌﺠـﺐ ﺑـﻮدم‪ .‬اول ﮔﻔـﺘﻢ او را ﺣﺘﻤـﺎً ﺑـﺮای ﺟﺎﺳﻮﺳـﯽ اﯾـﻦﺟـﺎ‬
‫آوردهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم درﺑﯿﺎورم ﮐﻪ ﮐﯿﺴﺖ‪ .‬ﺧﻮدش ﺑﺮاﯾﻢ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‬
‫ﮐﻪ داﻧﺶآﻣﻮز ﺑﻮده و ﺑﺎ ﭘﺴﺮﻫﺎ دوﺳﺖ ﺷﺪه و رواﺑﻂ ﻧﺎﻣﺸﺮوع ﺑﺎ ﻣﺮدﻫـﺎ داﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﮔﻔﺘﻢ ﻣﮕﺮ ﭘﺪر ﺗـﻮ ﺑـﻪﺧـﺎﻃﺮ راه رﻓـﺘﻦ ﻋـﺎدی ﯾـﮏ زن و ﻣـﺮد در‬
‫ﺧﯿﺎﺑﺎن آﻧﻬﺎ را ﺷﻼق ﻧﻤﯽزﻧﻨﺪ ﭘﺲ ﺗﻮ ﺑﺎ ﭼﻪ ﺗﻮﺟﯿﻬﯽ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ را ﻣﯽﮐـﺮدی؟‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺎده ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺻﯿﻐﻪ ﻣﯽﺷﺪم! ﯾﻌﻨﯽ ﺑـﺎ ﮐـﻼه ﺷـﺮﻋﯽ ﺳـﺎﺧﺖ آﺧﻮﻧـﺪﻫﺎ‬
‫ﻓﺎﺣﺸﮕﯽ ﻣﯽﮐﺮده وﻟﯽ ﻣﺮدم ﻋﺎدی ﺷﻼﻗﺶ را ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ ﻣﺠﺮی اﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﻢ‬
‫ﺑﺮادران و ﭘﺪر و داﻣﺎد و ﺧﻼﺻـﻪ ﺧـﺎﻧﻮاده او ﺑﻮدﻧـﺪ و او ﺧـﻮدش ﻗﺮﺑـﺎﻧﯽ اﯾـﻦ‬
‫رواﺑﻂ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﻓﺎﺳﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از او ﭘﺮﺳﯿﺪم ﭼﻄﻮر ﺷﺪ آﻣﺪی اﯾﻦﺟﺎ؟ و از‬
‫آنﭼــﻪ ﮔﻔــﺖ ﻣﺘﻮﺟــﻪ ﺷــﺪم ﮐــﻪ درآن ﺷــﻬﺮ ﮐﻮﭼــﮏ اﯾــﻦ ﻣــﺴﺄﻟﻪ ﺧــﺎﻧﻮاده‬
‫ﺣﺰباﻟﻠﻬﯽ آﻧﻬﺎ را زﯾﺮ ﻋﻼﻣـﺖ ﺳـﺆال ﺑـﺮده اﺳـﺖ و آﻧﻬـﺎ او را ﺑـﻪﺗﻬـﺮان ﻧـﺰد‬
‫ﺧﻮاﻫﺮ و ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮاﻫﺮش ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑـﯿﺶ ازاﯾـﻦ‬
‫ﺧﺮاﺑﮑﺎری ﻧﮑﻨﺪ و ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮﺷﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮاﻫﺮش ﻫﻢ ﺑﺮای اﯾﻦﮐﻪ او را‬
‫ﮐﻤﯽ ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬او را ﺑﻪ”اوﯾﻦ“ آورده و زﻧﺪاﻧﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﮔﻔﺘﻪ ”زﺑﯿﺪه“‪،‬‬
‫ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮاﻫﺮش در ”اوﯾﻦ“ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ”زﺑﯿﺪه“ را ﻫـﻢ ﻣـﯽﺑﺮدﻧـﺪ و ﺑﺮﻣـﯽﮔﺮداﻧﺪﻧـﺪ و ﺑـﻪﻗـﻮل ﺧـﻮدش‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﭘﺲ ﻣﯽداد و ﻣﯽﮔﻔﺖ آﻧﻬـﺎ دﻧﺒـﺎل ردی از ﭘـﺴﺮی ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ او‬
‫دوﺳﺖ ﺑﻮده و ﻇﺎﻫﺮاً آن ﭘﺴﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﻦ ﺧـﺎﻧﻮادۀ ﻣـﺎ را ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ‬

‫‪60‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻦ دﻟﻢ ﻧﻤﯽآﯾﺪﮐﻪ آدرس او را ﺑﺪﻫﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ دروغ ﻣﯽﮔﻔـﺖ و آدرس‬
‫و اﺳﻢ او را داده ﺑﻮد وﻟﯽ ﮔﻮﯾﺎ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل ﻣﻮﺿـﻮع ﭘـﯿﭻ‬
‫ﺧﻮرده ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮏﺑﺎرﮐﻪ از ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدی ﻧﺪاﺷـﺖ و ﺑـﻪﺷـﺪت‬
‫ﺗﺮﺳﯿﺪه و ﺑﻬﺖزده ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻦﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮادۀ ”زﺑﯿﺪه“ ﭘﺎﺳﺪار و ﺣﺰباﻟﻠﻬـﯽ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﺎرﻫﺎی آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯾﺶ ﻗﺒﺤﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و اﺻـﻼً در آن ﻓـﻀﺎ ﺑـﺰرگ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ وﻗﺘﯽ در زﻧﺪان از ﻧﺰدﯾﮏ و ﺷـﺒﺎﻧﻪروز اﻋﻤـﺎﻟﯽ راﮐـﻪ ﺑـﻪﺳـﺮ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‬
‫ﻣﯽآوردﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽدﯾﺪ‪ ،‬دﭼﺎر ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺟﺪی ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪاﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻫﻤﺪردی‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬آنروز ﺗﺎ وارد ﺳﻠﻮل ﺷﺪ و ﺑﻬﺖزده ﺑﻮد ﭘﺮﺳﯿﺪم ﭼﯽ ﺷﺪه؟ ﭼﺮا ﻣﺜـﻞ‬
‫آدﻣﻬﺎی ﺑﺮقﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهﯾﯽ؟ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﺷﻮﻫﺮ ﺧﻮاﻫﺮم را دﯾـﺪم‪ ،‬ﺧـﻮدش ﺑـﻮد‪.‬‬
‫اول از ﺻﺪاﯾﺶ او را ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪﻃﺮف ﺻﺪا ﺑﺮﮔـﺸﺘﻢ دﯾـﺪم روی ﺻـﻮرﺗﺶ را‬
‫ﺑﺎ ﻧﻘﺎب ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه و ﺧﻮاﻫﺮی را ﺑـﻪﺗﺨـﺖ ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﺑـﺴﺘﻪ و داردﮐﺎﺑـﻞ ﻣـﯽزﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺘﺶ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم‪ ،‬او ﯾﮏ دﺳﺘﺶ از ﻣﭻ ﻗﻄﻊ اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪم ﮐﻪ‬
‫ﺧﻮد اوﺳـﺖ‪ .‬ﮐﺎﺑـﻞ را دور ﻣﭽـﺶ ﺑـﺴﺘﻪ ﺑـﻮد و ﺑـﻪﺷـﺪت ﺑـﺮ ﺑـﺪن آن ﺧـﻮاﻫﺮ‬
‫ﻣـﯽﮐﻮﺑﯿــﺪ‪ .‬ﺧﯿﻠـﯽ ﻣﺤﮑــﻢ ﻣـﯽزد! ﺧﯿﻠـﯽ وﺣـﺸﺘﻨﺎک ﺑــﻮد! ﭘـﺲ او ﻫــﻢ ﯾــﮏ‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪﮔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ در ”اوﯾـﻦ“ ﮐـﺎرﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﮐـﺎرش اﯾـﻦ‬
‫ﺑﻮده؟ ”زﺑﯿﺪه“ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮد و ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮد ﭘﺲ او ﺷﮑﻨﺠﻪﮔـﺮ ﺑـﻮده! ﺑـﺎورم‬
‫ﻧﻤﯽﺷـﻮدﮐﻪ او ﺷـﮑﻨﺠﻪﮔـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﺳـﻢ ﺷـﻮﻫﺮ ﺧـﻮاﻫﺮش را ﭘﺮﺳـﯿﺪم‪ ،‬ﮔﻔـﺖ‬
‫اﺳﻤﺶ ”اﻟﯿﺎس ﺑﺮادران“ ﺑﻮده و ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ داﻧﺸﺠﻮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮﯾﺎ ”زﺑﯿـﺪه“ٔ‬
‫ﺑﯿﭽﺎره از ﻫﻨﺮ ﺧﻤﯿﻨﯽ در ﺗﺒﺪﯾﻞ داﻧﺸﺠﻮ ﺑﻪﺷـﮑﻨﺠﻪﮔـﺮ و اﻧـﺴﺎن ﺑـﻪدﯾـﻮ ﭼﯿـﺰی‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪﻫﺮ ﺣﺎل ”زﺑﯿﺪه“ را ﺑﻌـﺪ از ﭼﻨـﺪ روز از ﭘـﯿﺶ ﻣـﺎ ﺑﺮدﻧـﺪ و ﻓﮑـﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ آزاد ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﺳﺎﺳﺎً او زﻧﺪاﻧﯽ ﻧﺒﻮد و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﯾﮏ ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺧـﺎﻧﻮادﮔﯽ‬
‫در ﮐﺎر ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪61‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺗﯿﺮﺑﺎران در ﮔﺎه و ﺑﯿﮕﺎه‬

‫در‪ ،209‬ﻫﺮ روز ﺣﺪود ﺳﺎﻋﺖ ‪ 6‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮﮐﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ دادن ﺷﺎم ﻫـﻢ‬
‫ﺑﻮد ﺻﺪای ﻣﻬﯿﺐ و وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﻣﯽآﻣﺪ ﻣﺜﻞ ﮐﺎﻣﯿﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎر زﯾﺎدی از آﻫـﻦ را‬
‫ﯾﮏﻣﺮﺗﺒﻪ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺴﺘﯿﻢ ﺑﻔﻬﻤـﯿﻢ ﺻـﺪای‬
‫ﭼﯿﺴﺖ آنﻫﻢ دم ﻏﺮوب‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ دارﻧﺪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﺳﺎزی ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‬
‫و اﯾﻦ ﺗﺼﻮر ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﯾﮏ ﺷﺐ ﯾﮑﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ وﻗﺘـﯽ از ﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﯾﮏ ﻋﺪه را ﺑﺮای اﻋﺪام ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و آنﺷﺐ ﺻﺪای ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪن‬
‫ﺗﯿﺮآﻫﻨﻬﺎ ﺧﯿﻠﯽ وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﺘﺮ از ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑـﻪﮔﻮﺷـﻤﺎن رﺳـﯿﺪ‪ .‬ﻫﻤـﻪ اﻧﮕـﺎر در ﯾـﮏ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪﯾﮏ ﻧﺘﯿﺠﮥ واﺣﺪ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺑﺎ ﺻﺪای ﺧﻔﻪ ﻓﺮﯾﺎد زدﯾﻢ‪ ،‬ﺗﯿﺮﺑﺎران! اﯾﻦ‬
‫ﺻﺪای ﺗﯿﺮﺑﺎران اﺳﺖ! اﯾﻦ ﺻﺪای ﺷﻠﯿﮏ ﻫﻤﺰﻣﺎن دﻫﻬﺎ ﺳﻼح ﺑﻮدﮐﻪ ﺑـﻪﺳـﻤﺖ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ آﺗﺶ و ﺳﺮب ﻣﺬاب ﻣﯽﮔﺸﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﮑﻮت دردﻧـﺎک و ﺳـﻨﮕﯿﻨﯽ ﺣـﺎﮐﻢ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻫﻤـﻪ در ﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ دور ﻫـﻢ ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑـﻮدﯾﻢ و ﺳـﻮپ رﻗﯿﻘـﯽ را ﮐـﻪ‬
‫ﺑــﻪﻋﻨــﻮان ﺷــﺎم داده ﺑﻮدﻧــﺪ ﺟﻠﻮﻣــﺎن ﻗــﺮار داﺷــﺖ‪ ،‬ﺳــﺮود ﻣــﯿﻬﻦ ﺷــﻬﯿﺪان را‬
‫ﻧﺠﻮاﮐﺮدﯾﻢ‪:‬‬
‫ای اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﯿﻬﻦ ﺷﻬﯿﺪان‪ ،‬ای ﻣﻬﺪ ﺟﺎودان ﺷﯿﺮان‬
‫ﺑﻮدم ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻄﺮﻓﺮاوان‪ ،‬ﺗﺎﮔﺮدم از ﻣﺠﺎﻫﺪان‬
‫ﺟﺎن ﻓﺪای ﺧﻠﻖ اﯾﺮان ﮐﺮدم آﺧﺮ ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن…‬
‫وﻟــﯽ رژﯾــﻢ ﺧﻤﯿﻨــﯽ ﻧــﻪ ﻓﻘــﻂ در ﺻــﺒﺤﮕﺎﻫﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑــﻪ در ﺷــﺎﻣﮕﺎﻫﺎن و‬
‫ﺻﺒﺤﮕﺎﻫﺎن و در ﻫﺮ زﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ را ﺗﯿﺮﺑﺎران ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺮای ﮐـﺸﺘﺎر زﻣـﺎن‬
‫ﺧﺎﺻﯽ ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺳﺎدﮔﯽ ﻫﻤﺎن راﮐـﻪ درﮐﺘﺎﺑﻬـﺎ ﺧﻮاﻧـﺪه ﯾـﺎ ﺷـﻨﯿﺪه‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ اﻋﺪاﻣﯽ را ﻫﻨﮕﺎم ﺳﭙﯿﺪه ﺻﺒﺢ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﻫﻤﻮاره ﺻﺒﺤﻬﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻏﺬا ﻧﻤﯽﺧﻮرد و ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﺳﺮ ﭘـﺎﯾﯿﻦ در ﺳـﮑﻮت ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬دﯾـﺪم‬
‫‪62‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﻗﺎﺷﻖ ”زﻫﺮا“ ﻟﺮزان ﺑﻪﺳﻤﺖ ﺑﺸﻘﺎﺑﺶ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد وﻟﯽ ﻗﺒﻞ ازآن ﻗﻄﺮات اﺷﮏ‬
‫او ﯾﮑﯽ ﯾﮑﯽ در ﺑﺸﻘﺎب ﺳﻮﭘﺶ ﻣﯽﭼﮑﯿﺪ و او ﻣﺜﻞ آدﻣﻬﺎی ﻣﺴﺦﺷﺪه ﻫﻢﭼﻨﺎن‬
‫ﮐﻪ اﺷﮑﻬﺎﯾﺶ ﺟﺎری ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺎﺷﻘﯽ ﺳﻮپ را ﺑﻪآراﻣﯽ در دﻫﺎﻧﺶ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻤﯽ ﺑﻌﺪﮐﻪ ﺳﺮود ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪﺧﻮد آﻣﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑـﻪﯾﮑـﯽ از ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﮔﻔـﺘﻢ‬
‫ﻗﻼب ﺑﮕﯿﺮد ﺗﺎﺑﺘﻮاﻧﻢ ﺧﻮدم را ﺑﻪﭘﻨﺠﺮهﯾﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻی دﯾﻮار ﺑﻮد ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ‬
‫ﭼﯿﺰی ﺑﺒﯿﻨﻢ ﯾﺎ ﺑﺸﻨﻮم‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻠﻢ ﯾﮏ دﯾﻮار ﺑﻮد و ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰدﯾﺪه ﻧﻤﯽﺷـﺪ‪ ،‬وﻟـﯽ‬
‫ﺻﺪای ﺗﮏﺗﯿﺮﻫﺎ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﺗﯿﺮ ﺧﻼص ﺑﻮد ﻣﯽآﻣـﺪ و ﺷـﻤﺮدﯾﻢ ﺑـﯿﺶ از‪120‬‬
‫ﺗﮏﺗﯿﺮ ﺷﻠﯿﮏ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻧﺸﺎﻧﮥ ﮐﺸﺘﺎر ‪120‬اﻧﺴﺎن! و اﯾﻦ دﯾﮕﺮ ﮐﺎر ﺛﺎﺑﺖ ﻫﺮ ﺷﺐ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺻﺪای ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪن ﺗﯿﺮآﻫﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺳﺮود ﻣﯿﻬﻦ ﺷﻬﯿﺪان و ﺳﭙﺲ ﺑﺎﻻ ﮐـﺸﯿﺪن از‬
‫ﭘﻨﺠﺮه ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺗﮏ ﺗﯿﺮﻫﺎ را ﺑﺸﻤﺎرﯾﻢ و ﮐﺸﺘﺎرﻫﺎی ﺟﻤﻌـﯽ رژﯾـﻢ را ﺷـﻤﺎرش‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﻣﺎدرﮐﺒﯿﺮی‪ 1‬را اﻋﺪام ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﯿﺶ از‪ 220‬ﺗـﮏﺗﯿـﺮ ﺷـﻤﺎرش‬
‫ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ و ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮدﻣﺎن را در ﻟﺤﻈـﺎﺗﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺗﮏﺗﯿﺮﻫﺎ را ﯾﮑﯽ ﯾﮑﯽ ﻣﯽﺷﻤﺮدﯾﻢ و ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐـﻪ ﻣﻌﻨـﯽ ﻫـﺮ ﯾـﮏ از آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻧــــــــــﺎﺑﻮدی ﯾﮑــــــــــﯽ از آﻧﻬﺎﺳــــــــــﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺻــــــــــﯿﻒ ﮐــــــــــﻨﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺮگ ”ﻃﻮﺑﯽ”‪” ،‬ﻓﻬﯿﻤﻪ”‪” ،‬ﻧﺎﻫﯿـﺪ“ و… ﻫﻤﺎﻧﻬـﺎ ﮐـﻪ ﭼﻘـﺪر دوﺳﺘـﺸﺎن داﺷـﺘﻢ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎر ﺗﯿﺮﻫﺎی ﺧﻼص از ‪ 50‬و ‪ 60‬و ‪ 80‬و ‪ 100‬ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ و ﻫﻢﭼﻨﺎن‬
‫اداﻣﻪ داﺷﺖ و ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﯽ ﺑﻪﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﻗﻠﺒﻬﺎ ﺑﻪﺣﻨﺠـﺮه ﻣـﯽرﺳـﯿﺪ‪،‬‬
‫ﺻﺪای ﻫﺮ ﺗﯿـﺮ در اﻋﻤـﺎق وﺟـﻮد ﻃﻨـﯿﻦاﻧـﺪاز ﻣـﯽﺷـﺪ و ﻣﻐـﺰ آدم ﮔـﻮﯾﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﻮد‪ .‬و وﻗﺘﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﻪﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻣﯽداﻧﺴﺘﯽ ﮐـﻪ ﻫﯿـﻮﻻ‬

‫‪ - 1‬از زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺳﺮﺷﻨﺎس ﺳﯿﺎﺳﯽ زﻣﺎن ﺷﺎه و ﮐﺎﻧﺪﯾﺪای ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ در اوﻟﯿﻦ دورۀ ﻣﺠﻠـﺲ‬
‫از ﺗﻬﺮان ﮐﻪ از اﺳﻄﻮرهﻫﺎی ﻣﻘﺎوﻣﺖ در زﻧﺪاﻧﻬﺎی ﺧﻤﯿﻨﯽ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﯽرود‪.‬‬
‫‪63‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻫﻢﭼﻨﺎن ﺗﺸﻨﻪ اﺳﺖ و ﺗﻨﻮره ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ .‬راﺳﺘﯽ ﻓﺮدا ﻧﻮﺑـﺖ ﮐﯿـﺴﺖ و ﻓـﺮدا ﺷـﺐ‬
‫ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ اﻋﺪام ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ؟ ﻣﻦ ﭼﯿﺰﻫـﺎی زﯾـﺎدی درﺑـﺎرۀ اردوﮔﺎﻫﻬـﺎی‬
‫ﻣﺮگ ﻧﺎزﯾﻬﺎ ﺧﻮاﻧﺪهام‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ اﮐﺜﺮاً ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن ﺧﻮد را ﺑﯽﺧﺒﺮ و در‬
‫ﻏﻔﻠﺖ ﻣﯽﮐﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪﺑﻬﺎﻧﮥ اﺳﺘﺤﻤﺎم ﺑﻪاﺗﺎﻗﻬﺎی ﮔﺎز ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﺑﻌـﺪ…‬
‫اﻣﺎ در ”اوﯾﻦ“ و دﯾﮕﺮ زﻧﺪاﻧﻬﺎی ﺧﻤﯿﻨﯽ آدﻣﻬﺎ را اول ﺗﮑﻪﭘﺎره ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﻌـﺪ‬
‫روزﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻔﺘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻬﺎ و ﺣﺘﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎ زﯾﺮ ﭼﻨﮕـﺎل ﻣـﺮگ ﻧﮕـﻪﻣـﯽداﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻠـﻮ‬
‫ﭼﺸﻤﺸﺎن ﻋﺰﯾﺰﺗﺮﯾﻦ ﮐﺴﺎﻧﺸﺎن را ﻣـﯽﮐـﺸﺘﻨﺪ و آﺧـﺮ ﺳـﺮ ﺧﻮدﺷـﺎن را‪ .‬راﺳـﺘﯽ‬
‫اﺷﺮف )رﺟﻮی( ﺷﻬﯿﺪ ﭼﻪ ﺧﻮب ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺟﻬـﺎن ﺧﺒـﺮدار ﻧـﺸﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺮ ﻣﻠـﺖ‬
‫اﯾﺮان ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫درﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻣﺪت ﺑﻪﻧﻮﻋﯽ ﺑﺎ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ در ارﺗﺒﺎط ﺑﻮدم و ﺧﺒـﺮ ﺳـﻼﻣﺘﯽ او‬
‫را داﺷﺘﻢ او در ﯾﮑﯽ از ﺳﻠﻮﻟﻬﺎی راﻫﺮو ﭘﺸﺘﯽ ﻣﺎ ﺑﻮد در ﺳـﺎﻋﺎﺗﯽ ﮐـﻪ اﺣـﺴﺎس‬
‫ﻣﯽﮐﺮدم ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﻮت ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻪ ﻗﺮارداد ﺑﯿﻦ ﻣـﺎ ﺑـﻮد‪ ،‬او را ﺻـﺪا‬
‫ﻣﯽزدم و او ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎ ﺳﻮت ﺟﻮاﺑﻢ را ﻣﯽداد ﯾﮑﯽ دو ﺑﺎر ﻫﻢ ﺻﺪاﯾﺶ را ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﮕﻮﻣﮕﻮ ﻣﯽﮐﺮد ﺷﻨﯿﺪم‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﺎن ﺟﺴﻮر و ﺷﺠﺎع و ﭘﺮﺻﻼﺑﺖ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮏﺑﺎر ﻫﻢ ﺻﺪای ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪ درآوردﮐﻪ ﮐﻠﯽ ﺧﻨﺪﯾﺪﯾﻢ ﻣﻦ ﻣﯽداﻧـﺴﺘﻢ ﮐـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﺻﺪای ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ اﺳﺖ ﭼﻮن زﻣﺎن داﻧﺸﺠﻮﯾﯽ ﯾﮑﯽ از ﺗﻔﺮﯾﺤﺎﺗﻤـﺎن ﻫﻤـﯿﻦ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦﮐﺎر او ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪاران ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻓﺮﯾﺎدزﻧﺎن وارد ﺑﻨﺪﻫﺎ ﺷﺪه و‬
‫ﻓﺤﺎﺷﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﻤﺎن ﻣـﯽﮐـﺮد و‬
‫ﻫﺮ ﺑﺎر ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از اﯾـﻦ ﻧـﻮع ﮐﺎرﻫـﺎ را ﻣـﯽﮐـﺮد‪ .‬ﭘﺎﺳـﺪاران ﻫـﻢ ﮔـﺎﻫﯽ ﮐﻤـﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻔﺮ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮده و ﺑﺮای ﺗﻨﺒﯿﻪ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎز ﻫـﻢ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ از اﯾﻦ ﮐﺎر ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻮع ﻣﻘﺎوﻣﺖ و اﯾﺠﺎد روﺣﯿﻪ ﭘﺮﻧـﺸﺎط در آن ﺟﻬـﻨﻢ‬
‫ﻣﺮگ ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﺮﻧﻤﯽداﺷﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﮐﺎرﻫـﺎ اداﻣـﻪ داﺷـﺖ‪ .‬ﻣـﻦ ﻫـﻢ ﺑـﻪﻫﻤـﯿﻦ‬

‫‪64‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫راﺿﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل زﻧﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻢ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬

‫دﺧﺘﺮک ﺳﺮخﭘﻮﺳﺖ‬
‫ﯾﮑــﯽ دﯾﮕــﺮ از ﻫــﻢﺳــﻠﻮﻟﯿﻬﺎی ﻣــﻦ‪”،‬ﮐﺒــﺮی ﻋﻠﯿــﺰاده“ ﺑــﻮد ﮐــﻪ او ﻫــﻢ‬
‫ﻫﻤﮑﻼﺳﯽام ﺑﻮد‪”.‬ﮐﺒﺮی“‪ ،‬دﺧﺘﺮی ﺳﺎﮐﺖ و ﺑـﺴﯿﺎر زﺣﻤـﺘﮑﺶ و ﻓـﻮق اﻟﻌـﺎده‬
‫ﻣﺤﺠﻮب ﺑﻮد و ﺑﯿﻤﺎران ﺧﯿﻠﯽ او را دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در دورۀ داﻧـﺸﺠﻮﯾﯽ ﭼـﻮن‬
‫ﻣﻮﻫﺎی ﺻﺎف ﺑﺮاﻗﯽ داﺷﺖ و ﻓﺮﻗﺶ را از وﺳﻂ ﺑﺎز ﻣﯽﮐﺮد و ﭼﻬﺮۀ اﺳـﺘﺨﻮاﻧﯽ‬
‫و ﻇﺮﯾﻒ و ﭘﻮﺳﺘﯽ ﺳﺒﺰه داﺷﺖ‪ ،‬اﺳﻢ او را ﺳـﺮخﭘﻮﺳـﺖ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑـﻮدﯾﻢ و در‬
‫ﺟﻤﻊ ﺧﻮدﻣﺎن در ﺧﻮاﺑﮕﺎه داﻧﺸﺠﻮﯾﯽ‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻪ دور ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ‪ ،‬ﯾﮏ‬
‫ﻧﻮار دورﺳﺮش ﻣﯽﺑﺴﺘﯿﻢ ﺑﺎ ﺳﺮوﺻﺪا‪ ،‬ادای رﻗﺺ ﺳﺮخﭘﻮﺳﺘﻬﺎ را درﻣﯽآوردﯾﻢ‬
‫و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﺣﺎﻻ آن ﺳـﺮخﭘﻮﺳـﺖ ﮐﻮﭼـﮏ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻣـﻦ ﺑـﻮد‪ .‬در‬
‫ﺳﻠﻮل و ﺑﺎ ﭘﺎﻫﺎﯾﯽ آشوﻻش‪ ،‬اﻣﺎ در ﻧﮕﺎﻫﺶ ﻫﻤﺎن ﺑﺮق ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ‪ ،‬ﺑﺮق ﻣﺤﺒـﺖ‬
‫ﻣﯽدرﺧﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫”ﮐﺒﺮی“ ﻫﻢ درﺧﯿﺎﺑﺎن دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺣﯿﻦ دﺳﺘﮕﯿﺮی ﻣﺪارﮐﯽ را ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺖ ﺧﻮرده ﺑﻮد و ﭘﺎﺳﺪارﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪآﻧﻬﺎ دﺳـﺖ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪاﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﮐﯿﻨﮥ ﺷﺪﯾﺪی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪاو داﺷﺘﻨﺪ و او را از ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ‬
‫ﺑﺮده و ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را ﻣﺘﻼﺷﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨـﺎن ﮐـﻪ ﺗـﺎ ﻣـﺪﺗﻬﺎ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺴﺖ راه‬
‫ﺑﺮود‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ او را دﯾﺪم ﺗﺎزه ﮐﻤﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ اﻓﺮاد دﯾﮕﺮ‬
‫و ﮐﻤﯽ ﻫﻢ ﺑﺎ اﺗﮑﺎی ﮐﻨﺎر ﮐﻒ ﭘﺎﯾﺶ راه ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬ﭘﺎﯾﺶ ﻋﻔـﻮﻧﯽ ﺷـﺪه ﺑـﻮد و‬
‫اﻣﮑﺎن رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ او را در ﺳﻠﻮل ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ .‬ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ﻃﻮری ﺑﻮد ﮐـﻪ ﺣﺘﻤـﺎً ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﻋﻤﻞ ﭘﯿﻮﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ ﺧﻮدش ﻣﯽﮔﻔﺖ ﻣﺮا ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺎزﺟﻮﯾﻢ ﮔﻔﺘـﻪ‬
‫ﮐﻪ اﻋﺪاﻣﯽ ﻫﺴﺘﻢ ﭼﻮن ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳﺪاران از ﺷﻤﺎﻟﯿﻬﺎ ﮐﯿﻨﮥ ﻋﺠﯿﺒﯽ داﺷﺘﻨﺪ‬

‫‪65‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺷـﻤﺎﻟﯿﻬﺎ ﻫﻤـﻪ ﺿـﺪاﻧﻘﻼب ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪،‬ﭼﺮا ﮐـﻪ در ﺷـﻤﺎل‪ ،‬ﻫـﻮاداران‬

‫ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ از ﻫﻤﻪ ﺟـﺎ ﺑﯿـﺸﺘﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ‪” .‬ﮐﺒـﺮی“ ﮔﻔـﺖ ﺑـﻪﻣﺤـﺾ اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﭘـﺎﯾﻢ‬
‫ﺑﻪﺷﮑﻨﺠﻪﮔﺎه رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪﮔﺮ ﮔﻔﺖ اول ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺑﻮدﻧﺖ‬
‫ﻣﯽزﻧﻢ و ﯾﮏ ﻧﻔﺲ زد و ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺖ ﺣﺎﻻ ﺳﻬﻢ ﺧﻮدت را ﻣﯽزﻧﻢ ﮐـﻪ ﻣـﻦ ﻫـﻢ‬
‫ﺑﻪروﯾﺶ ﺗﻒ ﮐﺮدم‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ در ﺷﮑﻨﺠﻪﮔﺎﻫﻬﺎی رژﯾﻢ ﺑـﻮده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﻓﻘﻂ ‪ 6 ،5‬ﺿﺮﺑﮥ ﺷﻼق ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻔﻬﻤﺪ ﮐﻪ ﺗـﻒ ﮐـﺮدن‬
‫ﺑﻪروی ﺑﺎزﺟﻮ‪ ،‬آن ﻫﻢ ﺑﻌﺪ از ﺧﻮردن ﺻﺪﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ!‬
‫”ﮐﺒﺮی“ را ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺮای ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑـﻪﻫﻤـﺎن ﭘﺎﻫـﺎی ﻣﺠـﺮوح و‬
‫روی ﻫﻤﺎن زﺧﻤﻬﺎ ﻣﺠﺪداً ﮐﺎﺑﻞ زدﻧﺪ‪ .‬ﯾـﮏﺑـﺎر ﺑﻌـﺪ از ﺑﺎزﮔـﺸﺖ از ﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ‬
‫ﮔﻔﺖ‪” ،‬ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ را دﯾﺪم‪ ،‬در اﺗﺎق ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪاو ﺑﮕﻮﯾﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ در ﯾﮏ ﺳﻠﻮل ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪاو ﮔﻔـﺘﻢ آﯾـﺎ ﺑـﺎز ﻫـﻢ اﻣﮑـﺎن دارد ﮐـﻪ او را‬
‫ﺑﺒﯿﻨﯽ ﮔﻔﺖ ﺷﺎﯾﺪ و ﻣﻦ ﻧﺎﻣﻪﯾﯽ در ﯾﮏ ﮐﺎﻏﺬ ﮐﻮﭼﮏ ﺑـﺮای ﺗﻬﻤﯿﻨـﻪ ﻧﻮﺷـﺘﻢ و‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ او را دﯾﺪی در ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻪاو ﺑﺪه‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ در زﻧـﺪاﻧﻬﺎی ﺧﻤﯿﻨـﯽ‪ ،‬آن‬
‫ﻫﻢ زﯾﺮ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ‪ ،‬از ﻗﻠﻢ و ﮐﺎﻏﺬ ﺧﺒﺮی ﻧﯿـﺴﺖ و ﻣـﻦ ﯾـﮏ ﺗـﻮﯾﯽ ﺧﻮدﮐـﺎر و‬
‫ﻣﻘﺪاری ﮐﺎﻏﺬ را ﻣﻮﻗﻌﯽﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم از اﺗﺎق ﺑﺎزﺟﻮ ﮐﺶ رﻓﺘـﻪ‬
‫ﺑﻮدم و آﻧﻬﺎ را در ﻟﺒﮥ ﭘﻨﺠـﺮه ﺑـﺎﻻی ﺳـﻠﻮل ﭘﻨﻬـﺎن ﮐـﺮده ﺑـﻮدم و از آﻧﻬـﺎ ﺑـﺮای‬
‫ﻣﻮاردی از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ ﯾـﮏ ﻧﺎﻣـﻪ ﻫـﻢ‬
‫آﻣﺎده داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ﮐﻪ اﮔﺮﺧﻮدم ﺑﻪ ﻫﺮ دﻟﯿﻠﯽ ﺑﺎ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ روﺑﺮو ﺷﺪم ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﻢ‬
‫در ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎز ﻫﻢ از وﺿﻌﯿﺖ ﺧﻮدم و اﺧﺒـﺎر و اﻃﻼﻋـﺎت و دﺳـﺘﮕﯿﺮﯾﻬﺎی ﺟﺪﯾـﺪ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮدم و در ﺟﯿﺒﻢ ﺑﻪﺻﻮرت ﻟﻮﻟﮥ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدم و ﻣﺘﺮﺻـﺪ‬
‫ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻮدم‪ .‬ﻓﺮﺻﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪﻃﻮر اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﻪاﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ‪:‬‬
‫”زﻫﺮا“ اﻏﻠﺐ در ﺣﻤﺎم ﺣﺎﻟﺶ ﺑﻪﻫﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬ﯾﮏ روز ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ زﺑﯿﺪه‬

‫‪66‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫او را ﺑﺮای ﺣﻤﺎم ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﺳﻠﻮل را ﺑﻪﺷـﺪت ﮐﻮﺑﯿﺪﻧـﺪ و ﯾـﮏ‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﮔﻔﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﺳﺮﯾﻊ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﻫﺮﭼﻪ داﺷـﺘﻢ ﭘﻮﺷـﯿﺪم و‬
‫از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺧـﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐـﺮدم ﭼـﻮن ﺻـﺪا ﮐـﺮدن اﯾـﻦﻃـﻮری اﻏﻠـﺐ ﺑﺮﮔـﺸﺖ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﯿﺮون آﻣﺪم‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪاری ﮐﻪ ﻣﺮا ﺻﺪا زده ﺑﻮد ﮔﻔﺖ ﺳـﺮﯾﻊ دﻧﺒـﺎﻟﻢ‬
‫ﺑﯿﺎ! ﮐﻪ رﻓﺘﻢ‪ .‬ﻣﺮا ﺑﻪ راﻫﺮو ﭘﺸﺘﯽ ﺑﺮد و در ﯾﮏ ﺳﻠﻮل را ﺑـﺎز ﮐـﺮد ﮐـﻪ درواﻗـﻊ‬
‫ﻫﻮاﺧﻮری ﺑﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺳﻘﻒ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬دﯾﺪم ”زﺑﯿﺪه“ ﺑﺎﻻی ﺳﺮ زﻫﺮا ﮐﻪ ﮐﺒﻮد‬
‫ﺷﺪه و اﻓﺘﺎده‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺮا دﯾﺪﮔﻔﺖ ”زﻫﺮا“ دارد ﻣﯽﻣﯿﺮد ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺗـﻮ ﺑﯿـﺎﯾﯽ‬
‫ﭼﻮن دﮐﺘﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬آن ﭘﺎﺳﺪارﮔﻔﺖ ﭼﻪﮐﺎر ﮐـﻨﻢ؟ ﺑـﻪاو ﮔﻔـﺘﻢ ﯾـﮏ ﺳـﺮﻧﮓ و‬
‫ﯾﮏ آﻣﭙﻮل واﻟﯿﻮم ﺑﯿﺎور! ﮐﻪ رﻓﺖ ﺑﯿﺎورد‪ .‬در ﻫﻮاﺧﻮری اوﻟﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ دﯾﺪم‬
‫ﻟﺒﺎﺳــــﻬﺎﯾﯽ ﺑﻮدﮐــــﻪ آوﯾــــﺰان ﺑــــﻮد و ﺳــــﺎراﻓﻮن ﭼﻬﺎرﺧﺎﻧــــﻪ ﻗﻬــــﻮهﯾــــﯽ‬
‫ﮐﺮم ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ ﻧﯿﺰآنﺟﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ”زﺑﯿﺪه“ ﮔﻔﺘﻢ ﺳﺮ او را اﯾﻦﻃﻮری ﻧﮕﻪدار و ﺑﻠﻨـﺪ‬
‫ﺷــﺪم و در ﻫﻤــﯿﻦ ﺣــﺎل ﻧﻮﺷــﺘﻪﯾــﯽ راﮐــﻪ در ﺟﯿــﺒﻢ آﻣــﺎده ﺑــﻮد در ﺟﯿــﺐ‬
‫ﺳﺎراﻓﻮن ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ ﮔﺬاﺷﺘﻢ و از اﯾﻦ ﺧﻮشﺷﺎﻧﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﺑـﻮد ﺧﯿﻠـﯽ از‬
‫ﺧﺪا ﺗﺸﮑﺮ ﮐﺮدم‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺗﺰرﯾﻖ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ زﻫـﺮا ﺑﻬﺘـﺮ ﺷـﺪ و رﻧﮕـﺶ ﺑـﻪﺣﺎﻟـﺖ‬
‫ﻋﺎدی ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺎﺳﺪارﮐﻪ اﯾﻦ را دﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﻫﻢ دارﯾﻢ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺶ‬
‫ﺧﻮب ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬او را ﻫﻢ ﺑﺒﯿﻦ ﭼﻮن دﮐﺘﺮ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﯽ ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﻣـﺮا ﺑـﻪﺳـﻠﻮل‬
‫دﯾﮕﺮی ﺑﺮد ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺮی ﺑﺎردار آنﺟﺎ ﺑﻮد و زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺣـﺎﻟﺶ‬
‫ﺧﻮب ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻪﭘﺎﺳﺪار ﮔﻔـﺘﻢ ﺑـﺮو وﮐﻤـﯽ آبﻗﻨـﺪ ﺑﯿـﺎور‪ ،‬در اﯾـﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺑـﺎ او‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدم‪ ،‬وﻗﺘﯽ از ﻣﻦ ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﺷـﺪ‪ ،‬ﮔﻔـﺖ ﻫﻤـﺴﺮم را ﮐـﻪ زﯾـﺮ ﺷـﮑﻨﺠﻪ‬
‫دربوداﻏﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد ﻧﺸﺎﻧﻢ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﺛﺮ آن ﺷﻮﮐﻪ ﺷـﺪم‪ .‬وﻗﺘـﯽ ﭘﺎﺳـﺪار آﻣـﺪ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ او ﺑﺎردار اﺳﺖ و ﺿﻌﻒ ﺟـﺪی دارد‪ ،‬ﺑـﺮاﯾﺶ ﮐﻤﭙـﻮت و ﺷـﯿﺮ و از اﯾـﻦ‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎ ﺑﯿﺎور! ﮐﻪ رﻓﺖ و آورد‪ .‬ﻻزم اﺳﺖ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﺪﻫﻢ ﮐﻪ اﯾـﻦ ﭘﺎﺳـﺪار ﯾـﮏ‬

‫‪67‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻣﻮرد اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﯿﻠـﯽ ﺑـﻪﺛـﻮاب و ﮔﻨـﺎه و ﻣـﺴﺎﺋﻞ ﺷـﺮﻋﯽ ﭘﺎﯾﺒﻨـﺪ ﺑـﻮد و‬
‫ﻣﺜﻞ ”زﺑﯿﺪه“ ﺧﯿﻠﯽ ﺣﺎﻟﯿﺶ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ را ﺑﮑﻨﺪ و ﺑﻪﺻـﻮرت ﯾـﮏ‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺷﯿﻔﺖ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣـﯽﮐـﺮد‪ .‬ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﻫـﻢ ﺑﺮﻧﺎﻣـﮥ ﺷـﯿﻔﺘﻬﺎی او را درآورده و‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎ را از ﻃﺮﯾﻖ او ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﯽآوردﻧـﺪ ﻣـﺜﻼً اﻏﻠـﺐ ﺑـﺮای ﺑﯿﻤـﺎران در‬
‫زﻣﺎﻧﻬﺎی ﺷﯿﻔﺖ او ﺷﯿﺮ و ﺷﮑﺮ و ﻣﻮاد ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻫﻢ زﯾﺎد‬
‫دوام ﻧﯿﺎورد او را ﺟﺎﺑﻪﺟﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺎﺟﺮای ”ﮐﺒﺮی“ ﺑﺮﮔﺮدم‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ ”ﮐﺒﺮی“ را از ﺳﻠﻮل ﻣـﺎ ﺑﺮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫درواﻗﻊ او را ﺑﺮای ﺗﯿﺮﺑﺎران ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﺎ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪﺑﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬
‫رﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬اﯾﻦ را ﻓﻬﻤﯿﺪﯾﻢ‪ .‬آری‪ ،‬آن دﺧﺘﺮک ﮐﻮﭼﮏ ﺳﺮخﭘﻮﺳـﺖ ﺑـﺎآن ﻟﺒﺨﻨـﺪ‬
‫ﻗﺸﻨﮓ و ﻣﺤﺠـﻮب ﮐـﻪ ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﺑﺮﻟـﺐ داﺷـﺖ ﺑـﻪﻧـﺰد ﺧـﺪاﯾﺶ رﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ .‬او‬
‫درﺳﮑﻮت و در اوج ﻣﻈﻠﻮﻣﯿﺖ ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﺠﺎﺳﺖ و ﭼـﻪ‬
‫ﺑﻪﺳﺮش آﻣﺪه ﺗﯿﺮﺑﺎران ﺷﺪ اﻣﺎ داغ ﺗـﺴﻠﯿﻢ را ﺑـﺮ دل ﺳـﯿﺎه دژﺧﯿﻤـﺎن ﮔﺬاﺷـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻓﻬﻤﯿﺪم ﮐﻪ ﺑﺮادر ﮐﻮﭼﮏ او را ﻫﻢ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﮐﻤﯽ از او در ﺷﻤﺎل اﻋـﺪام‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﯾﮏ زوج ﻗﻬﺮﻣﺎن‬

‫ﯾﮏروز در ﺳﻠﻮل ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ در را ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﻮاﻫﺮی ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺪ‬
‫را ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﻧﺎزک ﺑﯿﻤﺎران ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن را ﺑﻪﺗﻦ داﺷﺖ‪ ،‬ﺗـﻮی ﺳـﻠﻮل ﻫـﻞ دادﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﺟﺎی روﺳﺮی‪ ،‬ﯾﮏ ﺣﻮﻟﻪ ﮐﻮﭼﮏ روی ﺳﺮش اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در دو ﻃﺮف‬
‫ﺻﻮرﺗﺶ آوﯾﺰان ﺑﻮد‪ ،‬رﻧﮓ ﭘﺮﯾﺪه و ﺑﯿﺤﺎل ﺑﻮد ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﯾﻢ و دﺳـﺘﺶ‬
‫را ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و ﮐﻤﮑـﺶ ﮐـﺮدﯾﻢ ﮐـﻪ ﺑﻨـﺸﯿﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘـﯽ ﻧﺸـﺴﺖ ﺣﻮﻟـﻪ از دو ﻃـﺮف‬
‫ﺻﻮرﺗﺶ ﮐﻨﺎر رﻓﺖ و ﺻﻮرت ﻗﺸﻨﮓ و ﺟﻮان او ﺑﺎ ﭼﺸﻤﻬﺎی ﻣﯿـﺸﯽ روﺷـﻦ و‬

‫‪68‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫درﺧﺸﺎن ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨﺪش ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﺪ‪ .‬دﻫﺎن او ﺑﻪﺷﺪت زﺧﻤﯽ و ﻋﻔـﻮﻧﯽ ﯾـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت درﺳﺖﺗﺮ ﻣﺘﻼﺷﯽ ﺑﻮد و ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﺮف زدن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻟﺒﺨﻨﺪی ﮐﻤﺮﻧﮓ و‬
‫ﻣﺤﺠﻮﺑﺎﻧﻪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﭼﺸﻤﺎن روﺷﻦ اﻣﺎ ﺑﯽرﻣﻖ ﺗﻼش ﻣـﯽﮐـﺮد ﭘﺎﺳـﺦ ﺳـﻼم و‬
‫ﺧﻮﺷﺎﻣﺪ ﻣﺎ را ﺑﺪﻫﺪ و ﺗﺸﮑﺮﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﯾﻊ ﻟﺒﺎس ﮔﺮم ﺑـﻪ او ﭘﻮﺷـﺎﻧﺪﯾﻢ و آبﻗﻨـﺪ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ درﺳﺖ ﮐﺮدﯾﻢ ﭼﻮن ﺑﺎ آن وﺿﻌﯿﺖ دﻫﺎﻧﺶ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﯿﺰی ﺑﺨـﻮرد‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺟﺰآبﻗﻨﺪﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‪ .‬ﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ ﮐﻤﯽ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن را ﺑﻪ او ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدﯾﻢ و ﮔﻔﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺟﺮﻣﻤﺎن ﻫﻮاداری از ﺳﺎزﻣﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ رﺳﻢ ﻣﺎ در زﻧﺪان ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮاﺿﻌﻤﺎن را ﻃﻮری ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﺣﺎوی اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن رژﯾﻢ ﺗﻌﺪادی ﺑﺮﯾـﺪه و ﺟﺎﺳـﻮس ﻣﯿـﺎن ﺑﭽـﻪﻫـﺎ اﻧﺪاﺧﺘـﻪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﮐﺎرﺷﺎن ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ و ﮔﺰارش دادن ﺑﻪﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺑـﻮد و ﻣـﺎ اﺣﺘﯿـﺎط ﻣـﯽﮐـﺮدﯾﻢ و‬
‫اﻃﻼﻋﺎت اﺿﺎﻓﻪ ﺑﻪﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽدادﯾﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ زﺑﺎن و ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺘﻬـﺎی ﻻزم‪،‬‬
‫ﮐﻠﯿﻪ اﺧﺒﺎر و ﻣﻮاردی را ﮐﻪ ﻻزم ﺑﻮد ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻣﺎ ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪاو ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐـﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻨﻈﯿﻢ را ﻣﯽﮐﺮد و ﺧﻮدش ﺧﻮاﻫﺎن اﻃﻼﻋﺎت اﺿـﺎﻓﯽ ﻧﺒـﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺧﻮب ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ اﻃﻼﻋﯽ وﺑﺎل ﮔﺮدن ﺧﻮدش ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺳﻢ اﯾﻦ ﺧﻮاﻫﺮ ﺗﺎزهوارد‪” ،‬اﻓـﺴﺎﻧﻪ اﻓـﻀﻞﻧﯿـﺎ“ ﺑـﻮد و ﻫﻤـﺴﺮش ”ﻋﺒـﺎس‬
‫ﭘﯿﺸﺪادﯾﺎن“ ﻧﺎم داﺷﺖ و ﻫﺮ دو داﻧﺸﺠﻮی داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗـﺎ آنﺟـﺎ ﮐـﻪ‬
‫ﯾﺎدم ﻫﺴﺖ ”اﻓﺴﺎﻧﻪ“ داﻧﺸﺠﻮی ﻋﻠﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻮد و ﯾﮏ دﺧﺘـﺮ‪ 6‬ﻣﺎﻫـﻪ ﺑـﻪ ﻧـﺎم‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﻣﺼﺪق ﻣﻮرد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﭘﺎﺳﺪاران ﻗﺮارﻣـﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎم دﺳﺘﮕﯿﺮی ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻫﺮ دو ﺑﻪﺷﺪت ﻣﺠﺮوح ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ را‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﻪﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮده و ﺗﺤـﺖ ﻣـﺪاوا ﻗـﺮار داده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑﻌـﺪ از ‪3‬روز‬
‫ﺑﺮای ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﻪ”اوﯾـﻦ“ ﻣـﯽآورﻧـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن ﻫـﯿﭻ ﭼﯿﺰﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺴﺖ‬
‫ﺑﺨﻮرد‪ ،‬واﻗﻌﺎً ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻪزﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﻬﺎ اﺻﺮار ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﯿﺮ ﯾﺎ ﻏﺬاﯾﯽ‬

‫‪69‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺑﺮای او ﺑﺪﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﻓﺎﯾﺪه ای ﻧﺪاﺷﺖ و آبﻗﻨﺪ و آب ﻫﺮ ﻏـﺬاﯾﯽ‬

‫ﺑﺠﺰ ﺑﺮﻧﺞ ﮐﻪ ﻣﯽدادﻧﺪ ﺑﻪاو ﻣﯽدادﯾﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺎﯾﻌﺎت ﻫﻢ زﺧﻤﻬـﺎی دﻫـﺎن او‬
‫را ﻣﯽﺳﻮزاﻧﺪ و ﺑﻪزﺣﻤﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻘﺪار ﻧﺎﭼﯿﺰی ﻏﺬا ﺑﺨﻮرد‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎل‬
‫ﺟﻼدان او را ﺑﺮای ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ آدرس ﺧﺎﻧـﻪ ای را در‬
‫ﺗﺠﺮﯾﺶ از ﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﯽداﻧﻢ وﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺷﮑﻨﺠﻪام ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‬
‫او ﻋﻤﺪاً اﯾﻦ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺑﻪاﻣﯿـﺪ روزی ﮐـﻪ ﺑـﺎﻻﺧﺮه ﺧﺒـﺮ آن ﺑـﻪ ﺳـﺎزﻣﺎن‬
‫ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ آن ﺧﺎﻧﻪ ﺗﺠﺮﯾﺶ ﺗﻮﺳﻂ آﻧﻬﺎ ﻟﻮ ﻧﺮﻓﺘﻪ و اﮔﺮ ﻻزم اﺳﺖ زودﺗـﺮ ﺗﺨﻠﯿـﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ اﯾﻦ را ﺑﻪ روی ﺧﻮد ﻧﻤـﯽآوردﯾـﻢ و ﻣـﯽﻓﻬﻤﯿـﺪﯾﻢ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻗـﺎﻧﻮن‬
‫زﻧﺪان اﺳـﺖ‪ .‬ﯾـﮏ ﺑـﺎر ﺑﻌـﺪ از ﺑﺮﮔـﺸﺖ از ﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺧﯿﻠـﯽ ﻧﺎراﺣـﺖ اﻣـﺎ در‬
‫ﻋﯿﻦﺣﺎل ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻮد درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﺷﮏ در ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮔﻔﺖ اﯾﻨﻬﺎ‬
‫ﺧﯿﻠﯽ درﻧﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﺮا ﺑﺎﻻی ﺳـﺮ ﻫﻤـﺴﺮم ﺑﺮدﻧـﺪ‪ ،‬او را ﻧـﺸﻨﺎﺧﺘﻢ ﺗﻤـﺎم ﺑـﺪﻧﺶ‬
‫ﻏﺮﻗﻪ درﺧﻮن ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻪﮐﺎرش ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﯾﺶ ﺧﻮنآﻟﻮد ﺑـﻮد‪،‬‬
‫دﺳﺘﻬﺎ‪ ،‬اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺳﺮ و ﺻﻮرت و دﻫﺎﻧﺶ ﻣﺘﻼﺷﯽ و ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺑﻮد وﻗﺘﯽ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮ ﻣﺮا ﺑﺎﻻی ﺳﺮاو ﺑﺮد ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﺷﻮﻫﺮت! اﮔﺮﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺣﺮف‬
‫ﺑﺰن و آدرس ﺧﺎﻧﮥ ﺗﺠﺮﯾﺶ را ﺑﺪه! ﻫﻤﺴﺮﻗﻬﺮﻣﺎن او ﻫﯿﭻ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﻪآﻧﻬﺎ ﻧﺪاده‬
‫ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ ﺗﻮاﻧـﺴﺘﻪ ﺑـﻮد ﭼـﺸﻤﻬﺎﯾﺶ را ﺑـﺎز ﮐﻨـﺪ و ﺑـﺎ ﻧﮕـﺎه ﺧـﻮدش در ﻣﯿـﺎن‬
‫ﺻﻮرت ﺧﻮنآﻟﻮدش ﺑﻪ”اﻓﺴﺎﻧﻪ“ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﮑﻢ اﺳـﺖ و دﺷـﻤﻦ ﻧﺘﻮاﻧـﺴﺘﻪ از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ او ﺑﻪاﻃﻼﻋﺎﺗﯽ دﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪” .‬اﻓﺴﺎﻧﻪ“ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑـﺎزﺟﻮ ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﻣـﻦ‬
‫آدرﺳﯽ ﻧـﺪارم ﮐـﻪ ﺑـﺪﻫﻢ و ﺑـﺎزﺟﻮ ﺳـﯿﻠﯽ ﻣﺤﮑﻤـﯽ ﺑـﻪﺻـﻮرت او ﻣـﯽزﻧـﺪ و‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ایﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﯽ ﻋﺎﻃﻔﻪ! و او را ﺑﻪﺳﻠﻮل ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏﺑﺎر دﯾﮕﺮ ”اﻓـﺴﺎﻧﻪ“ را ﺑـﻪ ﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺑﺮدﻧـﺪ ﺑـﺎز ﻫـﻢ وﻗﺘـﯽ ﺑﺮﮔـﺸﺖ‬
‫ﺑﻪﻣﺤﺾ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن در ﺳﻠﻮل ﻧﺸﺴﺖ و ﺳﺮش را ﺑﻪدﯾـﻮار ﺗﮑﯿـﻪ داد و ﺑـﺎ درد و‬

‫‪70‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫اﻧﺪوﻫﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن آدﻣﯽ را ﻣﯽﮔﺪاﺧﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻓﺎﻃﻤﻪ دﺧﺘـﺮک ‪6‬ﻣﺎﻫـﮥ او را در‬

‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺶ ﮔﻮﺷﮥ راﻫﺮو ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐـﻮدک ‪6‬روزﺑﻮدﮐـﻪ ﺷـﯿﺮ ﻧﺨـﻮرده و از‬
‫ﻣﺎدرش ﻣﺤﺮوم ﺑﻮد‪” .‬اﻓﺴﺎﻧﻪ“ ﮔﻔﺖ ﻓﺎﻃﻤﻪ دﯾﮕﺮ رﻣﻖ ﮔﺮﯾﻪ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷـﺖ ﮔـﺎﻫﯽ‬
‫ﻧﺎﻟﮥ ﺿﻌﯿﻔﯽ ﻣﯽﮐﺮد و ﺳﺎﮐﺖ ﻣﯽﺷﺪ ﻋﻤﺪاً او را ﺟﻠﻮ ﭼﺸﻤﻢ ﮔﺬاﺷـﺘﻨﺪ ﺗـﺎ ﻣـﺮا‬
‫ﺑﺸﮑﻨﻨﺪ و وادارم ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪﺧـﺎﻃﺮ ﻋﻮاﻃـﻒ ﻣـﺎدری‪ ،‬ﺧﻠﻘـﻢ را ﺑﻔﺮوﺷـﻢ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣـﻦ‬
‫اﯾﻦﮐﺎر را ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ و ﺣﺘﯽ ﺑﻪﺑﻬﺎی ﺟﺎن ﻓﺮزﻧﺪم ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻧﻤﯽﮐـﻨﻢ در اﯾـﻦ ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫دﯾﮕﺮ ﭘﻠﮑﻬﺎﯾﺶ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺟﻠﻮ ﺟﺎری ﺷﺪن ﺳﯿﻼب اﺷﮑﻬﺎﯾﺶ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﺷﮏ‬
‫ﺑــﻮد ﮐــﻪ ﺑــﯽاﻣــﺎن از ﮔﻮﻧــﻪﻫــﺎی رﻧــﮓ ﭘﺮﯾــﺪه اش ﻣــﯽﻏﻠﺘﯿــﺪ و ﭘــﺎﯾﯿﻦ‬
‫ﻣﯽرﯾﺨﺖ‪” .‬اﻓـﺴﺎﻧﻪ“ ﻗﻬﺮﻣـﺎن را ‪20‬روز ﺑﻌـﺪ از دﺳـﺘﮕﯿﺮﯾﺶ ﺗﯿﺮﺑـﺎران ﮐﺮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪدﺷـﻤﻦ اﻃﻼﻋـﺎت ﻧـﺪاد‪ .‬ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﯾﮑـﯽ ازﮐـﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻪ ”اﻓﺴﺎﻧﻪ“ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺖ ﮔﻔﺖ ”اﻓﺴﺎﻧﻪ“ ﭘـﻮزۀ دﺷـﻤﻨﺎﻧﺶ را ﺑـﻪﺧـﺎک ﻣﺎﻟﯿـﺪ‬
‫وﺣﺴﺮت ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮ دﻟﺸﺎن ﮔﺬاﺷﺖ ﭼﻮن ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﻋـﺪاﻣﺶ ﻧﻔﻬﻤﯿﺪﻧـﺪ ﮐـﻪ او‬
‫ﯾﮑﯽ ازﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ و ﮐﺎدرﻫﺎی ﺑﺎارزش ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ وﮔﺮﻧﻪ ﺣﺘﻤﺎً‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﯿﺮﺑﺎراﻧﺶ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫”اﻓﺴﺎﻧﻪ“ در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎه‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ از ﭼﯿﺰﻫﺎ را ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫زﯾﺎدی ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺎ آﻣﻮﺧﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ آن ﭼﻪ درﺑﺎرۀ ﺧﺎﺋﻨﺎن و ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫رژﯾﻢ ﺑﺮای ﺗﻀﻌﯿﻒ روﺣﯿﻪ و درﻫﻢﺷﮑﺴﺘﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ زﻧﺪاﻧﯿﺎن از ﺧﺎﺋﻨﻬـﺎ‬
‫و ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد و اﯾﻦ ﯾﮑﯽ از ﺷﮕﺮدﻫﺎﯾﺶ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ اﻏﻠﺐ ﺗﯿﺮش ﺑﻪﺳﻨﮓ ﻣﯽﺧﻮرد و ﺑﻪ ﺿﺪ ﺧﻮدش ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل دﺷﻤﻦ ﺗﻼﺷﺶ را ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﯾﮏﺑﺎرﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﻮق و ﮐﺮﻧـﺎ ﻣـﺼﺎﺣﺒﻪ ﯾـﮏ‬
‫ﺧﺎﺋﻦ را از ﺑﻠﻨﺪﮔﻮﻫﺎی ﺑﻨﺪ ﭘﺨﺶ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ”اﻓـﺴﺎﻧﻪ“ ﺑـﻪﺳـﻤﺖ ﻣـﺎ ﺑﺮﮔـﺸﺖ و‬
‫ﮔﻔﺖ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺣﻮاﺳﺘﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎﺋﻦ از دﺷﻤﻦ رودررو ﺑﺪﺗﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﮐـﺎر او اﯾـﻦ‬

‫‪71‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ روﺣﯿﮥ ﺷﻤﺎ را ﺧﺮاب ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺮﻓﻬﺎی ﺧﺎﺋﻨﺎن را ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﺑـﺎور ﻧﮑﻨﯿـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ﺑﺮای ”اﻓﺴﺎﻧﻪ“ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪﻣﻮﻗﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ داﺷـﺖ ﺧﻄﺮﻧـﺎک‬
‫ﺑﻮد وﻟﯽ او ﻫﻤﻮاره ﺑﯿﻦ اﻧﻘﻼب و ﺧﻮدش‪ .‬اﻧﻘﻼب را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐـﺮد و ﮐﻮﺗـﺎه‬
‫ﻧﻤﯽآﻣﺪ و وﻗﺘـﯽ از ﺟﺎﻧـﺐ ﻣـﺎ ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﺷـﺪ ﮐـﻪ اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع را ﺧـﻮب ﻓﻬـﻢ‬
‫ﮐﺮدهاﯾﻢ و اﺷﺘﺒﺎه ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ و ﻣﺼﻤﻢ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﺧﯿﺎﻟﺶ راﺣﺖ ﺷﺪ و آرام ﮔﺮﻓـﺖ‬
‫ﭼﻮن ﺣﺮف زدن ﺑﺎآن دﻫﺎن ﻣﺘﻼﺷﯽ‪ ،‬ﺧﻮدش ﺷﮑﻨﺠﮥ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎﯾﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫”اﻓﺴﺎﻧﻪ“ را ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ از اﻋﺪاﻣﺶ از ﺳﻠﻮل ﻣﺎ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻧﻤـﯽداﻧـﻢ در‬
‫اﯾﻦ ﭼﻨﺪ روز ﺑﺎ او ﭼﻪ ﮐﺮدﻧﺪو ﮐﺠﺎ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺧﺒﺮ اﻋﺪاﻣﺶ را ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺷﻨﯿﺪم‪.‬‬
‫ﻣﺪﺗﯽ ﮔﺬﺷﺖ ﺑﻌﺪازآﺧﺮﯾﻦ ﺑﺎری ﮐﻪ ﺻﺪای ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ را در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑـﺎ‬
‫ﭘﺎﺳﺪاران ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮدم دﯾﮕﺮ ﺧﺒﺮی از او ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬او ﺑﻪﺻﺪای ﺳﻮت ﻗﺮاردادﯾﻤﺎن‬
‫ﻫﻢ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﻤﯽداد‪ .‬ﻣﺮا ﺑﺮای ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻣﻦ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐـﻪ اﯾـﻦ درواﻗـﻊ‬
‫آﺧﺮﯾﻦ دور ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﻣﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ را ﺑﺎروﺳﺮی ﺧﻮدم ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻣـﻦ‬
‫درﻓﺮﺻــﺘﯽ آن را ﻃــﻮری ﺗﻨﻈــﯿﻢ ﮐــﺮدم ﮐــﻪ روی ﻫــﺮ دو ﺑــﺎزﺟﻮ دﯾــﺪ داﺷــﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺆاﻻت ﻗﺒﻠﯽ ﺗﮑﺮار ﺷﺪﮐﻪ ﻫﻤـﺎن ﺟﻮاﺑﻬـﺎ را ﻣﺠـﺪداً دادم‪ .‬از زﯾـﺮ ﭼـﺸﻢﺑﻨـﺪم‬
‫اﺷــﺎرات آﻧﻬــﺎ را ﻣــﯽدﯾــﺪم اﻣــﺎ آﻧﻬــﺎ ﺧﯿــﺎل ﻣــﯽﮐﺮدﻧــﺪ ﮐــﻪ ﻧﻤــﯽﺑﯿــﻨﻢ آﻧﻬــﺎ‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪﮐﻪ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﮔﻔﺘﻪ و ﮔﻔﺘـﻪ ﮐـﻪ ﻓﻼﻧـﯽ وﻓﻼﻧـﯽ ﺑـﻪﺗـﻮ وﺻـﻞ‬
‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﺰﺧﺮف ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﺮای اﯾﻦﮐﻪ ﺑـﻪﺑﻬﺎﻧـﻪﯾـﯽ ﺑﺘـﻮاﻧﻢ‬
‫آﻧﻬﺎ را ﻣﺠﺒﻮرﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺎ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ روﺑﺮو ﮐﻨﻨﺪ ﮔﻔﺘﻢ اﯾﻦ دروغ اﺳﺖ وﺷـﻤﺎ‬
‫از ﺧﻮدﺗﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ اﮔﺮ ﻧﻪ ﺧـﻮد ”ﺗﻬﻤﯿﻨـﻪ“ را ﺑﯿﺎورﯾـﺪ و ﺳـﺆال ﮐﻨﯿـﺪ ﺑﻌـﺪ از‬
‫اﺷﺎراﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ردوﺑﺪل ﺷﺪ‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﮔﻔﺖ ﺧﻮدش ﺑﻪﺟﺎی دﯾﮕﺮ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه آﯾﺎ ﺧـﻂ او را ﻣـﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮔﻔـﺘﻢ ﺑﻠـﻪ و آﻧﻬـﺎ ﺑﺮﮔـﮥ ﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ او را‬
‫آوردﻧﺪ ﺧﻂ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ ﺑﻮد و ﻫﻤﺎن ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻏﯿﺮواﻗﻌﯽ را ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻣـﻦ ﻗـﺒﻼً ﮔﻔﺘـﻪ‬

‫‪72‬‬
‫زﻧﺪان »اوﯾﻦ«‬

‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد اﺳﺎﻣﯽ ﻣﺠﻌﻮل و ﺑﺪون ﻧﺎم ﻓﺎﻣﯿﻞ و ﮐﺮوﮐﯽ ﻗﺎﻃﯽ و ﻣﺴﺨﺮه ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮﻣﺴﺠﻞ ﺷﺪ ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻫﯿﭽﯽ دﺳﺘﺸﺎن ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻠﻮف ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫ﺷــﻠﻮغ ﮐــﺮدم و ﮔﻔــﺘﻢ اﯾــﻦ دروغ اﺳــﺖ ﻣــﻦ اﯾــﻦ اﻓــﺮاد را ﻧﻤــﯽﺷﻨﺎﺳــﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ را ﺑﯿﺎورﯾﺪ! ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﻔﻪ ﺷﻮ! ﺑﻠﻨﺪﺷﻮ ﺑﺮو ﺑﻌﺪ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ را ﻣﯽآورﯾﻢ‬
‫و ﺧﺪﻣﺘﺖ ﻣﯽرﺳﯿﻢ وﻟﯽ دروغ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺮا ﺑﻪﺑﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ‪246‬‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪73‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪﺑﻨﺪ دﯾﮕﺮ‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً اول ﻧﻔﺮات را در ﻫﻤﺎن ‪209‬ﺑﻪدادﮔﺎه ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑـﻪ ﺑﻨـﺪ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ روال ﺑﺎ ﻣﻦ ﻃﯽ ﻧﺸﺪ‪ .‬در ﻣﺎه دی ﯾﺎ ﺑﻬﻤﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ‪246‬‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺗﺎق‪ 4‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪم‪ .‬درﻣﺠﻤﻮع ﺣﺪود ‪ 3‬ﻣﺎه در‪ 209‬ﺑﻮدم و در اﯾـﻦ ﻣـﺪت‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﻧﺪاﺷﺘﻢ وﻟﯽ ﺧﺎﻧﻮادهام از ﻃﺮﯾﻖ ﻫﻤـﺎن ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ آزاد ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﮐﺠﺎ ﻫﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ورود ﺑﻪﺑﻨﺪ ‪ ،246‬اول وارد ﻣﺤﻮﻃﻪﯾﯽ در ﺑﺎﻻی ﭘﻠﻪ ﻣﯽﺷـﺪﯾﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺤﻞ اﺳـﺘﻘﺮار زﻧـﺎن ﭘﺎﺳـﺪار ﻧﮕﻬﺒـﺎن ﺑﻨـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺳـﭙﺲ از ﺣـﺪود ‪20‬ﭘﻠـﻪ ﭘـﺎﯾﯿﻦ‬
‫ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ و ﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧـﺎن ﺑﻨـﺪ ﺑـﻮد و ﺑـﻪزﯾـﺮ ﻫـﺸﺖ ﻣﻌـﺮوف ﺑـﻮد‬
‫ﻣﯽرﺳﯿﺪﯾﻢ در ﻗﺴﻤﺖ آﺧـﺮ دﯾـﻮار ﺳـﻤﺖ ﭼـﭗ درِ ورودی راﻫـﺮو ﺑﻨـﺪ ﻗـﺮار‬
‫داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﻠﻪﯾﯽ ﺑﻮد و اﻏﻠـﺐ آن را ﻗﻔـﻞ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﮕـﺮ در ﻣـﻮاردی ﮐـﻪ‬

‫‪75‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪﻫﻮاﺧﻮری ﺑﺮوﯾﻢ‪ .‬راﻫﺮو ﺑﻨﺪ ﺑﻪﺷـﮑﻞ‪ L‬ﺑـﻮد اﺗـﺎق ‪ 1‬و‪ 2‬و‪ 3‬و‪ 4‬و‬
‫ﺣﻤﺎم در ﯾﮏ ﯾﺎل ﺑﻮد ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﭘﯿﭽﯿﺪه‪ ،‬ﺑﻌﺪ از دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﺮوﯾﺲ‪،‬‬
‫اﺗﺎﻗﻬﺎی ‪ 5‬و‪ 6‬ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬از ﻫﺮ اﺗﺎق دو ﭘﻨﺠﺮه ﺑﻪ ﻫﻮاﺧﻮری ﺑﺎز ﻣـﯽﺷـﺪ‪246 .‬‬
‫ﺑﺎﻻ ﻫﻢ ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﻮد‪ .‬در ﻫﺮ اﺗﺎق ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑـﯿﻦ ‪ 60‬ﺗـﺎ ‪100‬ﻧﻔـﺮ ﺟـﺎ‬
‫داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دو اﺗﺎق اول از ﺳﺎﯾﺮ اﺗﺎﻗﻬﺎ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑـﻮد‪ .‬در واﻗـﻊ ﺣـﺪود ‪ 5‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﻇﺮﻓﯿﺖ اﺗﺎق در آن زﻧﺪاﻧﯽ ﺟﺎ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﯿﺰی ﮐﻪ در وﻫﻠـﮥ اول ﺟﻠـﺐ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد ﺷﻠﻮﻏﯽ و ازدﺣﺎم وﺣﺸﺘﻨﺎک ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﯾﮏ ﺻﻒ ﻃﻮﻻﻧﯽ در ﺟﻠﻮ ﺳﺮوﯾﺲ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن از‬
‫دو ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﺮوﯾﺲ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ‪ 8‬ﺳﺮوﯾﺲ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻘﻂ دو ﺗﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺳـﺘﻔﺎده ﺑـﻮد و‬
‫ﺑﻘﯿﻪ ﺧﺮاب و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻮد و ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﮐﻪ دو ﺳﺮوﯾﺲ ﺑﺮای ﺣﺪود‬
‫‪ 500‬ﻧﻔﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ‪ .‬وارد ﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺪم‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺳﻼمﻋﻠﯿﮏ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻦ ﻣﺠﺒـﻮر‬
‫ﺑﻮدم از روی ﻧﻔﺮاﺗﯽ ﮐﻪ در راﻫﺮو ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﺒﻮرﮐﻨﻢ ﺗﺎ ﺑﻪاﺗﺎق‪ 4‬ﺑﺮﺳﻢ‪.‬‬
‫داﺧﻞ اﺗﺎق ﺷﺪم و وﺳﺎﯾﻞ اﻧﺪﮐﻢ را در ﮔﻮﺷﻪﯾﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻢ و ﺑﯿﺮون آﻣﺪم‬
‫درواﻗﻊ داﺷﺘﻢ ﻣﯽﮔﺸﺘﻢ ﮐﻪ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﭘﯿﺪا ﮐـﻨﻢ‪” ،‬اﻓﺨـﻢ“ را در ﺻـﻒ ﺳـﺮوﯾﺲ‬
‫دﯾـــﺪم وﻟـــﯽ او ﻋﮑـــﺲاﻟﻌﻤﻠـــﯽ ﻧـــﺸﺎن ﻧـــﺪاد ﻣـــﻦﻫـــﻢ ﻫﻤـــﯿﻦ ﮐـــﺎر را‬
‫ﮐﺮدم‪” .‬اﻓﺨﻢ“ ازﺧﻮاﻫﺮاﻧﯽ ﺑﻮدﮐﻪ در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﯾﺎ اﻧﺠﻤﻦ دﯾﺪه ﺑﻮدم و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ‬
‫ﻣﺎ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﺸﺴﺘﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻔـﻪ ﺑـﻪﺳـﺮاﻏﻢ‬
‫آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ او روﺑﻮﺳﯽ ﮐﺮدم‪”.‬اﻓﺨﻢ“ ﮔﻔﺖ ﺣﻮاﺳـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﻦ ﻟـﻮ ﻧﺮﻓﺘـﻪ ام و‬
‫اﯾﻨﻬﺎ در ﻣﻮرد ﻣﻦ ﻫﯿﭻ ﻧﻤﯽداﻧﻨـﺪ او ﻫـﻢﭼﻨـﯿﻦ ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎردارﺑﻮده و وﻗﺘـﯽ‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻪﻋﻠـﺖ ﮐﺘﮑﻬـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪاو زدﻧـﺪ و از ﺟﻤﻠـﻪ ﺑـﺎ روش ﻣﻌـﺮوف‬
‫ﺑﻪﺗﻮپ ﻓﻮﺗﺒﺎل ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻘﻂﺟﻨﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬او درﻣﻮرد ﻗـﻮاﻧﯿﻦ‬
‫ﺑﻨﺪ و ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎ و اﻓﺮاد ﻣﺸﮑﻮک‪ ،‬ﻣﺮا ﺗﻮﺟﯿﻪ و ﻫﺸﯿﺎرﮐﺮد‪.‬‬

‫‪76‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫اﻋﺪام ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“‬
‫در راﻫﺮو ﮐﻪ ﺑﻮدم ﯾﮏ دﺧﺘﺮ داﻧﺶآﻣﻮز ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻣﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ ﯾﮏ‬
‫ﻧﻔﺮ ﺗﻮ را ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﺻﺪا ﮐﺮد آﯾﺎ ﺗﻮ ﭘﺮﺳﺘﺎر ﻫﺴﺘﯽ؟ ﺟﻮاب ﻣﺜﺒﺖ دادم ﺧﻮﺷـﺤﺎل‬
‫ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ آﯾﺎ ﺗـﻮ دوﺳـﺖ ”ﺗﻬﻤﯿﻨـﻪ“ ﻫـﺴﺘﯽ؟ ﺑـﺎ ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ ﮔﻔـﺘﻢ آره از او‬
‫ﺧﺒﺮی داری؟ ﺑﯽﻣﻘﺪﻣﻪ ﮔﻔﺖ او اﻋﺪام ﺷﺪ! ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم از ﯾـﮏ‬
‫ﺑﻠﻨﺪی ﺑﻪﭘﺎﯾﯿﻦ ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪم‪ ،‬ﭘﺎﻫﺎﯾﻢ را ﺣﺲ ﻧﻤﯽﮐﺮدم و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺴﺘﻢ زاﻧﻮﻫـﺎﯾﻢ‬
‫را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻢ‪ .‬زاﻧﻮﻫﺎﯾﻢ ﺗﺎ ﺷﺪ و ﻫﻤﺎنﻃﻮرﮐﻪ ﺑﻪدﯾﻮار ﺗﮑﯿﻪ داده ﺑﻮدم‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻢ‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﮔـﯿﺞ و ﻣﺒﻬـﻮت ﺑـﻮدم و ﻣﻐـﺰم ﮐـﺎر ﻧﻤـﯽﮐـﺮد‪ .‬دﺧﺘـﺮک‬
‫ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم ﺗﻮ اﯾﻦ را ﻣﯽداﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪﺧﻮدم آﻣـﺪم و ﮔﻔـﺘﻢ‬
‫ﻧﻪ ﭼﯿﺰی ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﮕﻮ ﭼﻄﻮر ﺷﺪ و ﺗﻮ ﻣﺮا از ﮐﺠﺎ ﻣـﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮔﻔـﺖ اﺳـﻢ‬
‫ﻣﻦ ”ﻣﻬﺸﯿﺪ“ اﺳﺖ و ﺑﺎ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ در ﯾﮏ ﺳﻠﻮل ﺑﻮدم ﯾﮏروز وﻗﺘـﯽ ﻟﺒﺎﺳـﻬﺎﯾﺶ‬
‫را ﮐﻪ ﺷﺴﺘﻪ ﺑﻮد از ﻫﻮاﺧﻮری آورد و آﻧﻬﺎ را ﭘﻮﺷﯿﺪ وﻗﺘﯽ دﺳﺘﺶ را در ﺟﯿﺒﺶ‬
‫ﮐﺮد ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﭼﯿﻪ و ﯾﮏ ﮐﺎﻏﺬ ﻟﻮﻟﻪ ﺷﺪه ﮐﻮﭼـﮏ را درآورد وآن‬
‫را ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺎ ﺧﻨـﺪه ﺳـﺮش را ﺗﮑـﺎن داد وﮔﻔـﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣـﻪ! ﺗـﻮ آن ﻧﺎﻣـﻪ را داده‬
‫ﺑﻮدی و او ﺑﻌﺪ از ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬آن را ﭘﺎره ﮐﺮد و در ﺗﻮاﻟﺖ رﯾﺨﺖ ﮐﻪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ دوﺳﺖ ﻣﻦ اﺳﺖ و ﻧﮕﺮان ﻣﻦ ﺑﻮده و ﺑﺮاﯾﻢ ﻧﺎﻣﻪ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫او ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮد ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ ﺧﯿﻠﯽ ﺷﻠﻮغ و ﺧﻨﺪان ﺑﻮد ﯾـﮏﺑـﺎر ﺻـﺪای‬
‫ﻗﻮرﺑﺎﻏــﻪ درآورد ﺗــﺎ ﯾﮑــﯽ از ﺧﺎﻧﻤﻬــﺎی ﻋــﺎدی را ﮐــﻪ دﺳــﺘﮕﯿﺮ ﮐــﺮده ﺑﻮدﻧــﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺨﻨﺪاﻧﺪ و او ﻧﺎراﺣﺖ دﺳﺘﮕﯿﺮﯾﺶ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬آﻣﺪﻧﺪ او را ﺑﺮدﻧﺪ و ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﮐـﺘﮑﺶ‬
‫زدﻧﺪ و در ﺳﺮﻣﺎ ﺳﺮﭘﺎ ﻧﮕﻬﺶداﺷﺘﻨﺪ و ﺻﺒﺢ ﮐـﻪ ﺑﺮﮔـﺸﺖ ﻣـﯽﻟﺮزﯾـﺪ و رﻧـﮓ‬
‫ﺑﻪﭼﻬﺮه ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﯾﺶ ﺧﯿﻠﯽ او را اذﯾﺖ ﻣـﯽﮐـﺮد و ﻧﻤـﯽداﻧـﻢ ﭼـﯽ از او‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ وﻟﺶ ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ .‬ﯾـﮏ روز ﺑـﺎزﺟﻮ ﺑـﻪﺳـﻠﻮل آﻣـﺪ ﯾـﮏ ﺻـﻔﺤﻪ‬
‫‪77‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﮐﺎﻏﺬ دﺳﺘﺶ ﺑﻮد ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ ﯾﺎ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ و ﯾﺎ اﯾـﻦ ﺑﺮﮔـﻪ را ﻣـﯽﮔﯿـﺮی‬

‫وﺻــﯿﺘﺎﻣﻪات را ﻣــﯽﻧﻮﯾــﺴﯽ‪” .‬ﺗﻬﻤﯿﻨــﻪ“ در ﺣــﺎﻟﯽﮐــﻪ ﻟﺒﺨﻨــﺪی ﺑــﻪﻟــﺐ داﺷــﺖ‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮرﮐﻪ ﭼﺸﻢ از ﺑﺎزﺟﻮ ﺑﺮﻧﻤﯽداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﺑﺪون ﯾﮏ ﮐﻠﻤـﻪ ﺣـﺮف‬
‫ﮐﺎﻏﺬ را از دﺳﺖ او ﮐﺸﯿﺪ و ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮ ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺷﺪه‬
‫ﺑــﻮد ﻟﮕــﺪی ﺑــﻪ او زد و ﻓﺤــﺸﺶ داد و از ﺳــﻠﻮل ﺧــﺎرج ﺷــﺪ و در را ﻣﺤﮑــﻢ‬
‫ﺑﺴﺖ‪”،‬ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ ﻫﻢﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻟﺒﺨﻨﺪ وﺻﯿﺖﻧﺎﻣـﻪاش را ﻧﻮﺷـﺖ و ﺑـﺎ ﻫﻤـﮥ ﻣـﺎ‬
‫ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﺮد و ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﻌﺪ او را ﺑﺮای ﺗﯿﺮﺑﺎران ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎاﯾﻦﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺎه از او ﺑﯽﺧﺒﺮﺑـﻮدم و اﻋـﺪام او را ﺣـﺪس ﻣـﯽزدم وﻟـﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎور ﮐﻨﻢ ﮐﻪ او اﻋﺪام ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ اﯾـﻦﻃـﻮری‬
‫ﺧﻮدم را ﺗﺴﻠﯽ ﺑﺪﻫﻢ‪ .‬ﺑﺎورم ﻧﻤـﯽﺷـﺪ ﮐـﻪ آن ﻫﻤـﻪ ﺷـﻮر و ﻧـﺸﺎط و ﻣﺤﺒـﺖ و‬
‫ﺧﻼﻗﯿﺖ دﯾﮕﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬آﺧﺮ در ﺣﺮﻓﻪ ﻣﺎ ﺗﻤـﺎم ﺗـﻼش ﮔـﺎﻫﯽ ﺑـﺮای ﭼﻨـﺪ‬
‫دﻗﯿﻘﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎر ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞﻋﻼج اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﺤﻈﺎت آﺧﺮﻋﻤﺮش‬
‫را ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ و ﺣﺎﻻ اﯾﻦﻫﻤﻪ اﻧﺴﺎن از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻤـﻪ ﺟـﻮان و ﺷـﺎداب و‬
‫در ﻋــﯿﻦ ﺳــﻼﻣﺘﯽ ﺑﺎﯾــﺴﺘﯽ ﺑــﻪﺧــﺎﻃﺮ اﻓﮑــﺎر ﻗــﺮون وﺳــﻄﺎﯾﯽ وﺧﻮدﺧــﻮاﻫﯽ و‬
‫ﻗﺪرتﭘﺮﺳﺘﯽ ﭘﯿـﺮی ﺧـﻮنآﺷـﺎم ﺑـﻪاﺳـﻢ ”ﺧﻤﯿﻨـﯽ“ ﮐـﺸﺘﻪ و ﺗﮑـﻪﭘـﺎره ﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﺮا؟… ﭼﺮا؟… و اﯾﻦ ﭼﺮاﯾﯽ ﺑﻮدﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫”ﻓﺎﻃﯽ ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ“‬
‫ﯾﮑﯽ دوروز ﺑﻌﺪ از ورودم ﺑﻪﺑﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮدﮐﻪ دﺧﺘﺮﮐﯽ ﮐﻢﺳﻦوﺳـﺎل‬
‫ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﭘﺮاﻧﺮژی ﻫﻢ ﺑﻮد آﻣﺪ وﮔﻔﺖ ﺗﻮ از ‪ 209‬آﻣﺪهای؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻠﻪ! ﮔﻔﺖ از‬
‫ﻣﺎﻣــﺎﻧﻢ ﺧﺒــﺮداری‪ ،‬اﺳــﻤﺶ ”ﻃﻠﻌــﺖ“ اﺳــﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬــﺎن ﯾــﺎد ﻧﮕﺮاﻧــﯽ ”ﻣــﺎدر‬
‫ﻃﻠﻌﺖ“ ﺑﺮای دﺧﺘﺮک ﮐﻮﭼﮑﺶ اﻓﺘﺎدم‪” ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ“! ﮔﻔﺘﻢ ﺗـﻮ ”ﻓﺎﻃﻤـﻪ“ ﻫـﺴﺘﯽ؟‬

‫‪78‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪﮔﺮدﻧﻢ آوﯾﺨﺖ و ﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﭘﯿﺶ ﻣﺎﻣـﺎﻧﻢ ﺑـﻮدی؟ ﺗـﻮ او را دﯾـﺪی؟ او‬
‫ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﺣﺮف ﻣﯽزد و از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ روی ﭘـﺎ ﺑﻨـﺪ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﺑـﺴﯿﺎر ﮐـﻮﭼﮑﺘﺮ از‬
‫ﺳﻨﺶ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪاوﮔﻔﺘﻢ ﻣﺎدرت از ﻫﻤﺎنﺟﺎ آزاد ﺷﺪ او ﻧﮕﺮاﻧﺖ ﺑـﻮد و‬
‫ﺣﺘﻤﺎً اﻻن دﻧﺒﺎﻟﺖ اﺳـﺖ ﮔﻔـﺖ ﻣـﺮا ﯾـﮏروز ﺑﻌـﺪ از ﻣـﺎدرم دﺳـﺘﮕﯿﺮﮐﺮدﻧﺪ و‬
‫اﯾﻦﺟﺎ آوردﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮی ﻣﻦ ﺧﯿﻠـﯽ ﺑـﺎﻣـﻦ ﺑـﺪ اﺳـﺖ و ﻣـﯽﮔﻮﯾـﺪ ﺗـﻮ را اﻋـﺪام‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ! ﮔﻔﺘﻢ ﻏﻠﻂ ﻣﯽﮐﻨﺪ! ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺗﻮ را ﺑﺘﺮﺳﺎﻧﺪ! او واﻗﻌﺎً ﺑﺴﯿﺎر ﺑﭽﻪ ﺗـﺮ از‬
‫آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ اﻋﺪام ﺷﻮد آنﻫﻢ ﻓﻘﻂ ﺑﻪاﺗﻬﺎم ورزش در ﻣﺪرﺳـﻪ و ﯾـﺎ ﻫـﺮ‬
‫ﻣﺰﺧﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﺑﺎزﺟﻮی اﺣﻤﻖ او ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﮕﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫دﯾﮕﺮ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﺎﻣﻦ ﭼﻔﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدم ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻸ ﻧﯿﺎز‬
‫ﺑﻪﻣﺎدرش را ﺑﺎ ﻣﻦ ﭘﺮﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯾﻢ ﺣﺮف ﻣﯽزد ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽﮐﺮد درددل ﻣﯽﮐـﺮد‪،‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﺸﻮرت ﻣﯽﮐﺮد و ﮐﻨﺎرﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ دﺳـﺘﻢ را ﻣـﯽﮔﺮﻓـﺖ و در ﺑﻐﻠـﺶ‬
‫ﻧﮕﻪﻣﯽداﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺧﻮاﺑﺶ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺮا ول ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﻦﻫﻢ ﺧﯿﻠﯽ دوﺳﺘﺶ‬
‫داﺷﺘﻢ و ﻧﯿﺎزش را درک ﻣﯽﮐـﺮدم و ﺳـﻌﯽ ﻣـﯽﮐـﺮدم ﮐﻤﮑـﺶ ﮐـﻨﻢ ﻫـﺮﺑـﺎر‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﻣﯽرﻓﺖ ﺑﺮاﯾﻢ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎزﺟﻮ ﻓﻘﻂ او را ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ او ﮐﻤﺎﮐﺎن ﺑﻪﺷﯿﻄﻨﺘﻬﺎی ﮐﻮدﮐﺎﻧﻪاش درﺑﻨـﺪ اداﻣـﻪ ﻣـﯽداد‪ ،‬ﺑـﻪﺧـﺎﻃﺮ ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫وﯾﮋﮔﯿﺶ‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎ او را ”ﻓﺎﻃﯽ ﻣﻮش“ ﺻﺪا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺜـﻞ‬
‫ﻣﻮش رﯾـﺰه و ﭼـﺎﻻک ﺑـﻮد و ﻫـﻢ اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﭼـﻮن ﺑـﻪﻧـﺎم ﻓـﺎﻣﯿﻠﯽاش ﻧﺰدﯾـﮏ‬
‫ﺑﻮد‪” .‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻣﻮﺷﺎﯾﯽ”‪.‬‬

‫”ﻓﺎﻃﯽ“ را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮای ﺗﯿﺮﺑﺎران ﺑﺮدﻧﺪ‬

‫ﯾﮏروز ﻗﺒﻞازﻇﻬﺮﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﻢ ”زﻫﺮا ﺣـﺴﺎﻣﯽ“ و ”ﻓﺎﻃﻤـﻪ ﻣﻮﺷـﺎﯾﯽ“ و‬
‫ﯾﮏ ﻧﻔﺮدﯾﮕﺮ را از ﺑﻠﻨﺪﮔﻮ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﺷﻨﯿﺪن اﺳﻢ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص اﺳﻢ ﻓﺎﻃﻤﻪ‪،‬‬

‫‪79‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫دﻟﻢ ﯾﮏﻣﺮﺗﺒﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ رﯾﺨﺖ و ﻣﺜﻞ ﺑﺮقﮔﺮﻓﺘﻪﻫﺎ ﺧﺸﮑﻢ زد‪ .‬ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ آنﭼﻪ‬
‫را ﮐﻪ ﺷﻨﯿﺪهام ﺑﺎور ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪدﯾﮕﺮان ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم ﺑﺒﯿﻨﻢ آﯾﺎ درﺳﺖ ﺷﻨﯿﺪهام؟ آری!‬
‫ﺳﮑﻮت ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ در ﺑﻨﺪ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺳـﻢ ﺧﻮاﻧـﺪن‬
‫ﺑﺮای اﻋﺪام اﺳﺖ‪” .‬زﻫـﺮا“ ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪ و ﺧﻨـﺪان ﺑﺎﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﮐـﻪ ﺑـﯽ ﺻـﺪا اﺷـﮏ‬
‫ﻣﯽرﯾﺨﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﯽ ﮐﺮد‪” .‬زﻫﺮا“ داﻧﺸﺠﻮی داﻧﺸﮑﺪۀ ”ﻋﻠﻢ و ﺻﻨﻌﺖ“ ﺑـﻮد‬
‫ﺧﻮاﻫﺮی ﻣﺘﯿﻦ و ﺧﻮﻧﺴﺮد ﮐﻪ از ﺣﺮﻓﻬﺎ و ﺷﻮﺧﯿﻬﺎی ﻣـﻦ ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﻣـﯽﺧﻨﺪﯾـﺪ و‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺮا ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺎﮐﺖ ﻧﺸﻮم و ﺳﻌﯽ ﮐﻨﻢ روﺣﯿﮥ ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﻨﻢ و ﺑﻪاﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺎرﻫﺎی ﺟﻤﻌﯽ‪ ،‬ورزش ﺷﻌﺮﺧﻮاﻧﯽ ﺟﻤﻌﯽ و از اﯾـﻦ ﻗﺒﯿـﻞ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺟﻠﻮ ﺑﺮوم‪ .‬او ﺟﻠﻮ آﻣﺪ و ﺗﮑﺎﻧﻢ داد و ﮔﻔﺖ ﺣـﻖ‬
‫ﻧﺪاری ﮔﺮﯾﻪ ﺑﮑﻨﯽ و اﺷﮑﻢ را ﭘـﺎک ﮐـﺮد و ﮔﻔـﺖ ﯾـﺎدت ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺎﯾـﺪ ﻫﻤﯿـﺸﻪ‬
‫ﺑﺨﻨﺪی و ﻧﮕﺬازی ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺳﺎﮐﺖ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬اﯾـﻦ را ﻓﺮاﻣـﻮش ﻧﮑـﻦ! دﺷـﻤﻦ ﻧﺒﺎﯾـﺪ‬
‫ﮔﺮﯾﮥ ﻣﺎ را ﺑﺒﯿﻨﺪ و رﻓﺖ‪.‬‬
‫”ﻓــﺎﻃﯽ“ اﻣـــﺎ… دﯾـــﺪم ﮐﻔــﺸﻬﺎﯾﺶ را ﺑـــﻪدﺳـــﺖ ﮔﺮﻓﺘـــﻪ دواندوان‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﭼﺎدرش را ﺑـﻪزور روی ﺳـﺮش ﻧﮕـﻪداﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪاﺗـﺎق ﻣـﺎ آﻣـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺑـﻪﺳـﻤﺖ ﻣـﻦ دوﯾـﺪ و ﺑـﺎ آن ﺑـﺎزوان ﮐـﻮﭼﮑﺶ ﺑـﻪﮔـﺮدﻧﻢ‬
‫آوﯾﺨﺖ وﮔﻔﺖ‪ :‬دارﯾﻢ ﻣﯽرﯾﻢ ”ﻗﺰلﺣﺼﺎر“ ﺑﻪآنﺟﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪﯾﻢ! ﮐﺎش ﺗﻮ ﻫﻢ‬
‫ﻣﯽآﻣﺪی! ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﺰﻧﻢ! ﮔﻔﺘﻢ آره ﺑﻪ”ﻗـﺰل“ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﻣـﯽﺷـﻮی! او از‬
‫اﺗﺎق ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ زﯾﺮﻫﺸﺖ دوﯾﺪ ﻣﻦ دﯾﮕﺮ ﯾﺎرای اﯾﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﺑﺮوم و ﻧﮕﺎﻫﺶ ﮐﻨﻢ‪ .‬در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻓﻘﻂ ﺻـﺪای ﻫﻤﻬﻤـﻪ و ﮔﺮﯾـﮥ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﮐﻪ اﺳﻢ او را ﺑﻪزﺑﺎن ﻣﯽآوردﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻨﯿﺪم‪ .‬ﭘﺸﺖ در ﺑﻪدﯾﻮار ﺗﮑﯿﻪ دادم و‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻢ و دﯾﮕﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻫﻖﻫﻖ ﺑﯽاﻣﺎن ﮔﺮﯾﻪام را ﮐﻪ داﺷـﺖ ﺧﻔـﻪام ﻣـﯽﮐـﺮد‪،‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﺑﺎزﺟﻮی دژﺧﯿﻢ او ﮐﯿﻨﮥ ﺣﯿـﻮاﻧﯽ ﺧـﻮدش را ﮐـﻪ ﻫﺮﮔـﺰ ﻧﺘﻮاﻧـﺴﺘﻢ‬

‫‪80‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﺑﻔﻬﻤﻢ ﭼﺮا؟ روی ”ﻓـﺎﻃﯽ ﮐﻮﭼﻮﻟـﻮ“ ﺧـﺎﻟﯽ ﮐـﺮده ﺑـﻮد‪” .‬ﻓـﺎﻃﯽ“ درﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ‬
‫داﺷﺖ ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻫﺸﺘﯽ ﻣﯽدوﯾﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ از ﺳـﮑﻮت و اﻧـﺪوه ﺑﭽـﻪﻫـﺎ دﭼـﺎر‬
‫ﺷﮏ ﺷﺪ و ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪدرِ زﯾﺮﻫﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺖ اﯾﺴﺘﺎد و ﻋﻤﯿﻘﺘﺮ ﺑـﻪﺑﭽـﻪﻫـﺎ‬
‫ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﯾﮏﺑﺎره ﻣﺘﻮﺟﻪ واﻗﻌﯿﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺻﺪای ﺟﯿـﻎ وﺣـﺸﺘﺰدۀ او‬
‫را ﺷﻨﯿﺪم‪» :‬ﻧﻪ! ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻤﯿﺮم! ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻤﯿﺮم!« ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮ از ﺣـﺎل‬
‫رﻓﺖ و ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد‪ .‬آﺧﺮ او ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺮگ آﻣـﺎده‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬او ﻫﻨﻮز ﺣﺘﯽ زﻧﺪﮔﯽ را ﻧﺒﻮﯾﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺟـﺎﻧﻮران ﺧﻤﯿﻨـﯽ او را ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر‬
‫ﺑﯿﻬﻮش روی زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺮدﻧﺪ و ﻓﺮﯾﺎد ﺧﻔﮥ ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﮐﻪ اﺳﻢ او را ﺑﻪزﺑﺎن‬
‫ﻣﯽآوردﻧﺪ و ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزدﻧﺪ‪» :‬ﻓﺎﻃﯽ! ﻓﺎﻃﯽ! ﻧﻪ…! ﻧﻪ …!« ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺟﺎ‬
‫ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ در ﻣﯿﺎن ﻫﻖﻫﻖ ﮔﺮﯾﻪﻫﺎ‪ ،‬در دروﻧﻢ ﻓﺮﯾـﺎد ﻣـﯽﮐـﺸﯿﺪم‪ ،‬آﺧـﺮ‬
‫ﭼﺮا؟ دژﺧﯿﻤﻬﺎ! اﯾﻦ ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ در ﻫﻤﺎن ﻗﺎﻧﻮن ﭼﻨﮕﯿﺰی ﺧﻮدﺗﺎن ﻣﮕﺮ ﭼﻪ ﮐـﺮده‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﻋﺪام ﻣﯽﺷﺪ؟ آﺧﺮ ای دژﺧﯿﻤﻬﺎ ”ﻓﺎﻃﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﻣـﻦ ﻫﻨـﻮز ﺗـﺸﻨﻪٌ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ و ﻧﻮازش ﻣﺎدر ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ ﭼﺮا…؟ ﭼﺮا…؟‬

‫ﻟﺤﻈﻪﻫﺎی زﻧﺪان‬
‫در زﻧﺪان ﻟﺤﻈﺎت آدﻣﯽ ﺷـﺒﯿﻪ ﺑـﻪﻫـﯿﭻ ﻟﺤﻈـﻪﯾـﯽ در زﻧـﺪﮔﯽ ﻋـﺎدﯾﺶ‬
‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﻧﮕﺎر آدﻣﯽ ﻣﻌﻨـﯽ دﯾﮕـﺮی از اﻧـﺴﺎن‪ ،‬ﻫـﺴﺘﯽ‪ ،‬زﻧـﺪﮔﯽ‪ ،‬ﻣـﺮگ‪ ،‬ﻇﻠـﻢ‪،‬‬
‫ﻋﺪاﻟﺖ‪ ،‬ﺷﺮاﻓﺖ‪ ،‬ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﮐﯿﻨﻪ و… ﺧﻼﺻﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿـﺰ ﺑـﻪدﺳـﺖ ﻣـﯽآورد‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﻟﺤﻈﺎت و ﻓﻬﻢ آﻧﻬﺎ را در ﻫﯿﭻ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﯾﺎ ﻓﯿﻠﻤﯽ ﯾﺎ ﺣﺘـﯽ در ﺳﺮاﺳـﺮ ﻋﻤـﺮی ﮐـﻪ‬
‫ﺳﭙﺮی ﻣﯽﮐﻨﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯽ‪ .‬ﻓﻘﻂ در زﻧﺪان ﻗـﺎدر ﺑـﻪدرﯾﺎﻓـﺖ ﻣﻌﻨـﯽ آن‬
‫ﻫﺴﺘﯽ‪.‬‬
‫ﻟﺤﻈﺎت دردﻧﺎک زﻧﺪان‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗـﻮاﻧﯽ ﯾـﺎ ﻧﻤـﯽﺧـﻮاﻫﯽ ﺑﭙـﺬﯾﺮی‬

‫‪81‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﮐﻪ ”ﻓﺎﻃﯽ ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ“ اﻋﺪام ﺷﺪه و ﺻﺪاﯾﺶ ﻣﯽﮐﻨـﯽ وﻟـﯽ ﭘﺎﺳـﺦ ﻧﻤـﯽﺷـﻨﻮی‪،‬‬
‫ﺻﺪای ﺧﻨﺪه ﻫﺎ و ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﺖ ﻧﮕﺎﻫﺶ ﻣﺜﻞ ﯾﮏ واﻗﻌﯿـﺖ زﻧـﺪه از ﺟﻠـﻮ‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺗﻮ اﻧﮕﺎر واﻗﻌﺎً آن را ﻣـﯽﺑﯿﻨـﯽ‪ ،‬وﻟـﯽ وﻗﺘـﯽ دﺳـﺖ‬
‫دراز ﻣﯽﮐﻨﯽ ﺗﺎ ﻟﻤﺴﺶ ﮐﻨﯽ ﻣﺤﻮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ وﺣﺸﺖ ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ و‬
‫دوری از ﻣﺎدرش را ﺑﺎ ﻧﻮازﺷﯽ ﺑﺮﻣﻮﻫﺎی ﺑﺎﻓﺘﻪاش اﻟﺘﯿﺎم ﺑﺒﺨﺸﯽ و اﺷـﮑﻬﺎﯾﺶ را‬
‫ﭘﺎک ﮐﻨﯽ‪ ،‬ﻓﺮاﻣـﻮش ﮐـﺮدهای ﮐـﻪ ﻧﯿـﺴﺖ و رﻓﺘـﻪ‪ .‬وﻗﺘـﯽ در ﺧـﻮاب اﺣـﺴﺎس‬
‫ﻣﯽﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎزوی ﮐﻮﭼﮑﺶ در ﺑﻐﻞ ﺗﻮﺳﺖ‪ ،‬واﻗﻌﺎً اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﻨـﯽ‪ ،‬در ﻣـﺮز‬
‫ﺧﻮاب و ﺑﯿﺪاری‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪﯾﯽ ﯾﺎ ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯽ اﯾﻦ ﮐـﻪ دﯾـﺪهای ﻓـﺎﻃﯽ را‬
‫ﺑﺮای اﻋﺪام ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮐﺎﺑﻮس ﺑﻮد‪ ،‬او اﯾﻦﺟﺎ در ﮐﻨﺎر ﺗﻮﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮی دﺳﺖ دراز ﻣﯽﮐﻨﯽ ﮐﻪ ﻟﻤﺴﺶ ﮐﻨﯽ و ﮔﺮﻣﺎﯾﺶ را اﺣﺴﺎس ﮐﻨﯽ‬
‫و ﯾﮏ ﻣﺮﺗﺒـﻪ اﻧﮕـﺎر از ﯾـﮏ ﺟـﺎی ﺧﯿﻠـﯽ ﺑﻠﻨـﺪی ﺑـﻪﭘـﺎﯾﯿﻦ ﭘﺮﺗـﺎب ﻣـﯽﺷـﻮی‪،‬‬
‫ﺑﻪواﻗﻌﯿﺖ ﺗﻠﺦ! ﭘﯽ ﻣﯽﺑﺮی‪ .‬ﻧـﻪ! واﻗﻌﯿـﺖ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ”ﻓـﺎﻃﯽ“ رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ”ﻓﺎﻃﯽ“ اﻋﺪام ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻮﭼﻮﻟﻮی ﻣﻦ‪ ،‬راﺳﺘﯽ اﻻن در‬
‫ﮐﺪام ﮔﻮر ﺧﻔﺘﻪای؟ دﺳﺘﺖ را در آﻏـﻮش ﭼـﻪ ﮐـﺴﯽ ﮔﺬاﺷـﺘﻪای؟ آﯾـﺎ دﯾﮕـﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﯽ؟‬
‫وﻗﺘﯽ داری ﺷﻮﺧﯽ ﻣﯽﮐﻨﯽ ﺑﻪ”زﻫﺮا“ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﯽ ﺗـﺎ از ﺧﻨـﺪهﻫـﺎﯾﺶ‬
‫ﻟﺬت ﺑﺒﺮی‪ ،‬ﯾﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮری ﭼﻮن آنﺟﺎ ﻧﯿـﺴﺖ و ﺟـﺎﯾﺶ ﯾـﮏ زﻫـﺮای دﯾﮕـﺮ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﻧﯿﺰ ﺷﺎﯾﺪ ﻓﺮدا ﯾﺎ زودﺗـﺮ از ﻓـﺮدا ﺑـﺮود‪ .‬وﻗﺘـﯽ در ﻫﻮاﺧـﻮری‬
‫‪2‬در‪ 3‬ﺑﺪون آﻓﺘﺎب و ﺳﺮد زﻧﺪان ﻗﺪم ﻣﯽزﻧﯽ و ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨـﯽ‪ ،‬در روﺑﺮﯾـﺖ ﯾـﺎ‬
‫ﮐﻨﺎرت ﯾﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮت او ﻫﺴﺖ در ﻫﻤﻪ ﺟﺎی ﻫﻮاﺧﻮری ﺑﺎ ﻫﻢ ﻗﺪم ﻣـﯽزدﯾـﻢ‪،‬‬
‫ﻋﺠﯿﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ اﯾﻦ اﺣﺴﺎس را ﺑﮑﻨﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮔﺮﭼﻪ واﻗﻌﯿﺖ ﺧﻼف‬
‫اﯾﻦ را ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬وﻟﯽ او اﻧﮕﺎر ﮐﻨﺎرت ﻗﺪم ﻣﯽزﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮ ﻫﻤﺎن ﺣﺮﻓﻬﺎ را ﺗﮑﺮار‬

‫‪82‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ از آن ﻟﺤﻈﺎت زﻧﺪان اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺠﺰ در زﻧﺪان ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺪ آن‬
‫را ﺑﻔﻬﻤﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﺷﻠﻮغ ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﯿﻔﺘﯽ ﺑﺨﻮاﺑﻨﺪ اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺷﺒﻬﺎ‬
‫ﮔﺮﯾﺒﺎﻧﮕﯿﺮﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻔﺮات ﻣﺜﻞ ﺳﺎردﯾﻦ ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﭼﯿﺪه ﺷﺪه و ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﺪ وﻟﯽ‬
‫ﺑﺎز ﻫﻢ ﺟﺎ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ ﻧﺒﻮد و ﻋﺪهﯾﯽ ﺑﻪﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎده و ﯾـﺎ ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑﯿـﺪار‬
‫ﻣﯽﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و وﻗﺘﯽ ﯾﮏ ﻋﺪه ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺮای ﻣﺎدرﻫـﺎ و‬
‫ﻣﺠﺮوﺣﯿﻦ ﺟﺎﯾﯽ در ﮔﻮﺷﮥ اﺗـﺎق و ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻧﺖ ﺑﯿـﺸﺘﺮ از ﺑﻘﯿـﻪ اﺧﺘـﺼﺎص داده‬
‫ﻣﯽﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﻪﻫﺮﺣـﺎل ﻓـﺮق ﭼﻨـﺪاﻧﯽ ﻧﻤـﯽﮐـﺮد در آن ﺷـﻠﻮﻏﯽ ﮐـﻪ ﻟﺤﻈـﻪﯾـﯽ‬
‫آراﻣﺶ ﻫﻢ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺟـﺪا از ﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ و ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﻫـﺮزﻧـﺪاﻧﯽ‪ ،‬ﺑـﻪﻃـﻮر‬
‫ﺟﻤﻌﯽ ﻫﻢ ﺷﮑﻨﺠﻪ روﺣﯽ ﺑـﺮ زﻧـﺪاﻧﯿﺎن اﻋﻤـﺎل ﻣـﯽﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﻪاﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﮐـﻪ از‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‪ 4‬ﺻﺒﺢ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺻﺪای ﮔﻮﺷﺨﺮاش آﻫﻨﮕﺮان و ﻧﻮﺣﻪﻫﺎی ﻣﺒﺘﺬل او را ﺑـﺎ‬
‫ﺣــﺪاﮐﺜﺮ ﺻــﺪا از ﺑﻠﻨــﺪﮔﻮﻫﺎ ﭘﺨــﺶ ﻣــﯽﮐﺮدﻧــﺪ ﻃــﻮری ﮐــﻪ ﻫﻤــﻪ از ﺧــﻮاب‬
‫ﻣﯽﭘﺮﯾﺪﻧﺪ و ﮐﻮدﮐﺎن از وﺣﺸﺖ ﺷﺮوع ﺑﻪﮔﺮﯾـﻪ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺗـﺎ دﻗـﺎﯾﻘﯽ ﺗـﭙﺶ‬
‫ﻗﻠﺒﻤﺎن آرام ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮔﻮﺷﻤﺎن و ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﻼﻓﻪ و ﭼﺎدر‬
‫روی ﮔﻮش و ﺻﻮرت ﻣﺠﺪداً ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﺑﺨﻮاﺑﯿﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺻﺪای ﻋـﺬابآور‬
‫ﯾﮑﺴﺮه ﺗﺎ ﺷﺐ اداﻣﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺻﺒﺢ ﮐﻪ ﻣﺜﻼً ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﯽدادﻧﺪ ﯾﮏ ﻗﺎﺑﻠﻤـﻪ ﭼـﺎی‬
‫ﭘﺮ از ﮐﺎﻓﻮر ﻣﯽآوردﻧﺪ و ﮐﺎرﮔﺮ ﻫﺮ اﺗﺎق ﺑﺎ دﯾﮓ و ﺑﺎدﯾﻪ ﻣـﯽرﻓـﺖ و ﭼـﺎی را‬
‫ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫وﺿﻌﯿﺖ ﻏﺬاﯾﯽ در ﺑﻨﺪ‬

‫ﺑﺎ آن ﮐﻪ دورۀ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪﺑﻨﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬اﮐﺜـﺮاً ﺗﻤـﺎم‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻗﺎﻋﺪﺗﺎً ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﻤﯽ ﻧﺮﻣﺎل ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻃﻮر ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼً‬

‫‪83‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫درﻣﻮرد ﻏﺬا ﺑﻪﺷـﺪت ﺗﺤـﺖ ﻓـﺸﺎر ﺑـﻮدﯾﻢ‪ .‬داﺋﻤـﺎً در ﺣﺎﻟـﺖ ﮔﺮﺳـﻨﮕﯽ ﺑـﻪﺳـﺮ‬
‫ﻣﯽﺑﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻓﻘﻂ آن ﻣﻘﺪار ﻏﺬا ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﻧﻤﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺳـﯿﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﺪﯾﻢ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ اﮐﺜﺮاً ﻋﺒـﺎرت ﺑـﻮد از ﯾـﮏ ﮐـﻒ دﺳـﺖ ﻧـﺎن ﺗـﺎﻓﺘﻮن‪،‬‬
‫‪10‬ﮔﺮم ﭘﻨﯿﺮ ﮐﻪ ﺑﻪاﻧﺪازه ﯾﮏ ﺣﺒﻪ ﻗﻨﺪ ﺑﻮد و ﯾﮏ ﻟﯿﻮان ﭼﺎی ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻤﺮﻧـﮓ و‬
‫وﻟﺮم‪ .‬ﺗﺎزه ﻫﺮ روز ﻋﻤﺪاً ﯾﮏ ﭼﯿﺰی از ﻣﻮاد ﻫﻤﯿﻦ ﺻـﺒﺤﺎﻧﻪ را ﻫـﻢ ﻧﻤـﯽدادﻧـﺪ‬
‫ﯾﮏروز ﭘﻨﯿﺮ‪ ،‬ﯾﮏروز ﻧﺎن و ﯾﮏروز ﻗﻨﺪ و ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺻﺒﺤﺎﻧﮥ ﻧﺎﭼﯿﺰ را ﻫﻢ راﺣﺖ ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪.‬‬
‫درﻣﻮرد ﻧﺎﻫﺎر و ﺷﺎم‪ ،‬وﺿﻊ ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺮﻧﺞ ﺷﻔﺘﻪﺷﺪه ﯾﺎ ﻣﻘـﺪاری‬
‫ﺳﻮپ رﻗﯿﻖ و ﺑﯽ ﻣﻼت‪ ،‬ﯾﺎ آﺑﮕﻮﺷﺖ ﺑـﺪون ﮔﻮﺷـﺖ ﻏـﺬاﯾﻤﺎن ﺑﻮدﮐـﻪ آنﻫـﻢ‬
‫ﺑﻪﻣﻘﺪارﮐﻢ داده ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻗﺎﺷﻖ و ﺑﺸﻘﺎب و از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ اﻣﮑﺎﻧﺎت‪ ،‬ﭼﯿﺰی ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‬
‫ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ ﺳﯿﻨﯽ ﺑﻮدﮐﻪ ﻏﺬا را در آن ﻣﯽرﯾﺨﺘﯿﻢ و ﻫﺮﺳـﯿﻨﯽ ﺑـﺮای ﯾـﮏ ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﻣﺜﻼً ‪10‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد وﻗﺘﯽ ﺗﺎزهواردی ﻫﻢ ﺑﻪﺑﻨﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻮل اﺗﺎق ﻣﯽﮔﻔـﺖ‬
‫ﻣﺜﻼً در ﺳﻔﺮۀ ﻓﻼﻧﯽ ﻫﺴﺘﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی ﻧﻔـﺮات ﺑﺮاﺳـﺎس ﺳـﯿﻨﯽ ﻏـﺬا ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﯾﻢ ﻏﺬا را ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﺨﻮرﯾﻢ و ﯾﺎ از ﯾﮏ ﻗﺎﺷﻖ ﻣﺸﺘﺮﮐﺎً اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ و‬
‫ﺑﻪاﯾﻦ ﮐﺎر ﻋﺎدت ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﯾﮏﺑﺎر ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﻪاﺳﻢ ﻣﺮغﭘﻠﻮ دادﻧﺪ ﮐـﻪ درواﻗـﻊ ﺑﺠـﺰ ﻣﻘـﺪاری ﭘﻮﺳـﺖ‬
‫ﻣﺮغ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی در آن ﻧﺒﻮد وﻟﯽ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﺮغ ﻫﻢ ﺑﻪﺷﺪت ﻣﺴﻤﻮم ﺑـﻮد و‬
‫ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺧﻮدﺷﺎن ﭼﯿﺰی در ﻏﺬا رﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼـﻮن در ﻋـﺮض ‪ 5‬ﺳـﺎﻋﺖ ﺗﻤـﺎم‬
‫‪ 500‬ﻧﻔﺮ ﻣﺴﻤﻮم ﺷﺪه و اﺳﻬﺎل و اﺳـﺘﻔﺮاغ ﺷـﺪﯾﺪی ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و وﺿـﻌﯿﺖ ﺑـﺴﯿﺎر‬
‫ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﺷﺪ ﭼﻮن ﻓﻘﻂ دو ﺳﺮوﯾﺲ وﺟﻮد داﺷﺖ و ﺑﭽﻪﻫـﺎ در ﺻـﻒ ﺳـﺮوﯾﺲ‬
‫ﺑﻪﺧﻮد ﻣﯽﭘﯿﭽﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻮﺑﺘﺸﺎن ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﮐﺴﯽ ﮐـﻪ ﺑﯿﻤـﺎر ﺑـﻮد ﻧﻮﺑـﺖ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺖ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدﺷﺎن در وﺿﻌﯿﺖ اﺿﻄﺮاری ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ‬

‫‪84‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪﮐﺴﯽ ﮐﻪ وﺿﻌﯿﺖ وﺧﯿﻤﺘﺮ داﺷـﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﻀﯽ از ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‬

‫ﺑﻪﺣﺎل ﻣﺮگ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬
‫اول دژﺧﯿﻤــﺎن ﻗــﻀﯿﻪ را ﺟــﺪی ﻧﮕﺮﻓﺘﻨــﺪ‪ ،‬وﻟــﯽ وﻗﺘــﯽ دﯾﺪﻧــﺪ ﻣﻮﺿــﻮع‬
‫ﻫﻤﻪﮔﯿﺮﺷﺪه و در ﺳﺎﯾﺮ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ وﺿﻌﯿﺖ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻫﻮل ﺷﺪه و ﭘﺲ‬
‫از ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ اﻗﺪام ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﯿﻤـﺎران را ﺑـﺴﺘﺮی ﮐﻨﻨـﺪ ﭼـﻮن‬
‫ﺗﻤﺎم ﺑﻨﺪﻫﺎ ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺟﺰﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺪﺣﺎل ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻘﯿﻪ را از‬
‫ﺑﻨﺪ ﺧـﺎرج ﻧﮑﺮدﻧـﺪ و ﻣﻘـﺪاری ﻣﺎﺳـﺖ و ﻗـﺮص و دارو دادﻧـﺪ و ﺗـﺎ ﭼﻨـﺪ روز‬
‫ﺗﻌﺪادی از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﺑﯿﻦ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪﺑﻬﺪاری ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪﻧﺪ‬
‫و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮی ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ آﻣﺎر دﻗﯿﻖ و اﺳﻤﺸﺎن را درﺑﯿﺎورﯾﻢ در اﯾﻦ ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﻣﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﺿﻊ ﻏﺬاﯾﯽ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪﺧـﺼﻮص ﺷـﯿﺮﺧﻮارهﻫـﺎ اﺳـﻔﻨﺎﮐﺘﺮ ﺑـﻮد ﭼـﻮن‬
‫ﻏﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺨﻮرد ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ و ﺷﯿﺮﺧﺸﮏ ﻫﻢ ﻧﻤﯽدادﻧﺪ و ﻣـﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳـﺖ ﺑﭽـﻪ ﻣﻨـﺎﻓﻖ ﺑﻤﯿـﺮد‪ .‬ﻣـﺎدران ﺑﯿﭽـﺎره ﺑـﺎ آب ﻗﻨـﺪ و ﺗﺮﯾـﺪ ﻧـﺎن و آب‬
‫ﻏﺬاﻫﺎی آﺑﺪار ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻏﺬا ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ اﺣﻤﺪرﺿﺎ ﺑﭽﻪ ﯾﮑﺴﺎﻟﻪﯾﯽ ﺑﻮدﮐـﻪ ﺳـﻞ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ او را ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﺎدرﺑﺰرﮔﺶ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪاﯾﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﻘﻮﻟﻪﯾﯽ ﻻﯾﻨﺤﻞ ﺑﻮد ﭼـﻮن ﺣﺘـﯽ اﺟـﺎزه‬
‫ﻧﻤﯽدادﻧﺪﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻓﺎﻣﯿﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ واﻟﺪﯾﻦ آﻧﻬـﺎ ﺟـﺰو اﻓـﺮاد رﺑـﻮده‬
‫ﺷﺪه در ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﻄﻠـﻊ ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﻓﻬﻤﯿـﺪم‬
‫اﯾﻦﮐﺎر رژﯾﻢ ﺑﻪاﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻮدﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﺎز داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ را ﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺳﺮﺑﻪﻧﯿﺴﺖ ﮐﻨﻨﺪ و اﮔﺮ از اول دﺳﺘﮕﯿﺮی او را اﻃﻼع ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ دﺳـﺖ ﺑـﺎز‬
‫را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺧﯿﻠﯽ از ﻧﻔﺮاﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﺮﮔـﺰ ردی از آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪدﺳـﺖ‬
‫ﻧﯿﺎﻣﺪ ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻮﺳﻂ دژﺧﯿﻤﺎن ﺳﺮﺑﻪﻧﯿﺴﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪85‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ زﻧﺪان‬

‫در ﺑﻬﻤﻦ ﯾﺎ اﺳﻔﻨﺪ ﺳﺎل‪ 60‬ﺑﻮدﮐﻪ ﻫﻤﺎن آب ﮔﺮم ﻫﻔﺘﻪﯾـﯽ دوﺳـﺎﻋﺖ را‬
‫ﻫﻢ ﻗﻄﻊ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ دروغ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐـﻪ آﺑﮕـﺮﻣﮑﻦ ﺧـﺮاب ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﺮﭼـﻪ‬
‫اﻋﺘﺮاض ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﺑﯽﻓﺎﯾﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﯿﺶ از دو ﻣﺎه آﺑﮕﺮم ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ و آب ﺳﺮد ﻫﻢ‬
‫در”اوﯾﻦ“ آنﻗﺪر ﺳﺮد ﺑﻮدﮐﻪ در ﺣﺪ ﺷﺴﺘﻦ ﯾﮏ ﺑﺸﻘﺎب‪ ،‬اﻧﮕـﺸﺘﺎن دﺳـﺖ ﯾـﺦ‬
‫ﻣﯽزد و ﮐﺒﻮد ﻣﯽﺷﺪ ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪﺣﻤﺎم و دوش ﮔﺮﻓﺘﻦ… ﺑﻪاﯾﻦ ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﺷـﭙﺶ‬
‫ﺳﺮﺗﺎ ﺳﺮﺑﻨﺪ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﯾﻢ ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن از ﮔﺮد ددت اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ددت را ﺑﻪ ﺳﺮ و ﻟﺒﺎﺳﻤﺎن ﻣﯽﭘﺎﺷﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﺷﭙﺶ ﺳﺮاﭘﺎﯾﻤﺎن را ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬وﺿﻊ ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﻮزادان و اﻓﺮاد ﭘﯿﺮ واﻗﻌﺎً رﻧﺞآور ﺑﻮد و ﺑﺪن ﮐﻮدﮐـﺎن و‬
‫ﻧﻮزادان زﺧﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدﯾﻢ وﻟﯽ ﻓﺎﯾﺪهﯾﯽ ﻧﺪاﺷـﺖ و زﻧـﺎن‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﻣﺎ را ﻣﺴﺨﺮه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣـﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺑﺮوﯾـﺪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﮐﻨﯿـﺪ! ﻗـﺮار ﺷـﺪ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻼﻗﺎت دارﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ را ﺑﻪﺧـﺎﻧﻮاده ﻫـﺎ اﻃـﻼع دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻫﻤﮕـﯽ‬
‫ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﯾﮏ ﻣﻼﻗﺎت اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ را ﮔﻔﺘﻨﺪ ﭼﻮن اﮔﺮ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷـﺪ و‬
‫رژﯾﻢ ﻣﯽﻓﻬﻤﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎت را ﻣﻤﻨﻮع ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﻤـﺎم را‬
‫ﻗﻄﻊ ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﺑﻨﺪﻫﺎ ﭘﺮ از ﺷﭙﺶ اﺳﺖ و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ ﻏﻮﻏﺎﯾﯽ ﺑﭙﺎﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪﻃﻮر‬
‫ﺟﻤﻌﯽ ﺑﻪﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺷﮑﺎﯾﺖ و اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ دژﺧﯿﻤﺎن دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺑﻪﺑﯿﺮون زﻧﺪان رﺳﯿﺪه‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮرﺷﺪﻧﺪ‬
‫آﺑﮕﺮم را ﺑﺎز ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزی ﺑﺮای زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻗﯿﻤﺘﺶ ﮔـﺮان ﺑـﻮد و اﯾـﻦ را‬
‫ﺧﻮب ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ و اﻋﺪام ﺗﻌﺪادی ﮐﻪ ﺑﻪﻗﻮل آﻧﻬﺎ ﻣﻐـﺰ‬
‫ﻣﺘﻔﮑﺮ اﯾﻦﮐﺎر ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺎﯾﺶ را ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈـﻮر رژﯾـﻢ از اﯾـﻦﮐﺎرﻫـﺎ‬
‫ﻓﻘﻂ اﯾﺠﺎد ﻓﺸﺎر و ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮدن ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻮد اﻧﮕﺎر از اذﯾﺖ و ﻓﺸﺎر زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻟﺬت‬
‫ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﻫﺮﻣﻮﺿﻮع و از ﻫﺮﭼﯿﺰی ﺑﺮای ﻓـﺸﺎر اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ از ﻗﻄـﻊ‬
‫‪86‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﻣﻼﻗﺎت ﺗﺎ ﻧﺪادن ﻏﺬا و دارو و ﺷﯿﺮ ﻧﻮزادان ﺗﺎ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻗـﺮآن و ﺳـﺎﯾﺮ ﮐﺘﺎﺑﻬـﺎی‬
‫ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﺣﺘﯽ روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺧﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﺗﺎ ﺣﺘﯽ ﻣﻤﻨﻮع ﮐﺮدن ﺣﺮف زدن ﺑﭽﻪﻫـﺎ‬
‫ﺑﺎﻫﻢ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺗﺸﮑﯿﻼت راه اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧﺪ و از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ…‬

‫ﭘﯿﺮزﻧﺎن زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫در ﻣﯿﺎن زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﭼﻨﺪ زن ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎﻟﺨﻮرده و ﻓﺮﺗﻮت ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ‬
‫ادارۀ ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﯿﺰ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﮥ اﯾﻦ ﮐـﻪ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪدارﻧـﺪ ﯾـﺎ ﺑﻬـﺎﯾﯽاﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ زﻧﺪان اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﻫﻢ ﻓﺸﺎری ﻣﻀﺎﻋﻒ روی زﻧـﺪاﻧﯿﺎن ﺑـﻮد‬
‫اﯾﻦ ﭘﯿﺮزﻧﺎن ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺎدران ﻣﺠﺎﻫﺪی ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﺎ ﺧﻮدﺷﺎن ﻓﻌـﺎل ﺑﻮدﻧـﺪ و ﯾـﺎ‬
‫ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺠﺎﻫﺪﺷﺎن دﺳﺘﮕﯿﺮﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﭘﯿﺮزﻧﺎن ﺧﺎﻧﻢ ﮐُﺘُﺒﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺗﻬﺎﻣﺶ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪدار‬
‫اﺳــﺖ‪ ،‬اﻣــﺎ ﺑﻌــﺪاً ﻓﻬﻤﯿــﺪﯾﻢ ﮐــﻪ ﺑــﻪ ﺧﺎﻧــﻪﻫــﺎی او ﻃﻤــﻊ ﮐــﺮده ﺑﻮدﻧــﺪ و ﭼــﻮن‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﭼﯿﺰی ﻫﻢ ﺑﻪ ورﺛـﻪ ﻧﺮﺳـﺪ زن ﺑﯿﭽـﺎره را ﺑـﺎ آن وﺿـﻌﯿﺖ ﮔﺮﻓﺘـﻪ و‬
‫ﺑﻪزﻧﺪان آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺮزن ﻗﺎدر ﺑﻪ اداره ﺧﻮدش ﻧﺒﻮد و در آن ﺑﻨﺪ ﺷﻠﻮغ ﮐـﻪ‬
‫ﻓﺎﻗﺪ ﻣﯽﻧﯿﻤﻢﻫﺎی ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و زﯾﺴﺘﯽ ﺑﻮد‪ ،‬واﻗﻌﺎً رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪاو ﻣﻌﻀﻠﯽ ﺑﻮد‪ .‬آب‬
‫ﮔﺮم اﺳﺎﺳﺎً ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ و ﻫﻔﺘﻪﯾﯽ ﯾﮏﺑﺎر اﮔﺮ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽاﻓﺘـﺎد‪ ،‬ﺑـﻪﻣـﺪت ‪2‬ﺳـﺎﻋﺖ‬
‫آب ﮔﺮم ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ درواﻗﻊ ﺑﻌﺪ از ﯾﮏرﺑﻊ آب وﻟﺮم و ﻧﯿﻤﻪﺳﺮد ﻣـﯽﺷـﺪ و ﺑـﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در ‪15‬دﻗﯿﻘﻪ اول ﮐﻮدﮐﺎن و ﻣﺎدران و ﭘﯿﺮﻫﺎ را ﺑﻪﺣﻤﺎم ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ‬
‫ﮐﻪ آب ﮔﺮﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ‪ 30‬ﻧﻔﺮ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً ‪10‬دﻗﯿﻘـﻪ وﻗـﺖ‬
‫ﺣﻤﺎم داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎاﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪﭘﯿﺮزﻧﯽ ﺑﺎ آن وﺿﻌﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎ ﺑـﻮد‪.‬‬
‫در ﺻﻮرت ﻋﺪمرﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬درﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻣﺜـﻞ ﺳـﺎردﯾﻦ ﮐﻨـﺎر‬

‫‪87‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ او راﮐﺠﺎ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺟﺎ ﻣﯽدادﯾﻢ‪ .‬ﭘﯿﺮزن ﺧﻮدش ﻫﻢ ﻣـﺪام ﮔﺮﯾـﻪ و ﻧﺎﻟـﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد و ﺧﺪا را ﺻﺪا ﻣﯽﮐﺮد و ﺗﮑﯿﻪﮐﻼﻣﺶ اﯾﻦ ﺑﻮد‪» :‬ﺧﺪاﯾﺎ ﻧﺠﺎت!«‬
‫ﺧﺎﻧﻢ ﮐُﺘُﺒﯽ ﯾﮏروز ﺑﻪﺣﺎل ﻣﺮگ اﻓﺘﺎد و ﺑﻪﺣﺎﻟـﺖ ﮐﻤـﺎ رﻓـﺖ‪ ،‬ﻧﻔـﺴﺶ‬
‫ﺑﻪﺷﻤﺎره اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺎدر ”ﺗﻮاﻧﺎﯾﯿﺎن ﻓـﺮد“ او را روﺑـﻪﻗﺒﻠـﻪ ﮐـﺮد و ﺑـﺎﻻی ﺳـﺮش‬
‫ﻗﺮآن ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﻣﺎ ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ زﻧﺎن ﭘﺎﺳﺪار را ﺧﺒﺮ ﮐﺮدﯾﻢ اﻣﺎ اﻋﺘﻨﺎﯾﯽ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ‬
‫ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎ داد و ﻓﺮﯾﺎد و ﻓﺤﺶ ﺑﻪ اﺗﺎق آﻧﻬﺎ ﻫﺠﻮم ﺑﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و آﻣﺪﻧﺪ زن‬
‫ﺑﯿﭽﺎره را ﺑﻪﺑﻬﺪاری ﺑﺮدﻧﺪ و ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ روز ﮐﻪ ﮐﻤﯽ ﺣﺎﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺪداً‬
‫ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫از آن ﺑﻪﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﯿﭽﺎره ﭘﯿﺮزن دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻧﻤﯽﺧﻮرد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ‬
‫ﺑﻤﯿﺮد‪ ،‬ﯾﺎﺷﺎﯾﺪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺨﻮرد‪ .‬ﻣﻦ ﭼﻮن ﭘﺮﺳﺘﺎر ﺑﻮدم‪ ،‬ﺣﺮﻓـﻪ ام ﻣـﺮا ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬
‫ﺑﻪﺳﻤﺖ او ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ و ﺑﻪاو رﺳﯿﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬ﮐﻨﺎرش ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪم ﺗـﺎ اﺣـﺴﺎس‬
‫ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﺧﯿﻠـﯽ دﻟـﻢ ﺑـﺮاﯾﺶ ﻣـﯽﺳـﻮﺧﺖ‪ .‬ﭘﯿﺮزﻧـﯽ ﭘـﺲ از ﺳـﺎﻟﻬﺎ رﻧـﺞ و‬
‫زﺣﻤﺖ‪ ،‬دور از ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ﭼﻨﮕﺎل اﯾﻦ ﺧﻮنآﺷﺎﻣﺎن در ﺣﺎل اﺣﺘﻀﺎر ﺑﻮد‬
‫و آزادش ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺪاﻗﻞ آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﺣﯿﺎﺗﺶ را در ﮐﻨﺎر ﻓﺮزﻧـﺪان و‬
‫ﮐــﺴﺎﻧﺶ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬در ﻫﻤــﺎنﺣــﺎل ﮐــﻪ ﻣــﻦ ﻓﮑــﺮ ﻣــﯽﮐــﺮدم دﯾﮕــﺮ ﻣﻐــﺰش ﮐــﺎر‬
‫ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪،‬ﮐﻤﯽ آب ﺑـﺎ ﻗﺎﺷـﻖ در دﻫـﺎن ﺧـﺸﮑﺶ رﯾﺨـﺘﻢ‪ ،‬ﻟﺒﻬـﺎﯾﺶ را اﻧـﺪﮐﯽ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ داد و آب را ﺣﺲ ﮐﺮد‪ ،‬آرام دﺳـﺖ اﺳـﺘﺨﻮاﻧﯽ و ﯾـﺦزدهاش را ﺑﻠﻨـﺪ‬
‫ﮐﺮد و دﺳﺘﻢ را ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭼﺸﻤﺎن ﻏﺒﺎرﮔﺮﻓﺘﻪاش را ﺑﺎز ﮐﺮد و ﻧﮕـﺎﻫﻢ ﮐـﺮد و ﺑـﺎ‬
‫ﺻﺪاﯾﯽ ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻪزﺣﻤﺖ ﮔﻔـﺖ ﺧـﺪا ﻋﻮﺿـﺖ ﺑﺪﻫـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاﯾﻢ دﻋـﺎﮐﻦ زودﺗـﺮ‬
‫ﺑﻤﯿﺮم! و ﻣﻦ ﺑﺮاﯾﺶ دﻋﺎﮐﺮدم ﮐﻪ ﺧﺪا زودﺗﺮ او را ﻧﺠـﺎت ﺑﺪﻫـﺪ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻢ ﮐﺘﺒـﯽ‬
‫ﻣﺪﺗﻬﺎ در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺑﻮد و ﺑﻬﺒﻮدی ﻧﺪاﺷﺖ ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﯾﮏروز آﻣﺪﻧﺪ و او را از‬
‫ﭘﯿﺶ ﻣﺎ ﺑﺮدﻧﺪ و ﻧﻔﻬﻤﯿﺪم ﮐﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﺶ ﭼﻪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪88‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﻣﺎدران ﺳﺎﻟﺨﻮردۀ ﻣﺠﺎﻫﺪ‬

‫آزار و اذﯾﺖ ﻣﺎدران ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻧﯿﺰ ﺧﻮدش داﺳﺘﺎﻧﯽ دارد‪ .‬دژﺧﯿﻤـﺎن ﮐﯿﻨـﮥ‬
‫ﻋﺠﯿﺒﯽ از اﯾﻦ ﻣﺎدران داﺷﺘﻨﺪ و در ﮐﯿﻨﻪﮐـﺸﯽ از آﻧﻬـﺎ و ﺷـﮑﻨﺠﻪﺷـﺎن از ﻫـﯿﭻ‬
‫رذاﻟﺘﯽ ﻓﺮوﮔﺬار ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺎدران در زﻧﺪان وزﻧﻪﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧـﺼﻮص‬
‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ زﻧﺎن ﭘﺎﺳﺪار ﻏﻠﻂ اﺿﺎﻓﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ اﯾﻦ ﻣـﺎدران اﻏﻠـﺐ ﺧـﻮد را ﺳـﭙﺮ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮐـﺮده و ﻣﺜـﻞ ﺷـﯿﺮ ﻣـﯽﻏﺮﯾﺪﻧـﺪ‪ .‬ﯾﮑـﯽ از اﯾـﻦ ﻣـﺎدران ﻗﻬﺮﻣـﺎن‪” ،‬ﻣـﺎدر‬
‫ﻣﺤﻤﺪی“ ﺑﻮدﮐﻪ ”ﻻﺟﻮردی“ ﺟﻼد ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﭘـﺴﺮ او ”اﺑـﺮاﻫﯿﻢ ذاﮐـﺮی“ ﮐـﻪ از‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻻن و ﮐﺎدرﻫﺎی ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﯿﻨﮥ ﻋﺠﯿﺒـﯽ از او داﺷـﺖ و در اﻫﺎﻧـﺖ و‬
‫آزار او از ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﻓﺮوﮔﺬار ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ .‬ﻣﺎدر ﻫﻢ ﭼﻮن ﺳﻮاﺑﻖ او را ﻣﯽداﻧـﺴﺖ‪،‬‬
‫ﻧﺰد ﺳﺎﯾﺮ زﻧﺪاﻧﯿﺎن او را رﺳﻮا و ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻣﯽﮐﺮد و از ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ ﺑﺎ او ﺳـﺨﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ و ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻻﺟﻮردی ﺳـﻌﯽ ﻣـﯽﮐـﺮد در ﺣـﻀﻮر ﺟﻤـﻊ ﺑـﺎﻣـﺎدر‬
‫ﺑﺮﺧﻮردی ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎدر ﺑﻪاو ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬آی ”اﺳﺪاﷲ”! ﯾﺎدت ﻫﺴﺖ ﮐـﻪ آنﻣﻮﻗـﻊ‬
‫اﻓﺘﺨﺎرت اﯾﻦ ﺑﻮدﮐﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺗﻮ را آدم ﺣﺴﺎب ﮐﻨﻨﺪ و ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺣﺮف‬
‫ﺑﺰﻧﻨﺪ؟ ﺣﺎﻻﭼﯽ ﺷﺪه ﮐﻪ دور ﺑﺮداﺷﺘﯽ وﻣﺜﻞ ﯾﺰﯾﺪ آﻧﻬﺎ را ﻣـﯽﮐـﺸﯽ؟ ﺧﺠﺎﻟـﺖ‬
‫ﺑﮑــﺶ!« ﯾــﮏﺑــﺎر ﻣــﺎدر درﺣــﺎل ﺧﻮاﻧــﺪن ﻧﻤــﺎز ﺑﻮدﮐــﻪ ﯾﮑــﯽ از زﻧــﺎن ﭘﺎﺳــﺪار‬
‫ﮐﻪ ”راﺣﻠﻪ“ ﻧﺎم داﺷﺖ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ دﺧﺘﺮ آﺧﻮﻧﺪ ”ﻣﻮﺳﻮی ﺗﺒﺮﯾﺰی“ اﺳﺖ آﻣـﺪ‬
‫و در ﺑﻨﺪ ﮔﺮدوﺧﺎک ﮐﺮد و ﺣﯿﻦ ﻋﺒﻮر از ﺟﻠﻮ اﺗﺎق ﻣﺎدر‪ ،‬او را ﻣـﻮرد ﺧﻄـﺎب‬
‫ﻗــﺮار داد و ﺑــﺮای آن ﮐــﻪ ﺧــﻮدی ﻧــﺸﺎن داده ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬اﺷــﮑﺎﻟﯽ از ﻧﻤــﺎز او‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪” .‬ﻣﺎدر”ﮐﻪ از اول ﺷﺎﻫﺪ اداﻫﺎی او در داﺧﻞ ﺑﻨـﺪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻧﻤـﺎزش را ﺗﻤـﺎم‬
‫ﮐﺮد و ﻧﺎﮔﻬﺎن دﻣﭙﺎﯾﯽاش را ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻪﻃﺮف او ﻫﺠﻮم ﺑـﺮد و ﮔﻔـﺖ دﺧﺘـﺮۀ‬
‫ﭘﺘﯿــﺎرۀ ﮐﺜﺎﻓــﺖ ﺗــﻮ داری ﺑــﻪﻣــﻦ اﺳــﻼم ﯾــﺎد ﻣــﯽدﻫــﯽ؟! و دﻧﺒــﺎل اوﮐــﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ”راﺣﻠﻪ“ ازﺗﺮس ﻣﺎدر در ﺑﻨﺪ را ﺑﺎزﮐﺮد و ﻣﺜﻞ ﺳﮕﯽ ﮐـﻪ دﻣـﺶ را ﻻی‬
‫‪89‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﭘﺎﯾﺶ ﺑﮕﺬارد و ﻓﺮار ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻی ﭘﻠﻪﻫﺎ دوﯾﺪ و ﻣﺎدر ﻫﻢﭼﻨﺎن ﮐـﻪ ﺑـﻪاو‬
‫دﺷﻨﺎم ﻣﯽداد دﻧﺒﺎ ل او ﺑﻮد‪” .‬ﻻﺟﻮردی“ ﺟﻼد ﻣﺎدر را ﺑﺪﻟﯿﻞ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ و‬
‫اﻋﺘﻘــﺎد ﻋﻤــﯿﻘﺶ ﺑــﻪآرﻣــﺎن ﻣﺠﺎﻫــﺪﯾﻦ‪ ،‬ﺷﺨــﺼﺎً ﺷــﮑﻨﺠﻪ و ﺗﯿﺮﺑــﺎران ﮐــﺮد‪ .‬در‬
‫ﺷﮑﻨﺠﮥ ”ﻣـﺎدر ﻣﺤﻤـﺪی“ و ﻫـﻢﭼﻨـﯿﻦ ”ﻣـﺎدرﮐﺒﯿﺮی”‪” ،‬ﻻﺟـﻮردی“ ﺟـﻼد در‬
‫رذاﻟﺖ و دﻧﺎﺋـﺖ ﻫـﯿﭻ ﻣـﺮزی ﺑـﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬاﺷـﺖ‪ .‬او از اﯾـﻦ ﻣـﺎدران ﻣﺠﺎﻫـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪاش را ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺟـﺴﺎرت آن را اﻓـﺸﺎ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﺗﺤـﺖ اﻧـﻮاع‬
‫ﺷـــﮑﻨﺠﻪﻫـــﺎ ذرهﯾـــﯽ از آرﻣﺎﻧـــﺸﺎن و ﻋﺸﻘـــﺸﺎن ﺑـــﻪﻣﺠﺎﻫـــﺪﯾﻦ ﮐﻮﺗـــﺎه‬
‫ﻧﻤﯽآﻣﺪﻧﺪ‪،‬ﺑﻪﺷﺪت ﮐﯿﻨﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫”ﻻﺟﻮردی“ را ﻣﻦ از ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم و ﻫﻤـﻮاره ﭼﻬـﺮۀ ﮐﺮﯾـﻪ او را‬
‫در ﻋﮑﺲ و ﯾﺎ از دور در ”ﺣﺴﯿﻨﯿﻪ اوﯾﻦ“ دﯾﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﯾﮏﺑﺎر ﻧﻤـﯽداﻧـﻢ ﺑـﻪ ﭼـﻪ‬
‫ﻋﻠﺘﯽ ﺑﻪﺑﻨﺪ ﻣﺎ آﻣﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ اﺗﺎﻗﯽ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪاری ﻣﺰﺧﺮف ﮔﻔـﺖ و ﺧـﻂوﻧـﺸﺎن‬
‫ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ﺟﻠﻮی در اﺗﺎق ﻣـﺎ اﯾـﺴﺘﺎد و ﻣـﻦ ﺗﻮاﻧـﺴﺘﻢ او را از ﻧﺰدﯾـﮏ ﺑﺒﯿـﻨﻢ‪ ،‬ﻗـﺴﻢ‬
‫ﻣﯽﺧﻮرم ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪﺣﺎل ﻫﯿﭻ ﺟﺎﻧﻮری را ﺣﺘﯽ در ﻓﯿﻠﻤﻬﺎ ﺑﻪاﻧﺪازۀ او ﻧﻔـﺮتاﻧﮕﯿـﺰ‬
‫ﻧﺪﯾﺪهام‪.‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﮐﺮﯾﻪ و ﺗﺮﺳﻨﺎک ﺑﻮد‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻋﯿـﻨﮑﺶ را ﺑﺮداﺷـﺖ ﺗـﺎ آن را ﭘـﺎک‬
‫ﮐﻨﺪ ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﺶ را دﯾﺪم‪ ،‬ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﺶ ﻣﺜﻞ دو ﮐﺎﺳـﮥ ﭘـﺮ از ﺧـﻮن ﮐﺜﯿـﻒ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﻧﮕﺎﻫﯽ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺻﯿﻒ داﺷﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﻠﻤﻪ ﯾﺎ ﺟﻤﻠﻪﯾﯽ ﺑﺮای ﺗﻮﺻﯿﻒ او‬
‫ﻣﯽﮔﺮدم‪ ،‬ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﻓﻌﯽ ﭼﻨﺪشآور ﺑـﻮد‪ ،‬ﻣـﺎدرم ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﻣـﯽﮔﻔـﺖ‬
‫ﻫﯿﭻ اﻧـﺴﺎﻧﯽ زﺷـﺖ ﻧﯿـﺴﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺳـﯿﺮت اﻧـﺴﺎن را در ﺻـﻮرﺗﺶ ﻧـﺸﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻻﺟﻮردی ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻃـﻮل زﻧـﺪﮔﯿﻢ ﺑﻮدﮐـﻪ اﯾـﻦ ﺣـﺮف ﻣـﺎدرم را‬
‫اﺛﺒﺎت ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬در ﺻﻮرت و ﻇﺎﻫﺮ ﻫﻢ‪ ،‬او را ﻧﻪ ﯾﮏ اﻧـﺴﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ واﻗﻌـﺎً ﯾـﮏ‬
‫ﻫﯿﻮﻻ دﯾﺪم‪ .‬اﯾﻦ ﻫﻢ ﺷﺎﯾﺪ اﻓﺸﺎﮔﺮی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪90‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫”ﺣﺴﯿﻨﯿﻪ“ و ”ارﺷﺎد“ اﺟﺒﺎری‬

‫در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺷﺒﻬﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺣﺴﯿﻨﯿﻪ داﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ درواﻗﻊ اﺟﺒﺎری ﺑﻮد و ﻫﻤـﮥ‬
‫ﺑﻨﺪ ﺧﺎﻟﯽ ﻣﯽﺷﺪ و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽرﻓﺖ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﺶ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪” .‬ﺣـﺴﯿﻨﯿﻪ“ در‬
‫زﻧﺪان‪ ،‬از اﺑﺘﮑﺎرات و دﺟﺎﻟﮕﺮﯾﻬﺎی ﺷﺨﺺ ”ﻻﺟﻮردی“ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﯾــﻦ ﺟــﻼد اﺳــﻢ زﻧــﺪان وﮐــﺸﺘﺎرﮔﺎه ﻣﺨــﻮف ”اوﯾــﻦ“ را ﮔﺬاﺷــﺘﻪ ﺑــﻮد‬
‫داﻧﺸﮕﺎه و ﻋﻮاﻣﻔﺮﯾﺒﺎﻧﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻠﻖاﷲ اﻟﻘﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺋﯿﺲ داﻧﺸﮕﺎه اﺳﺖ‬
‫و ﻧﻪ ﯾﮏ ﺟﻼد‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺴﯿﻨﯿﮥ ”اوﯾﻦ“ ﻫﻢ ﻣﯽﺷﺪ ﯾﮑﯽ از داﻧﺸﮑﺪهﻫﺎی اﯾـﻦ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه! ﻫﺮ از ﭼﻨﺪی ﺷﺒﻬﺎ زﻧﺪاﻧﯿﻬﺎ را ﺑﻪزور از ﺑﻨﺪﻫﺎ ﺧﺎرج ﮐﺮده و ﺳﻨﺎرﯾﻮﯾﯽ‬
‫در ﺣﺴﯿﻨﯿﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽدادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ﯾﮏﺑﺎر ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺘـﻮاﻟﯽ ﯾـﮏ آﺧﻮﻧـﺪ ﺟـﻮان ﻣـﯽآوردﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻣـﺜﻼً‬
‫آزاداﻧﻪ ﺑﺎﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺤﺚ ﮐﺮده و ارﺷﺎدﺷﺎن ﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎ ﻓﺮﯾﺐﺧﻮردﮔﺎن را ﺑﻪراه‬
‫راﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺰدوری وﮐﺎﺳﻪﻟﯿﺴﯽ ﺟﻼدان ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺧﻮﻧﺴﺮدی ﻓﻘﻂ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻫـﯿﭻﮐـﺲ ﻫـﯿﭻ ﺣﺮﻓـﯽ‬
‫ﻧﻤﯽزد و ﺳﺆاﻟﯽ ﻣﻄﺮح ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ آن آﺧﻮﻧﺪ اﺣﻤﻖ ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮد ﮐﺴﯽ‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﯾﺪه ﻧﺪاﺷﺖ ﮔﺎﻫﯽ از ﻣﺰدوران ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺆال‬
‫ﮐﻨﺪ و ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﻣﺠﻠﺲ را ﮔﺮم ﮐﻨﺪ و راه را ﺑـﺎز ﮐﻨـﺪ‪ ،‬وﻟـﯽ ﺑـﯽﻓﺎﯾـﺪه ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﺑﻪﺧﯿﺎل ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﺮای ﺟﻠﺐ ﻣﺸﺘﺮی ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ﺳﺨﻨﺮان ﻣـﯽآوردﻧـﺪ‪،‬‬
‫اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺮان اواﯾﻞ ﻋﻤﺎﻣﻪدار ﯾﻌﻨﯽ آﺧﻮﻧـﺪ ﺑـﻮد و ﭼـﻮن دﯾﺪﻧـﺪ دﮐـﺎن آﺧﻮﻧـﺪ‬
‫ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﺘﻨﻔﺮﻧﺪ‪ ،‬رﻓﺘﻨﺪ از ﺷﺒﻪآﺧﻮﻧﺪﻫﺎی ﺑﯽ ﻋﻤﺎﻣﻪ ﮐﻪ ﺑﺮای زﻧﺪاﻧﯽ‬
‫ﮐﻤﺘﺮ داﻓﻌﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آوردﻧﺪ‪.‬‬
‫اﺣﻤﻘﻬﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎﻋـﺪهﯾـﯽ ﻣﺜـﻞ ﺧﻮدﺷـﺎن ﻃـﺮف ﻫـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ راﻫﺸﺎن را آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﺑـﺮای ﺧـﺮد ﮐـﺮدن‬
‫‪91‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫روﺣﯿ ـﮥ زﻧــﺪاﻧﯿﺎن اﻓــﺮاد درﻫــﻢﺷﮑــﺴﺘﻪﯾــﯽ را ﮐــﻪ ﻣﻌﻤــﻮﻻً زﯾــﺮاﻋــﺪام ﺑﻮدﻧــﺪ‪،‬‬

‫ﻣﯽآوردﻧﺪ و ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ راه ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾــﮏﺑــﺎر ”ﻻﺟــﻮردی“ ﺟــﻼد درﺣــﺴﯿﻨﯿﻪ‪ ،‬ﺷــﺮوع ﺑــﻪﺳــﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐــﺮد و‬
‫ﺳﺨﻨﺮاﻧﯿﺶ ﻫﻢ ﭼﯿﺰی ﻧﺒﻮد ﺟـﺰ ﻓﺤﺎﺷـﯽ و ﻧـﺸﺎن دادن ﮐﯿﻨـﮥ ﺣﯿـﻮاﻧﯿﺶ ﻧـﺴﺒﺖ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ و ﺑﻪﺷﺨﺺ ”ﻣﺴﻌﻮد”‪ .‬اﯾﻦﮐﻪ او در زﻣﺎن ﺷﺎه ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﺸﺪه و از اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺰﺧﺮﻓﺎت! ﮐﻠﻤﺎت رﮐﯿﮑﯽ را ﻫﻢ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺧﻮدش ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮزﺑﺎن ﻣﯽآورد‪.‬‬
‫از ﺷﺪت ﮐﯿﻨﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺷﻤﺎ آرزوی اﯾﻦﮐﻪ زﻧـﺪاﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـﯽ آزادﺷـﺪه‬
‫ﺑﺸﻮﯾﺪ را ﺑﻪﮔﻮر ﻣﯽﺑﺮﯾﺪ و وﻗﺘﯽ ﻣﺮدم ﺑﺮای آزادی ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ ﻫﻤﻪﺗﺎن را ﺑﺎﻫـﻢ‬
‫ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ وﻧﻤﯽﮔﺬارم ﮐﺴﯽ ﺣﻠﻘﻪﮔﻠﯽ ﺑﻪﮔﺮدن ﺷﻤﺎ ﺑﯿﻨﺪازد ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل را ﻣﯽدﻫﺪ و از اﯾﻦ ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﺧﯿﻠﯽ ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ‪ .‬ﭼـﻮن ﺧـﻮدش ﻫـﻢ‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﻼد اﺳﺖ و ﻣﺮدم ﭼﻘﺪر از او ﻣﺘﻨﻔﺮﻧـﺪ در ﻣـﺸﺮوع ﺟﻠـﻮه دادن‬
‫ﻣﺎﺷﯿﻦ ﮐﺸﺘﺎری ﮐﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﯽﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﭼﻨﺪﺗﺎ از ﺷﻤﺎ را ﺑﮑﺸﯿﻢ ﺗﺎ ﻓﻘﻂ‬
‫ﻗﺼﺎص ﺧـﻮن ﺑﻬـﺸﺘﯽ ﻣﻈﻠـﻮم ﺑﺎﺷـﺪ! و ﺑـﻪاﯾـﻦﺗﺮﺗﯿـﺐ ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺖ اﻋـﺪاﻣﻬﺎی‬
‫‪100‬ﻧﻔﺮه و‪ 200‬ﻧﻔﺮه را ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ آنﺷـﺐ ﺗـﺎ ﺗﻮاﻧـﺴﺖ از ﮐﯿﻨـﻪﻫـﺎ و‬
‫ﻋﻘﺪهﻫﺎی ﺣﯿﻮاﻧﯿﺶ ﺣﺮف زد‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺳﺨﻨﺮان اﺻﻠﯽ آنﺷﺐ ”ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ“ )وزﯾﺮ ﺳـﺎﺑﻖ ﺑﻬﺪاﺷـﺖ و درﻣـﺎن‬
‫رژﯾﻢ( ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻤﯽ ﺗﺄﺧﯿﺮ داﺷـﺖ و ﺑـﻪﻫﻤـﯿﻦ ﺟﻬـﺖ ”ﻻﺟـﻮردی“ ﻣﻨﺒـﺮ رﻓﺘـﻪ‬
‫ﺑــــﻮد‪” .‬ﺷــــﯿﺒﺎﻧﯽ“ ﻇــــﺎﻫﺮاً ﺑــــﺮای ارﺷــــﺎد ﻣــــﺎ آﻣــــﺪه ﺑــــﻮد و وﻗﺘــــﯽ‬
‫آﻣﺪ ”ﻻﺟﻮردی“ ﻣﺰﺧﺮﻓﺎﺗﺶ را ﻗﻄﻊ ﮐـﺮد و ﻣﯿﮑـﺮوﻓﻦ را ﺑـﻪاو داد و ﺧـﻮدش‬
‫رﻓﺖ در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺳﻦ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬
‫”ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ“ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﺐ ﻣﺸﺘﺮی ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮدش را ﭘﯿﺶ ﻣـﺎ‬
‫ﻫﻮاداران ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ و زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬روﺷﻨﻔﮑﺮ و زﻧﺪاﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـﯽ زﻣـﺎن ﺷـﺎه‬

‫‪92‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﺟﺎ ﺑﯿﻨﺪازد و از آنﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ آﺧﻮﻧﺪ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑـﺎ آﻧﻬـﺎ ﻓـﺮق‬
‫دارد‪ ،‬ﺷﺮوع ﺑﻪﺗﻌﺮﯾﻒ از ﺧﻮدش و ﺧﺎﻃﺮات زﻧﺪان ﺧﻮدش ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﻫـﻢ‬
‫زﯾﺮﮐﺎﻧــﻪ از ﻓﺮﺻــﺖ اﺳــﺘﻔﺎده ﮐــﺮده و ﭘﺎﺳــﺦ ﻣﺰﺧﺮﻓــﺎت ”ﻻﺟــﻮردی“ را از‬
‫زﺑﺎن ”ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ“ دادﻧﺪ ﺑﻪاﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ او را وادار ﮐﺮدﻧـﺪ واﻗﻌﯿﺘﻬـﺎﯾﯽ راﮐـﻪ در‬
‫زﻧﺪان زﻣﺎن ﺷﺎه دﯾﺪه‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏ ﯾﺎدداﺷﺖ ﺑﻪاو دادﻧﺪ ﺑﻪاﯾﻦ ﻣﻀﻤﻮن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﺪﮐﻪ زﻣﺎن ﺷـﺎه زﻧـﺪان‬
‫ﺑﻮدﯾﺪ و ﺧﯿﻠﯿﻬﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ”ﻣﺴﻌﻮد“ را در آنﺟﺎ دﯾﺪهاﯾﺪ آﯾﺎ او ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻫﻢ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮد؟ ”ﺷﯿﺒﺎﻧﯽ“ ﮐﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺰﺧﺮﻓﺎت ﻗﺒﻠﯽ ”ﻻﺟﻮردی“ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺑﻠﻪ‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ!‬
‫او ﺑﯿﺶ ازﻫﺮﮐﺲ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷـﺪ و ﺑـﯿﺶ از ﻫـﺮﮐـﺲ ﻫـﻢ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ داﺷـﺖ و از‬
‫اﺳﻄﻮرهﻫﺎی ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻮد و ﻣﺪت ‪8‬ﺳﺎل ﻫﻢ ﮐﻪ در زﻧﺪان ﺑﻮد زﯾـﺮ ﺷـﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﻓﺸﺎرﻫﺎ ﺑﻮد و ﻫﻮﺷﯽ ﺳﺮﺷﺎر داﺷﺖ و ﺑﺴﯿﺎر ﻫﻢ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﮐـﺮده و ﺑﺎﺳـﻮاد ﺑـﻮد و‬
‫ﻫﻤﻪ را در زﻧﺪان اداره ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺮای ﻫﺮﺳـﺆال ﺳـﺎﯾﺮ ﮔﺮوﻫﻬـﺎ ﭘﺎﺳـﺦ ﻣـﺴﺘﺪل‬
‫داﺷﺖ ﻣﺜﻼً ﻃﻮری از ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﻢ ﺷﻨﺎﺧﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ او را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺖ‪،‬‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮد ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺖ اﺳﺖ و ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻤﯿﻘﺶ از ﻣﺎرﮐﺴﯿـﺴﻢ‬
‫و اﺳﻼم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺘﻬﺎ را ﺑﺪﻫﺪ و ﻣﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ از او ﺳﺆاﻻﺗﯽ راﮐﻪ‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪاﺳﻼم داﺷﺘﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ دﺳﺘﻤﺎن ﭘﺮﺷﻮد و او واﻗﻌﺎً ﻧﺎﺑﻐﻪﯾﯽ ﺑﻮد و…‬
‫در اﯾــﻦﺟــﺎ دﯾﮕــﺮ ”ﻻﺟــﻮردی“ ﻃﺎﻗــﺖ ﻧﯿــﺎورد و ﻣﺜــﻞ ﮔــﺮاز زﺧﻤــﯽ‬
‫ﻧﻌﺮهﮐﺸﺎن ﻣﯿﮑﺮوﻓﻦ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺮوع ﺑﻪﻓﺤﺶ دادن و ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﮐـﺮد و‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺷﺎد و ﺧﻮﺷﺤﺎل ازاﯾﻦﮐﻪ دﻣﺎغ ”ﻻﺟﻮردی“ را ﺑﻪﺧﺎک ﻣﺎﻟﯿـﺪه و ﭘﺎﺳـﺦ‬
‫ﻣﻨﺎﺳـــــﺒﺶ را دادﻧـــــﺪ‪ ،‬ﺧـــــﺮم و ﺧﻨـــــﺪان ﺑـــــﻪﺑﻨـــــﺪﻫﺎ ﺑﺎزﮔـــــﺸﺘﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦﮐﻪ ”ﻻﺟﻮردی“ ﺑﻌﺪاً ﭼﻪ ﻏﻠﻄﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﮑﻨﺪ اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧﻤﯽدادﻧﺪ‪.‬‬

‫‪93‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺟﯿﺮۀ ﺷﻼق‬
‫ﻣﺎ در اﺗﺎﻗﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ داﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺮﺷﺐ ﺟﯿﺮه داﺷﺘﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮﺷﺐ آﻧﻬﺎ‬
‫را ﺑﺮای ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﮐﺎﺑﻞ ﻣﯽزدﻧﺪ و ﻧﺰدﯾﮑﯿﻬﺎی ﺻﺒﺢ ﺑﺎﭘﺎی ﺧـﻮﻧﯿﻦ و‬
‫ورمﮐﺮده ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ و ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪﻧﻮﺑﺖ ﺗﺎ ﺷﺐ ﭘﺎی آﻧﻬﺎ را ﻣﺎﺳﺎژ ﻣﯽدادﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫از درد و ورم ﺑﮑﺎﻫﻨﺪ ﺗﺎ در ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻌﺪی‪ ،‬ﻫﻢ درد ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻢ زود‬
‫ﻣﺘﻼﺷﯽ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺟﯿﺮۀ ﺷﻼق ﯾﮑﯽ از ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮهﻫﺎی ﺷﮑﻨﺠﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا اﻧﮕﺎر ﺗﻤـﺎﻣﯽ‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﻫﺮ روز ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺷﻼق ﺑﺨﻮری‪ .‬ﺗﺤﻤـﻞ آن‪ ،‬وﻗﺘـﯽ ﻫـﺮ روز‬
‫ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد و ﺷﻼق روز ﺑﻌـﺪ روی زﺧﻤﻬـﺎی ﺷـﻼق روز ﻗﺒـﻞ ﻣـﯽﺧـﻮرد‪،‬‬
‫اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﮐﻮﻫﻮار ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﮥ اﯾﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮐﻪ ﺟﯿـﺮۀ ﺷـﻼق داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺑﻨﺪ ﻣﺎ‪ ،‬ﯾﮑﯽ ”ﻣﯿﻨﺎ اﯾﺰدی“ و دﯾﮕﺮی ”زﻫﺮا ﺷﺐزﻧﺪهدار“ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧـﻢ ﺑـﻪﭼـﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻨﻬﺎ ﻫﺮﺷﺐ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫”ﻣﯿﻨﺎ“ دﺧﺘﺮﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻮد ﺑﺎﻗـﺪ ﻣﺘﻮﺳـﻂ و ﻣـﻮﯾﯽ ﻧـﺴﺒﺘﺎً روﺷـﻦ و ﺻـﻮرت‬
‫ﮐﮏﻣﮑﯽ‪ ،‬ﺑﻪرﻏﻢ ﺟﯿﺮۀ ﺷﻼق ﻫﺮﺷﺐ‪ ،‬ﻫﻤﻪاش ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪ و ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫـﺎ ﺷـﻮﺧﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد و ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺖ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻫﺮﺷﺐ آﻧﻬﺎ روی ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﮕﺬارد‪.‬‬
‫”زﻫــﺮا“ ﻧﯿــﺰ داﻧــﺸﺠﻮ و ﺑــﺴﯿﺎر ﻣﻘــﺎوم ﺑــﻮد‪ .‬ﯾــﮏﺑﺎرﮐــﻪ در ﻫﻮاﺧــﻮری‬
‫ﻟﻨﮓﻟﻨﮕﺎن ﻗﺪم ﻣﯽزد ﺗﺎ ورم ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ﮐﻤﺘﺮ ﺷـﻮد و ﺑـﺮای ﻧﻮﺑـﺖ ﺑﻌـﺪی ﮐﺎﺑـﻞ‬
‫آﻣﺎده ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺖ اﯾﻦ ﺑﺎزﺟﻮ اﺣﻤﻖ اﺳﺖ واﻗﻌﺎً اﺣﻤﻖ اﺳﺖ! او ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﮐﺎﺑﻞ ﻣﺎ را وادار ﮐﻨﺪ ﭼﯿﺰی راﮐﻪ ﯾﻘﯿﻦ دارﯾﻢ‪ ،‬ﻧﺎدﯾـﺪه ﺑﮕﯿـﺮﯾﻢ و‬
‫ﺑﻪﺣﻘﯿﻘﺖ ”ﻧﻪ”! ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ او ﻫﯿﭻوﻗﺖ اﯾﻦ ﻓﻬﻢ را ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨـﯿﻦ ﭼﯿـﺰی‬
‫اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد‪ .‬او اﻧﮕﺎر ﻣﺤﮑﻮم اﺳﺖ ﺗﺎ اﺑﺪ در ﺟﻬﻞ زﻧـﺪﮔﯽ ﮐﻨـﺪ ﺑـﺮای ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ اﺣﻤﻖ اﺳﺖ و رژﯾﻢ ﺣﺘﻤﺎً اﻧﺮژی ﻣﯽﮔﺬاردﮐﻪ آدﻣﻬﺎی اﯾﻦﻃﻮری ﭘﯿﺪا‬
‫‪94‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ اﺣﻤﻘﻬﺎﯾﯽ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻤﯿﺎب ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫اوﻟﯿﻦ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن در زﻧﺪان ﻓﺮا رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻣـﺎ اﻣﯿـﺪوار ﺑـﻮدﯾﻢ ﺑـﻪﺧـﺎﻃﺮ ﻣـﺎه‬
‫رﻣﻀﺎن ﺟﯿﺮه ”ﻣﯿﻨﺎ“ و ”زﻫﺮا“ را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧـﺸﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻠـﻮم ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻣـﺎ‬
‫ﻫﻨﻮز اﯾﻨﻬـﺎ را و ﭼﮕـﻮﻧﮕﯽ ﮐـﺎرﮐﺮد دﯾـﻦ و اﻋﺘﻘـﺎد دﯾﻨـﯽ در آﻧﻬـﺎ را ﻧـﺸﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬دﯾﻨﯽ ﮐﻪ ﺧﻤﯿﻨﯽ و دژﺧﯿﻤﺎﻧﺶ ﺑﻪآن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻫﯿﭻﺟﺎ ﺑﺎ رﺣـﻢ و‬
‫ﺷﻔﻘﺖ ﻣﻤﺎس ﻧﻤﯽﺷﺪ‪ ،‬دﯾﻦ و ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻤﯿﻨﯽ ﻓﻘﻂ ﮐﯿﻨـﻪ و ﺷـﻘﺎوت را ﺗـﺮوﯾﺞ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد و ﭼﯿﺰی ﺑﻮد ﮐﻪ راه ﭘﯿﺮواﻧﺶ را ﺑﺮای ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻫﻤﻮار ﻣﯽﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ”ﻣﯿﻨﺎ“ و ”زﻫﺮا“ را ﺳﺮ اﻓﻄﺎر ﯾﻌﻨﯽ درﺳـﺖ وﻗﺘـﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﭘﺲ از ﯾﮏ روز روزه اﻓﻄﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺪا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻮﻗـﻊ ﺳـﺤﺮ‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ و ﻣﺎ ﺗﺎ ﺳﺤﺮ ﻧﮕﺮان و ﻣﻨﺘﻈـﺮ آﻧﻬـﺎ ﻣـﯽﻣﺎﻧـﺪﯾﻢ ﮐـﻪ ﺑﯿﺎﯾﻨـﺪ ﺷـﺎﯾﺪ‬
‫ﺑــﻪﺧــﻮردن ﺳــﺤﺮی ﺑﺮﺳــﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬــﺎ ﻣﻮﻗــﻊ ﺳــﺤﺮی ﻣــﯽآﻣﺪﻧــﺪ ﺑــﺎﭘﺎﻫــﺎی‬
‫ورمﮐﺮده‪،‬ﭼﺸﻤﻬﺎی ﮔﻮدرﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻟﺒﻬﺎی ﺧﺸﮏ و ﺻﻮرت ﺑﯿﺮﻧﮓ ﮐﻪ دﯾﮕـﺮ ﻧـﺎی‬
‫ﺧﻮردن ﺳﺤﺮی ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و در ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﮥ اول در ﻫﺮﻧﻘﻄﻪ ﮐﻪ ﻣـﯽﻧﺸـﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫از ﻓﺮط ﮐﻮﻓﺘﮕﯽ ﺑﻪﺧﻮاب ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ‪” .‬ﻣﯿﻨﺎ“ را در ﻫﻤـﺎن ﺳـﺎل‪ 60‬اﻋـﺪام ﮐﺮدﻧـﺪ‬
‫و ”زﻫﺮا“ در ﺟﺮﯾﺎن ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺳﺎل‪ 67‬ﺑﻪﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪ‪.‬‬

‫رؤﯾﺎی ﻋﺠﯿﺐ ”ﻧﺎﻫﯿﺪ“‬

‫ﯾﮏﺷﺐ زﯾﺮﻫﺸﺖ ﺷﻠﻮغ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ زﻧﺪاﻧﯽ ﺟﺪﯾﺪی ﻣﯽآورﻧـﺪ‬
‫ﻫﻤﻪ ﮐﻨﺠﮑﺎو ﺑﻮدﯾﻢ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﺗﺎزهوارد ﮐﯿﺴﺖ‪ .‬دوﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎ از زﯾﺮ ﻫـﺸﺖ‪ ،‬ﯾـﮏ‬
‫ﻧﻔﺮ را ﺑﻐﻞ ﮐﺮده و آوردﻧﺪ‪ .‬او ﺧﻮدش ﻗﺎدر ﻧﺒﻮد راه ﺑﺮود و ﺑﭽـﻪﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ در‬
‫راﻫﺮو ﻧﺸﺴﺘﻪ ﯾﺎ ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻨﺎر ﻣﯽﮐـﺸﯿﺪﻧﺪ ﺗـﺎ ﺗـﺎزه وارد را ﺑﯿﺎورﻧـﺪ او را‬
‫ﺑﻪ اﺗﺎق ﻣﺎ آوردﻧـﺪ‪ .‬در ﮔﻮﺷـﻪ اﺗـﺎق ﺟـﺎﯾﯽ ﺑـﻪاو دادﻧـﺪ ﮐـﻪ ﮐﻤﺘـﺮ در ﻣﻌـﺮض‬

‫‪95‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫رﻓﺖوآﻣﺪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﻪاﻧﺪازۀ ﯾﮏ ﻣﺘﮑﺎی ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺑﻮد‬

‫ﻟﮕﺪ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ﺗﺎ ﺑﺎﻻی ران ﻫﻤﺎﺗﻮم داﺷﺖ‪ .‬ورمﮐﺮده و ﮐﺒﻮد‪ .‬ﮐﻒ ﭘﺎﯾﺶ‬
‫از زﺧﻤﯽ ﻋﻤﯿﻖ دﻓﺮﻣﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺜﻪ ﮐﻮﭼﮏ و ﻻﻏﺮ‪ ،‬ﺻﻮرت ﺳﺒﺰه و دوﭼﺸﻢ‬
‫درﺷﺖ ﻗﻬﻮهﯾﯽ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎ داﺷﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﺶ ﻣﻌﺼﻮﻣﯿﺖ ﻋﺠﯿﺒﯽ ﻣﻮج ﻣﯽزد‪.‬‬
‫از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺗﺸﮑﺮ ﮐﺮد ﺑﭽﻪﻫﺎ دﺳﺘﻪدﺳﺘﻪ ﻧﺰد او ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و ﺣﺎﻟﺶ را ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‬
‫و ﺧﻮﺷﺎﻣﺪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﺎ اوﺣﺮف ﻣﯽزدﻧﺪ اﺳﻤﺶ ”ﻧﺎﻫﯿﺪ اﯾﺰدﺧﻮاه“ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌـــﺪاً ﮐـــﻪ آﺷـــﻨﺎﺗﺮ ﺷـــﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺑـــﺮاﯾﻢ ﮔﻔـــﺖ او ﺧـــﻮاﻫﺮ ”ﻣـــﺴﻌﻮد‬
‫اﯾﺰدﺧﻮاه“‪” ،‬ﻫﻤـﺴﺮ ﻣﻌـﺼﻮﻣﻪ ﻋـﻀﺪاﻧﻠﻮ“ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺮادرش ”ﻣـﺴﻌﻮد“ در ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺎﺳﺪاران ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ ﮐﻪ ﺑـﺎردار ﺑـﻮد از ﻧﺎﺣﯿـﮥ‬
‫ﻓﮏ وﺻﻮرت ﻣﺠﺮوح و دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﮥ آﻧﻬﺎ را ﺑـﻪ‪209‬ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﮐـﺮده و‬
‫زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻫﺎی ”ﻧﺎﻫﯿﺪ“ را ﻫﻤﺎنﺟـﺎ ﺑـﺎ ﺿـﺮﺑﺎت ﮐﺎﺑـﻞ ﻣﺘﻼﺷـﯽ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آنﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﺑﻬﺪاری ﺑـﺮده و ﭘﺎﻫـﺎﯾﺶ را ﭼﻨـﺪ ﺑـﺎر ﻋﻤـﻞ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪاﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ ﺑﻪﺟﺎی ﭘﻮﺳﺖ و ﮔﻮﺷﺘﯽ ﮐﻪ رﯾﺨﺘﻪ و از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ‬
‫ﺑـﻮد‪ ،‬از دﯾﮕـﺮ ﻗـﺴﻤﺘﻬﺎی ﺑـﺪﻧﺶ ﭘﯿﻮﻧـﺪ زده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﮐـﺎری ﮐـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑــﺮای‬
‫اﻋﺪاﻣﯿﻬﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺎ را اﻣﯿﺪوار ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﻫﯿﺪ ﺷﺎﯾﺪ اﻋﺪام ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫او ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد دردﻧﺎﮐﺘﺮﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﺑﺮاﯾﻢ ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻣـﺮا ﺑـﺎﻻی‬
‫ﺳﺮ ”ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ ﺑﺮدﻧﺪ‪” .‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ ﺗﻨﻬﺎ و ﻧﯿﻤﻪ ﺑﯿﻬﻮش در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻓﮑﺶ ﻣﺘﻼﺷـﯽ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻒ ﺳﻠﻮل اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑـﺪون ﺑﺮﺧـﻮرداری از ﻫـﯿﭻﮔﻮﻧـﻪ اﻣﮑـﺎن و ﯾـﺎ‬
‫ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ رﺳﯿﺪﮔﯽ ﭘﺰﺷﮑﯽ وﺣﺘﯽ ﺻﻨﻔﯽ؛ ﺑـﻮی ﺧـﻮن و ﻋﻔﻮﻧـﺖ ﺳـﻠﻮل را ﭘـﺮ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮی ﮐﺜﯿﻒ ﺑﺎ ﺑﯿﺮﺣﻤﯽ ﺗﻤﺎم ﻟﮕﺪی ﺑﻪ ﻓﮏ زﺧﻤﯽ ”ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ زد‬
‫و او ﻓﻘﻂ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﺎﻟﻪﯾﯽ ﺑﮑﻨﺪ‪” .‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ ﺣﺘـﯽ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﺗﮑـﺎن ﺑﺨـﻮرد‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ ”ﻧﺎﻫﯿﺪ“ اﯾﻨﻬﺎ را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﺷـﮑﻬﺎﯾﺶ ﺟـﺎری ﻣـﯽﺷـﺪ و ﺳـﺮش را‬

‫‪96‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﺗﮑﺎن ﻣﯽداد و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑـﺎ او ﮔﺮﯾـﻪ ﻣـﯽﮐـﺮدﯾﻢ‪ .‬ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ”ﻣﻌـﺼﻮﻣﻪ“ ﻗﻬﺮﻣـﺎن را‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻣﺠﺮوح و ﻧﯿﻤﻪﺟﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺎﻣﺪهاش اﻋﺪام ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎی ”ﻧﺎﻫﯿﺪ“ دراﺛﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻃﻮر ﻋﺠﯿﺒـﯽ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﻌـﺪاز ﯾـﮏﻣـﺎه ﯾـﺎ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﭘﺎﯾﺶ از ﺑﺎﻻی ران ﻣﺜﻞ ﯾﮏ ﺟﻮراب ﺑﻠﻨﺪ از ﭘﺎﯾﺶ ﮐﻨﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫او ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻬﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪراه رﻓﺘﻦ ﻧﺒﻮد و ﺑﺎﮐﻤﮏ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد‪.‬‬
‫ﻧﺎﻫﯿﺪ ﯾﮏروز ﺻﺒﺢ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﺑﻪﻃﺮز ﻋﺠﯿﺒﯽ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺣﻤﺎم ﺑﺮوم‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدﯾﻢ! ﺣﻤﺎم ﮐـﻪ ﮔـﺮم ﻧﯿـﺴﺖ‪ ،‬آب‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺮد اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ او ﮔﻔﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮوم‪ ،‬ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﻏﺴﻞ ﺷﻬﺎدت ﺑﮑﻨﻢ‪ .‬دﯾﺸﺐ‬
‫ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﺎدرم دﺳﺖ ﻣﺮا دردﺳﺖ ﺑﺮادرم ﻣﺴﻌﻮد ﮔﺬاﺷـﺖ و ﻣـﺮا ﺑـﻪاو‬
‫ﺳﭙﺮد‪ .‬ﻣﻦ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻧﺰد او ﻣﯽروم‪ .‬ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﻧﻤـﯽداﻧـﺴﺘﻨﺪ ﭼـﻪﮐـﺎر ﮐﻨﻨـﺪ و ﭼـﻪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺧﻮاب ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺎﻫﯿﺪ ﺑﺎاﻃﻤﯿﻨﺎن ﻋﺠﯿﺒﯽ ﺑﺎﻫﻤﺎن آب ﺳـﺮد‬
‫ﺑﻪﺣﻤﺎم رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻧﻤﺎزش را ﺧﻮاﻧﺪ و ﻫﺮﭼﻪ داﺷـﺖ ﺑـﯿﻦ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﺗﻘـﺴﯿﻢ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻟﺒﺎﺳﺶ را ﭘﻮﺷﯿﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﻣﯿـﺎن ﺑﻬـﺖ و ﻧﺎﺑـﺎوری‬
‫ﻫﻤــﻪ‪ ،‬اﺳــﻢ او و ﯾــﮏ ﻧﻔﺮدﯾﮕــﺮ‪” ،‬ﺷــﮑﻮه ﻣﺰﯾﻨــﺎﻧﯽ“ را ﮐــﻪ داﻧــﺶآﻣــﻮز ﺑــﻮد‪،‬‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﻫﯿﺪ ﺑﺎ ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ ﭘﺮﯾـﺪ و ﮔﻔـﺖ دﯾﺪﯾـﺪ ﻣـﻦ اﻣـﺮوز ﭘـﯿﺶ ﻣـﺴﻌﻮد‬
‫ﻣﯽروم؟! و…رﻓﺖ‪ .‬اوراﻫﻤﺎنروز ﺗﯿﺮﺑﺎران ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫”ﮐﺎﭘﻮ“ﻫﺎ‪2‬‬ ‫ﺗﻮاﺑﻬﺎ ﯾﺎ‬

‫در ﺑﻨﺪ‪ 246‬ﺗﻌﺪادی ﺟﺎﺳﻮس و ﺧﺎﺋﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺰارﺷﻬﺎی دروﻏﺸﺎن‬

‫‪” 2‬ﮐﺎﭘﻮ“‪ ،‬اﺻـﻄﻼﺣﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در ﻣﯿـﺎن اﺳـﺮای اردوﮔﺎﻫﻬـﺎی ﻧﺎزﯾﻬـﺎ ﻣﺘـﺪاول ﺑـﻮده و از آنﺟـﺎ رواﺟـﯽ‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪” .‬ﮐﺎﭘﻮ“ ﺑﻪﻣﻌﻨﯽ زﻧﺪاﻧﯽ ﺧﺎﺋﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺪاﻧﺒﺎن‪ ،‬ﺑـﺮای ﺟﺎﺳﻮﺳـﯽ و ﺳـﺮﮐﻮب‬
‫ﻋﻠﯿﻪ ﺳﺎﯾﺮ زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪97‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻋﻠﯿﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻋﺮﺻﻪ را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﻨﮕﺘﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ آنﭼﻨـﺎن در وادی‬
‫ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻏﻠﺘﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺗﯿﺮﺧﻼص اﻋﺪامﺷﺪﮔﺎن را ﻫﻢ ﻣﯽزدﻧﺪ و از ﻫﯿﭻ‬
‫ﮐﺎری اﺑﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾــــﮏ روز اﯾــــﻦ ﺗﻮاﺑﻬــــﺎی ﮐﺜﯿــــﻒ آﻣﺪﻧــــﺪ و ﮔﻔﺘﻨــــﺪ ﺣﺠــــﺎب‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪” ،‬ﺑﺮادران“ ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﻣﻨﻈﻮرﺷﺎن ﭘﺎﺳﺪاران و ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎی ﺧﻮﻧﺨﻮار ﺑﻮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﺑﻪﭼﻪ ﻋﻠﺖ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در اﺗﺎﻗﻬﺎی ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ورود آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ دﯾﺪم ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑـﺎ زﻧـﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺻﻮرﺗﺶ را ﺑﺎ ﻧﻘﺎب ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺑـﻮد وارد اﺗـﺎق ﻣـﺎ ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬آن زن ﺟﻠـﻮﺗﺮ آﻣـﺪ و‬
‫درﺳﺖ ﺑﺎﻻی ﺳـﺮ ”اﻓﺨـﻢ“ ﮐـﻪ ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬دﻗـﺎﯾﻘﯽ اﯾـﺴﺘﺎد و ﻫﻤـﯿﻦﻃـﻮر در‬
‫ﺳﮑﻮت و از ﭘﺸﺖ ﻧﻘﺎب ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺷﺒﺢ ﻣﺮگ‪ ،‬ﯾﮑـﯽ ﯾﮑـﯽ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ را از ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎآن ﻧﻘﺎب ﺳﯿﺎه ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﺳـﺮش را آرام ﺑـﻪاﯾـﻦ ﻃـﺮف و آن ﻃـﺮف‬
‫ﻣﯽﭼﺮﺧﺎﻧﺪ و ﺑﭽﻪﻫـﺎ را ﻧﮕـﺎه ﻣـﯽﮐـﺮد‪ .‬ﺣـﻀﻮر ﻋﻔﺮﯾـﺖ ﻣـﺮگ را ﺑـﺎ ﺳـﺮدی‬
‫ﭼﻨﺪشاﻧﮕﯿﺰش اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدی ﮐـﻪ ﺑـﻪﺻـﻮرت ﺧﻔﺎﺷـﯽ ﺳـﯿﺎه و ﻋﻈـﯿﻢ در‬
‫ﺳﺮاﺳﺮ اﺗﺎق ﺑﺎل ﮔﺸﻮده و در ﺳﮑﻮت ﮐﺎﻣﻞ ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن ﺧﻮد را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ‬
‫ﺧﻮدم ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم ﺣﺘﻤﺎً دﻧﺒﺎل ﮐﺴﯽ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﺒﺢ ﺳﯿﺎه ﺑﺎ اﯾﻦ ﻗﺪ ﺑﻠﻨـﺪ‬
‫ﮐﯿﺴﺖ؟ ﻫﯿﮑﻠﺶ ﺷﺒﯿﻪ ﻫﯿﭻﯾﮏ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻢ ﻧﺒﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺻﻮرﺗﺶ‬
‫را ﺑﺎ آن ﻧﻘﺎب ﻧﻔﺮتاﻧﮕﯿﺰ ﺑﻪﻃﺮف ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻠـﺒﻢ ﺗﻨـﺪﺗﺮ از ﻫﻤﯿـﺸﻪ زد‪،‬‬
‫آنﭼﻨﺎن ﮐـﻪ ﺧـﻮدم ﺻـﺪاﯾﺶ را ﻣـﯽﺷـﻨﯿﺪم اﯾـﻦ ﻋﻔﺮﯾـﺖ ﻣـﺮگ ﻣـﯽﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﮐﺪامﯾﮏ از ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﺑﻪﺳﻮی ﺟﻮﺧﻪ ﺗﯿﺮﺑﺎران ﯾﺎ اﺗﺎق ﺷﮑﻨﺠﻪ رواﻧﻪ ﮐﻨﺪ؟ ﻫﻤﺮاه‬
‫ﺑﺎ او ﺳﺮم را ﻣﯽﭼﺮﺧﺎﻧﺪم ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﻢ روی ﭼﻪﮐـﺴﯽ ﻣﺘﻮﻗـﻒ ﻣـﯽﺷـﻮد‪ .‬ﭘﺎﺳـﺪارﻫﺎ‬
‫ﻫﻤﺮاه آن ﺷﺒﺢ ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﻫﻤﻪ اﺗﺎﻗﻬﺎ را ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ ﭼﮏ ﮐﺮدﻧﺪ و رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﮥ ﺑﯿﺸﺘﺮی داﺷﺘﻨﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ اﯾﻨﻬﺎ ﺧﺎﺋﻨﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮای ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺑﭽﻪﻫـﺎﯾﯽ‬

‫‪98‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﮐﻪ ﻟﻮﻧﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ﻣﯽآﯾﻨﺪ‪ .‬ﭼـﻮن ﺧﯿﻠـﯽ از ﺑﭽـﻪﻫـﺎ در ﺑﯿـﺮون ﻧـﺎم ﻣـﺴﺘﻌﺎر داﺷـﺘﻨﺪ‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ وﻗﺘﯽ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﺎ اﺳﻢ ﺧﻮدﺷـﺎن آﻧﻬـﺎ را ﻧـﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‬
‫ﻟﺬا اﯾﻦ ﺧﺎﺋﻨﯿﻦ را ﻣﯽآوردﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻬﺮهﻫﺎ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﻨﻨﺪ و درﺑﯿﺎورﻧﺪ ﺻﺎﺣﺐ‬
‫آن اﺳﻢ ﻣﺴﺘﻌﺎری ﮐﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼـﻪ ﮐـﺴﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺴﯿﺎری از ﺑﭽـﻪﻫـﺎ از‬
‫ﻃﺮﯾــﻖ اﯾــﻦ ﺧﺎﺋﻨــﺎن و ﺑــﻪﻫﻤــﯿﻦ ﺷــﯿﻮه ﻟــﻮرﻓﺘﻨــﺪ و اﻋــﺪام ﺷــﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌــﺪاز رﻓــﺘﻦ‬
‫آﻧﻬﺎ ”اﻓﺨﻢ“ ﺑﻪﺳﺮاﻏﻢ آﻣﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز رﻧﮕﺶﭘﺮﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ دﯾﺪی‬
‫ﺧﻄــﺮ از ﺑــﺎﻻی ﺳــﺮم‪ ،‬ﺑــﻪﻣﻌﻨــﯽ واﻗﻌــﯽ ﮐﻠﻤــﻪ‪ ،‬رد ﺷــﺪ؟ و ﺑﻌــﺪ ﮔﻔــﺖ اﯾــﻦ‬
‫ﺧﺎﺋﻦ ”ﻫﺎﻟﻪ“‪ ،‬از ﻓﻌﺎﻻن اﻧﺠﻤـﻦ داﻧـﺸﺠﻮﯾﺎن ﻫـﻮادار ﻣﺠﺎﻫـﺪﯾﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﺮای‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦ ﭼﻮن درﺳﺖ زﯾﺮ ﭘﺎﯾﺶ ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﮐﻪ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدم ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺻﻮرﺗﻢ را ﺧﻮب ﺑﺒﯿﻨـﺪ واﻻ ﻟـﻮ رﻓﺘـﻪ ﺑـﻮدم‪ ،‬وﻟـﯽ ﺑـﻪﻫﺮﺣـﺎل در‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎش‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺮا ﺑﺮدﻧﺪ او ﻣﺮا ﻟﻮ داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺧﺎﺋﻨﻬﺎ و ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎی ﺑﻨﺪ‪” ،‬ﺻﺪﯾﻘﻪ“ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮏ دﺧﺘﺮ ﭼﺎق‬
‫و ﺣﺮاف و ﺗﻨﺒﻞ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﯾﺎ ﺑﻪﻋﺒﺎرت درﺳﺖﺗﺮ ﺧﺒﺮﭼﯿﻦ اﺗﺎق ﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺪام در‬
‫ﺟﻤﻊ ﺑﭽﻪﻫﺎ و ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎرم و ﻣﺮا ﺑﺎﯾـﺪ اﻋـﺪام ﮐﻨﻨـﺪ و‬
‫اﯾﻦﻃﻮری ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻫﻢ ﺗﻮاب ﺑﻮدن ﺧﻮدرا ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑـﻪدژﺧﯿﻤـﺎن اﺛﺒـﺎت‬
‫ﮐﻨﺪ و ﻫﻢ ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﻋﺬاب ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﯾﮏﺑﺎر ﯾﮑﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷـﺪ و ﮔﻔـﺖ ﺑﺎﺑـﺎ‬
‫ﻫﺮآﺷﻐﺎﻟﯽ راﮐﻪ اﻋﺪام ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪﮐﻪ ﺗﻮ اﯾﻦﻗﺪر ﻧﮕﺮاﻧـﯽ! ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﺧﻨﺪﯾﺪﻧـﺪ و او‬
‫ﺧﻔﻪ ﺷﺪ و دﯾﮕﺮ اﯾﻦ را ﺗﮑﺮار ﻧﮑﺮد‪.‬‬

‫دادﮔﺎه!…‬
‫در ﯾﮑﯽ از روزﻫﺎی ﺑﻬﻤﻦ ﺳﺎل‪ 60‬ﻣﺮا ﺻﺪا ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑـﻪدادﮔـﺎه ﺑﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﭼﺸﻤﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺤﯿﻂ آنﺟﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﯾﺎدم ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ ﺗﻌـﺪادی از زﻧـﺪاﻧﯿﺎن‬

‫‪99‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫از ﺧﻮاﻫﺮ و ﺑﺮادر ﺑﺎﭼﺸﻢﺑﻨﺪ در راﻫﺮو ﻧﺸﺴﺘﻪ و در ﻧﻮﺑﺖ دادﮔﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫و اﻣﺎ دادﮔﺎه ﺧﻤﯿﻨـﯽ… ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﮐـﺴﯽ ﮐـﻪ دادﮔﺎﻫﻬـﺎی رژﯾـﻢ‬
‫در ”اوﯾﻦ“ را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻘﺎً ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺼﻮﯾﺮی از آن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ‬
‫اﺳﻢ ﯾﮑﯽ از اﺗﺎﻗﻬﺎی ﻫﻤﺎن ﺷـﮑﻨﺠﻪﮔـﺎه ”اوﯾـﻦ“ را اﺳـﻤﺶ را ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫دادﮔﺎه‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺘﯽ ﺑﻪﻟﺤﺎظ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻧﯿﺰ ﺗﻔﮑﯿﮏ و ﺗﻤﺎﯾﺰی ﺑﯿﻦ ﻣﺤﻞ ﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ‬
‫و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺑﻪاﺻﻄﻼح ”دادﮔﺎه“ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ‪ ،‬ﻋﺒـﺎرت ﺑـﻮد ازﯾـﮏ‬
‫اﺗﺎق ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﯿﺰﮐﺎر داﺷﺖ و ﭼﻨﺪ ﺻﻨﺪﻟﯽ ﺑﻄﻮر وﻟـﻮ و ﺑـﺪون ﻧﻈـﻢ و‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺒﯽ در آن ﻗﺮار داﺷﺖ در ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺮا ﯾﺎد ﺑﻨﮕﺎﻫﻬﺎی ﻣﻌﺎﻣﻼت ﻣﻠﮑﯽ ﻣﺤﻠﻤـﺎن‬
‫در زﻣﺎن ﺑﭽﮕﯽام اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﯾﮏ آﺧﻮﻧﺪ از ﻫﻤﺎﻧﻬﺎ ﮐـﻪ در اﺗـﺎق ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﺣﮑـﻢ‬
‫ﺗﻌﺰﯾﺮ را ﺻﺎدر ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻗﺎﺿﯽ را ﺑﺎزی ﻣﯽﮐﺮد و ﯾﮏ ﯾـﺎ دو ﺑـﺎزﺟﻮ ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺑﺎزﺟﻮی زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ او ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻨﻬـﺎ ﻧﻘـﺶ دادﺳـﺘﺎن را ﺑـﺎزی‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﯿﻠﯽ وﻗﺘﻬﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻤﯽﺷـﺪﻧﺪ آنﭼـﻪ اﻣـﺮوز رﻓﺘﻨـﺪ‪ ،‬دادﮔـﺎه‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﯾﮏ ﺟﻠﺴﮥ ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ دﯾﮕﺮ! ﭼﻮن زﻧﺪاﻧﯽ ﯾﺎ ﻣﺘﻬﻢ آنﺟﺎ ﻫـﻢ ﭼـﺸﻢﺑـﺴﺘﻪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻗﺎﺿﯽ دادﮔﺎه را ﻣﯽدﯾﺪ و ﻧﻪ دادﺳﺘﺎن را‪ .‬او ﮐﻤﺎﮐﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ وﮐﯿﻞ ﻣﺪاﻓﻌﯽ ﺣﺘﯽ ﻓﺮﻣﺎﯾﺸﯽ ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻖ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ دﻓـﺎﻋﯽ ﻫـﻢ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ و اﮔﺮ ﺟﺴﺎرت ﻣﯽﮐﺮد و ازﺧﻮدش دﻓﺎع ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﻏﻠـﺐ ﺑـﻪﻣﻌﻨـﯽ آن‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﮑﻢ اﻋﺪام ﺧﻮدش را داده اﺳﺖ‪ .‬ﺣﮑﻢ ﻫﻢ ﻇﺮف ﭼﻨـﺪ دﻗﯿﻘـﻪ ﺻـﺎدر‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬درواﻗﻊ دادﮔﺎه ﻓﻘﻂ ﺑﺮای اﺑﻼغ ﺣﮑﻢ زﻧﺪاﻧﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣـﯽﺷـﺪ و ﺣﮑـﻢ‬
‫ﻫﻢ ﺑﺮاﺳﺎس ﮔﺰارش ﺑﺎزﺟﻮ و ﺣﺎل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﻗﺎﺿﯽ ﺻﺎدر ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮﺣﺎل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻗﺎﺿﯽ ﺧﻮب ﺑﻮد ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺣﮑﻢ اﻋـﺪام ﻧﺪﻫـﺪ و اﮔﺮاﺗﻘـﺎﻗﯽ‬
‫اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﺧﻤﯿﻨﯽ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐﺮده و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪاﯾﻨﻬﺎ رﺣـﻢ ﻧﮑﻨﯿـﺪ‪ ،‬ﯾـﺎ‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪی ﺑﻪﺻﻮرت ﻗﺎﺿﯽ ﺗﻒ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد و اﻣﺜـﺎﻟﻬﻢ‪ ،‬ﺑﯿـﺪرﻧﮓ ﺣﮑـﻢ اﻋـﺪام‬

‫‪100‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﺑﻘﯿﻪ ﺻﺎدر ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ اﺻﻮﻻ دادﮔﺎه ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣـﺴﺄﻟﻪ ﮐـﻪ ﺟـﺮم ﭼﯿـﺴﺖ؟ ﻣـﺘﻬﻢ‬
‫ﮐﯿﺴﺖ؟ و ﭘﺮوﻧﺪه ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ و از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﮐﺎری ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫روزی ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪدادﮔﺎه رﻓـﺘﻢ‪ ،‬ﺑـﻪﻗـﻮل ﺧﻮدﺷـﺎن ﺧﺎﻧـﻪ ﺗﯿﻤـﯽ ﮔﺮﻓﺘـﻪ و‬
‫ﺗﻌﺪادی ﻣﺠﺎﻫﺪ را ﮐﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺑـﺴﯿﺎر ﺳـﺮﺣﺎل ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﻪاﯾـﻦ ﺟﻬـﺖ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً‬
‫آنروز ﺑﻪﻫﻤﻪ ﺣﮑﻢ زﻧﺪان دادﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪﻣﻦ ﮐﻪ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﭘﺮﺳﯿﺪن اﺳﻢ و‬
‫ﺳﻦ و وﺿﻌﯿﺖ ﺗﺄﻫﻞ و ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﺮدﻧﻢ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ اﯾـﻦ ﮐـﻪ ﭼـﺮا ﺗـﺎﮐﻨﻮن ازدواج‬
‫ﻧﮑﺮدهام و ﺳﻔﺎرش ﻣﺆﮐﺪ در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﮐﻪ اﮔﺮ از زﻧﺪان آزاد ﺷﺪم‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎً اوﻟﯿﻦ‬
‫ﮐﺎرم ﺑﺎﯾﺪ ازدواج ﺑﺎﺷﺪ‪3 ،‬ﺳﺎل ﺣﮑﻢ زﻧﺪان ﺑﻪ ﻣﻦ دادﻧﺪ و ﻣﻦ ﺑﻪ ﺑﻨـﺪ ﺑﺮﮔـﺸﺘﻢ‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﭽـﻪﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ از ﺑﯿـﺮون ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ را ﻣـﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺧﯿﻠـﯽ‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ‪3‬ﺳﺎل زﻧﺪان ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﻓﻌﻼً ﺧﻄـﺮ از ﺳـﺮ ﺗـﻮ‬
‫ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﺮاﯾﻢ ﺟﺸﻦ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺟﺸﻦ ﻣﺨﻔﯽ ﺑﻪرﺳـﻢ زﻧـﺪان و ﺷـﺮاﯾﻂ آن‪.‬‬
‫وﻟﯽ واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ“ ﺧﻮد را ﻓﺪای ﻣﻦ و ﻫﻤﻪ ﻣﺎ و ﺗﻌﺪادی دﯾﮕـﺮ‬
‫ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺮد‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ اﯾﻦ ﻓﻘﻂ ﺷﺎﻧﺲ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫از ”ﺷﮑﺮ“ ﮐﻤﺎﮐﺎن ﺧﺒـﺮ ﻧﺪاﺷـﺘﻢ‪ .‬او در ”اوﯾـﻦ“ ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﭼـﻮن اﮔـﺮ ﺑـﻮد‬
‫ﺧﺒﺮی از او ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬اﺧﺒـﺎر و اﻃﻼﻋـﺎت ﺟﺪﯾـﺪ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ دﺳـﺘﮕﯿﺮﯾﻬﺎ ﯾـﺎ اﺳـﺎﻣﯽ‬
‫ﻧﻔﺮات اﻋﺪامﺷﺪه و ﻏﯿﺮه… ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﭽﻪﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮای ﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ و‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽرﺳﯿﺪ و ﯾﮑﯽ از اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ وﻇﺎﯾﻒ ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮای‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ﺟﻤﻊآوری اﺧﺒﺎر و رﺳﺎﻧﺪن آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪﺑﻨـﺪ و ﺑﭽـﻪﻫـﺎی ﺑﻨـﺪ و‬
‫ﺳﭙﺲ اﻧﺘﻘﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺑﻨﺪﻫﺎ و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً اﻧﺘﻘﺎل اﯾﻦ اﺧﺒﺎر ﺑﻪ ﺑﯿﺮون ﺑﻮد‪ .‬ﻫـﻢﭼﻨـﺎن‬
‫ﮐﻪ ﻫﺮ زﻧﺪاﻧﯽ در ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادۀ ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺧﺒﺮ ﮐﺴﺐ ﮐﻨﺪ و آﻧﻬـﺎ را‬
‫ﺑﻪﺳﺎﯾﺮﯾﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺧﺒﺮﻫﺎی زﻧﺪان را ﺑﻪﺧـﺎﻧﻮادۀ ﺧـﻮدش ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ وﺟﻪ ﻣﻬﻤﯽ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ در زﻧﺪاﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬دﺷﻤﻦ ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ زﻧﺪاﻧﯽ را از ﻫﻤـﻪ‬

‫‪101‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺟﺎ ﺑﯽﺧﺒﺮ ﻧﮕﻪدارد و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﻧﮕﺬارد ﻫـﯿﭻ ﺧﺒـﺮی از زﻧـﺪاﻧﯽ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻧﻮادهﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻫﺮ ﺑﻼﯾﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺳﺮ زﻧـﺪاﻧﯽ ﺑﯿـﺎورد‪ .‬اﻣـﺎ زﻧـﺪاﻧﯽ ﻫـﻢ ﻣﺘﻘـﺎﺑﻼً‬
‫ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺒﺎرزه ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻌﻀﺎً از اﺧﺒﺎر ﺧﻮد رژﯾـﻢ و روزﻧﺎﻣـﻪﻫـﺎ ﻫـﻢ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﺧﺒﺮ ﮐﺴﺐ ﮐﻨﯿﻢ و اﻃﻼﻋﺎت ﺧﻮدﻣﺎن را ﺑـﻪروز ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺑـﻪﻫﺮﺣـﺎل‬
‫ﺧﺒﺮی از ”ﺷﮑﺮ“ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪.‬‬

‫اوﻟﯿﻦ ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪرﺳﻢ زﻧﺪاﻧﻬﺎی رژﯾﻢ‪ ،‬ﺗـﺎ وﻗﺘـﯽ ﮐـﻪ دادﮔـﺎه ﻧﺮﻓﺘـﻪ ﺑـﻮدم‪ ،‬ﻣﻼﻗـﺎت‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از دادﮔﺎه ﺑﻪﻣﻦ ﻣﻼﻗﺎت دادﻧﺪ و ﺑﻪاﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﺑﻌـﺪ از ‪4 ،3‬ﻣـﺎه‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﭘﺪر و ﻣﺎدرم را ﺑﺒﯿﻨﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ رژﯾﻢ ﺑﻪﻫﯿﭻﮐـﺲ ﺑﺠـﺰ ﭘـﺪر و ﻣـﺎدر‪ ،‬ﺣﺘـﯽ‬
‫ﺧﻮاﻫﺮ ﯾﺎ ﺑﺮادر‪ ،‬اﺟﺎزه ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﯽداد و ﺗﺎزه اﯾﻦ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺿﺮب وﺷـﺘﻢ وﺗـﻮﻫﯿﻦ‬
‫وﺗﺤﻘﯿﺮ آﻧﺎن ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺎه ﺳـﺎﻋﺘﻬﺎ آﻧﻬـﺎ را در ﺳـﺮﻣﺎ ﯾـﺎ ﮔﺮﻣـﺎ ﺑﯿـﺮون زﻧـﺪان‬
‫ﻧﮕﻪﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ و ﭘﺲ از ﺳﺎﻋﺎت ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﻌﻄﻠـﯽ و اﻧﺘﻈـﺎر‪ ،‬ﺑـﺎز اﺟـﺎزه ﻣﻼﻗـﺎت‬
‫ﻧﻤﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﻪاﻓﺮادی ﮐـﻪ اﻋﺘـﺮاض ﯾـﺎ ﺷـﮑﺎﯾﺘﯽ از آﻧﻬـﺎ ﺳـﺮﻣـﯽزد‪،‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ آزار را ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪” .‬ﺣﺎج داوود“ رﺋﯿﺲ زﻧﺪان ”ﻗﺰلﺣﺼﺎر“ ﻣﯽﮔﻔﺖ‬
‫اﯾﻦ ﻧﻨﻪﺑﺎﺑﺎﻫﺎی ﺷﻤﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻨﺎﻓﻖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻣﻨﺎﻓﻖ ﻧﻤـﯽﺷـﺪﯾﺪ و ﺑـﺎ اﯾـﻦ‬
‫ﻣﻨﻄﻖ ﭘﺪران و ﻣﺎدران ﭘﯿﺮ را در ﻣﻼﻗﺎﺗﻬﺎ آزار ﻣﯽرﺳـﺎﻧﺪﻧﺪ و در ﺳـﺮﻣﺎ و ﮔﺮﻣـﺎ‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﻧﮕﻪﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ و ﺧﻼﺻﻪ ﺗﻮﻫﯿﻦ و ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎز ﻫﻢ اﯾﻦ ﭘـﺪران‬
‫و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺎدران ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻤﮏ ﺟﺪی ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﺮآنﭼﻪ راﮐﻪ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ‬
‫ﻣﯽﻧﻤﻮد و در ﺑﺴﯿﺎری ﻣﻮاﻗﻊ رﯾﺴﮏ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷـﺪن و ﺣﺘـﯽ اﻋـﺪام داﺷـﺖ‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﻋــﺸﻖ ﻣــﺎدری ﺑﺮاﯾﻤــﺎن اﻧﺠــﺎم ﻣــﯽدادﻧــﺪ‪ .‬ﺑــﻪﻫﺮﺣــﺎل در ﻣﻼﻗــﺎت ﻓﻬﻤﯿــﺪم‬
‫ﮐﻪ ”ﺷﮑﺮ“ در ”ﻗﺰلﺣﺼﺎر“ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪102‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﻫﻨﺮﻣﻨﺪی در ﺑﻨﺪ‬
‫ﺧﺎﻧﻢ ”ﻣﻬﯿﻦ ﺑﺰرﮔﯽ“ از ﻫﻨﺮﭘﯿﺸﻪﻫﺎ و دوﺑﻠﻮرﻫﺎی ﻗﺪﯾﻤﯽ رادﯾـﻮ ﺑﻮدﮐـﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد و در ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻣﺠﻠـﻪﯾـﯽ ﮐـﻪ از ﺧـﺎرج ﺑـﺎ ﺧـﻮد‬
‫آورده ﺑﻮد و در ﺻﻔﺤﻪﯾﯽ از آن ﮐﺎرﯾﮑﺎﺗﻮری از ﺧﻤﯿﻨﯽ ﺑـﻮد دﺳـﺘﮕﯿﺮ ﺷـﺪه و‬
‫ﺗﺤــﺖ ﺷــﮑﻨﺠﻪ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺑــﻮد‪ .‬او ﻧﻬﺎﯾﺘــﺎً ﺑــﻪ‪10‬ﺳــﺎل زﻧــﺪان ﻣﺤﮑــﻮم ﺷــﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎﻧﻢ ”ﺑﺰرﮔﯽ“ ﻣﺴﻦ و ﺑﯿﻤﺎر ﺑﻮد و ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺘﻌـﺪد ﺟـﺴﻤﯽ داﺷـﺖ از آنﺟـﺎ‬
‫ﮐﻪ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺑﻮد ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻀﺎﻋﻒ‪ ،‬ﻫﻢ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﺷﺪ و ﻫﻢ ﻣﻮرد اﻫﺎﻧﺖ و ﺗﺤﻘﯿﺮ‬
‫ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ و زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺧـﺎﻧﻢ ”ﺑﺰرﮔـﯽ“ ﻧﯿﺰﻣﺜـﻞ ﻫـﺮاﻧـﺴﺎن آزادۀ‬
‫دﯾﮕﺮی ﺑﺎ اﯾﻦﮐﻪ دارای ﻫﯿﭻ ﺧﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﺟﻨﺎﯾﺘﻬﺎی دژﺧﯿﻤﺎن را‬
‫ﻣﯽدﯾﺪ ﺧﯿﻠﯽ دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏﺑﺎر ﮐﻪ ‪ 3‬داﻧﺶآﻣﻮز ﮐﻢﺳﻦوﺳﺎل را ﺑـﺮای‬
‫اﻋﺪام ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﮐﻨﺘﺮﻟﺶ را از دﺳﺖ داد‪ .‬او درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻣـﯽﻟﺮزﯾـﺪ و ﮔﺮﯾـﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد ﺑﻪﻣﻦ ﮔﻔﺖ واﻗﻌﺎً ﺧﺪا ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ ﻣﻦ دﯾﮕﺮ او را ﺻﺪا ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ‪ ،‬ﭼﻄﻮر‬
‫راﺿﯽ ﻣﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ اﯾـﻦ ‪ 3‬ﻏﻨﭽـﮥ ﮐﻮﭼـﮏ در اﯾـﻦ ﺳـﻦ ﭘﺮﭘـﺮ ﺷـﻮﻧﺪ؟ دﯾﮕـﺮ‬
‫ﺑﻪﺑﭽﻪﯾﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﻦ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮔﻔﺖ ﺗﺮورﯾـﺴﺖ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾﻨﻬـﺎ ﺑـﻪﮐـﺪام ﮔﻨـﺎه‬
‫ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟ ﺑﺮای او ﻫﻨﻮز ﻣﺎﻫﯿﺖ اﯾﻦ ﺟﻼدان ﻗﺎﺑﻞﻓﻬﻢ ﻧﺒـﻮد‪ .‬آنﺟـﺎ ﺑـﺮاﯾﻢ‬
‫ﻣﺴﺠﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﯿﺎﻧﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺧﻤﯿﻨـﯽ و‬
‫اﻃﺮاﻓﯿﺎن او ﮐﻪ ﺟﻨﺎﯾﺎﺗﺸﺎن را ﺑﻪ ﺧﺪا و دﯾﻦ او ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﻣﺮدم را از ﺧﺪا‬
‫و دﯾﻦ ﺧﺪا روﯾﮕﺮدان ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎ را ﮐﻪ آن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﯽﻓﻬﻤﯿـﺪم ﺑـﺮای‬
‫ﺧﺎﻧﻢ ”ﺑﺰرﮔﯽ“ ﮔﻔﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎش ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮﻧﻬـﺎ ﺑـﺮ زﻣـﯿﻦ ﻧﻤـﯽﻣﺎﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻈﻠﻮﻣﯿﺖ اﯾﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ داﻣﻦ اﯾﻨﻬﺎ را ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻨﻬﺎ ﺑﻪﻫﻤـﯿﻦ دﻟﯿـﻞ ﻣﺤﮑـﻮم‬
‫ﺑﻪﻧﺎﺑﻮدیاﻧﺪ‪ .‬و ﺧﺪا ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻫﺴﺖ‪ .‬آﺧﺮ دﻧﯿﺎ ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎب دارد‪ .‬از اﻣﺎم‬
‫ﺣﺴﯿﻦ و ﺷﻬﯿﺪان ﮐﺮﺑﻼ ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ آن روز دﺷﻤﻦ در ﺑﺮﻫﻮت ﯾﮏ ﺑﯿﺎﺑﺎن‬
‫‪103‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻫﻤﻪﺷﺎن را ﺗﺎ ﻧﻔﺮ آﺧﺮ ﮐﺸﺖ و ﺧﯿﺎل ﮐﺮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﮐﺎر ﺗﻤﺎم اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺑﺒـﯿﻦ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ‪1400‬ﺳﺎل ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﭼﻪ ﮐﺴﯽ واﻗﻌﺎً ﻧـﺎﺑﻮد ﺷـﺪ‪ .‬و ﺑﺒـﯿﻦ ﯾـﮏ‬
‫روزی ﻣﺮدم ﻧﺎآﮔﺎه ﻋﮑﺲ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﻤﯿﻨﯽ را در ﻣﺎه ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ اﻣـﺮوز ﭼـﯽ؟‬
‫ﻧﺸﻨﯿﺪی ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﻓﻼن ﻓﻼنﺷﺪهﻫﺎ! ﺷﻤﺎ ﮐﺎری ﮐﺮدهاﯾﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺮدم ﻋﻠﻨﺎً ﺑﻪاﻣﺎم ﻓﺤﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ! ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎش ﮐﻪ اﯾﻦ روزﻫﺎ ﻣﯽﮔـﺬرد و اﯾﻨﻬـﺎ‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻨﻬﺎ را ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻢ ”ﺑﺰرﮔـﯽ“ ﻗـﺪری آرام ﮔﺮﻓـﺖ و ﻧﮕـﺎه‬
‫ﺣﻖﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪﯾﯽ ﺑﻪﻣﻦ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ‪ :‬راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﯽ! اﯾﻨﻬﺎ ﻋﻤﺪاً ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ آدم‬
‫را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن و اﻣﯿﺪش را ﺑﻪﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ و ﻫﻤﻪ ﮐﺲ ﺣﺘﯽ ﺧﺪا‬
‫از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬

‫زﻧﺪان ”ﻗﺰلﺣﺼﺎر“‬
‫زﻣﺴﺘﺎن‪ 61‬ﺑـﻪ”ﻗـﺰلﺣـﺼﺎر“ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﺷـﺪم‪ .‬ﺑـﻪﻋﻠـﺖ ﺗـﺮاﮐﻢ ﻓـﻮقاﻟﻌـﺎده‬
‫در ”اوﯾﻦ“ و ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻫﺮ روز دﻫﻬﺎ ﻧﻔﺮ را اﻋـﺪام ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎز ﺟـﺎ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪاﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ راﮐـﻪ ﺣﮑـﻢ ﻣـﯽﮔﯿﺮﻧـﺪ ﺑـﻪزﻧـﺪان‬
‫دﯾﮕﺮی ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮر ﻣـﻦ از ”ﻗـﺰلﺣـﺼﺎر“ اﯾـﻦ ﺑﻮدﮐـﻪ آنﺟـﺎ دﯾﮕـﺮ ﺑـﺎ‬
‫زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﮐﻪ دوران ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺘﺸﺎن را ﻣﯽﮔﺬراﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﮐـﺎری ﻧﺪارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎز اﯾـﻦ‬
‫ﺗﺼﻮر از ﻋﺪم ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﮑﻔﯽ ﻣﻦ از اﯾﻦ دﺷﻤﻦ ﺑﺸﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ”ﻗـــﺰلﺣـــﺼﺎر“ ﺑـــﻪواﺣـــﺪ‪ 3‬ﺑﻨـــﺪ‪ 7‬ﻣﻨﺘﻘـــﻞ ﺷـــﺪم ﺗـــﺎ آنﺟـــﺎ ﮐـــﻪ‬
‫ﻣﯽداﻧﻢ ”ﻗﺰلﺣﺼﺎر“ ‪3‬واﺣﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ واﺣﺪ ‪1‬و‪ 3‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪزﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺳﯿﺎﺳﯽ و‬
‫واﺣﺪ‪ 2‬ﻣﺤﻞ اﺳﺮای ﺑﯿﭽﺎره ﻋﺮاﻗﯽ ﺑﻮدﮐﻪ ﺑﻪدﺳﺖ ﭘﺎﺳﺪاران اﺳﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫ﮔﺎهﮔﺎه ﺻﺪای ﺑﻪرﮔﺒـﺎر ﺑـﺴﺘﻪ ﺷـﺪن آﻧﻬـﺎ را در داﺧـﻞ ﺑﻨـﺪ ﻣـﯽﺷـﻨﯿﺪﯾﻢ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫دژﺧﯿﻤﺎن ﭼﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﻮﻃﻦ ﺧﻮد ﭼـﻪ رﻓﺘـﺎری داﺷـﺘﻨﺪ‬

‫‪104‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﯿﺮ ﺟﻨﮕﯽ ﯾﮏ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ واﻗﻌـﺎً دﻟـﻢ ﺑـﺮای آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻣﯽﺳﻮﺧﺖ‪.‬‬
‫از در ﮐــﻪ وارد واﺣــﺪ ﺷــﺪﯾﻢ ﯾــﮏ ﻫــﺎل ﯾــﺎ ﻣﺤﻮﻃ ـﮥ ﺑــﺰرگ ﺑــﻮد ﮐــﻪ‬
‫ﺑﻪزﯾﺮﻫﺸﺖ واﺣﺪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد و ﻣﺤﻞ ﮐﺎر ﭘﺎﺳﺪاران زﻧـﺪان ﺑـﻮد‪ .‬از اﯾـﻦ ﻫـﺎل‬
‫وارد ﯾﮏ ﮐﺮﯾﺪور ﯾﺎ راﻫﺮو ﻋﺮﯾﺾ و ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﻫﺎی ﺑﻪاﺻﻄﻼح‬
‫ﻣﺠﺮد آن ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و ﺑﻨﺪﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪاﺿﺎﻓﮥ راﻫﺮوﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪﻣﺤـﻞ ﻣﻼﻗـﺎت‬
‫ﺑﻨﺪ ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻨﻬﺎ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﺗـﺼﻮﯾﺮ ﺧﯿﻠـﯽ دﻗﯿﻘـﯽ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺗﺎق ﯾـﺎ اﻣـﺎﮐﻦ دﯾﮕـﺮی‬
‫دراﯾﻦ ﮐﺮﯾﺪور ﺑﻮده وﻟﯽ ﻣﻦ ﻧﺪﯾﺪهام‪.‬‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ را اول ﺑﻪﺑﻨﺪ ﻣﺠﺮد ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﭘﺲ از ارزﯾﺎﺑﯿﻬﺎی ﺧﻮدﺷـﺎن ﻃـﯽ‬
‫ﭼﻨﺪ روز ﯾﺎ ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از او ﺑـﻪدﺳـﺖ ﺑﯿﺎورﻧـﺪ‪،‬‬
‫در ﺑﻨﺪ ﻣﺠﺮد ﻧﮕﻪﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ و ﺳﭙﺲ آﻧﻬﺎ را در ﺑﻨﺪﻫﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺪ‪ 6‬ﺑﻨﺪ‬
‫ﻣﺠﺮد ﺑﺮادران و ﺑﻨﺪ‪ 7‬ﺑﻨﺪ ﻣﺠﺮد ﺧﻮاﻫﺮان و ﺑﻨﺪ‪ 8‬ﺑﻨﺪ ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ ﺧﻮاﻫﺮان ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺪ ‪3‬‬
‫و‪ 4‬ﻫﻢ ﺑﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺮان ﺑﻮد و ﺑﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮاداران ﻧﻤﯽداﻧﻢ در اﯾﻦ واﺣـﺪ‬
‫ﺑﻮد ﯾﺎ ﺟﺎی دﯾﮕﺮی ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺮا ﺑﻪﺑﻨﺪ‪ 7‬ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اول از در آﻫﻨﯽ ﺑﻨﺪ وارد زﯾﺮﻫﺸﺖ ﮐﻪ ﯾـﮏ ﻫـﺎل‬
‫ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ در دو ﻃﺮف دو اﺗﺎق ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺰرگ داﺷـﺖ ﮐـﻪ اﺣﺘﻤـﺎﻻً‬
‫ﻣﺤﻞ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﯾﺎ اﺗﺎق ﮐﺎر ﻣﺄﻣﻮرﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ دو اﻃﺎق ﺑﻪوﺳـﯿﻠﮥ ﻣﯿﻠـﻪﻫـﺎ از‬
‫اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺟﺪا ﻣﯽﺷﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻨﺪ ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ آنﻫﻢ ﺑـﻪوﺳـﯿﻠﮥ ﻣﯿﻠـﻪﻫـﺎی‬
‫آﻫﻨﯽ از اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺟﺪا ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬در ﻫﺮﻃﺮف ﺑﻨـﺪ‪6 ،‬ﺳـﻠﻮل ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺣـﺪود ‪50‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ از ﻋﺮض و ﻃﻮل ﯾﮏ ﺗﺨﺖ ﺳﺮﺑﺎزی ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮد‪ .‬در ﻫـﺮ ﺳـﻠﻮل ﯾـﮏ‬
‫ﺗﺨﺖ ﺳﻪ ﻃﺒﻘﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ و ﺑﺎﻻی ﻫـﺮ ﺳـﻠﻮل ﯾـﮏ ﭘﻨﺠـﺮه ﺣـﺪود‪ 50‬در‪60‬‬

‫‪105‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺳﺎﻧﺖ ﺑﻮدﮐﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺑـﻪ ﻫﻮاﺧـﻮری ﺑﻨـﺪ‪ 6‬و ﺳـﻤﺖ راﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻫﻮاﺧـﻮری‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻨﺪ‪ 7‬دﯾﺪ داﺷﺖ و ﻣﯿﻠﻪﯾﯽ ﺑﻮد ﺳﻠﻮﻟﻬﺎی ﺷﻤﺎره ‪1‬ﺗﺎ‪ 6‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و‪ 7‬ﺗﺎ‪12‬‬
‫ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮوﯾﺲ ﺑﯿﻦ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎی ‪3‬و‪ 4‬در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و ﺣﻤـﺎم ﺑـﯿﻦ‬
‫ﺳﻠﻮﻟﻬﺎی ‪7‬و‪ 8‬در ﻃﺮف راﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬درِ ﻫﻮاﺧﻮری ﻫﻢ ﺑﻌﺪ از ﺳﻠﻮل‪ 12‬ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﻇﺎﻫﺮ ﻫﺮﺳﻠﻮل ﺑﺮای ‪ 3‬زﻧﺪاﻧﯽ درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬وﻟـﯽ در ورود‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ در ﻫﺮﺳﻠﻮل ﺣﺪود ‪15‬ﻧﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪﺟـﺎی ‪ 36‬ﻧﻔـﺮ ﺣـﺪود‬
‫‪ 200‬ﻧﻔﺮ درآن ﺑﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاداران ﺳـﺎﯾﺮ ﮔﺮوﻫﻬـﺎی ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﻫـﻢ در ﯾﮑـﯽ از‬
‫اﺗﺎﻗﻬﺎی زﯾﺮﻫﺸﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺪود ‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﻧﻔﺮ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ آﻧﻬـﺎ ﻏﯿﺮﻣـﺬﻫﺒﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺘـﯿﻢ و ﻧـﻪ ﭼـﭗ‪ .‬ﭼـﻮن آﻧﻬـﺎ ﻋﻤـﺪﺗﺎً ﻣﻮﺿـﻊ ﭼـﭗ ﺑـﻪﻣﻌﻨـﺎی ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﯾـﺎ‬
‫اﭘﻮزﯾﺴﯿﻮن رژﯾﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﺗﻮدهاﯾﻬﺎ و اﮐﺜﺮﯾﺘـﯽﻫـﺎ ﻫـﯿﭻ ﻣـﺮزی ﺑـﺎ‬
‫رژﯾﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻋﯿﻨﺎً ﻣﺜﻞ رژﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺎ را ﻣﺴﺒﺐ ﺟﻨﺎﯾﺘﻬﺎی رژﯾﻢ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎی ﺟﻼد و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ را ﻋﻮض ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ اوج ﺧﯿﺎﻧﺖ آﻧﻬﺎ ﺑـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ‬
‫ﻣﺎ در زﻧﺪان ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﺗﻀﺎدﻫﺎی ﺧﻮد را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻓﻌﺎل ﻧﮑﻨﯿﻢ و ﻫﻤﻮاره در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ رژﯾﻢ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪﺳﻤﺖ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﯾﻢ و اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدادﯾﻢ ﮐـﻪ رژﯾـﻢ‬
‫از اﯾﻦ ﺗﻀﺎد ﺳﻮءاﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻋﻠﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد‪ ،‬درِ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ ﺑﻪ راﻫﺮو ﺑﺎز ﺑﻮد و ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺧﺎرج از‬
‫ﺳﻠﻮل ﯾﻌﻨﯽ در ﮐﻞ ﺑﻨﺪ ﻣﺴﺘﻘﺮﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﺧﻮاب ﻧﯿﺰ ﺟـﺎی ﻫـﺮﮐـﺲ ﻣـﺸﺨﺺ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ و اﯾﻦﺟﺎ ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ”اوﯾﻦ“ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﺜﻞ ﺳﺎردﯾﻦ ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﭼﯿﺪه ﻣﯽﺷـﺪﯾﻢ‬
‫ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺨﻮاﺑﯿﻢ ﻓﻘﻂ ﻓﺮﻗﺶ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐـﻪ ﺗﻌـﺪاد آنﻗـﺪر ﻧﺒـﻮد ﮐـﻪ ﺧـﻮاب را‬
‫ﻧﻮﺑﺘﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦﮐﻪ ﺟﻠﻮ ﺳﺮوﯾﺲ و ﺣﻤﺎم و ﯾﺎ ﻣﺤﻠﻬﺎی ﺗﺮدد‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ اﻓﺮاد‬
‫ﺛﺎﺑﺘﯽ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﺑﻪﺗﺴﺎوی ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﯽﻧـﯿﻤﻢ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻫـﺎی‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻨﺪ ﺑﻪﻃﻮر ﻫﻔﺘﮕﯽ ﭼﺮﺧﺸﯽ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺳﻠﻮل و ﺗﺨﺘﻬﺎ را ﺑﻪﻃﻮر ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮای‬

‫‪106‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﻣﺎدران و ﮐﻮدﮐﺎن و ﺑﯿﻤﺎران درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪.‬‬

‫اﮔﺮ در ورود ﺑﻪزﻧﺪان ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬دﺷﻤﻦ ﻣﺎ را ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﻪﻧﻮﺑﮥ‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن دﺷﻤﻦ را ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﻪﻣﺤﺾ ورود ﺑﻪﺑﻨﺪ ﻣﺠـﺮد‪ ،‬اول‬
‫ﺗــﻼش ﮐــﺮدم ﺟﺎﺳﻮﺳــﻬﺎ را ﺷﻨﺎﺳــﺎﯾﯽ ﮐــﻨﻢ‪ .‬ﻣــﺴﺌﻮل ﺑﻨــﺪ زن ﺑﺮﯾــﺪه و ﺧــﺎﺋﻨﯽ‬
‫ﺑﻪاﺳﻢ ”ﺳﯿﻤﺎ“ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻬـﺮهﯾـﯽ ﺑﯿﺮﻧـﮓ و ﭘﯿـﺸﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨـﺪ و ﭼـﺸﻤﺎﻧﯽ ﮐﻤﺮﻧـﮓ ﺑـﺎ‬
‫ﭘﻠﮑﻬﺎی ﭘﻒﮐﺮده داﺷﺖ‪ .‬از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻪ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ را ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدی ﻣﺜـﻞ ﯾـﮏ‬
‫ﺧﻂ دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﻋﯿﻨﮏ ﭘﻨﺴﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽزد و ﺑﻪاﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﺎ آن‬
‫ﺻﻮرت ﺑﯿﺮﻧﮓ و ﺑﯽاﺣﺴﺎس‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ”ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ“ﻫﺎﯾﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ در ﻓﯿﻠﻤﻬـﺎ‬
‫دﯾﺪه ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﻢ او را ”ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ“ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ و ﻫﻤﻪ اوراﺑﻪ اﯾﻦ‬
‫اﺳﻢ ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ او ﺟﺎﺳﻮس ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ”ﺣﺎج داوود“ ﺟﻼد ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽدو ﻧﻔـﺮ دﯾﮕـﺮ ﻫـﻢ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻـﻠﻪ ﻣـﯽﺷـﺪ آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪﻋﻠـﺖ‬
‫ﺷﺒﺎﻫﺘﺸﺎن ﺑﻪزﻧﺎن ﭘﺎﺳﺪار ﺗﺸﺨﯿﺺ داد‪ .‬ﻧﮕﺎه ﺳﺮد و ﺑﯿﺮوح و ﺑﯽﻋﺎﻃﻔﻪ و ﭘﺮﮐﯿﻨﻪ‪.‬‬
‫ﻋﺠﯿﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺎ ﺧﻤﯿﻨﯽ و در ﺻﻒ او ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﻋﯿﻨﺎً ﻣﺜـﻞ ﺧـﻮد او‬
‫ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﻪآﺳﺎﻧﯽ ﻗﺎﺑﻞﺗﺸﺨﯿﺺ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ورود ﺑــﻪﺑﻨــﺪ‪” ،‬ﻣﻨــﺼﻮره ﻓﺘﺎﺣﯿــﺎن“ ﮐــﻪ از زﻣــﺎن داﻧــﺸﺠﻮﯾﯽ او را‬
‫ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻢ و در اﻧﺠﻤﻦ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ او را دﯾﺪه ﺑﻮدم ﺑﺎﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ ﻧـﺰد‬
‫ﻣﻦ آﻣﺪ‪ .‬ازدﯾﺪﻧﺶ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪم اﯾﻦ ﻇﺎﻫﺮاً ﻋﺠﯿـﺐ اﺳـﺖ ﮐـﻪ آدم در‬
‫زﻧﺪان از دﯾﺪن دوﺳﺖ و آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷـﻮد درﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ ﻗﺎﻋـﺪﺗﺎً ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ‬
‫ﻧﺎراﺣﺖ ﺑﺸﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ در رژﯾﻢ ﺧﻤﯿﻨﯽ اﯾﻦ اﺣﺴﺎس ﻣﻨﻄﻘـﯽ ﯾـﺎ ﻻاﻗـﻞ‬
‫ﻗﺎﺑﻞﻓﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﻧـﺸﺪ ﭼـﻮن او را زﻧـﺪه ﻣـﯽﺑﯿﻨـﯽ و اﯾـﻦ ﺑـﺮ‬
‫اﺣﺴﺎس ﺗﺄﺳﻒ از اﯾﻦ ﮐﻪ او را در ﺑﻨﺪ و زﻧﺪان ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺸﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﻋﺠﺐ!‬
‫ﭘﺲ ”ﻣﻨﺼﻮره“ ﻫﻢ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ! ”ﻣﻨـﺼﻮره“ ﻣـﺮا درﺑـﺎرۀ ﺷـﺮاﯾﻂ ﺑﻨـﺪ‪،‬‬

‫‪107‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و وﺿﻌﯿﺖ ﻧﻔﺮات ﺗﺎ آنﺟﺎ ﮐﻪ ﻻزم ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﯾﮑﯽدوﺗﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎی ﻏﯿﺮﻣﺬﻫﺒﯽ را ﻫﻢ ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻢ ﮐﻪ در ”اوﯾﻦ“ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫و ﻗﺒﻞ از ﻣﻦ ﺑﻪ”ﻗﺰل“ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ راﺑﻄﮥ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮی داﺷﺘﻢ‪،‬‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪدﻟﯿﻞ آﺷﻨﺎﯾﯽ از”اوﯾﻦ“ و ﻫﻢ اﯾﻦ ﮐﻪ او ﻫﻢ ﻧﺮس ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺪﻟﯿﻞ ﻫﻤـﯿﻦ راﺑﻄـﻪ‬
‫ﻗﺮارﺷﺪ اﮔﺮ ﻣﺴﺄﻟﻪﯾﯽ را ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺎآﻧﻬﺎ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﮐﻨﯿﻢ ﯾﺎ ﻫﺮﻧﮑﺘﻪﯾﯽ داﺷـﺘﯿﻢ از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ او ﺑﻪﻧﻔﺮاﺗﺸﺎن ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬در ”ﻗﺰل“ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ”اوﯾﻦ“ ﻫﯿﭻﮐﺲ از ﭘﺮوﻧﺪۀ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺳﺆال ﻧﻤـﯽﮐـﺮد وﮐـﺴﯽ ﻫـﻢ راﺟـﻊ ﺑـﻪاﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑـﺎ ﮐـﺴﯽ ﺻـﺤﺒﺖ‬
‫ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ .‬ﭼﻮن اﻃﻼﻋﺎت اﺿﺎﻓﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻻزم ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻄﺮآﻓﺮﯾﻦ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤــﺎن روز اول ورودم ﺑــﻪﺑﻨــﺪ و ﻣــﻮﻗﻌﯽ ﮐــﻪ ﮐﻨــﺎر ”ﻣﻨــﺼﻮره“ ﻧﺸــﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدم ”ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ“ آﻣﺪ وﮔﻔﺖ ﺗﻮ ﮐﻪ ﭘﺮﺳـﺘﺎری‪ ،‬ﻣـﺴﺌﻮﻟﯿﺖ داروﯾـﯽ ﺑﻨـﺪ را ﺑﮕﯿـﺮ‬
‫ﭼﻮن ﻧﻔﺮ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻪﺑﻨﺪ ﻋﻤﻮﻣﯽ رﻓﺘﻪ‪ .‬ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم اﯾﻦ ﻫﻤﮑﺎری ﺑﺎ رژﯾﻢ اﺳﺖ‬
‫و ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺟﻮاب ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺪﻫﻢ اﻣﺎ ”ﻣﻨﺼﻮره“ اﺷـﺎره ﮐـﺮد ﮐـﻪ ﺑﭙـﺬﯾﺮم و ﻣـﻦ‬
‫ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑﻌﺪ ”ﻣﻨﺼﻮره“ و ﺑﻘﯿﮥ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ اﺑﺮاز ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ ﮐﺮدﻧـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‬
‫ﺧــﻮب ﺷــﺪ‪ .‬ﭼــﻮن اﮔــﺮ ﻗﺒــﻮل ﻧﻤــﯽﮐــﺮدی‪ ،‬اوﻻً اﯾﻨﻬــﺎ ﮐــﺴﯽ ازﺧﻮدﺷــﺎن را‬
‫ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﯿﻤﺎران ﮐﺎری ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺛﺎﻧﯿﺎً‪ ،‬ﺗﻮ ﻣﯽﺗـﻮاﻧﯽ از اﯾـﻦ ﻃﺮﯾـﻖ‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪﺑﻬﺪاری زﻧﺪان ﺗﺮدد ﮐﻨﯽ و ﺧﺒﺮ ﺑﯿﺎوری‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﻫﻮاﺧﻮری ﻧﺒﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ آن ﻣﺤﻮﻃﮥ ﻣﺸﺘﺮک ﺑﯿﻦ ﻣﺎ و ﺑﻨـﺪ‪ 8‬را‬
‫ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً ﻫﻮاﺧﻮری اﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎز ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و درﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﻮاﺧﻮری ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ‬
‫و ﺑﭽﻪﻫﺎ اﺟﺒﺎراً ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﺸﺎن را در ﻫﻤﺎن ﺳﻠﻮل ﺧﺸﮏ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫در اﯾﻦ ﺳﻠﻮل ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺎ اﺑﺘﮑﺎرات ﺧﻮدﺷﺎن اﻣﮑﺎﻧـﺎت ‪15‬ﻧﻔـﺮرا ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً‬
‫ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﻘﻒ ﺑﻪدﯾﻮار ﻣﯿﺦ زده و ﻃﻨﺎب ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻟﺒﺎﺳــﻬﺎ راآنﺟــﺎ ﺧــﺸﮏ ﻣــﯽﮐﺮدﻧــﺪ‪ .‬ﻃﻨﺎﺑﻬــﺎ و ﺳــﺒﺪﻫﺎی ﻟﺒﺎﺳــﻬﺎی ﺧــﯿﺲ از‬

‫‪108‬‬
‫ﺳﺎل اول زﻧﺪان‬

‫ﮐﯿﺴﻪﻫﺎی ﻧﺎﯾﻠﮑﺲ ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬از ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎی ﻟﺒﺎس ﮐﻬﻨﻪ ﺟﺎ ﻣﺴﻮاﮐﯽ و ﺟﺎی‬
‫ﺟﻮراب و ﺧﻼﺻﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﭼﯿﺰﻫﺎی دﯾﮕﺮ درﺳـﺖ ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﻫﻤـﻪ اﯾﻨﻬـﺎ را‬
‫ﻃﻮری ﺑﻪدرودﯾﻮار ﺑﻨﺪ زده ﺑﻮدﻧﺪﮐﻪ ﻓﻀﺎی ﺳﻠﻮل را ﻫﻢ اﺷﻐﺎل ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ‬
‫ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ از ﻫﻮاﺧﻮری و آﻓﺘﺎب ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﮐﻨﺎر ﻫـﻢ و‬
‫ﻓﺸﺮده زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻤﺎری ﻗﺎرچ ﺑﻪﺷﺪت ﺷﯿﻮع ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‬
‫ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﻫﺮﮐﺲ را ﮐﻪ ﻗـﺎرچ ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪ ،‬ﺑـﻪﻟﺤـﺎظ وﺳـﺎﯾﻞ و اﻣﮑﺎﻧـﺎت‬
‫اﯾﺰوﻟﻪ ﮐﻨﻨﺪ وﻟﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪﻋﻠﺖ ﺗﺮاﮐﻢ و ﻓﺸﺮدﮔﯽ زﯾﺎد ﺑﻪﻃـﻮر ﮐﺎﻣـﻞ ﻋﻤﻠـﯽ‬
‫ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮏروز ﮔﺬﺷﺖ و روز ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺘﻨﺪ دﮐﺘﺮ ﺑﺮای وﯾﺰﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎران ﻣﯽآﯾـﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻮﯾﺎ ﻫﻔﺘﻪﯾﯽ ﯾﮏﺑﺎر دﮐﺘﺮ ﺑﻪداﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﻣﯽآﻣﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻤـﺎر ﺑﻮدﻧـﺪ ﺑـﻪاو‬
‫ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻌﺎً ﻣﻦﻫـﻢ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان ﻣـﺴﺌﻮل درﻣـﺎﻧﯽ ﺑﻨـﺪ ﻣـﯽﺑﺎﯾـﺴﺖ در‬
‫وﯾﺰﯾﺖ ﻫﻤﺮاه دﮐﺘﺮ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬ﭘﺰﺷﮏ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ”اﻟﻒ“ از درﺑﺎرﯾـﺎن ﺷـﺎه ﺑـﻮد و ﺣـﺎﻻ‬
‫ﮐﻪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮای رژﯾﻢ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﺗﻮاب ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ دﯾـﺪن‬
‫ﻣﻦ ﮔﻔﺖ ﺷﻤﺎ ﻫﻤﺎن ﻧﻔﺮ ﺟﺪﯾﺪ ﭘﺮﺳﺘﺎر ﻫﺴﺘﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﮔﻔـﺖ آﯾـﺎ ﺣﺎﺿـﺮﯾﺪ‬
‫ﺑﻪﺑﻬﺪاری ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ و آنﺟﺎ ﮐﺎرﮐﻨﯿﺪ؟ اﯾﻦ ﺣﺮف ﺑﻪﻣﻦ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺮﺧـﻮرد و درﺟـﺎ ﺑـﺎ‬
‫ﻟﺤﻦ ﺗﻨﺪی ﮔﻔﺘﻢ ﻧﺨﯿﺮ! و او ﻫﻤـﯿﻦ را ﺑـﻪ ”داوود رﺣﻤـﺎﻧﯽ“ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﮐـﺮد‪ .‬ﺑﻌـﺪاً‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪﻧﺪﮐﻪ ﭼﺮا ﺟﻮاب ﻣﻨﻔﯽ دادم ﭼﻮن اﯾﻦ ﯾـﮏ ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ‬
‫ﺧﻮب ﺑﺮای ﻧﻔﻮذ و ﺑﻪدﺳﺖ آوردن اﻣﮑﺎﻧﺎت و ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻗـﺴﻤﺘﻬﺎی زﻧـﺪان‬
‫ﺑﻮد و اﻓﺮاد ﺳﺮﻣﻮﺿﻊ ﺧﻮدﻣﺎن ﻧﯿﺰ در ﺑﻬﺪاری ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وﻟـﯽ ﻣـﻦ اﯾـﻦ را‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻢ‪.‬‬

‫‪109‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫زﻧﺪان ﻗﺰلﺣﺼﺎر‬

‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‬

‫”ﺣــﺎج داوود رﺣﻤــﺎﻧﯽ“‪ ،‬رﺋــﯿﺲ زﻧــﺪان ”ﻗــﺰلﺣــﺼﺎر“ ﯾــﮏ ﻟﻤــﭙﻦ‬
‫ﺑﺴﯿﺎرﮐﺜﯿﻒ ﺑﻮد‪ .‬ﺷـﻐﻞ ﻗﺒﻠـﯽ او آﻫـﻦﻓﺮوﺷـﯽ ﺑـﻮد و ﺑﻌـﺪ از روی ﮐـﺎر آﻣـﺪن‬
‫ﺧﻤﯿﻨﯽ ﭘﺎﺳﺪار ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺣﺎﻻ زﻧﺪاﻧﺒﺎن و دژﺧﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﭼﻮن در ﺟـﻼدی‬
‫و ﺿـــﺪﯾﺖ ﺑـــﺎ ﻣﺠﺎﻫـــﺪﯾﻦ و ﻣﺒـــﺎرزﯾﻦ اﻣﺘﺤـــﺎن ﺧـــﻮﺑﯽ داده ﺑـــﻮد‪ ،‬رﯾﺎﺳـــﺖ‬
‫زﻧﺪان ”ﻗﺰلﺣﺼﺎر“ را ﺑﻪ او داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬او ﻓﺮدی ﺑﻪﻏﺎﯾﺖ ﺑﯿﺮﺣﻢ و در ﻋﯿﻦﺣـﺎل‬
‫اﺣﻤﻖ و ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬در دﺳﺘﮕﺎه او اﻓﺮاد ﺑﺎ ﻣﻌﯿﺎرﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺧـﻮدش داﺷـﺖ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺷﺪه و ﻣﻮرد آزار و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ ﻣـﺜﻼً او ازﮐـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻋﯿﻨــﮏ داﺷــﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻨﻔــﺮ ﺑــﻮد و ﻣــﯽﮔﻔــﺖ ﺗﺌﻮرﯾ ـﺴﯿﻦ ﻫــﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻓــﺮاد ﺑﻠﻨﺪﻗــﺪ را‬
‫ﺑﺎدیﮔﺎردﻫﺎی ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﻣﯽداﻧﺴﺖ و ﺿﺪﯾﺖ اﺣﻤﻘﺎﻧﻪﯾﯽ ﺑﺎآﻧﻬﺎ داﺷﺖ‪ .‬ﻧـﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪداﻧﺸﺠﻮﯾﺎن وﮐﻠﻤـﻪ داﻧـﺸﺠﻮ ﻫﯿـﺴﺘﺮی داﺷـﺖ‪ ،‬از ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﭼـﺸﻤﺎن آﺑـﯽ‬

‫‪111‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﯾﺎ رواﯾﺖ دﯾﻨﯽ داﺷﺖ و ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﮥ اﻓﺮاد ﺑﻪﻧﺤﻮی ﺟﺰو‬
‫ﻟﯿﺴﺖ ﺳﯿﺎه او ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻫﺮﻣﻘﻄﻌﯽ ﺑﻪﻫـﺮﺑﻬﺎﻧـﻪ ﻣـﻮرد آزار و ﺷـﮑﻨﺠﻪ او ﻗـﺮار‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮوﻗﺖ ﺑﻪﺑﻨﺪ ﻣﯽآﻣﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪﯾﯽ ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﺪون ﻫـﯿﭻ ﺑﻬﺎﻧـﻪﯾـﯽ ﺑـﻪ ﻫﻤـﻪ‬
‫ﻓﺤﺶ ﻣﯽداد و ﻋﺪهﯾـﯽ را ﺑـﻪ زﯾـﺮ ﻫـﺸﺖ ﻣـﯽﺑـﺮد و ﭘـﺲ ازﮐﺘـﮏ و ﺗـﻮﻫﯿﻦ‬
‫ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏﺑﺎر ﯾﮑﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ در ﺳﻠﻮل ﺑﺎﺳﻮت آﻫﻨﮓ ”ﻣﺮا ﺑﺒﻮس“ را ﻣﯽزد و‬
‫ﺣﻮاﺳـــﺶ ﻧﺒـــﻮد ﮐـــﻪ ﻧﺒﺎﯾـــﺪ اﯾـــﻦﮐـــﺎر را ﺑﮑﻨـــﺪ ﯾـــﮏﻣﺮﺗﺒـــﻪ در ﺑـــﺎز ﺷـــﺪ‬
‫و ”ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ“ ﺳﺮآﺳﯿﻤﻪ وارد ﺑﻨﺪ ﺷﺪ و ﺑﺎآن ﺻﺪای ﺟﯿﻎﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﺸﻤﺌﺰﮐﻨﻨـﺪهاش‬
‫ﮔﻔﺖ ﺧﺎﻧﻮﻣﺎ! ﺧﺎﻧﻮﻣﺎ! ﺣﺠﺎب ﮐﻨﯿﺪ ”ﺣﺎج آﻗﺎ“ ﻣﯽﺧﻮان ﺑﯿﺎن! ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻪﺳﻤﺖ‬
‫ﺳﻠﻮل دوﯾﺪ ﺗﺎ ﭼﯿﺰی ﺳﺮش ﮐﻨﺪ ﺗﺎ از ﻧﮕـﺎه ﻧﺎﭘـﺎک اﯾـﻦ ﻣـﺮدان ﻫـﺮزه دراﻣـﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪” .‬ﺣﺎج آﻗﺎ“ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﺎﺳﺪار ﺳﻮﮔﻠﯽاش ”اﺣﻤـﺪ“ وارد ﺷـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﻪ ﻧﺸـﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﻣﺪ روﺑﺮوی ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻌﺪ از ﻣﯿﻠﻪﻫﺎی زﯾﺮﻫﺸﺖ اﯾﺴﺘﺎد و دﻫﺎن ﮐﺜﯿﻔﺶ را‬
‫ﺑﺎز ﮐﺮد و آنﭼﻪ ﻻﯾﻖ ﺧﻮدش ﺑﻮد ﺧﻄﺎب ﺑﻪﻣﺎ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﭼﯿﻪ؟ ﺣﺎﻻ واﺳﮥ ﻣـﺮدای‬
‫اونور دﯾﻔﺎل )دﯾﻮار( ﺳﻮت ﻣﯽزﻧﯿﻦ؟! ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﺎ ﻣـﺮا ﺑﺒـﻮس؟! ﺑﺮادرﻫـﺎی ﺗـﻮاب‬
‫اوﻣﺪن ﮔﻔﺘﻦ! ﭘﺪرﺳﻮﺧﺘﻪﻫﺎ ﺷﻤﺎﻫﺎ را ﻣﺎ از ﻧﺎﮐﺠـﺎآﺑـﺎد ﺟﻤـﻊ ﮐـﺮدﯾﻢ آوردﯾـﻢ‬
‫اﯾﻦﺟﺎ! اﯾﻦ دﯾﻮارا ﻣﺎﻧﻊﺗﻮﻧﻪ وﮔﺮﻧﻪ ﻣﺎﮐﻪ ﻣﯽدوﻧﯿﻢ ﺷـﻤﺎ ﭼـﯽﮐـﺎرهاﯾـﺪ! ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﮑﻮت ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﺑﺮای ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﻮزاﻧﺪن ”ﺣـﺎج داوود”ﺟـﻼد‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪاﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻓﻘﻂ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬ﻣﻦﻫﻢ ﺑﺎ دوﺗﺎ ﺳﻨﺠﺎقﻗﻔﻠﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﻓﺸﺎن‬
‫ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﯿﻞ ﺑﺎﻓﺘﻨﯽ درآورده ﺑﻮدم‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮم ﺑﺎﻓﺘﻦ ﻧﺨﻬﺎی رﻧﮕـﯽ ﺑـﻮدم‬
‫ﮐﻪ از ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ ﺟﻮراﺑﻬﺎﯾﻢ ﺟﻤﻊ ﮐـﺮده ﺑـﻮدم و در دﻟـﻢ ﺟـﻮاب ﻓﺤـﺸﻬﺎی او را‬
‫ﻣﯽدادم و اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدم ﮐﻪ او اﻻن ﺑﻪﺷـﺪت دﻟـﺶ ﻣـﯽﺧﻮاﻫـﺪ ﯾـﮏ ﻧﻔـﺮ‬

‫‪112‬‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‬

‫ﺟﻮاﺑﺶ را ﺑﺪﻫﺪ ﺗﺎ او ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻋﻘﺪۀ دﻟﺶ را ﺧﺎﻟﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺳﮑﻮت ﺧﻮدﻣﺎن او‬
‫را ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﯾﺎ ﻫﻤﻪ را ﺑﺮای ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺑﺒﺮد ﯾﺎ ﻫﯿﭻﮐﺲ را ﻧﺒـﺮد و او اﯾـﻦ‬
‫را ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ‪.‬‬
‫درﺣــﺎﻟﯽﮐــﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً ﻣﻄﻤــﺌﻦ ﺑــﻮدم ﮐــﻪ ﮐــﺴﯽ ﺟــﻮاب ﻣﺰﺧﺮﻓــﺎت او را‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد‪ ،‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ دوﻧﻔﺮ از ﺑﭽﻪﻫﺎی ﻏﯿﺮﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ ”ﺣـﺎج‬
‫آﻗﺎ“ اﯾﻦﻃﻮرﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺎ اﯾﻦﻃﻮری ﻧﺒﻮده اﯾﻢ! ﻋﺠﺐ! ﻣﺜﻞ اﯾﻦﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮای ”ﺣﺎج آﻗﺎ“ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع روﺷﻦ ﻧﺒﻮده! ”ﺣﺎﺟﯽ“ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪﻣﻘﺼﻮد ﺧـﻮد‬
‫رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و اﻧﮕﺎر آﺑﯽ ﺑﺮآﺗﺸﺶ رﯾﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬آرام ﺷـﺪ و ﮔﻔـﺖ ”ﺧـﺐ…‬
‫ﺑﻠﺒﻠﻬﺎی ﺳﺨﻨﮕﻮ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪﻧﺪ! ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﺑﯿﺮون!« و درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﭘﻮزﺧﻨـﺪ ﻣـﯽزد و‬
‫ﺳﺮ ﺗﮑﺎن ﻣﯽداد ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﯿﻠﯽ زود ﺑﺮﻣـﯽﮔﺮدﯾـﺪ!« و آﻧﻬـﺎ را ﺑﺮدﻧـﺪ ﻣـﺎ ﺑﻨـﺎ ﺑـﺮ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ازﮐﺘﮏ در زﯾﺮﻫﺸﺖ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ‪8‬ﮐﻪ ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﻫﻤﯿﻦﮐﺎر را ﻫﻢ ﮐﺮدﻧﺪ و دوﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻪﻧﺎدﻣﯿﻦ و ﺗﻮّاﺑﻬﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪” .‬ﺗﻮاب“ ﻧﺎﻣﯽ ﺑﻮدﮐﻪ رژﯾﻢ ﺑـﻪﺑﺮﯾـﺪه ﻫـﺎ ﻣـﯽداد‪.‬‬
‫روش ”ﺣﺎج داوود“ ﺟﻼد اﯾﻦ ﺑﻮدﮐﻪ ﺑﻪاﯾﻦ ﺷﮑﻞ اﻓﺮاد ﮐﻢ ﻇﺮﻓﯿﺖ و ﺳـﺎدهﺗـﺮ‬
‫را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮده و آﻧﻬﺎ را از ﺟﻤﻊ ﺟﺪا ﮐﺮده و ﺑﺎ ﺷﮑﻨﺠﻪ در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﺘﺮی‬
‫ﻣﯽﺷﮑﺴﺖ و ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺑﺮگ ﺑﺮﻧﺪه ﺑﻪﺑﻨﺪ ﺑﺎزﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ را ﻣﺮﻋﻮب ﮐﻨﺪ و‬
‫ﺑﻪزﻧﺪاﻧﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﻟﻘﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﺑﯽﻓﺎﯾﺪه و ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﺷـﮕﺮدی ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪاﻋﺘﺮاف ﺧﻮدش‪ ،‬ﮐﺎراﯾﯽاش در ﻣﻮرد ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﻧـﺎﭼﯿﺰ و ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً ﺻـﻔﺮ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﻤﻌﯽ‬

‫ﯾﮏﺑﺎر آﺧﺮﻫﺎی ﺷﺐ ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤـﻞ اﺳـﺘﺮاﺣﺖ ﻣـﻦ‬

‫‪113‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫در آن ﻣﻘﻄــﻊ ﮐﻨــﺎر در زﯾﺮﻫــﺸﺖ ﺑــﻮد‪ ،‬ﺻــﺪاﯾﯽ از ﭘــﺸﺖ در ﺷــﻨﯿﺪه ﻣــﯽﺷــﺪ‪.‬‬

‫ﮔﻮﺷﻬﺎﯾﻢ را ﺗﯿﺰ ﮐﺮدم‪” ،‬ﺣﺎج داوود“ داﺷﺖ ﺑﺎ”ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ“ ﺣـﺮف ﻣـﯽزد‪ ،‬دﻗـﺖ‬
‫ﮐﺮدم‪ ،‬داﺷﺖ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪاو ﺧﻂ ﻣﯽداد‪» :‬ﺧﺎک ﺑﺮﺳﺮت! ﻫﺰار ﺑـﺎر‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻪدرک ﮐﻪ ﭼﭙﯽﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﺪول ﺣﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﯾﺎ روزﻧﺎﻣـﻪ ﻣـﯽﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪،‬‬
‫آﻧﻬﺎ را ﻣﯽداﻧﯿﻢ! ﺗﺸﮑﯿﻼت ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ را درﺑﯿﺎر! ﺑﯽﺷﻌﻮر! ﯾـﮏ ﮔـﺰارش از آﻧﻬـﺎ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﯿﺎوری ﮐﻪ ﺑﺒﯿﻨﻢ ﭼﻪﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ! ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﮑﺎرﻧﺪ؟! ﺧﺎک ﺗﻮﺳﺮت ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦﻗﺪر ﺧﻨﮕﯽ! اﮔﺮ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﯽﻋﺮﺿﻪ ﺑﺎﺷـﯽ ﭘﺮﺗـﺖ ﻣـﯽﮐـﻨﻢ ﻫﻤـﺎن ﺟـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻻﯾﻘﺶ ﻫﺴﺘﯽ ﺑﺪﺑﺨﺖ!«‬
‫ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﺣﺮﻓﻬﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺸﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪﺑﭽﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ اﻋﻤـﺎل ﻣﺤـﺪودﯾﺖ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻤﺎن اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻣﺤﺪود‪ .‬اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﻪﻫﻤﮥ ﺑﭽﻪﻫﺎ اﻃﻼع داده ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﺗﺸﮑﯿﻼﺗﯽ ﺑﻮدﮐﻪ ”ﺣﺎﺟﯽ“ دﻧﺒﺎﻟﺶ ﺑـﻮد‪ .‬ﺗـﺸﮑﯿﻼﺗﯽ ﮐـﻪ وﻟـﻮ ﺑـﺴﯿﺎر‬
‫ﺳﺎده ﺑﻮد وﻟﯽ ﺗﻨﻬﺎ وﺳﯿﻠﮥ دﻓـﺎﻋﯽ زﻧـﺪاﻧﯿﺎن ﺑـﯽدﻓـﺎع در ﺑﺮاﺑـﺮ رژﯾﻤـﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫دﺳﺘﺶ ﺑﺮای ﻫﺮ ﮐـﺎری ﻣﻄﻠﻘـﺎً ﺑـﺎز ﺑـﻮد‪ .‬اﯾـﻦ ارﺗﺒـﺎط ﺟﻤﻌـﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫ﯾﮑﭙﺎرﭼـــﮥ زﻧـــﺪاﻧﯿﺎن و ﯾـــﮏ ﺳﯿـــﺴﺘﻢ ﺧﺒﺮﮔﯿـــﺮی و ﺧﺒﺮرﺳـــﺎﻧﯽ ﺑـــﻮد و‬
‫ﻫﻤﯿﻦ‪” ،‬ﺣﺎﺟﯽ“ و ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺎﺳﺪاران را دﯾﻮاﻧﻪ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑـﻪاﯾـﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫ﻫﻢﭼﻨﺎن در زﻧﺪان اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ”ﻗﺰلﺣﺼﺎر“ ﺑﭽﻪﻫﺎی ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ‪30‬ﺧﺮداد ﯾـﺎ ﻗﺒـﻞ از‬
‫آن دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ درﻧﺘﯿﺠـﻪ ”ﺷـﮑﺮ“ ﻫـﻢ اﯾـﻦﺟـﺎ ﺑـﻮد وﻟـﯽ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ در ﺑﻨﺪ‪ 8‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ دﻧﺒـﺎل راهﺣﻠـﯽ ﺑـﻮدم ﮐـﻪ ”ﺷـﮑﺮ“را‬
‫ﺑﺒﯿﻨﻢ‪ ،‬وﻟﯽ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺑﺮاﺳﺎس ﭼﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺸﺎری از ﺑﯿﺮون و ﯾـﺎ ﻫـﺮ ﺣـﺴﺎب و ﮐﺘـﺎب‬
‫دﯾﮕﺮی‪ ،‬ﻗﺮارﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪﻣﺎ ﻫﻮاﺧﻮری داده ﺷـﻮد ﯾﻌﻨـﯽ ﻫﻤـﻪ ﻫﻮاﺧـﻮری داﺷـﺘﻨﺪ‬

‫‪114‬‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‬

‫ﺑﺠﺰ ﺑﻨﺪ‪ 8‬ﮐﻪ ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﭘﻨﺠﺮۀ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎی ﺑﻨﺪ‪ 8‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪاﯾـﻦ ﻫﻮاﺧـﻮری ﺑـﺎز ﻣـﯽﺷـﺪ‪ .‬در اوﻟـﯿﻦ روز‬
‫ﻫﻮاﺧﻮری ”ﺷﮑﺮ“را دﯾﺪم و او ﻣﺮا ﺻـﺪا ﮐـﺮد‪ .‬آه ﺧـﺪا… ”ﺷـﮑﺮ“ ! دوﺳـﺖ‬
‫ﺧﻮب ﻣﻦ! وﻗﺘﯽ دﯾﺪﻣﺶ از ﺷﺪت ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ داﺷـﺘﻢ ﭘـﺮواز ﻣـﯽﮐـﺮدم‪ ،‬دﻟـﻢ‬
‫ﻣــﯽﺧﻮاﺳــﺖ ﻣــﯽﺷــﺪ ﯾــﮏﺑــﺎر دﯾﮕــﺮ او را در آﻏــﻮش ﺑﮕﯿــﺮم‪ .‬در ﻟﺤﻈــﻪ‬
‫ﺗﺼﺎوﯾﺮﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺜﻞ ﺑﺮق از ذﻫﻨﻢ ﻋﺒﻮر ﮐﺮد ﮐﺎش ﻣﯽﺷﺪ ﯾـﮏﺑـﺎر دﯾﮕـﺮ ﻣﺜـﻞ‬
‫آنﻣﻮﻗﻌﻬﺎ ﮐﻪ داﻧﺸﺠﻮ ﺑﻮدﯾﻢ ﻣﻮﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﺶ را ﺑﻪﻫﻢ ﺑﺮﯾﺰم ﺗﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺶ ﮐـﻨﻢ و‬
‫ﯾﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﺳﺎﻧﺪوﯾﭽﺶ را ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺨﻮرد از او ﺑﮕﯿـﺮم و ﺑﺨـﻮرم و‬
‫او ﺑﺎﭼﺸﻤﻬﺎی ﻣﺘﻌﺠﺐ ﻧﮕﺎﻫﻢ ﮐﻨﺪ و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﮑﺎن دادن ﺳـﺮ ﺑـﻪﻣـﻦ ﺑﺨﻨـﺪد‪،‬‬
‫ﮐﺎش دوﺑﺎره آن روزﻫﺎ ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺪرم ﺳﺮﺑﻪﺳﺮ ”ﺷﮑﺮ“ ﻣﯽﮔﺬاﺷـﺖ و‬
‫اﺳﻤﻬﺎی ﺑﺎﻣﺰه روی او ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ و ”ﺷﮑﺮ“ از ﻓﺮط ﺧﻨـﺪه ﭼـﺸﻤﻬﺎﯾﺶ ﭘـﺮ از‬
‫اﺷﮏ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬او ﭼﻘﺪرﻗﺸﻨﮓ ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪ…ﮔﺎﻫﯽ آرزوﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎی آدم‬
‫ﭼﻘﺪر ﮐﻮﭼﮏ وﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽآﯾﻨﺪ وﻟﯽ دﺳﺖ ﯾـﺎﻓﺘﻦ ﺑـﻪآﻧﻬـﺎ اﻣﮑـﺎن ﻧـﺪارد‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻ ”ﺷﮑﺮ“ ﻣﺤﺒﻮب ﻣﻦ در دو ﺳﻪ ﻣﺘﺮی ﻣـﻦ ﺑـﻮد‪ ،‬آن ﺑـﺎﻻ‪ ،‬ﭘـﺸﺖ ﻣﯿﻠـﻪﻫـﺎی‬
‫ﭘﻨﺠﺮۀ ﮐﻮﭼﮏ ﺳﻠﻮل‪ ،‬وﻟﯽ ﻣﻦ ﺣﺘﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﮕﺎﻫﺶ ﮐﻨﻢ و ﺑﺎ راه‬
‫رﻓﺘﻦ و ﻧﮕﺎه ﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﺑﺠﺰ ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﮐﻪ اوﺳﺖ ﺑﺎ او ﺣﺮف ﺑﺰﻧﻢ‪” .‬ﺷﮑﺮ“ ﻧﯿﺰ ﻣﺜـﻞ‬
‫ﻣﻦ ﻋﺎدﯾﺴﺎزی ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪﻫـﺮ ﺣـﺎل ﻣـﻦ ﺑـﺎﮐﻤـﮏ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ و ﻣﺮاﻗﺒـﺖ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺎ او ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ و راﺟﻊ ﺑﻪﻫﺮﭼﻪ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﯾـﺎ ﻻزم ﺑـﻮد ﺑـﻪاو‬
‫ﺑﮕﻮﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎی ﺑﻨﺪ‪ ،8‬وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖﺗﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪﻣﺎ داﺷـﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن در‬
‫آنﺟﺎ ﺣﺪود‪ 30‬ﻧﻔﺮ را در ﯾﮏ ﺳﻠﻮل ﭼﭙﺎﻧﺪه و در را ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪاً ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‬
‫ﺑﺮاﯾﻢ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﺴﺘﻦ در‪ ،‬ﺑﭽـﻪﻫـﺎ را ﻓـﺸﺎر ﻣـﯽدادﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﻟﮕـﺪ‬

‫‪115‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻣﯽزدﻧﺪ و ﺑﻪﻫﺮ زوری ﺑﻮد‪ ،‬در را ﻣﯽﺑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت اﯾﺴﺘﺎده و آوﯾـﺰان‬
‫از ﺗﺨﺘﻬﺎ در داﺧﻞ ﺳﻠﻮل ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ”ﺷﮑﺮ“ ﻫﻢ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭘﺸﺖ ﭘﻨﺠـﺮه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺟـﺎی ﯾـﮏﻧﻔـﺮ ﻫـﻢ روی ﻃﺎﻗﭽـﻪ ﻫﻤـﺎن ﭘﻨﺠـﺮه ﺑﻮدﮐـﻪ ﺑـﻪﺻـﻮرت‬
‫ﭼﻤﺒﺎﺗﻤﻪ در آن ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ و ﻏﯿﺮاﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮای ﻫﺮ ‪24‬ﺳـﺎﻋﺖ ﯾـﮏﺑـﺎر‬
‫ﺑﻪﻣﺪت ‪3‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑـﻪﻫﺮﺳـﻠﻮل اﺟـﺎزۀ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺳـﺮوﯾﺲ داده ﻣـﯽﺷـﺪ و در آن‬
‫ﻣﺤﯿﻂ ﻓﺸﺮده و ﺧﻔﻘﺎنآور وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻮد ﻧﺒﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒـﻮر‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ در ﯾﮏ ﺳﻄﻞ ﯾﺎ ﮐﯿﺴﻪ زﺑﺎﻟﻪ ﮐﺎرﺷﺎن را ﺑﮑﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ وﻗـﺖ ﮐـﻪ در ﺳـﻠﻮل‬
‫ﺑﺎز ﺷﺪ آن را ﺑﯿﺮون ﺑﺮده و ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮر اﯾﻦ ﮐﻪ در آن ﻓﺸﺎر و ﺗﺮاﮐﻢ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟُﻢ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ را ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻋﺪهﯾﯽ ﮐﻪ ﺿﻌﯿﻔﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎری داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر و ﮐﻤﺒـﻮد اﮐـﺴﯿﮋن‪،‬‬
‫دﭼﺎر ﺗﻨﮕﯽ ﻧﻔـﺲ ﺷـﺪه و ﺑﯿﻬـﻮش ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ و ﻧﮕـﻪداری ﻧﻔـﺮ ﺑﯿﻬـﻮش در آن‬
‫ﺷــﺮاﯾﻂ و ﺗــﻼش ﺑــﺮای اﯾــﻦ ﮐــﻪ از ﻣــﺮﮔﺶ ﺟﻠــﻮﮔﯿﺮی ﮐﻨﻨــﺪ‪ ،‬از ﻫــﺮﭼﯿــﺰ‬
‫ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎﺗﺮ ﺑﻮد و ”ﺣﺎج داوود“ ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎر ﻫﻢ ﺑﺮای رﻧـﺞ دادن ﺑﯿـﺸﺘﺮآﻧﻬﺎ ﻫـﺮ‬
‫روز ﺑﻪﺑﻨﺪ ﻣﯽآﻣﺪ و ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﻟﻤﭙﻨﯽ وﮔﺰﻧﺪهاش ﻣﯽﮔﻔﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﯿﺪ! ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ! ﺗﺎ ﺧﻠﻖ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﺑﯿﺎﯾﺪ و ﻧﺠﺎﺗﺘﺎن ﺑﺪﻫﺪ! ﯾﺎ ﻣـﯽﮔﻔـﺖ »ﻣـﺴﻌﻮد ﺟﺎﻧﺘـﺎن اﻻن‬
‫ﮐﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪداد ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺳﺪ؟… ﭘﺪرﺳﻮﺧﺘﻪﻫﺎی ﻣﻨﺎﻓﻖ‪ ،‬آنﻗﺪر ﺷﻤﺎ را اﯾﻦﺟﺎ‬
‫ﻧﮕﻪﻣﯽدارﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻮﻫﺎﯾﺘﺎن ﻣﺜﻞ دﻧﺪاﻧﻬﺎﯾﺘﺎن ﺳـﻔﯿﺪ و دﻧـﺪاﻧﻬﺎﯾﺘﺎن ﻣﺜـﻞ ﻣﻮﻫﺎﯾﺘـﺎن‬
‫ﺳﯿﺎه ﺑﺸﻮد!‬
‫“ﺷﮑﺮ“ ﻫﻢ در ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟـﯽ در ﺻـﻮرﺗﺶ ﺟـﺰآراﻣﺶ‬
‫ﭼﯿــﺰی ﻧﻤــﯽدﯾــﺪی ﻫﻤــﺎن ﮐــﻪ ”ﺣــﺎﺟﯽ“ راآﺗــﺶ ﻣــﯽزد‪” .‬ﺷــﮑﺮ“ ﮔﻔــﺖ‬
‫ﻣﺎ ”درﺑﺴﺘﻪ“ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﻣﻦ ﻣﻨﻈﻮرش را ﻧﻔﻬﻤﯿﺪم اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺮاﯾﻢ ﺗﻮﺿﯿﺢ دادﻧـﺪ‬

‫‪116‬‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‬

‫ﯾﻌﻨــﯽ ﻣــﺎ در ﺳــﻠﻮﻟﻬﺎی در ﺑــﺴﺘﻪ ﻫــﺴﺘﯿﻢ‪ .‬و اﯾــﻦ اﺻــﻄﻼح زﻧــﺪان و ﯾﮑــﯽ از‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﺪاول ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻼد ﺑﻮد‪ .‬وﻟﯽ دو روز ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮ”ﺷﮑﺮ“ را در‬
‫ﻗﺎب ﭘﻨﺠﺮه ﻧﺪﯾﺪم‪ ،‬ﭘﻨﺠﺮه ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭘﺮسوﺟﻮ ﻓﻬﻤﯿﺪﯾﻢ ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫آﻧﻬــﺎ و ﺑــﺮای اﻋﻤــﺎل ﻓــﺸﺎر و ﺷــﮑﻨﺠﮥ ﺑﯿــﺸﺘﺮ‪ ،‬آﻧﻬــﺎ را ﺑــﻪﺳــﻠﻮﻟﻬﺎی اﻧﻔــﺮادی‬
‫ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ… ﻣﻦ ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ ﻫﻢ راﺿﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ وﺟﻮد او‬
‫را ﭘﺸﺖ ﻫﻤﯿﻦ دﯾﻮار اﺣﺴﺎس ﮐﻨﻢ ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻧﺒﯿﻨﻢ‪ ،‬وﻟﯽ دﺷﻤﻦ او را ﻫﻤﺮاه ﺑﻘﯿﻪ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎی ﻣﻘﺎوم دوﺑﺎره زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺮده ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﭼﺎﯾﯽ ﺣﻤﺎم!‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻤﺎم در اﯾﻦﺟﺎ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ”اوﯾﻦ“ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﻘـﻂ ﺣﻤـﺎﻣﺶ ﮐـﻮﭼﮑﺘﺮ و‬
‫دارای ‪3‬ﮐﺎﺑﯿﻦ ﯾﺎ دوش ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ‪3‬ﻧﻔﺮ ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ ﻣـﺪت ﯾـﮏرﺑـﻊ از ﯾـﮏ‬
‫ﮐﺎﺑﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺴﺌﻮل ﺣﻤـﺎم ﻫﻔﺘﮕـﯽ‪ ،‬ﺑـﻪﻃـﻮر ﭼﺮﺧـﺸﯽ ﺑـﯿﻦ اﻓـﺮاد‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﻧﻮﺑﺖﺑﻨﺪی و ﻧﮕﻬﺪاری زﻣﺎن و اﻃﻼع ورود و‬
‫ﺧﺮوج ﻫﺮﻓﺮد از زﯾﺮ دوش ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﺌﻮل ﺣﻤﺎم ﮐﻨﺘـﺮل ﻣـﯽﺷـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ از ﻗﺒـﻞ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪ و ﺳﺮی اول آﻣﺎده ﺑﻮدﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ وارد ﺣﻤـﺎم‬
‫ﺷﻮد‪ .‬روزی ﮐﻪ آب ﺣﻤﺎم ﮔﺮم ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻫﻢ ﻣـﺴﺌﻮل ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺷـﯿﻔﺖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﻼع ﺑﺪﻫﺪ ﯾﮑﯽ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻣﺤﺪودﯾﺖ زﻣﺎن و دﯾﮕﺮی ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آب ﮔﺮﻣﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ را دارد از آن ﺑﺮای درﺳﺖ ﮐﺮدن ﭼـﺎی‬
‫ﺑﺮدارﯾﻢ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻨﺪهدارﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮدﻣﺎن ﻫﻢ ﺑﻪآن ﻣـﯽﮔﻔﺘـﯿﻢ ﭼـﺎی ﺣﻤـﺎم‪ ،‬ﭼﻨـﺪ‬
‫ﺳﻄﻞ ﺣﻠﺒﯽ را ﮐﻪ ﻇﺮف ﭘﻨﯿﺮ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺷـﺴﺘﻪ و ﻧﮕـﻪداﺷـﺘﻪ ﺑـﻮدﯾﻢ و ﺗـﺎ آب ﮔـﺮم‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺗﯿﻢ ﭼﺎی آب ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ در آﻧﻬﺎ ﭼﺎی ﻣﯽرﯾﺨﺖ و ﺣﻠﺒـﯽﻫـﺎ‬
‫را در ﭘﺘﻮ ﻣﯽﭘﯿﭽﯿﺪ ﺗﺎ دم ﺑﮑﺸﺪ و ﺳﺮد ﻫﻢ ﻧﺸﻮد و وﻗﺘﯽ دوﺳﺎﻋﺖ زﻣﺎن ﺣﻤـﺎم‬

‫‪117‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ ﻫﻤﺎن ﭼﺎی وﻟﺮم و ﺑﯿﺮﻧﮓ وﻟﯽ ﺑـﺪون ﮐـﺎﻓﻮر را ﺑـﯿﻦ ﻫﻤـﻪ ﺗﻘـﺴﯿﻢ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و از ﺧﻮردن آن ﭼﻨﺎن ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮدﯾﻢ ﮐﻪ اﻧﮕﺎر ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﮔﻮاراﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ دﻧﯿﺎ را ﻣﯽﺧﻮرﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑـﻪﻣـﺎ ﻓﻘـﻂ ﺻـﺒﺤﻬﺎ ﯾـﮏ ﻗﺎﺑﻠﻤـﻪ آﺑﺠـﻮش ﭘـﺮ از ﮐـﺎﻓﻮر‬
‫ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎرﮔﺮ روز ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ ﺷﯿﻮه ﭼﺎی را ﺑﺮای ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ دم ﻣﯽﮐـﺮد و ﺑـﻪ‬
‫ﻫﺮﮐﺲ ﻧﺼﻒ ﻟﯿﻮان ﭼﺎی ﻣﯽرﺳﯿﺪ و ﯾﮑﯽ از ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻨـﺎﺑـﻪﻋـﺎدت‬
‫ﻫﻤﻮاره ﮐﻤﺒﻮد آن را اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﭼﺎی ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽاﻓﺘﺎد‪ ،‬روزاﻧﻪ ﻧـﯿﻢﺳـﺎﻋﺖ وﻗـﺖ ﻫﻮاﺧـﻮری داﺷـﺘﯿﻢ ﮐـﻪ‬
‫زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺼﯽ در روز ﺑﻮد و اﮔﺮ ﺧﺎرج از اﯾﻦ زﻣﺎﻧﺒﻨﺪی ﺑﻪﻫﻮاﺧﻮری ﻓﺮﺳﺘﺎده‬
‫ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ ﺣﺘﻤﺎً ﯾﺎ ﻣﯽرﯾﺨﺘﻨﺪ ﺑﻨﺪ را ﺑﺎزرﺳﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻞ ﺑﻨﺪ و‬
‫وﺳﺎﯾﻠﻤﺎن را ﺑﻪﻫﻢ ﻣﯽرﯾﺨﺘﻨﺪ و ﺑﻪﺑﻬﺎﻧﻪﯾﯽ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ را ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﯾﺎ وﻗﺘﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺟﺪﯾﺪی ﺑﻪﺑﻨﺪ ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ زﻧﺪاﻧﯿﺎن را از ﺑﻨﺪ ﺧﺎرج ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﯾﮏ ﺷﯿﻮه ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﻔﺮ ﺗـﺎزهوارد را در ﺣـﻀﻮر ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﺑـﻪﺑﻨـﺪ‬
‫ﻧﻤﯽآوردﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻪﻫﺮﻃﺮﯾﻖ ﺑﭽﻪﻫﺎ او را ﻫﻮﺷﯿﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐـﻪ از زﻧـﺪاﻧﺒﺎن و‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎﯾﺶ رودﺳﺖ ﻧﺨﻮرﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪاﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ زﻧـﺪاﻧﯽ ﺟﺪﯾـﺪ را وارد ﮐـﺮده و‬
‫ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺑﻪدﺳﺖ آوردن وﺿﻌﯿﺖ او‪ ،‬اﺟﺎزه ﻣﯽدادﻧﺪ وارد ﺑﻨﺪ ﺷﻮﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎی ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺪﻟﯿﻞ ﻋﺪمآﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﮕﺮد‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﺑﻨﺪ را‬
‫آب داده و ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻮاردی راﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻪآﻧﻬﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ و ﺑـﺮای‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن و ﻣﺎ دردﺳﺮ درﺳﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏروز ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﻣﺎ را از ﺑﻨﺪ ﺑﯿـﺮون‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻋﺪه ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪﺑﻨﺪ آورده اﻧﺪ‪ ،‬ﺗـﻼش ﮐـﺮدﯾﻢ‬
‫ﺑﻪﺑﻬﺎﻧﻪ دﺳﺘﺸﻮﯾﯽ وﻏﯿﺮه وارد ﺷﻮﯾﻢ وﻟﯽ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺸﻮرت ﻗﺮارﺷﺪ ﻣﻦ وارد ﺷﻮم‪ .‬ﺑﻪدر ﮐﻮﺑﯿﺪم و ﮔﻔـﺘﻢ در را ﺑـﺎز‬

‫‪118‬‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‬

‫ﮐﻨﯿﺪ ﯾﮑﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺣﺎﻟﺶ ﺑﻪﻫﻢﺧﻮرده ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاﯾﺶ دارو ﺑﺮدارم ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫و ﻫﻤﺎن ”ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ“ در را ﺑﺎز ﮐﺮد و ﺑﺎ ﻫﻤـﺎن ﺻـﺪای ﺟﯿﻐـﯽ و ﻧﮕـﺎه ﯾـﺦزدهاش‬
‫ﮔﻔﺖ ﭼﻪ ﺧﺒﺮه ﺧﺎﻧﻮم؟ ﺑﺎ ﺳﺮوﺻﺪا وارد ﺷﺪم ﮐـﻪ ﺧﯿﻠـﯽ وﻗـﺖ اﺳـﺖ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‬
‫ﺑﯿﺮون ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻮا ﺳﺮد اﺳﺖ و ﻓﻼﻧﯽ ﮐﻪ آﺳﻢ دارد ﺣﺎﻟﺶ ﺧﻮب ﻧﯿﺴﺖ و اﻻن‬
‫ﻧﻔﺴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ؛ و در ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎل ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آنﺟﺎ و ﺗﺎزهواردﯾﻦ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐـﺮدم‪،‬‬
‫دو ﺧـﻮاﻫﺮ ﮐــﻪ ﺑﻌــﺪاً ﻓﻬﻤﯿــﺪم اﺳــﻢ آﻧﻬــﺎ ”ﻋﺎﺗﻘــﻪ“ و ”ﻣــﺮﯾﻢ“ اﺳــﺖ‪ ،‬ﻫﻤــﺮاه ﺑــﺎ‬
‫دﺧﺘﺮﮐﻮﭼﮏ ‪10‬ﻣﺎﻫﻪﯾﯽ ﮐﻪ دﺧﺘﺮِ”ﻋﺎﺗﻘﻪ“ ﺑﻮد و”ﻋﻄﯿﻪ“ ﻧـﺎم داﺷـﺖ‪ .‬ﺑـﺎﺻـﺤﻨﻪ‬
‫ﺳﺎزی و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و ﺑﻪﺑﻬﺎﻧﮥ اﺑﺮاز ﻣﺤﺒﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪﺑﭽﻪ‪ ،‬ﺑﻪﺳﻤﺖ آﻧﻬـﺎ‬
‫رﻓﺘﻢ و ﺑﻪﺳﻤﺖ ﺑﭽﻪ ﺧﻢ ﺷﺪم و در ﻫﻤﯿﻦ ﺣـﺎل ﺑـﺎاﺷـﺎره و ﺑـﻪآﻫـﺴﺘﮕﯽ ﮔﻔـﺘﻢ‬
‫ﺣﺮف ﻧﺰﻧﯿﺪ! اﯾﻨﻬﺎ ﺟﺎﺳﻮس ﻫﺴﺘﻨﺪ! ﺑﻌﺪ ﺑﭽﻪ را ﺑﻐﻞ ﮐﺮده و ﺑـﻪ ﺳـﻤﺖ ﺳـﻠﻮل و‬
‫ﻣﺤﻞ داروﻫﺎ رﻓﺘﻢ‪ .‬وﻟﯽ دﯾﮕﺮ دﯾﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد و آﻧﻬﺎ ﮐﻠـﯽ از ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑﭽـﻪﻫـﺎی‬
‫ﺑﺎﺑﻞ و ﺟﻨﺎﯾﺎت ﭘﺎﺳﺪاران در ﺑﺎﺑﻞ و اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺎﺑﻞ ﻣﺜﻞ آﺗﺶ زﯾﺮﺧﺎﮐـﺴﺘﺮ اﺳـﺖ و‬
‫ﻏﯿﺮه… ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮده و راﺟﻊ ﺑﻪوﺿﻌﯿﺖ ﺧﻮدﺷﺎن ﻫﻢ اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺑﻪآن آﺷﻐﺎﻟﻬﺎ‬
‫داده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺣﺘﻤﺎً ﮔﺮان ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫”ﺣﺎﺟﯽ“ ﮐﻪ روز ﺑﻌﺪ ﺑﺮای زﻫﺮﭼﺸﻢ ﮔﺮﻓﺘﻦ آﻣﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺧﻮب ﻣﻨﺎﻓﻘﺎی‬
‫ﺟﺪﯾﺪ ﻫﻢ ﮐﻪ اوﻣﺪن و ﺑﺎﻟـﻮدﮔﯽ و ﺗﻤـﺴﺨﺮ ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ اﻻن ﺑﺎﺑـﻞ ﻣﺜـﻞ آﺗـﯿﺶ‬
‫زﯾﺮﺧﺎﮐﺴﺘﺮه! درﺳﺘﻪ؟… و ﺑﻪاﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﺑـﺮای ”ﻣـﺮﯾﻢ“ و ”ﻋﺎﺗﻘـﻪ“ ﺧـﻂوﻧـﺸﺎن‬
‫ﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬

‫راز ﮐﻮﭼﻮﻟﻮی ﻣﺘﻔﮑﺮ‬

‫ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﯾﮏ ﭘﺴﺮﺑﭽﮥ ﮐﻮﭼﮏ دﯾﮕـﺮ ﻫـﻢ ﮐـﻪ ﻣـﺎدرش اﺧﺘـﺮ ﻧـﺎم‬
‫داﺷﺖ و ﻫﻮادار ﭼﺮﯾﮑﻬﺎی ﻓﺪاﯾﯽ ﺑﻮد ﺑﻪﺑﻨﺪ‪ 7‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ‪ .‬اﺳﻤﺶ ”روزﺑـﻪ“ و ‪،3‬‬

‫‪119‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫‪4‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﺟﻮد ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮔﺮﭼـﻪ ﺑـﺎ اﻣﮑﺎﻧـﺎت زﻧـﺪان و ﮐﻤﺒﻮدﻫـﺎی ﺟـﺪی ﮐـﻪ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺖ ﺑﻪﻟﺤﺎظ روﺣﯽ و ﺟﺴﻤﯽ ﺑﺮای ﺧﻮد آﻧﻬـﺎ ﺧﯿﻠـﯽ ﻣﻨﻔـﯽ و ﻧـﺎﮔﻮار‬
‫ﺑــﻮد و ﻗﻠــﺐ ﻫﻤــﻪ را ﺑ ـﻪدرد ﻣــﯽآورد‪ ،‬وﻟــﯽ از ﻃﺮﻓــﯽ ﺷــﻮر و ﻧــﺸﺎﻃﯽ ﺑــﻪآن‬
‫دﺧﻤﻪﻫﺎی ﻣﺮگ و وﺣﺸﺖ ﻣﯽداد‪.‬‬
‫ﺧﺎﻟﻪﻫﺎ اﯾﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﺑﺴﯿﺎر دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﺤﺒﺖ ﺑﯽدرﯾـﻎ ﺧـﻮد را از‬
‫ﻫﻤﻪ ﻃﺮف ﻧﺜﺎرآﻧﻬﺎ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻗـﺸﻨﮕﺘﺮﯾﻦ ﻟﺒﺎﺳـﻬﺎی دﺳـﺖدوز را ﮐـﻪ ﺑـﺴﯿﺎر‬
‫ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ رودوزی و ﮔﻠﺪوزی ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑـﺮای آﻧﻬـﺎ ﻣـﯽدوﺧﺘﻨـﺪ‪ .‬ﻋﺮوﺳـﮑﻬﺎی‬
‫ﻗﺸﻨﮓ ﭘﺎرﭼﻪﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻮﻫﺎی ﺑﺎﻓﺘﻪ ﯾﺎ ﺗﻮپ ﭘﺎرﭼﻪﯾﯽ و ﺳـﺎﯾﺮ اﺳـﺒﺎبﺑﺎزﯾﻬـﺎ را ﮐـﻪ‬
‫ﺗﻤﺎﻣﺎً ﺑﺎ ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎ درﺳﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪآﻧﻬﺎ ﻣﯽدادﻧﺪ‪ .‬ﻋﺠﯿﺐ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ‬
‫ﻫﻢ ﺧﺎﻟﻪﻫﺎ را ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﯽدادﻧﺪ و آﻧﻬـﺎ را ﺑـﺎ ﺟﺎﺳﻮﺳـﻬﺎ ﻗـﺎﻃﯽ ﻧﻤـﯽﮐﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﺑﺎﻫﻤﺎن ﭘﺎﮐﯽ و ﻋﻼﻗﻪ ﮐﻮدﮐﯽ ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ از آﻧﻬﺎ دﻓﺎع ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫”ﻋﻄﯿﻪ“ ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮآﻫﻨﮓ و رﯾﺘﻤـﯽ ﮐـﻪ ﻣـﯽﺷـﻨﯿﺪ‪،‬‬
‫دﺳﺘﻬﺎی ﮐﻮﭼﻮﻟﻮﯾﺶ را در دو ﻃﺮف ﺑﺪﻧﺶ ﺑﺎزﮐﻨﺪ و ﭘﻨﺠﻪﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ ﺧﻮد‬
‫را ﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﻋﺮوﺳﮑﻬﺎی ﮐﭙﻞ ﺑﻮد از ﻣﭻ ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﺪ و ﺳﺮش را ﻧﯿﺰ ﺑﻪﻃﻮر ﺑﺎﻧﻤﮑﯽ‬
‫ﭼﭗ و راﺳﺖ ﮐﻨﺪ و رﻗﺺ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎ و دﻟﭙﺬﯾﺮی را اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد‪ .‬ﺑﭽـﻪﻫـﺎ اﯾـﻦ‬
‫رﻗﺺ او را آنﻗﺪر دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻐﻠﺶ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و در ﮔـﻮش او رﯾﺘﻤـﯽ‬
‫را ﻧﺠﻮا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و او ﻫﻢ ﺑﯿﺪرﻧﮓ ﺷﺮوع ﺑﻪرﻗﺺ ﻣﯽﮐﺮد و ﻫﻤﻪ ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪﻧﺪ‬
‫و ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ او را ازآﻏﻮش ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫”روزﺑﻪ“ اﻣﺎ ﺑﺎاﯾﻦﮐﻪ ‪3،4‬ﺳﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬وﻟﯽ رﻓﺘﺎرش ﻫﯿﭻ ﺑﭽﻪﮔﺎﻧﻪ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﭼﺸﻤﻬﺎی درﺷﺖ ﻣﻌﺼﻮم و زﯾﺒﺎﯾﺶ‪ ،‬ﻧﮕﺎه ﻋﻤﯿـﻖ و ﻣﺘﻔﮑـﺮ و‬
‫ﻏﻢ آﻟﻮدی داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪﺳﻨﺶ ﻧﻤﯽﺧﻮرد‪ .‬اﺳﺒﺎبﺑﺎزﯾﻬﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺧﺎﻟﻪﻫﺎ ﺑـﺮاﯾﺶ‬
‫درﺳﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎاﯾﻦﮐﻪ رد ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ ،‬وﻟﯽ از ﻫﯿﭻﮐﺪام ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻧﻤﯽﺷﺪ‪.‬‬

‫‪120‬‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‬

‫ﺑــﺎزی ﮐﻮدﮐﺎﻧــﻪ و ﺑﺮداﺷــﺘﻬﺎﯾﯽ ﮐــﻪ ﺑــﻪاﻧــﺪازه ﺳــﻨﺶ ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﻧﺪاﺷــﺖ‬

‫وﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻦﮐﻪ ﺧﺎﻟﻪﻫﺎ ﻫﺮﻧﻮع ﺑﺎزی را ﺑﺮای او ﺗﺪارک ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺗﻤﺎﯾﻞ‬
‫ﺑﻪﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮ دوﺳﺖ داﺷﺖ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬و ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﻫـﻢ ﺧﯿﻠـﯽ‬
‫وﻗﺘﻬﺎ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ آراﻣﺶ او را ﺑﻪﻫﻢ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﯾﮏﻃﻮری ﮐﻤﮑﺶ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏﺑﺎر در ﻫﻮاﺧـﻮری ﺑـﻮدﯾﻢ او را دﯾـﺪم ﮐـﻪ ﺑـﺎ آن اﻧـﺪام ﮐﻮﭼﻮﻟـﻮ و‬
‫ﻧﺤﯿﻔﺶ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﯾﮏ ﺑﻠﻮز ﭼﻬﺎرﺧﺎﻧﻪ ﭘﺴﺮاﻧﻪ و ﯾﮏ ﺷﻠﻮار ﮐﻮﺗﺎه ﺳـﮕﮏدار‬
‫آن را ﻣــﯽﭘﻮﺷــﺎﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻨــﺎر دﯾــﻮار ﻧﺸــﺴﺘﻪ و ﺑــﻪآن ﺗﮑﯿــﻪ داده و زاﻧﻮﻫــﺎﯾﺶ را‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺗـﺎ ﮐـﺮده و دﺳـﺘﻬﺎﯾﺶ را روی زاﻧﻮﻫـﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ ﺑـﻮد ﺑـﻪدﯾـﻮار‬
‫آﺟﺮی و ﺑﻠﻨﺪ روﺑﺮو ﺧﯿﺮه ﺷﺪه ﺑﻮد و اﺻﻼً ﺣﻮاﺳﺶ ﺑﻪاﻃﺮاف ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ او را‬
‫زﯾﺮﻧﻈﺮ داﺷﺘﻢ ﺣﺘﯽ ﭘﻠـﮏ ﻫـﻢ ﻧﻤـﯽزد‪ .‬آﻫـﺴﺘﻪ ﮐﻨـﺎرش ﻧﺸـﺴﺘﻢ و آرام ﺳـﻼم‬
‫ﮐﺮدم‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ ﭼﺸﻤﺶ را ﺑﺮدارد ﮔﻔﺖ ﺳﻼم!‪ ،‬ﻃـﻮری ﮐـﻪ آراﻣـﺸﺶ را‬
‫ﺑﻪﻫﻢ ﻧﺰﻧﻢ‪ ،‬آﻫﺴﺘﻪ ﮔﻔﺘﻢ ”روزﺑﻪ“ ﺑﻪﭼﯽ داری ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ﺑﺎﺻﺪای ﻟﻄﯿـﻒ و‬
‫ﻏﻢآﻟﻮدش ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺧﯿﻠﯽ از ﺣﺮوف را ﺑﭽﻪﮔﺎﻧﻪ ادا ﻣﯽﮐﺮد ﮔﻔﺖ‪ ،‬دارم ﻓﮑـﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ وﻗﺘﯽ ﺑﺰرگ ﺷﺪم ﻣﻬﻨﺪس ﻣﯽﺷﻢ اﯾﻦ دﯾﻮارو ﺧﺮاب ﻣـﯽﮐـﻨﻢ و ﻫﻤـﻪ‬
‫ﺷﻤﺎ رو ﻣﯽﺑﺮم ﺑﯿﺮون! و ﻣﻦ درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﮔﺮﯾﻪام ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑـﯽاﺧﺘﯿـﺎر او را در‬
‫آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻮﺳﯿﺪم و ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ ﺣﺘﻤﺎً ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻬﻨﺪس ﺑﺸﯽ و اﯾـﻦ ﮐـﺎرو ﺑﮑﻨـﯽ‬
‫ﺧﺎﻟﻪﻫﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮت ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﺸﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺧﺴﺘﮕﯽ و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺧﻮاب را ﻣﯽﺷﺪ در ﭼﻬﺮهاش‬
‫ﺑﺨﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﺼﻮﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪآﻏﻮش ﻣﺎدرش ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮد و در ﺑﻐـﻞ او ﭼﻤﺒﺎﺗﻤـﻪ ﻣـﯽزد‬
‫ﺗــﺎ ﺧــﻮاﺑﺶ ﺑﺒــﺮد و ﻣــﺎدرش ﻫــﻢ ﮐــﺎﻣﻼً اﯾــﻦ اﺣــﺴﺎس را درک ﻣــﯽﮐــﺮد و‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را دور او ﺣﻠﻘﻪ ﻣﯽﮐﺮد و ﺻﻮرﺗﺶ را ﺑﻪﭘﯿﺸﺎﻧﯽ او ﺗﮑﯿـﻪ‬

‫‪121‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻣﯽداد‪ ،‬ﻧﺮم و آرام ﺗﮑﺎن ﻣﯽﺧﻮرد ﺗﺎ او ﺑﻪﺧﻮاب ﺑﺮود‪ .‬ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر دﯾـﺪه ﺑـﻮدم‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎل دﯾﺎﻟﻮگ ﺛﺎﺑﺘﯽ ﺑﯿﻦ ”روزﺑﻪ“ و ﻣﺎدرش اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺎدر ﻫﻢ‬
‫ﻫﻤﻮاره ﺑﺎ ﯾﮑﯽدو ﺟﻤﻠﮥ ﮐﻮﺗﺎه آن را ﺑﯽﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬
‫ـ ﻣﺎدر؟‬
‫ـ ﭼﯿﻪ ﻋﺰﯾﺰم؟‬
‫ـ ﭘﺪرﮐﺠﺎﺳﺖ ؟‬
‫ـ ﻧﻤﯽدوﻧﻢ ﭘﺴﺮم!‬
‫ـ ﻣﺎدر؟‬
‫ـ ﺑﻠﻪ‬
‫ﭼﺮا ﭘﺪر اون ﻃﻮری ﺑﻮد؟‬
‫ـ ﻧﻤﯽدوﻧﻢ ﭘﺴﺮم‪ ،‬ﺑﺨﻮاب!‬
‫و ﻣﺎدر ﺳﺮاﻧﺠﺎم او را آرام و ﺧﻮاب ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬
‫ﯾـﮏﺑــﺎر ﺑــﺎﻻﺧﺮه از ”اﺧﺘـﺮ“ راز اﯾــﻦ ﻣﮑﺎﻟﻤـﮥ ﺛﺎﺑـﺖ را ﭘﺮﺳــﯿﺪم‪ ،‬آﺧــﺮ‬
‫ﻣﻌﻤﺎی ”روزﺑﻪ“ ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﻬﻢ ﺑﻮد دﻟﻢ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻏﻢ ﺑﺰرگ او را ﺑﯿﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﻢ‪ .‬او ﺑﺮای ﺗﺤﻤﻞ اﯾﻦ ﻏﻢ ﻫﻨﻮزﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد‪.‬‬
‫»اﺧﺘﺮﺧﻮاﻫﺶ ﻣﯽﮐﻨﻢ اﮔﺮﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﻪﺳﺆاﻟﻢ ﺟﻮاب ﺑﺪه‪ ،‬ﭘﺪر روزﺑﻪ ﭼﻪ‬
‫ﺷﺪه؟و ﭼﺮا او ﻣﺪام ﺳﺆال ﻣﯽﮐﻨـﺪ؟ اﺧﺘـﺮ ﺑـﺎاﻧـﺪوه و ﻣﺤﺒـﺖ ﻧﮕـﺎﻫﻢ ﮐـﺮد‪ ،‬از‬
‫ﻧﮕﺎﻫﺶ اﺣﺴﺎس ﮐﺮدم اﻧﮕﺎر او ﻫﻢ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻏﻤﺶ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷـﻮد و ﺑـﺎ ﻟﺒﺨﻨـﺪ‬
‫ﻏﻢآﻟﻮدی ﮔﻔﺖ ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺪاران ﺑـﻪﺧﺎﻧـﻪ رﯾﺨﺘﻨـﺪ و ﻣـﺎ را دﺳـﺘﮕﯿﺮﮐﺮدﻧﺪ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻣـﺎ را ﺑـﻪزﻧـﺪان ﺑﺮدﻧـﺪ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ ”روزﺑـﻪ“ را در اﺗـﺎق ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﮐﻨـﺎر ﭘـﺪرش‬
‫ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و او ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻤﺎم ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎ و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﺷﻬﺎدت ﭘﺪرش در زﯾـﺮ ﺷـﮑﻨﺠﻪ‬
‫ﺑﻮده‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺳﻨﺶ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑـﻪﻃـﺮز ﻋﺠﯿﺒـﯽ آن ﺻـﺤﻨﻪﻫـﺎ ﯾـﺎدش‬

‫‪122‬‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‬

‫ﻣﺎﻧﺪه و ﻫﻤﻪاش آن ﺻﺤﻨﻪ ﻫﺎ را ﻣﺮور ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻣﺪام از ﻣﻦ ﺳﺆال‬

‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ او ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎزﻫﻢ ﺳﺆال ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫داﺳﺘﺎن ”روزﺑﻪ“ و داﺳﺘﺎن ﻫﻤﻪ روزﺑﻪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ ﻫـﻢ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺑـﺪﺗﺮﯾﻦ‬
‫دﺷﻤﻦ ﺑﺸﺮ و دزد اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺮدم ﻣﻈﻠﻮم اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﺠﺎ ﺷﻘﯽ و ﺑﯿـﺮﺣﻢ اﺳـﺖ‪ .‬ﯾـﺎد‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎی ”ﻋﺎﺗﻘﻪ“ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﻢ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‪ ،‬ﺟـﺴﻢ ﺷـﮑﻨﺠﻪﺷـﺪه و ﻣﺘﻼﺷـﯽ‬
‫ﻫﻤﺴﺮش‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪس ”رﺣﻤﺎن ﻋﻠﯽآﺑﺎدﯾﺎن“ را درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻫﻨﻮز آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺎرﻗﻪﻫﺎی‬
‫ﺣﯿﺎت را داﺷﺖ ﺗﯿﺮﺑﺎران ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺳﭙﺲ ﭘﯿﮑﺮ ﻏﺮﻗﻪ ﺑﻪﺧﻮﻧﺶ را ﭘﺸﺖ واﻧـﺖ‬
‫ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ و دو ﭘـﺴﺮ ﮐﻮﭼـﮏ او ”ﻣﺤﻤـﺪ“ و ”ﻣﺮﺗـﻀﯽ“ را ﮐـﻪ ﻫﻨـﻮز ﺑـﻪﺳـﻦ‬
‫دﺑﺴﺘﺎن ﻫﻢ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺸﺖ ﻫﻤﺎن واﻧﺖ ﺑﺮ ﺑﺎﻻی ﭘﯿﮑـﺮ ﺷـﺮﺣﻪ ﺷـﺮﺣﻪ ﭘـﺪر‬
‫ﻣﯽﻧﺸﺎﻧﻨﺪ و در ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺑﻞ ﻣﯽﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬دﺷﻤﻦ ﺑﺸﺮ ﺑﺎ ﮔﺮداﻧﺪن آﻧﻬـﺎ ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻪ‬
‫ﻗﺪرتﻧﻤﺎﯾﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ را ﻣﺮﻋﻮب ﺳﺎزد‪” .‬ﻣﺮﺗﻀﯽ“ و ”ﻣﺤﻤﺪ“ ﮐﻮﭼﮏ‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﺜﻞ ”روزﺑﻪ“ ﺑﺎر ﻏﻢ ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪهﯾﯽ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤـﻞ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺮاﯾـﺸﺎن‬
‫ﻣﻌﻤﺎﯾﯽ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎاﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻏﻤﺸﺎن راﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ و ﺑﺪون‬
‫ﻣﺎدر ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺮﻧﺪۀ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ را ﻓﺮاری داد!‬

‫ﯾﮏروز ”ﺣﺎج داوود“ ﺑﺎﻫﻤﺎن ﻧﻌﺮه و ﺧﺮﻧﺎﺳﻪ ﮔﻮرﯾﻞ ﻣﺎﻧﻨﺪش وارد ﺑﻨﺪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدﯾﻢ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻧﻮﺑﺖ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﻧﻔﺮاﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً‬
‫ﺟﯿﺮه داﺷﺘﻨﺪ ﻫﻤﻮاره آﻣﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ”ﺣﺎﺟﯽ“ اﯾـﻦ ﺑـﺎر ﺳـﻤﺖ آﻧﻬـﺎ ﻧﺮﻓـﺖ‪،‬‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪﺳﻤﺖ ”ﻋﺎﺗﻘـﻪ“ ﮐـﻪ ”ﻋﻄﯿـﻪ“ را درﺑﻐـﻞ داﺷـﺖ و ﭼـﺎدرش را دور او‬
‫ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﺮﮔﺸﺖ‪” .‬ﻋﺎﺗﻘﻪ“ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ و ﺑﯽاﺧﺘﯿﺎر ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و اﯾﺴﺘﺎد‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﺑـﺎ‬
‫ﻏﺮﯾﺰۀ ﻣﺎدری‪ ،‬ﺧﻄﺮی ﮐـﻪ ﮐـﻮدﮐﺶ را ﺗﻬﺪﯾـﺪ ﻣـﯽﮐـﺮد‪ ،‬درﯾﺎﻓﺘـﻪ ﺑـﻮد‪ .‬او را‬

‫‪123‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻣﺤﮑﻤﺘﺮ در آﻏﻮﺷﺶ ﻓﺸﺮد‪” .‬ﺣﺎج داوود“ ﮐﻪ راﺳﺘﯽ ﻣﺜﻞ ﮔﻮرﯾﻞ ﻫﯿﮑﻞ ﮔﻨﺪه‬
‫و ﭼﺎق و ﺑﻠﻨﺪی ﻫﻢ داﺷﺖ ﭘﻨﺠﻪ ﺗﺮﺳﻨﺎﮐﺶ را ﺑﻪﺳﻤﺖ ﺑﭽﻪ دراز ﮐـﺮد و ﭘـﺸﺖ‬
‫ﮔﺮدن او راﮔﺮﻓﺖ و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل و ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﻟﻤﭙﻨﯽاش ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺣﺎﻻ دﯾﮕﻪ ﺑﭽـﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﺎ رو ﺑﺎ ﻧﻮﺣﮥ آﻫﻨﮕﺮان ﻣﯽرﻗﺼﻮﻧﯽ؟! ﭼﺮا ﺑﺎ ﺳﺮودای ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﻤﯽرﻗـﺼﻪ؟!‬
‫وﻗﺘﯽ ﺑﺮدﻣﺶ زﯾﺮﻫﺸﺖ رﻗﺼﯿﺪن ﯾﺎدش ﻣﯽره«‪ ،‬ﻫﻤﻪ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮدﯾﻢ و ﺑﺎ ﺧﺸﻢ و‬
‫ﻧﺎﺑﺎوری ﺑﻪ”ﺣﺎﺟﯽ“ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬آﯾﺎ درﺳﺖ ﺷﻨﯿﺪهاﯾﻢ؟ آﯾﺎ اﯾﻦ ﺟﻼد اﺣﻤﻖ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﭽﮥ ‪10‬ﻣﺎﻫﻪ را ﺑﺮای ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺑﻪزﯾﺮﻫﺸﺖ ﺑﺒﺮد؟ اﻟﺒﺘﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﺑﺮای ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻣﺎدر ﺑﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ”ﻋﺎﺗﻘﻪ“ ﺑﺎ ﻗﺪرت و ﺟﺴﺎرﺗﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺎدر‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺧﻄﺮی‬
‫را ﺑﺮای ﻓﺮزﻧﺪش ﺣﺲ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬از ﺟـﺎ ﭘﺮﯾـﺪ و ﺑـﺎ ﯾـﮏ ﺣﺮﮐـﺖ‬
‫ﺳﺮﯾﻊ ”ﻋﻄﯿﻪ“ ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ را از ﭘﻨﺠﻪﻫﺎی ﻏﻮلآﺳﺎی ”ﺣﺎﺟﯽ“ ﺑﯿـﺮون ﮐـﺸﯿﺪ و ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻗﺪرﺗﺶ ﻓﺮﯾﺎدزد‪» :‬ﮐﺜﺎﻓﺘﻬﺎ! ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ؟ ﭘـﺪرش را ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﮐﺮدﯾـﺪ و‬
‫ﮐﺸﺘﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺎ را اﺳﯿﺮ ﮐﺮدهاﯾﺪ ﺣﺎﻻ ﺑﭽﻪ ‪10‬ﻣﺎﻫﻪ را ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﮐﻨﯿـﺪ؟ از‬
‫ﺧﺪا ﺷﺮم ﮐﻨﯿﺪ! ﮐﺜﺎﻓﺘﻬﺎ! ﻓﮑﺮﮐﺮدهاﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ؟! ﺗﻮ و آن ﻣـﺎدهﺳـﮕﻬﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪﺗﻮ ﮔﺰارش دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ از روی ﺟﻨﺎزه ﻣﻦ ﺑﮕﺬری ﮐﻪ دﺳـﺘﺖ ﺑـﻪﺑﭽـﻪام‬
‫ﺑﺮﺳﺪ‪” .‬ﻋﺎﺗﻘﻪ“ ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﯾﮏﻧﻔﺲ ﺟﯿﻎ ﻣﯽزد و ﻓﺤﺶ ﻣﯽداد‪” .‬ﺣـﺎﺟﯽ“ ﮐـﻪ‬
‫دﯾﺪ اوﺿﺎع ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻪﻫﻢ رﯾﺨﺘﻪ و ﻫﻤﻪ اﯾﺴﺘﺎدهاﻧﺪ و ﺑﺎ ﻏـﺮش و ﺧـﺸﻢ ﺑـﻪاو ﻧﮕـﺎه‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻋﻨﻘﺮﯾﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻨﺪ از دﺳﺘﺶ درﺑﺮود‪ ،‬ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮدش را‬
‫از ﺗﮏوﺗﺎ ﻧﯿﻨﺪازد و ﺷﺮوع ﮐﺮد ﺑﻪزﻣﯿﻦ و زﻣﺎن و ﻣﻨﺎﻓﻖ و ﻫﻤـﻪ ﻓﺤـﺶ دادن و‬
‫در ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎل ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪﻃﺮف ”اﺧﺘﺮ“ ﭼﺮﺧﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ در درون اﯾﻦ ﺟﻼد ﭼﻪ ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﮕﺎﻫﺶ روی ”اﺧﺘﺮ“ ﻗﻔﻞ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ درﻧﺪهﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺷـﮑﺎر ﺧـﻮد را در ﭼﻨـﺪ ﻗـﺪﻣﯽاش ﺑﺒﯿﻨـﺪ‪ .‬ﺷـﺎﯾﺪ‬

‫‪124‬‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‬

‫ﻣــــــﯽﺧﻮاﺳــــــﺖ ﺷﮑــــــﺴﺖ ﻣﻔﺘــــــﻀﺤﺎﻧﻪاش از ”ﻋﺎﺗﻘــــــﻪ“ را ﺑــــــﺎ‬

‫درﯾﺪن ”اﺧﺘﺮ“ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪”.‬روزﺑﻪ“ ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ ﮐﻪ ﺗﺎ آن ﻣﻮﻗﻊ ﮐﻨﺎر ﻣـﺎدرش اﯾـﺴﺘﺎده‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬آرام ﺧﻮدش را ﺟﻠﻮ ﻣﺎدرش ﮐﺸﯿﺪ و ﺟﻠﻮ او اﯾﺴﺘﺎد و در ﺣﺎﻟﯽﮐـﻪ ﻗـﺪش‬
‫ﺗﺎ زاﻧﻮی ﻣﺎدرش ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺎز ﮐﺮد و آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪﺻـﻮرت ﺣـﺎﺋﻠﯽ‬
‫ﺑﺮای ﻣﺎدرش ﻗﺮار داد‪ ،‬ﺑﺪون اﯾﻦﮐﻪ در ﭼﻬﺮهاش ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ اﺛﺮی از ﺗﺮس دﯾـﺪه‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪﺟﺎی ﺗﺮس‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺧـﺸﻢ و ﺟـﺴﺎرت ﺑـﻮد و ﭼـﺸﻢ در ﭼـﺸﻢ آن‬
‫ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ دوﺧﺘﻪ و ﺑﻪآن ﺧﯿﺮه ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﺠﯿﺐﺗﺮﯾﻦ ﻧﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺑﻪﺣﺎل دﯾﺪهام‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ در ﺑﺮق آن‬
‫ﻧﮕﺎه ﻋﺠﯿﺐ ﭼﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ آدم اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮد دژﺧـﯿﻢ ﺑـﺎ ﺳـﻨﮕﯿﻦﺗـﺮﯾﻦ ﺗﻬـﺎﺟﻢ‬
‫روﺑﺮو ﺷﺪه و آﺷﮑﺎرا ﺟﺎ زده اﺳـﺖ‪ .‬اﻧﮕـﺎر ﻫﻤـﮥ ﺣﺮﻓﻬـﺎﯾﯽ را ﮐـﻪ ﺗـﺎ دﻗـﺎﯾﻘﯽ‬
‫ﭘـﯿﺶ ”ﻋﺎﺗﻘــﻪ“ در دﻓـﺎع از ﮐــﻮدﮐﺶ ﻓﺮﯾــﺎد ﮐـﺸﯿﺪه ﺑــﻮد‪ ،‬اﯾــﻦ ﯾﮑـﯽ ﺑــﺎ ﻧﮕــﺎه‬
‫ﺧﺎﻣﻮﺷــﺶ ﺑــﺎزﮔﻮ ﻣــﯽﮐــﺮد‪ ،‬در آن ﻧﮕــﺎه ﻋﺠﯿــﺐ‪ ،‬آدم اﻧﮕــﺎر ﻓﺮﯾﺎدﻫــﺎی‬
‫درﮔﻠﻮﻣﺎﻧﺪه ﭘﺪرش را در زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﺷﻨﯿﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼـﻪ ﺑـﻮد‪” ،‬ﺣـﺎﺟﯽ“ دﯾﮕـﺮ‬
‫ﯾﺎرای اﯾﺴﺘﺎدن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ”روزﺑﻪ“ ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ و ﻧﮕﺎه ﺧﯿﺮۀ او را ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ آﺛﺎر ﺿﻌﻒ و ﺷﮑﺴﺖ در ﺻﺪای ﻣﻨﺤﻮﺳﺶ ﮐﻪ ﺑـﯽاﺧﺘﯿـﺎر‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺪا ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺣﺎﻻدﯾﮕـﻪ ﺑﭽـﻪﻫـﺎﺗﻮﻧﻮ ﻣـﯽاﻧـﺪازﯾﻦ ﺟﻠـﻮ ﮐـﻪ‬
‫دﺳﺖ ﻣﺎ رو ﺑﺒﻨﺪﯾﻦ؟ ﻧﺸﻮﻧﺘﻮن ﻣﯽدم! و ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪ از در ﺑﯿﺮون رﻓﺖ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻬﺎ و‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎ ﻫﻢ ﮐـﻪ دﯾﺪﻧـﺪ ﻫـﻮا ﺧﯿﻠـﯽ ﭘـﺲ اﺳـﺖ‪ .‬از ﺗـﺮس ﺑـﻪاﺗـﺎق ﺧﻮدﺷـﺎن‬
‫ﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ و در را ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ آﻓﺘﺎﺑﯽ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬آن روز ﻣـﻦ ﺑـﻪﭼـﺸﻢ ﺧـﻮدم‬
‫دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﻬﺮ و ﻋﺎﻃﻔﻪ ﻣﺎدر و ﻓﺮزﻧﺪی در ﻋﯿﻦ ﭘﺎﮐﯽ و ﻟﻄﺎﻓﺖ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ‬
‫اﺳﺖ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽای را ازﭘﺎ ﻣﯽاﻧﺪازد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﭘﯿﺮوزی‪ ،‬از ﺳﻮی دژﺧﯿﻢ ﺑﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪125‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫داﺳﺘﺎن ”زﻫﺮه“‬
‫”زﻫﺮه ﭼﺎوﺷﯽ“ ﯾﮑﯽ از ﺧﻮاﻫﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻮﯾـﺎ ﺑـﻪﺧـﺎﻃﺮ اﯾـﻦ ﮐـﻪ در‬
‫دﻓﺘﺮ ﺑﻨﯽﺻﺪر ﯾﺎ ﯾﮑﯽ از ارﮔﺎﻧﻬﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪاو ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬دﺳﺘﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪،‬‬
‫اﻣﺎ در زﻧﺪان ﮐﻪ از ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﭽﻪﻫﺎی ﻣﺠﺎﻫـﺪ را دﯾـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﻫـﻮادار ﻣﺠﺎﻫـﺪﯾﻦ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻮﻫﺮﺧﻮاﻫﺮ و ﺗﻌﺪادی از اﻗﻮام زﻫﺮه ﺣﺰباﻟﻠﻬﯽ و ﭘﺎﺳـﺪار ﺑﻮدﻧـﺪ و‬
‫او ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻦﮐﻪ ﺟﺮم ﺗﻌﺮﯾﻒﺷﺪهﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻨﯽﺻﺪر رﺋﯿﺲﺟﻤﻬﻮر ﺧﻮد‬
‫رژﯾﻢ ﺑﻮده و ﮐﺎر ﮐﺮدن در ارﮔﺎﻧﻬﺎی ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪاو اﺳﺎﺳـﺎً ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺴﺖ ﺟـﺮم‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن درﻣﻘﺎﺑﻞ دژﺧﯿﻤﺎن و اﻗﺪاﻣﺎت آﻧﻬﺎ ﻋﻠﯿﻪ زﻧـﺪاﻧﯿﺎن ﻣـﯽاﯾـﺴﺘﺎد و‬
‫ﺑﺎ ”ﺣﺎﺟﯽ“ درﻣﯽاﻓﺘﺎد او را آزاد ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻗﻮاﻣﺶ ﻫﻢ ﺑﺮای آزادی او ﺗﻼش‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ”ﺣﺎﺟﯽ“ ﭼﻮن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ”زﻫﺮه“ را وادار ﺑﻪﻫﻤﮑـﺎری و ﺗـﻮاب‬
‫ﺷﺪن ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺎﺻﻞ ﺷﺪه ﺑـﻮد و ﻣـﯽﮔﻔـﺖ ﺗـﻮ از اﯾـﻦ ﻣﻨﺎﻓﻘـﺎ ﺑـﺪﺗﺮی وﮔﺮﻧـﻪ‬
‫آزادت ﻣــﯽﮐــﺮدم‪” .‬زﻫــﺮه“ از اﻫــﺎﻟﯽ ﺟﻨــﻮب ﺷــﻬﺮ و دﺧﺘــﺮی زﺣﻤــﺘﮑﺶ و‬
‫ﺧـــﻮدﺳـــﺎﺧﺘﻪ ﺑـــﻮد و ﺣﺎﺿـــﺮﻧﺒﻮدﮐﻪ زﯾـــﺮ ﺑـــﺎر ﺣـــﺮف ﻣـــﺰدوران اﺣﻤﻘـــﯽ‬
‫ﻣﺜﻞ ”ﺣﺎﺟﯽ“ ﺑﺮود‪.‬‬
‫”زﻫﺮه“ ﺑﺴﯿﺎر ﺿﻌﯿﻒ و ﻣﺮﯾﺾ ﺑﻮد و ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻌﺪه ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫ﻏﺬای زﻧﺪان را ﺑﺨﻮرد و ﻓﻘﻂ ﻧﺎن ﺧـﺸﮏ و ﭘﻨﯿـﺮ ﻏـﺬای اﺻـﻠﯽ او ﺑـﻮد‪ .‬ﺳـﻬﻢ‬
‫ﻫﺮﮐﺲ روزاﻧﻪ ﺣﺪود ‪10‬ﮔﺮم ﭘﻨﯿﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪا ﻧﺪازۀ ﯾﮏ ﺣﺒﻪ ﻗﻨﺪ ﺑﻮد ﭘﻨﯿـﺮ اﺿـﺎﻓﻪ‬
‫ﻧﺪاﺷ ـﺘﯿﻢ وﻟــﯽ روزاﻧــﻪ ﺑــﺮای ﺑﯿﻤــﺎران از ﻫﻤــﯿﻦ ﻣﯿــﺰان ﭘﻨﯿــﺮ ﻣﻘــﺪاری را ﮐﻨــﺎر‬
‫ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ و ﺑﻘﯿﻪ را ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫”زﻫﺮه“ ﺑﻪﻋﻠﺖ ﺑﯿﻤﺎری و ﻏﺬا ﻧﺨﻮردن ﺑﺴﯿﺎر ﻻﻏﺮ و ﻧﺤﯿﻒ ﺷﺪه ﺑـﻮد و‬
‫وزن او ﺑﻪزﺣﻤﺖ ﺑﻪ‪40‬ﮐﯿﻠﻮ ﻣﯽرﺳﯿﺪ وﻟﯽ ﺑﺎﻫﻤﯿﻦ ﺟﺜـﮥ ﮐﻮﭼـﮏ‪ ،‬اﯾـﺴﺘﺎدﮔﯿﺶ‬
‫درﻣﻘﺎﺑﻞ ”ﺣـﺎﺟﯽ“ ﺟﻨﺎﯾﺘﮑـﺎر ﺑـﺴﯿﺎر ﺗﺤـﺴﯿﻦﺑﺮاﻧﮕﯿـﺰ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﭽـﻪﻫـﺎ او را ﺧﯿﻠـﯽ‬
‫‪126‬‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‬

‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ و اﺣﺘﺮام ﻓﻮقاﻟﻌﺎدهﯾﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﻗﺎﺋـﻞ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬او در ﻫﻤـﻪ ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﻫﻤﻮاره ﯾﺎر ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ در ﺳﺨﺘﯿﻬﺎ و ﻋﻠﯿـﻪ دﺷـﻤﻦ ﺑـﻮد و ﻫﺮﮔـﺰ ﮐﻮﺗـﺎه ﻧﯿﺎﻣـﺪ و‬
‫آﺧﺮﺳﺮ ﻫﻢ در راه رﺳـﯿﺪن و ﭘﯿﻮﺳـﺘﻦ ﺑـﻪﻣﺠﺎﻫـﺪﯾﻦ‪ ،‬ﭘـﺲ از آزادی از زﻧـﺪان‬
‫ﺑﻪﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪ‪.‬‬

‫اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ آزار و ﺷﮑﻨﺠﮥ ﻣﺴﺘﻤﺮ‬

‫زﻧﺪاﻧﺒﺎﻧﻬﺎی دژﺧﯿﻢ ﻫـﺮروز آزار و اذﯾـﺖ ﺟﺪﯾـﺪی ﺑـﺮای ﺧـﺮد ﮐـﺮدن‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ اﺑﺪاع ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﯿﻢ‬
‫و ﺷــﮕﺮدﻫﺎی دﺷــﻤﻦ را ﺧﻨﺜــﯽ ﮐﻨــﯿﻢ‪ .‬ﺷــﺒﻬﺎ ﺳــﺮد ﺑــﻮد و از ﮐﺎﻧﺎﻟﻬــﺎی ﺳﯿــﺴﺘﻢ‬
‫ﮔﺮﻣﺎﯾﺸﯽ زﻧﺪان دود و ﺑﻮﯾﯽ وﺣﺸﺘﻨﺎک و ﺑﺴﯿﺎر آزاردﻫﻨﺪه وارد ﺑﻨﺪ ﻣـﯽﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ آن را ﺧﺎﻣﻮش ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻤـﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﻣـﺎ ﻣﺠﺒـﻮر ﺑـﻮدﯾﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎ را ﺑﺎز ﺑﮕﺬارﯾﻢ ﺗﺎ ﺧﻔﻪ ﻧﺸﻮﯾﻢ‪ .‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﺳﻢ داﺷﺘﻨﺪ و‬
‫ﻫـﯿﭻ اﻣﮑـﺎن داروﯾـﯽ در اﺧﺘﯿـﺎر ﻧﺪاﺷــﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮔـﺎﻫﯽ ﺑـﻪﻣﺮﺣﻠـﮥ ﺧﻔﮕـﯽ و ﻣــﺮگ‬
‫ﻣﯽرﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻒِ ﺑﻨﺪ ﯾﮏ ﻣﻮﮐـﺖ ﻧـﺎزک ﻣﻨـﺪرس و ﺳـﻮراخ ﺳـﻮراخ داﺷـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪاﻧﺪازۀ ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻧﺎزک ﺑﻮد و ﮐﻒ ﻣـﻮزاﯾﯿﮑﯽ ﺑﻨـﺪ ﻫـﻢ ﺑـﺴﯿﺎرﺳﺮد‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺟﺎی ﮐﻒ ﺑﻨﺪ و ﺳﻠﻮل ﭘﺘﻮ ﺳﺮﺑﺎزی اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮای ﺣـﻞ‬
‫ﻣﺴﺄﻟﮥ ﺳﺮﻣﺎ از ﻣﻮﺟﻮدی ﭘﺘﻮﻫﺎ ﻣﺸﺘﺮک اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﻃـﻮری ﺗـﯿﻢﺑﻨـﺪی‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﻔﺮاﺗﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﭘﺘﻮ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ در ﺗﯿﻤﻬﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺪ ﭘﺘـﻮی‬
‫ﺳﺮﺑﺎزی زﯾﺮﻣﺎن ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺘﯿﻢ و ﭼﻨﺪ ﭘﺘﻮی ﺧﻮب را ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫـﺎ داده ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺸﺘﺮک روﯾﻤﺎن ﻣﯽﮐﺸﯿﺪﯾﻢ و ﺑﻪاﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﺑﺨﻮاﺑﯿﻢ وﮔﺮ ﻧﻪ‬
‫ﺳﺮﻣﺎ ﻗﺎﺑﻞﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﯾﮏﺷﺐ ﺧﻮاﺑﯿـﺪه ﺑـﻮدﯾﻢ ﮐـﻪ ﺑـﻪﺑﻨـﺪ رﯾﺨﺘﻨـﺪ و ﮔﻔﺘﻨـﺪ‬

‫‪127‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻫﺮﮐﺲ ﯾﮏ ﭘﺘﻮ ﺑﺮدارد و ﺧﺎرج ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﻣـﺎ را‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺠﺎ ﺑﺒﺮﻧﺪ؟ ﻫﻤﻪ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻨﺪ روﺑﻪدﯾﻮار ﺑﺎﯾـﺴﺘﯿﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﮐـﺎر‬
‫ﻫﻢ ﺑﺎ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ و ﻓﺤﺶ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻬﺎ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎﻧـﺎت‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺳﮕﻬﺎی وﻟﮕﺮد ﺑـﺮوﺑﯿـﺎﯾﯽ داﺷـﺘﻨﺪ و ﺑـﺮای ”ﺣـﺎج داوود“ دژﺧـﯿﻢ‬
‫ﺧﻮشرﻗﺼﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ اﻧﺘﻈـﺎر در ﺳـﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺑـﺎﻻﺧﺮه ”ﺣـﺎج داوود“ آﻣـﺪ و ﻣﺠـﺪداً‬
‫دﻫﺎن ﮐﺜﯿﻔﺶ را ﺑﺎز ﮐﺮد و ﻟﺠﻨﻬﺎی ذﻫﻨﺶ را ﺑﻪﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ داد وﮔﻔﺖ ﺷﻨﯿﺪهام از‬
‫ﭘﺘﻮﻫﺎی ﻣﺸﺘﺮک اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ وﮐﺎرﻫﺎی آﻧﭽﻨﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻫـﻢ ﻣـﯽﮐﻨﯿـﺪ‪ .‬اﯾـﻦﺟـﺎ‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ و ﯾـﮏﻣـﺸﺖ اراﺟﯿﻔـﯽ ﮐـﻪ ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﻧـﺸﺨﻮار‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪزﺑﺎن آورد‪ .‬ﻣﺮدک ﻫﺮزه! او ﯾﮏﺑﺎر ﺧﻮدش را ﻟـﻮ داد و ﯾـﮏ روز‬
‫ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺮان را از ﺑﻨﺪ ﺑﯿﺮون آورده و ﺑﺮای ﺗﻨﺒﯿﻪ آﻧﻬﺎرا ﺑﺎ ﺷﻼق و ﮐﺘـﮏ روی‬
‫زﻣﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ از اول ﺗﺎ آﺧﺮ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺳـﯿﻨﻪﺧﯿـﺰ ﺑﺮوﻧـﺪ… ﺑﻌـﺪ‬
‫ﺑﻪﭘﺎﺳﺪاراﻧﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﮕﺎه ﮐﻦ ﻣﺎ آنﻫﻤﻪ دﻧﺒﺎل ﯾﮏ زن ﻣﯽدوﯾﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺣﺎﻻ اﯾﻦ‬
‫ﻫﻤﻪ زن زﯾﺮدﺳﺖ و ﭘﺎﯾﻤﺎن رﯾﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل آن ﺷﺐ ﺗﺎﺻﺒﺢ ﻣﺎ را ﺑﯿـﺮون در ﺳـﺮﻣﺎ ﻧﮕـﻪداﺷـﺘﻨﺪ و ﺗﻤـﺎﻣﯽ‬
‫ﭘﺘﻮﻫﺎ را از ﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪﻫﺮﮐﺲ ﻓﻘﻂ ﭘﺘﻮی ﺧﻮدش )ﮐﻪ ﺧـﺎﻧﻮاده اش ﺑـﺮاﯾﺶ‬
‫آورده ﺑﻮدﻧﺪ( و ﯾﺎ ﯾﮏ ﭘﺘﻮی ﺳﺮﺑﺎزی دادﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪﺑﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ ﻓﻮراً ﺗﺠﺪﯾـﺪ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬اول ﺑﺮای اﯾـﻦﮐـﻪ دل ﺗﻮاﺑﻬـﺎ ﺧـﻮب آﺗـﺶ ﺑﮕﯿـﺮد ﺷـﺮوع‬
‫ﺑﻪﺧﻨﺪﯾﺪن و ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺘﯿﻢ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺷﺐ ﻫﻤﻪ ﺑﺎﮐﻠﯿـﻪ وﺳـﺎﯾﻞ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﻢ‪ .‬ﮐﻠﻤﻪ ﮐﻠﯿـﻪ وﺳـﺎﯾﻞ ﻣﻌﻨـﯽ ﺧـﺎص ﺧـﻮد را در زﻧـﺪان داﺷـﺖ ﻣـﺜﻼً‬
‫ﻫﺮوﻗﺖ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﻓﻼﻧـﯽ را ﺑـﺎ ﮐﻠﯿـﮥ وﺳـﺎﯾﻞ ﺑﺮدﻧـﺪ ﯾـﺎ ﺑﺎزﺟﻮﯾـﺎن و ﭘﺎﺳـﺪاران‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﻓﻼن زﻧﺪاﻧﯽ ﺑﺎ ﮐﻠﯿﮥ وﺳﺎﯾﻞ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ دﯾﮕﺮ او را ﻧﺨـﻮاﻫﯽ دﯾـﺪ ﺣـﺎل ﯾـﺎ‬

‫‪128‬‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‬

‫اﻋﺪام و ﯾﺎ ﻫﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ اﯾـﻦ ﮐﻠﻤـﻪ را ﮔـﺎﻫﯽ در ﻣـﻮاﻗﻌﯽ ﺑـﻪﮐـﺎر‬

‫ﻣﯽﺑﺮدﯾﻢ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﯿﻦ ﻗﻀﯿﻪ‪ .‬ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎ ﻧﻔﻬﻤﯿﺪﻧﺪ ﻣﻮﺿـﻮع ﭼـﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺷـﺐ دوﺑـﺎره ﺑـﻪآراﻣـﯽ ﯾـﺎدآوری ﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‪ ،‬ﮐﻠﯿـﻪ وﺳـﺎﯾﻞ! و ﻫﻤـﻪ رﻓﺘﻨـﺪ‬
‫ﺳﺎﮐﻬﺎﯾﺸﺎن راآوردﻧﺪ وﻫﺮﭼﻪ درﺳﺎک داﺷﺘﻨﺪ ﭘﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و ﺑﻪﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﻫﻢ دادﻧﺪ‬
‫ﻫﺮﮐﺲ ﺳﻪ ﭼﻬﺎرﺟﻔﺖ ﺟﻮراب ﺑﺎﻫﻢ و ﯾﺎ دو ﺳﻪ روﺳـﺮی روی ﻫـﻢ ﭘﻮﺷـﯿﺪ و‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻫﺮ ﺗﻌﺪاد ﮐﻪ ﻟﺒﺎس داﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭘﻮﺷﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﺧﻮدﻣـﺎن از ﻗﯿﺎﻓـﻪﻫـﺎی ﺧﻮدﻣـﺎن‬
‫ﺧﻨﺪهﻣﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﮐﻠﯽ ﺧﻨﺪﯾﺪﯾﻢ و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺪ در ﺗﯿﻤﻬﺎی ‪4،5‬ﻧﻔﺮه‬
‫ﭘﺘﻮﻫﺎ را زﯾﺮ اﻧﺪاﺧﺘﯿﻢ ﭼﻮن زﻣﯿﻦ واﻗﻌﺎً ﺳﺮد ﺑﻮد! و ﺑﻌﺪ ﺑﺪون ﭘﺘﻮی رو‪ ،‬ﻣﻼﻓﻪﻫﺎ‬
‫و ﭼﺎدرﻫﺎﯾﻤﺎن را روﯾﻤﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺧﻮاﺑﯿﺪﯾﻢ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺑـﻪﻣﺮﯾـﻀﻬﺎ ﭘﺘـﻮی رو داده‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪاﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻫﻢ روی رژﯾﻢ و ﺟﺎﺳﻮﺳﺎﻧﺶ را ﮐﻢ ﮐـﺮدﯾﻢ و ﻫـﻢ از ﺳـﺮﻣﺎ‬
‫ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﯾﻢ‪ .‬دﯾﺪن ﻗﯿﺎﻓﻪ ﭘﺮﺣﺮص و ﺑﻮر ﺗﻮاﺑﻬﺎ‪ ،‬ﮔﺮﻣﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﮐﺎری‪ ،‬ﻣﻤﻨﻮع!‬

‫در ”ﻗﺰل“ ﺑﭽﻪﻫﺎ اﻧﻮاع ﮐﺎرﻫﺎی دﺳﺘﯽ زﯾﺒﺎ و ﮔﺎه ﺑـﺴﯿﺎر ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧـﻪ را ﺑـﺎ‬
‫اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺎده درﺳﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻤﯿﺮ ﻧﺎن ﻣﺠـﺴﻤﻪﻫـﺎ‬
‫وﮔﻠﻬﺎی ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎ درﺳﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺟـﻮﻫﺮ ﺧﻮدﮐـﺎر آﻧﻬـﺎ را‬
‫رﻧﮓآﻣﯿﺰی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و در ﺟﺎﻣﺴﻮاﮐﯽﻫﺎ ی ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻣﺜﻞ اﯾﻦﮐﻪ‬
‫ﮔﻠﻬﺎی ﻇﺮﯾﻒ در ﯾﮏ ﻗﺎب ﺷﯿﺸﻪﯾﯽ ﻇﺮﯾﻒ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ از ﻧﺨﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﻟﺒﺎﺳﻬﺎی‬
‫ﮐﺎﻣﻮا ﯾﺎ ﺟﻮراﺑﻬﺎی ﭘﺎره ﻣـﯽﺷـﮑﺎﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗـﺸﻨﮕﺘﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻫـﺎی دﺳـﺘﯽ را ﺑﺎﻓﺘـﻪ ﯾـﺎ‬
‫ﮔﻠﺪوزی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﻞ ﺑﺎﻓﺘﻨﯽ ﻫﻢ از دو ﺳﻨﺠﺎق ﻗﻔﻠﯽ ﺑﺎزﺷﺪه درﺳﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﺳﻨﮓ و ﻫﺴﺘﻪ ﺧﺮﻣﺎ ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪ و ﺗﺴﺒﯿﺢ و اﺷﯿﺎء زﯾﻨﺘـﯽ درﺳـﺖ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻪ اﻣﮑﺎﻧﺶ ﺑﻮد آﻧﻬﺎ را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻫﺪﯾﻪ ﺑﻪﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾـﺸﺎن ﯾـﺎ ﮐﻮدﮐﺎﻧـﺸﺎن‬

‫‪129‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﮐﻪ در ﺑﯿﺮون ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽدادﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ از آنﺟﺎ ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾﮏ ﻧـﻮع ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑـﻮد و زﻧـﺪاﻧﯿﺎن از اﯾـﻦ ﮐﺎرﻫـﺎ‬
‫روﺣﯿﻪ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬رژﯾﻢ ﺑﺮای اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ را ﻣﻤﻨﻮع ﮐﺮد‪ .‬اول‬
‫از روزﻧﺎﻣﻪ و ﮐﺘﺎب ﺷﺮوع ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪﮐﺘﺎﺑﻬﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﻗـﺮآن رﺳـﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ ﯾـﮏ ﺑﻬﺎﻧـﻪ ﻫـﻢ ﺑـﺮای آن ﭘﯿـﺪا ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ و اﯾـﻦ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿـﺖ را ﺗﻮﺟﯿـﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﯾﺎ ﺗﻘﺼﯿﺮ آن را ﺑﻪﮔﺮدن ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﭽﻪﻫـﺎ ﺟـﺪول‬
‫روزﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺣﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر اﺷﺘﺮاﮐﯽ و ﺗﺸﮑﯿﻼﺗﯽ اﺳﺖ‬
‫و ﺻﻔﺤﻪ ﺟﺪول روزﻧﺎﻣﻪ را ﺑﺮﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ از روی ﻧﻮﺷـﺘﮥ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻋﻠﯿﻪ رژﯾﻢ ﻣـﯽﮐﻨﯿـﺪ و روزﻧﺎﻣـﻪ ﻣﻤﻨـﻮع ﺷـﺪ‪ .‬آنﻫـﻢ‬
‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎی ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ! ﮐﺘﺎﺑﻬﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ را ﻫﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﺗـﺸﮑﯿﻼﺗﯽ‬
‫اﯾﻨﻬﺎ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺎ ﺗﻔﺴﯿﺮﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻗﺮآن دﯾﮕﺮ آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺘﺎب‬
‫ﺑﻮد و ﺑﻪاﯾﻦ آﺳﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﺟﻤﻬﻮری‬
‫اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻋﺪهﯾﯽ را ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﺑﻪداﻧﺸﮕﺎه ﺑﺮده و درﺣﺎل ارﺷـﺎد آﻧﻬﺎﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﭼﻄﻮر از ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ و اﯾﻦ ﻣﺜﻞ ﺗـﻒﺳـﺮﺑﺎﻻ ﺑﺮاﯾـﺸﺎن ﺑـﻮد‪،‬‬
‫وﻟﯽ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﯿﺸﺮمﺗﺮاز اﯾﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦﮐﺎر را ﻫﻢ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻌﻄﻞ ﺗﻮﺟﯿﻪ آن ﻧﺸﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪی ﮐﺎردﺳﺘﯽ را ﻫﻢ ﻣﻤﻨﻮع ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾـﮏ ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﯽ را ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﮐﺘﺎب و ﻗﺮآن‪ ،‬وﻟﯽ دﯾﮕﺮ اﯾـﻦ را ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧـﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن ﺑـﺎ‬
‫درون ﺗﮏﺗﮏ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ درﺑﯿﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯽ ﮐﻪ رژﯾﻢ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﻞ ﺣﻞ ﺟﺪول اﺷـﺘﺮاﮐﯽ‪ ،‬روزﻧﺎﻣـﻪ ﻫـﺎ را ﺟﻤـﻊ‬
‫ﮐﺮد‪” ،‬ﻣﻨﯿﮋه“ ﮔﻔﺖ ﻏﺼﻪ ﻧﺨﻮرﯾﺪ راهﺣﻞ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻣﻦ!‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻣـﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ‬
‫ﺣﺎل ﻣﺎ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﯿﻢ! و ﺷﺐ دﯾﺪﯾﻢ ﯾﮏ ﺟﺪول ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﭘﺮﺗـﺮ‬
‫از ﺟﺪول روزﻧﺎﻣﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮده و ﺗﻤﺎم ﺳﻮژهﻫﺎ ی ﺧﻨﺪهدار را در آن ﮔﻨﺠﺎﻧﺪه‬

‫‪130‬‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬از آن ﺑﻪﺑﻌﺪ ﻫﻢ درﺳﺖ ﮐﺮدن ﺟﺪول ﯾﮑﯽ از ﮐﺎرﻫﺎی اﺻﻠﯽ او ﺑﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﺑﯽوﻗﻔﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد و ﺟﺪوﻟﻬﺎی او ﺑﻪراﺳﺘﯽ ﺟﺬاﺑﺘﺮ از ﺟﺪول روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﯾﺎ در ﻫﻮاﺧﻮری ﻣﯽدﯾﺪﯾﻢ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺳﻨﮕﯽ را آرامآرام ﺑﻪدﯾﻮار‬
‫ﺣﯿﺎط ﻣﯽﺳﺎﯾﺪ و ﯾﮑﯽ دو ﻧﻔﺮ ﻫﻢ از او ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ اﮔـﺮ ﺟﺎﺳﻮﺳـﯽ‬
‫ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ‪ ،‬اﻃﻼع دﻫﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻃـﻼع ﻫـﻢ ﯾـﮏ ﺻـﺪا ﯾـﺎ اﺳـﻤﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﯿﻦ‬
‫ﺧﻮدﺷﺎن ﻗﺮارداد ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻪاﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ روز ﯾﮏ ﺷﯿﺊ زﯾﺒﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺳﻨﮓ ﺧﻠﻖ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫـﺎ ﮐﺎردﺳـﺘﯽﻫـﺎ را ﻣﺨﻔﯿﺎﻧـﻪ و ﺑـﻪﮐﻤـﮏ ﻫـﻢ درﺳـﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ رژﯾﻢ ﺑﺮآﻧﻬﺎ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨـﺪ و ﻫﻤـﻮاره راه دﯾﮕـﺮی ﺑـﺮای‬
‫اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻼﺻﻪ رژﯾﻢ ﻫﺮ ﻓﻨﯽ ﺑﺮای اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽﺑـﺮد‪ ،‬ﺑﭽـﻪﻫـﺎ آن را ﺑـﺎ‬
‫ﯾﮏ ﺑﺪل ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﻗﯿﻤﺘﺶ را ﻫﻢ ﺑﺎ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﺪن و رﻓﺘﻦ ﺑﻪﺳﻠﻮل‬
‫اﻧﻔﺮادی و اﻣﺜﺎﻟﻬﻢ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﯾﮑﻮت و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺗﻮاﺑﻬﺎ‬

‫ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪﻫﻤـﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ ﺷـﯿﻮۀ ﺧـﺎص ﺧـﻮد را ﺑـﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻮاﺑﻬـﺎ و‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎ و ﺧﻨﺜﯽ ﮐﺮدن آﻧﻬﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اوﻻً ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻏـﺬا ﻧﻤـﯽﺧـﻮرد و‬
‫آﻧﻬﺎ ﮐﻨﺎر ﻫﺮﮐﺲ ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬او ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪ و ﺟﺎﯾﺶ را ﻋﻮض ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﮐﺴﯽ‬
‫ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺣﺮف ﻧﻤﯽزد‪ ،‬ﯾﺎ ﺳﻼمﻋﻠﯿﮏ ﻧﻤﯽﮐﺮد‪ .‬در ﭘﺎﺳﺦ ﻫﺮﺳﺆال آﻧﻬﺎ ﻓﻘـﻂ ﺑﻠـﻪ‬
‫ﯾﺎ ﻧﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬از ﻫﺮﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﺮای دﺳﺖاﻧﺪاﺧﺘﻦ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﯾﮏﺑﺎر ﻫﻮاﺧﻮری را ﭼﻨﺪ روز ﻗﻄﻊ ﮐﺮدﻧﺪ‪” ،‬ﻧﺎﻫﯿﺪ“ و ”آذر“ ﮐﻪ دو ﺗـﺎ‬
‫از ﺑﭽﻪﻫﺎی داﻧﺶآﻣﻮزی و ﺑﺴﯿﺎر ﺷﻠﻮغ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻣﺒﺘﮑـﺮ دﺳـﺖاﻧـﺪاﺧﺘﻦ‬
‫ﺧﺎﺋﻨﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪” .‬آذر“ ﯾﮏﺑﺎر ﺑﺮای اﯾﻦﮐـﻪ ﺣـﺎل ”ﮔـﺸﺘﺎﭘﻮ“ را ﺑﮕﯿـﺮد وﻗﺘـﯽ او‬

‫‪131‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺑﺮای ﮐﺎری وارد ﺑﻨﺪ ﺷﺪه و ﺑﻪﺳـﻤﺖ ﻫﻮاﺧـﻮری ﻣـﯽرﻓـﺖ‪ ،‬ﻓﺮﯾـﺎد زد ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‬
‫ﻫﻮاﺧﻮری ﺑﺎزه‪ ،‬ﯾﮑﻤﺮﺗﺒﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺮای اﯾﻦﮐﻪ زودﺗﺮ ﺑﻪدرِ ﻫﻮاﺧﻮری‬
‫ﺑﺮﺳﻨﺪ و ازﻃﺮﻓﯽ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎ ﻫﻢ ﭼﻨﺪ روز ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﺎﻧـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪﻃـﺮف در و‬
‫ﺑﻪﺳﻤﺖ ”ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ“ ﻫﺠﻮم ﺑﺮدﻧﺪ و او را ﻫﻞ داده و ﻋﻤـﺪاً ﻓـﺸﺎر ﻣـﯽدادﻧـﺪ و او‬
‫داﺷﺖ از ﺗﺮس ﻗﺒﺾروح ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮوروی ﺑﻪﻫـﻢ رﯾﺨﺘـﻪ و ﻋﯿﻨـﮏ آوﯾـﺰان‬
‫ﺧﻮدش را از ﻻﺑﻼی ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪ و ﺑﻪزﯾﺮﻫﺸﺖ ﭘﻨﺎه ﺑـﺮد‪ .‬ﺑﭽـﻪﻫـﺎ وﻗﺘـﯽ‬
‫دﯾﺪﻧﺪ ﻫﻮاﺧـﻮری ﺑـﺎز ﻧﯿـﺴﺖ ﻏﺮوﻟﻨـﺪﮐﻨﺎن ﺑﺮﮔـﺸﺘﻨﺪ‪” ،‬ﮔـﺸﺘﺎﭘﻮ“ وﻗﺘـﯽ ﮐﻤـﯽ‬
‫ﺑﻪﺧﻮدش ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﺎ ﺣﺎﻟـﺖ ﺑـﺎزﺟﻮ ﺑـﻪآذر ﮔﻔـﺖ‪ ،‬ﺧـﺎﻧﻮم‪ ،‬ﭼـﺮا‬
‫ﮔﻔﺘﯽ ﻫﻮاﺧﻮری ﺑﺎزه؟! آذر درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻗﯿﺎﻓﮥ ﺣﻖﺑﺠﺎﻧﺒﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻣﻮﺿـﻊ‬
‫ﺑﺎﻻ ﮔﻔـﺖ‪ ،‬وا! ﻣـﻦ ﮐـﯽ ﮔﻔـﺘﻢ؟ ﻣـﻦ ﻓﻘـﻂ ﺳـﺆال ﮐـﺮدم‪ ،‬ﭘﺮﺳـﯿﺪم ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‪....‬‬
‫ﻫﻮاﺧﻮری ﺑﺎزه؟ و ﺷﻠﯿﮏ ﺧﻨﺪۀ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﯿﺎﻓـﮥ ﮐﻼﻓـﻪ ”ﮔـﺸﺘﺎﭘﻮ“ واﻗﻌـﺎً‬
‫دﯾﺪﻧﯽ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮏﺑﺎر ﻫﻢ ”ﻻﺟﻮردی“ ﺟﻼد ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ ”ﻣﻮﺳـﻮی اردﺑﯿﻠـﯽ“ و ”ﻫـﺎدی‬
‫ﺧﺎﻣﻨﻪای“ و ﭼﻨﺪ ﺷﮑﻨﺠﻪﮔﺮ دﯾﮕﺮ ﺑﺮای ﺳﺮﮐﺸﯽ ﺑﻪﺑﻨﺪ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﻪدﻟﯿﻞ‬
‫ﮐﻤﺒﻮد ﺗﻮاب ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﭘﺎﺳﺪار و ﺗﻮاب را از ﺳﺎﯾﺮ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﺟﻤﻊ ﮐﺮده و ﺑـﻪﺑﻨـﺪ ﻣـﺎ‬
‫آوردﻧﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ اﮐﯿﭗ ﺟﻼدان ﻣﯽرﺳﺪ ﺷﻌﺎر ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺎ ﺷﻌﺎر ﻧﻤﯽدادﯾـﻢ‪.‬‬
‫وﻗﺘﯽ آﻧﻬﺎ وارد ﺷﺪﻧﺪ اﯾﻦ ﭼﻨﺪﻧﻔﺮ ﺷـﺮوع ﮐﺮدﻧـﺪ ﺑـﻪﺷـﻌﺎر دادن و ﻣـﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ‪،‬‬
‫»ﺻﻞ ﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺑﻮی ﺑﻬﺸﺘﯽ آﻣﺪ«‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻧﺎﻫﯿﺪ ﮔﻔـﺖ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﺧﻔـﻪ ﺷـﺪﯾﻢ‬
‫ازاﯾﻦ ﺑﻮ‪ ،‬ﻟﻄﻔﺎً ﯾﮑﯽ در اون ﺗﻮاﻟﺖ رو ﺑﺒﻨﺪه‪ ،‬ﺑﻪزور ﺧﻮد را ﮐﻨﺘﺮل ﮐـﺮدﯾﻢ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺎﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺨﻨﺪﯾﻢ و ﺗﻮاﺑﻬﺎ ﺟـﺮأت اﯾـﻦﮐـﻪ اﯾـﻦ را ﻟـﻮ ﺑﺪﻫﻨـﺪ ﻧﺪاﺷـﺘﻨﺪ و از‬
‫ﻃﺮﻓﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﯽ اﯾﻦ ﺣﺮف را زد‪.‬‬
‫”ﻣﻨﯿﮋه ﺷﺎﮐﺮی“ ﻫﻢ ﯾﮏ داﻧﺶآﻣﻮز ‪15‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮزﻧﺪه و ﺷـﺎداب و‬

‫‪132‬‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‬

‫ﺑﺎﻫﻮش ﺑﻮد‪ .‬او ﻫﻢ اﺑﺘﮑﺎرات ﺟﺎﻟﺒﯽ ﺑﺮای دﺳﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼً‬
‫اﺳﻢ ﯾﮏ ﺧﺎﺋﻦ را ”ﭘﯽ ﺟﯽ“ ﯾﺎ ”ﺟﺎدوﮔﺮ“ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد ”ﭘﯽ ﺟﯽ“ ﯾﮏ ﻋﯿﻨـﮏ‬
‫ﻗﺎب ﺳﯿﺎه ﮐﻠﻔـﺖ داﺷـﺖ ﮐـﻪ روی دﻣـﺎغ درازش ﻣـﯽﮔﺬاﺷـﺖ و واﻗﻌـﺎً ﺷـﺒﯿﻪ‬
‫ﭘﯿﺮزﻧﺎن ﺟﺎدوﮔﺮ ﻣﯽﺷﺪ‪” ،‬ﻣﻨﯿﮋه“ ﻫﺮﺷﺐ ﯾـﮏ ﺑﻼﯾـﯽ ﺑـﻪﺳـﺮ او ﻣـﯽآورد ﻣـﺜﻼً‬
‫ﻣﺪﺗﻬﺎ وﻗﺘﯽ ”ﭘﯽ ﺟﯽ“ ازﺧﻮاب ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽدﯾﺪ ﯾـﮏ ﺟـﺎرو ﮐـﻪ ﺑـﻪدم آن‬
‫ﭼﻮﺑﯽ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﻻی ﺳﺮش اﺳﺖ‪” .‬ﻣﻨﯿـﮋه“ ﻣـﯽﮔﻔـﺖ وﺳـﯿﻠﻪ ﻧﻘﻠﯿـﻪاش را‬
‫ﺑﺎﻻی ﺳﺮش ﭘﺎرک ﮐﺮده ام و ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻨﺪه و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻮد ”ﭘﯽ‬
‫ﺟــﯽ“ ﻧﻤــﯽﻓﻬﻤﯿــﺪ ﻣﻮﺿــﻮع ﭼﯿــﺴﺖ ﺗــﺎ ﺑــﺎﻻﺧﺮه ﻣﺘﻮﺟــﻪ ﺷــﺪﮐﻪ ﺟﺎدوﮔﺮﮐــﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﻮد اوﺳﺖ‪،‬ﮔﺮﯾﻪﮐﻨﺎن ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﻪ”ﺣﺎﺟﯽ“ ﺑـﺮد و ﻣـﯽﮔﻔـﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﻓﻘﺎ ﺑﻪﻣﻦ ﻣﯽﮔﻦ ”ﭘﯽ ﺟﯽ“ و ﻣﺎ در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ داﺷﺘﯿﻢ از ﺧﻨﺪه ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻣﯽﺷـﺪﯾﻢ‬
‫و اﻟﺘﻤﺎس ﻣﯽﮐﺮدﮐﻪ ”ﺣﺎﺟﯽ“ او را از اﯾﻦ ﺑﻨﺪ ﻧﺠﺎت ﺑﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻻﺧﺮه او را از‬
‫ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫”ارﺷﺎد“ اﺟﺒﺎری‬
‫در ”ﻗﺰل“ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ”اوﯾﻦ“ ﺑﻌﻀﯽ ﺷﺒﻬﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﺑـﻪاﺻـﻄﻼح ”ارﺷـﺎد“ ﺑـﻮد‬
‫ﯾﻌﻨﯽ آﺧﻮﻧﺪی ﯾﺎ ﺷﺒﻪآﺧﻮﻧﺪی ﺑﺮای ارﺷﺎد ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪزور از ﺑﻨﺪﻫﺎ‬
‫ﺧﺎرج ﮐﺮده و در راﻫﺮو درﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻨﺪ ﺧﻮدﻣﺎن ﻣﯽﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ و ﺳـﭙﺲ ﻣﺰﺧﺮﻓـﺎت‬
‫ﻣﺒﺘﺬل و ﻣﻬﻮع آﻧﻬﺎ ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﯾﮏ آﺧﻮﻧﺪ ﺟﻮان ﺑﯽﻋﻤﺎﻣﻪ ﭼﻨﺪ ﺷﺐ ﺗﻼش‬
‫ﻣﯽﮐﺮد ﻣﺎ را ﺑﻪﻣﻨﺎﻇﺮه دﻋﻮت ﮐﻨﺪ و دﯾﮕﺮ ﺑﻪاﻟﺘﻤﺎس اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ در‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ در ﮐﺎرش ﯾﻌﻨﯽ در ﺻﻮرت وارد ﮐﺮدن ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺌـﺎﺗﺮی ﮐـﻪ راه‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻟﯽ ﯾﺎ ﻣﻘﺎﻣﯽ در ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪاو ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن وﻗﺘـﯽ ﺟـﻮاب‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺖ و از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻀﺮع و اﻟﺘﻤﺎس ﻫـﻢ ﻋﺒـﻮرﮐﺮد‪ ،‬ﺷـﺮوع ﺑـﻪﻓﺤـﺶ دادن و‬

‫‪133‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺑـﻪﮐــﺎر ﺑــﺮدن ﮐﻠﻤــﺎﺗﯽ درﺳــﺖ ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﺑﺎزﺟﻮﻫــﺎ ﮐــﻪ ﻫﻨﮕــﺎم ﺷــﮑﻨﺠﻪ اﺳــﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪،‬ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪاﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﻬﻤﯿﺪﯾﻢ ﻃﺮف ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﻧﻘﺎﺑﺶ را‬
‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻧﻘﺶ ﯾﮏ ﻣﻌﻠﻢ ارﺷﺎدﮐﻨﻨﺪه در راه ﺧﺪا را ﺑﺎزی ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫”ﺣﺎﺟﯽ“ ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮد در ﭘﺮوژۀ ﺗﻮابﺳـﺎزی و درﻫـﻢﺷﮑـﺴﺘﻦ‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﺎر زﺧﻢﺧﻮرده ﺑﻪﺧـﻮد ﻣـﯽﭘﯿﭽﯿـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ آن ﻫﯿﮑـﻞ‬
‫ﻏﻮلآﺳﺎﯾﺶ درﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ راه ﻣﯽرﻓﺖ‪ ،‬دﯾﻮاﻧﻪوار ﻋﺮﺑﺪه ﻣﯽﮐـﺸﯿﺪ‬
‫و ﻓﺤﺶ ﻣﯽداد‪ .‬او وﻗﺘﯽ داﺷﺖ ازﮐﻨﺎر ﺑﭽﻪﻫﺎی ﺑﻨﺪ ﻣﺎ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮد و ﻣـﺎ ﺑﻠﻨـﺪ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪﺑﻨﺪ ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣـﺸﺖ ﻣﺤﮑﻤـﯽ ﺑـﻪﺳـﺮﯾﮑﯽ از ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‬
‫ﮐﻮﺑﯿﺪ‪ .‬اوﮐﻪ ﮐﻨﺎر دﯾﻮار اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد ﺳﺮش ﻣﺤﮑـﻢ ﺑـﻪدﯾـﻮار ﺧـﻮرد و ﺑﯿﻬـﻮش‬
‫ﻧﻘﺶ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﺷﺪ‪ .‬او را ﺑﻠﻨﺪﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﻪداﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﺑﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﻫﻨـﻮز ﺑﯿﻬـﻮش ﺑـﻮد و‬
‫ﭘﯿﺸﺎﻧﯿﺶ در ﻣﺤﻞ اﺻﺎﺑﺖ ﺑﻪدﯾﻮار ورم ﮐﺮده ﺑـﻮد ﻫـﺮﭼـﻪ اﺻـﺮارﮐﺮدﯾﻢ‪ ،‬او را‬
‫ﺑﻪﺑﻬﺪاری ﻧﺒﺮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﺑﺎﻻی ﺳﺮ او ﻧﺸـﺴﺘﯿﻢ و ﮐﻤﭙـﺮس آب ﺳـﺮد روی‬
‫ﺳﺮش ﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻄﺮ ﺿﺮﺑﮥ ﻣﻐﺰی ﺑﻮد‪ .‬او ‪3 ،2‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﺑﻪﻫﻮش آﻣـﺪ‪،‬‬
‫وﻟــﯽ ﮐﻤﺎﮐــﺎن ‪24‬ﺳــﺎﻋﺖ ﺧﻮدﻣــﺎن او را زﯾــﺮ ﻧﻈــﺮ داﺷــﺘﯿﻢ ﮐــﻪ ﺧﻮﺷــﺒﺨﺘﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻪﺧﯿﺮﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﺟﻨﺎﯾﺘﮑﺎران ﻫﯿﭻ ﻣﺤﺪودﯾﺘﯽ در ﺟﻨﺎﯾﺖ و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن زﻧﺪاﻧﯿﺎن‬
‫وﺟــﻮد ﻧﺪاﺷــﺖ‪ .‬ﺧﻤﯿﻨــﯽ دﺳــﺖ آﻧﻬــﺎ را ﻣﻄﻠﻘـﺎً ﺑــﺎز ﮔﺬاﺷــﺘﻪ ﺑــﻮد ﺗــﺎ ﺑــﺮای در‬
‫ﻫﻢﺷﮑﺴﺘﻦ زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻫﺮﺑﻼﯾﯽ ﺳﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺎورﻧﺪ و در ﻓﺘﻮاﯾﯽ ﺧﯿﺎﻟـﺸﺎن را راﺣـﺖ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺎن و ﻣﺎل و ﻧﺎﻣﻮس ﻫﯿﭻﯾﮏ از ”ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ“ ﻫﯿﭻ ارزﺷﯽ ﻧـﺪارد و‬
‫اﮔــﺮ ﮐــﺴﯽ زﯾــﺮ ﺷــﮑﻨﺠﻪ ﺟــﺎن ﺑﺪﻫــﺪ‪ ،‬ﮐــﺴﯽ ﻣــﺴﺌﻮل ﻧﯿــﺴﺖ‪ .‬ﻣــﺎ ﻫــﻢ اﯾــﻦ را‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ و ﺑﺮای ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﻫﺮﮐﺎری را ﺟﻤﻌـﯽ اﻧﺠـﺎم ﺑـﺪﻫﯿﻢ و‬
‫ﮐﺴﯽ ﺗﮑﯽ ﮐﺎری ﻧﮑﻨﺪ و ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺸﻮد‪ .‬ﭼـﻮن ﺑـﻪﻫﺮﺣـﺎل ﺑـﻪﺻـﻮرت ﺟﻤﻌـﯽ‬

‫‪134‬‬
‫ﯾﮏ ﮔﻮرﯾﻞ وﺣﺸﯽ‬

‫دﺳﺘــﺸﺎن ﺑــﺴﺘﻪﺗــﺮ ﺑــﻮد‪ .‬ﺑــﺮای ﮐﺎرﻫــﺎ و اﻗــﺪاﻣﺎت ﺟﻤﻌــﯽ ﻫــﻢ ﺑــﻪﻃــﻮر ﻋﻠﻨــﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﺎری ﺑﮑﻨﯿﻢ‪ .‬ﭼﻮن رژﯾﻢ ﻫﻢ ﻫﺮوﻗﺖ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑـﻪﻃـﻮر ﺟـﺪی‬
‫دﺳﺖ ﻣﺎ را ﺑﺒﻨﺪد‪ ،‬ﺑﻪﺑﻘﯿﻪ ﻓﺸﺎر ﻣﯽآورد ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﯾﮏ ﻧﻔـﺮ ﺑـﻪﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ﻧﻤـﯽرﻓـﺖ‬
‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺷﮑﻨﺠﮥ وﯾﮋۀ او‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻧﻔﺮات ﻫﻤﺎن ﺳﻠﻮل را ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﭼﯿﺰی ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮای ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﻋـﺬابآور ﺑـﻮد و ﻧﻤـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﺑـﻪﺧـﺎﻃﺮ ﺧﻮدﺷـﺎن ﮐـﺲ‬
‫دﯾﮕﺮی ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪135‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﻗﻔﺲ‬

‫از ﻓﺮوردﯾﻦ ﺳﺎ ل‪ ،62‬ﺗﻌﺪادی از زﻧﺎن زﻧﺪاﻧﯽ ﻣﻘﺎوم‪ ،‬ازﺟﻤﻠﻪ ”ﺷـﮑﺮ“ را‬

‫ﺑﺮای ﺗﻨﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻣﻤﻨﻮعاﻟﻤﻼﻗﺎت ﺑﻮدﻧﺪ وﺟﺎﯾﺸﺎن ﻣـﺸﺨﺺ‬
‫ﻧﺒــﻮد و وﻗﺘــﯽ ﺧــﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾــﺸﺎن ﻣﺮاﺟﻌــﻪ ﻣــﯽﮐﺮدﻧــﺪ‪ ،‬آﻧﻬــﺎ را ﺳــﺮﻣــﯽدواﻧﺪﻧــﺪ‬
‫وﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ درﺑﺪر ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﺸﺎن درﺟﻠﻮ زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﺳـﺮﮔﺮدان ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪﻫﺎ‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺷﮑﻨﺠﻪﮔﺎﻫﻬﺎی ﻣﺨﺼﻮﺻﯽ ﮐﻪ ﺑـﻪ واﺣـﺪ ﻣـﺴﮑﻮﻧﯽ‬
‫ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ و درواﻗﻊ ﻫﻨﻮزﮐﺴﯽ ازوﺟﻮد آﻧﻬﺎ اﻃﻼع ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫واﺣﺪﻫﺎ در زﻧﺪان ﻗﺰل ﺣﺼﺎر ﺑﻮد و ﮔﻮﯾﺎ ﻗﺒﻼً واﺣﺪﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎدۀ ﭘﺮﺳـﻨﻞ‬
‫زﻧﺪان ﯾﺎ ﻣﺤﻠﻬﺎی ﮐﺎر ﻣﺘﺮوﮐﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺧـﻮاﻫﺮان ﺣـﺪود ﯾـﮏﺳـﺎل در‬
‫واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ زﯾﺮ دﻫﺸﺘﻨﺎﮐﺘﺮﯾﻦ ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ وﺳﭙﺲ ﺑﻪ اوﯾﻦ ﻣﻨﺘﻘـﻞ‬
‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ را ﭘﺲ از ﯾﮏ ﺳﺮی ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ و ﺷﮑﻨﺠﻪ در ﺑﻨـﺪﻫﺎی اﻧﻔـﺮادی‬
‫اوﯾﻦ دوﺑﺎره ﺑﻪ واﺣﺪ ﯾﮏ ﻗﺰل ﺣﺼﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﻔﺲ ﻣﻌـﺮوف‬

‫‪137‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺷﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ آن ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ”ﻗﯿﺎﻣﺖ“ ﻗﻔﺴﻬﺎ و واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ رو ﻧﺸﺪه و‬
‫ﻫﻤﻪ ازآن ﺧﺒﺮﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻗﺰلﺣﺼﺎر ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪﻃﻮرﻋـﺎم ازآن ﺑـﯽ اﻃـﻼع‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺪر ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﻨﺪﻫﺎی ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ در واﺣﺪ ﯾـﮏ ﺑـﻪراه اﻓﺘـﺎده و‬
‫ﺗﻌﺪادی از ﺑﺮادران را ﻧﯿﺰ ﺑﻪآنﺟﺎ ﺑﺮده اﻧﺪ‪ ،‬وﻟـﯽ ازﮐـﻢ وﮐﯿـﻒ آن ﺑـﯽ اﻃـﻼع‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ‪.‬‬
‫ﺗــﺎ اﯾــﻦﮐــﻪ در ﯾﮑــﯽ از روزﻫــﺎی ﺑﻬﻤــﻦ‪ ،62‬ﯾــﮏروز ﻣــﺎ را ﺑــﺮای‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ”ارﺷﺎد“ در واﺣﺪ‪ ،‬از ﺑﻨﺪﻫﺎ ﺑﯿـﺮون ﮐـﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣـﺎ ﻣﻨﺘﻈـﺮ ﯾـﮏ آﺧﻮﻧـﺪ ﯾـﺎ‬
‫ﺷﺒﻪآﺧﻮﻧﺪ دﯾﮕﺮ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﯾﺪ ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﺑـﺎ ﺑﻬـﺖ و‬
‫ﺣﯿﺮت دﯾﺪﯾﻢ ﭼﻨﺪﺗﻦ زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻏﯿﺮﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻨﺪ ﻣﺎ را ﮐﻪ ﺑﻪدﻟﯿـﻞ ﻧﻤـﺎز ﻧﺨﻮاﻧـﺪن‪،‬‬
‫ﯾﮏﻫﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ از ﺑﻨﺪ ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺎ ﻧﻤـﯽداﻧـﺴﺘﯿﻢ ﮐﺠـﺎ رﻓﺘـﻪاﻧـﺪ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣـﺎ‬
‫درﺣﺎل ﮔﺮﯾﻪ و زاری ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﭘﺸﺖ ﻣﯿﮑﺮوﻓﻦ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ »ﻣـﺆﻣﻦ ﺑـﻪاﺳـﻼم‬
‫ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪﺷﺪت از ﮐﺎرﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻋﻠﯿـﻪ ”اﺳـﻼم ﻋﺰﯾـﺰ“ و ”ﺣـﺎج آﻗـﺎ”ی ﻣﻬﺮﺑـﺎن‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺬر ﺗﻘﺼﯿﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ و از اﯾﻦﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧـﺸﺎن اﻋـﺪام ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ ،‬ﻫـﯿﭻ‬
‫ﻧﺎراﺣﺘﯽ از ”اﺳﻼم“ و آﺧﻮﻧﺪﻫﺎ و ﭘﺎﺳﺪاران ﻧﺪارﻧـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن آﻧﻬـﺎ ﻓﻘـﻂ ﻣﺎﺷـﻪ را‬
‫ﭼﮑﺎﻧــﺪهاﻧــﺪ! اﯾــﻦ ﮐــﻪ ﻣﻬــﻢ ﻧﯿــﺴﺖ! ﻋﺎﻣــﻞ اﺻــﻠﯽ آﻣﺮﯾﮑـﺎ و اﺳــﺮاﺋﯿﻞ و ﭼــﯿﻦ‬
‫وﺷﻮروی وﭼﻨﺪ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ!‬

‫اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ”ﻗﻔﺲ“‬
‫آن ﺷﺐ ﺑﺎ اﺣﺴﺎﺳﯽ ﺗﻠﺦ ﺑﻪﺑﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻣـﯽداﻧـﺴﺘﯿﻢ اﯾـﻦ ﺑـﻪاﺻـﻄﻼح‬
‫ﭘﯿﺮوزی رژﯾﻢ‪ ،‬ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﺟﺪی ﺑـﺮای ﻫﻤـﮥ ﻣـﺎ دارد‪ .‬از ﻓـﺮدا ﺻـﺒﺢ ﺟﺎﺳﻮﺳـﻬﺎ‬
‫ﺑﻪﻃﺮز ﻋﺠﯿﺒﯽ ﭘﺮرو ﺷﺪه و ﭘﺎﭘﯿﭻ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﺑﯽدﻟﯿﻞ ﺑﻪآزار و اذﯾـﺖ ﻣـﺎ‬
‫ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ درﮔﯿﺮ ﻧﺸﻮﯾﻢ‪ ،‬آن روز ﻃﺒﻖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺣﻤﺎم ﮔـﺮم‬

‫‪138‬‬
‫ﻗﻔﺲ‬

‫ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﺎ ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮل آب ﮔﺮم ﺑﺮداﺷﺘﯿﻢ ﮐـﻪ ﭼـﺎی ﺣﻤـﺎم درﺳـﺖ ﮐﻨـﯿﻢ‪،‬‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺣﺪود ‪15‬ﻧﻔﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ”اﻋﻈﻢ”‪” ،‬ﺳﺎرا”‪” ،‬ﺟﻤﯿﻠﻪ“ و دﯾﮕﺮان ﮐﻪ اﺳﻤﺸﺎن‬
‫ﯾـــﺎدم ﻧﯿـــﺴﺖ را ﺻـــﺪا زدﻧـــﺪ و ﺑﯿـــﺮون ﺑﺮدﻧـــﺪ‪ ،‬ﻓـــﻀﺎ ﺑـــﻪﺷـــﺪت ﻣﻠﺘﻬـــﺐ‬
‫ﺑﻮد‪” .‬ﻃﺎووس“ ﯾﮑﯽ از ﺗﻮاﺑﻬﺎ ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻣﻦ آﻣﺪ و ﺑﺎ وﻗﺎﺣﺖ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻮب ﺷﺪ!‬
‫ﺗﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﭼﺎی ﺗﺸﮑﯿﻼﺗﯽ درﺳﺖ ﻧﮑﻨﯿﺪ!« ﺑﯽﺷﺮﻓﻬﺎ ﻫﻤـﯿﻦ ﭼﻨـﺪ ﺳـﻄﻞ آب‬
‫ﺣﻤﺎم را ﻫﻢ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ را زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪاو ﮔﻔﺘﻢ ﺧﻔﻪ ﺷﻮ آﺷﻐﺎل! ﭼﻨﺎن ﺗﻮی دﻫﺎﻧﺖ ﻣﯽزﻧﻢ ﮐﻪ ﭘﺮﺧـﻮن ﺑـﺸﻪ‪،‬‬
‫ﮔﻢ ﺷﻮ از ﺟﻠﻮ ﭼﺸﻤﻢ! ﺑﻮزﯾﻨﻪ ﮐﺎﺳﻪﻟﯿﺲ ﻫﺮزه! از اﯾـﻦ ﻓﺤـﺸﻬﺎ ﮐـﻪ دادم‪ ،‬دﻟـﻢ‬
‫ﺣﺴﺎﺑﯽ ﺧﻨﮏ ﺷﺪ و ﺳﺒﮏ ﺷﺪم‪ .‬او رﻓﺖ و ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﺮا ﻫﻢ ﺻﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪم‪ ،‬ﭼﻮن دﻟﻢ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ﮐـﻪ آن دوﺳـﺘﺎﻧﻢ ﺑﺮوﻧـﺪ و ﻣـﻦ ﺑﻤـﺎﻧﻢ‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻧﮕﺎﻫﻢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﮐـﻪ از ﻟﺒﺎﺳـﻬﺎﯾﻢ ﭼﯿـﺰی‬
‫ﮐﻢ ﻧﺒﺮم ﭼﻮن ﻫﻮا ﺳﺮد ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻦﻫﻢ ﻫﺮ ﭼﻪ داﺷﺘﻢ ﭘﻮﺷﯿﺪم ﭼﻮن دﯾﮕﺮ ﺑﺮﮔـﺸﺘﯽ‬
‫ﻣﺘﺼﻮرﻧﺒﻮد‪” ،‬ﻋﺎﺗﻘﻪ“ و ”ﻣﺮﯾﻢ“ و ﺑﻘﯿﻪ‪ ،‬ﺳﺎﮐﺖ و ﻧﮕﺮان و اﻏﻠﺐ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﯽ ﭘﺮ‬
‫از اﺷﮏ ﺑﺪرﻗﻪام ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم دﻟﻢ ﭼﻘﺪر ﺑﺮای ”ﻋﻄﯿﻪ“ ﻣﺎﻣـﺎﻧﯽ ﺗﻨـﮓ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮا زﯾﺮﻫﺸﺖ ﺑﺮده‪ ،‬ﭼﺸﻤﻢ را ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﮐﻨﺎر ﺑﻘﯿـﻪ روﺑـﻪدﯾـﻮار ﻗـﺮار‬
‫دادﻧﺪ‪” .‬ﺣﺎﺟﯽ“ آنﺟﺎ ﺑﻮد و ﺳﺮوﺻﺪا ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬ﻣـﺪﺗﯽ ﺑﻌـﺪ ﺻـﺪای ﻣﻨﺤﻮﺳـﺶ‬
‫آﻣﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﺐ‪ ،‬ﺳﺮدﺳﺘﮥ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎ اﯾﻨﺎن؟‪ ،‬ﺑﺎﺷﻪ ﯾﻪﺟﺎﯾﯽ ﻣﯽرن ﮐﻪ دﯾﮕـﻪ ﯾـﺎ‬
‫آدم ﻣﯽﺷﻦ ﯾﺎ ﻣﯽﻣﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ!ﺑﻪ! ﭼﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻮابدرﺳﺖﮐﻨـﯽ راه اﻧﺪاﺧﺘـﻪام!« و‬
‫ﯾﮏ ﺳﺮی ﻣﻬﻤﻼت ﻫﻤﯿﺸﮕﯽاش را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﻣﺎ را ﺑﻪﺳﻤﺖ در ﺧﺮوﺟﯽ‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ و ﺳﻮار ﻣﺎﺷﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻌﺪ از ﻣﺴﺎﻓﺖ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدﻧـﺪ ﻣﺠـﺪداً وارد‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن دﯾﮕﺮی ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻫﻤﺎن واﺣﺪ‪ 3‬ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﻓﻬﻤﯿﺪم واﺣﺪ‪ 1‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ را‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻤﺎنﺟﺎ رو ﺑﻪدﯾﻮار ﺑﻪﺣﺎﻟـﺖ اﯾـﺴﺘﺎده‬

‫‪139‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻧﮕﻪداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺑﺎﻻﺧﺮه ”ﺣﺎﺟﯽ“ آﻣﺪ و ﺷﺮوع ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻦ ژاﮐﺖ ﮐﻠﻔﺘـﯽ را ﮐـﻪ‬
‫ﺧﺎﻟﻪام ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﺎﻓﺘﻪ و ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﺎﻻی ﺳﺮم ﮐﻪ رﺳﯿﺪ ﮔﻔـﺖ اﯾـﻦ‬
‫ﮐﯿﻪ؟ و ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ ﻧﯿﮕﺎ ﮐﻦ ﭼﻪ ﻫﯿﮑﻠـﯽ داره! ﻣﻌﻠﻮﻣـﻪ ﮐـﻪ ﺑـﺎدیﮔـﺎرده! و ﺑـﺎ‬
‫ﮐﺎﺑﻞ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﮐﻪ در دﺳﺘﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻪﺳﺮم ﮐﻮﺑﯿﺪ‪ ،‬ﺳﺮم ﮔـﯿﺞ رﻓـﺖ وﻟـﯽ‬
‫ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم ﻧﯿﻔﺘﻢ و ﺿﻌﻒ ﻧﺸﺎن ﻧﺪﻫﻢ‪ .‬داﺷﺘﻢ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐـﺮدم اﯾـﻦ ﭼﯿـﺴﺖ ﮐـﻪ‬
‫دارم ﺑﺎآن ﮐﺘﮏ ﻣﯽﺧﻮرم‪ .‬اﻣﺎ ﺿﺮﺑﻪﻫﺎی ﺳـﻨﮕﯿﻦ ﯾﮑـﯽ ﺑﻌـﺪ از دﯾﮕـﺮی ﻓـﺮود‬
‫ﻣﯽآﻣﺪ و اﻣﮑﺎن ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻧﻤﯽداد‪ ،‬ﮔﯿﺞ ﺷﺪه ﺑﻮدم و ﺳـﺮم ﺑـﻪﺷـﺪت درد ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ﺑﻮد ﻓﻘﻂ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﺻﻮرﺗﻢ را ﻣﯽﭘﻮﺷـﺎﻧﺪم ﮐـﻪ ﺿـﺮﺑﺎت ﺑـﻪﺻـﻮرﺗﻢ ﻧﺨـﻮرد‪،‬‬
‫ﭼﻮن اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدم ﺑﻪﻫﺮﺟﺎی ﺻﻮرﺗﻢ ﮐﻪ ﺑﺨﻮرد داﻏﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ درﺳﺖ‬
‫ﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ﻧﺎﻟﻪام درآﻣﺪ ”ﺣﺎج داوود“ ﺟﻼد دﺳﺖ ﮐﺸﯿﺪ و ﮔﻔﺖ ﺑﺒﺮﯾﺪش!‬
‫آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪ دور ﻣﺮا دور ﺧﻮدم ﭼﺮﺧﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗـﺎ ﻣـﻦ ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﻧـﺸﻮم ﺑـﻪﮐـﺪام‬
‫ﺳﻤﺖ ﻣﯽروم وﻟﯽ ﻣﻦ ﺷﻤﺮدم و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷـﺪم ﺑـﻪﮐـﺪام ﺳـﻤﺖ ﻣـﯽروم‪ .‬ﺑـﺮای‬
‫زﻧﺪاﻧﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن را ﮔﻢ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﺗـﺼﻮﯾﺮ و‬
‫ﺗﺼﻮری از ﻣﮑﺎن ﺧـﻮدش و روز و ﺗـﺎرﯾﺦ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﮐـﻪ آﻣـﻮزش‬
‫ﺧﺎﺻﯽ ﮐﺴﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺑﻪﻣﻦ ﻧﺪاده ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻨﺎ ﺑﻪﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺷﺎﯾﺪ ﻫـﻢ ﻏﺮﯾـﺰه‪،‬‬
‫اﻫﻤﯿﺖ آن را درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻣﺮا ﺑﻪﺳﻤﺖ راﺳﺖ در زﯾﺮﻫﺸﺖ ﺑـﺮده و‬
‫در اﺗﺎﻗﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻪ ﻣﺪت ﺑﻌﺪ آﻣﺪﻧﺪ و ﻣﺮا ﺑﻪﺳـﻤﺖ داﺧـﻞ‬
‫راﻫﺮو و ﻣﺤﻞ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﺑﺮدﻧﺪ و در اواﯾﻞ راﻫﺮو در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ وارد ﺳﺎﻟﻦ ﯾﺎ اﺗﺎﻗﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ زﻧﯽ ﮐﻪ آنﺟﺎ ﺑﻮد ﺗﺤﻮﯾـﻞ دادﻧـﺪ‪ .‬آن زن ﻣـﺮا ﺑـﺮد در ﺟـﺎﯾﯽ ﺑـﯿﻦ‬
‫دوﺗﺎ ﺗﺨﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﺪود ﻧﯿﻢﻣﺘﺮ از ﻫﻢ ﺑﻪﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤـﻮدی ﻗـﺮار داده ﺑﻮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮا ﺑﻪﺷﺪت ﮔﺮم و دمﮐﺮده ﺑﻮد و ﺑﻮی ﺣﻤﺎم ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬ﭼﺸﻤﻢ ﮐﻤﺎﮐﺎن ﺑﺎ‬
‫ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺘﯽ ﺑﻪﺳﺮم ﮐﺸﯿﺪم‪ ،‬ﺟـﺎی ﺿـﺮﺑﺎت ﮐﺎﺑـﻞ ﺑـﻪاﻧـﺪازه ﭼﻨـﺪ‬

‫‪140‬‬
‫ﻗﻔﺲ‬

‫ﺳﺎﻧﺖ ﺑﺎﻻ آﻣﺪه و ﺳﺮم راه راه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻃﻮری ﮐـﻪ از روی روﺳـﺮی و ﭼـﺎدر‬
‫ﻫﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﻟﻤﺲ ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ دردی ﺣﺲ ﻧﻤﯽﮐﺮدم اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﯿﺤﺲ ﺷﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﻓﮑـﺮ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدم ﺑﻘﯿﻪ ﭼﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﮐﺠﺎ رﻓﺘﻨﺪ؟ از ﻓﻀﺎی ﺧﻔﻘﺎنآورآنﺟﺎ داﺷﺖ ﺣﺎﻟﻢ‬
‫ﺑﻪﻫﻢ ﻣﯽﺧﻮرد و ﻧﻤﯽداﻧﻢ در اﺛﺮ آن ﺿﺮﺑﻪﻫﺎ ﺑﻮد ﯾﺎ واﻗﻌـﺎً ﻫـﻮا ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞﺗﺤﻤـﻞ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﻟﻢ ﺑﻪﻫﻢ ﺧﻮرد و ﺑﯿﻬﻮش ﺷﺪم‪ .‬ﯾﺎدم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﺮا ﺑﻪﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮدﻧـﺪ‬
‫ﯾﺎ ﻧﻪ وﻟﯽ در ذﻫﻨﻢ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ آنﺟﺎ در داﺧﻞ ﻫﻤـﺎن اﺗـﺎق ﺑﺰرﮔـﯽ ﮐـﻪ ﻣـﻦ در‬
‫ﻣﺮﮐﺰش ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ ،‬درﻣﺴﺎﻓﺘﯽ از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﯾﮏ ﺣﻤﺎم ﺑﻮد ﮐﻪ دوش آب‬
‫ﮔﺮم آن ﺑﺎز ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪﻫﻢ ﯾﮏ ﺷﯿﺮﻣﻌﻤﻮﻟﯽ آب ﮔـﺮم ﺑـﻮد و ﻫﻤـﺎن زن داﺷـﺖ‬
‫ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ را ﻣﯽﺷﺴﺖ وﻟﯽ دﯾﮕﺮ ﭼﯿﺰی ﯾﺎدم ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺣﺪود ﯾﮏﻫﻔﺘﻪ در ﻫﻤـﺎن‬
‫وﺿﻌﯿﺖ آنﺟﺎ ﺑﻮدم و اﺟﺎزه ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﭼﺎدر و روﺳﺮی و ﭼﺸﻢﺑﻨـﺪ را ﺑـﺎز ﮐـﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺳﺮﻓﻪ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬ﺣﺮف ﻫﻢ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﯽزدم و اﮔﺮ ﻣﺴﺄﻟﮥ اورژاﻧﺴﯽ داﺷﺘﻢ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ دﺳﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﮐﺮدم‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﻓﻘﻂ ﺑﻪﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﻋﺠﯿـﺐ اﺳـﺖ!‬
‫ﭼﺮا ﻧﻤﯽﮔﺬارﻧﺪ ﺣﺪاﻗﻞ دراز ﺑﮑﺸﻢ؟ ﺣﺎﻟﻢ ﺑﺪ اﺳﺖ! ﺑﯿﻦ ﻫﻤﯿﻦ دوﺗﺎ ﺗﺨﺘـﻪ ﻫـﻢ‬
‫ﻣﯽﺷﻮد دراز ﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺗﺎﺑﻮت ﺑﻮد‪ .‬ﻓﮑﺮﮐﻨﻢ آنﺟﺎ ﺑﻨﺪ ﯾﺎ اﺗﺎق ﮐـﻮﭼﮑﯽ ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺣﻤﺎم داﺷﺖ ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ اﺻﻼً ﺣﻤﺎم ﺑﻮد و از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻫـﻮای آنﺟـﺎ‬
‫ﻋﺬاﺑﻢ ﻣﯽداد‪ ،‬ﮐﻼﻓﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﺗﺎﮐﯽ ﻣـﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﭼـﺸﻢﺑﻨـﺪم را ﺑـﺎز ﻧﮑﻨﻨـﺪ؟‬
‫ﺣﺘﻤﺎً اﯾﻦﺟﺎ ﻣﻮﻗﺖ ﻫﺴﺘﻢ و وﻗﺘﯽ ﺑﻪﺟﺎی دﯾﮕﺮی رﻓﺘﻢ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪم را ﺑﺎز ﻣﯽﮐﻨﻢ‬
‫ﮔﺎﻫﯽ از ﻓﺮط ﺧﻔﻘﺎنآور ﺑﻮدن ﻫﻮا‪ ،‬اﺣـﺴﺎس ﻣـﯽﮐـﺮدم دارم ﻣـﯽﻣﯿـﺮم‪ ،‬وﻟـﯽ‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻪ ﻣﺪت ﺑﻌﺪ ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﺪم و ﻣﯽدﯾﺪم آخ ﻧﻤﺮدهام‪ .‬اﺣﺘﻤﺎﻻً در ﻫﻤﺎن‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ از ﺣﺎل ﻣﯽرﻓﺘﻢ‪ .‬ﺣﺘﻤﺎً اﺛﺮ ﺿﺮﺑﻪﻫﺎ ﺑﻮد وﮔﺮﻧـﻪ ﭼـﺮا ﺑﺎﯾـﺪ از ﺣـﺎل‬
‫ﺑﺮوم؟ ﭼﻨﺪ روزی‪ ،‬اﺣﺘﻤـﺎﻻً ﯾـﮏﻫﻔﺘـﻪ آنﺟـﺎ ﺑـﻮدم‪ .‬ﯾـﮏروز آﻣﺪﻧـﺪ ﮔﻔﺘﻨـﺪ‬
‫ﺑﻠﻨﺪﺷﻮ و ﻣﺮا ازآن اﺗﺎق ﺧﺎرج ﮐﺮدﻧﺪ وﻗﺘﯽ ﺧـﺎرج ﺷـﺪم اﺣـﺴﺎس ﮐـﺮدم ﮐـﻪ‬

‫‪141‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻧﻔﺴﻢ ﺑﺎز ﺷﺪ و ﺣﺎﻻ ﺣﻮاﺳﻢ درﺳﺖ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮز ﻧﻔﻬﻤﯿﺪهام ﮐﻪ آن ﯾـﮏ‬
‫ﻫﻔﺘﻪ ﭼﻄﻮر ﮔﺬﺷﺖ ﻓﻘﻂ ﺑﻌﻀﯽ ﻟﺤﻈﺎت آن ﯾﺎدم ﻣﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ ﺣﺘـﯽ از آن زن‬
‫ﻧﯿﺰ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺑﻪﯾﺎد ﻧﻤﯽآورم‪ .‬ﻣﺮا ﺑﻪﺳﻤﺖ زﯾﺮﻫﺸﺖ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ وارد‬
‫اﺗﺎق ﺑﺰرﮔﯽ ﺷﺪﯾﻢ و ﻣﺮا ﺗﺤﻮﯾـﻞ ﯾـﮏ زن دﯾﮕـﺮ دادﻧـﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ ﭼـﺎدر و‬
‫ﭼـــﺸﻢﺑﻨـــﺪم را ﺑـــﺮدارم‪ ،‬ﭼـــﺸﻢﺑﻨـــﺪم را ﺑﺮداﺷـــﺘﻢ‪ .‬ﯾـــﮏﻣﺮﺗﺒـــﻪ ﯾﮑـــﻪ‬
‫ﺧـــﻮردم ”ﮐﯿـــﺎﻧﻮش“ ﺑـــﻮد‪ ،‬ﯾﮑـــﯽ از ﻫﻤـــﺎن دﺧﺘـــﺮان ”ﻣﺒـــﺎرز“ ﮐـــﻪ ﺑـــﺮای‬
‫ﻣﺎ ”ﭼﻪﮔﻮارا“ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻣﻘﻨﻌﻪ و ﭼﺎدر ﺳﯿﺎه ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد و ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺮا‬
‫ﺑﺎزرﺳﯽ ﺑﺪﻧﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﯿﺎﻓﻪاش ﻋﯿﻨﺎً ﺷﺒﯿﻪ زﻧﺎن ﭘﺎﺳﺪار ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺠﺐ روزﮔﺎری!‬
‫ﻣﺒﺎرز ﺳﺮﺳﺨﺖ دوﻫﻔﺘﻪ ﭘﯿﺶ ﺗﺒـﺪﯾﻞ ﺑـﻪزن ﭘﺎﺳـﺪار ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﺳـﻌﯽ ﮐـﺮد در‬
‫ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﻢ ﻧﮕﺎه ﻧﮑﻨﺪ و ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺎزرﺳﯽ ﺑﺪﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﻣـﺜﻼً ﻣـﺮا ﻧـﺼﯿﺤﺖ‬
‫ﻫﻢ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﮐﻠﯽ ﻣﺰﺧﺮف ﮔﻔﺖ و ﯾﮏﺟﺎ ﻫﻢ ﮔﻔﺖ ﻣﺮدم ﺑﯿـﺮون ﺑـﻪاﻣﺜـﺎل ﻣـﺎ‬
‫ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦﺟﺎ ﺑﺎﺷﯿﻢ؟ ﺑﻪاوﮔﻔﺘﻢ ﻣـﺮدم ﺑـﻪآﺷـﻐﺎﻟﻬﺎﯾﯽ ﻣﺜـﻞ ﺗـﻮ ﻧﯿـﺎز‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ! ﻧﮕﺮان ﻣﺮدم ﻧﺒﺎش! ﮐﺎر ﺧﻮدت را ﺑﮑﻦ! دﯾﮕﺮ ﺧﻔﻪ ﺷﺪ و اﯾـﻦ آﺧـﺮﯾﻦ‬
‫ﺟﻤﻠﻪﯾﯽ ﺑﻮدﮐﻪ ﺑﻪاو ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬ﻣﺮا داﺧﻞ ﺑﻨﺪ ﺑﺮد و در ﺟـﺎی ﻣـﺸﺎﺑﻪ ﺟـﺎی ﻗﺒﻠـﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺸﺴﺘﻢ‪ .‬ﯾﻌﻨـﯽ ﭼـﺎدر و ﭼـﺸﻢﺑﻨـﺪ و ﺑـﻪﺣﺎﻟـﺖ ﻧﺸـﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺰدﯾـﮏ و‬
‫روﺑﻪدﯾﻮار درﺑﯿﻦ دو ﺗﺨﺘﻪ ﮐﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻋﻤﻮدی ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻧـﯿﻢﻣﺘـﺮ در دوﻃـﺮف‬
‫ﻣﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬درﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻮت ﺑﺪون ﺳﻘﻒ‪ .‬ﺣﺎﻻ دﯾﮕـﺮ ﺣﻮاﺳـﻢ‬
‫درﺳــﺖ ﮐــﺎر ﻣــﯽﮐــﺮد‪ .‬ﻫــﻮای اﯾــﻦﺟــﺎ ﻫــﻢ ﺳــﺮد ﺑــﻮد‪ .‬ﻓﻬﻤﯿــﺪم دﺳــﺘﮕﺎه‬
‫ﺗﻮابﺳﺎزی ”ﺣﺎﺟﯽ“ اﯾﻦ ﻣﺤﻞ و ﻣﺤﻠﻬﺎی ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺜﺎﻓﺘﻬﺎ! ﻓﮑﺮﮐﺮدهاﻧﺪ ﺑﺎ‬
‫ﻣﺎ ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از اﯾﻦ ﺑﺎزﯾﻬﺎ ﺑﮑﻨﻨﺪ! اﺣﻤﻘﻬﺎ ﺑﻪﺗﻮﻟﯿـﺪ اﻧﺒـﻮه اﯾـﻦ دﺳـﺘﮕﺎه ﺑـﺴﯿﺎر‬
‫ﺧﻮﺷﺒﯿﻦ و ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﺎد ”ﻣـﺴﻌﻮد“ اﻓﺘـﺎدم‪ .‬اﻧﮕـﺎر ﯾـﺎد او ﻣﻨﺘﻈـﺮ اﯾـﻦ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﺎد ‪ 8‬ﺳﺎل ﺷﮑﻨﺠﻪ و رﻧﺞ او اﻓﺘﺎدم و ﻓﺮﯾﺎدش در اﻣﺠﺪﯾﻪ در ﺧﺎﻃﺮم‬

‫‪142‬‬
‫ﻗﻔﺲ‬

‫ﭘﯿﭽﯿﺪ‪ ،‬او را در ﮐﻨﺎرم اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدم‪ ،‬ﯾﺎد ﺳﻠﻮل و ﯾـﺎد ﺑـﺎزﺟﻮﯾﯽ در ﺷـﻌﺒﻪ‪،‬‬
‫ﯾﺎد آن ﺷﺐ ﮐـﻪ اﻋـﺪام ‪120‬ﻧﻔـﺮ و ﯾـﺎد آن ﺷـﺐ ﮐـﻪ ﺗﯿـﺮ ﺧـﻼص ‪220‬ﻧﻔـﺮ را‬
‫ﺷﻤﺮدﯾﻢ‪ .‬ﯾﺎد ﺷﺐ اﻋﺪام ”ﺗﻬﻤﯿﻨﻪ ”و”ﻃﻮﺑﯽ“ و ”ﮐﺒﺮی”‪ ،‬ﻧﻪ اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد‪ ،‬ﺧﺪای‬
‫ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﮔﻔﺘـﻪ ”ﻻﯾﮑﻠـﻒ اﷲ ﻧﻔـﺴﺎً اﻻّ وﺳـﻌﻬﺎ« ﺑـﺮ دوش ﻫـﯿﭻﮐـﺲ ﺑـﯿﺶ از‬
‫ﻃﺎﻗﺘﺶ ﻧﻤﯽﮔﺬارم‪ .‬ﭘﺲ ﺧﻮد ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ ﺗﮑﻠﯿـﻒ را ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﮐـﺮده و ﺣﺘﻤـﺎً‬
‫ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻇﺮﻓﯿﺘﺶ را دارم‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ!‬
‫اﯾﻦ اﻓﮑﺎر اﻧﮕﺎر روح ﺗﺎزهﯾﯽ در ﮐﺎﻟﺒـﺪم دﻣﯿـﺪ! ﺗـﺎ ﭼﻨـﺪ ﺳـﺎﻋﺖ ﭘـﯿﺶ‬
‫ﻓﺸﺎر ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﺜﻞ ﻓﺸﺎر ﻗﺒﺮ ﻋـﺬابآور ﺑـﻮد و در دروﻧـﻢ ﻓﺮﯾـﺎد ﻣـﯽزدم‬
‫آﺧﺮ ﮐﯽ اﯾﻦ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﻟﻌﻨﺘﯽ را از ﭼﺸﻤﻢ ﺑﺮﻣﯽدارﻧﺪ؟ و ﺣﺎﻻ داﺷـﺘﻢ ﺧـﻮدم را‬
‫ﺑﺮای زﻧﺪﮔﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ آﻣﺎده ﻣﯽﮐﺮدم!‬
‫”ﺣﺎﺟﯽ“ ﮐﺜﯿﻒ! داغ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﯽ ﺑﺮ ﯾﮏ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﭘﯿﺮوز ﺑـﺸﻮی را ﺑـﺮ‬
‫دﻟﺖ ﻣﯽﮔﺬارﯾﻢ‪ .‬اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدم ﺳﻼﺣﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﻗﻮی دارم و ﺑﺎ ﺗﻤـﺎم ﮐﯿﻨـﻪام‬
‫ﺑﻪﻗﻠﺐ و ﻣﻐﺰ اﯾﻦ ﺟﺎﻧﻮر ﺷﻠﯿﮏ ﻣﯽﮐـﻨﻢ‪ .‬ﺑـﻪﻃـﺮز ﻋﺠﯿﺒـﯽ اﺣـﺴﺎس ﭘﯿـﺮوزی و‬
‫ﺳﺮﺷﺎری ﻣﯽﮐﺮدم‪.‬‬
‫روزﻫﺎ ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ‪” ،‬ﺣﺎﺟﯽ“ ﻫﺮ روز در ﺳﮑﻮت ﺑﺮای ﭼﮏ‬
‫دﺳﺘﮕﺎﻫﺶ ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﮐﺜـﯿﻔﺶ را ﺣـﺲ ﻣـﯽﮐـﺮدم‪ ،‬وﻟـﯽ ﺑـﯽﻓﺎﯾـﺪه ﺑـﻮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻮابﺳﺎزی دﭼﺎر ﻧﻘﺺ ﻓﻨﯽ ﺟـﺪی ﺷـﺪه ﺑـﻮد و از ﺗﻮﻟﯿـﺪ اﻧﺒـﻮﻫﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪﻗﻮل ﺧﻮدش ﻣﺒﺎرزﯾﻦ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻤﻮﻧﻪ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺒﺮی ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﯾﻦﻃﻮر ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺳﭙﯿﺪۀ ﺻﺒﺢ‪ ،‬ﺳـﺎﻋﺖ ﺑـﯿﻦ ‪ 5‬و‪ 6‬ﺑـﺎ اذان ﺻـﺒﺢ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺪارﻣﯽﺷﺪﯾﻢ‪3 ،‬دﻗﯿﻘﻪ دﺳﺘﺸﻮﯾﯽ و وﺿﻮ و ‪5‬دﻗﯿﻘﻪ ﻧﻤﺎز و ﺑﻌﺪ داﺧﻞ ﻗﻔﺲ‬
‫ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﯿﻢ و ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ ﻣﯽﺧـﻮردﯾﻢ‪ ،‬ﺗـﺎ ﻇﻬـﺮ ﺑـﺎز ‪3‬دﻗﯿﻘـﻪ دﺳﺘـﺸﻮﯾﯽ و‬
‫ﺳﭙﺲ ﻧﻤﺎز و ﺑﺎز ﻗﻔﺲ و ﻧﺎﻫﺎر و ﺳـﺎﻋﺖ ﻧﻤـﯽداﻧـﻢ ﮐـﯽ‪3 ،‬دﻗﯿﻘـﻪ دﺳﺘـﺸﻮﯾﯽ و‬

‫‪143‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫وﺿﻮ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﻧﻤﺎز و ﺷﺎم و ﺑﺎز ﻣﯽﻧﺸـﺴﺘﯿﻢ ﺗـﺎ ﺳـﺎﻋﺖ‪ ،12‬ﺑﻌـﺪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺴﺘﯿﻢ دراز‬
‫ﺑﮑﺸﯿﻢ و ﺑﺨﻮاﺑﯿﻢ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﯿﻦ ‪ 4‬ﺗﺎ ‪5‬ﺳـﺎﻋﺖ ﺧـﻮاب و ﺑـﺎز روز ﺑﻌـﺪ‪ ،‬روزﻫـﺎ و‬
‫ﻫﻔﺘﻪﻫﺎ و ﻣﺎﻫﻬﺎ… ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و ﻫـﯿﭻ اﺗﻔـﺎﻗﯽ‬
‫ﻧﻤﯽاﻓﺘﺎد و ﺧﺒﺮی از ﺟﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽرﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﭼﻨﺪ ﭘﺘﻮ ﺳﺮﺑﺎزی را در ﮔﻮﺷﻪﯾﯽ ﺑﻪﺻـﻮرت ﭘـﺎراوان درﺳـﺖ‬
‫ﮐﺮده و داﺧﻞ آن را ﺑﻪﺻﻮرت اﺗﺎﻗﮏ ﮐﻮﭼﮑﯽ درآورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای ﻧﻤﺎزﮐـﻪ‬
‫ﻣﯽرﻓﺘﻢ وﻗﺘﯽ ﺣﺲ ﻣﯽﮐﺮدم ﮐﺴﯽ ﻣﻮاﻇﺐ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬از ﻻی ﭘﺘـﻮ ﺑﯿـﺮون را ﻧﮕـﺎه‬
‫ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬اﯾﻦﺟﺎ ﯾﮏ زورﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﮔـﻮد ﻫـﻢ داﺷـﺖ ﯾﻌﻨـﯽ ﻣﺤـﻞ ورزش و‬
‫زورﺧﺎﻧﮥ اﯾﻦ واﺣﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪاً دﯾﺪم ﮐﻪ ﻋﯿﻦ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫـﻢ در واﺣـﺪ‪ 3‬ﺑـﻮد‪.‬‬
‫اﻃﺮاف و دورﺗﺎدور دﯾﻮار را ﻫﺮ ﻧﯿﻢﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺨﺘـﻪﻫـﺎ ﮐـﻪ ﮐﻨـﺎر ﻫـﻢ ﭼﯿـﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدی ﻗﻔﺲ درﺳﺖ ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺣـﺪود ‪90 ،80‬ﺗـﺎ ﮐـﻪ داﺧـﻞ‬
‫ﻫﺮﮐﺪام ﯾﮏ ﻧﻔﺮ رو ﺑﻪدﯾﻮار ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬داﺧﻞ ﮔﻮد وﺳﺎﯾﻞ و ﺳﺎک ﺑﭽـﻪﻫـﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ در ﻗﻔﺴﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﻣـﯽﮐـﺮدم از روی ﻧـﺸﺎﻧﯽﻫـﺎی‬
‫ﺳﺎک ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻔﻬﻤﻢ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را آوردهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﺗﻮاﺑﻬﺎ ﮐـﻪ دوﻧﻔـﺮ ﺑﻮدﻧـﺪ در‬
‫وﺳﻂ اﺗﺎق و ﮐﻨﺎر ﮔﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮏ ﭼﺮاغ ﺧـﻮراﮐﭙﺰی ﻫـﻢ داﺷـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ روی آن‬
‫ﺑﺮای ﺧﻮدﺷﺎن ﭼﺎی و ﻏﺬا درﺳﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺗﺎق ﺑﻪﺻﻮرت ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫در ورودی آن در وﺳﻂ ﯾﮑﯽ از اﺿﻼع ﺑﺰرگ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ﻗﺮارداﺷﺖ‪ .‬از در ﮐـﻪ‬
‫وارد ﻣﯽﺷﺪی‪ ،‬دﺳﺘﺸﻮﯾﯽ در ﺳﻤﺖ راﺳـﺖ و ﮔـﻮد زورﺧﺎﻧـﻪ در ﺳـﻤﺖ ﭼـﭗ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮاﺑﻬﺎ روﺑﺮوی در ورودی در وﺳﻂ ﺳﺎﻟﻦ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟـﺎی ﻣـﻦ ﺳـﻤﺖ‬
‫ﭼﭗ ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 5‬ﻣﺘﺮ از درِ ورودی ﺑﻮد و ﻗﺒﻞ از ﻗﻔـﺲ ﻣـﻦ‪ ،‬ﺣـﺪود ‪ 6 ،5‬ﻗﻔـﺲ‬
‫دﯾﮕﺮ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺤﻞ ﻧﻤﺎز در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺑﻌﺪ از ﮔﻮد و ﭼﺴﺒﯿﺪه ﺑﻪدﯾﻮار ﺿﻠﻊ ﮐﻮﭼـﮏ‬

‫‪144‬‬
‫ﻗﻔﺲ‬

‫ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ درﺳﺖ ﺑﯿﻦ دو ﭘﻨﺠﺮه ﺑﻮد ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ و ﭼـﺸﻢﺑﻨـﺪ را‬
‫ﺑﺎز ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﺑﺮج ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ و ﭘﺎﺳﺪار ﻧﮕﻬﺒﺎن آن دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪاﺗﺎق و ﻣﻮﻗﻌﯿـﺖ آن اﺷـﺮاف داﺷـﺘﻢ و ﻫـﺮ‬
‫روز ﭼﮏ ﻣﯽﮐﺮدم ﮐﻪ ﮐﺪام ﻣﺤﻞ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪه‪ ،‬آﯾﺎ ﻧﻔﺮ ﺟﺪﯾﺪ آﻣﺪه ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟‬
‫ﻫـﺮ روز ﻧـﻮار ﻧﻮﺣـﮥ ﮔﻮﺷـﺨﺮاش ”آﻫﻨﮕـﺮان“ و ﺳــﺎﯾﺮ ﻧﻮﺣـﻪﺧﻮاﻧﻬــﺎ را‬
‫ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﻃﺒﻞ ﺟﻨـﮓ ﻣـﯽﮐﻮﺑﯿﺪﻧـﺪ‪ .‬اﺧﺒـﺎر ﺳﺮاﺳـﺮ ﭘﯿـﺮوزی رژﯾـﻢ در‬
‫ﺟﺒﻬﻪﻫﺎی ”ﺣﻖ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﺎﻃﻞ“ ﻫﻢ ﻣﺪام ﺑﺮاه ﺑـﻮد و ﺷـﺐ و روز از ﺑﻠﻨـﺪﮔﻮ ﭘﺨـﺶ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ واﺣﺪ ”ارﺷﺎد“ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ رﻓﺘﻦ ﺑﻪآن ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﺻﺪاﯾﺶ ﺑﺮاﯾﻤﺎن ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ از ﺣﻮادث ﻋﻘﺐ ﻧﺒﺎﺷﯿﻢ‪.‬‬

‫روزﻫﺎ و ﺷﺒﻬﺎی ﻗﻔﺲ‬

‫ﭘﺨﺶ ﻗﺮآن و اذان و اﺧﺒﺎرﮐﻪ از ﺑﻠﻨﺪﮔﻮ ﻫﺮ روز ﻇﻬﺮ ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺷﺪ اﯾﻦ‬
‫ﺣﺴﻦ را داﺷﺖ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻫﻤﻮاره ﺗـﺎرﯾﺦ را ﺑـﺪاﻧﻢ و ﺣـﺴﺎب‬
‫روزﻫﺎﯾﻢ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺧﻮدش اﻣﺘﯿﺎز ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺪت ﺳﮑﻮت ﺑـﻮد‬
‫وﺳﮑﻮت… اﯾﻦ ﺳﮑﻮت اول ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮدش را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽداد ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﯽﻓﻬﻤﯿﺪم‬
‫ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺎراﯾﯽ ﺑﺮای دژﺧﯿﻤﺎن دارد‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪﻣﺮور ﻓﻬﻤﯿﺪم ﮐﻪ ﯾﮏ ﺷـﯿﻮۀ ﻣـﺆﺛﺮ‬
‫ﺷﮑﻨﺠﻪ و ﻓﺸﺎر داﺋﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻐﺰ آدم را ﻣﺨﺘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪” .‬ﺣـﺎﺟﯽ“ ﻣـﯽآﻣـﺪ و‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺧﻮب ﻓﮑﺮﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﻋﻘﻞ ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ اﯾﻦﺟﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دﻧﯿﺎی ﺑﯿﺨﺒﺮی‪ ،‬دﻧﯿﺎی وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ ﺳﺮ ﺑﭽﻪﻫـﺎی دﯾﮕـﺮ ﭼـﻪ‬
‫ﺑﻼﯾﯽ آﻣﺪه؟ ﭼﻪ وﺿﻌﯽ دارﻧﺪ؟ ﺑﺎ ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﮑﻨﻨﺪ؟ ﻣﺎ را ﮐﻪ از اﯾﻦﺟـﺎ‬
‫ﺑﯿﺮون ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد‪ ،‬ﭘﺲ ﭼﺮا اﻋﺪاﻣﻤﺎن ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؟ ﻣﺎدر و ﭘﺪرم ﭼﻪ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ؟‬
‫ﮐﺠﺎ دارﻧﺪ دﻧﺒﺎﻟﻢ ﻣﯿﮕﺮدﻧﺪ؟ و… اﻓﮑﺎرﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪﻣﻐﺰم ﻫﺠﻮم ﻣـﯽآورد و در‬

‫‪145‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫دروﻧﻢ ﻏﻮﻏﺎی ﻋﺠﯿﺒﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﺑﻮد‪ .‬دﻟﻢ ﻣﯽﺧﻮاﺳـﺖ ﺑـﺎ ﮐـﺴﯽ ﺣـﺮف ﺑـﺰﻧﻢ‪ ،‬وﻟـﯽ‬
‫ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺧﻮدم و ﺧـﺪا وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ او ﺣـﺮف ﻣـﯽزدم و ﺑـﺎ او درددل‬
‫ﻣﯽﮐﺮدم و ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮدم و از او ﮐﻤﮏ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﺮا اﺳﺘﻮار ﻧﮕﻬﺪارد و‬
‫ﻧﮕﺬارد ﺳﺮم ﻧﺰد دﺷﻤﻦ ﺧﻢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﺮآن ﮐﻪ روزاﻧﻪ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز از رادﯾﻮ ﭘﺨﺶ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑـﻪدﻗـﺖ ﮔـﻮش‬
‫ﻣﯽﮐﺮدم و در ﺑﺎرۀ ﻣﻌﻨﯽ آن ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم و ﭘﺎﺳـﺨﻢ را ازﺧـﺪا ﻣـﯽﮔـﺮﻓﺘﻢ‪ .‬و‬
‫ﺑﺮای ﻣﺪﺗﯽ آراﻣﺶ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺑﻪاﻧﺪازه ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﻢ آزارم ﻧﻤﯽداد‪ .‬ﭼﺮا اﯾﻦ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ‬
‫ﻟﻌﻨﺘﯽ را ﺑﺎز ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؟ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ را در ﻗﻄﻊ ﮐـﺮدن آدم از دﻧﯿـﺎی‬
‫ﺑﯿﺮون داﺷﺖ و ﺑﯿﺸﺘﺮ آدم را وادار ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺑـﻪدرون ﺧـﻮدش ﺑـﺮود‪ .‬ﺑـﻪاﯾـﻦ‬
‫ﺗﺮﺗﯿﺐ آﻧﻬﺎ ﻣﺎ را از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺣﺲ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﻨـﺎﯾﯽ و ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣـﻞ ارﺗﺒـﺎط ﺑـﺎ‬
‫دﻧﯿﺎی ﺧﺎرج از ﺧﻮد ﻣﺤﺮوم ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﺧﻮدم ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ اﮔﺮ اﯾﻦ ﭼـﺸﻢﺑﻨـﺪ‬
‫ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻣﯽﺷﺪ ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﻦﺟﺎ را ﺻﺪﺳﺎل ﻫﻢ ﺗﺤﻤﻞ ﮐـﺮد اﯾـﻦ ﻟﻌﻨﺘـﯽ اﻋـﺼﺎﺑﻢ را‬
‫ﺧﺮد ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻤﺎز ﮐﻪ ﺑﺮای دﻗﺎﯾﻘﯽ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﻧﺪاﺷـﺘﻢ و ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺴﺘﻢ از‬
‫ﭘﻨﺠﺮه ﺑﺮج ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ را ﺑﺒﯿﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻪآن ﭘﺎﺳﺪاری ﮐﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺑﺮج ﺑﻮد ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐـﺮدم‬
‫و ﺑﻪاو ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺴﻮدﯾﻢ ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺘﯽ ﻣﻮﻗﻊ ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﻫـﻢ ﺑﺎﯾـﺪ ﭼـﺸﻢﺑﻨـﺪ روی ﭼـﺸﻤﻤﺎن ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺪﺗﺮﯾﻦ‬
‫وﺿﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺑﻮدﮐﻪ ﺑﻪﺑﯿﺨﻮاﺑﯽ دﭼﺎر ﺑﺸﻮم‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﻫﺠـﻮم ﺳـﯿﻞآﺳـﺎی‬
‫ﻫﻤﺎن اﻓﮑﺎر و اﯾﻦﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﭼﺸﻢاﻧـﺪازی ﺑـﺮای ﭘﺎﯾـﺎن اﯾـﻦ وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺖ ﺑﺨﻮاﺑﻢ ﺑﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺧـﺴﺘﻪ ﺑـﻮدم و ﺑـﺮای ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻢ دراز ﺑﮑﺸﻢ و ﺑﺨﻮاﺑﻢ ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎ را ﻣﯽﺷـﻤﺮدم‪ ،‬ﺣـﺎﻻ ﮐـﻪ زﻣـﺎﻧﺶ‬
‫رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺨﻮاﺑﻢ ﺑﻪﻫﺮﻃﺮف ﻣﯽﭼﺮﺧﯿﺪم ﻫﻤﺎن ﺗﻮﻧـﻞ ﺗﺎرﯾـﮏ و‬

‫‪146‬‬
‫ﻗﻔﺲ‬

‫ﺑﯽﭘﺎﯾﺎن را ﺑﺪون ﻫﯿﭻ روزﻧﻪﯾﯽ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮدم ﻣﯽدﯾﺪم و ﯾﮏﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﯽدﯾﺪم‬
‫ﺻﺒﺢ ﺷﺪه و روزی دﯾﮕﺮ ﺷﺮوع ﺷﺪه‪ ،‬ﺧـﺪاﯾﺎ‪ ،‬ﺣـﺎﻻ اﯾـﻦ روز را ﺑـﺎ اﯾـﻦ ﻫﻤـﻪ‬
‫ﺧﺴﺘﮕﯽ ﭼﻄﻮر ﺑﻪﺷﺐ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ؟ در ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﯿﻦ ﺷﺒﻬﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﯾﮑـﯽ از ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‬
‫ﻓﺮﯾﺎد زد و ﺣﺮﻓﻬﺎی ﺑﯽرﺑﻄﯽ را ﺑﺎ ﮔﺮﯾـﻪ و ﺧﻨـﺪه ﮔﻔـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﭼﻨـﺪﻣﯿﻦ ﻣـﻮرد‬
‫ﺑﻮدﮐﻪ ﺗﻌﺎدل رواﻧﯽ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪﻫﻢ ﻣﯽرﯾﺨﺖ‪ .‬ﺑﻪﺧﻮدم آﻣﺪم‪” ،‬ﺣـﺎﺟﯽ“ ﺑـﺎ ﺑـﺴﺘﻦ‬
‫ﭼﺸﻢ و ﻓﺸﺎر روی اﻋﺼﺎب و ﻓﮑﺮ و ﺧﯿﺎل‪ ،‬ﻫﻤـﯿﻦ را ﻣـﯽﺧﻮاﻫـﺪ‪ .‬ﻣـﯽﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﻣﺎ را ﺑﻪﻫﻢ ﺑﺰﻧﺪ و ﻣﺎ را درﻫﻢﺑﺸﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎﯾـﺪ ﺳـﻌﯽ ﮐـﻨﻢ ﺷـﺒﻬﺎ ﺑﺨـﻮاﺑﻢ‬
‫وﮔﺮﻧﻪ ﻣﻦﻫﻢ ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل ﺧﻮاﻫﻢ ﺷﺪ‪.‬‬
‫از ﺧﻮدم ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪم‪ ،‬ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪم ﺑﺒﺮم و ﻧﮑـﺸﻢ‪ .‬ﻣـﯽﺗﺮﺳـﯿﺪم ﮐـﺎرم اول‬
‫ﺑﻪزاﻧﻮ زدن در ﻣﻘﺎﺑﻞ دژﺧﯿﻢ و ﺑﻌﺪ ﺑﻪﺧﯿﺎﻧﺖ ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬آﯾﺎ ﻣﻦ ﻫـﻢ ﯾﮑـﯽ از ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات ﻧﻔﺮتاﻧﮕﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﺮای راﺣﺘﯽ و زﻧـﺪه ﻣﺎﻧـﺪن ﺧـﻮد ﺣﺎﺿـﺮﻧﺪ ﻫﻤـﻪ را‬
‫ﺑﻪﮐﺸﺘﻦ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻢ ﺷﺪ؟! ﻧﻪ!… ﺧﺪاﯾﺎ ﻧﻪ! ﺑـﻪﻓﺮﯾـﺎدم ﺑـﺮس! ﻣﮕـﺮ ﺧـﻮدت‬
‫ﻧﮕﻔﺘﻪای ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﻃﺎﻗﺖ اﻓﺮاد ﺑﺮ دوﺷﺸﺎن ﻧﻤﯽﮔـﺬارم؟ ﻣﮕـﺮ ﻧﻤـﯽﺑﯿﻨـﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻃﺎﻗﺘﻢ زﯾﺮ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﻪاﻧﺘﻬﺎ رﺳـﯿﺪه؟ ﻣﮕـﺮ ﺧـﻮدت ﻧﮕﻔﺘـﻪای ﮐـﻪ از رگ ﮔـﺮدن‬
‫ﺑﻪﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮم؟ ﻣﮕﺮ ﻧﮕﻔﺘﻪای ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺮا ﺑﺨﻮاﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﮐﻤﮑـﺸﺎن ﻣـﯽﮐـﻨﻢ؟‬
‫ﭘﺲ ﺧﺪاﯾﺎ ﮐﻤﮑﻢ ﮐﻦ! ﮐﻤﮑﻢ ﮐـﻦ! و ﺑﻌـﺪ اﻧﮕـﺎر آرام ﻣـﯽﮔـﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺑـﻪﺧـﻮدم‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ دروغ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺧﺪا ﮐﻪ ﻇـﺎﻟﻢ ﻧﯿـﺴﺖ‪ ،‬ﻻﺑـﺪ ﻃـﺎﻗﺘﺶ را‬
‫داری‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺗﺎ ﺣﺎﻻ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﮑﺮدهای؟ ﭘﺲ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ؟ ﺗﻮ ﮐﻪ ﻧﻤـﯽﺧـﻮاﻫﯽ ﻣﺜـﻞ‬
‫اﯾﻦ آﺷﻐﺎﻟﻬﺎ ﺑﺸﻮی؟ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺸﻮی؟ ﻧﻪ! ﭘﺲ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺎش! اراده ﮐﻦ! ﺳﻌﯽ ﮐﻦ‬
‫ﺷﺒﻬﺎ ﺑﺨﻮاﺑﯽ! راﻫﺶ را ﭘﯿﺪا ﮐﻦ! دﺷﻤﻦ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻋﺎﺟﺰ ﺑﺸﻮی‪ ،‬ﺗـﺴﻠﯿﻢ‬
‫ﺑﺸﻮی! و ﺗﺎزه ﻣﮕﺮ دﺳﺖ از ﺳﺮت ﺑﺮﻣﯽدارد؟ ﺗﺎ ﺗﻪﺗﻪ ﻟﺠﻨﺰار ﺧﯿﺎﻧﺖ و ﺟﻨﺎﯾـﺖ‬
‫ﻣﯽﺑﺮد‪ .‬و… ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺷﺐ ﮐﻪ ﺷﺪ ﺑﺨﻮاﺑﻢ و ﮔﻔﺘﻢ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدن ﺗﻤﺎم! ﻓﻘﻂ‬

‫‪147‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺑﻪاﯾﻦ ﻓﮑﺮﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﺑﯽ! ﺷﺮوع ﮐﺮدم ﺑﺎ ﺧﻮدم ﺷـﻤﺎره ﮐـﺮدن‪ ،‬از درﺧﺘﻬـﺎی‬
‫ﻣﺤﻠﻤﺎن ﺗﺎ ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎ و ﺷﯿﺸﻪﻫﺎی ﺧﺎﻧﻪﻣﺎن ﮐﻪ ﯾﺎدم ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ ﺗﻌـﺪاد ﭘﻨﺠـﺮهﻫـﺎی‬
‫ﺧﻮاﺑﮕﺎه داﻧﺸﺠﻮﯾﯽ و ﺑﻌﺪ ﺗﻌﺪاد ﺑﺨﺸﻬﺎی ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﮐـﻪ از اول در آنﺟـﺎ ﻫـﺎ‬
‫ﮐﺎر ﮐﺮده ﺑﻮدم‪ .‬ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺷﻤﺮدم و ﻣﯽﺷﻤﺮدم و ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﮐﯽ ﺧﻮاﺑﻢ ﺑـﺮد و‬
‫ﺑﯿﺨﻮاﺑﯽ ﮐﺸﻨﺪه ﺑﻪاﺗﻤﺎم رﺳﯿﺪ‪ .‬ﭘﯿﺮوز ﺷﺪه ﺑﻮدم!‬
‫روز ﺧﯿﻠﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑـﺮای ﮔـﺬران روز و ﮐﻮﺗـﺎه ﺷـﺪن آن‪ ،‬روز را‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮده ﺑﻮدم‪ .‬ﺑﻪﺧﺼﻮص ﮐﻪ ﺻﺒﺢ زود ﻣﺎ را ﺑﯿـﺪار ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﺎﯾـﺴﺘﯽ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ و ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﯿﻢ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺳﺎﻋﺖ ‪6 ،5‬ﺻـﺒﺢ‪ ،‬روز ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﺷـﺮوع‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ از ﺷﺪت ﻓﮑﺮ و ﺣﺮف زدن ﺑﺎ ﺧـﻮدم‪ ،‬ﺧـﺴﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﺪم‪ .‬ﺳـﺮم را‬
‫روی زاﻧﻮﻫﺎﯾﻢ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻢ و ﺧﻮاﺑﻢ ﻣﯽﺑﺮد وﻟﯽ زن ﭘﺎﺳﺪار ﺑﺎ ﺿﺮﺑﻪﯾﯽ ﺑـﻪﺳـﺮم‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ ﻧﺨﻮاب! ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد و ﮔﺎﻫﯽ در ﻫﻤﺎن ﺣـﺎل ﻧﯿـﺰ ﯾـﮏﻣﺮﺗﺒـﻪ‬
‫ﮐﺘﮏ ﻣﯽﺧﻮردی و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﭼﯿﺰ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﯽﺧﺒﺮ از ﻫﻤـﻪ دﻧﯿـﺎ‬
‫در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮدت ﺑﻮدی‪ ،‬ﯾﮏﻣﺮﺗﺒﻪ ﺿﺮﺑﻪﯾﯽ ﻣﺜﻞ ﭘﺘﮏ ﺑﺮ ﺳﺮت ﻓﺮود ﻣﯽآﻣـﺪ و‬
‫ﺳﺮت را ﺑﻪدﯾﻮار ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﯽﮐﻮﺑﯿﺪ! ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﺮقﮔﺮﻓﺘﻪﻫﺎ ﮔﯿﺞ و ﻣﻨﮓ ﺑﻮدی‬
‫و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯽ ﺑﻔﻬﻤﯽ ﮐﻪ ﮐﺠﺎﯾﯽ و ﭼﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﺑﯿﺪن و ﺣﺘـﯽ ﭼـﺮت زدن در ﻃـﻮل روز و ﺷـﺐ ﻗﺒـﻞ از ﺳـﺎﻋﺖ‪12‬‬
‫ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد و ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ ﺟﺮم‪ ،‬ﯾﮏﻣﺮﺗﺒﻪ و ﺑﯽﻫﻮا ﮐﺘﮏ ﻣﯽﺧﻮردی و اﯾﻦ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ‬
‫ﺷﻮک ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﻃﻮری ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﯽ ﮐـﻪ ﺳـﺮت از ارﺗﻔـﺎع دﯾـﻮارهﻫـﺎی‬
‫ﻗﻔﺲ ﮐﻪ ﻧﯿﻢﻣﺘﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣﺪ ﺿﺮﺑﺎت ﮐﺎﺑـﻞ و ﻣـﺸﺘﻬﺎ و‬
‫ﻟﮕﺪﻫﺎی ﭘﺎﺳﺪاران ﻣﺠﺒﻮرت ﻣﯽﮐﺮد ﮐـﻪ ﺳـﺮت را ﺧـﻢ ﮐﻨـﯽ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑـﺮای‬
‫اﻓﺮادی ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﻦ ﻗﺪﺷﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺎ ﺧﻢ ﺷﺪن ﺗﻮام ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓـﺸﺎر‬

‫‪148‬‬
‫ﻗﻔﺲ‬

‫ﺟﺴﻤﯽ را ﻣﻀﺎﻋﻒ ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﻣﻮﻗﻊ ﻏﺬا ﺧـﻮردن ﻫـﯿﭻﮔﻮﻧـﻪ ﺻـﺪاﯾﯽ ﻣﺜـﻞ ﺑﺮﺧـﻮرد ﻗﺎﺷـﻖ‬
‫ﺑﻪﺑﺸﻘﺎب ﻧﺒﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷﻨﯿﺪه ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻗﻔﺲ ﺑﻐﻠﯽ از ﻃﺮﯾﻖ‬
‫ﻣﻮرس زدن ﺷﺪه و ﮐﺘﮏ و ﺷﮑﻨﺠﻪ در راه ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﯿﺸﻪ و در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬آدم در‬
‫اﻧﺘﻈﺎر اﺗﻔﺎق و ﺣﺎدﺛـﻪﯾـﯽ ﺑـﻮد و اﺣـﺴﺎس ﻋـﺪم اﻣﻨﯿـﺖ و ﺗـﺮس از ﯾـﮏ ﺧﻄـﺮ‬
‫ﻏﯿﺮﻣﻨﺘﻈﺮه ﺣﺎﻟﺖ اﺿﻄﺮاب داﺋﻤﯽ در ﻓﺮد اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ﺛﺎﻧﯿﻪﻫﺎ‬
‫ﺑﻪﺳﺎﻋﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم ﺧﺪاﯾﺎ ﺗﺎ ﮐﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﻃﺎﻗﺖ ﺑﯿﺎورم‪.‬‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔـﺮﻓﺘﻢ ﻫـﺮوﻗـﺖ اﺣـﺴﺎس ﮐـﺮدم ﮐـﻪ دارم ﻧﺎﻣﺘﻌـﺎدل ﻣـﯽﺷـﻮم‬
‫ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻃﺮﺣﯽ ﺑﺮای ﺧﻮدﮐﺸﯽ آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﻮدم‪ .‬ﺧﻮدﺳﻮزی ﺑﺎ ﭼﺮاغ‬
‫ﺧﻮراکﭘﺰی‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪزﻧﺎن ﭘﺎﺳﺪار ﺑﻮد ﭼﻮن ﻫﻤﻮاره روﺷﻦ ﺑﻮد ﭘﺲ ﻧﻔـﺖ‬
‫ﻫﻢ داﺷﺖ ﺷﻌﻠﻪ ﻫـﻢ داﺷـﺖ‪ .‬ﻗـﺴﻢ ﺧـﻮرده ﺑـﻮدم ﮐـﻪ ﻗﺒـﻞ از اﯾـﻦﮐـﺎر آن دو‬
‫ﺟﺎﺳﻮس ﮐﺜﯿـﻒ را در ﻫﻤـﺎنﺟـﺎ ﺑـﺎ ﮐﻮﺑﯿـﺪن ﺳـﺮﻫﺎی ﮐﺜﯿﻔـﺸﺎن روی زﻣـﯿﻦ و‬
‫ﺳﻮزاﻧﺪن آﻧﻬﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧﻮدم‪ ،‬ﺑﮑﺸﻢ‪.‬‬
‫”ﺣﺎﺟﯽ“ ﻫﺮروز ﺑﺮای ﭼﮏ دﺳﺘﮕﺎﻫﺶ ﻣﯽآﻣﺪ و ﺑﺮای درﻫﻢﺷﮑـﺴﺘﻦ‬
‫ﻣﺎ ﻟﻐﺰ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺑﻪﻓﺮﯾﺎدﺗﺎن ﻧﻤﯽرﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺴﻌﻮد ﺟﺎﻧﺘـﺎن ﻫـﻢ ﻧﯿـﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻮدﺗﺎن اراده ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ آدم ﺷﻮﯾﺪ‪ .‬در ﻣﻨﻄﻖ دژﺧـﯿﻢ ﻫﻤـﻪ‬
‫ﮐﻠﻤﺎت ﻣﻌﮑﻮس اﺳﺖ‪» .‬اراده ﮐﻨﯿﺪ« ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮﯾﺪ! آدم ﺷﻮﯾﺪ ﻫـﻢ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪﻻﺷﺨﻮر ﺑﺸﻮﯾﺪ! ﺟﺎﺳﻮس وﺗﻮاب ﺑﺸﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫”ﺣﺎﺟﯽ“ ﻫـﺮ روز ﺑﺮاﺳـﺎس ﮔـﺰارش ﺗﻮاﺑﻬـﺎ ﯾـﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ ای ﮐـﻪ ﺧـﻮدش‬
‫داﺷﺖ ﺗﻌﺪادی را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐـﺮد‪ ،‬ﺑﯿـﺮون ﻣـﯽﺑـﺮد و ﮐﺘـﮏ ﻣـﯽزد و دﺳـﺘﻮر‬
‫ﻣﯽدادﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪادی را ﻫﻢ ﮐﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎ ﮔﺰارش ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻤﺎنﺟﺎ‬
‫در ﻗﻔﺲ ﻣﻮرد آزار و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻗﺮار ﻣﯽداد‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺑﯽﺻﺪا ﻣـﯽآﻣـﺪ و ﯾﮑﻤﺮﺗﺒـﻪ‬

‫‪149‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﯾﮏ ﻧﻔﺮ را زﯾﺮ ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﯾﮏدﻓﻌﻪ ﮐﻪ آﻣﺪه ﺑﻮد ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺻـﺪای‬
‫ﯾﮏ ﺿﺮﺑﻪ و ﻫﻤﺰﻣـﺎن ﯾـﮏ ﺻـﺪای ﻫـﻖ و ﺑﺮﺧـﻮرد ﻣﺤﮑـﻢ ﺳـﺮ ﻧﻔﺮﮐﻨـﺎریام‬
‫ﺑﻪدﯾﻮار روﺑﺮو ﺑﻪﮔﻮش رﺳﯿﺪ و ﺑﻌﺪ ﻋﺮﺑﺪه ”ﺣﺎﺟﯽ“ در ﻓﻀﺎ ﭘﯿﭽﯿﺪ ﮐـﻪ ﻓﺤـﺶ‬
‫ﻣــﯽداد و ﻣــﯽﮔﻔــﺖ ﻫﻨــﻮز آدم ﻧــﺸﺪی؟! و‪ ....‬ﻫــﯿﭻ ﺻــﺪاﯾﯽ از ﻧﻔﺮﮐﻨــﺎریام‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻨﯿﺪم‪.‬‬
‫ﯾﮏ روز ﻫﻢ ﻣﻦ ﺳﻮژۀ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻮدم‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن اﺣـﺴﺎس ﮐـﺮدم ﯾـﮏ وزﻧـﮥ‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻪﺳﺮم ﺧﻮرد و اﻧﮕﺎر ﮔﺮدﻧﻢ در ﺳﯿﻨﻪام ﻓﺮورﻓـﺖ‪ ،‬ﮔـﯿﺞ ﺷـﺪم‪،‬‬
‫ﭼﺸﻤﻢ ﺳﯿﺎﻫﯽ رﻓﺖ و ﺑﻌﺪ ﻧﻌـﺮۀ ”ﺣـﺎج داوود“ را ﺷـﻨﯿﺪم ﮐـﻪ ﯾـﮏ ﭼﯿﺰﻫـﺎﯾﯽ‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺸﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﻏﻮلآﺳﺎﯾﺶ ﺑﯽﻫﻮا ﺑﻪﺳﺮم ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﭼﻘﺪر ﺑﯿـﺮﺣﻢ اﺳـﺖ ﭼﻘـﺪر از ﻣـﺎ ﮐﯿﻨـﻪ دارد‪.‬‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺮا ﻟﻪ ﮐﻨﺪ و ﺗﺤﻘﯿﺮم ﮐﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ اﺣﺴﺎس ﻫﺮ‬
‫ﺑﺎر ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻧﮕﯿﺰه ﻣﯽداد‪.‬‬
‫ﭼﻘﺪر از اﯾﻦ ﺗﻮّاﺑﻬﺎ و ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎ ﻣﺘﻨﻔﺮم‪ ،‬اﮔﺮ ﺳﻼح داﺷﺘﻢ ﻗﺒﻞ از ”ﺣـﺎج‬
‫داوود“ ﺟــﻼد‪ ،‬آن ”ﮔــﺸﺘﺎﭘﻮ“ ﯾــﺎ آن ﯾﮑــﯽ دﯾﮕــﺮ را ﻣــﯽﮐــﺸﺘﻢ‪ .‬ﭼــﻮن اﯾــﻦ‬
‫آدمﻓﺮوﺷﺎن ﮔﺰارش ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﻓﻼﻧـﯽ ﺑـﺎ ﻗﻔـﺲ ﺑﻐـﻞ دﺳـﺘﯽ ﺑـﺎ ﺿـﺮﺑﮥ ﻗﺎﺷـﻖ‬
‫ﺑﻪﺑﺸﻘﺎب ﻏﺬا ﻣﻮرس زده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺰارش ﻣﻮﻗﻌﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﮐﻪ ﺣﯿﻦ ﻏﺬا‬
‫ﺧﻮردن آنﻫﻢ ﺑﺎ ﭼﺸﻢﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻗﺎﺷﻖ ﺑﻪﺑﺸﻘﺎب ﺧﻮرده ﺑـﻮد‪ .‬ﯾـﺎ ﺑـﺎ ﺳـﺮﻓﻪ و ﻋﻄـﺴﻪ‬
‫ﻋﻼﻣﺖ داده اﺳﺖ و از اﯾﻦ ﻣﺰﺧﺮﻓﺎت! ﺣﺘﯽ ﻋﻄﺴﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﺑﮑﻨﯿﻢ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ ﺑﻮد ﮔﺎﻫﯽ ﻃﺎﻗﺘﻢ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ وﮐﻼﻓﻪ ﻣـﯽﺷـﺪم! آخ اﯾـﻦ‬
‫ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﻟﻌﻨﺘﯽ! اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮐﺮدم ﻣـﮋهﻫـﺎﯾﻢ در ﭼـﺸﻤﻬﺎﯾﻢ ﻓـﺮو ﻣـﯽرود‪ ،‬دﻟـﻢ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﭼﺸﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﺗﺎ اﺣﺴﺎﺳﺸﺎن ﻧﮑﻨﻢ‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ ﮐﻤﮑﻢ ﮐﻦ! ﺗﻮ ﮔﻔﺘﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪاﻧﺪازه ﻃﺎﻗﺘﻢ ﺑﻪﻣﻦ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﮐﺮده ای! ﭘﺲ اﯾﻦ ﺑﯽﻃﺎﻗﺘﯽ ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫‪150‬‬
‫ﻗﻔﺲ‬

‫ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﺸﮑﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻫﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸـﺴﺘﻪام‪،‬ﻫﻤـﻪ ﺟـﺎﯾﻢ درد‬

‫ﻣﯽﮐﺮد ﭼﻄﻮر ﺑﻨﺸﯿﻨﻢ ﮐﻪ درد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ؟ ﺑﻪﻫﺮ ﻃﺮف ﮐﻪ ﻣـﯽﭼـﺮﺧﻢ اﻧﮕـﺎر‬
‫ﺳﻮزن روی زﻣﯿﻦ رﯾﺨﺘﻪ و ﺑﻪﺗﻨﻢ ﻓﺮو ﻣﯽرود‪ .‬دﺳـﺘﻬﺎﯾﻢ را زﯾـﺮم ﻣـﯽﮔﺬاﺷـﺘﻢ‪،‬‬
‫وﻟﯽ زود ﺧﻮاب ﻣﯽرﻓﺖ و ﻣﻮرﻣﻮر ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر در ﻓﮑﺮ ﺑﻮدم و در دروﻧـﻢ داﺷـﺘﻢ ﻧـﻖ ﻣـﯽزدم ﮐـﻪ اﺣـﺴﺎس‬
‫ﮐﺮدم ﮐﺴﯽ ﺑﺎﻻی ﺳﺮم اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﺳﻼم! ﺻﺪای ﻟﻮس و ﺑﭽﻪﻧﻨـﮥ او را‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪” ،‬ﺷﻌﻠﻪ“ ﺑﻮد ﯾﮏ ﺗﻮاب ﺧـﺎﺋﻦ ﮐـﻪ در”اوﯾـﻦ“ در اﺗـﺎق ﻣـﺎ ﺑـﻮد و اﻻن‬
‫اﯾﻦﺟﺎ ﯾﮑﯽ از ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎی ”ﺣﺎج داوود“ ﺷﺪه ﺑﻮد و ﺣﺎﻻﻫﻢ وﻇﯿﻔﮥ ﮐﺜﯿﻔﺶ در‬
‫ﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﻗﻔﺴﻬﺎ و ﺗﺎﺑﻮﺗﻬﺎ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد‪.‬‬
‫ـ وا! ﻫﻨﻮز ﻧﺸﺴﺘﯽ ؟! در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﻓﮑﺎر ﻗﺒﻠﯽ ﯾﺎدم رﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻟﺒﺨﻨﺪی زدم‬
‫و ﮔﻔﺘﻢ ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺷﮑﺎﯾﺘﯽ داری؟!‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺣﺴﺎﺑﯽ ﮐﻨﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻨـﻮز داره ﻣـﯽﺧﻨـﺪه‪ ،‬واﻗﻌـﺎً‬
‫ﻋﺠﺐ روﯾﯽ داری و رﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ دﯾﮕـﺮ ﻧﺨـﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻨـﺸﯿﻨﯿﻢ‪ ،‬دﺷـﻤﻦ‬
‫ﮐﺜﯿﻒ ﻣﺜﻞ ﻻﺷﺨﻮر ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻻﺷﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺧﺪا ﮐﻤﮑﻢ ﮐﺮد و دﺷﻤﻦ را در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻢ ﻗﺮار داد‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺒﺎرزه اﺳﺖ دﺷﻤﻦ را ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﻓﺮاﻣـﻮش ﮐـﺮد ﯾـﺎ از او‬
‫ﻏﺎﻓﻞ ﺷﺪ وﮔﺮﻧﻪ ﻣﯽﺧﻮری‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻫﻤﻪ ﺟﺎﯾﺖ درد ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﭼـﺸﻢﺑﻨـﺪ اذﯾﺘـﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻧﻖ ﻣﯽزﻧﯽ‪ .‬ﮐﻮر ﺧﻮاﻧﺪهاﯾﺪ ﻻﺷﺨﻮرﻫﺎ!‬
‫ﭼــﺸﻢﺑﻨــﺪم را ﻃــﻮری روی ﭼــﺸﻤﻢ ﺗﻨﻈــﯿﻢ ﮐــﺮدم ﮐــﻪ از ﺑﺎﻻﮐــﻪ ﻧﮕــﺎه‬
‫ﻣﯽﮐﺮدی ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺒﻮدﮐـﻪ ﮐﺎﻣـﻞ روی ﭼـﺸﻢ ﻧﯿـﺴﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ درواﻗـﻊ ﭼـﺸﻤﻬﺎ و‬
‫ﭘﻠﮑﻬﺎﯾﻢ از زﯾﺮ آزاد ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺮاﯾﻢ ﮐﺎﻓﯽ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﺮای ﻧﺸـﺴﺘﻦ ﻫـﻢ ﺷـﯿﻮه‬
‫درآوردم‪ ،‬ژاﮐـــﺖ ﺑـــﺎﻓﺘﻨﯽام!… ﭼـــﺮا زودﺗﺮﺑـــﻪ ﻓﮑـــﺮم ﻧﺮﺳـــﯿﺪ؟ ﻫﻤـــﺎن‬

‫‪151‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫راﮐﻪ ”ﻣﺎﺧﺎﻻ“ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺮم و ﺿﺨﯿﻢ ﺑﻮد آن را روزﻫﺎ زﯾﺮم ﻣﯽﮔﺬاﺷـﺘﻢ و‬
‫ﺷﺒﻬﺎ ﺑﺎﻟﺸﻢ ﺑﻮد واﻗﻌﺎً ﭼـﻪ ﭼﯿـﺰ ﺧـﻮﺑﯽ را ”ﻣﺎﺧـﺎﻻ”ی ﻣﻬﺮﺑـﺎﻧﻢ ﻓﺮﺳـﺘﺎده‪ ،‬اﻧﮕـﺎر‬
‫ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﭼﻪ ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﯾﺪ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫اﺳــﻢ ﺧﺎﻟــﻪام ”ﻣــﺎﻫﯽ“ ﺑــﻮد و ﻣــﺎ ﺑــﺎ ﺗﻠﺨــﯿﺺ اﺳــﻢ او و ﺧﺎﻟــﻪ‪ .‬ﻣــﺎ او‬
‫را ”ﻣﺎﺧﺎﻻ“ ﺻﺪا ﻣﯽزدﯾﻢ‪ .‬او ﺧﺎﻟﮥ ﺑـﺴﯿﺎر ﺧـﻮﺑﻢ ﺑـﻮد و در ﺗﻤـﺎم ﻣـﺪت زﻧـﺪان‬
‫ﺑﺎاﯾﻦﮐﻪ ﺑﻪاو اﺟﺎزۀ ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﯽدادﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﮐﻮﺗـﺎه ﻧﻤـﯽآﻣـﺪ و ﺑـﻪﺟﻠـﻮ زﻧـﺪان‬
‫ﻣﯽآﻣﺪ و ﻫﺮ ﺑﺎر ﺑﺮاﯾﻢ ﭼﯿﺰی ﻣﯽآورد ﻣﺜﻞ ﻫﻤﯿﻦ ژاﮐـﺖ ﻃﻮﺳـﯽ ﮐـﻪ ﺧـﻮدش‬
‫ﺑﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺮاﯾﻢ آورده ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎر در دﻟﻢ از او ﺗﺸﮑﺮ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫ﺻﺪای ﺧﺮتﺧﺮت ﺧﻮردن ﻧـﺎن ﺧـﺸﮏ آﻣـﺪ‪ ،‬دﻗـﺖ ﮐـﺮدم از ﺳـﻤﺖ‬
‫ﭼﭗ ﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮدش اﺳﺖ! ”زﻫﺮه”! ﻫﻤﯿﻦﺟﺎ در ﮐﻨﺎرم ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻮﻗﻊ رﻓﺘﻦ ﺑﻪﻧﻤﺎز‬
‫دﻗﺖ ﮐﺮدم ﮔﻮﺷﮥ ﭼﺎدرش را دﯾﺪم‪ ،‬ﺧﻮدش ﺑـﻮد‪ .‬ﭘـﺲ ”زﻫـﺮه“ ﻫـﻢ ﺑـﻪﻗﻔـﺲ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه‪” .‬ﺣﺎﺟﯽ“ دﺳﺖ از ﺳﺮ او ﺑﺮﻧﻤﯽداﺷﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺻﺪای ﻫﻖ و ﺑﺮﺧـﻮرد‬
‫ﻣﺤﮑﻢ ﺑﻪدﯾﻮار روﺑﺮو ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪاوﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻣـــﺎه رﻣـــﻀﺎن ﺑـــﻮد‪ ،‬ﻧﻤـــﯽداﻧـــﻢ ﭼـــﻪ ﻣـــﺪت ﮔﺬﺷـــﺘﻪ ﺑـــﻮد‪ .‬ﻣﻨﺘﻈـ ـﺮ‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻦ ”ﺣﺎﺟﯽ“ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺑﺮود و ﻓﺎﺗﺤﮥ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻮابﺳـﺎزیاش را ﺑﺨﻮاﻧـﺪ و‬
‫دﻧﺒﺎل ﺷﯿﻮهﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪﺗﺮی ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏ ﺷﺐ ﻣﻮﻗﻊ اﻓﻄﺎر ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻓﺮﯾـﺎد ﯾﮑـﯽ از ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﺑﻠﻨﺪﺷـﺪ و ﺷـﺮوع‬
‫ﺑﻪﺣﺮف زدن ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺮﻓﻬﺎی ﺑﯽرﺑﻂ ﺑﺎ ﮔﺮﯾﻪ و ﮔـﺎه ﺑـﺎ ﺧﻨـﺪه‪ ،‬ﺑـﺎ ﺻـﺪای ﺑﻠﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﻌﺎدل رواﻧﯿﺶ را از دﺳﺖ داده ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﮐﯽ ﺑـﻮد و ﭼـﯽ ﺷـﺪ‪ .‬وﻟـﯽ او را‬
‫ﺑﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﭼﻨﺪﻣﯿﻦ ﻣﻮرد ﺑﻮدﮐﻪ ﺗﻌﺎدل رواﻧﯽ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪﻫﻢ ﻣﯽرﯾﺨﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻦ‬
‫ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻮاﺳﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪” .‬ﺣﺎﺟﯽ“ ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻦ ﭼـﺸﻢ ﻣـﺎ و ﻓـﺸﺎر روی اﻋـﺼﺎب و ﻓﮑـﺮ و‬
‫ﺧﯿﺎل ﻣﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺗﻌﺎدل ﻣﺎ را ﺑﻪﻫﻢ ﺑﺰﻧـﺪ و ﺳـﭙﺲ ﺑـﻪﺧﻮاﺳـﺘﻪاش ﺑﺮﺳـﺪ ﺑﺎﯾـﺪ‬

‫‪152‬‬
‫ﻗﻔﺲ‬

‫ﺣﻮاﺳﻢ ﺑﺎﺷﺪ!‬
‫ﺑﻬﺎر ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻌﺪ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻻ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ‪7‬ﻣﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦﺟﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻨﺪ روزی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺮوﮐﻠﮥ ”ﺣﺎﺟﯽ“ ﭘﯿـﺪا ﻧـﺸﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﺻـﺪای ﭘـﭻﭘـﭻ‬
‫ﺗﻮاﺑﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﺷﺪه ﺑﻮد وﮐﻤﺘﺮﻫﻢ ﺑﻪﭘﺮوﭘﺎی ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﯽﭘﯿﭽﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﯽﺣﻮﺻﻠﻪ ﺑـﻪﻧﻈـﺮ‬
‫ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و دﺳﺖودﻟﺸﺎن ﺑﻪﮐﺎر‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﻤـﯽرﻓـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺣﻮﺻـﻠﻪ و‬
‫دﻗﺖ ﻣﺎ را ﻋﺬاب ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻣﻌﻤـﻮل در ﺑـﺎز و ﺑـﺴﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﺪ و‬
‫ﺻﺪای ﻧﻔﺴﻬﺎ ﻫﻢ ﻣﯽآﻣﺪ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﯾﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﻣﯽروﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏروز ﺻﺒﺢ ﻣﺮا ﺻﺪا زدﻧﺪ و ﺑﯿﺮون ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﺮﺧﻼف ﺗـﺼﻮرم ﮔﻔﺘﻨـﺪ‬
‫ﻣﻼﻗﺎت داری‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ‪7‬ﻣﺎه ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﺑﯿﭽﺎرهام آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪاﺗﺎق ﻣﻼﻗﺎت رﻓـﺘﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺸﺖ ﺷﯿﺸﻪ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﭘﺎﺳﺪار ﮐﻨﺎر آﻧﻬﺎ و ﯾﮏ ﭘﺎﺳﺪار ﮐﻨﺎر ﻣﻦ‪ .‬ﭘﺪرم‬
‫ﺑﺎ دﯾﺪن ﻣﻦ دﯾﮕﺮ ﻃﺎﻗﺖ ﻧﯿﺎورد و ﺷﺮوع ﺑﻪﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﻣـﺎ ﻣـﺎدرم زن ﻣﺤﮑﻤـﯽ‬
‫ﺑﻮد و ﺧﻮدش را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻔـﺘﻢ ﮔﺮﯾـﻪ ﻧﮑﻨﯿـﺪ ﻣـﻦ ﺣـﺎﻟﻢ ﺧﻮﺑـﺴﺖ و ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﯿﻢ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺷﻤﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺪرم ﮐﻤﺎﮐﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ و ﻣـﺮا ﻧﮕـﺎه ﻣـﯽﮐـﺮد و ﮔﺮﯾـﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻓﻬﻤﯿﺪم ‪7‬ﻣﺎه دوﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدهاﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﻫﻤـﻪ ارﮔﺎﻧﻬـﺎی رژﯾـﻢ ﺷـﮑﺎﯾﺖ‬
‫ﮐﺮدهاﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﻣﻼﻗﺎت ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺪر و ﻣﺎدرﻫﺎی زﯾـﺎدی ﻫـﻢ ﻫـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻫﻨﻮز از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﯾﺸﺎن ﺑﯽﺧﺒﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻓﺎﺻﻠﻪﯾﯽ ﮐﻪ ﻫـﺮ دو‬
‫ﭘﺎﺳﺪار ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ دﺳﺘﻢ ﺑﻪﭘﺪرم ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪﺧﻮد ﻣـﺴﻠﻂ ﻧـﺸﺪه ﺑـﻮد ﻋﻼﻣـﺖ‬
‫ﭘﯿﺮوزی را ﻧﺸﺎن دادم‪ ،‬ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﺑﺮق زد‪ ،‬ﺑﻪاو ﺧﻨﺪﯾـﺪم و او ﻟﺒﺨﻨـﺪ زد‪ .‬ﮔﻔـﺘﻢ‬
‫ﺑﺮاﯾﻢ ﻧﮕﺮان ﻧﺒﺎش! ﻣﻦ دﯾﮕـﺮ ﺑﭽـﻪ ﻧﯿـﺴﺘﻢ و ﻓﻘـﻂ ﻧـﺎراﺣﺘﯽ ﺷـﻤﺎ ﻣـﺮا ﻧﺎراﺣـﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﻣﻮﺿﻮع اداﻣﻪدار اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺑـﺮاﯾﻢ‬
‫ﻣﺴﺠﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ وﮔﺮﻧﻪ ﭼﺮا ﻣﻼﻗﺎت دادﻧﺪ؟‬

‫‪153‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺷﮑﺴﺖ ﻗﻄﻌﯽ دﺳﺘﮕﺎه ”ﺗﻮابﺳﺎزی“‬

‫ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﻨﺪ را از ﻣﺤﻞ ﻧﻤﺎز ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﮐﺮدم ﻣـﯽدﯾـﺪم ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﺳﺎﮐﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ و ﺑﻌﻀﯽ ﻗﻔﺴﻬﺎ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻓﮑـﺮ ﮐـﺮدم ﮐـﻪ ﺑـﺰودی ﺑـﻪﻣﺤـﻞ‬
‫ﺟﺪﯾﺪی ﻣﻨﺘﻘﻠﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏروز در ﺣﺎل و ﻫﻮای ﺧﻮدم ﺑﻮدم و داﺷﺘﻢ ﺻﻒ ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎی رﯾﺰی‬
‫را ﮐـﻪ ﮐﻨــﺎر دﯾــﻮار در ﺣﺮﮐــﺖ ﺑﻮدﻧــﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﺷــﺎ ﻣــﯽﮐــﺮدم ﻣﺜــﻞ ﻫــﺮ روز ﺗﻤــﺎم‬
‫رﻓﺖوآﻣﺪ وﮐﺎرﺷﺎن را از زﯾﺮ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻢ‪7 .‬ﻣﺎﻫﯽ ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ ﺑـﺎ‬
‫آﻧﻬﺎ آﺷﻨﺎ ﺷﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺗﻌﺪادی ازآﻧﻬﺎ را ﻣﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﻢ و ﻣـﯽﺷـﻮد ﮔﻔـﺖ ﺑـﺎ‬
‫آﻧﻬﺎ دوﺳﺖ ﺷﺪه ﺑﻮدم و ﺧﻠﻖ و ﺧﻮﯾﺸﺎن دﺳـﺘﻢ آﻣـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﯿﺶ از ﻫـﺮ ﭼﯿـﺰ‬
‫ﻋﻼﻗـﮥ ﻋﺠﯿﺒــﯽ ﺑــﻪﻣﮕــﺲ داﺷــﺘﻨﺪ و وﻗﺘــﯽ ﯾﮑــﯽ ﮔﯿﺮﺷــﺎن ﻣــﯽآﻣــﺪ در ﻟﺤﻈــﻪ‬
‫ﺑﻪﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﺧﺒﺮ ﻣﯽدادﻧـﺪ و دﺳـﺘﺠﻤﻌﯽ ﺑـﻪﺟـﺴﺪ ﻣـﺮده ﯾـﺎ ﻧﯿﻤـﻪﺟـﺎن او ﺣﻤﻠـﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺠﺎﻟﺶ ﻧﻤﯽدادﻧﺪ ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ اول ﺳﺮش را ﺟﺪا ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪﻻﻧـﻪ‬
‫ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ﺑﻌﺪ دﺳﺖ و ﭘﺎ و آﺧﺮﺳﺮ ﺗﻨﮥ ﮔﻨﺪۀ او را‪ .‬وﻟﯽ ﭘﺮﻫﺎی ﻇﺮﯾﻒ او را ﮐـﻪ‬
‫ﺟﺪا ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ و ﺑـﻪ ﻣﺤﻠـﯽ دورﺗـﺮ از درِ ﻻﻧـﻪﺷـﺎن ﺑـﺮده و دور‬
‫ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺮﻣﯽﮔﺸﺘﻨﺪ وآنﺟﺎ ﮐﻮﻫﯽ از ﭘﺮ ﻣﮕﺲ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨـﻮز از‬
‫اﯾﻦﮐﺎر آﻧﻬﺎ ﺳﺮ درﻧﯿﺎورده ﺑﻮدم ﺷﺎﯾﺪ ﭘﺮ ﻣﮕﺲ ﺧﻮﺷﻤﺰه ﻧﺒـﻮد ﯾـﺎ ﺷـﺎﯾﺪ ﺳـﻔﺖ‬
‫ﺑﻮد و ﯾﺎ…‪ .‬درﺣﺎل ﻓﮑﺮﮐﺮدن ﺑﻪﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﮐﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﻮدم ﮐـﻪ ﺻـﺪای ﻧﻔـﺲ و‬
‫ﺑﻌﺪ ”ﺳﻼم“ ﻣﺮدی ﻧﺎآﺷﻨﺎ را از ﺑﺎﻻی ﺳﺮم ﺷﻨﯿﺪم‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﮐﯽ ﻫﺴﺘﯽ؟ ﮔﻔﺖ ﭼﺮا‬
‫ﺟﻮاب ﺳﻼم ﻧﻤﯽدﻫﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﯽ ﻫﺴﺘﯽ؟ ﮔﻔﺖ ﯾﮏ ﺑﻨﺪهﺧـﺪا! ﻓﻬﻤﯿـﺪم ﯾـﮏ‬
‫آﺧﻮﻧﺪ ﯾﺎ ﭘﺎﺳﺪار و ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺄﻣﻮر ﺟﺪﯾﺪی اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ درﺑﯿﺎورم ﮐﻪ‬
‫ﮐﯿﺴﺖ ﺿﻤﻨﺎً دﯾﮕﺮ ﺑﺮاﯾﻢ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﻤﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﺑﺎ اوﺗﻨﻈـﯿﻢ آراﻣـﯽ داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻢ و ﯾﺎ ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎب ﭼﯿﺰی را ﺑﮑﻨﻢ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﺎ آﻣﺪهاﯾﻢ ﮐﻪ وﺿـﻌﯿﺖ ﺷـﻤﺎ‬
‫‪154‬‬
‫ﻗﻔﺲ‬

‫را ﺑﺮرﺳﯽ ﺑﮑﻨﯿﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ درﺧﻮاﺳﺘﯽ ﻧﮑﺮدهام‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﻮﯾﻠﺶ‬

‫ﻧﻤﯽﮔﯿﺮم و ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺎ او ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻢ‪،‬ﮔﻔﺖ ﺧﻮاﻫﺮ‪ ،‬اﯾﻦﮐﺎرﻫﺎ را ﺑﻪﺣﺴﺎب‬
‫اﺳﻼم ﻧﮕﺬارﯾﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻢ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺑﻪﺣﺴﺎب اﺳﻼم ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪاﯾﻢ وﮔﺮﻧﻪ اﯾﻦﺟـﺎ‬
‫ﻧﺒﻮدﯾﻢ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻧﻔﻬﻤﯿﺪ ﭼﯽ ﮔﻔﺘﻢ‪ .‬اداﻣﻪ داد ﻣﻦ آﻣﺪهام وﺿـﻌﯿﺖ ﺷـﻤﺎ را‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺑﻪدﻓﺘﺮ آﻗﺎی ﻣﻨﺘﻈـﺮی ﺷـﮑﺎﯾﺎﺗﯽ ﺷـﺪه‪ ،‬اﻻن آﻣـﺪهام ﮐـﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿـﺪ‬
‫ﭼﻪﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟ وﭼﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ دارﯾﺪ؟ از ﺳﺆال ﻣﺴﺨﺮه او ﺧﻨﺪهام ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻪاوﮔﻔﺘﻢ آﻗﺎ ﭼﺸﻤﺎن ﻣﻦ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﭼـﺸﻤﻬﺎی ﺷـﻤﺎ ﮐـﻪ اﻟﺤﻤـﺪﷲ ﺑـﺎز اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺧﻮدت ﮐﻪ داری ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ‪ ،‬از ﻣﻦ دﯾﮕﺮ ﭼﺮا ﺳﺆال ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ﺑﯽزﺣﻤﺖ ﺑﺮوﯾـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﺣﺮﻓﯽ ﻧﺪارم‪ ،‬وﺿﻌﻢ ﻫﻢ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ! و ﺳﺮم را ﭘﺎﯾﯿﻦ آوردم او‬
‫ﻫﻢ ﯾﮏ ”ﺧﺪاﺣﺎﻓﻆ ﺧﻮاﻫﺮ!“ ﮔﻔﺖ و رﻓﺖ‪.‬‬
‫آنﭼﻪ راﮐﻪ ﻻزم ﺑﻮد ﺑﻔﻬﻤﻢ‪ ،‬ﻓﻬﻤﯿﺪه ﺑﻮدم و دﯾﮕﺮ ﻧﻤـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻢ ﺑـﺎ آن‬
‫آﺧﻮﻧﺪ ﺣﺮﻓﯽ ﺑﺰﻧﻢ‪ .‬ﮐﻢﮐﻢ ﻣﺤﻞ ﻗﻔﺴﻬﺎ را ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮏروز ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻫﻤﻪ‬
‫ﻣﺎ را ﺟﻤﻊ ﮐﺮده و ﺑﻪاﺗﺎﻗﯽ در واﺣﺪ‪ 3‬ﺑﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﻧـﺎم آن اﺗـﺎق را ﻗﺮﻧﻄﯿﻨـﻪ ﮔﺬاﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻧــﺪ ﯾــﺎ ﺧــﻮد ﻣــﺎ ﮔﺬاﺷــﺘﻪ ﺑــﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻤــﯽداﻧــﻢ! ﻣﻌﻠــﻮم ﺑــﻮد ﮐــﻪ اﯾــﻦﺟــﺎ ﻫــﻢ‬
‫ﻗﻔﺴﻬﺎی ”ﺣﺎﺟﯽ“ ﺑﺮاه ﺑﻮده‪ ،‬وﻟﯽ اﻻن ﺗﺨﺘـﻪﻫـﺎ را ﺟﻤـﻊ ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻬـﯽ‬
‫ﻣﺤﻞ ﻧﻤﺎزﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺘﻮﻫﺎی ﺳﺮﺑﺎزی درﺳﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻫﻨﻮز ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد و ﻫﻤـﯿﻦ ﻧـﺸﺎﻧﻪ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ‬
‫از در ﮐﻪ وارد ﺷﺪﯾﻢ ﯾﮏ راﻫﺮوی ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺳـﺮوﯾﺲ‬
‫ﻗﺮار داﺷﺖ ﺑﻌﺪ وارد ﻣﺤﻮﻃﻪ اﺗﺎق ﺷﺪﯾﻢ‪ .‬اﺗـﺎق ﻧـﺴﺒﺘﺎً ﺑـﺰرگ و ﻣـﺴﺘﻄﯿﻠﯽ ﺑـﻮد‬
‫ﯾﮏ ﭘﻨﺠﺮه ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺰرگ ﻫﻢ در دﯾﻮار ﺳﻤﺖ راﺳﺖ اﺗﺎق ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪﯾـﮏ ﺑﺎﻏﭽـﻪ‬

‫‪155‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺑﺎز ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫وارد ﺷﺪم‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ .‬ﻫﻤﮥ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧﮕﺎه ﺳﺮﯾﻊ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺒﯿﻨﻢ از آﺷﻨﺎﻫﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪” .‬اﻋﻈﻢ“ و ﺗﻌـﺪادی از ﺑﭽـﻪﻫـﺎی‬
‫ﺑﻨﺪ‪ 7‬ﮔﻮﺷﮥ اﺗﺎق ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﺑﻪﺳﻤﺖ آﻧﻬﺎ دوﯾﺪم و ﺳﺮاغ ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﻫﻤﯿﻦﻃـﻮر‬
‫آرام و ﻗﺮار ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪” .‬اﻋﻈﻢ“ ﮐـﻪ آرام ﮔﻮﺷـﻪﯾـﯽ ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑـﻮد ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣـﻪ‬
‫ﯾﮏدﻗﯿﻘﻪ ﺑﻨﺸﯿﻦ و دﻧﺪان روی ﺟﮕﺮ ﺑﮕﺬار ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ! ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺷـﺪم‬
‫دارم اﺿﺎﻓﯽ ﺷﻠﻮغ ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﻫﻨﻮز ﺷـﺮاﯾﻂ و ﻣﺤـﯿﻂ ﺟﺪﯾـﺪ ﺑﺮاﯾﻤـﺎن ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻤﯽ آرام ﮔﺮﻓﺘﻢ‪ .‬وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻨﺪ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺣﺎﻟـﺖ ﺑﻬـﺖ و‬
‫ﺳﮑﻮت و ﯾﮏ ﺣﺎﻟﺖ ﻏﯿﺮﻋﺎدی وﺟـﻮد داﺷـﺖ‪ .‬ﺗﻌـﺪادی از ﺑﭽـﻪﻫـﺎی ”واﺣـﺪ‬
‫ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ را ﺑﻪآنﺟﺎ آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ رواﻧﯽ ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ در ﻗﺮﻧﻄﯿﻨـﻪ ﻓﻬﻤﯿـﺪم‬
‫ﮐﻪ ”ﺷﮑﺮ“ ﻧﯿﺰ در ”واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ ﺑﻮده‪ ،‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ آنﺟﺎ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﻮده ﮐﻪ ﻫﻤﻪ‬
‫رواﻧﯽ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪” .‬ﭘﺮوﯾﻦ“ ﺑﻪﻣﺤﻞ ﻧﻤﺎز رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽآﻣﺪ و از آن ﺗـﻮ‬
‫داﺷﺖ ﺑﻪاﻓﺮاد ﺑﺪوﺑﯿﺮاه ﻣﯽﮔﻔﺖ ”رﮐﺴﺎﻧﺎ“ دﺧﺘﺮ ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ راه ﻣﯽرﻓـﺖ و‬
‫ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺎ ﺧﻮدش ﺣﺮف ﻣﯽزد و ﻣﺪام ﻣﯽﮔﻔﺖ »ﻣﻦ ﺳﮓ ﻫﺴﺘﻢ! ﻣـﻦ‬
‫ﺧﺮﻫﺴﺘﻢ«‪” .‬ﻓﺮﯾﺪه“ ﻓﻘﻂ ﺑﻪﺧﻮدش ﻓﺤﺶ ﻣـﯽداد و ﮔﺮﯾـﻪ ﻣـﯽﮐـﺮد و ﺳـﺎﻋﺘﻬﺎ‬
‫روﺑـــﻪدﯾـــﻮار ﻣـــﯽﻧﺸـــﺴﺖ‪” .‬ﻣﻨـــﺼﻮره“ ﻫـــﻢ ﺑـــﻮد‪ .‬ﺑـــﻪﻃـــﺮﻓﺶ رﻓـــﺘﻢ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ”ﻣﻨـﺼﻮره!“ ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﺑـﺎ وﺣـﺸﺖ ﺑـﻪﺳـﻤﺖ ﻣـﻦ ﺑﺮﮔـﺸﺖ و ﻧﺸـﺴﺖ و در‬
‫ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ دﺳﺘﺶ را ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻣﻦ ﺑﻪﺣﺎﻟﺖ اﯾﻦﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮش‬
‫را ﺑﻪﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽداد و در ﺣﺎﻟـﺖ ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﻋﻘـﺐﻋﻘـﺐ ﻣـﯽرﻓـﺖ‪،‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ »ﻣﻨﺼﻮره ﻣﻨﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ« وﻟﯽ او ﺑﺎ ﮔﺮﯾﻪ و وﺣـﺸﺖ ﺑﯿـﺸﺘﺮی از ﻣـﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻦ دﯾﮕﺮ ﺟﻠﻮ ﻧﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺧﺪاﯾﺎ! ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺑﺮای آﻧﻬﺎ اﻓﺘﺎده؟ ﭼـﺮا آﻧﻬـﺎ‬

‫‪156‬‬
‫ﻗﻔﺲ‬

‫ﻫﻤﻪ ﺣﺎﻟﺖ رواﻧﯽ دارﻧـﺪ؟ آﻧﻬـﺎ از ﻣﺤـﻞ ﻣﺮﻣـﻮز و وﺣـﺸﺘﻨﺎﮐﯽ ﺑـﻪاﺳـﻢ واﺣـﺪ‬
‫ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در را ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﺧﻮاﻫﺮ ﻻﻏﺮ را ﮐﻪ ﻣﺎﻧﺘﻮ ﺳﺮﻣﻪﯾﯽ و ﻣﻘﻨﻌﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪه‬
‫ﺑﻮد وارد ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و رﻓﺘﻨﺪ او ﺟﻠﻮ آﻣﺪ و وﺳﻂ اﺗﺎق ﺑﺎ ﻗﯿﺎﻓﻪﯾﯽ ﺑﻬﺖزده و‬
‫ﭼﺸﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪروﺑﺮو ﺧﯿﺮه ﺷﺪه ﺑﻮد اﯾﺴﺘﺎد‪ .‬ﯾﮏ ﻗﺮآن ﮐﻮﭼﮏ را ﻫـﻢ درﺑﻐـﻞ‬
‫ﻣﯽﻓﺸﺮد‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ و وﺣﺸﺖ ﮔﻔﺖ‪” :‬ﻓﺮزاﻧـﻪ”!‪ ،‬ﭼـﺮا اﯾـﻦﻃـﻮری ﺷـﺪه و‬
‫ﯾﺎدم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد ﮐـﻪ او از ﺑﭽـﻪﻫـﺎی ﻗـﺪﯾﻤﯽ ”ﻗـﺰل“ و ﺧـﻮاﻫﺮ‬
‫ﻣﺴﺌﻮﻟﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ اﻋﺘﻤﺎد ”ﺣﺎﺟﯽ“ را ﺟﻠﺐ ﮐﺮده و ﺳﭙﺲ از زﻧﺪان ﻓـﺮار ﮐـﺮده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ او را ﻣﺠﺪداً دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮده و زﯾـﺮ ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﺑـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﺣـﺎﻻ او را‬
‫آورده ﺑﻮدﻧﺪ اﯾﻦﺟﺎ‪ .‬رواﻧﯽ و ﺑﻬﺖزده و ﺳﺎﮐﺖ‪ .‬او اﺻﻼً ﺣﺮف ﻧﻤﯽزد‪ .‬ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ‬
‫در ﯾﮏ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎد ﯾﺎ ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ ﮔﺎه ‪17‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺪاوم! ﻋﺠﯿﺐ ﺑـﻮد ﺑـﺪون‬
‫ﻏﺬا‪ ،‬آب ﯾﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪدﺳﺘﺸﻮﯾﯽ‪ ،‬ﺑﺎ دﯾـﺪن او واﻗﻌـﺎً ﻗﻠـﺐ آدم از درد ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺖ‬
‫ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻔﻬﻤﯿﺪ ﺑﺎ او ﭼﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﭼـﻮن ﺧـﻮدش ﻫـﻢ دﯾﮕـﺮ ﻗـﺎدر‬
‫ﺑﻪﺑﯿﺎن و ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫از ﺑﭽ ـﻪﻫــﺎی ﺑﻨــﺪ‪” ،7‬ﺳــﭙﯿﺪه“ ‪”،‬ﻣــﺮﯾﻢ“‪” ،‬ﭘــﺮوﯾﻦ“‪” ،‬اﻋﻈــﻢ“ و ”زﻫــﺮه‬
‫ﭼﺎوﺷﯽ“آنﺟﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬زﻫﺮه را دوﺑﺎره ﺻـﺪا ﮐﺮدﻧـﺪ و ”ﺣـﺎﺟﯽ“ﮐﻤﺎﮐـﺎن ﺑـﻪاو‬
‫ﻓﺸﺎر ﻣﯽآوردﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺪﺗﺎ او آزادش ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻗﻮام ”زﻫﺮه“ ﺣﺰباﻟﻠﻬﯽ ﺑﻮدﻧﺪ و‬
‫ﻓﺸﺎر ﻣﯽآوردﻧﺪ و ”زﻫﺮه“ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺟﺮم ﺳﯿﺎﺳﯽ دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ﻫـﯿﭻ دﻟﯿﻠـﯽ‬
‫ﺑــﺮای اداﻣـﮥ زﻧــﺪان او ﻧﺪاﺷــﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗــﻀﺎد ”ﺣــﺎﺟﯽ“ اﯾــﻦ ﺑــﻮد ﮐــﻪ ﻧﻤــﯽﺗﻮاﻧــﺴﺖ‬
‫ﺑﻪﺣﺰباﻟﻠﻬﯽﻫﺎ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺑﯿﺮون ﻫﻮادار ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﻧﺒﻮده‪ ،‬زﯾﺮ ﭼﻨﮕﺎل‬
‫او ﻫــﻮادار ﺷــﺪه اﺳــﺖ و ﻟــﺬا ﺗﻤــﺎم ﺗﻼﺷــﺶ ﺷﮑــﺴﺘﻦ ”زﻫــﺮه“ ﺑــﻮد‪ ،‬اﻣــﺎ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ‪” .‬زﻫﺮه“ ﮔﻔﺖ وﻗﺘﯽ در ﻗﻔﺲ ﺑﻮدﯾﻢ ”ﺣﺎﺟﯽ“ اول ﻣﺮا ﺑﺮد ﺑﯿﺮون و‬

‫‪157‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﮔﻔﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﯽ وﮔﺮﻧﻪ آنﻗﺪر ﻣﯽزﻧﻤﺖ ﮐﻪ ﺑﻤﯿﺮی‪” ،‬زﻫﺮه“ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﻣﻦ ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ! ﺣﺘﯽ اﻃﻼﻋـﺎت ﺳـﻮﺧﺘﻪ ﻫـﻢ ﺑﻬـﺖ‬
‫ﻧﻤــﯽدﻫـﻢ‪ .‬ﯾــﮏ ﮐﻠﻤــﻪ ﻫــﻢ ﻧﻤــﯽﻧﻮﯾــﺴﻢ‪ .‬ﻫــﺮ ﮐــﺎری دﻟــﺖ ﻣــﯽﺧﻮاﻫــﺪ ﺑﮑــﻦ‬
‫و ”ﺣـﺎﺟﯽ“ ﮐــﻪ ﺑــﻪﺷــﺪت ﮐﻼﻓــﻪ ﺷــﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬او را ﺑــﻪﺷــﺪت ﮐﺘــﮏ ﻣــﯽزﻧــﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ”زﻫﺮه“ ﻫﻢﭼﻨﺎن در زﯾﺮ دﺳﺖوﭘﺎی ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﺑﯿﺮﺣﻢ ”ﺣﺎﺟﯽ“ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزﻧﺪ‬
‫و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ اﮔﺮ ﻣﺮدی و راﺳﺖ ﻣﯽﮔﯽ دﺳﺘﻬﺎ و ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﻢ را ﺑﺎز ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨـﯿﻢ‪،‬‬
‫ﮐﯽ ﮐﯽ را ﻣﯽزﻧﺪ؟ ﺗﺮﺳﻮی ﮐﺜﺎﻓﺖ! ”ﺣﺎﺟﯽ“ واﻗﻌﺎً دﯾﮕﺮ ﻣﺴﺘﺄﺻﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد و‬
‫ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ”زﻫﺮه“ ﻗﻬﺮﻣﺎن را از ﻫﻤﺎن ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ آزاد ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻌﺪﻫﺎ او را در‬
‫ﺑﯿﺮون زﻧﺪان دﯾـﺪم‪” .‬زﻫـﺮه“ ﻣـﺪﺗﯽ ﭘـﺲ از آزادی وﻗﺘـﯽ ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺖ ﺑـﺮای‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻪﻋﺮاق ﺑﯿﺎﯾﺪ در راه‪ ،‬ﻣﻔﻘﻮد ﺷﺪ و ﻫـﯿﭻ اﺛـﺮی از او ﺑـﻪدﺳـﺖ‬
‫ﻧﯿﺎﻣﺪ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎً رژﯾﻢ او را دﺳﺘﮕﯿﺮ و ﺷﻬﯿﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫در ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ از ﺑﭽﻪﻫﺎی ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺖ ﺑﻨﺪ‪ 7‬ﮐﻪ ”ﺣﺎﺟﯽ“ ﺑﻪﻗﻔﺲ ﺑﺮده ﺑﻮد‪،‬‬
‫ﻓﻘﻂ ‪4‬ﻧﻔﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮده و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﺑﻪﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻔﺮات ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ در‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﻫﻢ ﮐﺴﯽ از ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﻣﺎرﮐﺴﯿﺴﺘﻬﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﺗﻮاب ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﻧﻔﺮات ﻣﻘﺎوم‪” ،‬ﺷﻬﻨﺎز“ ﺑﻮد ﮐﻪ داﻧﺶآﻣﻮز ﺑـﻮد و از ”اوﯾـﻦ“ ﺑـﺎ‬
‫ﻫﻢ ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻔﺖ‪” ،‬ﺣﺎﺟﯽ“ اﯾﻦ اواﺧﺮ ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺴﺘﺄﺻﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺣﺘﯽ آﻣﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﻣﺎ ‪4‬ﻧﻔﺮ ﮔﻔﺖ ﻓﻘﻂ اﻟﮑﯽ دوﻻ و راﺳﺖ ﺑﺸﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ ﻣﻦ‬
‫ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﯽﺑﺮم وﻟﯽ ﻣﺎ ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدﯾﻢ‪ .‬اﯾﻨﻬﺎ زﻧﺎن ﻣﺒﺎرز و ﺑﺎﺷﺮاﻓﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺴﺌﻮل ﺣﺮف و ﻋﻤﻠﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﯿﻤﺖ آن را ﻫﻢ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫‪158‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫”واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“‬

‫ﺑﯿﻤﺎران رواﻧﯽ‬
‫روزﻫﺎی ﺳﺨﺘﯽ در ﭘﯿﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﯿﻤﺎران رواﻧـﯽ ﻋﺮﺻـﻪ را ﺑـﺮ ﻫﻤـﻪ ﺗﻨـﮓ‬
‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﮑﻨﺠﮥ ﺟﺪﯾﺪی ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ ،‬ﯾـﮏ ﺷـﮑﻨﺠﮥ‬
‫روﺣﯽ ﺟﺪﯾﺪ‪” .‬ﻓﺮﯾﺪه“ راه ﻣﯽرﻓﺖ و ﺑﻪﻫﻤـﻪ ﻓﺤـﺶ ﻣـﯽداد و ﺑـﻪﺧـﻮدش ﻫـﻢ‬
‫ﻓﺤــﺶ ﻣــﯽداد‪ ،‬ﮔــﺎﻫﯽ ﻫــﻢ ﺧــﻮدش را ﻣــﯽزد‪ .‬اﯾــﻦ از ﻣﺤــﺼﻮﻻت ”واﺣــﺪ‬
‫ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ ﺑﻮد‪ .‬زﻧﺪاﻧﯽ را ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺻﺤﻨﻪﺳـﺎزی ﺑـﻪاو ﻣـﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ‬
‫ﻓﻼﻧﯽ ﺗﺮا ﻟﻮداده و او ﮔﻔﺖ ﺗﻮ اﯾﻦﮐﺎرﻫﺎ را ﮐﺮدهای )ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﻫﻢ دروغ ﺑﻮد(‬
‫و آنﻗﺪر ﺷﮑﻨﺠﻪ را اداﻣﻪ ﻣﯽدادﻧﺪ ﺗﺎ او ﺑﺎورﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺮف ﺣﻘﯿﻘﺖ دارد و‬
‫دوﺳﺘﺶ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮده و اﯾـﻦ دروﻏﻬـﺎ را ﻋﻠﯿـﻪ او ﺳـﺮﻫـﻢ ﮐـﺮده اﺳـﺖ و از او‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮدش ﻫﻢ راﺟﻊ ﺑﻪﻧﻔﺮات دﯾﮕـﺮ ﺑﮕﻮﯾـﺪ و ﺑﻨﻮﯾـﺴﺪ و آنﻗـﺪر‬
‫ﺷــﮑﻨﺠﻪ ﻣــﯽﮐﺮدﻧــﺪ ﺗــﺎ از او ﻫــﻢ ﭼﯿﺰﻫــﺎﯾﯽ درﺑﯿﺎورﻧــﺪ و ﺑﻌــﺪ ﺧــﻮد او را و‬
‫ﺑﻪاﺻﻄﻼح اﻋﺘﺮاﻓﺎﺗﺶ را وﺳﯿﻠﮥ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر روی دﯾﮕﺮان ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌـﺪ آﻧﻬـﺎ‬
‫‪159‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫را ﺑﺎ ﻫﻢ روﺑﺮو ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و… ﺑﻪاﯾﻦ ﺻﻮرت ﯾـﮏ ﻋـﺪماﻋﺘﻤـﺎد و ﻧﻔـﺮت ﺑـﯿﻦ‬

‫ﺧﻮد زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﯽآوردﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺣﺘﯽ از ﻧﮕـﺎه ﮐـﺮدن‬
‫ﺑﻪﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﮔﺎﻫﯽ ﯾﮑﯽ را ﺑﻪﺷﺪت ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﮕﻮﯾﺪ آﯾﺎ دﯾﮕﺮی ﺑﻪاو ﻧﮕﺎه ﮐﺮد ﯾﺎ ﻧﻪ؟ آﯾﺎ ﺳﻼم ﮐﺮد ﯾﺎ ﻧﻪ؟ ﺑﻪاﯾﻦ ﺟﻬـﺖ آﻧﻬـﺎ‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ رو ﺑﻪدﯾﻮار ﻣﯽﻧﺸﺴﺘﻨﺪﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﮑﻨﻨﺪ ﺗﺎ زﯾﺮ ﺷـﮑﻨﺠﻪ ﺑﺮوﻧـﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ را ”ﺷﮑﺮ“ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪.‬‬
‫”ﻓﺮﯾﺪه“ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻓﺤﺶ ﻣﯽداد و اﻋﺼﺎب ﻫﻤﻪ را ﺧﺮاب ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮏروز ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺣﺮﻓﯽ راﺟﻊ ﺑﻪ”ﻣـﺴﻌﻮد“ زد‪ .‬اﯾـﻦ ﭼﯿـﺰ ﺟﺪﯾـﺪی ﺑـﻮد و او ﺗـﺎ‬
‫ﺑﻪﺣﺎل اﯾﻦﮐﺎر را ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ”ﺷﻬﯿﻦ ﺟﻠﻐﺎزی“ ﭘﺮﯾﺪ و ﯾﻘﻪ او را ﮔﺮﻓـﺖ‬
‫و ﺗﮑﺎﻧﺶ داد‪” .‬ﻓﺮﯾﺪه“ ﺳﺎﮐﺖ ﺷﺪ‪” ،‬ﺷﻬﯿﻦ“ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺻﻮرت او را ﻣﯿﺎن دو‬
‫دﺳﺖ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺧﻮب ﮔﻮش ﮐﻦ ﮐـﻪ ﭼـﯽ ﻣـﯽﮔـﻢ‪ .‬دﯾﻮاﻧـﻪای‬
‫ﺑﺎش‪ ،‬ﺑﺮﯾﺪهای ﺑﺎش‪ ،‬ﻣﺮﯾﻀﯽ ﺑﺎش‪ ،‬ﻫﺮﭼـﯽ ﻣـﯽﺧـﻮاﻫﯽ ﺑـﺎش‪ ،‬ﺑـﻪﺧـﻮدت ﻫـﻢ‬
‫ﻣﯽﺗﻮﻧﯽ ﻓﺤﺶ ﺑـﺪی‪ ،‬وﻟـﯽ اﮔـﺮ ﯾـﮏدﻓﻌـﮥ دﯾﮕـﺮ اﺳـﻢ ”ﻣـﺴﻌﻮد“ را ﺑﯿـﺎوری‬
‫ﻣـــﯽﮐـــﺸﻤﺖ! ﺧـــﻮب ﻓﻬﻤﯿـــﺪی؟!« او ﺑـــﻪﻋﻼﻣـــﺖ ﻗﺒـــﻮل ﺳـــﺮ ﺗﮑـــﺎن داد‬
‫و ”ﺷﻬﯿﻦ“ رﻫﺎﯾﺶ ﮐﺮد و ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻓﻘﻂ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ”ﺷﻬﯿﻦ“ را ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻪﺷﺪت ﮐﺘﮏ زدﻧـﺪ‪”.‬ﺷـﻬﯿﻦ‬
‫ﺟﻠﻐﺎزی“ را در ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺷﯿﺮ ﻣﯽﻏﺮﯾﺪ و ﺑـﺴﯿﺎر ﺟـﺪی ﺑـﻮد او ﻧﯿـﺰ‬
‫ﻣﺎﻫﻬﺎ در ﻗﻔﺲ ﺑﻮد ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ از ﺑﻨﺪ‪ 8‬ﺑﻪﻗﻔﺲ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﺷـﺪه ﺑـﻮد‪” .‬ﺷـﻬﯿﻦ“ در‬
‫ﺟﺮﯾــﺎن ﻗﺘــﻞﻋــﺎم ﺳــﺎل‪ 67‬اﻋــﺪام ﺷــﺪ و در ﺗﻤــﺎم اﯾــﻦ ﺳــﺎﻟﻬﺎ ﻧﯿــﺰ در ﺑﻨــﺪﻫﺎی‬
‫ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ ”اوﯾﻦ“ زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫”ﻓﺮﯾـــﺪه“ ﺑﻌـــﺪ از آن ﺑﺮﺧـــﻮرد ”ﺷـــﻬﯿﻦ“ دﯾﮕـــﺮ ﻫـــﯿﭻوﻗـــﺖ راﺟـــﻊ‬
‫ﺑﻪ”ﻣﺴﻌﻮد“ ﭼﯿﺰی ﻧﮕﻔﺖ و ﺣﻮاﺳﺶ در ﻣﻮرد ﺗﺬﮐﺮی ﮐﻪ ﺑﻪ او داده ﺷﺪه ﺑـﻮد‪،‬‬

‫‪160‬‬
‫»واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ«‬

‫ﺟﻤﻊ ﺑﻮد‪.‬‬
‫”ﺷﻮراﻧﮕﯿﺰ ﮐﺮﯾﻤﯽ“ ﻫﻢ در ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ ﺑﻮد‪ .‬اول او را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﭼﻮن ﻗﺒﻞ از‬
‫زﻧﺪان ﮐﻪ او را دﯾﺪه ﺑﻮدم دﺧﺘﺮی ﺟﻮان و ﮐﻢﺳﻦوﺳﺎل ﺑﻮد‪ ،‬وﻟـﯽ اﻻن ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﺣﺪود ‪3‬ﺳﺎل‪ ،‬اﻧﮕﺎر ‪30‬ﺳـﺎل ﭘﯿـﺮ ﺷـﺪه ﺑـﻮد و زن ﻣـﺴﻨﯽ ﺑـﻪﻧﻈـﺮ ﻣـﯽرﺳـﯿﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﯽ ﮔﻮدرﻓﺘﻪ و ﻗﺎﻣﺘﯽ ﺧﻤﯿﺪه‪ ،‬ﯾﮏ دﺳﺘﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻻ ﻧﻤﯽآﻣﺪ و ﺑﯽ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮏروز ”ﺣـﺎﺟﯽ“ ﺑـﻪﻗﺮﻧﻄﯿﻨـﻪ آﻣـﺪ و ﻣﺜـﻞ ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﻣﺰﺧﺮﻓـﺎﺗﯽ ﮔﻔـﺖ‪،‬‬
‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﮔﻔﺖ ﺧﺎﻧﻢ دﮐﺘﺮ ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ ”ﺷﻮری“ ﺧﺎﻧﻢ؟ و ﻣﻦ ﯾﮏﻣﺮﺗﺒﻪ ﯾﺎدم آﻣﺪ‬
‫اﯾﻦ زن ﻣﺴﻦ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺷﻮراﻧﮕﯿﺰ داﻧﺸﺠﻮی ﭘﺰﺷﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏﺑﺎر ﻫﻢ ﺑـﻪﺧﺎﻧـﮥ‬
‫ﻣﺎ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﯽ ”ﺣﺎﺟﯽ“ رﻓﺖ ﮔﻔﺘﻢ ”ﺷﻮراﻧﮕﯿﺰ“ ﺧـﻮدت ﻫـﺴﺘﯽ؟ ﺟـﻮاب‬
‫ﻣﺜﺒﺖ داد‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﭘﺲ ﭼﺮا ﻧﮕﻔﺘﯽ؟ ﻟﺒﺨﻨﺪی زد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ رژﯾﻢ روی‬
‫آﻧﻬﺎ ﺣﺴﺎس ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮای اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ آﻧﻬﺎ زﯾﺮ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻧﺠﻮﺷﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫـﺎ ﻣـﯽﺧﻮاﺳـﺘﻨﺪ ﺑـﺎ‬
‫آﻧﻬﺎ ﮔﺮم ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﻦ اﻋﺪاﻣﯽ ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ ﻋﻠﻨـﺎً ﺑـﺎ ﻣـﻦ ﺗﻤـﺎس‬
‫ﻧﮕﯿﺮی!‬
‫”ﺷﻮراﻧﮕﯿﺰ“ زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎی وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ رژﯾﻢ ﺑﻮد و دﺳﺘﺶ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐـﻪ‬
‫روزﻫﺎی ﻣﺘﻤﺎدی ﻗﭙﺎﻧﯽ آوﯾﺰاﻧﺶ ﮐـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ از ﮐﺘـﻒ دررﻓﺘـﻪ و ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر‬
‫ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﻧﯿﻤﻪﻓﻠﺞ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ وﺿﻌﯿﺖ‪” ،‬ﺷﻮراﻧﮕﯿﺰ“ ﺑﺮاﺳـﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣـﮥ‬
‫ﮐﺎرﮔﺮی‪ ،‬ﮐﺎرﻫﺎی ﺑﻨﺪ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد و ﻧﻤﯽﮔﺬاﺷﺖ ﮐـﺴﯽ ﺑـﻪﺟـﺎی او و در‬
‫ﻧﻮﺑﺖ او ﮐﺎرﮔﺮی ﺑﺪﻫﺪ و ﺑﺎ ﯾﮏ دﺳﺖ ﻫﻤﮥ ﮐﺎرﻫﺎ را اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽداد‪ .‬آراﻣـﺶ‬
‫ﻋﺠﯿﺒﯽ داﺷﺖ و ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﻧﺴﺮد ﺑـﻮد و”ﺣـﺎﺟﯽ“ ﺑـﻪاﯾـﻦ دﻟﯿـﻞ روی او ﺣـﺴﺎس‬
‫ﺑﻮدﮐﻪ ﻋﻠﯽرﻏﻢ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺷـﮑﻨﺠﻪ‪” ،‬ﺷـﻮراﻧﮕﯿﺰ“ ﻫـﻢﭼﻨـﺎن ﻣﻐـﺮور و ﺧﻮﻧـﺴﺮد‬

‫‪161‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪” .‬ﺷﻮراﻧﮕﯿﺰ“ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪﺑﻨﺪﻫﺎی ﻋﺎدی ﻧﯿﺎﻣﺪ و ﻫﻤﻮاره در ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ‬

‫ﺑﻮد و ﺑﺎﻻﺧﺮه در ﻗﺘﻞﻋﺎم‪ 67‬اﻋﺪام ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏروز آﺧﻮﻧﺪی ﺑﻪ ﻧﺎم اﻧﺼﺎری ﺑﻪ ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ آﻣـﺪ و ﮔﻔـﺖ ﻣـﺎ از ﻃـﺮف‬
‫آﻗﺎی ﻣﻨﺘﻈﺮی ﺑﺮای ﺑﺮرﺳﯽ وﺿﻌﯿﺖ زﻧﺪاﻧﻬﺎ آﻣﺪهاﯾﻢ‪ .‬ﺷﮑﺎﯾﺎﺗﯽ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﮐﺎرﻫﺎی ﺧﻮدﺳﺮاﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ و ”اﻣﺎم“ اﻃﻼع ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و…‬
‫او آﺷﮑﺎرا و وﻗﯿﺤﺎﻧﻪ دروغ ﻣﯽﮔﻔـﺖ‪ ،‬ﺧـﻮد ﺧﻤﯿﻨـﯽ ﺟـﻼد ﺣﮑﻤﻬـﺎی‬
‫اﻋﺪام را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﺮد و ﺧﻮدش دﺳﺖ ﺑﺎز ﺑﻪﻫﻤﻪ ﺑﺎزﺟﻮﯾـﺎن و ﺟﻼداﻧـﺶ داده‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺎن و ﻣﺎل و ﻧﺎﻣﻮس ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺑﺮای آﻧﻬﺎ ﺣﻼل اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎﻻ اﯾﻦ آﺧﻮﻧﺪ‬
‫ﻓﺮﯾﺒﮑﺎر ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺎ را رﻧﮓ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮد ﺑﺎ ﯾـﮏﻣـﺸﺖ ﺣـﺰباﻟﻠﻬـﯽ‬
‫ﻧﻔﻬﻢ ﻃﺮف اﺳﺖ‪ .‬او اداﻣﻪ داد ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﺑﭽﻪﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﯽﺧـﻮاﻫﯿﻢ ﺷـﻤﺎ‬
‫را آزاد ﮐﻨﯿﻢ ﻣﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﻤﺎ ﻓﻘﻂ دﺳﺖ ﺑﻪﺳﻼح ﻧﺒﺮﯾـﺪ وﮔﺮﻧـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ اﻻن‬
‫ﻣﮕﺮ ﻣﺮدم ﺑﻪ”اﻣﺎم“ ﻓﺤﺶ ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ؟ ﮐﯽ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﮐﺎر دارد ﺷﻤﺎ ﻓﻘـﻂ ﺳـﻼح را‬
‫زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺬارﯾﺪ! ﯾﮑﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﯾﺎدم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻗﺎ ﺑﺒﺨـﺸﯿﺪ! ﮐـﺪام‬
‫ﯾﮏ از ﻣﺎ ﺳﻼح داﺷﺘﻪ ﮐﻪ اﻻن ﺑﺎﯾﺪ زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺬارﯾﻢ؟‬
‫آﺧﻮﻧﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﯿﻢ ﺧﯿﻠﯽ از ﺷﻤﺎ ﺟﺮم اﯾﻦﻃﻮری ﻧﺪاﺷﺘﻪاﯾﺪ و‬
‫ﻫﻤﯿﻦﻫﺎ را دارﯾﻢ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬و ﺧﻼﺻـﻪ ﻣﻨﺒـﺮش را اداﻣـﻪ داد‪ .‬ﻣـﺎ ﻣﺘﻮﺟـﻪ‬
‫ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺗﻀﺎدﻫﺎی دروﻧﯽ رژﯾﻢ درراﺑﻄﻪ ﺑﺎ زﻧﺪان اﺳﺖ و ﺑﻪﺧـﺼﻮص ﺑﻌـﺪ از‬
‫اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎی اﺣﻤﻘﺎﻧﻪﯾﯽ ﮐﻪ در زﻧﺪان ﮐﺮدهاﻧﺪ و ﻧﺘﯿﺠﻪﯾﯽ ﻫـﻢ ﻧـﺪاده و ﺑﻌـﺪ از‬
‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻃﯽ اﯾﻦ ﻣﺪت ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﻤﻨﻮعاﻟﻤﻼﻗﺎت ﺑﻮدﻧﺪ و درﻧﺘﯿﺠﻪ اﻋﺘﺮاﺿـﺎت‬
‫و ﻓﺸﺎر ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺪن ﻣﺴﺄﻟﻪ… ﺣﺎﻻ اﯾﻦ ﺷﮑﺎف ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه و‬
‫آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ اﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﺑﻪﺟﺎن ﻫﻢ اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫”ﻣﺮﯾﻢ ﻣﺤﻤﺪی ﺑﻬﻤـﻦآﺑـﺎدی“ را روزی ﺻـﺪا ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬وﻗﺘـﯽ ﺑﺮﮔـﺸﺖ‬

‫‪162‬‬
‫»واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ«‬

‫ﺧﯿﻠـﯽ ﺧﻮﺷـﺤﺎل ﺑــﻮد و از ﺧﻮﺷـﺤﺎﻟﯽ ﺑﭽــﻪﻫـﺎ را ﺑﻐـﻞ ﮐــﺮده و ﻣـﯽﭼﺮﺧﺎﻧــﺪ‪،‬‬

‫ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ ﭼﻪ ﺧﺒﺮه؟ ﮔﻔﺖ ﺑﻪﻣﻦ ﻋﻔﻮ ﺧﻮرده؟ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪﯾﻢ و ﮔﻔﺘـﯿﻢ‬
‫ﯾﻌﻨﯽ آزاد ﻣﯽﺷﻮی؟ ﮔﻔﺖ ﻧﻪ ﺑﺎﺑﺎ‪،‬اﺑﺪم ﺷﺪ ‪15‬ﺳﺎل! ﻣﺎﮐﻪ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪه ﺑـﻮدﯾﻢ‪،‬‬
‫ﮔﻔﺘﯿﻢ اﯾﻦﮐﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻧﺪارد! ﮔﻔﺖ‪ :‬واﻗﻌﺎً ﺷﻤﺎ ﻓﮑﺮﮐﺮدهاﯾﺪ ﻣﻦ اﯾﻦﻗﺪر ﺳﺎده‬
‫ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺧﯿﺎل ﮐـﻨﻢ اﯾﻨﻬـﺎ آزادم ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ؟ ﺑﻌـﺪ ﻫـﻢ ﺑـﻪﺧـﺎﻃﺮ اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع‬
‫ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﺸﻮم؟! ﻧﻪ ﺑﺎﺑﺎ! ﻓﻘﻂ ﺑﻪ”ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ“ و ﺑﻘﯿﮥ اﯾـﻦ آﺷـﻐﺎﻟﻬﺎ ﻓﮑـﺮ ﮐﻨﯿـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﺮﯾﺪن ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺣﺎﻻ ﺗﻮی ﭘﻮزﺷﺎن ﻣﯽﺧﻮرد‪” .‬ﻣﺮﯾﻢ“ ﻫـﻢ در ﺟﺮﯾـﺎن‬
‫ﻗﺘﻞﻋﺎم‪ 67‬اﻋﺪام ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺣﺪود دوﻣﺎه ﮐﻪ در ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ ﺑﻮدﯾﻢ در اواﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‪ 63‬ﺑـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﺮا در ﯾﮏ دﺳﺘﮥ‪10‬ﻧﻔﺮی ﻣﺠﺪداً ﺑﻪﺑﻨﺪ‪ 7‬ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﯾـﺎدم ﻧﯿـﺴﺖ ﭼـﻪ‬
‫زﻣﺎﻧﯽ از روز ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﻣـﺸﺘﺎق ﺑـﻮدم وارد ﺑﻨـﺪ ﺑـﺸﻮم و دوﺳـﺘﺎن ﻫـﻢﺑﻨـﺪم را‬
‫ﺑﺒﯿـــﻨﻢ‪” ،‬ﮔـــﺸﺘﺎﭘﻮ“ و ﻫـــﻢﭘـــﺎﻟﮑﯽاش ”ﻃـــﺎووس“ ﻧﯿـــﺰ اﯾـــﺴﺘﺎده ﺑﻮدﻧـــﺪ‪.‬‬
‫ﻗﯿﺎﻓﮥ ”ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ“ واﻗﻌﺎً دﯾﺪﻧﯽ ﺑﻮد‪ .‬دﻟﻢ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺟﻠﻮﯾﻢ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﯾﮏ‬
‫ﻣﺸﺖ ﻧﺜﺎر آن ﺻﻮرت ﮐﺮﯾﻬﺶ ﻣﯽﮐﺮدم وﻟﯽ او ﻓﻬﻤﯿﺪه ﺑﻮدﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺟﻠـﻮ ﻣـﺎ‬
‫ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬وارد ﺑﻨﺪ ﺷﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻫﺠﻮم آوردﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺗﻌﺪادﺷﺎن ﮐﻤﺘـﺮ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮد و ”ﻋﺎﺗﻘﻪ“ و ”ﻣﺮﯾﻢ“ و ”ﻋﻄﯿـﻪ“ ﻣﺎﻣـﺎﻧﯽ ﻫـﻢ ﻧﺒﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺑـﻪﺑﺎﺑـﻞ ﻣﻨﺘﻘـﻞ‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﺎ را درآﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﯿﻠﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ را ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ ﺑﻪﺑﻨﺪ‪8‬‬
‫و ﺗﻌﺪادی را ﻫﻢ ﺑﻪﺳﺎﯾﺮ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﺑﺮدهاﻧﺪ‪” .‬زﻫﺮا“ ﯾﮑﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ آﻣﺪ و درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ‬
‫ﻣﺮا ﺑﻐﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﮔﺮﯾـﻪ ﻣـﯽﮐـﺮد ﮔﻔـﺘﻢ ﭼـﺮا ﮔﺮﯾـﻪ ﻣـﯽﮐﻨـﯽ؟ ﮔﻔـﺖ ﭼـﺮا‬
‫اﯾﻦﻃﻮری ﺷﺪی؟ در آﯾﻨﻪ ﺧﻮدم را ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم‪ ،‬دﯾﺪم رﻧﮕﻢ ﺑـﻪﺧـﺎﻃﺮ اﯾـﻦ ﮐـﻪ‬
‫‪9‬ﻣﺎه آﻓﺘﺎب ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﺳﻔﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﻻﻏﺮ ﻫﻢ ﺷﺪه ﺑـﻮدﯾﻢ‬
‫ﯾﮏدﺳﺘﻪ از ﻣﻮﻫﺎﯾﻢ ﻫﻢ در ﺟﻠﻮ ﺳﻔﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﮐـﯽ اﺗﻔـﺎق اﻓﺘـﺎده‬

‫‪163‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﺷﮑﻞ ”اﯾﻨﺪﯾﺮا ﮔﺎﻧﺪی“ ﺷﺪهای! ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل ﺑﺎ ﻫﻤـﮥ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‬
‫روﺑﻮﺳﯽ و ﺷﻮﺧﯽ و ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻣﯽﮐـﺮدﯾﻢ‪ .‬ﯾﮑـﯽ از ﺑﭽـﻪﻫـﺎی ﺳـﺎری آﻣـﺪ و‬
‫ﮔﻔﺖ ”ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ“ و دارودﺳﺘﻪاش ﻣﺪام ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑـﻪزودی دوﺳـﺘﺎن‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺘﺎن را در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿـﺪ و ﺷـﺎﯾﻊ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎﻫﺎ ﺑﺮﯾـﺪهاﯾـﺪ و‬
‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺪام زﯾﺮ ﭘﺎی ﻣـﺎ را ﺧـﺎﻟﯽ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ وﻟـﯽ ﻣـﺎ ﻣـﯽداﻧـﺴﺘﯿﻢ ﮐـﻪ ﺷـﻤﺎ‬
‫ﻧﻤﯽﺑﺮﯾﺪ و ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮّاﺑﻬﺎ و ﺟﺎﺳﻮﺳﻬﺎ دﯾﮕﺮ ﮐﺮﮐﺮی ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﻣﻮﺿﻌﺸﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮد و‬
‫اﯾــﻦ‪ ،‬ﺑــﻪﺧــﺎﻃﺮ ﺗــﻀﺎدﻫﺎ و ﺷــﮑﺎﻓﯽ ﺑــﻮد ﮐــﻪ در ادارۀ زﻧــﺪان و ﺑــﻪﻋﻠــﺖ ﻫﻤــﺎن‬
‫ﺣﺮﻓﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻣﺜﺎل آﺧﻮﻧﺪ اﻧﺼﺎری ﻣﯽزدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪه ﺑﻮد و ﻓﻌﻼً ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ‬
‫ﻋﻠﯿﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻮد و ﮐﺴﯽ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﺸﺎن ﻧﺒﻮد و ﻣﻘﺎﻣﺎت رژﯾﻢ ﻫـﻢ ﺗﻤـﺎم اﯾـﻦ ﮐﺎرﻫـﺎ را‬
‫ﺑﻪﮔﺮدن آﻧﻬـﺎ اﻧﺪاﺧﺘـﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺧﻮدﺷـﺎن را درﺑﺒﺮﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻮاﺑﻬـﺎ ﺗـﺮس‬
‫ﺟﺪیﺗﺮی ﻫﻢ ﮐﻪ داﺷﺘﻨﺪ از ﺧﻮد زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﯽداﻧـﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺧﯿﺎﻧﺖ آﻧﻬﺎ ﭼﻪ ﺧﻮﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ رﯾﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﺗﺮس را ﺑﯿﺶ ازﻫﺮﮐﺲ ﺧﻮد ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ و ﺟﻼدﻫﺎ داﺷﺘﻨﺪ ﺣﺘﯽ ”ﺣﺎج‬
‫داوود“ و ”ﻻﺟـــﻮردی“ ﺟـــﻼد در زﻧـــﺪان زﻧـــﺪﮔﯽ ﻣـــﯽﮐﺮدﻧـــﺪ و ﺑﯿـــﺮون‬
‫ﻧﻤــﯽرﻓﺘﻨــﺪ‪”.‬ﺣــﺎج داوود“ زن و ﺑﭽــﻪاش را ﻫــﻢ ﺑــﻪزﻧــﺪان آورده و در آنﺟــﺎ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﻫﺎ ﺣﺘﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻨﯽ ﮐﻪ زﯾﺮ اﻋﺪام ﺑﻮدﻧﺪ ﺑـﺪون‬
‫ﻧﻘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ اﯾﻨﻬﺎ اﯾﻦﻗﺪر در وﺣﺸﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﺣﺎل ﺗﻮاﺑﻬﺎ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫در ﺑﻨـــﺪ‪ 7‬ﻧﺎﮔﻬـــﺎن ﭼـــﺸﻤﻢ ﺑـــﻪ”ﻣـــﺎدر ﻣﻌـــﺼﻮﻣﻪ“ اﻓﺘـــﺎد‪ ،‬اﺷـــﺘﺒﺎه‬
‫ﻧﻤﯽﮐﺮدم‪” ،‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ اﯾﻠﺨﺎﻧﯽ“ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﻮدش ﺑﻮد‪ .‬ﺧﯿﻠﯽ ﻻﻏﺮﺗﺮ ﺷﺪه و ﭼﻬﺮهاش‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪﻃﺮﻓﺶ رﻓﺘﻢ و او را در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﺑﯽاﺧﺘﯿﺎر دﺳﺘﻢ را‬

‫‪164‬‬
‫»واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ«‬

‫ﺑﻪﭘﺸﺖ‪ ،‬ﺑﻪﺳﻤﺖ ﮔﯿﺴﻮان ﺑﺎﻓﺘﻪاش ﺑﺮدم‪ .‬وﻟﯽ اﺛﺮی ﺑﻪﺟﺰﯾﮏ ﻣﻮی ﺑﺎﻓﺘﻪ ﻧـﺎزک‬
‫و ﮐﻮﺗﺎه ﻧﺒﻮد ﮔﻔﺘﻢ ﭘﺲ ﻣﻮﻫﺎﯾﺖ ﮐﻮ؟ او ﺑﺎ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﮕﺎﻫﻢ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ وﻟـﺶ‬
‫ﮐﻦ! ﻣﻮ ﺑﻪﭼﻪ دردم ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦﻫﺎﯾﻤﺎن رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟـﯽ ﺧﯿﻠـﯽ ﻏﻤﮕـﯿﻦ‬
‫ﺑﻪﻧﻈﺮم ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ .‬ﻓﺮﺻﺖ اداﻣﮥ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﺸﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺐ ﺷﺪ‪،‬ﮐﻤﺎﮐﺎن داﺷﺘﯿﻢ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و”ﮔﺸﺘﺎﭘﻮ“ ﻣـﺪام‬
‫ﻣﺎ را ﻣﯽﭘﺎﯾﯿﺪ و زﯾـﺮ ﻧﻈـﺮ داﺷـﺖ‪ .‬وﻗﺘـﯽ ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑـﻮدم و ﺑـﺎ ”ﺟﻤﯿﻠـﻪ“ ﺻـﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدم‪” ،‬ﻃﺎووس“ ﻫﻤﺎن آﺷﻐﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪﻗﻔـﺲ‬
‫و ﺗﺎﺑﻮت و ”واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ ﺑﻮد ﺑﺎ ﭘﺮروﯾﯽ آﻣﺪ ﮐﻨﺎرﻣﺎن ﻧﺸﺴﺖ و ﮔﻔﺖ ﺳﻼم‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ! ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮﺑﻪ؟ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ او را ”ﮔـﺸﺘﺎﭘﻮ“ ﻓﺮﺳـﺘﺎده ﺗـﺎ ﺟﺎﺳﻮﺳـﯽ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ زﻫﺮﻣﺎر‪ ،‬ﻋﻮﺿﯽ! ﮐﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﯿﺎﯾﯽ و ﺑﺎ ﻣﻦ ﺣﺮف ﺑﺰﻧﯽ آﺷـﻐﺎل؟! ﮔـﻮرت‬
‫را ﮔﻢ ﮐﻦ! ﻣﺜﻞ ﻣﻮش ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و رﻓﺖ‪” .‬ﺟﻤﯿﻠﻪ“ ﮔﻔﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﭼﺮاﮔﻔﺘﯽ؟ ﻓﺮدا‬
‫ﻣﯽﺑﺮﻧﺖ ﺑﻨﺪ ‪ ،8‬ﮔﻔﺘﻢ ازﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑـﺮوم ﺑﻨـﺪ‪ 8‬ﭼـﻮن ”ﺷـﮑﺮ“ آنﺟﺎﺳـﺖ‪.‬‬
‫راﺳﺘﺶ دﯾﮕﺮ زﯾﺎد ﺣﺴﺎب ﮐﺘﺎب ﻧﻤﯽﮐﺮدم و ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﻬﻢ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﮕﺮ ﭼـﻪ ﺑﻼﯾـﯽ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ از آنﭼﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﻪﺳﺮﻣﺎن آوردﻧﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﯿﺎورﻧﺪ؟‬
‫ﻓﺮدا در ﻫﻮاﺧﻮری ﭘﯿﺶ ”ﻣﺎدر ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ رﻓﺘﻢ و ﺑﺎ ﻫﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬
‫در ﻣﯿﺎن ﺻﺤﺒﺘﺶ و ﺿﻤﻦ ﻧﺸﺎن دادن ﻋﮑﺴﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻃﯽ اﯾﻦ ﻣﺪت ﺑﺮاﯾﺶ آﻣﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﭘﺴﺮ ﮐﻮﭼﮑﺶ راﮐﻪ ﺑﺰرگ ﺷﺪه ﺑـﻮد ﻧـﺸﺎﻧﻢ داد و ﮔﻔـﺖ ﻋﮑـﺲ‬
‫ﻣﺎل ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ از ﻣﺮﮔﺸﻪ!‪ ...‬ﻓﮑﺮﮐﺮدم اﺷﺘﺒﺎه ﺷـﻨﯿﺪهام‪ ،‬ﮔﻔـﺘﻢ ﻣـﺎدر ﻗﺒـﻞ از‬
‫ﭼﯽ؟ ﺑﺎ آراﻣﺶ اداﻣﻪ داد‪ :‬ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﺸﻮ‪ ،‬اﯾـﻦ ﻫﻤـﻪ از ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﺑﭽـﻪﻫـﺎی ﻣـﺮدم‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ اﯾﻨﻬﺎ اﻋﺪام ﺷﺪﻧﺪ‪” ،‬ﮐﺒﺮی”‪” ،‬ﻓﺎﻃﯽ”‪” ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪ”‪” ،‬ﻧﺎﻫﯿﺪ“ و‪ ...‬ﭘﺴﺮ ﻣﻦﻫﻢ‬
‫ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺧﻮﻧﺶ ﮐﻪ رﻧﮕﯿﻦﺗﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬او را ﻫﻢ درواﻗﻊ ﺧﻤﯿﻨﯽ ﮐﺸﺖ‪.‬‬
‫”ﻣﺎدر ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدﮐﻪ ﭘﺴﺮش ﺣﯿﻦ ﺑـﺎزی در ﺧﺎﻧـﻪ‪ ،‬از ﺑـﺎﻟﮑﻦ‬

‫‪165‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﭘﺮت ﺷﺪه و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮای اﯾﻦﮐﻪ ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﺒﺎﺷﻢ ﻣﻮﺿـﻮع ﺻـﺤﺒﺖ را‬
‫ﻋﻮض ﮐﺮد و ﻋﮑﺲ دﯾﮕﺮی ﻧﺸﺎﻧﻢ داد‪ .‬ﭼﻘﺪر ﺻﺒﻮر و ﺑﺎوﻗﺎر ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﯾﮏﻧﻔﺮﮐﻪ ﻗﺒﻼً او را ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم ﻧﺰدﯾﮏ ﻣـﺎ روی ﭘﻠـﻪﻫـﺎی ﻫﻮاﺧـﻮری‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬دﺧﺘﺮی ﻗﺪﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭼﻬﺮهﯾﯽ ﮔﻨـﺪﻣﮕﻮن‪ ،‬از ﻣـﻦ ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﺗـﻮ ﻫﻨﮕﺎﻣـﻪ‬
‫ﻫﺴﺘﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ آره! ﮔﻔﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎر ﺑﻮدی؟ ﮔﻔـﺘﻢ آره‪ ،‬ﻣـﺮا ازﮐﺠـﺎ ﻣـﯽﺷﻨﺎﺳـﯽ؟‬
‫ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﺣﺮف زدن و ﺣﺮﮐﺎﺗﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ .‬ﻗﺒﻼً ”ﺷﮑﺮ“ ﺑﺮاﯾﻢ از ﺗﻮ ﺧﯿﻠﯽ ﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﯿﻦ ﻫﻤﺎن ﮐﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻫﺴﺘﯽ‪ .‬ﻣﻦ ”ﻣﯿﻨﺎ“ ﻫﺴﺘﻢ«‪ .‬ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪم و‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ﺗﻮ ﺑﺎ”ﺷﮑﺮ“ ﺑـﻮدی؟ ﮐـﯽ؟ ﮐﺠـﺎ؟ او آرام ﮔﻔـﺖ ﺣـﺎﻻ ول ﮐـﻦ! اﺻـﺮار‬
‫ﮐﺮدم‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﺑﺒﯿﻦ‪ ،‬وﺿﻊ ﻣﻦ زﯾـﺎد ﺧـﻮب ﻧﯿـﺴﺖ‪ ،‬روی ﻣـﻦ ﺧﯿﻠـﯽ ﺣـﺴﺎﺳﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮدت ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ ﺑﺎ ﻣﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ زﯾﺎد ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﯽ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ اﺷـﮑﺎﻟﯽ ﻧـﺪارد‪،‬‬
‫ﺧﻮاﻫﺶ ﻣﯽﮐﻨﻢ! از”ﺷﮑﺮ“ ﺑﮕﻮ‪” .‬ﻣﺎدر ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ دﺧﺎﻟﺖ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﻋﺘﺎب ﺑﻪﻣﻦ‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﮕﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﯿـﺴﺘﯽ؟ ﻧﺒﺎﯾـﺪ ﺻـﺤﺒﺖ ﮐﻨـﯽ! ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ ﮔـﻮش ﮐﻨـﯽ! و‬
‫ﺳﺮزﻧﺶﮐﻨﺎن ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺗـﻮ ﻫﻨـﻮز ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﺑـﯽاﺣﺘﯿـﺎﻃﯽ؟ ﻣﺠﺒـﻮر ﺷـﺪم اداﻣـﻪ‬
‫ﻧﺪﻫﻢ‪” .‬ﻣﯿﻨﺎ“ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎی ”واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ ﺑـﻮد ﮐـﻪ دﯾـﺪم ﺗـﺎ ﺣـﺪی‬
‫ﻣﺘﻌﺎدل اﺳﺖ و رواﻧﯽ ﻧﺸﺪه وﻟﯽ ﺳﺎﮐﺖ و ﻣﺤﺘﺎط ﺑﻮد‪.‬‬
‫آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺎر ”ﻣﺎدر ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ را در ﻫﻤـﯿﻦ ﺑﻨـﺪ دﯾـﺪم و دﯾﮕـﺮ ﻧﺪﯾـﺪم ﺗـﺎ‬
‫اﯾﻦﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺷﻨﯿﺪم او در زﻧﺪان رواﻧـﯽ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در آﺧـﺮﯾﻦ ﻣﻼﻗـﺎﺗﯽ ﮐـﻪ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﭘﺴﺮ ﺑﺰرﮔﺶ را ﻫﻢ ﺑﻪاو ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻋﺠﯿﺒﯽ! اﯾـﻦ‬
‫ﭘﺴﺮش را داﯾﯽاش ﺑﺮای ﮐﻮﻫﻨﻮردی و ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺑﻪﮐﻮه ﺑﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺮت ﻣﯽﺷﻮد‬
‫وﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮدو ﻓﺮزﻧﺪش ﭘﺸﺖﺳﺮﻫﻢ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬او ﭘﺲ از ﺷﻨﯿﺪن ﺧﺒﺮ‬
‫دوﻣﯿﻦ ﭘﺴﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺳﮑﻮت ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘﺲ از آن دﯾﮕﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﺣـﺮف ﻧـﺰد و ﺑـﺎ‬
‫اﻓﺴﺮدﮔﯽ ﺷﺪﯾﺪ و ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل رواﻧﯽ دوﺳﺎل دﯾﮕﺮ او را در زﻧﺪان ﻧﮕﻪداﺷﺘﻨﺪ و‬

‫‪166‬‬
‫»واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ«‬

‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ او دﯾﮕﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪزﻧﺪﮔﯽ و ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺑﺮﻧﺨﻮاﻫﺪ‬

‫ﮔﺸﺖ آزادش ﮐﺮدﻧﺪ‪” .‬ﻣﺎدر ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪدادﮔﺎه ﻧﺮﻓﺖ و ﺣﮑﻢ ﻧﮕﺮﻓـﺖ‬
‫و در ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﺣﺒﺲ‪ ،‬ﺑﻼﺗﮑﻠﯿﻒ ﺑﻮد ﭼﻮن واﻗﻌﺎً ﻫﯿﭻ ﺟﺮﻣـﯽ ﻧﺪاﺷـﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ‬
‫ﺣﺘﯽ ﮐﺎری ﮐﻪ در ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻤﯿﻦ رژﯾﻢ‪ ،‬ﺟﺮم ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧـﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‬
‫ﺑﺮاﯾﺶ درﺳﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻫﻢ ﺑﻪدادﮔﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻧﺸﺪ ﺗـﺎ اﯾـﻦﮐـﻪ ﺗﺤـﺖ‬
‫اﺳﺎرت ﺑﺎﻻﺧﺮه رواﻧﯽ ﺷﺪ و آنﮔـﺎه آزادش ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬زﻧـﯽ ﮐـﻪ زﻧـﺪان ﺷـﺎه ﺑـﺎ‬
‫آنﻫﻤﻪ ﻓﺸﺎر و ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺧﻢ ﺑﻪاﺑﺮوﯾﺶ ﺑﯿﺎورد‪ ،‬اﻣﺎ در زﻧﺪان ﺧﻤﯿﻨﯽ‬
‫او را ‪4‬ﺳﺎل ﺑﺪون ﺟﺮم ﻧﮕﻪداﺷﺘﻨﺪ و وﻗﺘﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺣﮑﻤﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﺟﻮر ﮐﻨﻨـﺪ‪،‬‬
‫رواﻧﯽاش ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪراﺳﺘﯽ زﻧﺪان ﺧﻤﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻫﯿﭻ زﻧﺪاﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ‬
‫اردوﮔﺎﻫﻬﺎی ﻣﺮگ ﻧﺎزﯾﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در آن اردوﮔﺎﻫﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ اﻧـﺴﺎﻧﻬﺎ‬
‫را ﻣﯽﮐﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در زﻧﺪاﻧﻬﺎی ﺧﻤﯿﻨﯽ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﻧـﺸﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ‬
‫از ”ﻗﻔﺲ“ و ”ﺗﺎﺑﻮت“ و ”واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ و… ﮐﻪ در ﻫﯿﭻ ﮐﺠـﺎی دﻧﯿـﺎ ﻧﻈﯿـﺮ‬
‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ و از زﯾﺮ ﻫﻤﮥ ﻓﺸﺎرﻫﺎ و ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪدر ﺑﺮد و رواﻧﯽ ﻫﻢ ﻧـﺸﺪ؛‬
‫آﺧﺮﺳﺮ در ﻗﺘﻞﻋﺎم ﺳﺎل‪ ،67‬ﭘﺲ از ﺗﺤﻤﻞ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺗﻮﺳﻂ دژﺧﯿﻤﺎن رژﯾﻢ‬
‫اﻋﺪام ﺷﺪ‪ .‬زﻧﺪاﻧﻬﺎی اﯾﻦ رژﯾﻢ را ﻓﻘﻂ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﺑﻪﺳﺮ ﺑـﺮده‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ‬
‫درک ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﻧﻮﺷﺘﻪﯾﯽ در ﺗﻮﺻﯿﻒ آن ﮔﻮﯾﺎ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻮن ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آن را ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﻨﺪ در ﻫﯿﭻ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺘﯽ ﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫دﯾﺪار ﺑﺎ ”ﺷﮑﺮ“ ﻣﺤﺒﻮﺑﻢ‬

‫ﺷﺐ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺣﺪس ﻣﯽزدﯾﻢ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ ،‬اﮐﯿﭗ ‪10‬ﻧﻔﺮﯾﻤﺎن‬
‫را ﺻﺪا زدﻧﺪ و ﺑﯿﺮون ﺑﺮدﻧﺪ و ﭘـﺸﺖ در ﺑﻨـﺪ ﺑـﻪﺧـﻂ ﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬و اﯾـﻦ ﺑـﺎر ﯾـﮏ‬
‫ﭘﺎﺳﺪار زن ﮐﻪ ﺟﺪﯾﺪ آﻣﺪه ﺑﻮد ﮔﻔﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ ﮐﯿﻪ؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻣـﻦ! وﻟـﯽ او ﭼﯿـﺰی‬

‫‪167‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻧﮕﻔﺖ‪ ،‬اﻧﮕﺎر ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﭼﮏ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺴﺘﻢ ﯾﺎ ﮐﯽ ﻫـﺴﺘﻢ‪ .‬ﺑـﻪﮐﻮﺗـﺎﻫﯽ‬

‫ﮔﻔﺖ ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﻋﺪم رﻋﺎﯾﺖ ﺿﻮاﺑﻂ ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﺑﻪﺑﻨﺪ‪ 8‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﺷﻮﯾﺪ‪.‬‬
‫از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻓﺮﯾﺎد ﺑﮑﺸﻢ وای ﺧﺪا‪” ،‬ﺷﮑﺮ“ را ﺧﻮاﻫﻢ دﯾﺪ!‬
‫ﻧﻤــﯽداﻧــﻢ ﭼﻄــﻮر ﻓﺮﯾــﺎد ﺷــﺎدی ﻧﮑــﺸﯿﺪم‪ .‬ﺑــﻪﻃــﺮف ﺑﻨــﺪ‪ 8‬رواﻧــﻪ ﺷــﺪﯾﻢ‪ ،‬دﻟــﻢ‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺪوﯾﻢ‪ ،‬وﻟﯽ ﺻﻒ راه ﻣﯽرﻓﺖ‪ .‬در ﺑﻨﺪ ﺑﺎز ﺷﺪ و ﻣﺎ داﺧـﻞ ﺷـﺪﯾﻢ‪،‬‬
‫ﯾﮏﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪ از ﺷﺎدی ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪ‪ ،‬وای ﺧﺪا!… ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎی ﺑﻨﺪ‪ 7‬ﮐﻪ اﯾﻦﺟﺎ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ!‬
‫ﮐﻔﺸﻬﺎﯾﻢ در دﺳـﺘﻢ ﺑـﻮد و ﭼـﺎدرم اﻓﺘـﺎده و ﺑـﻪﭘﺎﻫـﺎﯾﻢ ﭘﯿﺠﯿـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬از‬
‫ﻫﺮﻃﺮف ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻣﺎ را در آﻏـﻮش ﻣـﯽﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ و روﺑﻮﺳـﯽ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ ،‬اﻣـﺎ ﻣـﻦ‬
‫ﭼﺸﻤﻢ دﻧﺒﺎل ”ﺷﮑﺮ“ ﺑﻮد وﻟﯽ ازدﺣﺎم ﺑﭽﻪﻫـﺎ ﻓﻌـﻼً اﺟـﺎزۀ ﭘﯿـﺸﺮوی ﻧﻤـﯽداد و‬
‫ﻫﻤﺎنﺟﺎ ﻗﻔﻞ ﺑﻮدﯾﻢ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن در آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ اﯾﻦ داﯾﺮه ازدﺣﺎم‪ ،‬در ﺳﻤﺖ ﭼﭗ‬
‫در ﺟﻠﻮی ﺳﻠﻮل‪” 3‬ﺷﮑﺮ“ را دﯾﺪم ﮐﻪ روی ﭘﻨﺠﻪﻫﺎی ﭘﺎﯾﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪه و دﺳﺘﺶ‬
‫را ﺗﮑﺎن ﻣﯽداد ﮐﻪ او را ﺑﺒﯿﻨﻢ و اﺳﻤﻢ را ﻓﺮﯾـﺎد ﻣـﯽزد وﻟـﯽ ﺻـﺪاﯾﺶ ﺑـﻪدﻟﯿـﻞ‬
‫ﺳﺮوﺻﺪای ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺷﻨﯿﺪن ﻧﺒﻮد و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل اﺷﮏ ﻣﯽرﯾﺨﺖ‪ .‬ﺑﯽاﺧﺘﯿﺎر‬
‫ﻓﺮﯾﺎد زدم ”ﺷﮑﺮ”! و ﻫﺮﭼﻪ در دﺳﺘﻢ ﺑـﻮد رﻫـﺎ ﮐـﺮدم و ﺗـﻼش ﮐـﺮدم از ﻣﯿـﺎن‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪﺳﻤﺖ او راه ﺑﺎز ﮐﻨﻢ‪ .‬دﯾﮕـﺮ ﭼـﺎدرم ﻫـﻢ ﭘـﺎﭘﯿﭽﻢ ﻧﺒـﻮد‪” .‬ﺷـﮑﺮ“ ﻫـﻢ‬
‫ﺧﻮدش را ﺑﻪداﯾﺮه ازدﺣﺎم ﺑﭽﻪﻫﺎ زد و ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻣـﻦ راه ﺑـﺎز ﻣـﯽﮐـﺮد‪ ،‬در ﯾـﮏ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪﻫﻢ رﺳﯿﺪﯾﻢ ﺧﺪاﯾﺎ…! ﻫﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪﯾﯽ ﮐﻪ ‪3‬ﺳﺎل آرزوﯾﺶ را داﺷـﺘﻢ! و‬
‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ‪ .‬اوﮐﻪ ﺳﺮش را روی ﺷﺎﻧﻪام ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﺳـﻤﻢ‬
‫را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ و ﺑـﻪﺷـﺪت ﻓﺮﯾـﺎد ﻣـﯽزد و ﮔﺮﯾـﻪ ﻣـﯽﮐـﺮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﺶ را ﺑﻪ ﺳﺮ و ﺻﻮرﺗﻢ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ و ﻫﻢﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﮔﺮﯾﻪ و در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺻﻮرﺗﺶ‬
‫را ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﯿﺎن ﺷﺎﻧﻪ و ﮔﺮدﻧﻢ ﻓﺮو ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ! ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ! ﺗﻮ ﻓﻘﻂ‬

‫‪168‬‬
‫»واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ«‬

‫ﺗﻨﻬﺎ دوﺳﺘﻢ ﺑﻮدی! ﺗﻮ ﻓﻘﻂ ﺗﻨﻬﺎ دوﺳﺘﻢ ﺑﻮدی! و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪﻃﺮف ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ‬
‫و ﺑﺎ ﻓﺮﯾﺎد ﮔﻔﺖ‪» :‬اون ﺗﻨﻬﺎ دوﺳﺖ ﻣﻨﻪ! اون ﺗﻨﻬﺎ دوﺳﺘﻤﻪ!« ﻣﻦ ﺗﻌﺠـﺐ ﮐـﺮدم و‬
‫ﺗﺎزه ﻣﺘﻮﺟﻪ دور و اﻃﺮاف ﺧﻮدم ﺷﺪم! ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪﺻﻮرت داﯾﺮه دور ﻣﺎ ﺣﻠﻘﻪ زده‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﯽﺻﺪا ﮔﺮﯾـﻪ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬اﯾـﻦﮐـﻪ ﺻـﺪای ”ﺷـﮑﺮ“ را ﺑـﺎ آن وﺿـﻮح‬
‫ﻣﯽﺷﻨﯿﺪم ﺑﻪﻋﻠﺖ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﮑﻮت ﺑﻮد‪” .‬ﺷﮑﺮ“ ﻫﻢﭼﻨﺎن ﺑﻪﻣﻦ ﭼﺴﺒﯿﺪه ﺑﻮد و ﮔﺮﯾﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬دﺳﺘﻢ را دور ﺷﺎﻧﻪاش اﻧﺪاﺧﺘﻢ و او ﻫﻢ ﯾﮏ ﺑـﺎزوﯾﻢ را ﺑـﺎ دو دﺳـﺘﺶ‬
‫ﻣﺤﮑﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬او را ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻫﻤﺎن ﺳـﻠﻮﻟﯽ ﮐـﻪ اﯾـﺴﺘﺎده ﺑـﻮد و‬
‫ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ دﯾﻮار ﺑﻪﻣﺎ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮدم‪ .‬ﺑﭽﻪﻫﺎ راه ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و آرام ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷـﺪﻧﺪ و‬
‫ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻣﺎ ﻧﯿﺎﻣﺪ‪ .‬دﺳﺘﺶ در دﺳﺘﻢ ﺑﻮد و ﻧﺸﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳـﯿﺪم‪ :‬ﺣﺎﻟـﺖ ﺧﻮﺑـﻪ؟ ﻧﮕـﺎﻫﺶ ﻣـﯽﮐـﺮدم‪ ،‬اﻓـﺴﺮده و ﺧـﺴﺘﻪ ﺑـﻪﻧﻈــﺮ‬
‫ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺧﯿﻠﯽ ﻻﻏﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ را دماﺳﺒﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤـﺎن ﻣﻮﻫـﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ درﺳﺖ ﻣﯽﮐﺮدم و ﺑﻌﺪ ﺑﻪﻫﻢ ﻣـﯽرﯾﺨـﺘﻢ و ﻋـﺼﺒﺎﻧﯽاش ﻣـﯽﮐـﺮدم‪.‬‬
‫ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻣﺮﺗﺐ و ﺗﻤﯿﺰ ﺑﻮد‪ .‬دﺳﺖ ﺑﺮدم و ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ را ﺑـﻪﻫـﻢ رﯾﺨـﺘﻢ و دوﺑـﺎره‬
‫ﭘﺮﺳﯿﺪم ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮﺑﻪ؟ ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن اﺷﮏآﻟﻮدش در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻫﻢﭼﻨﺎن ﻧﺎﺑﺎوراﻧﻪ و‬
‫ﻧﮕﺮان ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪﻣﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﺒﺨﻨﺪی زد و ﺳـﺮش را ﺗﮑـﺎن داد‪ ،‬ﯾﮑـﯽ از ﺑﭽـﻪﻫـﺎ‬
‫درﺣﺎﻟﯿﮑﻪ داﺷﺖ از ﺟﻠﻮﯾﻤﺎن رد ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺎﻫﻤﺎن ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﻟﺒﺨﻨـﺪی زد‬
‫وﮔﺬﺷﺖ‪” .‬ﺷﮑﺮ“ ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﺶ او را دﻧﺒﺎل ﮐﺮد و در ﻫﻤـﺎن ﺣـﺎل آﻫـﺴﺘﻪ ﺑـﻪﻣـﻦ‬
‫ﮔﻔﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ! ﺑﻪاﯾﻨﻬﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﮑﻦ! ﺑﻪﻫﯿﭻﮐﺲ اﻋﺘﻤـﺎد ﻧﮑـﻦ! و ﺑﻌـﺪ ﻣﺠـﺪداً ﺑـﺎ‬
‫ﺻﺪای ﺑﻐﺾآﻟﻮد وﻟﯽ ﺧﺴﺘﻪ و درﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬اﻧﮕﺎرﮐﻪ ﭼﯿﺰی ﯾﺎدش آﻣـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ در‬
‫ﺟﻬﺖ اﺛﺒﺎت ﺣﺮﻓﺶ ﮔﻔﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻣﺎدرم را ﻫﻢ ﺑـﻪاﯾـﻦﺟـﺎ ﺑﯿﺎورﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻓﮑﺮش را ﺑﮑﻦ‪ ،‬ﻣﺎﻣﺎن ﺑﯿﭽﺎرهام‪ ،‬اﯾﻦﺟﺎ… ﺧﺪاﯾﺎ…! و اﺷﮑﻬﺎﯾﺶ ﺟﺎری ﺷـﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺻﻮرﺗﺶ را ﻧﻮازش ﻣـﯽﮐـﺮدم ﮔﻔـﺘﻢ ”ﺷـﮑﺮ”‪ ،‬ﭼـﯽ ﺷـﺪه؟ ﺑـﺎ ﺗـﻮ‬

‫‪169‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﭼﻪﮐﺎر ﮐﺮدن؟ ﮐﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺎﻣﺎﻧﺘﻮ ﺑﯿﺎره اﯾﻦﺟﺎ؟ ﮔﻔﺖ ﻫﻤﯿﻨﺎ! ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷـﺪم‬
‫ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺶ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﯿﺴﺖ و دﭼﺎر ﯾﮏ وﺣﺸﺖ و اﻧﺪوه و ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺷﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺻﺤﺒﺖ را ﻋﻮض ﮐﺮدم و ﺷـﺮوع ﮐـﺮدم از اوﺿـﺎع و اﺣـﻮال دوﺳـﺘﺎن‬
‫ﻗــﺪﯾﻤﯽ و ﺧــﺎﻧﻮاده ﮔﻔــﺘﻦ و ﺧــﺎﻃﺮات ﺧﻨــﺪهداری ﮐــﻪ ﺑــﺎﻫﻢ داﺷــﺘﯿﻢ‪ ،‬ﯾــﺎد‬
‫ﺳﺎﻧﺪوﯾﭻﻫﺎی ﺷﺐ اﻣﺘﺤﺎن‪ ،‬ﭼﺎﯾﯿﻬﺎی دزدﮐﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺧﻮاﺑﮕﺎه درﺳﺖ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‬
‫و ﺧﺎﻧﻢ ”ﮔﯿﻠﮏ“ و ﺧﺎﻧﻢ ”ﺧﺴﺮوی“ و ﻣﺮﺑﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ اذﯾﺘﺸﺎن ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ! ﯾﺎد ﺑـﺎﻻ‬
‫رﻓﺘﻦ از درﺧﺖ ﺷﺎﺗﻮت ﮐﻪ ﮔﯿـﺮ اﻓﺘـﺎدم وآﻧﻬـﺎ دررﻓﺘﻨـﺪ در ﺣـﺎﻟﯽﮐـﻪ از ﻫﻤـﻪ‬
‫ﺷﺎﺗﻮتﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺪه ﺑﻮدم و ﺑﻪ او و ﺳﻮﺳﻦ داده ﺑـﻮدم‪ ،‬ﻫﯿﭽـﯽ ﻫـﻢ ﺑـﻪﺧـﻮدم‬
‫ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬دوﺗﺎﯾﯽ داﺷﺘﯿﻢ از ﺧﻨﺪه رﯾـﺴﻪ ﻣـﯽرﻓﺘـﯿﻢ‪” .‬ﺷـﮑﺮ“ دﯾﮕـﺮ روﺑـﺮﯾﻢ‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪ‪ .‬رﻓﺘﺎر ﺑﻘﯿﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎی ﺑﻨﺪ ﺟﺎﻟﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑـﻪﻣـﺎ ﻧﺰدﯾـﮏ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺠﺮﺑﮥ ﺟﺪﯾﺪ دژﺧﯿﻤﺎن ﺑﺮای ﻧﺎﺑﻮدی اﻧﺴﺎن‬

‫ﺑﺮای ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن وﺳﺎﯾﻠﻢ ﺑﻠﻨﺪﺷﺪم و ﮔﻔﺘﻢ اﻻن ﺑﺮﻣﯿﮕﺮدم ﺗﺎ ﺑـﺎﻫﻢ ﺷـﺎم‬
‫ﺑﺨﻮرﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻮﻫﻢ ﻫﺮﭼﯽ داری ﺑﯿﺎر! ﻓﻌﻼً ﻣـﻦ ﻫﯿﭽـﯽ ﻧـﺪارم‪ ،‬وﻗﺘـﯽ ﺑﻠﻨـﺪ ﺷـﺪم و‬
‫رﻓﺘﻢ‪ ،‬درﮔﻮﺷﻪﯾﯽ ژﯾﻼ آﻫﺴﺘﻪ ﺻـﺪاﯾﻢ ﮐـﺮد‪ ،‬او را ﻧﻤـﯽﺷـﻨﺎﺧﺘﻢ و ﻗـﺒﻼً ﺑـﺎﻫﻢ‬
‫ﻧﺒﻮدﯾﻢ و او ﺑﺎ ”ﺷﮑﺮ“ ﻫﻢﺑﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪاو ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪم داﺷﺖ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮد ﮔﻔﺖ‬
‫ﻣﯽدوﻧﯽ ﭼﯽ ﺷـﺪه؟ ﻣـﺎ ﻫـﯿﭻ وﻗـﺖ ﻓﮑـﺮ ﻧﻤـﯽﮐـﺮدﯾﻢ ”ﺷـﮑﺮ“ ﺧـﻮب ﺑـﺸﻪ و‬
‫ﯾﮏروز ﺑﺨﻨﺪه‪ ،‬ﺳﻼم ﮐﻨﻪ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺣﺮف ﺑﺰﻧـﻪ‪ ،‬اون اﻣـﺮوز زﻧـﺪه ﺷـﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳـﺘﺎر‬
‫ﻣﻬﺮﺑﻮن ﺑﻨﺪ ﻣﺎ اﻣﺮوز زﻧﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻗﺒﻞ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ‪ ،‬اون ﻓﻘﻂ ﮔﺮﯾﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ روﺑﻪ دﯾـﻮار ﻣـﯽﻧﺸـﺴﺖ و ﺑـﺎ ﻫـﯿﭻﮐـﺲ ﺣـﺮف ﻧﻤـﯽزد‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﺗﻮاﺑﻬﺎی ﮐﺜﺎﻓﺖ ﻫﻢ دورش را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧـﺴﺘﯿﻢ ﺑـﻪاو ﻧﺰدﯾـﮏ‬

‫‪170‬‬
‫»واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ«‬

‫ﺑﺸﻮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻫﻢ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮدش ﺑﻮدﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺣﺮف ﻧﻤﯽزد و وﺣﺸﺖ ﻣﯽﮐﺮد‪،‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮاﺑﻬﺎ ﻫﻢ ﺣﺮف ﻧﻤﯽزد از ﻫﻤﻪ ﻣﯽﺗﺮﺳـﯿﺪ‪ ،‬وﻟـﯽ اوﻧﻬـﺎ وﻟـﺶ ﻧﻤـﯽﮐﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﮐﻪ ﺗﻤﻮم ﮐﻨـﻪ و ﻣـﺎ ﻣـﯽدﯾـﺪﯾﻢ ﮐـﻪ اوﻧـﺎ دارن ﻫﻠـﺶ‬
‫ﻣﯽدن ﮐﻪ ﺗﻤﻮم ﮐﻨﻪ‪.‬‬
‫ﻻﺷـــﺨﻮرﻫﺎ! ﻫﻤـــﺎن ﻻﺷـــﺨﻮرﻫﺎ ﮐـــﻪ ﻣـــﯽﺷـــﻨﺎﺧﺘﻢ ﺣـــﺎﻻ ﻣﻨﺘﻈـــﺮ‬
‫ﻻﺷﻪ ”ﺷﮑﺮ“ ﺑﻮدﻧﺪ!‬
‫ﺑﺎورم ﻧﻤﯽﺷﺪ‪” ،‬ﺷﮑﺮ“ی ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ ﺑﻘﯿـﻪ ﺑﭽـﻪﻫـﺎی ”واﺣـﺪ‬
‫ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ واﻗﻌﯿـﺖ ﺑـﻮد و او ﻧﯿـﺰ ﺗﻌـﺎدل رواﻧـﯽ ﺧـﻮدش را از‬
‫دﺳﺖ داده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ او را ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪﻻﺷﻪ ﺑﮑﻨﻨﺪ‬
‫و ”ﺷﮑﺮ“ ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﺗﻤﺎم ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻫﻨﻮز ”ﻣﺴﻌﻮد“ و ﻣﺠﺎﻫـﺪﯾﻦ‬
‫را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﺮده ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻧﻬﺎ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﯾﮏﺑﺎر ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﭼﮏ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ رواﺑﻄﺶ ﺑﺎ ﺧﺎﺋﻨﯿﻦ و ﺗﻮّاﺑﻬـﺎﯾﯽ‬
‫ﮐﻪ دور او را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﻪ ﺑﻮده و واﻗﻌﺎً ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪﺑﻬﻢرﯾﺨﺘﮕﯽ روﺣـﯽ ﮐـﻪ‬
‫داﺷﺖ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪی ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬از او ﭘﺮﺳﯿﺪم ﺑﻪاﯾﻨﻬﺎ ﮐﻪ دورت ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﯽ ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﮔـﺸﺖ و ﺑـﺎ ﺗﻌﺠـﺐ ﻧﮕـﺎﻫﻢ ﮐـﺮد و ﺑـﺎ ﻟﺤﻨـﯽ‬
‫آزرده و ﺷﮑﻮهآﻣﯿﺰ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ! ﺗﻮ ﻓﮑﺮ ﻣـﯽﮐﻨـﯽ ﻣـﻦ ﺧـﺎﺋﻦ ﺷـﺪه ﺑـﻮدم؟!‬
‫ﮐﻤﯽ ﺳﮑﻮت ﮐﺮد و ﺑﻌﺪ اﻧﮕﺎرﮐﻪ ﻣﻮﻇﻒ اﺳﺖ اﯾﻦ را ﺟﻮاب ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬اداﻣﻪ داد‪:‬‬
‫اﯾﻨﻬﺎ ﺗﻼش ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪﮐﻪ ﻣﻦﻫﻢ ﺗﻮاب ﺑﺸﻮم‪ ،‬درﺳﺘﻪ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﻢ ﺧﻮب ﻧﺒﻮد‪ ،‬وﻟـﯽ‬
‫ﻣﯽﻓﻬﻤﯿﺪم ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﭼﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻧﺎﮔﻬـﺎن ﺑـﺎ ﻣـﻦ ﻣﻬﺮﺑـﺎن‬
‫ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺣﺮف ﻧﻤﯽزدم‪ .‬ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﺧﯿﺎﻧـﺖ ﻧﮑـﺮدم و ﻧﻤـﯽﮐـﻨﻢ! ﺗـﻮ‬
‫ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﻨﯽ؟‬
‫ـ ﭼﺮا‪ ،‬ﺑـﺎور ﻣـﯽﮐـﻨﻢ! وﻗﺘـﯽ ﻣﻄﻤـﺌﻦ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﮕـﺎﻫﺶ را ﺑﺮﮔﺮداﻧـﺪ و ﺑـﻪ‬

‫‪171‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺻﺤﺒﺘﺶ اداﻣﻪ داد‪.‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺶ او ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻊ ﺷﺎم ﺑﻮد ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺑـﻪﻣـﺎ ﮔﻔﺘﻨـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻏﺬای اﺷﺘﺮاﮐﯽ ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺣﻖ ﻧﺪاره ﺑﺎ ﮐﺲ دﯾﮕﻪ ﺷﺎم ﺑﺨـﻮره!‬
‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺗﻮﻧﯿﺪ ﺑﻔﺮﻣﺎ ﺑﺰﻧﯿﺪ! ﮔﻔﺘﻢ ﮐﯽ اﯾﻦ ﻣﺰﺧﺮف رو ﮔﻔﺘﻪ؟ ”ﺣـﺎﺟﯽ”؟‬
‫ﺧﺐ ﺣﺎﻻ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻏﻠﻂ رو ﮐﺮده‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﻪﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ‪ .‬اﻻن ﺗﻮ‬
‫ﻣﯿﺘﻮﻧﯽ ﺑﻪﻣﻦ ﺑﻔﺮﻣﺎ ﺑﺰﻧﯽ‪ ،‬او ﻫﻢ ﺑﻪﺷﻮﺧﯽ ﮔﻔﺖ ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﯿﺪ! ﺗﺸﮑﺮ ﮐﺮدم و دوﺗﺎﯾﯽ‬
‫ﺷﺮوع ﮐﺮدﯾﻢ ﺑﻪﺧﻮردن آﺑﺪوغﺧﯿﺎری ﮐﻪ داده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻨﺪﯾﺪن ﺑﻪ”ﺣـﺎﺟﯽ“ و‬
‫ﻫﻤﻪ دژﺧﯿﻤﻬﺎ و ﺗﻮاﺑﻬﺎ! ﭼﻘﺪر آﺑﺪوغ ﺧﯿﺎر آن ﺷﺐ ﭼﺴﺒﯿﺪ!‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﻮ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ اﯾﻨﺪﯾﺮا ﮔﺎﻧـﺪی ﺷـﺪهای‪ .‬ﮔﻔـﺘﻢ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ ﻫـﻢ‬
‫ﻫﻤﯿﻦ را ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮﺑﻪ اﻗﻼً ﯾﮏ ﭼﯿﺰﻣﺎن ﺑﻪآدﻣﻬﺎی ﻣﻬﻢ رﻓﺘﻪ و ﺧﻨﺪﯾﺪﯾﻢ!‬
‫ﺑﻌﺪ ﮔﻔﺖ ﻣﻮﻫﺎﯾﺖ راﭘﺸﺖ ﺳﺮت ﺟﻤﻊ ﻧﮑﻦ‪ ،‬ﺑﺎزﮐﻦ! ﮔﻔﺘﻢ وﻟـﺶ ﮐـﻦ‬
‫ﺑﺎﺑﺎ اﯾﻦ ﻃﻮر ﺑﻬﺘﺮه‪ ،‬ﮔﻔﺖ ﻧﻪ آنوﻗﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻫﺴﺘﯽ! ﮔﻔﺘﻢ ﺧﺐ ﺑﮕﻦ‪،‬‬
‫ﻫﺴﺘﯿﻢ دﯾﮕﻪ! ﮔﻔﺖ ﻧﻪ ﺑﻌـﺪ ﮐﺎرﻫﺎﯾـﺸﺎن را ﺷـﺮوع ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﯽﺑﺮﻧـﺪ اذﯾﺘـﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﯽ اﺻﺮار ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻣﯽﻓﻬﻤﯿﺪم اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻻت ﻫﻤﺎن ﺑﻬﺎﻧﻪﺟﻮﯾﯿﻬﺎ‬
‫وﻫﻤﺎن ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ در ”واﺣـﺪ ﻣـﺴﮑﻮﻧﯽ“ ﺑـﻪاﯾـﻦ ﺑﻬﺎﻧـﻪﻫـﺎ ﺷـﮑﻨﺠﻪﺷـﺎن‬
‫ﻣـــﯽﮐﺮدﻧـــﺪ و آﻧﻬـــﺎ را اﯾـــﻦ ﻃـــﻮری ﺑـــﻪﻣـــﺮز ﺟﻨـــﻮن رﺳـــﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧـــﺪ‪.‬‬
‫ﮔﻔﺘﻢ ”ﺷﮑﺮ“ ”واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻦ! اﻻن ﺗﻮ اﯾـﻦﺟـﺎ ﻫـﺴﺘﯽ و اون‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺶ ﻓﮑﺮ ﻧﮑﻦ و ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑـﺎ ﻓﮑـﺮ ﻧﮑـﺮدن ﺑـﻪآنﺟـﺎ او ﺑـﻪﺗﻌـﺎدل‬
‫رواﻧﯽ ﺧﻮدش ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻫﺮ ﯾﺎدآوری آنﺟﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺎدل او را ﺑﻪﻫـﻢ ﻣـﯽرﯾﺨـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺮﮐﺎری را ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادم ﯾﺎ ﻫﺮ ﺣﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﮕﻮﯾﻢ ﺑﺎﯾﺪ اول‬
‫ﭼﯿﺰی راﮐﻪ در ”واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ در ذﻫﻦ او ﮐﺎﺷـﺘﻪ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﭘـﺎک و ﺑـﻪﻧـﻮﻋﯽ‬
‫ﻣﺘﻼﺷﯽ ﻣﯽﮐﺮدم‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺨﺖ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﭼﻮن ”ﺷﮑﺮ“ ﺑﻪراﺣﺘﯽ ﺑـﻪﺣـﺮﻓﻢ‬

‫‪172‬‬
‫»واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ«‬

‫ﮔﻮش ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪۀ ﻟﻌﻨﺘﯽ ﭼﻪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫”واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﻌﻤﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﺎﯾﯽ ﻫﻮﻟﻨﺎک و ﺷﮕﻔﺖ! از آنﭼﻪ‬
‫ﮐﻪ ﺟﺴﺘﻪ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ از ”ﺷﮑﺮ“ و از دﯾﮕﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺷﻨﯿﺪم‪ ،‬اﺟﻤـﺎﻻً دﺳـﺘﮕﯿﺮم ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ در آنﺟﺎ ﻫﺮ ﭼﯿﺰی‪ ،‬ﻫﺮ ﮐﺎری‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﯾﺎ ﻋـﺪم اﻧﺠـﺎم ﻫـﺮ ﮐـﺎری ﻣﻨﺠـﺮ‬
‫ﺑﻪﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣـﺜﻼً اﮔـﺮ ﺣـﺮف ﻣـﯽزدﻧـﺪ ﻣـﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ ﺣـﺮف زدی!‬
‫اﮔﺮﺣﺮف ﻧﻤﯽزدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﺣﺮف ﻧﺰدی! ﯾﻌﻨﯽ ﻫﯿﭻ ﻓﺮق ﻧﻤﯽﮐﺮدﮐﻪ ﮐﺎری‬
‫ﺑﮑﻨﯽ‪ ،‬ﯾﺎ ﻧﮑﻨﯽ‪ ،‬ﻫﻤﺎن دﻟﯿﻞ و ﺑﻬﺎﻧﮥ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬ﺷﮑﻨﺠﻪ در ﻫﻤﺎنﺟﺎ و ﺟﻠـﻮ‬
‫دﯾﮕﺮان! ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ‪ ،‬زﻧﺪاﻧﯿﺎن ”واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ ﺣﺘﯽ از ﻧﮕﺎه ﮐـﺮدن‪ ،‬ﺳـﻼم‬
‫ﮐﺮدن و اﻧﺠﺎم ﻣﻌﻤﻮﻟﯽﺗﺮﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﺧﻮدداری ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﺎﻋﺘﻬﺎ و روزﻫـﺎی‬
‫ﻣﺘﻤﺎدی روﺑﻪدﯾﻮار و در ﺳـﮑﻮت و ﺑـﯽﺣﺮﮐـﺖ در ﻧﻘﻄـﻪﯾـﯽ ﻣـﯽﻧﺸـﺴﺘﻨﺪ و ﺑـﺎ‬
‫ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺣﺮف ﻧﻤﯽزدﻧﺪ‪.‬‬
‫”ﺷﮑﺮ“ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬وﻗﺘﯽ ﻫﻢ ﻣﯽﺧﻮرد‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ روﯾـﺶ‬
‫را ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و در ﻇﺮف ﮐﻮﭼـﮏ درﺑـﺴﺘﻪﯾـﯽ آنﭼـﻪ را ﺧـﻮرده ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﺎﻻ‬
‫ﻣﯽآورد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ او زﺧﻢ ﻣﻌﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی ﻣﻌﺪه ﮐﺮده ﺑﻮد وﻟﯽ‬
‫اﯾﻦ اﺳﺘﻔﺮاغ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻋﺼﺒﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ دﯾﮕـﺮ ﻧﺨـﻮرد‪ ،‬ﻣـﯽﮔﻔـﺖ ﻫـﺮ ﭼـﻪ‬
‫ﺑﺨﻮرم ﺑﺎﻻ ﻣﯽآورم‪ .‬ﺑﻪاوﮔﻔﺘﻢ اﺷﮑﺎل ﻧﺪارد ﺗﻮ ﻏﺬا ﺑﺨـﻮر‪ ،‬ﺑﻌـﺪ اﮔـﺮ اﺳـﺘﻔﺮاغ‬
‫ﮐﺮدی ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬وﻟﯽ از ﻧﺨﻮردن ﺑﻬﺘﺮاﺳـﺖ‪ .‬ﻗﺒـﻮل ﮐـﺮد و ﻋﺠﯿـﺐ اﯾـﻦﮐـﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺮاغ او ﻃﯽ ﭼﻨﺪ روز ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ و ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﯿﻠﯽ ﺑﻪﮔﻮش دﮐﺘﺮ ﺧﻮدﻓﺮوش‬

‫”ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ ﺟﻮﺷﻘﺎﻧﯽ“ ﻫﻢ در ﺑﻨـﺪ ﻣـﺎ ﺑـﻮد‪” .‬ﻣﻌـﺼﻮﻣﻪ“ ﻧـﺮس ﺑﯿﻤﺎرﺳـﺘﺎن‬
‫ﻫﺰارﺗﺨﺘﺨﻮاب و از ﻧﺮﺳﻬﺎی ارﺷﺪ ﺑﺨﺶ ﻋﻔﻮﻧﯽ ﺑﻮد‪” .‬ﺷﮑﺮ“ ﻗﺒﻞ از اﺧـﺮاﺟﺶ‬

‫‪173‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫از آن ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺎ او ﻫﻤﮑﺎر ﺑﻮد و ﻣﻦ ﯾﮏﺑـﺎر او را ﻣـﻮﻗﻌﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮای ﮐـﺎری‬

‫ﻧﺰد ”ﺷﮑﺮ“ ﺑﻪﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﻫﺰارﺗﺨﺘﺨﻮاب رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم دﯾﺪم‪.‬‬
‫ﻫﻤﺴﺮ ”ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه و از ﻓﻌﺎﻻن ﻣﻘﺎوﻣﺖ در داﻧـﺸﮕﺎه ﺑـﻮد‪.‬‬
‫ﭘــﺲ از ‪ 30‬ﺧــﺮداد‪ ،‬رژﯾــﻢ ﺑــﻪدﻟﯿــﻞ اﯾــﻦﮐــﻪ ﻧﺘﻮاﻧــﺴﺘﻪ ﺑــﻮد ﻫﻤــﺴﺮش را‬
‫دﺳﺘﮕﯿﺮﮐﻨﺪ‪” ،‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ را دﺳﺘﮕﯿﺮﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎزﺟﻮﯾـﺎن ﭘـﺲ از ﺷـﮑﻨﺠﻪﻫـﺎی‬
‫ﻓﺮاوان ﭼﻮن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪﻫﻤﺴﺮش دﺳﺖ ﭘﯿـﺪا ﮐﻨﻨـﺪ ﺑـﻪاو ‪3‬ﺳـﺎل ﺣﮑـﻢ زﻧـﺪان‬
‫دادﻧﺪ‪” .‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ ﻋﻠﯽرﻏـﻢ اﯾـﻦﮐـﻪ ﺧـﻮدش ﻣـﺴﺘﻘﻼً در راﺑﻄـﻪ ﺑـﺎ ﻣﺠﺎﻫـﺪﯾﻦ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﯽ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﯽ در زﻧﺪان از ﺣﺎﻣﯿﺎن ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻮد و ”ﺣﺎج داوود“ ﺑﻪﻫﻤﯿﻦ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺑﺴﯿﺎر از او ﺑﺪش ﻣﯽآﻣﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﺑﭽـﻪﻫـﺎ وﻟـﯽ ”ﺧـﺎﻧﻢ ﺟﻮﺷـﻘﺎﻧﯽ“ را‬
‫دوﺳﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ او ﺑﻪﺑﻨـﺪ‪ 7‬ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣـﺎ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﭼﻔـﺖ ﺷـﺪﯾﻢ و ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫اﺷﺘﺮاﮐﻤﺎن ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ‪” ،‬ﺷﮑﺮ“ و ﺳﭙﺲ ﺣﺮﻓـﻪﻣـﺎن ﺑـﻮد‪ .‬ﻣﻌـﺼﻮﻣﻪ ﻧﯿـﺰ‬
‫ﺑﺴﯿﺎر از ﺗﻮاﺑﻬﺎ و ﺧﺎﺋﻨﯿﻦ ﻣﺘﻨﻔﺮ ﺑـﻮد و در زﻧـﺪان ﺧـﻮب ﻣﺎﻫﯿـﺖ اﯾـﻦ ﺧﺎﺋﻨـﺎن را‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻣﺮزﺑﻨﺪی ﺟﺪی ﺑﺎ آدمﻓﺮوﺷﺎن داﺷﺖ‪ .‬او را ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﺗﺨﺼـﺼﺶ ﺑـﺮای‬
‫ﮐﺎر در ﺑﻬﺪاری ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮدش ﻫﻢ ﭘﺲ از ﻣﺸﻮرت ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻪﺑﻬﺪاری رﻓﺖ‪.‬‬
‫در آنﺟﺎ ”دﮐﺘﺮ ﺣﺴﯿﻨﯽ“ ﻧﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﭘﯿﮑﺎری ﺑﻮد وﺣﺎﻻ از ﺗﻮّاﺑﻬﺎ ﺷﺪه‬
‫و دﺳﺖ در دﺳﺖ ”ﺣﺎج داوود“ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد در ﺑﻬﺪاری ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬او ﺣﺘـﯽ‬
‫ﺣﺮﻣﺖ ﺣﺮﻓﻪاش را ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺖ اﻟﺒﺘﻪ زﯾﺮ ﺳﻘﻒ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺑﻪﻣﺮدم ﺻﺤﺒﺖ از ﺣﻔﻆ‬
‫ﺣﺮﻣﺖ و وﺟﺪان ﺣﺮﻓﻪﯾﯽ ﺷﺎﯾﺪ ﭼﻨﺪان ﺟﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑـﻪﻫﺮﺣـﺎل در‬
‫ﻫﻤﺎن ﺷﺮاﯾﻂ ﻫﻢ ﭘﺰﺷﮑﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﺎ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﻧﻈـﺮ ﻫـﻢ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺎ دژﺧﯿﻤﺎن ﻣﺮز داﺷﺘﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺰ ﺣﺮﻣﺖ ﺣﺮﻓـﮥ ﺧـﻮد را زﯾـﺮ‬
‫ﭘﺎ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ دﻟﺴﻮزی اﻧﺴﺎﻧﯽ و اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺣﺮﻓﻪﯾﯽ ﺑﻪﮐـﺎر ﻣـﺪاوای‬
‫زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻣﺠﺮوح و ﺑﯿﻤـﺎر ﻣـﯽﭘﺮداﺧﺘﻨـﺪ و ﮔـﺎﻫﯽ ﺑﻬـﺎی آن را ﻫـﻢ ﺑـﻪﺻـﻮرت‬

‫‪174‬‬
‫»واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ«‬

‫روﯾﺎروﯾﯽ ﺑﺎ دژﺧﯿﻤﺎن ﻣﯽﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﯾـﻦ ”دﮐﺘـﺮ ﺣـﺴﯿﻨﯽ”‪ ،‬ﮐـﺎر ﻣـﺪاوای‬

‫ﺑﯿﻤﺎران ﺑﻨﺪ‪ 8‬را ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ از ﺑﭽﻪﻫﺎی ﻣﻘﺎوم و ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽداد‬
‫و ﺑﺎﻋﺚ درد و رﻧﺞ ﺑﯿﺸﺘﺮآﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪﺧـﺼﻮص در وﺿـﻌﯿﺘﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪﻋﻠـﺖ وﺧﺎﻣـﺖ‬
‫ﺣﺎﻟﺸﺎن در ﺑﻬﺪاری ﺑﺴﺘﺮی ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺷﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮏﺑﺎر ”ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ از ﺑﯽﺧﯿﺎﻟﯽ اﯾﻦ دﮐﺘﺮ ﺧﻮدﻓﺮوش و ﻋـﺪم رﺳـﯿﺪﮔﯽ‬
‫او ﺑــﻪﺑﭽــﻪﻫــﺎی ﺑﯿﻤــﺎر ﺑﻨــﺪ‪ 8‬ﺑــﻪﺷــﺪت ﻋــﺼﺒﺎﻧﯽ ﻣــﯽﺷــﻮد و ﺑــﻪاو اﻋﺘــﺮاض‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪” .‬ﺣﺴﯿﻨﯽ“ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺮای ”ﺣﺎج داوود“ ﮐﻪ آنﺟﺎ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ‪،‬‬
‫دﻣﯽ ﺗﮑﺎن داده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪ ﭼـﻪ ﺧﺒـﺮت اﺳـﺖ! ﻣﮕـﺮ ﺑﻨـﺪ ﻫـﺸﺘﯽﻫـﺎ‬
‫دﺧﺘﺮﺧﺎﻟــــﻪﻫﺎﯾــــﺖ ﻫــــﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐــــﻪ اﯾــــﻦ ﻗــــﺪر ﺣــــﺮص و ﺟﻮﺷــــﺸﺎن را‬
‫ﻣﯽﺧﻮری! ”ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ“ ﻫﻢ ﺟﻠﻮ ”ﺣﺎج داوود“ ﯾﮏ ﺳـﯿﻠﯽ ﻣﺤﮑـﻢ ﺑـﻪﮔـﻮش او‬
‫زده و ﻣـــﯽﮔﻮﯾـــﺪ ﻧـــﻪ ﺑـــﯽوﺟـــﺪان! ﺧﺎﺋﻨﻬـــﺎ ﺧﺎﻟـــﻪزادهﻫـــﺎی ﺗـــﻮ ﻫـــﺴﺘﻨﺪ و‬
‫ﺣﺴﺎﺑﯽ ”ﺣﺴﯿﻨﯽ“ را ﮔﻮﺷﻤﺎﻟﯽ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا او را ﻧﯿﺰ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺗﻨﺒﯿﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻨﺪ‪ 8‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﺎﻻ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻣﺎ در ﺑﻨـﺪ‪ 8‬ﺑـﻮدﯾﻢ‪” .‬ﻣﻌـﺼﻮﻣﻪ“ ﻫـﻢ از‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ”ﺷﮑﺮ“ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻮد‪.‬‬

‫»…ﺑﺎزﯾﭽﮥ ﮐﻮدﮐﺎن ﮐﻮﯾﻢ ﮐﺮدی«‬

‫در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن آﺧﻮﻧﺪ اﻧﺼﺎری ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﻪﺑﻨﺪ‪ 8‬آﻣﺪ و دﻧﺒﺎل ﺳـﻔﯿﺪﮐﺎری و‬
‫ﭘﺎﮐﺴﺎزی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﯾـﮏروز ﮔﻔـﺖ از ﺑﻨـﺪ‪ 8‬ﺗـﺼﻮﯾﺮ ﺑـﺪی در ذﻫـﻦ ﻣـﺮدم‬
‫ﻫﺴﺖ‪ ،‬درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ اﯾﻦ ﻫﻢ ﯾﮏ ﺑﻨﺪ ﻣﺜﻞ ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻨﺪﻫﺎﺳﺖ! و ﻣﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ اﯾﻦ ﺑﻨﺪ‬
‫را ﻋﺎدی اﻋﻼم ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻦ ذﻫﻨﯿﺖ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪ .‬ﺑﻌـﺪ آﻣﺪﻧـﺪ و ﯾـﮏ در از ﺑﻨـﺪ‬
‫ﺑﻪﻫﻮاﺧﻮری ﺑﻨﺪ‪ 7‬ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻧﮕﺎر ﺳﻠﻮﻟﻬﺎی درﺑﺴﺘﻪ و ﺟﻨﺎﯾﺎﺗﯽ ﮐﻪ ”ﺣﺎﺟﯽ“ و ﭘﺎﺳﺪاراﻧﺶ در اﯾﻦ ﺑﻨﺪ‬

‫‪175‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ و ﺑﻼﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪﺳﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎ آوردﻧﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽﺷﻮد و‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺎﮐﺴﺎزی اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ”ﺣﺎج داوود“ و ﭘﺎﺳﺪاراﻧﺶ ﻧﺎﭘﺪﯾـﺪ ﺷـﺪﻧﺪ و‬
‫ﺑﻪﺟﺎی آﻧﻬﺎ دژﺧﯿﻤﺎن ﺟﺪﯾﺪ آﻣﺪﻧﺪ و ”ﻻﺟﻮردی“ ﻧﯿﺰ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﺶ ﻋـﻮض ﺷـﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ و دورۀ ﮐﻮﺗﺎه و ﮔﺬرا‪ ،‬ﺗﻌﺪادی از زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ آزاد ﺷﻮﻧﺪ و‬
‫ﻣﻌﺪود زﻧﺪاﻧﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﻧﺪه از زﻧﺪان ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧـﺪ ﺣﺎﺻـﻞ ﻫﻤـﯿﻦ دوران ﮐﻮﺗـﺎه‬
‫ﺑﻮد‪.‬‬
‫”ﺷﮑﺮ“ ﮐﻢﮐﻢ ﺣﺎﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽﺷﺪ و ﺗﺎ ﺣﺪود زﯾﺎدی ﺑـﻪﺣﺎﻟـﺖ ﻃﺒﯿﻌـﯽ‬
‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬وﻟﯽ اﻓﺴﺮدﮔﯽ و اﻧﺪوﻫﺶ ﻫﻢﭼﻨﺎن ﺑﻮد‪ .‬او ﺧـﻮدش وﻗﺘـﯽ از ”واﺣـﺪ‬
‫ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮد ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻗﻔﺲ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ در آن ﺑﻮدﯾﺪ درواﻗﻊ ﻫﻤﺎن‬
‫اﺳﺘﺮاﺣﺘﯽ ﺑﻮدﮐﻪ ﺑﻪﻣﺎ ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﻪ روﺑﻪدﯾﻮار ﺑﻨـﺸﯿﻨﯿﻢ و روز را ﺑـﻪﺷـﺐ و‬
‫ﺷﺐ را ﺑﻪروز ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﻢ‪ .‬او ﺑﺎ ﺧﺸﻤﯽ ﻫﯿﺴﺘﺮﯾﮏ از ﺧﺎﺋﻨـﺎن ﺻـﺤﺒﺖ ﻣـﯽﮐـﺮد و‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻧﺪ ”ﻓﺎﻃﻤﻪ“ ﻟﻪ ﺷﻮد و ﮔﺮﻧﻪ او ﺷﮑﺴﺘﻨﯽ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﯾﺎ دژﺧﯿﻤﺎن در ﺣـﻀﻮر ﺑﻘﯿـﻪ ﺑـﻪ”ﻓﺎﻃﻤـﻪ“ ﺗﺠـﺎوز ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ و ﻣـﻦ ﻧﻔﻬﻤﯿـﺪم‬
‫ﻣﻨﻈﻮر”ﺷﮑﺮ“ از ﻟﻪ ﮐﺮدن ﯾﺎ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﭼﻪ ﺑﻮد آﯾﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻮد ﯾﺎ ﺧﯿﺎﻧـﺖ ﺧﺎﺋﻨـﺎن؟‬
‫ﭼﻮن ﺑﻪاﯾﻦﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﯽرﺳﯿﺪ‪” ،‬ﺷﮑﺮ“ ﻣﯽﻟﺮزﯾﺪ و ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل ﻣﯽﺷﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ‬
‫اداﻣﻪ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬او ﮔﻔﺖ‪ ،‬آﻧﻬﺎ )ﭘﺎﺳﺪاران( ﺑـﺎ ﻣـﺎ در ﯾـﮏﺟـﺎ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯽ وﻗﺘﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ اﯾﻦ ﺟﺎﻧﻮران ﺑﺎ ﻣﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬
‫ﭼﻪ؟‬
‫“ﺷﮑﺮ“ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ در ﮔﻮﻫﺮدﺷﺖ ﺑﻮدﯾﻢ و ﯾﮏروز‪40‬ﻧﻔـﺮ از ﻣـﺎ را ﺟـﺪا‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪاﯾﻦﺟﺎ آوردﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺴﺨﺮﮔﯽ و ﻟﻮدﮔﯽ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ‪ .‬ﻣـﯽﺧـﻮاﻫﯿﻢ‬
‫ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﻋﻠﻤﯽ ﺑﮑﻨﯿﻢ و ﺷﻤﺎ ﻣﻮش آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﺑﺎز‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﯾﮏ ﺑﻼﯾﯽ ﺑﻪﺳﺮﻣﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻤﯽداﻧﺴﯿﺘﻢ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﯿـﺴﺖ‪.‬ﻣـﺎ را‬

‫‪176‬‬
‫»واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ«‬

‫روزﻫﺎ ﺑﺪون آب و ﻏﺬا ﺳﺮﭘﺎ ﻧﮕﻪﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮدم ﺗﺎ ‪6‬روز ﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺣﺴﺎﺑﺶ را‬
‫ﻧﮕﻪدارم ﮐﻪ ﺳﺮﭘﺎ ﺑﻮدم‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮ ﻧﻔﻬﻤﯿﺪم ﭼﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﻬﺎ اﯾـﺴﺘﺎدن‬
‫ﺑﯿﻬﻮش ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ و ﺑﻪزﻣﯿﻦ ﻣﯽاﻓﺘﺎدﯾﻢ اﻣﺎ ﺑﺎ ﮐﺘﮏ ﺑﯿﺪارﻣﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و دوﺑﺎره‬
‫ﺳﺮﭘﺎﯾﻤﺎن ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ ﻫﺮﭼـﻪ ﮐﺘـﮏ ﻣـﯽزدﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﻔـﺮ ﺑـﻪﻫـﻮش ﻧﻤـﯽآﻣـﺪ‬
‫آنوﻗﺖ وﻟﺶ ﻣﯽﮐﺮدﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺧـﻮدش ﺑـﻪﻫـﻮش ﺑﯿﺎﯾـﺪ و دوﺑـﺎره… دوﺑـﺎره…‬
‫ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﭼﻪﮐﺎر ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﮑﻨﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ”واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﺪت ﭼﺸﻢﺑﻨﺪ داﺷﺘﯿﻢ‪ .‬در آنﺟﺎ ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎ ﺷﺮوع ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪﻣـﺎ ﻣـﯽﮔﻔﺘﻨـﺪ‬
‫ﺷﻤﺎ ﺳﮓ ﻫـﺴﺘﯿﺪ ﯾـﺎ ﺧـﺮ ﻫـﺴﺘﯿﺪ و ﻣـﺎ را وادار ﻣـﯽﮐﺮدﻧﺪﮐـﻪ اﯾـﻦ را ﺑـﻪزﺑـﺎن‬
‫ﺧﻮدﻣﺎن ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ وﻗﺘﯽ زﯾﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﯿﻢ ﺧﺮ ﻫﺴﺘﻢ! ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﺣﺎﻻ ﮐﻪ ﺧﺮ‬
‫ﻫﺴﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﺮﻋﺮ ﮐﻨﯽ و ﺑﻌﺪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻮاری ﺑﺪﻫﯽ و ﺳﻮار ﻣﺎ ﻣـﯽﺷـﺪﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺣﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬و ﺑﻌﺪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﻫﺰار ﺑـﺎر ﺑﻨـﻮﯾﺲ ﻣـﻦ ﺧـﺮ ﻫـﺴﺘﻢ! ﺑﻌـﺪ‬
‫ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﺣﺎﻻ دوﻫﺰار ﺑﺎر ﺑﻨﻮﯾﺲ و‪....‬‬
‫و”ﺷﮑﺮ“ دراﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺜﻞ ﮐﺴﯽ ﮐـﻪ ﺗﻤـﺎم ﺷﺨـﺼﯿﺘﺶ ﻟـﻪ ﺷـﺪه و ﻫﻤـﻪ‬
‫ﭼﯿﺰش را از دﺳﺖ داده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺷﮑﻬﺎش ﺳﺮازﯾﺮ ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﻪﻓﮑﺮ ﻓﺮو ﻣﯽرﻓﺖ‪.‬‬
‫ﯾﺎدم آﻣﺪ ﮐﻪ در ﻗﺮﻧﻄﯿﻨﻪ ﻫﻢ ”رﮐﺴﺎﻧﺎ“ راه ﻣﯽرﻓﺖ و ﻣﺜﻞ آدﻣﻬﺎی ﻣﺴﺦ‬
‫ﺷﺪه ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮد‪ :‬ﻣﻦ ﺳﮓ ﻫﺴﺘﻢ! ﻣﻦ ﺳﮓ ﻫﺴﺘﻢ! و اﺷﮏ ﻣﯽرﯾﺨﺖ وﻣﻦ‬
‫دﻧﺒﺎل ﻣﻨﺸﺄ اﯾﻦ ﺣﺮف ﺑﻮدم‪.‬‬
‫ﮔﺎﻫﯽ وﻗﺘﯽ ”ﺷﮑﺮ“ از ”ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ“ ﻣﯽﮔﻔﺖ و اداﻣﻪ ﻣﯽداد‪ ،‬ﻣـﻦ دﯾﮕـﺮ‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ اداﻣﻪاش را ﺑﺸﻨﻮم و ﺗﻌﺎدﻟﻢ ﺑﻪﻫﻢ ﻣﯽﺧﻮرد ﺧﺪاﯾﺎ اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﻧﺴﺎن ﭼـﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﯾﻨﻬﺎ را ﺑﺎور ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺎور ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ و در دروﻧـﻢ‬
‫ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽزدم‪ :‬ﺧﺪاﯾﺎ ﺗﻮ ﮐﺠﺎ ﻫﺴﺘﯽ ؟ﮐﺠﺎ ﻫﺴﺘﯽ؟ در اﯾﻦ ﻣﻮاﻗﻊ اﻧﮕﺎر ﻓﻘﻂ زور‬
‫آدم ﺑﻪﺧﺪا ﻣﯽرﺳﺪ! او ﻓﻘﻂ ﺗﺤﻤﻞ اﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را دارد واﻻّ ﮐﻪ ﻗﻠﺐ‬

‫‪177‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫و ﻣﻐﺰ ﻫﺮاﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫ﯾﺎدم اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ”ﺷﮑﺮ“ در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮاﻗﻊ ﮐﻪ در ﺣﺎلوﻫﻮای ﺧـﻮدش ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺷﻌﺮی را زﻣﺰﻣﻪ ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬او ﻗﺒﻼً ﺧﯿﻠﯽ اﻫﻞ ﺷﻌﺮ ﻧﺒﻮد وﻟﯽ اﯾﻦ ﺷﻌﺮ ﭼﻪ ﺑﻮد ﮐـﻪ‬
‫اﯾﻦﻗﺪر آن را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮد‪» :‬ﺳﺠﺎد ﻧـﺸﯿﻦ ﺑﺎوﻗـﺎری ﺑـﻮدم‪ ،‬ﺑﺎزﯾﭽـﮥ ﮐﻮدﮐـﺎن‬
‫ﮐﻮﯾﻢ ﮐﺮدی!«‬
‫”ﺷﮑﺮ“ در زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺎدی ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎوﻗﺎر و ﺟﺪی و ﻣﺤﺠﻮب ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﯿـﺸﻪ‬
‫ﻣﺮﺗﺐ و ﺗﻤﯿﺰ و ﺑﻪاﺻﻄﻼح ﺑﺎاﺗﯿﮑﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﻫﯿﭻوﻗﺖ ﻧﺪﯾﺪه ﺑـﻮدم ﺑﺮﺧـﻮردش ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺒﺘﺬل ﺑﺎﺷﺪ در ﻫﺮ ﮐـﺎری‪ ،‬ﺣﺘـﯽ ﻟﺒـﺎس ﭘﻮﺷـﯿﺪن و ﻏـﺬا ﺧـﻮردن و‪.....‬‬
‫آدﻣﺨـﻮاران ﺧﻤﯿﻨـﯽ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ ﮐـﻪ دﺷـﻤﻦ اﻧـﺴﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬او را ﺑـﺎ آن ﺷﺨـﺼﯿﺖ ﺑـﻪﭼــﻪ‬
‫ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ وادار ﮐﺮده و ﺧﺮدش ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻘﯿﻪ را ﻫﻢ…‬
‫دوﻫﻔﺘﻪ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﺎ ”ﺷـﮑﺮ“ ﺑـﻮدم‪ .‬ﺣـﺎل او اﺳﺎﺳـﺎً ﻋـﻮض ﺷـﺪه ﺑـﻮد و‬
‫ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ آﺛﺎری از ﻋﺪمﺗﻌﺎدل ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در او دﯾﺪه ﻧﻤﯽﺷـﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑـﻪ ﻣﺜـﻞ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫ﯾﮏ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺟﻨﮕﻨﺪه و ﺳﺮﺣﺎل ﺑﻮد و ﻣﺎ در ﻓﮑﺮ ﻧﻘﺸﻪﯾﯽ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺟـﻮری‬
‫ﺟﺎﯾﻤﺎن را در ﻣﻼﻗﺎت ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻋـﻮض ﮐﻨـﯿﻢ ﭼـﻮن در ﻣﻼﻗـﺎت ﻗﺒﻠـﯽ ﺑـﻪﭘـﺪر و‬
‫ﻣﺎدرﻫﺎﯾﻤﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و ﻣﻼﻗﺎت ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ﭘـﺪر‬
‫و ﻣﺎدراو را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻢ و او ﻫﻢ ﭘـﺪر و ﻣـﺎدر ﻣـﺮا‪ .‬ﮔﻔـﺘﻢ ”ﺷـﮑﺮ“ ﺧـﻮدت را‬
‫آﻣﺎده ﮐﻦ ﮐﻪ ﭘﺪرم ﺟﻠﻮ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ اﺳﻤﻬﺎی ﺑـﺎﻣﺰهﯾـﯽ ﮐـﻪ روی ﺗـﻮ ﻣـﯽﮔﺬاﺷـﺖ‪،‬‬
‫ﺻﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ و او ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪ‪ .‬او ﻣﯽﮔﻔﺖ دﻟﻢ ﺑﺮای ﻣﺎﻣﺎﻧﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﺗﻨﮓ ﺷﺪه و‬
‫ﺧﯿﻠﯽ دﻟﻢ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺒﯿﻨﻤﺶ‪ .‬واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺑﻮدﮐﻪ دوﺳـﺘﯽ ﻋﻤﯿﻘـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻫـﻢ‬
‫داﺷﺘﯿﻢ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﻤﺎن را ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪﻫﻢ ﻧﺰدﯾـﮏ ﮐـﺮده و ﻣﺜـﻞ ﯾـﮏ ﻓﺎﻣﯿـﻞ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﻮدﯾﻢ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در ﻫﺮ ﻣﻼﻗﺎت ﻗﺒـﻞ از ﻫـﺮﮐـﺲ و ﻫـﺮﭼﯿـﺰ ﻣـﺎدرم از او‬
‫ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ و ﻣﺎدر او‪ ،‬راﺟﻊ ﺑﻪﻣﻦ ﺳﺆال ﻣﯽﮐﺮد‪.‬‬

‫‪178‬‬
‫»واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ«‬

‫وداع ﺑﺎ ”ﺷﮑﺮ“‬
‫ﺷﺐ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻦ و ”ﺷﮑﺮ“ و ”ﻣﻌـﺼﻮﻣﻪ“ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻧﺸـﺴﺘﻪ ﺑـﻮدﯾﻢ و ﺻـﺤﺒﺖ‬
‫ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ‪” .‬ﺷﮑﺮ“ ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﺗـﻮ و ”ﻣﻌـﺼﻮﻣﻪ“ آزاد ﺧﻮاﻫﯿـﺪ ﺷـﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﻣﻦ ﻣﯽﻣﺎﻧﻢ‪ .‬ﮔﻔﺘﻢ ﮐﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﻣﺎﻧﯽ؟ در ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﻢ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﮔﻔـﺖ‬
‫اﯾﻨﻬﺎ ﻣﺮا آزاد ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪﮐﺮد و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑـﻮد‪ .‬ﻧﺎﮔﻬـﺎن ”ﺷـﺮاره“ ﺑـﺎ ﭼﺎدرﻣـﺸﮑﯽ و‬
‫ﻣﻘﻨﻌﻪ واردﺷﺪ او ﻫﻢ ﺟﺰو ﻫﻤﺎن ﻣﺒﺎرزﯾﻦ ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﻻ ﺗﻮاب ﺷﺪه‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺸﻤﺶ ﮐﻪ ﺑﻪﻣﻦ اﻓﺘﺎد رﻧﮕﺶ ﭘﺮﯾﺪ و ﭼﺸﻤﺶ را دزدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪاو ﮔﻔﺘﻢ ﯾﺎدت‬
‫ﻫﺴﺖ؟ ﭼﯿﺰی ﻧﮕﻔﺖ و ﺳﮑﻮت ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ﮔﻔـﺖ ”ﺷـﮑﺮ ﻣﺤﻤـﺪزاده“ ﺑـﺎ ﮐﻠﯿـﮥ‬
‫وﺳﺎﯾﻠﺶ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬
‫او از ﺑﻨﺪ‪ 3‬آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺪ‪ 3‬ﺑﻪﺑﻨﺪ ﺗﻮّاﺑﻬﺎ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑـﻪﻃـﻮر واﻗﻌـﯽ‬
‫اﯾﻦﻃﻮر ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺗﻮّاﺑﻬﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ آﺷﻐﺎﻟﻬﺎﯾﯽ ﺑﻮدﻧﺪﮐـﻪ ﻣـﺰدوری ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﭼﻮن در آن ﺑﻨﺪ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻌﺪادﺷﺎن آنﺟﺎ ﺑﯿـﺸﺘﺮﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻨـﺪ‪ 3‬ﺑـﻪﺑﻨـﺪ ﺗﻮّاﺑﻬـﺎ‬
‫ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻢ اﯾﻦ اﺳﻢ‪ ،‬ﻗﻤﭙﺰ اﻟﮑﯽ رژﯾﻢ ﺑـﻮد ﮐـﻪ واﻧﻤـﻮد ﮐﻨـﺪ ﮔﻮﯾـﺎ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﯾﮏ ﺑﻨﺪ را ﺑﺸﮑﻨﺪ و ﺗﻮاب درﺳﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ”ﺷﮑﺮ“ اﯾﺴﺘﺎد‬
‫و ﮔﻔﺖ ﻣﻦ ﻧﻤﯽروم!‪ ،‬ﻧﻪ! ﻣﻦ ﻧﻤﯽروم!‬
‫ﺗﻮاﺑﻬﺎی ﺧﺎﺋﻦ ﺑﺎز ﮐﺎر ﺧﻮدﺷﺎن را ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﮔﺰارش داده ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫ﮐﻪ ”ﺷﮑﺮ“ ﭼﻮن ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﻬﺎ ﭼﻔﺖ ﺷﺪه‪ ،‬دوﺑﺎره وﺿﻌﺶ ﺧﺮاب ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻨﻈـﻮرآن‬
‫ﮐﺜﺎﻓﺘﻬﺎ ﺑﻪﺑﯿﺎن واﻗﻌﯽ ﯾﻌﻨﯽ ”ﺷﮑﺮ“ ﻻﺷﻪﯾﯽ ﺑﺮای آن ﻻﺷﺨﻮرﻫﺎ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣـﺎ‬
‫در اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ”ﺷﮑﺮ“ ﯾﺎ ”ﺷﮑﺮ“ دﯾﮕﺮی را ﻻﺷﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪” .‬ﺷﮑﺮ“ در‬
‫اﯾﻤﺎن ﺑﻪآرﻣﺎﻧﺶ ﺑﻪﻗﻠﻪﯾﯽ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺪمﺗﻌـﺎدل رواﻧـﯽ ﻫـﻢ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ او را ﺑﻪﻣﺰدوری ﺑﮑﺸﺎﻧﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﯾﮏﺑﺎر ﻫﻢ اﺟﺎزه ﻧﺪاده ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی از او ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ و داغ اﯾﻦ را ﺑﻪدل آن ﺟﻼدﻫﺎ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻄﻤﺌﻦ‬
‫‪179‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ او را از او ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﭼﻪ دلﮐﻨﺪن از ”ﺷﮑﺮ“ و دوری از او ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﺜﻞ زﻫﺮ ﺗﻠﺦ ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫او را راﺿﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﺪون اﯾﺠﺎد درﮔﯿﺮی ﺑﺮود و ﻧﮕﺬارد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪزور او را‬
‫ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬وﻗﺘـﯽ ”ﺷـﮑﺮ“ از ﻣﯿﻠـﻪﻫـﺎی زﯾﺮﻫـﺸﺖ رد ﺷـﺪ‪ ،‬آنﺟـﺎ اﯾـﺴﺘﺎده ﺑـﻮدم و‬
‫ﻧﮕﺎﻫﺶ ﻣﯽﮐﺮدم و ﺗﻤﺎم ﺗﻮان ﺧﻮدم را ﺑﻪﺧﺪﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ اﺷﮏ ﻧﺮﯾﺰم‪،‬‬
‫اﻣﺎ او ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎن اﺷﮑﺒﺎر ﻧﮕﺎﻫﻢ ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﺧـﺪاﯾﺎ…! ﺑـﺎ ﻫﻤـﻪ ﺳـﻠﻮﻟﻬﺎی ﺣﻮاﺳـﻢ‬
‫ﭼﻬﺮۀ او را و ﺣﻀﻮرش را در ذﻫﻨﻢ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽﮐـﺮدم و ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻣـﯽﺳـﭙﺮدم‪،‬‬
‫اﺣﺴﺎس ﺷﻮﻣﯽ ﺑﻪﻣﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ دﯾﮕﺮ ”ﺷﮑﺮ“ را ﻧﺨﻮاﻫﯽ دﯾـﺪ! و ﻣـﻦ ﺑـﻪدرﮔـﺎه‬
‫ﺧﺪا زار ﻣﯽزدم‪ ،‬ﻧﻪ! ﺧﺪا… ﻧﻪ!… اﻣﺎ ﻫﻢﭼﻨﺎن ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮدم ﮔﺮﯾﻪ ﻧﮑﻨﻢ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﺳﯿﻼب ﺧﻮنآﻟﻮدی را ﭘﺸﺖ ﭘﻠﮑﻬﺎﯾﻢ اﺣﺴﺎس ﻣـﯽﮐـﺮدم و ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻗﺪرﺗﻢ از ﺟﺎری ﺷﺪﻧﺶ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﺮدم‪” .‬ﺷﮑﺮ“ در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎز‬
‫ﻫﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﻧﮕﺎﻫﻢ ﮐﺮد و دﺳﺘﺶ را ازدور ﻣﻠﺘﻤﺴﺎﻧﻪ ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻣﻦ دراز ﮐـﺮد‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﻫﻢ از ﭘﺸﺖ ﻣﯿﻠﻪﻫﺎی آﻫﻨﯽ زﺷﺖ و ﺑﯿﺮﺣﻤـﯽ ﮐـﻪ ﻗﻠـﺒﻢ از آن ﻋﺒـﻮر ﮐـﺮده‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬دﺳﺘﻢ را ﺑﻪﺳﻤﺖ او دراز ﮐﺮدم‪ .‬او از در آﻫﻨﯽ ﺑﻨﺪ ﺧﺎرج ﺷﺪ و ﻣﻦ ﻫﻨـﻮز‬
‫دﺳﺘﻢ ﺑﻪﺳﻤﺖ او دراز ﺑﻮد و ﻫﻤﮥ وﺟﻮدم ”ﺷﮑﺮ“ را ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻪ‬
‫ﮐﺴﯽ ﮐﻨﺎرم ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻣﻦ آﻣﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ دﻟﺪارﯾﻢ ﺑﺪﻫـﺪ‪ ،‬ﮔﻔـﺘﻢ‬
‫ﺑﻪﻫﻤﻪ ﺑﮕﻮ ﭘﯿﺶ ﻣﻦ ﻧﯿﺎﯾﻨﺪ‪ ،‬دﻟﻢ اﻻن ﻓﻘﻂ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮاﻫﺶ ﻣﯽﮐﻨﻢ! و‬
‫ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺳﻠﻮل ﭘﻨﺎه ﺑﺮدم ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻢ و ﺳﯿﻼب اﺷﮑﯽ را ﮐـﻪ ﺗـﺎ‬
‫آن ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻬﺎرش ﮐﺮده ﺑﻮدم‪ ،‬زﯾﺮ ﭘﺘﻮ رﻫﺎ ﮐﺮدم‪.‬‬
‫‪3‬روز در ﮐـــــــﺸﺎﮐﺶ ﺗـــــــﺐ و درد‪ ،‬ﺧـــــــﻮاب ”ﺷـــــــﮑﺮ“ را‬
‫ﻣﯽدﯾﺪم‪” .‬ﺷﮑﺮ”ﻋﺰﯾﺰم‪” ،‬ﺷﮑﺮ“ ﻧﺎزﻧﯿﻨﻢ‪ ،‬دوﺳﺖ ﯾﮕﺎﻧـﻪام‪ ،‬دوﺳـﺘﯽ ﮐـﻪ ﻣﺜـﻞ او‬
‫دﯾﮕﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ‪.‬‬

‫‪180‬‬
‫»واﺣﺪ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ«‬

‫آنﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ از ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺷﻨﯿﺪم‪” ،‬ﺷﮑﺮ“ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ‪ ،‬ﺗﺎﺳﺎل‬

‫‪67‬ﮐﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﻗﺘﻞﻋﺎﻣﻬﺎ وﻓﺎداری ﺑﻪآرﻣﺎﻧﺶ را ﺑﺎ ﻧﺜـﺎر ﺧـﻮﻧﺶ اﺛﺒـﺎت ﮐـﺮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﻮاره در ﺳﻠﻮﻟﻬﺎی اﻧﻔﺮادی و ﺑﺘﺪﻫﺎی ﺗﻨﺒﯿﻬﯽ ”اوﯾﻦ”‪ ،‬در ‪ ،311‬در ﺑﻨﺪ ﻣﻮﺳﻮم‬
‫ﺑﻪآﺳﺎﯾﺸﮕﺎه و ﻏﯿﺮه… در رﻓﺖوآﻣﺪ ﺑﻮد‪” .‬ﺷﮑﺮ“ در اﺛﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪﻫﺎی ﻣـﺪاوم و‬
‫ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔـﯽ ﮐـﻪ ﺟـﺴﻤﺶ را در ﻫـﻢﮐﻮﺑﯿـﺪه ﺑـﻮد‪ ،‬رﻧـﺞ ﺑـﺴﯿﺎر ﮐـﺸﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪﺷﺪت ﺿﻌﯿﻒ و ﺧﻤﯿﺪه ﺷـﺪه ﺑـﻮد و دﯾﮕـﺮ ﺑـﻪآﺳـﺎﻧﯽ ﻗﺎﺑـﻞ ﺷﻨﺎﺳـﺎﯾﯽ ﻧﺒـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﭽﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺎ او ﺑﻮدﻧـﺪ ﻣـﯽﮔﻮﯾﻨـﺪ اﻣـﺎ روﺣـﺶ ﻣﺜـﻞ ﮐـﻮه ﺑـﻮد‪ ،‬اﺳـﺘﻮار و‬
‫ﺗﺴﺨﯿﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮ! اﻧﮕﺎر ﻫﯿﭻ ﭼﯿـﺰ آن را ﺗﮑـﺎن ﻧﻤـﯽداد‪ .‬آﺧـﺮ او ﺷﺨـﺼﯿﺘﺶ را ﺑـﺎ‬
‫روح ﻣﻘﺎوﻣــﺖ ﯾــﮏ ﺧﻠــﻖ ﭘﯿﻮﻧــﺪ داده ﺑــﻮد و ﺑــﺎ آن ﺳــﻼﺣﯽ ﺳــﺎﺧﺘﻪ ﺑــﻮد ﮐــﻪ‬
‫دژﺧﯿﻤﺎن را ﺑﻪزاﻧﻮ درآورد‪ .‬دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﺷﮑﻨﺠﻪﯾﯽ وﺟـﻮد ﻧﺪاﺷـﺖ ﮐـﻪ او را از‬
‫ﭘﺎی ﺑﯿﻨﺪازد‪.‬‬

‫آزادی‬
‫ﭼﻨﺪ روزی ﺑﻮدﮐﻪ ﺣﮑﻢ زﻧﺪان ﻣﻦ ﺑﻪاﺗﻤﺎم رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺪاﯾﻢ ﮐﺮدﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎن آﺧﻮﻧﺪ ﻧﺎﺻﺮی ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮﺳـﯿﺪ ﺣﮑﻤـﺖ ﺗﻤـﺎم ﺷـﺪه ﺑـﺮای آزادی ﺣﺎﺿـﺮی‬
‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﮑﻨﯽ؟ ﭘﺎﺳﺨﻢ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮد و ﺑﻪﺑﻨﺪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﺮدم آزادم ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﺻﺪاﯾﻢ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ”اوﯾـﻦ“ ﻓﺮﺳـﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﻓﮑـﺮ ﻣـﯽﮐـﺮدم ﭼـﻪ‬
‫ﺷﺪه؟ ﻻﺑﺪ دور ﺟﺪﯾﺪی از ﺑﺎزﺟﻮﯾﯽ و ﺷﮑﻨﺠﻪ در ﭘﯿﺶ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﭘـﺲ از دو‬
‫روز ﮐﻪ آنﺟﺎ ﺑﻮدم‪ ،‬از زﻧـﺪان آزادم ﮐﺮدﻧـﺪ‪” ،‬ﻣﺎﺧـﺎﻻ“ و ﭘـﺪرم دﻧﺒـﺎﻟﻢ آﻣـﺪه‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ ‪20‬روزی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪآﻧﻬﺎ اﻃﻼع داده ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ آزادم ﮐﻨﻨﺪ و آﻧﻬﺎ‬
‫ﻫﺮروز ﺑﻪﺟﻠﻮ درِ زﻧﺪان ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﭼﻮن آزادم ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ دﯾﮕـﺮ ﮐـﺴﯽ‬
‫ﺑﻪﺳﺮاﻏﻢ ﻧﻤﯽآﻣﺪ وﻟﯽ ”ﻣﺎﺧﺎﻻ“ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﺪرم‪ ،‬ﻫﺮروز ﺑـﻪدرِ زﻧـﺪان ﻣﺮاﺟﻌـﻪ‬

‫‪181‬‬
 ‫ﭼﺸﻢ در ﭼﺸﻢ ﺑﺎ ﻫﯿﻮﻻ‬

‫ﻣﯽﮐﺮد‪ .‬آنروز ﻣﺮا ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﮐﻤﯽ از زﻧﺪان دور ﺷـﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺑـﻪﭘـﺪرم و ”ﻣﺎﺧـﺎﻻ“ ﮔﻔـﺘﻢ ﺑﺎﯾـﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ از دور‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ”اوﯾﻦ“ را ﺑﺒﯿـﻨﻢ‪ .‬اﯾـﺴﺘﺎدم و ﺑـﻪآن ﮐـﻪ ﻣﺜـﻞ‬
‫روح ﺧﻤﯿﻨﯽ و ﻣﺜﻞ ﯾﮏ ﻫﯿﻮﻻ در آن دره ﭼﻤﺒﺎﺗﻤـﻪ زده ﺑـﻮد‪ ،‬ﻧﮕـﺎه ﮐـﺮدم‪ .‬ﺑـﺎ‬
‫ﺧﻮدم اﻧﺪﯾﺸﯿﺪم ﭼﻪ ﻗﻠﺒﻬﺎ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ اﯾﻦ دﯾﻮارﻫـﺎ ﻣـﯽﺗﭙﻨـﺪ‪ ،‬ﭼـﻪ ﭼـﺸﻤﻬﺎ ﮐـﻪ از‬
‫ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﯿﻠﻪدار ﺳﻠﻮﻟﻬﺎ ﺑﻪآﺳﻤﺎن و ﺑﻪﺧﻮرﺷـﯿﺪ‪ ،‬ﮐـﻪ ﮐـﯽ ﻃﻠـﻮع‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ ،‬دوﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬در دﻟﻢ ﻏﺮﯾﺪم‪ ،‬ﻧﻔـﺮﯾﻦ ﺑـﺮ ﺗـﻮ ای ﻫﯿـﻮﻻ ﮐـﻪ ﭼـﻪ‬
‫ﻧﺎزﻧﯿﻨﻬﺎﯾﯽ را ﺑﻠﻌﯿﺪی! ﻧﻔـﺮﯾﻦ ﺑـﺮ ﺗـﻮ ای ﻫﯿـﻮﻻ ﮐـﻪ ﭼـﻪ اﻣﯿـﺪﻫﺎﯾﯽ را ﺧﺎﮐـﺴﺘﺮ‬
‫ﮐــﺮدی! ﻧﻔــﺮﯾﻦ ﺑــﺮ ﺗــﻮ ﮐــﻪ ﭼــﻪ ﻋﺰﯾﺰاﻧــﯽ را از ﻣــﺎ رﺑــﻮدی! ﻧﻔــﺮﯾﻦ!… و‬
‫ﯾﺎد ”روزﺑﻪ“ ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ و آرزوی ﺑﺰرگ او اﻓﺘﺎدم و در دل ﻏﺮﯾـﺪم‪ :‬اﻣـﺎ ﺑﺨـﺪا و‬
‫ﺑﻪآزادی ﺳﻮﮔﻨﺪ‪ ،‬وﯾﺮاﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ! وﯾﺮاﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ!…‬
‫و… ﺑﻪراه اﻓﺘﺎدم‪.‬‬

‫‪182‬‬
Facing the Beast
By: Hengameh Hajhassan
First Edition: February 2004
Publication of Homa Association
All Rights Reserved

HOMA Association
B.P. 745 St. Ouen L'aumone, 95004 Cergy-Pontoise Cedex, France
Email: homa1329@yahoo.com
Facing the Beast!
Memoirs of Prison

Hengameh Hajhassan