Przyrządy suwmiarkowe

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie
1. C E L Ć W I C ZE N I A

Celem ćwiczenia jest nauka prawidłowego posługiwania się i wykonywania pomiarów

przyrządami suwmiarkowymi.

2.WI ADO MO Ś CI O GÓ L NE

Suwmiarką nazywa się przyrząd pomiarowy do pomiaru wymiarów zewnętrznych

(dolne szczęki) i wewnętrznych (górne szczęki), a gdy ma wysuwkę głębokościomierza —
również do pomiaru głębokości. Rozróżnia się suwmiarki z noniuszem, z odczytem cyfrowym
i z czujnikiem zegarowym (rys.1). Suwmiarką z kreskowym wzorcem długości można
dokonać pomiaru zwykle z dokładnością odczytu 0,1mm. Suwmiarki z zębatkowym wzorcem
długości najczęściej dokładność odczytu wynosi 0,05 mm. Suwmiarki z pojemnościowym
wzorcem długości pozwalają uzyskać dokładność do 0,01 mm.
a)

b)

c)

Rys. 1. Suwmiarki: a) uniwersalna z noniuszem b) z czujnikiem zegarowym,

c) z odczytem cyfrowym

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie
Budowa suwmiarka uniwersalnej (rys.2):
1- prowadnica stalowa z podziałką milimetrową,
2- szczęki stałe,
3- suwak,
4- szczęki przesuwne,
5- podziałka długości 9 mm (składająca się z 10 równych części;), zwana noniuszem,
6-dźwignie zacisku, lub uchwyt za pomocą którego ustala się położenie suwaka,
7- wysuwka głębokościomierza do pomiaru głębokości.

Rys. 2. Schemat budowy suwmiarki uniwersalnej z noniuszem

Pomiaru suwmiarką dokonuje się następująco: suwak odsuwa się w prawo

i między rozsunięte szczęki wkłada mierzony przedmiot; następnie dosuwa się
suwak do zetknięcia płaszczyzn stykowych szczęk z krawędzią przedmiotu. Teraz
odczytuje się, ile całych działek prowadnicy (milimetrów) odcina zerowa kreska
noniusza, co odpowiada mierzonemu wymiarowi w milimetrach. Następnie należy
odczytać, która kreska noniusza znajduje się na przedłużeniu kreski milimetrowej
podziałki prowadnicy (kreska noniusza wskazuje dziesiąte części milimetra).
Na rys.3, 4, 5 podano sposoby odczytywania wymiarów z użyciem noniusza.
Pomiary zostały wykonane z dokładnością odczytu 0,1mm. i 0,05mm.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie
 Najprostszy przypadek, "zero" noniusza pokrywa się z 31 działką skali głównej
(zaznaczono na czerwono) - wynik pomiaru jest zatem równy 31mm ( rys.3).

Rys 3. Przykład pierwszy: pomiar wskazuje 31mm.

Przyrząd na rysunku jest tą samą suwmiarką, co poprzednio - wykonuje tylko inny

pomiar. "Zero" noniusza znajduje się między 59 a 60 milimetrem, zatem za pierwszy składnik
sumy weźmiemy 59mm. Punkt koincydencji znajduje się na 8 kresce podziałki noniusza
(zaznaczono na czerwono na skali noniusza). Suwmiarka ma dokładność do 0,1 mm, stąd
drugim składnikiem sumy będzie 0,8mm. Ostateczny wyniki pomiaru jest równy 59,8mm.
Oprócz suwmiarek o dokładności pomiaru 0,1 mm niekiedy używa się suwmiarek o
dokładności 0,05 mm i 0,02 mm (wówczas działka noniusza ma długość odpowiednio 19/20
oraz 49/50 mm) (rys.4).

Rys 4. Przykład drugi: pomiar wskazuje 59.8mm.

W tym przykładzie od razu widać, że przyrząd różni się od poprzednich dwóch. Noniusz
ma więcej działek - 20 - i jest dłuższy - 19mm. Daje to dokładność do 0,05mm. "Zero"
noniusza wskazuje na 22 milimetra, a trzynasta jego działka pokrywa się z inną działką
podziałki głównej. Pierwszy składnik sumy jest zatem równy 22mm. Drugi otrzymamy
mnożąc 13 przez dokładność przyrządu, co daje 0,65mm. Ostatecznie wynik pomiaru równy
jest 22,65 (rys.5).

Rys 5. Przykład trzeci: pomiar wskazuje 22,65mm.

,

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie
Głębokościomierz suwmiarkowy

Rys. 6. Głębokościomierz suwmiarkowy 1-poprzeczka, 2- wysuwka

Wysokościomierz suwmiarkowy

Do pomiaru wysokości przedmiotów lub wzajemnych odległości punktów albo

powierzchni przedmiotu służy wysokościomierz suwmiarkowy. Na rys.1-15 i 1-16
pokazano dwa rodzaje wysokościomierza suwmiarkowego. Zasada ich działania jest taka
sama, jak suwmiarki. Wysokościomierze te mogą być zastosowane do nanoszenia rys
traserskich na powierzchni przedmiotu, po uprzednim założeniu na przesuwne ramię
rysika, zamiast końcówki pomiarowej 9. Do mierzenie głębokości otworów stosowane
głębokościomierze suwmiarkowe (rys.7).

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie
 Rys.7. Wysokościomierz suwmiarkowy: 1-prowadnica z podziałką górną, 2-podstawa, 3-
ramie przesuwne, 4-suwak z podziałką noniusza, 5,6-śruby zaciskowe, 7-suwak dodatkowy,
8-nakretka śruby nastawnej, 9-końcuwka pomiarowa

3. PARAMETRY ZWIĄZANE Z NONIUSZEM:

ap - długość działki elem. podziałki głównej;

an-długość działkinoniusza;
n - liczba działek noniusza;
Δ - zdolność rozdzielcza noniusza;
M – moduł noniusza;
Ln - całkowita długość podziałki noniusza;

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie
ZALEŻNOŚCI POMIĘDZY PARAMETRAMI:

n = ap / Δ
an = M ⋅ ap - Δ
Ln = n ⋅ an = ap (M ⋅ n - 1)

4.DOPUSZCZALNE BŁĘDY WSKAZAŃ

Kreskowych przyrządów suwmiarkowych

u = ±(50+0.1L) [µm]
L – dolna granica przedziału w jakim mieści się wartość zmierzona

dla przedziału [ 0 – 100] L = 0

dla przedziału [ 100 – 200] L =100

Elektronicznych przyrządów suwmiarkowych

u = ±0.02 mm dla zakresu 0-200 mm

u = ±0.03 mm dla zakresu 0-300 mm

5. WYMAGANIA DOTYCZĄCE BUDOWY SUWMIAREK

a) Właściwości materiału

• prowadnica i suwak — stal węglowa narzędziowa o twardości 59 HRC lub stal

odporna na korozję o twardości 52 HRC
b) Podziałka prowadnicy i suwaka
• na prowadnicy i suwaku powinna być podziałka kreskowa
• podziałka prowadnicy powinna być oznaczona liczbami w centymetrach
• dla podziałki noniusza zaleca się moduł 2
• szerokość kresek prowadnicy i noniusza powinna mieścić się w przedziale 0,08-
0,2mm
• różnica szerokości dowolnych kres nie powinna przekraczać 0,03 mm; w
przyrządach suwmiarkowych z noniuszem 0,1 mm dopuszcza się różnicę 0,05 mm
• kresy podziałek powinny być wyraźne, proste, prostopadłe do powierzchni
prowadnicy; cyfry powinny być wyraźne

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie
6.PR ZE B IE G ĆWI CZE NIA

1. Wykonać rysunek techniczny mierzonej części. Ilość rzutów obiektu - dwa lub trzy
w zależności od złożoności elementu pomiarowego
2. Dokonać oraz nanieść na wykonany rysunek pomiary elementu.
a) suwmiarką uniwersalną z noniuszem
b) suwmiarką z odczytam zegarowym
c) z odczytem cyfrowym
Pomiary wykonuje się trzykrotnie w jednym miejscu, a następnie wyciąga się średnią z
pomiaru
3. Wyznaczyć dokładność wykonanego pomiaru
4. Wypisać możliwe błędy pomiarowe

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie
 WZ Ó R S PRAWO Z DANI A Z Z AJĘ Ć L AB O RATO RYJNY CH

UCZELNIA TECHNICZNO - HANDLOWA

im. H. Chodkowskiej w Warszawie

SPRAWOZDANIE Z ĆWCZEŃ LABORATORYJNYCH

z przedmiotu: METROLOGIA

Temat: ...............................................................................................................

Grupa: ......................... Skład podgrupy:

........................................
........................................
........................................
........................................
Dnia: .......................... ........................................
........................................
Ocena: .......................... ........................................

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie
1. Rysunek techniczny mierzonego elementu

Użyty sprzęt:

1. ………………………….

2. ………………………….

3. ………………………….

4. ………………………….

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie
2. Tabele wyników:

a ) Suwmiarka uniwersalna z noniuszem

Miejsce Pomiar 1 Pomiar 2 Pomiar 3 Średnia

pomiaru pomiaru

Pomiar A

Pomiar B

Pomiar C

Pomiar D

Pomiar E

b ) Suwmiarka z odczytem zegarowym

Miejsce Pomiar 1 Pomiar 2 Pomiar 3 Średnia

pomiaru pomiaru

Pomiar A

Pomiar B

Pomiar C

Pomiar D

Pomiar E

c ) Suwmiarka z odczytem elektronicznym

Miejsce Pomiar 1 Pomiar 2 Pomiar 3 Średnia

pomiaru pomiaru

Pomiar A

Pomiar B

Pomiar C

Pomiar D

Pomiar E

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie
3. Wyznaczyć dokładność pomiarową

a) Suwmiarka uniwersalna z noniuszem

Miejsce Średnia Wzór i podstawienie Błędy wskazań

pomiaru pomiaru

Pomiar A

Pomiar B

Pomiar C

Pomiar D

Pomiar E

b) Suwmiarka uniwersalna z czujnikiem zegarowym

Miejsce Średnia Wzór i podstawienie Błędy wskazań

pomiaru pomiaru

Pomiar A

Pomiar B

Pomiar C

Pomiar D

Pomiar E

b) Suwmiarka z odczytem elektronicznym

Miejsce Średnia Zależność Błędy wskazań

pomiaru pomiaru

Pomiar A

Pomiar B

Pomiar C

Pomiar D

Pomiar E

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie
4. Błędy pomiarowe
.......................................................... .............................
.......................................................... .............................
.......................................................... .............................
.......................................................................................
.......................................................................................
........................................................................ ...............
.......................................................................................
.......................................................... .............................
5. Wnioski
.......................................................... .............................
.......................................................... .............................
.......................................................................................
........................................................ ...............................
.......................................................................................
.......................................................................................
................................................ .......................................
.......................................................... .............................
.......................................................... .............................

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie
Prz ykładowe pytania zaliczające:

1. Co to jest suwmiarka i jakie mamy

2. Podział suwmiarek ze względu na odczyt pomiaru
3. Budowa suwmiarki
4. Dokładność pomiarowa
5. Błędy odczytu kreskowych przyrządów suwmiarkowych
6. Parametry związane z noniuszem i ich zależności
7. Wymagania dotyczące budowy suwmiarek

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Profesjonalne kadry dla sektora logistyki. Program rozwojowy w Wyższej Szkole Cła i Logistyki w Warszawie