Council of Europe

European Commission

Drejtoria e Prgjithshme e t Drejtave t Njeriut

Kshilli i Evrops
F-67075, Strasbourg Cedex

h
p://www.humanrights.coe.int
Kta udhzues t t drejtave t njeriut kan si qllim
t jen udhzues mja praktik mbi mnyrn sesi nene
t veanta t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut
jan zbatuar dhe interpretuar nga Gjykata Evropiane e t
Drejtave t Njeriut n Strasburg. Ato jan shkruar duke
pasur n mendje profesionistt ligjor, dhe veanrisht
gjyqtart, por jan t aksesueshme gjithashtu pr lexues
t tjer t interesuar.

Conseil de lEurope
Commission europenne

Ndalimi
i torturs
Nj udhzues
pr implementimin
e Nenit 3
t Konvents Evropiane
pr t Drejtat e Njeriut

Aisling Reidy

Manualet e t drejtave t njeriut, Nr. 6

Ndalimi
i torturs

Nj udhzues
pr zbatimin
e Nenit 3
t Konvents Evropiane
pr t Drejtat e Njeriut
Aisling Reidy

Manualet e t drejtave t njeriut, Nr.6

Manualet e botuara tashm n serin e Manualeve t t drejtave t njeriut

Manuali Nr.1: E drejta pr respektimin e jets private dhe familjare.

Nj udhzues pr zbatimin e Nenit 8 t Konvents Evropiane
pr t Drejtat e Njeriut (2001)
Manuali Nr.2: Liria e Shprehjes. Nj udhzues pr zbatimin e Nenit 10 t
Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (2001)
Manuali Nr.3: E drejta pr nj proces t drejt gjyqsor. Nj udhzues pr
zbatimin e Nenit 6 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e
Njeriut (2001)
Manuali Nr.4: E drejta e prons. Nj udhzues pr zbatimin e Nenit 1 t
Protokollit Nr.1 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut
(2001)
Manuali Nr.5: E drejta pr lirin dhe sigurin e personit. Nj udhzues pr
zbatimin e Nenit 5 t Konvents Evropiane pr t Drejtat e
Njeriut (2002)
Udhzuesi Nr.6: Ndalimi i torturs. Nj udhzues pr zbatimin e Nenit 3 t
Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (q del s shpejti).

Opinionet e shprehura n kt botim jan ato t autorit dhe nuk prfshn prgjegjsin e Kshillit t Evrops.
Ato nuk duhet t konsiderohen se iu bjn ndonj interpretim zyrtar n rastin e intrumenteve ligjor t
prmendura n to, t till q ti bj t detyrueshme kto instrumente pr qeverit e shteteve antare, organet
statutore t Kshillit t Evrops apo pr ndonj organ tjetr t kruar n baz t Konvents Evropiane t t
Drejtave t Njeriut.

Prkthimi dhe botimi nancohen nga

Programi i IV-t i Prbashkt midis
Komisionit Evropian dhe
Kshillit t Evrops i titulluar
Mbshtetje pr Shkolln e Magjistraturs,
Organizimi dhe Trajnimi i Profesioneve
t lira t drejtsis dhe Promovimi i t
Drejtave t Njeriut n Shqipri

Drejtoria e Prgjithshme e t Drejtave t

Njeriut
Kshilli i Evrops
F-67075 Strasbourg Cedex
Kshilli i Evrops, 2001
Botimi i par, Nntor 2001
Botimi i dyt (me korigjime), Shkurt 2003
Shtypur: Gent Grak
Pripress: cprstudio.com

Prmbajtja
Hyrje pr n Konvent ........................................ 5
Hyrje pr n Nenin 3 ........................................... 8
Qllimi i Nenit 3 .................................................. 10
Rregulli de minimis ............................................. 10
Prkuzim .............................................................. 11
Tortura .................................................................... 11
Intensiteti ............................................................... 12
Qllimi .................................................................... 13
Synimi ..................................................................... 14
Actus reus ............................................................... 14
njerzore ose poshtruese ................................. 15
Trajtimi kundr dnimit ....................................... 17

Neni 3 n kontekstin e Konvents .................... 19

Dbimi .................................................................... 32
Zhdukjet e personave ........................................... 33
Diskriminimi .......................................................... 34

Detyrimet pozitive n baz t Nenit 3 ............ 36

T drejtat proceduriale n baz t Nenit 3 ....... 36
Efekti Dri
wirkung ............................................... 37

Prgjigjja ndaj akuzave pr keqtrajtim .......... 39

Hetimi pr akuzat mbi ushtrimin e torturs.... 40
Rezultatet e hetimeve t pasuksesshme ............. 42

Standarte t tjera ndrkombtare .................... 44

Rekomandime ...................................................... 44

Zbatimi i Nenin 3 sipas kuptimit t t ........... 22

Bashkpunimi me KPT-n dhe analiza

mbi rekomandimet e tyre ................................... 44

Ndalimi ................................................................. 22

Mjekt ligjor.......................................................... 45

Arrestimi dhe marrja n pyetje .......................... 23

Sjellja e forcave t zbatimit t ligjit ...................... 47

Kushtet e ndalimit ............................................... 26

Situatat e tensionit dhe koniktit ........................ 47

Ndalimi me motive mjeksore .......................... 29

Grupet e ekspozuara ndaj rrezikut ..................... 48

Probleme t tjera n lidhje me ndalimin .......... 31

Hetimet dhe ndjekja ligjore .................................. 48

Dmshprblimi ...................................................... 48

Hyrje n Konvent

1.

Duke iu referuar 30 Qershorit

2003.

Konventa Europiane pr t Drejtat e Njeriut

(Konventa, si do prmendet m posht) u
nnshkrua n Rom n 4 Nntor 1950 dhe hyri n
fuqi n 3 Maj 1953. Sot, n 2003-in1, dyzetekatr
shtete e kan ratikuar Konventn Europiane pr
t Drejtat e Njeriut.
N praktik, t gjitha kto shtete q e kan
ratikuar at, kan parasysh krimin e detyrimeve
ligjore sipas s drejts ndrkombtare, q jan
gjithashtu pjes e legjislacionit t tyre vendas. N
kt mnyr, Konventa Europiane pr t Drejtat e
Njeriut sht pjes e sistemit ligjor dhe dispozitat
e saj jan t detyrueshme pr tu zbatuar pr
gjykatat vendase dhe t gjith autoritetet publike.
N procedimet gjyqsore t nj vendi, individt
mund ti drejtohen tekstit t saj dhe precedentit, t
cilat duhen vn n zbatim nga gjykatat vendase.
Gjithashtu, autoritetet kombtare, duke prfshir
gjykatat, duhet ti japin prparsi Konvents
mbi cilindo ligj kombtar q bie n konikt me
Konventn.
Kjo bhet pr t qn n nj linj me skemn
e prgjithshme t Konvents, e cila parashikon se
prgjegjsia llestare dhe primare pr mbrojtjen
e t drejtave t parashtruara n Konvent i takon
shteteve kontraktuese.

Neni 1 i Konvents detyron shtetet

kontraktuese q t sigurojn pr do njeri,
brenda juridiksionit t tyre, t drejtat dhe lirit e
prkuzuara n Konvent. Gjykata Europiane e
t Drejtave t Njeriut sht pikrisht monitoruesja
e veprimeve t ndrmarra nga shtetet duke
ushtruar pushtetin e tyre t gjykimit.
Kjo marrdhnie midis sistemeve ligjore
t shteteve kontraktuese dhe Gjykats ~ parimi
i subsidiaritetit ~ ku zbatimi i Konvents nga
autoritet vendase shkon paralel me mbikqyrjen
Europiane, i ka dhn shkak ekzistencs s
hapsirs s vlersimit. Doktrina e hapsirs s
vlersimit njeh faktin se n shum raste gjykimi
autoritetet kombtare jan n nj pozit m t
mir pr t vendosur mbi nj rast apo shtje
t veant. Kjo sht veanrisht e drejt kur
ekziston nj gam e gjer zgjedhjesh prsa i
prket mnyrs se si mund t zgjidhet nj shtje.
Megjithat, liria e vlersimit zbatohet n mnyra
t ndryshme n varsi t vlers s interesit dhe
t ekzistencs s standarteve t prbashkta
t aplikuara n shum shtete antare ku,
prkatsisht, shkalla e hapsirs s vlersimit q
i lejohet shteteve varion.

N kontekstin e Nenit 3, i cili ndalon torturn,

Neni q sht n fokusin e kt udhzuesi sht i
debatueshm pr faktin nse ekziston apo jo liria
e vlersimit.
Me qllim q sistemet kombtare ligjore
e politike t vzhgojn detyrimet e Konvents,
duhet q mbrojtja dhe garancit e parashikuara
nga ajo t inkorporohen n t gjitha nivelet e
atyre sistemeve. N veanti, ata q jan prgjegjs
pr hartimin, zbatimin dhe ekzekutimin e ligjeve
dhe rregulloreve duhet t vihen n pozit q t
integrojn dispozitat e Konvents n funksion t
tyre. Kjo mund t arrihet vetm nprmjet njohjes
mja t mir t Konvents.
Konventa Europiane pr t Drejtat e Njeriut
prfaqson shum m tepr se dokumentin e
traktaktit. Gjat ekzistencs s Konvents jan
miratuar protokolle shtes q e kan zgjeruar
qllimin e saj dhe qindra shtje q jan
parashtruar prpara organeve t Konvents
jan zgjidhur prkatsisht n Komisionin (e
mparshm) Europian t t Drejtave t Njeriut
(Gjykata).2
Kryesisht, nprmjet ksaj jurisprudence,
si t Gjykats, ashtu edhe t Komisionit, sht
zhvilluar kuptimi dhe vlersimi i qllimit t
Konvents. Gjat trajtimit t mra Krkesave
nga individ q pretendojn se t drejtat e tyre t
mbrojtura nga Konventa jan cnuar, Komisioni
dhe Gjykata hartuan nj sr parimesh dhe
udhzuesish mbi interpretimin e klauzolave t
Konvents. Ato jan prpunuar n detaj duke u
bazuar n qllimin e mbrojtjes t siguruar nga
6

Konventa dhe n at q Shtetet Pal duhet t

bjn pr t prmbushur garantimin e t drejtave
themelore q jep Konventa.
Kjo jurisprudenc apo precedent i organeve
t Konvents prbn shpirtin e Konvents
dhe do shtje paraqet standartet dhe rregullat
q zbatohen njsoj pr t gjith Shtetet Pal,
pavarsisht nga fakti se cili Shtet Pal sht pala
kundrshtuese. N kt kuadr, dokush duhet
t kuptoj q ditt e sotme edhe sistemet ligjore
civile tradicionasht praktikojn nj sistem t
przier t s drejts civile dhe t precedentit, ku
jurisprudencs i jepet vler e barabarte me at t
ligjeve t dekretuara nga Parlamenti.
Konventa duhet kuptuar gjithashtu nga
kndvshtrimi i objektivit dhe qllimit t saj,
ashtu si sht parashtruar nga Gjykata, pr t
mbrojtur qniet njerzore individuale brenda
kuptimit t vlerave t nj shoqrie demokratike,
q nnkupton se dispozitat e saj duhet t
interpretohen e zbatohen pr t siguruar mbrojtje
praktike dhe efektive. Ky parim i efektivitetit ka
pasoja mja konkrete pr zbatimin e Nenit 3 t
Konvents Europiane.
Nj karakteristik tjetr kryesore e Konvents
sht q interpretimi i saj sht dinamik. Kjo do t
thot q reekton ndryshimet sociale, standartet
dhe pritshmrit. Kjo u konstatua n nj shtje
q kishte t bnte me Nenin 3 t Konvents ku
Gjykata shfrytzoi mundsin pr t vrejtur se
Konventa sht nj instrument jetsor q duhet t
inpretohet duke u bazuar n kushtet e sotme.

2.

Protokolli Nr.11 q hyri

n fuqi n 11 Nntor 1998,
shprndau Komisionin
Europian ( t mparshm)
t t Drejtave t Njeriut dhe
kroi Gjykatn Europiane
aktuale t prhershme t t
Drejtave t Njeriut.

N shtjen n al, Gjykata prcaktoi q

dnimi trupor me vendim gjyqsor t kriminelve
t mitur, q ishte i pranueshm n 1956, nuk
ishte m i pranueshm n baz t Standarteve t
Konvents n 1978.3
Veanrisht, Gjykata vrejti se n
prcaktimin e faktit nse nj sjellje e caktuar fyen
parimet e Konvents, ajo nuk mund t bj ve t
ndikohet nga zhvillimi dhe standartet e pranuara
gjersisht n politikn penale t Shteteve antare
t Europs n kt fush.4
Prkatsisht, Gjykata sht (dhe duhet
t) ndikohet nga ndryshimet dhe prkimi i
standarteve t pranuara n t gjitha shtetet
antare.

3.

4.

Qllimi i kt udhzuesi sht q t

ndihmoj gjyqtart dhe prokurort n t gjitha
nivelet pr t siguruar q ndalimi mbi torturn,
trajtimin apo dnimin njerzor dhe poshtrues t
respektohet plotsisht n prputhje me detyrimet
e imponuara nga Neni 3 i Konvents.
Pr t br kt duhet n rradh t par
t zgjidhet kjo mas n dukje vet-shpjeguese,
dhe, me an t kombinimit t precedentit dhe
parimeve interpretuese t diskutuara m lart,
t prcaktoj se far nnkupton zbatimi i
garancive n kuadrin praktik, ashtu si dhe ligjor,
pr ligjvnsit n sistemin gjyqsor.

Tyer kundr Mbretris s

Bashkuar, gjykimi i 25 Prillit
1978, Seria A nr 26.
Ibid.,-31

Hyrje pr n Nenin 3
N alt e prsritura shpesh t Gjykats
Evropiane t t Drejtave t Njeriut,
Neni 3 mishron nj nga vlerat
m themelore t shoqris demokratike.
N Nenin 3 t Konvents thuhet se
Askush nuk vihet nn tortur ose trajtim ose
ndshkim njerzor ose poshtrues.
Me pesmbdhjet al Neni 3 i Konvents
sht nj nga dispozitat m t shkurtra n
Konvent5. Megjithat, ky nen i shkurtr nuk
duhet t nnvlersohet sepse brendia sht mja
e rndsishme. Autoritetet vendase e kan n disa
raste t vshtir t prmbushin nj dispozit t
till kur kuptojn far kuptohet me respektimin
dhe vnien n zbatim t saj.
Pavarsisht nga pajtueshmria zhgnjyese
me an t t cils raportet e besueshme dshmojn
se tortura vazhdon t ndodh n t gjith botn,
ndalimi mbi torturn nuk sht vetm nj ndalim
n prmbajtje t Konvents, por sht gjithashtu
pjes e s drejts ndrkombtare zakonore dhe
konsiderohet t jet jus cogens6.
sht miratuar nj gam e gjer e normave
ndrkombtare pr t luuar plagt q shkakton
tortura: q nga Neni 5 i Deklarats Unversale
t t Drejtave t Njeriut t vitit 1948 ku thuhet
se askush nuk duhet ti nnshtrohet torturs
ose trajtimit apo dnimit mizor, njerzor ose
poshtrues e deri tek Statuti i Roms pr
Gjykatn Ndrkombtare Penale t vitit 1998 q

deklaron se tortura q ushtrohet si pjes e dhuns

s prhapur gjersisht ose sistematike kundr
civilve prbn krim kundr njerzimit.
Prve Konvents, shumica e vendeve
antare t Kshillit t Evrops jan gjithashtu
pal n traktatet e mposhtme t cilat q t gjitha
ndalojn torturn7.
t katr Konventat e Gjenevs s 1949-s
Konventa Ndrkombtare e Kombeve
t Bashkuara pr t Drejtat Civile dhe
Politike e vitit 1966, Neni 7: Askush nuk
do ti nnshtrohet torturs ose trajtimit apo
dnimit mizor, njerzor ose poshtrues
Konveta kundr Torturs e Trajtimeve apo
Dnimeve t tjera Mizore njerzore ose
Poshtruese e Kombeve t Bashkuara e
1948-s
Konventa Evropiane pr Parandalimin e
Torturs dhe Trajtimeve apo Ndshkimeve
njerzore dhe Poshtruese.

5.

6.

Ndalimi i torturs konstatohet gjithashtu n

gati t gjitha sistemet ligjore kombtare.
Prfshirja e ndalimit t torturs dhe trajtimit
njerzor e poshtrues n nivel Kushtetues prbn
nj element t rndsishm pr t siguruar q nj
qndrim i till mbi ndalimin e torturs t mos
ndodh brenda juridiksionit t nj shteti antar.
Megjithat, ekzistenca e ndalimit nuk sht
n vetvete e mjaueshme pr t prmbushur
detyrimet e imponuara nga Konventa dhe kan
ndodhur mjaf shkelje t Nenit 3, pavarsisht se
dispozita t tilla jan pjes e sistemeve ligjore t

7.

Neni 4 i Protokollit Nr.2

thot se Dbimi kolektiv i
t huajve sht i ndaluar.Ky
sht Neni m i shkurtr i
Konvents Europiane pr
t Drejtat e Njeriut dhe
protokolleve t saj.
Shih Prosecutor kundr
Furundza,10 Dhjetor 1998,
shtja Nr.IT- 95-17/I-T;
Prosecutor kundr Delaic
dhe t Tjer,16 Nntor 1998,
shtja Nr.IT-96-21-T, 454;
dhe Prosecutor kundr
Kunarak, 22 Shkurt 2001,
shtja Nr.IT 96-23-T dhe IT96-23/1, 466.
Pr nnshkrimet dhe
ratikimet e konventave t
Kshillit t Europs, shih
h
p://conventions.coe.int/.
Pr traktaktet e Kombeve t
Bashkuara,
h
p://untreaty.un.org/.

shteteve antare.
Do t ishte e gabuar t sygjerohej se vnia
n zbatim e Nenit 3 bazohet kryesisht n nevojn
pr t luuar vetm fenomenin e torturs.
Rastet e torturs jan aktualisht format m t
rnda dhe m akute t shkeljes s Nenit 3, por
mbrojtja q siguron Neni 3 sht kundr llojeve
t ndryshme t dhuns kundr dinjitetit njerzor
dhe integritetit zik. Si u diskutua m sipr, n
jurisprudencn dhe zbatimin e Konvents q i
jep mbshtetje asaj jurisprudence tregohet se sa
i gjer sht ndalimi i Nenit 3 dhe mnyra sesi
duhet br zbatimi n praktik.
Situatat faktike q i kan dhn shkas
ankimeve pr shkelje t supozuara t Nenit 3
variojn nga ankimet q personat q ruhen nga
policia jan keqtrajtuar ose q kushtet e ndalimit
kan qen njerzore, dhe ankimeve q dbimi
i nj individi do ta ekspozonte at ndaj trajtimit
njerzor aty ku dorzohet, tek palt e treta, e
deri n ankime pr t cilat gjykatat kan dshtuar
n mbrojtjen q duhet ti siguronin viktimave nga
abuzimi prej individve t tjer privat.
Gama e shtjeve parashtron nj sr pikash
pr diskutim rreth qllimit t Nenit 3 q do t
shtjellohen n detaje m posht.
s pari, ekziston nj gam e gjer sjelljesh
si dhe aktesh specike q mund t cnojn
Nenin 3.
Shkels s mundshm t Nenit 3 dhe pasojat
e akteve t tyre.
Fakti nse sjellje apo akte specike n t
vrtet kan rezultuar n shkelje t Nenit

3 e q duhen prcaktuar n baz t testeve

subjektive e objektive.
Neni 3 prmban si aspektet substantive
ashtu edhe ato proceduriale, si pr shembull
detyrimin pr t hetuar mbi supozimet prima
facie ndaj torturs s ushtruar e trajtimeve t
tjera njerzore.
Neni 3 mund t cnohet si nga keqtrajtimet
e parameduara e gjithashtu nga neglizhenca
apo pasiviteti n ndrmarrjen e hapave
specik ose mossigurimi i standarteve t
duhura t prkujdesit.
Neni 3 imponon si detyrime negative
ashtu edhe detyrime pozitive: domethn
nj detyrim pr t mos kryer nj vepr t
caktuar, dhe detyrimet pr t ndrmarr
hapa pozitiv pr tu siguruar individve
respektimin e t drejtave t tyre dhe pr ti
mbrojtur ata nga keqtrajtimi.

Qllimi i Nenit 3
Rregulli de minimis
Jo t gjitha llojet e keqtrajtimit merren n
shqyrtim sipas qllimit t Nenit 3. Gjykata q n
llim e ka br t qart se keqtrajtimi duhet t
mbart n vetvete nj nivel minimal t shkalls
s ashprsis nse duhet shqyrtuar n baz t
qllimit t Nenit 3. Megjithat, sht njohur fakti
se sht i vshtir t prcaktohet ndonjher
kuri midis trajtimit njerzor nga njra an, dhe
nj shkeljeje sipas Nenit 3 nga ana tjetr8.
N marrjen e vendimit pr Nenin 3 n
shtjen Irlanda kundr Mbretris s Bashkuar9,
Gjykata bri t qart se prcaktimi i nivelit
minimal t shkalls s ashprsis s keqtrajtimit
sht relativ: ai varet nga t gjitha rrethanat e
shtjes, si pr shembull kohzgjatja e trajtimit,
efektet zike dhe mendore t keqtrajtimit, dhe n
disa raste gjinia, mosha dhe gjendja shndetsore
e viktims10. Kto al jan prsritur vazhdimisht
n jurisprudencn e Gjykats11. N Soering,
Gjykata shtoi se shkalla e ashprsis s trajtimit
varet nga t gjitha rrethanat e shtjes, si pr
shembull natyra dhe konteksti i trajtimit ose
dnimit, mnyra dhe metoda e vnies n fuqi si
dhe faktort e msiprm12.
Sistemi i Strasburgut m par ka njohur
faktin se far klasikohet si keqtrajtim i
papranueshm mund t ndryshoj nga nj vend
n tjetrin. Komisioni vrejti:

10

8.

Duket nga dshmia e nj numr dshmimtarsh se

nj shkall ashprsie e trajtimit t t burgosurve
si nga policia ashtu edhe nga autoritetet
ushtarake tolerohet nga shumica e tyre e madje
edhe pranohet. Kjo nnvizon faktin se kuri q
t burgosurit ose publiku pranojn dhunn zike
si jo t dmshme ose t tepruar, ndryshon midis
shoqrive t ndryshme dhe madje edhe niveleve t
ndryshme q i prkasin ktyre shoqrive13.
shtja shtrohet kur shoqri t ndryshme,
dhe n fakt, individ q i prkasin nj shoqrie
t caktuar kan perceptime t ndryshme mbi
faktin se far prbn keqtrajtimin. Nj trajtim
specik q drejtohet kundr grave ose fmve
pr shembull, duke marr parasysh besimin fetar
e bazat kulturore, mund t konsiderohet si m i
rnd nga disa grupe se disa t tjer. Shkalla e
efekteve psikologjike q shkakton nj trajtim
i dhn mbi nj individ shpesh do t varet n
kulturn e nj individi.
Megjithat, n fushn e keqtrajtimit
dhe mbrojtjes s siguruar nga Neni 3, sht i
dukshm fakti se bashkimi n rritje i standarteve
dhe praktikave on n m tepr objektivitet
n vlersimin e kurit t shkalls minimale t
shkaktuar nga nj keqtrajtim14. Puna e Komisionit
Evropian pr Parandalimin e Torturs q do
t trajtohet m posht n detaj ka kontribuar
shum n kt kuadr n fushn e trajtimit t t
burgosurve.

9.

10.
11.

12.

13.
14.

McCallum kundr Mbretris s

Bashkuar, Raport i dats 4 Maj
1989, Seria A nr.183, faqja 29.
Irlanda kundr Mbretris s
Bashkuar, 18 Janar 1978, Seria
A nr.25.
Ibid., 162.
Shih, midis autoriteteve
t tjerave, Irlanda kundr
Mbretris s Bashkuar, faqja
65; dhe m rishtas Tekin
kundr Turqis, gjykim i 9
Qershorit 1998, KEDNJ
1998-IV, 52; Keenan kundr
Mbretris s Bashkuar, gjykim
i 3 Prillit 2001, 20; Valasinas
kundr Lituanis, gjykimi i
24 korrikut 2001, 120; dhe
veanrisht n lidhje me
torturn Labita kundr Italis,
gjykim i 6 Prillit 2000, KEDNJ
2000-IV,120.
Soering kundr Mbretris s
Bashkuar, gjykim i 7 Korrikut
1989, Seria A nr. 161,100.
shtja Greke, 5 Nntor
1969,YB XII, faqja 501.
Prezantimi i standarteve t
prbashkta t pranueshme,
veanrisht n lidhje me
trajtimin e t ndaluarve t t
gjitha llojeve, reektohet m
mir n Raportet e Konvents
Europiane pr Parandalimin
e Torturs ( KTP),
dhe raportet e saj dhe
rekomandimet mbi praktikat
m t mira. Pr raporte t
KTP-s, shih faqwn e saj n
internet h
p://www.cpt.coe.
int/ dhe n veanti raportin
Substantiv pjes t Raporteve
t Prgjithshme t KTP-s.

Prkuzim
T tre fushat e gjera t ndalimit n Nenin 3
jan prshkruar si t dallueshme nga njra tjetra
por q kan lidhje. Sipas Komisionit Evropian t
t Drejtave t Njeriut n shtjen Greke,
sht e qart se mund t ushtrohet trajtim i
till pr t cilin mund t zbatohen t gjitha
prshkrimet, pasi tortura duhet t konsiderohet
si njerzore dhe trajtim poshtrues, dhe trajtimi
njerzor gjithashtu mund t konsiderohet si
poshtrues.
N mnyr q t kuptohet se cila lloj sjelljeje
ndalohet, dhe sesi duhet klasikuar ajo sjellje,
sht e rndsishme q t kuptohet se cilat jan
supozimet ligjore pr cilindo term t parashtruar
n Nenin 3. Neni 3 mund t ndahet n pes
element:
tortura
njerzore
poshtruese
trajtim
ndshkim
15.

16.
17.

Ibid. faqja 186. Shih citime

t kohve t fundit si pr
shembull Dikme kundr
Turqis gjykimi i 11 Qershorit
2000, 93.
Ibid., 167.
Shih, n veanti, Akko kundr
Turqis, gjykimi i 10 Tetorit
2000,115; Salman kundr
Turqis, gjykimi i 27 Qershorit
2000, 114.

Tortura
Tortura e prdorur si term n vetvete ka
supozimet e veta ligjore t dallueshme nga njra
tjetra. Gjykata ka shprehur pikpamjen se qllimi
i hartuesve t Konvents kur kan prdorur t
dy termat tortur dhe trajtim njerzor ose
poshtrues ka qen q t bnin nj dallim t

qart ndrmjet tyre15.

M konkretisht, Gjykata ka konsideruar se
qllimi ishte q ti bashkngjitej nj ndjenj turpi
trajtimit t qllimshm njerzor q shkakton
vuajtje shum t rnda e mizore16. Gjykata n
kt rast iu referua Nenit 1 t Rezoluts 3452
(XXX) t miratuar nga Asambleja e Prgjithshme
e Kombeve t Bashkuara m 9 dhjetor 1975 q
deklaron:
Tortura prbn nj form t rnduar dhe t
qllimshme t trajtimit apo dnimit mizor,
njerzor ose poshtrues.
Gjykata Evropiane e t Drejtave t
Njeriut, megjithse ka identikuar elementt q
karakterizojn trajtimin ose dnimin si tortur,
asnjher nuk sht prpjekur q t prcaktoj
qart se far nnkupton ky term.
Megjithat, ajo ka mbshtetur pjesrisht
prkuzimin e dhn n Konventn kundr
Torturs s Kombeve t Bashkuara q hyri n
fuqi m 26 qershor 1987 17. N Nenin 1 Konventa
deklaron se
Termi tortur nnkupton do akt me an t t
cilit shkaktohet qllimisht dhimbje ose vuajtje e
rnd, qo zike apo mendore mbi nj person
pr qllime t tilla q t prohet prej t apo nj
person tjetr nj informacion ose rrm duke e
ndshkuar at pr nj akt q ai ose nj person i
tret ka kryer ose dyshohet se ka kryer, ose duke e
friksuar ose detyruar at ose nj person t tret,
ose pr ndonj arsye t bazuar n diskriminimin

11

e fardo lloji (shtohet theksi)

Nga sa m sipr sht e mundur q t nxirren
tre element thelbsor q prbjn torturn:
shkaktimi i dhimbjeve ose vuajtjeve
mendore ose zike
shkaktimi i qllimshm apo i paramenduar
i dhimbjeve
ndjekja e nj qllimi specik, si pr
shembull, primi i informacionit, dnimit
apo friksimit.

Intensiteti
Gjykata ka deklaruar se dallimi midis
torturs dhe llojeve t tjera t keqtrajtimit duhet
br n baz t nj ndryshimi n intensitetin
e vuajtjes s shkaktuar. Shkalla e ashprsis
ose intensiteti i vuajtjes s shkaktuar mund t
vlersohet duke iu referuar faktorve si m
sipr:
kohzgjatjes
efekteve zike dhe mendore
gjinis, moshs dhe gjendjes shndetsore
t viktims
mnyrs dhe metods s vnies n zbatim.
Elementt subjektiv t kt kriteri gjinia,
mosha dhe gjendja shndetsore e viktims jan
t rndsishme pr t prcaktuar intensitetin e
trajtimit specik. Megjithat, pesha justikuese q
i jepet ktyre faktorve relativ pr t prcaktuar
nse akti mund t konsiderohet si tortur, duhet
t jet minimale. Aktet q n mnyr objektive
shkaktojn dhimbje mjaueshm t rnda do t
12

konsiderohen si tortur, qo kundr nj personi

femr apo mashkull, apo me baza t forta apo jo.
Gjykata e ka pohuar kt n shtjen Selmouni18 ku
vrejti se trajtimi i shkaktuar n at rast nuk ishte
vetm i dhunshm por do t ishte i tmerrshm
e turprues pr kdo, pavarsisht nga kushtet e
tyre19.
N shtjen e par q organeve t Konvents
iu desh tiu drejtoheshin nj ankimi ndaj torturs
kishte t bnte me nj shtje ndrshtetrore
kundr Greqis pr praktikat e kryera nga
diktatura ushtarake q udhhiqte Greqin n at
koh. Komisioni ishte i vetmi organ q hetonte
pr pretendimet, pasi n at koh qeveria greke
denoncoi Konventn menjher pas llimit t
hetimeve nga ana e t. Megjithat Komisioni
konstatoi se ishin zbatuar praktika q kishin
shkaktuar falanga (rrahje e thembrave t kmbs
me nj instrument fort), rrahje t rnda, trajtim
me elektroshok, ekzekutime t stimuluara dhe
krcnime pr t qlluar dhe vrar viktimat20.
Komisioni nxorri prfundimin se kishin ndodhur
si akte torture, ashtu edhe keqtrajtimi.
N shtjen e dyt ndrshtetrore, Irlanda
kundr Mbretris s Bashkuar, Komisioni kishte
konstatuar n mnyr unanime se prdorimi i
kombinuar i t ashtuquajturave pes teknikave
n shtjen e parashtruar, t ashtuquajtur
disorientim ose privim sensorial, prbnte
nj praktik t trajtimit njerzor dhe t torturs
duke cnuar Nenin 3. T ashtuquajturat pes
teknika ishin
qndrimi pas murit: kur detyrohen t

18.

19.
20.

Selmouni kundr Francs,

gjykimi i 28 Korrikut 1998,
KEDNJ 1999-V.
Ibid., 103.
shtja Greke, Raport i
Komisionit i 5 Nntorit 1969,
Vjetari 12.

21.

Aksoy kundr Turqis, gjykimi

i 18 Dhjetorit 1996, KEDNJ
1996-VI, Vol. 26, 64.

ndaluarit t qndrojn pr periudha prej

disa orsh n pozicion tensionues, i
prshkruar nga ata q i jan nnshtruar nj
teknike t till si t mbshtetur me duar lart
e kokn pas murit, e me kmb t hapura e
t prthyera duke i br ata t qndronin n
maj t gishtave ku pesha e trupit varej n
at t gishtrinjve;
t mbuluar: vendosja e nj ante t zez
ose t errt n kokn e t ndaluarve dhe,
t paktn si llim i linin ata ta mbanin at
gjat gjith kohs prvese gjat marrjes n
pyetje;
nnshtrimi ndaj zhurms: pezullimi i
marrjes n pyetje, mbajtja e t ndaluarve
n nj dhom ku bhet nj zhurm e
vazhdueshme, e lart dhe tinglluese;
privimi nga t eturit: pezullimi i marrjes
n pyetje, privimi i t ndaluarve nga gjumi;
privimi nga marrje e ushqimit dhe pes:
t ndaluarit i nnshtrohen nj diete t
reduktuar gjat qndrimit t tyre n ndalim
dhe i pezullohet marrja n pyetje.
Megjithat, Gjykata nuk ra dakort me
Komisionin dhe me nj shumic, ku trajtimi
klasikohet m shum si njerzor sesa tortur.
Gjykata konstatoi se, meq pes teknikat ishin
zbatuar n kombinim me paramendim dhe me
katr or pr do her, ato shkaktuan t paktn
vuajte intensive zike dhe mendore personave
q iu nnshtruan atyre dhe gjithashtu uan n
shqetsime akute psiqike gjat marrjes n pyetje.
Kshtu, shtja i prkiste kategoris s trajtimit

njerzor brenda kuptimit t Nenit 3. Teknikat

ishin gjithashtu poshtruese pasi nxitn ndjenjn
e friks, ankthit dhe inferioritetit t viktimave
duke i poshtruar e ulur ata e mundsisht
duke thyer rezistencn e tyre zike apo morale.
Megjithat, ata nuk i ishin nnshtruar kuptimit t
dhn nga termi tortur q nnkuptonte trajtimin
e ashpr e mizor.

Qllimi
sht vr re tashm se n prkuzimin
e termit t torturs t prdorur nga Gjykata,
tortura karakterizohet m tej si form e qllimshme
e trajtimit njerzor. N Aksoy kundr Turqis, n
vendimin e saj paraprak mbi faktin se nj individ
sht torturuar, Gjykata vrejti se ky trajtim
mund t ishte shkaktuar vetm qllimisht.
Gjykata voi duke thn se n fakt nevojitej nj
shkall prgatitjeje e ushtrimi pr t kryer at.
Trajtimi n al konsistonte n t ashtuquajturin
varje Palestineze ku viktima varet nga kraht e
lidhura nga pas21.
Koht e fundit, n Dimke kundr Turqis
Gjykata po ashtu konstatoi se trajtimi i shkaktuar
mbi viktimn konsistoi n t paktn nj numr
t madh grushtash dhe formave t ngjashme t
torturs. Gjykata konsideroi se nj trajtim i till
ishte kryer qllimisht nga agjentt e Shtetit ndaj
Z.Dikme gjat prmbushjes s detyrave t tyre.

13

Synimi
Fjala tortur prdoret shpesh pr t
prshkruar trajtimin njerzor q ka nj synim,
si pr shembull marrjen e nj informacioni ose
rrmeve duke shkaktuar ndshkime. Gjykata ka
vrejtur n nj sr shtjesh se elementi i synimit
t shkaktimit t torturs njihet n prcaktimin
e termit tortur n Konventn e Kombeve t
Bashkuara t vitit 1987, dhe se ky prkuzim i
referohet torturs n lidhje me shkaktimin e
dhimbjeve t rnda qllimisht ndaj nj personi
me synimin, ndrmjet t tjerash, pr t marr
informacion, duke shkaktuar ndshkime ose
friksuar viktimn. N Dikme, Gjykata prcaktoi
se shkaktimi i keqtrajtimit u krye me synimin pr
t nxjerr nj rrm apo informacion mbi veprat
penale pr t cilat Z.Dikme dyshohej22 se kishte
kryer. N shtje t tjera ku sht ushtruar tortur
mbi t ndaluarit, Gjykata ka konstatuar po ashtu
se trajtimi ishte n kuadrin e marrjen n pyetje
me synimin pr t nxjerr informacione ose nj
rrm t veprs s kryer23.

Actus reus
shtja e par ku Gjykata ka deklaruar se
sht ushtruar tortur ishte Aksoy kundr Turqis,
ku viktima i ishte nnshtruar varjes Palestineze,
m al t tjera, ai ishte lakuriq i varur nga kraht
kraht e lidhura nga mbrapa. Kjo oi n paraliz
t krahve q i zgjati pr disa koh. Shkalla e
ashprsis dhe mizore e nj trajtimi t till rezultoi

14

se mund konsiderohej si tortur nga Gjykata.

N Aydin kundr Turqis, Krkuesja
pretendonte, ndrmjet t tjerave, se ishte
prdhunuar gjat mass s ndalimit. Gjykata, pr
t gjetur provat q ajo vrtet ishte prdhunuar
deklaroi se
Prdhunimi i nj t ndaluari nga nj zyrtar i
Shtetit duhet t konsiderohet veanrisht si nj
form e rnd dhe e pshtir e keqtrajtimi,t duke
pasur parasysh q shkelsi i ligjit ka shfrytzuar
lehtsin q i krohet pr shkak t dobsis dhe
rezistencs s dobt q mund t haset nga viktima.
Gjithashtu, prdhunimi l shenja t thella
psikologjike tek viktima q nuk zbuten aq leht
me kalimin e kohs, ashtu si ndodh me format e
tjera t dhuns zike e mendore. Krkuesja kishte
prjetuar gjithashtu dhimbjen e fort zike t
penetrimit me forc q e ka ln at t ndihet e
poshtruar dhe e dhunuar si zikisht ashtu edhe
emocionalisht.
Gjykata voi duke thn se prdhunimi
konsiderohet form tortur duke cnuar Nenin 3
t Konvents.
N Selmouni kundr Francs Krkuesi ishte
nnshtetas hollandez dhe maroken i burgosur
n Franc. Krkuesi iu nnshtrua nj numri t
madh gjuajtjesh me grushta gati n t gjith
trupin. Ai ishte trhequr zvarr nga okt; e
kishin detyruar t vraponte n nj korridor me
polic nga t dyja ant pr ta penguar at; ishte
detyruar t gjunjzohej prpar nj gruaje t re
t cils dikush i tha: Shiko do t dgjosh dik t
kndoj; kishin urinuar mbi t;

22.
23.

Akko, op. cit. 64; Dikme, op.

cit, 95.
Shih Aksoy kundr Turqis,
gjykimi i 18 Dhjetorit 1996,
KEDNJ 1996-VI; dhe Akko
dhe Salman, op. cit.

24.
25.
26.

Op. cit. 103.

Ibid. 105.
Shih, midis citimeve t tjera,
Tekin kundr Turqis, gjykimi
i 9 Qershorit 1998, KEDNJ
1998-IV, 52.

dhe ishte krcnuar me nj llamp me

korrent dhe m pas me nj shiring24. Si u pa m
lart, Gjykata vrejti se kto akte nuk ishin vetm
t dhunshme, por ato do t ishin t tmerrshme
e poshtruese pr kdo pavarsisht nga kushtet e
tyre. Elementi i kohzgjatjes u mor gjithashtu n
konsiderat n kt shtje, dhe gjithashtu fakti
se ngjarjet e msiprme nuk kuzoheshin vetm
n nj periudh t mbajtjes n masn e ndalimit
nga policia, por nga fakti se ato ishin pjes e nj
modeli t prsritur e t vazhdueshm dhune pr
dit t tra gjat marrjes n pyetje q rndonin
situatn.
Gjykata prsri konstatoi se ishte
prmbushur fakti q
Dhuna zike e mendore t marra s bashku
t kryera kundr personit t Krkuesit kishte
shkaktuar dhimbje t rnd e vuajtje e ishte
veanrisht e rnd dhe mizore. Nj sjellje e till
duhet t konsiderohet si akt torture pr qllimet e
Nenit 3 t Konvents. 25
N Akko kundr Turqis, viktima n kt
shtje ndrmjet t tjerash i ishte nnshtruar
elektroshokut, trajtimit me uj t oht e t
nxeht, grushtave n kok e krcnimeve n
lidhje me keqtrajtimin e fmve t saj. Ky trajtim
i la Krkueses simptoma afatgjata t ankthit
dhe pasiguris, t diagnostikuara si stres posttraumatik, shqetsime dhe kish
te nevoj pr
trajtim me mjekime. Ashtu si n Selmouni, Gjykata
konsideroi shkalln e ashprsis t prjetuar nga
Krkuesja dhe rrethanat e shtjes si justikuese
pr t konstatuar nj ushtrim torture.

N Dikme kundr Turqis goditjet e ushtruara

mbi Z.Dikme ishin n nj shkall t till q
shkaktuan si dhimbje zike ashtu edhe mendore,
q mund t rndoheshin vetm nga fakti se ai
ishte trsisht i izoluar dhe i kishin mbyllur syt.
Gjykata si rrjedhoj konstatoi se Z.Dikme ishte
trajtuar n nj mnyr t till q ti shkaktohej
at ndjenja e friks, ankthit dhe dobsis q
mund t onin n poshtrimin e turprimin e
t, si dhe t thyhej tek ai rezistenca e vullneti.
Gjykata gjithashtu mori parasysh kohzgjatjen
e trajtimit dhe vrejti se trajtimi ishte kryer gjat
sesioneve t tejzgjatura t marrjes n pyetje q ai
i ishte nnshtruar gjat ndalimit t t n polici.
Gjykata, prve konstatimit t shkaktimin me
qllim t trajtimit me synimin e nxjerrjes s
informacioneve nga Krkuesi, vrejti se dhuna
e shkaktuar Krkuesit, e marr n trsi, dhe
duke pasur parasysh qllimin e kohzgjatjen e kt
keqtrajtimi, ishte veanrisht e rnd dhe mizore
dhe kishte mundsi q t shkaktonte dhimbje
e vuajtje t rnda. Kshtu ky trajtim onte n
tortur brenda kuptimit t Nenit 3 t Konvents.

njerzore ose poshtruese

Keqtrajtimi q nuk konsiderohet si tortur e
q nuk ka intensitet ose qllim t mjaueshm pr
t qen tortur do t klasikohet si njerzor ose
poshtrues. Ashtu si me t gjith kndvshtrimet
mbi Nenin 3, vlersimi i ksaj shkalle minimale t
ashprsis sht relative26.

15

N shtjen Greke, Komisioni deklaroi se nocioni

i trajtimit njerzor mbulon t paktn nj trajtim
t till q konsiderohet si shkaktues qllimisht
i vuajtjeve t rnda mendore ose zike q n
situatn e caktuat sht i pajustikueshm.
Ky trajtim sht konsideruar nga Gjykata
si njerzor sepse ndrmjet t tjerash ishte
i paramenduar, ishte zbatuar pr disa or me
radh dhe kishte shkaktuar si, dmtime t
dukshme trupore ose vuajtje intensive zike
e mendore. Shum raste t trajtimit njerzor
hasen n kuadrin e ndalimit, ku viktimat i jan
nnshtruar keqtrajtimit i cili ka qen i rnd, por
jo me intensitetin e krkuar q ky keqtrajtim t
cilsohet si tortur.
Ky trajtim mund t zbatohet gjithashtu
n nj sr sjelljesh jasht mass s ndalimit ku
viktimat kan qen t ekspozuara ndaj akteve
t qllimeshme mizore q i kan ln ata n
stres t jashtzakonshm. N shtjet e Z.Asket,
Znj.Seluk, Znj.Dulas dhe Z.Bilgin, banesat
e Krkuesve ishin shkatrruar nga antar t
forcave t sigurimit q kryenin operacione n
zonat ku jetonin Krkuest. Si Komisioni ashtu
edhe Gjykata konstatuan se shkatrrimi i banesave
t tyre prbnte nj akt dhune dhe shkatrrimi
t qllimshm duke mos marr parasysh fare
sigurin dhe mirqnien e Krkuesve q mbetn
pa strehim, dhe n rrethana t tilla q shkaktuan
ndr ta ankth e vuajtje27. Ky trajtim ishte njerzor
brenda kuptimit t Nenit 3 t Konvents.
Traktimi poshtrues sht ai q konsiderohet
se shkakton tek viktimat ndjenja frike, ankthi dhe
16

inferioriteti, n gjendje q ti prulin e poshtrojn

ata. Ky lloj trajtimi prshkruhet gjithashtu se
prfshin edhe trajtimin q on n thyerjen e
rezistencs zike ose morale t viktims28, ose
q bn q viktima t veproj n kundrshtim me
vullnetin apo ndrgjegjien e vet29.
Kur shqyrtohet fakti nse nj ndshkim
ose trajtim sht poshtrues brenda kuptimit
t Nenit 3, duhet t merret n konsiderat nse
objektivi i nj trajtimi t till sht q t poshtroj
e prul personin n al dhe, prsa i prket
pasojave t kt trajtimi, nse ndikon n mnyr
t pashmangshme personalitetin e t ose t saj n
mnyr t papajtueshme me Nenin 3 30. Gjithsesi,
mungesa e nj qllimi t till nuk mund t oj n
konstatimin e nj shkeljeje t Nenit 3.
Faktor t till prkats si mosha dhe seksi i
viktims mund t ken nj impakt m t madh n
vlersimin e faktit nse trajtimi sht poshtrues.
N kontrast me faktin nse trajtimi sht njerzor
ose prbn tortur, vlersimi i faktit nse nj
individ i sht nnshtruar trajtimit poshtrues
sht m subjektiv. N kt kontekst, Gjykata ka
deklaruar se mund t jet shum e mjaueshme
q viktima t turprohet n syt e t, edhe nse jo
n sy t t tjerve.
N nj shtje t parashtruar n Gjykat31,
nj djal 15 vjear ishte dnuar me ndshkim
trupor, prkatsisht tre t goditura me kamzhik.
Krkuesi ishte detyruar t ulte pantallonat dhe
t brendshmet dhe t prkulej n nj tavolin ku
mbahej nga dy polic ndrsa nj i tret kryente

27.

28.
29.

30.

31.

Seluk dhe Asker kundr

Turqis, gjykimi i 24 Prillit
1998, KEDNJ 1998-II, faqja
19, 78; Dulas kundr Turqis,
gjykimi i 30 Janarit 2001,
55; Bilgin kundr Turqis, 16
Nntor 2000, 103.
Irlanda kundr Mbretris s
Bashkuar, faqja 66, 167.
Opinioni i Komisionit mbi
Greek Case, Kapitulli IV, faqja
186.
Ranninen kundr Finlands,
gjykimi i 16 Dhjetorit 1997,
KEDNJ 1997-VII, faqja 282122, 55.
Costello-Roberts kundr
Mbretris s Bashkuar, Seria A
nr. 247-C, faqja 59, 30.

ndshkimin, e pjest e shkopit u thyen me goditjen

e par. Babai i krkuesit humbi kontrollin dhe
pas goditjes s tret iu drejtua njit prej policve
pr ta ndaluar. Rrahja dmtoi lkurn e krkuesit
por nuk e preu at dhe ajo mbeti e enjtur m pas
pr rreth nj jav e gjysm.
Gjykata konstatoi se ky ndshkim prfshinte
elementin e poshtrimit dhe arriti n nivelin q
prshkruhet nga nocioni n nen si ndshkim
poshtrues.
Ndrsa faktor t till si publiciteti n
lidhje me nj trajtim t caktuar mund t jet
me vend prsa i prket prcaktimit nse nj
ndshkim sht poshtrues brenda kuptimit t
Nenit 3, mungesa e publicitetit nuk parandalon
domosdoshmrisht faktin q nj ndshkim i
dhn t mos i prkas asaj kategorie.

Trajtimi kundr dnimit

Shum nga sjelljet dhe aktet q bien n
kundrshtim me Nenin 3 mund t klasikohen si
trajtime. Megjithat, n rrethana t caktuara ato
jan qartsisht nj form dnimi q imponohet
mbi viktimn dhe duhet t prcaktohet nse ai
ndshkim sht njerzor apo poshtrues.
Ndrsa mund t argumentohet se ekziston
n vetvete n termin e dnimit nj prulje e
natyrshme, njihet fakti se do t ishte absurde
q n prgjithsi dnimi gjyqsor, pr shkak
t elementit t zakonshm e ndoshta gati t
paevitueshm t pruljes, t konsiderohet si

poshtrues brenda kuptimit t Nenit 3. Gjykata

me t drejt krkon q t interpretohen edhe disa
kritere t tjera n kt nen. Faktikisht, Neni 3
duke ndaluar shprehimisht dnimin njerzor
dhe poshtrues, nnkupton se ekziston nj
dallim midis nj dnimi t till dhe dnimit n
prgjithsi.
Kshtu, ndalimi pr trajtimin poshtrues
nuk ka domosdoshmrisht ndonj detyrim n
marrjen e vendimeve t zakonshme, edhe kur
vendimi i marr sht i forms s rnd. Gjykata
ka treguar se vetm n rrethana prjashtuese
vendimi i forms s rnd do t ngrinte pr
diskutim prfshirjen e Nenit 3. N kt rast
dokush mund t argumentoj se shtetet gzojn
nj liri apo ku veprimi prsa i prket faktit
se far lloj dnimi vendosin pr vendimet e
marra. Pavarsisht nga sa u diskutua m sipr,
n 1987 Gjykata vendosi se nj sistem gjykimi me
ndshkim trupor pr kriminel t mitur q ishte
n fuqi n Mbretrin e Bashkuar cnonte Nenin
3.
Gjykata vendosi q u vendos kshtu
sepse vet natyra e dnimit gjyqsor trupor
sht e till q prfshin nj qenie njerzore q i
shkakton dhun zike nj qenieje tjetr njerzore.
Gjithashtu, Gjykata theksoi se kjo dhun ishte e
institucionalizuar, pra dhun e lejuar me ligj, e
urdhruar nga autoritetet gjyqsore t Shtetit
dhe e zbatuar nga autoritetet e policis t
Shtetit. Ajo voi duke konstatuar se karakteri i
institucionalizuar i dhuns prfshihte m tej t
gjith tiparet e procedurs zyrtare q ndjekin
17

zbatimin e dnimit, dhe faktin se zbatuesit e

dnimit ishin trsisht t panjohur pr shkelsin
e ligjit.
Kshtu, megjithse krkuesi nuk vuajti nga
ndonj efekt i rnd apo afatgjat zik, dnimi i
t ndrsa trajtohej si objekt n kompetencn e
autoriteteve prbnte nj goditje pr integritetin
e t zik e moral. Gjykata konsideroi gjithashtu si
t rndsishm faktin se dnimi mund t kishte
shkaktuar efekte t rnda psikologjike.
Po kshtu, nj prdorim i ngjashm i
ndshkimit trupor n shkolla sht konstatuar
si poshtrues. N kt rast Komisioni ishte i
mendimit q ndshkimi i zbatuar ndaj krkuesit
i shkaktoi at dme t konsiderueshme zike
dhe poshtruese q arritn n n shkall t till
ashprsie q mund t konsiderohej si trajtim e
ndshkim poshtrues brenda kuptimit t Nenit
3 t Konvents. Komisioni konsideroi se Shteti
ishte prgjegjs pr kt keqtrajtim prsa koh
q sistemi ligjor anglez e autorizonte at dhe nuk
siguronte nj rregullim efektiv32.
Nj fush tjetr e trajtimit t institucionalizuar
q mund t konsiderohet brenda mbrojtjes
s siguruar nga Neni 3 sht ajo e trajtimit t
detyrueshm mjeksor. Megjithat, Gjykata ka
treguar se praktika e prcaktuar e mjeksis do
t ket prparsi n prcaktimin nse nj trajtim i
till sht i lejueshm.

Ajo deklaroi se si rregull i prgjithshm, nj

mas q prbn nj nevoj terapeutike nuk mund
t konsiderohet si njerzore ose poshtruese33.
sht trsisht e kuptueshme q Gjykata,
veanrisht kur ushtron nj rol mbikqyrs
q ka aktualisht, nuk e sheh mja pozitivisht
ndrhyrjen n nj fush t till si ajo e ekspertizs
mjeksore ku ajo vet nuk ka kompetenc
specike. Gjykatat vendase gjithashtu tregohen
t kujdesshme kur ndrhyjn n nj fush t till.
Gjithsesi, gjyqtart dhe prokurort vendas do t
kshillohen q ti kushtojn vmendje ksaj fushe
pr zhvillimin e jurisprudencs vendase dhe
do problemi q mund t lind mbi standartet
q duhen zbatuar n kt fush. Ekzistojn n
numr n rritje i normave q duhen parashtruar e
miratuar nprmjet rezolutave e rekomandimeve
t standarteve minimale q zbatohen pr trajtimin
e pacientve, veanrisht pacientve me probleme
psikike dhe t ndaluarit q jan pacient34.
N debatet e vazhdueshme q mund t
prqndrohen n shtje t tilla si besimi fetar
rreth trajtimit mjeksor, do t lind gjithashtu
pyetja nse e drejta absolute pr dinjitet njerzor
cnohet kur nj individ detyrohet t pranoj
trajtime t caktuara mjeksore. Zhvillimi i nj
konsensusi m t gjer rreth ktyre shtjeve do
t ndihmoj gjithashtu pr t prcaktuar nse
nj trajtim i caktuar mjeksor i detyruar do t
prbnt nj goditje ndaj dinjtetit njerzor.

32.

33.

34.

18

Y kundr Mbretris s
Bashkuar, 8 Tetor 1991, Seria A
nr. 247-A; 17 EHRR 233.
Herczegfalvy kundr Austris,
24 Shtator 1992, Seria A nr.
24, 82.
Rekomandimi i Asambles
Parlamentare 1235 (1994) mbi
psikiatrin dhe t drejtat e
njeriut.

Neni 3 n kontekstin e Konvents

35.

Tomasi kundr Francs,

gjykimi i 27 Gushtit 19 92,
Seria A nr. 241-A 115.

Gjykata ka renditur shpesh e n mnyr

t prsritur Nenin 3, ndalimin e torturs dhe
trajtimin njerzor, s bashku me Nenin 2, t
drejtn pr jetn, si nj nga t drejtat m themelore
q mbrohen nga Konventa, qllimi thelbsor i s
cils sht q t mbroj dinjitetin e nj individi e
integritetin e t zik.
Neni 3, jo si disa nene t tjera t Konvents,
ku si shembull mund t prmenden Nenet 8 dhe
11, deklarohet n terma absolut dhe t pacilsuar,
pa nj paragraf t dyt q t parashtroj rrethanat
kur sht e lejueshme prfshirja e torturs,
trajtimit ose ndshkimit njerzor apo poshtrues.
Kshtu nuk ka vend pr kuzime me ligj t ksaj
dispozite.
Termat e pakushtzuar t Nenit 3 gjithashtu
nnkuptojn se asnjher, n baz t Konvents
ose t s drejts ndrkombtare, nuk do t ket
justikim pr aktet q cnojn kt nen. Me al
t tjera, nuk mund t ket faktor q trajtohen
nga nj sistem ligjor vendas (ndonj rrethan e
jashtme apo faktor t tjer)

si justikim pr nj alternativ ndaj sjelljes q

ndalohet jo ndaj sjelljes s viktims, por sjelljes
s shkelsit t ligjit pr t vazhduar hetimet ose
parandaluar kryrjen e nj krimi.
Gjykata tregohet mja e shpejt pr t
kujtuar shtetet se sjellja e viktims nuk mund
t konsiderohet n asnj mnyr si justikim
pr sjelljen q ndalohet nga Neni 3. Gjykata
ka prsritur shpesh se edhe n rrethanat m
t vshtira, si pr shembull, n lun kundr
terrorizmit dhe krimit t organizuar, Konventa
ndalon n terma absolut torturn dhe trajtimin
apo dnimin njerzor apo poshtrues. Nse
nj individ ka kryer apo jo nj vepr penale
terroriste ose ndonj vepr tjetr t rnd, ose
nse dyshohet pr kryerjen e nj vepre t till,
nuk prbn fakt pr marrjen e vendimit q nj
keqtrajtim q i sht shkaktuar at personi cnon
ndalimin kundr keqtrajtimit.
Gjykata njeh faktin se ka vshtirsi t
padiskutueshme q jan pjes e lus kundr
krimit, veanrisht n lidhje me krimin e
organizuar dhe terrorizmin. Ajo njeh gjithashtu
nevojat e hetimit pr krime t tilla. N kt
19

kuadr, Gjykata pranon se n ndjekjen penale

t krimeve t tilla mund t lejohen disa
prjashtime nga rregulli pr provat dhe t drejtat
proceduriale. Megjithat, po kto vshtirsi
n asnj mnyr nuk mund t ojn n vnien
e kujve pr mbrojtjen q sigurohet n lidhje
me integritetin zik t individve. Ndalimi, si
alternativ ndaj keqtrajtimit gjat marrjes n
pyetje dhe intervistave, s bashku me ndalimin
mbi prdorimin e provave t marra nga ndalimi
pr sjelljen prkatse mbetet absolut35.
Po kshtu, pavarsisht nga krimet q
mendohen se mund t kryhen, shtetet nuk lejohen
t sanksionojn apo imponojn ndshkime
me motivin q kto masa do t kishin efekte
parandaluese kur ndshkimet mund t binin
ndesh me Nenin 3 36. N kt kuadr, duhet
vrejtur se Gjykata sht treguar e ngadalt pr t
ndrhyr thjesht me motivin se nj dnim gjyqsor
sht i forms s rnd n lidhje me kohzgjatjen
e burgosjes s imponuar. Gjithsesi, nse burgimi i
nnshtrohet kushteve t rrepta ose prfshirjes s
nj dnimi q shkon prtej burgimit, kto kushte
duhet t merren n shqyrtim pr pajtueshmri
me Nenin 3.
Ndalimi absolut n Nenin 3 gjithashtu
nnkupton se nuk lejohet q t devohet nga
ndalimi edhe n koh lue. Ndrsa Neni 15 i
Konvents lejon shtetet q n koh lue dhe
n emergjenca t tjera publike t devojn deri
n masn e duhur nga standarti q zbatohet
normalisht n mbrojtjen e garantuar nga shumica
e neneve t Konvents dhe protokollet e saj, nuk
20

ka asnj dispozit q lejon devimin nga Neni 3.

Por n fakt, Neni 15.2 qartson se edhe n rastet e
gjendjeve t jashtzakonshme ku krcnohet jeta
e nj kombi, shteti q ka nnshkruar Konventn
nuk lejohet q t keqtrajtoj individt n asnj
mnyr n baz t ndalimit q sigurohet nga Neni
3 37. Asnj nivel konikti ose dhune terrorizmi
nuk e zbeh t drejtn e individve pr t mos u
keqtrajtuar.
Kjo gj ka efekte jasht-territoriale n
mnyr t pakushtzuar. Kto efekte shtrn
mbrojtjen ndaj individve q t mos ekspozohen
ndaj keqtrajtimit prtej territorit t nj shteti
antar, dhe ndaj individve pr t cilt shteti
antar nuk sht prgjegjs. Ka nj numr
shtjesh q trajtojn zbatimin e Nenit 3 n rastet
e dbimit apo nxjerrjes jasht t individve. N
kto shtje, edhe kur mund t ket faktor si pr
shembull nj traktat paraprak mbi ekstradimin,
nevoja pr t sjell prpara drejtsis terrorist
t dyshuar q jan arratisur nga nj juridiksion
i dhn ose nga vet sigurimi kombtar i shtetit
dbues, nuk mund ta liroj nga prgjegjsia nj
shtet pr t mos drguar nj individ n nj shtet
tjetr kur ky individ prballet me nj rrezik real
pr keqtrajtim.
S fundmi, duhet vrejtur fakti se ndalimi
absolut zbatohet njsoj n shtjen e trajtimit
t personave t ndaluar me motive mjeksore
dhe/ose q i nnshtrohen trajtimit mjeksor. N
nj shtje kur sht paraqitur nj ankim pr t
trajtim t till Gjykata ka ritheksuar se
Ndrsa i prket autoriteteve mjeksore q t

36.

37.

Tyer, op. cit., faqja 15.

Gjithashtu shih n vazhdim,
diskutimin mbi ndshkimet e
ndaluara.
Irlanda kundr Mbretris s
Bashkuar, gjykimi i 18 Janarit
1978, Seria A nr. 25, 163;
Selmuoni kundr Francs,
KEDNJ 1999-V, 95.

vendosin, n baz t rregullave t njohur t

shkencs s mjeksis pr metodat terapeutike q
duhen prdorur e nse sht e nevojshme edhe
me detyrim, pr t ruajtur shndetin zik dhe
mendor t pacientve q jan

38.

trsisht t pamundur pr t vendosur pr veten

dhe pr t cilt ata jan rrjedhimisht prgjegjs,
gjithsesi pacient t till mbeten nn
mbrojtjen e Nenit 3, kushtet e t cilit nuk
lejojn devime38 (shtohet theksi).

Herczegfalvy kundr
Austris, 24 Shtator 1992,
Seria A nr.24, 82.

21

Zbatimi i Nenin 3 sipas kuptimit t t

Ndalimi
Konteksti n t cilin hasen shumica e
shkeljeve t Nenin 3 ka lidhje me trajtimin e t
ndaluarve. Ktu detyrimet e Nenit 3 jan ndoshta
m thelbsore e t qarta. Kshtu q aktet e kryera
nga antar t policis, forcave ushtarake ose t
sigurimit dhe pjestart e shrbimit n burgje
jan ata q hetohen m shpesh pr faktin nse
cnojn Nenin 3. Megjithat, edhe personat q
bjn pjes n ndalimin civil, si ata q merren
me mjeksin, veanrisht me pacientt q vuajn
psiqikisht, mund t prfshihen gjithashtu.
Atyre q u sht hequr liria dhe q si
rrjedhim jan nn kontroll t plot nga autoritetet,
e q jan m t ndjeshm, jan m n rrezik t
abuzimit nga ana e pushtetit shtetror kundr
tyre. Ushtrimi i kt kontrolli si rrjedhim duhet
ti nnshtrohet hetimit t rrept pr t vzhguar
prputhjen me standartet e Konvents. Nuk sht
udi q Komiteti Evropian pr Parandalimin
e Torturs ka t drejtn e qart pr t vizituar
personat q u sht hequr liria me qllim q t marr
n shqyrtim trajtimin e tyre me kndvshtrimin
pr t forcuar, nse sht e nevojshme, mbrojtjen
e personave t till kundrejt torturs dhe trajtimit
ose dnimit njerzor e poshtrues 39.

22

Prsa i prket personave q u sht hequr

liria, pika e nisjes pr t prcaktuar nse ka
ndodhur ndonj keqtrajtim sht prcaktimi nse
sht prdorur ose jo ndonj forc zike kundr t
ndaluarit si krkes e par. Rregulli i parashtruar
nga Gjykata sht q rekursi ndaj forcs zike q
nuk sht rreptsisht i domosdoshm nga vet
sjellja e t ndaluarit prbn n parim nj cnim t
s drejts s parashikuar n Nenin 3 40. Kjo rrjedh
nga fakti se qllimi i Nenit 3 sht q t mbroj
dinjitetin njerzor dhe integritetin zik, dhe si
rrjedhoj rekursi ndaj forcs zike zbeh dinjitetin
njerzor. 41
Nj nga treguesit m t qart t rekursit
ndaj forcs zike do t jen shenjat e dukshme
t dmtimeve zike ose traumat psikologjike
t konstatuara. Kur nj i ndaluar tregon shenja
t plagve t shkaktuara ose t gjendjes s keqe
shndetsore, qo n fazn e lirimit apo t
ndonj faze gjat ndalimit, barra do ti mbetet
autoriteteve t ndalimit pr t prcaktuar q
shenjat apo simptomat nuk kan lidhje me
periudhn ose faktin e ndalimit.
Nse plagt kan lidhje me periudhn
apo faktin e ndalimit, dhe me nj rezultat t
prdorimit t forcs zike nga ana e autoriteteve,
ather autoritetet e ndalimit duhet t vihen n
nj pozicion t till q t prcaktojn nse dmtimi

39.

40.

41.

Neni 1 i Konvents
Europiane pr Parandalimin
e Torturs.
Ribitsch kundr Austris,
gjykimi i 4 Dhjetorit 1995,
Raportet e gjykimeve dhe
vendimeve 1996, faqja 26, 34;
Tekin, pp. 1517-18, 52 dhe 53;
dhe Assenov dhe t tjer kundr
Bullgaris, gjykimi i 28 Tetorit
1998, Raporte 1998-VIII, 94.
Ibid.

zik ishte i detyruar pr shkak t vet sjelljes s

t ndaluarit, dhe se vetm prdorimi i forcs ishte
absolutisht i domosdoshm pr kt rast. Barra e
provs i takon trsisht autoriteteve t ndalimit
pr t hartuar nj raportim t bindshm sesi u
shkaktuan plagt.
Raporti
duhet
t
vlersohet
pr
besueshmrin e t dhe rrethanat pr pajtueshmri
me Nenin 3 42.

Arrestimi dhe marrja n pyetje

42.

43.

44.

45.

Tomasi kundr Francs gjykimi

i 27 Gushtit 1992, Seria A
nr.241-A, pp.40-41, 108-111;
Ribitsch kundr Austris,
gjykimi i 4 Dhjetorit 1995,
Raportete e gjykimeve dhe
vendimeve 1996, faqja 26, 34;
Aksoy kundr Turqis gjykimi i
18 Dhjetorit 1996, faqja 17, 61.
Assenov kundr Bullgaris
gjykimi i 28 Tetorit 1998,
Raporte 1998-VIII.
Raporti i 6-t i Prgjithshm
i KTP-s (1996), paragra 15,
dhe komente t ngjashme
n Raportin e 9-t t
Prgjithshm t KTP-s
(1999), paragra 23.
Raporti i 9-t i Prgjithshm i
KTP-s, paragra 23.

Mundsia pr shkelje t Nenit 3 n

kontekstin e ndalimit lind n do faz t ndalimit
nga momenti q nj person vihet n masn e
ndalimit, zakonisht me arrestim ose kapje nga
policia ose nga nj ushtarak, deri kur personi
lirohet nga mbajtja n ndalim.
N shtjen Ilhan kundr Turqis krkuesi ishte
rrahur rnd n kohn e arrestimit t t. Rrahjet,
duke prfshir ato n kok, u kryen, ndrmjet
t tjerash, me tyta pushke kur forcat e sigurimit
kapn personin n al i cili ishte fshehur. M
pas kaloi nj periudh e konsiderueshme kohore
prpara se krkuesi t kishte mundsi pr trajtim
mjeksor. Ky trajtim bri q Gjykata t shqyrtonte
shtjen n kuadrin e torturs.
N shtjen e Assenov kundr Bullgaris,
megjithse nuk ishte trsisht e mundur q t
prcaktohej sesi ishin br plagt ose kush ishte
prgjegjs pr to, plagt e shkaktuara i prkisnin
momentin gjat arrestimit. N Rehbock kundr

Sllovenis krkuesit i ishin shkaktuar dmtime n

fytyr gjat arrestimit t t. Policia paraqiti faktin
se plagt ishin shkaktuar si rezultat i rezistencs
ndaj arrestimit. Prdorimi i forcs gjithsesi ishte i
teprt dhe i pajustikueshm dhe autoritetet nuk
mund t jepnin baza pr t shpjeguar se prse
ishin aq t rnda plagt e shkaktuara: arrestimi
ishte i planikuar e si rrjedhim, risku ishte i
parashikuar, policia ia kalonte n numr personit
n al dhe viktima nuk tregoi arm kundrejt
policis43.
N rastet e torturs ku shkaktohet keqtrajtim
me qllim q t prohet informacion ose nj
rrm, ka m shum gjasa q dhuna t ushtrohet
gjat periudhs s arrestimit llestar kur bhen
intervistimet ose marrja n pyetje. Vendi ku
mund t ndodh nj gj e till sht m shum
rajoni i policis sesa burgu. Kjo reektohet edhe
n shtjet q jan sjell para Gjykats dhe n
eksperiencn e Komitetit pr Parandalimin e
Torturs q vrejtn se
Komiteti pr Parandalimin e Torturs do t
dshironte t theksonte se n baz t eksperiencs
s vet, periudha menjher pas heqjes s liris
sht ajo ku risku i friksimit apo keqtrajtimit
zik sht n shkalln m t lart t mundshme. 44
Komiteti vrejti gjithashtu se si t rriturit,
ashtu edhe t miturit kan riskun m t lart q
t keqtrajtohen qllimisht m shum n rajonet e
policis sesa n vendet e tjera t ndalimit. 45
Interpretimi dhe zbatimi i Nenit 3 n
prputhje me parimin q Konventa sht nj
instrument jetsor q duhet t interpretohet
23

duke pasur parasysh kushtet e sotme nnkupton

q akte t caktuara q m par jan konsideruar
si trajtim njerzor e poshtrues n krahasim
me torturn, mund t klasikohen ndryshe n
t ardhmen. N Selmouni kundr Francs Gjykata
vrejti:
...standarti gjithnj e m i lart q krkohet
n fushn e mbrojtjes s t drejtave t njeriut
dhe lirive themelore krkon prkatsisht nj
vendosmri m t madhe pr t prcaktuar shkeljet
e vlerave themelore t shoqrive demokratike. 46
Kjo u miratua nga Gjykata n shtjen
Dikme47.
Q nga mesi i viteve 90- Gjykata sht
marr me pretendimet q individt krkues kan
qen viktima t torturs n qendrat e ndalimit t
shteteve antare. Ktu ka nj numr shtjesh ku
sjellja ka qen e till q sht shqyrtuar si tortur
n baz t Konvents. Ato prfshn:
varjen Palestineze: varja nga kraht q
jan t lidhura nga mbrapa (Aksoy kundr
Turqis48)
format e rnda t rrahjes (Selmouni kundr
Francs, Dikme kundr Turqis)
rrahje t rnda t kombinuara me mohimin
e dhnies s trajtimit mjeksor (Ilhan kundr
Turqis)
elektroshok (Akko kundr Turqis)
prdhunim (Aydin kundr Turqis)
falaka/falanga: rrahje n shputn e kmbve
(Salman kundr Turqis, shtja Greke49).

24

N shtjet e Tomasi, Ribitsch dhe Tekin

ndrmjet t tjerash, Gjykata konstatoi se t
ndaluarit i ishin nnshtruar trajtimit njerzor n
formn e rrahjeve.
T gjitha kto shtje ndodhn gjat
periudhave t ndalimit. Kjo prforcon faktin se
sa thelbsore sht q n kt faz t ndalimit
sistemi ligjor t siguroj garanci themelore
kundrejt keqtrajtimit. Tre garancit baz jan:
e drejta e t ndaluarit pr tia transmetuar
faktin e ndalimit t t nj pale t tret t
zgjedhjes s t (antarit t familjes, mikut t
t, kshilltarit)
e drejta pr t pasur mundsi pr nj
avokat
e drejta pr t krkuar kontroll mjeksor
nga nj doktor sipas zgjedhjes s t.
Kto duhet t zbatohen q nga llimi i
mass s ndalimit50. Gjat periudhs llestare t
ndalimit veanrisht, autoritetet e ndalimit duhet
t jen n gjendje q t raportojn me saktsi mbi
lvizjet e cilitdo t ndaluari pr faktin se kush
mund t ket pasur akses tek t ndaluarit dhe ku
kan qen t ndaluarit n nj moment t caktuar.
N rastet kur nj i akuzuar ankohet
pr keqtrajtim, gjyqtart duhet t presin q
autoritetet e ndalimit t japin prova t mohimit
q do dmtim ose gjendje mjeksore q shfaq i
ndaluari, ose nuk ka ndodhur gjat ndalimit, ose
sht shkaktuar si rezultat i veprimit legjitim q
mund t dokumentohet.
Gjykata ka thn se
Kur ndodh nj vdekje n masn e ndalimt n

46.
47.
48.

49.

50.

Selmouni.
Op.cip., 92.
Aksoy kundr Turqis gjykimi
i 18 Dhjetorit 1996, Raporte
1996-VI.
Greek Case, Raport i
Komisionit i 5 Nntorit1969,
Vjetari 12.
Raporti i 2-t i Prgjithshm i
KTP-s, (1992), paragra 36.

lidhje edhe me plag t lehta, ka nj barr mja t rnd

mbi qeverin pr t dhn nj shpjegim t besueshm.
N kt kontekst, autoritetet mbartin prgjegjsin pr
t siguruar q ata mbajn t dhna t detajuara e t
sakta n lidhje me ndalimin e personit dhe e vn veten
n pozicionin q t raportojn bindshm pr do lloj
dmtimit (shtohet theksi)51
Komiteti pr Parandalimin e Torturs e ka
trhequr gjithashtu vmendjen pr kt detyr
specike. Ai kshillon q:
Garancit themelore q i sigurohen nj personi q
sht n mas ndalimi do t riforcohen

51.
52.

(ku edhe puna e ocerve t policis me shum

mundsi lehtsohet) nse do t ekzistonte nj
raportim i vetm dhe i kuptueshm pr
do person t ndaluar n t cilin do t regjistrohen
t gjitha aspektet e ndalimit t t dhe veprimet e
ndrmarra n lidhje me ta (kur i sht hequr liria
dhe arsyet pr nj mas t till kur i tregohen t
drejtat: ndonj shenj plage, smundje mendore,
etj; kur ka kontaktuar me t i afrti/kshilltari dhe
avokati dhe kur e kan vizituar; kur i sht ofruar
ushqim; kur sht marr n pyetje; kur sht
transferuar apo liruar, etj.). 52

Salman kundr Turqis.

Raporti i 2-t i Prgjithshm i
KTP-s, paragra 40.

25

Kushtet e ndalimit
Kushtet e ndalimit ndonjher mund t ojn
n trajtim njerzor ose poshtrues. Kjo sht
edhe nj fush ku ka zhvillim t vazhdueshm n
standartet baz t pranueshme npr shoqri53.
Puna e Komitetit pr Parandalimin e Torturs
sht e rndsishme dhe prbn nj kontribut
thelbsor n kt fush.
Kushtet e ndalimit i referohen si mjedisit t
prgjithshm n t ciln ndalohen t burgosurit,
ashtu edhe regjimit t burgut e kushteve specike
n t ciln mbahen kta t burgosur. Prcaktimi
nse rrethanat e nj t burgosuri ose nse kushtet
q i jan imponuar at ose asaj jan n prputhje
me Konventn, duhet t merren parasysh
rrethanat n t cilat ndodhet i burgosuri si mosha
e t ose e saj, seksi dhe shndeti, rreziku me t
cilin prballet i burgosuri si dhe fakti nse i
burgosuri sht n burg n pritje t gjyqit apo jo.
Nj person i ndaluar n pritje t gjyqit,
prgjegjsia penale e t cilit nuk sht prcaktuar
ende me nj vendim prfundimtar gjyqsor, gzon
prezumimin e pafajsis q zbatohet jo vetm n
lidhje me procedurn penale, por gjithashtu edhe
n lidhje me regjimin ligjor q udhheq t drejtat
e nj personi t till n qendrn e ndalimit.
Po kshtu, disa t burgosur mund t ken
nevoja t veanta dhe paasia pr ti plotsuar
ato do t japin shkas pr trajtim poshtrues. N
shtjen Price, viktima ishte me probleme n
gjymtyr si rezultat i problemeve mjeksore q

26

lindn gjat shtatzanis me nj sr problemesh

shndetsore duke prfshir difekte n veshka,
e cila u burgos pr shtat dit pasi kishte fyer
gjat gjykimit n procedurat civile. Gjyqtari q
drejtonte gjyqin nuk ndrmorri hapa prpara se t
onte viktimn n burgim t menjhershm nj
dnim q Gjykata e konsideroi si mja t ashpr
pr t prcaktuar se ku duhej t mbahej ajo n
masn e ndalimit ose pr t siguruar ambiente
t prshtatshme pr tiu prshtatur shkalls s
rnd t paasis s saj zike. M pas, kushtet
ku ishte mbajtur nn arrest ishte trsisht t
paprshtatshme pr t prmbushur gjendjen e
saj shndetsore. Ndrsa nuk kishte prova t nj
qllimi pozitiv pr t mprkmbur krkuesen,
Gjykata konsideroi se ndalimi i nj personi me
paasi t rnda zike n ambiente shum t
ohta q prbnin rrezik pr krkuesen pasi
rrezikonin q t shkaktonin dhimbje kmbsh
pr shkak t krevatit shum t parehatshm ose
pr shkak t pamundsis pr ta arritur at, ose
pamundsis pr t shkuar n tualet ose pr tu
mbajtur pastr pa shum sforcime, prbnin
trajtim poshtrues e rrjedhimisht binin ndesh me
Nenin 3.
Normat n zhvillim t ndalimit krkojn q
praktikat ose trajtimi rutin, q sht i zakonshm
pr sistemet e burgjeve, duhet t shqyrtohen n
mnyr t prhershme pr t siguruar q ato t
vazhdojn t prmbushen me standartet e Nenit
3, ose q trajtimet specike t cilat n vetvete
mund t jen poshtruese t mos ekzekutohen n
mnyr t till q t bjn ato t konsiderohen si

53.

N raste t mparshme
Gjykata dhe Komisioni i
mparshm ngurruan t
nxirrnin prfundimin se
kushtet e ndalimit cnonin
Nenin 3. Kishte madje shtje
ku ishin pohuar shkelje t
standarteve ndrkombtare
mbi ndalimin, por asnj prej
tyre nuk u provua. Shih
Vendimin e 11 Dhjetorit
1976, Vjetari 20; Vendimi i 11
Korrikut 1977 DR 10; Krocher
dhe Moller kundr Zvicrs,
Raporti i Komisionit i 16
Dhjetorit 1982, DR 34.

54.

55.
56.

57.
58.

Vendimi i 11 Dhjetorit 1976,

Vjetari 20; Vendimi i 11
Korrikut 1977, DR 10; Krocher
dhe Moller kundr Zvicrs,
Raporti i Komisionit i 16
Dhjetorit 1982, DR 34.
Raport i 2-t i Prgjithshm i
KTP-s, paragra 56.
Vendimet e 11 Korrikut 1973,
Prmbledhja 44; 8 Korrik
1978, DR 14; dhe 9 Korrik
1981.
Valainas kundr Lituanis
gjykimi i 24 Qershorit 2001.
Vjetari 12, 1969.

poshtruese.
Imponimi i izolimit t vetmuar ose mbylljes
n nj vend t vetmuar shpesh ka qen baza pr
ankimet e kushteve njerzore ose poshtruese54,
por as Gjykata, as Komiteti pr Parandalimin e
Torturs (KPT) nuk e kan konsideruar izolimin
e vetmuar n vetvete q binte n kundrshtim me
Nenin 3.
Megjithat, u duhet kushtuar nj
vmendje e veant personave q ndalohen
pr cilndo arsye (pr qllime disiplinore; si
rezultat i rrezikshmris ose sjelljes s tyre
shqetsuese; pr interesa t hetimeve penale;
me vet krkes t tyre) si rasti i izolimit t
vetmuar. Pr shembull, nse izolimi i vetmuar
duhet zgjatur ose imponuar ndaj nj t burgosuri
n pritje t gjyqit ose ndaj nj t mituri, shtja do
t trajtohet ndryshe.
KPT-ja sht shprehur se izolimi i vetmuar
n rrethana specike mund t oj n trajtimin
njerzor dhe poshtrues55. Shkalla e ashprsis
s mass specike, kohzgjatja e saj, objektivi
q ndiqet pr marrjen e ksaj mase, efekti rrits
i ndonj kushti tjetr t imponuar, si dhe efektet
e ksaj mase mbi mirqnien zike dhe mendore
t individit do t jen t gjith faktor pr t
prcaktuar nse nj shembull specik i izolimit t
vetmuar ose veimi cnon kt nen56.
Kontrolli trupor sht nj trajtim tjetr me
t cilin duhet t prballen t burgosurit, por
n rrethana specike ky trajtim mund t jet
gjithashtu poshtrues. Gjykata ka konstatuar se,
ndrsa kontrolli trupor mund t jet i nevojshm

n disa raste pr t siguruar sigurimin e burgut

ose pr t parandaluar rregullimet ose krimin, ai
duhet t zbatohet n mnyrn e duhur. Rasti kur
nj mashkull u detyrua q t zhvishej lakuriq n
prezenc t nj gruaje dhe t prekeshin organet
e t gjenitale dhe ushqimi me duar tregonte nj
munges t qart respekti pr krkuesin dhe
zbehte si rrjedhim dinjitetin e t njerzor. Gjykata
konstatoi se, duke qn se nj trajtim i till mund
ta ket ln at me ndjenja ankthi dhe inferioriteti,
t cilat mund ta mprkmbnin e poshtronin, ky
lloj kontrolli onte n trajtimi poshtrues brenda
kuptimit t Nenit 3 t Konvents57.
Praktika e politika t tjera, si pr shembull
prangosja ose prdorimi i metodave t tjera t
kuzimit ose masat e tjera disiplinore, si pr
shembull privimi nga brja e ushtrimeve zike n
ambientet e jashtme ose privimi nga e drejta pr
vizita gjithashtu duhet ti nnshtrohen kontrollit
dhe hetimit pr t siguruar q mnyra n t ciln
ato nuk imponohen nuk sht abuzuese ose nuk
jep shkas pr trajtim poshtrues.
N shtjen Greke58 Komisioni doli n
prfundimin se kushtet e ndalimit ku burgjet ishin
mbingarkuar kishin ambiente t paprshtatshme
e poshtruese pr ngrohje, higjen, vende etjeje,
ushqim, kushte pr kalimin e kohs s lir e pr
kontaktet me botn e jashtme. Kushte t tilla,
veanrisht kur prfshihet shtja e mbingarkess
s burgjeve, prbjn ende problem ditt e sotme
dhe vazhdojn t cnojn standartet e krkuara
nga Konventa.
N nj shtje pr shembull, pr t paktn
27

dy muaj nj i burgosur kishte kaluar praktikisht

nj pjes t mir t periudhs prej 24 orsh i
izoluar n krevatin e t n nj qeli, pa ajrosje dhe
pa dritare, gj q her pas here e bnte ambientin
jashtzakonisht t nxeht. At gjithashtu q iu
desh t prdorte tualetin n pranin e nj tjetri t
burgosuri dhe, edhe t burgosurit tjetr iu desh
t prdorte tualetin po n pranin e personit n
al. Gjykata konstatoi se kushtet e burgut pr
t cilat ishte br ankimi ulnin dinjitetin njerzor
t t burgosurit dhe nxisnin tek ai ndjenjn e
ankthit dhe inferioritetet mjaueshm pr ta
mprkmbur e poshtruar at, dhe mundsisht
pr t thyer rezistencn e t zike ose morale.
Gjithashtu, Gjykata u shpreh se paasia
pr t br prpjekje pr prmirsimin e kushteve,
n rastet kur ka pasur ankime rreth standarteve,
tregonte munges respekti pr t burgosurin.
Duke prfunduar Gjykata konstatoi se kushtet e
ndalimit t krkuesit kur ishte n izolim onin n
trajtim poshtrues brenda kuptimit t Nenit 3 t
Konvents59.
N nj shtje tjetr, i burgosuri u izolua n
nj qeli t mbingarkuar me t tjer e t papastr,
me kushte t pamjaueshme sanitare e etjeje,
me munges uji t ngroht e ajrosjeje ose drite
dielli dhe pa nj oborr ku t ushtrohej. Raportet
e KPT-s theksuan se kushtet e qelis dhe t
regjimit t burgimit n at vend ishin mja t
paprshtatshme pr nj periudh m t gjat se
disa dit, ku kishte mbingarkes t tepruar t
burgut me t burgosur e kushtet sanitare linin
pr t dshruar.
28

N prfundim, Gjykata u shpreh se

kushtet e ndalimit t t burgosurit, veanrisht
mbingarkesa e madhe dhe mungesa e kushteve pr
t etur, bashk me kohzgjatjen e paarsyeshme
t periudhs s ndalimit n ato kushte, ojn n
trajtim poshtrues n kundrshtim me Nenin 3 60.
Rezultatet e ktyre shtjeve sygjerojn se
ditt e sotme, n veanti q nga krimi i KPT-s
dhe nga rritja e OJF-ve q monitorojn kushtet
n burgje, ka pak toleranc pr kushtet n burgje
q nuk prmbushin standartet ndrkombtare.
Gjithsecili mund t pretendoj q Gjykata t
ushtroj nivele sa m t larta hetimore dhe
vzhgimi gjithashtu mund ti krkohet edhe
autoriteteve vendase t bjn t njjtn gj.
Duke qn se Neni 3 nuk lejon kushtzime ose
shpjegime si justikime pr mosprmbushje me
ket nen pr faktin q kushtet e paprshtatshme,
si pr shembull mbingarkesa e burgjeve ose
mungesa e kushteve pr etje ose e mjeteve
t higjens, jan si rezultat i faktorve t tjer
ekonomik apo faktorve t tjer organizativ
a t tjer t gjithprhapur61. KPT-ja ka vrejtur
gjithashtu se keqtrajtimi mund t marr forma
t ndryshme, shum prej t cilave mund t mos
jen t qllimshme, por ndoshta si rezultat i
dshtimeve nga ana organizative ose e burimeve
t paprshtatshme62.
Disa situata dhe praktika specike q mund
t rezultojn si poshtruese sipas Nenit 3, si t
marra ve e ve ose n kombinim jan mbingarkesa
e burgjeve63, mosdhnia e mundsis pr t br
ushtrime zike n ambientet e jashtme pr t

59.
60.
61.

62.
63.

Peers kundr Greqis gjykimi i

19 Prillit 2001.
Dougoz kundr Greqis gjykimi
i 6 Marsit 2001.
N nj seri shtjesh q
prfshn kohzgjatjen e
proedimeve civile, Gjykata
theksoi vazhdimisht se
shtetet e kan pr detyr
t organizojn sistemin e
tyre gjyqsor n mnyr
q ti prshtaten krkesave
t nj proesi t drejt
gjyqsor (Neni 6). Shih, pr
shembull: Multi kundr Italis,
Seria A nr. 281-C; Susmann
kundr Gjermanis, gjykimi
i 16 Shtatorit 1996, Raporte
1996-IV. N rastin e Nenit
3 detyrimi q shtetet t
organizojn sistemin e tyre
t ndalimit dhe t sigurojn
se individt nuk mbahen n
kushte poshtruese do t jet
edhe m i ngutshm.
Raporti i 2-t i Prgjithshm i
KTP-s, paragra 44.
Raporti i 7-t i Prgjithshm
i KTP-s (1997), paragra
13: KTP-ja ka arritur n
prfundimin n m shum se
nj rast se pasojat e kundrta
t mbingarkess s burgjeve
rezultuan n kushte ndalimi
njerzore dhe poshtruese.

64.

KTP-ja i dha rndsi ksaj,

veanrisht n lidhje me
nevojat higjenike t grave.
Raporti i 10-t i Prgjithshm
i KTP-s, paragra 31:
Nevojat higjenike specike
t grave duhet t prmbushen
n mnyr t prshtatshme.
Aksesi i gatshm pr higjenn
dhe mjeteve pr higjenn
vetjake, mjete t sigurta n
dispozicion t tyre ashtu
si edhe furnizim me mjete
higjenike, si peshqir dhe
tampon, jan t nj rndsie
t veant. Mos sigurimi i
ktyre nevojave themelore,
mund t oj, n vetvete, n
trajtim poshtrues.
65.
Raporti i 3-t i Prgjithshm
i KTP-s (1993), paragra 30:
Nj nivel i paprshtatshm
prkujdesjeje shndetsore
mund t oj me shpejtsi n
situate q i prkasin qllimit
t termit trajtim njerzor
dhe poshtrues.
66.
Hurtado kundr Zvicrs,
Raporti i Komisionit i 8
Korrikut 1993, Seria A nr. 280,
faqja 16, 79.
67.
Ilhan kundr Turqis, KEDNJ
2000-VII.
68.
Herczegfalvy kundr Austris
gjykimi i 24 Shtatorit 1992,
Seria A nr. 244, 82; Aerts
kundr Belgjiks, gjykimi i 30
Korrikut 1998, Raporte 1998V, p. 1966, 66.
69. Keenan kundr Mbretris s
Bashkuar, gjykimi i 3 Prillit
2001.

gjith t burgosurit, mungesa e kontaktit me botn

e jashtme, standartet e pamjaueshme t higjens
e nevojave personale64 dhe mungesa e kujdesit t
duhur mjeksor ose dentar65. Autoritetet kan
detyrimin q t mbrojn shndetin e personave
q u sht hequr liria66. Mungesa e trajtimit t
duhur mjeksor mund t oj n nj trajtim q bie
ndesh me Nenin 3 67.

Ndalimi me motive mjeksore

N veanti, pr t prcaktuar nse trajtimi
ose dnimi n al bie n kundrshtim me
standartet e Nenit 3, n rastet e personave me
smundje mendore, duhet t merret parasysh
shkalla e smundjes s tyre dhe e dobsis s tyre
n disa raste pr t br ose jo ankim me baza
ligjore mbi mnyrn sesi ka ndikuar tek ata cilido
trajtim i caktuar68.
N nj shtje kundr Mbretris s
Bashkuar, Gjykata konstatoi se mungesa e nj
monitorimi ekas t kushteve ku mbahej viktima
dhe mungesa e t dhnave informuese mbi
gjendjen psikike t viktims pr t prcaktuar
gjendjen e trajtimin e duhur rezultoi n zbulimin
e difekteve t konsiderueshme n kujdesin
shndetsor q i ishte dhn personit t smur
mendrisht, i cili njihej se ishte potencial pr t
kryer vetvrasje.
Imponimi i vonuar mbi t i nj ndshkimi
t rnd disiplinor izolim prej shtat ditsh i
ndshkimit, dhe nj shtes prej 28 ditsh q iu

shtuan dnimit t t, q u imponuan dy jav pas

ngjarjes, dhe vetm nnt dit prpara dits q
pritej pr lirimin e t ishin mjaueshm pr
t krcnuan rezistencn e t zike dhe morale,
dhe nuk ishte n prputhje me standartin e
trajtimit t krkuar n lidhje me nj person t
smur mendrisht. Gjykata konstatoi se shtja
duhet konsideruar se prbn trajtim njerzor e
poshtrues e ndshkues brenda kuptimit t Nenit
3 t Konvets69.
N kontekstin e ndalimit psikiatrik n
nj shtje kundr Austris nga viti 1983, Z.
Herczegfalvy parashtroi ankimin se trajtimi i t
mjeksor binte n kundrshtim me Nenin 3 n
faktin q at i ishte dhn me detyrim ushqim e
ilae, ishte izoluar e lidhur duart me pranga n
nj shtrat.
Megjithse Komisioni konstatoi se mnyra
n t cilin ishte br trajtimi nuk pajtohej me
krkesat e Nenit 3, Gjykata nuk ra dakort pr
faktin q masat kishin qen t dhunshme e t
tejzgjatura shum.
Qeveria kishte parashtruar, ndrmjet
t tjerash, se trajtimi mjeksor ishte urgjent
pr shkak t prkeqsimit t shndetit zik e
mendore t krkuesit dhe ishte rezistenca ndaj
t gjith trajtimit bashk me agresivitetin e t t
jashtzakonshm kundrejt personelit t spitalit,
q shpjegonte prse personeli kishte marr masa
detyruese duke prfshir prdorimin e prangave
n shtrat. Ajo parashtroi m tej se i vetmi synim
kishte qen vetm ai terapeutik, dhe se masat
ishin ndrprer sapo gjendja e pacientit e lejoi nj
29

gj t till.
Megjithse Gjykata vrejti se pozicioni i
inferioritetit dhe mungess s fuqis zike, tipike
pr pacientt e izoluar n spitale psiqiatrike,
q krkon nj kujdes t madh n rishqyrtimin
e faktit nse masat kan qen n prputhje me
Konventn, ky fakt prmbysi vlersimin e br
nga Komisioni. Megjithat Gjykata shprehu
shqetsimin mbi kohzgjatjen e prdorimit t
prangave dhe shtratit t sigurimit; gjithsesi, ajo
prcaktoi se provat e parashtruara nuk ishin t
mjaueshme pr t mos miratuar argumentin
e qeveris, q sipas parimeve t psikiatris t
pranuara gjersisht n at koh, thuhej se nevoja
pr trajtim e justikonte trajtimin n al.
Por, standartet e trajtimit t pranuar t
pacientve me smundje mendore gjithashtu jan
n zhvillim e sipr. Duhet kushtuar vmendje
e veant kur prcaktohet marrja e masave me
instrument t kuzimit zik si pr shembull
vnia e prangave q u prmend m sipr, ose
lidhja me rrip ose prdorimi i kmishs s forcs,
etj. Ky tip kuzimi do t justikohej vetm n
raste shum t rralla, dhe nj sistem ligjor q lejon
prdorimin e rregullt t teknikave t tilla, ose kur
nj prdorim i till nuk urdhrohet shprehimisht
nga nj doktor ose paraqitet menjher prpara
nj doktori me qllim q t krkohet miratimi i
t, ka t ngjar q t shkaktoj probleme prsa i
prket pajtueshmris me Konventn.
N rast se, me prjashtime, bhet rekurs
pr instrumentet e kuzimit zik, ato duhet
t hiqen nga prdorimi sa m hert q t jet e
30

mundur. Zgjatja e masave t tilla do t jap shkas

pr shkelje t Nenit 3. Gjithashtu, instrument t
till nuk duhet t zbatohen asnjher, as zbatimi
i tyre n nj koh t zgjatur si mas ndshkimore.
Nse qllimi ose objekti i prdorimit t tyre sht
ndshkimi, kjo do t cnoj Nenin 3.
KPT-ja ka br t qart publikisht q kur
sht hasur me pacient t smur mendrisht tek
t cilt jan zbatuar instrument t kuzimit zik
pr nj periudh ditsh, nuk e ka konsideruar nj
gj t till se ka ndonj justikim terapeutik dhe
sipas t, kto masa kan uar n keqtrajtim70.
Praktika e veimit (d.m.th. izolimit vetm
t personit n nj dhom) nga pacient t tjer
t dhunshm ose t paprballueshm, prbn
nj shtje q ngre problemin e prputhshmris
me Nenin 3. KPT-ja ka parashtruar se n rastin e
pacientve me smundje mendor nuk duhet t
prdoret kurr izolimi si mjet ndshkimi71.
Kur veimi prdoret pr qllime q shkojn
prtej ndshkimit, KPT-ja rekomandon se duhet
t bhet subjekt i nj politike t detajuar ku do t
vihen n pah: llojet e shtjeve n t cilat mund t
prdoret; objektivat q krkohen t prmbushen;
kohzgjatja e veimit dhe nevoja pr rishqyrtime
t prhershme t mass; ekzistenca e kontaktit t
nevojshm njerzor; dhe nevoja pr nj personel
q t jet veanrisht i kujdesshm pr kto
raste.
Prsa i prket tendencs s qart q ka lindur
n praktikn moderne n fushn e psikiatris n
favor t shmangies s izolimit t pacientve dhe
t dyshimeve mbi efektet terapeutike t izolimit,

70.
71.

Raporti i 8-t i Prgjithshm i

KTP-s, paragra 48.
Raporti i 8-t i Prgjithshm i
KTP-s, paragra 49.

mungesa e kushteve t prshtatshme do t vr

n diskutim prputhshmrin e praktiks me
Nenin 3.
N lidhje me trajtimin specik t pacientve
t smur mendrisht ka gjithashtu shum fusha
n t cilat sht n rritje diskutimi mbi dhnien
e miratimit nse nj trajtim i till prbn trajtim
poshtrues apo jo. Nj fush e till sht terapia
elektrokonvulsive (TEK). Ndrsa ajo prbn
ende nj form t njohur t trajtimit sipas
parimeve t pranuara gjersisht t psikiatris,
KPT-ja ka shprehur shqetsimin e veant mbi
administrimin e TEK-s n form t pandryshuar
(d.m.th. pa anestezi dhe qetsues pr muskujt).
Komiteti sht i mendimit q kjo metod nuk
mund t konsiderohet m si e pranueshme n
praktikn moderne t psikiatris. Specikisht,
ajo gjykoi se nj proces i till ishte poshtrues
si pr pacientt, ashtu edhe pr personelin e
prfshir72.
Duke qen se TEK-ja mund q t konsiderohet
metod poshtruese, edhe n formn e saj t
ndryshuar, nse do t ulte pacientt n syt e t
tjerve, KPT-ja ka nxjerr prfundimin se TEK-ja
duhet t administrohet pa pranin e pacientve
t tjer (mundsisht n nj dhom q t jet e
veuar dhe e pajisur posarisht pr kt qllim)
nga nj personel q sht trainuar specikisht pr
t dhn nj trajtim t till.
72.
73.

Probleme t tjera n lidhje

me ndalimin
Ndalimi nuk sht i kuzuar vetm me
burgjet ose qelit e rajoneve t policis. Kur
personave u hiqet liria, ather standartet e
ndalimit duhet t merren parasysh duke u
bazuar n krkesat e Nenit 3. Shumllojshmria
e vendeve t ndalimit ku mund t mbahen t
ndaluarit e imigracionit, duke prfshir edhe
kushtet e mbajtjes n pikat kutare t hyrjeve si
pr shembull porte dhe aeroporte, sht tipike e
rasteve t tilla.
KPT-ja shpesh ka konstatuar se kushtet
e mbajtjes s t ndaluarve n pikat kutare t
hyrjes kan qen t paprshtatshme, n veanti
pr qndrimet e zgjatura. M konkretisht,
delegacionet e KPT-s n shum raste kan
takuar persona q mbaheshin me dit nn kushte
me mjete rrethanore n aeroporte. sht e qart
se personave t till duhet tu sigurohen mjetet
e duhura pr etje, u duhet dhn akses pr
bagazhin prkats dhe pr kushte t prshtatshme
me pajisje sanitare e larjeje e duhet tu lejohet q
t bjn ushtrime zike n ajr t pastr do dit.
Atyre duhet tu garantohet edhe mundsia pr
ushqim t duhur dhe, nse sht e nevojshme,
edhe prkujdes mjeksor73.

Ibid., paragra 39.

Raporti i 7-t i Prgjithshm i
KTP-s, paragra 26.

31

Dbimi
Gjykata sht shprehur n nj sr
precedentsh n rritje se dbimi apo ekstradimi i
nj individi n nj shtet ku ai mund ti nnshtrohet
trajtimit q bie n kundrshtim me Nenin 3 ka
krkuar q shteti ekstradues t mbaj prgjegjsit
prkatse sipas Konvents.
Ky parim u prcaktua pr her t par n
shtjen Soering ku Shtetet e Bashkuara krkuan
ekstradimin nga Mbretria e Bashkuar t nj t
arratisuri mbi t cilin rndonte akuza e vrasjes
n Shtetin e Virgjinias. Krkuesi krkoi q
ekstradimi t ndalohej me motivin se nse ai do t
dnohej pr vrasje n Shtetet e Bashkuara, at do
ti duhej t prballej me dnimin me vdekje dhe
me specikisht me t ashtuquajturn fenomenin
death-row (pritja pr marrjen e dnimit me
vdekje) q do t rezultonte n trajtim njerzor.
Fenomeni death-row sht nj kombinim i
kushteve t burgimit (prkatsisht nj regjim
burgimi mja i rrept e i rnd e me masa t larta
t siguris, ku i burgosuri mund t pres me vite
pr shkak t gjatsis s procesit t apelit) dhe i
ankthit mendor pasi i burgosuri jeton nn hen
gjithmon prezente t vdekjes s t. N shtjen
Soering, mosha e t n kohn e veprs penale
nn 18 dhe m pas gjendja e t mendore
kontribuan gjithashtu pr marrjen e vendimit
nga ana e Gjykats se kushtet e siprprmendura
do t prbnin n fakt nj trajtim poshtrues.
Gjykata m pas vendosi se nse Mbretria e
Bashkuar do t ekstradonte t burgosurin pr n
32

Shtetet e Bashkuara nn ato rrethana, kjo do t

prbnte shkelje t Nenit 3.
Radha e shtjeve q vuan q nga ajo
e Soering prforcuan parimin se kur mund t
tregohen motive t arsyeshme pr t besuar se
nse nj individ dbohet, ai mund t prballet
me riskun e nnshtrimit ndaj torturs ose
trajtimit a ndshkimit njerzor e poshtrues
n shtetin prits, ather shteti drgues do t
ket prgjegjsin e dbimit kur vrtetohet se
nse individi do t dbohet, ekspozimi i t ndaj
keqtrajtimit t dhn do t ishte nj pasoj e
drejtprdrejt e vet veprimeve t t74.
Kshtu q sht thelbsore q t kryhet nj
hetim i sakt pr pretendimet e individit pr t
vrtetuar se dbimi i t ose i saj n nj shtet t
tret do ta ekspozonte at individ ndaj trajtimit
q ndalohet nga Neni 3.
Ekzistenca e zbatimit automatikisht e
mekanik t dispozitave t tilla si pr shembull
kuri afat shkurtr pr t paraqitur krkes pr
azil, duhet t shqyrtohet si i papajtueshm me
mbrojten e vlers themelore t mishruar n
Nenin 3 t Konvents.
Pyetja nse procesi vendim-marrs si nj i
tr ofron garancit e duhura kundrejt personave
q jan drguar n shtete ku ata rrezikojn
torturimin apo keqtrajtimin, prbn gjithashtu
fokusin e KPT-s, pasi kjo i shrben sa m mir
rolit t t parandalues. KPT-ja ka shprehur
dshirn pr t shqyrtuar faktin nse procedura
e zbatueshme u ofron personave t prfshir nj
mundsi reale pr t paraqitur shtjet prkatse,

74.

Soering kundr Mbretris s

Bashkuar gjykimi i 7 Korrikut
1989, Seria A nr.161, p. 35, 9091.

dhe nse npunsit e ngarkuar me trajtimin e

shtjeve t tilla jan trajnuar prkatsisht e kan
n dispozicion informacionin objektiv e t pavarur
rreth gjendjes s t drejtave t njeriut n shtetet
e tjera. KPT-ja rekomandon gjithashtu q, duke
pasur parasysh shkalln e rnd t mundshme t
interesave q jan n rrezik, vendimi q prfshin
zhvendosjen e nj personi nga territori i nj shteti
duhet ti nnshtrohet apelit prpara nj organi
tjetr me natyr t pavarur prpara se t vihet n
zbatim75.
shtjet kur Gjykata ka prcaktuar se nj
dbim mund ti jap shkas trajtimit sipas Nenit
3 prfshn dbimin e nj nnshtetsi indian
q mbshteste nj lvizje separatiste Sikhe n
Punjab pr n Indi; dbimin e nj gruaje iraniane
pr n Iran ku ajo duhej t prballej gati dhe
vdekjen me pretendimin se kishte kryer tradhti
bashkshortore; dhe dbimin e nj politikani
opozitar q ishte torturuar m par, pr n
Zanzibar76.

Zhdukjet e personave

75.
76.
77.

Raporti i 7-t i Prgjithshm i

KTP-s, paragra 34.
Jabari kundr Turqis gjykimi i
11 Korrikut 2001.
Kurt kundr Turqis dhe Kaja
kundr Turqis

Fenomeni i zhdukjes s personave ka ngritur

nj shtje interesante pr diskutim n lidhje
me shkelje t mundshme t Nenit 3. Zhdukja e
personit haset kur nj person drgohet n nj
vend ndalimi nga persona q veprojn n emr
t/ose me miratimin e autoriteteve, pa denin
e agjentve t shtetit. Vendet e paidentikuara
t ndalimit rezultojn shpesh n pohime pr
vdekjen e personit t zhdukur, ose n heshtje

totale mbi fatin e personit t zhdukur, duke i

br t afrmit dhe miqt t besojn se personi ka
vdekur. Kjo lloj situate ngre dy pyetje: si ndikohet
n kt rast dinjiteti i personit q i ushtrohet ky
ndalim i paidentikuar? Dhe cili sht impakti i
familjes dhe t afrme mbi personin e zhdukur?
Gjykata zgjedh q t mos i drejtohet
fenomenit t zhdukjes n vetvete si trajtim
njerzor ose poshtrues, por ta konsideroj at
sipas Nenit 5 (heqja e liris s individit). Gjykata
gjithsesi njeh faktin se n disa raste ka fakte ku
personat jan keqtrajtuar prpara zhdukjes77
s tyre. Megjithat, ajo ka vrejtur se trajtimi q
ka shkaktuar vuajtje tek nj person ndrsa sht
zhdukur, mund t jet vetm shtje spekullimi.
Pozicioni i Gjykats sht q problemi kryesor
mund t lind n lidhje me trajtimin e personave
q duket se mbahen nn arrest pa regjistrim
zyrtar, dhe q prjashtohen nga garancit e
detyrueshme gjyqsore, gj q prbn nj aspekt
tjetr rndues t shtjeve q lindin m shum n
baz t Nenit 5, (heqja e liris) sesa t Nenit 3.
Gjithsesi, Gjykata ka njohur faktin se
ekziston nj detyrim pr t shqyrtuar impaktin
e zhdukjes tek t afrmit e personit t zhdukur.
N shtjen Kurt kundr Turqis, ku krkuesja
bri nj ankes rreth zhdukjes s djalit t saj n
duart e ushtris turke dhe t rojeve t fshatit,
ajo i ishte drejtuar prokurorit publik me bindje
t plot se ai mbahej nn arrest. Ajo kishte qen
dshmimtare e ndalimit t t n fshat, gj q e
kishte par me syt e saj dhe mos-shfaqja e t q
kur e kishte par pr her t fundit, e bri at t
33

friksohej pr sigurin e t. Megjithat, prokurori

publik nuk i kushtoi vmendje t veant ankess
s saj e nuk e mori seriozisht at. Si rezultat ajo
mbeti me ankthin duke qen n deni t ndalimit
t djalit t saj dhe se kishte nj munges t plot t
informacionit zyrtar mbi fatin e t t mpasshm.
Ky ankth kishte vazhduar pr nj periudh t
zgjatur kohe.
N kto rrethana dhe n konstatimin se
ankuesi ishte nna e viktims dhe se vet ajo ishte
viktim e indiferencs s autoriteteve prball
ankthit dhe stresit t saj, Gjykata konstatoi cnim
t Nenit 3 prsa i prket krkueses. Megjithat
Gjykata shprehimisht deklaroi se shtja Kurt
nuk prcakton ndonj parim t prgjithshm
t faktit se nj antar i familjes s personit t
zhdukur sht si rrjedhim viktim e trajtimit
q bie n kundrshtim me Nenin 3.
Prcaktimi nse nj antar i familjes sht
viktim e till, do t varet nga ekzistenca e
faktorve specik q i japin vuajtje s krkuesit
nj dimension dhe karakter q dallohet nga stresi
emocional q mund t konsiderohet se shkakton
n mnyr t pashmangshme tek t afrmit e
viktims nj shkelje t rnd t t drejtave t
njeriut. Elementt prkats do t prfshn
afrsin e lidhjes familjare n kuadrin e peshs
q ka nj lidhje prind-fm rrethanat specike
t marrdhnies, shkalln n t ciln antari i
familjes ka qen dshmimtar i ngjarjes n al,
prfshirjen e antarit t familjes n prpjekjet pr
t marr informacion rreth personit t zhdukur
dhe mnyrn n t ciln autoritetet i jan
34

prgjigjur ktyre krkesave.

N shtjen Tas kundr Turqis Gjykata, duke
pasur parasysh indiferencn dhe pandjeshmrin
e autoriteteve ndaj shqetsimeve t krkuesit
dhe ankthin e rnd e pasigurin q prjetoi ai
si rezultat, konstatoi se krkuesi ishte viktim e
sjelljes s autoriteteve deri n shkalln q on n
cnim t Nenit 3. Po kshtu n Timurtas dhe Cicek
krkuesit ishin prindrit e t zhdukurit q kishin
vuajtur nga indiferenca dhe pandjeshmria e
autoriteteve.
Gjykata ka theksuar se thelbi i shkeljeve t tilla
nuk mbshtetet aq shum n faktin e zhdukjes
s antarit t familjes sesa n shqetsimet e
shkaktuara nga reagimet e autoriteteve, dhe
qndrimet e tyre ndaj situats kur i parashtrohet
atyre pr shqyrtim. Veanrisht, n baz t ksaj
t fundit, nj i afrm mund t ngrej pretendimin
drejtprdrejt se sht viktim e sjelljes s
autoriteteve78.

Diskriminimi
N Abdulaziz, Cabales dhe Balkandali kundr
Mbretris s Bashkuar, Komisioni kishte konstatuar
se racizmi institucional kishte rezultuar n
trajtim poshtrues. N baz t fakteve, Gjykata
nuk ishte dakort me Komisionin; megjithat, ajo
pranoi n fakt parimin q nj diskriminim i till
mund t oj n trajtim poshtrues. Ky qndrim
sht mbshtetur nga Gjykata e prhershme e
tanishme. N shqyrtimin e nj krkese nga nj
grup individsh q ishin prjashtuar nga Forcat

78.

Cakici kundr Turqis gjykimi

i 8 Korrikut 1999, Raporte
1999, 98-99.

e Armatosura Britanike pr orientimin e tyre

seksual, Gjykata tha se
Nuk do t prjashtonte faktin se trajtimi q
motivohet nga nj anshmri e predispozuar nga
ana e....shumics kundr nj....pakice n parim
mund ti prkas qllimit t Nenit 3. 79

79.

80.

Megjithat, Gjykata konstatoi se megjithse

politika s bashku me hetimin dhe shkarkimin q
pasoi ishin pa dyshim stresuese dhe poshtruese
pr secilin nga krkuesit, duke pasur parasysh
t gjitha rrethanat e shtjes, trajtimi nuk arrinte
shkalln minimale t ashprsis q t mund t
shqyrtohej duke u bazuar n qllimin e Nenint 3
t Konvents80.

Abdulaziz, Cabales dhe

Balkandali kundr Mbretris
s Bashkuar gjykimi i 28 Majit
1985, Seria A nr. 94, faqja 42,
90-91.
Smith dhe Grady kundr
Mbretris s Bashkuar, gjykimi
i 27 Shtatorit 1999.

35

Detyrimet pozitive n baz t Nenit 3

T drejtave n Konventn Evropiane, nse
mendohet se duhen gzuar n mnyrn e duhur,
duhet tu jepen garanci praktike dhe efektive. N
kontekstin e keqtrajtimit jan thelbsor sigurimi
i garancive parandaluese dhe mbrojtse kundr
kt keqtrajtimi. Shum nga kto garanci gjenden
n sistemet ligjore t nj vendi, n mbrojtjen q
ato i sigurojn individve ndaj t gjitha llojeve t
dhuns, si dhe nprmjet t drejtave t viktimave
pr t krkuar shpagim kundrejt atyre q kan
kryer sulmin n al.

Kto detyrime pozitive mund t ndahen n

dy kategori: krkesa q sistemi ligjor t siguroj
mbrojtje kundrejt dhuns nga individ t tjer
dhe jo vetm agjentt e shtetit, t ashtuqujtur
efekti Driwirkung (shpejgohet m posht); dhe
detyrime proceduriale pr t hetuar rastet e
pretendimeve pr keqtrajtime.

T drejtat proceduriale n baz t Nenit 3

Nenet 1 dhe 3 vendosin nj numr
detyrimesh pozitive mbi shtetet me qllimin e
parandalimit dhe sigurimit t shpagimit kundrejt
torturs dhe formave t tjera t keqtrajtimit. N
Assenov dhe t Tjer kundr Bullgaris, Gjykata u
shpreh se kur nj individ ngre nj pretendim t
diskutueshm se sht keqtrajtuar rnd nga
policia, ose agjent t tjer t shtetit n mnyr
t paligjshme dhe duke cnuar Nenin 3, kjo
dispozit, e interpretuar s bashku n detyrimin e
prgjithshm t shtetit sipas Nenit 1 t Konvents

36

pr ti siguruar kujtdo brenda juridiksionit

t tyre respektimin e t drejtave dhe lirive t
prcaktuara n...[Konvent], krkon q duhet t
ndrmerret nj hetim ekas zyrtar. Hetimi duhet
t mundsoj identikimin dhe ndshkimin e
personave q jan prgjegjs. Gjithsesi, n do
shtje, detyrimi i shtetit zbatohet vetm n lidhje
me keqtrajtimin q pretendohet se sht kryer
brenda juridiksionit t vet.

N Labita kundr Italis, Gjykata konrmoi

nj detyrim t till q, n t kundrt, ndalimi i
prgjithshm ligjor mbi torturn dhe trajtimin
e dnimin njerzor e poshtrues, pavarsisht
nga rndsia themelore, do t bhej jo-efektiv n
praktik dhe do t kronte kushtet n disa raste
pr agjentt e shtetit q t abuzojn me t drejtat e
atyre q jan nn kontrollin e tyre duke i akuzuar
pa t drejt.

Efekti Driwirkung

81.
82.

Gjykimi i 23 Shtatorit 1998,

1998-VI.
A kundr Mbretris s
Bashkuar gjykimi i 23
Shtatorit 1998, 1998-VI, 22.

Vitet e fundit nj numr shtjesh q

jan paraqitur para Gjykats kan prfshir
shkaktimin e trajtimit poshtrues ose njerzor
ndaj individve, por m shum ndaj individve
privat sesa ndaj nj agjenti t Shtetit.
Kur shqyrton kto shtje Gjykata
parashtron sesa i gjer sht Neni 3 dhe gjithashtu
nxjerr n pah nj nga fushat q duhet t prballen
detyrimet pozitive t Nenit 3. Kto lloj situatash
nxjerrin n pah prgjegjsin q i imponohet
Shtetit pr t vn n zbatim masa parandaluese
dhe mekanizma q t sigurojn me t vrtet
mbrojtjen e individve ndaj trajtimit njerzor,
cilido qo burimi i at keqtrajtimi.
Ashtu si sht theksuar edhe m lart,
detyrimi i Palve Kontraktuese sipas Nenit 1 t
Konvents pr t siguruar pr cilindo brenda
juridiksionit t tyre respektimin e t drejtave e
lirive t prcaktuara n Konvent, t interpretuar
s bashku me Nenin 3, krkon q shtetet t marrin

masa me qllim q t sigurojn q individt q

ndodhen brenda juridiksionit t tyre t mos i
nnshtrohen torturs apo trajtimit njerzor ose
poshtrues, duke prfshir edhe ushtrimin e nj
keqtrajtimi t till nga individ privat.
N nj shtje t fundit n Mbretrin e
Bashkuar nj djal i ri ishte rrahur keq nga njerku
i t. Njerku u akuzua n gjykata pr dhun ndaj
djalit; megjithat, ligji n Mbretrin e Bashkuar
lejonte q nj prind t krkonte mbrojtjen sipas
parimit t ndshkimit prindror, kur ishte
ngritur nj akuz pr ushtrim dhune nga nj
prind mbi nj fm81. Fma dhe babai i t
kundrshtuan ligjin prpara Gjykats Evropiane
t t Drejtave t Njeriut duke vn n dukje se
n fakt ky rast tregonte dshtimin pr t t
patur nj sistem ligjor q siguron mbrojtjen e
individve ndaj trajtimit t ndaluar. Gjykata ra
dakort me viktimn dhe vrejti se shtetet duhet
t marrin masa t tilla q t sigurojn q individt
t cilt jan brenda juridiksionit t tyre t mos i
nnshtrohen torturs ose trajtimit apo dnimit
njerzor apo poshtrues82.
Po kshtu, n disa shtje t fundit Gjykata
ka br t qart se shtetet duhet t marrin masa
me qllim q t sigurojn q individt brenda
juridiksionit t tyre t mos i nnshtrohen torturs
ose trajtimit njerzor apo poshtrues, duke
prfshir keqtrajtimin e ushtruar nga individt
privat. Kto masa duhet t sigurojn mbrojtje
efektive, n veanti t fmve dhe personave t
tjer vulnerabl e t prfshn masat e duhura
pr t parandaluar keqtrajtimin pr t cilin
37

autoritetet jan, ose duhet t ken qen n deni.

E njjta gj zbatohet drejtprdrejt pr situatat ku
individt vihen nn prgjegjsin ose n ngarkim
t drejtprdrejt t autoriteteve lokale, pr
shembull nn kujdesin dhe mbikqyrjen e tyre.
Pretendime t tjera mbi indiferencn e
shrbimeve sociale n Mbretrin e Bashkuar jan
konstatuar gjithashtu se prbnin shkelje t Nenit
3. N kt rast katr fm q kishin paraqitur
ankim n Gjykat kishin psuar abuzime nga
individ privat, gj q nuk u kundrshtua pasi
arrinte shkalln e ashprsis pr tu konsideruar
si trajtim njerzor dhe poshtrues. Ky trajtim
iu parashtrua autoriteteve lokale. Autoritetet
lokale kishin detyrimin statutor pr tu siguruar
mbrojtje fmve dhe kishin n dispozicion t tyre
nj sr kompetencash pr t br nj gj t till,
duke prfshir edhe zhvendosjen e fmve nga
vendbanimi i tyre. Megjithat fmt u drguan
n kujdestari mnjher me kmbnguljen e
nns n nj dat shum t largt.

Gjat priudhs s ndrhyrjes prej

katr vitesh e gjysm ata i ishin nnshtruar
eksperiencave t frikshme n banesn e tyre,
si deklaroi konsulenti psikiatr q shqyrtoi
rastin e tyre. Bordi i Kompensimit ndaj Dmeve
Penale i Mbretris s Bashkuar kishte konstatuar
gjithashtu se fmt i ishin nnshtruar nj
indiference t tmerrshme pr nj periudh t
gjat kohore dhe kishin psuar dme zike dhe
psikologjike q mund ti atribuohen drejtprdrejt
krimit t dhuns.
Ndrsa Gjykata Evropiane njohu vshtirsit
dhe vendimet prgjegjse me t cilat prballen
shrbimet sociale si dhe parimin e rndsishm
t respektimit dhe ruajtjes s jets familjare, ajo
konstatoi se shtja n al nuk linte dyshime
mbi dshtimin e sistemit pr t siguruar mbrojtje
t fmve q kishin br ankimin kundrejt
indiferencs e dhuns s rnd t ushtruar pr
nj koh t gjat83.

83.

38

Z dhe t tjer kundr Mbretris

s Bashkuar, gjykimi i 10 Majit
2001.

Prgjigjja ndaj akuzave pr keqtrajtim

Ndalimi i torturs krkon nj standart t
lart vigjilence nga ana e autoriteteve gjyqsore
dhe i ekspozon vet kto autoritete ndaj rrezikut
q mund t oj n shkelje t Nenit 3, si dhe ndaj
krimit t mundsis s shkeljeve t veanta t
shkaktuara nga vet veprimet e tyre.
N vim t kt detyrimi prima facie, q bie
mbi vet autoritetet gjyqsore pr t mos mbajtur
ndonj qndrim t ndaluar, si pr shembull me
imponimin e nj dnimi t paligjshm, ekziston
edhe nj detyrim primar q ato t hetojn mbi
akuzat pr keqtrajtim t Nenit 3. Duke qen
se shkeljet e kt neni prbjn cnim t rnd
t garantimit t t drejtave themelore baz t
njeriut, hetimet mbi akuzat duhet q t kryhen
me nj standart t lart hetimet duhet t jen
t trsishme, efektive dhe t mundsojn q t
identikohen shkelsit e mundshm t ligjit dhe
q t jepet dnimi i tyre prkats.
Me qllim q kjo detyr t kryhet si duhet,
autoritetet gjyqsore duhet t jen n gjendje q
t identikojn dhe t analizojn me korrektsi
faktet kur nj sjellje e caktuar shkel ndalimin q
parashikohet n Nenin 3, dhe t mund t japin
shpagimin e duhur kur sht hasur nj shkelje e kt
neni.

Dshtimi n prgjegjshmrin ndaj akuzave

pr shkelje nga ana e autoriteteve gjyqsore n
mnyrn e duhur n vetvete mund t shkaktoj
nj shkelje t veant e t dallueshme t Nenit 3.
Kjo mund t shkaktohet pasi mund t mos jen
prmbushur aspektet proceduriale t Nenit 3,
ose pasi veprimet ose dshtimi pr t vepruar
nga ana e autoriteteve gjyqsore kan shkaktuar
n vetvete nj ankth t madh tek ata q krkojn
ndihm.
Autoritetet gjyqsore duhet t ken n
dispozicion mjetet pr t ofruar e vn n
fuqi sigurimin e mbrojtjes pr personat q i
nnshtrohen nj qndrimi t ndaluar.
Kjo nnkupton q sistemi ligjor duhet t
strukturohet e vn n prdorim n mnyrn e
prshtatshme pr t siguruar mbrojtje efektive.
Boshllqet n sistemin ligjor do ti ln autoritetet
gjyqsore t ekspozuara ndaj shkeljeve t
mundshme t Nenit 3.

39

Hetimi pr akuzat mbi ushtrimin

e torturs
Standarti q ka miratuar Gjykata n
vlersimin e provave mbi shkeljet e Nenit 3 sht
q ato t jen prtej dyshimit t arsyeshm. Prova
t tilla mund t vojn nga bashk-ekzistenca e
ndrhyrjeve mjaueshmrisht t forta, t qarta e
t prputhshme, ose nga prezumimet e ngjashme
e t pamohueshme t fakteve84.
Kur autoritetet vendase ngarkohen me
detyrn e hetimit mbi incidentet e pretenduara
t ushtrimit t torturs ose trajtimit njerzor,
barra e provs zakonisht do t varet nga fakti
nse hetimi bhet brenda sfers penale, apo n
konteksin civil.
Megjithat, ka aspekte t barrs s provs
q duhen zbatuar nga autoritetet vendase n
hetimet e tyre nse duhet tu prmbahen kushteve
t Nenit 3.
Pr shembull, Gjykata ka br t qart se kur
nj individ q arrestohet nga policia, i cili gzon
shndet t mir, konstatohet se sht dmtuar n
kohn e lirimit, barra i takon autoriteteve pr t
siguruar nj shpjegim t besueshm n lidhje me
shkaktimin e dmit85.
N kontekstin e nj vendi t dhn, krkohet
q autoritetet hetuese t kryejn hetimin dhe
krkimet e tyre n baz t faktit q nse viktimat
japin prova prima facie se jan u jan shkaktuar
dme zike n kohn e lirimit nga arrestimi,
megjithse kan gzuar shndet t plot n

40

kohn kur jan vn n masn e arrestit, barra i

takon autoriteteve q jan prgjegjse pr masn
e ndalimit q t japin nj shpjegim t besueshm
sesi jan shkaktuar kto dme zike.
Prsa i prket hetimit, duke u bazuar n
Nenin 2, hetimi mbi akuzn e ushtrimit t torturs
apo trajtimit njerzor duhet t mundsoj q t
oj n identikimin dhe ndshkimin e personave
prgjegjs. N t kundrt, ndalimi i prgjithshm
ligjor mbi torturn dhe trajtimin apo dnimin
njerzor dhe poshtrues do t bhet joekas
n praktik, pavarsisht nga rndsia e vet
themelore, e do t mundsoj q me raste, agjentt
e Shtetit t abuzojn me t drejtat e personave
q jan nn kontrollin e tyre duke i akuzuar pa
shkak.
Kto hetimi duhet t jen mja t trsishme
dhe efektive pr t prmbushur kushtet e
siprprmenduara t Nenit 3. Gjyqtart dhe
mbikqyrsit e hetimeve t tilla duhet t jen
veanrisht vigjilent n lidhje me gabimet q
mund t kryhen n procesin e hetimit, gj q
Komisioni dhe Gjykata kan konstatuar se kan
ekzistuar n sisteme t tjera. Personat q merren
me shqyrtimin e hetimeve duhet t sigurojn q:
Prokurort publik ose npunsit hetues nuk
do t prjashtojn, ose nuk do t pengohen
t marrin n pyetje apo t marrin deklarata
nga antart e forcave t sigurimit ose t
policis n lidhje me akuzat pr keqtrajtim.
Prokurort publik, ose npunsit hetues t
ndrmarrin hapat e duhur pr t verikuar
materialet e dokumentuara q mund t

84.
85.

Irlanda, paragra 161.

Tomasi kundr Francs gjykimi
i 27 Gushtit 1992, Seria A
nr. 241-A, pp. 40-41, 108111; Ribitsch kundr Austris
gjykimi i 4 Dhjetorit 1995,
Raporte 1996, faqja 26, 34;
Aksoy kundr Turqis gjykimi i
18 Dhjetorit 1996, faqja 17, 61.

86.

Gjykimi n Aydin kundr

Turqis, op. cit., paragra
106; Aksoy kundr Turqis,
Raporti i Komisionit, op. cit.,
paragra 189; Cakici kundr
Turqis, Raporti i Komisionit,
paragra 284.

zbulojn t vrtetn, ose pretendimet pr

keqtrajtim, pr shembull, regjistrimet
gjat ndalimit, ose t hetojn mbi ndonj
kundrshtim ose mosprputhje apo boshllk
n informacionin e dhn nga policia apo
forcat e sigurimit.
Prokurort t ndrmarrin hapa pr t
krkuar prova t pavarura mbshtetse,
duke prfshir provat e dhna n lidhje me
akuzat pr ushtrim torture. N shtjen e
Aydin kundr Turqis, megjithse krkuesja
kishte parashtruar ankimin se ishte
prdhunuar gjat ndalimit t saj, prokurori
publik dshtoi n ndrmarrjen e kontrollit
t duhur mjeksor, duke e drguar viktimn
q t bnte testin mbi virgjrin e saj, n
vend t nj testi pr t prcaktuar provat e
ushtrimit t dhuns seksuale.
Prokurort t mos lejojn krimin e vonesave
prpara se t krkojn provat ose deklaratat
nga krkuesit apo dshmimtart.
Prokurort t reagojn menjher ndaj
shenjave t dukshme t keqtrajtimit ose
ankesave mbi keqtrajtim. N Aksoy kundr
Turqis, megjithse Prokurori Publik mund
t ket par dmet e mdha zike t
shkaktuara mbi krkuesin, nuk reagoi ndaj
nj keqtrajtimit t till. Situata t ngjashme
u hasn n shtjet e Tekin dhe Akko.
Prokurort publik t ndjekin hetimet
kundr shkelsve t ligjit q jan agjent t
Shtetit n mnyrn e duhur dhe aktive. N
disa raste, n vend q t ndjekin personat q

kan ushtruar tortur, prokurort publik

kan zgjedhur q t akuzojn viktimn
e pretenduar t ushtrimit t dhuns. Pr
shembull, n Ilhan kundr Turqis, ku
krkuesi ishte dmtuar zikisht gjat
arrestimit, ai u procedua sepse nuk kishte
ndaluar me urdhrin e forcave t sigurimit,
ndrsa nuk u ndrmor asnj mas ndaj
forcave t sigurimit q e keqtrajtuan at.
Prokurort publik t mos bjn diferencime
ose t shfaqin qndrime t kuzuara ndaj
antarve t ushtruesve t ligjit ose forcave
t sigurimit me tendencn pr t injoruar,
ose mos marr n konsiderat akuzat mbi
keqtrajtimet e kryera nga ata. N veanti,
prokurort publik nuk duhet t bjn
hamendsime se agjentt e Shtetit kan t
drejt, dhe se fardo shenje keqtrajtimit
sht si rezultat i veprimeve t ligjshme,
ose q sht ushtruar pr shkak t sjelljes
s personit q ka parashtruar ankesn. Kjo
ndodh shpesh kur bhen akuza pr ushtrim
torture86.
Nj fush tjetr ku hetimi mbi standartet
e zbatuara n shqyrtimin e nj shtjeje
duhet t jet i nj shkalle t lart sht fusha e
ekzaminimeve mjeksore dhe ligjore. Duke qn
se nxjerrja e raporteve t besueshme mjeksore
mund t prbj faktorin vendimtar midis dy
historive t ndryshme mbi nj shtje t dhn,
sht e rndsishme q prova t mos jet vetm
e disponueshme, por gjithashtu e pavarur dhe e
plot. Gjykata ka konstatuar m par se ka pasur
41

probleme me natyrn e paprshtatshme t t

drejtave proceduriale t Nenit 3 n shtjet ku ka
pasur
ekzaminime t pamjaueshme mjeksore
ligjore t t ndaluarve duke prfshir
munges t ekzaminimeve q duhen kryer
nga profesionist t kualikuar n fushn e
mjeksis87.
Vnie n dispozicion e raporteve t shkurtra
e t padetajuara mjeksore e certikatave q
nuk prfshn nj prshkrim t akuzave t
krkuesit, ose ndonj konkluzion.
Praktika t dorzimit t raporteve t hapura
n duart e policis.
Ekzaminime t pamjaueshme mjeko-ligjore
t personave t vdekur, duke prfshir
raporte q nuk prfshn prshkrime t
plot t dmeve t shkaktuara.
Dshtime pr t siguruar brjen e fotograve
ose t analizave t shenjave q gjendjen mbi
trupin e viktims, ose t ekzaminimeve
t kryera nga doktor me ekspertiz t
pamjaueshme.
sht gjithashtu thelbsor fakti q nuk
sht ushtruar ndonj ndalim ligjor n rrugn
e juridiksionit t prokurorve publik pr t
ndjekur penalisht kategori t caktuara t shkeljeve
t kryera nga npunsit e Shtetit, si pr shembull
ndaj kompromisit t pavarsis s prokurorit n
marrjen e vendimit t t apo t saj pr t ndjekur
ligjrisht personat q kan ushtruar tortur.
Nj aspekt tjetr problematik i hetimeve
mund t jet mungesa e aksesit t krkuesve
42

ose t afrmve t viktimave t pretenduara n

strukturat e shtetit, duke prfshir dshtimin
pr t dhn informacion si, progresi i ndonj
procedimi ose rezultatet e hetimeve; dhe nj
munges t informacionit ose vones n dhnien
e informacionit q duhet tu ohet t afrmve t
personave t prfshir n incident.
T gjitha gabimet e msiprme do t
shrbejn vetm pr t rnduar ekzistencn e
shkeljeve nse ka pretendime pr abuzim t
prhapur88. Implikimet e tyre diskutohen m
posht.

Rezultatet e hetimeve t asuksesshme

Kur akuzat nuk i nnshtrohen hetimit ashtu
si duhet ose hetimit t vazhdueshm, autoritetet
e zbatimit t ligjit ndeshen me rrezikun e hedhjes
s bazave pr nj cikl akuzash ndaj personave
q kan ushtruar trajtim njerzor. Kur ekzistojn
akuza t tilla, mund t thuhet se ekziston nj
praktik administrative mbi politikn e toletancs
ndaj shkeljeve t Nenit 3.
N llim, n nj sr shtjesh nga
Irlanda Veriore n vitet 1970-, individt kishin
pretenduar se ata nuk ishin vetm viktima
t akteve individuale t torturs, por se ishin
viktima edhe t nj praktike q prbn shkelje t
Konvents89.
Elementt q prbjn nj praktik jan
prsritja e akteve dhe toleranca zyrtare. Prsritja e
akteve nnkupton nj numr t konsiderueshm
aktesh q jan shprehje e nj situate t

87.

88.

89.

Akko kundr Turqis, Raporti

i Komisionit, op. cit., Gjykimi
n Aydin kundr Turqis, op.
cit., paragra 107.
Labita kundr Italis, Aplik.
Nr. 26772/95, 121, KEDNJ
2000-IV; Dikme kundr Turqis,
Aplik. Nr. 20869/92, 11 Korrik
2000.
Donnelly dhe t tjer kundr
Mbretris s Bashkuar, 4 DR 4.

90.
91.

Greek Case, Raport, pp. 195196.

Vendimi i 6 Dhjetorit 1983, 35
DR 143, 164.

prgjithshme. Toleranca zyrtare nnkupton

q, megjithse aktet mund t jen jo ligjore n
mnyr t dukshme, ato tolerohen n kuptimin
q superiort e atyre q jan prgjegjs pr kto
akte, megjithse jan n deni t tyre, nuk marrin
masa pr ti ndshkuar ata, ose pr t parandaluar
prsritjen e tyre; ose q nj autoritet i lart n
lidhje me nj numr akuzash tregon indiferenc,
duke refuzuar kryerjen e ndonj hetimi t duhur
mbi vrtetsin ose fallsitetin e tyre; ose q n
ndjekjet ligjore gjyqsore mohohet nj proces i
drejt gjyqsor pr ankime t kt lloji90.
Kshtu, koncepti i tolerancs zyrtare
reekton shum m tepr se mbshtetjen zyrtare
n nj praktike t caktuar. N fakt ky koncept
prfshin qndrimin e autoriteteve n reagimin
ndaj ekzistencs s nj praktike, apo ndaj
provs se ekziston nj praktik e till. N kt
kuadr, shtja e tolerancs zyrtare fokusohet n
veprimet e ndrmarra n emr t autoriteteve pr
ti dhn fund prsritjes s akteve t tilla, dhe
n ekasitetin e ktyre masave pr t arritur kt
synim.
Komisioni ka vendosur q
Nj praktik administrative mund t ekzistoj
n munges ose edhe n kundrshtim me ndonj
legjislacion specik... shtja pr t ciln duhet
marr vendim ka lidhje me faktin nse kan qen
apo jo ekase autoritetet e larta pr ti dhn fund
prsritjes s akteve91.
Prgjegjsia n baz t Konvents pr
t siguruar q t mos cnohet Konventa nga
agjentt e Shtetit nnkupton q masat e marra

nga autoritetet pr t parandaluar prsritjen

e akteve nuk mund t konsiderohet si mbrojtje
ndaj ekzistencs s tolerancs zyrtare. N kt
pik, qeverit duhet t jen n gjendje jo vetm
q t tregojn shembuj t ndjekjeve sporadike
ligjore (veanrisht prsa i prket vetm atyre
q kan marrr nj nivel t lart t vmendjes
nga publiku dhe media), por pr t treguar se
bhen rregullisht hetime dhe ndjekje ligjore ndaj
shkelsve t akuzuar t ligjit.
Ajo von duke vn n dukje se vetm
kompensimi, n munges s marrjes s masave
kundr shkelsve t ligjit n kundrshtim me
Konventn, n fakt do t lejoj q nj shtet, pr
shembull n rastin e torturs, t paguaj pr t
drejtn kundr torturs.
Dshtimi pr t kryer hetime t suksesshme
jo vetm q cnon aspektet proceduriale,
por gjithashtu edhe impaktin e nj sistemi
jo-prgjegjs duke ln shkas pr krimin e
problemeve shqetsuese pr antart e familjes s
personit prkats: prsri n shtjen Kurt Gjykata
konstatoi se krkuesi kishte psuar shkelje sipas
Nenit 3 duke pasur parasysh rrethanat specike
t shtjes. Ajo iu referua veanrisht faktit se
krkuesja ishte e ma e viktims s nj shkeljeje
t rnd t t drejtave t njeriut dhe vet ishte
viktim e indiferencs s autoriteteve ndaj ankthit
dhe stresit t saj.

43

Standarte t tjera ndrkombtare

Rekomandime
N vim t Konvents Evropiane pr t
Drejtat e Njeriut, ka nj sr standartesh t
tjer ndrkombtar t cilat duhen marr n
konsiderat nga autoritetet gjyqsore kur u
drejtohen zbatimit t trsishm t garancive pr
t luuar torturn. Ato prfshn:
Rregullat Minimale t Standarteve t
Kombeve t Bashkuara pr Trajtimin e t
Burgosurve e vitit 1957 dhe 1977;
Rregullat Minimale t Standarteve t
Kshillit t Evrops pr Trajtimin e t
Burgosurve, Rekomandimi Nr. R (73) 5
e Komitetit t Ministrave t Kshillit t
Evrops;
Rregullat
Evropiane
t
Burgjeve,
Rekomandimi Nr. R (87) 3 e Komitetit t
Ministrave t Kshillit t Evrops;
Deklarata e vitit 1979 mbi Policin, Rezoluta
690 e Asambles Parlamentare t Kshillit t
Evrops;
Kodi i Sjelljes i Kombeve t Bashkuara i
1979-s pr npunsit e zbatimit t ligjit;
Organi i Parimeve i 1988-s i Kombeve
t Bashkuara pr Mbrojtjen e t gjith
Personave n baz t do Forme t Ndalimit
ose Burgimit;
Rregullat pr Mbrojtjen e t Miturve q i sht
Hequr Liria e Kombeve t Bashkuara t 1990-s;
44

Rregullat Standarte Minimale t Kombeve

t Bashkuara t 1985-s pr Ushtrimin
e Drejtsis pr t Miturit (Rregullat e
Pekinit).

Bashkpunimi me KPT-n dhe analiza

mbi rekomandimet e tyre
Kshilli i Evrops gjithmon ka br miratime
n Konventn Evropiane pr Parandalimin e
Torturs dhe Trajtimit apo Dnimit njerzor e
Poshtrues n 1994. T gjitha shtetet antare t
Kshillit e kan ratikuar kt konvent92.
N baz t konvents u krua nj komitet
i prbr nga nj numr ekspertsh t pavaruar
e t paanshm (KPT-ja) sa numri i Shteteve
Pal, me profesione t ndryshme pr t kryer
vizita periodike dhe ad hoc n do vend q i
prket juridiksionit t nj shteti kontraktues ku
individve t caktuar u sht hequr liria nga
nj autoritet publik (si pr shembull n burgje,
polici apo rajone t xhandarmris, n spitale
publike apo private q pranojn pacient t
internuar, qendrat administrative t ndalimit
pr t huajt dhe ambientet disiplinore n zonat
ushtarake). N vende t tilla ekspertt kan
t drejt q t komunikojn lirshm dhe pa
pranin e dshmimtarve me personat q u
sht hequr liria n baz t modelit pr vizitat

92.

Prjashtimi i vtm, n kohn

kur doli n shtyp ( Korrik
2003), ishte Serbia dhe Mali
i Zi, t cilat vetm koht e
fundit jan br antare t
Kshillit t Evrops.

e kryera nga Komiteti Ndrkombtar i Kryqit t

Kuq. Tipari thelbsor i konvents sht parimi
i bashkpunimit midis KPT-s dhe Shteteve
Pal. Pasojat e detyrimit t nj Shteti pr t
bashkpunuar prbjn kondencialitetin e
t tr procedurs. Raporti mbi vizitn dhe
rekomandimet e detajuara t drguara Qeveris
jan kondenciale derisa Qeveria vendos q ti
botoj ato.
Protokolli i par i modikuar i Konvents e
bn at t hapur pr vendet jo-antare t Kshillit
t Evrops t cilt Komiteti i Ministrave i on q
t bhen pjes.
KPT-ja n do vizit q kryen harton
rekomandime mbi mnyrat e prmirsimit t
garancive (ligjore apo praktike). Ashtu si sht
parashtruar sa m sipr, individt t cilve u
sht hequr liria jan veanrisht t ndjeshm
ndaj ushtrimit t mundshm t torturs kundrejt
tyre ose t trajtimit njerzor. KPT-ja mund t jet
gjithashtu pjes e nj modeli t prgjithshm n t
ciln vet kushtet e ndalimit mund t jen shum
t dmshme pr shndetin mendor dhe zik t
t ndaluarve dhe mund t oj n keqtrajtim ose
edhe ushtrim torture.
T gjitha autoritetet q merren me t
burgosurit duhet ti kushtojn vmendje
rekomandimeve t bra nga KPT-ja pr mnyrat
sesi mund t prmirsohen kushtet dhe
garancit.
Pr shembull, kur ka probleme t
mbingarkimit t burgjeve q rezultojn n kushte
t keqa t burgimit, shpesh kjo gj kuzohet

pjesrisht nga ligjet dhe praktikat q lejojn

burgimin n pritje t gjykimit pr koh t gjat
q nuk justikohet me rrezikun e arratisjes
ose at t marrveshjes q mund t bhet me
dshmimtart pr t minuar procesin gjyqsor.
Kur ligje dhe praktika t tilla ende ekzistojn, ato
duhet t prshtaten pr t parandaluar situatat e
mbingarkess n burgje. Nj problem i veant n
kt kuadr sht gjendja e fmve q mbahen
n paraburgim duke qn se fmt jan m t
ndjeshm ndaj keqtrajtimit.
KPT-ja ka vrejtur gjithashtu n raportet e
mparshme se rrethanat mbizotruese ekonomike
mund t bjn t vshtir prmbushjen me t
gjitha krkesat e Komitetit, pavarsisht nga
vullneti i mir i autoriteteve n al. Kshtu ky
komitet ka lluar t reektoj mbi faktin nse
duhet ndrmarr ndonj mas m praktike n
lidhje me zbatimin e rekomandimeve dhe nse
duhet sygjeruar se, n raste specike, masat e
marra q kan pasur si qllim t ndihmonin
shtetet t zbatonin rekomandimet e Komitetit,
t mund t kontribuojn pr t zgjidhur kt
problem.

Mjekt ligjor
KPT-ja ka parashtruar n nj deklarat
publike se nse nuk prmbushen kushtet e
pavarsis e t kualikimit t specializuar si dhe
nj mandat afatgjat n lidhje me doktort q
merren me mjeksin ligjore, ather sistemi do

45

t kroj efektin negativ duke br m t vshtir

lun kundr torturs dhe keqtrajtimit93.
Si rrjedhim, krimi i nj institucioni t
pavarur n do sistem ligjor sht i nj rndsie
thelbsore, i nj sistemi t pajisur me mjek
ligjore t specializuar dhe me mandat afatgjat
q do t veprojn si garanci kundrejt atyre q
do t krkojn t ushtrojn tortur dhe trajtim
njerzor.
N vim t nevojs pr mjek ligjor q do
t shrbejn si mjet pr t hetuar mbi t gjitha
akuzat pr ushtrim torture, sht e rndsishme
q mjeksia ligjore t prdoret edhe n lun
kundr krimit. Mja shpesh ndodh q trajtimi
njerzor apo tortura ushtrohen pr t marr nj
rrm ose informacion me pretendimin pr t
ndihmuar n zgjidhjen e krimit.
Kur ekzistojn burime t reja t mjeksis
ligjore q do t ndihmojn n lun kundr krimit,
ather presioni pr t nxjerr informacion me
an t trajtimit njerzor sht edhe m i madh.
Prve sa m sipr, sht edhe krkesa q t
gjith gjyqtart dhe prokurort t jen trsisht
jo tolerant ndaj prdorimit t fardolloj forme
t trajtimit njerzor pr t nxjerr informacion
nga nj i burgosur apo i dyshuar. Informacioni q
prohet me kto metoda duhet t konsiderohet
automatikisht si prov e papranueshme dhe nuk
duhet pranuar. I duhet kushtuar nj vmendje
e veant pabesueshmris s informacionit
t marr n rrethana t tilla kur sht ushtruar
trajtim njerzor apo tortur.
N kt kuadr lind nj problem i veant
46

kur nj prokuror publik njoohet nga nj i

burgosur se kundrejt t apo saj sht ushtruar
trajtim i paligjshm, por q ai nuk shfaq interes
n shtjen n al. Duhen t bhen prpjekje pr
t parandaluar do lloj tendence pr t krkuar
m shum mbrojtjen e policis sesa marrjen nn
shqyrtim t shtjes n mnyr objektive.
Fakti nse nj antar familjeje sht viktim
e nj shkeljeje proceduriale t Nenit 3 si rezultat
i pasivitetit t autoriteteve gjyqsore do t varet
nga ekzistenca e faktorve t veant q i jep
vuajtjes s krkuesit nj dimension dhe karakter
t dallueshm nga stresi emocional q mund
t konsiderohet se shkaktohet n mnyr t
pashmangshme ndaj familjarve t nj viktime t
nj shkeljeje t rnd t t drejtave t njeriut.
N kt kuadr sht e nj rndsie t madh
fakti q t ekzistoj nj sistem i pavarur nprmjet
kontrolleve mjeksore t personave n lirim
me kusht. Komiteti Evropian pr Parandalimin
e Torturs (KEPT) ka theksuar gjithashtu se
kontrollet e duhura mjeksore prbjn nj
garanci thelbsore kundrejt keqtrajtimit t
personave t burgosur.
Kontrolle t tilla duhet t kryhen nga nj
doktor i specializuar specikisht n fush pa
pranin e ndonj polici dhe, raporti i kontrollit
mjeksor duhet t prfsh jo vetm detajet mbi
ndonj dm zik t konstatuar, por duhet t
jepen edhe shpjegime t marra nga pacienti mbi
mnyrn sesi u shkaktuan dmet si dhe opinioni
i doktorit mbi faktin nse dmet e shkaktuara
prputhen me shpjegimet e dhna pr to.

93.

Deklarata publike e KTP-s

mbi Turqin, 1996.

Praktikat e ndalimit dhe kontrollet

kolektive t dhna n shtjen n al theksojn
ekasitetin dhe besueshmrin e ksaj garancie.
Si Komisioni i mparshm, ashtu edhe Gjykata e
kan mbshtetur kt pozicion94.

Sjellja e forcave t zbatimit t ligjit

94.

Aydin kundr Turqis, gjykimi i

10 Tetorit 2000.

Shumica e shtjeve n fakt n lidhje me

keqtrajtimin ndodhin gjat mbajtjes n ndalim
n ambientet e rajoneve t policis gjat orve t
para t arrestimit kur nuk lejohen akesi pr nj
avokat ose doktor ose asnj kontakt me familjen
e personit t ndaluar. Synimi n prgjithsi i nj
trajtimi t till sht q t nxirret nj rrm nga i
ndaluari.
Me qllim q t luohet kjo gj autoritetet
gjyqsore duhet t bjn t gjith prpjekjet pr
t siguruar q t drejtat e t ndaluarve edhe t
mbrohen me ligj, edhe t zbatohen n praktik.
T drejta t tilla prfshn t drejta proceduriale
si pr shembull regjistrimi i duhur i t ndaluarve,
ku t tregohet se kur u ndalua personi, nga kush,
ku duhet t mbahet dhe do lvizje apo transferim
i kt personi.
Garanci t tjera prfshn aksesin pr
nj avokat dhe doktor n fazat e hershme t
ndalimit. T gjitha ndalimet duhet ti nnshtrohen
gjithashtu ligjit e duhet t rishqyrtohen nga nj
npuns i specializuar gjyqsor.
T gjitha masat, si legjislative, administrative,
gyqsore apo t tjera t ndrmarra pr t
parandaluar torturn dhe keqtrajtimin duhet t

merren e zbatohen nga autoritetet gjyqsore. Kto

masa prfshn respektimin pr t drejtn pr liri
dhe siguri dhe t drejtn pr nj proces t drejt
gjyqsor, rishqyrtimin e rregullave pr marrjen n
pyetje, legjislacionin q tregon se provat e marra
nprmjet ushtrimit t torturs duke prfshir
edhe nxjerrjen e nj rrmi prjashtohen nga
procedimet gjyqsore, inspektimet e prhershme
e t pavarura t t gjitha vendeve t ndalimit,
respektimin pr parimin e non-refoulement,
organizimin e informacionit mbi parandalimin
e torturs si dhe trainimin, veanrisht pr
prokurort dhe gjyqtart, zbatuesit e ligjit, forcat e
policis dhe t ushtris dhe personelin mjeksor.
sht thelbsore vnia e nj regjimi t rrept
kontrolli gjat ksaj periudhe t rndsishme
pr t siguruar q garancit kundr ushtrimit t
torturs t jen sa m ekase q t jet e mundur.
S fundi, ekziston edhe dekurajimi prsa
i prket besueshmris s rrmit t marr si
lloj prove, kshtu q zbatuesit e ligjit nuk do t
tundohen q t krkojn t nxjerrin rrmet duke
prdorur ushtrimin e pavend t forcs.

Situatat e tensionit dhe koniktit

Ndrsa duhet pranuar se ndalimi i torturs
sht absolut, problemet n lidhje me sigurin
shpesh lindin pr t justikuar praktikat m t
dobta t keqtrajtimit q sht i gjithprhapur.
Gjithashtu duhet t parandalohet fardolloj
prpjekjeje pr t forcuar mbrojtjen kundrejt
ushtrimit t torturs n sfondin e koniktit.
47

sht e nevojshme q organet e hetimit dhe ato

gjyqsore t respektojn natyrn abosolute t
garancis kundr torturs dhe t sigurojn gjat
ushtrimit t detyrs s tyre q n koh konikti t
mos tolerohet tundimi pr t justikuar nxjerrjen
e nj informacioni t duhur me an t sjelljes s
ndaluar si sht keqtrajtimi. Duhet q t bhen
po t njjtat prpjekje pr t siguruar q kur
ndodhin incidente t ushtrimit t torturs ose
t trajtimit njerzor n koh konikti, personat
q jan prgjegjs t japin llogari pr veprimet e
tyre.

Grupet e ekspozuara ndaj rrezikut

Autoritetet gjyqsore dhe ato hetimore
duhet t jen veanrisht t ndjeshm ndaj faktit
q ka disa grupe q jan shpesh t ekspozuar
ndaj rrezikut t keqtrajtimit ose t ushtrimit
t torturs. Kjo ndodh shpesh pr antart q i
prkasin pakicave si dhe refugjatve dhe t
huajve t tjer.
Nj grup i dyt n rrezik prbhet nga
persona q prdorin lirin e tyre t shprehjes,
shoqrimit dhe mbledhjes (kundrshtart
politik, gazetart, mbrojtsit e t drejtave t
njeriut) si dhe avokatt q ankohen pr trajtimet
e shkaktuara klientve t tyre. Megjithat,
ndrsa antart q i prkasin kt grupi t fundit
ndonjher mund ta parashtrojn shtjen e
tyre duke trhequr vmendjen ndrkombtare,
viktimat q zakonisht i nnshtrohen keqtrajtimit
si pr shembull rrahjes q thuhet se praktikohet
48

gjersisht shpesh as nuk guxojn t ankohen.

Hetimet dhe ndjekja ligjore

Kurdo q ekzistojn motive t arsyeshme pr
t besuar se sht kryer nj akt torture, prfshirja
n hetime t menjhershme e t paanshme, ndjekja
ligjore e shkelsit t ligjit dhe (nse shpallet fajtor)
imponimi i ndshkimit prkats jan thelbsore
pr t prmbushur detyrimet sipas Neneve
1, 3 dhe 13 dhe pr t kruar nj mekanizm
parandalues kundrejt atyre q veprojn n t
kundrt t sa m sipr e q pranojn qndrime t
ndaluara (lejimi i keqtrajtimit, etj).

Dmshprblimi
Viktimave
duhet
tu
sigurohet
dmshprblim i menjhershm duke prfshir
edhe rehabilitimin e tyre. Ky detyrim ekziston
shprehimisht n Konventn kundr Torturs s
Kombeve t Bashkuara n t ciln jan pranuar
gjithashtu shumica e vendeve t Kshillit t
Evrops.

49