G 17

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Bogumia Wiatr
Prowadzenie geodezyjnej obsugi budownictwa drogowego,

kolejowego i wodnego 311[10].Z2.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego
Recenzenci:
dr in. Barbara Gsowska
mgr in. Sylwia Mikulska
Opracowanie redakcyjne:
mgr in. Bogumia Wiatr
Konsultacja:
mgr Magorzata Sienna
Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 311[10].Z2.03

Prowadzenie geodezyjnej obsugi budownictwa drogowego, kolejowego i wodnego,
zawartego w programie nauczania dla zawodu technik geodeta.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
SPIS TRECI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wprowadzenie
Wymagania wstpne
Cele ksztacenia
Materia nauczania
4.1. Oglne wiadomoci o tyczeniu tras
4.1.1. Materia nauczania
4.1.2. Pytania sprawdzajce
4.1.3. wiczenia
4.1.4. Sprawdzian postpw
4.2. Geodezyjna obsuga budownictwa drogowego, kolejowego i wodnego
4.2.3. wiczenia
Sprawdzian osigni
Literatura
3
5
6
7
7
7
18
18
21
22
22
33
33
34
35
41
1. WPROWADZENIE
Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat geodezyjnej obsugi
budownictwa drogowego, kolejowego i wodnego oraz w ksztatowaniu umiejtnoci
zwizanych z obsug geodezyjn ich budowy.
W poradniku zamieszczono:
wymagania wstpne wykaz umiejtnoci, jakie powiniene mie ju uksztatowane,
aby bez problemw mg korzysta z poradnika,
cele ksztacenia wykaz umiejtnoci, jakie uksztatujesz podczas pracy z poradnikiem,
materia nauczania wiadomoci teoretyczne, niezbdne do opanowania treci jednostki
moduowej,
zestaw pyta, aby mg sprawdzi, czy ju opanowae okrelone treci,
wiczenia, ktre pomog Ci zweryfikowa wiadomoci teoretyczne oraz uksztatowa
umiejtnoci praktyczne,
sprawdzian postpw,
sprawdzian osigni, przykadowy zestaw zada; zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiau caej jednostki moduowej,
literatur uzupeniajc.
311[10].Z2
Geodezja inynieryjna
311[10]. Z2.01
Projektowanie i wytyczanie osnowy
realizacyjnej
311[10]. Z2.02
Prowadzenie geodezyjnej obsugi
budowy i eksploatacji obiektw
budowlanych
311[10]. Z2.03
Prowadzenie geodezyjnej obsugi
budownictwa drogowego,
kolejowego i wodnego
311[10]. Z2.04
Tyczenie i inwentaryzacja obiektw
sieci uzbrojenia terenu
311[10]. Z2.05
Wykonywanie pomiarw
realizacyjnych w terenie
Schemat ukadu jednostek moduowych
2. WYMAGANIA WSTPNE
Przystpujc do realizacji programu nauczania jednostki moduowej powiniene umie:

obsugiwa sprzt i przyrzdy geodezyjne,
sprawdza i rektyfikowa instrumenty geodezyjne,
wykonywa pomiar kierunku i kta poziomego i pionowego,
wykonywa pomiary sytuacyjne metod biegunow i ortogonaln,
okrela zakres instrukcji technicznych i umie dokona wyboru instrukcji odpowiedniej
dla planowanych prac geodezyjnych,
projektowa i stabilizowa osnow pomiarow,
sporzdza i aktualizowa map sytuacyjn na podstawie bezporedniego pomiaru
w terenie,
przetworzy wyniki pomiaru terenowego na dane numeryczne i graficzne
z wykorzystaniem techniki komputerowej,
organizowa wykonanie prac terenowych w zespoach pomiarowych, zgodnie
z obowizujcymi zasadami bhp i przepisami technicznymi,
dobiera sprzt i instrumenty do wykonania otrzymanego zadania,
posugiwa si sprztem zgodnie z zasadami jego uytkowania oraz odpowiednio
zabezpieczy w czasie i po zakoczeniu pomiaru,
stosowa obowizujce instrukcje i wytyczne techniczne zwizane z wykonaniem
geodezyjnych prac pomiarowych, obliczeniowych i graficznych,
sporzdza dokumentacj techniczn wykonanych prac pomiarowych i obliczeniowych,
wykonywa niwelacj geometryczn i obliczy wysokoci punktw,
sporzdza profil poduny i poprzeczny terenu,
wykonywa podstawowe obliczenia geodezyjne,
dokonywa analizy otrzymanych materiaw geodezyjno-kartograficznych,
wykonywa wywiad terenowy i opracowa map wywiadu,
stosowa przepisy prawa budowlanego oraz prawa geodezyjnego i kartograficznego
w geodezji inynieryjnej,
klasyfikowa geodezyjne osnowy realizacyjne,
projektowa, pomierzy, wyrwna i wytyczy osnow realizacyjn,
opracowywa szkic dokumentacyjny,
opracowywa szkic tyczenia,
wytycza punkty projektowanego obiektu rnymi metodami,
wytycza punkty linii rwnolegej do danej,
wytycza punkty linii o staym spadku,
wyznacza punkt o projektowanej wysokoci,
ustala dokadno tyczenia.
3. CELE KSZTACENIA
W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:

wyjani zasady tyczenia tras drogowych, kolejowych i wodnych,
opracowa geodezyjnie odcinek projektowanej trasy,
posuy si instrukcjami oraz wytycznymi technicznymi dotyczcymi obsugi inwestycji,
obliczy elementy: ukw koowych, koszowych, odwrotnych, krzywych przejciowych
(klotoidy), ukw koowych z krzywymi przejciowymi, ukw pionowych,
obliczy wsprzdne punktw lecych na odcinkach krzywoliniowych trasy,
obliczy i wykreli elementy geometryczne tras przy pomocy geodezyjnych programw
komputerowych obliczeniowych i graficznych,
obliczy elementy niwelety i wykreli o trasy w paszczynie pionowej przy pomocy
geodezyjnych programw komputerowych obliczeniowych i graficznych,
dobra metod tyczenia projektowanych punktw trasy,
dobra sprzt do pomiarw geodezyjnych,
wytyczy odcinki prostoliniowe tras,
wytyczy odcinki krzywoliniowe trasy,
wytyczy linie przekrojw poprzecznych trasy,
obliczy objto mas ziemnych przy pomocy geodezyjnych programw komputerowych
obliczeniowych,
opracowa geodezyjnie projekt stacji i linii kolejowej,
wytyczy rozjazdy i skrzyowania torw,
okreli zasady regulacji osi torw,
scharakteryzowa metody przenoszenia wysokoci przez due powierzchnie wodne,
scharakteryzowa metody opracowywania poprzecznych przekrojw ciekw wodnych,
opracowa geodezyjnie projekty: roww melioracyjnych, kanaw, budowli regulacyjnych,
dobra metod do tyczenia: rowu melioracyjnego, kanau, budowli regulacyjnej,
wytyczy lini zalewow zbiornika wodnego,
scharakteryzowa podstawowe elementy mostu i wiaduktu,
opracowa geodezyjnie projekt mostu i wiaduktu,
okreli zasady geodezyjnej obsugi budowy mostu i wiaduktu,
wykona geodezyjn inwentaryzacj powykonawcz,
zastosowa przepisy bezpieczestwa i higieny pracy oraz ochrony rodowiska podczas
wykonywania pomiarw terenowych.
4. MATERIA NAUCZANIA
4.1.
Oglne wiadomoci o tyczeniu tras

Tras nazywamy pas terenu przeznaczony pod budowl inyniersk o znacznej dugoci
i niewielkiej szerokoci. Przebieg danej trasy wyznacza si wytyczajc jej o. Pierwszy etap
tyczenia osi trasy to tyczenie linii prostych, a nastpnie wpisanie w ich zaamania ukw
i krzywych przejciowych.
Metody tyczenia prostych odcinkw trasy dobiera si w zalenoci od dugoci odcinka
i wystpujcych ewentualnych przeszkd terenowych.
W najprostszym przypadku, tyczenie odcinka prowadzi si od punktu kocowego
w kierunku na siebie, wyznaczajc punkty porednie w odlegociach nie wikszych ni
300 m.
Dla dugoci odcinkw do 2 km postpuje si tak jak przy tyczeniu metod w przd.
Przy dugociach odcinkw od 2 do 5 km stosujemy sposb mniej dokadny. Celujc
teodolitem z punktu pocztkowego P na punkt kocowy K, wytycza si odlegy punkt
kierunkowy M, a nastpnie przenosi si teodolit na punkt M i wytycza kolejny punkt N
(N1 w pierwszym pooeniu lunety i N2 w drugim pooeniu lunety) na odcinku M K,
a dochodzi si do punktu K, wykonujc tyczenie w dwch pooeniach lunety( rys. 1).
Rys. 1. Tyczenie prostej PK gdy z P wida K
Sposb dokadniejszy, to zaoenie midzy punktami P i K, w okolicy rodka odcinka PK,

punktu M i zmierzenie na nim kta (180- ), a nastpnie obliczenie przesunicia d. (rys. 2)
ab
d=
sin
a +b
gdzie a i b to odlegoci punktu M od P i K wyznaczone z dokadnoci 20 m.
Rys. 2. Wtyczanie punktu M w prost PK
Jeeli jednak nie mamy moliwoci ustalenia dugoci odcinkw a i b, to w pobliu

prostej PK zakadamy 2 dodatkowe(rys. 3), bliskie sobie punkty M1 i M2 i obliczamy
przesunicie d z uproszczonego wzoru
sin 2
d2 =
sin 1 sin 2
gdzie
to odlego midzy punktami M1 i M2,

to kt zmierzony odpowiednio na M1 i M2,
d2 to odlego punktu M2 od wyznaczanej prostej PK.
Rys. 3. Wtyczanie punktu M0 gdy brak odlegoci PK
Przy dugoci odcinka wikszej ni 5 km, do wyznaczenia kierunku na punkt kocowy

stosujemy, dla uatwienia tyczenia - w dzie heliotrop, a w nocy wiato sztuczne.
Jeeli z punktu pocztkowego wida punkt kocowy, ale punkty bliskie s niewidoczne,
to wytycza si moliwie najdalszy punkt kierunkowy prostej (M). Nastpnie przenosi si
instrument na punkt M i jeeli z punktu tego nie wida punktu kocowego K, to celuje si na
punkt P i po obrceniu lunety przez zenit, wyznacza w dwch pooeniach lunety odlegy
punkt N na kierunku do K. Instrument ustawia si na N i postpuje si podobnie, jak na
punkcie M, dochodzc do punktu K bliskiego K. Jeeli z wanych przyczyn nie mona
punktu K uzna za waciwy punkt K, to przesuwa si wszystkie wyznaczone punkty
proporcjonalnie do odcinka K K i odlegoci od punktu pocztkowego.
Jeeli z powodu wzniesie terenu z punktu pocztkowego P nie wida punktu kocowego
to naley zaoy punkt M, z ktrego wida punkty P i K, zmierzy kt (180- ) i obliczy
warto przesunicia jak w przykadzie przedstawionym na rys.unku 2 lub 3.
Rys. 4. Tyczenie prostej przez drobne przeszkody
Jeeli na tyczonym kierunku PK znajduj si przeszkody, to zakada si dodatkowe

konstrukcje i tyczenie wykonuje si w sposb poredni. Jedna z tych konstrukcji, to zaoenie
obok przeszkody dodatkowej linii PL( rys. 4), a nastpnie zrzutowanie na ni punktu
kocowego K ( K). Na prostej PL wybiera si punkty 1, 2, 3...w takich, miejscach aby
prostopade do prostej pomocniczej PL, wystawione w tych miejscach, przebiegay obok
przeszkd terenowych. Mierzy si dugoci P1, P2,...oraz KK i na podstawie twierdzenia
Talesa oblicza si dugoci 11,22 itd.
11' =
KK '
KK '
P1' 22' =
P2 ' ..
PK '
PK '
Obliczone dugoci 11, 22 itd. odkada si na kierunkach prostopadych wyznaczonych

w punktach 1, 2 ..itd.
Rys. 5. Tyczenie prostej przez przeszkod zajmujc du przestrze
Jeeli przeszkoda rozciga si na duej przestrzeni i celowanie z punktu P na K jest

niemoliwe, a dzieje si tak w przypadku zalesienia terenu (rys. 5), to dookoa przeszkody
zakada si specjaln osnow poligonow w ksztacie wieloboku zamknitego, zawierajcego
punkt pocztkowy P i kocowy K.
Punkt pocztkowy P jest pocztkiem lokalnego ukadu wsprzdnych prostoktnych,
a bok P1 - osi X-w. W ukadzie tym oblicza si wsprzdne wszystkich punktw cigu
poligonowego, a nastpnie ze wsprzdnych punktu kocowego K oblicza si kt ze
wzoru;
y
tg = K
xK
Obliczony kt odkada si od kierunku P1 i w ten sposb wyznacza si kierunek PK.
Po wytyczeniu odcinkw prostych dla danej trasy, w miejsca zaamania trasy wpisuje si
uki koowe lub inne zestawy krzywych.
Na punkcie wierzchokowym (rys. 6) W mierzy si kt midzy stycznymi do uku
w punktach P i K. Nastpnie oblicza si jego dopenienie do 180, czyli kt , zwany ktem
zwrotu stycznych lub ktem rodkowym uku. Aby ustala pooenie punktw uku konieczna
jest znajomo jego promienia R.
uki tyczy si w dwch etapach; najpierw punkty gwne P (pocztkowy), S (rodkowy),
K (kocowy), a nastpnie punkty porednie.
Rys. 6. uk koowy
Punkty P i K, to punkty stycznoci uku z ramionami kta wierzchokowego .

180 - =
Pooenie punktw P i K wyznacza si odkadajc od wierzchoka W dugoci stycznej
gwnej t, obliczonej ze wzoru
WP=WK= t =R tg( )
Jeeli nie mamy dostpu do wierzchoka W, to zakadamy dwa punkty pomocnicze A i B, na
ramionach kta wierzchokowego i mierzymy midzy nimi odlego (dAB) oraz kty i
na tych punktach. Suma zmierzonych ktw i daje kt , ktry w trjkcie AWB jest
dopenieniem kta do 180. Nastpnie oblicza si dugoci odcinkw WA i WB
z twierdzenia sinusw.
sin
sin
WA = AB
; WB = AB
sin
sin
Teraz oblicza si rnic midzy dugoci stycznej gwnej i dugoci odpowiednich bokw
trjkta AWB, otrzymujc odlegoci od punktw pomocniczych A i B do szukanych
punktw gwnych uku P i K
sin
sin
AP = R tg AB
; BK = R tg AB
2
sin
2
sin
Aby wyznaczy kolejny punkt gwny uku, punkt rodkowy (S) mona zastosowa, zalenie
od warunkw terenowych, jeden z poniszych sposobw.
1. Odoenie od punktu P, na kierunku do K, dugoci odcinka a i odlegoci s
okrelonych wzorami
a = R sin
s = R 1 cos .
2
2
10
2.
Odoenie od punktu P na kierunku do W dugoci odcinka a i odlegoci s od

wyznaczonego w ten sposb punktu A. Odoenie odcinka a i prostopadego s mona
w obu metodach wykona symetrycznie rwnie od punktu K, zalenie od warunkw
terenowych.
3. Odoenie od punktu W, wzdu dwusiecznej kta dugoci odcinka WS
WS = R
1 ;
cos
4. Odoenie z punktu P, na dwusiecznej kta WPK, czyli pod ktem

od stycznej lub od
4
ciciwy PK, dugoci odcinka PS
PS = 2 R sin
4
Podobnie mona odoy analogiczn odlego KS od punktu K.
5. Zbudowanie wieloboku stycznych otaczajcych, czyli obliczenie dugoci odcinka
t1 = R tg
4
i odoenie jej od punktu P i od punktu K wzdu stycznych. Otrzymane dwa nowe punkty na
stycznych czy si odcinkiem prostym a w poowie tego odcinka znajduje si szukany punkt
S, czyli rodek uku.
Jeeli brak w terenie instrumentu to przy wierzchoku W mona zbudowa konstrukcj
liniow i ze stosunku dugoci bokw w trjkcie WAB ustali wartoci funkcji
wystpujcych we wzorach sucych do ustalenia pooenia punktw gwnych uku (rys. 7).
Rys. 7. Konstrukcja liniowa do wyznaczania punktw gwnych uku.
Wyznaczenie punktw gwnych uku nie okrela dokadnie przebiegu uku w terenie.
Trzeba wytyczy dostatecznie gsto pewn liczb punktw porednich do ktrych zalicza si
rwnie punkty hektometrowe, wyznaczajce odcinki 100 metrowe. Gsto wyznaczenia
punktw porednich zaley od wielkoci promienia uku. Przyjmuje si, e rnica midzy
dugoci ciciwy czcej kolejne dwa punkty, a odlegoci tych punktw po uku, nie moe
przekracza 5 mm. Dla promienia uku ponad 275 m, tyczy si co 20 m, dla R> 100 m - co
10 m, a dla R< 100 m co 5 lub nawet 2 m, zalenie od potrzeby.
Punkty porednie uku mona tyczy rnymi metodami.
Metoda biegunowa polega na odkadaniu od stycznej do uku w punkcie P lub K kta ,
obliczonego dla przyjtej gstoci wyznaczania punktw porednich L, ze wzoru
11
2R
Dugo ciciwy oblicza si ze wzoru

c = 2Rsin
Tyczenie wykonuje si odkadajc od stycznej w punkcie P lub K kt (rys. 8), a nastpnie
na tym kierunku odkada si dugo ciciwy c, otrzymujc punkt 1 uku. Kolejne punkty 2, 3,
4.otrzymuje si odkadajc od stycznej kty 2 , 3 , 4 , a na wyznaczonym w ten sposb
kierunku znajduje si kolejne punkty porednie 2, 3 itd. Zataczajc uk dugoci ciciwy c od
poprzednio wyznaczonego punktu poredniego.
Rys. 8. Wyznaczanie punktw porednich metod biegunow
Metoda biegunowa przy uyciu dwch teodolitw, to metoda wyznaczania punktw

porednich trasy za pomoc przeci dwch kierunkw, wyznaczonych metod wci
ktowych. Zasada tej metody opiera si na twierdzeniu, e kty rodkowe wspierajce si na
jednakowych ukach s sobie rwne, styczna za i ciciwa przechodzca przez punkt
stycznoci, a odpowiadajca ukowi o kcie rodkowym , tworz rwnie kt . Odkadajc
od stycznej na stanowisku P kty: , 2, 3.. i takie same kty: , 2, 3 ... od ciciwy KP na
punkcie K, w przeciciu tych kierunkw otrzymamy punkty 1, 2, 3, ... rozmieszczone na uku.
W praktyce, punkty porednie wyznacza si odkadajc kierunki od ciciwy PK na
stanowisku P i kierunki, bdce dopenieniem poprzednich, do kta , na punkcie K.
Tyczenie punktw porednich uku mona rwnie prowadzi za pomoc rzdnych od
stycznej (rys. 9), przyjtej za o X. Mona odkada rwne, okrge wartoci na stycznej
i oblicza warto rzdnej y wedug wzoru:
x2 y 2
y=
+
2R 2R
12
otrzymujc punkty na uku w rnych odlegociach. Mona te ustali kt rodkowy , dla

ktrego obliczy si wartoci rzdnej i odcitej, a wwczas punkty porednie bd wyznaczone
:na uku w rwnych odstpach:
xi = R sin(i ) ; yi = R [1 cos(i )]
Rys. 9. Tyczenie punktw porednich metod ortogonaln
Do tyczenia w trudnych warunkach terenowych mona zastosowa metod zwan

angielsk. Jest to tyczenie od przeduonej ciciwy. Zalenie od posiadanego sprztu,
odkadamy pocztkowo od stycznej, wartoci odcitych x1 = c cos , a nastpnie rzdnych
y1 = c sin . Nastpnie od kadej kolejnej ciciwy odkadamy wartoci: x2 = c cos 2 oraz
y2 = c sin 2 , gdzie c - to ciciwa, liczona dla danego wg wzoru c = 2 R sin .
Przy regulacji rzek, podczas tyczenia ukw nie wyznacza si osi projektowanego koryta
rzeki ale tras obu brzegw.
Nie zawsze mona jednym ukiem poczy dwa odcinki proste. Mona wwczas
zastosowa zesp ukw, ktre w miejscu swego styku maj wspln styczn. Taki zesp
ukw nazywa si ukiem koszowym (rys. 10). Dla takiego zespou ukw musz by
spenione trzy warunki geometryczne: Pierwszy warunek to
i
1 i = 180
czyli suma ktw rodkowych odpowiadajcych poszczeglnym ukom koowym musi by
rwna ktowi zwrotu stycznych gwnych, przy wierzchoku W. Dugoci stycznych
gwnych dla uku koszowego s rne.
Kolejne dwa warunki wynikaj z warunku wieloboku zamknitego. Rwnania otrzymuje
si rzutujc jego boki na dwa dowolne kierunki. Moe to by styczna PW (t1) i prostopady do
niej promie R1:
13
t1= (R1-R2) sin1 + (R2-R3) sin(1+2) + R3 sin(1+2+3) + t2 cos

R1=(R-R2) cos1 + (R2-R3) cos(1+2) + R3 cos(1+2+3) + t2 sin
Rys. 10. uk koszowy
Mona te stosowa inny rodzaj krzywej, zwanej zwany ukiem odwrotnym. S to dwa
uki, posiadajce w miejscu stycznoci wspln styczn, ale krzywiznami skierowane
w przeciwnych kierunkach i nieoddzielone od siebie wstawk prost.
Aby ustrzec si od nagle pojawiajcej si przy wjedzie na uk siy odrodkowej,
wprowadza si midzy prost, a uk koowy odcinek krzywej, zwany krzyw przejciow.
Krzywa przejciowa, to odcinek na ktrym zmienia si przekrj poprzeczny drogi:
z dwuspadowego, dachowego na jednospadowy (jednostronny).Odcinek ten nazywa si
ramp drogow. Dla trasy kolejowej na uku tok zewntrzny jest podwyszony o wielko h,
ktra nazywa si przechyk. Przechyka nie moe pojawia si nagle, tylko musi by
wystopniowana od zera (przy styku z prost) do wielkoci h (na styku z ukiem).
Promie krzywej przejciowej powinien si zmienia od na styku z prost, do wartoci
promienia uku R, na styku z ukiem. Krzywizna K krzywej przejciowej ronie od wartoci 0
1
na styku z prost, do wartoci K = .
R
Na odcinku krzywej przejciowej sia odrodkowa powinna wzrasta od zera do wartoci
S na uku. Warunek cigoci wzrostu siy odrodkowej speniaj takie krzywe, jak lemniskata
czy parabola trzeciego stopnia. Najbardziej korzystna jest taka krzywa, ktrej krzywizna
ronie proporcjonalnie do dugoci uku. Warunek ten spenia krzywa zwana klotoid.
Warunek proporcjonalnoci krzywizny K do dugoci uku L mona zapisa
L = a2K .
Po podstawieniu do powyszego wzoru wartoci krzywizny K otrzymuje si rwnanie
naturalne klotoidy
LR = a 2 = const.
14
Z rwnania klotoidy wynika, e dla klotoidy iloczyn promienia krzywizny R i dugoci

uku L, mierzonego od punktu staego, jest w kadym punkcie klotoidy stay. Warto a 2 , to
wspczynnik proporcjonalnoci, a liczba a to parametr klotoidy. Dla a = 1 otrzymuje si
klotoid jednostkow.
Kt zwrotu stycznej w dowolnym punkcie klotoidy, jest rwny poowie dugoci uku
podzielonej przez promie krzywizny R
L
=
2R
Rys. 11. Klotoida i jej elementy
Wsprzdne prostoktne punktw klotoidy okrelaj wzory

L5
L9
L3
L7
L11
+
...
=
+
...
X = L
Y
40a 4 3456a8
6a 2 336a 6 42240a10
Aby zastosowa klotoid (rys. 11), jako krzyw przejciow midzy prost i ukiem
koowym, posugujemy si jej ukiem, rozpoczynajcym si w punkcie przegicia 0, gdzie
promie R= .
Poza wsprzdnymi prostoktnymi X, Y punktw klotoidy oraz wartociami a, R, L i ,
obliczamy XS, H, YS, T, TD, TK, N, C i .
15
XS - to rodek koa krzywizny w punkcie P czyli rodek okrgu tworzcego dalszy cig trasy.
XS okrela wzr
X S = X R sin
H - to odsunicie koa krzywizny od stycznej gwnej
H = Y R(1 cos )
YS - to rzdna rodka koa krzywizny
YS = R + H = Y + R cos
T - to dugo stycznej gwnej, czyli odlego od pocztku ukadu do punktu przecicia si
normalnej ze styczn gwn
T = X + Ytg
TD - to styczna duga, czyli odlego od pocztku ukadu do punktu przecicia si stycznej
gwnej ze styczn w punkcie P klotoidy
TD = X Yctg
TK, czyli styczna krtka, to odcinek od punktu P do punktu przecicia si jej ze styczna
gwn
Y
TK =
sin
N to normalna, okrelona wzorem
Y
cos
Wsprzdne biegunowe C i dowolnego punktu klotoidy okrelaj wzory
N=
C = X 2 + Y 2 ; = arctg
Y
X
Jeeli chcemy midzy dwie proste wpisa uk koowy z symetrycznymi ukami klotoid,
to bdzie to moliwe tylko wtedy, gdy kt zwrotu stycznych bdzie rwny 2 + , gdzie
jest czci kta, przypadajc na uk koowy (rys. 12). Aby wyznaczy pocztek i koniec
takiej trasy naley obliczy odcinek stycznej cakowitej T0
+ XS
2
Na dwusiecznej kta zwrotu stycznych, od punktu W odkada si odcinek Z, wyznaczajc
w ten sposb rodek uku B
T0 = ( R + H )tg
Z = ( R + H )(
cos
2
1) + H
16
Rys. 12. uk z symetrycznymi klotoidami
Po wyznaczeniu podstawowych elementw caego ukadu trasy, naley wyznaczy

punkty porednie dla kadej z jej czci skadowych. Zarwno dla uku koowego, jak i dla
klotoidy. Mona to zrobi wykorzystujc metod ortogonaln lub biegunow.
Posugujc si metod ortogonaln, odkada si kolejne rzdne i odcite obliczone dla
coraz wikszych wartoci dugoci L i ustalonej wartoci a oraz R.
Metoda biegunowa tyczenia klotoidy wymaga obrania stanowiska S, ktre moe si
znajdowa w punkcie pocztkowym O. Na stanowisku S odkada si od stycznej pierwszy kt
1, jaki tworzy pierwsza ciciwa ze styczn
1 = 2 L(3LS + L)
6a
gdzie:
L- to odcinki na jakie podzielono tyczony uk,
LS - to dugo uku od punktu pocztkowego O do stanowiska S.
Na wyznaczonym w ten sposb kierunku odkada si obliczon odlego pierwszego punktu
poredniego klotoidy od stanowiska itd
17

Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.
1. Jak mona wyjani pojcie: trasa?
2. Jakie s metody tyczenia prostych odcinkw trasy?
3. Jakie s sposoby tyczenia prostych przez przeszkody?
4. Jakimi sposobami mona tyczy punkty gwne uku?
5. Jak tyczy si punkty gwne uku, gdy nie ma moliwoci pomiaru kta zwrotu
stycznych?
6. Na czym polega tyczenie punktw porednich uku metod biegunow?
7. Na czym polega tyczenie punktw porednich uku metod ortogonaln?
8. Na czym polega tyczenie punktw porednich uku metod angielsk?
9. Jakie warunki geometryczne musz by spenione dla uku koszowego ?
10. Jak mona wyjani pojcie klotoida?
11. Jakimi metodami mona tyczy klotoid?
12. Jakie s zalenoci midzy poszczeglnymi elementami klotoidy?
4.1.3. wiczenia
wiczenie 1
Dokonaj wytyczenia punktw gwnych uku koowego przy dostpnym punkcie
wierzchokowym.
Sposb wykonania wiczenia
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
Aby wykona wiczenie, powiniene:

dokona sprawdzenia sprztu niezbdnego do wykonania pomiarw,
odszuka punkt wierzchokowy uku i kierunki stycznych do uku w tym punkcie,
zmierzy kt wierzchokowy ,
obliczy kt , czyli kt zwrotu stycznych,
obliczy dugo stycznej gwnej t,
ustali w terenie pooenie punktw gwnych P i K,
zastabilizowa punkty P i K,
obliczy elementy potrzebne do wyznaczenia punktu S dwoma sposobami,
ustali pooenie punktu S i zastabilizowa go,
przeprowadzi kontrol wyznaczenia pooenia punktw gwnych uku w terenie.
Wyposaenie stanowiska pracy:

szkice polowe i opis topograficzny punktu wierzchokowego,
poradnik dla ucznia,
teodolit ze statywem,
tama, wgielnica, domiarwka, szpilki, szkicownik,
paliki, gwodzie, motek, farba,
materiay pimiennicze,
kalkulator funkcyjny.
18
wiczenie 2
Dokonaj wytyczenia punktw gwnych uku koowego, jeeli punkt wierzchokowy jest
niedostpny.
1) dokona sprawdzenia sprztu niezbdnego do wykonania pomiarw,
2) ustali w terenie kierunki stycznych i zaoy na nich dwa wzajemnie widoczne punkty
AiB
3) zmierzy dugo odcinka AB,
4) zmierzy kty i na punktach A i B,
5) obliczy kt wierzchokowy ,
6) obliczy kt , czyli kt zwrotu stycznych,
7) obliczy dugoci pozostaych bokw w trjkcie AWB,
8) obliczy dugo stycznej gwnej t,
9) obliczy odlegoci od punktw A i B do punktw gwnych uku P i K; tj. dugoci
odcinkw AP i BK ustali rnice; AP i BK,
10) odoy na stycznych dugoci odcinkw AP i BK, znajdujc pooenie punktw
gwnych P i K,
11) zastabilizowa punkty P i K,
12) obliczy dugoci odcinkw a i s, czyli elementy potrzebne do wyznaczenia punktu S
dwoma sposobami,
13) ustali pooenie punktu S i zastabilizowa go,
14) przeprowadzi kontrol wyznaczenia pooenia punktw gwnych uku w terenie.

szkice polowe,
wiczenie 3
Dokonaj wytyczenia punktw porednich uku koowego metod biegunow.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)

dokona sprawdzenia sprztu niezbdnego do pomiaru,
odszuka w terenie wytyczone wczeniej punkty gwne uku koowego,
ustali warto kta zwrotu stycznych,
wykona obliczenia, ustalajc warto kta i dugo ciciwy c,
wykona odkadanie kta i jego wielokrotnoci oraz dugoci ciciwy c,
zaznaczy otrzymane punkty porednie uku,
przeprowadzi kontrol wyznaczenia pooenia punktw porednich uku w terenie.
19

szkice polowe i opisy topograficzne punktu wierzchokowego W oraz punktw P, K i S,
wiczenie 4
Dokonaj wytyczenia w terenie punktw porednich uku koowego metod ortogonaln.
1)
2)
3)
4)
5)
6)

odszuka w terenie wytyczone wczeniej punkty gwne uku koowego,
ustali warto kta zwrotu stycznych,
wykona obliczenia wartoci rzdnych i odcitych,
wykona odkadanie obliczonych dugoci x wzdu stycznej oraz prostopadych y,
zaznaczy otrzymane punkty porednie uku,
przeprowadzi kontrol wyznaczenia pooenia punktw porednich uku w terenie.

szkice polowe i opisy topograficzne punktu wierzchokowego W oraz P, K i S,
paliki, gwodzie, motek, farba, materiay pimiennicze,
wiczenie 5
Oblicz elementy do wytyczenia metod biegunow, punktw gwnych,
charakterys.tycznych i hektometrowych dla krzywej skadajcej si z ukadu uku koowego
z dwoma symetrycznymi klotoidami w oparciu o istniejc osnow realizacyjn, obliczajc
wczeniej wsprzdne punktw uku i klotoidy.
1) odszuka i zapisa potrzebne wzory,
2) obliczy wsprzdne punktw gwnych, charakterystycznych i hektometrowych
krzywej,
3) obliczy miary biegunowe ustalonych punktw wzgldem osnowy realizacyjnej.

dane dotyczce zaprojektowanego symetrycznego ukadu krzywych,
20

Czy potrafisz:
wyjani pojcie: uk koszowy?
wyjani sposb tyczenia linii prostych przez przeszkody?
okreli sposoby tyczenia punktw gwnych uku?
okreli podstawowe elementy klotoidy?
zastosowa sposb tyczenia punktw gwnych uku bez pomiaru
kta zwrotu stycznych?
6) wykona tyczenie punktw porednich uku metod biegunow?
7) wykona tyczenie punktw porednich uku metod ortogonaln?
8) wykona tyczenie punktw porednich uku metod angielsk?
1)
2)
3)
4)
5)
21
Tak
Nie
4.2.
Geodezyjna obsuga budownictwa drogowego, kolejowego

i wodnego

Prace zwizane z opracowaniem geodezyjnym dowolnego odcinka trasy
Przedmiotem wytyczania przy rnego rodzaju obiektach s:
w odniesieniu do kolei - granice zewntrzne obszarw kolejowych, osie torw, rozjazdy
i skrzyowania torw oraz inne urzdzenia techniczno - kolejowe, a take towarzyszce
obiekty inynierskie;
w odniesieniu do drg - granice zewntrzne pasa drogowego, charakterys.tyczne punkty
osi i korony drogi, skrzyowania drg, drogowe obiekty inynierskie, urzdzenia
techniczno - drogowe;
w odniesieniu do ciekw wodnych - granice pasa cieku, o i linie brzegowe kanau, linie
zalewowe zbiornikw wodnych, linie brzegowe (w przypadku regulacji rzeki), wodne
budowle inynierskie.
Dla kadego tyczonego obiektu musi by opracowana dokumentacja projektowa.
Podstawowe (wyjciowe) dane do wytyczania obiektw s zawarte w dokumentacji
projektowej zakadu (obiektu), a w szczeglnoci w planie realizacyjnym i w projektach
technicznych.
Plan realizacyjny i projekty techniczne naley opracowa geodezyjnie, to jest
w odniesieniu do osnowy geodezyjnej okreli dane liczbowe, potrzebne do wyznaczenia
w terenie pooenia poszczeglnych elementw projektowanych obiektw budowlanych.
W szczeglnoci, dane te powinny dotyczy: punktw gwnych budowli, przebiegu osi, linii
rozgraniczajcych, linii zabudowy, usytuowania obiektw budowlanych, jak rwnie
projektowanego uksztatowania terenu.
Konieczne jest dokonanie wywiadu terenowego, ktry dla obiektw wyduonych
(liniowych) jakimi s trasy drogowe, kolejowe czy wodne, polega na ustaleniu sytuacyjnym
i wysokociowym kolejnych punktw gwnych obiektu. Sytuacyjne wyznaczenie, to
wyniesienie punktw metod ortogonaln lub biegunow.
Dokumentem technicznym, wedug ktrego wykonuje si tyczenie sytuacyjne, jest szkic
dokumentacyjny, zawierajcy dane dotyczce osnowy realizacyjnej i wszystkie elementy
niezbdne do wytyczenia projektu w terenie oraz lokalizacj istniejcych przewodw
i urzdze podziemnych. Szkic dokumentacyjny powinien zawiera take elementy kontrolne,
umoliwiajce na niezalene wytyczenie najwaniejszych punktw gwnych obiektu oraz
okrelajce odlegoci do ssiednich istniejcych lub wznoszonych obiektw. Elementy
tyczenia (miary) mog by naniesione na szkicu sytuacyjnym, wykonanym bez zachowanie
skali lub te mog one by zestawione w formie tabelarycznej. Szkice dokumentacyjne mona
sporzdzi wykorzystujc odpowiednie komputerowe programy graficzne.
Do realizacji terenowej projektu trasy, jej budowy oraz eksploatacji, konieczne jest
okrelenie biecych odlegoci poszczeglnych punktw trasy od jej pocztku, czyli
wykonanie kilometrau trasy.
Oprcz wyznaczenia sytuacyjnego, konieczne jest rwnie prowadzenie prac
wysokociowych: zaoenie reperw roboczych, pomiar przekrojw podunych
i poprzecznych, wyznaczenie niwelety, ukw pionowych i profilowania oraz obliczenie robt
ziemnych.
Niweleta, czyli linia spadkw prostych odcinkw osi trasy i ukw, wyokrglajcych
zaamania, musi spenia kilka zasadniczych warunkw. Musi przechodzi przez podan
wysoko punktu pocztkowego i kocowego trasy oraz przez podane wysokoci punktw
22
porednich. Pochylenie niwelety nie mog przekracza wartoci maksymalnych,

przewidzianych instrukcjami dla danej trasy.
Pochylenie niwelety podaje si w procentach lub w postaci uamka dziesitnego.
Rzdne niwelety w poszczeglnych punktach zaamania terenu oblicza si wiedzc, e
przyrost wysokoci h dowolnego punktu niwelety, jest proporcjonalny do odlegoci x, czyli
do odlegoci od punktu pocztkowego. Majc wysoko HP punktu pocztkowego odcinka
niwelety o danym spadku i, mona obliczy wysokoci punktw pooonych na tym
odcinku w odlegociach x od punktu P
H X = H P + ix .
Zaamania niwelety po jej zaprojektowaniu naley wyokrgli, wpisujc w nie uki
pionowe. Wierzchokiem uku pionowego jest punkt zaamania niwelety. Aby okreli
pocztek i koniec uku, naley okreli dugo stycznej t, ktr naley odoy w obie strony
od wierzchoka. Dugo stycznej obliczamy ze wzoru
t = Rtg
2
Rys. 13. uk pionowy: pochylenia o rnych znakach
Za kt podstawiamy ( - ) - jeeli nastpujce po sobie pochylenia niwelety maj

jednakowe znaki( rys.14), lub ( + ) - jeeli nastpujce po sobie pochylenia niwelety maj
rne znak (rys. 13).
Rys. 14. uk pionowy: pochylenia o jednakowych znakach
23
Mamy wic
m
2
Po przeksztaceniach, przyjmujc e: i1 = tg , i2 = tg , otrzymamy
R
t = (i1 m i2 )
2
Jeeli pochylenie wznoszcej si niwelety oznacza si jako dodatnie (+i), a opadajcej
jako ujemne (-i), to wyraenie w nawiasie mona za kadym razem uzna za algebraiczn
rnic pochyle, ktrej warto bezwzgldna wynosi n, wic
R
t= n
2
Odlego WS punktu zaamania niwelety od rodka uku, mona obliczy ze wzoru:
t2
Rn 2
WS =
=
2R
8
Po wyznaczeniu punktw P, K i S wyznacza si rzdne punktw porednich; najpierw na
x2
stycznej a potem, przez odjcie lub dodanie wartoci y ( y =
), na niwelecie.
2R
Tyczenie wysokociowe naley opiera na reperach roboczych, wyznaczanych z reperw
wysokociowej osnowy realizacyjnej, umiejscowionych w moliwie najmniejszym oddaleniu
od tyczonego obiektu, lecz poza zasigiem przemieszcze podoa, spowodowanych przez
obiekt i w takiej liczbie, aby bya zapewniona moliwo kontroli tyczenia.
Do zestawienia kosztorysu robt ziemnych i oceny rnych wariantw projektu trasy
niezbdne jest obliczenie objtoci wykopw i nasypw. Roboty ziemne powinny by
zminimalizowane, a objtoci wykopw i nasypw powinny si mniej wicej rwnoway.
Wzorem najczciej stosowanym do obliczenia objtoci mas ziemnych jest wzr Winklera.
Wzr ten okrela objto bry nieregularnych:
p + p2 q1 + q2
V = l( 1
)
2
6
gdzie: l - to odlego midzy przekrojami poprzecznymi,
p1 i p2 to cakowite pola przekrojw,
q1 i q2 to podstawy odcitych ostrosupw.
t = Rtg
Roboty ziemne takie jak profilowanie nasypw czy wykopw, wykonuje si

bezporednio na gruncie. Punkty wyznaczajce wysoko, czy gboko nasypu w osi,
szeroko korony drogi i roww, lad przecicia skarp z terenem, oznacza si palikami,
a waciwe profilowanie prowadzi si przy uyciu trjktw skarpierskich.
Dokumentem technicznym wykonanego wytyczenia wysokociowego jest szkic tyczenia,
na ktrym uwidacznia si wszystkie dane liczbowe, uzyskiwane w toku prac tyczeniowych
wraz z miarami kontrolnymi oraz dane uzyskane z pomiaru istniejcych urzdze
podziemnych. Szkic tyczenie sporzdza si jako dokument wycinkowy jednego, okrelonego
etapu wytyczenia. Szkic tyczenia wysokociowego moe by sporzdzony na kopii szkicu
dokumentacyjnego.
Punkty, bdce przedmiotem wytyczenia, a w szczeglnoci punkty gwne budowli,
powinny by tak rozmieszczone, aby w kadym momencie budowy byo moliwe tyczenie
szczegw budowli z wymagan dokadnoci. W szczeglnoci, w tym celu gwne osie
budowli naley dodatkowo stabilizowa znakami (punktami zabezpieczajcymi),
usytuowanymi poza zasigiem robt ziemnych; w miar moliwoci, na bokach szczegowej
osnowy realizacyjnej.
24
Wykonanie wytyczenia stwierdza wykonawca pomiarw, przez dokonanie

odpowiedniego wpisu w dzienniku budowy. Wykonawca pomiarw przekazuje po dwa
egzemplarze szkicu tyczenia inwestorowi lub wykonawcy robt budowlano - montaowych.
Wykonawca przechowuje szkice dokumentacyjne i szkice tyczenia do chwili zakoczenia
budowy, po czym przekazuje je zamawiajcemu.
Oglne wiadomoci o trasach wodnych
Budowle inynierskie, suce do przeprowadzania drogi nad rnego rodzaju
przeszkodami, to obiekty mostowe. Zalenie od pokonywanej przeszkody mog to by:
przepusty, czyli budowle mostowe nie przerywajce cigoci drogi, suce do
umoliwienia przepywu wody pod nasypami,
wiadukty, do przeprowadzania drogi nad suchymi przeszkodami,
mosty do przeprowadzania drogi nad przeszkodami wodnymi,
estakady to dugie budowle prowadzce drog na inny poziom,
akwedukty, wodocigi nadziemne doprowadzajce wod,
mosty inundacyjne - budowle suce do odprowadzania wd powodziowych z terenw
zalewowych.
Most, jako budowla inynierska, skada si z przse, czyli ustroju nonego i podpr.
Most moe zawiera jedno przso lub wiele. Podpory skrajne - to przyczki, a podpory
porednie - to filary. Elementy konstrukcyjne mostu, to gwnie pomost, dwigary gwne
oraz stenie pomostu i dwigarw, a take oyska. Elementy wyposaenia mostu, to
gwnie: nawierzchnia, odwodnienie, izolacje, dylatacje, pyty przejciowe, porcze, izbice,
oraz instalacje elektryczne. Dugo przsa, to cakowita dugo jego konstrukcji. Natomiast
rozpito przsa, to odlego midzy punktami jego podparcia. wiato mostu to suma
wiate poszczeglnych przse.
Najkorzystniej jest budowa most tam, gdzie koryto rzeki jest zwarte i bez bocznych
zaleww, tam gdzie woda ma znaczn gboko, a nurt utrzymuje si wzdu jednego
kierunku. Najbardziej niekorzystne s miejsca o korycie szerokim i pytkim, ze zmiennym
nurtem. Rozpito mostu powinna by moliwie najkrtsza, wic o powinna by
prostopada do nurtu lub odchyla si od kierunku nurtu nie wicej ni o 10.
Aby most spenia waciwie swoje zadanie, naley uwzgldni przy projektowaniu
warunki ekonomiczne, architektoniczne, hydrotechniczne, geologiczne oraz warunki ruchu
i eksploatacji.
Przed przystpieniem do projektowania przygotowuje si i aktualizuje podkady mapowe
w skalach od 1:100 000 do 1:10 000. Zbiera si take materiay, dotyczce osnowy
sytuacyjno- wysokociowej w przewidywanym rejonie budowy, na szerokoci rozlewiska
powikszonej o okoo 300m. Na tym terenie przeprowadza si studia hydrologiczne
i geologiczne, dotyczce waciwoci gruntu, wielkoci zlewni i wymiarw mostu. Wykonuje
si rwnie pomiary geodezyjne, ktre obejmuj: pomiar przekrojw poprzecznych doliny
i koryta rzeki, pomiary rzeby dna i niwelacj spadku zwierciada wody, wykonanie mapy
dna i brzegu rzeki oraz przekrojw podunych i poprzecznych koryta rzeki.
25
Rys. 15. Osnowa geodezyjna do tyczenia osi mostu
Po zlokalizowaniu trasy mostowej wykonuje si pomiary sytuacyjno- wysokociowe

i opracowuje map terenw przylegych do obiektu, w skali 1:5 000 lub 1: 10 000, z ciciem
warstwicowym co 2,5 m. Mapa ta powinna obj odcinek rzeki o dugoci rwnej
piciokrotnej szerokoci koryta rzeki, z czego 3/5 powinny biec w gr rzeki, liczc od
projektowanej osi. Teren rozlewiska objty pomiarem powinien by poszerzony o 300 m
w kierunku poprzecznym do nurtu rzeki.
Dla mierzonego obszaru zakada si osnow, w postaci sieci cigw poligonowych,
acucha trjktw lub czworobokw geodezyjnych. Osnowa wysokociowa musi by
nawizana do reperw niwelacji pastwowej.
Po naniesieniu na map wszystkich mierzonych obiektw, otrzymuje si plan generalny
trasy, wedug ktrego przystpuje si do szczegowych bada geologicznych
i hydrologicznych oraz do zaprojektowania i wyznaczenia w terenie specjalnej osnowy
budowlano-geodezyjnej (rys. 15), na podstawie ktrej tyczy si poszczeglne elementy
budowlane mostu. Szczegowe studia geologiczne wykonuje si pod podporami
wyznaczajc otwory wiertnicze z dokadnoci 1,00,5m , a wysokociowo - od 0,10,01 m.
W osi mostu, co 50 do 100 m, take w gr i w d rzeki wykonuje si przekroje
poprzeczne na caym mierzonym terenie obejmujce koryto, obszar zalewowy i obszar
o wysokociach wikszych o dwa m ponad maksymalny stan zalewowy.
Pomiar gbokoci wykonuje si zalenie od gbokoci; at tachimetryczn (do 2 m),
rurk od mynka hydrometrycznego (do 3 m), sond drkow (do 4 m), sond linkow
(do 10 m) i echo sond (>10 m gbokoci). Zalenie od szerokoci rzeki gsto punktw
sondowania wynosi:
przy szerokoci do 5 m, co 0,5 m,
przy szerokoci do 10 m, co 1 m,
przy szerokoci do 200 m, co 5 m,
przy szerokoci ponad 200 m, co 10 m.
26
Pomiar pooenia punktw sondowa dla przekroju poprzecznego, wykonuje si

najczciej za pomoc nacechowanej linki stalowej, rozcignitej wzdu przekroju, lub metod
ktowych wci w przd albo metod biegunow ze stanowisk na brzegu rzeki (rys. 16).
Rys. 16. Wcicie ktowe do wyznaczania punktw przekroju.
Na przekroju podunym podaje si rzdne dna rzeki, wysokoci obu brzegw, poziomy
korony waw ochronnych, rzdne jezdni mostw, rzdne dolnych krawdzi przse,
wodowskazy, poziome zwierciada wody z dat, kilometry, hektometry, dopywy i przecicia
z drogami.
W czasie caego cyklu budowy mostu, oprcz tyczenia elementw gwnych mostu, czyli
punktw osi, (ktre powinny by utrwalone w terenie co najmniej czterema punktami na
jednej linii prostej), przyczkw i filarw, suba geodezyjna wykonuje rwnie inne prace,
takie jak:
okresowe sprawdzanie pooenia punktw wyznaczajcych podun o mostu oraz osie
przyczkw i filarw,
wyznaczanie obrysu aw fundamentowych, osi pojedynczych pali lub rzdw pali
w nawizaniu do osi przyczkw i filarw,
wyznaczanie miejsc zatopienia kesonw podczas rozpoczynania budowy filarw
nawodnych,
przenoszenie osi na kesony w czasie ich zatapiania,
przenoszenie osi na rusztowania, deskowanie, cianki szczelne,
przenoszenie wysokoci na poszczeglne elementy budowy oraz ich sprawdzanie,
sprawdzanie pionowoci wznoszonych elementw mostu,
sprawdzanie osiadania przyczkw i filarw w trakcie ich wznoszenia,
wykonywanie prbnych obcie pali,
kontrola poszczeglnych segmentw konstrukcji mostu na stanowisku montaowym,
sprawdzanie prawidowoci uoenia oysk,
27
pomiar kontrolny gotowych przse przed przesuniciem na podpory oraz po ustawieniu

na oyskach,
pomiar dugoci przse mostowych,
pomiary kontrolne strzaek ugicia poszczeglnych dwigarw.
Po zakoczeniu budowy inwestor zobowizany jest zleci wykonanie inwentaryzacji

wybudowanego obiektu. Inwentaryzacj powykonawcz obiektu mostowego dzieli si na
dwie czci:
1) Inwentaryzacja w celu aktualizacji mapy zasadniczej, ktra polega na wykonaniu
pomiaru inwentaryzacyjnego sytuacyjno-wysokociowego, w nawizaniu do istniejcej
osnowy geodezyjnej, caego mostu wraz z terenami przylegymi i naniesieniu wynikw
pomiaru na obowizujc map zasadnicz. T inwentaryzacj wykonuje suba
geodezyjna inwestora.
2) Inwentaryzacja szczegowa, to wypenienie karty inwentaryzacyjnej (numer, klasa
mostu, nazwa rzeki, miejscowo, opis konstrukcji, szkic oglny terenu w skali 1:25000,
widok oglny w przekroju podunym 1:100, przekrj poprzeczny) oraz opis
szczegowy konstrukcji. Inwentaryzacj szczegow wykonuje specjalistyczna suba
geodezyjna resortu komunikacji lub suba drogowa.
Przy wznoszeniu budowli nadwodnych due znaczenie ma znajomo stanu wody. Stan
wody jest zmienny. Do jego pomiaru moe suy ata pionowa przytwierdzona do supa,
muru oporowego. Pocztek podziau (zero) tej aty jest umieszczony jest zawsze poniej stanu
absolutnie najniszej wody (NNW). ata taka to ata wodowskazowa. W pobliu aty zakada
si 3-4 repery i co par lat niweluje si zero aty. Stan wody odczytuje si z dokadnoci
1 cm, czyli z dokadnoci poowy dziaki. Na waniejszych stacjach wodowskazowych
umieszcza si urzdzenia samopiszce, zwane limnigrafami.
Spad rzeki, to rnica wysokoci zwierciada wody midzy dwoma punktami. Spadek
rzeki to spad wzgldny, czyli spad podzielony przez odlego midzy punktami. Spadek
wyraa si w promilach. Naturalny spadek rzeki jest wikszy u rda a mniejszy u ujcia.
Mierzony poziom wody nie jest trway i pomiar spadku musi by sprowadzony do
jednego wyjciowego momentu czasu. Pomiar podunego spadku zwierciada wody
prowadzi si w jak najkrtszym czasie, mierzc stan wody przy regularnie osadzonych
palikach oraz w miejscach wyranej zmiany spadku, a take w miejscach projektowanych
przekrojw poprzecznych. Oddzielnie niweluje si paliki posuwajc si w d rzeki,
a oddzielnie odczytuje si stan wody w stosunku do gwki pala lub wbitego gwodzia,
posugujc si podziak milimetrow.
Przejcie z niwelacj przez szerok powierzchni wodn obarczone jest wpywem
refrakcji. Dlatego celowa powinna przechodzi okoo 2 m (nie niej ni 1,5 m) nad
zwierciadem wody. Obserwacje prowadzi si w dni pochmurne, unikajc godzin od 10:30 do
12:30 czyli pory najwikszego nasonecznienia.
Przy szerokoci cieku lub zbiornika do 100 m przeprowadza si normaln niwelacje
geometryczn przy czym niwelator musi by dobrze zrektyfikowany, gdy dugoci celowych
na stanowiskach nie s jednakowe. Projektujc przejcie przez rzek wyszukuje si pycizny
i brody. Jeeli celowa ma od 100 do 300 m, to zakada si konstrukcj, w ktrej odczytuje si
dwa punkty wysokociowe, pooone na rnych brzegach rzeki, z dwch rnych stanowisk,
umieszczonych po przeciwnych stronach rzeki.
Przy szerokociach rzek ponad 300 m, stosuje si niwelacj trygonometryczn,
uwzgldniajc poprawk ze wzgldu na krzywizn Ziemi.
Regulacja koryt ciekw naturalnych, suy poprawie warunkw korzystania z wd
i ochronie przeciwpowodziowej. Regulacja wd polega na rnych przedsiwziciach,
28
a w szczeglnoci na ksztatowaniu przekroju podunego i poprzecznego oraz ukadu

poziomego koryta cieku naturalnego. Regulacja cieku to prace hydrotechniczne powodujce
zmian profilu poprzecznego i podunego wybranego odcinka rzeki w celu polepszenia
i ujednolicenia spywu wody, lodu i rumowiska rzecznego. Ostroga to forma kamiennego lub
faszynowego wau, poprzecznego do biegu potoku. Suy ona do ochrony brzegu przed
podmywaniem poprzez odepchnicie nurtu w kierunku osi doliny. Najczciej regulacja rzeki
polega na budowie obwaowa, tam, ostrg regulacyjnych. Regulacja suy zabezpieczeniu
terenw wzdu rzeki przed powodzi, melioracji uytkw rolnych, uatwia budow uj
wody.
Melioracje wodne polegaj na regulacji stosunkw wodnych w celu polepszenia
zdolnoci produkcyjnej gleby, uatwienia jej uprawy oraz na ochronie uytkw rolnych przed
powodziami. Urzdzenia melioracji wodnych dziel si na podstawowe i szczegowe,
w zalenoci od ich funkcji i parametrw. Ewidencj urzdze melioracji wodnych oraz
zmeliorowanych gruntw, prowadzi marszaek wojewdztwa. Ewidencja jest udostpniana
nieodpatnie organom administracji publicznej na kade ich danie.
Do urzdze melioracji wodnych podstawowych zalicza si:
1) budowle pitrzce, budowle upustowe oraz obiekty suce do ujmowania
2) wd,
3) stopnie wodne, zbiorniki wodne,
4) kanay, wraz z budowlami zwizanymi z nimi funkcjonalnie,
5) rurocigi o rednicy co najmniej 0,6 m,
6) budowle regulacyjne oraz przeciwpowodziowe,
7) stacje pomp, z wyjtkiem wykorzystywanych do nawodnie cinieniowych.
Do urzdze melioracji wodnych szczegowych zalicza si:
1) rowy, wraz z budowlami zwizanymi z nimi funkcjonalnie,
2) rurocigi o rednicy poniej 0,6 m,
3) stacje pomp do nawodnie cinieniowych,
4) ziemne stawy rybne oraz groble na obszarach nawadnianych,
5) systemy nawodnie podsikowych.
Projekt budownictwa wodnego wykonuje si na podkadzie mapowym a ostateczny
wynik projektowania, uwidoczniony na mapach, wynosi si na grunt jako podstaw do
rozpoczcia robt. Niektre projekty wymagaj dodatkowych rysunkw, w formie
przekrojw poprzecznych (ksztat rowu) lub szczegowych rysunkw w rzucie poziomym
i pionowym (wylot zbieracza do rowu, przepust nad drog). Sposb przenoszenia projektu
z mapy w teren zaley od rodzaju budownictwa wodnego. Kierunek projektowanego rowu
wyznacza si zwykle w oparciu o sytuacj uwidocznion na mapie, natomiast wielkie
budowle wymagaj opracowania szkicw geodezyjnego wyznaczenia projektw, czyli
szkicw dokumentacyjnych. Nastpny etap prac geodezyjnych to kontrola prawidowoci
budowy, polegajca na dokonaniu pomiarw sprawdzajcych, czy dana budowla zostaa
ulokowana w terenie zgodnie z jej projektowanym pooeniem na planie generalnym.
Sporzdza si rwnie plan inwentaryzacyjny wykonanej budowli, ktry suy po oddaniu
budowli do eksploatacji, jako podstawowy materia ewidencyjny usytuowania budowli oraz
urzdze inwentaryzacyjnych podziemnych i naziemnych.
Projekt roww melioracyjnych przedstawia si na mapie sytuacyjno-wysokociowej oraz
sporzdza si przekrj poduny i typowy przekrj poprzeczny. Tyczenie roww rozpoczyna
si od wytyczenia osi, potem spadkw a nastpnie szerokoci wykopu. Pooenie osi rowu
ustala si w stosunku do staych punktw uwidocznionych na mapie. Na projekcie, obok rowu
podane s rzdne grnej krawdzi rowu i rzdne dna rowu (d) i w nawiasie gboko rowu.
Wzdu rowu wpisany jest jego numer, dugo i spadek.
29
Po wytyczeniu osi rowu tyczy si rzdne na pocztku rowu (przy ujciu) i na jego kocu, na
kadym hektometrze i w miejscu zaamania spadkw lub trasy. Rzdne te wyznacza si
w terenie za pomoc niwelatora, osadzajc palik obok punktu osiowego. Rnice midzy
rzdn palika a projektowan rzdn dna rowu, wyznacza si za pomoc aty i poziomicy.
Spadek dna rowu mona wyznacza niwelatorem lub krzyami niwelacyjnymi, po ustaleniu
punktw zaama.
Drenowanie gruntw wykonuje si za pomoc sczkw drenarskich, ktrych przebieg
zaprojektowany jest na mapie sytuacyjno-wysokociowej. Tyczenie projektu rozpoczyna si
od tyczenia rowu, a nastpnie wyznaczenia na rowie miejsc wylotw zbieraczy i kierunku
zbieraczy. Rzdne drenau tyczy si zaczynajc od wylotu do rowu, a nastpnie, przy znanym
spadku podunym, tyczy si rzdne wylotw i kolejno spadki sczkw. Rzdne wylotw,
rzdne zaamania spadkw i rzdne kocw sczkw oraz zbieraczy wyznacza si
niwelatorem.
Projektowanie tras kanaw rozpoczyna si od wyboru przyblionego przebiegu trasy na
mapie, a nastpnie w terenie. Po wstpnym wytrasowaniu osi, wykonuje si opisy
topograficzne punktw wierzchokowych osi kanau oraz pomiar sytuacyjno-wysokociowy
trasy. Najodpowiedniejsz metod jest tutaj sposb przekrojw poprzecznych, uzupeniony
w miejscach bardziej urozmaiconej sytuacji lub rzeby, pomiarem tachimetrycznym.
Przed wytyczeniem projektu koryta kanau lub rzeki, opracowuje si sposb przeniesienia
projektu w teren. Trasujc o, utrwala si punkty wierzchokowe, czyli punkty przecicia
prostoliniowych osi kanau, oraz punkty pocztkowe i kocowe ukw. Cay uk wyznacza si
bezporednio przed rozpoczciem robt ziemnych, a dokadno wyznaczenia zaley od
rodzaju koryta. Koryto nieumocnione wyznacza si z dokadnoci 5 cm, a koryto
betonowe - z dokadnoci 2 cm.
Ustalenie linii zalewu zbiornika zaczyna si od naniesienia na przekrj poduny
obliczonych rzdnych krzywej spitrzenia. Nastpnie nanosi si na map odcinki warstwic
odpowiadajcych wysokoci tej krzywej. Linii zalewu nie wyznacza si na skarpach nasypw
ani na zboczach o nachyleniu ponad 30 . Projekt wstpny wyznaczenia punktw na linii
zalewu opracowuje si na mapie. Jest on podstaw do pniejszego wstpnego wytyczenia tej
linii w terenie. Waciwym sposobem wyznaczenia linii zalewu jest gste wyznaczenie
punktw o danej wysokoci za pomoc niwelatora, przy czym projekt rozmieszczenia
punktw opracowany na mapie ma jedynie charakter orientacyjny. Odlego midzy
wyznaczanymi punktami jest zalena od ksztatu warstwicy, ale nie moe przekracza 150 m.
Wytyczone w terenie punkty utrwala si supkami betonowymi. Wytyczona w terenie linia
zalewu jest podstaw do szczegowego ustalenia przyszej granicy zbiornika.
Oglne wiadomoci o trasach kolejowych
Lini kolejow stanowi torowisko wraz z budowlami i urzdzeniami technicznymi
przystosowanymi do ruchu pocigw. Linie normalnotorowe, to linie o przewicie
(tj. normalnej szerokoci toru, mierzonej midzy wewntrznymi krawdziami szyn na
wysokoci 14 mm poniej ich powierzchni tocznych) 1435 mm.
Linie kolejowe skadaj si ze szlakw i stacji kolejowych. Szlakiem nazywa si odcinek
linii zawarty midzy semaforami wjazdowymi kolejnych stacji. Na szlakach i stacjach
kolejowych stosuje si szereg urzdze technicznych, umoliwiajcych zapewnienie
odpowiednich warunkw ruchu taboru kolejowego. S to, midzy innymi, rozjazdy
i skrzyowania, czyli urzdzenia umoliwiajce przejazd pocigu z jednego toru na drugi.
Rozjazdy dziel si na zwyczajne i krzyowe.
30
Rozjazd zwyczajny (rys. 17) skada si z trzech zasadniczych czci:

zwrotnicy, zoonej z dwch poczonych iglic, ktrych przesunicie nadaje pocigowi
odpowiedni kierunek jazdy,
torw czcych, wygitych wedug promienia uku koowego, odpowiadajcego temu
rozjazdowi,
krzyownicy.
Pocztek rozjazdu, to styk szyn przed iglic, a koniec - to styk szyn bezporednio za
krzyownic, zarwno w torze gwnym jak i odganym. Nachylenie dwch krzyujcych
si osi tworzy kt rozjazdu. Wyraa si on uamkiem, ktrego mianownik oznacza odlego
rodka rozjazdu wzgldem dowolnie obranego punktu na osi toru zasadniczego, licznik
natomiast, to dugo prostopadej, wystawionej w tym punkcie do przecicia si
z przedueniem prostej toru odganego. Uamek ten jako stosunek dwch
przyprostoktnych, jest tangensem kta zawartego midzy wyej wymienionymi prostymi
i zwie si skosem rozjazdu: 1:n.
Rys. 17. Budowa rozjazdu zwyczajnego
Typ rozjazdu podaje si najczciej w formie skrconej np. S42-190-1:9, gdzie S42 - to
typ szyn zastosowany do budowy rozjazdu, 190 - to promie toru odganego podany
w metrach, a 1:9 - to skos rozjazdu.
Geodezyjne opracowanie projektu linii kolejowej obejmuje okrelenie niezbdnych miar
ktowych i liniowych oraz sporzdzenie szkicw, umoliwiajcych terenow realizacj
projektu technicznego, wykonanego przez specjalistw z zakresu budownictwa kolejowego.
W projekcie technicznym, projektant okrela wszystkie parametry techniczne linii kolejowej:
pooenie sytuacyjne budowy (wedug kilometrau trasy), rozstaw torw, rodzaj pocze
torw i typy rozjazdw, promienie ukw koowych, dugoci krzywych przejciowych oraz
inne elementy charakteryzujce budowany obiekt.
Rys. 18. Tyczenie rozjazdu zwyczajnego

31
Wytyczenie pocze torw (rys. 18) polega na okreleniu w terenie pooenia punktw
rodkowych (M0), poszczeglnych rozjazdw oraz (w nastpnej kolejnoci) punktw
pocztkowych (A) i kocowych (B i C). Pooenie punktw rodkowych wyznacza si
w odniesieniu do istniejcej linii kolejowej bd osnowy geodezyjnej i w odniesieniu do
zaoonego w projekcie kilometrau danego punktu rodkowego. Pozostae punkty wyznacza
si przez odoenie odpowiednich miar, okrelajcych wzajemne pooenie punktw
gwnych poszczeglnych rozjazdw.
Pooenie kocowego punktu C rozjazdu w torze odganym wyznacza si w oparciu
o wsprzdne prostoktne, odniesione do pocztku ukadu obranego w punkcie rodkowym
M0 rozjazdu. Wsprzdne te obliczamy ze wzorw
x = p1cos y = p1sin
Wartoci p1, ., a, p, e to wielkoci o wartociach odpowiadajcych odpowiednim
typom rozjazdw.
Wprowadzane w kolejnictwie coraz wiksze prdkoci wymusiy zmian
obowizujcych wczeniej warunkw technicznych, a co za tym idzie, konieczno
wykonania przeprojektowania czyli regulacj geometrycznego ukadu torw. Wynik regulacji
utrwalany jest specjalnymi znakami, zwanymi wskanikami regulacji.
Istniej cztery podstawowe metody regulacji osi torw kolejowych. Metoda graficzna,
analityczno - graficzna (czyli wykres ktw), metoda analityczna i metoda mechaniczna.
Wszystkie wyej wymienione metody opieraj si na pomierzonych w terenie strzakach i ich
odwzorowaniu.
W metodzie graficznej, na wykresie nanosi si (przy podziale trasy w odpowiedniej skali
dugoci) wartoci strzaek w naturalnej wielkoci. Odcinek prosty toru powinien pokrywa
si z osi dugoci ukadu. uk koowy - to prosta rwnolega do tej osi, a krzywa przejciowa
- to prosta nachylona, gdy mierzona strzaka ronie tu od zera przy styku z prost, a do
wartoci strzaki jak posiada uk.
Rys. 19. Metoda analityczno graficzna, czyli wykres ktw
Metoda wykresu ktw polega na odkadaniu na poziomej osi odcitych (x) wartoci
odlegoci ()l podziau krzywej w odpowiednio dobranej skali (Cx), a na osi y wartoci
podziau kta, pomnoonego przez odpowiedni skal Cy. Wprowadza si tutaj jeszcze skal
C
krzywizny Cr= y , przesuni i sum strzaek. Na wykres nanosi si sumy kolejnych strzaek,
Cx
a wic wykresem uku bdzie prosta nachylona do osi x. Wykresem krzywej przejciowej jest
parabola trzeciego stopnia.
32
Metoda analityczna (rys.19) jest analogiczna do metody wykresu ktw, ale bardziej
pracochonna. Metoda mechaniczna jest analogiczna do metody graficznej przy czym uywa
si tu multikalkulatora, na ktrym dokonuje si mechanicznego odczytu przesuni strzaek.
Stabilizacj projektu regulacji w torze wykonuje si za pomoc wskanikw regulacji osi
toru nacinajc odlego i wysoko, czyli usytuowanie w paszczynie poziomej
i wysokociowej.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.

Jakie elementy podlegaj tyczeniu przy wyznaczaniu drogi koowej?
Jakie elementy podlegaj tyczeniu przy wyznaczaniu trasy kolejowej?
Jakie elementy podlegaj tyczeniu przy wyznaczaniu trasy wodnej?
Co powinien zawiera szkic dokumentacyjny?
Co oznacza pojcie niweleta?
Jakie s rodzaje obiektw mostowych?
Jakie s metody sondowania dna rzeki?
W jaki sposb wykonuje si przekrj poduny rzeki?
Jakie s metody regulacji osi torw kolejowych?
4.2.3. wiczenia
wiczenie 1
Wykonaj obliczenie objtoci mas ziemnych na podstawie otrzymanych przekrojw
poprzecznych terenu.
1) odszuka potrzebne wzory,
2) odczyta z przekrojw poprzecznych, dane potrzebne do oblicze,
3) obliczy objto mas ziemnych.

przekroje poprzeczne danego odcinka trasy,
wiczenie 2
Wykonaj wytyczenie punktw gwnych rozjazdu kolejowego zwyczajnego o symbolu
S42-500-1:12.
1)
2)
3)
4)

odszuka wzory potrzebne do obliczenia wsprzdnych punktw gwnych rozjazdu,
okreli parametry danego rozjazdu na podstawie jego symbolu,
obliczy wsprzdne punktu kocowego toru odganego,
wykona szkic dokumentacyjny,
33
5) wyznaczy w terenie trzy punkty lece w torze zasadniczym (w linii prostej) i jeden
punkt lecy w torze odganym,
6) wykona kontrol wytyczenia.

wiczenie 3
Opracuj geodezyjnie projekt regulacji cieku wodnego na podstawie otrzymanego
przekroju podunego i przekrojw poprzecznych cieku.
4)

zapozna si z otrzymanymi materiaami kartograficznymi,
ustali dugoci projektowanych odcinkw trasy wodnej,
obliczy elementy niezbdne do wytyczenia sytuacyjnego
poszczeglnych punktw charakterystycznych trasy wodnej,
wykona szkic dokumentacyjny projektu regulacji cieku wodnego.

przekroje poprzeczne i przekrj poduny danego odcinka trasy wodnej,
mapa sytuacyjno - wysokociowa z projektem cieku,
plan realizacyjny i projekt techniczny regulacji cieku wodnego,
wykaz wsprzdnych punktw istniejcej osnowy,
materiay pimiennicze, formularze szkicw,
1)
2)
3)
i wysokociowego

Czy potrafisz:
1) wyjani pojcie: obiekt mostowy?
2) wyjani pojcie: linia kolejowa?
3) okreli rnice midzy szkicem dokumentacyjnym, a szkicem
tyczenia?
4) rozrni metody regulacji osi torw kolejowych?
5) wyjani pojcie: niweleta?
6) okreli sposoby przenoszenia wysokoci przez szerokie
powierzchnie wodne?
7) wyjani sposoby tyczenia rozjazdw?
34
Tak
Nie
5. SPRAWDZIAN OSIGNI
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Przeczytaj uwanie instrukcj.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi.
Zapoznaj si z zestawem zada testowych.
Test zawiera 30 zada. Do kadego zadania doczone s 4 odpowiedzi. Tylko jedna jest
prawidowa.
Udzielaj odpowiedzi na zaczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyki naley bdn odpowied zaznaczy kkiem, a nastpnie
ponownie zakreli odpowied prawidow.
Niektre zadania wymagaj stosunkowo prostych oblicze, ktre powiniene wykona
przed wskazaniem poprawnego wyniku.
Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania.
Jeli udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od jego rozwizanie
na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
Na rozwizanie testu masz 60 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADA TESTOWYCH

1.
Punkty gwne uku to

a) punkt wierzchokowy, pocztkowy i kocowy.
b) punkt pocztkowy, rodkowy i kocowy.
c) punkt bdcy rodkiem okrgu oraz punkt pocztkowy i kocowy uku.
d) punkty stycznoci z ramionami kta wierzchokowego.
2.
Rwnanie naturalne klotoidy, w ktrym a to wspczynnik, L - dugo, K - krzywizna,

R promie, ma posta
a) L = a K.
b) K= La.
c) KR= a = const.
d) LR = a2 = const.
3.
Tyczenie prostych odcinkw trasy mona wykona metod

a) geometryczn w przd.
b) tachimetryczn.
c) ortogonaln.
d) bezporedni w przd lub na siebie.
4.
Przy tyczeniu prostej przez las, naley

a) zaoy wok przeszkody osnow w ksztacie wieloboku
zawierajcego punkt pocztkowy i kocowy wytyczanej prostej.
b) zaoy odlegy punkt M i obliczy przesunicie.
c) uzyska zgod na wycink i tyczy prost metod geometryczn.
d) zaoy cig tachimetryczny.
35
zamknitego,
5.
Kt zwrotu stycznych to kt
a) midzy kierunkiem stycznej, a kierunkiem ciciwy do punktu K.
b) midzy kierunkiem stycznej, a kierunkiem ciciwy do punktu S.
c) bdcy dopenieniem kta wierzchokowego do 180.
d) mierzony w rozjedzie kolejowym przy zwrotnicy.
6.
Dla uku o promieniu 200,00 m i kcie wierzchokowym = 120, dugo stycznej

gwnej wynosi
a) 50,00 m.
b) 115,47 m.
c) 101,90 m.
d) 100,20 m.
7.
Wyznaczajc punkt rodkowy uku S przy pomocy wieloboku otaczajcych stycznych,

dugoci stycznych naley obliczy ze wzoru
a) t1= R tg ().
b) t1 = L sin .
c) t1 = R tg 2 .
d) t1 = R sin .
8.
Dla uku, o promieniu 100.00 m i kta wierzchokowego = 120 ustalono dugoci

odcinkw a (poowa ciciwy) i s (strzaka), aby wyznaczy pooenie punktu S. Dugoci
tych odcinkw wynosz
a) a = 50,00 m s = 13,40 m.
b) a = 35,20 m s = 13,40 m.
c) a = 69.20 m s = 25,00 m.
d) a = 40,15 m s = 12.34 m.
9.
uk koszowy, to uk skadajcy si
a) z krzywej koszowej i serpentyny.
b) z trzech ukw koowych.
c) z dwch odwrotnych parabol trzeciego stopnia.
d) z ukw koowych ktre w miejscu swego styku posiadaj wspln styczn.
10. Kt zwrotu stycznych uku koszowego skadajcego si z trzech ukw koowych

o ktach rodkowych wynoszcych odpowiednio 36, 43 i 52, wynosi
a) 131.
b) 83.
c) 49.
d) 27.
11. Przekrj poprzeczny drogi na odcinku uku koowego jest
a) daszkowy.
b) jednostronny.
c) dwuspadowy.
d) prawidowo wystopniowany.
36
12. Dla klotoidy o dugoci L = 260,00 m i promienia R = 500,00 m kt zwrotu stycznych

wynosi:
a) = 25g45c08cc.
b) = 16g56c05cc.
c) = 107g54c93cc.
d) = 205g33c22cc.
13. Wzr Winklera suy do obliczania
a) objtoci bry nieregularnych.
b) wielkoci przepyww.
c) spadkw niwelety.
d) miejsc zerowych robt ziemnych.
14. Obiekty mostowe to
a) wiadukty, mosty, estakady, akwedukty, mosty inundacyjne.
b) przepusty, wiadukty, estakady, akwedukty, mosty inundacyjne.
c) przepusty, mosty, estakady, mosty inundacyjne.
d) przepusty, wiadukty, mosty, estakady, akwedukty, mosty inundacyjne.
15. Rozpito przsa mostowego to
a) cakowita dugo konstrukcji.
b) odlego od filara do filara.
c) dugo przektnej przsa.
d) odlego midzy punktami jego podparcia.
16. Aby mona byo midzy dwie proste wpisa uk koowy z dwoma symetrycznymi
klotoidami, spenia warunek
a) >180.
b) = 2 + .
c) < 2 + .
d) = 180- (2 + ).
17. Szkic dokumentacyjny to szkic
a) wedug ktrego wykonuje si tyczenie, projektowanych obiektw w terenie.
b) zawierajcy tylko elementy kontrolne.
c) ktry jest dokumentem wytyczenia obiektu w terenie.
d) wykonywany po zakoczeniu tyczenia, projektowanego obiektu w terenie.
18. Niweleta to linia
a) maksymalnego spadku, proporcjonalnego do odlegoci.
b) maksymalnego spadku na danej trasie.
c) spadkw osi trasy i ukw wyokrglajcych zaamania osi trasy.
d) tworzca zaomy trasy.
19. W kolejnictwie, przewit to
a) normalna szeroko toru, mierzona na wysokoci 14 mm poniej powierzchni
tocznych szyn.
b) odlego midzy osiami ssiednich torw.
c) Odlego, jaka musi by zachowana, aby skrajnia nie zostaa przekroczona.
d) normalna odlego powierzchni tocznych szyn.
37
20. Dla rzeki o szerokoci do 10 m sondowanie dna wykonuje si co

a) 2 m.
b) 1 m.
c) 0,5 m.
d) 2,5 m.
21. Limnigraf, to urzdzenie suce do badania
a) stanu wody w rzece.
b) spadku rzeki.
c) wielkoci przepywu.
d) wytrzymaoci mostu.
22. Obliczona rzdna niwelety o spadku + 2%, w punkcie o rzdnej wynoszcej 86.00m, od
jej zaamania wynosi
a) 84,5 m.
b) 87,0 m.
c) 87,5 m.
d) 85,0 m
23. Wsprzdne biegunowe C, punktu klotoidy, ktry ma wsprzdne prostoktne
o wartociach: X = 60,00 Y = 2,00, wynosz
a) C = 60,03m ; = 2g12c13cc.
b) C = 58,25m ; = 5g25c40cc.
c) C = 25,48m; = 15g22c47cc.
d) C = 10,78m; = 8g63c13cc.
24. Jedn z metod regulacji osi torw jest
a) metoda dzielenia strzaki.
b) metoda wskanika regulacji.
c) wykres ktw.
d) tyczenie od ukresu do ukresu.
25. Regulacj osi torw kolejowych przeprowadza si w oparciu o pomierzone w terenie
a) miejsca ukresw.
b) skosy rozjazdw.
c) wielkoci wskanikw.
d) wartoci strzaek.
26. W metodzie graficznej regulacji osi torw kolejowych uk koowy odwzorowuje si jako
a) prosta prostopada do osi.
b) prosta rwnolega do osi.
c) parabola trzeciego stopnia.
d) parabola drugiego stopnia.
27. Podstawowe czci rozjazdu zwyczajnego to
a) zwrotnica zoona z dwch poczonych iglic, tory czce i krzyownica.
b) krzyownica zoona z dwch poczonych iglic, tory czce i zwrotnica.
c) zwrotnica zoona z dwch poczonych iglic, krzyownica.
d) zwrotnica zoona z dwch poczonych iglic oraz tory czce.
38
28. Kilometra cieku wodnego prowadzi si w kierunku

a) od rda do ujcia.
b) od ujcia do rda.
c) dowolnym.
d) od mostu do mostu.
29. Szkic tyczenia, to dokument techniczny, zawierajcy dane liczbowe
a) z prac tyczeniowych wraz z danymi z pomiaru urzdze podziemnych.
b) uzyskane w czasie prac tyczeniowych wraz z miarami kontrolnymi.
c) uzyskane w czasie prac tyczeniowych wraz z miarami kontrolnymi oraz dane
z pomiaru urzdze podziemnych.
d) miar kontrolnych oraz dane z pomiaru urzdze podziemnych.
30. Punkty porednie na uku naley tyczy tak, aby rnica midzy dugoci ciciwy
i dugoci po uku midzy ssiednimi punktami, nie przekraczaa
a) 3 mm.
b) 7 mm.
c) 5 mm.
d) 10 mm.
39
KARTA ODPOWIEDZI
Imi i nazwisko ..............................................................
Prowadzenie geodezyjnej obsugi budownictwa drogowego, kolejowego

i wodnego
Zakrel poprawn odpowied.
Nr
zadania
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
Odpowied
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b
Punkty
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
d
Razem:
40
6. LITERATURA
1.
2.
3.
4.
Jagielski A.: Geodezja I. Wydawnictwo GEODPIS, Krakw 2005 wydanie

I zmodyfikowane
Jagielski A.: Geodezja II. Wydawnictwo P.W. Stabill, Krakw 2003
Jagielski A.: Przewodnik do wicze z Geodezji I. Wydawnictwo P. W. Stabill, Krakw
2004
Jasiak A., Lelonkiewicz H., Wjcik M., Wyczaek I.: Pomiary inynierskie
Wydawnictwo Politechniki Poznaskiej 1999
41

G 17

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

G 17

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MINISTERSTWO EDUKACJI

Prowadzenie geodezyjnej obsugi budownictwa drogowego,

Poradnik dla ucznia

Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduowej 311[10].Z2.03

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Schemat ukadu jednostek moduowych

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Przystpujc do realizacji programu nauczania jednostki moduowej powiniene umie:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Oglne wiadomoci o tyczeniu tras

4.1.1. Materia nauczania

Rys. 1. Tyczenie prostej PK gdy z P wida K

Sposb dokadniejszy, to zaoenie midzy punktami P i K, w okolicy rodka odcinka PK,

Rys. 2. Wtyczanie punktu M w prost PK

Jeeli jednak nie mamy moliwoci ustalenia dugoci odcinkw a i b, to w pobliu

to odlego midzy punktami M1 i M2,

Rys. 3. Wtyczanie punktu M0 gdy brak odlegoci PK

Przy dugoci odcinka wikszej ni 5 km, do wyznaczenia kierunku na punkt kocowy

Rys. 4. Tyczenie prostej przez drobne przeszkody

Jeeli na tyczonym kierunku PK znajduj si przeszkody, to zakada si dodatkowe

Obliczone dugoci 11, 22 itd. odkada si na kierunkach prostopadych wyznaczonych

Rys. 5. Tyczenie prostej przez przeszkod zajmujc du przestrze

Jeeli przeszkoda rozciga si na duej przestrzeni i celowanie z punktu P na K jest

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Punkty P i K, to punkty stycznoci uku z ramionami kta wierzchokowego .

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Odoenie od punktu P na kierunku do W dugoci odcinka a i odlegoci s od

4. Odoenie z punktu P, na dwusiecznej kta WPK, czyli pod ktem

Rys. 7. Konstrukcja liniowa do wyznaczania punktw gwnych uku.

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Dugo ciciwy oblicza si ze wzoru

Rys. 8. Wyznaczanie punktw porednich metod biegunow

Metoda biegunowa przy uyciu dwch teodolitw, to metoda wyznaczania punktw

otrzymujc punkty na uku w rnych odlegociach. Mona te ustali kt rodkowy , dla

Rys. 9. Tyczenie punktw porednich metod ortogonaln

Do tyczenia w trudnych warunkach terenowych mona zastosowa metod zwan

t1= (R1-R2) sin1 + (R2-R3) sin(1+2) + R3 sin(1+2+3) + t2 cos

Rys. 10. uk koszowy

Z rwnania klotoidy wynika, e dla klotoidy iloczyn promienia krzywizny R i dugoci

Rys. 11. Klotoida i jej elementy

Wsprzdne prostoktne punktw klotoidy okrelaj wzory

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Rys. 12. uk z symetrycznymi klotoidami

Po wyznaczeniu podstawowych elementw caego ukadu trasy, naley wyznaczy

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1.2. Pytania sprawdzajce

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Wyposaenie stanowiska pracy:

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Wyposaenie stanowiska pracy:

Aby wykona wiczenie, powiniene:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Wyposaenie stanowiska pracy:

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

4.1.4. Sprawdzian postpw

Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego

Geodezyjna obsuga budownictwa drogowego, kolejowego