UNIVERSITETI I TIRANS

FAKULTETI I DREJTSIS
DEPARTAMENTI I T DREJTS PUBLIKE

DISERTACION
PR MBROJTJEN E GRADS SHKENCORE DOKTOR

E DREJTA E TRAKTATEVE

Kandidati:
Fjorda SHQARRI

Udhheqs shkencor :
Prof. Dr. Xhezair ZAGANJORI

Tiran, 2015

E drejta e autorit: Fjorda SHQARRI

Ndalohet do prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shprndarje, kopjim, fotokopjim,
prkthim, prshtatje, huaprdorje, shfrytzim, transmetim, regjistrim, ruajtje, depozitim,
prdorje dhe/ose do form tjetr qarkullimi tregtar, si dhe do veprim cenues me fardo
lloj mjeti apo forme pa lejen prkatse me shkrim t autorit.

Familjes dhe Artilit!

Falenderime
Falenderoj udhheqsin tim shkencor Prof. Dr Xhezair Zaganjori, i cili ka qen nj
mbshtetje e madhe gjat puns time si pedagoge n Departamentin e t Drejts Publike
dhe m ka ndihmuar pr realizimin e ktij krkimi me kshilla, sugjerime e kritika, duke
m inkurajuar t bj nj punim sa m cilsor.
Gjej rastin t falenderoj shefen e Departamentit t s Drejts Publike Prof. Dr. Evis
Alimehmeti pr t gjith mirkuptimin dhe mbshtetjen, si edhe kolegt e Departamentit
t s Drejts Publike, t cilt kan qen gjithmon t gatshm t shkmbejn ide e
mendime rreth tems dhe jan treguar miq t mir gjat t gjith ktij procesi.
Nj falenderim t veant pr Nadian dhe Erindin, t cilt m kan ndihmuar ta prballoj
m mir profesionalisht e moralisht kt sfid duke ndar me mua do diskutim rreth ktij
punimi.
Ky rrugtim i imi nis dhe mbaron tek familja ime. Dua ti falenderoj nga zemra pr
dashurin e pakushtzuar, prkushtimin dhe prkujdesjen q kan ndaj meje! Jeni
lumturia ime, forca ime, bekimi im!
N fund dua t falenderoj njeriun q ka ecur prkrah meje n do hap e moment t
rndsishm t ksaj rruge, duke m falur dashuri, mirkuptim e fjal t mbla! T
shtrenjtin tim, Artilin!

Ju falenderoj nga zemra!

Tabela e prmbajtjes
Falenderime ...........................................................................................................................i
Shkurtime .............................................................................................................................v
HYRJE ...............................................................................................................................vi
I.

Arsyet e zgjedhjes s tems, objektivat e studimit shkencor, shtrirja e tij ...............vi

II. Metodologjia .............................................................................................................x

III. Struktura e punimit ...................................................................................................xi
IV. Literatura ................................................................................................................xiv
KAPITULLI I: KONSIDERATA T PRGJITHSHME PR T DREJTN E
TRAKTATEVE .................................................................................................................1
1.1 Konsiderata t prgjithshme pr t drejtn e traktateve dhe Konventn e Vjens .....1
1.2 Kuptimi i traktatit ndrkombtar ................................................................................5
1.3 Ndryshimi mes traktateve dhe akteve t njanshme...................................................7
1.4 Klasifikimet e ndryshme t traktateve ........................................................................8
1.5 Traktatet sipas emrtimeve .........................................................................................9
1.6 Traktati si burim i s drejts ndrkombtare dhe raporti me zakonin ndrkombtar
dhe normat jus cogens ....................................................................................................11
1.7 Parimet kryesore t s drejts s traktateve. .............................................................13
1.8 Aftsia pr t lidhur traktate dhe subjektet q mund t jen pal n nj traktat .......16
1.9 Statusi i marrveshjeve ndrkombtare n legjislacionin shqiptar..........................20
1.10 Evolucioni i organeve shtetrore me kompetencn pr t lidhur traktate sipas
legjislacionit shqiptar ndr vite.......................................................................................25
KAPITULLI II: PROCEDURA E LIDHJES S TRAKTATIT, ZBATIMI DHE
EFEKTET NDAJ PALVE T TRETA .......................................................................32
2.1 Procedura e lidhjes s traktatit..................................................................................32
2.1.1

Zhvillimi i bisedimeve .................................................................................32

2.1.2

Shprehja e plqimit pr t qen i lidhur me nj traktat ................................40

2.1.3

Hyrja n fuqi e traktateve ndrkombtare ....................................................51

2.1.4

Regjistrimi dhe publikimi.............................................................................54

2.2 Zbatimi i traktateve...................................................................................................55

2.2.1 Konfliktet midis traktateve ................................................................................61
2.2.2 Zbatimi territorial i traktateve ............................................................................68
2.3 Efektet e traktatit ndaj palve t treta .......................................................................69

ii

KAPITULLI III: REZERVAT N TRAKTATET NDRKOMBTARE................73

3.1 Kuptimi i rezervave .................................................................................................73
3.2 Llojet e rezervave ....................................................................................................74
3.3 Deklaratat interpretuese ose akte t tjera t ngjashme me rezervat .........................76
3.4 Rezervat e ndaluara ..................................................................................................78
3.5 Pranimi dhe kundrshtimi i rezervave, marrdhniet mes shteteve ne kt rast. .....81
3.6 Efektet e pranimit dhe kundrshtimit t rezervave ..................................................86
3.6.1 Reagimi ndaj rezervave......................................................................................86
3.6.2 Reagimi ndaj deklaratave interpretuese .............................................................87
3.7 Procedura e rezervave dhe deklaratave ....................................................................88
3.8 Trheqja e rezervave dhe trheqja e kundrshtimeve ndaj rezervave ......................90
3.9 Efektet ligjore te rezervave dhe te deklaratave interpretuese ..................................92
3.10 Rezervat n traktatet pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut.....................................94
3.11 Rezervat n traktatet pr t drejtn e mjedisit ........................................................98
3.12 Probleme aktuale lidhur me rezervat ......................................................................99
3.13 Rezervat dhe kundrshtimet e bra n Konventn e Vjens.................................100
3.13. a Rezervat n Konventn e Vjens ..................................................................100
3.13.b Deklaratat n Konventn e Vjens.................................................................101
3.13. c Kundrshtimet ndaj rezervave n Konventn e Vjens ................................101
3.14 Praktika e rezervave ndjekur nga shteti shqiptar .................................................103
KAPITULLI IV: PUSHIMI I FUQIS JURIDIKE T TRAKTATIT,
PAVLEFSHMRIA.......................................................................................................109
4.1. Kohzgjatja e traktatit............................................................................................109
4.2 Amendimi dhe modifikimi i traktatit......................................................................110
4.2.a Modifikimi i traktatit........................................................................................115
4.3 Pezullimi i veprimit t traktatit ...............................................................................116
4.4. Pushimi i fuqis juridike t traktatit ......................................................................117
4.4.a Denoncimi ose trheqja e njanshme ...............................................................118
4.4.b. pushimi duke nnshkruar nj marrveshje t re..............................................122
4.4c Pamundsia e prmbushjes ...............................................................................126
4.4.d Pushimi i fuqis juridike pr shkak t shkeljes s traktatit ..............................128
4.4.e Rebus sic stantibus ...........................................................................................133
4.4.f Dalja e nj norme t re jus cogens ....................................................................136
4.5 Pavlefshmria e traktatit ndrkombtar ..................................................................137
4.5.a Pavlefshmria e lidhur me cenimin e nj norme t s drejts s brendshme ...138
iii

4.5.b Gabimi si shkak i pavlefshmris ....................................................................141

4.5.c Mashtrimi si shkak i pavlefshmris ................................................................143
4.5.d Korruptimi si shkak i pavlefshmris ..............................................................143
4.5.e Shtrngimi si shkak i pavlefshmris...............................................................144
4.5.f Konflikti me normat jus cogens si shkak i pavlefshmris ..............................146
4.6 Procedura e pushimit ose pavlefshmris...............................................................147
4.6.1 Procedura q duhet t ndjekin palt pr t krkuar pushimin ose pavlefshmrin
...................................................................................................................................148
4.6.2 Subjektet e legjitimuara pr t krkuar pushimin ose pavlefshmrin (locus
standi)........................................................................................................................151
4.7 Pasojat e pushimit ose pavlefshmris s traktatit..................................................153
KAPITULLI V: INTERPRETIMI I TRAKTATIT NDRKOMBTAR ...............158
5.1 Kuptimi dhe rndsia e interpretimit ......................................................................158
5.2 Llojet e interpretimit t traktateve ..........................................................................159
5.3 Metodat e interpretimit ...........................................................................................163
5.4 Interpretimi i traktateve ndrkombtare .................................................................166
5.4.1 Rregullat e prgjithshme t interpretimit (sistemi i krijuar nga Konventa e
Vjens) ......................................................................................................................166
5.4.2 Mjetet suplementare ose ndihms t interpretimit ...........................................171
5.4.3 Interpretimi i traktateve q jan t autentifikuar n disa gjuh t ndryshme ...173
5.4.5 Interpretimi nga gjykatat kombtare ................................................................175
Rekomandime dhe Konkluzione ...................................................................................177
Bibliografia .....................................................................................................................197
Abstrakt shqip - anglisht ...............................................................................................219

iv

Shkurtime

GJND

Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis

Kushtetuta

Kushtetuta e Republiks s Shqipris 1998

LPTMN

Ligji Nr. 8371, dat 9.7.1998 Pr lidhjen e traktateve dhe marrveshjeve

ndrkombtare

KV

Konventa e Vjens Pr t drejtn e Traktateve 1969

Konventat

Konventa e Vjens Pr t drejtn e Traktateve 1969 dhe Konventa e

Vjens Pr t drejtn e Traktateve me shteteve dhe organizatave
ndrkombtare ose mes organizatave ndrkombtare midis tyre 1986

GJED

Gjykata Europiane e Drejtsis

GJSHP

Gjykata e Shkalls s Par

GJEDNJ

Gjykata Europiane e t Drejtave t Njeriut

KEDNJ

Konventa Europiane e t Drejtave t Njeriut

OKB

Organizata e Kombeve t Bashkuara

GJK

Gjykata Kushtetuese

VKM

Vendim i Kshillit t Ministrave

MeM

Memorandum Mirkuptimi

KS

Kshilli i Sigurimit t Organizats s Kombeve t Bashkuara

KDN

Komisioni i t Drejts Ndrkombtare

BE

Bashkimi Europian

KE

Kshilli i Europs

OSBE

Organizata pr Siguri e Bashkpunim n Europ

AP

Asambleja e Prgjithshme

HYRJE
I. ARSYET E ZGJEDHJES S TEMS, OBJEKTIVAT E STUDIMIT
SHKENCOR, SHTRIRJA E TIJ
Traktatet jan burimi kryesor i s drejts ndrkombtare me ann e t cilve shtetet dhe
organizatat ndrkombtare, si subjekte t s drejts ndrkombtare, krijojn marrdhnie
midis tyre t shprehura n t drejta dhe detyrime reciproke. Traktatet, sot jan
instrumenti m i rndsishm mbi bazn e t cilit ndrtohet i gjith rendi juridik
ndrkombtar, mbi t cilt krijohen dhe funksionojn institucionet ndrkombtare dhe
vet e drejta ndrkombtare si trsi normash juridike. E drejta e traktateve si pjes e
shkencs juridike sht zhvilluar relativisht von n krahasim me deg t tjera t ksaj t
drejte dhe marrdhniet n kt fush jan rregulluar m par nga e drejta zakonore.
Zhvillimet m t mdha n kt drejtim jan njohur n periudhn e pas Lufts s Dyt
botrore, veanrisht me krijimin e Organizats s Kombeve t Bashkuara. Kjo deg e s
drejts ndrkombtare sht elaboruar dhe prmirsuar vazhdimisht ndr vite nga
Komisioni i s Drejts Ndrkombtare n mnyr q ti prshtatet ndryshimeve t
vrullshme t komunitetit ndrkombtar, por edhe pr ti dhn zgjidhje paqartsive dhe
problematikave t hasura n marrdhniet mes shteteve pal n traktate t ndryshme. Kjo
e drejt sht e karakterizuar nga fragmentarizimi pr shkak t vet natyrs s
marrdhnieve q ajo disiplinon dhe n kt kuptim krijimi i akteve juridike t cilat t
mund t japin nj zgjidhje t uniformizuar pr t gjitha situatat q mund t krijohen n t
ardhmen ka qen nj proces i vshtir. Konventa e Vjens sht instrumenti baz q
disiplinon kt fush, i quajtur ndryshe edhe traktati mbi traktatet. Praktika ka treguar
se edhe kjo konvent, sado e kuruar me kujdes nga hartuesit e saj, pas shum koh
diskutimesh, ka treguar q nuk mund ti jap prgjigje t gjitha problemeve q shfaqen n
praktik, t cilat mendoj se e kan bazn n dy element kryesor : numri i madh i
traktateve dhe shumllojshmria e natyrs s tyre. E drejta e traktateve sht nj fush e
cila ndrthur institute t ndrlikuara dhe t ndrvarura mes tyre, shpjegimi e analizimi i
t cilave ka nj rol t veant n zbrthimin e koncepteve prbrs t ksaj t drejte, pr
ta br m t prekshme dhe m t kuptueshme. N kt krkim duhet t mbajm parasysh
ndarjen konceptuale mes traktateve individuale dhe t drejts s traktateve si nj deg e
s drejts ndrkombtare dhe duhet t jemi t ndrgjegjshm se ai sht fokusuar n
studimin e ksaj t fundit, ndrsa traktatet individuale jan prdorur pr t kuptuar
zbatimin praktik t normave juridike t ksaj fushe. N vendin ton e drejta e traktateve
nuk ka gjetur trajtimin e duhur, megjithse traktatet e para t shtetit shqiptar jan shfaqur
q n kohn e qeveris s Ismail Qemalit dhe ka pasur nj aktivitet t vrullshm n kt
drejtim n t gjitha etapat e zhvillimit t shtetit shqiptar.
Pse e drejta e traktateve?
Arsyet e przgjedhjes s ksaj teme kan qen t shumta dhe t ndryshme. S pari, duke
qen traktatet dhe marrveshjet ndrkombtare nj element i rndsishm n zhvillimin e
nj vendi dhe n integrimin e shpejt t tij n komunitetin ndrkombtar, kam menduar q
vi

trajtimi i disa prej instituteve kryesore t s drejts s traktateve do mund t jet nj ogur
i mir pr t kuptuar bazat e ksaj t drejte dhe pr t ndrequr disa nga problematikat e
shfaqura n praktikn e institucioneve shtetrore, nj pjes shum e vogl e t cilave t
evidentuara edhe nga praktika gjyqsore. S dyti, nga studimi i literaturs lidhur me t
drejtn e traktateve, kam konstatuar mungesn e punimeve t mirfillta t cilat t trajtojn
institutet kryesore t ksaj t drejte. Punimet n kt fush, q jan shum t limituara,
lidhen kryesisht me raportin e s drejts ndrkombtare me t drejtn e brendshme dhe
vendin q traktatet dhe marrveshjet ndrkombtare kan n sistemin ton normativ, ose
me analizimin e traktateve t veanta. S treti, angazhimi si Asistent Pedagoge n
Departamentin e s Drejts Publike, n lndn E drejta ndrkombtare publike, m ka
imponuar detyrn morale dhe profesionale q t kontribuoj n sjelljen e punimeve t reja
n kt fush. S katrti, duke par perspektivat e reja q i jan shfaqur vendit ton q
pas vitit 1992, antarsimi n mnyr t shpejt n nj numr shum t madh traktatesh e
institucionesh ndrkombtare mendoj se e bn t nevojshm studimin e ksaj fushe dhe
akteve juridike m t rndsishme ndrkombtare e kombtare n kt drejtim, trajtimin e
shtjeve m t debatuara dhe delikate t ksaj t drejt dhe njohjen m n thellsi t
ksaj fushe. S pesti, mendoj se nj trajtim i gjer dhe i thelluar i ksaj t drejte do t
shrbej si nj baz mbi t ciln do t ngrihen punimet e ardhshme n kt fush. S
gjashti, duke qen e vetdijshme q traktatet ndrkombtare dhe zbatimi i tyre nga shteti
jon shrbejn si prcaktuese t pozicionit t tij n arenn ndrkombtare dhe n
zhvillimet ndrkombtare, mendoj se sugjerimet q do t formzohen n prfundim t ktij
krkimi mund t jen nj ndihm n ndryshimin dhe prmirsimin e akteve ligjore n fuqi.

Cilat jan qllimet e punimit dhe far ka ai n fokus?

Ky punim do t ket si qllim primar nj trajtim t prgjithshm t s drejts s traktateve
dhe t instituteve t saj kryesore duke u mbshtetur kryesisht n Konventn e Vjens Pr
t drejtn e traktateve 1969 dhe legjislacion shqiptar n kt fush, megjithat do t
ndalet ti jap prgjigje edhe pyetjeve t tjera krkimore si:
a) A sht Konventa e Vjens sot nj instrument adekuat lidhur me t drejtn e
traktateve apo jan shfaqur shenja t nevojs pr ndryshime?
b) A i zgjidh ajo sot problematikat m t shpeshta n marrdhniet midis shteteve?
c) A ka mangsi n parashikimet e konvents s Vjens dhe si korrigjohen n
praktik ato?
d) Cilat jan problematikat q hasen sot nga zbatimi praktik i traktateve?
e) Si funksionon sot e drejta e traktateve n Shqipri dhe cilat jan problemet
legjislative dhe praktike q shfaqen n kt drejtim?
f) Cilat jan zgjidhjet e ofruara n rastet e kolizionit t tyre?
g) A prfshihet reagimi ndaj shkeljeve t traktateve brenda rregullimeve q bn e
drejta e traktateve?
h) Cili sht roli dhe rndsia e instrumentit t ratifikimit n hyrjen n fuqi t
traktateve ndrkombtare?
i) Cilat jan metodat kryesore t interpretimit t traktateve ndrkombtare t
ofruara nga Konventa e Vjens?
vii

j) A prbn sot interpretimi gjyqsor formn m t rndsishme t interpretimit t

traktateve?
k) A jan t mjaftueshme mjetet e ofruara nga konventa e Vjens pr interpretimin
dhe a kemi nj fragmentarizim n kt aspekt?
l) Cilat jan problematikat e hasura aktualisht sa i prket rezervave n traktate dhe
cili sht burimi i tyre?
m) Cila sht marrdhnia q kan aktualisht traktatet ndrkombtare me normat e
brendshme n fuqi?
n) A i referohen traktateve ndrkombtare Gjykatat Kombtare gjat dhnies s
vendimeve dhe a bjn ato interpretimin e tyre?
Duke tentuar t zgjidhim t gjitha problemet e diskutuara m lart, qllimi do t jet :
a) Dhnia e nj tabloje t qart dhe gjithprfshirse t s drejts s traktateve;
b) Analizimin e zbatimit t normave q lidhen me t drejtn e traktateve nga ana e
shteteve dhe zgjidhja e problematikave q lindin n rastet e kolizionit t tyre;
c) Pasqyrimi i akteve kryesore ndrkombtare lidhur me kt fush dhe evidentimi i
mangsive q vihen re n kt drejtim;
d) Analizimi i legjislacionit aktual n Shqipri lidhur me t drejtn e traktateve dhe
nevojat pr ndryshime e prshtatje me akte t tjera kombtare e ndrkombtare;
e) Paralelisht me shqyrtimin e elementeve kryesore t ksaj fushe t evidentohen
edhe dobsit e hasura nga praktika e shtetit shqiptar;
f) Analizimin e rolit n rritje q ka sot interpretimi n zgjerimin e kuptimit t
normave juridike t parashikuara n traktatet ndrkombtare;
g) Dhnia e sugjerimeve lidhur me prmirsimet q duhen br n kt fush, si pr
sa i prket legjislacionit ashtu si n aspektin kombtar ashtu edhe n at
ndrkombtar;

Cila sht e veanta dhe rndsia e punimit?

Rndsia e ktij krkimi dhe risia q ai sjell qndron n zhvillimin e nj fushe aspak t
trajtuar n vendin ton, por q nuk ndalet vetm n dhnien e nj tabloje t prgjithshme,
pasi ai prpiqet t evidentoj dhe ti japi zgjidhje disa nga shtjeve m delikate dhe m t
debatuara nga juristt dhe krkuesit e ksaj fushe. Ky punim sht i fokusuar n dy
drejtime kryesore, t cilat jemi prpjekur ti trajtojm paralelisht : rregullimet ligjore
ndrkombtare e trajtimi i prgjithshm dhe praktika e legjislacioni shqiptar me shtjet
m problematike. Duhet thn q e drejta e traktateve dhe institutet e saj si interpretimi
apo pavlefshmria kan qen larg vmendjes s studiuesve jo vetm shqiptar por edhe t
huaj. Nga ana tjetr, Konventa e Vjens, e cila duhet t shrbente si manuali baz n
rregullimin e marrdhnieve mes shteteve, duket se nuk po i prballon dot krkesat dhe
problematikat n rritje n kt drejtim, gj q ka sjell jo rrall edhe mosmarrveshje mes
shteteve. Ky punim synon gjithashtu t ofroj konkluzione e sugjerime t prdorshme n t
ardhme sa i prket prmirsimeve n legjislacionin dhe praktikn aktuale dhe n
prmirsimin e strukturave institucionale n kt drejtim.

viii

Sjellja e nj informacioni t zgjeruar n kt fush dhe trajtimi i nevojave pr

prmirsime, besoj se do t rris ndrgjegjsimin si pr rndsin q kan elementet e t
drejts s traktateve n t gjitha aspektet e jets s shtetit ashtu edhe pr prsosjen e
kuadrit ligjor e zbatimin e tij. sht e kuptueshme q si n do krkim tjetr, gjetjet dhe
zgjidhjet do t transmetojm qndrime dhe pikpamje individuale dhe do t konceptohen
si pika q mund t nxisin diskutime e prplasje idesh pr t arritur n perfeksionimin e
mtejshm t ksaj fushe n t ardhmen.

Kujt i shrben ky punim?

Krkimi E drejta e traktateve sht realizuar me synimin q ti shrbej:
T gjith juristve t cilt n punn e tyre ndeshen me traktate e marrveshje
ndrkombtare apo me zbatimin e tyre
Prfaqsuesve t Ministris s Punve t Jashtme dhe Drejtoris s Traktateve,
gjat zhvillimit t puns s tyre pr lidhjen e traktateve ndrkombtare
Prfaqsuesve t Kshillit t Ministrave, Kuvendit dhe Ministris s Jashtme n
nismat e ndrmarra pr propozimet pr ndryshime n legjislacionin shqiptar
Krkuesve t ardhshm, t cilt do t ken dshir t zgjerojn e t thellojn
studimin e instituteve t s drejts s traktateve
Fakultetit t Drejtsis, si nj krkim q do t pasuroj literaturn n fushn e t
drejts ndrkombtare n prgjithsi e n t drejtn e traktateve n veanti
Studentve t Fakultetit t Drejtsis, t cilt do t ken mundsi t konsultohen
me kt krkim, pr t zgjeruar njohurit e tyre e pr t marr nj formim m t
plot n kt drejtim

Shtrirja e kufizuar e punimit

Disertacioni me tem E drejta e traktateve sht konceptuar si nj punim
gjithprfshirs q do t trajtoj institutet kryesore t ksaj t drejte. Sigurisht, q jemi t
vetdijshm pr sfidn q kemi marr prsipr dhe akoma edhe m shum pr gjersin e
punimit, prandaj nj nga mangsit e tij mendojm se do t jet fakti q ky punim nuk
mund t jet shterues, sepse do t ishte e pamundur t ezauronte do element t ksaj t
drejte. Doktrina n fushn e t drejts s traktateve ka evidentuar si nj t met t ksaj
fushe pamundsin pr t analizuar traktate t veanta, prandaj edhe punimi jon nuk
mund ti shmangej ktij problemi q buron nga vet natyra e t drejts s traktateve.
Gjithashtu n kt punim nuk do t gjejn trajtim traktatet e suksedimit, pasi
studimi i tyre nuk ka qen n qllimet e ktij punimi. Si kufizim t shtrirjes s ktij punimi
ne shohim edhe pamundsin pr t trajtuar shtje q lidhen me t drejtn e traktateve ,
por q n mnyr t mirfillt studiohen nga deg t tjera t s drejts si : sanksionet n
rastet e shkeljes s traktateve, q bjn pjes n nj deg tjetr t s drejts
ndrkombtare, q quhet prgjegjsia ndrkombtare, apo aspekte procedurale t
proceseve kushtetuese si kontrolli i kushtetutshmris s marrveshjeve ndrkombtare,
q trajtohen nga e drejta kushtetuese.

ix

II. METODOLOGJIA
Metodologjia e krkimit shkencor sht nj pjes thelbsore e tij, e cila prfshin
metodat e krkimit t prdorura n studim si edhe lidhjen e tyre me pyetjen krkimore e
objektivat e krkimit. Duke qen se n shkencat juridike mungon nj metodologji
krkimore me karakteristika t dallueshme, zakonisht krkuesit e ksaj fushe prpiqen t
shkrijn n krkimet e tyre karakteristikat e krkimit analitik dhe empirik sipas interesave
t krkimit. N kt punim jan prdorur metoda t ndryshme. N fillim kemi przgjedhur
literaturn e nevojshme shqiptare dhe t huaj, t pasqyruar n libra, artikuj shkencor n
revistat juridike, guida e raporte t ndryshme. Gjat ktij krkimi kemi evidentuar
legjislacionin kombtar e ndrkombtare q do t shrbente si baz e ktij punimi si edhe
praktikn gjyqsore q do ndihmoje n ilustrimin praktik t koncepteve teorike.
Konsultimi me fondin e Biblioteks s Fakultetit t Drejtsis dhe Fondit t Arkivit
Historik n Ministrin e Punve t Jashtme kan qen nj ndihmes e madhe n zhvillimin
e krkimit. Po n kt drejtim kan shrbyer edhe diskutimet me kolegt si edhe intervistat
e bisedat me stafin e Drejtoris s Traktateve dhe Drejtoris s Arkivit Historik t
Ministris s Punve t Jashtme, t cilat krijuan mundsin e konceptimit t punimit n
nj dimension m bashkkohor.
Krkimi ka vazhduar m pas me studimin analitik t materialeve t przgjedhura,
me qllimin pr t nxjerr n pah elementet m t rndsishme dhe pr t formzuar mbi
bazn e nj vlersimi kritik, konkluzione e rekomandime. Ky proces u mbshtet kryesisht
n :

Analizn ligjore e fokusuar kryesisht n analizimin e Konventave t Vjens,

traktate t tjera ndrkombtare, Kushtetutn e Shqipris, Ligjin Nr.8373, Dt.
9.7.1998 Pr traktatet e marrveshjet ndrkombtare si edhe akte t tjera t
ngjashme.

Praktikn jurisprudenciale t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, Gjykats

Evropiane t Drejtsis, Gjykats Evropiane t t Drejtave T Njeriut, Gjykats
Kushtetuese, e Gjykats s Lart, t cilat jan par si nj vler e shtuar n drejtim
t interpretimit dhe zgjerimit t kuptimit t koncepteve juridike ose n drejtim t
shpjegimeve q kan qartsuar zgjidhjen e vshtirsive t hasura nga paqartsia e
legjislacionit

Metoda prshkruese e cila sht prdorur n disa aspekte : prshkrimi i aspekteve

m kryesore t instituteve t s drejts s traktateve dhe mnyra e funksionimit t
tyre n marrdhniet mes palve dhe prshkrimi historik i krijimit t Konvents s
Vjens dhe organeve kryesore me aftsi traktatbrse n vendin ton.

Prshtatja juridike dhe studimi kritik do t jet metoda e prdorur sidomos n

kreun e katrt t punimit, pr t treguar se si mund t harmonizohet e drejta
shqiptare me at ndrkombtare n drejtim t s drejts s traktateve.

Shpjegimi i koncepteve e drejt e traktateve dhe traktat t trajtuara gjat punimit

Dy konceptet kryesore mbi t cilat do t zhvillohet ky punim do t jen : e drejta e
traktateve dhe traktatet. Kto koncepte kan dallime t rndsishme midis tyre. E drejta e
traktateve sht nj trsi normash juridike me ann e t cilave rregullohet mnyra e
lidhjes s traktateve, zbatimi dhe pushimi i fuqis juridike t tyre. Ky korpus normash
juridike rregullon edhe shtje t tjera m rndsi si rezervat n traktate, pavlefshmrin
e traktateve, regjistrimin e depozitimin e tyre etj. Pra, n vetvete kjo e drejt pasqyron
procedurn e traktatbrjes, funksionimin e traktateve dhe rregullimin e efeteve juridike
dhe pasojave n rast se ato pushojn s vepruari. M fjal t tjera, e drejta e traktateve
nuk analizon traktate t veanta dhe prmbajtjen konkrete t nj akti t till me t drejtat
dhe detyrimet q krijon por sht nj grup normash me karakter t prgjithshm. Kjo e
drejt ka nj ndrthurje mes t drejts me karakter procedural dhe asaj me karakter
material, por duhet thn se nga ky krkim kemi konkluduar se m shum anon nga e
para. Ndrsa traktatet jan marrveshje konkrete, n formn e shkruar, midis subjekteve
t s drejts ndrkombtare me ann e t cilave kto pal, krijojn, ndryshojn ose
shuajn t drejta dhe detyrime midis tyre.

III.STRUKTURA E PUNIMIT
Ky punim sht menduar q n do ndarje apo kapitull t tij t japi nj rregullim
apo analizim t aspekteve t prgjithshme t s drejts s traktateve e m pas aplikimin e
tyre, t shoqruara m shtjet m problematike, me qndrimin kritik dhe sugjerime.
Kapitulli i par sht konceptuar si nj kapitull hyrs, i cili do t jap informacion bazik
pr t drejtn e traktateve dhe pr shtjet q trajtohen n kapitujt n vijim. Ai ndalet t
jap nj vshtrim t prgjithshm t krijimit dhe evoluimit t s drejts s traktateve n
prgjithsi duke trajtuar llojet e traktateve dhe klasifikimet e tyre sipas emrtimeve, si
edhe parimet kryesore mbi t cilat sht krijuar dhe funksionon sot e drejta e traktateve.
Ky kapitull analizon kapacitetin pr t lidhur traktate t subjekteve t s drejts
ndrkombtare dhe diskuton kapacitetin traktatbrs t entiteteve q nuk i kan t gjitha
elementet e nj subjekti me personalitet juridik ndrkombtar. Lidhur ngusht me
kapacitetin pr t prfunduar traktate, qndron edhe klasifikimi i organeve shtetrore q
kan aftsi t prfaqsojn shtetin n lidhjen e nj traktati, prandaj nj pjes m rndsi
do t jet prshkrimi i ktyre organeve dhe m pas evolucioni i organeve t ksaj natyre
n aktet themelore t shtetit shqiptar q nga momenti i krijimit t tij deri n ditt e sotme.
N kt pjes sqarohet raporti q zakoni ndrkombtar ka me traktatin ndrkombtar dhe
vet roli i ktij t fundit si burim i s drejts ndrkombtare. Dihet q traktati
ndrkombtar sht burimi kryesor i s drejts ndrkombtare, por n far marrdhnie
qndron ai m normat jus cogens? A mund t themi se kemi sot n t drejtn
ndrkombtare hierarki t burimeve? Me rndsi n kt kapitull sht prshkrimi i puns
prgatitore pr hartimin e Konvents s Vjens si edhe detaje dhe elemente nga
antarsimi i Shqipris n kt Konvent. Ktu analizohet edhe marrdhnia q e drejta
ndrkombtare dhe marrveshjet ndrkombtare kan me t drejtn ton t brendshme
duke u bazuar edhe n disa nga aktet m t rndsishme t legjislacionit ton.
xi

N kapitullin e dyt trajtohet procedura e lidhjes s traktateve ndrkombtare me

tre fazat e saj kryesore, zhvillimin e bisedimeve, shprehjen e plqimit pr t qen i lidhur
nga nj traktat dhe hyrjen n fuqi. N fazn e par, zhvillimin e bisedimeve, me rndsi
sht par shtja e pajisjes me plotfuqi dhe problematikat e shfaqura n praktikn
shqiptare n kt drejtim si edhe pasojat negative q mund t vijn nga mosrespektimi i
parashikimeve ligjore pr kt institut. N fazn e dyt, q sht konsideruar momenti i
shprehjes s plqimit pr t qen i lidhur me nj traktat, diskutohen ratifikimi, miratimi,
aderimi si edhe mjete t tjera t parashikuara nga Konventa e Vjens, procedura e
dhnies s plqimit dhe rndsia q ka secili prej tyre. Mjetet e shprehjes s plqimit jan
n disa raste prcaktuese edhe t momentit t hyrjes n fuqi t traktatit. Sigurisht q n
kt pjes sht trajtuar m prparsi shprehja e plqimit me an t ratifikimit duke e
par si n drejtimin juridik-ndrkombtar ashtu edhe si nj proces i t drejts s
brendshme. Momenti i tret konsiderohet ai i hyrjes n fuqi t traktatit ndrkombtar.
Shpesh sht trajtuar nga doktrina si momenti prfundimtar ai i ratifikimit t traktatit, por
duhet thn se hyrja n fuqi e tij lidhet m s shumti me dorzimin ose shkmbimin e
instrumentit t ratifikimit, prandaj n kt pjes do t trajtohet gjersisht prmbajtja dhe
roli i tij, i ilustruar me raste nga praktika e shteteve t ndryshme dhe nga ajo e vendit
ton. Lidhur me ratifikimin dhe instrumentin e ratifikimit e hyrjen n fuqi t traktateve do
t analizojm dispozitat e legjislacionit shqiptar n fuqi, kontradiktat e paqartsit q
mbart n vetvete dhe do t shprehim qndrimin ton pr zgjidhjet e mundshme. Me
rndsi t veant n kt kapitull, konsiderohet t jet pjesa e fundit, q lidhet me
zbatimin e traktateve ndrkombtare. Zbatimi sht sot nj nga pikat m t debatueshme
t doktrins dhe nj nga problemet m delikate t praktiks, sepse ktu e kan zanafilln
nj sr mosmarrveshjesh mes palve dhe shpesh ky sht momenti kur lind edhe
prgjegjsia e shteteve. N kt nnshtje diskutohen shkurtimisht marrveshjet
ndrkombtare t vetzbatueshme e jo t vetzbatueshme, duke e lidhur
pashmangshmrisht me ndryshimet mes civil law e common law n kt drejtim, si edhe
zbatimi i traktateve dhe aplikimi i tyre nga organet shtetrore, duke pasur parasysh
zbatimin edhe nga gjykatat. Po ktu do t trajtojm natyrn e sistemit t vendosur nga
Kushtetuta e Shqipris lidhur me zbatimin e traktateve dhe disa nga rastet kur Gjykata e
Lart dhe Gjykatat Kushtetuese jan shprehur pr vetzbatueshmrin e tyre. Prmbyllja
e kapitullit bhet nga konfliktet midis traktateve. Fragmentarizimi i s drejts
ndrkombtare shkakton edhe konfuzion midis t drejtave dhe detyrimeve q palt kan
marr prsipr si rezultat i lidhjes s traktateve t ndryshme dypalshe dhe shumpalshe
q trajtojn shtje t njjta ose t ngjashme. Pyetja e shtruar n kt rast sht se cili
nga traktatet do t zbatohet dhe do t ket prparsi ndaj t tjerve? A do t ket
prgjegjsi ndrkombtare nj shtet q zgjedh t zbatoj nj traktat dhe nuk zbaton nj
tjetr? A i zgjidh Konventa e Vjens t gjitha problematikat n kt drejtim? Nj pik
debati do t jet edhe zgjidhja e konflikteve midis traktateve q trajtojn shtje t
ndryshme por q dispozitat e veanta t tyre kan mosprputhje, pasi n kt drejtim
Konventat nuk shprehen.
N kt punim, nj vler e shtuar sht kapitulli i tret q trajton rezervat n
traktatet ndrkombtare, llojet e tyre dhe deklaratat interpretuese. Kjo pjes diskuton
marrdhniet e krijuara mes shteteve nnshkruese n rastet e rezervave, si edhe
procedurn dhe efektet q ato prodhojn pr palt. Rezervat mendohet se jan nj zgjidhje
e mir q traktatet t ken nj prhapje sa m t gjer e nga ana tjetr shtetet t ken
xii

mundsi t kombinojn ose t krijojn nj bashkjetes mes normave t s drejts

ndrkombtare me t drejtn e tyre kombtare, duke hequr dor nga zbatimi i disa
dispozitave t traktatit. Megjithat e rndsishme sht t diskutojm n kt rast
marrdhnien e krijuar mes shteteve rezervuese dhe atyre jorezervuese dhe nga ana tjetr
t sqarojm se n cilat raste sht e mundur t bhen rezerva dhe kur nuk mund t lejohen
ato. Nj diskutim me vler do t jet analizimi i rezervave t cilat bien n kundrshtim me
objektin dhe qllimin e traktatit dhe tekstin e prputhshmris q duhet t bjn shtetet
kur pranojn apo kundrshtojn nj rezerv. shtje mjaft e diskutuar n doktrinn
ndrkombtare sot sht shtja e rezervave n traktatet pr t drejtat e njeriut t cilat
vendosin t drejta dhe detyrime me karakter t prgjithshm dhe joreciprok dhe po kshtu
edhe traktatet q lidhen me shtjet mjedisore. Problemi primar n traktate t tilla, t
cilat jan t nj rndsie t veant, shfaqet n faktin se palt duke mos u lidhur me njra
tjetrn me detyrime t ndrsjella shpesh nuk kan interes t kundrshtojn rezervat e
bra n traktat, duke krijuar mundsin q t hyjn n fuqi rezerva q mund t jen edhe
t palejuara sipas Konvents s Vjens. Nj vend t veant i kemi dedikuar procedurs s
brjes s rezervave nga shteti shqiptar, rezervave t bra prej tij n traktatet
ndrkombtare, arsyet e brjes s rezervave si edhe disa raste kur rezervat jan
kundrshtuar nga palt e tjera. Ky kapitull prshkruan edhe deklaratat, rezervat dhe
kundrshtimet e rezervave t bra n Konventn e Vjens, duke sjell edhe nj
prmbledhje t teksteve t ktyre rezervave t paraqitura nga palt dhe argumentimet e
bra prej tyre.
Kapitulli i katrt analizon momentin kur nj traktat nuk prodhon m pasoja
juridike pr palt pr shkak t pushimit ose pavlefshmris s tij. Ky kapitull sht
konceptuar si i ndar n disa pjes t rndsishme : kohzgjatja, pezullimi, amendimi dhe
modifikimi i traktateve, mbarimi i traktateve, pavlefshmria dhe n fund procedura dhe
pasojat e mbarimit dhe pavlefshmris. Kohzgjatja e traktateve sqaron se cilat jan
klauzolat e mundshme q parashikojn palt n tekstin e traktatit pr kohn gjat s cils
ai do t veproj. Tek amendimi dhe modifikimi i traktateve ndrkombtare, analizohen
mjetet me ann e t cilave mund t realizohet amendimi dhe ndryshimi i ktij instituti me
modifikimin e traktateve dhe pasojat juridike q sjellin tek palt. Mbarimi i traktateve
sht analizuar n baz t shkaqeve q sjellin pushimin e fuqis juridike t traktatit.
Kshtu, si shkaqe t mundshme jan par nnshkrimi i nj marrveshje t re mes palve,
ndryshimi thelbsor i rrethanave, denoncimi ose trheqja e njanshme nga traktatet
ndrkombtare, etj. Denoncimi sht par edhe n drejtim t organeve kompetente
shtetrore shqiptare q e kan nj kompetenc t till si edhe procedurn q ndiqet n
vendin ton pr t denoncuar nj traktat. Me vmendje t veant sht trajtuar pushimi
si rezultat i pamundsis s prmbushjes s nj traktati ndrkombtar nga ana e shteteve
dhe pushimi i fuqis juridike pr shkak t shkeljes s traktateve, pasi jan dy mnyra q
hasen shpesh n praktik dhe q vendosin n lvizje edhe mekanizmat pr prcaktimin e
prgjegjsis ndrkombtare ose t zgjidhjes s mosmarrveshjeve. Tek pavlefshmria e
traktateve analizohen shkaqet q mund ta bjn t pavlefshm nj traktat ndrkombtar, si
gabimi, mashtrimi, korruptimi, konflikti me normat jus cogens, shtrngimit,etj. Procedura
dhe pasojat q sjellin prfundimi i traktatit dhe pavlefshmria e tij jan analizuar me
interes t veant sepse e gjith sinteza e ktyre shkaqeve q prmendm m lart
pasqyrohet pikrisht n mnyrn se si palt do t veprojn lidhur me efektet juridike t
prodhuara nga traktatet n t cilat kan qen pal.
xiii

Duk par rndsin e veant q ka marr interpretimi i traktateve, pr shkak t

lidhjes s ngusht q ka me mnyrn e zbatimit t tyre, kapitulli i pest i sht kushtuar
pikrisht ksaj shtje dhe sht organizuar n disa nnshtje, ku vendin e par e z
trajtimi i llojeve t ndryshme t interpretimeve q njihen aktualisht nga doktrina me
veorit q ato paraqesin. M pas kapitulli vazhdon me metodat e interpretimit,
prparsit dhe t metat q ka prdorimi i secils prej tyre, t ilustruara edhe me raste
nga praktika e Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis dhe Gjykats Permanente t
Drejtsis Ndrkombtare. Nj analiz e detajuar do ti kushtohet regjimit t interpretimit
t traktateve t krijuar nga konventa e Vjens, e cila e parashikon interpretimin n nj kre
m vete. Ktu do t ndalemi tek mjetet e propozuara nga konventa pr tu prdorur gjat
interpretimit t llojeve t ndryshme t traktateve, duke i ndar n mjete kryesore dhe
mjetet ndihmse. Ktu do t mbajm edhe qndrimin kritik ndaj parashikimeve t
mjegullta t konvents t cilat jo gjithmon i zgjidhin problemet e shfaqura gjat ktij
procesi. Interpretimi i traktateve sht nj proces q m s shumti prdoret sot nga
gjykatat e t tjera organe gjyqsore kombtare e ndrkombtare, prandaj n kt kapitull
do t sillen edhe raste se si gjykatat kan interpretuar traktatet duke prdorur rregullat e
Konvents por edhe normat e t drejts zakonore gjat puns s tyre pr zgjidhjen e
mosmarrveshjeve ndrkombtare.
N pjesn e fundit t punimit paraqiten rekomandimet dhe konkluzionet t cilat
jan krijuar n baz t nj procesi prshkrues e analizues t thell dhe paraqesin edhe
qndrimin kritik t par nga nj kndvshtrim personal. Ndr konkluzionet m t
rndsishme mund t prmendim ndjekjen e nj praktike n kundrshtim t plot me
Konventn e Vjens t mospajisjes me plotfuqi n zhvillimin e bisedimeve e cila sjell
pasoja edhe n hyrjen n fuqi t traktateve mes shtetit shqiptar dhe shteteve t tjera.
Ekzistenca e boshllqeve ligjore n shum drejtime t lidhjes s traktateve n ligjin aktual
dhe shpeshher edhe kundrshti t theksuara t ktyre parashikimeve me kushtetutn
aktuale duke pasur parasysh q vet ky ligj sht miratuar para hyrjes n fuqi t
kushtetuts. Nga ana tjetr ky ligj ka munges t parashikimeve ligjore edhe lidhur me
Konventn e Vjens 1969, ndrsa nuk prfshin risit q solli Konventa e Vjens e vitit
1986 ndonse presupozohet se prfshin lidhjen e traktateve nga shteti shqiptar si me
shtetet ashtu edhe me organizatat ndrkombtare. Po kshtu, rekomandime dhe
konkluzione i referohen shtjeve t pazgjidhura nga Konventa e Vjens dhe sugjerimeve
se si mund t rregullohen ato n marrdhniet mes palve.

IV. LITERATURA

Ky krkim sht bazuar kryesisht n prdorimin e nj literature t gjer, e cila ka

shrbyer si mjeti kryesor i analizs dhe kritiks, por edhe si burimi nga i cili jan krijuar
mendimet dhe qndrimet individuale t shprehura n t. Punimi sht mbshtetur n
konsultimin me literaturn e huaj dhe shqiptare t botuar nga autort m n z t ksaj
fushe, n artikujt shkencor t botuar n revista shkencore ose t referuara n konferenca
shkencore si edhe n oponenca t ndryshme t bra pr punime t ksaj fushe, t
aksesueshme n formate elektronike online ose n form t printuar. Gjithashtu jan
prdorur gjersisht raportet dhe opinionet e prgatitura gjat punimeve paraprake t
xiv

zhvilluara n konferencat e mbajtura pr hartimin e Konventave t Vjens, n raportet e

bra nga Komisioni i t Drejts Ndrkombtare pr shtje t ndryshme t s drejts s
traktateve si edhe n guida e manuale t hartuara nga Organizata e Kombeve t
Bashkuara pr kt fush. Nj ndihmes e madhe n drejtim t literaturs ka qen fondi i
dosjeve t Arkivit t Drejtoris s Traktateve n Ministrin e Jashtme ku kemi marr
tekste marrveshjesh e materiale t tjera si axhendat e bisedimeve apo instrumentet e
ratifikimit. Nj pjes e rndsishme e krkimit ka qen konsultimi i vazhdueshm me aktet
juridike ndrkombtare (kryesisht Konventat e Vjens) dhe aktet juridike kombtare mbi
bazn e t cilave sht krijuar e funksionon e drejta e traktateve. N kt punim ka qen i
nevojshm edhe prdorimi i vendimeve gjyqsore t Gjykatave Ndrkombtare dhe
gjykatave kombtare, pr t par interpretimin dhe zbatimin e t drejts s traktateve n
praktik.
Nj list e plot e bibliografis, e renditur sipas rendit alfabetik dhe burimit nga i cili
sht marr, do t gjendet n fund t punimit.

xv

Kapitulli I
Konsiderata t prgjithshme pr t drejtn e traktateve

1.1 Konsiderata t prgjithshme pr t drejtn e traktateve dhe Konventn e Vjens

Traktatet jan sot baza e krijimit t t gjitha marrdhnieve mes subjekteve t s
drejts ndrkombtare dhe roli i tyre n t drejtn ndrkombtare ka njohur nj rritje
progresive t ndjeshme. Ato jan sot guri i themelit t krijimit dhe funksionimit t
organizatave m t rndsishme botrore.
Gjenezat e traktateve si mnyr e rregullimit t marrdhnieve mes shteteve i
gjejm q n koht e lashta. Mjafton t prmendim ktu se traktati m i vjetr i njohur
sht traktati i paqes mes faraonit t Egjiptit, Ramsesit II dhe mbretit t Hetve, Hetushilit
t III, n vitin 1278 p.e.s.1 Rreth vitit 1914 ekzistonin m shum se 8000 traktate n fuqi
mes shteteve, por nj moment m rndsi n drejtim t rritjes s numrit t traktateve
shnoi krijimi i Lidhjes s Kombeve n t cilin u regjistruan 4882 traktate. Pas krijimit t
Organizats s Kombeve t Bashkuara, jan regjistruar n kt organizat mbi 54000
traktate, 70 % e t cilave kan hyr n fuqi.2
Rritja e numrit t traktateve mund t shpjegohet me shum arsye ndr t cilat
mund t prmendim krijimin e organizatave ndrkombtare n fusha t caktuara,
zhvillimin teknologjik e zhvillimet e shumta sociale, nevojn e subjekteve t s drejts
ndrkombtare pr ti zgjidhur mosmarrveshjet e tyre n mnyr paqsore e dshirn pr
t krijuar e unifikuar standarde t prbashkta pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut, n
zhvillimet tregtare dhe ekonomike, n fushn e mjedisit, etj.
E drejta e traktateve, si shkenca mbi traktatet sht nj pjes e rndsishme e s
drejts ndrkombtare publike. Ajo sht nj trsi normash juridike me ann e t cilave
rregullohet mnyra e lidhjes s traktateve, zbatimi dhe pushimi i fuqis s tyre. Ky korpus
normash rregullon edhe shtje t tjera m rndsi si rezervat n traktate, pavlefshmrin
e traktateve, regjistrimin e depozitimin e tyre etj. Pra, ajo prfshin normat t cilat
rregullojn marrdhniet e shteteve dhe subjekteve t tjera t s drejts ndrkombtare pr
lidhjen, veprimin dhe ndrprerjen e marrveshjeve ndrkombtare. 3
E drejta e traktateve si nj trsi normash q lidhet ose vepron mbi traktatet, sht
nj e drejt e cila sht zhvilluar relativisht von n krahasim me deg t tjera t s drejts
ndrkombtare. Dihet se pr shum koh traktatet jan lidhur mbi bazn e normave t s
drejts zakonore q ka funksionuar n kt fush dhe vetm pas krijimit t OKB nisn
prpjekjet pr kodifikimin e t drejts ndrkombtare n prgjithsi dhe t drejts s
traktateve n veanti.
N mbledhjen e saj t par n vitin 1946, Asambleja e Prgjithshme e OKB, krijoi
nj Komitet pr Zhvillimin Progresiv t s Drejts Ndrkombtare, i prbr nga 17
antar prfaqsues t shteteve pal t OKB. Ky Komitet hartoi Statutin e Komisionit t
1

Arben Puto, E drejta ndrkombtare publike, fq. 37, Shtpia Botuese Albin, Tiran 2008
Anthony Aust, Modern treaty law and practice, fq. 1, Cambridge University Press, 2ed, 2011
3
Thimi Ccollaku, Shqipria pal n marrveshjet ndrkombtare, fq. 11, Shtpia Botuese ASD- studio,
Tiran 2013
2

s Drejts Ndrkombtare, i cili do t ishte nj organ ndihms i AP, n drejtim t

kodifikimit t s drejts ndrkombtare, si nj nga detyrat e vendosura nga neni 13 i
Karts s OKB-s.4
N sesionin e par t KDN, e drejta e traktateve u zgjodh si nj nga fushat q
kishte nevoj pr kodifikim. N kto kushte u caktua nj Raportues Special, James L.
Brierly, i cili do t merrej me hartimin e projekt- Konvents Pr t Drejtn e Traktateve.
T tria draftet e propozuara prej tij nuk ishin t suksesshme dhe pas trheqjes s tij nga ky
funksion vendin e zuri Sir Hersch Lauterpacht.5 Puna e tij n hartimin e draft- konvents
ishte e shkurtr dhe nuk arriti t konkludonte n nj draft prfundimtar, pasi ai u zgjodh si
antar i Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis dhe kt detyr ia kaloi Gerald
Fitzmaurice.
Koncepti i ktij t fundit pr draft-konventn ishte q t hartonte nj kod parimesh
t prgjithshme lidhur me t drejtn e traktateve, dhe jo nj konvent t detajuar pr kt
shtje, pasi vet e drejta e traktateve nuk mund t udhhiqej nga nj traktat i vetm por
nga normat e s drejts zakonore.6 Fitzmaurice prpunoi gjithsej 6 raporte lidhur me kt
shtje, por ato nuk arritn t diskutoheshin t gjitha n mbledhjet e Komitetit t 6 t AP
pasi ai u largua nga kjo detyr pr t njjtn arsye si edhe Lauterpacht.
Raportuesi Special i cili bri punn bazike dhe ndrtoi themelet e Konvents s
Vjens ishte Sir Humpey Waldock. Ai hartoi 6 raporte pr dispozitat q do t prmbante
Konventa, t cilat u miratuan nga viti 1961-1966 n mbledhjet e Komitetit t 6 t AP, pr
tiu paraqitur m pas Konferencave t Vjens pr t Drejtn e traktateve.7 Sipas Villiger,
puna pr hartimin e KV ishte nj nga m t gjatat deri n at koh t KDN, e cila mori
rreth 18 vite, n t cilat u zhvilluan 292 takime pr kt tem dhe u hartuan 17 raporte nga
4 Raportuesit special. N dy Konferencat e Vjens t mars-maj 1968-1969, morn pjes
103 shtete, t cilat me 79 vota pro, nj kundr dhe 19 abstenime adoptuan tekstin me 85
nene t Konvents s Vjens Pr t drejtn e traktateve. 8
Konventa e Vjens e adoptuar m 22 maj 1969, hyri n fuqi n 27 janar 1980 pas
dorzimit t instrumentit t 35 t ratifikimit dhe numron rreth 114 shtete antare. 9
Konventa nuk sht ndryshuar q nga koha e hyrjes n fuqi dhe pr m se 35 vite sht
prdorur nga shtetet. Ajo ka krijuar nj sistem elastik q ka gjetur nj ekuilibr mes
interesave kombtare t secilit shtet dhe rregullimit t prbashkt me karakter
ndrkombtar. Kjo konvent siguron nj hapsir t mjaftueshme lirie pr shtetet brenda
t cils mund t vendosin t bhen pjes e traktateve, por ndrkoh siguron edhe
respektimin e standardeve t prbashkta n traktatbrje. Kjo sht quajtur nga doktrina
edhe si pika e fort e ksaj Konvente, sepse mund t lejoj prdorimin e praktikave t
zakonshme t shteteve10 dhe nga ana tjetr ti prmbahen rregullave t Konvents.

Shabtai Rosenne, Codification of international law, fq, 41, n Encyclopedia of Public International law ,
7/1985, Max Planck Institute, ELSEVIER SCIENCE PUBLISHERS, Nethelands
5
Yearbook of International Law Comission, Fq 50
6
Mark Villiger, Comentary of Vienna Convention on the law of treaties 1969, fq. 31, Martinus Nijhoff
Publisher
7
Po aty, fq. 35
8
Po aty, fq. 38
9
https://treaties.un.org/Pages/ViewDetailsIII.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXIII1&chapter=23&Temp=
mtdsg3&lang=en
10
Anthony Aust, siprcit.

Konventa rregullon traktatet e lidhura nga shtetet, por ndrkohe nj subjekt shum
i rndsishm i t drejts ndrkombtare jan organizatat ndrkombtare. Ato jan sot
qendra t zhvillimit t normave dhe marrdhnieve ndrkombtare, prandaj duke par
rolin e tyre n rritje, me propozim t delegacionit suedez, gjat Konferencs s Vjens,
bashk me nenin 1 u miratua dhe nj rezolut11 e cila i sugjeronte Asambles s
Prgjithshme ti krkonte KDN nisjen e studimit pr hartimin e nj Konvente pr traktatet
mes shteteve e organizatave ndrkombtare ose midis organizatave mes tyre.
Teksti i ksaj konvente sht konceptuar si nj tekst paralel i Konvents s vitit
1969, dhe prmban mutatis mutandis parashikimet e saj duke br ndryshimet e
nevojshme pr veorit qe kan organizatat ndrkombtare dhe organet e tyre. Kjo
konvent u adoptua n vitin 1986 dhe u nnshkrua nga 39 shtete por akoma nuk ka hyr
n fuqi pr shkak se nuk jan dorzuar ende 35 instrumente ratifikimi. Traktatet ku jan
pal organizatat ndrkombtare sot rregullohen nga konventa e vitit 1969, si norma t s
drejts zakonore12. Pr kt arsye m posht i referohemi ksaj konvente dhe shpesh n
vend t fjals subjekte prdorim fjaln shtete duke marr si t mirqen se t njjtat
rregulla funksionojn dhe zbatohen edhe pr organizatat ndrkombtare.
Megjithat, vet Konventa sht shprehur se fakti q ajo rregullon vetm
marrdhniet mes shteteve, nuk paragjykon fuqin juridike q do t ken marrveshjet q
shtetet lidhin me subjektet e tjera t s drejts ndrkombtare. 13 Po kshtu nuk krkohet
n mnyr detyruese zbatimi i normave t Konvents nga shtete q jan pal t saj, n
rastet kur ato lidhin traktate me shtete q nuk jan pal t saj, pasi kto t fundit nuk mund
t detyrohen t zbatojn detyrime t cilat nuk i kan marr prsipr me vullnetin e tyre t
lir14, ndrsa shtetet antare midis tyre duhet t zbatojn Konventn. N rastet kur n
Konvent jan prfshir rregulla t cilat kan qen edhe rregulla sipas t drejts
ndrkombtare, ather ato duhen zbatuar pavarsisht nga fakti q jan t parashikuara
edhe n kt Konvent.
Sikundr e prmendm m lart traktatet kan ekzistuar shum koh prpara
krijimit t Konvents s Vjens dhe duhet thn se puna pr hartimin e ksaj konvente
sht mbshtetur edhe tek praktikat m t mira t realizuara deri n at koh mbi bazn e
s drejts zakonore. Kjo e fundit prbhet nga dy elemente kryesore q jan : praktika e
prsritur e shteteve dhe opinio juris (pra ndrgjegjsimi q kjo praktik sht
mjaftueshmrisht e konsoliduar pr t qen nj detyrim juridiko-ndrkombtar).

11

Teksti i rezoluts : Konferenca e Kombeve t Bashkuara mbi t Drejtn e Traktateve, duke kujtuar se
Asambleja e Prgjithshme e Kombeve t Bashkuara, me Rezolutn e saj 2166 (XXI) t 5 dhjetorit 1966, t
prmendur n Konferencn pr draft artikujt q prmbahen n kapitullin II t raportit t Komisionit t s
Drejts Ndrkombtare , n punn e sesionit t tij t tetmbdhjet, duke marr parasysh se draft Artikujt e
Komisionit merren vetm me traktatet e lidhura ndrmjet shteteve, duke njohur rndsin e shtjes s
traktateve lidhur ndrmjet shteteve dhe organizatave ndrkombtare ose ndrmjet dy ose m shum
organizatave ndrkombtare, e ndrgjegjshme pr praktikat e ndryshme t organizatave ndrkombtare n
kt drejtim, si duke dshiruar t siguroj se prvoja e gjer e organizatave ndrkombtare n kt fush do
t prdoret n mnyrn m t mir, i rekomandon Asambles s Prgjithshme t Kombeve t Bashkuara q
ti krkoj Komisionit t drejts ndrkombtare, n konsultim me organizatat kryesore ndrkombtare,
studimin e shtjes s traktateve lidhur ndrmjet shteteve dhe organizatave ndrkombtare ose ndrmjet dy
ose m shum organizatave ndrkombtare.
12
M posht do t sqarohet lidhja e ksaj konvente me t drejtn zakonore
13
Neni 3 i KV
14
Sigurisht q edhe n baz t konceptit t sovranitetit dhe barazis, nj gj e till nuk mund t lejohet.

Si zakoni edhe traktati ndrkombtar jan burime t rndsishme t s drejtn

ndrkombtare, por q nuk jan trsisht t ndara pr sa koh q kan nj ndikim dhe
lidhje t ndrsjell me njra- tjetrn. E drejta e traktateve dhe vet traktatet kodifikojn
dhe shkruajn normat mbi bazn e t cilave jan rregulluar shtje t caktuara m par
dhe q jan prdorur si t detyrueshme nga palt. Po kshtu nse nj traktat disiplinon nj
fush t re dhe zbatohet edhe nga nj shtet q nuk sht pal t n, pr kt shtet normat e
traktatit kan vlern e normave zakonore, pra krijojn nj zakon t ri.15
Faktin q Konventa e Vjens ka pasqyruar t drejtn zakonore q ka funksionuar
m par n kt drejtim, e ka konfirmuar disa her edhe Gjykata Ndrkombtare e
Drejtsis n disa vendime e mendime kshillimore.
Kshtu gjykata sht shprehur se Konventa do t zbatohet edhe ndaj
marrveshjeve q jan lidhur prpara hyrjes s saj n fuqi dhe q zbatohen pas ksaj kohe,
sepse ajo pasqyron t drejtn zakonore. Nj mendim t till e gjejm tek Kasekili/
Sedudu/ Island16 Case dhe n Gabcikovo Nagymaro Project Case, ku gjykata ka vendosur
t zbatoj normat e Konvents edhe pse marrveshjet ishin lidhur n nj koh t
mparshme.
Kshtu n Kasekili/Sedudu Island Case17, gjykata arsyeton se Gjykata fillon duke
analizuar se ligji i zbatueshm n rastin n fjal e ka burimin e vet t par n Traktatin
1890, t cilin Botswana dhe Namibia pranojn t jet i detyrueshm pr ta. Pr sa i prket
interpretimit t ksaj Marrveshjeje, Gjykata vren se as Botswana as Namibia nuk jan
pal t Konvents s Vjens pr t Drejtn e Traktateve t 23 majit 1969, por t dyja
konsiderojn se neni 31 i Konvents s Vjens sht i zbatueshm pr aq sa t pasqyron t
drejtn ndrkombtare zakonore. 18.
Ndrsa n Gabcikovo Nagymaro Project Case19 arsyeton se Gjykata vren se ajo
nuk ka nevoj q t diskutoj mbi shtjen e zbatueshmris ose jo-zbatueshmris n
rastin konkret, t Konvents s Vjens t vitit 1969 mbi t Drejtn e Traktateve, si
argumentohet nga Palt. Ajo ka nevoj vetm t jen t ndrgjegjshm pr faktin se ajo
disa her kishte mbajtur qndrimin se disa nga rregullat e prcaktuara n kt Konvent
mund t konsiderohen si nj kodifikimin t s drejts zakonore ekzistuese. Gjykata
mendon se n shum aspekte kjo vlen edhe pr dispozitat e Konvents s Vjens lidhur me
ndrprerjen dhe pezullimin e veprimit t traktateve, t prcaktuara n nenet 60 deri 62.
Gjykata nuk e ka humbur vmendjen nga fakti se Konventa e Vjens ishte n fuqi n
Protokollin e 6 shkurtit 1989, ku Hungaria dhe ekosllovakia rn dakord pr t
prshpejtuar prfundimin e punimeve n lidhje me Projektin e Gabckovo-Nagymaros.

15

Anthony Aust, siprcit., fq. 11

Pr mnyrn se si ka arsyetuar gjykata n kt shtje, shih kapitullin 5 m posht
17
Pr m gjer lidhur m kt shtje, shih kapitullin V
18
ICJ, Case concerning Kasikili/Sedudu Island (Botswana/Namibia), Summary of the Judgment of 13
December 1999, prg 18-20
19
Pr m gjersisht pr kt shtje shih kapitullin IV
16

1.2 Kuptimi i traktatit ndrkombtar

Konventa e Vjens bn prcaktimin e konceptit t traktatit, si piknisje pr
studimin e rregullave mbi funksionimin tyre. Neni 2/a parashikon se traktat "nnkupton
nj marrveshje ndrkombtare t lidhur midis Shteteve n form shkresore dhe t
udhhequr nga e drejta ndrkombtare, i cili, pavarsisht nga emrtimi i tij i veant,
sht i materializuar n nj dokument t vetm apo dy ose m shum dokumente q lidhen
me njri-tjetrin. Ky parashikim duket i thjesht dhe i kuptueshm n pamje t par, por
problemi qndron kur kto elemente duhet t gjenden n praktik tek traktate konkrete.
Pra, n cilat raste nj marrveshje mes shteteve do t quhet se i plotson kushtet pr t
qen nj traktat? Pr kt nevojitet q t analizojm t gjitha elementet e prmendura nga
neni 2/a i KV dhe m pas n mnyr paralele ti gjem ato n nj marrveshje t veant.
Nga prkufizimi i br nga Konventa dallojm se nj traktat sht nj marrveshje
q duhet t ket n vetvete gjithmon elementin ndrkombtar. Kjo do t thot q
gjithmon duhet t jet e lidhur nga subjektet e s drejts ndrkombtare, n kt rast
shtetet.20 Lidhja e marrveshjeve mes disa njsive territoriale t cilat juridikisht jan pjes
e t njjtit shtet nuk prbn n vetvete nj traktat sepse ato nuk kan karakter
ndrkombtar. Po kshtu, nuk mund t ket karakter ndrkombtar nj marrveshje e
lidhur nga entitete q nuk kan cilsin subjektit apo nuk prmbushin kushtet pr t qen
shtetet.
N prcaktimin e karakterit ndrkombtar nuk ka rndsi se cili sht individi apo
prfaqsuesi q e shpreh plqimin, e rndsishme sht q ai t prfaqsoj nj shtet dhe
jo veten e tij dhe nga ana tjetr nuk ka rndsi kategoria apo lloji i marrveshjes.
Konventa ka prjashtuar nga koncepti i traktatit edhe marrveshjet q mund t rregullohen
nga traktatet apo norma ndrkombtare, por q jan mes nj shteti dhe nj personi juridik
privat. T tilla mund t jen marrdhniet e krijuara n fushn e investimeve, mes nj
shteti dhe nj kompanie apo nj personi juridik privat i cili nuk ka shtetsin e atij shteti.
Gjithashtu, duhet q kto pal t jen dakord t lidhin nj marrveshje q do t
krijoj t drejta dhe detyrime pr to. Pra, t kemi shprehjen e lir t vullneteve t palve
q prputhen n nj pik t prbashkt q sht qllimi pr t lidhur nj marrveshje
ndrkombtare, q sht edhe nj element dallues nga lloje t tjera aktesh si jan
Memorandumet e Mirkuptimit (MeM) tek t cilat mungon qllimi i krijimit t t drejtave
dhe detyrimeve t prbashkta. Nga ana tjetr, vullneti pr t bashkvepruar me subjekte
t tjera e dallon edhe nga aktet e njanshme apo deklaratat individuale q bhen nga nj
shtet i veant.
N kategorin e traktateve do t prfshihen edhe marrveshjet e forms s
thjeshtzuar, edhe ato t cilat jan marrveshje t cilat palt i kan konsideruar t
detyrueshme dhe i kan zbatuar, sepse vet konventa shprehet pr traktatet si
marrveshje t lidhur dhe jo t prfunduara nga palt. 21 Nse i referohemi
jurisprudencs s GJND, ajo ka argumentuar se q t vlersohet nse nj marrveshje ka
qen lidhur, ajo duhet t analizohet mbi bazn e rrethanave dhe kohs n t ciln sht

20

Pr kapacitetin pr t lidhur traktate shih m poshte

Mark Villiger, siprcit. Sqaron se nnshkrimi dhe ratifikimi jan koncepte q lidhen me prfundimin e
traktatit por jo me hyrjen e tij n fuqi, prandaj edhe marrveshjet t lidhura jo duke prdorur kto mnyra t
shprehjes s plqimit, por q kan hyr n fuqi dhe zbatohen pr palt mund t quhen traktate.
21

lidhur. N shtjen e Qatar vs Bahrein22 GJND ka analizuar Regjistrimet dhe

procesverbalet e Mbledhjes Vjetore t Kshillit pr Bashkpunimin e vendeve Arabe ( t
quajtura 1990 Minutes), n t cilat Ministri i Jashtm i Barheinit dhe i Katarit kishin
nnshkruar se kishin rn dakord pr formuln e propozuar mbi zgjidhjen e
mosmarrveshjeve.
Katari pretendonte se palt kishin nj marrveshje ndrkombtare t detyrueshme
pr palt ndrsa Bahreini pretendonte se ky akt nuk ishte i detyrueshm. Sipas Barheinit
kjo nuk ishte nj marrveshje ndrkombtare e regjistruar n Sekretariatin e Kombeve t
Bashkuara dhe as nuk ishte lidhur kritereve q parashikonte Kushtetuta e Bahreinit.
Gjykata arsyetoi ...procesverbali nuk sht regjistrim i thjesht i nj mbledhje.......por ai
rendit angazhimet e palve duke krijuar t drejtat dhe detyrime pr palt. Ato krijojn nj
marrveshje ndrkombtare. 23
Nj traktat duhet t jet n formn e shkruar, pasi konventa nuk zbatohet n
marrveshjet orale. Pra, traktatet e mbshtetura n kt konvent, nprmjet shteteve pal
t saj duhet t jen patjetr t trupzuara n nj akt i cili t jet i shkruar. Mund t jet nj
akt i br me shkrim dore apo nj akt i br nprmjet makinerive apo kompjuterve, por
q m s paku duhet t jet i printueshm.
Normat mbi t cilat duhet t jet e bazuar marrveshja midis palve duhet t jen
gjithmon normat e s drejts ndrkombtare. Logjikisht nj marrveshje midis dy apo m
shum shteteve do t ishte e pamundur ti nnshtrohej nj legjislacioni kombtar. Q nj
marrveshje t udhhiqet nga e drejta ndrkombtare, duhet q palt t ken qllimin q t
krijojn midis tyre t drejta dhe detyrime ndrkombtare. Qllimi nuk sht ajo ka palt
deklarojn, por ajo q kuptohet nga veprimet e tyre, nga prmbajtja e aktit dhe nga
rrethanat e lidhjes s traktatit.
N shtjen e siprprmendur mes Qatar dhe Bahrein, Gjykata bn edhe nj
arsyetim interesant lidhur me qllimin q kan pasur palt n kt rast dhe arsyeton se nuk
sht e nevojshme t ndalemi tek gjetja e qllimit pr sa koh vet veprimet e palve e
tregojn at: Gjykata nuk e sheh t nevojshme t marri n konsiderat se far mund t
ken qen qllimet e Ministrit t Jashtm t Bahreinit pr kt shtje, ose ato t ministrit
t Jashtm t Katarit. T dy ministrat nnshkruan nj procesverbal me angazhimet e
pranuara nga qeverit e tyre, disa prej t cilave i kishin dhn aplikim t menjhershm.
Nse ka nnshkruar nj tekst t till, ministri i jashtm i Bahreinit nuk sht n pozit m
pas pr t thn se ai synonte t nnshkruante vetm pr nj "deklarat t regjistrimit
(procesverbal) n nj kuptim politik", dhe jo pr nj marrveshje
ndrkombtare............Gjykata konkludon se procesverbali i 25 dhjetor 1990, si dhe
shkmbimet e letrave t dhjetorit 1987, prbjn nj marrveshje ndrkombtare duke
krijuar t drejta dhe detyrime pr palt.24
Sikundr e prmendm edhe m lart, pikrisht ky qllim pr t krijuar t drejta dhe
detyrime ndrkombtare e dallon traktatin nga t gjitha aktet e tjera me karakter politik
ose q kan qllimin t vendosin ura bashkpunimi apo parime t prgjithshme, por jo t
drejta e detyrime mes palve.25

22

Pr m gjer pr kt cshtje, shih kapitullin 5

ICJ Repport 1994, fq. 120
24
ICJ Repport 1994, fq. 121-122, prg. 27-30
25
Pr ndryshimet mes traktateve MeM dhe akteve unilaterale shih pikn 1.3
23

Nj traktat mund t jet i materializuar n nj apo m shum dokumente nse palt

e kan vendosur kshtu gjat zhvillimit t bisedimeve. Materializimi n m shum se nj
dokument nuk prek fuqin juridike t ktyre dokumenteve apo t vet traktatit. T tilla
mund t jen rastet kur palt vendosin q traktati t jet i materializuar n nj numr
paralel shkmbimesh notash.26 T gjitha kto dokumente kan vlern e traktatit origjinal
dhe nuk duhet t ngatrrojm kopjet e traktatit me materializimin e tij n m shum se nj
dokument.
Emrtimi i nj traktati nuk ka rndsi pr statusin e tij juridiko-ndrkombtar.27
Pavarsisht nse ai quhet konvent, kart, marrveshje, ai mbetet njlloj traktat
ndrkombtar dhe prodhon pasoja juridike pr palt si i till. Nse n nj traktat
ekzistojn n mnyr kumulative t gjith komponentt e lartprmendur, emrtimi i tij
nuk luan kurrfar roli n prcaktimin e tij si traktat. Duhet t theksojm q t gjith kto
komponent jan komplementar m njri-tjetrin dhe nuk mund t qndrojn t ndar.

1.3 Ndryshimi mes traktateve dhe akteve t njanshme

Prpara se t sqarojm klasifikimet e traktateve ndrkombtare mendojm se sht
m vler t diskutojm ndryshimet mes tij dhe akteve t tjera me karakter t njanshm.
Akt juridik i njanshm konsiderohet shprehja e vullnetit t nj subjekti t s drejts
ndrkombtare, me qllim q t shkaktohet ndonj pasoj juridike, ose n raste t caktuara
krijohet, ndryshon apo shuhet nj gjendje juridike.28 Duke qen se edhe kto akte t
njanshme shkaktojn pasoja juridike n disa raste, mund t ndodhi q t ngatrrohen me
njra tjetrn.
Aktet e njanshme t pastra jan ato t cilat prodhojn pasoja vetm pr shtetet q
i deklarojn ose i hartojn. N disa raste aktet e njanshme, pavarsisht se jan shprehje e
vullnetit t nj pal, krkojn edhe plqimin ose pranimin e nj pal tjetr, si mund t jen
rezervat n nj traktat, kto quhen akte t njanshme t prziera. Kto t fundit nuk mund
t ken statusin e traktatit edhe pse krkojn prgjigje ose provokojn prgjigje nga
subjektet e tjera sepse n kt rast mungon qllimi pr t krijuar t drejta dhe detyrime
reciproke me karakter ndrkombtar.
Sipas Gruds, aktet e njanshme ndahen n 4 lloje kryesore : njoftimet, njohja,
protesta dhe heqja dor.29 Njoftimet jan akte t cilat njoftojn ndryshime apo ngjarje t
ndryshme t ndodhura n nj shtet dhe jan akte t nj rutine t zakonshme t
marrdhnieve ndrkombtare t mbajtura nga shtetet e organizatat. Njohja e nj shteti t
ri sht nj akt me karakter diskrecional shum t rndsishm sepse sht elsi i
vendosjes n t ardhmen t marrdhnieve diplomatike e traktatore midis palve, hap
siparin e bashkpunimit midis tyre. Protestat jan shprehje t nj qndrimi kundrshtues
ndaj veprimeve t ndrmarra nga nj shtet tjetr apo organizat, ndrsa heqja dor do t
thot se nj shtet heq dor me dshir nga nj e drejt q ai ka n marrdhnie me shtetet
e tjera.
26

Anthony Aust, siprcit. Fq.23

Pr m gjer shih pikn 1.4
28
Zejnullah Gruda, E drejta ndrkombtare publike, fq. 283, Shtpia Botuese Furkan- ISM - Shkup
29
Po aty.
27

1.4 Klasifikimet e ndryshme t traktateve

Pr traktatet ndrkombtare doktrina ka br disa lloj klasifikimesh n varsi t
kriterit q ka prdorur pr t br klasifikimin. Dy klasifikimet baz mendojm se jan
klasifikimi sipas prmbajtjes ose t drejtave dhe detyrimeve q vendos dhe sipas numrit t
palve n nj traktat.
Klasifikimi q ndjek prmbajtjen e traktatit i ndan ato n traktate kontrata dhe
traktate ligje. Sipas ktij klasifikimi traktatet kontrata disiplinojn nj shtje t caktuar
duke vendosur t drejta dhe detyrime t ndrsjella dhe reciproke midis palve. N kto
lloj traktatesh, t drejts s njrs pal i prgjigjet detyrimi i pals tjetr. Ndrsa traktatet
ligje jan m s shumti traktate q vendosin norma me karakter t prgjithshm ose
standarte t prbashkta, por t drejtat dhe detyrimet q ato zakonisht krijojn, jan me
natyr jo-reciproke, pra shtetet duhet ti zbatojn kto lloj detyrimesh n territorin e tyre
ose ndaj shtetasve t tyre m shum se ndaj shteteve t tjera pal n kto traktate.
Klasifikimi tjetr, sipas numrit t palve n traktat, i ndan ato n traktate
dypalshe dhe traktate shumpalshe. Traktet jan dypalshe kur n to bjn pjes dy
shtete ose nj shtet dhe nj organizat ndrkombtare, ndrsa jan shumpalshe kur n to
bjn pjes m shum se dy shtete ose organizata. Zakonisht traktatet dypalshe jan
traktatet kontrata ndrsa ato shumpalshe jan traktate ligje, megjithat nuk ka asgj t
prcaktuar nj her e prgjithmon n kt drejtim.
Prve ktyre klasifikimeve, t cilat jan bazike, doktrina na ofron edhe lloje t
tjera klasifikimesh t mbshtetura n fushn e marrdhnieve q disiplinon traktati,
shtrirjen territoriale t veprimit t traktatit, kohzgjatjen e tij, etj. Kshtu sipas Gruds
traktatet mund t ndahen n traktate me karakter universal dhe traktate me karakter
rajonal.30 Traktatet e prgjithshme, universale kan nj shtrirje t gjer n t gjith globin,
t tilla mund t jen Karta e Kombeve t Bashkuara, ndrsa ato rajonale kan fuqi juridike
vetm n nj rajon t veant, si traktatet e KE.
Megjithat jemi t mendimit se n nj koh kur edhe shtete t cilat nuk i takojn
nj rajoni brenda t cilit vepron nj traktat, jan antarsuar n kto traktate, ky klasifikim
merr nj natyre jo objektive. Kshtu p.sh n Kshillin e Europs kan statusin e
vzhguesit disa shtetet jasht kontinentit evropian si Kanadaja, ose n Organizatn pr
Siguri dhe Bashkpunim n Europ,31 prve shteteve evropiane, marrin pjes edhe shtete
nga Amerika e Veriut dhe Azia Qendrore si Kanada apo Uzbekistani.32
N baz t fushs q disiplinojn traktatet mund t ishin politike, ekonomike,
kulturore, etj. Kjo ndarje nuk na duket e sakt sepse paraqet dy probleme : s pari sht
shum e vshtir t prcaktosh natyrn e nj traktati duke qen se pr kt nuk ka rregulla
t sakta as nga praktika dhe as nga teoria dhe s dyti sepse sht shum e vshtir t gjesh
traktate t cilat ti prkasin n mnyr t mirfillt vetm nj fushe. Zakonisht traktatet
politike mund t jen t ndrthurura me ato ekonomike ose nj traktat n fushn e
bujqsis mund t ket edhe aspektin financiar t inkorporuar, etj.
Klasifikime t tjera jan traktatet e hapura e t mbyllura n varsi t mundsis s
aderimit33 n to apo n traktate me kohzgjatje t prcaktuara e t paprcaktuar 34, por kto
30

Siprcit.
N fakt aktin e Helsinkit e klasifikojm MeM, por gjithsesi vlen si ilustrim n kt rast
32
http://www.osce.org/states
33
Pr me gjer pr kt ccshtje shih kap 2
31

lloj klasifikimesh prfshihen tek prmbajtja e prcaktimet q bhen brenda tekstit t

traktatit.

1.5 Traktatet sipas emrtimeve

Klasifikimi i traktateve sipas emrtimit t tyre ka qen nj shtje tepr e diskutuar
nga doktrina, e cila her pas here ka tentuar t bj nj lloj sistemimi t till. T gjitha
kto prpjekje kan dshtuar, pasi vet konventa e shpjegon se emrtimi nuk ka rndsi n
prcaktimin e statusit si traktat apo jo. shtja e emrtimit t nj traktati sht nj shtje
e vullnetit t palve, e vendosin ato se si duan ta emrtojn traktatin midis tyre dhe kjo
nuk ndikon n fuqin juridike q ka traktati.
Emrtimi m i prgjithshm dhe m i sakt q palt do t duhet t prdorin kur
lidhin marrveshje q prodhojn t drejta dhe detyrime mes tyre do t ishte termi traktat.
Megjithat shpesh palt duke mos dashur ti japin nj karakter kaq t prgjithshm dhe
solemn i quajn me termin marrveshje.
Nj emrtim tjetr q e gjejm shpesh sht Pakti, i cili m par sht prdorur pr
traktatet e aleancs ose pr shtje me nj rndsi t veant politike pr palt q e
lidhnin. Megjithat, gjejm m kt emrtim edhe traktate t cilat vendosin t drejta dhe
detyrime m karakter t prgjithshm.
Karta sht nj tjetr emrtim q zakonisht iu vendoset traktateve q krijojn
organe t caktuara me karakter ndrkombtar, ose atyre q vendosin parime t
prgjithshme ose standarte t prbashkta n nj fush t rndsishme. T tilla mund t
jen Karta e Kombeve t Bashkuara ose Karta Sociale Europiane. Po kshtu edhe Statutet
jan akte q themelojn institucione me karakter ndrkombtar dhe prcaktojn mnyrn
e funksionimit t tyre.
Konventat zakonisht prdoren pr marrveshjet shumpalshe q disiplinojn nj
fush t caktuar t s drejts ndrkombtare dhe zakonisht krijojn t drejta dhe detyrime
me karakter t prgjithshm, shpesh edhe joreciprok. Konventat sot jan t hartuara n
kuadr t organizatave ndrkombtare dhe synojn kodifikimin e fushave t s drejts
ndrkombtare.
Deklaratat jan po kshtu traktate, megjithse nga emrtimi duket sikur jan t
njanshme dhe nuk i implikojn palt n t drejta dhe detyrime t ndrsjellta. Ajo mund t
jet nj akt q vendos parime ose standarde t prgjithshme q duhen zbatuar nga palt,
mund t jet nj akt q i prodhon efektet edhe pr pal t treta ose mund t ket
prmbajtjen e nj traktati tipik me t drejta e detyrime reciproke.
Nga sa shihet, emrtimi nuk mund t prbj kriter pr klasifikimin sistemik t
traktateve sepse t gjitha emrtimet e prdorura kan mbivendosje midis tyre dhe veorit
dalluese nuk jan t qarta dhe t gjitha bashkohen n nj pik t vetme : jan traktate t
detyrueshme pr palt.
Shohim me vler t ndalemi shkurtimisht tek disa akte t veanta q paraqesin
elemente t traktateve por q nuk mund t qndrojn m vete si t tilla. Ktu prmendim
protokollet, modus vivendi dhe pactum de contrahendo.

34

Pr m gjer shih kapitullin 4, pika 4.1

Protokollet jan traktate plotsuese t nj traktati kryesor ose amenduese t tij,

duke krijuar mundsin e prshtatjes me ndryshimet sociale e politike e ekonomike q
mund t ken psuar palt apo korrigjimin e problematikave q mund t ket sjell n
praktik zbatimi i traktatit kryesor. Ato nuk mund t qndrojn m vete pasi t drejtat dhe
detyrimet q ato prodhojn jan t lidhura me ato t krijuara nga traktati i par. Zakonisht
protokolle t tilla i bashkngjiten teksteve t traktatit baz. Nj lloj i veant i
protokolleve jan protokollet opsionale t cilat kan veorin se i krijojn palve
mundsin q t jen pjes e traktatit kryesor pa u br pjes e tyre.
Modus vivendi sht nj marrveshje e prkohshme q i jep zgjidhje nj problemi
mes palve dhe q n nj periudh t mvonshme do t rregullohet nga nj traktat midis
tyre. 35 Pactum de contrahendo sht nj marrveshje e lidhur mes palve, me ann e t
cils ato bien dakord q t zhvillojn bisedime dhe t lidhin nj traktat n t ardhmen pr
nj shtje t veant. 36
Ka disa raste kur palt vendosin pr traktatet emrtime t cilat korrespondojn me
akte t cilat nuk jan traktate t mirfillta ose jan akte q i bashkngjiten apo
inkorporohen nj traktati baz. Kshtu n disa raste kemi par q palt i kan emrtuar
marrveshjet e tyre Memorandume Mirkuptimi dhe kjo rrjedh nga mungesa e
informacionit q mund t ken ato lidhur me specifikat q paraqesin kto lloj aktesh.
Kshtu, mund t jemi prpara dy situatave t mundshme : palt kan krijuar nj
traktat me t drejta e detyrime po gabimisht i kan vn emrin MeM, ose palt kan
krijuar nj MeM dhe e kan emrtuar gabimisht si traktat. Specifika e par dalluese e nj
MeM n krahasim me nj traktat sht fakti se tek i pari mungon qllimi i palve pr t
krijuar t drejta dhe detyrime juridike t ndrsjella, pra palt n kt rast nuk duan nj
marrveshje t detyrueshme midis tyre por vetm prcaktimin e disa parimeve t
prgjithshme t cilat ato deklarojn se do ti ndjekin n veprimtarin shtetrore n nj
fush t caktuar.
Kriteret e dallimit t nj MeM nga nj traktat nuk jan t prcaktuara dhe po
kshtu saktsimi se qllimi i palve ishte pr t krijuar t drejta dhe detyrime sht shpesh
i vshtir. Jemi t mendimit se n kt rast, prve asaj q palt kan shprehur, duhet
mbajtur parasysh edhe sjellja e tyre dhe praktika e mparshme e shteteve. Megjithat jo n
pak raste doktrina e ka konsideruar dallimin mes MeM dhe traktateve vetm teorik duke
pretenduar se n praktik nuk ka ndonj diferenc mes ktyre dy akteve pr sa koh kemi
arritjen e nj marrveshje37, prmbajtja dhe qllimi i palve nuk jan prcaktuese n kto
raste. Duhet t kemi t qart q ky dallim midis ktyre dy akteve rrjedh nga vet
prcaktimi i kuptimit t traktatit t br nga KV.38
Memorandumet e Mirkuptimit n disa raste e kan t prcaktuar se ato nuk jan
t detyrueshme pr palt dhe si t tilla nuk sht e nevojshme t regjistrohen sipas nenit
102 t Karts s Kombeve t Bashkuar. Megjithat shum MeM kan arritur pran

35

Arben Puto, siprcit.

Ulrich Byerlin, Pactum de contrahendum, pactum de negotiatio, Fq. 372, Encicopedia of internacional
law,Max Planck Institut, Nr. 7, 1985, ELSEVIER SCIENCE PUBLISHERS
37
A. Aust, siprcit. referuar tek Jan Klabbers , The concept of treaty in internacional law, The Hague, 1996
38
Pr m gjer shih pikn 1.2 m lart
36

10

Sekretariatit t ksaj organizate, por kjo nuk e konfirmon statusin si traktat t ktij akti
dhe as vullnetin e palve pr kt shtje.39
Arsyet se prse shtetet zgjedhin t lidhin MeM n vend t traktateve jan nga m
t ndryshmet. Si m kryesoren mund t prmendim mungesn e detyrueshmris s tyre
q nuk e implikon shtetin n aspektin ndrkombtar si edhe faktin q kto jan akte m
pak formale q nuk krkojn ndjekjen e nj procedure t prcaktuar si n rastin e
traktateve. Mundsia q palt t bien dakord pr nj MeM sht shum m e lart dhe nga
ana tjetr kto jan akte m konfidenciale pasi si e prmendm m lart ato nuk jan t
detyrueshme pr tu regjistruar n OKB.40
Po cili sht interesi i shteteve t lidhin traktate kur MeM paskan kaq shum
avantazhe? Sigurisht q dobsia e MeM gjendet n pikn q konsiderohet edhe avantazhi i
saj m i madh : mungesn e detyrueshmris. Pr kt shkak palt mund ta konsiderojn
m pak rndsishm edhe ti kushtojn m pak vmendje si hartimit edhe aplikimit t
tyre. Vshtir se gjejm n t drejtn e brendshme t shteteve akte t nj rndsie t
veant q t parashikojn detyrueshmrin e akteve t tilla dhe vetzbatueshmrin e tyre
apo brjen t zbatueshme nprmjet akteve ligjore, si e gjejm pr traktatet. Megjithat
MeM nuk jan akte t parndsishme n rendin juridik- ndrkombtar. Mjafton t
prmendim ktu se Akti Final i Helsinkit dhe dokumente t nxjerra nga OSBE jan
Memorandume Mirkuptimi pr palt antare n t, apo akte t tjera n fushn e mjedisit,
etj.
Akte t tjera t cilat shpesh ngatrrohen n funksionet q ato kryejn jan
shkmbimet e notave. E sqaruam m lart se mund t ket raste kur shtetet vendosin q
plqimin pr tu lidhur nga nj traktat ta shprehin me akte t veanta si shkmbimi i
notave. Po kshtu e diskutuam m lart q traktati mund t jet i materializuar m disa akte
t cilat mund t jen edhe shkmbime notash. N raste t tjera shkmbimet e notave mund
t jen akte t veprimtaris s prditshme q dikasteret t punve t jashtme shkmbejn
me njra-tjetrn dhe q nuk kan asnj qllimin t krijojn t drejta e detyrime pr palt.

1.6 Traktati si burim i s drejts ndrkombtare dhe raporti me zakonin

ndrkombtar dhe normat jus cogens
Traktatet sot jan aktet m t rndsishme me karakter juridiko-ndrkombtar dhe
si t tilla ato jan edhe burimi kryesor i t drejts ndrkombtare. Rritja e rolit t traktatit
si burim erdhi n mnyr paralele me zhvillimin e kodifikimit kur nj pjes e normave
zakonore u shndrruan n traktate dhe normalisht vendin e zakonit si burim e zuri traktati.
Vendi q kan traktatet n raport me burimet e tjera t s drejts ndrkombtare dhe
veanrisht me zakonin sht diskutuar shum, duke pasur parasysh q n t drejtn
ndrkombtare nuk kemi nj prcaktim t hierarkis s normave, t ngjashme me
renditjen q bhet n t drejtn e brendshme.41
E vetmja dispozit n t ciln mund t themi se kemi nj renditje hierarkike t
burimeve sht neni 38 /1 i Statutit t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, sipas t cilit
39

Anthony Aust, siprcit.

Po aty.
41
Si bn p.sh neni 116 i Kushtetuts son, q do t sqarohet m posht
40

11

: Gjykata, funksioni i t cils sht q t vendos n prputhje me t drejtn

ndrkombtare pr mosmarrveshjet q i jan paraqitur, duhet t zbatoj:
1. Traktatet ndrkombtare, (qoft t prgjithshme ose t veant.....)
2. Zakonin ndrkombtar, si dshmi e nj praktik e prgjithshme e pranuar si ligj
3. Parimet e prgjithshme t s drejts t njohura nga kombet e qytetruara;
4. N pajtim me dispozitat e nenit 59/3 vendimet gjyqsore dhe msimet e
autorve m t kualifikuar t kombeve t ndryshme, si ndihms pr prcaktimin e
rregullave t s drejts.42
Ky parashikim vendos traktatin n vendin e par dhe m pas zakonin
ndrkombtar. Po kshtu vet Konventa e Vjens duket se e prcaktojn raportin mes tyre
q n preambuln e saj, ku me fjalin Duke pohuar q rregullat e s drejts zakonore
ndrkombtare do t vazhdojn t drejtojn shtjet e parregulluara nga dispozitat e
ksaj Konvente, nnkupton se burim i par jan traktatet e m pas zakoni ndrkombtar.
Megjithat nuk ka dyshim se t dyja kto burime kan ndrveprim me njratjetrn, pasi ashtu si e prmendm m lart, traktati shrben si norm e re zakonore pr
subjektet q nuk jan pal n t por q zbatojn normat e tij, ashtu sikundr zakoni
shrben si baz mbi t cilin mund t hartohen traktate n t ardhmen ose plotson
boshllqet normative q mund t krijohen nga traktatet.
Diskutimet lidhur me hierarkin e burimeve t s drejts ndrkombtare dhe
raportin mes traktatit dhe burimeve t tjera e kan marr shtysn kryesore nga ekzistenca
e normave jus cogens me t cilat asnj norm apo traktat nuk mund t bjer n
kundrshtim pasi n kt rast mbi to rndon sanksioni i pavlefshmris. Norma t tilla
jan t prcaktuara nga neni 53 i KV si norma t njohura dhe t pranuara nga komuniteti
ndrkombtar i shteteve n prgjithsi si norma t cilat nuk mund t cnohen dhe nuk
mund t modifikohen prvese me norma t s njjts natyr. Kjo do t thot q norma t
tilla qndrojn mbi t gjith t tjerat, qofshin kto t parashikuara n traktate apo nga
norma zakonore.
Tre momente kryesore t bien n sy nga ky prkufizim i ofruar nga Konventa :
1) Njohja nga komuniteti ndrkombtar i shteteve n prgjithsi
2) Pranimi nga komuniteti ndrkombtar i shteteve n prgjithsi
3) Vet koncepti i komuniteti ndrkombtar i shteteve n prgjithsi
T tria kto momente shfaqen problematike kur nj organ ndrkombtar do t provoj
nse nj norm sht jus cogens apo jo, pasi prpara tij shfaqen dy detyra : t vrtetoj
ekzistencn e norms si t till dhe m pas njohjen e saj nga komuniteti ndrkombtar i
shteteve.43 Po kshtu nj vshtirsi e tjetr n procesin e t provuarit sht edhe vrtetimi i
pranimit t tyre si norma t detyrueshme dhe t paderogueshme.
Vet koncepti i komunitetit ndrkombtar t shteteve n trsi sht nj koncept i
gjer dhe i paqart dhe po kshtu edhe listimi se cilat jan norma t paderogueshme. Ka
nj sr traktatesh pr t drejtat e njeriut q prcaktojn nj kategori t drejtash si t
paderogueshme, por parashikimi nga nj traktat nuk sht nj kriter q tregon se nj
norm sht e till sht jus cogens.44

42

Statuti i GJND, Neni 38

Ali Sadat-Akhavi, Methods of Resolving Conflicts Between Treaties, Martinus Nijhoff Publishers, 2003,
Leiden/Boston, fq. 51
44
Po aty.
43

12

Nj lloj tjetr normash me karakter t prgjithshm jan ato q prmbajn

detyrime erga omnes. Kto jan detyrime shum t rndsishme dhe pr kt arsye t
gjitha shtetet kan interes ti zbatojn. Nj norm jus cogens, si e prmendm m lart i
drejtohet komunitetit t shteteve n trsi dhe pr kt arsye mund t themi me siguri q
detyrimet e vendosura prej tyre jan m karakter t prgjithshm, erga omnes. T
anasjelln e ktij pohimi nuk e themi dot, sepse jo do detyrim erga omnes sht nj
norm jus cogens, pra jo do detyrim erga omnes sht aq i rndsishm sa t qndroj
mbi do norm tjetr.

1.7 Parimet kryesore t s drejts s traktateve.

E drejta e traktateve udhhiqet nga disa parime themelore t cilat palt i
respektojn gjat zbatimit t traktatit. Ndr kto parime, si me nj rndsi t veant
theksojm parimin pacta sunt servanda, parimin e mirbesimit, parimi i plqimit t lir,
parimin e barazis, parimin e reciprocitetit, dhe mungesa e fuqis prapavepruese. Nga
kto parime q qndrojn n qendr t procesit traktatbrs, n preambuln e Konvents
s Vjens gjejm t shprehur parimin pacta sunt servanda, parimin e mirbesimit, parimin
e plqimit t lir dhe parimin e barazis.45
Parimi pacta sunt servanda (paktet duhen zbatuar) sht parimi m i rndsishm i
s drejts s traktateve. Ky parim do t thot se nj traktat i lidhur mes palve, ka efekt t
detyrueshm pr to dhe duhet zbatuar. Ai parashikohet n nenin 26 t KVdo traktat n
fuqi sht detyrues pr palt n t dhe duhet t kryhet prej tyre n mirbesim.
Parimi pacta sunt servanda zbatohet pr ato marrveshje t cilat kan hyr n fuqi,
ndrsa pr ato q mund t ken kaluar fazn e nnshkrimit por jo t ratifikimit nuk mund
t prdoret.46 Gjithashtu ky parim sht ekskluziv pr marrveshjet e rregulluara nga e
drejta ndrkombtare, ndrkoh q nuk zbatohet pr marrveshje q rregullohen nga e
drejta e brendshme e nj shteti. Duhet t kemi parasysh se parimi pacta sunt servanda
sht nj rregull qe ka fleksibilitet, pasi ai zbatohet si pr traktatet mes shteteve ashtu
edhe pr ato mes subjekteve t tjera q nuk rregullohen nga KV dhe po ashtu zbatohet
edhe pr marrveshjet t cilat nuk jan n formn e shkruar. 47
Parimi pacta sunt servanda nnkupton q traktatet duhen zbatuar pavarsisht nga
normat e s drejts s brendshme apo zhvillimet n shtetet pal dhe kt e prforcon edhe
vet KV me nenin 46 t saj. Po kshtu ky parim nnkupton se shtetet nuk duhet t lidhin
traktate t ardhshme q bien n kundrshtim me traktatin e lidhur mes tyre dhe se nuk
mund t pushojn fuqin juridike t tij n mnyr arbitrare,48 pa marr parasysh dispozitat

45

Preambula e KV shprehet ... Duke theksuar se parimet e plqimit t lir dhe t mirbesimit dhe rregulli
pacta sunt servanta jan t njohura universalisht...... Duke mbajtur parasysh parimet e s drejts
ndrkombtare t mishruara n Kartn e Kombeve t Bashkuara, si parimet e t drejtave t barabarta dhe
t vetvendosjes s popujve, barazis s sovranitetit dhe t pavarsis s t gjith shteteve,
46
Pr m gjer shih kapitullin 2, ku i referohemi vendimit 15/10 t GJK shqiptare
47
Manfred Lachs, Pacta sunt servanda, Enciclopedia of public International Law, Encyclopedia of Public
International law , 7/1985, Max Planck Institut, ELSEVIER SCIENCE PUBLISHERS, Nethelands, Fq. 367
48
Zejnullah Gruda, sipercit. fq. 323

13

e vendosura nga konventa (prve rasteve kur jemi prpara paaftsis pr t prmbushur
detyrimet49).
Parimi i plqimit t lir t palve pr t qen t lidhura nga nj traktat nnkupton
se procesi i krijimit t vullnetit t shtetit apo organizats apo prfaqsuesit t tyre duhet t
jet i lir dhe i pa ndikuar nga subjekte t tjera apo faktor t jashtm dhe po kshtu shteti
apo organizata n emr t t cilit zhvillohen bisedimet t mos jet i/e detyruar nga ndonj
subjekt tjetr. Nga ky parim prshkohet e gjith konventa por veanrisht seksioni I i
Pjess s Dyt t saj q parashikon procedurn e lidhjes s traktatit.
Parimi i mirbesimit krkon pr palt q n marrdhniet mes tyre t veprojn me
ndershmri dhe drejtsi, t shprehin qllimet e tyre me vrtetsi dhe t mos marrin
prfitime t padrejta q mund t vijn nga interpretimet e gabuara t marrveshjeve mes
tyre.50 Parimi i mirbesimit n t drejtn e traktateve gjen zbatim n dy institute,
nnshkrimi dhe interpretimi. Sa i prket nnshkrimit, ai nuk sht nj mnyr
prfundimtare pr shprehjen e plqimit t palve, pasi pr marrveshje t nj rndsie t
veant krkohet edhe ratifikimi nga organet kompetente shtetrore. 51
Kshtu gjat kohs nga nnshkrimi deri tek ratifikimi, palt duhet t sillen n
mirbesim midis tyre dhe t mos kryejn asnj veprim i cili bie n kundrshtim me
objektin dhe qllimin traktatit.52 Kjo bhet pr t mbrojtur palt nnshkruese t traktatit
nga veprimet me keqbesim t nj shteti, i cili mund t synoj t prfitoj ose t cnoj t
drejtat q shteteve t tjera do ti njihen pas hyrjes n fuqi t traktatit.
Ndrsa me interpretimin ky parim lidhet ngushtsisht, sepse mund t themi q
bazat e krijimit t tij vijn pikrisht nga interpretimi i ngusht literal i marrveshjeve q
shpesh sillnin zbatimin e gabuar t tyre, apo abuzimin e njrs nga palt. Pr kt arsye u
pa e nevojshme q palt t prfshinin n marrveshjet e tyre detyrimin pr ta interpretuar
dhe zbatuar at n mirbesim. Konventa e Vjens parashikon se traktatet duhet t
interpretohen n mirbesim nga palt, duke mbajtur parasysh kuptimin e zakonshm t
termave, si edhe kontekstin n t cilin sht prcaktuar objekti dhe qllimi i traktatit.53
Kjo tregon q palt nuk duhet t ndalen vetm tek kuptimi i fjals, por tek mnyra e
prdorimit t saj midis tyre, si edhe faktor t tjer t cilt kan ndikuar n hartimin e
tekstit t traktatit. 54
Parimi i reciprocitetit sht nj parim q qndron n themel t do marrdhnie
juridike, por n rastin e traktateve rndsia dhe efekti i ktij parimi sht m i dukshm,
sepse pavarsisht nga natyra apo prmbajtja do traktat udhhiqet nga ky parim.55 Parimi i
49

Pr m gjer pr kt shtje, shih kapitullin 4

Anthony DAmato, Good Faith, Enciclopedia of public International Law, Encyclopedia of Public
International law , 7/1985, Max Planck Institute, ELSEVIER SCIENCE PUBLISHERS, Nethelands, Fq.
107
51
Shih kap 2, pika 2.1.3 a dhe b
52
Neni 18 i KV parashikon se Nj Shtet sht i detyruar q t mos kryej akte t cilat do t dmtonin
objektin dhe qllimin e nj traktati n rastet kur : (a) ai ka nnshkruar traktatin ose ka shkmbyer
instrumentet q e bjn traktatin subjekt t ratifikimit, pranimit ose miratimit, derisa ai t ket br t qart
qllimin e tij pr t mos qen pal n traktat; (b) ai ka shprehur plqimin e tij pr t qen i lidhur nga
traktati, deri n momentin e hyrjes n fuqi t tij dhe me kusht q kjo hyrje n fuqi t mos jet vonuar pa
shkaqe t arsyeshme.
53
Neni 31/1 i KV
54
Pr m gjer lidhur me inetrpretimin shih kapitullin 5
55
Bruno Simma, Reciprocity, fq. 400, Enciclopedia of public International Law, Encyclopedia of Public
International law , 7/1985, Max Planck Institut, ELSEVIER SCIENCE PUBLISHERS, Nethelands,
50

14

reciprocitetit do t thot q palt jan t lidhura n nj marrdhnie t ndrsjell mes tyre

me t drejta e detyrime q zbatohen ndaj njra-tjetrs. Nj pjes e mir e instituteve t s
drejts s traktateve krkojn q shprehjes s vullnetit t njrs pal apo veprimit t tyre,
ti prgjigjet pranimi ose kundrshtimi nga palt e tjera n traktat.56
Parimi i reciprocitetit nuk sht nj shtje e aspektit formal, pra nuk nevojitet
thjesht t jet i pasqyruar n tekstin e traktatit, por duhet t jet substancial dhe t shfaqet
n barazpeshimin e prfitimeve t ndrsjellta q palt kan nga realizimi i marrdhnies
traktatore.57 Gjithashtu, n zbatim t parimit t reciprocitetit, n traktatet dypalshe me
natyr kontraktuale zakonisht detyrimit t njrs pal i prgjigjet e drejta e pals tjetr.
Reciprociteti nuk sht i dukshm n traktatet shumpalshe q krijojn t drejta dhe
detyrime t prgjithshme, sepse zakonisht t drejtat e prfituara nga kto traktate nuk
sjellin ndonj prfitim material e konkret ndrsa detyrimet q rrjedhin prej tyre secila nga
palt i zbaton n mnyr t pavarur n territorin dhe ndaj shtetasve t saj, prandaj n
doktrin quhen edhe detyrime joreciproke.
Megjithat parimi i reciprocitetit qndron njlloj edhe n themel t ktyre lloj
traktateve, pr sa koh palt jan pjes e tyre me t drejta dhe detyrime q jan t
detyrueshme t zbatohen pr t arritur nj qllim t prbashkt. Po kshtu, prve
mnyrs s zbatimit t detyrimeve, palt n traktate t tilla kan marrdhnie reciprociteti
lidhur me pushimin e fuqis juridike, rezervat, zgjidhjen e mosmarrveshjeve, etj.
N Konventn e Vjens nuk gjejm parashikime pr parimin e reciprocitetit edhe
pse prezenca e tij sht kaq e domosdoshme n nj traktat. Megjithat ai lidhet dhe rrjedh
nga parimi i barazis midis palve, sepse sht barazia ajo q synon q palt t lidhen
njlloj me t drejta dhe detyrime. Parimi i barazis do t thot se palt kan t drejta dhe
detyrime t njjta dhe t barabarta n nj traktat (dhe kjo rrjedh nga parimi i barazis s
sovranitetit) dhe jo nj pal t ket vetm t drejta dhe pala tjetr vetm detyrime ose q
nj pal t ket m shum t drejta e prfitime kurse pala tjetr t ket detyrime m t
rnda.58
Traktatet e pabarabarta u zhvilluan shum gjat periudhs s kolonive ku shtetet e
fuqishme lidhnin marrveshje me kolonit ndaj t cilave vendosnin kushte rnduese. Nj
rast i till ka qen Kina e cila ka lidhur nj sr traktatesh me vendet europiane, me ann e
t cilave u siguroheshin atyre privilegje t ndryshme. Shum t prhapura kan qen
marrveshjet me ann e t cilave kto vende i impononin Kins regjimin e
kapitulacioneve.
Kshtu Traktati i Miqsis, Tregtis dhe Lundrimit i lidhur mes Kins dhe
Belgjiks n vitin 1865, i jepte Belgjiks nj sr privilegjesh dhe siguronte pr t, t
drejtn ekskluzive pr t ndryshuar traktatin. N kohn kur Kina pretendoi t ndryshonte
traktatin, lindi nj mosmarrveshje mes saj dhe Belgjiks, pr t ciln Kina iu drejtua
GJPDN. N gjykat Kina pretendoi q n traktat nuk ishin respektuar parimi i barazis
dhe reciprocitetit dhe se do t pranonte kt gjykim nse ai do t bhej mbi bazn e
parimit ex aequo et bone dhe jo n baz t traktatit n t cilin prekej thelbi i parimit t

56

T tilla mund t jen raste e pushimit t fuqis juridike t nj traktati, pranimi e kundrshtimi i rezervave,
etj. Pr m gjer shih kapitullin 3 dhe 4
57
Bruno Simma, siprcit.
58
Werner Morvay, Unequal treaties, fq. 514, Enciclopedia of public International Law, Encyclopedia of
Public International law , 7/1985, Max Planck Institute, ELSEVIER SCIENCE PUBLISHERS, Nethelands

15

barazis.59Kjo shtje nuk u zgjidh nga gjykata sepse palt kishin nisur bisedimet pr
lidhjen e nj traktati t ri dhe i bn krkes gjykats pr pushimin e shtjes.
N Konventn e Vjens, nuk prmenden traktatet e pabarabarta dhe as ndonj
sanksion pavlefshmrie lidhur me to (prvese kur jan lidhur nn shtrngim), por po t
bjm nj interpretim trsor t t gjith dispozitave t konvents dhe t parashikimit t
ktij parimi n preambul, kuptojm q ai prshkon t gjith t drejtn e traktateve.
Mungesa e fuqis prapavepruese t traktateve do t thot q ato rregullojn
marrdhniet q nga momenti i hyrjes s tyre n fuqi e n t ardhmen dhe nuk mund t
prdoren ndaj marrdhnieve q kan nisur prpara hyrjes s tyre n fuqi, prve se kur
palt bien dakord pr kt gj. Diskutuam m lart se si traktati mund t konsiderohet si
norm e s drejts zakonore dhe t zbatohet pr shtetet t cilat nuk jan pal n t. N kt
rast normat e traktatit mund t zbatohen edhe me fuqi prapavepruese sepse konsiderohen
si norma t s drejts zakonore. Veanrisht si t tilla jan trajtuar n disa raste normat e
konvents s Vjens lidhur me interpretimin e marrveshjeve n t cilat jan pal shtete
q nuk jan pjes e konvents.60

1.8 Aftsia pr t lidhur traktate dhe subjektet q mund t jen pal n nj traktat
Trajtuam m lart se sipas Konvents s Vjens 1969 Pr t drejtn e traktateve,
"traktat" nnkupton nj marrveshje ndrkombtare t prfunduar midis Shteteve n
form shkresore dhe t udhhequr nga e drejta ndrkombtare, i cili, pavarsisht nga
emrtimi i tij i veant, sht i materializuar n nj dokument t vetm apo dy ose m
shum dokumente q lidhen me njri-tjetrin61. Nga ky prkufizim kuptohet qart q si
subjekte me aftsin pr t lidhur traktate kjo Konvent prcakton shtetet. 62
Ashtu si e kemi prmendur personaliteti juridik i shteteve prbhet nga zotsia
juridike dhe zotsia pr t vepruar dhe pr t realizuar zotsin pr t vepruar subjektet
duhet t hyjn n marrdhnie me subjekte t tjera t s drejts ndrkombtare. Mnyra
kryesore e krijimit t marrdhnieve ndrkombtare sht lidhja e traktateve
ndrkombtare, pra rrjedhimisht edhe mnyra kryesore e zbatimit t zotsis pr t
vepruar q tregon se subjekti ka personalitet juridik.
Traktatet mes shteteve shprehin pikrisht aftsin e tyre traktatbrse dhe mund t
lidhen nga kryetart e shteteve, t qeverive ose nga organe t tjera shtetrore n varsi t
funksionit t tyre dhe llojit t marrveshjes, kompetenc e cila varet edhe nga rregullimet
e brendshme t do shteti. Pavarsisht nga organi shtetror q lidh traktatin, kjo nuk
ndikon fuqin juridike t traktatit dhe detyrueshmrin e zbatimit t tij.
Me shtet kuptohet nj entitet q ka nj territor, nj popullsi, nj qeveri, por mbi
t gjitha gzon sovranitet n t dyja aspektet e tij si t brendshm edhe t jashtm.
Megjithat historia e t drejts ndrkombtare ka njohur dhe njeh raste kur edhe pse nuk
ekzistojn t plot kto elemente, disa entitete kan mundur t jen pjes n traktate t
59

Xhezair Zaganjori, Regjimi i kapitulacioneve, Denoncimi i traktatit m eBelgjikn, fq. 206, Jurisprudenc
dhe praktik ndrkombtare
60
Mund t prmendim rastin Kasekili/Sedudu Island ICJ, pr m gjer shih kapitullin 5
61
Konventa e Vjens Pr t drejtn e traktateve mes shteteve 1969, neni 2
62
N nenin 1 t Konvents, parashikohet se : Kjo Konvent zbatohet n traktatet midis shteteve

16

ndryshme. Ka disa raste nga praktika t trajtuara si entitete me t drejtn pr t lidhur

traktate.
Ktu mund t prmendin rastin e Vatikanit, i njohur si mikroshtet me qllimin e
mbrojtjes dhe mbshtetjes s parimeve morale e fetare t Selis s Shenjt. Territori i tij
shtrihet n qytetin e Vatikanit ku ndodhen ndrtesat ku ushtrojn veprimtarin
funksionart e papatit (t cilt jan dhe popullsia rezidente e shtetit). Selia e Shenjt ka t
drejtn t lidh marrveshje me shtetet t tjera dhe ka statusin e vzhguesit n Organizatn
e Kombeve t Bashkuara.
Me interes sht t analizojm rastet e shteteve federative, pra t atyre shteteve t
cilat sipas akteve t brendshme kushtetuese jan t ndara n disa njsi autonome.
Zakonisht, n rastin e shteteve federative, njsit e federuara nuk kan sovranitet, pasi ai i
takon federats. Megjithat n kt rast sht e rndsishme ndarja e kompetencave mes
federats dhe njsive, pasi kto t fundit kan kompetencat ekskluzive pr disa shtje,
pr shtje t tjera i ndajn kompetencat me federatn, ndrsa nuk kan fare kompetenc
pr nj kategori shtjesh, por gjithsesi kjo varet nga prcaktimet e bra n aktet
kushtetuese t do federate.63 Sa i takon aftsis pr t lidhur traktate n parim kjo sht
nj e drejt e federats dhe gjithmon sht kjo e fundit q del si subjekt me personalitet
juridik ndrkombtar.
Megjithat n praktik jan par raste kur njsit federative kan pasur aftsi t
lidhin traktate t natyrave ekonomike e kulturore. N raste t tjera sht vet kushtetuta
federale ajo q iu lejon ktyre njsive q me miratimin e federats t lidhin marrveshje
q lidhen me interesat e asaj njsie, ktu mund t prmendim rastin e Zvicrs ose
Gjermanis marrveshjet e njsive t federuara t t cilave krkojn miratimin
prfundimtar t federats.64
Kshtu ne nenin 32 t Kushtetuts s Republiks Federale Gjermane parashikohet
se 1)Marrdhniet me shtete t tjera jan n kompetenc t federats. 2)Prpara
prfundimit t nj traktati q lidhet me rrethana t veanta t nj shteti (landi) 65, ky shtet
duhet t konsultohet n nj koh t shkurtr 3)pr aq sa ka fuqi legjislative, nj shtet
(land) me plqimin e qeveris mund t prfundoj traktate me shtete t tjera.66 Pra, si
shihet njsit federale ose landet kan t drejt t lidhin traktate me miratimin e qeverise
dhe vetm pr shtje q lidhen me rrethanat e veanta (interesat) t do shteti.
Ndrsa n Kushtetutn e Konfederats s Zvicrs i kushtohen 3 nene t veanta
marrdhnieve me shtetet e tjera. Konkretisht n nenin 5467 parashikohet se e drejta pr t
lidhur traktate i takon Konfederats, e cila duhet t kujdeset pr promovimin e t drejtave
t njeriut dhe bashkjetess paqsore mes shteteve duke mbrojtur dhe respektuar t drejtat
e kantoneve.68 Neni 5569 parashikon t drejtn e kantoneve pr t marr pjes n politikn

63

A. Aust, Modern treaty law and practice, fq. 63, Cambridge University Press, 2007
Po aty,
65
Landi sht njsi federative gjermane
66
The Constitution of Federal Republic of Germany May 23, 1949, neni 32
67
Contitution of Switzerland Confederation, neni 54 1. Marrdhniet me jasht jan kompetenc e
konfederats. 2. Konfederata do t siguroj q pavarsia e Zvicrs dhe mirqenia e saj sht e garantuar;
n mnyr t veant do t ndihmoj n zbutjen e nevojs dhe varfris n bot dhe promovimin e
respektimit t t drejtave t njeriut dhe demokracis, bashkjetesn paqsore t popujve, si dhe konservimin
e burimeve natyrore. 3. Ajo do t respektoj kompetencat e kantoneve dhe do t mbroj interesat e tyre.
68
Kanton sht njsi federative zvicerane
64

17

e jashtme dhe pr tu njoftuar nga Konfederata n rastet kur vendimet e politiks s

jashtme prekin interesat e tyre si edhe t drejtn e tyre n kt rast pr t marr pjes n
negociata.
Neni 5670 parashikon se Kantonet kan t drejtn t lidhin traktate q shtrihen
brenda kompetencave t tyre me kushtin q ato t mos bien n kundrshtim me
Kushtetutn dhe t njoftohet Konfederata. Kantonet kan t drejt t lidhin marrveshje
vetm t nj rndsie t vogl dhe me funksionar t jashtm t nivelit t ult, sepse t
tjerat i lidh Konfederata.71Mund t ket edhe raste kur aftsia pr t lidhur traktate ndahet
n varsi t natyrs s traktatit mes njsive t federuara dhe federats, si mund t
prmendim rastin e Belgjiks.
Gjithsesi, jemi t mendimit q aftsia pr t br traktate duhet t jet e federats
pr disa arsye. S pari, pr vet mnyrn se si funksionon federata, lidhja e traktateve nga
organet qendrore do t mundsoj nj zbatim m uniform t traktatit dhe t prmbushjes
s t drejtave dhe detyrimeve q rrjedhin prej tij (megjithse duhet t pranojm q ka teori
n t drejtn ndrkombtare q pretendojn se ndarja e pushtetit legjislativ mes federats
dhe njsive t federuara e vshtirson zbatimin e traktateve). S dyti, mbetet gjithmon e
pranishme shtja e prgjegjsis ndrkombtare dhe mnyrs se si do t zbatohen
sanksionet n rastet kur traktati i shkelur sht nnshkruar nga nj njsi e vetme e
federats.
shtja e aftsis pr t lidhur traktate sht diskutuar edhe n rastet e territoreve
joautonome q kan qen nn administrimin e shteteve t tjera, pr t cilat mund t thuhet
se nuk kan qen subjekte me personalitet juridik ndrkombtar derisa ato nuk kan
gzuar sovranitet t plot. N raste t tilla traktatet lidheshin gjithmon nga shtetet t cilat
i administronin kto territore, ose n rastet kur lidheshin nga personat t cilt ishin n krye
t organeve qeverisse t ktyre territoreve, kjo bhej duke marr plqimin e shtetit
administrues. Raste t tilla nga praktika ka pasur mjaft nse kujtojm sistemin e
mandateve apo kujdestaris si edhe rastet e territoreve joautonome t OKB.
Gjithsesi, aftsia pr t lidhur traktate e entiteteve t ndryshme varet shum edhe
nga lloji ose natyra, qllimi i traktateve dhe parashikimet e tyre. Ka traktate t cilat e
parashikojn shprehimisht q pal t tyre mund t jen shtetet, ndrsa ka t tjera t cilat
parashikojn se pjes n to mund t bhen jo vetm shtetet, por edhe entitete t cilat kan
t drejtn e vetqeverisjes.72
Pas Lufts s Dyt Botrore u prhap shum fenomeni i organizatave
ndrkombtare, t cilat u quajtn subjektet e dyta t s drejts ndrkombtare, pas
shteteve. Komisioni i t Drejts Ndrkombtare n komentarin e tij shpjegon se vendimi
69

Contitution of Switzerland Confederation, neni 55 1. Kantonet do t konsultohen n vendimet e politiks

s jashtme q ndikojn n kompetencat e tyre ose interesat e tyre thelbsore. 2. Konfederata do t informoj
kantonet plotsisht dhe n kohn e duhur dhe do t konsultohet me ta. 3. Pikpamjet e kantoneve jan t nj
rndsie t veant n qoft se kompetencat e tyre jan t prekur. N raste t tilla, kantonet do t marrin
pjes n negociatat ndrkombtare n mnyrn e duhur.
70
Contitution of Switzerland Confederation, neni 56 Nj Kanton mund t lidh traktate me shtetet e huaja
pr shtjet q shtrihen brenda fushs s kompetencave t tij. 2. Traktate t tilla nuk duhet t bien ndesh me
ligjin apo interesat e Konfederats, ose me ligjin e do kantoni tjetr. Kantoni duhet t informoj
Konfederatn para prfundimit t nj traktati t till. 3. Nj Kanton mund t merret direkt me autoritetet e
huaja t rangut m t ult; n raste t tjera, Konfederata do t zhvilloj marrdhniet me shtetet e huaja n
emr t nj kantonit.
72

A. Aust, Modern treaty law and practice, fq. 63, Cambridge University Press, 2007

18

pr t mos prfshir n Konventn e Vjens 1969, traktatet e lidhura nga organizatat

ndrkombtare lidhet me faktin se traktatet e lidhura nga organizatat ndrkombtare
kan shum karakteristika specifike t cilat do ta vononin dhe do ta komplikonin krijimin
dhe miratimin e Konvents.
E drejta e organizatave ndrkombtare pr t lidhur traktate u sanksionua m pas
nga Konventa e Vjens e vitit 1986, e cila ka zgjeruar rrethin e subjekteve duke
parashikuar me kt aftsi edhe organizatat ndrkombtare. 73 Nga vet prkufizimi i
subjekteve t s drejts ndrkombtare si person ndrkombtar i cili ka t drejta dhe
detyrime q rrjedhin nga traktatet ndrkombtare dhe nga burime t tjera t s drejts
ndrkombtare74 kuptojm se aftsia pr t lidhur traktate ndrkombtare nuk sht nj e
drejt ekskluzive vetm e shteteve.
Konventa e Vjens e vitit 1986 pasqyron n pjesn m t madhe normat e
Konvents s vitit 1969, sigurisht me adaptimet e nevojshme dhe n paragrafin 11 t
preambuls parashikon pikrisht aftsin e organizatave pr t lidhur traktate organizatat
ndrkombtare kan aftsi t lidhin traktate t nevojshme pr t ushtruar veprimtarin e
tyre dhe pr t prmbushur qllimet e tyre.
Rndsia e traktateve sa i prket organizatave ndrkombtare sht e qart po t
kujtojm faktin q organizatat ndrkombtare krijohen nga traktatet mes shteteve. Ktu
duhet t kemi parasysh q kto lloj traktatesh q jan traktate shumpalshe t cilat
krijojn nj organizat ndrkombtare disiplinohen si nga KV e vitit 1969 e cila n nenin
5 parashikon se mund t zbatohet ndaj do traktati q prbn instrumentin e themelimit
t nj organizate ndrkombtare, por nuk ndikon n rregullat e brendshme t
organizats,75 pr rastet kur pal jan vetm shtetet. Po kshtu edhe nga KV 1986 q
parashikon se kur n traktatin q themelon nj organizat ndrkombtare jan pal si
shtete ashtu edhe organizata t tjera paraekzistuese mund t prdoren parashikimet e nenit
5 t saj.76
Nga ana tjetr duke qen subjekte t s drejts ndrkombtare sht e rndsishme
t trajtohet aftsia e tyre pr t lidhur traktate si pjes e personalitetit juridik
ndrkombtar, pr m tepr n nj koh kur kto organizata jan br qendra t
rndsishme t hartimit t vet traktateve, si disiplinohet n Konventn e Vjens t vitit
1986.
Organizatat ndrkombtare jan subjekte t derivuara nga shtetet, t cilat me an
t traktateve i krijojn ato dhe sht e kuptueshme q jan po kto shtetet q prcaktojn
kufijt e personalitetit juridik t organizatave. Personaliteti juridik sht i kufizuar nga
vet objekti i veprimtaris s tyre, pasi t drejtat dhe detyrimet e marra prsipr nga
73

Ne nenin 1 t ksaj Konvente prcaktohet se : Kjo Konvent zbatohet pr:

(a) traktatet midis nj ose m shum Shteteve dhe nj ose m shum organizatave ndrkombtare dhe (b)
traktatet midis organizatave ndrkombtare. Ndrsa n nenin 2/a) prcaktohet se : traktat do t thot
nj marrveshje ndrkombtare e rregulluar nga e drejta ndrkombtare dhe e realizuar n form t
shkruar: (i) midis nj ose m shum shteteve ose m shum organizatave ndrkombtare; ose (ii) midis
organizatave ndrkombtare,
74
A.Puto, E drejta ndrkombtare publike, fq 91, Shtpia Botuese Albin, 2013
75
Neni 5 I KV 1969 parashikon se : Kjo Konvent zbatohet ndaj do traktati i cili sht instrumenti
themelues i nj organizate ndrkombtare dhe ndaj do traktati t miratuar brenda nj organizate
ndrkombtare pa cenuar asnj prej rregullave prkatse t organizats.
76
N nenin 5 t KV 1986 parashikohet se : Kjo Konvent zbatohet pr do traktat midis nj apo m shum
Shteteve dhe nj apo m shum organizatave ndrkombtare q sht instrumenti prbres i nj organizate
ndrkombtare pa rn ndesh me ndonj nga rregullat prkatse t organizats.

19

organizatat nuk mund t shkojn prtej fushs ku ato ushtrojn aktivitetin. 77 Kjo ide
mbshtetet m s miri n KV 1986, ku n nenin 6 parashikohet se Aftsia e nj
organizate ndrkombtare pr t lidhur traktate drejtohet nga rregullat e asaj
organizate. Gjithashtu personaliteti juridik i organizatave ndrkombtare kufizohet edhe
shtrirja q ka organizata, nse sht me shtrirje universale apo rajonale.
Gjithsesi, personaliteti juridik i organizatave ndrkombtare sht i ndar nga
personaliteti juridik i shteteve antare t tyre. Duke qen i till, traktatet e lidhura nga
organet kryesore t organizatave ndrkombtare ngarkojn me t drejta dhe detyrime
organizatn si t till dhe jo secilin nga shtetet antare, ndonse duhet pranuar q n fund
t fundit organizata funksionon n baz t prfaqsuesve t shteteve antare. Prgjegjsia
pr prmbushjen e detyrimeve q rrjedhin nga traktatet sht e vet organizats dhe ajo do
t prgjigjet n rast mosprmbushje t tyre.
Elemente t tjera t personalitetit juridik ndrkombtar t organizatave
ndrkombtare i gjejm tek aftsia e tyre pr t ven n lvizje organe me natyr
gjyqsore ndrkombtare, shkmbimi i prfaqsuesve diplomatik, aftsia pr t zotruar
pasuri t paluajtshme etj.
N rastet kur nj subjekt ka karakteristikat e siprprmendura dhe ka kapacitet pr
t lidhur nj traktat ndrkombtar, ather kjo realizohet nga organet kompetente
shtetrore t ktij subjekti. Kjo sht nj shtje pr t ciln vet e drejta ndrkombtare
qndron indiferente, sepse sht do shtet q me aktet themeluese t tij e prcakton
pikrisht organin q e ka kt t drejt. Sigurisht q ashtu si edhe aftsia pr t lidhur
traktate, edhe organet kompetente varen nga organizimi shtetror dhe mnyra si
funksionon nj shtet dhe pr ta konkretizuar do t trajtojm m posht nj tablo t
shkurtr t ktyre organeve n vendin ton.
1.9 Statusi i marrveshjeve ndrkombtare n legjislacionin shqiptar
Me hyrjen n fuqi t Kushtetuts s vitit 1998, raporti mes normave t s drejts
ndrkombtare dhe normave t s drejts son t brendshme u prvijua dhe u kristalizua
n disa prej dispozitave t saj. Konkretisht, n kt Kushtetut i kushtohet nj kre m vete
marrveshjeve ndrkombtare dhe nenet t cilat trajtojn raportin me t drejtn
ndrkombtare jan nenet 5, 17, 121, 122, 123, dhe 131.
Raportin q normat e t drejts ndrkombtare kan me sistemin ton t
brendshm mund ta shohim n disa plane. S pari mund t dallojm marrdhnien q
sistemi jon ka me normat jus cogens dhe me traktatet e tjera dhe s dyti mund t
dallojm raportin mes ktij sistemi me traktatet e zakonshme dhe me normat e nxjerra nga
organizatat ndrkombtare.
N nenin 5 t Kushtetuts parashikohet se Republika e Shqipris zbaton t
drejtn ndrkombtare t detyrueshme pr t. Sipas Omarit dhe Anastasit, duke gjykuar
nga vendi i ksaj dispozite n pjesn e I-r, duhet t kuptojm karakterin e saj si parim i
prgjithshm kushtetues q i paraprin t gjith rregullimit t mtejshm q Kushtetuta i

77

Paragrafi 12 i preambuls s KV 1986 parashikon se : Duke pranuar q praktika e organizatave

ndrkombtare n lidhjen e traktateve me Shtetet ose ndrmjet tyre duhet t jet n prputhje me
instrumentet e tyre prbrse.

20

bn statusit t s drejts ndrkombtare dhe raportit t saj me t drejtn e brendshme.78

Lidhur me kt parashikim dhe interpretimin e tij ka pasur pikpamje t ndryshme sa i
takon konceptit t s drejts ndrkombtare t detyrueshme. Nj pjes e autorve e kan
lidhur kt me marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara79 si prmendet n nenet 121 dhe
122 t Kushtetuts, duke pasur parasysh se n kt t fundit nuk ka as dispozita q ti
referohen normave t tjera t s drejts ndrkombtare.80 Mendimi tjetr sht se ksaj
dispozite i duhet dhn nj kuptim m i gjer, duke prfshir jo vetm marrveshjet e
ratifikuara t prmendura n nenin 122 por edhe norma t tjera prgjithsisht t pranuara
t s drejts ndrkombtare zakonore, ku prfshihen normat me karakter jus cogens dhe
parimet e prgjithshme t s drejts81.
Sipas Zaganjorit ktij neni i duhet br nj interpretim m i gjer n mnyr q t
reflektohet m mir edhe tendenca e prgjithshme e ndikimit gjithnj e m shum t s
78

Luan Omari, Aurela Anastasi, E drejta Kushtetuese, fq. 55, Shtpia Botuese ABC, Tiran 2010
N vendimin Nr. 13, dat 12.07.2004, (V 13/2004) t GJK, n mendimin e pakics, gjyqtari K.Pei ka
argumentuar se ....mungesa e nj marrveshjeje t lidhur mes shtetit shqiptar dhe atij italian pr njohjen
dhe ekzekutimin e vendimeve penale bn t pamundur njohjen e vendimit penal t huaj.... Neni 5 i
Kushtetuts sht nj dispozit e prgjithshme dhe nuk sqaron se si Republika e Shqipris zbaton t drejtn
ndrkombtare t detyrueshme pr t. Kt e bjn dispozitat e tjera t cilat, si e prmenda, u referohen
vetm marrveshjeve ndrkombtare t ratifikuara. Mund t shtrohet pyetja nse neni 5 i Kushtetuts me
shprehjen: t drejtn ndrkombtare t detyrueshme pr t, nnkupton vetm marrveshjet e ratifikuara
apo edhe normat prgjithsisht t pranuara t s drejts ndrkombtare, sipas parimit t vullnetit t mir
dhe reciprocitetit? Duhet thn se shprehje t tilla t cilat kan qen parashikuar n ligjin Pr dispozitat
kryesore kushtetuese, nuk prmenden m n Kushtetut, prkundrazi ato zvendsohen me shprehjen: t
drejtn ndrkombtare t detyrueshme. Kam mendimin se ky detyrim buron nga ripohimi i parimit t
prgjithshm t s drejts ndrkombtare pacta sund servanta dhe nuk ka vler n parime t tjera t
prgjithshme t s drejts ndrkombtare q nuk lidhen me marrveshjen. Kt qndrim ka mbajtur edhe
Gjykata Kushtetuese n praktikn e saj (vendimi nr.69, viti 1999 pr heqjen e dnimit me vdekje), ku
pasqyron vlersimin vetm t parimit t lartprmendur, meqnse Republika e Shqipris kishte marr
angazhimin sipas Rezoluts s vitit 1995 pr heqjen e dnimit me vdekje.
Neni 5 i Kushtetuts nuk l shteg pr interpretim t zgjeruar, i cili do t arrinte deri aty sa t
prfshinte n t drejtn ndrkombtare t detyrueshme pr Republikn e Shqipris edhe normat
ndrkombtare t nj karakteri t prgjithshm me natyr jus cogens ose detyrimet me karakter erga
omnes. N nj prfundim t till, ve sa prmenda, arrihet edhe nga prmbajtja e piks 3 t nenit 122 t
Kushtetuts: Normat e nxjerra prej nj organizate ndrkombtare kan eprsi, n rast konflikti mbi t
drejtn e vendit, kur n marrveshjen e ratifikuar nga Republika e Shqipris pr pjesmarrjen n at
organizat, parashikohet shprehimisht zbatimi i drejtprdrejt i normave t nxjerra prej saj. Kto
dispozita kushtetuese nxjerrin n dukje jo vetm eprsin e marrveshjeve ndrkombtare t ratifikuara mbi
ligjet e vendit, por edhe faktin se shteti shqiptar detyrohet t zbatoj vetm kto (marrveshjet
ndrkombtare t ratifikuara), t tjerat nuk jan t detyrueshme pr t.
N trajtimin e ksaj shtjeje ka edhe nj element tjetr t rndsishm, si zbatueshmria e
drejtprdrejt e s drejts ndrkombtare. Sipas nenit 122/1 t Kushtetuts: Ajo (marrveshja
ndrkombtare e ratifikuar) zbatohet n mnyr t drejtprdrejt, prve rasteve kur nuk sht e
vetzbatueshme dhe zbatimi i saj krkon nxjerrjen e nj ligji. Kjo dispozit tregon qart, se rendi juridik
shqiptar pranon zbatimin e drejtprdrejt t marrveshjes ndrkombtare t ratifikuar, por parashikon
njkohsisht edhe rezervn: q zbatimi t bhet me an t nj ligji. Dhe kur pr zbatimin e nj marrveshjeje
t ratifikuar krkohet nxjerrja e nj ligji, nuk mund t pranohet q n munges t marrveshjes t zbatohen
normat e gjithpranuara ose parimi i reciprocitetit, t cilat nuk gjejn shprehje n asnj norm detyruese.
80
Evis Alimehmeti, Fjoralba Caka, The relationship between International and Domestic Law in the
Albanian Legal System, n International Constitutional law, fq. 4-5 ed. by Luca Mezzeti, G.Giappichelli
Editore, Torino 2014
81
Xhezair Zaganjori, Vendi i t drejts ndrkombtare n Kushtetutn e Republiks s Shqipris, fq. 31,
Revista Shkencore Jeta Juridike, Nr. 2, 2004, Shkolla e Magjitraturs
79

21

drejts ndrkombtare n t drejtn e brendshme t shteteve 82dhe kto norma e parime

duhet t merren parasysh n vendimmarrje e interpretim jo vetm nga Gjykata
Kushtetuese , por edhe nga gjykatat e zakonshme.
Zbatueshmria e t drejts ndrkombtare t prgjithshme dhe parimet e saj n
kuadr t nenit 5, jan trajtuar disa her nga Gjykata Kushtetuese n vendimet e saj.
Kshtu n Vendimin Nr. 65, dat 10.12.1999- Pr heqjen e dnimit me vdekje, ajo sht
shprehur se parimet kryesore t s drejts ndrkombtare gjejn pasqyrim edhe n
Kushtetutn e Shqipris83
Ndrsa n vendimin Nr. 186, dat 23.09.2002, n t cilin sht shqyrtuar
pajtueshmria me Kushtetutn e Statutit t Roms, GJK sht shprehur se Prderisa n
baz t Kushtetuts rregullat e gjithpranuara t s drejts ndrkombtare jan pjes e t
drejts s brendshme, ather dhe mungesa e imunitetit n proceset penale
ndrkombtare pr krime t caktuara me rrezikshmri t lart bhet pjes e sistemit
juridik shqiptar. Nga ana e saj, jurisprudenca ndrkombtare ka prpunuar nj sr
zakonesh t qndrueshme nisur nga synimi kryesor, q autorve t ktyre veprave tu
hiqet mundsia q t mbrohen pr to duke i konsideruar si akte t kryera n ushtrimin e
pushtetit (acta iure imperii)84
Edhe Gjykata e Lart ka mbajtur t njjtin qndrim n Vendimin Unifikues Nr. 1,
dat 30.1.2003,85 ku shprehet se n munges t marrveshjeve t ratifikuara mund t
aplikohen parimet e prgjithshme t s drejts ndrkombtare. Po t njjtin qndrim ndaj
ksaj shtje e mban dhe GJK, sipas t cils Gjykata Kushtetuese mon se argumentet e
prmendura n vendimin e Kolegjeve t Bashkuara t Gjykats s Lart nuk vijn n
kundrshtim me Kushtetutn dhe konventat. Njohja reciproke e vendimeve gjyqsore i
shrben qllimit pr forcimin e bashkpunimit juridik midis shteteve pr arritjen e
objektivave t caktuara pr lirin, sigurin dhe drejtsin. Parimi i reciprocitetit
presupozon zbatimin e mjeteve ligjore t ndrsjella m marrdhniet ndrshtetrore. N
t drejtn ndrkombtare, reciprocitet do t thot e drejta pr barazi dhe respekt t
ndrsjell midis shteteve. Kshtu, n bashkpunimin n fushn penale, doktrina dhe
praktika ndrkombtare kan konfirmuar q bashkpunimi i shteteve mund t bhet
edhe n munges t traktateve dypalshe bazuar n parimin e reciprocitetit. Parimi i
reciprocitetit, si rregull, zbatohet nprmjet instrumenteve ndrkombtare si traktatet e
marrveshjet, n t cilat parashikohen t drejtat e detyrimet e ndrsjella. Por, n raste t
veanta, n munges t ktyre marrveshjeve, shtetet nuk pengohen q t zbatojn
drejtprdrejt parimin e reciprocitetit, normat e gjithpranuara t s drejts
ndrkombtare dhe vullnetin e mir n rastet q u paraqiten. Zbatimi i tyre sht n
interes t forcimit t bashkpunimit mes shteteve n luft kundr krimit t organizuar dhe
kriminalitetit n prgjithsi. 86Kt arsyetim t t dyja gjykatave nuk ka pranuar m pas
GJEDNJ, me argumentimin se n kt rast sht shkelur neni 5/1 i KEDNJ.

82

Po aty
Xh. Zaganjori, Jursiprudenc dhe Praktik ndrkombtare, Heqja e dnimit me vdekje, fq. 76, Shkolla e
Magjistraturs, Tiran 2012
84
Vendimi Nr. 186, dat 23.09.2002, (V 186/2002) Krijimi i GJNP/Statuti i Roms
85
E njohur si ceshtja Grori
86
Vendimi Nr. 13, dat 12.07.2004, (V 13/2004)
83

22

N nenin 122/3 dhe 123, Kushtetuta na paraqet marrdhnien e normave t

organizatave ndrkombtare n raport me t drejtn ton. N nenin 122/387 sanksionohet
prparsia q ka nj norm e nj organizate, n rast se ajo konflikton me nj norm t s
drejts s brendshme, nse n marrveshjen mes shtetit ton dhe organizats sht
parashikuar nj gj e till. N kt dispozit bie n sy shprehja kan eprsi...mbi t
drejtn e vendit ka do t thot se norma t tilla qndrojn mbi t gjith normat juridike
n vendin ton, pra edhe mbi Kushtetutn vet.88 N nenin 123 parashikohet e drejta e
Kuvendit q me miratimin e nj ligji me shumicn e t gjith antarve t tij, t mund ti
delegoj organizatave ndrkombtare kompetenca shtetrore n baz t nj marrveshje
ndrkombtare. Ligji n fjal q i referohet ratifikimit t nj marrveshje t till mund t
realizohet edhe me an t nj referendumi, nse krkon t ket nj mbshtetje m t gjer
pr nj marrveshje t till. Nuk ka raste nga praktika t nj miratimi t till.
Studiuesit mendojn se t dyja kto dispozita jan br me qllim prgatitjen pr
antarsimin n BE dhe aktualisht nuk kemi ndonj rast praktik ku t jet zbatuar neni
122/3.89 Gjithsesi nuk ka asgj t shprehur me qartsi n kt drejtim, por dihet se reforma
e re q po prgatitet do t bj ndryshime edhe n dispozitat kushtetuese q lidhen me
marrveshjet ndrkombtare. Konkretisht, n draftin paraprak q sht hedhur pr
konsultim publik, vrehet shfuqizimi i nenit 122/3 dhe shtimi i nj dispozite t re 122/2.1
sipas t cils E drejta e Bashkimit Evropian ka eprsi mbi t drejtn e brendshme t
Republiks s Shqipris.
Shohim q sht ruajtur termi i prgjithshm e drejt e brendshme ndrkoh q
nuk sht prcaktuar asnj raport lidhur me Kushtetutn apo ndonj mnyr e limitimit t
eprsis s t drejts s BE (sikundr e gjejm n disa vende antare t BE). Gjithsesi, pr
stadin ku jemi, nj vend kandidat pr antarsim, mendoj se do duhej nj dispozit m e
menduar, m e qart dhe m e detajuar lidhur me marrdhniet mes legjislacionit ton dhe
atij t BE si nj e drejt e nj natyre t veant brenda t drejts ndrkombtare.
Nj dispozit me shum rndsi n aspektin e raportit q e drejta ndrkombtare
ka me t drejtn ton sht neni 116 i Kushtetuts sipas t cilit Aktet normative q kan
fuqi n t gjith territorin e Republiks s Shqipris jan : a)
Kushtetuta; b)
marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara; c) ligjet; ) aktet normative t Kshillit t
Ministrave. 2. Aktet q nxirren nga organet e pushtetit vendor kan fuqi vetm brenda
juridiksionit territorial q ushtrojn kto organe. 3. Aktet normative t ministrave dhe t
organeve drejtuese t institucioneve t tjera qendrore kan fuqi n t gjith territorin e
Republiks s Shqipris brenda sfers s juridiksionit t tyre. N pamje t par duket
sikur ky nen bn nj renditje hierarkike t akteve me fuqi juridike ku n vendin e par
vendos Kushtetutn ndrsa n vendin e dyt marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara.
Sigurisht q Kushtetuta sht ligji themelor i shtetit e si i till qndron mbi t
gjitha aktet e tjera, por sa i prket marrveshjeve ndrkombtare shtja nuk sht dhe aq
e qart. S pari, si e prmendm m lart Kushtetuta parashikon supremacin e normave t
87

Normat e nxjerra prej nj organizate ndrkombtare kan eprsi, n rast konflikti, mbi t drejtn e
vendit, kur n marrveshjen e ratifikuar nga Republika e Shqipris pr pjesmarrjen n at organizat,
parashikohet shprehimisht zbatimi i drejtprdrejt i normave t nxjerra prej asaj.
88
Ne nenin 116 behet renditja e akteve me fuqi juridike n RSH dhe marrveshjet ndrkombtare t
ratifikuara jan t vendosura t dytat pas Kushtetuts, ndrkoh neni 122/3 duket sikur shkon n nj drejtim
tjetr, duke na sjell nj pyetje t re : a jan norma t tilla mbi marrveshjet ndrkombtare, cili sht statusi
i tyre n t drejtn ton?
89
L.Omari, A.Anastasi, siprcit.

23

nxjerra nga organizatat ndrkombtare mbi t drejtn e vendit, pra edhe mbi kushtetutn.
S dyti, n nenin 17/290 prcaktohet se kufizimet pr t drejtat dhe lirit themelore nuk
mund t tejkalojn kufizimet e parashikuara nga KEDNJ, ka do t thot se ksaj
konvente i jepet nj status i barabart me vet Kushtetutn. Sipas Alimehmetit dhe Caks,
nj tendenc e till sht vrejtur edhe n vendimet e Gjykats s Lart, ku si ligj i
aplikueshm paraqitet KEDNJ, Kushtetuta dhe m pas ligjet specifike, ndonse n
asnjrn prej ktyre vendimeve nuk shprehet pr supremacin e Konvents. 91
Sa i prket supremacis s marrveshjeve ndrkombtare t ratifikuara dhe ligjeve
e akteve t tjera nnligjore, kjo sht e prcaktuar mjaft qart si nga neni 116 ashtu edhe
nga neni 122/2. N do rast marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara qndrojn mbi
ligjet dhe n rast se gjyqtart gjat shqyrtimit t nj shtje shohin se ligjet bien n
kundrshtim me marrveshjen, ather mund t zbatojn n mnyr t drejtprdrejt kt
t fundit. Megjithat n disa raste sht vrejtur nj prqasje disi e ngurt e gjyqtarve n
drejtim t zbatimit n mnyr t drejtprdrejt t marrveshjeve e veanrisht KEDNJ. N
disa shtje GJL nuk ka pranuar t zbatoj n mnyr t drejtprdrejt dispozitat e
KEDNJ dhe sht shprehur se nuk ka baz ligjore n Kodin e Procedurs Penale pr
rihapjen e proceseve penale si rezultat i nj vendimi t GJEDNJ.92
Ajo far Kushtetuta nuk sqaron n kt shtje sht statusi q kan marrveshjet
ndrkombtare q i nnshtrohen miratimit. A kan ato eprsi mbi ligjet e vendit?
Normalisht nj marrveshje ndrqeveritare q lidh qeverin ton me t drejta dhe
detyrime mund t kishte eprsi mbi ligjet nse sht e nj rndsie t veant, por nj
marrveshje e cila sht ndrdikasteriale dhe q nuk mund t ket pr sektor t tjer
rndsin q mund t ken ligje kye pr funksionimin e veprimtarive apo organeve t
caktuara shtetrore sht e diskutueshme. Mendojm q nj prjashtim i till sht br
duke mbajtur parasysh edhe q akti i miratimit (Vendimi) sht n shkall hierarkike m i
ult se akti i ratifikimit (Ligji), por kjo ndarje n fakt sht e diskutueshme.
Marrveshjet ndrkombtare n t cilat shteti shqiptar aspiron t bhet pal i
nnshtrohen kontrollit nga ana e Gjykats Kushtetuese, bazuar n nenin 131/b t
Kushtetuts sipas t cils Gjykata Kushtetuese vendos pr: a) pajtueshmrin e ligjit me
Kushtetutn ose me marrveshjet ndrkombtare, si parashikohet n nenin 122; b)
pajtueshmrin e marrveshjeve ndrkombtare me Kushtetutn para ratifikimit t tyre;.
Nga kjo dispozit kuptojm se kontrolli i kushtetutshmris n vendin ton bhet a priori,
me synimin q n do rast t mbrohet Kushtetuta dhe pozita e shtetit ton n
marrdhniet ndrkombtare n mnyr q t mos ratifikoj marrveshje q paraqesin
vshtirsi n zbatimin e tyre dhe nga ana tjetr t merren masa pr ndryshime t
mundshme nse nj marrveshje e till sht aq thelbsore pr interesat e shtetit sa t
mund t vihet n diskutim ndryshimi i Kushtetuts.
Nj proces i till mund t realizohet deri n momentin q ligji ratifikues hyn n
fuqi, pasi pas ktij momenti kontrolli quhet a posteriori dhe lejohet vetm pr ato
marrveshje q sipas nenit 180 t Kushtetuts, jan ratifikuar prpara hyrjes n fuqi t
90

Kufizime t t drejtave dhe lirive t parashikuara n kt Kushtetut mund t vendosen vetm me ligj pr
nj interes publik ose pr mbrojtjen e t drejtave t t tjerve. Kufizimi duhet t jet n prpjestim me
gjendjen q e ka diktuar at. 2. Kto kufizime nuk mund t cenojn thelbin e lirive dhe t t drejtave dhe n
asnj rast nuk mund t tejkalojn kufizimet e parashikuara n Konventn Europiane pr t Drejtat e
Njeriut.
91
Evis Alimehmeti, Fjoralba Caka, siprcit.
92
Shih Vendimin Nr. 20 , dat 01.06.2011 t GJK

24

ksaj kushtetute. N nenin 131 t Kushtetuts shohim nj ngushtim t kategorive t

marrveshjeve t cilat mund ti nnshtrohen kontrollit kushtetues. Kshtu, n kt proces
mund t jen objekt vetm marrveshjet e ratifikuara me ligj.
Ndrkoh q marrveshjet q nuk i nnshtrohen ratifikimit, q vet kjo kushtetut
i prmend n nenin 121/3 nuk mund ti nnshtrohen ktij kontrolli, por q nga ana tjetr
kan njlloj zbatueshmri n t gjith territorin ton dhe e implikojn shtetin me t drejta
dhe detyrime. Kto jan marrveshje t miratuara nga Kshilli i Ministrave me an t nj
vendimi, por q studiuesit mendojn se nj vendim i till nuk mund t goditet n GJK pr
faktin se i mungon karakteri normativ.
Subjektet q mund ti drejtohen GJK pr nj kontroll t till jan t gjitha
subjektet q parashikon kushtetuta n nenin 134 t Kushtetuts 93, pra nuk ka ndonj
ndarje dhe mendoj se kjo vjen nga fakti q marrveshjet ndrkombtare q mund t
nnshkruaj shteti jan t natyrave nga m t ndryshmet dhe secili prej ktyre subjekteve
mund t ket interes n kt proces. N rastet kur GJK shprehet se marrveshja bie n
kundrshtim me Kushtetutn, ather kjo marrveshje nuk mund t ratifikohet nga
Kuvendi.
1.10 Evolucioni i organeve shtetrore me kompetencn pr t lidhur traktate sipas
legjislacionit shqiptar ndr vite
E drejta pr t lidhur traktate sht nj nga t drejtat m t rndsishme q i
sigurohet nj shteti pr t krijuar marrdhnie ndrkombtare me subjektet e tjera t s
drejts ndrkombtare, pra t luajn nj rol aktiv n procesin e krijimit t ksaj t drejte. 94
Kjo e drejt mund t kuptohet n dy aspekte : e para si nj e drejt e subjekteve pr t
qen pal n nj traktat ndrkombtar; dhe s dyti si nj e drejt q kan organet brenda
nj shteti pr t lidhur traktate.95
Ashtu si e trajtuam m lart, n kuptimin e par, e drejta e ktyre subjekteve pr t
qen pale n nj traktat ndrkombtar rrjedh nga e drejta ndrkombtare dhe konkretisht
sht e rregulluar n Konventat e Vjens t vitit 1969 dhe 1986. Pra shteti si subjekti m i
lasht dhe m i plot dhe me nj personalitet juridik ndrkombtar t kompletuar e gzon
kt t drejt e cila sht edhe nj prov e shtetshmris96.
E drejta pr t lidhur traktate n kuptimin e dyt lidhet me organet shtetrore q e
kan nj prerogativ t till brenda nj shteti. Kt shtje e drejta ndrkombtare e ka
ln n diskrecionin e do shteti, q me aktet e tij t brendshme t vendosi se cilt jan
organet e autorizuara pr t angazhuar shtetin n nj traktat ndrkombtar.
Zakonisht t drejtn pr t lidhur traktate e ka organi m i lart ose m i
pushtetshm i nj shteti. N koht e mparshme nj t drejt t till e kishte monarku ose
93

Gjykata Kushtetuese vihet n lvizje vetm me krkes t: a)Presidentit t Republiks; b)Kryeministrit;

c)jo m pak se nj s pests s deputetve; )Kryetarit t Kontrollit t Lart t Shtetit; d)do gjykate sipas
rastit t nenit 145 pika 2 t ksaj Kushtetute; dh)Avokatit t Popullit; e)organeve t qeverisjes vendore;
)organeve t bashksive fetare; f)partive politike dhe organizatave t tjera; g)individve. 2.Subjektet e
parashikuara nga nnparagraft dh, e, , f dhe g t paragrafit 1 t ktij neni mund t bjn krkes vetm pr
shtje q lidhen me interesat e tyre.
94
Encyclopedia of International Law
95
A. Puto , E drejta nderkombetare publike, fq. 364, Shtpia Botuese Albin, Tiran 2013
96
D.J.Harris Cases and materials on international law

25

perandori. Mirpo me kalimin drejt sistemeve parlamentare, sht pikrisht organi

legjislativ q ushtron kontrollin mbi marrveshjet e lidhura n emr t shtetit.
T drejtn pr t lidhur traktate mund ta ket kryetari i shtetit por edhe organe t
tjera si qeveria ose ministra t veant, t cilt mund t lidhin marrveshje ndrqeveritare
ose ndrdikasteriale q jan gjithashtu nj kategori e veant e marrveshjeve
ndrkombtare, ose edhe komandantt ushtarak pr marrveshjet me karakter ushtarak
n koh lufte.97
Shteti shqiptar q nga moment i krijimit t tij ka kaluar npr faza t ndryshme
historike, t cilat sigurisht kan pasur edhe akte juridike t ndryshme pr mnyrn e
funksionimit t organeve shtetrore dhe funksioneve t tyre.
Pas shpalljes s pavarsis n 28 nntor 1912, kemi krijimin e Qeveris s
Prkohshme t Vlors n 4 dhjetor 1912, me kryeministr dhe ministr t jashtm Ismail
Qemalin. Gjat kohs s veprimtaris s saj nuk ka ndonj akt t mirfillt ligjor q t
rregulloj t drejtn e lidhjes s traktateve t organeve t shtetit, por nga veprimtaria e
korrespondencat e mbajtura me organet shtetrore t vendeve t tjera duket se organi
kompetent me kt t drejt ishte qeveria dhe kryetari i saj, gj q prforcohet m shum
edhe nga fakti se delegacioni shqiptar n Konferencn e Ambasadorve n Londr sht
drguar nga qeveria shqiptare.
Pas Konferencs s Ambasadorve, n Shqipri erdhi Komisioni Ndrkombtar i
Kontrollit, i cili e administroi territorin shqiptar deri n kohn e mbrritjes s Princ
Vilhelm Vidit. Me miratimin e Statutit Organik t Shqipris n 10 prill t vitit 1914,
mund t themi se prher t par kemi nj parashikim t plot t s drejts pr t lidhur
traktate. Ky statut n pikn 18 t Kapitullit t II-t, parashikon t drejtn e sovranit, pra t
princit pr t lidhur traktate98. Ndonse ky parashikim sht mjaft i shkurtr dhe i that e
nuk jep sqarime t tjera lidhur me kt shtje, sht e kuptueshme q duke pasur kt t
drejt, princi gzon aftsin pr t pajisur me plotfuqi n emr t tij persona t cilt i
autorizon pr t lidhur marrveshje me shtete t tjera.
Duke qen se n kt statut parashikohen edhe organe t tjera shtetrore, n
kapitullin e IV prcaktohen kompetencat e Asambles Kombtare si organi legjislativ i
principats s Shqipris. N pikn 67 t ktij kapitulli, parashikohet (ve t tjerash) se n
kuadrin e pushtetit legjislativ t Asambles hyjn edhe traktatet e tregtis dhe
marrveshjet me karakter ekonomik99.
Nga ktu kuptojm se princi rezervonte pr vete t drejtn pr t lidhur traktate me
karakter politik e ushtarak, apo traktate t tjera me rndsi pr shtetin dhe traktatet me
natyr ekonomike i kishte n kompetenc pushteti legjislativ. Ndrkoh n Statut nuk
gjejm parashikime t tjera q ta kufizojn pushtetin e princit n kt aspekt apo q ta
ndajn at me organe t tjera, ashtu sikundr nuk gjem parashikime prej t cilave te
kuptohet se krkohej plqimi apo ratifikimi i ndonj organi t caktuar.
Pas Statutit Organik, si akt themelues i shtetit del Statuti i Zgjeruar i Lushnjes, i
cili bn nj ndarje t pushtetit legjislativ t Parlamentit, pushtetit gjyqsues t gjykatave
dhe pushtetit ekzekutiv t Kshillit t Nalt dhe Kabinetit. Pr sa i prket t drejts pr t

97

A.Puto, E drejta nderkombetare publike, fq. 364, Shtpia Botuese Albin, Tiran 2013
A. Luarasi, Akte juridike pr historin e shtetit dhe t s drejts n Shqipri, Statuti Organik i Shqipris,
neni 18, faqe 355, Shtpia Botuese OMBRA GVG, 2014
99
Po aty, faqe 362
98

26

lidhur traktate, ajo parashikohet n pjesn C pika 60 si e drejt e Kshillit t Nalt ...ban
traktate gjithfarsh, po kto nuk kan efekt pa u plqyem prej Parlamentit..
Pra, ky Statut i jep t drejtn Kshillit t Nalt t lidhi traktate t t gjitha llojeve e
karaktereve duke mos br nj ndarje mes traktateve me karakter tregtar e ekonomik nga
ato me natyr politike e ushtarake dhe duke mos e shprndar kt kompetenc tek organe
t tjera. Ndryshe nga Statuti Organik, Statuti i Zgjeruar i Lushnjes nuk i jep kompetenca
t lidhjes s marrveshjeve legjislativit, Parlamentit n kt rast, por i jep vetm
kompetencn e ratifikimit ose plqimit t marrveshjeve t lidhura nga Kshilli i Nalt.
Ndrsa pushteti ekzekutiv, Kabineti sht totalisht i prjashtuar nga t drejta t tilla.
N vitin 1924, pas Revolucionit t Qershorit erdhi n fuqi F.S. Noli, i cili ndryshoi
balancat e vendosura nga Statuti i Zgjeruar e Lushnjes, duke marr n duart e tij t gjitha
kompetencat e Kshillit t Nalt, dhe rrjedhimisht edhe t drejtn e lidhjes s traktateve.
Pra, gjat ksaj kohe, kt kompetenc e ka ushtruar kryetari i qeveris, shtuar ktu edhe
faktin q n programin e ksaj qeverie, pika 20 flet pikrisht pr marrdhniet miqsore
q ajo do t ndrtonte me shtetet e tjera.
Sikundr dihet qeveria e Nolit nuk pati jetgjatsi pr nj sr arsyesh dhe rnia e
saj solli n pushtet Ahmet Zogun i cili ndrtoi 2 periudha t rndsishme t shtetit
shqiptar, periudhn e Republiks dhe periudhn e Monarkis. Statuti Themeltar i
Republiks parashikonte se Kryetari i Republiks asht drejtuesi i politiks s shtetit edhe
ka t drejt me bam traktate e marrveshje gjithfarsh me shtete e huej me plqimin e dy
Dhomave, dhe me pranue e akreditue trupa diplomatike100.
Kjo tregon se vet kryetari i Republiks, q ishte n at koh edhe drejtuesi m i
lart i shtetit, kishte t drejt pr t lidhur t gjitha llojet e traktateve, por n kt Statut, n
pjesn ku prcaktohen kompetencat dhe prbrja e Senatit dhe Dhoms s Deputetvet nuk
shikojm t jen parashikuar procedura pr dhnien e plqimit apo efektet ligjore t tij,
pra nuk kuptohet qart nse plqimi krkohej nga dhomat paraprakisht apo n formim e
ratifikimit, dhe nuk sqarohet se cilat jan pasojat n rastet kur ky plqim nuk merrej.
Gjat periudhs s monarkis, Statuti Themeltar i Mbretnis Shqiptare i zgjeron
akoma m tej kompetencat e kryetarit t shtetit, mbretit, n kt drejtim, duke parashikuar
n disa dispozita rolin e mbretit si prfaqsues i shtetit brenda dhe jasht vendit. N pikn
83 t kapitullit II shprehet se Mbreti lidh traktate miqsije, aleance e t tjera, dhe pr
kto e ven n dijeni parlamentin n nji koh prsa e prmeton interesi i nalt i shtetit.
Traktatet tregtare dhe ato traktate t tjera qi mund t ngarkojn shtetin ose personalisht
shtetasit shqiptar me barra t reja, nuk kan vleft dhe efekt, pa mos me u prlqye edhe
prej Parlamentit101.
Duket qart se pr t gjith kategorit e traktateve me natyr politike e ushtarake
pushteti i mbretit sht i pakufizuar, pasi njoftimi i parlamentit duket se nuk ka nj rol
bazik n kt drejtim, kjo pr dy arsye : s pari se njoftimi n koh mund t bhet n
cilindo moment q mbreti e mon t arsyeshme, dhe s dyti : bhet fjal pr vnie n
dijeni dhe jo pr marrje mendimi apo plqimi nga parlamenti.
Ndrsa pr sa u prket traktateve me natyr ekonomike ose atyre q ngarkojn
shtetasit shqiptar me detyrime t reja krkohet patjetr edhe plqimi parlamentit, ndonse

100

A. Luarasi, akte juridike pr historin e shtetit dhe t s drejts n Shqipri, Stauti themeltar i republikes
neni 75, faqe 433, Shtpia Botuese OMBRA GVG, 2014
101
Po aty, Statuti Themeltar i Mbretnis, neni 83, faqe 458

27

duhet prmendur q nuk ka ndonj dispozit q t qartsoj mnyrn e marrjes s ktij

plqimi apo kuorumin e krkuar n raste t tilla.
Pas lufts s par Botrore duket se mbyllet nj etap e rndsishme e shtetit
shqiptar dhe nis nj faz e re pr nga mnyra e konceptimit dhe ndrtimit t tij por edhe
pr nga fryma ligjore q prshkon aktet m t rndsishme t shtetrore. Gjat periudhs
s regjimit komunist duket qart q shkrirja e disa pushteteve n duart e nj organi t
caktuar sigurisht q ka sjell przierjen e kompetencave edhe n fushn e lidhjes s
traktateve ndrkombtare e m gjer n lidhjen e marrdhnieve ndrkombtare.
Kshtu me Kushtetutn e vitit 1946 pushteti shtetror ndahej mes Kuvendit
Popullor, Presidiumit t Kuvendit popullor dhe qeveris, ku dukej se presidiumi ishte dhe
organi m i fuqishm. Pr her t par q pas kohs s statutit t Zgjeruar t Lushnjes
kemi rikthimin e organit kolegjial si organi m i rndsishm shtetror. N Kushtetutn e
1946 nuk del i qart saktsisht roli i Presidiumit n drejtim t lidhjes s traktateve pasi n
t parashikohet vetm se Presidiumi i Kuvendit Popullor.... ratifikon traktatet
ndrkombtare, prve kur e gjykon me udh q ratifikimi t bhet prej Kuvendit
Popullor102, duke mos prcaktuar specifikisht ndonj organ me detyrn e lidhjes s
traktatit.
Megjithat, mendoj se kjo sht nj lapsus n terminologjin e zgjedhur t
legjislatorit pr t parashikuar kompetencn e presidiumit n kt drejtim, pasi po ta
shohim kt paragraf t lidhur edhe me t gjitha kompetencat e tjera, kuptohet se
presidiumi ka t drejt t pranoj letrat kredenciale t prfaqsuesve t shteteve t tjera e
njkohsisht t pajis m letra kredenciale, ka t drejt t shpalli luftn apo t krijoj
marrdhnie me organizatat ndrkombtare, ka tregon se sht pikrisht ky organi q
prfaqson shtetin n marrdhnie me shtetet e tjera dhe organizatat ndrkombtare dhe
rrjedhimisht ka edhe kompetencn e lidhjes s traktateve.
Ajo q sht krkuar t prohet mes ksaj dispozite mendohet t jet kompetenca
e plot e Presidiumit pr t lidhur traktate ndrkombtare t t gjitha natyrave, dhe kur e
sheh t arsyeshme t marr edhe plqimin e Kuvendit Popullor. Ndrsa shikojm q pr sa
i prket kompetencave t Kuvendit Popullor, Kushtetuta nuk ka ndonj parashikim q
lidhet m aftsin e tij pr t ratifikuar traktatet dhe mnyrn e dhnies s plqimit.
Duke qen se Dispozitat e lartprmendura t kushtetuts s vitit 1946 nuk
shpreheshin konkretisht pr organet q kishin t drejt t prfundonin traktate dhe
marrveshje ndrkombtare, dhe nga ana tjetr nuk ekzistonin n at koh rregulla t
caktuara edhe pr dokumentet q prdoreshin pr prfundimin dhe hyrjen n fuqi t
traktateve, marrveshjeve dhe konventave, si plotfuqit, instrumentet e ratifikimit,
protokollet e shkmbimit t instrumenteve t ratifikimit, etj, u mendua q ishte i
nevojshm hartimi i nj rregulloreje q do t rregullonte kto shtje 103 dhe me nj
vendim t Presidiumit t Kuvendi popullor u aprovua dhe hyri n fuqi Rregullorja n
lidhje me prgatitjen e dokumenteve q prdoren pr prfundimin dhe hyrjen n fuqi t
traktateve, marrveshjeve dhe konventave.

102

A. Luarasi, akte juridike pr historin e shtetit dhe t s drejts n Shqipri, Kushtetuta e republiks
popullore t shqiprise, neni 54, faqe 501, Shtpia Botuese OMBRA GVG, 2014
103
Ministri i punve t jashtme n vitin 1964, Behar Shtylla, Relacion mbi projekt rregulloren n lidhje me
pregatitjen e dokumentave q prdoren pr prfundimin dhe hyrjen n fuqi t traktateve, marrveshjeve dhe
konventave

28

Kjo rregullore parashikon se t drejtn pr t lidhur traktate e konventa dy ose

shumpalshe e ka Presidiumi i Kuvendit Popullor, Kshilli i Ministrave dhe Ministri i
Punve t Jashtme104, t cilt kan t drejt ta ushtrojn kt kompetenc n emr t
shtetit. Pra, nuk kemi n kt rast ndonj kategorizim pr nga rndsia e traktateve t cilat
mund t lidhi njri organ shtetror apo tjetri pasi t tre kto organe mund t lidhnin
marrveshje n emr t Republiks Popullore t Shqipris. Pr ministrit e tjera dhe pr
institucionet qendrore shtetrore ishte parashikuar se kishin t drejt t lidhnin
marrveshje dhe konventa me karakter teknik n varsi t fushs s veprimtaris s tyre,
por nj gj e till mund t bhej vetm me autorizimin e Kshillit t ministrave.
Nse do t krahasonim parashikimet e Kushtetuts s vitit 1946 me Kushtetutn e
vitit 1976, do t shikojm q ka nj ndryshim thelbsor pasi kompetencat e presidiumit q
kan t bjn me aftsin e tij pr t lidhur e ratifikuar traktate i shprndahen Kuvendit
Popullor dhe Kshillit t Ministrave. Kshtu, si organ q ka t drejt t lidh marrveshje
del Kshilli i Ministrave, i cili ka edhe kompetencn e miratimit e denoncimit t
marrveshjeve q nuk i nnshtrohen ratifikimit105.
E drejta e ratifikimit t marrveshjeve m rndsi t veant i takon Kuvendit
Popullor i cili ruan edhe t drejtn e denoncimit t t gjitha marrveshjeve q i
nnshtrohen ratifikimit prej tij.106 Ndrkoh bie n sy n kto parashikime ndryshimi i
terminologjis, pasi n kompetencat e Kuvendit Popullor prmendet termi traktat ndrsa
n kompetencat e Kshillit t Ministrave prmendet termi marrveshje, megjithat nuk
sht e qart nse legjislatori me kt ka dashur t bj nj kategorizim pr nga rndsia
apo natyra e traktateve.
Situatn e krijuar nga parashikimet e ksaj kushtetute q duket se Presidiumin e ka
zhveshur nga kompetenca e lidhjes s traktateve ndrkombtare, e rregullon srisht
Rregullorja e miratuar me vendim t Presidiumit t Kuvendit Popullor Nr. 243, dat
27.1.1978, e ndryshuar me vendimin Nr. 292, dat 21.1.1983. Kjo Rregullore prcakton
se Presidiumi dhe Kshilli i Ministrave kan t drejt t lidhin traktate e marrveshje
ndrkombtare dypalshe dhe shumpalshe, dhe kt t drejt e kan edhe ministrit ose
institucione t tjera q mund t lidhin marrveshje n baz t fushs s veprimtaris, por
n kt rast ato duhet t marrin autorizimin e Kshillit t Ministrave.107
Presidiumi dhe Kshilli i Ministrave japin plqimin n parim pr marrveshjet q
lidhen n emr t tyre, ndrsa ministrit dhe institucionet e tjera qendrore q mund t
lidhin marrveshje duhet t marrin m par plqimin e ministris s punve t jashtme
dhe ministrive t tjera t interesuara prpara se marrveshja ti propozohej Kshillit t
Ministrave.108 Kjo rregullore vazhdoi t jet n fuqi deri n momentin q u zvendsua

104

Vendimi i Presidiumit t Kuvendit Popullor t Republiks Popullore t Shiprsi, Nr, 157, dat 10 guht
1964, neni 1, (drejtoria e arkivit historik, ministria e jashtme, dosja nr. 6, viti 1964)
105
Kushtetuta e Republiks Popullore Socialiste t Shqipris, neni 81 : Kshilli i Ministrave ka kto
kompetenca: .lidh marrveshje ndrkombtare, miraton dhe denoncon ato q nuk i nnshtrohen
ratifikimit
106
Kushtetuta e Republiks Popullore Socialiste t Shqipris, neni 67 : Kuvendi Popullor ka kti
kompetenca:.ratifikon dhe denoncon traktatet ndrkombtare t nj rndsie t vecant
107
Prmbledhs I prgjithshm I legjislacionit n fuqi t Republiks Popullore t Shqiprsi 1945-1985,
Rregullore e presidiumit Nr. 243, dt, 27.1.1978, ndryshuar me vendimin Nr. 292, dat 21.1.1983, neni 1,
fq.1527
108
Po aty

29

nga Ligji Pr lidhjen e traktateve dhe marrveshjeve ndrkombtare, megjithse duhet

thn se nj pjes e dispozitave t saj u ndryshuan n vitin 1990.
N vitin 1991 hyn n fuqi Ligji 7491, dat 24.9.1991 Pr dispozitat kryesore
kushtetuese i cili bn nj rregullim t ri t organeve shtetrore dhe t drejtn pr t lidhur
traktate ndrkombtare ia kalon Presidentit t Republiks, madje i jep atij edhe t drejtn
pr t ratifikuar e denoncuar ato traktate q nuk i shqyrton Kuvendi Popullor. Gjithashtu,
t drejtn pr t lidhur marrveshje ndrkombtare e pr t miratuar e denoncuar ato q
nuk i ratifikon Kuvendi e ka edhe Kshilli i Ministrave. N kompetencat e Kuvendit
Popullor lidhur me ratifikimin e traktateve ndrkombtare parashikohen shprehimisht me
n mnyr shteruese marrveshjet ndrkombtare q mund t ratifikohen nga Kuvendi
Popullor.
N mbshtetje t ktij ligji me dispozita kushtetuese doli n vitin 1998 edhe Ligji
Nr. 8371, date 9.7.1998 Pr lidhjen e traktateve dhe marrveshjeve ndrkombtare, i cili
bn nj zbrthim t kompetencave t organeve t parashikuara nga Ligji Pr dispozitat
kryesore kushtetuese pr lidhjen e traktateve.
N kt ligj gjithashtu parashikohen si organe me t drejtn pr t lidhur traktate
Presidenti i Republiks dhe Kshilli i Ministrave, dhe nj t drejt t till e kan edhe
institucionet qendrore ose lokale pr marrveshje q futen n fushn e veprimtaris s
tyre. E rndsishme pr tu prmendur n kt ligj sht fakti se ai i ndan marrveshjet n
t cilat sht pal shteti dhe pr kto krkon q t lidhen nga Presidenti i Republiks, dhe
marrveshjet ku pal sht qeveria dhe q mund t lidhen nga kryetari i Kshillit t
Ministrave.109
Ligji Pr lidhjen e traktateve dhe marrveshjeve ndrkombtare nuk solli ndonj
ndryshim thelbsor n shum aspekte krahasuar me Rregulloren e presidiumit q ishte n
fuqi prpara saj. Mund ti referohemi pr shembull procedurs q ndiqet pr nisjen e
bisedimeve, iniciativn pr lidhjen e traktatit, si edhe nj sr parashikimesh t tjera t
cilat prve ndryshimit t termit Presidiumi i Kuvendit Popullor me Presidenti i
Republiks duket se jan identike.
N t njjtin vit me kt ligj kemi edhe miratimin e Kushtetuts s Republiks s
Shqipris e cila vazhdon t jet fuqi ende sot. Kjo Kushtetut parashikon t drejtn e
Presidentit pr t lidhur marrveshje ndrkombtare sipas ligjit, ndrkoh tek
kompetencat e Kshillit t Ministrave nuk prmendet shprehimisht kjo e drejt, por
presupozohet q pjesa ku parashikohet se kryeministri ka kompetenc t kryej detyra t
tjera t parashikuara n Kushtetut e n ligje, prfshin edhe lidhjen e marrveshjeve.
N krahasim me t gjitha aktet e tjera rregulluese shtetrore t cilat ne i kemi
analizuar me lart, bie n sy fakti q kjo kushtetut nuk ka prcaktuar vetm organet q
kan t drejt t lidhin marrveshje ndrkombtare, si edhe kategorit e marrveshjeve q
109

Ligji Nr.8371, date 9.7.1998 Pr lidhjen e traktateve dhe marrveshjeve ndrkombtare Neni 4 :
..............Plotfuqit pr prfaqsuesit e shtetit, q marrin pjese ne sesionet e organizatave ndrkombtare
ose ne konferencat ndrkombtare dhe q ngarkohen t zhvillojn bisedime dhe t nnshkruajn traktate ose
marrveshje dy ose shumpalshe, lshohen prkatsisht nga Presidenti i Republiks, kur si subjekt i
traktatit ose i marrveshjes sht shteti shqiptar dhe nga Kryetari i Kshillit t Ministrave, kur si subjekt
sht Qeveria shqiptare. Ne do rast plotfuqit e msiprme kunderfirmohen nga Ministri i Punve t
Jashtme. Plotfuqit pr prfaqsuesit e shtetit, q ngarkohen t shkmbejn instrumente ratifikimi apo t
depozitojn instrumente ratifikimi a denoncimi pran nj organizate ndrkombtare, lshohen nga ministri i
Punve t Jashtme. Ne rastin e nnshkrimit t marrveshjeve ndrministrore, plotfuqit lshohen nga
titullari i dikasterit prkats.

30

i nnshtrohen ratifikimit e denoncimit nga Kuvendi, por parashikon nj Kapitull m vete

pr statusin q kan marrveshjet ndrkombtare n sistemin ton t brendshm, mnyrs
s hyrjes n fuqi, etj.
Konventa e Vjens Pr t Drejtn e Traktateve 1969 sht akti kryesor mbi t cilin
ngrihet sot e drejta e traktateve. Kjo Konvent plotsohet nga Konventa e Vjens e vitit
1986 e cila prfshin si subjekte me aftsin pr t lidhur traktate edhe organizatat
ndrkombtare.
Subjektet t cilat mund t lidhin traktate sipas Konvents s Vjens jan t gjitha ato
subjekte t cilat sipas t drejts ndrkombtare kan personalitet juridik, pra gzojn
zotsi juridike dhe zotsi pr t vepruar n planin ndrkombtar. Shtetet sot jan subjekti
me personalitetin juridik m t plot e pr rrjedhoj kan edhe aftsi traktatbrse m t
gjera. Organizatat ndrkombtare e kan t kufizuar personalitetin e tyre juridik pr shkak
t aktit t krijimit t tyre dhe objektit t veprimtaris dhe nj kufizim i till pasqyrohet
edhe n aftsit e tyre pr t lidhur traktate.
E drejta ndrkombtare gzon nj status t privilegjuar sot n t drejtn ton t
brendshme, pavarsisht disa specifikave t pazgjidhura nga vet dispozitat e Kushtetuts,
nuk ka dyshim q ekziston nj marrdhnie e ngusht mes ktyre dy sistemeve, ku e
drejta ndrkombtare n disa raste merr prevalenc edhe mbi vet Kushtetutn.

31

Kapitulli II
Lidhja e traktateve ndrkombtare

2.1 Procedura e lidhjes s traktatit

Lidhja e traktateve ka nj procedur t caktuar e cila duhet ndjekur nga shtetet ose
organizatat q krkojn t hyjn n nj marrdhnie ndrkombtare. Procedura e lidhjes
s traktateve ka nj rndsi t veant sepse nga kjo procedur formzohet vet traktati
me t gjitha elementet e tij. Gjat ksaj procedure secila prej palve ka mundsi t japi
mendimin e saj dhe t prcaktohen kushtet e modalitetet mbi bazn e t cilave do t
funksionoj dhe zbatohet traktati n t ardhmen.
Konventat e Vjens parashikojn se pr lidhjen duhet t prmbushen tre fazat
kryesore t cilat jan : a) zhvillimi i bisedimeve; b) shprehja e plqimit pr t qen i lidhur
me traktatin dhe c) hyrja n fuqi. Lidhur ngusht me hartimin e nj traktati qndron edhe
zbatimi i tij n territorin e shteteve pal dhe ka sht me e rndsishme implementimi i
tij n legjislacionin e brendshm duke u br i detyrueshm edhe n t drejtn e
brendshme.

2.1.1

Zhvillimi i bisedimeve

Faza e par e lidhjes s traktatit sht zhvillimi i bisedimeve, megjithat duhet t

kemi parasysh q lidhja e nj traktati karakterizohet nga nj procedur q zhvillohet n
kanalet diplomatike prpara se t nisin bisedimet mes shteteve e organizatave. Zakonisht
jan diplomatt e shteteve ose organizatave q duan t lidhin traktatet, q kontaktoj me
njri- tjetrin dhe bjn propozimet e projekt-marrveshjeve t ardhshme.
do shtet jo vetm q ka t drejt t lidhi traktate por mund t ndrmarr edhe
iniciativn fillestare pr t krijuar nj marrveshje t till. N vendin ton, sipas Ligjit Nr.
8371, dat 9.7.1998 Pr lidhjen e traktateve dhe marrveshjeve ndrkombtare (me
posht ligji), kur iniciativn pr lidhjen e nj traktati e ndrmerr shteti yn, ather duhet
q tekstet t hartohen nga ministrit dhe institucionet q lidhen me kt fush e m pas t
marrin plqimin e Ministris s Drejtsis dhe Ministris s Punve t Jashtme.110
N rastet kur shteti tjetr mund t ket krkesa pr t ndryshuar dispozitat e
projekt-marrveshjes apo n rastet kur propozon nj projekt t ri, ather krkohet
miratimi n parim i Kshillit t Ministrave dhe duhet t merret mendimi i ministrive t
linjs dhe i Ministris s Punve t Jashtme.111
N nenin 4 t ligjit parashikohet gjithashtu se Kur iniciativa pr lidhjen e
traktateve dhe t marrveshjeve dypalshe ose shumpalshe merret nga shteti tjetr, i cili
i paraqet shtetit shqiptar projektet prkatse, ministria ose institucioni qendror prkats e
110
111

Neni 6
Ligji Nr.8371, dt 9.07.1998 Per lidhjen e Traktateve dhe marrveshjeve ndrkombtare,neni 4

32

studion ket projekt dhe, sipas rastit, bn vrejtjet e saj ose harton kundrprojektin.
Projekti i shtetit tjetr, s bashku me vrejtjet e pals shqiptare ose kundrprojekti i pals
shqiptare i paraqiten pr miratim ne parim Kshillit t Ministrave, pasi t jet marr me
par mendimi i Ministris s Punve t Jashtme, i Ministris s Drejtsis dhe i ministrive
ose institucioneve t tjera t interesuara. Vrejtjet ose kundrprojekti i pals shqiptare,
pasi miratohen, i dorzohen shtetit tjetr ne rrug diplomatike. 112
E gjitha kjo q prmendm sht nj procedur paraprake e cila duhet t realizohet
prpara se t kalohet n fazn e par pr lidhjen e nj traktati q sht zhvillimi i
bisedimeve. Nse vendoset q projekt-marrveshja i intereson shteteve, ather para
fillimit t bisedimeve, ministria, institucioni qendror ose organi i pushtetit lokal prkats
propozojn nivelin e delegacionit t pals shqiptare, kohn dhe vendin ku do te zhvillohen
bisedimet, pasi t jet marr m par mendimi i Ministris s Punve t Jashtme.
Niveli i delegacionit prcaktohet nga lloji i traktatit dhe rndsia q mund t ket
ai pr shtetin dhe zhvillimin e tij. Personat t cilt bjn pjes n delegacionin q do t
zhvilloj bisedimet pajisen me nj akt q quhet plotfuqi.

2.1.1. a Plotfuqia dhe kuptimi i saj

Sipas Konvents s Vjens, plotfuqia sht nj dokument i lshuar nga organi
kompetent shtetror q autorizon nj ose disa persona pr t prfaqsuar shtetin n
negocimin e nnshkrimin e nj traktati ndrkombtar, pr t shprehur konsensusin q nj
shtet t jet pjes e nj traktati si edhe t prmbush do veprim tjetr q lidhet me
traktatin113. Me veprime t tjera ktu nnkuptohet se bhet fjal pr ato raste kur shteti
pal n kt traktat krkon pavlefshmrin, pushimin ose pezullimin e veprimit t traktatit
apo trheqjen prej tij.114
Konventa e Vjens pr t drejtn e traktateve 1969, parashikon se nj person
konsiderohet si prfaqsues i nj shteti pr qllim t miratimit ose sigurimit t tekstit t
nj traktati, ose pr qllimin e shprehjes s plqimit t shtetit pr t qen i lidhur nga nj
traktat, n qoft se ai paraqet plotfuqin ose sht br e qart nga praktika e shteteve t
interesuara, ose nga rrethana t tjera, se ato e konsiderojn at si prfaqsuesin e tyre pr
kt qllim dhe si t pajisur me plotfuqi. 115
Megjithat Konventa parashikon se pajisja me plotfuqi nuk sht e nevojshme pr
Kryetart e shteteve, kryetart e qeveris, ministrat e punve t jashtme, drejtuesit e
misioneve diplomatike, me qllimin e miratimin t tekstit t nj traktati midis shtetit
akreditues dhe shtetit tek i cili ato jan akredituar, ose prfaqsuesit e akredituar prej
shteteve n nj konferenc ose organizat ndrkombtare ose n ndonj prej organeve t
tyre, me qllimin e miratimit t tekstit t nj traktati n at konferenc, organizat ose
organ.116
Mund t ndodh shpesh n praktik q plotfuqit t ngatrrohen nga ana
konceptuale me letrat kredenciale, kjo pr shkak se n disa raste t lidhjes s traktateve
112

Po aty,
A. Aust, Modern treaty law and practice fq 76, Cambridge University Press, 2ed, 2007
114
Konventa e Vjens Pr t drejtn e traktateve mes shteteve 1969, neni 65
115
Konventa e Vjens Pr t Drejtn e Traktateve, 1969, neni 7
116
Po aty,
113

33

shumpalshe si prfaqsues t shtetit mund t dalin prfaqsuesit e tyre diplomatik, por

duhet t sqarojm se ato nuk jan e njjta gj117. Letrat kredenciale jan dokumente me t
cilat kryetari i shtetit pajis prfaqsuesin diplomatik dhe n t vrtetohet emrimi i tij n
rangun e caktuar diplomatik, si prfaqsues diplomatik i shtetit118, ndrsa plotfuqia ka t
bj specifikisht me prfaqsimin e shtetit n lidhjen e nj traktati ndrkombtar.
Sigurisht q, si e prmendm m sipr, nj prfaqsues diplomatik mund t marr
pjes n negocimin e nj traktati ndrkombtar, veanrisht kur bhet fjal pr traktate
shumpalshe t iniciuara nga organizatat ndrkombtare ku kto prfaqsues jan t
atashuar, ose traktate dypalshe mes shtetit t tyre dhe shtetit ku ato jan akredituar, por
detyra e tyre sht e kufizuar vetm n adoptimin e tekstit t traktatit dhe nuk mund t
shkoj prtej ksaj119, prve rasteve kur ato kan plotfuqi me karakter t prgjithshm120,
dhe gjithmon duke marr instruksione t qarta nga shteti i tyre pr shtjen prkatse.
Mund t ndodhi q plotfuqia t jet e shkrir edhe n tekstin e letrave kredenciale. 121
Lidhur me organet e prmendura nga neni 7/2 i Konvents Vjens, duhet t kemi
parasysh q pavarsisht se t tre kto kategori prmenden si persona t cilt nuk kan
nevoj pr plotfuqi, secili prej tyre nuk mund t kryej bisedime apo veprime t tjera q
lidhen me traktatet ndrkombtare, nse kjo, sipas akteve t brendshme sht kompetenc
ekskluzive e nj organi tjetr.

2.1.1.b Organet kompetente pr t lidhur marrveshje dhe pr t dhn plotfuqi

sipas legjislacionit aktual shqiptar
Organet kompetente shtetrore q jan t afta t shprehin plqimin ose
mosplqimin pr t qen t lidhur me detyrimet e nj traktati ndrkombtar jan t
parashikuara n Kushtetutn e Republiks s Shqipris dhe n Ligjin Nr.8371, dt
9.07.1998 Pr lidhjen e Traktateve dhe marrveshjeve ndrkombtare. N nenin 3 t
ktij ligji parashikohet se: T drejtn pr t lidhur traktate dhe marrveshje
ndrkombtare, dypalshe ose shumpalshe, e kane Presidenti i Republiks dhe Kshilli i
Ministrave, sipas normave kushtetuese ne fuqi. Ministrit, institucionet qendrore dhe
organet e pushtetit lokal kane t drejt t lidhin marrveshje me karakter shkencor,
kulturor, arsimor, teknik etj. brenda kuadrit t fushs apo juridiksionit t tyre, duke marre
me pare mendimin e Ministris s Punve t Jashtme, ndrsa neni 4 i ktij ligji flet pr
t drejtn e ktyre organeve pr t lshuar plotfuqi n ato raste kur nuk kan mundsi t
marrin pjes drejtprdrejt n bisedimin, nnshkrimin, aderimin apo denoncimin e nj
traktati ndrkombtar dhe sht interesant fakti q n kt ligj kategorizohen
marrveshjet ku pal sht shteti shqiptar dhe pr kt autorizohet kryetari i shtetit t
pajisi me plotfuqi dhe pr marrveshjet ku pal sht qeveria shqiptare sht Kshilli i
Ministrave organi q pajis me plotfuqi.
Ndrkoh duhet t mbajm parasysh q jemi duke analizuar lshimin e plotfuqive
pr zhvillimin e bisedimeve, pasi pr sa i prket plotfuqive pr prfaqsuesit e shtetit q
117

A.Aust, Modern Treaty law and practice, fq.76, Cambridge Univerity Press, 2ed, 2007
A.Puto, E drejta ndrkombtare publike, fq.406, Shtpia Botuese Albin, 2013
119
UN, Comentary of Vienna Convention, 1969
120
A.Aust, siprcit.
121
Po aty, fq.79
118

34

shkmbejn apo dorzojn instrumente ratifikimi ato lshohen gjithmon nga Ministri i
Punve t Jashtme.
Sigurisht q ky ligj sht edhe n prputhje t plot me ndarjen e kompetencave q
vet kushtetuta jon parashikon pr kto organe. Konkretisht n nenet 92/ parashikohet e
drejta e Presidentit pr t lidhur marrveshje ndrkombtare, ndrsa sipas Gjykats
Kushtetuese n nenin 86/1 duke qen se parashikohet se kryetari i shtetit prfaqson
unitetin e popullit rezulton se Presidenti i Republiks ka kompetenc t prfaqsoj
shtetin n marrdhniet me jasht122. Ndrsa pr Kshillin e Ministrave ajo shprehet se:
Kshillit t Ministrave neni 100/1 i kushtetuts i jep t drejtn t prcaktoj drejtimet
kryesore t politiks shtetrore, prfshir ktu edhe politikn e jashtme dhe marrdhniet
ndrkombtare t krijuara nprmjet traktateve, por pr marrveshjet me karakter politik,
vullneti shtetror duhet t shprehet nga presidenti i Republiks, ndrsa pr marrveshjet
me karakter ekonomik vullneti shtetror mund t shprehet nga qeveria.123
Nse i referohemi organeve kompetente pr t lshuar plotfuqi si i kemi trajtuar
m lart tek evolucioni i tyre, duhet t prmendim q si Rregullorja e vitit 1964 ashtu edhe
ajo e vitit 1978 nuk bjn nj ndarje t till pasi kompetencn pr t lshuar plotfuqi ia
japin Presidiumit t Kuvendit Popullor, Kshillit t Ministrave dhe Ministrit t Punve t
Jashtme.
Ashtu sikurse e prmendm m lart t drejtn pr t nnshkruar marrveshje
ndrkombtare e ka edhe Ministri i Punve t Jashtme, i cili sht drejtuesi i dikasterit ku
realisht prpunohet dhe realizohet konkretisht politika e jashtme e do shteti, si edhe do
drejtues i institucioneve t tjera qendrore e vendore, pr aq sa e lejon karakteri i
veprimtaris s tyre, por duhet thn se kur kto persona kryejn bisedime n emr t
shtetit apo t qeveris dhe jo n emr t dikasterit q drejtojn sht e nevojshme q ato t
pajisen me plotfuqi n mnyr q vullneti i shprehur prej tyre t jet i vlefshm.
N rastin e marrveshjes mes Shqipris dhe Greqis Pr delimitimin e zonave t
tyre prkatse, t shelfit kontinental dhe t zonave t tjera q u prkasin n baz t s
drejts ndrkombtare t marr n shqyrtim nga Gjykata Kushtetuese sht konstatuar q
ndonse ishte nj marrveshje me karakter politik, marrveshja sht nnshkruar nga
Ministri i Punve t Jashtme pa qen i pajisur me plotfuqi nga Presidenti i Republiks, me
pretendimin se tashm kjo ishte nj praktik e prsritur.
Duhet thn se n kt rast, nuk mund t jemi prpara parashikimeve t nenit
7/1/a) t Konvents, s pari sepse nj praktik e till bie ndesh me aktet e brendshme t
shtetit dhe veanrisht Kushtetutn, m konkretisht me nenet 4 e 7, 92/ t saj 124 dhe s
dyti sepse edhe GJK thot se nga vet interpretimi literal i ktij neni kuptojm se
dispozita prjashton vetm paraqitjen e fuqive t plota ndaj pals tjetr n marrveshje,
por sipas t drejts s brendshme kombtare ajo nuk nnkupton edhe mnjanimin apo
mosrespektimin e krkess ligjore t pajisjes me plotfuqi pr prfaqsuesin e shtetit125,
prandaj ajo nuk mund t ket baz ligjore. 126
T njjtn gj mund t themi edhe pr zhvillimin e bisedimeve pr Marrveshjen e
Stabilizim Asociimit, e cila sht nj marrveshje me nj rndsi tepr t veant pr
122

Vendimi 15/10 GJK

Xh. Zaganjori, Jurisprudenc dhe praktik ndrkombare, fq.50, Shkolla e Magjistraturs,
124
Po aty, fq.51
125
Vendimi 15/10 I gjk
126
Xh. Zaganjori, Jurisprudenc dhe praktik ndrkombatre, fq.50, Shkolla e Mgjistraturs,
123

35

shtetin ton si nga aspekti politik ashtu edhe ekonomik dhe nj marrveshje e till duhet
patjetr t lidhet nga Kryetari i Shtetit n prputhje me vet dispozitat kushtetuese dhe
ligjore te siprprmendura.
Dihet q marrveshje t tilla, pr nga vet natyra e tyre, lidhen nga kryetart e
qeverive dhe kjo ka mjaftuar pr t anashkaluar edhe nj her kompetencat e presidentit
pr t lshuar plotfuqi.
N kt rast fakti q krkohet q marrveshja t lidhet nga kryeministri, nuk do t
thot q kjo sht nj marrveshje ndrqeveritare, prkundrazi kjo sht nj marrveshje
q prfshin drejtprdrejt shtetin shqiptar, prandaj pavarsisht se mund t zhvilloheshin
bisedime nga grupi negociator dhe t nnshkruhej nga Kryeministri, duhej q t ishin
pajisur paraprakisht me plotfuqit prkatse nga Presidenti i Republiks.
Nga sa diskutuam m lart duhet t theksojm se vet Konventa e Vjens krkon
kryerjen e bisedimeve nga organi kompetent ose personi i autorizuar prej tij me plotfuqi,
por ia le n diskrecion t do shteti mnyrn e miratimit dhe organet kompetente pr t
lidhur marrveshjet sipas kategorive dhe llojit t tyre.
E rndsishme sht t prmendim q vet konventa i qndron neutrale
prcaktimit t organeve kombtare q kan aftsi t lidhin marrveshje127 dhe do shtet
me aktet e tij t brendshme e parashikon kt kompetenc.

2.3.1.c Prmbajtja e plotfuqis si akt formal dhe mbrojtja q gzojn personat q

mbajn plotfuqi
Plotfuqia duke qen nj akt formal sigurisht q ka nj prmbajtje t caktuar.
Konventa e Vjens nuk parashikon ndonj form specifike, megjithat plotfuqia duhet t
ket s paku emrin e personit t autorizuar pr t zhvilluar bisedimet e pr t nnshkruar
traktatin dhe autoritetin kompetent shtetror q e ka kompetencn q t lshoj
plotfuqin128. Gjithashtu teksti i plotfuqis duhet t prmbaj titullin e traktatit, datn dhe
vuln shtetrore, ndrsa nuk sht i nevojshm t vendoset edhe vendi i nnshkrimit 129.
Neni 24 i ligjit shqiptar parashikon se Plotfuqit pr prfaqsuesit e shtetit, q
ngarkohen t zhvillojn bisedime dhe te nnshkruajn traktate ose marrveshje,
prgatiten nga Ministria e Punve t Jashtme. T gjitha plotfuqit hartohen n gjuhn
shqipe dhe atyre mund t'u bashkngjitet kopja e vrtetuar, e prkthyer ne nj gjuhe t
huaj.
Gjithsesi duhet t theksojm q plotfuqia ka gjithmon karakter konkret dhe vlejn
gjithmon pr nj rast t veant130 (prve plotfuqis s prgjithshme) dhe bisedimet
duhet t zhvillohen gjithmon brenda kufijve t vendosura nga organi kompetent. Ky
argument sht trajtuar edhe nga Gjykata Kushtetuese shqiptare n vendimin e
lartprmendur, ku ajo shpjegon se Qllimi i plotfuqis sht dhnia e autorizimit nga
organi kompetent, pr t biseduar me paln tjetr shtjet q prcaktohen shprehimisht n

127

Vendimin gjk
UN, Treaty handbook,
129
A.Aust, Modern Treaty La and Practice, pg.82, Cambridge Univerity Press, 2ed, 2007
130
A.Puto, E drejta ndrkombtare publike, fq.366, Shtpia Botuese Albin, 2013
128

36

objektin e plotfuqis. Negocimi dhe lidhja e marrveshjes duhen br brenda kufijve t

prcaktuar n plotfuqi, duke respektuar parimin e shtetit t s drejts.131
N rastin e marrveshjes me Greqin, prpos mungess s plotfuqive nga
Presidenti i Republiks, duket se grupi negociator i ka zhvilluar bisedimet edhe prtej
objektit t prcaktuar n Urdhrin nr.135, dt.23.08.2007 t Kryeministrit Pr ngritjen e
grupit ndrinstitucional t puns pr prcaktimin e shelfit kontinental me vendet fqinje,
pasi nse i referohemi marrveshjes prfundimtare t lidhur midis Republiks s
Shqipris dhe Republiks s Greqis, n titullin e saj, rezulton se objekt i marrveshjes
nuk ka qen vetm prcaktimi i shelfit kontinental por edhe i zonave t tjera q u
prkasin n baz t s drejts ndrkombtare.
Personat t cilt jan t pajisur me plotfuqi duhet t shprehin vullnetin shtetror
pr t qen t lidhur me kt marrveshje, pra pr t respektuar t drejtat dhe zbatuar
detyrimet e parashikuara nga traktati. Pr kt arsye, plqimi i shprehur pr tyre duhet t
jet i lir dhe i pa vesuar,132 ndaj kto persona gzojn t drejtn e paprekshmris
personale (n fakt ky rregull vjen q nga lashtsia) dhe ndaj tyre nuk duhet t ket asnj
lloj shtrngimi133.
N Konventn e Vjens parashikohet edhe pavlefshmria e traktatit ndrkombtar
nse ai sht nnshkruar n rrethanat kur prfaqsuesi i njrit prej shteteve sht
shtrnguar, krcnuar apo mashtruar pr ta nnshkruar traktatin, si edhe n rastet kur ky
prfaqsues n mnyr direkte ose indirekte sht korruptuar pr t nnshkruar
traktatin.134

2.1.1.d Pasojat e mosmarrjes s plotfuqis

Ashtu sikurse e prmendm q n fillim t ktij punimi marrja e plotfuqis sht
nj element shum i rndsishm pr vlefshmrin e procedurs s lidhjes s traktatin dhe
rrjedhimisht edhe pr detyrueshmrin e te drejtave dhe detyrimeve q ai parashikon. Pra,
pavarsisht se dhnia e plotfuqis sht nj shtje e brendshme e do shteti, n mnyr t
paevitueshme efektet e saj pasqyrohen drejtprdrejt n marrdhniet ndrkombtare q ai
ka me shtetet e tjera pal n traktat.
Konventa e Vjens parashikon se nj traktat i lidhur nga nj person q nuk ka
qen i pajisur me plotfuqi nga organet kompetente, ose q nuk prfshihet ne at kategori
personash q skan nevoj pr plotfuqi, do t jet i pavlefshm e nuk do t mund t sjell
pasoja juridike pr palt. 135 Ky akt mund t bhet i vlefshm n rast se m pas organet
shtetrore miratojn ose japin konsensusin pr t qen t lidhur me kt traktat. Ky plqim
mund t jet n formn e shprehur, ose me veprime konkrete 136, si ratifikimi i mpasshm
i aktit, t cilat tregojn se vet shteti e trajton si t vlefshm kt traktat dhe i jep efekte
duke e br t zbatueshm.

131

Vendimi 15, dt 15.4.2010, GJK, Pr delimitimin e zonave ujore me Greqin

Pr m gjer shih Kapitullin 1: parimi i plqimit t lir
133
A.Puto, E drejt ndrkombtare publike, fq.366, Shtpia Botuese Albin, 2013
134
Konventa e Vjens Pr t drejtn e traktateve mes shteteve 1969, nenet 50-51, pr m gjer shih
Kapitullin 4
135
Po aty, neni 7
136
Yearbook of international Law Commission, 1966, vol II
132

37

Interesant sht parashikimi i nenit 27 dhe 46 t Konvents n t cilt parashikohet

se nj shtet nuk mund t pretendoj dispozitat e s drejts s brendshme si justifikim pr
moszbatimin e detyrimeve t traktatit 137 si edhe se nj shtet nuk mund t pretendoj
pavlefshmrin e traktatit me justifikimin se plqimi pr t qen i lidhur nga nj traktat
ndrkombtar sht shprehur duke cenuar nj dispozit t s drejts s tij t brendshme
n lidhje me kompetencn pr t prfunduar traktate....n qoft se ky cnim nuk ishte i
qart dhe t kishte t bnte me nj rregull t s drejts s brendshme t nj rndsie
thelbsore.138
Sa i prket nenit 27, sht e qart q qllimi i tij duket t jet detyrueshmria e
zbatimit t marrveshjeve ndrkombtare t cilat kan hyr n fuqi n shtetet pal t
traktatit n prputhje edhe me parimin pacta sunt servanda t parashikuar n nenin 26 t
Konvents, sipas t cilit do traktat n fuqi sht detyrues pr palt dhe duhet t kryhet
n mirbesim mes tyre. 139 dhe i referohet n prgjithsi rasteve kur mund t duket se vet
prmbajtja e traktatit bie n kundrshtim me t drejtn e brendshme.
Ndrsa ndryshimi me nenin 46 sht se n kt t fundit nuk parashikohet
pamundsia e shteteve pal pr t pretenduar moszbatimin e traktatit, por pamundsia e
tyre pr t pretenduar pavlefshmrin e tij me pretendimin se plqimi sht shprehur duke
cnuar nj dispozit t s drejts s brendshme, dhe ndryshe nga neni 27 (ku bhej fjal
pr t drejtn e brendshme n prgjithsi) ky pretendim lidhet pikrisht me ato dispozita
q n mnyr specifike prcaktojn kompetencn e organit shtetror pr t lidhur traktatin
dhe t drejtn e tij pr t dhn plotfuqi.
Megjithat edhe n kt situat parashikohet prjashtimi pr ato raste kur cnimi i
dispozitave t s drejts s brendshme ka qen evident dhe lidhet me shkeljen e akteve
juridike t brendshme me rndsi thelbsore (si mund t jet kushtetuta e nj shteti dhe
akte t barazvlefshme me t).
Respektimi i nenit 26, 27 dhe 46 t Konvents sht diskutuar edhe n vendimin
15/10 t GJK, ku sht theksuar fakti q n kt rast nuk kemi t bjm me shkelje t
ktyre neneve, pasi t tria kto parashikime vlejn pr rastet kur traktati ndrkombtar ka
marr fuqi juridike dhe ka filluar t jap efekte n shtetet pal t tij, ndrsa n rastin n
fjal kontrolli i kushtetutshmris s br nga gjykata sht a priori, prpara se ajo t
kalonte procesin e ratifikimit.140
Bazuar n nenin 5 t kushtetuts141 si edhe n nenet 116142, 121143 dhe 122144
kuptojm se ratifikimi lidhet n mnyr t drejtprdrejt me hyrjen n fuqi, dhe zbatimin e

137

Konventae Vjens Pr t Drejtn e traktateve mes shteteve 1969, neni 27

Po aty, neni 46
139
Po aty, neni 26
140
Vendimi 15/10 GJK
141
Neni 5 i kushtetuts Republika e Shqipris zbaton t drejtn ndrkombtare t detyrueshme pr t
142
Neni 116 i kushtetuts: Aktet normative q kan fuqi n t gjith territorin e Republiks s Shqipris
jan: a) Kushtetuta; b) marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara; c) ligjet; ) aktet normative t Kshillit
t Ministrave....
143
Neni 121 i Kushtetuts 1. Ratifikimi dhe denoncimi i marrveshjeve ndrkombtare nga Republika e
Shqipris bhet me ligj n rastet kur ato kan t bjn me: a) territorin, paqen, aleancat, shtjet politike
dhe ushtarake; b) t drejtat dhe lirit e njeriut, si edhe detyrimet e shtetasve, si parashikohen n
Kushtetut; c) antarsimin e Republiks s Shqipris n organizatat ndrkombtare; ) marrjen prsipr
t detyrimeve financiare nga Republika e Shqipris; d) miratimin, ndryshimin, plotsimin ose shfuqizimin e
ligjeve.
138

38

marrveshjes n territorin shqiptar si edhe me momentin kur ajo fillon t jap efektet dhe
bhet pjes e sistemit juridik t brendshm. Pr kt arsye gjykata ka arsyetuar q n
rastin n fjal nuk kemi shkelje t parimit pacta sunt servanda pasi marrveshja nuk
kishte hyr n fuqi.
T plotfuqishmit i zhvillojn bisedimet n baz t projekteve t prcaktuara
paraprakisht n rrug diplomatike, megjithat bisedimet mund t zhvillohen edhe pa pasur
projekt paraprak. N kt rast projekti hartohet gjat zhvillimit t bisedimeve nga grupet e
prbashkta t krijuara nga shtetet ose organizatat pjesmarrse. N rastin e Shqipris,
ligji parashikon se do ndryshim apo shtes apo formulim i ri n tekstin e nj marrveshje
krkon mendimin e ministrive prkatse dhe miratimin n parim t Kshillit t
Ministrave, prpara se teksti prfundimtar i marrveshjes t nnshkruhet. 145

2.1.1.e Autentifikimi dhe adoptimi i tekstit t traktatit

Konventa e Vjens 1969 parashikon se shtet pjesmarrs n bisedime quhet ai q
merr pjes n prpilimin dhe miratimin e tekstit t nj traktati ndrkombtar, ndrsa
Konventa e Vjens 1986 pr t njjtat funksione shton edhe termin Organizat
negociuese.146 Si shihet nga ky prkufizim, i gjith procesi i negocimit midis shteteve ose
organizatave ndrkombtare duhet t finalizohet me miratimin e tekstit t nj traktati.
Ndonse asnjra nga Konventat nuk e prkufizon qartsisht kuptimin e miratimit
t tekstit t traktatit, kuptohet se kjo do t thot hartimin e nj drafti paraprak t traktatit
q do t lidhet midis shteteve dhe kjo sipas nenit 9 t Konvents krkon miratimin e t
gjitha shteteve pjesmarrse n bisedime.
N rastet kur kemi traktate dypalshe apo traktate ku numri i shteteve negociuese
sht i vogl, plqimi i t gjitha palve pr miratimin e tekstit sht m i leht pr tu
arritur por nga ana tjetr sht edhe i domosdoshm pr t siguruar dhnien e plqimit pr
t qen t lidhur nga traktati n fazat e mvonshme.
Pr rastet kur miratimi i tekstit t nj traktati bhet n nj konferenc
ndrkombtare, ku edhe numri i shteteve ose organizatave negociuese sht i madh,
Konventat parashikojn q kjo bhet me dy t tretat e votave t pjesmarrsve n votim.
Megjithat kjo shumic mund t ndryshoj nse vet shtetet ose organizatat negociuese e
vendosin nj gj t till.
N kto raste i rndsishm sht konsensusi pr dispozitat q do t ket traktati,
ndonse kjo nuk nnkupton domosdoshmrisht se nj shtet q ka rn dakord pr
miratimin e tekstit t traktatit do t vendosi t jap plqimin pr hyrjen n fuqi t tij.
Gjithsesi, duhet t kemi parasysh q miratimi i tekstit t nj traktati duhet t bhet sipas
rregullave t konferencs t vendosura nga shtetet ose organizatat pjesmarrse.147
Prve miratimit krkohet edhe autentifikimi (ose vrtetimi si origjinal) i tekstit t
traktatit, pasi n momentin q shtetet ose organizatat ndrkombtare do t japin plqimin
144

Neni 122/1 i Kushtetuts do marrveshje ndrkombtare e ratifikuar prbn pjes t sistemit t

brendshm juridik pasi botohet n Fletoren Zyrtare t Republiks s Shqipris.
145
Ligji Nr.8371, dt 9.07.1998 Per lidhjen e Traktateve dhe marrveshjeve nderkombetare, neni 11
146
Konventat e Vjens, neni 2 (prkatsisht pr seciln)
147
Konventae Vjens Pr t Drejtn e traktateve mes shteteve dhe organizatave ndrkombtare dhe
organizatave mes tyre 1986, neni 2

39

pr t qen t lidhura nga traktati duhet t jen t qarta q ky sht varianti prfundimtar i
tij. Vet teksti i traktatit mund t prmbaj t parashikuar edhe procedurn e autentifikimit
t tij, ose kjo procedur mund t jet prcaktuar nga palt negociuese gjat zhvillimit t
bisedimeve (neni 10 i Konventave). Nse nuk kemi nj procedur t till, ather
autentifikimi mund t bhet edhe me an t nnshkrimit, nnshkrimit ad referendum,
parafimit apo aktit final t konferencs.148
Zakonisht n rastet e traktateve t miratuara nga organizatat ndrkombtare,
autentifikimi i tekstit t traktatit bhet me miratimin e organeve t vet organizats ose
nga drejtuesit e saj. Ndrsa autentifikimi mund t bhet edhe nprmjet Aktit Final t
konferencave. Ky nuk prmendet m par nga konventat as n pjesn e termave t
prdorur, por gjithsesi duhet t themi se sht nj akt q prmban prmbledhjen e
bisedimeve t zhvilluara gjat konferencs, propozimet e bra, pjesmarrsit n
konferenc dhe organet e saj, tekstin e miratuar, etj. 149

2.1.2

Shprehja e plqimit pr t qen i lidhur me nj traktat

Shtetet ose organizatat pjesmarrse n bisedime marrin statusin e shteteve ose

organizatave kontraktuese n momentin q ato shprehin plqimin pr t qen t lidhura
nga nj traktat, pavarsisht faktit nse ai ka hyr n fuqi pr to apo jo.150 Plqimi pr t
qen i lidhur nga nj traktat ndrkombtar mund t shprehet n disa forma dhe konkretisht
me an t nnshkrimit, shkmbimit t instrumenteve q konstituojn nj traktat,
ratifikimit, pranimit, miratimit, aderimit, apo nga do mjet tjetr nse shtetet ose
organizatat kontraktuese e kan prcaktuar kshtu. 151

2.1.2.a Shprehja e plqimit me nnshkrim

Shprehja e plqimit me an t nnshkrimit nnkupton q prfaqsuesit jan dakort
q subjekti t cilin prfaqsojn t jet pjes e tij, por n disa raste mund t nnkuptoj q
traktati nuk ka nevoj t miratohet nprmjet ndonj procedure t mtejshme, prandaj
ktu duhet t dallojm nnshkrimin e thjesht dhe nnshkrimin prfundimtar t traktatit,
pasi nnshkrimi i thjesht nnkupton rastet kur traktati kalon m pas nprmjet
procedurave t miratimit ose ratifikimit nga organet prkatse shtetrore ndrsa
nnshkrimi prfundimtar nnkupton q kjo sht faza prfundimtare e prmbylljes s
traktatit.152
Nnshkrimi sht prfundimtar n rastet kur vet teksti i traktatit e parashikon nj
gj t till ose kur vet palt gjat zhvillimit t bisedimeve e kan prcaktuar si me efekt
prfundimtar nnshkrimin apo kur kjo sht e qart nga prmbajtja e plotfuqive t
personave q marrin pjes n bisedime.153
148

Konventae Vjens Pr t Drejtn e traktateve mes shteteve 1969, neni 10

A.Aust, Modern treaty law and practice, fq. 92, Cambridge University Press, 2ed, 2007
150
Konventat e Vjens, neni 2
151
Po aty, neni 12
152
A.Aust, Modern treaty la and practice, fq.96
153
Konventa e Vjens Pr t drejtn e traktateve mes shteteve 1969, neni 12
149

40

Mund t ket raste kur vet traktati nuk shprehet n lidhje me pasojat q do t ket
nnshkrimi, pra nse ai do t jet i thjesht apo prfundimtar dhe i takon vet shteteve ose
organizatave t prcaktojn efektin e tij. Zgjidhja m e mir pr situata t tilla mendoj se
do t ishte q nnshkrimi t konsiderohej i thjesht dhe m pas traktati t kalonte
nprmjet procesit t ratifikimit ose pranimit, pasi kjo do t shmangte prfundimisht
keqkuptimet dhe do t vendoste nse traktati do t hynte n fuqi pr secilin nga palt
kontraktuese.
do shtet ose organizat n legjislacionin e vet prcakton se cilat jan kategorit e
marrveshjeve pr t cilat mund t bhet nnshkrim i thjesht dhe pr cilat mund t bhet
nnshkrim prfundimtar. N legjislacionin ton parashikohet se mnyra pr t shprehur
plqimin pr t qen t lidhur nga nj traktat mund t jen si nnshkrimi ashtu edhe
ratifikimi, miratimi apo aderimi apo edhe shkmbimi i notave154, ndrsa Kushtetuta n
nenin 121 parashikon nj sr marrveshjesh pr t cilat specifikisht krkohet ratifikimi
me ligj.
Nse nj shtet e ka nnshkruar nj marrveshje ndrkombtare dhe m pas pr
arsye t brendshme nuk sht gati t vazhdoj procedurat pr hyrjen n fuqi, mund ta
ndreqi kt situat duk shnuar fjalt ad referendum pas nnshkrimit pr t sqaruar q
konfirmimi do t bhet n nj koh t mvonshme nga shteti. N nj rast t till nse
nnshkrimi konfirmohet m von kjo duhet t bhet n form t shkruar nga shteti apo
organizata.155
Nj form tjetr q iu jep shteteve kontraktuese mundsin q t miratojn n
parim tekstin e traktatit, por ndrkoh t ken mundsi pr tu menduar dhe pr t zgjidhur
paqartsit q mund t sjelli nnshkrimi i tij, sht edhe siglimi (ose parafimi). Kjo bhet
nprmjet vendosjes s inicialeve t personave q mbajn plotfuqit dhe nnkupton q
nnshkrimi do t bhet n nj moment t mvonshm pasi t jen qartsuar t gjitha
shtjet.156
Siglimi mund t bhet jo vetm pr t gjith tekstin e traktatit por edhe pr pjes t
veanta t tij.157 Sipas nenit 12 t KV, siglimi nuk mund t ket efektin e nnshkrimit,
prve rasteve kur vet shtetet ose organizatat e kan vendosur se ai do t ket efektin e
nnshkrimit gjat fazs s bisedimeve.
Nnshkrimi ad referendum dhe siglimi mund t ngatrrohen si koncepte me njratjetrn, por ato kan disa ndryshime t rndsishme q i dallojn. Nnshkrimi ad
referendum, ashtu sikurse e prmendm m lart bhet pasi sht nnshkruar traktati dhe
nuk mund t ket asnjher efektin e nnshkrimit prvese kur palt e konfirmojn m pas
me shkrim kt gj, ndrsa siglimi bhet prpara nnshkrimit dhe sipas KV mund t ket
efektin e nnshkrimit nse kshtu e vendosin shtetet ose organizatat kontraktuese.
Ligji shqiptar, n paragrafin 4 t nenit 11 parashikon se kur palt vendosin q
nnshkrimi t bhet n nj koh t mvonshme, mund ta siglojn marrveshjen duke
vendosur vetm inicialet e personave q jan kryetart e grupeve negociatore. Zakonisht
traktatet q jan dypalshe nnshkruhen pasi prfundon zhvillimi i bisedimeve, ndrsa
154

Ligji Nr.8371, dt 9.07.1998 Per lidhjen e Traktateve dhe marrveshjeve nderkombetare, neni 16
Bradely A. Curtis, Treaty signature, fq. 7, Duncan B. Hollis (ed.), The Oxford Guide To Treaties. Oxford
University Press, 2012.
156
Neni 2 i ligjit parashikon se () "parafim" nnkupton aktin me t cilin personat e plotfuqishm vene
inicialet pr t treguar se kane rene dakord pr tekstin prfundimtar t traktatit a t marrveshjes;
157
A. Puto, E drejta ndrkombtare publike, fq. 367
155

41

traktatet shumpalshe, veanrisht ato q hartohen nga organizatat ndrkombtare

qndrojn nj periudh t caktuar t hapura pr nnshkrim, n mnyr q t krijojn
mundsin pr sa m shum shtete ose organizata q t bhen pal n traktat.
Koha gjat s cils traktatet qndrojn t hapura pr nnshkrim vendoset nga vet
shtetet ose organizatat q marrin pjes n zhvillimin e bisedimeve. Pas prfundimit t
ksaj kohe shtetet ose organizatat nuk kan mundsi t bhen pal n traktat nprmjet
nnshkrimit por vetm nprmjet aderimit ( q do t trajtohet m posht n kt punim).
Vet KV parashikon se Kjo Konvent do t jet e hapur pr nnshkrim pr t
gjitha Shtetet Antare t Kombeve t Bashkuara dhe pr donjrn prej agjencive t
specializuara t Agjencis Ndrkombtare t Energjis Atomike ose palt n Statutin e
Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, dhe pr do Shtet tjetr t ftuar nga Asambleja e
Prgjithshme e Kombeve t Bashkuara, pr t'u br pal n Konvent, si m posht: deri
m 30 Nntor 1969, pran Ministris Federale t Punve t Jashtme t Republiks s
Austris, dhe m pas, deri n 30 Prill 1970, pran Selis s Kombeve t Bashkuara, Nju
Jork.158 Megjithat ka traktate q qndrojn t hapura pr nj periudh t pacaktuar
kohe.
Nnshkrimi duhet t ndjek nj renditje t caktuar t firmave t prfaqsuesve t
shteteve kontraktuese. N rastet e traktateve shumpalshe renditja e firmave bhet sipas
rendit alfabetik t shteteve q prfaqsojn prfaqsuesit, ndrsa kur traktatet jan
dypalshe, firmat vendosen n ann e majt dhe t djatht t flets, po gjithmon duhet
pasur parasysh q n ann e majt q konsiderohet edhe si vendi i par, t vihen firmat e
prfaqsuesve t shtetit ku do t mbetet ajo kopje.
Kjo procedur quhet ndryshe edhe alternat dhe parashikohet edhe n ligjin
shqiptar ku krkohet q secila pal t shtypi tekstin e traktatit n gjuhn e vet dy her n
alternatin dhe letrn e vet dhe dy her n alternatin dhe letrn e shteteve t tjera
kontraktuese.159
Prve nnshkrimit KV, parashikon si mjete pr t dhn plqimin edhe
shkmbimin e instrumenteve q ligjrojn ose konfirmojn nj traktat nse shtetet dhe
organizatat e kan vendosur vet nj gj t till apo kur kjo kuptohet qart nga teksti i
ktyre instrumenteve.160 N ligjin shqiptar parashikohet se kjo mund t bhet nprmjet
shkmbimit t notave dhe n kt rast teksti i traktatit prfshihet n tekstin e notave. 161

2.1.2.b Shprehja e plqimit me ratifikim dhe miratim

Konventat e Vjens parashikojn q plqimi mund t jepet nprmjet ratifikimit, i
cili konsiderohet si nj faz prfundimtare pr lidhjen e traktatit (por jo pr hyrjen e tij n
fuqi), pasi kjo sht nj procedur q prdoret edhe pas nnshkrimit. N fakt shpesh
ratifikimi interpretohet si nj proces i t drejts s brendshme i cili i jep fuqi juridike dhe
zbatueshmri nj traktati ndrkombtar, por ky sht nj interpretim i gabuar pr disa
arsye.

158

Konventa e Vjens Pr t Drejtn e traktateve mes shteteve 1969, neni 81

Ligji Nr.8371, dt 9.07.1998 Per lidhjen e Traktateve dhe marrveshjeve nderkombetare, neni 12
160
Konventae Vjens Pr t Drejtn e traktateve mes shteteve 1969, neni 13
161
Ligji Nr.8371, dt 9.07.1998 Per lidhjen e Traktateve dhe marrveshjeve nderkombetare, neni 14
159

42

S pari, vet fakti q ratifikimi parashikohet nga Konventat e Vjens e nnkupton

domosdoshmrisht karakterin ndrkombtar t tij. S dyti, nse ne i referohemi nenit 2 t
KV, kur parashikohet prdorimi i termave thuhet se ratifikimi ....... nnkupton n do rast
aktin ndrkombtar t emrtuar kshtu162 me ann e t cilit nj Shtet paraqet n planin
ndrkombtar plqimin e tij pr t qen i lidhur nga nj traktat.
Ky prkufizim tregon se Konventa nuk e sheh ratifikimin si nj proces legjislativ
por si nj akt juridik ndrkombtar. S treti, prkufizimi i msiprm e prcakton
shprehimisht si nj akt me ann e t cilit jepet plqimi pr t qen i lidhur me nj traktat
ndrkombtar dhe nuk prmend n asnj moment hyrjen n fuqi t tij.
Kjo tregon se aspekti ndrkombtar i ratifikimit sht i ndar dhe indiferent ndaj
aspektit t brendshm kushtetues e legjislativ nprmjet t cilit realizohet apo formohet
vullneti pr t shprehur plqimin pr qen i lidhur me nj traktat me an t ratifikimit.
Normalisht pyetja do t ishte se prse nevojitet shprehja e plqimit n rastet kur
kjo gj mund t jet br m par me ann e nnshkrimit? Sigurisht q prgjigja e ksaj
pyetje nuk sht shteruese, mund t kemi raste kur shtetet ose organizatat krkojn koh
t mjaftueshme pr t vendosur nse do t lidhet me traktatin n fjal apo jo si edhe nse
do t bj rezerva. Mund t ket traktate t cilat krkojn paraprakisht q t prshtatet
legjislacioni i vendit prpara se traktati t bhet i detyrueshm, ose mund t ket shtete t
cilat n legjislacionin e tyre parashikojn q pr disa lloj marrveshjesh mund t krkohet
plqimi i nj organi t caktuar shtetror, etj.
Duhet thn se ratifikimi sht nj akt diskrecional i nj shteti, kjo do t thot se
nuk ka ndonj detyrim q ta ratifikoj domosdoshmrisht nj marrveshje t nnshkruar.
T njjtin qndrim mban edhe Gjykata Kushtetuese shqiptare n vendimin 15/10 ku
arsyeton se N rastet kur legjislacioni i brendshm e kushtzon hyrjen n fuqi t
marrveshjes me ratifikimin nga parlamenti i secilit shtet, ky proces (ratifikimi) nuk mund
t konsiderohet si akt i thjesht formal. Ai prbn nj proces esencial t lidhur ngusht me
hyrjen n fuqi t marrveshjes s nnshkruar. Shteti pal n marrveshje sht i lir,
nprmjet organeve t tij legjitime, ta ratifikoj ose jo marrveshjen.163.
Nga ana tjetr duhet thn se nuk ka as sanksione n rast se nj traktat
ndrkombtar nuk ratifikohet, pasi duke qen nj akt trsisht me karakter diskrecional,
shteti n kt rast nuk mund t ngarkohet me prgjegjsi dhe kshtu arsyeton edhe GJK n
vendimin e siprprmendur, kur thot se pr sa koh marrveshja nuk ratifikohet dhe
nuk hyn n fuqi nuk kemi shmangie nga detyrimet juridike ndrkombtare164, pra ka
nnkupton se vet mos ratifikimi nuk prbn shkelje n vetvete.
Sipas Konventave t Vjens, plqimi mund t jepet me ann e ratifikimit, kur
traktati n nj nga dispozitat e tij parashikon q duhet t bhet n kt form, nse vet
palt kontraktuese e kan pranuar ose shprehur kt gjat zhvillimit t bisedimeve apo n
162

Ky sht prkufizimi i dhn nga Konventa e Vjens 1969, ndrsa tek Konventa e Vjens 1986 jepet ky
prkufizim ratifikim do t thot nj akt ndrkombtar prmes t cilit nj Shtet jep n planin
ndrkombtar plqimin e tij q t jet i detyruar nga dispozitat e nj traktati; (b bis) akt i konfirmimit
formal do t thot nj akt ndrkombtar q i korrespondon aktit t ratifikimit nga nj Shtet, prmes s cilit
nj organizat ndrkombtare jep n planin ndrkombtar plqimin e saj pr tu detyruar nga dispozitat e
nj traktati; (b ter) pranim, aprovim dhe aderim do t thot n do rast nj akt ndrkombtar me
an t t cilit nj Shtet ose nj organizat jep n planin ndrkombtar plqimin e tij/saj pr t qn i
detyruar nga dispozitat e nj traktati;
163
Vendimi 15/10 I GJK
164
Po aty

43

rastet kur sht nnshkruar traktati q do ti nnshtrohet ratifikimit. 165 Po kjo dispozit
parashikon se plqimi do t shprehet nprmjet ratifikimit edhe n rastet kur kjo
prcaktohet n prmbajtjen e plotfuqis, pr arsye se mund t jet nj marrveshje q
sipas legjislacionit t brendshm krkon edhe konfirmimin e organeve t caktuara
shtetrore.166
Ratifikimi i marrveshjeve ndrkombtare sht parashikuar edhe n aktet
kryesore shtetrore t shtetit shqiptar. N Statutin Organik nuk gjejm parashikime pr
kt proces, por duke qen se si e kemi trajtuar m lart, ishte princi q i lidhte
marrveshjet ndrkombtare nnkuptohet se edhe t drejtn pr t konfirmuar
marrveshjet e lidhura nga t plotfuqishmit e tij e kishte po princi.
Ndrsa n paragrafin e dyt t piks 60 t Statutit t Zgjeruar t Lushnjes, n
kompetencat e Kshillit t Nalt parashikohet se Ban traktate e marrveshje gjithfarsh,
por kto nuk kan efekt pa u plqyem prej Parlamentit, ka do t thot se do
marrveshje ndrkombtare duhet t kalonte nprmjet ratifikimit t organit legjislativ.
N Statutin Themeltar t Republiks e drejta e ratifikimit t traktateve e
marrveshjeve ndrkombtare t lidhura nga Kryetari i Republiks i njihej t dyja
Dhomave, pra q t quhej se ishte dhn plqimi pr t qen i lidhur me nj traktat duhej
q t pranohej nga Dhoma e Deputetvet dhe nga Senati njkohsisht. 167 Statuti Themeltar
i Mbretnis Shqiptare parashikon se traktatet me natyr politike t lidhura nga mbreti nuk i
nnshtrohen procesit t ratifikimit nga Parlamenti, por ky i fundit vetm vihet n dijeni,
ndrsa traktatet me natyr ekonomike duhet t kalojn nprmjet ratifikimit t Parlamentit
q t ken efekt.168
Kushtetuta e Republiks Popullore t Shqipris 1946, pr her t par prmend
shprehimisht termin ratifikim dhe kt kompetenc e shohim t ndar mes Presidiumit
t Kuvendit Popullor dhe Kuvendit Popullor. Megjithat n parim kjo ishte nj e Drejt q
i takonte Presidiumit, por kur ky i fundit e gjykonte t arsyeshme, mund t vendoste q
ratifikimi t bhej nga Kuvendi Popullor.169
T njjtin rregullim pr procesin e ratifikimit bjn edhe aktet e tjera m pas, neni
2/1 i Rregullores Mbi pregatitjen e dokumenteve q prdoren pr prfundimin dhe hyrjen
n fuqi t traktateve, marrveshjeve dhe Konventave, neni 67 dhe 77 i Kushtetuts s
Republiks Socialiste t Shqipris 1976, dhe neni 13 e 14 i Rregullores Nr. 243, dat
27.1.197 Pr lidhjen e traktateve dhe t marrveshjeve ndrkombtare.
Ligji pr Dispozitat Kryesore Kushtetuese parashikon se t drejtn pr t ratifikuar
traktatet ose marrveshjet ndrkombtare e ka Presidenti i Republiks me an t dekreteve
dhe Kuvendi Popullor me an t ligjeve, por pr sa i prket kompetencave t ktij t
fundit parashikon se cilat kategori t marrveshjeve duhet t ratifikoj Ratifikon dhe
denoncon: Traktatet me karakter politik; Traktatet ose marrveshjet me karakter
ushtarak; Traktatet ose marrveshjet q kan t bjn me kufijt e Republiks s
Shqipris; Traktatet ose marrveshjet q kan t bjn me t drejtat dhe detyrat
themelore t shtetasve; Traktatet q kan si rrjedhim detyrime financiare pr
shtetin;Traktatet ose marrveshjet q kan si rrjedhim ndryshime n
165

Konventa e Vjens Pr t drejtn e traktateve mes shteteve 1969, neni 14/1 a)b)c)
Po aty, neni 14 d)
167
Statuti Themeltari i Republiks s Shqipris, Pjesa C, Art .75
168
Statuti Themeltar i Mbretnis Shqiptare, Pjesa A, Art. 83
169
Kushtetuta e Republiks Popullore t Shqipris, Art. 54/ 8)
166

44

legjislacion;Traktatet ose marrveshjet e tjera n t cilat parashikohet q ratifikimi ose

denoncimi i tyre t bhet nga Kuvendi Popullor. 170. E drejta e ktyre organeve pr t
ratifikuar traktatet risillet edhe nj her n Ligjin Nr. 8371, date 9.7.1998 Pr lidhjen e
traktateve dhe marrveshjeve ndrkombtare. N kt pjes duhet patjetr nj ndryshim i
ktij ligji pr ta sjell n nj linj me Kushtetutn, sepse rregullimet ligjore nuk mund t
jen n kundrshtim me kushtetutn, pavarsisht se jemi t vetdijshm q kushtetuta
sht akt me vler ligjore m t lart dhe mund t zbatohet n mnyr t drejtprdrejt.
Veanrisht, ndryshime nevojiten n pjesn e organeve t cilat mund t bjn ratifikimin,
ku prfshihet edhe ratifikimi me Dekret t Presidentit.
Kushtetuta e vitit 1998 bn nj rregullim t ri dhe t drejtn e ratifikimit t
marrveshjeve nuk e prmend tek Presidenti dhe ia le vetm Kuvendit. N nenin 121 t
ksaj Kushtetute parashikohet se ratifikimi i marrveshjeve bhet me ligj n t gjitha ato
raste kur pal n kto marrveshje sht Republika e Shqipris, ka do t thot se bhet
fjale pr marrveshje ndrshtetrore dhe jo ndrqeveritare (nse i referohemi ndarjes q
vet ligji i lartprmendur bn pr kt shtje) dhe zakonisht marrveshje t ksaj natyre
lidhen nga Presidenti.
Marrveshjet ndrkombtare t cilat i nnshtrohet procesit t ratifikimit me ligj
nga kuvendi jan marrveshjet q kan t bjn me...a) territorin, paqen, aleancat,
shtjet politike dhe ushtarake; b) t drejtat dhe lirit e njeriut, si edhe detyrimet e
shtetasve, si parashikohen n Kushtetut; c) antarsimin e Republiks s Shqipris n
organizatat ndrkombtare; ) marrjen prsipr t detyrimeve financiare nga Republika e
Shqipris; d) miratimin, ndryshimin, plotsimin ose shfuqizimin e ligjeve.171 Megjithat
kjo nuk sht nj list shteruese, sepse pika 2 e po ktij neni sqaron se Kuvendi mund t
ratifikoj edhe marrveshje ndrkombtare t cilat nuk jan pjes parashikimeve t
siprprmendura.
Kushtetuta gjithashtu parashikon ratifikimin me ligj t marrveshjeve
ndrkombtare nga Kuvendi, por nuk specifikon shumicn e krkuar pr marrveshjet e
prmendura m sipr nga pika 1 e nenit 121, ndrsa pr marrveshjet t cilat nuk
prfshihen n kto kategori, parashikohet se krkohet shumica e t gjith antarve t
Kuvendit.172 N nenin 123 t Kushtetuts parashikohet se 1. Republika e Shqipris, n
baz t marrveshjeve ndrkombtare, u delegon organizatave ndrkombtare
kompetenca shtetrore pr shtje t caktuara dhe n kt rast kuorumi i krkuar sht
me shumicn e t gjith antarve t Kuvendit. Pr sa i prket ndryshimit, plotsimit apo
shfuqizimit t ligjeve me ann e t cilave jan ratifikuar marrveshjet ndrkombtare,
mund t themi se krkohet e njjta shumic me t ciln jan miratuar kto ligje. 173
Lidhur me ratifikimin kjo Kushtetut bn edhe nj parashikim mjaft interesant pr
marrveshjet t cilat u delegojn kompetenca shtetrore organizatave ndrkombtare, pr
t cilat Kuvendi mund t vendos q ratifikimi t bhet me referendum. Megjithat nuk
kemi ndonj parashikim tjetr ligjor ku t specifikohen arsyet pr t cilat Kuvendi mund
t ndrmarri nj vendim t till dhe as ndonj rast nga praktika kur ratifikimi t jet br
me referendum. Ndrkoh shohim q n Ligjin PTMN mungon nj parashikim i till. N
170

Ligji Nr. 7492, dat 29.4.1991 Pr Dispozitat Kryesore Kushtetuese, neni 16/5
Kushtetuta, neni 121
172
Pika 2 e nint 121 Kuvendi, me shumicn e t gjith antarve t tij, marrveshje ndrkombtare q nuk
jan t parashikuara n paragrafin 1 t ktij neni
173
Kushtetuta e Republiks s Shqipris 1998, neni 122/1
171

45

vend q n ligj t gjenim sqarim m t gjer se mbi cilat baza mund t krkohet ratifikimi
me referendum dhe procedurat paraprake, shohim q kemi nj boshllk n kt drejtim.
Sa i prket parimeve dhe procedurave q duhet t ndiqen pr ratifikimin, neni 121
parashikon se duhet t parashikohen me ligj, por ndrsa Kushtetuta sht e miratuar n
tetor t vitit 1998, ligji Pr lidhjen e traktateve dhe marrveshjeve ndrkombtare sht
miratuar n korrik t vitit 1998, pra rreth 3 muaj prpara Kushtetuts dhe m s shumti
reflekton parashikimet e Ligjit pr Dispozitat Kryesore Kushtetuese, ndrsa ka mangsi t
theksuara e n disa raste edhe kundrshti me parashikimet e Kushtetuts 1998, prandaj do
t ishte i nevojshm ndryshimi i tij (kjo shtje do t trajtohet edhe m posht n kt
punim), por pr sa koh kjo nuk bhet e mundur zbatohen parashikimet e tij.
Konkretisht n nenin 23 t tij parashikohet se Ministria e Punve t Jashtme i
paraqet Kshillit t Ministrave aktet (relacion, projektligj ose projektvendim) pr
ratifikimin, aderimin ose miratimin e traktateve dhe marrveshjeve ndrkombtare
brenda nj muaji nga data e depozitimit t ktyre t fundit. Kshilli i Ministrave i paraqet
Kuvendit Popullor projektligjin, s bashku me relacionin prkats, pr ratifikimin ose
aderimin ne traktatet dhe marrveshjet q prmbajn klauzoln e ratifikimit a t aderimit
dhe miraton marrveshjet q prmbajn klauzoln e miratimit. Ratifikimi, aderimi dhe
miratimi i traktateve dhe marrveshjeve i njoftohet me not pals tjetr dhe, kur kjo e
fundit njofton zyrtarisht pr ratifikimin, aderimin dhe miratimin e saj, Ministria e Punve
t Jashtme u drgon ministrive dhe institucione t tjera t interesuara nj kopje t
traktatit a marrveshjes.
Ligji n fjal ka prcaktuar mnyrn e hartimit t instrumenteve t ratifikimit nga
Ministria e Jashtme, e cila sht edhe institucioni depozitar pr instrumentet e ratifikimi t
shteteve/organizatave kontraktuese. N to zakonisht nuk shnohet teksti por vetm titulli,
n to mund t paraqiten edhe rezervat q mund t bj shteti ndaj nj apo disa dispozitave
t traktatit dhe prkthehen edhe n gjuhn e shtetit kontraktues.
N nenin 16 t KV parashikohet se ratifikimi konsiston n prgatitjen e nj akti q
quhet instrument i ratifikimit dhe n dorzimin e tij sipas procedurs s prcaktuar t
parashikuar n traktat.174 Kur bhet fjale pr traktatet dypalshe shprehja e plqimit bhet
me shkmbimin e instrumentit t ratifikimit.
Zakonisht n kto raste, kur zhvillimi i bisedimeve sht br n njrin nga
shtetet, shkmbimi bhet n shtetin tjetr. Nuk ka ndonj procedur t veant pr
shkmbimin e instrumenteve t ratifikimit dhe as nuk krkohet domosdoshmrisht q
personi q dorzon instrumentin t jet i pajisur me plotfuqi. Shkmbimi zakonisht bhet
nga Ministria e Jashtme ose nga prfaqsit diplomatike t shtetit. Pr traktatet
shumpalshe sht e pamundur t realizohet shkmbimi i instrumenteve t ratifikimit
mes secils nga palt, prandaj pr kt caktohet nj shtet depozitar ku depozitohen
instrumentet e ratifikimit. Konventat parashikojn q nse palt e kan vendosur
paraprakisht, mjafton thjesht njoftimi i shtetit tjetr apo shtetit depozitar pr hartimin e
instrumentit t ratifikimit dhe konsiderohet se sht dhn plqimi me an t tij. 175
Instrumenti i ratifikimit sht n form t shkruar dhe firmoset nga organi
kompetent pr t lidhur traktatin. Zakonisht ai prmban titullin e marrveshjes, kohn dhe
vendin e nnshkrimit, nj prmbledhje t shkurtr t prmbajtjes s marrveshjes, t
dhnat dhe nnshkrimin e prfaqsuesit t shtetit e vendin ku sht hartuar dhe vuln
174
175

Po aty, neni 16
Po aty,

46

prkatse. Ky proces prcaktohet nga secili shtet/organizat m vete, n varsi t mnyrs

s organizimit t tij.
Instrumenti i ratifikimit ka nj rndsi t veant n shprehjen e plqimit pr t
qen i lidhur me nj traktat, pasi ai lidhet drejtprdrejt me hyrjen n fuqi t traktatit pr
shtetin q dorzon instrumentin. Pra, me pak fjal ezaurimi i ratifikimit si faz nuk
nnkupton hyrjen n fuqi t ktij traktati, pasi momenti i hyrjes n fuqi konsiderohet se
sht momenti i dorzimit t instrumentit t ratifikimit.
Mund ti referohemi ktu rastit t Polonis dhe Gjermanis pr Traktatin e
Lisbons, krert e shteteve prkatse duke pretenduar se ky traktat binte n kundrshtim
me kushtetutat e ktyre shteteve, nuk pranuan t dorzonin instrumentet e ratifikimit pr
kt traktat, duke pezulluar prkohsisht hyrjen n fuqi t tij pr kto shtete. Pas dhnies
s vendimeve nga Gjykatat Kushtetuese prkatse se ky traktat nuk ishte n kundrshtim
me rendin kushtetues t brendshm, u dorzuan instrumentet e ratifikimit dhe Traktati i
Lisbons hyri n fuqi pr Gjermanin dhe Polonin .
T njjtn gj mund t prmendim pr vendin ton lidhur me Statutin e Roms.
Dihet se ky statut krijoi GJNP, e cila do t zhvillonte procese gjyqsore penale pr
funksionart shtetror t cilt kryenin vepra penale ndrkombtare si krimet kundr
njerzimit, krimet e lufts, gjenocid, etj.
N tekstin e ktij statuti ishte parashikuar se do t hynte n fuqi n momentin q
do t dorzohej instrumenti i gjashtdhjet i ratifikimit. Shqipria ishte nj nga shtetet q
mori pjes n zhvillimin e bisedimeve dhe nnshkroi statutin dhe pr shkak t
ndjeshmris q kishte n kt koh pr shtjen e Kosovs, mendohej se do t ishte nj
nga shtetet q jo vetm do t dorzonte n nj koh t shkurtr instrumentin e ratifikimit,
por edhe do t jepte kontributin e saj n prmbushjen sa m t shpejte t numrit t
nevojshm duke lobuar q edhe shtete t tjera me t cilat kishte marrdhnie t mira t
depozitonin instrumentet e ratifikimit.
Prkundrejt t gjitha pritshmrive, kryeministri i Shqipris i paraqiti nj krkes
Gjykats Kushtetuese me objekt Papajtueshmria me Kushtetutn e Republiks s
Shqipris t Statutit t Roms pr Gjykat Ndrkombtare Penale 176, me an t t cils
krkohej mendimi i gjykats pr pajtueshmrin e ktij statuti me Kushtetutn kryesisht
n aspektin e delegimit t porcioneve t sovranitetit, parimit ne bis in idem dhe imunitetit
t funksionarve t caktuar shtetror.
Pas shprehjes s Gjykats Kushtetuese se ky Statut nuk bie n kundrshtim me
Kushtetutn, ai u ratifikua me Ligjin Nr. 8984, dat 23.12.2002 dhe hyri n fuqi n dat
7.02.2003. Pas dorzimit t instrumentit t ratifikimit Statuti hyri n fuqi pr shtetin ton,
ndonse jo me t njjtn vler e kontribut pasi n kt koh ishte kaluar numri 60 i
instrumenteve t ratifikimit, i nevojshm q Statuti t hynte n Fuqi.
Si mjet pr shprehjen e plqimit pr t qen i lidhur nga nj traktat ndrkombtar
KV parashikojn edhe miratimin dhe pranimin, t cilat bhen n kushte t ngjashme me
ratifikimin.177 Miratimi sht akti me ann e t cilit Kshilli i Ministrave ose ekzekutivi
jep plqimin pr t qen i lidhur nga nj traktat i nnshkruar m par, i cili nuk i
nnshtrohet procesit t ratifikimit. N nenin 2/d) t Ligjit prcaktohet se miratim
nnkupton aktin me t cilin Kshilli i Ministrave i Republiks s Shqipris miraton
prfundimisht nj marrveshje dypalshe ose shumpalshe t nnshkruar nga Qeveria e
176
177

Vendimi Nr.186, dat 23.09.2002 i Gjykats Kushtetuese t Shqipris

Konventa e Vjens Pr t drejtn e traktateve 1969, neni 14/2

47

Republiks s Shqipris;. Pra, sipas ktij parashikimi bhet fjal pr marrveshje t

nnshkruara n emr t qeveris dhe jo n emr t shtetit. Po n kt ligj n nenin 17
parashikohet se Kshilli i Ministrave miraton dhe denoncon marrveshjet q nuk i
nnshtrohen ratifikimit, por q prmbajn klauzoln e miratimit Sipas nenit 121/3 t
Kushtetuts parashikohet se Kryeministri duhet t njoftoj Kuvendin n t gjitha rastet
kur Kshilli i Ministrave lidh nj marrveshje q nuk i nnshtrohet ratifikimit. Sipas
Omarit dhe Anastasit, njoftimi i Kuvendit pr marrveshjet e miratuara i shrben
funksionit kontrollues q Kuvendi ka ndaj veprimtaris s qeveris dhe po ashtu garanton
sigurin e vazhdimit t marrveshjes edhe kur ndryshohen qeverit dhe nga ana tjetr i jep
eprsi vendimeve t Kshillit t Ministrave pr t lidhur marrveshje ndrkombtare nga
vendimet e tjera. 178
Ndoshta ktu mund t prbjn dallim rastet e marrveshjeve t StabilizimAsociimit, t cilat pr shkak t natyrs s funksionimit duhet t lidhen nga kryetart e
qeverive, por q pr nga rndsia jan marrveshje ndrshtetrore q duhet t kalojn
procesin e ratifikimit. N rastin e vendit ton MSA-ja sht ratifikuar me Ligjin Nr. 9590,
dat 27.7.2006 Pr ratifikimin e Marrveshjes s Stabilizim- Asociimit ndrmjet
Republiks s Shqipris dhe Komuniteteve Europiane e shteteve t tyre antare.
N ligjin Pr lidhjen e Traktateve dhe marrveshjeve ndrkombtare parashikohet se
Kshilli i Ministrave ka t drejt t miratoj ose t denoncoj marrveshjet t cilat nuk i
nnshtrohen ratifikimit dhe nga ana tjetr ka t drejt t jap miratimin pr denoncimin e
marrveshjeve nga ministrit e institucionet e tjera qendrore n emr t tij 179. N fakt ktu
ka nj paqartsi se prse ligji krkon q Kshilli i Ministrave t miratoj vetm
denoncimin n nj koh kur nuk krkohet miratimi i tij pr lidhjen e marrveshjeve nga
ministrit dhe institucionet qendrore n emr t tij, por jemi t mendimit q mbase ktu
prezumhohet q mendimi i KM pr lidhjen e marrveshjes sht dhn nga miratimi n
parim, prpara se ajo t lidhet. Si procedur, Ministria e Jashtme i drgon aktet
(relacionin) pr miratimin e traktatit ose marrveshjes brenda nj muaji nga data e
depozitimit t tyre. 180

2.1.2.c Aderimi
Kur trajtuam nnshkrimin si mjet pr shprehjen e plqimit, prmendm faktin se
traktatet shumpalshe qndrojn pr nj periudh kohe t hapura pr nnshkrim n
mnyr q t krijojn mundsin e sa m shum shteteve pr t qen pjes e tij. Pas
kalimit t ksaj periudhe shtetet nuk kan mundsi q t shprehin plqimin e tyre me an
t nnshkrimit por vetm me aderimin, q si kuptohet sht antarsim i nj shteti n nj
traktat n nj koh t mvonshme nga nnshkrimi apo hyrja e tij n fuqi pr palt e tjera.
Aderimi sht nj mjet q prdoret pr traktatet shumpalshe t cilat zakonisht
hyjn n fuqi pas depozitimit t nj numri t caktuar instrumentesh ratifikimi.181
Konventat e Vjens parashikojn se plqimi mund t shprehet me an t aderimit kur vet
traktati e parashikon nj gj t till. N fakt pjesa m e mir e traktateve shumpalshe e
178

Aurela Anastasi, Luan Omari, E drejta Kushtetuese, fq. 58, Shtpia Botuese ABC, Tiran 2010
Ligji Nr.8371, dt 9.07.1998 Per lidhjen e Traktateve dhe marrveshjeve nderkombetare neni 17
180
Po aty, neni 23
181
A. Aust, Modern Treaty Law and Practice, fq 111, Cambridge University Press, 2ed, 2007
179

48

kan t prcaktuar mundsin e aderimit n to si edhe kushtet n t cilat mund t bhet.

Lidhur me kushtet mund t themi se kemi kushte q lidhen me pranimin nga shtetet e tjera
dhe kushte q lidhen me karakteristikat e subjektit q krkon t aderoj.
Sa i prket kategoris s par mund t themi se ka traktate t hapura, t cilat
krkojn vetm pak kushte dhe me plotsimin e tyre shteti mund t bhet pal n traktat,
ka t tjera q quhen traktate t mbyllura n t cilat duhet plqimi i t gjith palve n
mnyr q aderimi i nj shteti t ri t bhet i mundur.182 Ndrsa pr sa i prket
karakteristikave t subjektit q krkon t antarsohet, zakonisht vet traktatet
parashikojn se cilat jan konkretisht ato subjekte t cilave iu lejohet aderimi. Mund t
ket traktate t cilat lejojn vetm antarsimin e shteteve, ose t tjera q lejojn edhe
antarsimin e organizatave, etj.
Kjo ka qen nj shtje problematike sa i prket entiteteve t cilat nuk ishin t
njohura ndrkombtarisht apo t atyre q kishin nj status t diskutueshm nse ishin
shtete apo jo dhe zgjidhja pr shum koh i sht dhn sipas t ashtuquajturs formula e
Vjens sipas t cils mund t bheshin pal n nj traktat vetm ato entitete t cilat ishin
pjes e t paktn nj institucioni apo organizate ndrkombtare 183.
Mirpo kjo zgjidhje nuk sht e prshtatshme pr sa koh antarsimi n
institucionet ndrkombtare bhet mbi baz kriteresh t ndryshme q nuk vrtetojn dhe
nuk tregojn asgj mbi aftsin q nj entitet mund t ket pr t prmbushur detyrimet e
nj traktati ndrkombtar. N nenin 83 t Konvents s Vjens parashikohet se n t
mund t aderojn vetm ato kategori shtetesh t cilat jan parashikuar si t mundshme pr
t nnshkruar, d.m.th vetm ato q jan antare ose kandidate pr tu antarsuar n OKB,
antaret e Statutit t GJND, si edhe shtetet antare t agjencive t specializuara t
Agjencis Ndrkombtare t Energjis Atomike.184
Aderimi gjithashtu mund t prdoret si mjet pr shprehjen e plqimit edhe n
rastet kur shtetet gjat zhvillimit t bisedimeve kan vendosur mjete t tjera, por pr nj
shtet t caktuar t gjitha shtetet pal n traktat kan pranuar ose bien dakord m pas q
plqimi i tij t jepet m ann e aderimit.185
N KV parashikohet gjithashtu edhe mundsia q shprehja e plqimit pr t qen i
lidhur me nj traktat ndrkombtar t bhet me shkmbimin e instrumenteve q ligjrojn
kt traktat n rastet kur mes palve paraprakisht sht vendosur ose pranuar nj gj e
till.186 Mund t jen akte t tilla notat e ndryshme q shtetet ose qeverit mund t
shkmbejn me njra-tjetrn, me an t t cilave pranojn t jen t lidhura nga ky traktat.
KV parashikojn gjithashtu mundsin q nj shtet t shpreh plqimin pr t qen
i lidhur vetm nga nj pjes e traktatit, nse nj gj t till e lejon vet teksti i traktatit pr
t cilin shtetet kan rn dakord, me kushtin e vetm q shteti t bj t qarta dispozitat
pr t cilat shpreh plqimin dhe me t cilat e konsideron veten t lidhur. 187
Gjithashtu kto konventa parashikojn se n rastet kur nj shtet sht nnshkrues i
nj traktati, por nuk ka kaluar ende procesin e ratifikimit nga organet kombtare, gjithsesi
nuk duhet t kryej veprime t cilat bien n kundrshtim me vet objektin e qllimin e
182

Z. Gruda, E drejta ndrkombtare publike, fq. 313, Shtpia Botuese Furkan ISM Shkup, 2007
Po aty, fq.116
184
Konventa e Vjens Pr t drejtn e traktateve mes shteteve 1969, neni 83
185
Po aty, neni 15/b)c)
186
Po aty, neni 13
187
Po aty, neni 44
183

49

traktatit, pr sa koh nuk sht shprehur se nuk krkon t jet i lidhur nga ky traktat. I
njjti detyrim qndron edhe mbi shtetet t cilat kan depozituar instrumentet e ratifikimit
t nj traktati shumpalsh, megjithat ai nuk ka hyr ende n fuqi, pasi gjat ksaj kohe
ato jan t detyruar t mos kryejn asnj veprim q bie n kundrshtim me objektin e
traktatit. 188
Konkretisht neni 18 i KV parashikon se : Nj Shtet sht i detyruar q t mos
kryej akte t cilat do t dmtonin objektin dhe qllimin e nj traktati n rastet kur : (a) ai
ka nnshkruar traktatin ose ka shkmbyer instrumentet q e bjn traktatin subjekt t
ratifikimit, pranimit ose miratimit, derisa ai t ket br t qart qllimin e tij pr t mos
qen pal n traktat;(b) ai ka shprehur plqimin e tij pr t qen i lidhur nga traktati, deri
n momentin e hyrjes n fuqi t tij dhe me kusht q kjo hyrje n fuqi t mos jet vonuar pa
shkaqe t arsyeshme..
Ka pasur mendime t ndryshme sa i prket efektivitetit dhe qllimit t ksaj
dispozite pasi fjala veprim q dmton objektin dhe qllimin e traktatit nuk sht e
zhvilluar si koncept se far prfshin, ndrkoh q edhe vet termat objekt e qllim
mbeten t paqarta e t diskutueshme nga praktika. sht shum e vshtir pr m tepr q
n nj traktat t arrish t prcaktosh e t saktsosh qllimin dhe objektin e traktatit. N nj
vshtrim tangencial do t dukej sikur palt mjafton t mos shkelin dispozitat kryesore t
nj traktati dhe pr t tjerat mund t ken liri veprimi.
Pyetja m e sakt n fakt do t ishte : po vet qllimi i konvents cili ka qen n
prcaktimin e ksaj dispozit? Kjo pyetje nuk ka nj prgjigje t mirprcaktuar, por nga
studimet q kan br nga jurist t shumt mendohet se kjo dispozit sht vendosur pr
t krijuar nj regjim tranzitor ose t prkohshm. Kjo sht e kuptueshme duke qen se
nnshkrimin si proces e kalon nga aspekti formal n at substancial me efekt t
detyrueshm.
Ne e kemi prmendur edhe m hert n kt punim q nnshkrimi (ndryshe nga
koht e mparshme t monarkis189) nuk i jep fuqi juridike dhe detyrueshmri traktatit.
Ndrkoh kjo dispozit krijon mundsin q pas nnshkrimit palt t lidhen me detyrimin
pr t zbatuar objektin dhe qllimin e traktatit, pr sa koh presin q t vendosin nse do
ta realizojn apo jo procesin e ratifikimit.
Kjo faz tranzitore mendoj se sht krijuar n mnyr q t mos abuzohet me
situatn para ratifikimit, pra q shtetet nnshkruese t ndrmarrin veprime q traktati i
ndalon t kryhen n t ardhmen, pa u ngarkuar me prgjegjsi. Ndrkoh Jonas dhe
Saunders sqarojn se nprmjet ktij regjimi tranzitor arrihen dy qllime kryesore : s
pari shtetet nuk jan t lidhura plotsisht me traktatin q nga nnshkrimi duke mos pasur
mundsin e rishikimit nga organet e brendshme dhe ndrkoh i krijohet mundsia q t
ndrveprojn me njri-tjetrin pr detyrimet e marra prsipr n traktat. S dyti : i lejon
institucionet politike t brendshme pr ta shqyrtuar nj traktat t nnshkruar, pa pasur
rrezikun e nj sjellje t papritur n kundrshtim me traktatin t shteteve t tjera, duke
zvogluar pasigurin dhe rritjen aftsin e shteteve pr t peshuar me saktsi kostot dhe
prfitimet e ratifikimit190

188

Pr m gjer shih kapitullin 1

Ian Sinclair The Vienna Convention on the law of treaties second edition, 1984, fq.71
190
David S. Jonas, Thomas N. Saunders, The Object and Purpose of a Treaty: Three Interpretive Methods,
Vanderbilt Journal of Transnational Law , Vol 43, May 2010 No. 3, fq. 596
189

50

2.1.3

Hyrja n fuqi e traktateve ndrkombtare

Hyrja n fuqi sht nj nga momentet m t rndsishm pr nj traktat, pasi ky

sht momenti kur fillon t krijoj efekte juridike pr palt dhe i lidh reciprokisht me t
drejta dhe detyrime. Ashtu sikundr trajtuam m lart ratifikimi dhe shkmbimi apo
dorzimi i instrumentit t ratifikimit kan nj vler t madhe n kt drejtim. Kshtu,
mund t ket traktate t cilat parashikojn se hyrja n fuqi do t lidhet me shkmbimin e
instrumenteve t ratifikimit n nj vend t caktuar, zakonisht kto jan traktate dypalshe
dhe nse bisedimet jan zhvilluar n kryeqytetin e njrs pal, shkmbimi bhet n
kryeqytetin e pals tjetr.
N traktatet shumpalshe mund t ket parashikime t cilat e lidhin hyrjen n fuqi
me momentin kur t gjitha shtetet nnshkruese t traktatit do t dorzojn instrumentet e
ratifikimit.191 Ky nuk sht nj rregull q ndiqet gjithmon, veanrisht pr traktatet
shumpalshe q krkojn t ken nj shtrirje t gjer n sa m shum shtete, pasi kushti i
dorzimit t t gjitha instrumenteve t ratifikimit mund ta vonoj s teprmi ose ta
pezulloj pr nj koh t pacaktuar hyrjen n fuqi t traktatit.
Pr kt arsye, nj pjes e madhe e traktateve shumpalshe prcaktojn se
traktati do t hyj n fuqi n momentin e dorzimit t nj numri t caktuar t
instrumenteve t ratifikimit nga shtetet nnshkruese, si e trajtuam m lart pr Statutin e
Roms ose edhe vet Konventat e Vjens t cilat parashikojn se do t hyjn n fuqi
tridhjet dit pas dorzimit t instrumentit t tridhjet e pest t ratifikimit nga shtetet
nnshkruese.192
KV sht rasti kur traktati jo vetm parashikon numrin e instrumenteve q krkon
pr hyrjen n fuqi por edhe kohn kur do t filloj t krijoj efekte juridike. Afati 30 ditor
duhet t llogaritet m saktsi dhe nuk ndodh gjithmon q data e dorzimit t instrumentit
t fundit t ratifikimit t prkoj m datn e hyrjes n fuqi t traktatit n muajin pasardhs.
Ndrsa n rastet kur parashikohet se traktati do t hyj n fuqi nj muaj pas dorzimit t
instrumentit t fundit t ratifikimit, ather data e dorzimit do t prkoj me datn e
hyrjes n fuqi t muajit pasardhs.193
Po kshtu Konventa pr t drejtat t fmijve n nenin 49 parashikon se 1. Kjo
Konvent hyn n fuqi n ditn e tridhjet pas dats s depozitimit pran Sekretarit t
Prgjithshm t Kombeve t Bashkuara t instrumentit t njzet t ratifikimit ose
aderimit. 2. Pr do shtet q ratifikon ose aderon n Konvent pas depozitimit t
instrumentit t njzet t ratifikimit ose aderimit, Konventa hyn n fuqi n ditn e tridhjet
pas depozitimit nga ky shtet t instrumentit t tij t ratifikimit ose aderimit.
Prve parashikimeve t tilla, sht e mundur q palt t ken prcaktuar n traktat
edhe nj dat fikse pr hyrjen n fuqi t tij, ose nj dat kur do t mund t mblidhen srish
pr t vendosur se cila do t jet data e hyrjes n fuqi t traktatit. N kt rast kemi
zhvillimin e bisedimeve t reja mes palve t cilat do t konkludojn me vendosjen e nj
date ose t nj mnyre pr hyrjen n fuqi t traktatit.
191

Neni 16 i KV parashikon se N qoft se traktati nuk parashikon ndryshe, instrumentet e ratifikimit,

pranimit, miratimit ose aderimit vendosin plqimin e nj Shteti pr t qen i lidhur nga nj traktat n baz t
:(a) shkmbimit t tyre ndrmjet Shteteve kontraktuese;(b) depozitimit t tyre pran depozituesit; ose (c)
njoftimit t tyre te Shtetet kontraktuese ose t depozituesit, n qoft se bihet dakord pr kt.
192
KV, neni 84
193
A. Aust, MTLP, fq. 169

51

Ashtu si trajtuam m lart n mjetet e shprehjes s plqimit prmendm q edhe

nnshkrimi prfundimtar mund t jet nj mnyr e hyrjes n fuqi t traktateve
ndrkombtare. Hyrja n fuqi e nj traktati sht gjithmon shtje e vullnetit t palve
pjesmarrse n traktat sepse varet nga parashikimet q ato bjn n tekstin prfundimtar
t tij.
Mund t ket raste kur palt pjesmarrse n nj traktat kan parashikuar se hyrja
n fuqi e tij varet nga dorzimi i instrumentit t ratifikimit t disa shteteve apo
organizatave t caktuara, pavarsisht nga numri i palve nnshkruese t ktij traktati, ose
mund t ket raste kur pr hyrjen n fuqi t traktatit krkohet prmbushja e disa kushteve
t caktuara nga palt nnshkruese.194
Traktatet shumpalshe t cilat vendosin te drejta dhe detyrime me karakter t
prgjithshm, kan specifikn e parashikimit t dispozitave q mundsojn aderimin e
shteteve t reja n nj koh t mvonshme nga hyrja n fuqi e traktatit. N raste t tilla,
pr shtetet aderuese traktati do t hyj n fuqi n momentin e dorzimit t instrumentit t
aderimit. Konventa e Vjens parashikon q pr t gjitha shtetet q aderojn n nj koh t
mvonshme, kjo konvent do t hyj n fuqi 30 dit pas dorzimit t instrumentit t
ratifikimit.195
Pra, duhet t kemi parasysh q prdoret i njjti rregull (p.sh. kalimi i nj periudhe
kohore, plotsimi i kushteve t caktuara, etj) q sht prdorur pr hyrjen n fuqi nga
palt nnshkruese, por tashm duke e llogaritur kt koh q nga momenti i dorzimit t
instrumentit t ratifikimit t shtetit aderues.
Nse traktati parashikon se do t hyj n fuqi n nj periudh pas plotsimit t
numrit t instrumenteve t ratifikimit t dorzuara, mund t krijohen probleme kur ndonj
nga shtetet q kan dorzuar instrumentet i trheq ato. N UN depositary practice ku
prmblidhet praktika e OKB n depozitimin e traktateve, shpjegohet se dallojm dy
momente m rndsi n kto lloj situatash : rastet kur instrumenti i ratifikimit trhiqet
prpara se traktati t ket hyr n fuqi dhe rastet kur instrumenti trhiqet pas hyrjes n
fuqi t traktatit.
N rastin e par situata sht m e qart sepse kuptohet q prpara se traktati t
hyj n fuqi palt nuk kan detyrime ndaj njra-tjetrs dhe mund t trhiqen pa krijuar
probleme pr palt e tjera ose pr zbatimin e traktatit. Arsyet e trheqjes mund t jen nga
m t ndryshmet, n varsi t natyrs s traktatit dhe interesave t secilit shtet por
zakonisht shtetet trheqin instrumentet sepse duan t bjn rezerva ndaj dispozitave t
traktatit.196
N rastin e dyt kur palt trhiqen pas hyrjes n fuqi t traktatit, duke ulur kshtu
numrin e instrumenteve t ratifikimit nn minimumin e krkuar nga traktati pr hyrjen n
fuqi, praktika e ndjekur sht se kjo nuk do t influencoj n fuqin juridike q kishte
fituar traktati, madje kjo praktik ndiqet edhe n rast se traktati sht parashikuar q t
hyjn n fuqi pas kalimit t nj periudhe kohe t caktuar nga prmbushja e numrit t
krkuar t instrumentet e ratifikimit dhe instrumenti sht trhequr prpara prmbushjes
s ktij afati.197

194

Po aty, fq. 166

KV, neni 84
196
UN Depositary practice, fq. 47
197
Po aty,
195

52

Sigurisht q n sa trajtuam m lart, bhet fjal pr hyrjen n fuqi t traktateve pr

shtetet t cilat kan shprehur plqimin pr t qen t lidhura nga traktati, por jo pr
implementim e aplikimin konkretisht t traktatit n legjislacionin e tyre t brendshm,
pasi si e kemi trajtuar, kjo sht kompetenc e do shteti pr ta prcaktuar n
legjislacionin e tij. N nenin 122 t kushtetuts son parashikohet se nj marrveshjeve
ndrkombtare bhet pjes e rendit juridik t brendshm pas botimit n fletoren zyrtare.
Pra, n parim, q marrveshja t ket fuqi juridike dhe t jet e zbatueshme, duhet q ajo
t botohet n fletoren zyrtare.
N kt nen nuk ka t prcaktuar se sa koh pas botimit n fletoren zyrtare do t
hyj n fuqi traktati ndrkombtar, por po ta shohim lidhur me nenin 117/1 dhe 117/3, pr
ato q i nnshtrohen ratifikimit m ligj nga kuvendi dihet se ky afat kohor sht 15 dit.
Ndrsa n ligjin pr lidhjen e traktateve e marrveshjeve ndrkombtare parashikohet se
Traktatet ose marrveshjet hyjn ne fuqi, sipas rastit, ditn e nnshkrimit t tyre ose ne
nj dat t caktuar q prmendet shprehimisht ne tekst, pas miratimit ose pas ratifikimit te
tyre, ne prputhje me normat ligjore ne fuqi.198
Po kshtu, neni 117/3 i Kushtetuts parashikon se marrveshjet ndrkombtare
q ratifikohen me ligj, shpallen dhe botohen sipas procedurave q parashikohen pr
ligjet. Shpallja dhe botimi i marrveshjeve t tjera ndrkombtare bhet sipas ligjit.
Mendojm se termi marrveshje t tjera i referohet n mnyr t veant marrveshjeve
ndrqeveritare dhe ndrinstitucionale dhe pavarsisht se nuk prmendet se sipas cilit ligj,
duke arsyetuar mendojm se bhet fjal pr ligjin "Pr traktatet dhe marrveshjet
ndrkombtare dhe ligje t tjera q rregullojn institucionet e veanta q kan aftsi t
lidhin marrveshje t tilla dhe mnyrn e hyrjes n fuqi t akteve t tyre.
Gjithashtu problematika e hyrjes n fuqi t traktateve sht diskutuar edhe lidhur
me ato q kan hyr n fuqi prpara miratimit t kushtetuts s vitit 1998, pasi Ligji pr
Dispozitat Kryesore Kushtetuese nuk shprehej pr momentin e hyrjes n fuqi t
traktateve, por kjo rregullohej n mnyr t veant n ligjin q ratifikonte traktatin,
ndrsa pr marrveshjet e miratuar nuk ka pasur ndonj rregullim t veant.
Problematika kryesore sht shfaqur pr KEDNJ e cila sht ratifikuar me ligjin
Nr. 3187, dat 31.7.1996 Pr ratifikimin e Konvents Europiane pr mbrojtjen e t
drejtave t Njeriut dhe lirive themelore" dhe n nenin 6 t ktij ligji parashikohet se Ky
ligj hyn n fuqi menjher. Kjo do t thot se menjher pas shpalljes me dekretin
presidencial konventa do t zbatohej n vendin ton.
Ndrkoh n nenin 180/ 1 t Kushtetuts parashikohej marrveshjet
ndrkombtare t ratifikuara nga Republika e Shqipris para hyrjes n fuqi t ksaj
kushtetute konsiderohen t ratifikuara sipas ksaj kushtetute, duke mos prmendur
momentin se kur marrveshje t tilla mund t bheshin pjes e sistemit ligjor t
brendshm e t ishin t vetzbatueshme. Prpara ksaj situat mund t paraqiteshin dy
zgjidhje t mundshme : Konventa mund t bhej e zbatueshme nprmjet nxjerrjes s nj
ligji t veant, q sht karakteristike pr sistemet dualiste, ose do t botohej n nj koh
t mvonshme.199 sht menduar q kjo t zgjidhet duke u botuar me vones n fletoren
zyrtare t konvents n fjal. Kjo Konvent sht botuar n fletoren zyrtare n korrik t
vitit 2010 bashk me protokollet shtes t cilat ishin ratifikuar nga Shqipria prkatsisht
n vitet 2000, 2004 dhe 2005.
198
199

Ligji Nr.8371, dt 9.07.1998 Per lidhjen e Traktateve dhe marrveshjeve nderkombetare, neni 16
Ledi Bianku, siprcit. Fq.24

53

Kjo zgjidhje nuk na duket e prshtatshme, sepse nuk na zgjidh problemin e

zbatimit t ksaj konvente deri n momentin e botimit. Pra pr sa koh efektivisht kto
marrveshje jan zbatuar, do t konsiderohet se kan qen n fuqi dhe botimi sht thjesht
shtje procedurale pa ndonj efekt konkret ligjor, apo n fakt n kemi zbatuar nj traktat
pa qen pjes n legjislacionin e brendshm?
Pr sa koh kjo nuk jep nj zgjidhje t qart dhe definitive t ktij problemi, ky
duket m tepr nj proces formal, (ndrsa mund t ishin botuar vetm protokollet shtes t
ratifikuara pas hyrjes n fuqi t Kushtetuts), por na duket me vler n aspektin e pasjes
s nj teksti t plot t botuar dhe nj prkthimi zyrtar dhe t detyrueshm t ksaj
konvente, q n mnyr indirekte duket sikur rrjedh edhe nga neni 17/4 i ligjit Nr. 8371,
dat 9.7.1998.200
Trajtuam m lart vlern e dorzimit t instrumentit t ratifikimit n hyrjen n fuqi
t traktatit ndrkoh diskutuam edhe vlern e botimit n fletoren zyrtare t tij pas procesit
t ratifikimit n vendin ton. Duke qen se organi shtetror q realizon si dorzimin e
instrumentit t ratifikimit ashtu edhe dekretimin e ligjit q ratifikon nj marrveshje
ndrkombtare, mendojm se duhet pasur kujdes nga ana e ktij institucioni n
balancimin e ktyre dy momenteve pr t shmangur konfliktimin e hyrjes n fuqi n
planin e brendshm dhe at ndrkombtar. Bhet fjal pr rastin kur dekretohet ligji n
fjal dhe normalisht vijon procedura e botimit t tij n fletoren zyrtare dhe 15 dit pas
botimit ligji hyn n fuqi dhe traktati bhet pjes e legjislacionit t brendshm.
Ndrkoh dorzimit i instrumentit t ratifikimit n shtetin depozitar nuk bhet,
duke krijuar nj problematik t re, nj marrveshje ndrkombtare e cila hyn n fuqi dhe
bhet e zbatueshme n planin e brendshm n nj koh q ende nuk ka marr fuqi juridike
ndrkombtare dhe nuk e lidh ndrkombtarisht shtetin ton me asnj t drejt e detyrim.
Akoma m e ndjeshme mund t jet kjo shtje kur instrumenti i ratifikimit sht
thelbsor pr hyrjen n fuqi t traktatit, pra nse traktati e ka t prcaktuar se krkon
dorzimin e 30 instrumenteve t ratifikimit dhe instrumenti n fjal sht i tridhjeti, sepse
n kt rast hyn n fuqi n planin e brendshm nj marrveshje q nuk ka fuqi juridike
ndrkombtare.

2.1.4

Regjistrimi dhe publikimi

Neni 102 i Karts s Kombeve t Bashkuara krkon regjistrimin e traktateve t

cilat jan lidhur midis shteteve qe jan pjes e OKB. Instituti i regjistrimit t trakteve i ka
rrnjt n periudhn pas mbarimit t Lufts s Par Botrore ku diplomacia e fsheht dhe
lidhja e traktateve t fshehta pr t ndar sferat e influencs kishin qen nj fenomen i
zakonshm201. Pr t zhdukur prfundimisht kt dukuri, fuqit e mdha vendosn q ti
ngarkonin Lidhjes s Kombeve detyrn q t regjistronte t gjitha traktatet e lidhura nga
shtetet dhe nse nuk regjistroheshin ato nuk do t kishin vlefshmri juridike.
T njjtn krkes gjejm edhe n Kartn e OKB por tashm sanksioni nuk sht
pavlefshmria e nj traktati t paregjistruar por pamundsia e palve n nj traktat t till

200

Ledi Bianku, Report of the compatibility study of the albanina legislation with the requirements of the
european convention of human rights, fq.24
201
A. Puto, siprcit. Fq. 18

54

pr t vn n lvizje dhe pr t krkuar ndihmn e organeve t OKB n rast t shkeljes s

t drejtave q rrjedhin nga ky traktat.202
Nj traktat q t regjistrohet duhet t ket hyr n fuqi. Ktij procesi mund ti
nnshtrohen edhe traktatet t cilat kan qen n fuqi, por kan mbaruar, sepse procesi i
regjistrimit nuk krkon prmbushjen e ndonj afati t caktuar dhe as nuk ka nj limit
kohor se deri kur mund t realizohet.
Sekretariati i OKB gjithashtu sht prgjegjs pr publikimin e traktateve
zakonisht nj jav pas regjistrimit t tyre dhe i bn pjes t Seris s Traktateve t
Kombeve t Bashkuara.

2.2 Zbatimi i traktateve

Hyrja n fuqi e nj traktati ndrkombtar lidhet n mnyr t pashmangshme edhe
me zbatimin e traktatit. Kshtu zbatimi sht njkohsisht edhe nj institut juridik edhe
nj proces konkret i realizuar nga puna e prditshme e organeve kombtare e
ndrkombtare. Nse flasim pr zbatimin, at mund ta kuptojm n disa mnyra ose
ndarje konceptuale.
S pari, mund t flasim pr aplikimin ose zbatimin e traktatit n koh dhe n
hapsir. Pra, zbatimin territorial t traktateve duke nnkuptuar se n ciln pjes t
territorit t shteteve pal shtrihet efekti i nj traktati, si edhe momentin nga nis fuqia
juridike e tij, q si e trajtuam m lart, zbatimi i traktateve ndrkombtare nis n momentin
q nj shtet depoziton ose shkmben instrumentin e ratifikimit.
Kjo do t thot q dispozitat e traktatit nuk mund t zbatohen ndaj shteteve antare
pr periudhn prpara hyrjes s tyre n fuqi, sepse traktatet nuk kan fuqi prapavepruese.
Neni 28 i KV parashikon se N qoft se nuk del nj qllim i ndryshm nga traktati ose
sht vendosur ndryshe, dispozitat e tij nuk jan detyruese pr nj pal n lidhje me do
akt ose fakt i cili ka ndodhur ose do situat e cila ka pushuar s ekzistuari prpara dats
s hyrjes n fuqi t traktatit pr at pal., ndrsa neni 4 parashikon se Pa cnuar
zbatimin e rregullave t vendosur n kt Konvent n baz t t cilave traktatet do t'i
nnshtroheshin s drejts ndrkombtare n mnyr t pavarur nga Konventa, kjo
Konvent zbatohet vetm n traktatet q jan prfunduar prej Shteteve pas hyrjes n fuqi
t ksaj Konvente n lidhje me Shtete t till.
S dyti, mund t diskutojm llojet e traktateve nse jan t vetzbatueshme apo jo,
pra nse shteti pal n nj traktat nevojitet t ndrmarri ndonj veprim legjislativ pr t
br t zbatueshm traktatin apo mjafton thjesht respektimi i normave t tij gjat
veprimtaris s prditshme shtetrore n mnyr t drejtprdrejt. Nj traktat i
vetzbatueshm prodhon efekte n mnyr direkte pr palt, ka do t thot q gjykatat
dhe institucionet e tjera kombtare mund ti drejtohen n mnyr direkte dhe po kshtu
individt mund ti drejtohen gjykats pr mbrojtjen e t drejtave q mund ti rrjedhin nga

202

Neni 102 i Karts s OKB-s : T gjitha kontratat dhe marrveshjet ndrkombtare t lidhura nga nj
antar i Kombeve t Bashkuara pas hyrjes n fuqi t ksaj Karte, duhen rregjistruar sa m shpejt t jet e
mundur pran Sekretariatit dhe t publikohen prej tij. (2) Nse kto kontrata apo marrveshje
ndrkombtare nuk rregjistrohen sipas paragrafit 1, ather palt e tyre kontraktore n nj organ t
Kombeve t Bashkuara nuk mund tu referohen atyre.

55

traktati. Kur i referohemi zbatimit, nuk mund t lejm pa prmendur mnyrn e aplikimit
t normave t traktateve nga gjykatat kombtare e ndrkombtare.
Vet zbatimi si institut ka nj ndrthurje mes disa shtjeve t cilat duket se
qndrojn t lidhura n formn e nj zinxhiri me njra- tjetrn dhe si hallk t par kan
ndarjen mes sistemeve common law e civil law. Kshtu, kur themi marrveshje t
vetzbatueshme ose jo kjo lidhet me sistemin monist ose dualist q prdor shteti, nga ana
tjetr kjo lidhet me raportin q e drejta ndrkombtare ka n sistemin e brendshm t do
shteti dhe kjo e fundit deri diku sht e ndikuar nga forma e organizimit shtetror dhe
parashikimet kushtetuese. Ka shtete t cilat i prkasin trsisht sistemit dualist, ka shtete
q i prkasin n mnyr t mirfillt sistemit monist dhe midis ktyre ekstremeve variojn
lloje t ndryshme hibridesh me przierjet e elementeve t t dyjave. 203
Dy teorit kryesore lidhur me raportin e t drejts ndrkombtare dhe at t
brendshme si edhe zbatimin e traktateve jan teoria moniste dhe teoria dualiste. Teoria
moniste mbshtet iden se normat e s drejts ndrkombtare dhe ato t s drejts s
brendshme jan pjes e t njjtit sistem juridik e pr rrjedhoj sistemi monist i zbatimit t
traktateve q quhet ndryshe edhe sistemi i inkorporimit pretendon se t gjitha traktatet
ndrkombtare jan automatikisht pjes e rendit juridik t brendshm, direkt t
zbatueshme, pa pasur nevoj pr akte t brendshme q mund ta bjn at t zbatueshm.
N do rast kjo varet nga parashikimet kushtetuese e ligjore t do shteti dhe n
kt kuptim, sipas Aust tre lloje qndrimesh jan m t hasura n legjislacionet e shteteve
q i prkasin ksaj rryme: 1) pavarsisht se kushtetuta mund t parashikoj q traktati
duhet t miratohet nga parlamenti, ka disa prjashtime pr lloje t veanta traktatesh; 2)
rastet kur bhet dallim midis traktateve pr nga natyra e tyre, disa mund t jen t
vetzbatueshme e disa t tjera jo; 3) nj traktat i vetzbatueshm mund t qndroj mbi
do akt t brendshm legjislativ t tanishm apo t ardhshm qoft. 204
Nj shtet i cili ka tipare karakteristike t sistemit monist t pastr sht Zvicra.
Neni 184205 i kushtetuts zvicerane parashikon t drejtn e Kshillit Federal pr t lidhur
traktate ndrkombtare dhe pr tia paraqitur Asambles Federale pr ta miratuar ndrsa
n nenin 166206 parashikohet e drejta e Asambles Federale pr t miratuar traktatet. Pra,
sht n diskrecionin e Kshillit t vendosi nse sht e nevojshme apo jo t miratohet
nga Asambleja dhe n rast se traktati hyn n fuqi, ai zbatohet menjher dhe ka
prevalenc mbi legjislacionin zviceran.207
Teoria dualiste mbshtet pretendimin se e drejta ndrkombtare dhe e drejta e
brendshme jan dy rende juridike krejtsisht t ndara nga njra-tjetra dhe q nuk
bashkohen n asnj pik, prandaj normat juridike ndrkombtare, traktatet, q t jen t
203

A.Aust, siprcit. Fq 182

A. Aust, siprcit. Fq. 183
205
Constitution of the Swiss Confederation, art 184 Kshilli Federal sht prgjegjs pr marrdhniet e
jashtme, subjekt pr t drejtn e pjesmarrjes s Asamblesw Federale; Ai prfaqson Zvicrn jasht vendit.
2 Ai firmos dhe ratifikon traktatet ndrkombtare. Ai ia paraqet Asambles Federale pr miratim. 3 Kur
mbrojtja e interesave t vendit ashtu krkon, Kshilli Federal mund t nxjerr dekrete dhe vendime.
Dekretet duhet t jet me kohzgjatje t kufizuar.
206
Constitution of the Swiss Confederation, art. 166 Asambleja Federale merr pjes n formsimin e
politiks s jashtme dhe t mbikqyr mirmbajtjen e marrdhnieve t jashtme. 2. Ajo do t miratoj
traktatet ndrkombtare, me prjashtim t atyre q jan lidhur nga Kshilli Federal sipas nj dispozite
ligjore apo nj traktati ndrkombtar ".
207
A.Aust, siprcit. Fq. 187
204

56

zbatueshme n t drejtn e nj shteti duhet patjetr t bhen t pranueshme nprmjet nj

akti juridik t brendshm q i jep fuqi. Ky quhet ndryshe edhe sistemi i transformimit,208
pasi krkon nj akt t brendshm q t drejtn ndrkombtare ta transformoj n t drejt
t brendshme. N shtetet q e praktikojn kt lloj sistemi, normat e s drejts
ndrkombtare kan nj status t barabart me legjislacionin e brendshm dhe mund t
ndryshohen nga legjislacioni i mvonshm.209 Kjo do t prbnte shkelje t parimit pacta
sunt servanda dhe do t prekte menjher t drejtat dhe detyrimet q rrjedhin nga traktati,
t cilat nuk mund t amendohen ndryshe prvese sipas dispozitave t parashikuara nga
Konventa e Vjens.
Ekziston nj pikpamje n t drejtn ndrkombtare se vetzbatueshmria apo jo e
traktateve, nuk sht nj shtje e prcaktimeve t brendshme kushtetuese, por e vet
interpretimit t traktatit, pasi ka raste kur kto t fundit e kan t detyrueshme aplikimin e
drejtprdrejt n regjimet kombtare t shteteve antare. Nj shembull i mir pr kt
sht rasti i legjislacionit t BE, i cili sht i vetzbatueshm n vendet antare.210
N shtetet me prqasje dualiste, mund t krijohen problematika n rastet kur bhen
pjes e organizatave apo bashkimeve t ndryshme, t cilat e kan drejtprdrejt t
zbatueshm legjislacionin e tyre. Rasti tipik sht Mbretria e Bashkuar, e cila krkon
domosdoshmrisht nj akt t brendshm q implementon traktatin dhe e bn t
zbatueshm, ndrkoh q traktatet e BE parashikoj se jan drejtprdrejt t zbatueshm
n vendet antare.
Zgjidhja q i sht dhn ksaj situate sht parashikimi n nj dispozite t
veant pr kt rast n legjislacionin e anglez, por q gjithsesi n zbatimin e ktij
legjislacioni gjykatat nuk mund ti drejtohen si legjislacion i brendshm, por si
legjislacioni i BE.211
Duhet t kemi t qart q aktet juridike t brendshme ose ligjet q bjn t
zbatueshm nj traktat ndrkombtar, ndryshojn nga aktet e dhnies s plqimit pr t
qen pjes n nj traktat. Aktet q e bjn t vetzbatueshm traktatin hartohen pasi
traktati i ka kaluar t tre fazat e lidhjes s tij dhe instrumenti i ratifikimit sht dorzuar,
ndrsa shprehja e plqimit n formn e ratifikimit apo miratimit bhet prpara se
marrveshja t hyj n fuqi.212
Ndrkoh kemi mjaft raste kur shtetet i kan przier elementet e sistemit monist
dhe dualist pr t prftuar nj zgjidhje m efikase pr nevojat e tyre. N nenin 5 t
kushtetuts s RSH, parashikohet se Republika e Shqipris zbaton t drejtn
ndrkombtare t detyrueshme pr t" ndrsa n nenin 122/1 parashikohet se 1. do
marrveshje ndrkombtare e ratifikuar prbn pjes t sistemit t brendshm juridik
pasi botohet n Fletoren Zyrtare t Republiks s Shqipris. Ajo zbatohet n mnyr t
drejtprdrejt, prve rasteve kur nuk sht e vetzbatueshme dhe zbatimi i saj krkon
nxjerrjen e nj ligji.........3. Normat e nxjerra prej nj organizate ndrkombtare kan
eprsi, n rast konflikti, mbi t drejtn e vendit, kur n marrveshjen e ratifikuar nga
208

Asllan Karaj, Konventat ndwrkombwtare dhe kontrolli i tyre, fq. 177, Revista Studime Juridike, Nr.2,
2005
209
Po aty, fq.188
210
Albert Bleckman, Self-executing treaty provision, fq. 414, n Encyclopedia of Public International law ,
7/1985, Max Planck Institut, Nethelands
211
A. Aust, siprcit, fq. 194
212
David Sloss, Domestic Application of Treaties(2011), fq. 4, Santa Clara Law Digitals, Faculty
Publications

57

Republika e Shqipris pr pjesmarrjen n at organizat, parashikohet shprehimisht

zbatimi i drejtprdrejt i normave t nxjerra prej asaj..
Nga karakteristikat e prgjithshme q paraqet kushtetuta dhe legjislacioni shqiptar
si edhe nga pozicioni q vet norma juridike ndrkombtare ka n raport me t drejtn e
brendshme, mund t vrejm se ai ka tiparet e nj sistemi monist. Nga ky parashikim n
kuptojm se rregulli baz sht q marrveshjet ndrkombtare jan t vetzbatueshme
dhe menjher pas botimit bhen pjes e sistemit ton t brendshm, ndrsa
prjashtimisht, kur marrveshja nuk sht e vetzbatueshme mund t nxirret nj ligj pr
zbatimin e saj. Mendoj se qllimi i ksaj dispozite nuk ka qen shkrirja e elementeve t t
dy sistemeve se sa eliminimi i nj vakumi t mundshm ligjor nse shtetit ton do ti
lindte nevoja q t antarsohej n nj traktat jo t vetzbatueshm.
Organet shtetrore t cilat zbatojn traktatin varen gjithmon nga organizimi i
brendshm i nj shteti dhe nga prcaktimet e bra n aktet kushtetuese t tij, por kryesisht
kto jan organet gjyqsore dhe ato ekzekutive. N nenin 26 t Ligjit Pr lidhjen e
traktateve dhe marrveshjeve ndrkombtare parashikohet se N Republikn e
Shqipris prgjegjse pr zbatimin e marrveshjeve ndrkombtare jan Ministrit,
institucionet qendrore dhe organet e pushtetit lokal, veprimtaria e t cilave lidhet me
prmbajtjen e traktatit dhe m pas bjn nj raport pr ecurin e zbatimit t marrveshjes
pr Kshillin e Ministrave dhe Ministrin e Punve t Jashtme.213 Nuk sqarohet n kt
ligj roli q kan organet gjyqsore n zbatimin e traktateve, duke pasur parasysh se
veanrisht n ato q prodhojn t drejta individuale, jan pikrisht kto organe q i
zbatojn n mnyr t drejtprdrejt.
Gjykata Kushtetuese e Shqipris, n vendimin nr 20, dat 01.06.2011, ka
arsyetuar se Me rastin e ratifikimit t KEDNJ-s Kuvendi i Republiks s Shqipris, si
prfaqsues i sovranitetit popullor, ka marr prsipr detyrime t cilat jan t zbatueshme
nga t gjitha organet shtetrore t Republiks s Shqipris, prfshir edhe gjykatat e t
gjitha niveleve, pavarsisht llojit t tyre......Posarisht pr sa i prket vendimeve t
GJEDNJ-s pr procedime penale, pr legjislativin lind nevoja q t marr masa pr t
harmonizuar legjislacionin e brendshm me dispozitat e KEDNJ-s. Nse nuk ka
harmonizim pra, nse jemi n rastet e vakumit legjislativ ose kur parashikimet ligjore
bien n kundrshtim me dispozitat e Konvents, ather gjyqtart e do niveli zbatojn
drejtprdrejt vendimet e GJEDNJ-s n prputhje me nenin 122 t Kushtetuts dhe
nenet 19 dhe 46 t KEDNJ-s. Neni 122 i Kushtetuts prcakton shprehimisht se
dispozitat e marrveshjeve ndrkombtare kan eprsi mbi ligjet e vendit q nuk pajtohen
me t........Gjykata mon se duke pasur parasysh edhe rolin qendror t Gjykats s Lart
n sistemin ton gjyqsor, lipset q kjo gjykat, n prputhje edhe me nenin 1 t Kodit t
Procedurs Penale, t mos kufizohet vetm n dispozitat e ktij Kodi, por t zbatoj
drejtprsdrejti Kushtetutn dhe KEDNJ-n.214
Po kshtu edhe MSA, e cila ka hyr n fuqi n vendin ton sht e vetzbatueshme
dhe ka efekt t drejtprdrejt, ka do t thot se ato prodhojn pr shtetasit shqiptar t
drejta dhe iu japin mundsin q kto t drejta ti mbrojn prpara gjykatave t vendeve

213

Ligji PTMN, siprcit. Neni 26

Xh. Zaganjori, A. Vorpsi, D. Biba, Parime Kushetuese dhe t drejta themelore n jurisprudencn e
Gjykats Kushtetuese, fq. 98-99, Vendimi i Gjykats Kushtetuese, nr, 10, dat 01.06.2011
214

58

antare.215 Sigurisht q kjo marrveshje n plan t par siguron t drejtn e shtetasve

shqiptar q ti drejtohen gjykatave kombtare duke krkuar zbatimin e dispozitave t saj.
Kshtu n Vendimin nr. 24, dat 24.07.2009, t Gjykats Kushtetuese, Shoqata e
Shoqrive t Hidrokarbureve ka krkuar shfuqizimin e Vendimit t Kshillit t Ministrave
Nr.52, dat 14.01.2009, si t papajtueshm me kushtetutn dhe marrveshjet
ndrkombtare, Marrveshjen e Prgjithshme pr Tregtin dhe Tarifat e Organizats
Botrore t Tregtis dhe Marrveshjen e Stabilizim Asociimit me Bashkimin Europian.
Krkuesi pretendonte se VKM n fjal krijonte nj diskriminim n favor t produktit
Diezel D1 i prodhuar nga vendburimet brenda territorit t Republiks s Shqipris,
kundrejt atij t importuar nga antart e Shoqats s Shoqrive t Hidrokarbureve, duke
ndrhyr drejtprdrejt n fushn e aktivitetit ekonomik dhe duke karakterizuar kshtu
lidhjen e drejtprdrejt me lirin e veprimtaris ekonomike t antarve t ksaj shoqate.
N arsyetimin e saj ajo shprehet se Gjykata vren se legjislacioni i brendshm
shqiptar ndalon tregtimin e lnds Diezel D2, ndrsa pr lndn Diezel D1 lejon
tregtimin e saj n disa kushte cilsie t prcaktuara dhe t zbatueshme njlloj pr t gjith
operatort. Vendimi objekt shqyrtimi, prbn nj prjashtim ndaj ktij ndalimi duke lejuar
vetm tregtimin e lnds djegse Diezel D2 t prodhuar nga rafinimi i nafts bruto t
nxjerr nga vendburimet brenda territorit t Republiks s Shqipris si dhe duke lejuar
tregtimin e lnds Diezel D1 t prodhuar nga vendburimet brenda territorit t Republiks
s Shqipris n kushte cilsie m t favorshme se ajo e importuar. Pr rrjedhoj, vendimi
objekt shqyrtimi, nprmjet prjashtimit q krijon ndryshon legjislacionin shqiptar, duke
krijuar nj situat ndalimi t importeve pr nj produkt dhe duke favorizuar prodhimet e
brendshme pr nj produkt tjetr. Gjykata vren se vendimi objekt shqyrtimi, duke
ndryshuar rregullat ligjore mbi importin e lnds djegse Diezel D2 dhe tregtimin e
lnds djegse Diezel D1, krijon kufizim total pr importet e lnds Diezel D2 dhe
vshtirson tregtimin e lnds djegse Diezel D1 edhe nse kto lnd importohen nga
vendet antare t Komunitetit Europian, duke kufizuar kshtu tregtin ndrmjet
Komunitetit Europian dhe Shqipris 216 dhe pr kt arsye ajo e cilson si n
kundrshtim me nenet 33 dhe 42 t MSA kt vendim.
Ky vendim tregon edhe nj her eprsin q vet Kushtetuta jon siguron pr
marrveshjet ndrkombtare prkundrejt ligjeve dhe akteve nnligjore dhe
vetzbatueshmrin e tyre, por nga ana tjetr nuk shprehet pr ndonj pozicion specifik sa
i takon MSA-s n krahasim me marrveshje t tjera ndrkombtare.217
Nj pozicion t till n mbshtetje t zbatimit t drejtprdrejt t normave t s
drejts ndrkombtare ka mbajtur edhe Gjykata e Lart, e cila n vendimin Nr. 1, dat
30.1.2003,218 ka argumentuar se jo vetm normat e marrveshjeve por edhe parimet e
prgjithshme t s drejts ndrkombtare, jan direkt t zbatueshme nga gjykatat e vendit.
Kshtu n arsyetimin e ktij vendimi GJL shprehet se Duhet t theksojm gjithashtu se
n munges t instrumenteve juridike t nnshkruara e t ratifikuara, normat
prgjithsisht t pranuara t s drejts ndrkombtare mund t zbatohen sipas parimit t
215

E. Mete, Vetzbatueshmria dhe interpretimi i dispozitave t MSA-s, fq. 148, Revista Jus &Justicia Nr.
8. 2014, UET Press
216
Fq. 9-10
217
Evis Alimehmeti, Fjoralba Caka, The relationship between International and Domestic Law in the
Albanian Legal System, fq. 19, n International Constitutional law, ed. by Luca Mezzeti, G.Giappichelli
Editore, Torino 2014
218
Pr m gjer shih Kapitullin 1

59

vullnetit t mir dhe t reciprocitetit. Marrdhniet juridiksionale me autoritetet e huaja,

ndr to edhe me ato italiane, Kodi i Procedurs Penale ia ka ngarkuar Ministris s
Drejtsis.219
Nj shembull i mir i przierjes s elementeve t t dy sistemeve jan Shtetet e
Bashkuara t Ameriks, t cilat i kan ndar marrveshjet n dy kategori: traktatet dhe
marrveshjet ekzekutive. Traktatet jan t gjitha marrveshjet q krkojn aprovimin e
senatit prpara se presidenti ti ratifikoj ato, ndrsa pr marrveshjet ekzekutive vetm
njoftohet Kongresi 60 dit prpara hyrjes n fuqi t tyre.
Qndrimi q mbahet n kt rast sht se traktatet, t cilat jan t nj rndsie t
veant pr shtetin nuk mund t bhen pjes n mnyr direkte n legjislacionin e
brendshm dhe duhet nj akt tjetr q tu jap atyre fuqi. Kt qndrim kan mbajtur edhe
gjykatat kombtare amerikane n shtjen Medellin. Medellin ishte nj qytetar meksikan i
cili bashk me 5 shtetas t tjer meksikan, abuzuan seksualisht dhe vran dy adoleshente
meksikane. Gjykata e Teksasit i jep dnimin me vdekje, dnim t cilin e l n fuqi edhe
Gjykata e Apelit dhe Medellin220 vendoset n radhn e pritjes s ekzekutimit t dnimit
me vdekje.
N kt moment autoritetet konsullore vijn n dijeni t ksaj shtje dhe
pretendojn se SHBA ka shkelur Konventn e Vjens pr Marrdhniet Konsullore t vitit
1963, e cila krkonte t njoftoheshin pa vonese autoritetet konsullore n mnyr q ti
ofronin ndihmn e ligjore t nevojshme.
Pr kt arsye qeveria meksikane e drgon shtjen n GJND, e cila pas shqyrtimit
arrin n konkluzionin q kemi shkelje t konvents s Vjens dhe urdhroi q SHBA t
kthente n formn restitutio in integrum reparacionet ndaj Meksiks dhe t vendoste n
status quo ante, t gjith personat pr t cilt nuk ishin njoftuar autoritetet konsullore
meksikane. Me pak fjal, krkohej rikthimi i procesit nga momenti i fillimit pr ti
siguruar mbrojtjen ligjore nga autoritetet konsullore pr t gjith kto shtetas.
Pas dhnies s vendimit t GJND, shtetasit n fjal iu drejtuan srish gjykatave
amerikane, prqasja e t cilave ndaj ktij vendimi ishte jo shum dashamirse. Gjykata
e apelit t Teksasit arsyetoi se nj traktat ndrkombtar221 mund t krijoj norma t s
drejts s brendshme vetm nse n tekstin e tij pasqyrohet qart marrveshja e presidentit
dhe senatit pr nj gj t till222 dhe se kjo konvent nuk prmban detyrime individuale,
ndaj Medellin nuk e ka kt t drejt.
Ndrsa Gjykata Supreme e SHBA n refuzimin e krkess pr rishikim ndaj
Medellin arsyetoi se vendimi i GJND nuk sht i detyrueshm n t drejtn e brendshme,
sepse nj traktat ndrkombtar nuk sht i detyrueshm n t drejtn e brendshme, ai
bhet i till pas miratimit t nj ligji t veant nga Kongresi pr zbatimin e tij ose nse
traktati e ka t prcaktuar karakterin e tij t vetzbatueshm.
Nga sa diskutuam m lart dhe veanrisht nga shtja e fundit kuptojm q vet
normat e t drejts ndrkombtare mund t zbatohen n dy drejtime: mes subjekteve t s
drejts ndrkombtare mes tyre dhe n t drejtn e brendshme t do shteti nga Gjykatat
kombtare. Sipas Zaganjorit zbatimi i t drejts ndrkombtare nga gjykatat kombtare ka
219

Vendimi Unifikues i Kolegjeve t Bashkuara t Gjykats s Lart Nr. 1, dat 30.1.2003

Xh. Zaganjori, Jurisprudenc dhe praktik ndrkombtare, fq. 247-257
221
Ktu i referohet Konvents s Vjens pr Marrdhniet Konsullore 1962
222
Kjo shtje sht trajtuar mbi bazn e materialeve t librit Praktik dh jurisprudenc ndrkombtare
sipcit. Dhe ICJ judgement 31 march 2004, Case concerning Avena and other Mexican nationals
220

60

nj funksion t shumfisht sepse mund t shrbejn n praktik pr zgjidhjen e nj

shtje konkrete..... pr plotsimin e nj boshllku ligjor.....pr t zvendsuar nj dispozit
t brendshme q siguron mbrojtje m t vogl apo edhe pr t konstatuar karakterin
themelor t nj parimi apo t drejte.. 223

2.2.1 Konfliktet midis traktateve

Zbatimi i traktateve sht nj nga pjest m t rndsishme t vet ksaj t drejte,
pasi kjo realizon n praktik at ka palt kan nnshkruar e ratifikuar n letr. Si e
prmendm m lart, vet Konventa e Vjens parashikon mungesn e fuqis prapavepruese
t traktatit ndrkombtar, duke nnkuptuar q t drejtat dhe detyrimet e nj traktati
fillojn veprimin nga momenti i hyrjes n fuqi e n vazhdim, duke mos paragjykuar
mnyrn se si jan disiplinuar apo kan funksionuar shtjet q rregullon traktati prpara
hyrjes s tij n fuqi.
E drejta ndrkombtare pr nga vet karakteristikat q kemi trajtuar n kapitullin e
par bn pjes n at q quhet soft law dhe nuk ka nj organ t mirfillt t autorizuar
pr t nxjerr norma me karakter t detyrueshm pr t gjitha subjektet e ksaj t drejte.
Duke i shtuar ktij fakti edhe parimin e sovranitetit dhe lirin e shteteve pr t hyr n
marrdhnie me njra- tjetrn, arrijm n konkluzionin q vet kjo e drejt karakterizohet
nga fragmentarizimi i vazhdueshm, q sht nj proces q e pengon krijimin e nj blloku
unik normash n kt t drejt. Rritja e vazhdueshme e numrit t traktateve dypalshe e
shumpalshe, t cilat shpesh nuk jan t koordinuara mes tyre, krijojn nj efekt t
padshiruar n zbatimin e traktateve, q quhet kolizion apo konflikt midis traktateve dhe
rrjedhimisht shrben si burim pr t shtuar numrin e mosmarrveshjeve mes subjekteve t
s drejts ndrkombtare.
Shtetet apo organizatat q marrin pjes n zhvillimin e bisedimeve pr lidhjen e
nj traktati ndrkombtar dhe q jan t ndrgjegjshme pr t drejtat dhe detyrimet e
marra prsipr n traktatet t tjera, zakonisht prpiqen t shmangin konfliktet e mundshme
me traktate t mparshme apo t ardhshme, duke parashikuar n tekstin e traktatit nj
dispozit t veant q quhet edhe norm konflikti.
Parashikime t natyrave t tilla jan t ndryshme dhe kjo varet nga vullneti i
palve por edhe nga natyra e traktatit. Ka dispozita t cilat parashikojn se nuk
paragjykojn t drejta t fituara nga traktate t tjera ose nga marrveshje t mparshme
dhe q quhen dispozita komplementare. Nj lloj tjetr jan dispozitat t cilat detyrojn
palt pjes n traktatin e ri q t heqin dor nga traktate t mparshme q bien n konflikt
me to, ose dispozita t cilat ndalojn lidhjen e traktateve t ardhshme t cilat mund t
konfliktojn me traktatin n fjal.
Konventa Europiane Pr Parandalimin e Torturs dhe Trajtimit njerzor ose
Poshtrues n nenin 17 parashikon se Kjo Konvent nuk cnon dispozitat e s drejts s
brendshme ose t marrveshjeve ndrkombtare t cilat sigurojn nj mbrojtje m t
madhe t personave t privuar nga liria. 2. Asnj dispozit e ksaj Konvente nuk mund t
interpretohet si nj kufizim ose derogim i kompetencave t organeve t Konvents
Europiane t t Drejtave t Njeriut ose i detyrimeve q merren prsipr nga Palt n baz
223

Xhezair Zaganjori, E drejta ndrkombtare n gjykimet dhe gjykatat e vendit, fq. 8, Revista Shkencore
Jeta Juridike, Nr. 2, 2005, Shkolla e Magjitraturs

61

t ksaj Konvente...... Ky nen rregullon marrdhniet me traktatet e mparshme duke

thn se nuk i cnon dispozitat e tyre nse ato jan m t zgjeruar duke ln t
nnkuptohet se prevalon mbi ato q jan m t ngushta. Ndrkoh rregullon edhe raportin
me KEDNJ pr t ciln thot se prevalon n rast t ndonj konflikti t mundshm.
N Traktatin e Atlantikut t Veriut ka nj ndalim pr palt pjesmarrse q t mos
lidhin traktate t mvonshme t cilat mund t konfliktojn me dispozitat e ktij traktati
:Secila nga Palt deklaron se asnj nga zotimet ndrkombtare tashm n fuqi ndrmjet
asaj dhe do Pal tjetr apo cilitdo Shtet t tret nuk sht n kundrshtim me dispozitat e
ktij Traktati dhe merr prsipr t mos hyj n fardo zotimi ndrkombtar n
kundrshtim me kt Traktat..
N Konventn e Montego Bay-t Pr t drejtn e detit 1982 gjithashtu
parashikohet marrdhnia e ksaj konvente me traktatet e mparshme q mund t ken
lidhur palt pjesmarrse n t. N nenin 311 parashikohet se 1. Kjo Konvent do t
mbizotroj, ndrmjet Shteteve Pal, mbi Konventn e Gjenevs Mbi t drejtn e detit
t 29 prillit 1958. 2. Kjo Konvent nuk do t ndryshoj t drejta dhe detyrimet e Shteteve
Pal, t cilat ngrihen nga marrveshje t tjera q prputhen me kt Konvent dhe e cila
nuk ndikon n gzimin nga Shtete t tjera Pal t t drejtave t tyre ose zbatimit t
detyrimeve t tyre sipas ksaj Konvente...........5. Ky nen nuk ndikon n marrveshjet
ndrkombtare q jan t pranuara shprehimisht ose q jan siguruar nga nenet e tjer t
ksaj Konvente.......
Gjithsesi dispozitat t cilat parashikojn raportin e nj traktati me ato t
mparshm apo mpasshm mund t zgjidhin nj pjes t konflikteve t mundshme, por
pavarsisht ksaj nuk mund t themi se eliminon mundsin e konflikteve n mnyr
prfundimtare dhe prgjithmon. Mjafton t kujtojm faktin q nj pjes e traktateve nuk
kan fare parashikime t tilla duke e ln t pazgjidhur statusin e tyre n raport me
traktatet paraekzistuese e pasekzistuese.
Dihet se negocimi dhe lidhja e traktateve bhen n momente kohore t ndryshme,
dhe personat q jan pjes e grupeve t puns n kto raste mund t jen t ndryshm,
duke i zvogluar mundsit q gjat lidhjes s traktateve t shmanget konflikti m ato q
tashm mund t jen n fuqi pr nj shtet. 224 Nga ana tjetr, nj konflikt midis normave t
traktateve mund t marri drejtime t ndryshme dhe mund t trajtohet si nj ndryshim n
mnyrn e interpretimit mes palve ose mund t fshihet pas konceptit t modifikimit apo
amendimit t traktateve.
Ky problem sht disiplinuar edhe nga Konventa e Vjens n nenin 30 t saj225 ,
por sipas studimeve doktrinore nuk mund t thuhet se ka qen i suksesshm dhe ka
224

Jan Klabbers, Beyond Vienna Convention : Conflicting treaty provisions, fq. 195, n The law of Treaties
beyond Vienna Convention, ed by Enzzo Cannizzaro, Oxford University Press, 2011
225
T drejtat dhe detyrimet e Shteteve pal n traktatet e njpasnjshme me t njjtin objekt, q i
nnshtrohen dispozitave t nenit 103 t Karts s Kombeve t Bashkuara, do t caktohen n prputhje me
paragrafet e mposhtm. 2. N rastet kur nj traktat specifikon se i nnshtrohet, ose nuk duhet t
konsiderohet si i papajtueshm me nj traktat m t hershm ose t mvonshm, dispozitat e traktatit tjetr
do t mbizotrojn. 3. N rastet kur t gjitha palt n nj traktat t hershm jan gjithashtu pal n traktatin
e mvonshm, por traktati m i hershm nuk ka pushuar ose nuk sht pezulluar s vepruari n baz t nenit
59, traktati m i hershm zbatohet vetm n at mas q dispozitat e tij jan n pajtim me ato t traktatit t
mvonshm. 4. N rastet kur n palt e nj traktati t mvonshm nuk prfshihen n nj traktat m t
hershm: (a) midis Shteteve Pal n t dy traktatet zbatohet i njjti rregull si n paragrafin 3; (b) midis nj
Shteti Pal n t dy traktatet dhe nj Shtet Pal n vetm nj prej tyre, traktati n t cilin jan pal t dy
Shtetet do t rregulloj t drejtat dhe detyrimet e tyre reciproke. 5. Paragrafi 4 nuk do t cenoj nenin 41,

62

shmangur paqartsit n kt drejtim. Konventa shprehet n titullin e ktij neni se

zbatohet pr traktatet me prmbajtje t njjt226 duke krijuar dy probleme: s pari : si do
t jet e mundur t evidentohet se traktatet kan prmbajtje t njjt, duke qen se nga
leximi i konvents nuk gjejm ndonj procedur apo mnyr t sakt, ka do t thot se
do na krijohet nj problem i ri prtej problemit fillestar. Megjithat duke prdorur disa
rregulla t interpretimit pajtues dhe parimet e s drejts ndrkombtare, organet e
zgjidhjes s mosmarrveshjeve ndrkombtare kan tentuar ti japin zgjidhje rast pas
rasti; s dyti : problematika m e madhe n konfliktet midis trakteve shfaqet n rastet kur
kemi traktate q kan prmbajtje t ndryshme dhe konfliktojn n dispozita t caktuara t
tyre, duke i vn shtetet n vshtirsi se cilin prej tyre t zbatojn, kur zbatimi i njrit do
t thot shkelje e tjetrit.227
Konventa shprehet se n rastet e konflikteve mes traktateve t lidhura mes
shteteve t OKB dhe vet Karts s OKB, kjo e fundit do t ket gjithmon prparsi,
ashtu si prcaktohet n nenin 103 Nse detyrimet e antarve t Kombeve t Bashkuara,
q rezultojn nga kjo Kart bien ndesh me ato q ata marrin prsipr n kuadr t
marrveshjeve t tjera ndrkombtare, ather detyrimet q rrjedhin nga Karta kan
prparsi..
Ky parashikim duket se e prcakton nj her e mir statusin hierarkik t Karts n
raport me t gjitha marrveshjet e tjera dhe sht trajtuar nga doktrina si nj parim q e
tejkalon vet t drejtn e traktateve e i referohen si norm e t drejts zakonore dhe duke
qen se vet neni 103 sht i detyrueshm dhe i paderogueshm, i afrohet m shum nj
norme jus cogens.228
Konflikti i nj traktati me nj norm jus cogens, sipas nenit 53, ka si sanksion
pavlefshmrin e traktatit Nj traktat sht i pavlefshm, n kohn e prfundimit t tij, n
qoft se ai konflikton me nj norm urdhruese t s drejts s prgjithshme
ndrkombtare. Pr qllimet e ksaj Konvente, nj norm urdhruese e s drejts s
prgjithshme ndrkombtare sht nj norm e pranuar dhe e njohur nga komuniteti
ndrkombtar i Shteteve n trsi si nj norm e cila nuk duhet t cnohet dhe q mund t
modifikohet vetm me nj norm t mvonshme t s drejts s prgjithshme
ndrkombtare q ka t njjtin karakter.229
N kartn e OKB nuk ka ndonj parashikim q t bj t pavlefshm traktatet t
cilat shkelin nenin 103 ose vet parashikimet e Karts dhe presupozohet q traktatet e
lidhura n kto kushte do t prfundojn duke respektuar normat q lidhen me mbarimin e
traktatit.230
Neni 30/2 prcakton pikrisht normn e konfliktit q ne trajtuam m lart dhe
shprehet se n rastet kur vet traktati e prcakton se nuk bie n kundrshtim apo sht n
prputhje me nj traktat tjetr, ather ky i fundit do t mbizotroj. Kjo dispozit mund
ose ndonj shtje t pushimit ose t pezullimit t nj traktati n baz t nenit 60 ose ndonj shtje t
prgjegjsis e cila mund t ngrihet pr nj Shtet nga prfundimi ose zbatimi i nj traktati, dispozitat e t
cilit jan t papajtueshme me detyrimet e tij kundrejt nj Shteti tjetr n baz t nj traktati tjeter
226
Titulli n versionin e gjuhs angleze prmban shprehjen the same subject mater por n shqip prkthimi
m i sakt na duket prmbajtje t njjt
227
Bennedetto Conforti, Consistency among treaty obligations, fq188, n The law of Treaties beyond
Vienna Convention, ed by Enzzo Cannizzaro, Oxford University Press, 2011
228
Po aty.
229
Pr pavlefshmrin e nj traktati q konfliktin me nj norm jus cogens shih kap 4 m posht
230

Ali Sadat-Akhavi, Methods of Resolving Conflicts Between Treaties, fq. 61, Martinus Njuhoff Publishers

63

t zbatohet shum mir pr rastet kur palt e pranojn prparsin e traktatit t

mvonshm,231 por problemi mund t krijohet nse palt nuk jan dakord ti japin
prevalenc traktatit t mvonshm, pavarsisht se kan parashikuar n t se nuk bie n
kundrshtim me t parin.
Ndrsa paragrafi pasardhs trajton raportin e traktateve t cilat kan t njjtat pal
dhe t njjtn prmbajtje dhe bashkekzistojn midis tyre 232 duke sqaruar se n kt rast
traktati i mparshm zbatohet vetm pr ato dispozita q prputhen me traktatin e
mvonshm, pra gjen zbatim rregulli lex posteriori derogat priori.
Nse palt n traktatin e mvonshm nuk jan t njjta me ato t traktatit t
mparshm, konventa sugjeron q mes palve q jan pjes n t dy traktatet t zbatohet
traktati i mvonshm, ndrsa mes nj pale q sht pjes vetm n traktatin e mparshm
dhe nj pale q sht pjes n traktatin e mvonshm t zbatohen dispozitat e traktatit t
mparshm.
N pamje t par duket sikur ky paragraf zgjidh t gjitha problemet pr traktatet
me pal t ndryshme, por n fakt nuk sht kshtu, sepse po ta analizojm kt dispozit
kuptojm q kjo mund t jet e prdorshme shum mir pr marrveshjet e natyrave
teknike ose pr marrveshje t cilat detajojn apo lidhen mbi bazn e traktateve t
mparshme233, por kur vjen shtja tek traktatet q krijojn t drejta dhe detyrime situata
ndrlikohet, sepse sht shum e vshtir t bsh nj ndarje mes t drejtave dhe
detyrimeve q rrjedhin nga secili traktat dhe se cilat duhen zbatuar.
Nse i rikthehemi edhe nj her bisedimeve t realizuara pr hartimin dhe lidhjen
e Konvents s Vjens shohim se pr nenin 30 dhe veanrisht pr paragrafin 4 ka pasur
shum debate t cilat kryesisht fokusoheshin n shtjen e ndarjes s detyrimeve q
prodhojn traktatet sipas natyrs s tyre n detyrime me karakter reciprok dhe
joreciprok.234
Sipas Frizmaurice detyrimet jan reciproke kur zbatohen n mnyr t ndrsjell
midis palve n traktat, ndrsa detyrimet joreciproke jan ato t cilat nuk zbatohen n
mnyr t ndrsjellt dhe t drejtprdrejt midis secils prej palve n traktat dhe kto do
t ndahen n dy grupe.
N ndarjen e par bjn pjes detyrimet joreciproke t ndrvarura, t cilat ndonse
nuk zbatohen n mnyr reciproke ndrmjet palve, zbatimi i detyrimeve q rrjedhin nga
traktati nga secila prej palve sht e domosdoshme pr krijimin e standardeve t caktuara
dhe pr vet ekzistencn e traktatit.235 T tilla pr shembull mund t jen traktatet e
armatimit t cilat ndonse nuk prodhojn detyrime reciproke, zbatimi nga t gjitha palt
sht i domosdoshm pr t realizuar objektin dhe qllimin e traktatit.
Grupi i dyt do t ishin detyrimet joreciproke integrale, t cilat jan detyrime q
nuk zbatohen n mnyr t ndrsjellt midis palve dhe mungesa e zbatimin nga njra nga
palt nuk krijon probleme n ekzistencn e traktatit midis palve t tjera. 236 Detyrime t
ksaj natyre mund t ishin ato q rrjedhin nga traktatet pr t drejtat e njeriut. Sipas

231

M. Fitzmaurice, Elias Olufemi, Contemprorary issues on the law of treaties, fq 321

Mark Villiger, Comentary of Vienna convention, fq 406
233
Jan Klabber, siprcit.
234
Yearbook of ILC 1958, vol II, fq 27
235
M. Fitzmaurice, Olufemi Elias, siprcit.
236
Po aty
232

64

Frizmaurice kjo ndarje do t ishte shum e rndsishme pr t vendosur raportet midis

trakteve dhe pr t zbatuar dispozitat e konvents q do t zgjidhin konfliktet midis tyre.
Kjo ide u kundrshtua fuqishm nga Sir Humpey Waldock, sipas t cilit jo n t
gjitha rastet moszbatimi i detyrimeve t ndrsjella e bn inekzistent traktatin dhe madje ka
raste kur vetm disa pal duan t rishikojn traktatin dhe krijojn marrveshje t reja
midis tyre, por kjo nuk do t thot q nuk kan interes pr traktatin e mparshm n t
cilin bjn pjes m shum pal se sa n traktatin e ri. Duket se kjo ide u prkrah n
hartimin e nenit 30 megjithat nuk mund t themi se nuk jan marr parasysh edhe
mendimet e Frizmaurice pr nenet 40 e 41 t konvents, ndonse nuk prmenden
shprehimisht.
Nse do t ishte mbajtur parasysh ndarja n detyrime reciproke dhe joreciproke,
ndoshta neni 30 mund t ishte m i qart dhe do t gjente nj zbatim m t gjer, sepse
gjat hartimit t tij do t ishte evidentuar m s miri fakti se paragrafi i 4 mund t zbatohej
shum mir pr detyrimet reciproke, por kur bhej fjal pr detyrimet joreciproke ai nuk
mund t gjente zbatimin. Kjo sepse duke qen se nuk zbatohen n mnyr t drejtprdrejt
dhe reciproke mes palve, kontrolli i ndrsjellt do t mungonte dhe secila prej tyre do t
zbatonte dispozitat e traktatit q e kishte m t favorshm duke krijuar nj gjendje
pasigurie n zbatimin e traktatit.
Sikundr e prmendm m lart problematika m e rndsishme q paraqet neni 30
sht mungesa e nj zgjidhje pr traktatet q kan pal t ndryshme dhe kan prmbajtje
t ndryshme, por q dispozita t veanta t tyre mund t konfliktojn. Duke prjashtuar
rastin e normave jus cogens dhe nenin 103 t Karts s OKB, pjesa tjetr e traktateve jan
akte t cilat nuk kan nj lidhje hierarkike midis tyre dhe vlersimi bhet vetm n planin
horizontal. N kt drejtim pr nj shtet do t jet e vshtir t qartsoj se cilat norma do
t jen mbizotruese dhe cilat duhen zbatuar kur sht pjes e dy traktateve dispozitat e t
cilave pr t njjtn shtje kan parashikime t ndryshme ose t kundrta.
Sugjerimi i par sht prdorimi i parimit se lex priori ka prevalenc, si n
paragrafin e par t Konvents s Vjens pr traktatet q kan t njjtn prmbajtje. Ky
rregull nuk mund t bhet aksiom e zgjidhjes s konflikteve t tilla, sepse traktati i
mvonshm mund t jet m i rndsishm pr palt ose m i leverdishm pr to.
Nga ana tjetr edhe vet konstatimi se nj traktat i mparshm konflikton me nj
t ri nuk sht gjithmon i dukshm dhe mund t ndodh q kjo t zbulohet pas nj kohe
t gjat nga lidhja e traktatit. Prdorimi i lex priori n zgjidhjen e konflikteve mes
traktateve pengon edhe zhvillimin e t drejts ndrkombtare e cila pr nga vet natyra e
saj zhvillohet dhe ndryshon shum shpejt, prandaj nuk mund t themi se sht zgjidhja m
efikase n kt rast.
Sugjerimi i dyt sht prdorimi i parimi lex posteriori derogat priori, i cili
gjithashtu sht prdorur nga neni 30 i konvents por q n rastin e traktateve me
prmbajtje t ndryshme paraqet vshtirsi n zbatim pr arsye se jo gjithmon traktatet
jan t t njjts rndsi pr shtetet. Ky parim mund t jet i prshtatshm kur kemi
marrveshje dypalshe, sepse prezumohet se palt e kan t qart q nuk do t zbatojn
dispozitat e traktatit t mparshm q konfliktojn m t riun, por pr traktatet
shumpalshe ku palt n traktatin e mparshm nuk jan identike me ato t traktatit t
mvonshm, ky parim nuk mund t zbatohet.
Sugjerimi i tret sht prdorimi i parimit lex specialis mbizotron ndaj lex
generalis, por problemi qndron tek prcaktimi se cili do t jet lex specialis dhe cili i
65

prgjithshm? Doktrina sugjeron mnyra t ndryshme pr ta prcaktuar p.sh duke u nisur

nga numri i palve n nj traktat apo nga rndsia e prmbajtjes s traktatit, megjithat
nuk ka asgj t mirprcaktuar n kt drejtim. Kshtu normat e traktatit t BE mund t
jen t prgjithshme n krahasim me marrveshjet dypalshe mes shteteve por nuk do t
thot q jan m pak t rndsishme, ndrsa po ti shohim po kto norma n raport me
dispozitat e Karts s Kombeve t Bashkua a do t quhen ato lex specialis apo t
prgjithshme? Prandaj edhe ky rregull nuk mund t zbatohet n do rast.
Nga sa diskutuam m lart arrijm n prfundimin se konfliktet e traktateve me
pal t ndryshme dhe me prmbajtje t ndryshme nuk kan nj zgjidhje standarte dhe t
mirprcaktuar, prandaj mendojm se n kt rast zgjidhja mund t jepet vetm nga
vullneti i palve i shprehur n zgjedhjen e traktatit q do t ket prevalenc n zbatim.
Sigurisht q kjo zgjedhje shpesh mund t sjelli shkelje t traktateve dhe vnien n lvizje
t mekanizmave q ngarkojn shtetet shkels me prgjegjsi, por kjo sht shtje q nuk
prfshihet n t drejtn e traktateve.
Mungesa e efiencs s nenit 30 nuk na sjell vetm konflikte midis traktateve
ashtu si e kemi diskutuar m lart por na krijon edhe nj problematik tjetr: mbivendosjen
e traktateve dhe zbatimin paralel t tyre. Kshtu mund t gjendemi prpara situats kur
kemi dy traktate t cilat trajtojn shtje t ngjashme dhe zbatohen njkohsisht, si mund
t jet rasti i KEDNJ dhe Karts Europiane t t Drejtave t Njeriut, q ka sjell nj
mbivendosje t kompetencave mes GJED dhe GJEDNJ sa i prket respektimit t t
drejtave t njeriut. Konventa Europiane sht nj korpus normash t krijuara me qllimin
e veant t mbrojtjes s t drejtave dhe lirive themelore t individit, ndrsa Bashkimi
Europian sht krijuar si nj bashkim me konotacion ekonomik dhe m pas politik.
Nj rast interesant q i prket marrdhnies mes traktateve sht rasti i
legjislacionit t BE dhe raportit q ai ka me kartn e OKB dhe urdhrimet e saj. Vet
Karta e OKB (si e trajtuam m lart) n nenin 103 e ndalon lidhjen e traktateve nga shtetet
antare, t cilat mund t bien n kundrshtim me kt Kart. Nga ana tjetr vet neni 351
(ish- neni 307) i TBE shprehet se traktatet nuk prekin t drejtat dhe detyrimet e fituara nga
shtetet antare nga traktatet e lidhura ndrmjet tyre dhe shteteve t treta, para 1 janarit
1958, ose prpara antarsimit t tyre n BE.
N nj analiz t shkurtr mund t dalim n prfundimin se vet BE e respekton
Kartn e OKB dhe e zbaton at, pr sa koh vet shtetet antare t saj jan edhe pjes e
OKB dhe pr aq sa sht i mundur ky zbatim duke pasur parasysh q qllimet e tyre jan
t ndryshme. Problemi lind n momentin q detyrimet me karakter urdhrues t OKB
mund t bien n kundrshtim ose t shkojn n drejtime t ndryshme me parashikimet e
traktateve t BE, cilat urdhresa do t prevalojn t mbi tjerat? Kjo shtje sht br e
dukshme veanrisht n rastin e sanksioneve individuale t Rezolutave t Kshillit t
Sigurimit t cilat duhet zbatoheshin edhe brenda BE dhe shtja Kadi sht nj nga
shtjet m t rndsishme n kt drejtim.237
Pas sulmeve terroriste t 11 shtatorit 2001, Kshilli i Sigurimit miratoi Rezolutn
1267 (1999) sipas t cils do t krijohej Komiteti i Sanksioneve i cili do t evidentonte
237

shtjet e Bashkuara C-402/05 P & C-415/05 P, Kadi & Al Barakaat v. Council of the European Union,
3 C.M.L.R. 41 (2008). Yasin Abdullah Kadi ishte i pari q iu drejtua GJSHKP pr t kontestuar rregulloren
n fjal pastaj dhe Al Barakaat International Foundation dhe Yusuf, por ky i fundit u hoq m pas nga lista
q prmbante Aneksi I dhe u trhoq nga gjykimi ndrsa shtjet Kadi e Albaraakad u bashkuan n GJED,
ndonse n jurisprudenc dhe doktrin njihet me emrin Kadi case.

66

fondet dhe asetet financiare t personave q financonin talebant dhe terrorizmin dhe do
t ndrmerrte masa pr ngrirjen e tyre si edhe Rezolutn 1333 (2000) sipas t cils ky
Komitet do t prpilonte nj list me emrat e personave t prfshir n kto shtje dhe q
do t ishin subjekte t ktyre sanksioneve.
N mnyr q t zbatonte Rezolutn e Kshillit t Sigurimit, Kshilli miratoi
Rregulloren 881/2002 mbi bazn e neneve 60,301 dhe 308 t Traktatit t Themelimit t
Komunitetit Europian. Kjo Rregullore parashikonte q t gjitha fondet dhe burimet
financiare q i prkisnin personave fizik ose juridik q prfshiheshin n listn e Aneksit
1 t Komitetit t Sanksioneve, t ngriheshin menjher. 238
Yasin Abdullah Kadi dhe Al-Barakaad International Fuondation ishin n listn e
hartuar nga Komiteti i Sanksioneve dhe n baz t Rregullores n fjal u bn subjekt i
masave shtrnguese dhe asetet e tyre financiare u ngrin.239 N kto kushte ato iu drejtuan
Gjykats s Shkalls s Par, me pretendimin e anullimit t Rregullores 881/2002 pasi ajo
shkelte t drejtat themelore t tyre e veanrisht t drejtn e respektimit t prons, t
drejtn pr tu dgjuar e t drejtn pr nj rishikim t rregullt gjyqsor.
Gjykata e Shkalls s Par u shpreh se ajo nuk mund t shqyrtonte ligjshmrin e
akteve komunitare t cilat dilnin n zbatim t Rezolutave t Kshillit t Sigurimit, sepse
n mnyr indirekte ajo do t shqyrtonte edhe vet ligjshmrin e rezoluts dhe kjo do t
ishte n kundrshtim me detyrimet q shtetet antare kan marr n kuadr t Karts s
Kombeve t Bashkuara, e n mnyr t veant me nenet 25,48 dhe 103. Ajo arsyetoi se
n mnyr jodirekte ajo mund t shqyrtonte prputhshmrin e ksaj rezolute me jus
cogens, por pr sa koh nuk kishte shkelje t tilla ajo vendosi t mos e shqyrtoj
shtjen.240
T ndodhur n kto kushte Kadi dhe Al- Barakaad IF iu drejtuan Gjykats
Europiane t Drejtsis pr t kundrshtuar vendimin e GJSHP dhe pr t anulluar
Rregulloren 881/202. N ndryshim nga GJSHKP, GJED arsyetoi se ajo ka juridiksion t
shqyrtoj t gjitha aktet komunitare t cilat prekin te drejtat dhe lirit themelore q jan
pjes e parimeve t prgjithshme t s drejts komunitare, duke prfshir edhe aktet q
dalin pr ti dhn efekt Rezolutave t Kshillit t Sigurimit n kuadr t Kapitullit VII t
Karts s OKB.
Sipas gjykats sistemi juridik i BE sht autonom dhe nuk mund t udhhiqet nga
asnj marrveshje ndrkombtare, e fardo rndsie qoft ajo dhe se n rastet kur gjykata
shqyrton vlefshmrin e akteve t tilla, ajo nuk shqyrton ligjshmrin e vet t drejts
ndrkombtare. N kt rast, arsyeton ajo, edhe sikur GJSHP t kishte arritur n
konkluzionin se kjo rregullore bie n kundrshtim me t drejtn komunitare, kjo nuk do t
kishte ndikuar n supremacin e ksaj rezolute n aspektin e t drejts ndrkombtare.
GJED thekson se nj Rregullore e till e cila ka sjell ngrirjen e aseteve financiare
sht n kundrshtim me t drejtat themelore t personave n fjal, pasi Kshilli nuk i ka
njoftuar dhe nuk i ka arsyetuar ose justifikuar marrjen e masave t tilla dhe nga ana tjetr
nuk i ka dhn mundsin t dgjohen duke shkelur n mnyr t pajustifikuar t drejtn e

238

Rregullorja 881/2002 e Kshillit, neni 2(1)

A. Posch, The Kadi case :Rethinking about the relationship between the EU Law and International Law?,
Kolumbia journal of european law online, Vol 15, 2009, fq.2
240
Po aty.
239

67

prons t Kadit dhe Al-Barakaat.241 GJED vendosi t anulloj Rregulloren 881/2002 t

Kshillit mbi bazn e ktij arsyetimi.
Ky vendim sht nj nga m t diskutuarit pr sa i prket raportit t Karts s
OKB me aktet komunitare dhe t drejtn e BE n prgjithsi, e megjithat duket se edhe
ky nuk jep nj zgjidhje prfundimtare n kt drejtim. Nga sa diskutuam, mund t dalim
n prfundimin se vet GJED nuk e mohon trsisht supremacin e Karts s Kombeve t
Bashkuara dhe Rezolutave t Kshillit t Sigurimit, pasi ajo vet shprehet se nuk mund t
shqyrtoj ligjshmrin e tyre, por nga ana tjetr kur shprehet se ka t drejt t shqyrtoj
ligjshmrin e akteve q i japin efekt Rezolutave brenda BE, duket se tenton t krijoj nj
sistem autonom, i cili shkon n mnyr paralele me t drejtn ndrkombtare dhe se
bashkpunimi mes ktyre dy sistemeve mund t realizohet vetm nse rezolutat do t
mbajn parasysh zbatimin e t drejtave dhe lirive q sigurohen brenda hapsirs s BE.
Personalisht jam e mendimit q duhet t arrihet nj ekuilibr i prbashkt, pasi
duke pasur parasysh q vet OKB ka si synim ruajtjen e paqes dhe siguris
ndrkombtare ndrsa BE sht nj organizat me karakter sui generis me konotacion
kryesisht ekonomik e politik mund t arrihet nj konsensus pr pikat n t cilat
mbivendoset ose kundrshtohen Karta e OKB dhe e drejta komunitare. Kshtu, n shtje
q lidhen me sigurin e prbashkt dhe me luftn ndaj terrorizmit, mendoj se duhen gjetur
mjete t prshtatshme t implementimit t rezolutave t KS duke respektuar t drejtat dhe
lirit mbi bazn e t cilave ngrihen parimet e prgjithshme t BE dhe gjithmon duhet
pasur parasysh t bhet nj peshim i rndsis s interesit q mbrohet nga secili prej
ktyre akteve juridike.

2.2.2 Zbatimi territorial i traktateve

Lidhja e traktateve ndrkombtare dhe efikasiteti i tyre n zgjidhjen e shtjeve t
ndryshme lidhet n mnyr t pashmangshme me zbatimin territorial, pra territorin n t
cilin do t zbatohen t drejtat dhe detyrimet. Konventa e Vjens parashikon se territori ku
zbatohet nj traktat sht territori i t gjitha palve q jan pjes e traktatit. 242 Territori i
nj shteti prfshin hapsirn toksore t tij, ujrat e lumenjve dhe liqeneve, ujrat
territoriale deri n 12 milje nga vija baz si edhe territoret e selive diplomatike t ktij
shteti. N territorin e shtetit prfshihen edhe nntoka dhe hapsira ajrore q ndodhet mbi
tokn dhe hapsirn ujore si edhe anijet dhe aviont ushtarak n do rast dhe ato civile
vetm kur ndodhen n ujrat e shtetit n fjal243.
N traktatet dypalshe sht m e leht t prcaktohet territori n t cilin sht n
fuqi traktati, ndrsa n traktatet shumpalshe kjo sht m e vshtir pr shkak t numrit
t madh t palve n t. Ky prcaktim i territorit nuk sht gjithmon kaq i qart pr t
gjitha shtetet dhe pr t gjitha llojet e traktateve, pasi ka raste kur nj shtet prfaqson
ndrkombtarisht nj territor i cili vetqeveriset dhe traktatet nuk mund t zbatohen pr
kt territor pa plqimin e brendshm.

241

shtja Kadi, siprcit. Prag. 370

Neni 29 : N qoft se nuk del nj qllim i ndryshm nga traktati ose sht vendosur ndryshe, nj traktat
sht detyrues pr seciln pal n tr territorin e saj.
243
A. Puto, siprcit. Fq. 309
242

68

Zakonisht pr t shmangur kt traktatet prmbajn nj klauzol e cila prcakton

shtrirjen territoriale t traktatit. Klauzola t tilla mund t jen prjashtuese, pra q
shprehen se n shtrirjen territoriale t ktij traktati nuk prfshihen territoret e
vetqeverisura, ose zgjeruese, pra q shprehen se traktati do t shtrihet edhe n kto
territore. Karakteristik sht rasti i Mbretris s Bashkuar, e cila n nj pjes t traktateve
ka deklaruar se nuk prfshihen disa territore t saj, si Falkland Islands dhe British
Antarctic Territory. Nga ana tjetr mund t ndodhi q shtetet t lidhin traktate vetm pr
territoret e vetqeverisura duke prjashtuar t gjith pjesn tjetr t territorit t tyre.
Prjashtimi i territoreve nga zbatimi i traktateve mund t bhet edhe n formn e
deklaratave interpretuese ose n formn e rezervave n nj traktat. N nj rast t till
nevojitet pranimi i ksaj rezerve nga palt e tjera n traktat ose kundrshtimi i saj nse ka
t tilla.
N Konventn e Aarusit Pr eksesin n informacion, pjesmarrjen publike n
vendimmarrje dhe aksesin n drejtsi pr shtjet e mjedisit q hyri n fuqi n 30 tetor
2001, Danimarka ka br nj deklarat q prjashton Ishujt Faroe dhe Grenlandn nga
zbatimi i Konvents Si Ishujt Faroe dhe Grenlanda jan territore t vet-qeverisura
sipas Aktit pr Rregullat e Brendshme, q nnkupton ndr t tjera se shtjet e mjedisit n
prgjithsi dhe atyre t mbuluara nga konventa rregullohen nga e drejta e vetvendosjes.
Si n Island Faroe dhe Grenland Qeverit e Rregullit t Brendshm kan nj interes t
madh pr politikat n promovimin e ideve themelore dhe parimet e mishruara n
Konventn, n masn q kjo sht e mundshme. Megjithat, duke qen se Konventa sht
prgatitur me pikpamje nga vendet europiane me popullsi relativisht t mdha dhe po
ashtu me struktura administrative dhe shoqrore t gjera, nuk sht e natyrshme q
Konventa t jet n t gjitha aspektet e prshtatshme pr popullsit e vogla dhe shoqrit
shum t ndryshme t Ishujve Faroe dhe t Grenlands. Kshtu, zbatimi i plot i
Konvents n kto zona mund t nnkuptoj burokraci t panevojshme dhe t
paprshtatshme. Autoritetet e Ishujve Faroe dhe Grenlands do t analizojn kt shtje
trsisht.
Nnshkrimi nga Danimarka i Konvents, pra, jo domosdoshmrisht do t thot se
ratifikimi danez do t prfshij Ishujt Faroe dhe Grenlandn. 244
Prcaktimi i nj klauzole territoriale sht i nevojshm edhe n shtetet q kan nj
organizim n formn e federats dhe organet qendrore t saj konfirmojn marrveshjet e
lidhura nga njra prej njsive t federuara.
Duhet t kemi parasysh se shpesh ngatrrohen klauzolat e zbatimit territorial t
traktateve me natyrn universale ose rajonale t tyre. Kshtu ka mjaft traktate t cilat
funksionojn n rajone t ndryshme t globit, por kjo nuk do t thot q shtetet e tjera
formalisht jan t ndaluara t marrin pjes n nj traktat t till nse gjejn interes.

2.3 Efektet e traktatit ndaj palve t treta

Konventa e Vjens parashikon se shtet i tret n do t konsiderohet gjithmon nj
shtet i cili nuk sht pal n traktat.245 Pozita e shteteve t treta ndaj nj traktati t lidhur
244
245

UN, The Aarus Convention, An Implementation Guide, fq 247

Neni 2 I kv

69

midis disa shteteve t tjera sht pacta tertiis nec nosent nec prosunt, ka do t thot q
marrveshje nuk mund t sjelli as dm dhe as dobi ndaj t tretve. 246, ndrsa konventa
ktij parimi duket se i shton edhe elementin e plqimit, duke parashikuar se nj traktat
nuk krijon detyrime dhe as t drejta pr nj shtet t tret, pa plqimin e tij 247. Pra, parimi
i dyt q prdoret n kt rast sht se asnj detyrim apo e drejt nuk mund ti drejtohet
nj shteti, nse ai nuk ka shprehur plqimin e tij pr kt.
Parime t tilla e kan bazn tek koncepti i sovranitetit shtetror dhe parimi i
barazis mes shteteve.248 N shtjen e Arit Monetar, Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis
sht shprehur se prgjegjsia ndrkombtare e Shqipris pa dhn ajo m par
plqimin e saj, do t ishte n kundrshtim m parimet e mirnjohura t s drejts
ndrkombtare249....e konkretisht me urdhrimin q gjykata t ushtroj juridiksionin mbi
nj shtet m plqimin e tij250, pra pa qen pjes Shqipria n nj marrveshje q njeh
juridiksionin e gjykats (q normalisht m pas pasohet nga detyrueshmria e zbatimit t
vendimit t saj), mbi t nuk mund t rndojn detyrime.
Megjithat ky rregull ka edhe prjashtimet e veta, sepse praktika ka treguar q ka
traktate t cilat prodhojn efekte pr shtete t treta. Kshtu traktatet t cilat kan t bjn
me lirin e lundrimit n kanalet ndrkombtare, pavarsisht shteteve bregdetare npr t
cilat kalon kanali, krijojn efekte edhe pr shtetet n t cilat nuk jan pal n konventat q
prcaktojn statusin e tyre, po kshtu edhe traktatet e hapura q lejojn mundsin e
aderimit t shteteve t tjera n nj koh t mvonshme nga hyrja e tyre n fuqi 251
N rast se nj traktat apo nj dispozit e tij krijon detyrime pr shtetet e tjera,
ather ky detyrim mund t jet i vlefshm vetm nse ai sht pranuar me shkrim nga
shteti i tret ndaj t cilit do t rndoj. Kshtu, edhe pse n nj form t trthort, srisht
konfirmohen parimet e prmendura m sipr. Plqimi i shprehur n kt mnyr, nuk e
bn shtetin e tret pal n traktatin nga i cili rrjedh detyrimi252 dhe nga kjo kuptojm q
bhet fjal pr dispozita t caktuara dhe jo pr t gjith traktatin.
Kur traktati krijon nj t drejt pr shtetet e treta, ather nse nuk kundrshtojn
n mnyr t hapur, prezumohet plqimi i shteteve t treta. Ky prezumim na bn t
mendojm se kemi nj devijim nga rregullat e konvents, si e kemi prmendur m lart pr
shprehjen e plqimit krkohet forma e shkruar. N raste t tilla, ushtrimi i t drejtave nga
shtete e treta duhet br n prputhje me modalitet dhe kushtet q parashikon vet traktati.
Zakonisht nj gj e till realizohet nprmjet nj deklarate individuale t br nga shteti
ose n ndonj instrument t veant t parashikuar n traktat.
N konvent nuk rregullohen n mnyr t veant traktatet t cilat krijojn t
drejta dhe detyrime me karakter erga omnes. Traktatet t tilla si traktatet e neutralitetit
apo t demilitarizimit t zonave t caktuara krijojn efekte pr t gjitha shtetet. P.sh pr
statusin e kanalit t Panamas ka nj marrveshje mes USA dhe Panamas pr
neutralitetin e tij dhe lirin e lundrimit pr mjetet e t gjitha shteteve n t. 253 Zakonisht,
246

M. Dikson E drejta Ndrkombtare, fq.123, Shtpia Botuese AiiS, 2010

Neni 34 I KV
248
A. Puto, E drejta ndrkombtare publike, fq. 377
249
Sqarojm ktu q koha e dhnies s ktij vendimi sht prpara hartimin dhe hyrjes n fuqi t KV, por
kjo e fundit ka pasqyruar m s miri t drejtn zakonore n kt drejtim
250
Xh. Zaganjori, Jurisprudenc dhe praktik ndrkombtare, fq. 111
251
A. Puto, siprcit. Fq. 377
252
A. Aust, Modern Treaty La and practice, fq.257
253
A. Aust, Handbook of international law, fq. 336
247

70

zbatimi i t drejtave q rrjedhin nga traktatet t tilla bhen mbi bazn e deklaratave
individuale t shteteve ose instrumenteve shtes t traktatit.254
N Kartn e OKB-s sht parashikuar e drejta e shteteve q nuk jan antare pr
tiu drejtuar Kshillit t Sigurimit ose Asambles s Prgjithshme pr zgjidhjen e
mosmarrveshjeve me kusht q t ken pranuar detyrimet e Karts pr zgjidhjen paqsore
t mosmarrveshjeve ...Nj shtet jo-antar i Kombeve t Bashkuara mund t sjell n
vmendjen e Kshillit t Sigurimit ose t Asambles s Prgjithshme do konflikt apo
situat, pal e t cilit/s cils ai sht, nse ai pranon detyrimet e prcaktuara n kt
Kart n lidhje me zgjidhjen paqsore t ktij konflikti.... 255.
Ndrsa n nenin 93/2 parashikon se Nj shtet, q nuk sht antar i Kombeve t
Bashkuara, mund t bhet pal kontraktore e Statutit t Gjykats Ndrkombtare, n rast
se plotson kushtet q vendos Asambleja e Kombeve t Bashkuara me rekomandim t
Kshillit t Sigurimit., po kshtu vet Statuti i GJND parashikon se mund t zgjidh
mosmarrveshje mes shteteve t cilat nuk jan pjes e Statutit sipas kushteve t vendosura
nga Kshilli i Sigurimit.256
N rast se shtetet pal n nj traktat q prodhon t drejta ose detyrime pr shtete t
tjera, vendosin ti revokojn apo modifikojn kto parashikime, kjo mund t bhet vetm
m plqimin e shteteve t treta q i kan zbatuar kto detyrime apo q kan prfituar nga
kto t drejta. do shtet i tret i cili nuk sht pal n nj traktat por krkon ta zbatoj at
duke e quajtur ose konsideruar si norm t s drejts zakonore, mund ta bj. Kemi
parasysh q traktatet jan m s shumti kodifikim i t drejts zakonore dhe prfaqsojn
nj pjes t saj, dhe vet Konventa e Vjens (si e kemi prmendur m lart) sht nj
shembull i mir pr kt.
Nj moment interesant lidhur me traktatet q krijojn t drejta ose detyrime pr
shtete t treta do t ishte diskutimi nse traktatet e lidhura mes disa shteteve q nuk
prodhojn t drejta ose detyrime pr shtete t treta, por q n mnyr t trthort prekin
interesat e tyre ose kufizojn realizimin e t drejtave t tyre, a mund ti nnshtrohen
regjimit t konvents? Ka disa diskutime n doktrin pr kt problem, veanrisht sa i
takon traktateve t BE t cilat krijojn hapsira t prbashkta me karakter ekonomik e
politik, duke imponuar shtetet antare t ndjekin nj politik t unifikuar ekonomike, e
cila mund t prek n nj mnyr ose n nj tjetr marrdhniet e tyre me shtetet joantare.
Jam e mendimit q n kt rast regjimi i prmendur nga konventa pr shtetet e
treta nuk mund t zbatohet n kt rast pr disa arsye : 1) sepse kjo do t ishte nj penges
pr bashkpunime dhe koordinime me karakter ndrkombtar mes shteteve,
bashkpunime t cilat jan t domosdoshme pr zhvillimin ekonomik e politik; 2) nse do
t arsyetonim n kt mnyr, nj pjes e mir e traktateve do t krijonin efekte mbi shtete
t treta; 3) kjo bie ndesh me parimin e sovranitetit; 4) duke tentuar t rregullojm nj
situat e cila mund t ket prekur n mnyr t trthort interesat e shteteve t tjera ne
kufizojm n mnyr direkte t drejtn e shteteve pr t lidhur traktate dhe lirin e
vullnetit t tyre.

254

A. Aust, siprcit. Fq.359

Neni 35/2 I Karts s OKB
256
Neni 35/2 I Statutit t GJND
255

71

Zgjidhja m efektive n kt rast do t ishte krijimi i normave t reja q t

rregullojn mnyrn e lidhjes s ktyre lloj traktatesh me dispozita t qarta lidhur me
kufijt se n cilin moment n themi se preken interesat e shteteve t tjera.

Procedura e lidhjes se traktateve sht nj nga pjest m t rndsishme t vet t

drejts s traktateve e cila kalon npr disa faza. N fazn e zhvillimit t bisedimeve ka
nj rol shum t rndsishm pajisja me plotfuqi e personave t cilt do t marrin pjes n
bisedime. N fazn e shprehjes s plqimit pr t qen i lidhur me nj traktat duhet treguar
kujdes n prcaktimin e mjeteve t shprehjes s plqimit dhe respektimit t rregullave t
Konvents q prcaktohen pr t. Gjat fazs s hyrjes n fuqi ka nj rndsi t veant
instrumenti i ratifikimit t traktateve, i cili nuk sht thjesht nj akt formal, por lidhet n
mnyr t drejtprdrejt me momentin se kur do t filloj t prodhoj efektet juridike
traktati.
Zbatimi i traktateve ndrkombtare sht nj element i rndsishm q pason
hyrjen n fuqi t traktatit dhe q varet gjithmon nga mnyra se si sht ndrtuar sistemi i
brendshm dhe rregullat kushtetuese t do shteti. Traktatet mund t jen t
vetzbatueshme dhe jo t vetzbatueshme, por gjithsesi kjo ndarje nuk e ndryshon
detyrueshmrin e tij dhe respektimin e parimit pacta sunt servanda. Nj pik me rndsi
n zbatimin e traktateve sht zgjidhja e konflikteve q mund t lindin n rastet kur
traktatet kan dispozita q rregullojn shtje t njjta n mnyra t ndryshme. Pr t
gjitha rastet kur Konventa e Vjens dhe akte t tjera juridike ndrkombtare heshtin pr sa
i prket zgjidhjes s shtjes, zgjedhja e palve se cilit traktat do ti japin prevalenc
mbetet mundsia e fundit dhe m optimale.

72

Kapitulli III
Rezervat n nj traktat ndrkombtar
3.1 Kuptimi i rezervave
Sipas Konvents s Vjens Pr t drejtn e traktateve 1969 dhe Konvents s
Vjens pr t drejtn e traktateve mes shteteve dhe organizatave ndrkombtare dhe mes
organizatave ndrkombtare mes tyre 1986, "rezerv" nnkupton nj deklarat t
njanshme, pavarsisht se si sht shprehur apo emrtuar, e br nga nj Shtet, n kohn e
nnshkrimit, ratifikimit, pranimit, miratimit ose aderimit t nj traktati, me ann e t cilit
ai synon t prjashtoj ose modifikoj efektet ligjore t dispozitave t caktuara t traktatit
n zbatimin e tyre n at Shtet;257
Konventa e Vjens e vitit 1986 Pr t drejtn e traktateve midis shteteve dhe
organizatave ndrkombtare, prfshin si subjekte q kan t drejtn t bjn rezerva edhe
organizatat ndrkombtare (m posht kur i referohemi traktateve t lidhura nga shtete do
t kemi parasysh q kt aftsi e kan edhe organizatat ndrkombtare). Nga ky
prkufizim kuptojm se termi deklarat e njanshme nnkupton se ajo sht br n
mnyr individuale nga secila pal dhe jo n marrveshje me pal t tjera, ndonse disa
shtete mund t bjn edhe t njjtn rezerv.258
Me an t rezervave n nj traktat nj shtet nuk pranon ta lidh veten me nj ose
disa detyrime q rrjedhin prej tij, ndonse sht dakord me pjesn tjetr t parashikimeve
q bn ai. Aftsia e shtetit pr t br rezerva n nj traktat ndrkombtar ilustron parimin
e sovranitetit shtetror, prmes s cilit do shtet mund t refuzoj konsensusin pr t qen
i lidhur me parashikime t veanta dhe ato nuk mund t bhen t detyrueshme pr t.
Nse e shohim nga pikpamja e dobishmris s traktatit, ta ekspozosh at ndaj
rezervave t t gjitha shteteve antare n t, do t thot q t vsh n rrezik t gjith
zbatimin e tij259, ose t krijosh mundsi pr fragmentarizim t t drejtave dhe detyrimeve
q rrjedhin nga traktati mes vet palve t ktij traktati.
Duhet t kemi parasysh se rezervat n nj traktat jan gjithmon deklarata t
njanshme, dhe fakti q disa shtete mund t bjn rezerv pr t njjtin nen ose
parashikim, nuk e humb karakterin e saj unilateral, pasi gjithsesi ato do t konsiderohen
rezerva individuale dhe jo n grup. 260
Arsyet se pse nj shtet krkon t bj rezerv n nj traktat ndrkombtar mund t
jen t ndryshme n varsi t interesit dhe politiks s do shteti, por kjo nuk ka rndsi
pr t drejtn ndrkombtare dhe pr palt n traktat, ashtu sikurse nuk ka rndsi as
mnyra se si traktati prthithet n t drejtn e brendshme. Mirpo lind pyetja se cilat
deklarata konkretisht prbjn rezerva dhe far synojn t prjashtojn ato? Kjo sht nj
pyetje e cila nuk mundet asnjher t marr nj prgjigje t sakt dhe shteruese pasi si e
prmendm m lart varet gjithmon nga interesat e do pale n traktat.
257

Konventa e Vjens, neni 2

Aust. A, Modern Treaty Law and Practice, fq. 131
259
Shaw. M, International Law, 6ed, Cambridge University Press, fq. 914
260
ILC, Guide to practice, UN, 2002
258

73

Referuar Guids Praktike pr Rezervat n Traktate t Komisionit t s Drejts

Ndrkombtare pran OKB-s, do deklarat e njanshme e hartuar nga nj shtet apo
organizat ndrkombtare me an t s cils synojn t kufizojn detyrimet e vendosura
nga traktatet prbn rezerv. Gjithashtu do t konsiderohet rezerv edhe do lloj
deklarate e br nga palt n traktat n momentin e lidhjes s tij dhe q synon t zbatoj
detyrimet q rrjedhin nga traktati n nj mnyr t ndryshme nga sa parashikohet, por q
konsiderohen nga autori i deklarats si t barazvlefshme me ato t prcaktuara n
traktat.261
3.2 Llojet e rezervave
Rezervat, ashtu si e prmendm m lart jan deklarata t njanshme t palve dhe
mund t jen t natyrave t ndryshme, sepse kjo varet nga interesi i palve por edhe nga
natyra q ka traktati n t cilin bhet rezerva. Megjithat studiuesit jan prpjekur ti
klasifikojn sipas disa kritereve : momentit n t cilin bhen ose natyrs s dispozits q
prek.
Kshtu, sipas natyrs dispozits s prekur, kemi rezerva materiale dhe rezerva
territoriale. Rezervat materiale jan ato q prekin dispozita prmbajtsore, q krijojn t
drejta ose detyrime konkrete pr palt, ndrsa rezervat territoriale jan ato q lidhen me
zbatimin territorial t traktateve ndrkombtare, n territorin e shteteve rezervuese.
Konkretisht, deklaratat e njanshme t bra nga nj shtet me ann e t cilave ai synon t
prjashtoj zbatimin e disa dispozitave t traktatit ose t gjith traktatit n nj pjes t
territorit pr disa arsye specifike, prbjn rezerva. Gjithashtu edhe deklaratat e
njanshme q synojn t ndryshojn ose modifikojn efektin q sjellin disa dispozita t
traktatit n nj pjes t territorit t shtetit q bn kt deklarat, prbn rezerv n traktatin
n fjal.262
Ndonse t dyja kto raste mund t duken si shum t ngjashme, duhet thn se
qllimi q synon t arrij shteti q bn rezervn sht i ndryshm, pasi n rastin e par
synimi sht q t prjashtohet nj pjes e territorit nga detyrimet q rrjedhin nga traktati,
pra q n kt territor ky traktat t mos zbatohet. Ndrsa n rastin e dyt qllimi i shtetit
sht q t ndryshoj efektet q do t sjelli traktati n nj territor t caktuar, pra zbatimi i
traktatit mund t jet trsor n t gjith territorin e shtetin rezervues, m prjashtim te
territorit pr t cilin sht br rezerva dhe traktati nuk mund t zbatohet i plot.
N varsi t momentit t shprehjes s tyre gjat procesit t lidhjes s traktatit, kemi
rezervat n astin e nnshkrimit, rezervat n astin e ratifikimit (ktu prfshijm edhe
miratimin e pranimin) dhe rezervat n astin e aderimit263.
Rezervat n astin e nnshkrimit jan m t thjeshta pr tu pranuar dhe kaprcehen
m leht nga palt, pasi n kt moment ato jan t ndrgjegjshme pr detyrimet dhe t
drejtat q do ti lidhin reciprokisht nga ky traktat prpara se angazhimi i tyre t
formalizohet me ratifikimin dhe traktati t hyj n fuqi. Rezervat e formuluara n kt
moment i njoftohen palve t tjera prpara se t nnshkruhet traktati dhe shnohen n

261

ILC, Guide to practice on reservations to treaties, UN, 2011

Po aty
263
Puto. A, E drejta ndrkombtare Publike
262

74

tekstin origjinal t traktatit dhe nnshkruhen nga prfaqsuesi i pals q e ka br kt

rezerv.264 Rezerva t tilla prsriten pastaj n instrumentet e ratifikimit.
Moment i ratifikimit nnkupton q palt nnshkruese t traktatit presin hyrjen n
fuqi t tij n mnyr q t nisin zbatimin dhe nse n kt moment bhet nj rezerv mund
t pengoj, ose n rastin m t mir t pezulloj ose t shtyj n koh hyrjen n fuqi.
Rezerva t tilla prfshihen direkt n instrumentet prkatse t ratifikimit t shtetit
rezervues.265 Mund t kemi edhe rezerva t vonuara, t cilat bhen pas ratifikimit, dhe n
kt rast njoftohen t gjitha palt n traktat pr rezervn e br dhe ajo regjistrohet nga
shteti depozitar nse asnj shtet tjetr nuk ka paraqitur kundrshtime. 266
Rezervat n momentin e aderimit jan rezervat m t zakonshme, t cilat kan
gjetur zbatim n shum traktate shumpalshe. Vet koncepti i aderimit si akt juridik me
ann e t cilit nj shtet q nuk sht pal n nj traktat, antarsohet n t n nj moment
t mvonshm nga hyrja e tij n fuqi267 e bn t kuptueshme q n kt rast rezerva nuk
rrezikon fuqin juridike dhe zbatimin e traktatit. Nga ana tjetr, sht normale q rezerva
t tilla jan m t shpeshtat, duke pasur parasysh faktin q nj shtet i antarsuar m von,
nuk ka marr pjes n fazn e negociatave dhe nuk ka pasur mundsi t shpreh
mendimin ose qndrimin e tij pr parashikimet q prmban traktati.
Nj kategorizim sht br nga doktrina edhe pr rezervat n traktatet dypalshe
dhe shumpalshe, pasi efektet q ato prodhojn jan t ndryshme, ndonse vet
Konventa e Vjens nuk bn ndonj dallim pr kt. N traktatet shumpalshe duket se
nevoja pr rezerva rrjedh nga vet natyra dhe procesi i krijimit t tyre. Zakonisht n kto
lloj traktatesh bjn pjes nj numr i madh shtetesh, t cilat prfaqsojn sisteme t
ndryshme t s drejts, rajone gjeografike t ndryshme, dhe ka sht m e rndsishme
sisteme ligjore e politika t ndryshme, ndaj sht e kuptueshme q mund t mos bien
dakord me parashikime t veanta t traktatit t cilat mund t bien ndesh me politikn e
brendshme shtetrore. Pasojat e nj rezerve n nj traktat t till mund t jen q disa nga
detyrimet e traktatit t mos ken efekt mes pals rezervuese dhe palve t tjera.
Ndrsa pr traktatet dypalshe diskutimi kryesor sht nse mund t bhen rezerva
n to apo jo, duke pasur parasysh q nj marrveshje ku kemi dy pal nuk mund quhet se
sht prmbyllur deri n momentin q ato bien dakord pr t gjitha dispozitat e saj. Sipas
Samsurit asgj nuk i pengon palt n traktate dypalshe t bjn rezerva dhe n rast se ato
pranohen nga pala tjetr ajo shnohet n tekstin e traktatit, dhe nse kundrshtohet,
ather vet teksti i traktatit do t konsiderohet i paqen. 268 Megjithat, mendoj se nj
dispozit e cila nuk zbatohet mes palve, pavarsisht nse shnohet apo jo n traktat ka t
njjtin efekt sikur t mos ekzistonte fare dhe n kt kuptim ajo nuk mund t quhet
rezerv n kuptimin q konventa i jep sot rezervave.
N kt kuptim, edhe Komisioni i t Drejts Ndrkombtare t OKB sht
shprehur se nj deklarat shtetrore lidhur me nj dispozit t nj traktati dypalsh e br
prpara hyrjes n fuqi t traktatit, pavarsisht nga mnyra e formulimit t saj, dhe q
krkon modifikimin e efektit ligjor t dispozits, nuk mund t quhet rezerv 269. Nj
264

Dh. Samsuri, siprcit. Fq. 62

Po aty.
266
UN, Treaty handbook
267
A. Puto, E drejta ndrkombtare Publike, fq. 376
268
Po aty.
269
ILC, Guide to practice 2011
265

75

argumentim i till mendohet ta ket bazn pikrisht n faktin se n nj traktat dypalsh, n

momentin q njra nga palt nuk pranon nj ose disa parashikime t traktatit ather nuk
ka marrveshje270, dhe sht e nevojshme rihapja e negociatave q t modifikohen
parashikimet e traktatit, n t kundrt traktati nuk do t lidhet.
N rastin e praktiks s Kshillit t Europs shohim edhe rezervat me afat t
limituar, t cilat jan rezerva t bra nga shtetet pr nj periudh t caktuar kohore,
zakonisht 5 vjeare, n mnyr q tu krijohet mundsia q t prshtasin legjislacionin dhe
kushtet e tyre me traktatet dhe n prfundim t ksaj periudhe nse shtetet nuk e rinovojn
deklaratn ose rezervn konsiderohet se ajo nuk ka m fuqi. Nj rezerv t till ka br
edhe Shqipria n nenin 3 pr t drejtn e zgjedhjeve t Protokollit Shtes t Konvents
Europiane t t Drejtave t Njeriut, pr nj periudh 5 vjeare nga momenti i dorzimit t
instrumentit t ratifikimit n 2 tetor 1996.

3.3 Deklaratat interpretuese ose akte t tjera t ngjashme me rezervat

Prve rezervave t mirfillta n nj traktat ndrkombtar, kemi edhe akte t tjera
q ngjajn me rezervat, t cilat sipas rastit mund t ken ose jo efektin e tyre. Kshtu
dallojm deklaratat politike dhe deklaratat interpretuese.
Deklaratat politike bhen nga shtetet n rastet kur ato nnshkruajn nj traktat, por
nuk kan qllim t sjellin ndonj efekt konkret lidhur me traktatin n fjal. Prgjithsisht
kto lloj deklaratash lidhen m s shumti me shtje t politikave t brendshme t nj
shteti dhe nuk prekin as zbatimin dhe as palt e tjera antare n traktat, t tilla jan
deklaratat q shprehin se pavarsisht q ky shtet e ka nnshkruar traktatin kjo nuk do t
thot se ai njeh shtetet pal n t q nuk i ka njohur individualisht 271, ose deklaratat me
an t cilave nj shtet bn t njohur qndrimin e tij pr shtje t caktuara q lidhen me
palt e tjera n traktat. Nj deklarat e till sht p.sh deklarata e Kuvajtit n kohn kur u
b pjes e Konvents s Vjens Pr t drejtn e traktateve 1969, sipas t cils
Pjesmarrja e Kuvajtit n kt Konvent nuk do t thot n asnj mnyr njohjen e
Izraelit nga ana e Qeveris s Shtetit t Kuvajtit dhe q pr m tepr, nuk do t lind nga
ky traktat asnj marrdhnie mes shtetit t Kuvajtit dhe Izraelit.272
Deklaratat interpretuese jan deklarata t njanshme t nj shteti apo organizate
ndrkombtare pal n nj traktat, me ann e t cilave ato synojn t specifikojn apo
qartsojn kuptimin apo qllimin e traktatit apo dispozitave t veanta t tij.273 Si e
prmendm m lart, fakti q deklarata t tilla mund t bhen nga disa shtete bashk, kjo
sdo t thot q ato humbin karakterin unilateral q kan.
Gjithsesi duhet t prmendim q dallimi kryesor mes ktyre deklaratave dhe
rezervave sht efekti q sjellin, pasi dihet q rezervat modifikojn efektin e traktatit
ndrsa kto lloj deklaratash nuk sjellin efekte pr palt e tjera (prve rasteve t veanta).
Pra, deklaratat nuk e prekin prmbajtjen e traktatit dhe nuk e ndryshojn at, ato m tepr
kan karakter shpjegues dhe mund t jen t prgjithshme ose mund t lidhen me nj apo
270

Shaw. M, International law, CU Press 6ed

Aust. A, Modern Treaty law and practice, fq. 129
272
UN Treaty Collection, Status table of Viena Covention
273
ILC, Guide to practice on reservations to treaties, 2011
271

76

disa shtje specifike t trajtuara n tekstin e traktatit.274 Megjithat interpretimi n

mirbesim i titullit, tekstit dhe qllimit t deklarats sht ai q bn dallimin nse kjo
sht nj deklarat interpretuese apo nj rezerv.275
Kshtu n shtjen e Ndarjes s Shelfit kontinental Franc Britani e Madhe,
gjykata i sht referuar Konvents pr Shelfin Kontinental 1958, ku t dyja shtetet ishin
pal dhe ku Franca kishte br rezerv pr zbatimin e nenit 6 t saj.276 Gjykata e
arbitrazhit hedh posht pretendimet e BM se rezerva e Francs sht nj deklarat e
thjesht interpretuese, duke arsyetuar se pavarsisht se n kt deklarat ka elemente t
interpretimit, synimi i saj sht t prjashtoj ose modifikoj efektin ligjor t dispozitave
t caktuara t traktatit, prandaj ajo prbn rezerv.277
Deklaratat interpretuese ndonse nuk kan efekte ligjore pr palt e tjera n
traktat, shpesh fshehin n vetvete nj rezerv ndaj nj dispozite t traktatit, prandaj
shum autor bjn dallimin mes deklaratave interpretuese t thjeshta dhe deklaratave
interpretuese kushtzuese (qualified interpretative declarations), ku kto t fundit n
situata t caktuara mund t sjellin efektet e rezervave.278 Deklaratat interpretuese
kushtzuese synojn t kushtzojn dhnien e plqimit pr tu br pjes e nj traktati me
nj interpretim t caktuar pr dispozitat e traktatit. Kto jan karakteristike n traktatet t
cilat kan t parashikuar n tekstin e tyre se i ndalojn rezervat pr palt pjesmarrse,
pasi n kt mnyr shtetet/organizatat gjejn nj mnyr pr t ndryshuar kuptimin e
dispozitave t traktatit.
Zakonisht, deklaratat interpretuese nuk mund t quhen rezerva, por n situata t
veanta kur ato synojn t prjashtoj zbatimin e nj dispozite ose t modifikojn efektet
ligjore t tyre, ose t traktatit si nj e tr n lidhje me aspekte t caktuara n aplikimin e
tyre, mund t prbj rezerv. Nj deklarat mund t quhet kushtzuese nse bn
interpretim t veant t traktatit ose dispozitave t tij dhe n kt rast prdoren t gjitha
rregullat q jan n fuqi pr rezervat n nj traktat ndrkombtar. 279
N rastet e traktateve dypalshe mund t themi se deklarata interpretuese e br
nga njra pal dhe e pranuar nga pala tjetr, prbn edhe interpretimin autentik t ksaj
dispozite ose t vet traktatit.
Gjithashtu, mund t kemi raste kur vet traktati parashikon t drejtn e shteteve
pr t br deklarata interpretuese, madje n disa traktate parashikohet si e detyrueshme
brja e ktyre deklaratave. Deklaratat interpretuese mund t jen opsionale kur vet
traktati parashikon shprehimisht mundsin pr t br deklarata por nuk i detyron palt
q n do rast t bjn nj deklarat t till, ndrsa mund t jen deklarata interpretuese t
detyrueshme n ato raste kur vet traktati e krkon n domosdoshmrisht nj gj t till.
P.sh mund t prmendim ktu Konventn e Montego Bay 1982, q parashikon se shtetet
pal n t duhet t bjn deklarata pr mnyrn se si do t aplikohet kjo konvent n
secilin prej tyre dhe se si do t harmonizohet e drejta e brendshme me t. 280 Gjithashtu
274

Dh. Samsuri, Rezervat n traktatet ndrkombtare, fq.58, Revista Drejtsia Popullore Nr.2, mars-prill
1965
275
ILC, siprcit.
276
N kt rezerv Franca prjashton prdormin e parimit t ekuidistacs n zona ku jan t pranishme
rrethana t veanta.
277
Shaw M., International law, 6ed, 2008, fq. 916
278
Po aty
279
ILC, Guide to practice on reservations to treaties, 2011
280
UN, Treaty handbook,

77

mund t prmendim raste kur vet traktati krkon t dij moshn minimale t subjekteve
tek t cilt do t aplikohen efektet e tij, etj.
Deklaratat interpretuese mund t bhen si n momentin e nnshkrimit, ratifikimit,
aderimit, miratimit ose edhe m von dhe nuk ka nj form t prcaktuar n t ciln duhet
t hartohet. N ato raste kur bhen deklarata interpretuese opsionale t cilat sjellin
detyrime pr shtetin ose organizatn deklaruese, ather ajo duhet t firmoset nga
autoriteti shtetror kompetent q ka nnshkruar traktatin, ose personi i autorizuar prej tij
me plotfuqi.
Zakonisht shteti depozitar njofton t gjitha palt pr deklaratat interpretuese q i
bhen nj traktati, dhe n rast se palt e tjera dyshojn se kemi t bjm m nj rezerv
pasi deklarata synon t ndryshoj efektet ligjohet t traktatit, ather ka t drejt t
kundrshtoj kt deklarat.
N rastet kur n nj traktat nuk mund t bhen rezerva, ather shtetet mund ti
drejtohen alternativave t tjera q synojn t shmangin efektin e plot t traktatit. T tilla
mund t jen klauzolat n traktat q synojn t kufizojn fushn e veprimit t tij, ose
lidhjen e nj marrveshje paralele (marrveshje q synojn t modifikojn traktatin) 281 me
nj ose m shum pal t traktatit, n t ciln parashikohet se mes tyre nuk do zbatohen
nj ose disa dispozita t traktatit. Gjithashtu, prve deklaratave interpretuese, shtetet ose
organizatat ndrkombtare mund t pretendojn futjen n traktat t klauzolave pr
interpretimin e tij ose lidhjen e nj marrveshje t veant 282pr kt qllim.
3.4 Rezervat e ndaluara
Hapsira brenda t cils lejohen rezervat n nj traktat ndrkombtar sht nj
shtje q krkon t ruaj nj ekuilibr shum delikat, pasi nga njra an sht vullneti pr
t ruajtur integritetin e nj traktati n mnyr q palt t jen t lidhura njlloj me t
drejta e detyrime, nga ana tjetr sht qllimi pr t siguruar nj pjesmarrje sa m t
gjer t palve edhe nse kto t fundit nuk pranojn do detyrim t vendosur nga traktati.
Veanrisht, nevoja pr shtrirje sa m t gjer ndihet pr traktatet q vendosin standarte t
caktuara ose parime t prgjithshme283, megjithat n t tilla raste ka edhe kufizime n t
drejtn pr t br rezerva284.
Konventa e Vjens, n nenin 19, t saj parashikon se shtetet kan drejt t bjn
rezerv n momentin e nnshkrimit, ratifikimit, pranimit, miratimit ose aderimit n nj
traktat, ka do t thot q s pari kjo e drejt sht e limituar n koh 285 (sikundr e kemi
prmendur edhe m lart). Megjithat, ky nuk sht kufizimi i vetm, pasi po ky nen
parashikon se rezervat n nj traktat nuk mund t bhen n rastet kur vet traktati e ndalon
brjen e rezervave. Pra, kur vet traktati n nj dispozit t tij parashikon se jan t
ndaluara rezervat dhe duhet t hyj n fuqi i plot mes palve ose ato duhet t rishikojn
qndrimet e tyre lidhur me pjesmarrjen n traktat.

281

Pr m tepr shih kapitullin 4

ILC, Guide to practice on reservations to treaties.
283
Si p.sh Konventa pr t drejtn e detit, ose KEDNJ
284
Dixon. M, McCorquordale. R, Williams. S, Cases and materials on internacional law, 5ed, Oxford press
285
UN, 10th report of ILC, Reservations to treaties
282

78

Me rezerva t ndaluara nga traktati nnkuptohen si rastet kur traktati i ndalon t

gjitha llojet e rezervave, rastet kur traktati i ndalon rezervat lidhur me nj ose disa
parashikime t caktuara t tij por q rezerva e nj shteti mund t lidhet pikrisht me kto
parashikime, ashtu edhe rastet kur rezerva bie n kundrshtim me objektin dhe qllimin e
traktatit.286
Konventa gjithashtu parashikon se nuk mund t bhen rezerva n rastet kur vet
traktati lejon vetm rezervat e posame, por rezervat e br nga nj pal mund t mos jen
t prfshira n kt kategori. Me rezerva t posame kuptojm ato rezerva t prmendura
specifikisht n traktat si t lejueshme, dhe q lidhen me parashikime t caktuara t
traktatit.
M konkretisht nj traktat mund t prmbaj parashikime se palt mund t
prjashtojn nga zbatimi i traktatit (t bjn rezerv) disa subjekte ose shtje t caktuara.
Gjithashtu mund t parashikoj q rezervat n t lejohen vetm mbi disa dispozita p.sh.
dispozita q lidhen me zgjidhjen e mosmarrveshjeve ose me interpretimin e traktatit. Nj
traktat mundet gjithashtu t parashikoj q rezervat mund t bhen vetm pr t drejta e
detyrime te caktuara, ose n raste shum specifike t parashikoj se t drejtn e rezervs e
ka vetm nj pal287. Kshtu, Konventa pr Tregtin Ndrkombtare t Specieve t
Rrezikuara t Flors dhe Fauns Egr, parashikon se jan t ndaluara rezervat e
prgjithshme, por mund t bhen rezerva pr Anekset I dhe III t ksaj Konvente. 288
Gjithashtu, si e prmendm m lart, Konventa parashikon se nuk mund t bhen
rezerva t cilat bien n kundrshtim me qllimin dhe objektin e traktatit. Mund t themi se
ky parashikim sht disi i mjegullt, pasi nuk ka nj prcaktim t mirfillt t kritereve se
kur do t konsiderohet se rezerva lidhet me objektin ose qllimin e traktatit dhe
veanrisht kur traktati hesht lidhur me rezervat, testi i prputhshmris bhet akoma m i
vshtir289.
Konventa pr ndalimin dhe ndshkimin e Genocidit, sht nj nga ato traktate t
cilat nuk shprehen fare nse i lejojn apo jo rezervat n to, duke shkaktuar nj mori
mosmarrveshjesh mes shteteve q krkonin t bheshin pjes e saj. Asambleja e
Prgjithshme iu drejtua Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis pr dhnien e nj mendimi
kshillimor lidhur me Rezervat n kt konvent. GJND shprehet se Objekti dhe qllimi
i Konvents n kt mnyr kufizojn edhe lirin pr t br rezervimet dhe pr t
kundrshtuar ato dhe se sht prputhshmria e nj rezerve me objektin dhe qllimin e
Konvents q duhet t japin kriterin pr qndrimin e nj shteti n brjen rezervs pr
antarsim, si dhe pr vlersimin nga nj shtet pr t kundrshtuar rezervn. I till sht

286

UN, Guide to practice

Aust. A, Modern Treaty law and practice, fq. 136
288
Neni 23 I KTNSRFFE parashikon Dispozitat e ksaj Konvente nuk do t jen objekt i rezervave t
prgjithshme. Rezerva specifike mund t lidhet n prputhje me dispozitat e ktij neni dhe Neneve XV dhe
XVI. 2. do shtet, n kohn e depozitimit t instrumentit t tij t ratifikimit, pranimit, miratimit ose aderimit,
t hyj n nj rezerv t caktuar n lidhje me: (a) fardo specieve t prfshira n Shtojcn I, II ose III;
ose(b) ndonj pjes apo derivatet e specifikuara n lidhje me nj specie t prfshir n Shtojcn III.
3. Deri n nj Pal t trheq rezervn e saj ka hyr n baz t dispozitave t ktij neni, do t trajtohet si nj
shtet jo pal n kt Konvent n lidhje me tregtin e specieve t veanta ose pjesve apo derivateve t
specifikuara n rezerv t till.
289
Po aty, fq. 137
287

79

prcaktimi i sjelljes q duhet t udhheq do shtet n vlersimin q ai duhet t bj, n

mnyr individuale dhe nga pikpamja e vet, i pranueshmris s do rezerve. 290
Megjithat mund t themi se kjo sht nj shtje, interpretimi i s cils duhet br
sipas parimit t mirbesimit dhe duke pasur parasysh termat e prgjithshm t traktatit,
titullin, preambuln, diskutimet paraprake dhe praktikn e palve prpara traktatit.
Rezerva duhet t formulohet n mnyr t atill q prmbajtja e saj t jet e kuptueshme
dhe t lejoj testin e prputhshmris.291
Gjithsesi n terma t prgjithshm nj rezerv mund t konsiderohet se nuk
prputhet me objektin dhe qllimin e traktatit nse prek elementet thelbsore t traktatit
ose arsyen pr t ciln ai sht krijuar apo hartuar.
Ndrsa pr t vlersuar prputhshmrin e nj rezerve me qllimin dhe objektin e
nj traktati q prmban shum t drejta dhe detyrime t ndrvarura, duhet t merret
parasysh si ndrvarsia ashtu dhe shkalla e rndsis q dispozita ndaj t cils bhet
rezerva ka n frymn e prgjithshme t traktatit si dhe shkalla e impaktit q rezerva ka
mbi traktatin.292
shtja e rezervave t cilat nuk jan n prputhje me objektin dhe qllimin e
traktatit sht n fakt shum e debatueshme, veanrisht kur bhet fjal pr traktate t
cilat lidhen me t drejtat e njeriut. N Guidn Praktike t KDN t OKB prmendet se nuk
mund t bhet rezerv pr nj dispozit t traktatit i cili parashikon t drejta t
paderogueshme, prve rasteve kur kto rezerva jan n prputhje me t drejtat dhe
detyrimet thelbsore q dalin nga ky traktat.
Nse nj shtet synon q me an t rezervs t ndryshoj efektin ligjor t traktatit
ose dispozitave t tij, me justifikimin se krkon t ruaj integritetin e rregullave t
brendshme, mund ta bj nj rezerv t till nse ajo nuk prek elementt thelbsore dhe
frymn e prgjithshme t traktatit.293
Ndrkoh nuk mund t konsiderohen si t ndaluara rezervat e bra mbi dispozita t
traktatit q mund t reflektojn norma t s drejts zakonore ose mbi dispozitat q lidhen
me organet mbikqyrse pr zbatimin e traktatit ose zgjidhjen e mosmarrveshjeve. Pr
kto dy t fundit duhet pasur parasysh q rezerva mos bhet pr arsyen e krijimit t
traktatit ose pr ato raste kur vet traktati synon t krijoj organe pr zgjidhjen e
mosmarrveshjeve.
Gjithashtu duhet pasur parasysh q rezerva nuk mund t ket karakter t
prgjithshm, pasi n kt pik humbet vlefshmria e vet antarsimit n nj traktat.
Konventa Europiane e t Drejtave t Njeriut n nenin 57/1 t saj parashikon se nuk
lejohen rezervat me karakter t prgjithshm. Rezerva nuk mund t jet e mjegullt, e
paqart, ajo duhet patjetr ti referohet nj dispozite t veant t traktatit e cila duhet
saktsuar mir n tekstin e rezervs dhe nga ana tjetr nuk mund t ket rezerv pr t
gjith tekstin e traktatit ose pr parimet e prgjithshme q e prshkojn at, pasi n t
kundrt vet angazhimi i shtetit rezervues pr t qen i lidhur nga ky traktat do t ishte i
pakuptimt n momentin q ai bn rezerv pr t gjitha parashikimet e tij n prgjithsi.

290

ICJ, Reservations To The Convention On The Prevention And Punishment Of The Crime Of Genocide,
May 28, 1951 Advisory Opinion
291
UN, Guide to practice
292
Po aty
293
Po aty

80

Natyrshm lind pyetja se cilt mund t jen organet t cilt mund ose duhet t
shqyrtojn ndalueshmrin e rezervs s br n kundrshtim me nenin 19 t Konvents
s Vjens? Pr kt prgjigja mund t ishte se organet kompetente mund t jen vet
shtetet ose organizatat pal n nj traktat n t cilin bhet rezerva, mund t jen organet e
krijuara nga vet traktati pr t zgjidhur mosmarrveshjet e lindura prej tij ose organet
monitoruese t zbatimit t traktatit t krijuara prej tij.
N rastet kur vet traktati krijon nj organ pr t zgjidhur mosmarrveshjet e
palve, dhe n nj rast konkret mosmarrveshja lidhet me lejueshmrin e rezervs,
ather nj organ i till ka t drejt t shqyrtoj lejueshmrin dhe vendimi q ai jep sht
i detyrueshm pr palt.294
Duhet t kemi parasysh q nj rezerv e br n kushtet e ndalueshmris si i
trajtuam m sipr sht e pavlefshme dhe nuk jep efekte ligjore as mes palve, as pr vet
paln q ka br rezervn ndaj detyrimeve q ajo ka n kt traktat edhe n rast se kjo
rezerv sht pranuar nga ndonj pal tjetr, megjithse duhet thn q Konventa e Vjens
nuk shprehet pr kt shtje. Sigurisht q duhet t kemi parasysh se ky sht sanksioni
i vetm q pson nj shtet ose organizat q bn nj rezerv t till dhe se nuk mban
prgjegjsi t tjera n arenn ndrkombtare.
Prve rezervave t ndaluara n nj traktat ndrkombtar mund t parashikohet se
nuk lejohen as deklaratat interpretuese. N nj rast t till, kur vet traktati i ndalon
deklaratat ather ato jan t pavlefshme edhe sikur t bhen nga shtetet duke injoruar nj
parashikim t till t traktatit.

3.5 Pranimi dhe kundrshtimi i rezervave, marrdhniet mes shteteve ne kt rast.

Me interes n rastin e rezervave sht t trajtojm efektin q kan pranimi dhe
kundrshtimi i tyre nga shtetet e tjera pal n nj traktat. Konventa e Vjens, parashikon
n nenin 20 t saj se nj rezerv e parashikuar n nj traktat ndrkombtar si e lejuar nuk
ka nevoj pr pranimin e shteteve t tjera pal q t quhet e vlefshme.
Problemi nis n momentin kur jemi prpara nj traktati i cili hesht lidhur me
shtjen e rezervave dhe kategorizimin e tyre si t lejuara apo ndaluara, pasi n kt
moment shtrohet pyetja : a sht pal n traktat nj shtet i cili ka br rezerv n t? A
sht e nevojshme q t shprehen lidhur me kt shtje palt e tjera? Pr kt problem,
prpara hartimit t Konventave t Vjens, dihet q rregulli i unanimitetit ka qen i
pranishm n pothuajse t gjithat fushat vendimmarrse t s drejts ndrkombtare dhe
rrjedhimisht edhe n kt rast krkohej q t kishim plqimin e t gjitha shteteve pr
pranimin e nj rezerve n mnyr q shteti t konsiderohej pal n traktat.
Kjo praktik ka qen e pranishme n veprimtarin e Lidhjes s Kombeve, sipas t
cils pranimi i rezervave nga t gjitha palt pjesmarrse n traktat ishte kushti kryesor
pr tu br pjes e traktatit. Megjithat, n kt rregull Lidhja e Kombeve bri nj
prjashtim sa i prket juridiksionit t GJPDN, rezervat pr juridiksionin e t cils nuk
ishte e nevojshme ti nnshtroheshin plqimit t shteteve t tjera, meq pranimet e

294

Po aty

81

juridiksionit pa rezerva ishin shum t pakta dhe kjo u b me qllimin q numri i shteteve
pjesmarrsve t rritej.295
Megjithat sht e kuptueshme q duke i dhn efekt maksimal pranimit nga
shtetet e tjera do t ket pasoja t dmshme tek shtrirja ose prhapja e ktij traktati, sepse
numri i shteteve q mund t antarsohen do t reduktohet. Qllimi i rezervave sht q
shtetet t cilat duan t antarsohen n traktat, por q pr shkak t sistemit t tyre t
brendshm apo politikave kombtare e kan t pamundur pranimin e tij n trsi, t ken
mundsi t prjashtojn nga zbatimi nj ose disa dispozita. Pra vet qllimi i rezervave
sht t krijoj mundsin e antarsimit t sa m shum shteteve t traktat, ndrsa
pranimi i saj nga t gjitha shtetet redukton pikrisht kt mundsi, pasi mjafton
kundrshtimi i nj shteti dhe shteti rezervues nuk do mund t bhej pal n traktat.
Kjo problematik sht hasur n mnyr t veant n Konventn pr Ndalimin
dhe Ndshkimin e Genocidit, e cila nuk parashikon asgj lidhur me rezervat dhe kjo solli
nj problematik n marrdhniet mes shteteve t cilat krkonin t bheshin pal n kt
konvent. AP u detyrua t krkonte mendimin e GJND pr kt shtje, duke i drejtuar
asaj tre pyetje kryesore : A mund t quhet nj shtet rezervues pal n kt konvent nse
rezerva sht pranuar nga nj apo disa pal por jo nga t gjitha palt? Nse prgjigja e
pyetjes s par sht pozitive, cila sht marrdhnia mes pals rezervuese dhe atyre q e
kan pranuar rezervn ose kundrshtuar at? Cilat jan efektet ligjore nse kundrshtimet
e rezervave jan br nga shtetet nnshkruese t cilat nuk e kan ratifikuar ose nuk kan
aderuar akoma n konvent?
N mendimin kshillimor pr Konventn pr Ndalimin dhe Ndshkimin e
Genocidit, GJND, sht shprehur se Rezulton nga konsideratat e msiprme, se pr
shkak t karakterit t tij abstrakt, nuk mund t jepet nj prgjigje absolute (nse quhet
pal n traktat apo jo nj shtet q ka br rezervn dhe nuk sht pranuar nga t gjitha
shtetet e tjera t konvents n fjal). Vlersimi i nj rezerve dhe efekti i kundrshtimeve q
mund t bhen n t varet nga rrethanat e veanta t secilit rast individual.296. Pra, sipas
gjykats efekti q do ti jepet pranimit do t vendoset rast pas rasti.
Gjithashtu ajo iu prgjigj pyetjes s par se ....nj shtet i cili ka br nj rezerv
n nj konvent, e cila sht kundrshtuar nga nj ose m shum pal n konvent, por jo
nga t tjert, mund t konsiderohet si pal n konvent nse rezerva e br prej tij sht
n prputhje me objektin dhe qllimin e konvents............
Pr pyetjen e dyt Gjykata arsyeton se ....Nse nj pal e Konvents kundrshton
nj rezerv t ciln ajo e konsideron t papajtueshme me objektin dhe qllimin e
Konvents, ajo mund ta konsideroj shtetin rezervues si jo pal n Konvent. Nse, nga
ana tjetr nj pal pranon nj rezerv si n prputhje me objektin dhe qllimin e
Konvents, ajo mund ta konsideroj shtetin rezervues si pal. Ndrsa pr pyetjen e tret
ajo shprehet se kundrshtimi i nj rezerve, i br nga nj shtet nnshkrues q nuk e ka
ratifikuar konventn apo nuk ka aderuar n t, nuk ka efekt juridik deri n momentin q
shteti n fjal e ratifikon ose aderon n Konvent.
Ky mendim sht dhn disa vite prpara se Konventa e Vjens t hynte n fuqi,
madje n t gjykata shprehet se vet AP duhet ti kushtonte m shum vmendje ktyre
shtjeve.
295

Dh. Samsuri, siprcit.

ICJ, Reservations To The Convention On The Prevention And Punishment Of The Crime Of Genocide,
May 28, 1951 Advisory Opinion
296

82

Konventa e Vjens jep nj zgjidhje m efikase297 (duke e reduktuar rregullin e

unanimitetit), sipas t cils mjafton q nj rezerv t pranohet nga nj shtet pal n
traktat dhe shteti rezervues bhet pal n kt traktat n lidhje me shtetin pranues.
Gjithashtu parashikohet q edhe aktet me ann e t cilit nj shtet shpreh plqimin pr t
qen i lidhur me nj traktat por q prmbajn rezerv (instrumente ratifikimi, aderimi, etj)
kan fuqi n momentin q nj shtet tjetr pranon rezervn q prmban kto akte.
Pavarsisht ksaj, konventa nuk i ka shptuar trsisht pranimit unanim t
shteteve, pasi parashikon mundsin q rezerva t duhet t pranohet nga t gjitha palt n
traktat n rastet kur kjo sht e nevojshme nga numri i kufizuar i palve n bisedime, ose
pr rastet kur objekti dhe qllimi i nj traktati krkon q ai t zbatohet n mnyr trsore
nga t gjitha palt.298
N rastet kur nj traktat sht nj dokument q krijon nj organizat
ndrkombtare dhe n qoft se ai nuk parashikon ndryshe, nj rezerv krkon pranimin e
organit kompetent t ksaj organizate.299 Ky parashikim i referohet rasteve kur vet
traktati sht instrumenti i themelimit t organizats dhe ai krijon organe t posame t
cilat bjn vlersimin e rezervave ose instrumenteve q prmbajn rezerva, me ann e t
cilave nj shtet shpreh plqimin pr tu br pjes e traktatit.
Nj organ i till mund t jet vetm ai i cili ka kompetencn e pranimit t
antarve t organizats, ndryshimin dhe interpretimin e instrumentit t themelimit t
saj.300 N nj situat t till nuk sht i nevojshm pranimi individual i palve t tjera n
kt traktat, por sigurisht secila prej tyre mund t mbaj nj qndrim lidhur me
lejueshmrin e rezervs s br.
Duhet t bjm dallimin mes organit t nj organizate q ka n kompetenc t
pranoj apo kundrshtoj rezervat si do organ homolog i nj shteti dhe organeve t
krijuara nga nj organizat me qllim q t kryej funksionin e depozitarit t traktatit, si
n rastin e Sekretarit t Prgjithshm t OKB-s. Ky i fundit nuk ka n kompetenc t tij
t vlersoj pranueshmrin e rezervs apo efektet e saj, pasi ai prcakton vetm datn e
hyrjes n fuqi t traktatit duke ia ln shteteve t prcaktojn marrdhniet me shtetin
rezervues.301 Sekretari i Prgjithshm i OKB-s i trajton instrumentet e ratifikimit q
prmbajn rezerva njlloj si do instrument tjetr dhe i merr n konsiderat po njlloj n
llogaritjen e prmbushjes s numrit t prgjithshm t shteteve pr hyrjen n fuqi t
traktatit n fjal. 302
Konventa e Vjens n pikn 5 t nenit 20 parashikon gjithashtu q Pr qllimet e
paragrafve 2 dhe 4 dhe n qoft se traktati nuk parashikon ndryshe, nj rezerv
konsiderohet se ka qen pranuar nga nj shtet n qoft se ai nuk ka br ndonj
kundrshtim ndaj rezervs deri n fund t nj periudhe dymbdhjet mujore prej dats q
ai sht njohur me t ose, prej dats n t ciln sht shprehur plqimi i tij pr t qen i
lidhur nga traktati, cilado q t jet e fundit. Ky prezumim i referohet rasteve kur palt
n nj traktat ndonse jan t informuara lidhur me rezervn e br nga shteti ose

297

Konventa e Vjens sht hartuar duke mbajtur parasysh t drejtn zakonore dhe praktikn e shteteve n
kt fush
298
Konventa e Vjens Pr t drejtn e Traktateve, neni 20/2
299
Konventa e Vjens, neni 20/3
300
UN, Guide to Practice on Reservations, guideline 2.8.9
301
UN, Summary of Practice of the Secretary General as Depositary of Multilateral Treaties, 1999
302
Po aty

83

organizata rezervuese, heshtin lidhur me kt shtje, pra nuk japin pranimin por n t
njjtn koh as nuk e kundrshtojn rezervn.
Nse do ti rikthehemi edhe nj her rastit t Sekretarit t Prgjithshm t OKB-s,
mund t themi se praktika e ndjekur prej tij n disa raste duket se e neglizhon
parashikimin e nenit 20/4 pika c) n favor t nenit 20/5. Kjo pr shkak se duket sikur mes
ktyre dy parashikimeve ka nj non sens juridik, sepse ndonse n pikn c) t paragrafit 4
krkohet patjetr pranimi i nj shteti ose organizate pal n traktat, n paragrafin 5 kemi
prezumimin q edhe kur palt nuk shprehen, rezerva konsiderohet e pranuar kur kalojn
12 muaj nga momenti i dorzimit t aktit t shprehjes s plqimit pr tu br pjes n
traktat. Pr kt arsye edhe Sekretari i Prgjithshm ndjek praktikn q ndonse i njofton
palt pr rezervn e br, nuk pret domosdoshmrisht pranimin e rezervs qoft edhe nga
njra nga palt n traktat, por e injoron kt parashikim duke pritur t prmbushet
prezumimi i parashikuar nga paragrafi 5.303
N rastet kur pranimi i rezervs sht i shprehur nga nj pal n traktat ather ai
duhet t bhet n formn e shkruar dhe zakonisht ndjek procedurn q ndiqet edhe pr
rezervat. Kur krkohet pranimi unanim i palve n traktat, ai mund t bhet n nj akt t
vetm t prbashkt. Nj akt pranimi i nj rezerve nuk mund t ndryshohet apo trhiqet
pasi ai sht br.304
Sigurisht q prve pranimit t rezervave, Konventa e Vjens njeh edhe
mundsin q shtetet t kundrshtojn nj rezerv t br nga nj shtet rezervues. Me
kundrshtim kuptojm nj deklarat (pavarsisht si sht quajtur) e br nga nj shtet
apo organizat ndrkombtare n prgjigje t nj rezerve t formuluar nga nj shtet apo
organizat tjetr, me an t s cils shteti apo organizata formuluese krkon t pengoj
sjelljen e efekteve q rezerva ka synuar. 305
sht e kuptueshme q kundrshtimi i nj rezerve sht e kundrta e pranimit dhe
pasojat ligjore q ato sjellin jan t ndryshme (si do ti trajtojm m posht) pasi pranimi
krijon marrdhnie mes shteteve ndrsa pr kundrshtimin nuk mund ta themi nj gj t
till n do rast. Ashtu sikurse e trajtuam n rastin e pranimit t rezervave edhe
kundrshtimi sht nj shtje q ka qen objekt i shum debateve t cilat m s shumti
jan fokusuar tek pasojat q kundrshtimi i nj rezerve sjell pr palt e tjera n traktat.
Fillimisht, prpara hartimit t Konvents t Vjens, ka mbizotruar ideja (par kjo
lidhur ngusht edhe me parimin e unanimitetit q prdorej m shumti) se kundrshtimi i
nj rezerve e pengon shtetin rezervues t bhet pal n traktat, ka do t thot se nj
kundrshtim mund t neutralizoj edhe pranimet e t gjith palve t tjera n traktat. Ky
ndryshe njihet edhe si efekti maksimal i kundrshtimit306.
Ndrsa Konventa e Vjens i jep kundrshtimit nj efekt minimal lidhur me
pozicionin e shtetit rezervues, pasi ajo parashikon q kundrshtimi nga nj shtet apo
organizat pal n nj traktat nuk pengon hyrjen n fuqi t traktatit mes shtetit rezervues
dhe kundrshtues me prjashtim t rasteve kur shteti kundrshtues shprehet ndryshe. Kjo
do t thot q kundrshtimi i nj rezerve jo vetm q nuk prek marrdhnien si shtet pal

303

A. Pellet and Daniell Muller, n The law of treaties beyond the Vienna Convention, faqe 44. Ed nga
Enzo Cannizzaro,
304
UN, siprcit. Paragr. 2.8.13
305
Po aty
306
Enzo Cannizzaro, The law of treaties beyond the Vienna Convention, faqe 40.

84

n traktat t rezervuesit me shtetet e tjera, por nse nuk shprehet ndryshe, kundrshtimi
nuk pengon nj marrdhnie t till as mes shtetit kundrshtues e rezervues.
SHBA n Konventn e Vjens Pr t drejtn e traktateve, ka kundrshtuar
rezervat e bra nga Republika Arabe e Siris dhe nga Tunizia: Qeveria e Shteteve t
Bashkuara t Ameriks kundrshton Rezervimet e instrumentit sirian t pranimit:
N pikpamje t Qeveris s Shteteve t Bashkuar, rezerva sht e papajtueshme
me objektin dhe qllimin e Konvents dhe minon parimin e zgjidhjes s paanshme t
mosmarrveshjeve n lidhje me pavlefshmrin, mbarimin dhe pezullimin e funksionimit
t traktateve, i cili ishte objekt i gjer i negociatave n Konferencn e Vjens.
Qeveria e Shteteve t Bashkuara ka pr qllim, n kohn kur ajo mund t bhet
pal n Konventn e Vjens pr t Drejtn e Traktateve, t ripohoj kundrshtimin e saj
pr rezervimin e msiprm dhe pr t moszbatuar traktatin n marrdhnie me
Republikn Arabe t Siris sipas t gjitha dispozitave t Pjess V t Konvents n lidhje
me t cilat Republika Arabe siriane ka refuzuar procedurat e detyrueshme t pajtimit t
prcaktuara n aneksin e Konvents.
Qeveria e Shteteve t Bashkuara sht gjithashtu e shqetsuar pr rezervimet e
deklaruara se Republika Arabe e Siris se nuk e pranon moszbatueshmrin e parimit t
ndryshimit thelbsor t rrethanave n lidhje me traktatet prcaktuese t kufijve, si thuhet
n nenin 62, 2 (a ), dhe rezervimin sirian n lidhje me interpretimin e shprehjes
`krcnim ose prdorim i forcs n nenin 52. Megjithat, n funksion t qllimit t
Qeveris s Shteteve t Bashkuara pr t refuzuar marrdhniet mbi bazn e ksaj
konvente, me Republikn Arabe t Siris n t gjitha dispozitat n Pjesn V, me t cilat
rezerva C dhe D kan t bjn, ne nuk e konsiderojm t nevojshme pr t kundrshtuar
zyrtarisht pr kto rezerva.
Qeveria e Shteteve t Bashkuara do t saktsoj se mungesa e marrdhnieve midis
Shteteve t Bashkuara t Ameriks dhe Republiks Arabe t Siris n lidhje me dispozitat
e caktuara n Pjesn V, n asnj mnyr nuk do t pengoj detyrn e ksaj t fundit pr t
prmbushur do detyrim mishruar n ato dispozita n t cilat sht subjekt sipas t
drejts ndrkombtare n mnyr t pavarur prej Konvents s Vjens mbi t Drejtn e
Traktateve.
... Shtetet e Bashkuara t Ameriks kundrshtojn rezervimin nga Tunizia lidhur
me paragrafin (a) t nenit 66 t Konvents s Vjens mbi t drejtn e Traktateve n lidhje
me nj mosmarrveshje pr interpretimin ose zbatimin e nenit 53 ose 64. E drejta e nj
pale t prdor dispozitat e nenit 53 ose 64 sht e lidhur pazgjidhshmrisht me dispozitat
e nenit 42 n lidhje me goditjen e vlefshmris s nj traktati dhe paragrafit (a) t nenit
66 n lidhje me t drejtn e ndonj pale t dorzoj n Gjykatn Ndrkombtare e
Drejtsis pr vendim do mosmarrveshje n lidhje me zbatimin ose interpretimin e nenit
53 ose 64 .
Prandaj, Qeveria e Shteteve t Bashkuara ka pr qllim, n kohn kur ajo t bhet
pal n Konvent, pr t riafirmuar kundrshtimin e saj pr rezervimin tunizian dhe t
deklaroj se nuk do t konsideroj se neni 53 ose 64 i Konvents sht n fuqi n mes
Shteteve t Bashkuara t Ameriks dhe Tunizis
Zakonisht kundrshtimet mund t bhen nga shtetet ose organizatat pal n traktat
ose nga shtete ose organizata q presin t bhen pal dhe n kt rast kundrshtimi nuk do
t kt fuqi deri n momentin e antarsimit prfundimtar t tyre. Kundrshtimi i nj
rezerve duhet t bhet n form t shkruar dhe duhet t prmbaj mundsisht arsyet e
85

formulimit. Ai duhet t bhet brenda 12 muajve nga njoftimi pr paraqitjen e rezervs pasi
nj formulim tej ktij afati nuk i sjell t gjitha efektet ligjore t dshiruara. 307
Ndryshe nga sa prmendm m lart pr pranimin, kundrshtimi i nj rezerve mund
t trhiqet n do moment q shteti kundrshtues e shikon t arsyeshme (prve kur
traktati parashikon ndryshe) dhe kjo mund t bhet n form t shkruar dhe n kt
moment konsiderohet se shteti n fjal ka pranuar rezervn. Trheqja e kundrshtimit
merr fuqi juridike n momentin q arrin tek shteti rezervues. Trheqja mund t jet edhe e
pjesshme dhe n kt rast modifikon efektet e kundrshtimit t par n marrdhniet mes
shteteve.308

3.6 Efektet e pranimit dhe kundrshtimit t rezervave

3.6.1 Reagimi ndaj rezervave
Ashtu sikurse e prmendm m lart, pranimi dhe kundrshtimi i rezervave t bra
nga shtetet ose organizatat n traktatet ndrkombtare prodhon efekte t ndryshme, pasi
pranimi i rezervs qoft edhe nga njri nga palt n traktat krijon marrdhnie mes pals
pranuese dhe rezervuese ndrsa kundrshtimi pengon pikrisht lindjen e marrdhnies dhe
par n nj kuptim t gjer mund t themi q pranimi dhe kundrshtimi i rezervave jan t
kundrtat e njra tjetrs. Pra, me fjal m t thjeshta pranimi i rezervs e bn shtetin ose
organizatn rezervuese pal n traktat, ndrsa kundrshtimi nuk mund ta prodhoj kt
efekt n mnyr t drejtprdrejt, por kjo varet nga vullneti i pals kundrshtuese.
Referuar Konventave t Vjens, nj rezerv e kundrshtuar nga njra nga palt n
traktat nuk pengon hyrjen n fuqi t traktatit mes ktyre dy palve prve rasteve kur vet
shteti kundrshtues i ka br t qarta kto qllime, ndrsa krkesat e rezervs e cila sht
kundrshtuar nuk do t hyjn n fuqi dhe nuk do t zbatohen mes tyre. N rastin e
Kshillit t Europs p.sh megjithse kundrshtimet nuk jan shum t shpeshta ka pasur
edhe raste kur palt nuk kan pranuar q traktati t hyj n fuqi mes tyre. Nj rast i till
sht kundrshtimi i Belgjiks, Hollands dhe Luksemburgut ndaj rezervs s br nga
Italia n Marrveshjen pr heqjen e vizave ndaj refugjatve me an t s cils ajo
krkonte t prjashtonte nga aplikimi i ksaj konvente, refugjatt t cilt e kishin ln
territorin italian me qllime emigrimi diku tjetr. Sipas shteteve kundrshtuese kjo rezerv
binte n kundrshtim me objektin dhe qllimin e traktatit prandaj ato nuk pranuan q
traktati t hynte n fuqi mes tyre dhe Italis.309
Ndrsa n rastin e rezervave t bra nga Polonia e m pas edhe nga Rumania n
Konventn Europiane t Ekstradimeve, sipas t cilave deklarohej se nuk do t ekstradohej
asnj shtetas i cili kishte prfituar azil, kundrshtuan Gjermania, Austria dhe Turqia pasi
pretendonin se refuzimi pr t ekstraduar shtetasit q kan prfituar azil mund t prputhet
me objektin dhe qllimin e konvents vetm nse bhet fjal pr shtetin ndaj t cilit sht
prfituar azili, shtetit persekutues.310
307

UN, Guide to Practice on Reservations, 2011, guideline 2.6.13

Po aty
309
Jorg Polakiewicz, Treaty-making in the Council of Europe, fq 99
310
Po aty, fq 101
308

86

3.6.2 Reagimi ndaj deklaratave interpretuese

Sigurisht q ashtu sikurse e prmendm m lart, prve rezervave n nj traktat
kemi edhe deklaratat interpretuese, t cilat kur jan kushtzuese ngjajn s teprmi me
rezervat. Ndonse qllimi i rezervave sht t prjashtoj hyrjen n fuqi t nj dispozite t
caktuar mes palve n traktat, ndrsa deklaratat interpretuese e kushtzojn dhnien e
plqimit pr tu br pal n traktat me interpretimin e nj dispozite t caktuar t tij. Me
gjith ngjashmrit q rezervat dhe deklaratat interpretuese kan, n Konventat e Vjens
nuk gjejm ndonj dispozit q ti referohet reagimeve ndaj deklaratave interpretuese,
gjithsesi, logjikisht tre mund t jen reagimet ndaj tyre : reagimi pozitiv ose aprovimi,
reagimi negativ q nuk bashkohet ose q nuk pranon ta konsideroje si deklarat
interpretuese, dhe heshtja q as nuk miraton as nuk kundrshton deklaratn. Prve
ktyre, kemi dhe riklasifikimin e deklaratave interpretuese.
Aprovimi i deklaratave interpretuese nnkupton nj deklarat t njanshme t br
nga nj shtet ose nj organizat ndrkombtare n reagim t nj deklarate interpretuese t
br nga nj shtet ose organizat ndrkombtare n nj traktat, me ann e s cils pranon
interpretimin e br n deklarat.311
Kundrshtimi i deklaratave interpretuese sht nj deklarat e njanshme e br
nga nj shtet ose organizat, me ann e t cils nuk pranojn interpretimin e formuluar n
nj deklarat t br nga nj shtet ose organizat tjetr lidhur me nj traktat n t cilin jan
pal.312 Zakonisht ose nuk pranojn interpretimin e br nga nj shtet me pretendimin se
nuk sht n frymn e traktatit, ose mund t synojn t zvoglojn efektin ose
interpretimin e br n deklarat.
Megjithat pavarsisht ngjashmris q mund t kt mes kundrshtimit t
rezervave me reagimet negative ndaj deklaratave, duhet thn se shtet q kundrshtojn
deklaratat nuk mund t pengojn hyrjen n fuqi t traktatit mes tyre dhe shtetit
deklarues.313
Riklasifikimi i nj deklarate interpretuese nnkupton nj deklarat t njanshme t
nj shteti ose organizate me ann e t cils ai reagon ndaj nj deklarate interpretuese t
br nga nj shtet ose organizat tjetr lidhur me nj traktat, me ann e t cils krkohet t
trajtohet deklarata si rezerv. 314
N praktik jan hasur mjaft raste kur sht krkuar riklasifikimi i deklaratave
dhe trajtimi i tyre si rezerva, duke iu nnshtruar ktij regjimi ligjor, pasi n thelb
riklasifikimi krkon pikrisht ndryshimin e regjimit ligjor t cilit i nnshtrohet deklarata,
duke ditur ktu q nse nj deklarat do t konsiderohej rezerv, do t duhej ti nnshtrohej
kushteve t pranueshmris dhe prputhshmris me objektin dhe qllimin e traktatit si
parashikohet n Konventn e Vjens si edhe rregullave pr kundrshtimin e pranimin e
rezervave dhe efektet q kan mes palve .
I till sht pr shembull rasti i reagimit t Mbretris s Hollands ndaj
deklarats s Algjeris n Konventn Ndrkombtare pr t Drejtat Ekonomike, Sociale
e Kulturore, sipas s cils interpretimi i nenit 13 duhet marr si rezerv dhe sht n

311

ILC, Gude to practice on reservations, guideline 2.9.1

Po aty, guideline 2.9.2
313
General Assembly Thirteen report on reservations to treaties, fq.9
314
Po aty, guideline 2.9.3
312

87

kundrshtim me objektin dhe qllimin e vet konvents dhe Mbretria e Hollands e

kundrshtonte kt rezerv.
Zakonisht shihet n praktikn e shteteve nj bashkim i krkess pr riklasifikim t
deklaratave interpretuese si rezerva me kundrshtimin e tyre si rezerva, megjithat duhet
thn se mes riklasifikimit t deklaratave si rezerva dhe kundrshtimit t tyre pas
riklasifikimit ka nj ndryshim dhe duhet thn q n kto raste duhen zbatuar rregullat,
procedurat dhe afatet kohore q Konventa e Vjens parashikon. 315
Sigurisht q reagimi ndaj deklaratave interpretuese nuk sjell t njjtat efekte si
kundrshtimi i apo pranimi i rezervave (si e prmendm m lart) megjithat ai ndikon n
nj mas t madhe n interpretimin dhe zbatimin e traktatit mes palve dhe n qartsimin
e t drejtave dhe detyrimeve q i rrjedhin nga traktati.316
Gjithsesi nuk shohim n Konventn e Vjens t jen parashikuar rregulla specifike
pr mnyrn e reagimit ndaj deklaratave interpretuese, por normale do t jet q do shtet
apo organizat q krkon t shprehet pr qndrimin e saj n mnyr t shkruar dhe t
njoftohet qndrimi i saj, gjithashtu t shpjegoj arsyet e ktij qndrimi (qoft aprovimi,
kundrshtimi apo riklasifikimi) dhe kjo gj t bhet duke u zbatuar procedurat e
parashikuara n Konvent pr t gjitha llojet e tjera t akteve q lidhen me traktatet.317
Nuk ka nj koh specifike brenda t cils duhet t bhet reagimi ndaj deklaratave
interpretuese ndaj mendohet se ato mund t bhen n do koh (duke qen se Konventa
hesht pr kt shtje) dhe procedura do t jet pak a shum e njjt m kundrshtimin e
rezervave. Me interes do t ishte t ndaleshim shkurtimisht n deklaratat interpretuese
kushtzuese, si nj lloj i veant i deklaratave interpretuese, t cilat ndonse n thelb
mbeten deklarata, sjellin efekte t tjera pr palt. Kshtu duhet t saktsojm q nj
deklarat interpretuese kushtzuese e kushtzon hyrjen n fuqi t traktatit me palve
pikrisht me pranimin e ksaj deklarate dhe shteti ose organizata q formulon nj
deklarat t till zakonisht shprehet se nse kjo deklarat kundrshtohet nga nj pal tjetr
ather traktati nuk hyn n fuqi mes tyre.
Kjo do t thot q nevojiten rregulla disi m t qarta n kt rast dhe afate kohore
t prcaktuara si n rastin e pranimit e kundrshtimit t rezervave (afati 12 mujor) pasi
nga ktu varet statusi ligjor i shtetit deklarues n lidhje me traktatin, pra sht apo jo pal
dhe mes cilve pal sht n fuqi traktati, prandaj n Guidn Praktike mbi Rezervat t
ILC prcaktohet se n kt rast do t ndiqen mutatis mutandis rregullat pr rezervat dhe
aktet e tjera q lidhen me to.

3.7 Procedura e rezervave dhe deklaratave

Konventa e Vjens parashikon edhe procedurn q ndiqet pr brjen e rezervave
dhe mnyrn e formulimit t tyre. Ajo parashikon se rezervat, pranimi ose kundrshtimi i
tyre duhet t bhen gjithmon n form t shkruar dhe duhet ti njoftohen shteteve pal n
315

Thirteen report of Assembly of UN to practice on reservation , fq.14, ndrkoh nnkuptohet q pr t

br kundrshtimin e nj rezerv t riklasifikuar duhet t zbatohet afati 12 mujor I vendosur nga Konventa e
Vjens
316
Raporti i GJND, Mendimi kshillimor 11 korrik 1950, Statusi ndrkombtar i Saharas Prndimore
317
Siprcit. fq.19

88

traktat dhe gjithashtu duhet t paraqes mundsisht edhe arsyet e brjes s saj. sht e
kuptueshme q nj rezerv e formuluar n mnyr t shkruar sht shum m e sakt dhe
e qart pr palt n traktat dhe i tregon m mir pretendimet e shtetit rezervues ndaj nj
apo disa dispozitave, duke i ln mundsi palve t tjera t vendosin n lidhje me
pranueshmrin apo jo t ksaj rezerve.
Sigurisht q si persona t aft pr t paraqitur n emr t shtetit rezervn e
formuluar prej tij, do t njihen ato persona t cilt kan kryer edhe t gjitha veprimet e
tjera n lidhje me traktatin, zhvillimin e bisedimeve, nnshkrimin, etj, dhe q
parashikohen n nenin 7 t Konvents s Vjens318. N Guidn Praktike mbi Rezervat n
Traktate ne shohim q sht parashikuar se autoriteti kompetent dhe procedura q duhet t
ndiqet n nivel t brendshm pr formulimin e nj rezerve jan t prcaktuar me ligjin e
brendshm t do shteti ose rregullat prkatse t secils organizat ndrkombtare, duke
i ln autonomi do pale n traktat pr prcaktimin e ktyre shtjeve. Gjithsesi shteti ose
organizata ndrkombtare nuk mund t pretendoj faktin se nj rezerv sht formuluar n
shkelje t nj dispozite t ligjit t brendshm t atij shteti apo t rregullave t ksaj
organizate lidhur me kompetencn dhe procedurn pr formulimin rezerva me qllimin q
t krkoj pavlefshmrin e rezervs.319
Rezerva e shkruar duhet tiu komunikohet shteteve ose organizatave pal n
traktat n mnyr t drejtprdrejt nga shteti rezervues, ose nse sht vendosur nj shtet
apo organizat depozitare ather rezerva i njoftohet atij dhe sht depozitari ai q njofton
palt e tjera. N do rast q t konsiderohet se sht br njoftimi nevojitet pranimi i
palve se e kan marr kt njoftim. Sigurisht q evoluimi i teknologjis ka sjell edhe
metoda t reja si mund t jen e-mail-i apo fax-i, po gjithsesi kto metoda krkojn
konfirmimin edhe me nj njoftim t shkruar t mvonshm dhe n kt rast konsiderohet
se jan br n momentin e komunikimit fillestar.
Konventat parashikojn gjithashtu q n rastet kur traktati i nnshkruar do ti
nnshtrohet ratifikimit, pranimit apo miratimit sipas procedurave t brendshme t nj
shteti, ather rezerva e formuluar n astin e nnshkrimit duhet t konfirmohet formalisht
n mnyr t shkruar n momentin q jepet plqimi pr t qen i lidhur me kt traktat320.
Ndrsa kur traktati nuk kalon n ndonj proces tjetr prve nnshkrimit ose kur vet
traktati parashikon q rezervat do t bhen n kohn e nnshkrimit, ather nuk nevojitet
nj konfirmim i mvonshm i rezervs.321 Pas dhnies s plqimit pr t qen i lidhur nuk
mund t bhen rezerva nga palt n traktat, me prjashtim t rasteve kur vet traktati n
nj dispozit t tij e lejon nj gj t till apo kur vet palt e tjera n traktat e pranojn
318

Nj person konsiderohet si prfaqsues i nj Shteti pr qllimin e miratimit ose sigurimit t tekstit t nj

traktati ose pr qllimin e shprehjes s plqimit t Shtetit pr t qen i lidhur nga nj traktat n qoft se: (a)
ai paraqet fuqit e plota prkatse; ose (b) bhet e qart nga praktika e Shteteve t interesuar, ose nga
rrethana t tjera, se ato e konsiderojn at si prfaqsuesin e tyre pr kt qllim dhe t pajisur me fuqi t
plota. 2. Konsiderohen si prfaqsues t Shtetit t tyre, n baz t funksionit q ata kan dhe pa qen nevoja
e paraqitjes s fuqive t plota, personat e mposhtm: (a) Kryetart e Shtetit, Kryetart e Qeveris dhe
Ministrat e Punve t Jashtme, me qllimin e kryerjes s t gjith akteve q lidhen me prfundimin e nj
traktati; (b) drejtuesit e misioneve diplomatike, me qllimin e miratimit t tekstit t nj traktati midis Shtetit
akreditues dhe Shtetit tek i cili ato jan akredituar; (c) prfaqsuesit e akredituar prej Shteteve n nj
konferenc ose organizat ndrkombtare ose n ndonj prej organeve t tyre, me qllimin e miratimit t
tekstit t nj traktati n at konferenc, organizat ose organ.
319
UN, siprcit. guideline 2.1.4
320
Konventa e Vjens, neni 23
321
UN, siprcit.

89

kt, ose nuk e kundrshtojn brenda periudhs 12 mujore. E njjta procedur ndiqet edhe
pr deklaratat interpretuese.
Lidhur me procedurn q ndiqet pr formulimin e kundrshtimeve ose pranimeve
t rezervave, elementt e forms dhe personat q mund ta paraqesin vullnetin e shtetit n
kt rast jan njjta me rezervat dhe deklaratat interpretuese. Ndryshime ka n disa pjes
q vijn si rezultat i vet natyrs s kundrshtimit t rezervave si institut. Kshtu,
kundrshtimi i nj rezerve jo vetm q duhet br n form t shkruar dhe t sqaroj
arsyet e kundrshtimit por gjithashtu duhet t sqaroj nse me kt kundrshtim shteti
synon t pengoj hyrjen n fuqi t traktatit mes tij dhe shtetit apo organizats rezervuese.
Nj ndryshim tjetr qndron n faktin se zakonisht kundrshtimet e rezervave nuk
krkojn konfirmimin e mpasshm t shtetit apo organizats kundrshtuese si edhe koha
kur mund t bhet kundrshtimi sht e limituar n afatin 12 mujor pas brjes s rezervs.
Pranimi i rezervave, prve pjess s formulimit me shkrim q sht i ngjashm
me aktet e msiprme, ndryshon n procedur pr faktin se, nse nuk bhet brenda
periudhs 12 mujore dhe nse gjat ksaj kohe nuk kundrshtohet, ather prezumohet
pranimi i saj. Nga ana tjetr nse rezervat dhe kundrshtimet ndaj tyre mund t trhiqen,
nj pranim i nj rezerve nuk mund t trhiqet m von. Nj rregull i till duket i
logjikshm duke pasur parasysh faktin q rezervat, kundrshtimi dhe pranimi i tyre lidhen
n mnyr t drejtprdrejt me marrdhniet e palve n traktat. Trheqja e kundrshtimit
ose e rezervs vendos marrdhnie mes palve n traktat, ndrsa trheqja e pranimit do t
ishte njlloj si kundrshtimi n nj periudh t mvonshme se 12 muaj dhe kjo do t sillte
munges qndrueshmrie e pasiguri n marrdhniet mes palve, por sigurisht edhe n
zbatimin e traktatit si t till.

3.8 Trheqja e rezervave dhe trheqja e kundrshtimeve ndaj rezervave

Sikurse i trajtuam m lart, rezervat jan deklarata t njanshme t do shteti, i cili
pr arsye t ndryshme t vetat i bn lidhur me dispozita t caktuara t traktatit. Sigurisht
q duke pasur karakter t njanshm sht e kuptueshme q edhe mund t trhiqen. Arsyet
mund t jen nga m t ndryshmet, nuk sht e detyrueshme t shpjegohen, por zakonisht
trheqja bhet pr shkak t kundrshtimeve q bjn palt e tjera ose sepse arsyet pr t
cilat sht br rezerva zhduken, etj.
Zgjidhja m e mir do t ishte q do shtet q ka br rezerva n nj traktat, ti
rishikoj ato her pas here pr t kontrolluar nse vazhdojn t ekzistojn arsyet pr t
cilat sht formuluar rezerva apo a ka m dobishmri ajo pr kt shtet, ose nse sht
akoma n prputhje me t drejtn e brendshme t ktij shteti 322. Trheqja e rezervave
mund t bhet n do koh dhe nuk krkon miratimin e shteteve q e kan pranuar
rezervn n kohn kur sht br323, por sigurisht q duhet br n t njjtn form si edhe
rezerva q trhiqet, pra n formn e shkruar. Kshtu, Turqia ka trhequr pjesrisht
rezervat e saj n Konventn e Vjens Pr Imunitetet dhe privilegjet diplomatike 1961
dhe pr kt qllim duhet njoftuar Sekretari i Prgjithshm i OKB-s.324
322

UN, Guide to practice on reservations

Konventa e Vjens, neni 22
324
Po aty
323

90

Trheqja e rezervs konsiderohet e br n momentin q njoftimi pr trheqjen, i

br nga shteti ose organizata rezervuese, arrin tek shtetet ose organizatat e tjera pal n
traktat.325 Sigurisht q trheqja e rezervs ka rndsi t veant pr efektet ose pasojat q
sjell n marrdhniet mes palve, s pari : sepse ajo tashm e bn efektiv dhe t
zbatueshm traktatin n t gjith dispozitat e tij mes shtetit q trheq rezervn dhe palve
t tjera, dhe s dyti : sepse krijon marrdhnie si pal n traktat me t drejta dhe detyrime
mes shtetit q trheq rezervn dhe shteteve q e kishin kundrshtuar rezervn dhe nuk
kishin pranuar m par q traktati t hynte n fuqi mes tyre.
N Congo Case326, Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis sht shprehur pikrisht
pr rndsin q ka njoftimi i trheqjes s nj rezerve. N kt shtje Republika
Demokratike e Kongos (RDC) kishte nj mosmarrveshje me Ruandn dhe si nj nga
pretendimet pr juridiksionin e detyrueshm t Gjykats kishte sjell faktin se palt ishin
pjes e Konvents pr Parandalimin dhe Ndshkimin e Genocidit, q kishte edhe nj
klauzol pr juridiksionin e detyrueshm t Gjykats. N kt konvent Ruanda kishte
br rezerv pikrisht pr dispozitn q prcaktonte Gjykatn si mjetin e zgjidhjes s
mosmarrveshjeve mes palve, rezerv t ciln pretendohej se e kishte trhequr.
Gjykata vrejti se palt mbanin qndrime t ndryshme n dy pika kryesore : n
faktin q Decret loi No. 014/01, 15 shkurt 1995 shprehej se trhiqte t gjitha rezervat q
Republika e Ruands kishte br n instrumentet ndrkombtare, ndr t cilat pretendohej
t ishte edhe Konventa n fjal, dhe n deklaratn q Ministri i Drejtsis i Ruands
kishte br n Sesionin e gjashtdhjetenj t Komisionit t t Drejtave t Njeriut t
Kombeve t Bashkuara sipas t cils rezervat q nuk ishin trhequr ende do t
trhiqeshin s shpejti.
Lidhur me kto pretendime Gjykata u shpreh se sipas vzhgimeve t saj Decret-loi
n fjal ishte miratuar nga Presidenti i Republiks s Ruands dhe ishte botuar n fletoren
zyrtare sipas t gjitha rregullave t s drejts s brendshme dhe kishte hyr n fuqi
pavarsisht se vet Ruanda e mohonte nj gj t till. Megjithat Gjykata arsyeton se
sipas mendimit t Gjykats, shtja e vlefshmris dhe efektit t Dcret-Loi brenda rendit
juridik t brendshm t Ruands sht e ndryshme nga ajo e efektit t tij n kuadr t
rendit juridik ndrkombtar. Kshtu, duhet t bhet nj dallim i qart n mes nj vendimi
pr t trhequr nj rezerv n nj Traktat q merret brenda rendit juridik t brendshm t
nj shtetit dhe zbatimi i ktij vendimi nga ana e autoriteteve kompetente kombtare n
rendin juridik ndrkombtar, t cilat mund t kryhen vetm nga njoftimi i trheqjes s
rezervs Shteteve t tjera Pal t traktatit n fjal. Ky sht nj rregull i s drejts
ndrkombtare, q rrjedh nga parimi i siguris juridike, i mirprcaktuar nga
praktika,..........q trheqja nga nj Shtet Kontraktues e nj rezerv n nj traktat
shumpalsh hyn n fuqi n lidhje me Shtetet e tjera Pal vetm kur ata kan marr
njoftimin e saj. Ky rregull sht shprehur n nenin 22, paragrafi 3 (a), i Konvents s
Vjens pr t Drejtn e Traktateve.
Gjykata e vazhdon arsyetimin e saj duke thn se nuk ka asnj prov q Ruanda t
ket br njoftimin nprmjet instrumenteve zyrtare pr shtetet antare t Konvents dhe
se nuk ka konstatuar t ket pasur ndonj marrveshje t posame sipas t cils nj
trheqje e till t hynte n fuqi pa njoftim duke na ln t kuptojm se palt me
325

Po aty, 22/3 a)
ICJ, Armed Activities on the Territory of the Congo (New Application: 2002), Jurisdiction of the Court
and Admissibility of the Application, Summary of the Judgment of 3 February 2006, fq. 4-5
326

91

vullnetin e tyre mund t vendosin q procedura e parashikuar nga KV t mos ndiqet.

Gjithashtu Gjykata shprehet se N kndvshtrimin e Gjykats, miratimi i ktij Dcret-Loi
dhe botimi i tij n Fletoren Zyrtare t Republiks s Ruands nuk mund n zvendsoj
nj njoftim t till. N mnyr q t ket efekt n t drejtn ndrkombtare, trheqja do t
duhet t jet subjekt i nj njoftimi t pranuar n nivel ndrkombtar. Gjykata vren se, pr
sa i prket Konvents s Genocidit, Qeveria e Ruands nuk ka ndrmarr asnj veprim n
nivel ndrkombtar n baz dhe pr zbatim t Dcret-Loi. Ajo vren se kjo Konvent sht
nj traktat shumpalsh depozitari i t cilit sht Sekretari i Prgjithshm i Kombeve t
Bashkuara, dhe se Ruanda duhet t kishte njoftuar trheqjen tek ky i fundit. Gjykata vren
se nuk ka asnj dshmi se Ruanda ka drguar ndonj njoftim t till.327
Mund t ket raste kur nj shtet ka br disa rezerva pr disa dispozita t traktatit
dhe nuk preferon ti trheq t gjitha por vetm ato rezerva pr t cilat ka humbur
dobishmria apo aktualiteti, ose mund t krkoj q t limitoj efektin juridik t rezervs
s br m par. N kt rast mund t bhet trheqja e pjesshme e rezervs, e cila kufizon
deri n nj far mase efektin e rezervs mes palve duke e zgjeruar marrdhnien mes
tyre. Trheqja mund t aplikohet gjithashtu edhe pr deklaratat interpretuese t bra nga
shtetet dhe n kt rast ndiqet e njjta procedur si pr formulimin e saj.
Sigurisht q n momentin q flasim pr lirin e shtetit rezervues pr t trhequr
rezervn, sht e kuptueshme q n t njjtat kushte lirie do t jemi edhe nga shteti
kundrshtues i rezervs pr ta trhequr kt kundrshtim. N fakt duke qen i ngjashm
me trheqjen e rezervs, trheqja e kundrshtimeve t rezervave ndjek pothuajse t njjtn
procedur si ajo dhe bhet n form t shkruar. Pr shkak t karakterit t njanshm, kjo
mund t bhet n do koh dhe nuk sht e nevojshme t sqarohen arsyet apo t kt arsye
t prcaktuara qart pr kt shtje.
N momentin q nj shtet apo organizat trheq kundrshtimin e nj rezerve, kt
ia njofton shtetit rezervues. Me marrjen e nj njoftimi t till nga ky i fundit, konsiderohet
se rezerva e br prej tij sht pranuar tashm.

3.9 Efektet ligjore t rezervave dhe t deklaratave interpretuese

Ashtu sikurse e kemi trajtuar n mnyr tangenciale m lart, rezervat dhe
kundrshtimet ndaj tyre prodhojn efektet ligjore pr palt n traktat dhe pr te drejtat dhe
detyrimet q rrjedhin mes tyre nga traktati. N momentin q nj rezerv konsiderohet e
br dhe e pranuar nga t paktn njri nga shtet n traktat, kjo mjafton q shteti rezervues
t konsiderohet pal, dhe automatikisht t drejtat dhe detyrimet q rrjedhin nga traktati do
t jen t modifikuara sipas rezervs, pasi marrdhniet mes shtetit ose organizats
rezervuese dhe palve t tjera n traktat do t jen deri n kufijt e ksaj rezerve. 328
Pranimi i nj rezerve i krijon mundsin shtetit rezervues dhe shtetit pranues t
rezervs t jen t lidhur ndaj njri-tjetrit me t drejtat dhe detyrimet e detyrimet e
traktatit (prve atyre t rezervuara) ndrkoh kundrshtimi i nj rezerv mund t sjell
disa lloj pasojash t ndryshme pr palt n traktate.

327
328

Po aty.
Konveta e Vjens, neni 21

92

Nj kundrshtim i nj rezerve mund t pengoj hyrjen n fuqi t traktatit mes

pals rezervuese e pals kundrshtuese nse kjo e fundit e shpreh ose krkon nj gj t
till. N kt rast n mund t themi q kundrshtimi ka efektin maksimal t mundshm,
megjithat duhet thn q ky lloj efekti sht tashm i tejkaluar n koh dhe jo shum i
shpesht n praktik. Konventa e Vjens parashikon se kundrshtimi i nj rezerve nga nj
shtet ose organizat, kur kto nuk kan kundrshtuar hyrjen n fuqi t traktatit, nuk
pengon zbatimin e tij mes ktyre palve deri n kufijt e rezervs, pra dispozitat e
rezervs nuk do t zbatohen mes tyre.
N kt rast mund t themi q kundrshtimi ka efekt minimal pasi palt do t
lidhen me t drejtat e detyrimet q sjell traktati. Duhet thn ktu se mnyra e ndrtimit t
nenit 21 t Konvents s Vjens fsheh n vetvete prezumimin se kur nj shtet ose
organizat q kundrshton nj rezerv, hesht n lidhje me hyrjen n fuqi dhe zbatimin e
traktatit mes tij dhe pals rezervuese, ather do te konsiderohet se traktati hyn n fuqi
mes tyre, sepse kundrshtimi i hyrjes n fuqi duhet t jet i shprehur qartsisht. Gjithsesi
duhet thn se rezerva inter se nuk modifikon dispozitat e traktatit pr palt e tjera n
t329, pra do shtet ose organizate q nuk ka br rezerv do t jet i lidhur me t gjitha
dispozitat e traktatit pavarsisht nse n kt traktat mund t ken br rezerva shtete t
tjera.
T njjtin qndrim ka mbajtur edhe Gjykata Kushtetuese e Shqipris n
Vendimin Nr. 23, dat 23.07.2009 Pr transferimin procedimeve penale. N kt
shtje pretenduesi A.G pretendonte shfuqizimin e vendimit t Kolegjit Penal t Gjykats
s Lart me arsyetimin se provat jan marr n mnyr t paligjshme dhe Gjykatat nuk
kan respektuar n proces t drejtn ndrkombtare t detyrueshme pr zbatim. Personi n
fjal pretendonte se Gjykata e Shkalls s Par i ishte referuar n mnyr t gabuar
Konvents Europiane pr Transferimin e Procedimeve, pretendim t cilin e mbshteti
Gjykata Kushtetuese, por ajo arsyetoi se kjo referenc e gabuar nuk cnon thelbin e
shtjes, i cili ka t br me mnyrn se si ishin drguar dhe marr letr-porosit nga
autoritetet prkatse gjyqsore330.
Pr kt GJK arsyeton se ky proces sht realizuar i bazuar n Konventn
Europiane pr Ndihmn e Ndrjellt Juridike n Fushn Penale dhe Protokolli Shtes, ku
t shtetet ishin pal, por Shqipria e kishte ratifikuar me rezerv. Sipas saj Gjykata
Kushtetuese vren se rezerva q Shqipria i ka br ksaj Konvente parashikon
....Republika e Shqipris do t refuzoj dhnien e ndihms juridike n fushn penale... b)
pr ato vepra penale t cilat jan n proces hetimi n territorin e Republiks s Shqipris
apo n nj territor tjetr. Bazuar n t drejtn ndrkombtare t traktateve, nse nj
shtet i bn rezerv nj traktati ndrkombtar, ather, n baz t parimit t
reciprocitetit, t gjitha shtetet pal mund t zgjedhin t mos e respektojn kt detyrim
specifik t prmbajtur n rezerv, q do t thot, se teksti i traktatit modifikohet sipas
rezervs s parashikimeve t nenit 21 t Konvents s Vjens Pr t Drejtn e
Traktateve. Gjykata vren se, si shihet edhe nga teksti i rezervs, parashikimi lidhet me
refuzimin e ndihms nga Shqipria. N rastin konkret, sht Shqipria shteti q ka
krkuar ndihmn dhe jo e anasjella. Nga ky formulim kuptohet qart se autoritetet
shqiptare nuk do ta zbatonin Konventn, nse shtja pr t ciln krkohet ndihma e
ndrsjell juridike sht n proces hetimi n Shqipri dhe, pr arsye t hetimeve,
329

Po aty
GJK, Vendimin Nr. 23, dat 23.07.2009

330

93

Shqipria vendos t mos i transferoj/kaloj provat e mbledhura prej saj n kt

faz........Pr rrjedhoj, Konventa n shtjen objekt shqyrtimi, sht ligj i zbatueshm
ndrmjet palve pr ndihmn e ndrsjell juridike.. Pra, Gjykata n kt rast ka
argumentuar se rezerva e modifikon traktatin pr palt, por dispozita pr t ciln sht
br rezerv nuk mund t prdoret n kt rast, ndrsa dispozitat e tjera t Konvents po.

3.10 Rezervat n traktatet pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut

Konventa e Vjens Pr t drejtn e traktateve mes shteteve parashikon nj
regjim t prgjithshm t rezervave pr t gjitha llojet e traktateve. N fakt shtjet m t
diskutuara t rezervave kan qen pr traktatet q lidhen me t drejtat e njeriut, pasi
pavarsisht se kan karakteristikat kryesore t traktateve, ato paraqesin disa veori q i
dallojn nga gama e gjer e traktateve n prgjithsi.
Kshtu traktatet pr t drejtat e njeriut jan traktate q ndryshojn si nga objekti,
prmbajtja por edhe nga prftuesit e tyre, pasi kto lloj traktatesh nuk kan n baz t tyre
vendosjen e t drejtave dhe detyrimeve reciproke ndaj palve n to, por vendosjen e disa
detyrimeve ndaj secilit shtet pr njohjen dhe mbrojtjen e t drejtave prej t cilave
prfitojn individt q jetojn n territoret e tyre. 331
Pra, nga sa shihet, prfituesit e vrtet t traktateve pr t drejtat e njeriut jan
individt t cilt nuk marrin pjes n lidhjen e traktatit. Ndonse duket n pamje t par,
se duke mos funksionuar parimi i reciprocitetit, nuk ka ndonj interes mes palve n
traktat, prfitimi m i madh i tyre sht fakti q t drejtat e njeriut mbrohen n nivel
ndrkombtar mbi bazn e disa parimeve dhe standarteve t prbashkta.
Nj parim i rndsishm n rastet e traktateve pr t drejtat e njeriut sht edhe
parimi i mosdiskriminimit n zbatimin e tyre, kjo bhet edhe m interesante n rastet e
shtetasve t nj shteti i cili ka br nj rezerv n nj traktat pr t drejta e njeriut dhe q
shkon n territorin e nj shteti i cili nuk ka br rezerv n t njjtin traktat. N nj rast t
till, shteti n territorin e t cilit ndodhet ky individ sht i detyruar q ti zbatoj detyrimet
q rrjedhin nga traktati ndaj ktij shtetasi njlloj si pr do shtetas t tij, pa marr parasysh
se shteti i origjins ka br rezerv dhe nuk i zbaton te drejtat n t njjtn shkall por deri
n kufijt e rezervs.332
Po kshtu ndodh edhe n rastet kur nj shtet ka kundrshtuar rezervn e nj shteti
tjetr n nj traktat pr t drejtat e njeriut. N kt rast kundrshtimi nuk ndryshon apo
zvoglon detyrimet e shtetit kundrshtues dhe ai do ti njoh shtetasve t shtetit q ka br
rezervn t njjtat t drejta q i njihte edhe para kundrshtimit t rezervs. 333 Megjithat
shpesh ndodh q nj shtet kundrshton rezervn sepse pretendon q shtetasve t tij n
shtetin rezervues do ti kufizohen garancit pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut ose sepse

331

Anderson Niina, Reservations and objections to multilateral treaties on human rights, University of Lunf,
Faculty of Law, fq. 29
332
Po aty, fq. 30
333
Kostandtin Korkelia, New challenges on the regime of reservations nder the ICCPR, European Journal of
International Law 13 (2002), fq. 437-477

94

pretendon q mosprmbushja e nj t drejte apo mosprmbushja e nj parimi ose standarti

prek vet qllimin ose objektin e ktij traktati.334
Mirpo fakti q n kto traktate mungon reciprociteti i t drejtave dhe detyrimeve
mes palve, shpesh shndrrohet n nj dukuri negative, pasi duke mos pasur interes t
drejtprdrejt, palt jan indiferente ndaj rezervave edhe nse kto jan t papranueshme.
N fakt lidhur me pranueshmrin e rezervave pr traktatet e t drejtave t njeriut
ekzistojn dy shkolla kryesore : shkolla e kundrshtueshmris e cila pranon se nj
rezerv nuk mund t konsiderohet e pavlefshme nse nuk kundrshtohet nga nj pal n
traktat brenda 12 muajve (si parashikohet n KV), ndrsa shkolla e pranueshmris
pretendon se rregullat e KV pr pranueshmrin dhe kundrshtimin e rezervave mund t
zbatohen vetm pr rezervat q prputhen me objektin dhe qllimin e traktatit.335
Sipas ksaj pikpamjeje, edhe nse rezerva shqyrtohet nga nj organ gjyqsor
ndrkombtar edhe shum vite pas hartimit t saj, ajo mund t konsiderohet e pavlefshme
nse nuk prputhet me qllimin dhe objektin e traktatit dhe kjo veanrisht pr traktatet
pr t drejtat e njeriut t cilat nuk jan me karakter t mirfillt reciprok ndaj dhe rezervat
ndaj tyre nuk kundrshtohen shpesh. Gjithsesi nuk sqarohet a do t konsiderohet m pal
n traktat shteti apo organizata q bn nj rezeve t till dhe cilat jan pasojat e rezervave
t pavlefshme336.
Ekzistojn disa lloj pasojash t mundshme pr nj rezerv e cila nuk prputhet me
objektin dhe qllimin e nj traktati pr t drejtat e njeriut. S pari, mundet q shteti t
bhet pal n traktat duke marr parasysh edhe rezervn e br prej tij. Kjo n fakt n
traktatet pr t drejtat e njeriut sht nj zgjidhje jo shum e prshtatshme, duke pasur
parasysh rndsin e t drejtave q ato vendosin, pranimi i nj rezerve q nuk prputhet
me objektin dhe qllimin e traktatit do t ishte nj lloj sikur t pranojm q pjes t
rndsishme t t drejtave dhe lirive themelore t individit nuk do t zbatohen dhe shteti
rezervues nuk do t mbaj asnj prgjegjsi pr kt.
Mundsia e dyt sht q pala q bn nj rezerv q nuk prputhet me objektin
dhe qllimin e traktatit t mos bhet pal n t. Kjo n fakt nuk sht nj zgjidhje
optimale, pasi traktatet pr t drejtat e njeriut q vendosin standarte t prbashkta n kt
aspekt synojn t aplikohen n sa m shum shtete dhe karakteri i tyre t jet universal.
Ndrsa mundsia e tret sht pranimi i nj shteti si pal n traktat pa marr
parasysh rezervn e kundrshtuar si jo n prputhje me objektin dhe qllimin e traktatit,
me iden q kjo nuk sht thelbsore pr plqimin e dhn nga shteti pr t qen pal n
traktat dhe nuk mund t bj t pavlefshme t gjith pjesn tjetr t instrumentit t
ratifikimit/ aderimit.
Sigurisht, q kjo sht m lehtsisht e mundur pr rastet kur vullneti i shtetit ose
organizats pr tu antarsuar n traktat nuk sht i kushtzuar me rezervn e br. Kjo
sht n fakt teoria m e pranuar, pasi prputhet me qllimin e universalitetit q traktatet e
t drejtave t njeriut e mbajn n vetvete dhe nga ana tjetr ndihmon pr krijimin e
institucioneve t shtetit t s drejts, zhvillimin e demokracis dhe zhvillimin e
marrdhnieve t shteteve e organizatave pr krijimin dhe prsosjen e standardeve e
modeleve t mbrojtjes s t drejtave t njeriut.
334

Po aty
Roslyn Moloney, Incopatible reservations on human rights treaties : Severability and the problem of state
consent, Melburne Journal of Human Rights, fq.3
336
Po aty
335

95

Duke qen se rezervat n traktatet pr t drejtat e njeriut mund t prekin dispozita

q lidhen drejtprdrejt me t drejtat e individve t nj shteti, pr m tepr q vet kto t
drejta mund t kategorizohen n t derogueshme e t paderogueshme, sht e nevojshme
q t kemi nj regjim t prcaktuar pr kt shtje, pavarsisht se n aktet juridike
ndrkombtare nuk e gjejm nj gj t till. N fakt n kt pik duhet patjetr t bjm
dallimin mes derogimit dhe rezervave n nj traktat pr t drejtat e njeriut.
Derogimi nnkupton t drejtn e nj shteti pal n nj traktat pr t drejtat e
njeriut, q n rastet e emergjencave si mund t jen konfliktet e armatosura, t mos
zbatoj prkohsisht detyrimet e ktij traktati337, megjithat duhet sqaruar q kjo bhet
vetm pr ato t drejta338 q konsiderohen t derogueshme, pasi pr t drejtat e
paderogueshme nuk mund t ket shmangie. Pra, derogimi sht i prkohshm dhe vetm
pr raste prjashtimore dhe mbi t gjitha bhet mbi t drejta q rrjedhin nga traktati dhe q
shteti i ka pranuar ti zbatoj dhe i ka zbatuar n fakt. Ndrsa rezervat jan akte t
njanshme me ann e t cilave shteti nuk pranon t zbatoj nj ose disa t drejta q
rrjedhin nga traktati q nga momenti kur ai hyn n fuqi pr kt shtet e n vazhdim. Nga
ana tjetr rezerva nuk krkon prmbushjen e ndonj kushti specifik pr tu zbatuar dhe
nse shteti nuk e trheq m von ajo mund t jet edhe e prhershme.
N traktatet pr t drejtat e njeriut zakonisht shtetet bjn rezerva pr t siguruar se
asnj akt ndrkombtar nuk do t prevaloj mbi t drejtn e tyre t brendshme339
Gjithashtu duhet kuptuar edhe ndryshimi mes sistemeve t ndryshme t s drejts, ndarjet
mes common law dhe civil law, t cilat n disa raste e bjn t pamundur shmangien e
rezervave n mnyr q shtetet t prshtaten me dispozitat e traktateve.
Nj veori tjetr e hasur n traktatet pr t drejtat e njeriut sht ekzistenca e
trupave monitorues pr zbatimin e tyre, t cilat shpesh kryejn edhe detyrn e shqyrtimit
t prputhshmris s rezervave me objektin dhe qllimin e traktatit, gj q sht nj
devijim nga rregullat e prgjithshme t Konvents s Vjens e cila parashikon q jan
palt n traktat ato q kan t drejtn t shprehen pr lejueshmrin e rezervs.
Konventa Europiane e t Drejtave t Njeriut (KEDNJ), parashikon 340 se do shtet,
kur nnshkruan kt Konvent apo depoziton instrumentat e ratifikimit ka t drejt t bj
rezerva lidhur me nene t prcaktuara me justifikimin se ndonj ligj i brendshm nuk
sht n prputhje me konventn, por n kt rast rezerva duhet t shoqrohet me nj
prmbledhje t shkurtr t ligjit n fjal. Ndrkoh q nuk lejon rezervat e karakter t
prgjithshm.
shtja e par n t ciln Komisioni Europian pr t Drejtat e Njeriut u ndesh me
vlefshmrin e rezervave n KEDNJ ishte shtja Temeltasch vs. Zvicra n t ciln
diskutohej nse Zvicra mund t prdorte deklaratn interpretuese pr t hequr t drejtn e
nj personi q ishte n ndjekje penale dhe nuk kuptonte gjuhn pr tu ndihmuar nga nj
prkthyes falas. Pas shqyrtimit t kushteve q vendoste Konventa pr rezervat rezultoi se
kjo rezerv mund t ishte e vlefshme.
shtje tjetr me rndsi, e diskutuar nga GJEDNJ sht Belilos vs. Zvicra, n t
ciln Marlene Belilos e akuzuar n Zvicr pr demonstrim t paligjshm ishte gjobitur nga
337

Sun Shiyan, Derogation and reservations on international human rights treaties, fq. 2
Nnkupton t drejtat e njeriut q mund t vendosen n nj ose disa dispozia t traktatit q pr shtetin pal
n traktat prbjn detyrim pr tu zbatuar
339
Sun Shiyan, siprcit. fq. 4
340
Neni 57 I KEDNJ
338

96

Bordi i Policis s Lozans me 200 franga zvicerane. Pas shterimit t mjeteve t

brendshme, ajo ngriti ankes sipas nenit 6 t KEDNJ n Gjykat, por n parashtrimet
prfundimtare qeveria zvicerane deklaroi se deklarata interpretuese e br nga Zvicra
lidhur me nenin 6/1 ka efektet e nj rezerve t vlefshme dhe se n prputhje me rrethanat
nuk ka pasur shkelje t ksaj dispozite n mnyrn se si ajo aplikohet n Zvicr. Gjykata u
shpreh se do t vlersonte vlefshmrin e deklarats interpretuese njlloj si pr
vlefshmrin e rezervs pasi vet konventa e lejonte nj gj t till dhe pas ksaj ajo
arsyetoi se kjo deklarat nuk prmbushte kushtet e parashikuar nga KEDNJ pr t qen
nj rezerv e vlefshme.341
N shtjen Louizidou vs. Turqia, nj shtetase greko-qipriote pretendonte se kishte
nj pron n Qipro n t ciln forcat turke nuk e lejonin q t shkonte. Gjat marshimit t
refugjatve greko-qipriot pr t tokat e tyre, forcat policore e arrestuan shtetasen dhe
fjal dhe e burgosn. Ajo pretendoi se arrestimi dhe mbajtja n burg, si edhe ndalimi pr
t shkuar n pronn e saj binte n kundrshtim me KENDJ, ndrsa Turqia pretendoi se ajo
kishte br nj deklarat interpretuese ku pranonte juridiksionin e Gjykats vetm pr
territorin kombtar turk dhe jo pr territoret e Qipros Veriore. N kt rast GJEDNJ, ashtu
sikundr edhe n rastin Belilos arsyetoi se Turqia kishte br nj rezerv t fshehur e cila
binte n kundrshtim me objektin dhe qllimin e KEDNJ dhe dobsonte rolin e gjykats
n mbrojtjen e t drejtave dhe lirive themelore t individit, prandaj e veoi kt rezerv
nga angazhimi i Turqis pr t zbatuar Konventn dhe pr t respektuar juridiksionin e
Gjykats.342
N kt pik ka rndsi t theksohet se si Komisioni ashtu edhe GJEDNJ arritn
n prfundimin se kto dy trupa t krijuara nga konventa kan t drejt t vendosin pr
vlefshmrin e rezervave.
N Paktin Ndrkombtar pr t Drejtat Civile dhe Politike dhe Komitetin e t
Drejtave t Njeriut (KDNJ), KDNJ hartoi Komentin e Prgjithshm NR.24 lidhur me
shtjet e rezervave t bra gjat ratifikimit ose pranimit n PNDCP dhe Protokollet
Opsionale t tij, ose lidhur me deklaratat e bra sipas nenit 41 t Paktit.
N kt Koment t Prgjithshm Komiteti theksoi se E drejta pr t shqyrtuar
vlefshmrin e rezervave dhe prputhshmrin e tyre me objektin dhe qllimin e Paktit
sht domosdoshmrisht nj detyr e Komitetit, pjesrisht sepse .... ajo sht nj detyr e
paprshtatshme pr shtetet pal n traktatet pr t drejtat e njeriut dhe pjesrisht sepse
kjo sht nj detyr t cils Komiteti nuk mund ti shmanget n kryerjen e funksioneve t
tij..... Pr shkak t natyrs s veant t traktateve pr t drejtat e njeriut, prputhshmria
e nj rezerve me objektin dhe qllimin e Paktit duhet t bhet n mnyr objektive duke u
mbshtetur n parimet ligjore, prandaj Komiteti sht organi m i prshtatshm pr ta
kryer kt detyr. Pasojat normale t nj rezerve t papranueshme nuk do t jen q Pakti
t mos hyj n fuqi pr kt pal por q Pakti do t jet n fuqi pr paln rezervuese, pa
marr parasysh rezervn
N kontekstin e deklaratave t msiprme, edhe pse nuk sht nj organ gjyqsor,
Komiteti i t Drejtave t Njeriut pohon se ai ka kompetenc pr t prcaktuar nse nj
rezerv specifike sht n prputhje me objektin dhe qllimin e Paktit dhe pr t
prcaktuar pasojat normale t nj rezerve t papranueshme. N kt kontekst Komiteti i

341
342

Belilos vs. Switzerland (1988) 132 Eur Court HR

Loizidou vs. Turkey (1995) 310 Eur Court HR (ser A) 7; 20 EHRR 99.

97

referohet karakterit t veant t nj traktati t drejtave t njeriut dhe e konsideron kt

shtje si nj detyr t ciln ai nuk mund t shmanget pr t kryer.
E rndsishme sht se vet Komiteti jo vetm i ka njohur vetes t drejtn pr t
shqyrtuar pranueshmrin e rezervs por i ka njohur edhe t drejtn t prcaktoj pasojat
n raste t tilla. Gjithsesi me vend do t ishte t trajtonim edhe mundsin e modifikimit
t rezervave, ndonse Konventa e Vjens nuk e njeh si t mundshm opsionin q t mund
t ndryshohen rezervat, n fakt mundsia q Komiteti ti krkoj nj shteti t ndryshoj
nj rezerv t papranueshme n mnyr q ajo t prputhet me objektin dhe qllimin e
Paktit 343 do ishte zgjidhje e mir.
3.11 Rezervat n traktatet pr t drejtn e mjedisit
Traktatet q lidhen me shtjet mjedisore jan nj lloj i veant n morin e gjer
t traktateve, pr vet karakteristikat q ato paraqesin. Kto traktate (ashtu si edhe
traktatet pr t drejtat e njeriut) karakterizohen nga mungesa e reciprocitetit mes t
drejtave dhe detyrimeve q ato krijojn pr palt. Kshtu, n traktatet q lidhen me
shtjet mjedisore, palt nuk jan t lidhura n mnyr t drejtprdrejt midis tyre,
zbatimi i traktateve ose shkelja e tyre nuk jep efektet tek ndonjra prej palve. N traktate
t tilla palt kan interesin e arritjes s niveleve t caktuara t mbrojtjes s mjedisit dhe
pr vendosjen e standarteve t prbashkta n kt drejtim. N kt kuptim, rezervat n
kto traktate jan jasht vmendjes dhe interesit t shteteve t tjera jorezervuese, sepse nj
pjes e tyre do t jen t pa interesuara t kundrshtojn kto rezerva, pr sa koh
interesat e tyre nuk preken n mnyr t drejtprdrejt.
N dallim nga traktatet pr t drejtat e njeriut, n rastin e traktateve pr mjedisin
prve mungess s reciprocitetit ka edhe nj veori q sht fakti se mungesa e zbatimit
nga t gjitha palt e traktatit sjell vshtirsi n realizimin e objektit dhe qllimit t
traktatit, pra prek thelbin e vet traktatit. Moszbatimi i normave t ktyre traktateve i sjell
efektet negative n mjedis dhe n komunitet n prgjithsi, pa dallime kufijsh shtetror.
Kjo karakteristik ka ndikuar q sot nj pjes e mir e traktateve t ksaj natyre t mos
lejojn rezervat n kto traktate ose t lejojn vetm kategori t caktuara t rezervave.
Ndalimi i rezervave nga vet teksti i traktatit nuk sht nj gj e mir lidhur me
iniciativn pr t qen pal n traktat sepse mund ti dekurajoj shtetet dhe organizatat pr
t marr pjese n to.344
Megjithat, ka ende nj sr traktatesh t cilat i lejojn rezervat. Duke tentuar t
shmangin mundsin e rezervave n traktate t tilla, autor t ndryshm jan munduar t
japin zgjidhje alternative t ktij problemi. Nj zgjidhje e mundshme sht vendosja e
rezervave t limituara n koh, t cilat do ti mundsonin shteteve t prgatisnin bazn
ligjore n strukturat e brendshme pr t implementuar traktatet, sepse ka raste kur rezervat
ose edhe deklaratat interpretuese i referohen pikrisht kohs s implementimit t ktyre
traktateve n t drejtn e brendshme dhe krijimi i organeve t specializuara zbatuese.
Kshtu p.sh n Konventn e Aarusit, Gjermania ka br pikrisht nj deklarat t
till Teksti i Konvents paraqet nj numr shtjesh t vshtira pr sa i prket
343

Kostantin Korkelia, New challenge on the regime of Reservations under the ICCPR, fq.461
I. MacLeod, Incompatibility of Multilateral Treaty Reservations with International Environmental Law,
fq. 22, 2010
344

98

implementimit n sistemin ligjor gjerman t cilat nuk ishte e mundur t zgjidheshin gjat
periudhs s nnshkrimit t Konvents. Kto shtje krkojn vmendje, duke prfshir
edhe pasojat ligjore, prpara se Konventa t hyj n fuqi sipas t drejts ndrkombtare.
Republika Federale Gjermane supozon se implementimi i Konvents nga autoritetet
administrative nuk do lejoj t zhvillime t cilat t sjellin nj kundrefekt drejt
rregullimit dhe prshpejtimit t procedurave. 345 Limitimi n koh i ktyre rezervave
mund t krijoj mundsin q shtetet t bjn vazhdimisht rezerva ose ti prsrisin ato
duke mos i dhn nj zgjidhje prfundimtare problemit t rezervave.
Gjithashtu limitimi sasior ose n numr i rezervave t mundshme q lejohet t bj
nj pal n nj traktat nuk e ndreq kt situat sepse nse numri i rezervave t lejuara do
t jet i ult shtetet dhe organizata nuk do t jen t prirura t marrin pjes n t, ndrsa
nse do t ishte i lart nuk do t sillte efektin e dshiruar sepse do t ishte njlloj sikur
rezervat t lejoheshin pa limituar numrin.346
Karakteristik tjetr e traktateve pr shtjet mjedisore sht ekzistenca e organeve
t brendshme t cilat monitorojn zbatimin e traktateve dhe zakonisht organe t tilla kan
n kompetenc t shqyrtojn ligjshmrin e rezervs dhe prputhshmrin e tyre me
objektin dhe qllimin e traktatit.
T gjitha kto veori q paraqesin traktatet pr shtjet e mjedisit pasohen nga disa
probleme sa i prket rezervave, pasi duke mos pasur natyr reciproke t drejtat dhe
detyrimet e tyre, interesi pr pranimin ose kundrshtimin e rezervave t bra nga palt n
kto traktate sht mjaft i ult dhe kjo rrit mundsin q t bhen rezerva q bien n
kundrshtim me objektin dhe qllimin e traktatit.

3.12 Probleme aktuale lidhur me rezervat

Universaliteti i traktateve shumpalshe sht nj faktor i rndsishm pr t pasur
sa m shum mirkuptim n t drejtat dhe detyrimet q shtet kan dhe sa m pak
mosmarrveshje. Gjithsesi duhet pranuar q rezervat reduktojn efiencn e traktateve
dhe ka shum diskutime nse rregulli i prputhjes me objektin dhe qllimin funksionon,
gjithsesi nse ai interpretohet mbi parimin bona fide n traktatet mes shteteve mund t
mos sjelli problematika n zbatim.
Gjithsesi mbetet e pazgjidhur shtja e hyrjes n fuqi t rezervave, pasi nse i
referohemi nenit 20/4 t KV aty parashikohet se nj rezerv e br nga nj shtet mund t
quhet si e pranuar nse sht pranuar nga t paktn nga nj shtet pal n traktat, si edhe se
kundrshtimi nga nj shtet tjetr i nj rezerve nuk pengon hyrjen n fuqi t traktatit mes
shteteve kundrshtuese dhe rezervuese prve kur nj gj e till sht prcaktuar
shprehimisht. Nga ana tjetr ky nen hesht lidhur me natyrn q duhet t ket rezerva q t
pranohet, pra me pak fjal nuk sqaron se far do t ndodhi nse nj rezerv do t bhet
n kundrshtim me nenin 19 dhe do t pranohet nga palt n traktat.
Lidhur me nenin 19, problem t veant paraqet neni 19/c pasi konventa hesht
edhe pr testin e prputhshmris dhe objektivitetin e tij. Pra, nuk ka kritere t

345
346

UN, The Aarus Convention, An Implementation Guide, fq 249

Po aty, fq.21

99

mirprcaktuara n baz t t cilave t mund t bhet testi i prputhshmris s rezervs

me objektin e traktatit, duke e ln n vlersimin e palve kt shtje.
Gjithashtu e mjegullt ka mbetur edhe zgjidhja e situats kur nj shtet bn nj
rezerv t ndaluar nga neni 19, a do t trajtohet ai si pal n traktat pa marr parasysh
rezervn dhe cilat do t jen t drejtat dhe detyrimet prkatse n kt rast? Apo nuk do t
konsiderohet pal n traktat? Veanrisht kjo situat sht e rndsishme t sqarohet pr
rastet kur vet organet shtetrore e lidhin ratifikimin e traktatit me brjen e rezervs.

3.13 Rezervat dhe kundrshtimet e bra n Konventn e Vjens

Edhe Konventa e Vjens pr t Drejtn e Traktateve, e cila ka prcaktuar rregullat
kryesore pr rezervat n traktatet ndrkombtare nuk i ka shptuar dot rezervave dhe
deklaratave interpretuese. Kjo konvent hesht lidhur me lejueshmrin e rezervave, pra
nuk ka ndonj dispozit q shprehet konkretisht lidhur me rezervat q mund t bhen n
kt konvent, por nga ana tjetr as nuk ndalon n mnyr t shprehur rezervat n t. N
kt rast, edhe pr traktatin pr traktatet do t prdorim po ashtu dispozitat e nenit 19,
mjafton q rezervat t mos jen n kundrshtim me objektin dhe qllimin e saj. N kt
konvent jan br rezervime dhe deklarata inetrpretuese nga rreth 40 shtete pal t
Konevnts si dhe jan br kundrshtime t rezervave nga 15 shtete antare

3.13. a Rezervat n Konventn e Vjens

Rezervat dhe deklaratat m t shpeshta i jan referuar nenit 66 t Konvents i cili
parashikon se N baz t paragrafit 3 t nenit 65, n qoft se nuk sht arritur asnj
zgjidhje brenda nj periudhe 12-mujore nga data e brjes s kundrshtimit, ather do t
ndiqet procedura e mposhtme: do njra prej palve n konflikt, q ka t bj me
zbatimin ose interpretimin e neneve 53 ose 64, me an t nj krkese t shkruar, mund t'ia
dorzoj at Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, pr nj vendim me prjashtim t
rasteve kur palt n marrveshje midis tyre bien dakord q t'ia paraqesin konfliktin
arbitrazhit;donjra prej palve n konflikt, q ka t bj me zbatimin ose interpretimin e
nj prej neneve n Pjesn V t ksaj Konvente mund t vr n lvizje procedurn e
specifikuar n Aneksin e Konvents nprmjet dorzimit t nj krkese pr kt qllim
Sekretarit t Prgjithshm t Kombeve t Bashkuara..
Sigurisht q arsyetimet kan qen t ndryshme dhe mund ti jen referuar edhe
paragrafve t ndryshme t nenit 66 por gjithsesi pjesa m e madhe e rezervave e kan
prekur. Kshtu p.sh Mbretria e bashkuar pas ratifikimit sht shprehur se Ky sht
vlersimi i Mbretris s Bashkuar se asgj n nenin 66 t Konvents nuk ka qllimin
pr t shmangur juridiksionin e Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, kur nj
juridiksioni i till ekziston pr fardo dispozite me fuqi detyruese pr palt n lidhje me
zgjidhjen e mosmarrveshjeve. N veanti, dhe n raport me shtetet pal t Konvents s
Vjens t cilat pranojn si t detyrueshm juridiksionin e Gjykats Ndrkombtare,
Mbretria e Bashkuar nuk do t konsiderojn dispozitat e nn-paragrafit (b) t nenit 66 t
Konvents s Vjens mbi t Drejtn e Traktatet si duke siguruar ndonj metod tjetr t
zgjidhjes paqsore, brenda kuptimit t nnparagrafit (i) (a) t Deklarats s Qeveris s
100

Mbretris s Bashkuar i cili sht depozituar pran Sekretarit t Prgjithshm t

Kombeve t Bashkuara m 1 janar 1969.

3.13.b Deklaratat n Konventn e Vjens

N konvent nuk mungojn edhe deklaratat e ndryshme q lidhen kryesisht me
mosnjohjen e shteteve t tjera pjesmarrse n traktat. Algjeria p.sh ka br nj deklarat
t till Antarsimi i Republiks Demokratike Popullore t Algjeris n kt Konvent
nuk do t thot n asnj mnyr njohjen e Izraelit. Ky aderim nuk duhet t interpretohet
si prfshirje n vendosjen e marrdhnieve t do fardo lloji me Izraelin.
Po kshtu nj deklarat inetresante sht ajo e Bullgaris q krkon q Konventa
t mos jet kufizuese ndaj shteteve q mund t aderojn n t Republika Popullore e
Bullgaris konsideron t nevojshme t theksoj se nenet 81 dhe 83 t Konvents, t cilat
prjashtojn nj numr shtetesh pr tu br pal n t, jan t nj karakteri t kufizues t
pajustifikueshm. Kto dispozita jan t papajtueshme me natyrn e Konvents, e cila
sht e nj karakteri universal dhe duhet t jet e hapur pr aderim nga t gjitha shtetet.
Ndrsa n deklaratn e qeveris kineze shohim se ajo hedh iden e pavlefshmris s
nnshkrimit t traktatit n rastet kur ai sht lidhur nga subjekte q nuk kan sipas saj
aftsin pr t lidhur traktate Nnshkrimi i Konvents n fjal nga ana e autoriteteve t
Tajvanit m 27 prill 1970, n emr t "Kins" sht i paligjshm dhe pr kt arsye
absolutisht i pavlefshm.
Deklaratat si e kemi prmendur, jo vetm q interpretojn traktatin, por n disa
raste gjejm edhe trajtime apo zgjidhje q shtetet i japin disa shtjeve t pazgjidhura nga
konventa, si p.sh raportin q e drejta e traktateve ka me zakonin. E till sht deklarata e
Kubs sipas t cils Qeveria e Republiks s Kubs deklaron se Konventa e Vjens pr t
Drejtn e Traktateve n thelb ka kodifikuar dhe sistematizuar normat q jan themeluar
nga zakonet dhe burime t tjera t s drejts ndrkombtare n lidhje me negocimin,
nnshkrimin, ratifikimin, hyrjen n fuqi,mbarimin dhe dispozita t tjera q lidhen me
traktatet ndrkombtare; kshtu, kto dispozita, pr shkak t karakterit t tyre t
detyrueshm, pr shkak se jan themeluar nga burimet e njohura universale t s drejts
ndrkombtare, veanrisht ato q lidhen me pavlefshmrin, mbarimin dhe pezullimin e
zbatimit t traktateve, dhe jan t zbatueshme n ndonj traktat t negociuar nga
Republika e Kubs, kan prparsi ndaj konvents s siprprmendur, veanrisht ndaj,
traktateve, konventave dhe koncesioneve t cilat jan negociuar nn kushtet e pabarazis
apo t cilat nuk respektojn ose zvoglojn sovranitetin dhe integritetin e saj territorial

3.13. c Kundrshtimet ndaj rezervave n Konventn e Vjens

Sipas parashikimeve t vet ksaj Konvente, ndaj rezervave t bra pr dispoziat
t ndryshme t saj mund t bhen edhe kundrshtime. Ajo q bie n sy n kundrshtimet e
bra nga rreth 15 shtete ndaj rezervave, nj pjes e mir jan t argumentuara dhe n disa
raste shtetet kan br m shum se nj kundrshtim.

101

Ndr kto kundrshtime mund t prmendim ratsin e Austris n 16 shtator 1998

sipas t cilsAustria sht e mendimit se rezervimet e Guatemals i referohen pothuajse
ekskluzivisht rregullave t prgjithshme t Konvents shum prej t cilave jan t bazuara
n t drejtn zakonore ndrkombtare. Kto rezerva mund t vendosin n diskutim normat
mirprcaktuara dhe universalisht t pranuara. Austria sht e pikpamjs se rezervimet
gjithashtu ngren dyshime pr prputhshmrin e tyre me objektin dhe qllimin [e
Konvents. Austria, pra kundrshton kto rezerva. Ky kundrshtim nuk prjashton hyrjen
n fuqi t Konvents mes Austris dhe Guatemals." T njjtin kundrshtim me t njjtin
arsyetim ndaj Guatemals bn edhe Danimarka dhe Finlanda dhe Suedia.
Kundrshtimi i Kilit gjitashtu ka nj veori : ai nuk i drejtohet shteteve t veanta,
por shprehet se kundrshton t gjitha rezervat e bra ose q mund t bhen mbi nenin
62/2.347 Pr t njjtin nen Algjeria ka kundrshtuar rezervn e Marokut.
Nj pjes e mir e kundrshtimeve vijn si rezultat i rezervimeve t bra ndaj nenit
66 t KV, t cilat synojn q t prjashtojn efektin rezervave mes shtetit rezerues dhe
shtetit kundrshtues. Megjithat ka edhe kundrshtime si ato t Mbretris s Bashkuar
t cilat marrin masa drastike duke parashikuar moshyrjen n fuqi t traktatit mes saj dhe
Siris e Tunizis pr shkak t rezervave q ato kishin br Mbretria e Bashkuar nuk
pranon se interpretimi i nenit 52 i paraqitur nga Qeveria e Siris pasqyron sakt
konkluzionet e arritura n Konferencn e Vjens mbi subjektin e shtrngimit; Konferenca
merret me kt shtje duke miratuar nj Deklarat mbi kt tem q sht pjes e Aktit
Final; Mbretria e Bashkuar kundrshton rezervimin e br nga Qeveria e Siris n lidhje
me aneksin e Konvents dhe nuk pranon hyrjen n fuqi t Konvents, si midis Mbretris
s Bashkuar dhe Siris; dhe po kshtu "... Mbretria e Bashkuar kundrshton rezervimin
hyr nga Qeveria e Tunizis n lidhje me nenin 66 (a) t Konvents dhe nuk pranon
hyrjen n fuqi t Konvents, si midis Mbretris s Bashkuar dhe Tunizis."348 Efektet e
ktyre kundrshtimeve u trhoqn disa koh m von.349
N konvent nuk mungojn as reagimet apo kundrshtimet e bra ndaj deklaratave
inetrpretuese t thjeshta apo kushtzuese q shtetet kan br pr dispozitat e saj. Kshtu
Japonia sht shprehur se Qeveria e Japonis nuk pranon interpretimin e nenit 52 t
paraqitur nga Qeveria e Republiks Arabe t Siris, pasi interpretimi nuk pasqyron n
mnyr korrekte konkluzionet e arritura n Konferencn e Vjens mbi temn e
shtrngimit", ndrsa Mbretria e Bashkuar sht shprehur pr deklaratn e Finlands
"Qeveria e Mbretris s Bashkuar t Britanis s Madhe dhe Irlands s Veriut vren se
instrumenti i ratifikimit t Qeveris s Finlands, i cili ishte depozituar pran Sekretarit t
Prgjithshm m 19 gusht 1977, prmban nj deklarat n lidhje me paragrafin 2 t nenit
7 t Konvents. Qeveria e Mbretris s Bashkuar dshiron t informojm Sekretarin e
Prgjithshm se ajo nuk e konsideron kt deklarat n asnj mnyr sikur ndikon n
interpretimin ose zbatimin e nenit 7.

347

Republika e Kilit formulon nj kundrshtim ndaj rezervave, t cilat jan br ose mund t bhen n t
ardhmen n lidhje me nenin 62, paragrafi 2, t Konvents.
348
Mbreteria e Bashkuar ka br kundrshtime edhe lidhru me rezervimet e Guatemales dhe Bashkimit
Sovjetik, Algjeris, Kubes, finlades e Vietnamit
349
Joe Verhoeven, Fq. 200

102

3.14 Praktika e rezervave e ndjekur nga shteti shqiptar

Shqipria sht nj shtet i cili sht antarsuar n Organizatn e Kombeve t
Bashkuara q n dhjetor t vitit 1955 dhe gjat ksaj kohe ka nnshkruar dhe ratifikuar nj
pjese t mir t traktateve e konventave t hartuara nga kjo organizat, ndonse n nj
pjes t tyre ishte br pjes koh prpara antarsimit n t. Aktualisht Shqipria sht
pjes e mbi 832 traktateve, nga t cilat 160 konventa t Organizats s Kombeve t
Bashkuara dhe sigurisht q n nj pjes t tyre ka br edhe rezerva ose deklarata t
ndryshme.
N Ligjin PLTMN nuk sqarohet si mund t bhen rezervat apo se cili sht organi
q i propozon ato. Mendojm se rezervat mund t propozohen n relacionin q zakonisht
shoqron projektligjin pr ratifikimin e traktatit. Propozimet mund t bhen si nga
Ministria e Punve t Jashtme edhe nga Ministrit e linjs n mendimet q japin n
relacionin shoqrues q i drejtojn Kshillit t Ministrave ose nga vet ky i fundit.
Rezerva gjithashtu mund t propozohen t bhen edhe gjat miratimit t projektligjit pr
ratifikimin e traktatit. M pas rezervat prfshihen n tekstin e instrumentit t ratifikimit si
sht prcaktuar edhe n nenin 19 N instrumentet e ratifikimit ose t aderimit
prfshihen edhe rezervat ose deklaratat qe bhen eventualisht pr nene t caktuara.
N vitin 1957 Shqipria sht br pjes e Konvents Mbi Privilegjet dhe
Imunitetet e Organizats s Kombeve t Bashkuara, n t ciln bri edhe rezerv pr
nenin 30, i cili parashikonte juridiksionin e GJND n t gjitha rastet e mosmarrveshjeve
t palve lidhur me kt konvent dhe detyrueshmrin e vendimit t GJND n kt rast.
N kt rezerv refuzohet juridiksioni i detyrueshm t ksaj gjykate, duke krkuar n do
rast plqimin e vendit ton, prpara se shtja t shqyrtohej prej saj.
N Instrumentin e Aderimit350 t dats 7.01.1957 shprehet se Republika
Popullore e Shqipris nuk konsiderohet e lidhur me dispozitat e seksionit 30 q
parashikojn se do kontestim q ka t bj me interpretimin ose zbatimin e ksaj
konvente do ti paraqitet Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, mendimi i t cils do t
pranohet, si vendimtar nga palt; pr sa u takon kompetencave t Gjykats pr shtjet e
mosmarrveshjeve lidhur me interpretimin ose zbatimin e Konvents, Republika e
Shqipris do t vazhdoj ti prmbahet qndrimit si ka br deri m sot, se pr do rast
t veant sht i nevojshm plqimi i t gjitha palve n mosmarrveshje q Gjykata
Ndrkombtare e Drejtsis t shqyrtoj kt mosmarrveshje dhe t marr vendimin
prkats.
Sipas Mbretris s Bashkuar, n nj njoftim drejtuar Sekretarit t Prgjithshm t
OKB, ajo nuk mund ta pranonte nj rezerv t till, sepse sipas saj kjo nuk ishte n
kategorin e rezervave q palt kan t drejt t bjn.
T njjtn rezerv mbi juridiksionin e GJND, Shqipria e ka br edhe n
Konventn mbi Ndalimin dhe Dnimin e krimit t Genocidit, ndrsa ka shtuar edhe nj
rezerv pr nenin 12351 sipas t cils Republika Popullore e Shqipris deklaron se nuk i
pranon dispozitat e nenet XII- t t konvents dhe mendon se t gjitha klauzolat e ksaj
konvente duhet t zbatohen edhe pr territoret joautonome, duke prfshir edhe territoret
nn kujdestari. Mendohet se nj rezerv e till sht br me qllim q shtetet kujdestare
350
351

Dekreti i Presidiumit t Kuvendit Popullor, Nr.2396, dat 7.1.1957, Gazeta zyrtare Nr.2, dt. 10.2.1957
Gazeta Zyrtare e Republiks Popullore t Shqipris, Indeks i vitit 1954, gazeta Nr 17/1954

103

t jen t detyruara t zbatojn konventn edhe n territoret e vendosura nn kujdestari,

n t cilat krimet e gjenocidit ishin m prezente.352
Rezerv pr juridiksionin e GJND gjejm gjithashtu edhe n Konventn Mbi
shtetsin e gruas s martuar353.
Shqipria ka br rezerv gjithashtu edhe n nenin 10 354 t Konvents Mbi
prmirsimin e gjendjes s t plagosurve dhe t smurve t forcave t armatosura
toksore n luft, sipas t cils Republika Popullore e Shqipris nuk do t njoh si t
rregullt krkesn e br nga nj fuqi mbajtse t drejtuar nj organi humanitar ose nga
shteti neutral pr t zvendsuar fuqin mbrojtse, vese me plqimin e fuqis s cils i
prkasin si shtetas personat e mbrojtur.355
T njjtn rezerv ka br edhe n Konventn Mbi prmirsimin e gjendjes s t
plagosurve, t smurve dhe t lundrthyerve t forcave t armatosura detare 356, ndrsa
n Konventn e Gjenevs Mbi trajtimin e robrve t Lufts prve rezervs s
siprprmendur, ka br rezerv edhe pr nenin 12 dhe 85. N Dekretin e Presidiumit
shprehet se pr sa i prket nenit 12 Republika Popullore e Shqipris konsideron se n
rastin kur robrit e lufts, fuqia mbajtse ia transferon nj fuqie tjetr, prgjegjsia e
zbatimit t konvents pr kta robr luft do vazhdoj t bjer mbi fuqin q i ka kapur
ata357.
Ndrsa pr nenin 85 n dekret shprehet se Republika Popullore e Shqipris
konsideron se personat e dnuar konform legjislacionit t fuqis mbajtse, sipas
principeve t procesit t Nurembergut pr krime lufte dhe krime kundrejt njerzimit, do t
psoj po at regjim q psojn personat e dnuar n vendin n fjal. Si rrjedhim,
Shqipria nuk ka lidhje me nenin 85 pr sa i prket kategoris s personave t prmendur
n kt rezerv358

352

Dh. Samsuri, siprcit.

Shqipria ka br rezerv n nenet 7, 9 t konvents mbi t drejtat politike t gruas. Aderoi me 9.12.1954
dhe hyri n fuqi 12.5. 1955. Botuar n volumin 193 t OKB-s,faqe 135, dhe gazetn zyrtare nr.17, dat
30.12.1954.
354
Sipas ktij neni Kur t plagosurit dhe t smurt, ose personeli mjeksor dhe klerikt nuk prfitojn ose
pushoj s prfituari, pa marr parasysh se pr far arsye, nga aktivitetet e nj fuqie Mbrojtjse ose i nj
organizate t parashikuar n paragrafin e par msiprm, fuqia ndalues duhet t krkoj nj shtet neutral,
ose nj organizat e till, pr t ndrmarr funksionet e parashikuara sipas ksaj Konvente nga nj fuqi
Mbrojtse e caktuar nga palt n nj konflikt. N qoft se mbrojtja nuk mund t organizohet n prputhje
me rrethanat, fuqia ndaluese duhet t krkoj ose t pranoj, n prputhje me dispozitat e ktij neni, oferta e
shrbimeve t nj organizate humanitare, t tilla si Komiteti Ndrkombtar i Kryqit t Kuq, pr t marr
prsipr funksionet humanitare kryera nga fuqia Mbrojtsse nn kompetencat n baz t ksaj Konvente.
do Fuqi neutrale, ose ndonj organizat e ftuar nga Fuqia n fjal ose duke ofruar veten pr kto qllime,
do t krkohet t veproj me nj ndjenj t prgjegjsis ndaj palve n konflikt, n t cilin personat e
mbrojtur nga kjo Konvent varen dhe do t krkohet t japin garanci t mjaftueshme se sht n gjendje t
ndrmarr funksionet e duhura dhe q t kryej ato n mnyr t paanshme. Asnj derogim nuk lejohet nga
dispozitat e msiprme t bhet me marrveshje t veanta ndrmjet Fuqive t cilat jan kufizuar, edhe
prkohsisht, n lirin e tij pr t negociuar me Fuqin tjetr apo aleatve t saj pr shkak t ngjarjeve
ushtarake, m veanrisht kur i gjith, ose nj pjes e konsiderueshme, e territorit t fuqis n fjal sht e
zn. Sa her q, n kt Konvent, prmendet sht br nga nj fuqi Mbrojtja, prmendja e till vlen edhe
pr t zvendsuar organizatave n kuptimin e ktij neni.
355
Dekreti i Presidiumit t Kuvendit Popullor, Nr.2426, dat 1.4.1957, Gazeta zyrtare Nr.6/1957
356
Dekreti i Presidiumit t Kuvendit Popullor, Nr.2427, dat 1.4.1957, Gazeta zyrtare Nr.6/1957
357
Dekreti i Presidiumit t Kuvendit Popullor, Nr.2428, dat 1.4.1957, Gazeta zyrtare Nr.6/1957
358
Dekreti i Presidiumit t Kuvendit Popullor, Nr.2428, dat 1.4.1957, Gazeta zyrtare Nr.6/1957
353

104

Shqipria ka br deklarat dhe rezerv n nenin 22 t konvents Mbi ndalimin e

shitjes s njerzve dhe shfrytzimin e prostitucionit t t tjerve. Aderoi n 10.3.1958
dhe hyri n fuqi m 6.11.1958. Botuar n fq 271 t volumit nr 96 t OKB-s dhe n
gazetn zyrtare nr.3, dt 15.4.1958. Instrumenti i aderimit t Shqipris n kt konvent,
br nga Presidiumi i Kuvendit Popullor t Republiks Popullore t Shqipris u shoqrua
m nj deklarat dhe nj rezerv. N deklarat shprehej se n saj t konditave t
krijuara nga regjimi i demokracis popullore n Republikn Popullore t Shqipris,
krimet e parashikuara n kt konvent nuk gjejn asnj terren t favorshm pr
zhvillimin e tyre mbasi konditat sociale q shkaktojn lindjen e ktyre krimeve jan
eliminuar.
Megjithat, duke marr parasysh rndsin e ndrkombtare q ka kjo konvent
pr ndjekjen e ktyre krimeve, Republika Popullore e Shqipris vendosi t aderoj n
konventn Mbi ndjekjen dhe zhdukjen e shitjes s njerzve dhe t shfrytzimit t
prostitucionit t t tjerve, adoptuar n sesionin e katrt t Asambles s Prgjithshme t
Organizats s Kombeve t Bashkuara m 2 dhjetor 1949. N kt deklarat duken qart
idet komuniste dhe utopike pr krijimin e nj shteti dhe shoqrie model n t cilin
fenomenet negative ishin zhdukur. Ndrsa n rezervn e paraqitur n kt instrument
aderimi i referohet refuzimit t juridiksionit t detyrueshm t GJND.
N kt konvent Republika Popullore e Shqipris ka br rezerv pr nenin 7
pasi nuk sht dakord me frazn e fundit t ktij neni i cili parashikonte n qoft se n
kohn e nnshkrimit, t ratifikimit ose t aderimit, nj shtet formulon rezerv pr nj nga
nenet e ksaj konvente, Sekretari i prgjithshm do ti njoftoj tekstin e rezervs t gjitha
shteteve q jan ose q mund t bien pal n kt Konvent. do shtet q nuk pranon
rezervn n fjal mundet, brenda nntdhjet ditve nga data e ktij komunikimi (ose n
datn n t ciln ai bhet pal n konvent), ti njoftoj Sekretarit t Prgjithshm se nuk
pranon rezervn. N kt rast konventa nuk hyn n fuqi midis ktij shteti dhe shtetit q
formulon rezervn.
N kt rast Shqipria pretendonte se pasojat juridike t nj rezerve bjn q
konventa t jet n fuqi midis shtetit q e ka formuluar kt rezerv dhe gjith shteteve t
tjera pal n Konvent, duke prjashtuar vetm at pjes t konvents t cils i referohet
rezerva. Po n kt Konvent Shqipria ka br rezerv edhe pr nenin 9, sipas t cilit
mosmarrveshjet midis palve kontraktuese n lidhje me interpretimin dhe zbatimin e
ksaj konvente, mbi krkesn e njrs nga palt n mosmarrveshje, i parashtrohen pr
zgjidhje Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis. Shteti shqiptar deklaron n kt rezerv se
paraqitja e nj mosmarrveshje n Gjykatn Ndrkombtare t Drejtsis krkon n do
rast plqimin e shprehur t t gjitha palve q t mund t vendoset mbi zgjidhjen e saj. 359
N Konventn Mbi detin e Hapur Shqipria360 deklaroi se nuk ishte dakord me
prkufizimin q kjo konvent i bnte konceptit t pirateris, sepse n kt mnyr nuk i
shrbente siguris dhe liris s lundrimit n det t hapur. Ndrsa pr nenin 9 bri nj
rezerv, sipas t cils Qeveria e Republiks Popullore t Shqipris gjykon se, n baz t
parimeve t mirnjohura t s drejts ndrkombtare, t gjitha anijet e Qeveris n
pronsi ose operuar nga nj shtet, pa prjashtim, pavarsisht nga qllimi pr t cilin jan
prdorur, jan subjekt i juridiksionit vetm i shtetit nn flamurin e t cilit ata lundrojn.
359

Gazeta zyrtare e Republiks Popullore t Shqipris, Indeks ivitit 1954, Nr16/1954, Dekreti Nr.1961,
dat 9.11.1954 I Presidiumit t Kuvendit Popullor t Republiks Popullore t Shqipris.
360
Aderoi n dt 18.5.1964 dhe hyri n fuqi m dt 7.12.1964

105

Deklarata: Qeveria e Republiks Popullore t Shqipris deklaron se prkufizimi i

pirateris si jepet n Konvent nuk sht n prputhje me kt ligj ndrkombtar dhe nuk
i shrben pr t siguruar lirin e lundrimit n det t hapur.
Rezervat e bra nga Shqipria nuk i atribuohen vetm traktateve t hartuara nga
OKB, pasi si dihet ajo tashm sht pjes edhe e shum organizatave t tjera me karakter
rajonal si Kshilli i Europs dhe Organizata e Atlantikut t Veriut. Kshtu n kuadr t
antarsis n Kshillin e Europs, Shqipria sht pjes e 87 traktateve e protokolleve t
tyre, 25 prej t cilave i ka ratifikuar me rezerva e deklarata.361
Gjat gjendjes s jashtzakonshme t shpallur si rezultat i situats s trazirave t
vitit 1997, Shqipria njoftoi Sekretarin e prgjithshm t KE lidhur me derogime nga t
drejtat e siguruara nga Konventa Europiane e t Drejtave t Njeriut n prputhje me nenin
15362 si rezultat i miratimit t ligjit pr gjendjen e jashtzakonshme n RSH.
M pas me nj Not Verbale, n 26 korrik 1997, Ministria e Jashtme njofton
trheqjen e derogimeve si rezultat i heqjes s gjendjes s jashtzakonshme Ministria e
Punve t Jashtme e Republiks s Shqipris...........duke iu referuar prmbajtjes s nenit
15.3 t Konvents pr Mbrojtjen e t Drejtave t Njeriut dhe Lirive Themelore, ka nderin
ta informoj se Kuvendi Popullor i Republiks s Shqipris, kur miratoi Ligjin Nr. 8225
t 24 korrikut 1997 "Pr heqjen e gjendjes s jashtzakonshme publike n Republikn e
Shqipris", vendosi pr t'i dhn fund gjendjes s jashtzakonshme publike n t gjith
territorin e vendit. Q nga kjo dat, t gjitha masat e marra n zbatim t gjendjes s
jashtzakonshme publike kan pushuar s pasuri efekt.363
N Konventn Europiane t Ekstradimeve, n instrumentin e ratifikimit t
depozituar n 19 maj 1998, Shqipria bri 5 deklarata, n t cilat deklaronte q n shtetin
ton ekstradimi nuk kishte kufi minimal pr afatin e burgimit 364, se konsideron shtetas t
saj pr efekt t ksaj konvente edhe ato q jan me dyshtetsi por q kan s paku njrn
shqiptare365, pr rastet kur nuk ekstradon shtetas shqiptar,366 pr personat t cilt vuajn

361

http://www.coe.int/en/web/conventions/search-on-reservations-and-declarations//conventions/declarations/search/state
362
Neni 15, Derogimi n koh t jashtzakonshme 1. N koh lufte ose emergjence tjetr publike q
krcnojn jetn e kombit, do Pal e Lart Kontraktuese mund t marr masat e derogimi nga detyrimet
sipas ksaj Konvente n masn q krkohet rigorozisht nga nevojat e situats, me kusht q kto masa t mos
jen t papajtueshme me detyrimet e tjera sipas t drejts ndrkombtare. 2. Asnj derogim nuk lejohet nga
neni 2, me prjashtim t Vdekjeve q rezultojn nga aktet e ligjshme t lufts ose nga nenet 3, 4 (paragrafi
1) dhe 7 do t bhet n baz t ksaj dispozite. 3. do Pal e Lart Kontraktuese, q ushtron kt t drejt t
shmangieje mban Sekretarin e Prgjithshm t Kshillit t Evrops plotsisht t informuar pr masat e
marra dhe arsyet pr kt. Ajo duhet t informoj Sekretarin e Prgjithshm e Kshillit t Evrops kur kto
masa kan pushuar s vepruari dhe dispozitat e Konvents vihen srish n ekzekutim plotsisht.
363
http://www.coe.int/en/web/conventions/home
364
Lidhur me paragrafin 1 t nenit 2 t Konvents, pala shqiptare nuk ka kufizime minimale pr afatin e
burgimit pr efekt t ekstradimit. Pala shqiptare e konsideron kt deklarat si t vlefshme vetm n kushtet
e reciprocitetit.
365
Lidhur me paragrafin 1, nn-paragrafin b, t nenit 6, Partia shqiptare prfshin n termin "shtetasve", t
personave me kombsi t dyfisht, n rast se secila prej tyre sht shqiptar. Kjo deklarat sht e vlefshme
vetm n kushtet e reciprocitetit.
366
Lidhur me paragrafin 1, nn-paragrafi a, t nenit 6, pala shqiptare refuzon ekstradimin e shtetasve t
saj, prve kur parashikohet ndryshe n marrveshjet ndrkombtare n t cilat Shqipria sht pal
kontraktuese

106

dnimin ndrkoh q bhet krkesa e ekstradimit367, dhe pr rastet kur nuk nevojitet
njoftimi paraprak.368
Po n kt Konvent Shqipria ka br dhe 2 rezerva pr nenet 1 dhe 12 t saj
Lidhur me paragrafin 1 t nenit 7, Pala Shqiptare nuk lejon ekstradimin e personave q
kan kryer vepra penale ose n territorin shqiptar ose jasht tij, kur vepra ka prekur
interesat e shtetit ose t shtetasve, prve nse pr kt sht rn dakord ndryshe me
paln e interesuar. dhe Lidhur me paragrafin 2 t nenit 12, Pala shqiptare paraqet
rezervn se krkesa pr ekstradim duhet t shoqrohet gjithmon nga teksti origjinal ose
kopje e vrtetuar e ligjit t aplikuar.
N instrumentin e ratifikimit t Konvents Evropiane pr Ndihmn e ndrsjell n
shtjet Penale, t dorzuar n 4 prill 2000, Shqipria ka br rezerv pr nenin 5
Ekzekutimi i letrporosive pr krkim ose konfiskimin e pasuris, do t varet nga kushtet
e prcaktuara n nenin 5, paragrafi 1, shkronjat a dhe c, si edhe 3 deklarata.
Deklarat ka br edhe n Konventn Europiane pr Informimin mbi Ligjin e Jashtm.369
Rezerv sht br n Konventn Evropiane pr Vlefshmrin Ndrkombtare t
Vendimeve Penale konkretisht n nenin 61 N prputhje me nenin 61, paragrafi 1, t
Konvents, Republika e Shqipris rezervon t drejtn: a) t refuzoj ekzekutimin nse
konsideron se dnimi lidhet me nj vepr fiskale apo fetare (Shtojca I, a); b) t refuzoj
ekzekutimin e nj sanksioni pr nj vepr q sipas ligjit t Republiks s Shqipris, mund
t ket qen trajtuar vetm nga nj autoritet administrativ (Shtojca I, b); c) t refuzoj
ekzekutimin e nj gjykimi penal europian, t cilin autoritetet e shtetit krkues e kan
dhn n nj dat kur, sipas ligjit t tij, procedura penale n lidhje me veprn penale t
dnuar nga gjykimi do t ishte prjashtuar me kalimin e kohs (Shtojca I, c); d) t
refuzoj zbatimin e dispozitave t nenit 8 kur ky shtet ka nj kompetenc origjinale dhe t
njohin n kto raste vetm ekuivalencn e akteve t ndrprerjes ose kufizimin kohor t
shpenzimeve t cilat jan realizuar n shtetin krkues (Shtojca I, E).
Ndrsa ka deklaruar se N prputhje me nenin 19, paragrafi 2, t Konvents,
Republika e Shqipris rezervon t drejtn t krkoj q krkesat dhe dokumentet
mbshtetse t shoqrohen nga nj prkthim n gjuhn shqipe.
Rezerva t tjera mund t prmendim n Konventn Europiane pr Kompensimin e
Viktimave t Krimeve t Dhunshme dhe n Konventn Mbi Ndihmn e Ndrsjell
Administrative n shtjet Tatimore, instrumentet e t cilave jan dorzuar prkatsisht n
vitet 2004 dhe 2003 dhe jan shoqruar edhe me deklarata. Po kshtu me deklarata jan
shoqruar edhe 18 Konventa t tjera ndr t cilat prmendim Kartn Sociale Europiane,
Konventn pr Ushtrimin e t Drejtave t Fmijs, etj.

367

Lidhur me paragrafin 2 t nenit 19, Pala shqiptare deklaron se kur nj person q sht krkuar pr t'u
dorzuar, sht duke vuajtur nj dnim pr nj vepr tjetr, ai ose ajo, n rast t ekstradimit, do t lejohen
pr t kryer dnimin e plot n vendin krkues. Kjo deklarat sht e vlefshme vetm n kushtet e
reciprocitetit.
368
Lidhur me paragrafin 4, nnparagrafi a, t nenit 21, Pala shqiptare deklaron se njoftimi paraprak nuk
sht i nevojshm n rastet e tranzitit ajror q nuk planifikojn nj ulje n territorin shqiptar.
369
N prputhje me nenin 2 t Konvents, autoriteti kompetent n Shqipri sht: Drejtoria e traktateve
ndrkombtare, dhe marrdhniet juridiksionale n Ministrin e Drejtsis

107

Instituti i rezervave sht nj institut i cili sht krijuar pr t mundsuar zgjerimin

e palve n nj traktat dhe pr t siguruar prshtatjen e normave t vendosura n traktate
me legjislacionet dhe sistemet normative kombtare.
Regjimi i rezervave i parashikuar nga konventa e Vjens, disiplinon dhe rregullon
marrdhniet midis shteteve rezervuese, por mbetet i paqart n prcaktueshmrin e
rezervave t palejuara dhe n testin e prputhshmris s rezervave me objektin dhe
qllimin e traktatit.
Gjithashtu mund t themi se mungojn parashikimet pr sistemin e rezervave n
traktate q paraqesin karakteristika t veanta, duke ln t hapur mundsin e brjes s
rezervave t cilat mund t jen t palejuara nga Konventa.

108

Kapitulli IV
Kohzgjatja, ndryshimi dhe prfundimi i traktatit ndrkombtar

4.1. Kohzgjatja e traktatit

Kohzgjatja e nj traktati ndrkombtar nnkupton se n ciln periudh kohore t
drejtat dhe detyrimet e krijuara nga ky traktat do t ken fuqi juridike dhe do t zbatohen
nga palt n t. Puto n librin e tij,370 e trajton kohzgjatjen edhe si afati i nj traktati
ndrkombtar dhe bn nj ndarje n traktate pa afat, me afat t pacaktuar dhe me afat t
caktuar. Ndonse n fakt, vet shprehja afat nnkupton nj periudh t caktuar kohore
dhe nuk sht shum e prshtatshme pr sa i prket kategoris s traktateve t cilat nuk e
kan t prcaktuar kohzgjatjen e tyre, termi kohzgjatje na prshtatet m shum edhe
me konventn, ndrsa ndarja n tre kategorit e msiprme nga ana doktrinore sht e
prshtatshme.
Nj pjes e mir e traktateve zakonisht lidhen pr nj kohzgjatje t pacaktuar,
veanrisht ato q themelojn organizata ose bashkime pr nj qllim t caktuar.
Megjithat nuk ka nj ndarje t mirfillt n kt drejtim (pra sa i takon objektit q
rregullon traktati apo prmbajtjes s tij), nse shikojm Kartn e OKB nuk gjejm ndonj
dispozit t veant sa i takon afatit, ndrsa traktatet q themeluan komunitetet europiane
ishin krijuar pr nj periudh 50 vjeare. Pra, pavarsisht se krijonin organizata ato kishin
nj kohzgjatje t caktuar.
Sa i prket ksaj kategorie traktatesh mund t dallojm traktatet me kohzgjatje t
pacaktuar t cilat nuk kan t parashikuar klauzola t mbarimit, traktate me kohzgjatje t
pacaktuar t cilat kan t parashikuar n prmbajtjen e tyre nj klauzol apo formul t
mnyrs s si mund t mbarojn si edhe traktate me kohzgjatje t pacaktuar t cilat kan
t parashikuar nj klauzol mbarimi por t kushtzuar nga prmbushja e disa kushteve nga
ana e shtetit q trhiqet.371
Traktatet me kohzgjatje t caktuar, pra q e kan t parashikuar n prmbajtjen e
tyre periudhn kohore gjat s cils do t funksionojn mund t kategorizohen gjithashtu
n traktate me kohzgjatje t caktuar pa t drejt rinovimi dhe traktate me kohzgjatje t
caktuar me t drejt rinovimi, pra q kan nj klauzol q mund t shtyj afatin e tyre.
Traktate t tilla mund t prmbajn parashikime si: nse asnj nga palt n nj periudh
kohore prpara mbarimit t afatit nuk shpreh dshirn pr ta prfunduar traktatin, ather
ai zgjatet edhe nj her pr t njjtin afat.
Pra, nga kjo kuptojm q edhe traktatet e lidhura me nj afat t caktuar kan
mundsi t rinovohen ose ti zgjatet afati kur t gjitha palt n kt traktat jan dakord pr
nj gj t till. Kt mund ta bjn qoft duke nnshkruar nj marrveshje t re q n
dispozitat e saj prmban vetm zgjatjen e afatit, qoft sipas mnyrave t parashikuara nga
vet traktati.372
370

A.Puto, E drejta ndrkombtare publike, siprcit. q.381

A.Aust, Modern treaty law and practice, fq.278
372
A. Puto, e drejta ndrkombtare publike, fq. 381
371

109

Traktatet me afat t pacaktuar jan t nj lloji t veant 373, pasi nuk ndeshen
shpesh n praktik, jan traktate q nuk jan t prhershme, pra lidhen prkohsisht pr t
rregulluar ose pr t funksionuar gjat nj situate t caktuar dhe prfundojn kur kjo
situat shuhet ose pushon s ekzistuari. Problemi sht q kjo kohzgjatje nuk dihet, p.sh,
nj traktat i cili lidhet pr kohn e lufts, dihet q ajo do t prfundoj, por nuk dihet me
saktsi se kur.374

4.2 Amendimi dhe modifikimi i traktatit

Amendimi i traktateve sht nj element i rndsishm pr jetgjatsin e nj
traktati, pasi shpeshher rrethanat ndryshojn dhe shoqria evoluon dhe bashk me to her
pas here kan nevoj pr amendime edhe parashikimet e traktateve, pr tiu prshtatur
ndryshimeve. N fakt parashikimi i mundsis pr amendime n nj traktat duhet trajtuar
me vmendje t veant gjat zhvillimit t bisedimeve dhe adoptimit t tekstit t traktatit,
pasi n t ardhmen kjo mund t krijoj nj ngr t vrtet n zbatimin e tij.
Zakonisht traktatet dypalshe nuk jan shum t vshtira pr tu amenduar, pasi
edhe n rastet kur palt nuk kan vn parashikime pr amendime n tekstin e traktatit,
mund t bien dakord m pas pr kt shtje. Sigurisht q nj klauzol amenduese n
tekstin e traktatit sht nj lehtsi m shum pasi aty prcaktohen dhe mjetet e procedura
e amendimit q do t prdoren, megjithat n munges t nj parashikimi t till, palt n
traktatet dypalshe prdorin kryesisht shkmbimin e notave.
Ndonse nuk ka nj parashikim t sakt pr mjetet q prdoren dhe nse kto
duhet t jen n formn e shkruar, kto lihen n vullnetin e palve, por n prgjithsi
preferohet forma e shkruar. N disa raste edhe kur traktati dypalsh ka nj klauzol
amendimi, palt vendosin t prdorin mjete e procedura t tjera pr ta realizuar kt gj. 375
Neni 39 i Konvents s Vjens parashikon se Nj traktat mund t amendohet me
an t marrveshjes ndrmjet palve. Rregullat jan t vendosura n Pjesn II pr nj
marrveshje t till prve rasteve kur traktati mund t parashikoj ndryshe. Pra, n do
moment palt mund t vendosin t ndryshojn nj apo disa dispozita t traktatit n mnyr
q ti prshtaten interesave t tyre.
Nga interpretimi i ktij neni kuptojm se krkohet nj marrveshje e re pr t
amenduar nj traktat ekzistues dhe kjo rrjedh nga parimi pacta sunt servanda, pra q
traktatet duhen zbatuar gjat gjith kohzgjatjes s tyre376 dhe kjo marrveshje nuk mund
t ket fuqi prapavepruese por do ti japi efektet pr t ardhmen mes palve 377. Kjo
marrveshje mund t marri emrtime t ndryshme n varsi t vullnetit t palve, por
zakonisht n traktatet shumpalshe prdoren Protokollet.
Gjithashtu nuk shpjegohet nga ky nen ndonj hollsi apo detaj pr kohn apo
mnyrn se si duhet t bhet marrveshja, ka do t thot se n do moment q palt
mund ta shohin t arsyeshme mund t bien dakord pr amendimin e traktatit dhe kjo

373

Po aty
Po aty
375
A.Aust, Modern treaty law and practice, fq. 265
376
Commentary of Vienna convention on the law of tretaies 1969, fq512
377
Po aty
374

110

marrveshje mund t bhet me t gjitha mnyrat e mundshme, pra si me goj, me shkrim

apo n disa raste edhe me heshtje.
Mirpo, fjalia e dyt e ktij neni udhzon prdorimin e rregullave t vendosura n
pjesn e dyt t Konvents, t cilat jan rregullat pr lidhjen e nj traktati ndrkombtar
q krkon formn e shkruar, duke prjashtuar marrveshjen verbale apo t heshtur,
ndonse jan forma t cilat nuk i ndalon shprehimisht.378 Gjithsesi nga sa diskutuam, nga
ky nen kuptojm se mund t jemi prpara dy mundsive ose situatave : 1) traktati nuk
prcakton ndonj mjet t veant apo ndonj procedur nprmjet t cils t realizohet
amendimi dhe 2) vet traktati n mnyr t qart parashikon mundsin e amendimit.
Nga ana tjetr ky nen nuk mund t shikohet si i ndar nga parashikimet e tjera t
Konvents s Vjens pr sa i prket amendimit, e konkretisht nga neni 40 q prcakton
rregullat e amendimit t traktateve shumpalshe n t dyja situatat e msiprme. Dikur
amendimi i traktateve shumpalshe krkonte unanimitetin e t gjitha palve q ishin
pjes n traktat dhe shpesh nj kompromis i till kaq i gjer ishte shum i vshtir pr tu
arritur.
Mund t prmendim rastin e traktateve themeluese t Bashkimit Europian t
lidhura q n vitet 1951-1957, t cilat njohn amendimin e par n vitin 1987 me Aktin
Unik Europian. N fakt ngrehina evropiane vazhdon ta ruaj rregullin e unanimitetit ende
sot, megjithse jan nnshkruar tashm disa marrveshje q kan amenduar traktatet
themeluese, por jo do rast ka qen i suksesshm (mund t kujtojm ktu rastin e Projekt
Kushtetuts Europiane). Sa i prket traktateve t BE, ato bjn pjes n at kategori q e
ka t parashikuar mundsin e amendimit ose t rishikimit.
Konkretisht sht neni 48 ai q n mnyr t shprehur ka prcaktuar se traktatet
mund t rishikohen dhe procedurn q ndihet n kto raste. Traktati i Lisbons ka sjell
disa ndryshime n drejtim t amendimit t traktateve themelore dhe n kt aspekt sht
quajtur shpesh edhe si traktat q amendon amendimin379 pasi vet ky traktat sht nj
marrveshje q amendon traktatet themelore dhe nga ana tjetr amendon pikrisht nenin
pr amendimin. N nenin 48 t traktatit parashikohet se amendimi mund t kaloj npr
dy procedura : procedura e zakonshme dhe procedura e thjeshtuar.
Sigurisht q procedura e zakonshme nuk do t thot q sht ajo q prdoret m
380
shpesh prkundrazi, ajo do t prdoret n ato raste kur nuk mund t prdoret procedura
e thjeshtuar, por procedura e zakonshme i ngjan m tepr procedurs s mparshme t
amendimit381.
Konkretisht neni 48 parashikon se 1. Traktateve mund tu bhen shtesa dhe
ndryshime n prputhje me procedurn e zakonshme t rishikimit. Atyre mund tu bhen
shtesa dhe ndryshime edhe n prputhje me procedurat e thjeshtuara t rishikimit.
Procedura e zakonshme e rishikimit: 2. Qeveria e nj Shteti Antar, Parlamenti Europian
ose Komisioni mund ti paraqes Kshillit propozime pr shtesa dhe ndryshime n
Traktate. Ndr t tjera, kto propozime mund t shrbejn pr ti rritur ose pr ti
zvogluar kompetencat q i jan dhn Bashkimit nga Traktatet. Kto propozime Kshilli
378

Po aty, fq.513
Bruno Witte, The European treaty amendment for the creation of the financial stability mechanism,
European Stability Policies, Swedish Institute for European Policies Studies, fq.3
380
Po aty
381
N fakt n traktat e gjejm me termin rishikim/revision, por duke qen se rishikimi n aspektin e KV
ka kuptimin e nj rishikimi t prgjithshm t t gjitha dispozitave t traktatit, prdorim termin amendim
pasi i prshtatet m tpr ktij rregullimi q bn neni 48
379

111

ia paraqet Kshillit Europian ndrsa njoftohen edhe Parlamentet kombtare. 3. Nse

Kshilli Europian, pas konsultimit me Parlamentin Europian dhe Komisionin, miraton me
shumic t thjesht nj vendim pro shqyrtimit t shtesave dhe ndryshimeve t propozuara,
Presidenti i Kshillit Europian thrret nj Konvent t prbr nga prfaqsues t
Parlamenteve kombtare, Krerve t Shteteve ose Qeverive t Shteteve Antare,
Parlamentit Europian dhe Komisionit. Konsultohet edhe Banka Qendrore Europiane, n
rast t ndryshimeve institucionale n fushn monetare. Konventa shqyrton propozimet pr
shtesat dhe ndryshimet dhe miraton me konsensus nj rekomandim q i drejtohet nj
konference t prfaqsuesve t qeverive t Shteteve Antare, si parashikohet n
paragrafin 4. Kshilli Europian mund t vendos me shumic t thjesht, pasi merr
plqimin e Parlamentit Europian, pr t mos thirrur nj Konvent, nse nuk e justifikon
shkalla e ndryshimeve t propozuara. N kt rast, Kshilli Europian prcakton termat e
referencs pr nj konferenc t prfaqsuesve t qeverive t Shteteve Antare. 4.
Presidenti i Kshillit mbledh nj konferenc t prfaqsuesve t qeverive t Shteteve
Antare me qllim vendosjen, me marrveshje t prbashkt, t ndryshimeve q i duhen
br Traktateve. Ndryshimet hyjn n fuqi pasi ratifikohen nga t gjitha Shtetet Antare,
n prputhje me krkesat kushtetuese respektive t tyre. 5. Nse dy vjet pas nnshkrimit t
nj traktati ndryshues t Traktateve e kan ratifikuar katr t pestat e Shteteve Antare
ose, nse nj apo m shum Shtete Antare kan pasur vshtirsi lidhur me procesin e
ratifikimit, shtja i prcillet Kshillit Europian. T vetmet ndryshime q traktati i
Lisbons sjell n procedurn e zakonshme n ndryshim nga ajo e mparshmja jan
prfshirja e Parlamentit n subjektet me iniciativn pr t rishikuar traktatin dhe fakti q e
prfshin Konventn si nj hallk normale pr rishikimin.
Ndrsa procedura e thjeshtzuar e parashikuar n paragraft 6 dhe 7 t traktatit
prdoret pr qllime t prcaktuara dhe konkretisht paragrafi 6 6. Qeveria e do Shteti
Antar, Parlamenti Europian ose Komisioni mund ti paraqesin Kshillit Europian
propozime pr rishikimin e t gjithave ose nj pjese t dispozitave t Pjess s Tret t
Traktatit pr Funksionimin e Bashkimit Europian lidhur me politikat dhe veprimin e
brendshm t Bashkimit. Kshilli Europian mund t miratoj nj vendim me ndryshime n
t gjitha ose nj pjes t dispozitave t Pjess s Tret t Traktatit pr Funksionimin e
Bashkimit Europian. Kshilli Europian vepron unanimisht, pasi konsultohet me
Parlamentit Europian, Komisionin dhe me Bankn Qendrore Europiane, n rast t
ndryshimeve institucionale n fushn monetare. Ky vendim nuk hyn n fuqi pa u miratuar
m par nga Shtetet Antare, n prputhje me krkesat kushtetuese prkatse t tyre.
Vendimi i prmendur n paragrafin e dyt nuk i rrit kompetencat q i jan dhn
Bashkimit nga Traktatet., synon q t ndryshoj vetm pjesn e tret t TFBE, por
gjithsesi fakti q vendimet pr ndryshime t marra sipas ktij paragrafi nuk mund t
zgjerojn kompetencat e Bashkimit pasi kto mund t bhen vetm sipas procedurs s
zakonshme dhe fakti q duhet t kaloj miratimin sipas procedurave kushtetuese t
vendeve antare t krijon iden se nuk sjell ndonj ndryshim t mirfillt n krahasim me
procedurn e zakonshme.382
N paragrafin e 7 t nenit 48 t traktatit shohim se kemi nj procedur t re e cila i
lejon Kshillit Europian q me unanimitet t autorizoj Kshillin q nj pjes vendimesh e
aktesh q miratoheshin me unanimitet, ti miratoj me shumic t cilsuar : Kur Traktati
382

Bruno Witte, The European treaty amendment for the creation of the financial stability mechanism,
European Stability Policies, Swedish Institute for European Policies Studies, fq.5

112

pr Funksionimin e Bashkimit Europian ose Titulli V i ktij Traktati parashikon q

Kshilli duhet t veproj unanimisht n nj fush a rast t caktuar, Kshilli Europian
mund t miratoj nj vendim q e autorizon Kshillin t veproj me shumic t cilsuar n
fushn apo rastin n fjal. Ky paragraf nuk zbatohet pr vendimet me rrjedhoja ushtarake
ose pr vendimet n fushn e mbrojtjes. Kur Traktati pr Funksionimin e Bashkimit
Europian parashikon miratimin e akteve legjislative nga Kshilli n prputhje me nj
procedur t posame legjislative, Kshilli Europian mund t miratoj nj vendim q
lejon miratimin e akteve t tilla n prputhje me procedurn e zakonshme legjislative.
Parlamentet kombtare njoftohen pr do nism q merr Kshilli Europian n baz t
paragrafit t par ose t dyt. Nse nj Parlament kombtar bn t ditur kundrshtimin e
vet brenda gjasht muajve nga data e nj njoftimi t till, vendimi i prmendur n
paragrafin e par ose t dyt nuk miratohet. Nse nuk ka kundrshtim, Kshilli Europian
mund ta miratoj vendimin. Pr miratimin e vendimeve t prmendura n nnparagrafin e
par dhe t dyt, Kshilli Europian vepron unanimisht, pasi merr plqimin e Parlamentit
Europian, i cili jepet me shumicn e deputetve q e prbjn at. Kjo krijon nj lehtsi
dhe shpejtsi m t madhe n ndryshime sepse shmang mbledhjen e Konferencs
Ndrqeveritare dhe Konvents, duke ia ln t drejtn e vendimmarrjes vetm Kshillit
Europian dhe nga ana tjetr shtetet antare nuk do t japin m miratimin q kalon npr
nj procedur kushtetuese, por kan t drejtn e kundrshtimit brenda 6 muajve nse nuk
jan dakord me vendimin.
Sikundr trajtuam edhe m lart, zakonisht traktatet shumpalshe t cilat jan t
pajisura me nj klauzol amendimi, kan t parashikuar n to edhe procedurn q duhet
ndjekur dhe shumicn e krkuar pr t realizuar amendimet. Pr t shmangur ngrin q
sjell unanimiteti, traktatet t cilat krijojn institucione ndrkombtare, zakonisht
mundsin e amendimit e lidhin me votimin nga nj shumic e caktuar e antarve, pra
me fjal t tjera n rast se shumica voton pro amendimit, ai bhet i detyrueshm pr t
gjitha palt n traktatin fillestar.
Duket sikur kemi nj kundrshti t qart mes asaj q trajtuam m lart, q nj shtet
nuk mund t mos zbatoj traktatin n t cilin sht pjes dhe nga ana tjetr nuk mund t
detyrohet t marr pjes n traktatin amendues383, por n rastin n fjal, shteti e ka
pranuar t gjith procedurn e amendimit n momentin q sht br pjes e traktatit
fillestar. Pavarsisht ktij arsyetimi dhe pavarsisht faktit q kuptohet se qllimi i ktyre
rregullave sht arritja e konsensusit sa m shpejt n mnyr q t mos ket bllokime n
vendimmarrje, detyrueshmria e dispozitave t nj marrveshje pr t cilat nj shtet nuk
sht dakord, na duket her pas here sikur shkel parimin e barazis dhe t sovranitetit.
N traktate q krijojn edhe trupa/organe monitoruese ose zbatuese sht
karakteristik q zakonisht kto funksionojn si hallka koordinuese midis palve n rastet
e amendimeve t traktatit. Kshtu n praktikn e Kshillit t Europs ka ndodhur shpesh
t krijohen organe t posame t miratuara nga Komiteti i Ministrave, posarisht pr t
amenduar traktatin. Propozimet e bra nga kto organe i kalohen m pas shteteve antare
dhe kto t fundit njoftojn Sekretarin e Prgjithshm pr pranimin e tyre. 384 Ky sht
rasti kur pranimi krkohet shprehimisht dhe traktati nuk mund t hyj n fuqi
automatikisht pr nj shtet nse pranohet nga nj shumic e caktuar e shteteve pal.

383
384

Neni 40/4 I KV
Jorge Polakiewitz, Treaty-making in the council of Europe, fq. 163.

113

Si e prmendm m lart amendimi mund t bhet edhe me forma t tjera prve

pjesmarrjes n nj marrveshje t shkruar, si mund t jet heshtja ose veprimet
konkludente. Srish i drejtohemi praktiks s Kshillit t Europs dhe gjejm n t nj
sr shembujsh t traktateve t cilat n klauzolat e amendimit parashikojn se amendimet
do t hyjn n fuqi pas kalimit t nj periudhe kohe t caktuar nse asnjra nga palt nuk
paraqet kundrshtime,385 kjo quhet ndryshe edhe klauzola opting-out ose tacit
consent386
Megjithat edhe n kto traktate ka pasur shtete t cilat kan dorzuar instrumentet
e pranimit t amendimit, ndrsa ka pasur shtete t cilat kan nisur zbatimin ose
implementimin e ndryshimeve n t drejtn e brendshme, ka do t thot se me veprimet e
tyre e kan pranuar amendimin e traktatit.
Nse traktati hesht sa i prket amendimit, ather mund t krijohen probleme mes
palve pasi jo t gjitha mund t jen t gatshme t pranojn propozimet pr amendime 387.
Kjo shtje zgjidhet me parashikimet e nenit 40 t konvents, sipas t cilave do pal ka
t drejt t propozoj amendime n nj traktat dhe n raste t tilla kto propozime duhet
ti njoftohen t gjitha palve t tjera n traktat.
Duke qen se si e prmendm m lart bhet fjal pr nj marrveshje t re mes
palve, ather secila prej tyre sht e lir t marr pjes n vendimin q do t merret
lidhur me propozimin pr amendim si edhe n zhvillimin e bisedimeve e prfundimin e
marrveshjes pr amendim.388 Kuptohet q n kt rast shtetet bhen pal n nj traktat t
ri dhe pjesmarrja n traktatin e par nuk e detyron nj pal t jet pjes e traktatit
amendues.
N raste t tilla mes shtetit q nuk sht pjes n traktatin amendues dhe palve t
tjera do t prdoren t gjitha parashikimet e traktatit fillestar pa pasur parasysh amendimet
e bra. Edhe ky nen nuk prmend ndonj procedur pr realizmin e amendimeve kur
traktati hesht sa i takon ktij problemi, por n Treaty Handbook of UN shpjegohet
qartsisht se procedura e ndjekur do t jet fillimisht propozimi i amendimeve dhe
qarkullimi i tyre mes palve n traktatin q do amendohet. Pas ksaj bhet adoptimi i
tekstit t marrveshjes amenduese dhe palt japin plqimin pr t qen t lidhura nga
marrveshja q amendon traktatin.
Momenti final sigurisht q sht hyrja n fuqi (ashtu sikurse pr do traktat tjetr)
dhe kjo varet nga parashikimet q mund t jen br n marrveshje se cili do t jet
momenti i hyrjes n fuqi, dorzimi i nj numri t caktuar instrumentesh, ose kalimi i nj
periudhe kohe nse asnjra nga palt nuk kundrshton, etj.389
Konventa gjithashtu parashikon edhe rastet kur nj shtet bhet pal n nj traktat
pas amendimit t tij dhe arsyeton se n situata t tilla shtetet e reja do t konsiderohen
pal n traktatin e amenduar dhe do t prdorin kto dispozita n marrdhnie me palt e
tjera, prve rasteve q kto shtete kan shprehur paraprakisht qndrimin pr t qen pjes
e traktatit fillestar t pa amenduar. N marrdhnie me ato shtete t cilat jan pjes vetm
e traktatit fillestar dhe nuk jan pjes e traktatit amendues, shtetet e reja do t prdorin
dispozitat e paamenduara t traktatit.
385

Protokolli 8 i KEDNJ
Jorge Polakiewitz, treaty-makinkg in the Council of Europe
387
Malkom Shaw, International law, fq.
388
Neni 40/2/a)b)
389
Treaty handbook of UN, fq. 25-26
386

114

4.2.a Modifikimi i traktatit

Nj pjes e rndsishme sa i prket ndryshimeve t traktatit sht edhe
modifikimi. N fakt shpesh termat ngatrrohen me njri tjetrin dhe gjejn prdorim t
gabuar, por amendimi dhe modifikimi jan dy gjera t ndryshme. Vet konventa i
shmanget prdorimit t termave rishikim (t cilin e shikojn si nj ndryshim apo rishikim
i prgjithshm i traktatit390) apo zvendsim (q e shikojn si krijimin e nj traktati t ri q
e zvendson t parin) duke nnkuptuar se kto jan procese t tjera, ndrsa sqaron se
modifikimi i traktatit nnkupton se shtetet pal n nj traktat mund t vendosin t lidhin
nj marrveshje midis tyre me an t s cils t modifikojn apo i japin nj kuptim t ri
dispozitave t traktatit fillestar. Vlen t prmendet se pal n nj marrveshje apo traktat
t till nuk jan t gjitha palt e traktatit t par, por vetm nj pjes e tyre. 391
Ndrsa shikojm paragrafin e par t nenit 41 t konvents, kuptojm se realizimi
i marrveshje pr modifikimin e nj traktati duhet ti nnshtrohet 3 kushteve baz. S pari,
marrveshjet e modifikimit t traktatit duhet t jen t lejuara ose t parashikuara nga vet
traktati, ose m s pakti t mos jen t ndaluara prej tij, ka do t thot q mund t ket
traktate t cilat parashikojn se nuk mund t modifikohen n t ardhmen dhe se shtetet
jan t detyruara t mbeten pjes e dispozitave fillestare.
S dyti : mund t jemi prpara situatave kur vet traktati mund t ket prcaktime
ndaluese, pra q i konsideron si t pamodifikueshme nj apo disa dispozita t cilat mund
t jen t rndsishme pr realizimin e thelbit t traktatit. N kt rast, marrveshja e
modifikimit duhet t mbaj parasysh se nuk duhet t prek gzimin apo realizimin e t
drejtave dhe detyrimeve nga palt q jan pjes e traktatit fillestar.
Pra, fakti q nj pjes e palve t traktatit baz do t lidhin nj traktat t ri q i
modifikon dispozitat e t parit, nuk duhet n asnj rast t pengoj apo t deformoj
zbatimin e dispozitave t traktatit baz mes shteteve q nuk jan pjes n traktatin
modifikues dhe atyre q jan pjes n t. Formulimi i dispozitave t traktatit modifikues
duhet t jen i till q t mos krijoj mundsi pr keqinterpretime apo pr pengesa e
shmangie nga detyrimet fillestare.
S treti: traktati modifikues nuk duhet n asnj rast t ket parashikime q lidhen
me dispozitat cnimi i t cilave t prek qllimin dhe objektin e vet traktatit. N nj
situat t till do t ishte i pamundur zbatimi i traktatit fillestar, ka do t krijonte m pas
mosmarrveshje mes palve n t dhe n fakt nuk do t ishim m prpara modifikimit t
traktatit, por prpara nj traktati t ri q nuk ka lidhje me t parin e madje q bie n
kundrshtim me t. N kt rast, do t duhej q shtetet q jan pjes n traktatin e ri, t
trhiqen nga traktati i mparshm pr t sqaruar dhe qartsuar nj her e mir pozitn e
tyre ndaj shteteve q jan pjes vetm n traktatin e par.
Kur palt vendosin t krijojn nj traktat q do t modifikoj traktatin fillestar,
ather duhet t njoftojn t gjitha palt e tjera pr kt qllim.392 Nj marrveshje e till
mund t quhet Marrveshja e Shengenit, duke pasur parasysh q sht krijuar pr t
avancuar bashkpunimin midis shteteve antare t Bashkimit Europian n realizimin e
lvizjes s lir brenda kufijve t ktij bashkimi, me kushtin q dispozitat e ksaj

390

Enciclopedy of internacional law, wilhelm G. Grewe, Revision of treaties fq. 501

Commentary of Vienna convention, fq. 533
392
Konventa e Vjens, neni 41/2
391

115

marrveshje t mos bien n kundrshtim me ato t traktateve themeluese dhe t mos

pengojn realizimin e t drejtave e detyrimeve t shteteve t tjera.

4.3 Pezullimi i veprimit t traktatit

Pezullimi i veprimit t nj traktati ndrkombtar do t thot se palt vendosin q
prkohsisht t mos i zbatojn dispozitat, t drejtat dhe detyrimet, q rrjedhin nga traktati.
Konventa e Vjens nuk parashikon ndonj element t veant q duhet t prmbushet apo
ndonj situat t caktuar se kur mund t bhet pezullimi i traktatit nga palt, por n nenin
57 shpjegon se kushtet e prgjithshme brenda t cilave mund t pezullohet prkohsisht
veprimi i nj traktati jan : parashikimi n vet tekstin e traktatit t nj dispozit e cila
lejon pezullimin dhe procedurn konkrete n kt rast ose plqimi i palve pjesmarrse
n kt traktat.
Arsyet se pse palt mund t dshirojn t pezullojn veprimin e nj traktati
ndrkombtar mund t jen t ndryshme, p.sh mund t jen prkohsisht t pamundura
pr ta zbatuar, mund t kemi nj ndryshim t prkohshm t rrethanave etj. N kto raste
palt e vendosin pezullimin n mnyr q t ken mundsin n t ardhmen q t
rregullojn situatn q e bn t pamundur veprimin e traktatit ose t marrin kohn e
nevojshme pr tu trhequr prfundimisht nga traktati. Neni 58 i konvents parashikon
mundsin q me nj marrveshje t veant disa nga palt n traktat t ken mundsin
t pezullojn zbatimin e traktatit midis tyre.
N fakt sht e dukshme ngjashmria mes ktij parashikimi dhe atij t nenit 41 t
trajtuar m lart sa i takon modifikimit, pasi procedura mbetet e njjta dhe veoria kryesore
e ksaj lloj marrveshje sht q t bhet vetm midis disa palve t traktatit. Ky nen
parashikon gjithashtu se nj marrveshje e till mes ktyre palve do t jet e mundur
vetm nse vet traktati e lejon nj gj t till, ose s paku nuk e ndalon at.
Kushtet e kumulative393 t vendosura pr t realizuar marrveshjen e pezullimit
jan q pezullimi t mos pengoj zbatimin e traktatit nga palt e tjera, pra q prmbushja e
detyrimeve dhe prfitimi i t drejtave nga ana e tyre t mbetet e pacnuar si edhe q
pezullimi t mos jet n kundrshtim me objektin dhe qllimin e traktatit.
Sa i prket kushtit t par, konventa n fakt le t pasqaruar marrdhnien q do t
krijohet mes palve q e kan pezulluar traktatin dhe atyre q nuk bjn pjes n
marrveshjen e pezullimit, por logjikisht marrveshja e re e pezullimit mes disa palve
nuk duhet t prek zbatimin e t drejtave dhe detyrimeve t krijuara nga traktati mes
palve dhe duhet zbatuar n mnyr trsore mes tyre n baz t parimit pacta sunt
servanda.
N kushtin e dyt kuptojm se nj marrveshje mes palve pr t pezulluar
veprimin e traktatit nuk duhet t jet n kundrshtim me qllimin dhe objektin e traktatit.
Kjo mund ti referohet si rastit kur vet pezullimi cnon thelbin e traktatit, ashtu edhe rastit
kur dispozitat e pezulluara bien n kundrshtim me t p.sh n rastet kur kemi pezullim t
pjesshm, pra vetm t disa dispozitave394.
393

Commentary of the 1969 viena convention on the law of treaties, fq.717

Psh. Pezullimi i zbatimit t nenit 2 t KEDNJ, pr t drejtn e jets, e bn t pamundur zbatimin e t
drejtave t tjera q rrjedhin prej saj.
394

116

Konventa nuk shprehet sa i prket pezullimit t nj pjese t traktatit, ndonse

mendoj q edhe kjo sht njlloj e mundur si edhe pezullimi trsor, pr sa koh kjo nuk
prek zbatimin e pjess tjetr t dispozitave t traktatit dhe po ta shohim kt t lidhur edhe
me paragrafin e dy t nenit 58 i cili parashikon se N qoft se traktati nuk parashikon
ndryshe pr nj shtje q trajtohet n kuadrin e paragrafit 1 (a), palt n fjal do t
njoftojn palt e tjera n lidhje me qllimin e tyre pr t prfunduar marrveshjen dhe pr
ato dispozita t traktatit t cilat ato kan si qllim q t'i pezullojn, kuptojm se shprehja
pr ato dispozita e l t nnkuptohet se pezullimi mund t jet edhe i pjesshm.
Dispozitat t cilat parashikojn t drejtn e palve pr t pezulluar traktatin duhet
t shihen t lidhura ngusht edhe me nenin 72 t konvents cili parashikon pasojat e
pezullimit t veprimit t nj traktati. Ai parashikon se pezullimi i veprimit t nj traktati
n kushtet q ne prmendm i jep palve t drejtn pr t mos zbatuar asnj nga detyrimet
q rrjedhin prej tij pr sa koh zgjat pezullimi dhe nuk duhet t ndikoj n marrdhnien
apo raportin juridik t krijuar mes palve pr shkak t traktatit n fjal.
Pavarsisht se palt nuk jan t detyruara t zbatojn nj traktat t pezulluar, ato
nuk duhet t ndrmarrin asnj veprim i cili t ndikoj n mnyr direkte apo indirekte n
rimarrjen e fuqis juridike t tij, pra nuk duhet t jet nj penges pr vazhdimin e
veprimit t traktatit n t ardhmen.395

4.4. Pushimi i fuqis juridike t traktatit

Prfundimi i fuqis juridike t nj traktati ndrkombtar sht nj shtje e nj
rndsie t veant sa i prket t drejts s traktateve, sepse ky sht edhe momenti kur t
drejtat dhe detyrimet midis palve shuhen dhe marrdhnia e krijuar nga vet lidhja e
traktatit nuk ekziston m. Megjithat duhet thn q pavarsisht rndsis q ka mbarimi i
traktateve, ai nuk ka pasur rndsin q i takon pr sa i prket trajtimeve doktrinore dhe
vendit q zn n traktate dispozitat lidhur me mbarimin e tyre.
Duhet t jemi t ndrgjegjshm q n fund t fundit nj traktat sht nj
marrveshje e bazuar n vullnetin e palve dhe ashtu si mund t lidhet edhe mund t
mbaroj me vullnetin e tyre. Me rndsi sa i prket mbarimit t traktateve jan edhe
shtjet e shkeljes s traktateve dhe pasojat q shkaktojn, duke pasur parasysh q shkelje
t traktateve ndodhin shum shpesh dhe masat e marra ndaj shkeljeve dhe shkelsve jan
pjes e debatit t vazhdueshm mes juristve, subjekteve t s drejts ndrkombtare dhe
Komisionit t s Drejts Ndrkombtare. Gjithashtu, nj problem delikat n kt drejtim
sht kolizioni ose konfliktet q krijohen mes trakteve q lidhin shtetet, q sjell probleme
n zbatueshmrin e tyre dhe q ndonjher shkon deri n shkelje t njrit traktat duke
zbatuar nj tjetr.
Arsyet e mbarimit t nj traktati ndrkombtar mes palve mund t jen nga m t
ndryshmet, kemi par koht e fundit q shtetet t cilat jan n pritje t antarsimit n BE
apo jan antarsuar rishtazi jan detyruar t trhiqen nga nj pjes t traktatesh t lidhura
m par sepse duhet q legjislacionin dhe rregullimet e brendshme ti prshtasin me ato t
BE.

395

Konventa, neni 72

117

Arsyet t tjera mund t jen humbja e efektivitet t traktatit ose ndryshimi i

politikave shtetrore t ndonjrs nga palt etj, por duhet thn q n shumicn e rasteve
vet e drejta e traktateve sht indiferente ndaj ktyre arsyeve. Nga nj studim i br 396
mbi frekuencn e daljeve nga traktatet pr vitet 1945- 2005, n arkivin dhe
dokumentacionin e depozituar n Organizatn e Kombeve t Bashkuara, ka rezultuar se
gjat 50 viteve jan ratifikuar dhe hyr n fuqi rreth 32021 traktate dhe jan br rreth
1547 trheqje ose denoncime.
Mnyrat e mbarimit apo prfundimi i veprimit t trakteve sht disiplinuar nga
Konventa e Vjens n nenet 54- 65 t saj. Konventa na orienton se pr mbarimin e
traktateve ndrkombtare mund ti drejtohemi dy sistemeve kryesore : parashikimeve t
vet traktateve pr kt shtje ose parashikimeve t ksaj konvente n rastet kur traktati
hesht lidhur me mnyrn e mbarimit t tij. N nenin 54 n gjem kt formulim :
Pushimi i veprimit t nj traktati ose trheqja e nj pale prej tij mund t bhet: (a) n
prputhje me dispozitat e traktatit; ose (b) n do koh nprmjet plqimit t t gjitha
palve pas konsultimit me Shtetet e tjera kontraktuese.

4.4.a Denoncimi ose trheqja e njanshme

Fillimisht Konventa na ofron rastet e daljes s njanshme nga traktatet
ndrkombtare t quajtura ndryshe edhe denoncimi ose trheqja e njanshme nga traktatet
ndrkombtare. N fakt nuk kemi ndonj prkufizim n konvent apo n fjalort juridik397
q t na sqaroj kuptimin e termit denoncim (i traktatit), por gjithsesi n Final Caluses of
Multilateral Treaties Handbook398 prkufizohet si nj procedur e nisur n mnyr t
njanshme nga nj shtet pr t prfunduar lidhjen e tij juridike me nj traktat.
Traktati n fjal vazhdon t mbetet n fuqi pr palt e tjera kur ai sht nj traktat
shumpalsh, ndrsa prfundon fuqin e tij juridike nse sht traktat dypalsh. Po n t
njjtin material argumentohet se denoncimi dhe trheqja nga nj traktat jan terma t
njjt dhe nuk kan asnj ndryshim n pasojat juridike q sjellin.
Megjithat ajo q sht reflektuar prgjithsisht nga doktrina sht prdorimi i
termit denoncim pr marrveshjet dypalshe dhe termit trheqje pr traktatet
shumpalshe. N fakt kjo bn kuptim po t marrim parasysh se vet konventa duke
dashur t bj nj diferencim i ka prmendur t dy kto terma, ndrsa Aust ka
argumentuar q prdorimi i termit denoncim do t ishte i pakuptimt pr traktatet
shumpalshe, t cilat vazhdojn t ekzistojn edhe pas trheqjes s nj pale.399
Denoncimi i traktateve ka qen n koht e mparshme nj institut i prdorshm
vetm pr traktatet me kohzgjatje t pacaktuar, pr t cilat normalisht nj shtet gjat
jetgjatsis s tij mund ti lindte nevoja pr tu larguar. Mes vet juristve ka pasur
debate t vazhdueshme nse duhet t ekzistoj apo jo nj parashikim n traktat apo nj
klauzol e trheqjes prej tij, ku pjesa pesimiste ishte e mendimit (duke u bazuar edhe tek
eksperienca jo e kndshme e Lidhjes s Kombeve) se kjo mund t sillte nj anarki n
rendin juridik ndrkombtar duke qen se shtete mund t gjenin fardolloj preteksti pr
396

Laurenc Helfer, Excel Database of Denunciations from Multilateral Treaties (Sept. 5. 2005)
Ktu i referohemi edhe Oxford Dictionary of Law
398
UN Treaty Collection, fq.109
399
A.Aust, International Law Handbook, fq.93
397

118

tu trhequr nga traktatet duke dobsuar t gjith strukturn e t drejts s traktateve.400

Ndrsa pjesa tjetr mendon se parashikimi i klauzolave t trheqjes nga traktatet krijon
nj regjim t ligjshm pr tu liruar nga detyrimet e traktatit, pa krijuar shkelje t tij dhe
duke iu shmangur sanksioneve t mundshme (n rast shkelje).
Parashikimi i klauzolave t cilat lejojn denoncimin apo trheqjen nga nj traktat
n prmbajtjen e tij mund t interpretohet edhe si nj mundsi m shum pr palt q t
rishikojn qndrimet e tyre gjat zbatimit t traktatit. Zakonisht parashikimi i nj klauzole
e cila lejon denoncimin ose trheqjen mund t jet nj nxitje pr t shtuar palt q
ratifikojn traktatin por nga ana tjetr mund t shtoj mundsin q shtetet prball
vshtirsive e sfidave t ndryshme n politikn e tyre t ken mundsi t largohen nga
traktatet.401 Gjithsesi kjo varet shum edhe nga lloji i traktatit edhe nga parashikimet e
tjera t tij. Ka mendime sipas t cilave traktatet q lejojn rezervat jan m pak t
ekspozuar ndaj denoncimit, pasi palt kan mundsi ta prjashtojn veten nga detyrimet t
cilat nuk i prmbushin dot.
Klauzolat q parashikojn trheqjen ose denoncimin nga traktatet mund t ken
formulime t ndryshme, sepse kjo varet nga natyra e traktatit, nga shtjet q rregullon
nga palt antare n t, etj. N nj recenc q Helfer i ka br Final Clause Handbook, ai
na i grupon traktatet sipas klauzolave t trheqjes dhe denoncimit n to, n 6 grupe
kryesore :
1- Traktate q mund t denoncohen n do koh;
2- Traktate q parashikojn t drejtn e denoncimit pr nj periudh t caktuar,
t llogaritur nga koha kur hyn n fuqi apo ratifikohet nga nj shtet402;
3- Traktate q lejojn denoncimet vetm pr periudha e intervale t caktuara
kohore;
4- Traktate t cilat mund t denoncohen vetm n raste t veanta ose pr shkak
t ndodhjes s ngjarjeve t veanta;
5- Traktate t cilat denoncohen automatikisht nse shteti ratifikon nj
marrveshje tjetr;
6- Traktate t cilat heshtin sa i prket denoncimit apo trheqjes. 403
Nse shikojm dispozitat e Traktatit t Bashkimit Europian, n nenin 53 parashikohet se
ai sht i lidhur me kohzgjatje t pacaktuar: Ky Traktat miratohet pr nj periudh t
pakufizuar., ndrsa n nenin 50 parashikohet mundsia e trheqjes nga ky traktat pr do
shtet antar, sipas krkesave t tij kushtetuese : do Shtet Antar mund t vendos t
dal nga Bashkimi, n prputhje me krkesat kushtetuese t veta. 2. Shteti Antar q
vendos t dal nga Bashkimi njofton Kshillin Europian pr kt qllim. N dritn e
orientimeve t dhna nga Kshilli Europian, Bashkimi negocion dhe arrin nj
marrveshje me kt Shtet, n t ciln prcaktohen masat organizative t daljes, duke
pasur parasysh kuadrin pr marrdhnien e tij t ardhshme me Bashkimin. Kjo
marrveshje negociohet n prputhje me nenin 218 (3) t Traktatit pr Funksionimin e
400

Laurence R.Helfert, Exiting treaties,Helfer handbook, Virginia Law Review, fq.1585

Po aty , fq. 1600
402
Traktati i Atlantikut t Veriut ka nj parashikim t ngjshm Pasi Traktati t ket qen n fuqi pr dhjet
vjet, ose n do koh t mvonshme, Palt, nse cilado nga ato kshtu krkon, do t kshillohen s bashku
me qllimin e rishikimit t Traktatit, duke pasur parasysh faktort q n at koh do t preknin paqen dhe
sigurin n zonn e Atlantikut t Veriut, duke prfshir ktu zhvillimin e rregullimeve universale si edhe
rajonale sipas Karts s Kombeve t Bashkuara pr ruajtjen e paqes dhe siguris ndrkombtare
403
Po aty, fq. 1598
401

119

Bashkimit Europian. Marrveshja lidhet n emr t Bashkimit nga Kshilli, duke vepruar
me shumic t cilsuar, pasi merret plqimi i Parlamentit Europian. 3. Traktatet pushojn
s zbatuari pr Shtetin n fjal duke filluar nga data e hyrjes n fuqi e marrveshjes s
daljes ose, nse nuk arrihet nj marrveshje e till, dy vjet pas njoftimit t prmendur n
paragrafin 2, nse Kshilli Europian n marrveshje me Shtetin Antar n fjal nuk
vendos unanimisht ta zgjas kt afat. 4. Pr qllimet e paragrafve 2 dhe 3, antari i
Kshillit Europian ose i Kshillit, i cili prfaqson Shtetin Antar q del nga Bashkimi,
nuk merr pjes n diskutimet e Kshillit Europian ose t Kshillit q kan t bjn me kt
Shtet Antar. Shumica e cilsuar prcaktohet n prputhje me nenin 238(3)(b) t Traktatit
pr Funksionimin e Bashkimit Europian. 5. Nse nj Shtet i cili ka dal nga Bashkimi
krkon riantarsim, krkesa e tij i nnshtrohet procedurs s parashikuar n nenin 49.
N fakt nj shtje q nuk e gjejm fare t trajtuar n traktate e n doktrin sht
rasti i prjashtimit nga traktati nse nuk prmbush normat e tij. Sigurisht do t trajtojm
m posht rastin kur nj pal krkon t trhiqet nga traktati pr shkak t pamundsis pr
t prmbushur detyrimet e traktatit, por a mund t ket raste t prjashtimit nga traktati t
nj shteti pa vullnetin e tij? Duke marr shkak edhe nga aktualiteti diskutimet mbi
traktatet e Bashkimit Europian, nuk gjejm ndonj dispozit q si form sanksioni t
prjashtojn nj shtet nga Bashkimi, ndrkoh q jemi duke dgjuar vazhdimit aludimet
pr nj prjashtim t mundshm t Greqis nga zona Euro e nga vet Bashkimi. Mundsia
e vetme juridike q paraqitet n kt rast mendojm se sht mundsia q shtetet t
denoncojn ve e ve traktatet me shtetin grek.
Kur traktatit i mungojn parashikime sa i prket mbarimit t veprimit, trheqja e
njrs nga palt mund t bhet me marrveshje me t gjitha palt e tjera n do koh. N
rastet e traktateve dypalshe kuptohet q kjo marrveshje do t shnoj edhe fundin e vet
traktatit, ndrsa n rastin e traktateve shumpalshe marrveshja pr trheqjen e njrs
nga palt nuk do t thot mbarim t traktatit, sepse ai do t jet n fuqi pr palt e tjera.
Marrveshja n fjal duhet t jet n formn e shkruar n mnyr q t ket
mundsi t provoj vullnetin e palve, ndonse nuk ka ndonj krkes t till t
parashikuar n ndonj norm juridike. Madje sipas Williger kjo marrveshje mund t jet
edhe nj marrveshje me goj ose edhe me nj konsensus t heshtur, kur asnj shtet nuk
kundrshton ose shpreh mendim edhe pas krkess pr trheqje nga traktati t nj
shteti.404
Mbarimi i nj traktati me marrveshje mes palve, i parashikuar nga nenin 54/b i
konvents krkon q kjo marrveshje t bhet me plqimin e t gjitha palve dhe me
konsultimin e t gjitha palve kontraktuese. N kt rast palt kontraktuese mund t jen
ato shtete q kan qen t lidhura me traktatin, por pr t cilat traktati nuk sht n fuqi n
momentin kur bhet kjo marrveshje405.
Neni 56 i Konvents prjashton nga e drejta pr tu denoncuar apo trhequr nga
traktatet t cilat nuk kan parashikuar ndonj mnyr mbarimi dhe nuk kan nj klauzol
denoncimi ose trheqje n prmbajtje t tyre.406 Megjithat n kt prkufizim nuk
404

M. Villiger, Comentary of VCLT 1969, fq. 687

A.Aust, Modern Treaty Law and practice, fq. 288
406
T dyja kushtet e krkuara nga kjo dispozit duhet t ekzitojn njkohshsit Nj traktat i cili nuk
prmban ndonj dispozit n lidhje me pushimin e veprimit t tij dhe i cili nuk parashikon denoncimin ose
trheqjen nuk i nnshtrohet denoncimit ose trheqjes prvecc n qoft se : (a) ai prcakton q palt kan
pasur si qllim q t pranojn mundsin e denoncimit ose t trheqjes; ose (b) nj e drejt e denoncimit
ose e trheqjes mund t nnkuptohet nga natyra e traktatit. 2. Nj pal nuk do t jap n m pak se
405

120

prfshihen rastet kur rezulton se palt kan pasur si qllim t pranojn mundsin e
trheqjes ose denoncimit si edhe kur e drejta e trheqjes ose e denoncimit rrjedh nga vet
natyra e traktatit. N praktik nuk sht e qart se cilat raste do t konsiderohen se palt
kan pasur si qllim q ta pranojn mundsin e denoncimit apo trheqjes.
Kjo sht nj shtje q do ta zgjidh vetm interpretimi rast pas rasti i ksaj
dispozite duke u mbshtetur tek natyra e traktatit, tek objekti dhe qllimi i tij, tek t drejtat
dhe detyrimet e palve etj. Problematik shfaqet edhe parashikimi i dyt sipas t cilit e
drejta e denoncimit ose trheqjes mund t rrjedh nga vet natyra e traktatit.
Sipas Helfert diskutimet pr hartimin e KV jan karakterizuar nga nj debat i
vazhdueshm lidhur me kt shtje pasi nj pjes e prfaqsuesve, veanrisht Sir
Humphrey Waldoc, krkonte q marrveshjet t cilave e drejta e denoncimit i rrjedh nga
vet natyra e tyre t jen t listuara.407 Sipas tij, duke iu referuar praktiks s shteteve,
traktate t cilat e kan t prfshir n natyrn e tyre t drejtn e denoncimit ose trheqjes
mund t jen ...(i) traktate tregtie (ii) traktate aleance (iii) traktate bashkpunimi
ekonomik, social, kulturor (iv) traktate arbitrazhi etj , ndrsa traktatet t cilat duhet t
vazhdojn pr nj kohzgjatje t pacaktuar (pra q natyra e tyre nuk e prmban
denoncimin ose trheqjen) jan : (i) traktate q vendosin kufij mes shteteve (ii) ato q
vendosin regjime t veanta n nj territor (iii) traktatet e paqes (iv) traktatet pr
zgjidhjen e mosmarrveshjeve (v) traktate shumpalshe q ndihmojn n zhvillimin e t
drejts ndrkombtare. Megjithat duket se nj propozim i till nuk ka arritur t dal
triumfues mbi at qe kemi aktualisht, i cili sipas hartuesve sht m gjithprfshirs dhe
kufizon t drejtn e denoncimit apo trheqjes nga nj traktat.
Nse nj shtet mendon t trhiqet nga nj traktat, ai duhet t njoftoj 12 muaj
prpara palt e tjera n traktat pr qllimin e saj. Nuk mund t lem pa evidentuar edhe
faktin se ka nj kundrshti mes parashikimit q trajtuam m lart n nenin 54, sipas t cilit
n rast se traktati nuk ka klauzol denoncimi ose trheqje, mbarimi i tij mund t bhet n
do koh me marrveshje t palve dhe parashikimeve t nenit 56 q t drejtn pr tu
trhequr ose denoncuar traktate t tilla e konsideron si t palejuar dhe nga ky ndalim
shpton vetm 2 raste prjashtimore.
Nj shtje e rndsishme sht gjithashtu trajtimi i rasteve kur traktati pr hyrjen
n fuqi t tij krkon nj numr t caktuar palsh dhe pas hyrjes s tij n fuqi nga trheqja e
ndonj shteti, ky numr bie nn at t krkuar nga traktati. N raste t tilla konventa
parashikon se rnia e numrit t palve pjesmarrse nn at t krkuar pr hyrjen n fuqi,
nuk e prek fuqin juridike t traktatit dhe ai vazhdon t mbetet efektiv mes palve t cilat
jan akoma pjes e tij. Sigurisht q asgj nuk i ndalon palt e mbetura q nse situata
sht br tashm e disfavorshme pr to, t trhiqen apo ti japin fund traktatit me nj
marrveshje.408
Gjat kohs q palt jan t lidhura n mnyr reciproke nga t drejtat dhe
detyrimet q burojn nga nj apo disa traktate, mund t ndodh q marrdhniet e tyre t
prishen apo t acarohen deri n at pik sa t ndrpresin marrdhniet diplomatike. N
dymbdhjet muaj njoftimin n lidhje me qllimin e tij pr t denoncuar traktatin ose pr t'u trhequr prej tij
sipas paragrafit 1
407
Laurenc R. Helfert, Terminating Treaties, fq.638
408
Neni 53 i KV parashikon se Prve rasteve kur traktati parashikon ndryshe, nj traktat shumpalsh
nuk mbaron s vepruari vetm pr shkak t faktit se numri i palve bie n numrin e nevojshm pr hyrjen e
tij n fuqi

121

kt rast kjo nuk sht parashikuar si nj shkak i arsyeshm pr mbarimin ipso facto t
traktatit me palve, sepse traktati mund t rregulloj shtje t cilat nuk preken aspak nga
marrdhniet diplomatike mes palve.
Nse kemi parasysh traktatet q lidhen me t drejtat e njeriut, kemi thn q n to
parimi i reciprocitetit nuk sht shum evident, sepse efektet e tyre ato i japin tek
individt q jetojn n shtetet pal n traktat, prandaj prishja e marrdhnieve diplomatike
mes palve nuk ka arsye t sjell mbarimin e traktatit mes tyre.
Megjithat kjo dispozit (pavarsisht se nuk ka nj prmbajtje t qart) duket se
m s shumti i referohet rasteve t traktateve dypalshe mes shteteve t cilat kan
ndrprer marrdhniet diplomatike, por i njjti arsyetim mund t jet i vlefshm edhe n
kt rast. Kur marrdhniet diplomatike jan t domosdoshme pr zbatimin e traktatit,
ather palt mund t krkojn t prfundojn traktatin mes tyre ose ta pezullojn at pr
sa koh do t zgjas ndrprerja, pra deri n rivendosjen e marrdhnieve n t ardhmen.
Organet kompetente shtetrore pr t realizuar denoncimin vendosen gjithmon
nga e drejta e brendshme e nj shteti dhe po kshtu prcaktohet edhe procedura q duhet
ndjekur n kt rast.409 P.sh. n Ligjin Pr lidhjen e traktateve dhe marrveshjeve
ndrkombtare410 prcaktohet se Ministrit apo institucionet zbatuese studiojn
mundsin e denoncimit t traktatit n rastet kur shohin q ka arsye pr ta br kt gj
dhe m pas n bashkpunim me Ministrin e Punve t Jashtme, njoftojn Kshillin e
Ministrave.
Ky i fundit i drejtohet Kuvendit dhe kur merr miratimin e tij, i krkon Ministris
s Punve t Jashtme t njoftoj sipas rregullave paln apo palt e interesuara. N rastet
kur denoncohet nja marrveshje shumpalshe, MPJ ngarkon prfaqsuesin e shtetit n
shtetin depozitar apo organizatn ndrkombtare q t dorzoj instrumentin e
denoncimit.

4.4.b. Pushimi i veprimit t traktatit duke nnshkruar nj marrveshje t re

Nj nga mnyrat e pushimit t veprimit t nj traktati mes palve sht edhe rasti
kur ato nnshkruajn nj marrveshje t re mes tyre. Konventa shprehet se nj traktat
pushon s vepruari kur palt lidhin nj traktat t mvonshm pr t njjtn shtje 411, por
q sigurisht kushti kryesor n kt rast sht q pjesmarrse n traktatin e mvonshm t
409

Pr elemente m t zgjeruar t procedurs s trheqjes shih m posht

Neni 27 I ktij ligji parashikon jo vetm procedurn pr denoncimin por edhe pr zgjatjen e afatit t
traktatit Ministrit dhe institucionet e tjera qendrore t interesuara, ne bashkpunim me Ministrin e
Punve t Jashtme, studiojn mundsin e zgjatjes, t prsritjes, ndryshimit ose denoncimit t traktateve
dhe t marrveshjeve dypalshe, para mbarimit t afatit t tyre. Ministrit dhe institucionet e tjera qendrore
t interesuara i paraqesin Kshillit t Ministrave propozimet prkatse pr zgjatjen, prsritjen, ndryshimin
ose denoncimin e marrveshjeve dypalshe. Kshilli i Ministrave i paraqet Kuvendit Popullor ose
Presidentit t Republiks propozimet prkatse pr zgjatjen, prsritjen, ndryshimin dhe denoncimin e
traktateve. Pasi t jene miratuar propozimet prkatse, Ministria e Punve t Jashtme u propozon zyrtarisht
palve t interesuara zgjatjen, prsritjen ose ndryshimin e traktateve a t marrveshjeve dypalshe. Kur
vendoset denoncimi i traktateve ose i marrveshjeve dypalshe, Ministria e Punve t Jashtme njofton
zyrtarisht paln e interesuar. Ne rast denoncimi t nj traktati ose t marrveshje shumpalshe, Ministria e
Punve t Jashtme njofton zyrtarisht, sipas rastit, organizatn ndrkombtare prkatse ose shtetin
depozitar dhe ngarkon prfaqsuesin e vet t depozitoje pr ket qellim instrumentin e denoncimit.
411
Neni 59
410

122

jen t gjitha palt e traktatit t mparshm. Nga ana tjetr neni 59 i konvents shprehet se
duhet patjetr q nprmjet traktatit t mvonshm apo mjeteve t tjera, t bhet i qart
qllimi apo vullneti i palve q kjo shtje t disiplinohet nga ky traktat.
Ky nen nuk jep ndonj prcaktim t qart se nprmjet cilave mjete t tjera mund
t bhet i qart qllimi i palve pr t pushuar fuqin juridike t traktatit t mparshm,
duke e br kt nj shtje t debatueshme dhe q n t ardhmen mund t krijoj
probleme n zbatimin e traktateve. Ky nen duket se prezumon prdorimin e parimit lex
posteriori derogat priori pr t gjitha ato raste kur kemi t njjtat pal dhe t njjtn
prmbajtje t traktatit, por gjithsesi ky konsensus i heshtur nuk duket t jet i favorshm
pr fardo trupi gjyqsor q mund t shqyrtoj nj mosmarrveshje lidhur me
moszbatimin e traktatit m t hershm midis palve.412
Kjo pr arsyen e thjesht se kur palt nuk shprehen n traktatin e ri pr statusin e
traktatit t mparshm, pra kur nuk vendosin nj dispozit q t sqaroj se traktati i
mparshm nuk sht n fuqi, mund t interpretohet se lex posteriori derogat priori, por
mund t mendohet edhe se ka qen nj zgjedhje e palve q t mos e pushojn fuqin
juridike t traktatit t mparshm, pra n fund t fundit mbetet n varsi t interpretimit q
mund ti bjn palt apo trupat gjyqsore, t cilat sigurisht do t shikojn edhe
prputhshmrin, qllimin dhe zbatimin nga palt.413
Zakonisht n traktatet e mvonshme palt kujdesen t vendosin n dispozitat
kalimtare edhe statusin e traktateve m t hershme, duke shpjeguar se ato pushojn fuqin
juridike dhe se midis tyre do t zbatohet traktati i ri. Ndrsa n rastet kur nuk ka nj
prcaktim t till duhet zbatuar pr aq sa sht e mundur dispozita 30/3 e Konvents s
Vjens sipas t cils ....N rastet kur t gjitha palt n nj traktat m t hershm jan
gjithashtu pal n traktatin e mvonshm, por traktati m i hershm nuk ka pushuar ose
nuk sht pezulluar s vepruari n baz t nenit 59, traktati m i hershm zbatohet vetm
n at mas q dispozitat e tij jan n pajtim me ato t traktatit t mvonshm....
Nj parashikim i till do t shrbente pr t qartsuar pozicionin e t gjitha palve
dhe t drejtat dhe detyrimet q ato kan ndaj njra-tjetrs t krijuar n baz t traktatit m
t ri. Nse shohim parashikimet e Konvents Europiane t t Drejtave t Njeriut, vrejm
se n nenin 55 ajo shprehet se Me prjashtim t ndonj marrveshjeje t veant, Palt e
Larta Kontraktuese heqin dor reciprokisht nga prfitimi prej traktateve, konventave ose
deklaratave n fuqi ndrmjet tyre, pr t zgjidhur me an t ankimit, mosmarrveshjet q
rrjedhin nga interpretimi ose zbatimi i ksaj Konvente, n mnyra t ndryshme nga ato q
parashikon Konventa n fjal.. Kjo do t thot q nse shtetet antare kan pasur midis
tyre marrveshje apo traktate pr zgjidhjen e mosmarrveshjeve q lidhen me t drejtat e
njeriut, nuk mund ti prdorin m, pra marrveshje t tilla t mparshme kan pushuar s
vepruari pasi palt kan nnshkruar e ratifikuar KEDNJ.
KEDNJ ka gjithashtu edhe nj prcaktim tjetr mjaft interesant n nenin 53, sipas
t cilit Asnj nga dispozitat e ksaj Konvente nuk duhet t interpretohet sikur kufizon ose
cnon t drejtat e njeriut dhe lirit themelore q mund t sigurohen nga legjislacioni i do
Pale t Lart Kontraktuese ose nga do marrveshje tjetr n t ciln kjo Pal e Lart
Kontraktuese sht pal. Pra, do shtet q antarsohet n kt konvent, por q
paraprakisht ka marr pjes edhe n traktate t tjera pr mbrojtjen e t drejtave dhe lirive
themelore t njeriut, vazhdon ti ruaj kto t drejta e detyrime t marra prsipr n
412
413

Cornell Law Quaterly, vol 38. Fq. 657

Po aty, fq.659

123

traktatet m t hershme. P.sh t drejtat e detyrimet e marra prsipr nga traktatet e tjera,
shteti jon i ka ruajtur edhe pas antarsimit n KEDNJ.
Sigurisht q n praktikn ndrkombtare gjejm edhe traktate t tjera prve ksaj
konvente, t cilat gjithashtu kan n prmbajtje t tyre klauzola t cilat deklarojn q nuk
konfliktojn me traktatet e mparshme dhe as q pushojn fuqin juridike t tyre. 414 Po
kshtu nse arsyetojm a contrario mund t arrijm n konkluzionin q edhe traktatet m
t hershm mund t ken dispozita t cilat t shprehin se kto traktate nuk mund t
konfliktojn me traktate t ardhshme, ose n rast se nj situat e till ndodh ather
traktati i mparshm do t ket prevalenc, p.sh Karta e Kombeve t Bashkuara n nenin
103 (t cilin e kemi trajtuar edhe m lart) parashikon se Nse detyrimet e antarve t
Kombeve t Bashkuara, q rezultojn nga kjo Kart bien ndesh me ato q ata marrin
prsipr n kuadr t marrveshjeve t tjera ndrkombtare, ather detyrimet q
rrjedhin nga Karta kan prparsi., ndrsa Traktati i Atlantikut t Veriut i ka t
ndrthurura t dyja situatat pr t cilat po flasim pasi krkon q palt t deklarojn se t
gjitha traktat e nnshkruara m par prej tyre nuk bien n kundrshtim m kt traktat dhe
nga ana tjetr q t marrin prsipr t mos nnshkruajn traktate t cilat konfliktojn me t
n t ardhmen.415
Prve ksaj problematik mund t paraqitet ky nen edhe n dy aspekte t tjera, s
pari nuk shpjegon apo nuk bn dallimin e traktateve shumpalshe nga ato dy palshe, si
edhe nuk sqaron se deri ku mund t jet prputhshmria apo prshtatshmria e shtjeve
q trajtojn q t konsiderohet se traktati m i fundit zvendson t parin. Ndonse n
pikn b) t paragrafit 1 t tij ai sqaron se traktati m i hershm pushon s vepruari kur
dispozitat e tij jan t papajtueshme me traktatin m t von aq sa sht e pamundur t
zbatohen n t njjtn koh, mund t ket dispozita t cilat nuk jan kontradiktore me
njra-tjetrn, por prap krijojn pikpyetje. Nj rast mund t jet pr shembull kur traktati
i mvonshm sht me kohzgjatje t caktuar ndrsa traktati m i hershm me kohzgjatje
t pacaktuar.416
Po kshtu nuk na tregon konventa ndonj mnyr veprimi pr rastet kur vetm nj
pjes e dispozitave jan t njjta, a mund t kemi pushim t pjesshm t fuqis juridike t
nj traktati? Nuk kemi nj prgjigje t mbshtetur n ndonj norm juridike, por praktika
ka ecur me parimin se nj tratat nuk mund t jet pjesrisht i zvendsuar nga nj traktat i
mvonshm dhe pjesrisht n fuqi, pra zvendsimi mund t jet vetm trsor.417
Nga sa m lart, shohim se neni 59 sht nj parashikim shum i kufizuar dhe se ka
mangsi t mdha n sqarimin e shum problematikave q mund t krijohen n rastet e

414

Pr shembull n traktatin e atlantikut t veriut ne shohim n nnin 7 nj parashikim t till Ky Traktat

nuk prek dhe nuk do t interpretohet sikur prek n fardo lloj mnyre t drejtat dhe detyrimet sipas Karts,
q kan Palt q jan antare t Kombeve t Bashkuara, ose prgjegjsin parsore t Kshillit t Sigurimit
pr ruajtjen e paqes dhe siguris ndrkombtare. q shprehimisht tregon se nuk sht n kundrshtim me
nj traktat specifik paraardhs dhe se nuk prek apo shfuqizon dispozitat e tij
415
Neni 8 i Traktatit t Atlantikut t Veriut Secila nga Palt deklaron se asnj nga zotimet ndrkombtare
tashm n fuqi ndrmjet asaj dhe do Pale tjetr apo cilitdo Shtet t tret nuk sht n kundrshtim me
dispozitat e ktij Traktati dhe merr prsipr t mos hyj n fardo zotimi ndrkombtar n kundrshtim me
kt Traktat.
416
A.Aust, MTLP, fq. 292
417
Hans Aufricht, Supersession of treaties in internacional law, Cornell Law Review, vol.37, issue 2, 1952,
fq.662

124

lidhjes s traktateve pr reja mes palve dhe gjithashtu edhe konflikteve q mund t ken
traktatet me njra-tjetrin.
Nga ana tjetr shohim se konventa ka mangsi n trajtimin e rasteve kur nj pjes
e palve n nj traktat kan lidhur edhe traktate t tjera pr t njjtn shtje. Pra, nse nj
numr i caktuar palsh n traktatin e hershm lidhin nj traktat t mvonshm, cila do t
jet marrdhnia e krijuar dhe cilat dispozita do t zbatohen n rast se konfliktojn me
njra- tjetrn dhe t dy traktatet heshtin lidhur me nj situat t till?
N fakt ne kemi diskutuar m lart rastin e modifikimit t traktatit me nj
marrveshje t mvonshme t vetm disa palve n traktat, por pyetja e shtuar m lart nuk
lidhet aspak me modifikimin pr t cilin kemi thn se krkon prmbushjen e tre kushteve
themelore dhe q sht nj marrveshje q synon t ndryshoj disa dispozita t traktatit t
mparshm ose interpretimin e zbatimin e tij, dhe jo ta shfuqizoj trsisht at (pra n
rastin e modifikimit t dy traktatet jan n fuqi).
Pikrisht ktu na shfaqet edhe nj problem tjetr t cilit konventa nuk i jep
zgjidhje: marrdhnies mes traktateve t niveleve t ndryshme t cilat mund t rregullojn
shtje t njjta. Zakonisht kjo mbetet shtje e interpretimit, megjithat n prgjithsi
mbetet pr tu par se far niveli kan traktatet, sepse presupozohet q nj traktat
ndrshtetror mund t ket prparsi dhe mund t shfuqizoj nj marrveshje
ndrqeveritare, por pyetja sht po nj traktat bilateral me palve mund t shfuqizoj nj
traktat multilateral?
Disa autor jan t mendimit se traktatet e n niveli m t lart mund t
ndryshojn ato t nj niveli m t ult, ndrsa e anasjellta jo, p.sh nse nj traktat sht m
natyr t prgjithshme (pra traktat-ligj), ai mund t kt prevalenc ndaj traktateve
specifike t lidhura m par nga palt, pra mund ti shfuqizoj ato 418.
Megjithat nuk ka ndonj rregull t shkruar pr kt dhe n fakt nuk ka asnj
praktik t unifikuar sa i prket ksaj shtje. Nuk kemi as ndonj rregull apo norm q t
na prcaktoj rndsin dhe nivelin e traktateve pr t br nj ndarje t till. Thn kjo,
mund t shtojm edhe se do traktat ka specifikat e veta dhe se nuk mund t arrijm n nj
konkluzion prgjithsues.
Kt mund ta ilustrojm me rastin e shtetit shqiptar n antarsimin n Statutin e
Roms, me ann e t cilit merr prsipr t dorzoj para Gjykats Penale Ndrkombtare
shtetas e funksionar shqiptar t cilt kan kryer veprat e parashikuara n Statut, por pr
shkak t nj marrveshje q ka pr ekstradimet me shtetin amerikan (i cili nuk sht pal
n kt Statut) nuk mund t dorzoj asnj shtetas t ktij shteti.419 Ky sht nj rast tipik
418

Si trajtuam m lart ratin e KEDNJ

Neni 90 i Statutit t Roms parashikon : Shteti Pal q merr nj krkes nga Gjykata pr dorzimin e
personit sipas nenit 89, merr nj krkes tjetr nga cilido Shtet tjetr pr ekstradimin e t njjtit person dhe
pr t njjtn sjellje q formon bazn e krimit pr t cilin Gjykata krkon dorzimin e personit, njofton pr
kt fakt Gjykatn dhe Shtetin drgues............ . 4. Nse Shteti drgues nuk sht Shtet Pal n kt Statut,
Shteti prits, nse nuk sht nn detyrimin ndrkombtar pr t ekstraduar personin n Shtetin drgues, i
jep prparsi krkess pr dorzim t br nga Gjykata, nse Gjykata ka prcaktuar se rasti sht i
pranueshm. 5. Kur nj shtje sipas paragrafit 4 nuk sht prcaktuar si e pranueshme nga ana e Gjykats,
Shteti prits, sipas zgjedhjes s tij, mund t vazhdoj t merret me krkesn pr ekstradim nga Shteti
drgues. 6. N rastet kur zbatohet paragrafi 4, prvese kur Shteti prits sht nn detyrimin ekzistues
ndrkombtar pr t ekstraduar personin n Shtetin drgues e q nuk sht pal n kt Statut, Shteti prits
vendos nse do ta dorzoj personin n Gjykat ose do ta ekstradoj at n Shtetin drgues. N marrjen e
vendimit t tij, Shteti prits merr parasysh t gjith faktort prkats, prfshir ktu por jo t kufizuara n:
(a) datat prkatse t krkesave; (b) interesat e Shtetit drgues, prfshir ktu, kur sht me rndsi, nse
419

125

kur nj marrveshje dypalshe merr prevalenc ndaj nj traktati shumpalsh ku njra nga
palt sht pjes (pra nuk mund t themi q nj marrveshje shumpalshe pushon fuqin
juridike t nj marrveshje dypalshe).
Nj shtje e ln e mjegullt gjithashtu nga neni 59 sht edhe rasti kur n
traktatin e ri prve palve q kan qen pjes e traktatit t mparshm, marrin pjes edhe
pal t tjera, a do t konsiderohet nj traktat q shfuqizon t parin, duke qene se palt
tashm nuk jan identike? Po nse n traktatin e mparshm merrnin pjes vetm shtete
ndrsa n at t mvonshm marrin pjes edhe organizata a do t jemi prpara nj traktati
q pushon veprimin e t parit?
Profesor Hans Aufricht420, ka argumentuar se q nj traktat t zvendsoj apo t
shfuqizoj nj traktat m t hershm duhet t prmbushi pes kushte : 1) t rregullojn t
njjtat shtje, 2) t ken t njjtat pal, 3) traktati i mvonshm t jet i t njjtit nivel
ose i nj niveli m t lart se ai m i hershm, 4) qllimi i traktatit t mvonshm t jet i
t njjtit nivel prgjithsimi sa ai i mparshm, 5) efektet e prodhuara nga traktati i
mvonshm t jen t ndryshme nga ai m i hershm.
Ndrsa po n t njjtin artikull Aufricht sqaron se nse kto kushte nuk gjenden t
gjitha bashk ather mbetet shtje e interpretimit nse traktatet e mvonshme mund ti
shfuqizojn m t hershmit. Ndonse artikulli n fjal i takon vitit 1952, pra rreth 17 vjet
prpara Konvents s Vjens, shohim se ai n mnyr t qart ka evidentuar dhe ka dhn
nj zgjidhje t arsyeshme pr disa nga problematikat pr t cilat vet kjo Konvent nuk
jep zgjidhje.
Paragrafi i dyt i nenit 59 na sqaron edhe rastin kur traktati i mvonshm, ndonse
mes t njjtave pal e pr t njjtin objekt e qllim, nuk e shfuqizon traktatin e
mparshm, por vetm e pezullon at. N kt dispozit krkohet q qllimi pr t
pezulluar traktatin e mparshm t jet i shprehur nga palt n nj parashikim t traktatit
t mvonshm, ose q t jet br e qart nprmjet mjeteve t tjera q ky ka qen edhe
qllimi i palve. As n kt dispozit nuk gjejm sqarim e cilat mund t ken jen mjetet e
tjera q mund t vrtetojn qllimin e palve pr t pezulluar traktatin e mparshm.
Arsyet e nj veprimi t till mund t jen t ndryshme, p.sh nse traktati i
mvonshm sht i lidhur pr nj kohzgjatje t caktuar, ndrsa ai m i hershm pr nj
kohzgjatje t pacaktuar, palt e pezullojn traktatin e mparshm vetm pr sa koh do t
zgjas i mvonshm dhe m pas i japin srish fuqi traktatit t mparshm.

4.4c Pamundsia e prmbushjes s detyrimeve q rrjedhin nga traktati

E kemi prmendur tashm shum her gjat ktij punimi q traktatet jan
marrveshje q krijojn mes palve t drejta e detyrime dhe q nga ana tjetr n baz t
parimit pacta sunt servanda detyrimet q rrjedhin prej tij duhen zbatuar patjetr. Sigurisht
q gjat lidhjes s nj traktati dhe dhnies s plqimit pr t qen i lidhur prej tij, do pal
shqyrton me kujdes aftsit konkrete q ka pr t prmbushur detyrimet q rrjedhin nga
traktati.

krimi sht kryer n territorin e tij, si dhe kombsin e viktimave dhe t personit t krkuar; dhe (c)
mundsin e dorzimit pasues ndrmjet Gjykats dhe Shtetit drgues......
420
Supersession of treaties in internacional law

126

Problemi qndron se far ndodh nse n momentin e dhnies s plqimit nj pal

ka mundsi ti prmbush detyrimet por m pas bhet e paaft pr ti prmbushur? N
raste t tilla, pamundsia pr t prmbushur detyrimet mund t shrbej si nj shkak apo
arsye q pala e rn n paaftsi t krkoj pezullimin ose mbarimin traktatit. Duhet t
sqarojm ktu dy momente kryesore: s pari, pamundsia e prmbushjes s detyrimeve
nuk sjell automatikisht mbarimin ose pezullimin e traktatit, por duhet q pala e pamundur
ta krkoj nj gj t till nse e shikon t arsyeshme dhe s dyti, n rast se pamundsia
sht e prhershme ajo mund t shrbej si shkak pr mbarimin e traktatit, por nse ajo
sht e prkohshme shrben si shkak pr pezullimin e traktatit dhe n momentin q
shkaku i pamundsis s prmbushjes s detyrimeve zhduket traktati mund t nis srish
veprimin mes palve.
Diskutimi shtrohet se far mund t quhet nj pamundsi pr t prmbushur
traktatin nga ana e nj pale? N konvent sht konsideruar si pamundsi pr
prmbushjen e detyrimeve shuarja ose prishja e prhershme e nj objekti t
domosdoshm pr zbatimin e traktatit421, por gjithsesi ky sht m tepr nj prcaktim
abstrakt q nuk na tregon se far do t quajm pamundsi n rastet e nj traktati konkret.
Gjithsesi trajtimi i br ksaj shtje nga Komisioni i s Drejts Ndrkombtare dhe nga
Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis na vijn n ndihm pr t kuptuar se k do t quajm
nj shuarje t nj objekti t domosdoshm?
KDD arsyeton se mund t jemi prpara nj situate t till kur kemi zhdukjen e nj
ishulli, tharjen e nj lumi apo situata t ngjashme422 ose t forcs madhore, ndonse n
Yearbook of International Law Commission bhet dallimi mes situatave q sjellin
pamundsi n prmbushjen e traktatit dhe forcs madhore. 423 Sipas tij forca madhore sjell
nj mosprmbushje t prkohshme t traktatit dhe zakonisht lidhet me nj detyrim konkret
e t veant, ndrsa pamundsia e prmbushjes s detyrimeve t traktatit mund t prbj
shkak pr mbarimin e traktatit dhe lidhet me t gjith traktatin q sht burim i ktyre
detyrimeve.
Praktika ndrkombtare ka treguar se jo gjithmon traktatet, kryesisht ato t
natyrave ekonomike lidhen pr nj objekt konkret, por mund t ken n qendr t tyre
rregullimin e disa problematikave komplementare me njra-tjetrn. Pretendimet pr
pamundsi n prmbushjen e detyrimeve zakonisht ngrihen mbi bazn e vshtirsive
ekonomike e financiare. A mund t kemi mbarim t traktateve t tilla pr pamundsi t
prmbushjes s detyrimeve kur njra prej shtjeve t rndsishme q rregullon traktati
zhduket dhe a mund t jen gjendja financiare e nj shteti nj shkak pr ta pretenduar
mbarimin e traktatit mbi kt baz? Konventa nuk jep prgjigje pr kto shtje, por
mund ti drejtohemi praktiks s GJND e cila e ka sqaruar nj her e mir kt problem n
shtjen Gabcikovo-Nagymaros Project (Sllovakia vs. Hungaria)424.
ekosllovakia425 dhe Hungaria n vitin 1977 lidhn nj traktat mbi bazn e t cilit
merrnin prsipr t ndrtonin prgjat lumit Danub, konkretisht n krahinn e Gabcikovo
n Sllovaki dhe n krahinn e Nagymaros n Hungari, nj sistem digash i cili do t
421

Neni 61 I Konvents
A.Aust, Handbook of internacional law, fq.97
423
Yearbook of International Law Commission 2001, vol II, part II, Chapter V parag.4, fq 71
424
GabCikovo-Nagymaros Project (HungarylSlovakia), Judgment, 1. C. J. Reports 1997
425
Prdoren dhe emrat Cekosllovaki edhe Sllovaki , sepse n fillim marrveshja lidhet me shtetin
Cekosllovak pasi daton vitin 1977, me pas n 1 janar 1993 Sllovakia fitoi pavarsin dhe nnskroi me
Hungarin nj marrveshje t prkoshme pr menaxhimin e ujrave
422

127

ndihmonte n prodhimin e energjis, n lundrim dhe n shfrytzimin m t mir t

burimeve t ktij lumi pa dmtuar ekosistemin e tij. N 1983 Hungaria krkon
ngadalsimin e punimeve dhe n 1989 pretendon se i gjith ky projekt dhe vet lidhja e
traktatit sht nj gabim sepse sht br i pa studiuar dhe po sjell dmtime t mjedisit
dhe lumit Danub. Sllovakia sugjeron edhe nj her zgjidhje nprmjet amendimit t
traktatit me nj plan t ri dhe tregon gatishmri pr zhvillimin e negociatave pr zgjidhjen
e shtjes. Me nj marrveshje t prbashkt pr pranimin e juridiksionit palt i drejtohen
GJND.
Ndr pretendimet e ngritura nga ana e Hungaris ishte edhe mbarimi i traktatit pr
shkak pamundsis s prmbushjes s traktatit duke pasur parasysh se objekti kryesor i
ktij traktati- ndrtimi i nj vepre ekonomike n konsistenc me mbrojtjen e mjedisitishte zhdukur. Gjykata arsyeton se n kt rast fjala objekt e invokuar nga neni 61 i
Konvents s Vjens nnkupton krijimin e nj regjimi normash juridike q rregullojn si
aspektin ekonomik ashtu edhe mbrojtjen e mjedisit, prandaj edhe sikur ky i fundit t jet
zhdukur vazhdon t ekzistoj nj pjes e tij, pra nuk sht shuar prfundimisht.
N baz t traktatit t 1977 kjo situat duhej t ishte zgjidhur me negociata midis
palve. Gjykata gjithashtu sqaron se zhvillimi i prbashkt dhe i njkohshm ekonomik e
mjedisor i projektit nuk sht br i mundur pikrisht pr shkak t veprimeve t vet
Hungaris, prandaj ajo nuk mund ta pretendoj mbarimin e traktatit pr shkak t
pamundsis s prmbushjes s tij, kur kjo pamundsi vjen si rezultat i veprimeve t saj.
S fundi, n kt vendim GJND diskuton edhe nse pamundsia financiare mund t jet
shkak pr mbarimin e traktatit dhe duke u mbshtetur edhe n bisedimet e zhvilluara n
Konferencn Diplomatike q adoptoi tekstin e konvents s Vjens n vitin 1968 arsyeton
se kjo nuk mund t jet shkak pr mbarimin e traktatit si rezultat i pamundsis s
prmbushjes s tij.426

4.4.d Pushimi i fuqis juridike pr shkak t shkeljes s traktatit

M lart kur kemi diskutuar zbatueshmrin por edhe parimet kryesore t vet t
drejts s traktateve, jemi shprehur se parimi kryesor mbi bazn e t cilit funksionon e
gjith kjo deg e s drejts sht pacta sunt servanda, pra q traktatet duhen zbatuar.
Ndrsa vet konventa parashikon se nse ky parim nuk zbatohet dhe traktati shkelet, palt
kan t drejt t ndrpresin veprimin e traktatit.
N fakt vet shkelja e nj traktati ndrkombtar nuk nnkupton domosdoshmrisht
pushimin e fuqis juridike t tij, sepse kjo sht nj shtje e vullnetit t palve t
prfshira n traktat, por mund t shrbej si nj shkak i ligjshm q secila prej tyre ta
pretendoj mbarimin e traktatit. shtja sht se cilat shkelje t traktatit do t
konsiderohen aq t rndsishme sa t shrbejn si nj shkak i arsyeshm pr t pretenduar
mbarimin e traktatit? N nj rast t till prgjigja sht se vetm shkeljet materiale, sipas
Konvents, mund t konsiderohen shkaqe pr t cilat mund t pretendohet prfundimi i
fuqis juridike t traktatit.
Shkeljet materiale t traktatit jan ato t cilat lidhen me moszbatimin ose
dhunimin e dispozitave thelbsore pr prmbushjen e qllimit dhe objektit t traktatit ose
426

Gabcikovo-Nagymaros Project (Hungary vs. Slovakia), Judgment, 1. C. J. Reports 1997, fq. 62-63,
parag.102-103

128

refuzimi pr t zbatuar traktatin, i paparashikuar n tekstin e traktatit. 427 Ashtu sikurse e

kemi trajtuar edhe m lart n kapitullin e dyt428, nuk ka ndonj kriter t caktuar sa i takon
dispozitave thelbsore shkelja e t cilave pengon prmbushjen e objektit dhe qllimit t
traktatit, pra vlersimi nse nj dispozit e till sht e ksaj rndsie mbetet pr tu
vlersuar nga palt rast pas rasti.
Duhet t bjm ktu dallimin mes shkeljeve materiale dhe atyre thelbsore
(fondamental breach), pasi ndryshe nga shkeljet materiale, shkeljet thelbsore mund t
jen jo vetm shkelje ose dhunim i dispozitave q lidhen me objektin apo qllimin e
traktatit, por edhe dispozita q prcaktojn t drejta e detyrime t rndsishme mes
palve.429 T gjitha shkeljet e natyrave t tjera, pra q mund t jen disi m periferike sa i
takon rndsis q mund t ken n traktat nuk konsiderohen si materiale dhe normalisht
nuk jan shkak i arsyeshm pr t pretenduar prfundimin e traktatit si rezultat i shkeljes
s tij.
Megjithse n kt dispozit m shumti fokusohemi tek dispozita e shkelur, pra
nse kjo dispozit sht aq e rndsishme sa t pengoj prmbushjen e qllimit dhe
objektit t traktatit, nuk duhet t harrojm edhe llojin e shkeljes n vetvete430, sepse ajo
duhet t jet thelbsore. Pra jo fardo shkelje q lidhet me dispozitat q prcaktojn
objektin dhe qllimin e traktatit mund t prbjn shkak pr krkuar prfundimin e tij, por
vetm ato q jan t asaj rndsie sa mund t dmtojn zbatimin e t gjitha dispozitave t
lidhura me objektin dhe qllimin, pra shkeljet e vogla nuk mund t jen t tilla.
Gjithashtu qndrimi i shtetit i cili ka dhunuar dispozitat materiale t traktatit nuk
duket se ka ndonj rndsi t veant sa i prket mbarimit t traktatit mes palve. Pra, nuk
krkohet domosdoshmrisht q shkelja t jet kryer me dashje apo me ndonj qllim t
veant q palt e tjera t ken t drejt t pretendojn mbarimin e traktatit, nuk krkohet
faji dhe nuk krkohet gjithashtu t jet shkaktuar ndonj dm konkret nga shkelja e
traktatit prej shtetit shkels431.
Neni 60 i Konvents trajton n dispozita t ndryshme shkeljet materiale t
traktateve dypalshe dhe shum palshe. Arsyeja e ktij diferencimi bhet e qart po t
kemi parasysh se n traktatet dypalshe shkelja nga njri prej shteteve do ta bnte t
pamundur vazhdimin e ekzistencs s nj marrdhnie mes dy palve ose m sakt t
pakuptimt432, ndrsa n rastet e traktateve shumpalshe, shkelja nga njra nga palt nuk
do t thot q palt e tjera nuk do ta zbatojn midis tyre traktatin, madje n kt rast
krijohet nj situat q krkon prcaktim se si do t funksionoj marrdhnia mes pals
shkelse dhe palve t tjera.
Sipas nenit 60/1 t konvents nj shkelje materiale t nj traktati dypalsh nga
njra prej palve, i jep t drejtn pals tjetr q t konsideroj shkeljen si arsye pr t
pushuar ose pr t pezulluar veprimin e traktatit. Pushimi ose pezullimi i traktatit mund t
jet i plot ose i pjesshm n varsi t vullnetit t pals joshkelse (mund t ket raste kur
kjo pal vendos t pushoj veprimin vetm t dispozitave t cilat jan shkelur). Pra,
427

Neni 60/3 i KV
Rezervat dhe testi i prputhshmris me objektin dhe qllimin e traktatit
429
Commentary of VCLT, fq. 742
430
Kirgis, Frederic L. Jr. (1989) "Some Lingering Questions about Article 60 of the Vienna Convention on
the Law of Treaties,"Cornell International Law Journal: Vol. 22: Iss. 3, Article 14, fq 555
431
Christian Dominicue, The internacional responsability of states fot breach of multilateral obligations,
EJIL (1999), Vol 2. Fq 359
432
Kuptohet q kjo varet edhe nga lloji i traktatit dhe nga vullneti I pals jo shkelse
428

129

gjithmon varet nga gjykimi i ksaj pale nse krkon t pushoj apo pezulloj traktatin
dhe nga ana tjetr t vlersoj nse pushimi do t jet i plot apo i pjesshm.
Ndrsa pr traktatet shumpalshe mund t themi se nj shkelje materiale e njrs
nga palt, jo domosdoshmrisht sjell pushimin e fuqis juridike t traktatit n vetvete, por
mund t sjelli pushimin e traktatit pr paln shkelse. N rast se palt e pushojn fuqin
juridike t traktatit mes tyre dhe shtetit shkels, ather vendimi duhet t merret me
unanimitet.433 Megjithat Konventa vendos n dispozicion t palve t tjera disa mundsi
zgjidhjeje: s pari mund t vendosin q traktati t pushoj vetm me paln shkelse,
ndrkoh t qndroj n fuqi me t gjitha palt e tjera, s dyti q traktati t pushoj mes t
gjitha palve pra edhe asaj shkelse edhe palve q nuk e kan shkelur traktatin. 434
Ndrkoh nse shkelja e traktatit nga njra prej palve t nj traktati shumpalsh
ka dmtuar specifikisht vetm interesat e nj pale t caktuar, ather kjo e fundit mundet
q t vendosi t pezulloj n mnyr t pjesshme ose t plot traktatin n raport me shtetin
shkels.435 Ky parashikim n radh t par duket se krkon deri diku t thjeshtzoj
marrdhniet e krijuara mes shtetit shkels dhe shteteve t tjera n traktate shumpalshe,
sepse po ta krahasojm m paragrafin q trajtuam m lart sht evidente q shmanget
trsisht vendimmarrja unanime e t gjitha shteteve n ato raste kur shkelja prek
veanrisht nj shtet. Nga ana tjetr shohim nj specifik t re q n kt rast shkelja nuk
prbn shkak pr pushim t veprimit t traktatit por vetm pr pezullim t tij dhe
mendojm q legjislatori n kt rast ka dashur t eliminoj fragmentarizmin e teprt t
marrdhnieve mes palve n traktat.
Ajo q na duket se l vend pr diskutim n kt dispozit sht fakti q parashikon
mundsin pr pezullim t plot ose t pjesshm duke presupozuar q pezullimi i
pjesshm do t prek vetm dispozitat q jan shkelur. Ndrkoh ne dim q nj shkelje
materiale mund t ishte dhunimi i nj dispozite q pengon zbatimin e objektit dhe qllimit
t traktatit, si do t ishte i mundur pezullimi i zbatimit t dispozitave q kan t bjn me
objektin dhe qllimin dhe ndrkoh t vazhdoj t jet n fuqi pr pjesn tjetr?
Mendojm se ndoshta qllimi i pezullimit t pjesshm mund ti referohet zbatimit t
parimit t reciprocitetit dhe proporcionalitetit, pra q synon t zbatoj n marrdhnie me
paln shkelse vetm dispozitat q edhe ajo reciprokisht zbaton, ndrkoh q pezullimi t
jet proporcional, pra ti prshtatet shkeljes dhe mass s saj. 436
E anasjellta e ksaj situate, pra pezullimi kur shkelja nuk prek vetm interesat e
njrs pal por prek interesat e do pale lidhur me prmbushjen e traktatit, parashikohet
n pikn c t nenit 60 ...(c) do pal prve shtetit shkels pr t konsideruar shkeljen si
nj arsye pr pezullimin e veprimit t traktatit plotsisht ose pjesrisht n lidhje me t n
qoft se traktati sht i nj karakteri t till q nj shkelje materiale e dispozitave t tij
prej njrs pal ndryshon rrnjsisht qndrimin e do pale n lidhje me prmbushjen e
mtejshme t detyrimeve t tij sipas traktatit..... Konventa e Vjens sht ligji i
aplikueshm n prgjithsi pr sa i prket rregullimit t marrdhnieve q rrjedhin nga

433

Neni 60/2/a I Konvents

Po aty
435
Neni 60/2/b parashikon b) nj pal e prekur posarisht nga shkelja q ta konsideroj at si nj arsye
pr pezullimin e veprimit t nj traktati plotsisht ose pjesrisht n marrdhniet midis tyre dhe Shtetit
shkels;
436
Kirgis, Frederic L. Jr. (1989) "Some Lingering Questions about Article 60 of the Vienna Convention on
the Law of Treaties,"Cornell International Law Journal: Vol. 22: Iss. 3, Article 14, fq 558
434

130

lidhja e traktateve ndrkombtare mes palve, por sigurisht q palt jan t lira t
vendosin edhe parashikime t tjera ndryshe nga kjo konvent.
Kshtu edhe sa i prket mbarimit apo pezullimit n rast shkeljeje t traktatit
konventa shprehet se dispozitat q prmendm nuk i kufizojn palt q t parashikojn n
traktate mnyra t tjera sjelljeje n rast t shkeljes s tij nga njra nga palt (mjafton q
kto parashikime t mos bien n kundrshtim me normat ndrkombtare).
Me fjal t tjera konventa sqaron se dy jan sistemet pr tiu prgjigjur shkeljes s
traktateve dhe rregullimit t marrdhnieve mes shteteve jo shkelse dhe shtetit shkels :
sistemi i krijuar nga vet traktati ose sistemi i krijuar nga e drejta e traktateve dhe
konventa. Sa i prket ksaj shtje duhet thn se pika 4 e nenit 60 sht komplementare
me nenin 42/2 t po ksaj konvente e cila n prgjithsi pr pushimin ose pezullim e
traktatit (pra edhe pr arsye t tjera) parashikon se ...2. Pushimi i veprimit t nj traktati,
denoncimi i tij ose trheqja e nj pale, mund t vendoset vetm si rezultat i zbatimit t
dispozitave t traktatit ose t ksaj Konvente. I njjti rregull zbatohet ndaj pezullimit t
veprimit t nj traktati.
Kshtu pr shembull Karta e OKB ka krijuar nj mekanizm t plot veprimi n
rastet e shkeljes s traktateve : neni 2 Organizata dhe antart e saj veprojn n zbatim
t qllimeve t prcaktuara n nenin 1 sipas parimeve t mposhtme: ....... 4. T gjith
antart ndalojn n marrdhniet e tyre ndrkombtare do krcnim apo prdorim
dhune, q drejtohet kundr paprekshmris territoriale apo pavarsis politike t nj
shteti ose q bie ndesh me qllimet e Kombeve t Bashkuara. Krijon detyrime me
karakter t prgjithshm, ndrsa parashikon n kapitullin e VII t saj se si do t veprohet
n rast se shtetet shkelin parimet e mara prsipr n nenin 2.
N pikn e fundit neni 60 duket sikur e kufizon t drejtn pr t prfunduar apo
pezulluar nj traktat n rastet e shkeljeve t tij, pr t gjitha ato traktate t cilat kan t
bjn m mbrojtjen e t drejtave t njeriut dhe ato me karakter humanitar q ndalojn do
lloj forme t reprezaljeve kundr individit. Pra, ky parashikim pranon edhe nj her se
vet traktatet q kan t bjn me t drejtat e njeriut nuk karakterizohen nga reciprociteti
por i japin efektet e tyre tek individt e shteteve pal, prandaj dhe e kufizon t drejtn pr
t pezulluar apo prfunduar traktatin, duke krkuar domosdoshmrisht q individt ti
shmangen do lloj hakmarrje apo shtrngimi nga shteti i cili sht prekur nga shkelja e
traktatit. Pavarsisht se t drejtat dhe detyrimet e prftuara nga traktatet ndrkombtare
prshkohen nga parimi i reciprocitetit, konventa nuk pranon ti ver traktatet pr t drejtat
e njeriut, pr t cilat pretendohet se vendosin t drejta me karakter t prgjithshm nga t
cilat nuk mund t lejohen shmangie, n t njjtin nivel me traktatet e tjera.
Shkelja e traktateve sht sot nj nga shtje m t debatuara edhe pr pasojat q
shkakton n marrdhniet mes palve, pasi ndonse mbarimi ose pezullimi si rezultat i
shkeljes trajtohet nga e drejta e traktateve, pasojat e shkeljes s traktateve ose reagimi
ndaj shkeljeve rregullohet nga prgjegjsia ndrkombtare 437. Ka pasur teori t ndryshme
sa i prket lidhjes mes ktyre dy degve, disa q e mohojn trsisht dhe t tjera q e
mbrojn fort, por fakti sht q nj lidhje midis tyre ekziston sepse vet jeta juridike
ndrkombtare ka treguar q ndaj shkeljes s traktateve ekzistojn dy lloj reagimesh :
mbarimi ose pezullimi i traktatit sipas t drejts s traktateve dhe ngarkimi me prgjegjsi

437

Linos- Alexander Sicilianos, Relationship between reprisals and denunciations or suspension of a treaty,
fq. 342

131

juridike ndrkombtare pr shkak t mosprmbushjes s detyrimeve me karakter

ndrkombtar.438
Ka nj ngjashmri mes reagimeve ose kundrmasave439 t ndrmarra ndaj nj
shteti shkels dhe mbarimit t traktatit pr shkak t shkeljes s tij, sepse vet reagimet
mund t jen t shkaktuara nga shkeljet q i jan br detyrimeve q burojn nga traktati,
ndrsa pushimi i veprimit t traktatit ose pezullimi i tij mund t jen prdorur si nj mas
mbrojtse pr t balancuar marrdhnien mes shtetit t cnuar dhe shtetit shkels.
Megjithat duhet t kemi parasysh q pavarsisht ksaj ka edhe dallime t mdha
mes ktyre dy instituteve, sepse reagimi ose kundrmasat mund t ndrmerren pr t
gjitha rastet e shkeljes s normave ndrkombtare, ndrkoh q mbarimi ose pezullimi i
referohet nj traktati t veant dhe nga ana tjetr rrethi i subjekteve q mund t realizojn
reagimin apo sanksionet sht shum m i gjer se ai i shteteve pal n nj traktat t cilat
jan t vetmet q kan mundsi t krkojn prfundimin ose pezullimin.440
Qllimi i reagimeve zakonisht sht ose sanksionimi apo ndshkimi i shteteve
shkelse ose ndrprerja e shkeljes ndrsa qllimi i mbarimit apo pezullimit t traktateve
sht kryesisht ndrprerja e marrdhnieve t krijuara n baz t traktatit dhe lirimi i
palve jo shkelse nga detyrimi pr t zbatuar detyrimet q rrjedhin prej tij dhe balancimi
deri n nj far mnyre mbi baz reciprociteti i ktyre t drejtave dhe detyrimeve. Bruno
Simma dhe Christian J Tams shprehen se nj nga shprehjet m t famshme t s drejts
ndrkombtare sht pothuajse t gjitha shtetet, pothuajse gjat t gjith kohs,
pretendojn se t drejtat e tyre q rrjedhin nga nj traktat, jan dhunuar dhe se gjasht
nga do nnt shtje q shkojn prpara GJND pr tu shqyrtuar prfshijn n
prmbajtje t tyre nj pretendim pr shkelje t traktateve.441
N trajtimin e prgjigjeve ndaj shkeljeve t traktatit ato kan sqaruar se si mbarimi
ashtu dhe pezullimi i traktatit prbjn nj reagim ndaj shkeljes, por kufizohen vetm n
traktatin q sht shkelur dhe nuk mund t prhapen n traktate t tjera, edhe nse ato jan
t lidhura ngushtsisht me traktatin e shkelur. 442
Ndrsa kundrmasat e marra n kuadr t prgjegjsis s shteteve pr shkelje t
traktateve kan si karakteristik t tyre q mund t drejtohen kundrejt fardo shkelje t
traktatit, pra kundrmasat nuk sht e thn t ndrmerren vetm n rastet kur kemi
shkelje materiale, por mund t merren pr fardo shkelje t traktatit mes palve.
Kundrmasat nuk krkojn domosdoshmrisht q reagimi t lidhet vetm me traktatin n
fjal apo ti kundrprgjigjet drejtprdrejt shkeljes s br. Kshtu n shtjen e
Ambasads s SHBA-s n Teheran, shkeljes s Konvents s Vjens pr marrdhniet
diplomatike, SHBA iu prgjigj me ngrirje t aseteve t shtetasve iranian t ndodhura n
SHBA.443
Gjithashtu, shkelja e nj traktati nga ana e nj shteti mund t sjelli si kundrmasa
q shteti i cnuar t mos zbatoj edhe traktatet ose detyrime t tjera q mund t ket n
kuadr t s drejts ndrkombtare ndaj shtetit shkels, por duhet mbajtur parasysh q
veprimet e kryera si kundrmasa t jen deri diku proporcionale me shkeljen e kryer,
438

Bruno Simma dhe Christian J Tams ne Reacting against breach of treaty breaches, fq. 580
Ky na duket prkthimi m i sakt i termit reprisal
440
Linos- Alexander Sicilianos, Relationship beteen reprisals and denunciations or suspension of a treaty,
fq. 345
441
Bruno Simma dhe Christian J Tams ne Reacting against breach of treaty breaches, fq. 586
442
Po aty
443
XH. Zaganjori, Jurisprudenc dhe praktik ndrkombtare, fq
439

132

megjithat nuk mund t kemi nj proporcionalitet absolut pr sa koh vlersimi i

kundrmasave q do t merren mbetet n vullnetin e shtetit t cnuar.
Sipas raportit t Komisionit t s Drejts Ndrkombtare duhet mbajtur parasysh
q kundrmasat i nnshtrohen 4 kufizimeve kryesore a) mosprdorimin e forcs, b)
mbrojtja e t drejtave dhe lirive themelore t individit, c) paprekshmria e personave q
gzojn imunitet diplomatik e konsullor dhe d) nuk mund t bien n kundrshtim me
normat jus cogens dhe detyrimet erga omnes (t sanksionuara dhe nga neni 60/5 i
Konvents)444. Reagimi apo kundrmasat e ndrmarra nga nj shtet ndaj shkeljes s
traktatit nuk pengon zgjidhjen me mnyra t tjera t mosmarrveshjes s krijuar mes
palve pr shkak t shkeljes s traktatit.445
N shtjen e siprprmendur mes SHBA dhe Iranit nj nga pretendimet e ktij t
fundit ishte fakti q shtja nuk mund t zgjidhej nga gjykata pr sa koh nuk ka pasur
bisedime diplomatike mes palve sepse kjo do t thot q as mosmarrveshje ligjore nuk
ka, ndrkoh q as ezaurimi i rrugve diplomatik dhe as masat q ishin marr m par
nga shtet nuk e pengonin gjykatn q t jepte nj vendim pr kt shtje.
Sa i prket t drejts s shtetit apo shteteve t cnuara nga nj shkelje e traktatit
pr t krkuar prfundimin e tij, nj kufizim i vendos edhe neni 45 sipas t cilit Nj Shtet
nuk mund t krkoj me arsye pr t br t pavlefshm, pushuar ose pezulluar s
vepruari nj traktat apo pr t'u trhequr prej tij n baz t neneve 46 deri n 50 ose
neneve 60 dhe 62, n qoft se, pas qenies n dijeni t fakteve:
(a) ai do t ket rn shprehimisht dakord q traktati sht i vlefshm, mbetet n fuqi ose
vazhdon t veproj, sipas rastit; ose (b) pr shkak t drejtimit t tij ai duhet t
konsiderohet sikur t ket pranuar n heshtje vlefshmrin e traktatit, mbetjen e tij n fuqi
ose n veprim, sipas rastit. Kjo do t thot q nse nj shtet edhe pasi e ka konstatuar
shkeljen e traktatit nga shteti shkels ka rn n konsensus pr t vazhduar traktatin ose ka
vazhduar ta zbatoj traktatin, ather ai e humbet t drejtn pr t krkuar prfundimin e
traktatit ose pezullimin e tij.
Gjithsesi duhet t themi se dispozitat e parashikuara nga konventa kan qen t
prdorshme jo vetm se shtetet i ndjekin n mnyr rigoroze ato por edhe sepse i japin
kuptime dhe zbatime t ndryshme atyre sipas interesave konkrete dhe neni 60 sht
shembulli m i mir q e pasqyron kt. Kshtu nga sa diskutuam m lart shtetet ose
organet e zgjidhjes s mosmarrveshjeve kur zbatojn nenin 60, m shum se sa tek
rndsia e dispozits s shkelur ndalen tek rndsia ose madhsia e vet shkeljes.446

4.4.e Rebus sic stantibus

Lidhja e traktateve i referohet rregullimit t nj situate t caktuar midis palve t
bazuar n disa rrethana konkrete. Sigurisht q shoqria gjithmon n zhvillim mund t
sjelli edhe ndryshime t papritura t cilat mund ta bjn t pamundur realizimin e traktatit
n praktik. N kto kushte, mendimi i par q t vjen n mendje sht e drejta legjitime e
444

Third report on State responsibility, by Mr. Gaetano Arangio-Ruiz, Special Rapporteur, Extract from the
Yearbook of the International Law Commission(1991) Vol II, parag.96, fq 24
445
Bruno Simma dhe Christian J Tams ne Reacting against breach of treaty breaches, fq. 599
446
Jan Klabbers, Beyond Vienna Conventinon: conflicting treaty provisions, fq.192, ed. Enzzo Canizzaro,
the law of treaties beyon Vienna Convention

133

do pale q t krkoj t lirohet nga detyrime t cilat jan br t pakuptimta ose

inekzistente pr shkak t ndryshimit t rrethanave mbi bazn e t cilave ishte lidhur
traktati. Kjo quhet ndryshe edhe klauzola rebus sic stantibus dhe rrnjt e saj i ka tek e
drejta romake dhe veanrisht tek ajo me karakter privat 447, m pas e gjejm edhe n t
drejtn ndrkombtare.
Klauzola rebus sic stantibus ka qen e sanksionuar n nenin 19 t Statutit t
Lidhjes s Kombeve sipas t cilit sht elaboruar edhe nga Gjykata Permanente e
Drejtsis Ndrkombtare n disa shtje t saj. Kshtu n shtjen e Denoncimit t
Traktatit mes Kins dhe Belgjiks, kjo e fundit pretendonte se qeveria Kineze n
kundrshtim me parashikimin e br n traktatin e Miqsis, Tregtis dhe Lundrimit
1865, kishte br denoncimin e ksaj marrveshje. Sipas traktatit kt t drejt e gzonte
vetm qeveria belge, ndrkoh q qeveria kineze pretendonte q n baz t nenit 19 t
Statuti t Lidhjes kishte t drejt t ndryshonte traktatin pr shkak t ndryshimit thelbsor
t rrethanave.448
Nj rast i prdorimit t klauzols rebus sic stantibus sht diskutuar t jet edhe
dalja e Shqipris nga Traktati i Varshavs n 1968. Puto e ka trajtuar kt si nj rast i
anullimit t traktatit449, ndrsa Shwelb e ka trajtuar kt si nj nga rastet kur ndryshimi i
rrethanave ka qen shkak pr mbarimin e traktatit, duke qen se Shqipria e ndrmori kt
veprim pas ndrhyrjes s Bashkimit Sovjetik n ekosllovaki.450
N kt koh nuk ishte ende n fuqi Konventa e Vjens, por po ta analizojm me
kujdes n bazn e prcaktimeve q ajo ka br pr prdorimin e ndryshimit t rrethanave
si shkak pr mbarimin e traktatit, jemi t mendimit q ndonse nj nga detyrimet kryesore
dhe n fakt edhe qllimet e Traktatit t Varshavs ishte mbrojtja reciproke dhe mos
sulmimi i shteteve antare, ndrhyrja e BRSS n ekosllovaki nuk e transformon n
mnyr radikale shtrirjen e detyrimeve t ardhshme t Shqipris n kuadr t ktij
traktati. Shkelja e detyrimeve t traktatit nga ana e shteteve t tjera nuk prbn ndryshim
thelbsor t rrethanave, prandaj jemi t mendimit q sht trheqje nga traktati.
Q ky parim i ka bazat e tij fillestare n t drejtn zakonore e ka pranuar edhe vet
GJND n shtjen Fisheries Jurisdiction Case ku shprehet se Neni 62 i Konvents s
Vjens pr t Drejtn e Traktateve... n shum drejtime mund t konsiderohet edhe si nj
kodifikim i t drejts zakonore lidhur me mbarimin e nj marrdhnie traktatore pr
shkak t ndryshimit thelbsor t rrethanave 451
Klauzola rebus sic stantibus ka qen gjithmon nj pik debati mes juristve pr
shkak t karakterit prjashtimor q vet kjo klauzol bart, por edhe sepse prdorimi i saj
do t thot justifikim ose prligje e shkeljes s parimit pacta sunt servanda452, mbi bazn
447

Marc Villiger, Comentary of VCLT 1969, fq 766

The permanent court of international justice 1922-2012, UN, fq. 155
449
A. Puto Edrejta ndrkombtare Publike
450
Egon Shwelb, Fondamental change of circumstances, Notes on Article 59 of the Draft Convention on
the Law of Treaties as recommended for Adoption to the United Nations Conference on the Law of Treaties
by its Committee of the Whole in 1968, Comments on the 1968 Draft Convention on the Law of Treaties
fq. 44
451
I. C. J. Reports 1973, p. 63, para. 36
452
Egon Shwelb, Fondamental cange of circumstances, Notes on Article 59 of the Draft Convention on the
Law of Treaties as recommended for Adoption to the United Nations Conference on the Law of Treaties by
its Committee of the Whole in 1968, Comments on the 1968 Draft Convention on the Law of Treaties fq.
43
448

134

e t cilit sht ngritur dhe qndron n kmb vet e drejta e traktateve, prandaj tendenca
sht gjithmon drejt disiplinimit dhe kufizimit t veprimit t saj. Kjo sht edhe arsyeja
q vet Konventa e Vjens bn nj parashikim disi invers t ndryshimit thelbsor t
rrethanave si shkak pr mbarimin e traktatit, pra ajo ka nj formulim n formn negative.
Ajo shprehet se parimi baz sht q ndryshimi thelbsor i rrethanave nuk prbn shkak
pr mbarimin ose pezullimin e traktatit.453
Megjithat, ktij rregulli ajo i vendos disa prjashtime, kshtu nse nj rrethan ka
qen thelbsore, pra jo nj rrethan e fardoshme, por e asaj rndsie sa t ket ndikuar
drejtprdrejt n formimin e vullnetit t palve dhe dhnien e plqimit pr t qen t
lidhura nga traktati, ajo mund t shrbej si baz pr t pretenduar mbarimin ose
pezullimin e traktatit. Nj gjendje e till, pra ndryshimi i rrethanave n kt form duhet
t mos jet parashikuar nga palt paraprakisht, sepse n kt rast do t ishim prpara
trheqjes ose denoncimit por jo mbarimit pr shkak t ndryshimit thelbsor t rrethanave.
Krkesa e dyt q vendos vet neni 62 i konvents sht q efekti i ndryshimit t
rrethanave t ndryshoj radikalisht prmbushjen e detyrimeve n t ardhmen pr palt. Me
sa duket t dyja krkesat e prmendura nga kjo dispozit duhet t jen kumulative me
njra tjetrn pr sa koh midis tyre prdoret lidhsa dhe.
N shtjen e siprprmendur, Gabcikovo- Nagymaro Project, GJND ka br nj
interpretim nse ndryshimet politike ose ekonomike mund t quhen ndryshime thelbsore
t rrethanave. N kt vendim, gjykata shprehet se Kushtet politike ishin t rndsishme
n lidhjen e traktatit t vitit 1977, por gjykata kujton se ky traktat sht krijuar pr nj
program t prbashkt investimi n prodhimin e energjis, kontrollin e prmbytjeve dhe
prmirsimin e lundrimit n Danub. N pikpamjen e Gjykats, kushtet e msiprme
politike nuk jan shum ngushtsisht t lidhura me objektin dhe qllimin e traktatit sa
t prbnin nj element thelbsor n dhnien e plqimit t palve dhe t transformonin
n mnyr radikale shtrirjen e detyrimeve q duhet t prmbusheshin n t ardhmen
midis tyre. E njjta vlen edhe pr sistemin ekonomik n fuqi n kohn e lidhjes s traktatit
t 1977. Prve ksaj, edhe pse rentabiliteti i vlersuar i projektit mund t jet shfaqur m
pak n vitin 1992 sesa n vitin 1977, nuk duket nga t dhnat para Gjykats se ai ishte i
detyruar t zvoglohet n at mas sa q detyrimet traktatore t palve t
transformoheshin rrnjsisht si rezultat i ksaj. Gjykata nuk i konsideron ndryshimet n
gjendjen e njohurive lidhur me mjedisin dhe t drejtn e mjedisit se jan ln komplet t
paparashikuara. Pr m tepr, formulimi i neneve 15,19 dhe 20, t krijuara pr t
prshtatur ndryshimet, bjn t mundur q palt t marrin prsipr zhvillime t tilla dhe
ti aplikojn ato gjat zbatimit t dispozitave t traktatit. Ndryshimi i rrethanave t
pretenduara nga Hungaria, n pikpamjen e Gjykats nuk jan t asaj natyre, as
individualisht as t marra s bashku, sa q efekti i tyre t transformoj n mnyr
radikale shtrirjen e detyrimeve q duhen zbatuar akoma, pr tu prmbushur projekti.
Nj ndryshim thelbsor i rrethanave duhet t jet i paparashikuar; ekzistenca e
rrethanave n kohn e lidhjes s traktatit duhet t prbj elementin kryesor mbi t cilin
palt kan dhn plqimin pr t qen t lidhura nga traktati. Formulimi negativ dhe i
kushtzuar i nenit 62 t Konvents s Vjens mbi t Drejtn e Traktateve, sht nj
453

Fjalia e par e paragrafit t par t nenit 62 t Konvents shprehet se Nj ndryshim thelbsor i

rrethanave, t cilat kan ndodhur n lidhje me ato q ekzistojn n kohn e prfundimit t nj traktati, dhe
q nuk ishte parashikuar nga palt nuk mund t konsiderohet si nj arsye pr pushimin e traktatit ose
trheqjen prej tij me prjashtim t rasteve kur...

135

tregues i qart se stabiliteti i marrdhnieve t traktatit krkon q pranimi i ndryshimit

thelbsor t rrethanave t aplikohet vetm n raste t jashtzakonshme.454
Ndrsa n Fihseries Jurisdction Case, Gjykata shprehet se: Pr m tepr, q
ndryshimi i rrethanave t prbj shkak pr mbarimin e traktatit, sht e nevojshme q
t ket sjell nj transformim radikal t shtrirjes s detyrimeve q jan akoma pr tu
prmbushur. Ndryshimi duhet t ket rritur barrn e detyrimeve q do t prmbushen
n at mas sa detyrimet q do zbatojn traktatin t jen t ndryshme nga ato q kan
marr prsipr palt n traktat. N lidhje me detyrimin q Gjykata po shqyrton, ky kusht
nuk sht prmbushur, sepse ndryshimi i rrethanave t pretenduara nga Islanda nuk
mund t thuhet se ka ndryshuar n mnyr radikale detyrimet e vendosura n Shkmbimin
e Notave t vitit 1961..... Parashtruesi, n procesin oral, ka zgjeruar prmbajtjen, duke
thn se ndryshimi i rrethanave, nuk e liron shtetin ipso facto nga detyrimet e traktatit,
prve se kur sht vendosur m marrveshje, me mnyra t tjera apo nga mjete t tjera
juridike ose jo, se ndryshimi i rrethanave sht i asaj natyre sa q e shkarkon paln nga
detyrimet e traktatit.455
Neni 62 i Konvents paraqet dy ndalime pr prdorimin e ndryshimit thelbsor t
rrethanave si shkak pr mbarimin e traktatit ose pr pezullimin e tij : n qoft se traktati
vendos kufij; ose n qoft se ndryshimi thelbsor sht rezultat i nj shkeljeje nga pala q
e paraqet at ose n lidhje me nj detyrim n baz t traktatit ose n lidhje me do
detyrim tjetr ndrkombtar ndaj ndonj pale tjetr t traktatit..
Konferenca Diplomatike pr adoptimin e Konvents s Vjens u karakterizuar nga
diskutime t vazhdueshme sa i takon marrveshjeve pr prcaktimin e kufijve, pasi
pretendohej se ky ishte nj kufizim jo thjesht me nj tendenc pacifiste q mbronte kufijt
shtetror, por mund t prbnte nj kufizim edhe t s drejts s vetmbrojtjes s shteteve
n situata t caktuara. Gjithsesi hartuesit e konvents preferuan t mbesin tek prkufizimi
i par. Sa i prket kufizimit t dyt i referohet shkeljeve t traktatit t cilat nuk mund t
prdoren nga shteti shkels pr tu liruar nga detyrimet e traktatit.
Sa i takon nenit 62 t Konvents, Afganistani ka br nj rezerv pas nnshkrimit
t Konvents, sipas t cils Kuptimi i nenit 62 (ndryshim thelbsor i rrethanave) pr
Afganistanin sht si vijon: Nn-paragrafi 2 (a) t ktij neni, nuk mbulon traktate t
pabarabarta dhe t paligjshme, apo ndonj traktat i cili sht n kundrshtim me parimin
e vetvendosjes.

4.4.f Dalja e nj norme t re jus cogens

Nj mnyr e veant e mbarimit t traktatit sht dalja e nj norme t re jus
cogens. Norm jus cogens sht nj norm e pranuar dhe e njohur nga komuniteti
ndrkombtar i Shteteve n trsi si nj norm e cila nuk duhet t cnohet dhe q nuk
mund t modifikohet prvese me nj norm t mvonshme t s drejts s prgjithshme
ndrkombtare q ka t njjtin karakter456.

454

GabCikovo-Nagymaros Project (HungarylSlovakia), Judgment, 1. C. J. Reports 1997, fq. 62-63,

parag.104
455
Fisheries Jurisdiction (United Kingdom/Iceland) Case, ICJ Reports 1973, fq.65, para. 43
456
Neni 53 I KV

136

Karakteristikat e normave jus cogens si jan trajtuar edhe m lart jan : njohja nga
komuniteti ndrkombtar dhe pranimi si t detyrueshme i tyre. Vrtetimi i ktyre dy
elementeve ka vshtirsit e veta por n aspektin e pushimit t nj traktati merr nj
rndsi t veant, pasi kjo prek vazhdimsin e traktatit.
Nuk ka n t drejtn ndrkombtare ndonj organ t posam q t konstatoj
ekzistencn e nj norme t re jus cogens apo q t njoftoj ekzistencn e saj, por nse nj
pal e pretendon daljen e nj norme t till dhe i drejtohet procedurs s parashikuar nga
KV pr kt shtje, ather nj organ gjyqsor mund ta konstatoj nj gj t till.
N shtjen Gabickovo- Nagymaros Project t trajtuar m lart, nj nga
pretendimet e Hollands ishte pikrisht pushimi i traktatit t vitit 1977 si rezultat i daljes
s normave t reja n fushn e mbrojtjes s mjedisit, pretendim t cilin e kundrshtonte
Sllovakia me arsyetimin se kto nuk kan statusin e normave jus cogens dhe nuk e
cnojn vlefshmrin dhe fuqin e traktatit.
Gjykata nuk u ndal t arsyetonte nenin 64 t KV q e parashikon pushimin si
rezultat i daljes se nj norme t re jus cogens m t cilin traktati bie n konflikt pasi
asnjra nga palt nuk e pretendoi se normat e reja kishin karakterin e jus cogens,
megjithat, arsyetoi se traktatet nuk kan natyr statike dhe mund t prshtaten me
ndryshimet dhe zhvillimet e t drejts ndrkombtare457
Ajo q sht me interes n kt vendim, sht fakti se jo do norm mund t
konsiderohet jus cogens pavarsisht nga rndsia q mund t ket, ajo duhet t plotsoj
kushtet e lartprmendura, por karakteri subjektiv dhe jo statik i tyre vshtirson edhe
konstatimin e rasteve kur nj traktat duhet t pushoj pr shkak t konfliktit m normat e
reja.

4.5 Pavlefshmria e traktatit ndrkombtar

Pavlefshmria e traktateve sht nj institut kompleks dhe jo shum i trajtuar nga e
drejta ndrkombtare dhe e drejta e traktateve, pr arsye se nuk sht nj institut normat e
t cilit gjejn zbatim praktik t shpesht. Megjithat nuk sht aspak i parndsishm,
sepse pamundsia e palve pr t zbatuar traktatin n rastet e prezencs s nj shkaku t
pavlefshmris sht e justifikuar, ndrsa n munges t parashikimit t shkaqeve t tilla
palve do ti lindte prgjegjsia e moszbatimit t traktatit.
Gjithsesi KV, duke qen nj instrument q krkon t paraprij do situat q mund
t krijohet n t ardhmen, ka parashikuar rastet e pavlefshmris s nj traktati, pra n
cilat rrethana nj traktat i lidhur mes palve do t konsiderohet se nuk ka ekzistuar. Kjo
konvent, bn edhe nj ndarje t heshtur midis shkaqeve t pavlefshmris s traktateve,
kur njra kategori jan veset e vullnetit t shprehur n momentin e lidhjes s traktatit dhe
n kategorin tjetr sht pavlefshmria e traktatit pr shkak t konfliktit me normat jus
cogens.
Si shkaqe pr pavlefshmrin e traktatit parashikohen: cnimi i nj norme t s
drejts s brendshme, gabimi, mashtrimi, korruptimi, shtrngimi i prfaqsuesit t shtetit
ose krcnimi pr prdorim t forcs ndaj nj shteti, si edhe kundrshtimi me nj norm
jus cogens.
457

A. Ciampi, siprcit. Fq. 374

137

Schroder argumentonte se vlefshmria e nj traktati lidhet me katr fusha

kryesore: a) kapaciteti pr t lidhur traktate; b) plqimi pr t qen i lidhur nga nj traktat;
c) ligjshmria e traktatit; d) krkesat pr regjistrimin dhe publikimin;458. Ndrsa n KV
nuk i gjejm t pasqyruara t gjitha kto fusha, shohim si t nevojshme q kapaciteti pr
t lidhur traktate t ishte i prfshir pasi n praktik mund t ket raste t tilla dhe sht e
nevojshme q efektet e tyre ti nnshtrohen regjimit t pavlefshmris ab initio.
Sigurisht q t dyja konventat e kan t parashikuar se cilat jan subjektet q e
gzojn nj kapacitet t till, por nuk shprehet konkretisht se mungesa e ktij kapaciteti
shkakton pavlefshmri.

4.5.a Pavlefshmria e lidhur me cenimin e nj norme t s drejts s

brendshme
Nj nga rregullat baz mbi t cilin ngrihet ky institut sht se nj pal nuk mund t
pretendoj pavlefshmrin e nj traktati ndrkombtar pr shkak se plqimi pr t qen i
lidhur nga ky traktat ka ardhur si rezultat i shkeljes s nj norme t s drejts s
brendshme.459 Ky rregull e ka bazn tek shumllojshmria e marrdhnieve q mund t
krijohen mes palve nprmjet traktateve dhe ndryshimet e mdha q mund t ket e
drejta e brendshme e do shteti me normat e tjera.
Pr t shmangur mundsin q palt t justifikojn moszbatimin e traktatit me
mosprputhjen e tij me norma t s drejts s brendshme apo q t pretendojn
pavlefshmrin e tij pr kt arsye n do rast q e shohin t leverdishme q mos i
shlyejn detyrimet, mendohet t jen br nj parashikim i till me karakter mohues.
Norma q pretendohet t jet shkelur n kt rast nuk sht nj norm e
fardoshme, por nj norm q lidhet me kompetencn pr t lidhur traktate e marrveshje
ndrkombtare, e parashikuar nga e drejta e brendshme, q prfshin si organet kompetente
pr t lidhur traktatet ashtu edhe procedurn q duhet ndjekur dhe pajisjen m plotfuqi.460
Si do rregull q ka edhe prjashtimet e veta, edhe rasti n fjal bn prjashtim pr
dispozitat e s drejts s brendshme t cilat kan qen t nj rndsie thelbsore.
Q nj pal t invokoj pavlefshmrin si rezultat i shkeljes s nj norme t
brendshme me rndsi thelbsore pr shprehjen e plqimit pr t qen i lidhur nga traktati,
duhet q nj shkelje e till t jet e dukshme, evidente. Sipas konvents nj shkelje apo
dhunim sht i dukshm461 n qoft se ai do t ishte objektivisht i dukshm pr do Shtet

458

Meinhard Schroder, Treaties, Validity, Fq. 511, n Eciclopedia of Public International Law, 7/ 1985
Neni 46 parashikon : 1. Nj Shtet nuk mund t krkoj faktin q plqimi i tij pr t qen i lidhur nga nj
traktat sht shprehur duke cenuar nj dispozit t s drejts s tij t brendshme n lidhje me kompetencn
pr t prfunduar traktate duke br t pavlefshm plqimin e tij, n qoft se ky cenim nuk ishte i qart dhe
t kishte t bnte me nj rregull t s drejts s tij t brendshme t nj rndsie thelbsore.....
460
M. Villiger, siprcit. Fq. 589
461
N ccshtjen Qatar vs Bahrein GJND arsyeton e nuk ka ndonj manifestim t dukshm t nj shkelje t
till nga prfaqsuesit e Qatarit, sipas saj As nuk ka ndonj gj n materialin prpara Gjykats q do t
justifikonte shmangien apo devijimin nga rregullat kushtetuese n lidhje me prfundimin e traktateve nga
Katari, sipas t cilave t shprehej se ai e konsideron ose nuk e konsideron nj marrveshje t till si t
lidhur. Dhe as q nj inetres i till nse do t ekzistonte do t prevalonte mbi kt marrveshje. Prandaj
argumenti i Bahreinit n kto pika nuk mund t pranohet. ICJ Judgement 1 july 1994, fq 121
459

138

q drejtohet n nj mnyr t till q sht n prputhje me praktikn normale dhe

mirbesimin..
Nj pretendim i till sht ngritur edhe n shtjen e Pr delimitimin e zonave t
tyre prkatse, t shelfit kontinental dhe zonave t tjera detare q u prkasin n baz t s
drejts ndrkombtare mes shtetit ton dhe shtetit grek kur u shqyrtua prputhshmria e
saj me Kushtetutn e Republiks s Shqipris.
Sipas Gjykats mospajisja me plotfuqi nga presidenti i Republiks i personave q
kishin zhvilluar bisedimet pr lidhjen e marrveshjes prbn njrn nga aspektet e
antikushtetutshmris s ksaj marrveshje. Megjithat, sa koh kjo marrveshje nuk ka
hyr n fuqi, ajo nuk ka filluar t prodhoj efekte juridike pr shtetin shqiptar, prandaj nuk
mund t themi se n kt rast jemi prpara nenit 46462 q e pengon n aspektin
ndrkombtar shtetin ton t pretendoj pavlefshmrin e marrveshjes si rezultat i
shkeljes s nj norme t brendshme.
Nga ky arsyetim i gjykats mund t reflektojm edhe pr dy aspekte me rndsi t
ktij shkaku t pavlefshmris : s pari shohim se kjo lloj pavlefshmrie nuk sht e till
q nga momenti i lidhjes, por duhet t krkohet nga palt n momentin q konstatojn
shkeljen thelbsore t s drejts s brendshme. S dyti, q momenti i hyrjes n fuqi t
traktatit n fjal sht shum i rndsishm, sepse sht ky moment q e lidh paln me
parashikimet e neni 46 t KV.
Momenti i hyrjes n fuqi i traktatit dhe pavlefshmria e tij si rezultat i shkeljes s
normave t brendshme sht shqyrtuar nga GJND n shtjen Cameroon vs. Nigeria. Kto
dy shtete kishin mosmarrveshje pr prcaktimin e kufirit midis tyre, veanrisht n
Gadishullin Bakaasi dhe n disa zona t tjera ujore. Nj nga pretendimet e Cameroonit
ishte se nj pjes e kufirit midis dy shteteve ishte prcaktuar nga Deklarata e Marouas n
1 qershor 1975, ndrsa Nigeria kundrshtonte duke thn q kjo marrveshje ishte
nnshkruar nga kreu i shtetit por nuk ishte ratifikuar.
Gjykata analizoi marrveshjen n fjal dhe arsyetoi se kjo ishte nj traktat sipas
prcaktimeve t KV dhe se ajo nuk mund t pranoj argumentin se Deklarata Maroua
ishte e pavlefshme sipas t drejts ndrkombtare pr shkak se ajo u nnshkrua nga Kreu
i Shtetit t Nigeris n at koh por asnjher nuk u ratifikua. Ajo vren se, ndrsa n
praktikn ndrkombtare nj procedur me dy hapa t prbr nga nnshkrimi dhe
ratifikimi sht praktikuar shpesh n dispozitat n lidhje me hyrjen n fuqi t nj traktati,
ka edhe raste kur nj traktat hyn n fuqi menjher pas nnshkrimit. Sipas mendimit t
Gjykats, Deklarata Maroua hyri n fuqi menjher pas nnshkrimit t saj.463.
Gjykata gjithashtu nuk pranoi as argumentin se dispozita kushtetuese t
rndsishme t kushtetuts nigeriane ishin shkelur n kt rast. Ajo arsyetoi se ky
pretendim vinte ndesh me nenin 46 t KV pasi nuk ishim prpara rastit prjashtimor t
shkeljes s nj dispozite me karakter thelbsor. Sipas saj rregullat lidhur me autoritetin
q ka kompetencn pr t nnshkruar traktate pr nj shtet jan rregulla kushtetuese t
nj rndsie themelore. Megjithat, nj kufizim i kompetencs s kryetarit t shtetit n kt
drejtim nuk prfshihet n kuptimin e nenit 46, paragrafi 2, prve nse sht br e ditur
si duhet. Kjo sht veanrisht kshtu sepse Krert e Shteteve i prkasin grupit t
personave t cilt, n prputhje me nenin 7, paragrafi 2, t Konvents "n saj t
462

Vendimi 15/10 I GJK, siprcit, fq 19, prg. 46

ICJ Judgment of 10 October 2002land And Maritime Boljndary Esetween Cameroon And Nigeria
(Cameroon Vs. Nigeria: Equatorial Guinea Intervening), fq 242
463

139

funksioneve t tyre dhe pa pasur nevoj pr tu pajisur me plotfuqi konsiderohen se

prfaqsojn shtetin e tyre.. Lidhur me pretendimin nigerian se shteti i Cameroonit ka
pasur njohuri se kryetari i shtetit t Nigeris nuk kishte kompetenc q ta lidhte shtetin me
kt marrveshje pa plqimin e qeveris nigeriane, Gjykata vren se nuk sht detyr e
shteteve t jen t informuara pr zhvillimet legjislative dh kushtetuese t shteteve t tjera,
t cilat jan apo mund t bhen t rndsishme pr marrdhniet ndrkombtare t tyre
n t ardhmen.464
Pavlefshmria e traktateve pr shkak t shkeljes s normave t s drejts s
brendshme sht trajtuar edhe nga KV 1986, me ndryshimin e vetm se kur bhet fjal pr
norma q prcaktojn kompetencn pr t shprehur plqimin, kuptohen gjithmon organe
t organizatave ndrkombtare dhe rregullat e saj t brendshme.465
N kt drejtim, GJED ka dhn disa vendime me interes. N France vs.
Commission gjykata ka marr n shqyrtim nj marrveshje t lidhur nga Komisioni me
SHBA, n kundrshtim me rregullat e brendshme t Komunitetit Europian. Gjykata nuk u
shpreh se kjo marrveshje nuk ishte e detyrueshme pr KE edhe pse ai nuk sht pjes e
KV, ai i nnshtrohet normave t s drejts zakonore q ajo reflekton. 466 Sipas gjykats
Komuniteti Europian nuk mund t pretendoj shtje t s drejts s tij si justifikim pr
moszbatimin e marrveshjes.467
N shtjen Commission vs. Mbretria e Bashkuar468, GJED ka arsyetuar se asnj
nga shtetet antare nuk mund t lidh traktate t cilat cnojn t drejtn e brendshme t
KE, megjithat nse marrveshjet lidhen me shtete jo antare, kto t fundit nuk jan t
detyruara t ken dijeni pr kto rregulla e si rrjedhoj mbi to nuk mund t rndoj
sanksioni i pavlefshmris s traktatit si rezultat i nenit 46 t KV.
Gjithsesi, zbatimi i nenit 46 s pari ka funksion ndalues pr palt, sepse ai sht i
ndrtuar n form negative, ka i mohon atyre mundsin pr t krkuar pavlefshmrin.
Ndrsa lejimi i pretendimit t pavlefshmris n nj situat t till sht nj rast
prjashtimor, vrtetimi i t cilit mendojm se sht i vshtir pr shkak t pamundsis
pr t vrtetuar se kur nj dispozit sht thelbsore apo jothelbsore dhe nga ana tjetr
sht e vshtir t provohet edhe se manifestimi dukshm i ksaj dispozite.
Si shkak pr pavlefshmrin e traktatit nuk mund t pretendohet nga palt as
tejkalimi i objektit t plotfuqis nga prfaqsuesi i tyre. 469 Kshtu nse nj person i
autorizuar nga organi kompetent shtetror me plotfuqi pr t zhvilluar bisedimet e pr t
464

Po aty
Neni 46 i KV, 1986 parashikon Nj Shtet nuk mund t prdor faktin q plqimi i tij pr tu detyruar
nga dispozitat e nj traktati sht shprehur duke cnuar nj dispozit t s drejts s tij t brendshme n
lidhje me kompetencn pr t lidhur traktate duke br t pavlefshm plqimin e tij nse ai cnim nuk ishte i
qart dhe nuk lidhet me nj rregull t s drejts s brendshme t nj rndsie t madhe. 2. Nj organizat
ndrkombtare nuk mund t prdor faktin q plqimi i saj pr tu detyruar nga dispozitat e nj traktati
sht shprehur duke cnuar rregullat e organizats n lidhje me kompetencn pr t prfunduar traktatet
duke br t pavlefshm plqimin e tij nse ai cnim nuk ishte i qart dhe nuk lidhet me nj rregull t s
drejts s brendshme t nj rndsie kryesore. 3. Nj cnim sht i qart nse do t jet objektivisht i
dallueshm pr do Shtet apo organizat ndrkombtare q e drejton veten n kt shtje n lidhje me
praktikn normale t Shteteve dhe aty ku sht e nevojshme edhe t organizatave ndrkombtare dhe n
mirbesim."
466
A.Aust, siprcit., fq. 314
467
Po aty
468
ECJ case C-466/98
469
Neni 47 i KV
465

140

nnshkruar nj traktat ka qen i kufizuar n kt plotfuqi pr t kryer apo mos kryer

veprime t caktuara por q ai nuk i zbaton, ather kjo nuk mund t jet shkak pr
pavlefshmrin e vet traktatit. Kufizimet mund t jen nga m t ndryshmet si
nnshkrimi me rezerva apo prmbushja e ndonj kushti t veant etj.
Prjashtimi n kt rast bhet vetm kur kufizimet e vendosura ndaj prfaqsuesit
t nj shteti jan br t njohura pr palt prpara se t jepet plqimi pr t qen i lidhur
me nj traktat. Ky prjashtim nuk mund t prdoret nse bhet pas shprehjes s plqimit
pr t qen i lidhur nga traktati nga ana e prfaqsuesit.470 Nuk ka n KV ndonj
parashikim pr mnyrn e dhnies s ktij njoftimi apo brjen me dije t palve t tjera,
megjithat kjo mund t realizohet me nj komunikat me shkrim ose me nj deklarat
gjat periudhs s zhvillimit t bisedimeve.
E drejta e shtetit pr t krkuar pavlefshmrin e nj traktati t lidhur n tejkalim
t kufizimeve t vendosura ndaj prfaqsuesit t shtetit sht veanrisht e nevojshme pr
traktatet t cilat hyjn n fuqi menjher pas nnshkrimit t tyre, sepse pr ato t cilat
kalojn nprmjet ratifikimit ose miratimit shteti ka mundsi ta konstatoj tejkalimin e
kufizimit gjat ksaj faze dhe nuk e shpreh plqimin prfundimtar pr t qen pjes e
traktatit dhe pr pasoj ky traktat nuk do t hyj n fuqi.

4.5.b Gabimi si shkak i pavlefshmris

Konventa e Vjens si shkak pr pavlefshmrin e nj traktati sht shprehur se
mund t jet edhe gabimi. N kto parashikime471 gabimi mund t konsiderohet si shkak i
pavlefshmris vetm nse ky gabim ka ekzistuar n kohn e dhnies s plqimit nga
palt dhe ka ndikuar n mnyr t veant n dhnien e plqimit. Kjo do t thot q nse
gabimi shfaqet n nj koh t mvonshme, ai nuk mund t pretendohet nga palt si shkak i
pavlefshmris s traktatit.
Gabimi q mund t shkaktoj pavlefshmri ka disa karakteristika. Ai duhet t jet
gjithmon nj gabim n fakt ose n nj situat, pra konventa prjashton mundsin e nj
gabimi n ligj, megjithat mund t jet e vshtir t dallosh n fushn e traktateve nj
gabim mirfilli faktik. Gabimet q mund t jen gramatikore ose tekstuale nuk mund ta
bjn traktatin t pavlefshm. Nj karakteristik tjetr e gabimit sht q ky t ket qen
nj fakt ky n formimin e vullnetit t pals pr shprehjen e plqimit pr t qen i lidhur
nga traktati.
Nse shteti q pretendon gabimin, ka pasur mundsi t marr dijeni lidhur me
gabimin por nuk e ka br pr shkak t neglizhencs s tij ather ai nuk mund t
pretendoj m pavlefshmrin e traktatit. Po kshtu nuk mund t pretendohet
pavlefshmria e traktatit edhe nse shteti e ka krijuar vet situatn apo faktin me veprimet
e tij, sepse n kt rast do t dmtoheshin palt e tjera n traktat t cilat jan n
mirbesim.
Sikundr e kemi prmendur disa her, KV reflekton t drejtn zakonore t
prdorur n kt fush prpara hyrjes s saj n fuqi dhe sigurisht edhe jurisprudencn e
organeve ndrkombtare. M hert, pr shtjen e gabimeve dhe karakteristikave q duhet

470
471

M. Villiger, siprcit.
Neni 48 I KV

141

t prmbajn ato n mnyr q t jen shkak i pavlefshmris sht shprehur edhe

Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis, n Temple Case.
N shtjen Temple of Preah Vihear, Kamboxhia pretendonte se Tailanda kishte
shkelur sovranitetin territorial t saj pr shkak t veprimeve t kryera n rajonin e
Tempullit t Preah Vihear. Ndrsa Tailanda pretendonte se ky rajon shtrihej n pjesn
tajlandeze t kufirit midis dy shteteve. Pretendimin e saj pr juridiksionin e Gjykats,
Kamboxhia, ndr t tjera, e kishte mbshtetur n deklaratn e saj t br sipas kushteve t
nenin 36 t Statutin t GJND dhe Deklarats s Tailands t 20 majit 1950 q sipas
Kamboxhias pranonte n nj far mnyre juridiksionin e detyrueshm t Gjykats. Kjo
Deklarat n vetvete rinovonte pranimin e juridiksionin t detyrueshm t GJPDN q
ishte br n vitin 1940.
N kndvshtrimin e Tailands Deklarata e 20 majit 1950 nuk prbnte nj
marrveshje pr pranimin e juridiksionit t detyrueshm t GJND. Sipas saj, Deklarata n
fjal ishte br me qllim pranimin e juridiksionit pr nj shtje t veant472, por pr
shkak t konceptimit t gabuar t statusit t Deklarats s vitit 1940, gjuha e prdorur n
kt t fundit sht prsritur n Deklaratn e vitit 1950.473
GJND u shpreh se Ndonj gabim i mundshm n kt rast mund t ket qen nj
gabim q lidhet me ligjin, por gjykata n kt rast nuk e konsideron problemin n shtjen
n fjal sikur rrjedh nga gabimi. Pr m tepr, rndsia kryesore e gabimit, kur ai
ekziston, sht ndikimi real q ai mund t kt prekur shprehjen e lir t plqimit. Gjykata
n kt rast nuk shikon ndonj faktor q mund t ket ndikuar, ex post ose n mnyr
prapavepruese, n plqimin e shprehur nga Tailanda n vitin 1950. Pavarsisht nse
plqimi i shprehur lidhet me nj organ ligjrisht efektiv apo jo, ai ka qen nj plqim real
dhe q nuk mund ti jet referuar juridiksionit t GJPDN t ciln Tailanda e dinte mir se
nuk ekzistonte m. shtja e vrtet pr Tailandn sht s Deklarata e 1950 ishte e
vesuar pr shkak se ajo ishte shprehur pr terma t cilat e bjn at pa objekt dhe asgj
m shum se nj munges objekti nuk mund t jet shkak pr nulitetin e Deklarats.474
Por sipas gjykats kjo mund t vrtetohet vetm duke analizuar n trsi
Deklaratn n fjal nn dritn e qllimit t saj. Nga analiza q gjykata i bri Deklarats
s vitit 1950 duke e par t lidhur edhe me Deklaratat e viteve 1929 dhe 1940, si edhe
qndrimit t Tailands gjat viteve, lidhur me vlefshmrin e ksaj deklarate dhe me rolin
q mund t ket gabimi n kt vlefshmri ajo u shpreh se ...kur nj shtet ka shfaqur,
sikurse Tailanda, nj qndrim konsistent ndr vite lidhur me qllimin pr tiu nnshtruar
juridiksionit t detyrueshm t organit gjyqsor kryesor t kohs, gjykata nuk mund t
pranoj pretendimin se ky qllim sht rrzuar dhe sht br i pavlefshm nga defektet t
cilat nuk kan ndikuar aspak n plqimin e shprehur, prve nse ky defekt sht aq
thelbsor sa ka vesuar t gjith instrumentin pr shkak t shkeljes s normave ligjore t
detyrueshme. Gjykata nuk e konsideron se ky sht rasti n fjal dhe sht detyr e
gjykats t mos lejoj nj pal t trhiqet me arsyen e defekteve t cilat, n kontekstin e
prgjithshm, nuk kan ndikuar n mnyr thelbsore n shtje dhe nuk bjn q
instrumenti t jet n kundrshtim me norma detyruese t s drejts.475
472

Bhej fjal pr Aerial Incident of July 27th, 1955 (Israel v. Bulgaria)

Gjuha e prdorur, u konsiderua n vendimin Israel vs. Bulgaria si jo e prshtatshme, ICJ Temple case,
Preliminary objections, fq. 17
474
ICJ Temple case, Preliminary objections, fq. 17
475
Po aty
473

142

4.5.c Mashtrimi si shkak i pavlefshmris

N nenin 49 t KV parashikohet si shkak pr t pretenduar pavlefshmrin e
traktatit edhe mashtrimi. Sipas ktij neni N qoft se nj Shtet sht shtyr q t
prfundoj nj traktat nprmjet veprimit mashtrues t nj Shteti tjetr pal n bisedime,
Shteti mund t konsideroj mashtrimin se e bn t pavlefshm plqimin e tij pr t qen i
lidhur nga traktati.
Mashtrimi realizohet me veprime konkludente apo krijimin e situatave t caktuara
nga njra nga palt negociuese, n mnyr q t krijoj tek nj apo disa pal t tjera
prshtypje t gabuar dhe n baz t ktij veprimi ato t nxiten t nnshkruajn traktatin.
Karakteristik e mashtrimit sht fakti se nj pal sht aktive dhe ndrmerr veprime pr
ta uar paln tjetr drejt nnshkrimit t traktatit dhe kto veprime jan t qllimshme dhe
synojn ti krijojn shtetit apo organizats prfitime.
Veprimi apo sjellja mashtruese duhet t jet e asaj rndsie sa po t mos kishte
ekzistuar, palt nuk do ta ishin nnshkruar traktatin. Dispozita e siprprmendur prmend
veprimet aktive t ndrmarra nga njra nga palt, por lind pyetja : po me mosveprimet e
njrs pal a mund t kryhet mashtrim n lidhjen e nj traktati?
Jemi t mendimit q po, p.sh. nse lidhet nj traktat me natyr tregtare pr
produkte t nj cilsie t cilat nj shtet nuk i disponon por kt gj e mban t fshehur n
mnyr q t lidhi traktatin sepse ai mund t ket rndsi ekonomike pr t dhe m pas
mendon t gnjej pr cilsin e produkteve, n kt jemi prpara mashtrimit, sepse pala
tjetr po t ishte n dijeni t ktij fakti nuk do ta kishte lidhur traktatin.
Gjithsesi rastet e lidhjes s traktateve me mashtrim si nj nga veset e vullnetit nuk
jan t ndeshura n praktik.

4.5.d Korruptimi si shkak i pavlefshmris

Korruptimi i nj prfaqsuesi t pals t tjetr me t ciln po zhvillohen bisedime
gjithashtu prbn nj nga burimet ose fushat e pavlefshmris s nj traktati.476
Korruptimi sht nj koncept i gjer dhe i paprcaktuar n t drejtn e traktateve,
megjithat si t till mund t shikojm veprimet e ndrmarra nga nj shtet q synojn ti
krijojn privilegje apo prfitime prfaqsuesit t pals tjetr, me kushtin q ky t
nnshkruaj traktatin.
Prfitimet mund t jen nga m t ndryshmet, vlera monetare, pasuri t
paluajtshme, trajtim i veant ose funksione t larta, n favor t prfaqsuesit apo t
afrmve t tij, kjo nuk ka rndsi sa i prket pavlefshmris. Me rndsi sht q ky
privilegj sht br n shkmbim t nnshkrimit t traktatit dhe hamendsohet q teksti i
tij mund t prmbaj kushte m t favorshme pr paln q korrupton. Konventa
parashikon se do veprim direkt apo indirekt n favor t prfaqsuesit t pals tjetr mund

476

Neni 50 I KV parashikon se N qoft se shprehja e plqimit t nj Shteti pr t qen i lidhur nga nj

traktat sht shkaktuar nprmjet korruptimit t nj prfaqsuesi t tij direkt ose indirekt nga nj shtet tjetr
pal n bisedime, shteti mund t konsideroj nj korruptim t till se e bn t pavlefshm plqimin e tij pr
t qen i lidhur nga traktati.

143

t prbj korruptim, por duhet gjithmon q ky korruptim t dmtoj interesat e shtetit t

ktij prfaqsuesi dhe jo t ndonj pale t tret.477

4.5.e Shtrngimi si shkak i pavlefshmris

Shtrngimin si burim i pavlefshmris s traktatit, KV e ka ndar n dy pjes, n
varsi t subjektit t shtrngimit : si rezultat i shtrngimit t prfaqsuesit q zhvillon
bisedimet dhe si rezultat i shtrngimit t shtetit. Shtrngimi sht parashikuar si burim
pavlefshmrie me qllimin q t mbroj lirin e vullnetit t palve q duan t hyjn n
marrdhnie midis tyre.
Shtrngimi i prfaqsuesit t shtetit478 (apo organizats), nnkupton akte dhune
ose krcnimi pr prdorim t saj n mnyr q t detyrohet prfaqsuesi q t
nnshkruaj traktatin n emr t shtetit t tij, veprim q nuk do ta kishte kryer n munges
t ktyre akteve shtrnguese. Pra, gjithmon, shtrngimi duhet t jet thelbsor n
shprehjen e plqimit pr t qen i lidhur nga traktati n mnyr q t pretendohet
pavlefshmria.
Si shtrngim mund t konsiderohet edhe dhuna verbale ose krcnimi i nj
personi t afrt t prfaqsuesit apo shantazhi se mund t ndrmerren veprime q mund t
shkatrrojn karriern e tij.479 Villiger sugjeron se duhet t dallohet rasti kur nj person q
sht funksionar shtetror zhvillon bisedimet si person privat dhe n kt rast shtrngimi
nuk mund t pretendohet si shkak pavlefshmrie dhe rasti kur ai i zhvillon bisedimet si
prfaqsues i shtetit.
Nj traktat i cili sht lidhur nn shtrngimin e prfaqsuesit t shtetit nuk sjell
pasoja juridike, ka do t thot q nj traktat i till sht nul q nga momenti i lidhjes s
tij. Konventa nuk sqaron se far ndodh me palt e tjera n nj traktat, vullneti i t cilave
sht i pavesuar, por mendojm q n kt rast traktati nuk prodhon pasoja vetm mes
shtetit prfaqsuesi i t cilit sht shtrnguar dhe shtetit shtrngues, pa prekur
vlefshmrin e tij pr palt e tjera.
Neni 52 i KV parashikon se Nj traktat sht i pavlefshm n qoft se prfundimi
i tij sht shkaktuar nprmjet krcnimit ose prdorimit t forcs, duke dhunuar parimet
e s drejts ndrkombtare t mishruara n Kartn e Kombeve t Bashkuara. Ky sht
nj nga burimet m t rndsishme t pavlefshmris pasi e ka burimin n mosprdorimin
e forcs si nj nga parimet m t rndsishme t s drejts ndrkombtare, si edhe n
mbrojtjen e parimeve t tjera t parashikuara n Kartn e Kombeve t Bashkuara.
Ky parashikim ka t ndrthurur disa koncepte me rndsi. Baza mbi t ciln
ngrihet pavlefshmria sht neni 2/4 i Karts s OKB sipas t cilit T gjith antart
ndalojn n marrdhniet e tyre ndrkombtare do krcnim apo prdorim dhune, q
drejtohet kundr paprekshmris territoriale apo pavarsis politike t nj shteti ose q
bie ndesh me qllimet e Kombeve t Bashkuara.

477

M. Villiger. Siprcit.
Neni 51 i KV, Shprehja e plqimit t nj Shteti pr t qen i lidhur nga nj traktat, i cili sht shkaktuar
nga shtrngimi i prfaqsuesit t tij nprmjet akteve ose krcenimeve t drejtuara kundr tij nuk do t ket
fuqi ligjore.
479
Po aty
478

144

Ky shtrngim duhet t jet arsyeja pr t ciln nj shtet ka nnshkruar traktatin dhe

duhet t jet realizuar gjat kohs s lidhjes s traktatit. Pra duhet t ket nj lidhje t
drejtprdrejt mes shtrngimit dhe lidhjes s traktatit. 480
Prdorimi i forcs n kt rast ose krcnimi pr prdorimin e saj i referohet
specifikisht prdorimit t armve dhe jo ndonj forme tjetr shtrngimi, pasi kjo del nga
logjika e dispozits n prputhje edhe me Kartn e OKB. Megjithat n bisedimet pr
hartimin e konvents pati shum diskutime q t konsideroheshin edhe veprimet politike e
ekonomike,481 pr kt arsye KDN, nuk merr nj pozicion t qart n kt drejtim duke
arsyetuar se qllimi i vrtet i ksaj dispozite duhet t prcaktohet nga interpretimi i
parashikimeve t Karts n rastet konkrete.482
N mnyr q t zgjidhej prfundimisht kjo shtje, gjat Konferencs s Vjens
1968, u hartua Deklarata pr ndalimin e shtrngimit politik, ekonomik e ushtarak n
lidhjen e Traktateve483, e cila iu bashkngjit Aktit Final t Konferencs s Vjens.
Deklarata nuk sht nj instrument detyrues pr palt por bn interpretimin e nenit 52 t
KV.
Deklarata dnon prdorimin e forcs, t presioneve politike ose ekonomike q
synojn ta detyrojn nj shtet t lidh nj traktat, n kundrshtim me parimin e sovranitetit
shtetror. Bie n sy prdorimi i termit dnon dhe jo ndalon, si edhe koncepti i
presionit q sht risi n krahasim me tekstin e nenit 52. Kjo Deklarat u shoqrua me nj
rezolut484 q i krkonte Sekretarit t prgjithshm t Kombeve t Bashkuara t sjell kt
Deklarat n vmendjen e t gjitha shteteve antare dhe t organeve t OKB, t cilat duhet
t prpiqen ta bjn publike dhe ta promovojn at.
Diskutime t shumta jan zhvilluar rreth vlefshmris s traktateve t paqes dhe
rolit t KS n kuadr t masave pr ruajtjen e paqes dhe siguris ndrkombtare dhe
sanksioneve t ndrmarra n kt drejtim. Traktatet e Paqes t lidhura prpara Konvents
nuk diskutohen n kt pjes, pr sa koh sht parashikuar se ajo nuk do t ket fuqi
480

Po aty.
GJND n Fisheries Juristidiction case ka argumentuar se ekzistojn presione politike dhe morale t cilat
nuk mund t vrtetohen me prova shkresore, por jan reale dhe q n fakt, n histori, kan ndikuar n
krijimin e traktateve dhe konventave q sht pretenduar se jan lidhur me vullnet t lir dhe i nnshtohen
parimit pacta sunt servanda, ICJ Reports, 1973
482
Malcolm Shaw, Intrenational law, fq. 943, Cambridge University Press, 6ed, 2008
483
Teksti i Deklarats Konferenca e Kombeve t Bashkuara mbi t Drejtn e Traktateve, mbshtetur n
parimin se do traktat n fuqi sht detyrues pr palt n t dhe duhet t zbatohet prej tyre n mirbesim,
duke riafirmuar parimin e barazis sovrane t shteteve, e bindur se Shtetet e duhet t ken liri t plot n
kryerjen e ndonj veprimi q lidhet me prfundimin e nj traktati, duke kritikuar faktin se shtetet kan qen
ndonjher detyruara pr t prfunduar traktatet nn presion t ushtruar n forma t ndryshme nga shtetet
e tjera, duke dashur t sigurohet se n t ardhmen i till presion nuk do t ushtrohet n asnj form nga
cilido shtet ne lidhje me prfundimin e nj traktati,
1. Solemnisht dnon krcnimin ose prdorimin e presionit n fardo forme, qoft ushtarake, politike, apo
ekonomike, nga cilido shtet, n mnyr pr t detyruar nj shteti tjetr t kryej ndonj akt q lidhet me
prfundimin e nj traktati n kundrshtim me parimet e Barazia sovrane e shteteve dhe liria e plqimit, 2.
Vendos se Deklarata aktuale do t jet pjes e Aktit Final t Konferencs mbi t Drejtn e Traktateve.
484
Teksti i ksaj rezolute Konferenca e Kombeve t Bashkuara mbi t Drejtn e Traktateve, Duke miratuar
Deklaratn pr ndalimin e shtrngimit politik, ekonomik e ushtarak n lidhjen e Traktateve, si pjes e Aktit
Final t Konferencs, 1. I krkon Sekretarit t Prgjithshm t Kombeve t Bashkuara t sjell Deklaratn
n vmendjen e t gjitha shteteve antare dhe shteteve t tjera pjesmarrse n konferenc, dhe e organeve
kryesore t Kombeve t Bashkuara; 2. Ti krkoj shteteve antare ti japin Deklarats e publicitetin m t
gjer t mundshm dhe shprndarjen e saj.
481

145

prapavepruese. Po traktatet e paqes t lidhura pas KV, nn ndikimin e KS apo t ndonj

shteti a mund t quhen si t lidhura nn prdorimin e forcs?
Po t mbajm parasysh q vet neni 52 shprehet se shtetet gjat lidhjes s traktatit
duhet ti prmbahen parimeve t mishruara n Kartn e OKB, kuptojm se ajo nuk
prfshin si raste t prdorimit t forcs situatat ku prdoret e drejta e vetmbrojtjes apo
masat e ndrmarra nga Kshilli i Sigurimit.
Serena Forlati ka trajtuar kt problem n dritn e disa rasteve praktike q kan
gjetur zbatim n realitetin ndrkombtar. Sipas saj, KS n kudr t masave t marra nn
Kapitullin VII t Karts nuk e limiton veten t mos vendosi kushte pr arritjen e
marrveshjes s paqes mes shteteve t interesuara dhe kt e tregon m s miri rasti i
Rezoluts 1244(1999) e cila n mnyr indirekte krijoi edhe Marrveshjen TeknikoUshtarake mes KFOR dhe qeverive t Maqedonis dhe Serbis.485
Shtetet ndaj t cilave pretendohet se kto marrveshje jan imponuar duke
prdorur forcn asnjher nuk e kan pretenduar pavlefshmrin e ktyre marrveshjeve
pr kt shkak, madje n rastin e Serbis ajo sht shprehur prpara gjykats se Rezoluta
1244 (1999) sht guri i themelit mbi t cilin sht ngritur regjimi ndrkombtar i
Kosovs. Ky qndrim tregon se shtetet i kan pranuar me vullnet t lir marrveshje t
tilla, ndonse nuk mund t mohohet se kto marrveshje nuk do t ishin lidhur nse nuk
do ti ishin imponuar nga KS apo shtete t tjera. 486
Nj traktat i lidhur nn efektin e shtrngimit sht i pavlefshm q nga fillimi dhe
nuk prodhon pasoja juridike pr palt. Pra n kt rast pavlefshmria sht absolute dhe
me efekt prapaveprues.

4.5.f Konflikti me normat jus cogens si shkak i pavlefshmris

Nj nga format m t rndsishme t pavlefshmris s nj traktati ndrkombtar
sht konflikti i tij me nj norm jus cogens. Normat jus cogens (si jan shpjeguar edhe n
kapitullin 1) jan norma t prgjithshme t s drejts ndrkombtare me karakter detyrues
dhe q jan t pranuara dhe t njohura nga komuniteti ndrkombtar.
Kto norma jan t paderogueshme, ka do t thot q shtetet apo organizatat nuk
mund t shmangen nga zbatimi i tyre as me nj marrveshje t prbashkt. Neni 53 i KV
sqaron se nj norm e till nuk duhet t cenohet dhe q mund t modifikohet vetm me
nj norm t mvonshme t s drejts s prgjithshme ndrkombtare q ka t njjtin
karakter.. Normat jus cogens kan krijuar nj regjim t veant juridik q duket se
qndron mbi t gjitha normat e tjera dhe q mund t ndryshohet vetm me nj norm t t
njjtit karakter.
Elementet kryesore t nj norme jus cogens jan : karakteri i prgjithshm,
pranimi nga komuniteti ndrkombtar dhe njohja prej tij si e detyrueshme. Sa i takon
pavlefshmris s nj traktati ndrkombtar pr shkak t kundrshtimit me nj norm jus
cogens, kjo jo gjithmon sht e thjesht pr tu vrtetuar, sepse vet normat jus cogens
nuk jan lehtsisht t verifikueshme.

485

Serena Forlati, Coercion as a ground affecting the validity of peace treaties, fq. 328, n The law of
Treaties beyond Vienna Convention, ed by Enzzo Cannizzaro, Oxford University Press, 2011
486
Po aty.

146

Kshtu, sht e vshtir t vrtetohet se kur nj norm sht e pranuar apo e

njohur nga komuniteti ndrkombtar si e detyrueshme pr tu zbatuar. Ka sot n doktrin
diskutime nse normat juridike pr mbrojtjen e t drejtave t njeriut jan apo jo jus
cogens, megjithat nuk mund t bhet nj prgjithsim i ksaj natyre, sepse nj pjes e
ktyre normave jan t derogueshme n situata t caktuara.
Normat jus cogens duhet t ekzistojn n momentin e lidhjes s traktatit n
mnyr q t sjellin pavlefshmrin e tij, pasi nse dalin n nj koh t mvonshme, nuk
prdoret m neni 53 i KV, por neni 64 sipas t cilit traktati mbaron sepse bhet i
pavlefshm487. Ky moment sht shum i rndsishm q t evidentohet, sepse pasojat q
sjellin kto dy dispozita jan t ndryshme, neni 53 sjell pavlefshmri ex tunc ndrsa neni
64 ex nunc. Kjo do t thot se neni 53 e konsideron traktatin nul dhe t pavlefshm q nga
momenti i lidhjes s tij.
4.6 Procedura e pushimit ose pavlefshmris
Traktatet jan marrveshje nprmjet t cilave palt jo vetm krijojn e ndryshojn
marrdhniet midis tyre, por edhe i shuajn ato. N t njjtn mnyr si palt kan lirin
pr tu prfshir n nj traktat, trajtuam m lart q kan edhe lirin pr tu larguar prej tij.
Gjithashtu n disa raste, edhe kur pa vullnetin e palve nj traktat bie n nj nga kushtet e
pavlefshmris, palt kan t drejt t krkojn konstatimin e saj. Sigurisht q i gjith ky
proces ka nj procedur t veant, ndjekja e t cils sht po aq e rndsishme sa edhe
vet shkaqet e mbarimit apo pavlefshmris.
Konventa e Vjens ka parashikuar nj sr rregullash procedurale pr mbarimin
apo pavlefshmrin e traktateve, me qllim q palt t mos justifikojn me nj nga arsyet
e mbarimit apo pavlefshmris, moszbatimin e detyrimeve jo komode pr to.488 Vendosja
e nj procedure dhe detyrimi pr tiu drejtuar mjeteve gjyqsore pr zgjidhjen e
mosmarrveshjeve, u mendua nga KDN si nj nga mnyrat m t mira pr t shmangur
kt dukuri.489Kjo edhe pr shkak se gjat punimeve pr hartimin e Konvents, nj sr
shtetesh deklaruan se nuk ishin t gatshme t bnin pjes n nj traktat q nuk jepte
zgjidhje pr mosmarrveshjet e paevitueshme q mund t lindnin midis palve.
Shtetet e zhvilluara perndimore sugjeronin ndrmjetsimin e detyrueshm t nj
pale t tret, nse bisedimet mes palve do t ishin pa rezultat, por kjo u kundrshtua
shum nga vendet e lindjes dhe m pas u arrit nj konsensus pr zgjidhjen e sugjeruar nga
nenet 65-68 q ka sot konventa.490
Procedura pr mbarimin apo pavlefshmrin e traktatit mund t analizohet n dy
aspekte kryesore : s pari n drejtim t instrumenteve dhe afateve q do t prdoren dhe s
dyti : n drejtim t subjekteve q krkojn nj gj t till dhe organeve kompetente pr
zgjidhjen e mosmarrveshjeve n kto situata.491
487 Pr m gjr shih m lart pikn 4.4.f
488 A.Aust, siprcit. Fq. 300
489 Po aty
490 Joe Verhoeven, Jus Coegens and reservations or Counter-Reservations to the jurisdiction of the
International Court of Justice, fq. 197, n International Law: Theory and Practice : Essays in Honour of Eric
Suy, ed. Eric Suy, Karel Wellens, Martinus Njuhoff Publishers, 1998
491 Joe Verhoeven, Invalidity of treaties : Anything new in/ under Vienna Conventions?, fq.309, n The
law of Treaties beyond Vienna Convention, ed by Enzzo Cannizzaro, Oxford University Press, 2011

147

4.6.1 Procedura q duhet t ndjekin palt pr t krkuar pushimin ose

pavlefshmrin
Lidhur me aspektin e par, sipas nenit 65 t Konvents, palt n nj traktat, t cilat
shohin se ka nj t met n shprehjen e plqimit pr t qen i lidhur me traktatin apo q
konstaton se ekzistojn nj apo disa nga shkaqet pr mbarimin apo pavlefshmrin
traktatit, duhet t njoftoj palt e tjera pr kt pretendim. N kt njoftim duhet t
argumentohen arsyet e nj pretendimi t till dhe masat q propozohen t merren n lidhje
me traktatin. Njoftimi duhet t bhet n formn e shkruar, me ann e nj instrumenti t
veant, i cili duhet t jet nnshkruar nga organi kompetent shtetror, si parashikohet dhe
n nenin 67 t Konvents.492
Kto pretendime duhet t marrin prgjigje nga palt e tjera brenda nj periudhe tre
mujore dhe nse nuk ka pasur ndonj kundrshtim prej tyre, ather pala q e krkon
pushimin ose pavlefshmrin mund t vazhdoj t gjith procedurat e tjera, sipas
parashikimeve t Konvents. Periudha 3 mujore mund t jet edhe m e shkurtr ose m e
gjat, n rast se ka ndonj rast urgjence ose nse palt paraprakisht e kan vendosur q kjo
periudh t mos jet 3 muaj. Raste t urgjencs mund t jen p.sh. shkaktimi i dmeve n
rast t vazhdimit t traktatit ose humbja e t drejtave nga pala q e krkon pushimin e
traktatit.
Nse palt e tjera ngren kundrshtime ndaj pals krkuese, ather kjo duhet t
zgjidhet midis tyre duke prdorur nj nga mjetet paqsore t zgjidhjes s
mosmarrveshjeve q parashikon Karta e Kombeve t Bashkuara n nenin 33 t saj.493
Gjithsesi, nse palt kan nj marrveshje paraprake mbi bazn e s cils kan vendosur
t zgjidhin mosmarrveshjet mes tyre, ose specifikisht nj mosmarrveshje q lidhet me
konventn, ather mund t prdoren edhe dispozitat e saj.
Lidhur me procedurn e propozuar nga Konventa n nenin 66 mund t themi se ka
edhe nj ndarje tjetr: procedura pr konfliktin me jus cogens dhe procedura pr t gjitha
shkaqet e tjera t pushimit ose pavlefshmris s traktateve.
Nj regjim specifik Konventa parashikon pr pavlefshmrin e traktateve ose
mbarimin e tyre pr shkak t konfliktit me norma jus cogens. Nse ekzistojn shkaqe pr
nj pretendim t till, dhe brenda 12 muajve palt nuk kan arritur t zgjidhin
mosmarrveshjen e tyre nprmjet mjeteve paqsore, ather palt mund ti drejtohen
Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis ose nj gjykate arbitrazhi.
Problemi i par q shfaqet n kt parashikim, sht q edhe pse Konventa n
vetvete ka synuar q t siguroj se pr shkelje kaq t rndsishme instrumenti m i mir
492

Neni 67 i KV Njoftimi i parashikuar n baz t nenit 65, paragrafi 1, duhet br me shkrim. 2. do akt
q deklaron pavlefshmrin, pushimin ose pezullimin e veprimit t traktatit apo trheqjen prej tij n
prputhje me dispozitat e traktatit ose t paragrafeve 2 ose 3 t nenit 65 do t kryhet nprmjet nj
instrumenti q u komunikohet palve t tjera. N qoft se instrumenti nuk sht i nnshkruar nga Kryetari i
Shtetit, Kryetari i Qeveris ose Ministri i Punve t Jashtme, prfaqsuesit t Shtetit, q e komunikon at
mund t'i krkohet q t paraqes fuqit e plota.
493
Neni 33 i Karts s Kombeve t Bashkuara parashikon se (1) Palt e nj konflikti, vijimi i t cilit mund
t rrezikoj ruajtjen e paqes dhe siguris ndrkombtare prpiqen fillimisht t arrijn n nj zgjidhje t
konfliktit me an bisedimesh, analizash, ndrmjetsimesh, gjykimesh, vendimesh gjyqsore, prfshirjes s
institucioneve rajonale ose marrveshjesh ose prmes mjetesh t tjera paqsore n zgjedhjen e palve. (2)
Kshilli i Sigurimit, n rast se e konsideron t nevojshme, u bn apel palve, t zgjidhin konfliktet e tyre
prmes mjetesh t tilla.

148

pr zgjidhje t jet GJND, ky mision nuk mund t realizohet pr shkak t nj pengese

shum t madhe q sht marrveshja pr pranimin e juridiksionit, pr rastet kur njra ose
t dyja palt n traktat nuk jan pjes e KV. Asnj shtet nuk mund t detyrohet t pranoj
pa vullnetin e tij juridiksionin e GJND, vendimi i t cils n do rast sht i detyrueshm.
Nse jemi prpara nj situate t till, cila do t jet zgjidhja q do ti jepet shtjes
se pushimit apo pavlefshmris s traktatit dhe a do t ket vend pr sanksione sipas
normave pr prgjegjsin ndrkombtare, pasi normat jus cogens jan t nj rndsie t
veant n vet t drejtn ndrkombtare? Nj zgjidhje e propozuar nga doktrina sht q
vet nenet 65-68 t Konvents t konsiderohen si norma t prgjithshme t s drejts
ndrkombtare ose norma zakonore, duke qen se vet Konventa pasqyron t drejtn
zakonore.
Kjo zgjidhje sht kundrshtuar, nga GJND, veanrisht n Congo Case. N kt
shtje, Republika Demokratike e Kongos (RDK) kishte paraqitur nj krkes kundr
Republiks s Ruands (RR) prpara GJND, me an t t cils pretendonte se RR kishte
br shkelje masive, serioze dhe flagrante t t drejtave t njeriut dhe t drejts
humanitare ndrkombtare, dhe si rezultat kishte shkelur Deklaratn Universale t t
Drejtave t Njeriut dhe akteve t tjera t Kshillit t Sigurimit.
DRK-ja, si nj nga arsyet pr t vrtetuar juridiksionin e GJND n zgjidhjen e
shtjes, argumentoi se neni 66 i Konvents s Vjens mbi t Drejtn e Traktateve, 23 maj
1969, themeloi juridiksionin e Gjykats pr t zgjidhur mosmarrveshjet q rrjedhin nga
shkelja e normave t detyrueshme (jus cogens) n fushn e t drejtave t njeriut, t cilat
jan reflektuar n nj numr instrumentesh ndrkombtare.
GJND n arsyetimin e saj sht shprehur q Gjykata vren .... se Konventa e
Vjens pr t Drejtn e Traktateve ka hyr n fuqi mes t DRK dhe RR m 3 shkurt 1980,
n pajtim me nenin 84.....kshtu, n rastin konkret rregullat e prfshira n Konventn e
Vjens nuk aplikohen, prve pr aq sa ata jan deklarative t drejts zakonore
ndrkombtare. Gjykata konsideron se rregullat e prfshira n nenin 66 t Konvents s
Vjens nuk jan t ktij karakteri. Asnjra nga palt nuk ka rn dakord paraprakisht q
nenin 66 t ksaj konvente ta zbatoj ndryshe......Prfundimisht, Gjykata e konsideron t
nevojshme t kujtoj faktin se t drejtat dhe detyrimet erga omnes ose normat e
detyrueshme e s drejts s prgjithshme ndrkombtare (jus cogens) t cilat jan objekt
n nj mosmarrveshje, nuk mund t prbjn n vetvete nj prjashtim nga parimi q
juridiksioni i saj gjithmon varet nga plqimi i palve. 494
Gjithashtu, sikundr e shohim nga trajtimi i gjykats, nj problem tjetr n
zbatimin e neneve 65-68 sht situata kur palt e kan lidhur traktatin prpara hyrjes n
fuqi t Konvents s Vjens ose n rast se palt edhe n momentin e krijimit t shkakut t
pushimit apo pavlefshmris apo njoftimit t tij nuk jan pal n KV. Nj shtet i till nuk
sht i detyruar t zbatoj as dispozitat e Konvents.
Ndrsa pr t gjitha shkaqet e tjera t pavlefshmris, konventa sugjeron
zgjidhjen sipas Aneksit V t saj, procedur q nis me nj krkes drejtuar Sekretarit t
Prgjithshm t OKB-s. Kt krkes Sekretari i Prgjithshm ia paraqet nj komisioni, i
cili prbhet nga 2 prfaqsues t zgjedhur nga secila nga palt, njri me shtetsin e tyre
dhe tjetri jo me shtetsin e tyre, nga nj list e hartuar m par pr kt qllim. Ky
komision me katr antar, zgjedh brenda 60 ditve nj antar t pest q do t jet edhe
494

ICJ judgement of 3 February 2006, ICJ Reports 2006, Armed Activities on the Territory of Congo
(Democratic Republic of Congo vc. Rwanda), prg.125

149

kryetari i komisionit dhe nse nuk arrihet konsensusi pr kt, e przgjedh Sekretari i
Prgjithshm i OKB-s.495
Komisioni i pajtimit e vendos vet procedurn q do t ndjeki n zgjidhjen e
mosmarrveshjes dhe brenda 12 muajve duhet t dali me nj raport q i sugjeron palve
nj zgjidhje, e cila n asnj rast nuk sht e detyrueshme pr palt. 496 Gjithsesi, konventa
nuk sqaron me tej se far do t ndodh n nj situat kur palt nuk pranojn
rekomandimin apo raportin e br nga komisioni i pajtimit, si do t zgjidhet
mosmarrveshja e tyre lidhur me pretendimin pr pushimin apo pavlefshmrin e traktatit
n nj situat t till.497
Nj mundsi e pa marr parasysh nga konventa sht brja e rezervave lidhur me
nenet 65 ose 66 t saj, lidhur me procedurn pr pushimin ose pavlefshmrin e
traktateve. Konventa e Vjens nuk ka parashikuar n tekstin e saj rezervat e lejuara apo t
ndaluara, prandaj n t prdoren dispozitat e prgjithshme mbi rezervat.498
Pyetja sht a mund t bhet rezerv mbi nenin 65 ose 66 dhe a mund t quhet
rezerva si n kundrshtim me objektin dhe qllimin e konvents n kt rast? Prgjigja
sht e diskutueshme po t kemi parasysh se neni 65/3 prcakton prdorimin e mjeteve
paqsore pr zgjidhjen e mosmarrveshjeve t prcaktuara nga Karta e OKB ndrsa neni
66 prcakton zgjidhjen nga GJND n rastin e konfliktit me normat jus cogens.
Nuk mund t mohohet se rezervat nuk mund t bhen mbi mjetet paqsore t
zgjidhjes s mosmarrveshjeve t prcaktuara nga Karta, ashtu sikundr nuk mund t
bhet rezerv as mbi zbatueshmrin dhe respektimin e detyrimeve jus cogens q i
rrjedhin palve nga vet e drejta ndrkombtare. Problemi sht s palt detyrimet e nenit
33 i kan marr prsipr n kuadr t nj traktati tjetr (Karta e OKB), ndrsa neni 65
sht nj nen q prcakton zgjidhjen e mosmarrveshjeve n kuadr t KV dhe n parim
nj rezerv mbi kt nen nuk e cnon nenin 33 n mnyr t drejtprdrejt.
Po kshtu, rezervat mbi nenin 66 i referohen juridiksionit t GJND pr zgjidhjen e
mosmarrveshjeve n rastet e mbarimit apo pavlefshmris s traktateve dhe jo
moszbatimit t normave jus cogens, pasi nuk bhen n mnyr t drejtprdrejt pr nenet
53 e 64.
Megjithat, nse arsyetojm a contrario, si neni 53 edhe neni 64 shprehin
pavlefshmrin e traktatit ose pushimin e tij nse bie n kundrshtim me nj norm jus
cogens, nse palt nuk japin nj zgjidhje n kt rast, nj traktat i till do t vazhdoj t
zbatohet, pra rezerva n juridiksionin e GJND ose gjykats s arbitrazhit, n mnyr
indirekte pengon dhnien e nj zgjidhje pr kt situat. Megjithat nuk mund t themi se
ka nj lidhje direkte mes objektit dhe qllimit t KV dhe neneve 65- 68 n mnyr q t
shprehemi n mnyr definitive se rezervat e bra pr to jan t palejuara sipas nenit 19.
KV e vitit 1986 prmban po t njjtat parashikime pr zgjidhjen e
mosmarrveshjeve, por duke qen se organizatat ndrkombtare nuk mund ti drejtohen
GJND pr shkak t pengess q paraqet Statuti i ksaj gjykat n nenin 34 sipas t cilit
vetm shtetet mund t jen pal n nj shtje prpara gjykats ajo ka parashikuar se n
rast t mosmarrveshjeve ku njra nga palt sht organizat ndrkombtare, ather
495

Aneksi I KV, pikat 1, 2

Po aty, pika 6
497
Annalisa Ciampi, Invalidity and termination of treaties and rules of procedure, fq. 362, n The law of
Treaties beyond Vienna Convention, ed by Enzzo Cannizzaro, Oxford University Press, 2011
498
Pr m gjer shih kap. 3 m lart dhe nenin 19 t KV
496

150

mund ti drejtohen organeve t OKB pr ti krkuar GJND dhnien e nj mendimi

kshillimor, i cili n kt rast do t ket natyr detyruese pr palt. 499

4.6.2 Subjektet e legjitimuara pr t krkuar pushimin ose pavlefshmrin

(locus standi)
Aspekti i dyt i procedurs jan subjektet q kan t drejt t fillojn nj
procedur t till. Locus standi ose interesi pr t vepruar n kt rast sht i t gjith
atyre shteteve ose palve interesi i t cilave sht prekur apo sht dmtuar nga shkaqet e
pushimit apo t pavlefshmris. Ashtu si pr procedurn e ndjekur, edhe subjektet t cilat
krkojn pushimin apo pavlefshmrin, ndryshojn vetm pr nenet 52, 53 dhe 64 t KV.
Kshtu, subjektet t cilat mund t krkojn pavlefshmrin si rezultat i neneve 46,
48-51 dhe pushimin sipas neneve 60-62 jan gjithmon shtetet interesi i t cilave sht
prekur si rezultat i njrs nga shkaqet e paraqitura n kto dispozita. Ndrsa subjektet t
cilat mund t krkojn pavlefshmrin e nj traktati i cili sht lidhur duke prdorur
forcn apo sht n kundrshtim m normat jus cogens ekzistuese apo t dal rishtazi,
jan t dyja palt e nj traktati dypalsh apo t gjitha palt n nj traktat shumpalsh 500,
pavarsisht se kjo nuk thuhet shprehimisht n KV. Kjo ndarje e ka bazn n rndsin e
normave jus cogens pr t gjitha shtetet pal n nj traktat dhe shkelja e tyre do ti sillte
pasojat mbi t gjith palt dhe jo vetm pr njrn apo disa prej tyre.
Gjithashtu duhet t kemi t qart q pr ato raste t pushimit t traktateve q nuk
lidhen me nj shkak t veant por me nj afat t prcaktuar paraprakisht n tekstin e
traktatit apo me prmbushjen e nj kushti t prcaktuar prej tij, nuk sht e nevojshme
ndjekja e nj procedure t veant, mjaftonte nj njoftim i thjesht pr palt apo palt e
tjera. 501
Pyetja do t ishte, pr traktatet t cilat prekin normat jus cogens a mund t ken
shtetet e tjera t cilat nuk jan pjes n kt traktat t drejt t krkojn pavlefshmrin e
tij? Prgjigja e ksaj pyetje ka qen e ndryshme dhe ka pasur mendime se vetm ato shtete
t treta pr t cilat ky traktat mund t ket sjell pasoja negative mund ta ken kt t
499

Neni 66 i KV 1986 parashikon se ......2.N lidhje me nj mosmarrveshje q ka t bj me zbatimin apo

interpretimin e nenit 53 ose 64: (a) Nse nj Shtet sht pal n mosmarrveshje me nj apo m shum
Shtete, ai mund t dorzoj me an t nj krkese me shkrim mosmarrveshjen n Gjykatn Ndrkombtare
t Drejtsis pr t marr nj vendim; (b) Nse nj Shtet sht pal n mosmarrveshjen n t ciln nj apo
m shum organizata ndrkombtare jan pal, Shteti, prmes nj Shteti Antar t Kombeve t Bashkuara
nse sht e nevojshme, mund ti krkoj Asambles s Prgjithshme apo Kshillit t Siguris apo aty ku
sht e prshtatshme organit Kompetent t nj organizate ndrkombtare e cila sht pal e
mosmarrveshjes dhe sht e autorizuar n prputhje me Nenin 96 t Karts s Kombeve t Bashkuar, nj
mendim kshillimor t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis n prputhje me Nenin65 t statutit t Gjykats
(c) nse Kombet e Bashkuara apo nj organizat ndrkombtare q sht e autorizuar n prputhje me
Nenin 96 t Karts s Kombeve t Bashkuara sht nj pal n mosmarrveshje, ajo mund t krkoj nj
mendim kshillimor t Gjykats Ndrkombtare t drejtsis n prputhje me Nenin 65 t Statutit t
Gjykats; (d) nse nj organizat ndrkombtare prve atyre q iu jemi referuar n nnparagrafin
(c)sht nj pal n mosmarrveshje, ajo prmes nj Shteti Antar t Kombeve t Bashkuara mund t ndjek
procedurn e specifikuar n nnparagrafin (b); (e) mendimi kshillimor i dhn sipas nnparagrafit (b),
(c) ose (d) do t pranohet si vendimtar nga t gjitha palt e interesuara pr mosmarrveshjen;....
500
A. Ciampi, siprcit.
501
Po aty.

151

drejt. T tjer autor kan menduar q pavarsisht se nj shtet nuk sht pal n nj
traktat, nse ai bn pjes n KV q e lidh me nenet 53 e 64, ather ai mund t kt interes
t krkoj pushimin ose pavlefshmrin.
Jemi t mendimit q pr sa koh nj shtet nuk sht pjes e nj traktati, nuk mund
t krkoj mbi bazn e dispozitave t tij kryerjen e nj apo disa veprimeve nga palt n
kt traktat, t cilat nuk jan n nj marrdhnie traktatore me shtetin e tret n fjal. Vet
pjesmarrja n KV nuk mund ti krijoj nj shteti nj t drejt t till n lidhje me t gjitha
traktatet e tjera q mund t lidhen n t ardhmen.
Konventa e Vjens parashikon shkaqet e pavlefshmris si edhe procedurn q
duhet ndjekur, por nuk parashikon momentin se kur duhet nisur nj procedur e till dhe
se far do t ndodh nse pavarsisht ekzistencs s ktyre shkaqeve, asnjra nga palt
nuk e krkon pushimin ose pavlefshmrin.502
Veanrisht m rndsi do t ishte nj zgjidhje pr traktate t lidhura n
kundrshtim me jus cogens dhe asnjra nga palt nuk e konsideron t pavlefshm kt
traktat. Sipas Ciampit nj zgjidhje e mundshme do t jet krijimi n kuadr t OKB i nj
organi t posam i cili t shqyrtoj nse traktatet q regjistrohen jan n kundrshtim me
jus cogens apo jo.
Nisja e procedurs pr pushimin apo pavlefshmrin e nj traktati sht nj shtje
q varet nga vullneti i secilit shtet dhe mund t ket raste kur nj shtet mund t preferoj
t vazhdoj zbatimin e traktatit edhe kur konstaton nj shkelje apo sjellje q mund t
pushoj traktatin. Kjo mund t jet m evidente n traktatet t cilat krijojn t drejta e
detyrime me natyr joreciproke. Po kshtu n vend q t zgjedhin t pushojn fuqin e
traktatit, palt mund t vendosin q t pezullojn at, m shpresn q n nj koh t
mvonshme t mund t shmangin shkakun q mund t sjelli pushimin. 503
Neni 44/3504 gjithashtu krijon nj mundsi q shtetet ti shmangen procedurs s
pushimit t traktatit, sepse ky nen krijon mundsin e ndarjes s dispozitave t traktatit.
Kshtu nj pal q mund t pretendoj shkelje t traktatit, n vend q t pretendoj
pushimin e traktatit mund t krkoj t mos zbatoj vetm dispozitn t ciln pala tjetr
nuk e zbaton.
Konventa nuk parashikon ndonj form t veant pr instrumentin me ann e t
cilit bhet njoftimi pr pretendimin e pals, por prcakton se ai duhet t jet i nnshkruar
nga kryetari i shtetit, kryetari i qeveris ose ministri i punve t jashtme. N rast se
502

Po aty
Po aty
504
Neni 44 i KV parashikon: 1. Nj e drejt e nj pale, e parashikuar n nj traktat ose q rrjedh n baz t
nenit 56, pr t denoncuar, pr t'u trhequr ose pezulluar veprimin e traktatit mund t ushtrohet vetm n
lidhje me t gjith traktatin n qoft se traktati nuk parashikon, ose palt bien dakord, ndryshe.
2. Nj arsye pr ta br t pavlefshm, pushuar ose pezulluar s vepruari, ose pr t'u trhequr nga nj
traktat i njohur n kt Konvent mund t krkohet vetm n lidhje me t gjith traktatin prve rasteve t
parashikuara n paragrafet e mposhtm ose n nenin 60. 3. N qoft se arsyeja lidhet vetm me dispozita
t veanta, ajo mund t krkohet vetm n lidhje me ato dispozita aty ku: (a) dispozitat n fjal jan t
ndara nga pjesa tjetr e traktatit n lidhje me zbatimin e tyre; (b) bhet e qart nga traktati ose sht
vendosur ndryshe q pranimi i ktyre dispozitave nuk ka qen nj baz themelore e plqimit t pals tjetr
ose e palve pr t qen t lidhur nga i gjith traktati; dhe zbatimi i mtejshm i pjess tjetr t traktatit nuk
do t ishte i padrejt. 4.N shtjet q hyjn n kuadrin e neneve 49 dhe 50 Shteti q ka t drejtn t
pretendoj mashtrimin ose korrupsionin mund ta bj kt gj si n lidhje me traktatin n prgjithsi ose me
dispozita t veanta q i nnshtrohen paragrafit 3. 5. N rastet q hyjn n kuadrin e nenve 51, 52 dhe 53,
nuk lejohet ndarja e dispozitave t traktatit.
503

152

mungon ky nnshkrim ather personi i cili e bn njoftimin duhet t jet i pajisur me

plotfuqi sipas rregullave t parashikuara nga dispozitat prkatse t konvents dhe t
ligjeve t brendshme.505
Nga ky parashikim ne kuptojm se personat t cilt kan t drejt t bjn
njoftimin pr pushimin ose pavlefshmrin prcaktohen nga vet e drejta e brendshme
dhe normalisht duhet t jen t njjtt persona t cilt kan n kompetenc t tyre t lidhin
traktatin n fjal. Kshtu, pr traktatet ndrshtetrore nj njoftim t till mund ta bj
kryetari i shtetit, pr marrveshjet ndrqeveritare kryetari i qeveris dhe pr ato
ndrdikasteriale ministri i punve t jashtme ose edhe do person i autorizuar prej tyre.

4.7 Pasojat e pushimit ose pavlefshmris s traktatit

Nj traktat i cili pushon s vepruari, e ndrpret efektin juridik q kishte prodhuar
deri n at moment. Efektet e pushimit t veprimtaris s traktatit fillojn nga momenti i
trheqjes ose denoncimit t traktatit e pr kohn n vijim, duke i liruar palt nga detyrimi
pr zbatimin e traktatit pr periudhn e mvonshme.506
N pasojat e pushimit t traktateve bhen dy prjashtime : a) kur palt e vendosin
me an t nj marrveshje mes tyre se cilat do t jen pasojat e mbarimit t traktatit; dhe
b) kur n vet tekstin e traktatit sht prcaktuar paraprakisht se cilat do t jen pasojat e
pushimit t traktatit pr dy apo t gjitha palt n t.507
Pushimi i fuqis juridike t traktatit nuk mund t preki t drejtat e detyrimet e
fituara nga palt si rezultat i zbatimit t tij, deri n momentin kur njra nga palt sht
trhequr prej tij. Nse njra nga palt n nj traktat dypalsh trhiqet apo e denoncon
traktatin, ather kjo do t thot pushimin e tij pr t dyja palt dhe ky traktat nuk do t
ekzistoj m n t ardhmen.
Ndrsa trheqja do t thot pushimin e traktatit pr paln e trhequr, por jo pr
palt e tjera, pr t cilat ky traktat mund t jet n fuqi.508 Pasojat e pushimit nuk kan
efekt prapaveprues dhe nuk pasohen nga ndonj sanksion apo detyrim pr t ndrequr
marrdhniet e palve q jan rregulluar mbi bazn e traktatit t pushuar.
Ndryshe nga mbarimi, pavlefshmria e traktatit e konsideron at si nul ose sikur
nuk ka ekzistuar fare. Sipas Verhoeven509, pasojat e pavlefshmris mund ti shikojm n
tre aspekte : ratione personae, ratione materiae dhe ratione temporis.
Pasojat e pavlefshmris ratione personae lidhen me subjektet mbi t cilat bien
efektet e pavlefshmris s nj traktati. Kshtu pavlefshmria e nj traktati prek vetm
palt q jan pjes n nj traktat dhe jo pal t tjera, pavarsisht se kjo pavlefshmri mund
t lidhet n mnyr t trthort edhe me interesat e tyre.510

505

Pr m shum shih kap 2 m lart

Neni 70 i KV
507
M. Villiger. Siprcit. 371
508
Sqaruam m lart q edhe nse numri I palve bie nn numrin e krkuar pr hyrjen e traktatit n fuqi, kjo
nuk do t thot mabrimin e traktatit
509
J. Verhoeven, siprcit. Fq 315
510
Shih m lart shpjegimin pse palt e treat nuk mund t jen subjekte q mund t krkojn apo t trajtojn
sit pavlefshm nj trakat;
506

153

Pala e prekur nga pavlefshmria mund t pretendoj at pr shkak t vet

prmbajtjes s traktatit ose t plqimit q ka dhn pr t qen e lidhur me kt traktat. N
kt pik bhet nj dalim lidhur me pasojat e pavlefshmris tek palt e traktatit. Nse
traktati sht dypalsh, pavarsisht nse pala e pretendon pavlefshmrin pr shkak t
prmbajtjes apo t mnyrs s dhnies s plqimit, konkluzioni sht q traktati bhet nul
pr t dyja palt.
Nse traktati sht shumpalsh dhe njra nga palt pretendon pavlefshmrin e tij
pr shkak t prmbajtjes s tij, kjo e bn t pavlefshm traktatin pr t gjitha palt, por
nse pavlefshmria pretendohet pr shkak t nj vesi n shprehjen e plqimit pr t qen i
lidhur nga ky traktat, ai bhet i pavlefshm vetm pr palt pretenduese dhe seciln nga
palt e tjera, ndrsa vazhdon t ekzistoj pr kto t fundit mes tyre.
Ratione materiae, pavlefshmria e traktateve lidhet me natyrn e pretendimit apo
dispozitn q shkakton kt pavlefshmri. Kshtu, pavlefshmria mund t jet e plot ose
e pjesshme dhe gjithmon kjo varet nga dispozita q pala zgjedh pr t krkuar apo
justifikuar pavlefshmrin e traktatit. Parimi sht q pavlefshmria e traktatit krkohet
ose i referohet t gjitha dispozitave t tij, pra krkohet n trsi, ndrsa nga ky rregull ka
edhe prjashtime dhe ndalime.
Prjashtimet bhen pr rastin kur dispozitat pr t cilat krkohet pavlefshmria
jan t ndara nga pjesa tjetr e traktatit, ose nse kto dispozita nuk kan qen baza pr
dhnien e plqimit nga palt. N rastet kur pavlefshmria pretendohet pr shkak se palt
kan shprehur nj vullnet tt vesuar pr t qen t lidhur me traktatin, mund t krkohet
pavlefshmria vetm pr ato dispozita pr t cilat shprehja e plqimit ka qen e vesuar.
Ndrsa ndalimi i vetm n kt rast sht pr rastet e lidhjes s traktatit nn
ndikimin e shtrngimit ose kundrshtimit me normat jus cogens, pr t cilat nuk lejohet
pavlefshmri e pjesshme edhe sikur vetm nj dispozit e traktatit t jet n kundrshtim
me kto norma.511
Ratione temporis pavlefshmria shihet n aspektin e momentit kur traktati quhet i
pavlefshm dhe n mnyrn si rregullohen pasojat n kt rast. Pavlefshmria e nj
traktati ndrkombtar i prodhon efektet e saj ab initio dhe ex tunc,512 ka do t thot q
nj traktat kur konsiderohet i pavlefshm, do t konsiderohet sikur nuk ka ekzistuar nga
momenti i lidhjes deri n momentin kur sht krkuar pavlefshmria apo sht vendosur
ajo. Pra, konstatimi se nj traktat sht i pavlefshm ka efekt prapaveprues sepse
konsiderohet nul q nga momenti i lidhjes s tij. Ndrkoh, nse shohim dispozitat e
pushimit t traktatit, kuptojm se efektet e tij jan ex nunc, sepse fillojn efektin q nga
momenti i pushimit e n t ardhmen.
Cila do t jet marrdhnia e palve n rast se nj traktat i lidhur mes tyre sht i
pavlefshm dhe far do t ndodh me veprimet e kryera n mbshtetje t tij apo akteve t
dala n zbatim t tij? Prgjigjen pr kt pyetje e gjejm n parashikimet e KV, sipas t
cils n nj rast t till palt duhet ti krkojn njra-tjetrs q t mbajn qndrimin q
duhet t kishin nse traktati nuk do t ishte lidhur, ose si quhet ndryshe rikthimin n status
quo ante.
Rikthimi n status quo ante krkon q t prmbushen dy kushte baz : kjo gj t
krkohet nga palt pasi nuk mund t realizohet vetiu dhe aktet t mos jen kryer apo
ekzekutuar ende. Ky rregullim i efekteve t pavlefshmris ka gjithmon karakter
511
512

Neni 44 i KV
M. Villiger, siprcit. Fq. 859, ILC Report 1966, YBILC 1966 II fq. 264

154

reciprok dhe i l palve hapsir t mjaftueshme veprimi dhe liri pr t vendosur q

pasojat t jen ex nunc dhe jo ex tunc.
Nse ndrkoh q traktati ka qen n funksion, veprimet n zbatim t tij jan
ekzekutuar, rikthimi n status quo ante do t jet i pamundur. Zakonisht n traktatet me
karakter tregtar, ekzekutimi i detyrimeve sht m i shpejt dhe veprimet mund t jen t
pakthyeshme. N kt situat, nse njra nga palt e ka zbatuar traktatin dhe kt gj e ka
br n mirbesim, pra pa qen n dijeni t shkakut t pavlefshmris, veprimet e kryera
nuk do t jen t paligjshme. 513
Konventa prdor shprehjen t paligjshme dhe jo t pavlefshme duke dashur t
mos krijoj konfuzion n raport me traktatin, ai mbetet i pavlefshm ndrkoh q aktet e
ndrmarra n zbatim t tij nuk do t quhen t paligjshme dhe pr kt nuk do t ket
ndonj sanksion pr palt q e kan zbatuar.
Problemi i provueshmris s mirbesimit prpara organit q e shqyrton
pavlefshmrin e traktatit sht nj shtje e pazgjidhur nga konventa, jo vetm pr
pavlefshmrin por edhe pr aspekte t tjera t s drejts s traktateve q i kemi trajtuar
m lart. Konventa gjithashtu nuk na tregon ndonj mnyr se si do t rregullohet situata e
nj pale e cila mund t ket dal e humbur pr shkak t ekzekutimit t detyrimeve q
rrjedhin nga traktati i pavlefshm. Jemi t mendimit q n kt rast kompensimi n vlern
e detyrimit t ekzekutuar do t ishte zgjidhja m e mir.
Nse njra nga palt ka qen n dijeni t shkakut t pavlefshmris apo sht ven
n dijeni t ktij shkaku por ka vazhduar ta zbatoj traktatin, ather nuk mund t quhet
n mirbesim dhe kto veprime nuk mund t jen m t ligjshme. Po kshtu n keqbesim
do t konsiderohet edhe pala e cila ka mashtruar, ka korruptuar apo ka shtrnguar paln
tjetr pr t lidhur traktatin dhe do veprim i saj nuk mund t quhet i ligjshm dhe nuk
mund t krkoj kompensim pr humbjet q mund t psoj si rezultat i detyrimeve t
ekzekutuara, pasi n kt rast jo vetm q sht n keqbesim por sht edhe vet
shkaktarja e pavlefshmris. Pra, pavlefshmria n kt rast ka formn e nj sanksioni pr
paln n keqbesim.
Pasojat e pavlefshmris s traktatit si rezultat i kundrshtimit me nj norm jus
cogens jan parashikuar nga Konventa n nj dispozit m vete sipas t cils n kt rast
pavlefshmria ka gjithmon efekt ex tunc. Ka nj diskutim t vazhdueshm n doktrin
lidhur me ndarjen n pavlefshmri absolute dhe relative t traktateve, sipas t cilave
pavlefshmria si rezultat i mashtrimit, gabimit, korruptimit apo shtrngimit sht
pavlefshmri relative, pasojat e t cilit mund t jen edhe ex tunc edhe ex nunc n varsi t
vullnetit t palve, ndrsa pavlefshmria si rezultat i kundrshtimit me normat jus cogens
sht absolute sepse pasojat e saj jan gjithmon ex tunc dhe palt nuk kan liri veprimi.
Konventa vet nuk shprehet pr nj ndarje t till dhe nga ana tjetr nuk mund t
pranojm me siguri nj gj t till pasi si e kemi trajtuar, subjektet q mund ta krkojn
pavlefshmrin edhe n rastin e konfliktit me normat jus cogens, jan vetm palt dhe
pasojat e saj vijn vetm mes tyre.514 Gjithashtu n dispozitn q flet pr kt lloj
pavlefshmrie, renditen edhe rastet kur traktati mbaron si rezultat i konfliktit t nj norme
jus cogens t krijuar rishtazi dhe q i sjell pasojat ex nunc.

513

Po aty.
Alessandra Gianelli, Absolute Invalidity of treaties and their non-recognition by third states, fq. 335, n
The law of Treaties beyond Vienna Convention, ed by Enzzo Cannizzaro, Oxford University Press, 2011
514

155

N rastin kur traktati bie n kundrshtim me nj norm jus cogens, palt jan t
detyruara ta ndrpresin menjher zbatimin e traktatit dhe t ndrmarrin masa pr t
eliminuar sa m shum t jet e mundur pasojat e veprimeve t kryera n zbatim t ktij
traktati. N fakt vet neni 53, i cili prcakton pavlefshmrin e nj traktati pr shkak t
konfliktit me nj norm jus cogens parashikon se nj traktat i till sht nul q nga
momenti i lidhjes, ka do t thot se nuk duhet t ken ardhur pasoja gjat kohs,
megjithat si e diskutuam m lart, nse palt nuk e krkojn nj pavlefshmri t till,
ardhja e pasojave nuk prjashtohet.
Palt n nj traktat t till gjithashtu duhet t marrin masa q t prshtasin kt
traktat me normat jus cogens n mnyr q t zhdukin shkakun e pavlefshmris. Pra,
palve i krijohet mundsia q ti kthejn vlefshmrin traktatit duke e rregulluar n
mnyr t till q t mos jet n kundrshtim me normat jus cogens.
Nj diskutim tjetr n doktrin ka qen neni 52 i KV i cili parashikon
pavlefshmrin si rezultat i prdorimit t forcs a do t quhet indirekt shkelje e nj norme
jus cogens, pr sa koh vet prdorimi i forcs sht i till? Qllimi i nenit 52 mendojm
se ka qen q t bj t pavlefshm nj traktat i cili sht lidhur pa plqimin e lir t
palve, pra kryesisht me aspektin procedural t lidhjes s traktatit ndrsa neni 53 ka pr
qllimi t bj t pavlefshm nj traktat prmbajtja e t cilit bie n kundrshtim me nj
norm jus cogens. N kt kuptim nuk mund t themi se neni 52 mund t konsiderohet se
prcakton pavlefshmrin si rezultat i shkeljes s nj norme jus cogens.
Nse nj norme e re jus cogens krijohet rishtazi dhe nj traktat bie n kundrshtim
me kt norm, ather ai bhet i pavlefshm. Ky sht nj nga rastet kur pushimi dhe
pavlefshmria bashkohen n t njjtin traktat dhe kan nj pasoj t prbashkt q sht
lirimi i palve nga detyrimi pr t zbatuar traktatin, pra n kt rast pushon s vepruari
parimi pacta sunt servanda.
Pasojat e pushimit t traktatit n kt rast jan ex nunc dhe jo ex tunc. T drejtat
dhe detyrimet e palve t realizuara prpara daljes s norms jus cogens do t
konsiderohen si t vlefshme dhe mund t vazhdojn t mbahen prej tyre n rast se kjo nuk
konflikton n vetvete me ndonj norm jus cogens.515
Pavlefshmria si rezultat i konfliktit me nj norm ekzistuese jus cogens e bn t
pavlefshm t gjith traktatin, ndrsa pushimi dhe brja i pavlefshm si rezultat i daljes s
nj norme t re, e bn traktatin pjesrisht t pavlefshm. 516 N kt rast palt mjafton t
ndreqin pikat e traktatit ku ai konflikton me normn e re jus cogens dhe ai mund t
vazhdoj t qndroj n fuqi, pa qen e nevojshme lidhja e nj traktati t ri.

Pushimi i traktateve dhe pavlefshmria jan institute t rndsishme pr t drejtn

e traktateve sepse ato rregullojn marrdhniet midis shteteve t cilat kan qen t lidhura
nga nj traktat dhe pasojat e ndrprerjes s nj marrdhnie t till.
Lidhur me pushimin e traktateve mund t themi se mbeten problematike rastet e
shkeljes s traktateve dhe t pamundsis s prmbushjes s detyrimeve, pr t cilat vet
Konventa l nj sr shtjesh t pazgjidhura. Po kshtu t paqarta mbeten edhe
karakteristikat mbi bazn e t cilave do t konsiderohet se kemi nj ndryshim thelbsor t
rrethanave dhe mbi kt baz edhe prfundimin e traktatit.
515
516

KV, neni 71
Ali Sadat- Akhavi, siprcit. Fq. 54

156

Lidhur me pavlefshmrin, mund t themi se jo t gjitha shkaqet e parashikuar nga

Konventa gjejn nj zbatim praktik, por me nj rndsi t veant n praktikn
ndrkombtare gjejm pavlefshmrin si rezultat i shtrngimit dhe konfliktit dhe normat
jus cogens. Mekanizmi i krijuar pr zgjidhjen e mosmarrveshjeve n rastet e
pavlefshmris nuk sht gjithprfshirs, pasi ai zgjidh vetm mosmarrveshjet mes
subjekteve t ksaj konvente.

157

Kapitulli V
Interpretimi i traktateve ndrkombtare

5.1 Kuptimi dhe rndsia e interpretimit

Normat juridike jan rregulla t prgjithshme sjelljeje, t cilat nxirren nga organe
t caktuara dhe moszbatimi i tyre pasohet me nj sanksion.517 Norma juridike
ndrkombtare sht nj lloj i veant i normave juridike dhe ka karakteristika t tjera
dalluese n krahasim me normat juridike t brendshme, pasi mnyra e krijimit t tyre dhe
elementi i sanksionit jan t veanta.
Normat juridike ndrkombtare krijohen me plqimin e shteteve ose subjekteve t
tjera me kapacitet traktatbrs, zakonisht t shprehur npr traktate dhe elementi i
sanksionit nuk sht gjithmon i pranishm apo kaq efektiv sa mund t jet n t drejtn e
brendshme t nj shteti.518
Norma juridike ndrkombtare e shprehur n traktate519 nuk sht gjithmon e
qart dhe lehtsisht e kuptueshme dhe n kto raste jo vetm q nuk i rregullon
marrdhniet mes palve por mund t prodhoj efektin e kundrt, pra t shkaktoj konflikt
mes tyre, pasi secili mund ta zbatoj sipas mnyrs s vet dhe madje ndonj pal edhe
mund t gjej rastin t abuzoj me paqartsin e norms. Pr kt arsye, na shrben
interpretimi i norms q t kuptojm qart dhe t zbatojm n mnyr uniforme at.
Pr konceptin e interpretimit nuk ka nj prcaktim t sakt, por t gjith studiuesit
bien dakord n iden se ai sht nj proces intelektual nprmjet t cilit synohet t
zbulohet ideja kryesore ose qllimi kryesor q shprehet n tekstin e norms apo t
traktatit. Sipas Rousseau Interpretimi sht ai operacion mendor i cili ka pr qllim t
caktoj kuptimin e norms juridike, q ti precizohet fushveprimi dhe t ndriohen pikat
e paqarta e t dykuptimta520. Duke qen nj koncept sa i gjer aq edhe i paprcaktuar
prfundimisht n mnyr shteruese, edhe llojet dhe metodat e interpretimit jan t shumta
dhe t ndryshme, e pr to nuk ka nj sistem t mirfillt t cilin ta ndjekin t gjith
interpretuesit dhe studiuesit.
Interpretimi i nj norme juridike dhe aq m shum nj norme me karakter
ndrkombtar sht nj proces kompleks, dhe deri diku i vshtir e i paprfunduar pr
disa arsye : s pari, vet normat juridike ndryshojn dhe evoluojn vazhdimisht, duke e
br t vshtir qndrueshmrin e ktij procesi; s dyti : interpretimi i normave juridike
ndryshon n varsi t llojit t interpretimit dhe organit interpretues; s treti: vet mjetet
apo metodat ku mbshtetemi pr t br interpretime, mund t jen subjekte t
interpretimit, sepse n fund t fundit edhe ato do t jen t prcaktuara n nj norm
juridike, duke krijuar pashmangshmrisht nj rreth t mbyllur; s katrti: nprmjet ktij
procesi synohet t qartsohet apo t nxirret kuptimi i norms, por asnjher nuk sht nj
517

L. Omari, Parime dhe Institucioen t s drejts publike, fq 183-186

A. Puto, E drejta ndrkombtare publike, fq.
519
Sigurisht nuk mohohet edhe e dreja zakonore ndrkombtare si nj burim i rndsishm i ksaj t drejte
520
Z. Gruda, E drejta Ndrombtare Publike, fq. 331
518

158

proces shterues dhe s pesti : nuk sht asnjher proces nprmjet t cilit t jemi t sigurt
se kemi nxjerr kuptimin e vrtet t norms.
Pavarsisht t gjitha ktyre arsyeve q her na e vshtirsojn interpretimin e her
na krijojn pasiguri, mund t themi me bindje t plot se interpretimi sht i
domosdoshm dhe qndron n themel t do marrdhnie juridike t krijuar mes palve
dhe t puns s do institucioni me karakter kombtar apo ndrkombtar, por mekanizmat
q e rregullojn at dhe q prcaktojn organet interpretuese duhet t jen t prcaktuara
me kujdes e vmendje t veant nga normbrsi521.
Teoria objektive arsyeton se interpretimi do t mbshtetet vetm n tekstin e
traktatit pasi vullneti i palve q kan hartuar normn apo traktatin sht i shprehur n
mnyr strikte n norm. Kjo teori nuk mohon elementet e tjera historike, qllimin e
objektin, por pretendon se kto jan t shprehura pikrisht n tekstin e traktatit.522 Jemi
dakord n faktin se hartuesi i norms, n tekst shpreh vullnetin e tij, por jemi t
ndrgjegjshm q n raste t veanta paqartsia e gjuhs ose pakujdesia edhe m e vogl
mund t deformoj at q palt kan pasur pr qllim t krijojn nprmjet norms,
prandaj interpretimi strikt i tekstit mund t na orientoj n zbatimin e gabuar t saj.
Teoria subjektive e interpretimit mendon se interpretimi duhet t mbshtetet tek
qllimi q palt kan dshiruar t shprehin n normn apo traktatin, por kjo sht e
vshtir po t kemi parasysh se asnjher nuk mund ta dim qllimin apo dshirat e
normshkruesit, aq m tepr kur ky sht nj organ kolegjial apo i prbr. 523 Gjithashtu
nse i prmbahemi ksaj teorie, ather zbatimi i traktatit duhet t mbshtetet vetm tek
interpretimi pr gjetjen e qllimit t palve dhe jo n vet at q sht shprehur n norm
apo traktat, pra kjo teori bn nj zhvendosje konceptuale nga norma apo traktati tek
interpretimi.
Teoria teleologjike thot se interpretimi i normave apo traktatit duhet t
mbshtetet tek kuptimi q buron nga objekti dhe qllimi i vet norms. Edhe kjo teori
duket sikur nuk del dot jasht kornizave t vendosura nga dy t parat, por prpiqet q deri
diku t shkrij elementet m pozitive t tyre, konkretisht prdor objektin dhe qllimin
traktatit t shkruar n tekst pr t nxjerr kuptimin e tij apo at q kan pasur si synim t
arrijn palt. T tria kto teori mund t na shrbejn gjat interpretimit t normave apo
traktateve, sepse gjersia e fushave q mbulojn dhe disiplinojn ato sht aq e madhe sa
mund t jet e nevojshme her prdorimi i njrs e her i tjetrs ose ndrthurja e
mendimeve t t tria teorive.
5.2 Llojet e interpretimit t traktateve
Ashtu si e kemi trajtuar edhe m lart, traktatet ndrkombtare ndryshojn nga
normat e brendshme dhe ato paraqesin veori gjat interpretimit t tyre. Kshtu nj traktat
ka dy nivele t interpretimit: nivelin ndrkombtar q lidhet m interpretimin nga organe
521

Themi normbrsi si term i prgjithshm, sepse ka organe t ndryshme q hartojn norma n t drejtn e
brendshme e ndrkombtare
522
Isabelle Van Damme, Treaty interpretation revisted, non revisted, fq. 3, International Labour
Organization Distinguished Scolar Series
523
Ken Dhima, Interpretimi I s Drejts, Revista Jeta Juridike, Shkolla e Magjistraturs, Nr. 3 mars 2003, fq
98

159

me karakter ndrshtetror dhe interpretimin nga organet shtetrore apo kombtare t

shteteve q jan pal n kto traktate. Sipas Omarit llojet e interpretimit mund t
klasifikohen n tre grupe t mdha : sipas organit interpretues, sipas metods interpretuese
dhe sipas gjersis s interpretimit.524 Interpretimi sipas organit interpretues pr traktatet
ndrkombtare mund t jet autentik ose jo autentik525.
Interpretimi autentik sht interpretimi q i bjn traktatit organet q e kan
krijuar at. Pra vet shtetet gjat fazs s zhvillimit t bisedimeve mund t bien dakord q
terma t veant do t interpretohen apo kuptohen n nj mnyr, apo dispozita t caktuar
do t zbatohen n mnyr uniforme. Teksti i do traktati, n nenet e para t tij prmban
shpjegimin e temave, q nuk jan gj tjetr ve se interpretim i koncepteve q jan
prdorur n kt tekst.
Po kshtu kemi par traktate t cilat prmbajn anekse shpjeguese ose
interpretuese t cilat jan t detyrueshme t zbatohen nga t gjitha palt pjes e traktatit.
Kshtu p.sh Deklarata pr ndalimin e shtrngimit politik, ekonomik e ushtarak n lidhjen
e Traktateve, e cila i sht bashkngjitur Aktit Final t Konferencs s Vjens, sht nj
interpretim autentik pr nenin 52 se far do t kuptohet me shtrngim pr lidhjen e nj
traktati.
Karakteristika dalluese e ktij lloj interpretimi sht fakti se ai ka karakter t
detyrueshm pr t gjitha ato shtete q jan pal, dhe fardo interpretimi t mund t
bjn organet kombtare, sjellja e tyre n raport me traktatin nuk mund t tejkaloj apo t
shkoj prkundrejt ktij interpretimi. 526
N disa raste interpretimin e br nga organet apo autoritetet q nxjerrin aktin e
kan quajtur interpretim legal527, por pr efekt t s drejts s traktateve t cilat jan akte
me karakter ndrkombtar528, me interpretim legal kuptohet prgjithsisht interpretimi i
do norme apo teksti q ka karakter legal apo juridik529. Interpretimi joautentik sht
interpretimi i traktateve i br nga organet e krijuara nga organizatat ndrkombtare t
cilat gjat puns s tyre mund t interpretojn normat e nxjerra kjo organizat apo organe
t posame t krijuara nga vet traktatet me qllim interpretimin e tyre. Tek interpretimi
joautentik mund t prfshijm edhe interpretimin gjyqsor dhe at doktrinal.
Interpretimi doktrinal sht ai q bjn studiuesit e ndryshm t s drejts,
akademikt ose juristt pr normat juridike. Ky sht lloj i rndsishm pr faktin se sht
m i gjer dhe i plot530, por jo i detyrueshm, ashtu sikurse kemi prmendur se edhe vet
doktrina nuk sht burim kryesor i t drejts ndrkombtare.
Interpretimi gjyqsor sht nj nga llojet m t rndsishme dhe t prdorshme n
realitetin ndrkombtar. Ai sht interpretimi q i bjn gjykatat normave ndrkombtare,
gjat zgjidhjes s shtjeve t ndryshme apo ushtrimit t veprimtaris s tyre. Ky
524

Luan Omari, Parime dhe Institucioen t s drejts publike, fq 341

Jana Maftei, Varvara Licuta Coman, Interpretation of treaties, Actas Universitatis Danubius, Vol 8, Nr
2/2012, fq. 21
526
Sqarojm ktu se n rastin e Deklarata pr ndalimin e shtrngimit politik, ekonomik e ushtarak n lidhjen
e Traktateve, kjo deklarat nuk sht e detyrueshme n vetvete si akt, por interpretimi q i bhet nenit 52
sht i detyrueshm
527
Luan Omari, Parime dhe Institucioen t s drejts publike, fq 342
528
Pasi termi i prdorur prgjithsisht sht legal interpretation dhe I referohet interpretimit t normave
ligjore n prgjithsi
529
Aharon Barac, Purposive interpretation, fq. 3
530
Ken Dhima, siprcit. Fq. 98
525

160

interpretim sht i detyrueshm pr palt n mosmarrveshje, dhe e veanta e tij sht se

realizohet nga organe t cilat kan pr qllim t zbatojn normat juridike. Interpretimi
gjyqsor, zakonisht ndihmon pr t dhn kuptimin e sakt t normave duke pasur
parasysh q gjykatat jan organe t specializuara dhe shpesh tenton edhe t zgjeroj
kuptimin e norms apo subjektet mbi t cilat zbatohet.
Kshtu, n shtjen Irlanda kundr Mbretris s Bashkuar, gjykata u shpreh se
Detyr e saj nuk ishte t zgjidhte shtjen konkrete se sa t qartsonte, mbronte,
zhvillonte rregullat e parashikuara nga Konventa., pra interpretimi i normave t
konvents n mnyr q t saktsonte rregullat e saj. shtja n fjal lidhej me
prputhshmrin me konventn t teknikave t pyetjes t prdorura nga forcat e
Mbretris s Bashkuar n Irlandn e Veriut. N kohn e gjykimit kto teknika nuk po
prdoreshin m dhe Mbretria e Bashkuar kishte marr prsipr t hiqte dor nga to.
Pra ndonse mosmarrveshja konkrete kishte pushuar s ekzistuari srish gjykata,
konsideroi se kishte baza pr t vazhduar me gjykimin e shtjes pr sa koh q roli i saj
nuk kufizohej n zgjidhjen e konfliktit konkret sesa t promovimit t vlera t mbrojtura
nga Konventa.531 Megjithat, pavarsisht synimit pr t zgjeruar kuptimin e normave apo
saktsimin e tyre, roli i gjykats n kt aspekt mbetet n kufijt e interpretimit, pasi ajo
nuk mund t krijoj norma apo t interpretoj prtej asaj q kuptohet nga vet traktati apo
norma.
Gjykata Permanente e Drejtsis Ndrkombtare n shtjen Punsimi i grave
gjat nats ka interpretuar se ajo nuk mund t shtoj kuptimin e dispozitave t traktatit
nprmjet interpretimit, kur vet ato jan mjaftueshmrisht t sakta. N kt shtje ishte
krkuar interpretimi i nenit 3 t Konvents mbi punsimin e grave gjat nats i cili
prjashtonte nga puna e nats t gjitha grat pavarsisht nse kryenin pun fizike apo
intelektuale, duke krijuar nj problem praktik pr sa i prket atyre grave t cilat punonin
n sektorin e mbikqyrjes dhe nga ana tjetr i kufizonte grat t kryenin disa profesione t
caktuara t cilat mund t krkonin angazhim edhe gjat nats.
Ky problem u mendua se mund t tejkalohej prmes interpretimit q GJPND do t
bnte n mendimin kshillimor t saj, mirpo ajo nuk e merr prsipr kt kompetenc
duke thn se nuk konstaton t ket hapsir pr interpretim t zgjeruar dhe se ajo vet
nuk mund t shkoj prtej asaj q sht parashikuar n konventn n fjal. 532
Ndrsa Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis, n shtjen e Traktateve t Paqes me
Bullgarin, Rumanin dhe Hungarin, u shpreh se mangsit q mund t konstatohen n
rregullimet e nj traktati ndrkombtar......nuk mund t rregullohen prmes nj vendimi t
gjykats dhe se detyra e saj sht interpretimi i traktateve por jo plotsimi i tyre. 533
Nga sa kuptuam edhe m lart interpretimi mund t jet i zgjeruar dhe i ngushtuar.
Interpretimi i zgjeruar, nuk kufizohet vetm tek kuptimi i fjalve t shprehura n tekstin e
traktatit apo dispozits q interpretohet, por e zgjeron kuptimin e saj, kur konsideron se
prmbajtja e norms juridike duhet t jet m e gjer nga sa sht shprehur. Zakonisht
interpretimi gjyqsor sht zgjerues, pr aq sa vet gjykata konsideron se ka dykuptimsi
apo paqartsi n tekstin e norms dhe zgjerimi i kuptimit dhe zbatimit t saj do t ishte n
dobi t palve n traktat.

531

UN handbook on Peaceful Setlement of Disputes,

Xh. Zaganjori, Jurisprudenc dhe praktik ndrkombtare, fq.143
533
Xh. Zaganjori, siprcit. Fq. 156
532

161

Interpretimi i ngusht apo kufizues sht disi i ngurt sepse n kt lloj

interpretimi kuptimi i norms i prmbahet ngushtsisht fjalve t prdorura n tekstin e
saj dhe shpesh sht edhe m i ngusht se vet ajo q shpreh ky tekst. 534 Megjithat ky
lloj interpretimi mund t jet i volitshm n t gjitha ato raste kur interpretimi i norms
prtej asaj q shprehet n tekst mund t humb qllimin e saj.
Gjykata Permanente e Drejtsis Ndrkombtare, n vendimin Mbi t drejtn e
kalimit paqsor n Kanalin e Kielit ka br nj interpretim t till kufizues pr nenin 380
t Traktatit t Versajs i cili prcaktonte se t drejtn e kalimit npr kanalin e Kielit e
kishin anijet e t gjitha shteteve, me prjashtim t atyre q ishin n luft me shtetin
gjerman. Konflikti kishte lindur n momentin q qeveria gjermane nuk kishte lejuar anijen
Wimbeldon me arsyetimin se kjo binte n kundrshtim me vendimin e saj pr shpalljen e
neutralitetit pr luftn mes Bashkimit Sovjetik dhe Polonis.
N kt rast gjykata thekson se ky sht nj veprim i gabuar nga ana e Gjermanis,
sepse neni 380 i traktatit sht i qart dhe prjashton vetm anijet e shteteve t cilat jan
n luft me shtetin Gjerman, pra ky nen mund t interpretohej vetm n mnyr t
ngushtuar e kufizuese dhe duhet t ndaloj n pikn prtej s cils do t binte n
kundrshtim me vet qllimin kryesor t ktij neni535.
Nj kategori e rndsishme e interpretimit sht interpretimi statik dhe ai evolutiv.
Interpretimi statik sht ai interpretim q konsideron se kuptimi i sakt i nj norme sht
ai q ka pasur n momentin e krijimit t saj. Veanrisht n marrdhniet ndrkombtare,
t cilat karakterizohen nga ndryshime t shpeshta e t vazhdueshme, ky lloj interpretimi
nuk mund t jet i favorshm, pasi ndryshimi i situatave dhe marrdhnieve mes palve
krkon prshtatjen e normave me realitetin dhe prdorimi i nj kuptimi i cili tashm ka
humbur aktualitetin do t ishte i pakuptimt.
Gjithsesi, nj interpretim i till do t ishte i nevojshm n t gjitha ato raste kur
krkohet t qartsohet nj marrdhnie e nisur n kohn kur sht krijuar norma dhe q
mund t ket prodhuar konflikte n nj koh t mvonshme. Gjithashtu ai mund t
prdoret edhe kur marrdhniet t cilat rregullon norma nuk kan ndryshuar me kalimin e
kohs dhe madje mund t themi q sht nj vler e shtuar sa i prket qndrueshmris
juridike.
Interpretimi evolutiv sht ai q m s shumti gjen prdorim dhe pretendon se
kuptimi i vrtet i norms sht ai q gjendet n momentin e interpretimit t saj. Ky lloj
interpretimi na zgjidh problemin e kuptimit t norms n rastet kur ky i fundit ka
ndryshuar apo kur marrdhniet q rregullon norma kan psuar ndryshime. Nuk mund t
mohojm faktin se fjalt e shprehura n nj dispozit t nj traktati, duhen par n dritn e
aktualitetit, pra i duhet dhn kuptimi i drejt pr momentin n t cilin bhet interpretimi,
sepse n t kundrt nj pjes e mir e normave do t ishin pa efekt.
Megjithat ka nj balanc mjaft t brisht mes nevojs pr prshtatjen e kuptimit
t normave me realitetin momental kur beht interpretimi dhe qndrueshmris apo
konsistencs juridike t tyre, sepse nj interpretim evolutiv i vazhdueshm mund ta
rrezikonte seriozisht at. Nj problem gjithashtu i pretenduar lidhur me prdorimin e
interpretimit evolutiv sht fakti se gjithka sht n diskrecionin e gjyqtarit dhe

534
535

L. Omari, siprcit . fq. 350

Xh. Zaganjori, siprcit, fq. 277

162

gjithmon ekziston frika e nj abuzimi me ndryshimin e kuptimit t termave n varsi t

ndryshimit t rrethanave n kohn q bhet interpretimi.536
shtja e nevojshmris s prdorimit t nj interpretimi t till ka qen objekt i
shum diskutimeve, por ajo q nuk mund t mohohet sht fakti q pavarsisht se t
drejtat dhe detyrimet e traktatit jan t bazuar n faktin q rrethanat do t jen konstante,
nuk mund t mohohet karakteri dinamik i vet t drejts, ka e bn t nevojshm
interpretimin evolutiv.537
Ne shtjen Island of Palmas538, gjyqtari Hubbert argumentonte se nj fakt
gjyqsor duhet t vlersohet n dritn e t drejts aktuale dhe jo t s drejts n fuqi n
kohn e lindjes s mosmarrveshjes apo momentin kur krijohet nevoja pr zgjidhjen e
saj539
Interpretimi evolutiv prdoret sot nga t gjitha organet gjyqsore me karakter
ndrkombtar. Megjithse tendenca fillestare ka qen q n interpretimin e traktateve dhe
marrveshjeve mes palve t merret parasysh vetm qllimi q kan dashur t arrijn
palt, ka rezultuar se kjo ka qen nj zgjidhje jo efikase. Kshtu n jurisprudencn e
GJND mund t vm re se n disa mendime kshillimore sht konstatuar se pavarsisht
se interpretimi do t bazohej n qllimin e palve n traktat, vihet re se n nj pjes t
dispozitave t traktatit palt kan br parashikime jostatike duke pasur nj karakter
evolutiv, t hapura ndaj ndryshimeve t mundshme540.
T njjtat arsyetime i gjejm edhe n shtjet gjyqsor t ksaj gjykate, p.sh n
Costa Rica vs Nicaragua, ajo shprehet se ndonse i miratuar n lidhje me interpretimin e
nj rezerve t nj traktati, arsyetimi i Gjykats n kt rast prputhet me qllimet e
interpretimit t termave t vet traktatit. Ajo sht bazuar n iden se, kur palt kan
prdorur terma t prgjithshm n nj traktat, duke qen t vetdijshm se kuptimi i
termave kishte t ngjar t zhvillohet me kalimin e kohs, dhe kur ky traktat ka qen i
lidhur pr nj periudh shum t gjat ose me "kohzgjatje t pacaktuar" palt duhet t
supozohet, si nj rregull i prgjithshm, q kan pr qllim q ato terma t ken nj
kuptim evolutiv541

5.3 Metodat e interpretimit

Studiuesit e t drejts e veanrisht ato q merren me shtje t interpretimit t saj,
na sjellin mendime apo kategorizime t ndryshme sa i takon llojeve apo mjeteve t
interpretimit. Si e prmendm m lart, sipas Omarit nj kategorizim i llojeve t
interpretimit mund t bhet sipas metodave q prdoren pr interpretimin 542, ndrsa sipas
536

Piere- Marie Dupuy, Evolutionary Interpretation of Treaties: Between memory and prophecy, fq. 136,
nw The law of Treaties beyond Vienna Convention, ed by Enzzo Cannizzaro, Oxford University Press,
2011
537
Po aty, fq. 124
538
Island Of Palmas Case, I RIAA (1928), p. 829-845
539
Treaty interpretation and 1969 Vienna Convention, 30 years on, fq.60
540
ICJ, Legal Consequences for States of the Continued Presence of South Africa in Nammibia
nothwithstanding SC Regulation 276 (1970), Adviisory Opinion of 21 June 1971, ICJ Reports 1971
541
ICJ, Case concerning the Disspute Regarding Navigational and Related Rights, Costa Rica vs Nicaragua,
Judgement of 13 july 2009
542
L. Omari, siprcit. Fq. 148

163

Maftei dhe Coman metodat nuk jan gj tjetr vese rregullat e interpretimit q duhet t
ndiqen nga interpretuesi.
Metodat e interpretimit ndahen mes tyre duke u nisur nga mjetet q ato prdorin
pr interpretimin, konkretisht : gjuha, logjika, sistemi juridik, historia e norms dhe
qllimi i saj na krijojn interpretimin gjuhsor, logjik, sistematik, historik dhe
teleologjik.543
Interpretimi gjuhsor/gramatikor/ literal, sht ai interpretim q e nxjerr kuptimin
e norms duke u mbshtetur n mnyr strikte dhe duke analizuar fjalt e saj sipas
rregullave gjuhsore. Kjo metod jo gjithmon na jep kuptimin e vrtet t norms, pr
arsye se mund t ndodh q shprehjet gjuhsore nuk jan prdorur t sakta ose mund t
krijojn vend pr dykuptimsi, duke e br t pamundur interpretimin e bazuar n
rregullat gramatikore.
Gjykata Permanente e Drejtsis Ndrkombtare n mendimin kshillimor q dha
lidhur me mosmarrveshjen mes Turqis dhe Irakut pr prcaktimin e kufirit mbi bazn e
traktatit t Lozans, arsyetoi se prmes interpretimit t nenit 2/3 t traktatit t Lozans,
q ishte objekt gjykimi, arrihet n konkluzionin se palt duhet t ishin t prgatitura pr t
pranuar vendimin e Kshillit t Lidhjes s Kombeve pr prcaktimin e kufirit, si
prfundimtar dhe t detyrueshm.544
Ky lloj interpretimi s bashku me interpretimin logjik jan prdorur nga GJND n
shtjen Mbi prbrjen e komitetit t shptimit n det. Ky Komitet u krijua nga
Konventa pr krijimin e Organizats Konsultative Ndrqeveritare545 dhe prbhej nga 14
antar t zgjedhur nga asambleja e shteteve antare prkatsisht 2/3 nga shtetet q kishin
flotat m t mdha detare dhe pjesa tjetr nga shtete t tjera t interesuara. Liberia dhe
Panamaja t cilat nuk kishin arritur t zgjidheshin n Komitet, pretendonin se kishin flota
t mdha dhe se zgjedhja nuk ishte br sipas rregullave q Konventa (IMCO) kishte
prcaktuar.
Kjo shtje shkaktoi diskutime t mdha dhe pr kt arsye asambleja e IMCO-s
i krkoi GJND dhnien e nj mendimi kshillimor ku ndr t tjera iu krkua t
interpretonte kuptimin e fjals zgjedhje. Sipas Gjykats kjo fjal duhej interpretuar n
kontekstin e prgjithshm t nenit 28/a.... kuptimi normal dhe m i zakonshm i t cilit
shpinte n konkluzionin q shumicn n kt komitet duhej ta prbnin shtetet me flot m
t madhe, prandaj fjals zgjedhje nuk mund ti jepej kuptim kufizues apo i nnkuptuar
por vetm kuptimi normal i ksaj fjale546.
Interpretimi logjik krkon kuptimin e norms duke u bazuar n shprehjet e
prgjithshme dhe duke prdorur rregullat e prgjithshme t logjiks. N rastet kur norma
ka pasaktsi ose kuptime t dyfishta, arsyetimet logjike mund t ndihmojn t qartsojm
se cila ka qen fryma ose synimi i ksaj norme n mnyr q ajo t bj kuptim dhe t
ket efektivitet.
Sipas Omarit n rastin e interpretimit logjik, norma ndahet n tre komponent :
hipoteza, dispozita dhe sanksioni dhe kto krahasohen midis tyre dhe gjat ktij procesi
shpjegohet karakteri i norms dhe kufijt e zbatimit t saj. Problemi qndron se n rastin e
traktateve ndrkombtare ne kemi prmendur se ato bjn pjes n soft law, ka do t
543

Ken Dhima, siprcit. Fq. 100

Xh.Zaganjori, Jurisprudenc dhe praktik ndrkombtare, Kufiri ndrmjet urqi dhe Irakut, fq. 126
545
ICJ Report 1960
546
Xh. Zaganjori, Jurisprudenc dhe praktik ndrkombtare, fq. 191
544

164

thot se jo gjithmon sht prezent elementi i sanksionit dhe jo gjithmon bhet i mundur
krahasimi i ktyre komponentve.
Kjo metod mund t qndroj e lidhur ngusht me t gjitha metodat e tjera, pr sa
koh interpretuesi gjat interpretimit t normave krkon t mbetet n kufijt e logjiks dhe
dobishmris s norms. Kshtu, n shtjen e lartprmendur Mbi komitetin e shptimit
n det, Gjykata me an t interpretimit literal t kombinuar me interpretimin logjik t
nenit 28/a thot se kjo sht e vetmja metod q mund t siguroj pr palt nj zgjidhje
praktike, t sigurt dhe t leht pr tu zbatuar. 547
Interpretimi sistematik e ka qllimin n gjetjen e kuptimit t norms duke e par
at si pjes e nj sistemi t tr normash e rregullash e duke krahasuar at me norma t
tjera. Kshtu pr t interpretuar nj dispozit t nj traktati ne shohim vendin q z ajo n
tekstin e tij, kreun n t cilin sht vendosur etj.
Gjithashtu ky interpretim e ka bazn n konceptin e rendit juridik si nj zinxhir ku
normat kan nj marrdhnie t caktuar me njra-tjetrn dhe secila mund t shrbej pr
prcaktimin e kuptimit dhe vendit t tjetrs. Kshtu, do t shikojm se pr t shpjeguar
apo interpretuar kuptimin e mirbesimit n do t na shrbej parimi pacta sunt servanda.
Pr t shpjeguar kuptimin e nenit 31 t Konvents s Vjens n prdorim parimet
kryesore t prmendura n preambuln dhe nenet e para t saj. Po kshtu, pr t shpjeguar
kuptimin e objektit dhe qllimit t dispozits s nj traktati ashtu si sht prmendur n
nenin 31, ne i referohemi prcaktimit t ktyre termave n nene t tjera t konvents.
Interpretimi historik ka t bj me gjetjen e kuptimit t norms duke par rrethanat
historike, faktort q kan sjell krijimin e saj, rrethanat shoqrore etj. Sipas ksaj metode
do norm ka nj kontekst historik i cili mund t jet determinant n krijimin e saj,
prandaj mund t shrbej pr prcaktimin e kuptimit t saj. Interpretimi historik nuk
krkon t mbahen parasysh vetm rrethanat e krijimit t norms, por edhe zhvillimet q
kan ndodhur gjat kohs q kjo norm ka qen n fuqi, deri n momentin e interpretimit,
me pak fjal n kt interpretim nuk mbahet parasysh vetm krijimi por edhe
transformimi q pson zbatimi i saj n koh.
Interpretimi teleologjik krkon t gjej kuptimin e vrtet t norms duke zbuluar
qllimin e vrtet t saj. Ky interpretim prdoret rndom sot n mendimet kshillimore
dhe vendimet e gjykatave ndrkombtare pasi pretendohet se do norm ka nj synim dhe
nj qllim dhe nprmjet ktij interpretimi, gjykata mund t japi interpretimin e sakt pr
palt dhe t zgjidhi n mnyr t drejt mosmarrveshjet q mund t ken lindur si
rezultat i paqartsis n tekstin e norms.
GJPDN, n mendimin kshillimor q ka dhn lidhur me Marrveshjen pr
Regjim doganor t prbashkt mes Austris dhe Gjermanis, nse binte n kundrshtim
me protokollin e Gjenevs apo jo, duke u prpjekur t jap nj interpretim t zgjeruar dhe
teleologjik t parashikimeve t ktyre dy akteve, ka arsyetuar se bashkimi doganor
Gjermano-Austriak nuk prbnte n vetvete nj veprim q tjetrsonte pavarsin e
Austris...por, megjithat ishte e vshtir t mos thuhej se ky regjim krcnonte
pavarsin ekonomike t saj548

547
548

Po aty
Po aty, Fq. 139

165

5.4 Interpretimi i traktateve ndrkombtare

Interpretimi i traktateve ndrkombtare luan nj rol t rndsishm n mnyrn e
zbatimit t tyre dhe nga ana tjetr ka nj rndsi t veant sa i prket shmangies s
konflikteve q mund t lindin mes shteteve pal n kto traktate. M interpretim do t
kuptojm dhnien e kuptimit t sakt t normave juridike dhe t parashikimeve t traktatit
si edhe zbatimin e tyre n prputhje me at q vet palt n traktat kan dashur t arrijn
nprmjet ktyre parashikimeve.
Konventa e Vjens jep nj struktur t prgjithshme se ku duhet t mbshtetet
interpretimi i traktateve, nga palt ose nga organet e ndryshme q interpretojn ose
zgjidhin mosmarrveshjet, megjithat jo rrall ka pasur edhe interpretime duke i tejkaluar
parashikimet e konvents, duke tentuar gjithmon q ose t zgjerohet kuptimi i normave
ose t prmirsohet zbatimi i tyre.
Nj shtje me rndsi q do t zr vend n kt kapitull do t jet interpretimi i
traktateve nga organet ndrkombtare t cilat zgjidhin mosmarrveshjet e lindura nga
palt n baz t traktateve si edhe interpretimi nga gjykatat kombtare t cilat gjat puns
s tyre i referohen normave t ksaj t drejte.

5.4.1 Rregullat e prgjithshme t interpretimit (sistemi i krijuar nga

Konventa e Vjens)
Konventa e Vjens n nenet 31-32 t saj ofron nj korniz t prgjithshme se ku
duhet t mbshtetet interpretimi i traktateve ndrkombtare. Sipas Ian Sinclair, punimet
pr hartimin e konvents jan prshkuar ose kan prplasur tre rryma kryesore t
mendimit rrymn q prfaqson mendimin subjektiv (qllimin e palve), rrymn q
prfaqson qndrimin objektiv (teksti i traktatit) si edhe rryma teleologjike ( interpretimi
sipas kuptimit t shprehur n objektin dhe qllimin e traktatit),549 t cilat hartuesit e ksaj
konvente jan prpjekur ti sjellin n nj rezultante t prbashkt n nenin 31 sipas t cilit
Nj traktat do t interpretohet n mirbesim n prputhje me kuptimin e zakonshm q u
jepet termave t traktatit n kontekstin e tyre n dritn e objektit dhe qllimit t tij.
2. Konteksti pr qllimin e interpretimit t nj traktati do t prmbaj, prve tekstit, duke
prfshir hyrjen e tij dhe anekset :(a) do marrveshje q ka t bj me traktatin i cili
sht br ndrmjet t gjitha palve n lidhje me prfundimin e nj traktati;(b) do
instrument i cili sht br nga nj ose m shum pal n lidhje me prfundimin e traktatit
dhe i pranuar nga palt e tjera si nj instrument q ka t bj me traktatin. 3. Do t
merren parasysh, bashk me kontekstin:(a) do marrveshje e mvonshme ndrmjet
palve pr sa i prket interpretimit t traktatit ose zbatimit t dispozitave t tij;(b) do
praktik e mvonshme n zbatimin e traktatit, i cili vendos marrveshjen e palve n
lidhje me interpretimin e tij;(c) do rregull prkats i s drejts ndrkombtare i
zbatueshm n marrdhniet midis palve. 4. Nj termi do t'i jepet nj kuptim i posam
n qoft se sht vendosur se palt kishin pasur kt qllim..

549

Ian McTaggart Sinclair, The Viena Convention on the law of treaties, snd ed 1984, fq 115, Manchester
University Press

166

Kjo dispozit prbn rregullin e prgjithshm t interpretimit, por kur mjetet e

prmendura n t nuk jan t mjaftueshme, ather interpretuesi mund ti drejtohet edhe
nenit 32 pr mjetet ndihmse Mund t krkohet ndihma e mjeteve plotsuese t
interpretimit, duke prfshir punn prgatitore t traktatit dhe rrethanat e prfundimit t
tij, me qllimin pr t konfirmuar kuptimin q rezulton nga zbatimi i nenit 31, ose pr t
prcaktuar kuptimin kur interpretimi sipas nenit 31 :(a) e le kuptimin t paqart ose t
pakuptueshm; ose (b) on n nj rezultat i cili sht n mnyr t qart absurd ose i
paarsyeshm.

5.4.1 a) Mirbesimi
Nga parashikimi m lart kuptojm se interpretimi duhet t bazohet n tre koncepte
kryesore : termat e traktatit, kuptimi i zakonshm i termave dhe objekti dhe qllimi i
traktatit.550 Kto koncepte tregojn se vet ky parashikim i konvents prshkohet nga tre
parime kryesore : a) mirbesimi, i cili si do ta shikojm edhe m posht rrjedh nga vet
parimi pacta sunt servanda, b) prezumimi se qllimi i palve sht ai q duket nga teksti i
traktatit dhe c) t dy parimet e msiprme duhen par n kontekstin e objektit dhe
qllimit551. Megjithat jam e mendimit se mirbesimi sht parimi i vendosur n qendr t
vet interpretimit t traktateve pasi t gjitha kto koncepte ku do t mbshtetet
interpretimi i traktatit duhet t jen t prshkuara nga parimi i mirbesimit.
Sikundr e kemi prmendur edhe n kapitullin e par t ktij punimi, mirbesimi
sht nj parim q lidhet n mnyr t drejtprdrejt me zbatimin e detyrimeve q rrjedhin
nga traktati552 n mnyr t ndershme, t drejt e t arsyeshme duke mos prfituar
padrejtsisht nga parashikimet e tij553 dhe nuk lidhet specifikisht apo n mnyr t
drejtprdrejt me interpretimin.
Megjithat nga ky parashikim q bn konventa ne mund t kuptojm lidhjen e
ngusht q vet zbatimi i traktatit ka me interpretimin e tij, pasi n fund t fundit sht
pikrisht mnyra se si konceptohet apo perceptohet parashikimi i traktatit apo interpretimi
i tij, ai q kushtzon apo tregon mnyrn e zbatimit t tij. M saktsisht, sht fakti q
mirbesimi shoqron zbatimin e do detyrimi t traktatit, arsyeja pse shpesh zbatimi dhe
interpretimi ngatrrohen554 n kt pik jo vetm nga juristt e thjesht por edhe nga ato
q i prkasin organeve gjyqsore me karakter ndrkombtar.
N praktik sht e vshtir t dallohet apo t saktsohet se kur traktati nuk sht
zbatuar apo interpretuar n mirbesim555, duke qen se nuk kemi ndonj procedur apo
kriter t qart e t bazuar pr t kuptuar kt shtje, dhe n fakt ktu prap biem n
kurthin e interpretimit q na krijon nj rreth vicioz, pasi mirbesimi q na shrben pr
interpretim n fund mbetet edhe vet pr tu interpretuar. N kt kuptim ka nj ndrthurje
550

David S. Jonas, Thomas N. Sounders, The object and purpose of a treaty, three interpretative methods,
Vanderblit journal of international law, vol 43, No 3, 2010, fq 577
551
Yearbook of ILC, vol II, 1966, fq 221
552
E kemi prmenur m par q n kt kontekst ky parim prmendet q n fjalin e tret t preambuls s
konvents s vjens Duke theksuar se parimet e plqimit t lir dhe t mirbesimit dhe rregulli pacta sunt
servanta jan t njohura universalisht
553
Commentary of Vienna conv. Fq. 425
554
Richard Gardiner, Treaty interpretation, fq.148, Oxford University Press, 2008
555
Richard Gardiner, siprcit. fq. 148

167

mjaft interesante mes mjeteve q konventa ofron pr interpretim, pasi secila prej tyre
lidhet ngushtsisht me tjetrn n form zinxhiri, aq sa kuptimi i secils prej tyre mund t
gjendet ose t shpjegohet me t tjerat.

5.4.1. b) Kuptimi i zakonshm i termave, objekti dhe qllimi

Koncepti i dyt kuptimi i zakonshm i termave sht nj prcaktim disi i
mjegullt pasi duhet t kemi parasysh se do term mund t ket disa kuptime dhe n do
fush nj term mund t ket nj kuptim t zakonshm. Srish ktu i rikthehemi
interpretimit duke e par nn dritn e mirbesimit dhe qllimit q palt kan dashur t
arrijn q t prcaktojm edhe kuptimin e zakonshm t termave. Sigurisht q
interpretuesi n gjetjen e kuptimit t zakonshm t termave fillimisht do t konsultohet me
fjalorin, ndonse kjo jo gjithmon sht nj pun e thjesht, pasi fjalor t ndryshm
mund ta shpjegojn nj term n mnyra t ndryshme n varsi t objektit q ato mbulojn.
Sipas Gardiner fjalori shrben pr interpretuesin pr t shpjeguar kuptimin bazik
ose kryesor t nj termi, me an t t cilit pastaj t identifikoj kuptimin funksional n
fushn n t ciln sht prdorur, si edhe t prcaktoj kuptimin e nj termi t prdorur n
gjuh t ndryshme pr ta prshtatur me kontekstin n t cilin e kan prdorur palt.556
Gjithsesi nuk mund t themi se prdorimi i fjalorit sht mjeti i vetm dhe i duhuri sepse
shpesh prcaktimet e bra nga kto fjalor jan t ndryshme, jan shum t prgjithshme
ose t ngurta dhe nuk mund t shrbejn q nj interpretues t japi kuptimin e termave.
Nj nga shtjet gjyqsore m t diskutuara lidhur me interpretimin e kuptimit t
zakonshm t termave sht Botswana vs Namibia,557 e cila bn fjal pr nj marrveshje
t nnshkruar mes Britanis s Madhe dhe Gjermanis n vitin 1980, traktat i cili ndante
zonat e influencs s ktyre dy shteteve n ishullin Kasikili/Sedudu.
Sipas tij zonat e influencs s Gjermanis shkonin deri n kanalin kryesor t lumit
Chobe, i cili do t prbnte dhe kufirin aktual midis shteteve. Problemi qndronte n
prcaktimin e kanalit kryesor, sepse sipas Botswans kanali kalonte n veri dhe lindje t
lumit Chobe dhe i gjith ishulli i takonte territorit t saj, ndrsa Namibia pretendonte se
kanali kryesor kalonte n jug t ishullit duke e ln ishullin n territorin e saj.
Ajo q Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis diskuton n kt shtje sht
pikrisht gjetja e kuptimit t zakonshm t termit kanal kryesor i lumit pasi kishte
diskutime pr dy kanale njri q ishte i ngusht dhe i cekt dhe q prdorej pr lundrim
me varka dhe tjetri q ishte i gjer dhe i thell por q shpesh gjat kohs s prurjeve
zhdukej pasi przihej me ujra t tjera558 dhe ndrkoh n fjalor si kanal kryesor n disa
raste shfaqej ai m i gjri dhe m i thelli, ndrkoh n prkufizime t tjera jepej ai q ishte
m i lundrueshm559. Pr m tepr mes teksteve t trakteve n gjuhn gjermane560 dhe

556

Po aty, fq. 166

ICJ report 1999, (ktu duhet shtuar numri I sakte I ceshtjes)
558
Malcolm Shaw, Malcolm Evans, Decision of International tribunals, case concerning Kasikilu/ Sedudu
Island, The International and Comparative Law Quarterly, Vol. 49, No. 4 (Oct., 2000), fq. 965
559
Richard Gardiner, Treaty interpretation, fq. 171
560
N tekstin gjerman t traktatit prdorej termi talveg I kanalit kryesor, ndrsa n tekstin anglez prdorej
termi qendra e kanalit kryesor
557

168

angleze kishte paqartsi sepse ato nuk ishin tamam identike561, ndonse gjykata vendosi
se kanali kryesor i lumit do t lidhej n mnyr t drejtprdrejt me lundrueshmrin e tij.
Kshtu gjykata vendosi se ishulli i takonte Botswans por do t prdorej nga varkat e
turizmit edhe nga Namibia.562
Kuptimi i zakonshm i termave t traktatit sht i lidhur ngusht me kontekstin e
tyre, pasi konteksti sht fusha ose korniza brenda t cilit jan prdorur n prgjithsi
termat e traktatit, ose materia t ciln traktati prpiqet t disiplinoj. Kshtu p.sh. fjala
denoncim mund t ket kuptime t ndryshme, por kur bhet fjal pr t drejtn e
traktateve apo Konventn e Vjens ne jemi t detyruar ta interpretojm si nj nga mnyrat
e prfundimit t traktatit. Pra, t gjith termat duhen kuptuar t lidhur me kontekstin n t
cilin zhvillohet dhe qndron objekti dhe qllimi i traktatit. Prfshirja e t dy termave
objekt dhe qllim krijon nj konfuzion, pasi nse ne i referohemi fjalorit shohim se
njra fjal shpjegohet me tjetrn, ka do t thot se nuk ka nj dallim t qart as fjalori e
as doktrina pr kto dy koncepte dhe nga ana tjetr edhe gjykatat ndonse i prdorin kto
koncepte gjat interpretimit nuk bjn dallimin mes tyre.
Ndonse konventa mban nj qndrim t qart n favor teoris se teksti i traktatit
prmban ose shpreh qllimin dhe at ka palt kan krkuar t arrijn (pra prfshin edhe
teorin subjektive t qllimeve dhe t vullnetit t palve t shprehura n tekst), gjithsesi
shton se pr efekte t interpretimit gjithmon duhet t mbshtetemi edhe tek preambula
dhe tek anekset q mund t ket nj traktat.

5.4.1. c) Marrveshja e palve pr interpretimin n nj form t caktuar

Po n kontekstin e Traktatit interpretuesi ose zbatuesi do t prfshij ose do t ket
parasysh edhe do marrveshje q palt mund t ken br gjat prfundimit t traktatit.
Marrveshje t cilat mund t merren si mbshtetje pr interpretim mund t jen vetm ato
t cilat jan br mes t gjitha palve t traktatit, ndrsa marrveshjet t cilat jan
prfunduar vetm mes disa palve nuk mund t merren n konsiderat. Pr interpretuesin,
problematikat shfaqen n momentin kur duhet t analizoj se cilat kategori marrveshjesh
do t merren n konsiderat, vetm ato t shkruara apo edhe ato t lidhura n mnyra t
tjera dhe logjikisht ndonse vet Konventa e Vjens nuk zbatohet tek marrveshjet q nuk
jan t shkruara, gjithsesi pr efekt interpretimi ato nuk mund t prjashtohen.
Marrveshje t tilla mund t jen ato q kan t bjn m dakordsin e palve
lidhur me zbatimin e traktatit n nj form t caktuar, apo me interpretimin e nj termi
apo dispozite t traktatit n nj mnyr pr t gjitha palt. Nga ana tjetr vshtirsi krijon
edhe shprehja: n lidhje me prfundimin e traktatit, 563 sepse nuk kuptohet qart nse
bhet fjal pr marrveshje t cilat duhet t kalojn fazat e prmendura nga konventa pr
lidhjen e nj traktati, mund t llogariten edhe marrveshje t bra paraprakisht mes palve
apo vetm ato t lidhura pas hyrjes n fuqi t traktatit q interpretohet? Duke qen se vet
konventa nuk shprehet apo nuk saktson asgj n kt drejtim, jemi t mendimit se
561

Alexander, W.J.R. Science, History and the Kasikili Island Dispute. South African Journal of Science,
Aug 99, Vol. 95 Issue 8.fq.323
562
Jan Kbbler, Treaty interpretation , fq. 69 (referuar tek vendimi Botswana vs. Namibia 13 dhjetor 1999,
ICJ report
563
Ulf Linderfalk, On the interpretation of Treaties, fq 135

169

interpretuesi n nj situat t till duhet t mbaj parasysh edhe do lloj marrveshje mes
palve q ka t bj m shtje q rregullohen nga traktati, pa qen nevoja
domosdoshmrisht q kto marrveshje t jen lidhur sipas mnyrave apo fazave q
parashikon konventa.
N interpretimin e nj traktati gjithashtu duhet mbajtur parasysh edhe do
instrument q mund t jet br midis palve lidhur me traktatin dhe q sht i pranuar
nga palt e tjera. N kt rast i referohemi jo vetm marrveshjeve mes t gjitha palve,
por edhe atyre mes disa palve t traktatit por q jan pranuar nga t tjera, si edhe
deklaratave t njanshme564 q mund t ken br shtetet (pasi fjala instrument mund t
prfshij n kt rast si marrveshjet edhe deklaratat), p.sh mund t jen deklarata
interpretuese pr nj dispozit t nj traktati ose nj rezerv e br nga njra nga palt n
traktat por e pranuar nga palt e tjera, etj. N t njjtn mnyr, kur nj organ gjyqsor565
interpreton nj traktat mes dy palve, ai i referohet edhe marrveshjeve t tjera q mund t
ken lidhur palt dhe q rregullon shtje t afrta me at t traktatit n fjal. P.sh n
shtjen e ambasads s ShBA n Teheran, GJND prve Konventave t Vjens pr
marrdhniet diplomatik dhe konsullore, i referohet edhe Marrveshjes pr Miqsin,
Tregtin dhe Lundrimin, t lidhur mes palve.566
Paragrafi i tret i nenit 31 t Konvents sugjeron disa elemente t tjera q duhet t
mbahen parasysh gjat interpretimit t traktateve. N nnparagrafin a) sugjerohet t
mbahen parasysh marrveshjet q mund t jen br mes palve pr interpretimin ose
zbatimin e traktatit. Sipas Linderfalk n kt rast krkohet t prmbushen 4 kushte
kryesore: 1) duhet t kemi nj marrveshje; 2) marrveshja t jet midis t palve n
traktat; 3) marrveshja duhet t jet br pas lidhjes s traktatit; 4) marrveshja duhet ti
referohet specifikisht interpretimit ose zbatimit t traktatit;. Gjithsesi t katrta kto
kushte q rrjedhin nga ky nnparagraf kan problematikat e veta, pasi vet fjala
marrveshje nuk sht qartsuar nga konventa.
Kshtu nse ne shohim prkufizimin e fjals traktat n nenin 2 t konvents mund
t hamendsojm q ky nnparagraf i referohet vetm marrveshjeve t shkruara, apo
atyre q kan pasur pr qllim t krijojn nj rregull t caktuar apo nj marrveshje sipas
t drejts ndrkombtare567, por n kt rast nuk mund t prjashtojm edhe marrveshjet
e tjera, jo n form t shkruar, pr sa koh vet konventa nuk krkon nj form t caktuar.
Kjo marrveshje krkohet t jet br pas lidhjes s traktatit, por nuk jepet i qart ky
moment, kemi trajtuar m lart q faza e nnshkrimit dhe ratifikimit nuk nnkuptojn
hyrjen n fuqi dhe brjen t detyrueshm t traktatit pr palt, pr sa koh nuk sht
dorzuar instrumenti i ratifikimit, por kjo varet nga prcaktimet e vet traktatit dhe
vullnetit t shprehur nga palt gjat zhvillimit t bisedimeve dhe si rrjedhoj edhe
interpretimi i momentit t brjes s nj marrveshje t till do t jet rast pas rasti.
Sa i prket palve pjesmarrse n kt marrveshje, nuk prcaktohet nse duhet
t jen t gjitha apo mund t jet edhe mes disa prej tyre, por duke ecur n logjikn edhe
t dispozitave t msiprme mund t themi se n kt marrveshje duhet t jen t gjitha
palt, prndryshe nuk do t kishte kuptim interpretimi dhe zbatimi i traktatit n mnyra t
ndryshme nga disa pal.
564

M. Villiger, Commentary of Vienna convention , fq 430,

Pr interpretimin gjyqsor shih m posht
566
M. Shaw, International law, fq 935
567
Ulf Linderfalk, On the interpretation of treaties, fq. 162
565

170

Kjo marrveshje duhet t jet e nj natyre t veant, pr interpretimin dhe

zbatimin e traktatit. Sipas Linderfalk568 dhe Sinclair, nj marrveshje e till mund t jet
ajo q ka si qllim t qartsoj kuptimin e normave t traktatit dhe t shrbej si nj guid
pr zbatimin e tyre, ndrsa zbatimi kuptohet si do veprim q nj aplikues i nj traktati
ndrmerr mbi bazn e traktatit t interpretuar. N kt nnparagraf edhe nj her forcohet
ideja q kemi trajtuar m lart se interpretimi dhe zbatimi i traktatit jan t lidhura
ngushtsisht me njra-tjetrn dhe ndikojn n mnyr t ndrsjellt e t pashmangshme
tek njra-tjetra.
N nnpragrafin b) jemi pothuajse prpara t njjtave kushte me ndryshimin e
vetm se marrveshja e palve pr interpretimin e traktatit duhet t rrjedh nga nj
praktik e krijuar prej tyre lidhur me zbatimin e traktatit dhe sigurisht q do t jet e
mvonshme nga momenti i lidhjes s traktatit.
Sa i prket praktiks s palve, ajo sht nj mnyr e caktuar e zbatimit t
traktatit, e prsritur mes palve disa her dhe q tregon se palt kan rn dakord q
dispozitave t traktatit do ti japin nj kuptim (interpretojn) t caktuar. Sipas Villiger, nj
praktik apo zbatim i till duhet t jet i prsritur n nj frekuenc t caktuar dhe kjo
praktik duhet t jet e pranuar nga palt e tjera, t cilat nuk duhet t ken shfaqur
kundrshtime.569
Ka mendime se vet termi praktik nuk tregon asgj pr interpretimin pasi ajo
sht nj shumatore e numrit t aplikimeve t traktatit, ajo q ka rndsi sht
marrveshja e krijuar nprmjet ksaj praktike.570 Prve praktiks, konventa lejon edhe
prdorimin e rregullave t s drejts ndrkombtare q mund t zbatohen mes palve.
Ktu akoma m shum zgjerohet koncepti i mjeteve t prdorshme gjat interpretimit, se
kur themi rregulla t s drejts ndrkombtare kemi t drejt t mendojm se ktu bhet
fjal pr t gjitha llojet e burimeve t ksaj t drejte.
Kshtu, tek kto rregulla t prdorshme mes palve ne mund t klasifikojm
traktate t tjera t lidhura mes palve, normat e s drejts zakonore, por edhe parimet e
prgjithshme t s drejts dhe burime t tjera ndihmse, pr sa koh kjo lejohet nga vet
konventa, por gjithsesi duhet t mbeten brenda kuadrit t logjiks s interpretimit dhe t
ken patjetr lidhje me traktatin e interpretuar dhe praktikn e ndjekur nga palt apo
marrdhniet e ndrtuara mes tyre n baz t traktatit.
Gjithashtu, nj term do t interpretohet n nj form t caktuar nse vet palt
kan pasur kt qllim. Srish rikthehemi tek koncepti i qllimit t palve, i cili sikundr e
tham sht shum i vshtir pr tu prcaktuar dhe nga ana tjetr po ashtu i vshtir sht
prcaktimi i mnyrs s zbatimit sipas qllimit t palve.

5.4.2 Mjetet suplementare ose ndihms t interpretimit

Konventa e Vjens, prve mjeteve kryesore apo rregullave t prgjithshme ka
parashikuar edhe mjetet ndihmse t interpretimit t traktateve571, ku prfshin kryesisht
568

Ulf Linderfalk, siprcit. fq. 164, Ian Sinclair, fq.344

M. Villiger, siprcit. fq. 431
570
Ulf Linderfalk, siprcit., fq. 196
571
Neni 32 i konvents parashikon Mund t krkohet ndihma e mjeteve plotsuese t interpretimit, duke
prfshir punn prgatitore t traktatit dhe rrethanat e prfundimit t tij, me qllimin pr t konfirmuar
569

171

punn prgatitore (travaux preparatoire) dhe rrethana t tjera t prfundimit t traktatit.

Puna prgatitore pr lidhjen e nj traktati prshin t gjith dokumentacionin e shkruar, t
mbajtur gjat zhvillimit t negociatave pr hartimin e nj traktati 572. Sipas Villiger n
rrethin e gjer t ktij lloj dokumentacioni, mund t prfshihen memorandumet, deklarata
e shpjegime te tjera t bra nga qeverit dhe nga grupet e draftimit t traktatit,
shkmbimet e notave diplomatike, draft traktatet, regjistrimet e negociatave dhe materialet
e ruajtura gjat sesioneve e konferencave t zhvilluara mes palve. 573
Prqasja e prdorimit edhe t materialeve t tjera prve tekstit t traktatit pr
interpretimin e tij reflekton pikpamjet e interpretimit teleologjik q krkon prdorimin e
t gjitha mjeteve me qllim nxjerrjen e kuptimit n prputhje me objektin dhe qllimin q
kan dashur t arrijn palt, veanrisht kur kjo sht nj pun disa vjeare, p.sh mund t
prmendim ktu q puna prgatitore intensive pr hartimin e Konvents s Vjens nga
Komisioni i t Drejts Ndrkombtare zgjati 18 vjet dhe pasqyron t gjitha debatet e
zhvilluara mes grupeve t juristve e prfaqsuesve t shteteve. 574
Si mjete ndihmse n interpretim mund t shrbejn edhe rrethana t tjera q kan
ndikuar n lidhjen e traktatit si faktort politik e social nn frymn e t cilave mund t
jen zhvilluar bisedimet. Po ashtu, pavarsisht se n nenin 32 nuk jan t parashikuara, si
mjete t tjera ndihmse n interpretimin e nj traktati mund t na shrbejn gjithashtu
edhe deklaratat interpretuese q nuk jan konsideruar rezerva n traktat, puna prgatitore
pr nj variant m t hershm t traktatit, materiale q nuk mund t prfshihen tek puna
prgatitore por q mund t ken ndikuar, prkthimet e pa autentifikuara t tekstit t
traktatit, etj.575
Duke qen se vet Konventa parashikon rregulla t prgjithshme dhe mjete
ndihmse, kuptojm se prdorimi i rregullave t prgjithshm sht gjithmon n shkalln
e par t preferencs dhe pr sa koh interpretimi sht i qart nprmjet tyre, prdorimi i
mjeteve ndihmse nuk bhet i nevojshm.
Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis n shtjen Katari kundr Bahreinit ka
mbajtur qndrimin se teksti kryesor i traktatit kishte nj prmbajtje t qart kuptimore dhe
nuk kishte nevoj t prdorte punn prgatitore pr t konfirmuar pa e kundrshtuar kt
domethnie kuptimore.576 N kt shtje gjykata arsyeton se fakti q palt mund t
debatojn me njra-tjetrn lidhur me kuptimin e tekstit t traktatit nuk do t thot se ky
tekst nuk sht i qart dhe as q gjykata mund t parashtroj interpretimin e vet duke
pretenduar objektivitetin e tij pa marr parasysh mjete t tjera ndihmse kur sht e
nevojshme577
Kufiri i nevojshmris s prdorimit t mjeteve ndihmse ose jo sht shum i
holl dhe i paprkufizuar qart duke i ln nj diskrecion t gjer vet interpretuesit ose
kuptimin q rezulton nga zbatimi i nenit 31, ose pr t prcaktuar kuptimin kur interpretimi sipas nenit 31 :
(a) e le kuptimin t paqart ose t pakuptueshm; ose (b) on n nj rezultat i cili sht n mnyr t qart
absurd ose i paarsyeshm.
572
Martin Ris,Treaty Interpretation and ICJ Recourse to Travaux Prparatoires: Toards a Proposed
Amendment of Articles 31 and 32 of the Vienna Convention on the Law of Treaties, 14 B.C. Int'l & Comp.
L. Rev. 111 (1991), http://ladigitalcommons.bc.edu/iclr/vol14/iss1/6
573
M. Villiger, siprcit.
574
Martin Ris, siprcit. fq.117
575
M. Villiger, siprcit.
576
Martin Dikson, E drejta Nddrkombtare, fq.121
577
ICJ, Qatar vs. Bahrein, sipwrcit.

172

organit interpretues. Interpretuesi mund ti drejtohet mjeteve ndihmse n tre raste

specifike: s pari, nse krkon q nprmjet ktyre mjeteve t prforcoj ose t
konfirmoj interpretimin q ka br duke prdorur rregullat e prgjithshme t konvents
t parashikuara nga neni 31 i saj. S dyti: nse interpretimi i br duke zbatuar rregullat e
prgjithshme t nenit 31 e le kuptimin e dispozitave t traktatit t paqart ose t
pakuptueshm; dhe s treti: kur prdorimi i rregullave t prgjithshme t interpretimit jep
nj rezultat dukshm absurd ose t paarsyeshm.
Sipas Ris,578 neni 32 ka nevoj pr ndryshime n tre drejtime kryesore: s pari :
prdorimi i puns prgatitore duhet t bhet me krkesn e palve duke kufizuar kshtu
lirin e organit interpretues; s dyti : gjykatat duhet t vendosin se cilin material t puns
prgatitore t prdorin. Villiger mendon ky sugjerim krijon nj kontradikt n vetvete
sepse sht e vshtir t vendosen paraprakisht dhe in abstractio materialet prgatitore q
duhet t prdoren579 (pasi kjo gjithmon varet nga specifikat e shtjes). S treti : puna
prgatitore duhet t konsiderohet si pjes e kontekstit duke eliminuar vshtirsit e
prcaktimit se kur duhen prdorur mjetet ndihmse.

5.4.3 Interpretimi i traktateve q jan t autentifikuar n disa gjuh t

ndryshme
Gjuha e nj traktati ndrkombtar e kemi prmendur q sht e rndsishme, pasi
palt e traktatit mund t flasin gjuh t ndryshme dhe ndonjher prkthimi n disa gjuh
mund t krijoj deformime t dispozitave t traktatit t cilat pashmangshmrisht do t
pasqyrohen edhe n interpretimin e tij. Mund t sjellim si shembull aktet e Bashkimit
Europian, t cilat jan t prkthyera n t gjitha gjuht e shteteve antare e nga ana tjetr
zbatohen n t gjitha kto vende dhe nj problem i vogl n prkthim mund t sillte
zbatime t ndryshme t t njjtit akt n shtetet e BE-s.
Gjuha e prdorur n traktate ka ndryshuar vazhdimisht, nisur kjo nga periudha dhe
vendi i lindjes s traktatit. Kshtu pr shum shekuj me radh gjuha kryesore n t ciln
lidheshin traktatet ka qen ajo latine, e cila n shekujt XVII dhe XVIII u zvendsua n
mnyr graduale nga gjuha franceze, q mbizotronte n at koh diplomacin
botrore.580 Traktati i Versajs i 28 qershorit 1919 prmend pr her t par si gjuh
autentike anglishten dhe frngjishten, pasi pjesmarrse n kt traktat ishte dhe SHBA.
T dyja kto gjuh u konfirmuan m pas si gjuh zyrtare t Gjykats Permanente t
Drejtsis Ndrkombtare dhe t Lidhjes s Kombeve.
Epoka e mvonshme karakterizohet nga nj plurilingualizm n traktatbrje q
mendohet t jet frymzuar nga Konferenca ndrkombtare e Shteteve Amerikane581 por
edhe nga fakti se traktatet shumpalshe me karakter universal filluan t shtohen. 582
Ky fenomen vazhdon ende sot kur pr efekt t parimit t barazis nj pjes e mir
e traktateve shumpalshe (sigurisht q edhe dypalshe) autentifikohen n gjuht e t
578

Martin Ris, Treaty Interpretation and ICJ Recourse to Travaux Prparatoires: Towards a Proposed
Amendment of Articles 31 and 32 of the Vienna Convention on the Law of Treaties, 14 B.C. Int'l &
Comp.L. Rev. 111 (1991), fq. 135
579
M. Villiger, commentary of Vienna convention, fq.449
580
Paul Eden, Plurilingual treaties : aspects of interpretation, fq. 2
581
Prkatsisht rreth viteve 1889-1940
582
Paul Eden, siprcit.

173

gjitha shteteve pjesmarrse ose n ato gjuh q vet palt me konsensus kan rn
dakord.
Dy problemet kryesore q mendojm se prodhojn kto situata jan s pari : kur
teksti i autentifikuar prmban fjal apo shprehje t cilat mund t ken kuptime t
ndryshme n nj gjuh; s dyti : kur termat n dy gjuh mund t ken kuptime t
ndryshme, njri nga t cilt sht shprehje me karakter detyrues dhe tjetri kshillues; dhe
s treti: a ka ndonj hierarki midis teksteve t autentifikuara mes tyre dhe mes tyre e
teksteve t paautentifikuara? Kto problematika sigurisht q jan konstatuar edhe punn
prgatitore pr hartimin e Konvents dhe jan zgjidhur nga teksti i saj dhe nj pjes jan
zgjidhur nga praktika e organeve gjyqsore ndrkombtare.
Konventa e Vjens, n nenin 33 ka parashikuar se tekstet e traktateve t
autentifikuara n disa gjuh kan t njjtn vler, prve kur palt vendosin q do t
mbizotroj vetm nj variant dhe pr efekt t interpretimit, interpretuesi sht i detyruar
ti trajtoj shprehjet e prdorura n secilin prej tyre si me t njjtin kuptim.
N rastet kur tekstet e autentifikuara kan diferenca apo mosprputhje n kuptimet
e tyre, ather interpretuesi sht i detyruar t zbatoj nenet 31 dhe 32 t konvents pr
interpretimin e tyre dhe n rast se kjo gj nuk e zhduk problemin, ather interpretuesi
duhet ti jap tekstit kuptimin q prshtatet m shum me objektin dhe qllimin e
traktatit.583
N parashikimet e nenit 33 t Konvents vrejm munges vijueshmrie logjike
midis paragrafve, dhe konkretisht n paragrafin e tret parashikohet se tekstet e
traktateve t autentifikuara n disa gjuh kan t njjtn vler ligjore, duke krijuar nj
kontradikt me paragrafin e par,584 sepse aty parashikohet se mund t mbizotroj edhe
vetm njri variant i tekstit t autentifikuar n nj gjuh.
Gjithashtu n paragrafin e katr parashikohet se mes disa teksteve t autentifikuara
t t njjtit traktat mund edhe t ket dykuptimsi ose keqkuptime, ather shtrohet
problemi se si mund t ken t njjtn vler kur nuk shprehin t njjta gjra? Mendojm
se ky paragraf sht vendosur pr ti dhn zgjidhje problemeve praktike q mund t lindin
nga puna e prditshme me disa tekste t autentifikuara por do t ishte mir q t ishte
specifikuar vetm pr rastet kur tekstet nuk kan paqartsi ose ndryshime mes tyre.
Sigurisht q nj problem delikat si ky nuk mund t mos ishte shpesh objekt i
mosmarrveshje t shqyrtuara nga GJDN.
Kshtu n shtjen Lidhur me Konventn Mbi marrdhniet diplomatike dhe
konsullore (ose e quajtur ndryshe LaGrand case)585 mes Gjermanis dhe SHBA, u shtrua
pr diskutim nse masat provizore t marra nga gjykata n kuadr t nenit 41 ishin me
efekt detyrues apo sugjerues. Sipas SHBA n tekstin anglisht prdorimi i fjalve tregon
dhe sugjeron n vend t fjalve Vendos dhe urdhron do t thot se prjashtohet
efekti detyrues. Ndrsa gjykata sheh me vend prdorimin e nenin 33/4 t KV dhe arsyeton
se interpretimi se nenin 41 nuk do t kishte efekt detyrues pr palt bie n kundrshtim
me vet qllimin dhe objektin e ktij statuti dhe duke iu referuar edhe puns prgatitore
pr hartimin e konvents thot se sht e vrtet se ka nj dallim mes varianteve t
autentifikuara, por prdorimi i fjals indiquer n vend t ordonner sht sugjeruar
583

Konventa e Vjens, neni 33

Mark Villiger, siprcit. fq. 459
585
Case Concerning the Vienna Convention on Consular Relations (Germany vs. USA) (Judgment) [2001]
ICJ Rep 466 (LaGrand).
584

174

nga prfaqsuesit francez duke pasur parasysh q gjykata nuk ka mjete pr ekzekutimin e
vendimit, por kjo nuk mohon forcn dhe efektin detyrues t vendimeve t saj.
N shtjen Case Concerning the Dispute Regarding Navigational and Related
586
Rights mes Costa Ricas dhe Nicaraguas shtrohej pr diskutim interpretimi i Traktatit
pr Kufijt i lidhur mes palve n vitin 1858 dhe teksti i autentifikuar i t cilit ishte vetm
n gjuhn spanjolle. Ndrsa gjuht e gjykats ishin frngjishtja dhe anglishtja, palt u
ndan n interpretimin e shprehjes con objetos de comercio n dy variante t ndryshme.
Sipas Nicaraguas objetos n anglisht duhet t prkthehej objects dhe
prfshinte vetm gjrat materiale, ndrsa sipas Costa Ricas kjo fjal duhej prkthyer
qllimet dhe duhej marr n nj kuptim m t gjer e abstrakt dhe prfshinte edhe
njrzit edhe shrbimet e kapitalet.
Gjykata n kt rast arsyetoi se pavarsisht se Nicaragua nuk ishte pal e
konvents, nenet 31 dhe 32 t saj pasqyronin t drejtn zakonore dhe duke prdorur kto
dy nene arriti n konkluzionin se qllimi i palve ishte t vendosnin nj regjim ligjor t
zgjeruar mes tyre dhe se fjala m e prshtatshme ishte purpose duke i dhn nj kuptim
m t zgjeruar. Teksti origjinal dhe m i rndsishm mbetej ai n gjuhn spanjolle dhe
ndoshta aty mund t ket nj gabim apo keqkuptim n fjalt e prdorura dhe se pr shtetin
e Nicaraguas kjo ishte nj barr e teprt, por kjo mund t korrigjohej nprmjet nj
ndryshimi n traktat dhe jo nj interpretimi t Gjykats.

5.4.5 Interpretimi nga gjykatat kombtare

Interpretimi i traktateve ndrkombtare n hallk t fundit mbetet t bhet nga
organet shtetrore dhe nga gjykatat kombtare. Mnyra se si trajtohet nj norm e s
drejts ndrkombtare gjat zgjidhjes s mosmarrveshjeve t ndryshme, varet qndrimi
q vet legjislacioni shtetror mban ndaj normave ndrkombtare. Ashtu sikurse e kemi
prmendur (n kapitullin e dyt m lart), ndarja n marrveshje t vetzbatueshme apo jo
t vetzbatueshme do t prcaktoj edhe renditjen e normave dhe qndrimin q nj gjyqtar
do t mbaj n zgjidhjen e mosmarrveshjes.
N sistemin dualist ku traktatet nuk jan t vetzbatueshme kemi thn se
krkohet nj akt i brendshm q t mund ti japi fuqi juridike traktatit dhe ta shndrroj
at n nj norm t brendshme. Kshtu gjat interpretimit t normave, gjyqtart e ktyre
shteteve n radh t par interpretojn legjislacionin i cili e ka br t zbatueshm
traktatin dhe nse ky legjislacion nuk sht i qart i drejtohen tekstit t vet traktatit. 587
Kur legjislacioni sht i paqart, zakonisht ai interpretohet n mnyrn q
prputhet m tepr me traktatin e lidhur, ndrsa kur sht i paplot, pjest e traktatit q
nuk jan plotsuar nga legjislacioni, interpretohen mbi bazn e rregullave t parashikuara
nga e drejta ndrkombtare.588 N sistemet q kan przierje t elementeve t sistemit
monist me at dualist ka specifika t tjera. P.sh n SHBA, q si e kemi trajtuar ka nj
586

Case Concerning the Dispute Regarding Navigational and Related Rights (Costa Rica v Nicaragua)
(Judgment) 13 July 2009
587
Rast tipik sht Mbretria e Bashkuar, A,Aust, siprcit. Fq. 193
588
Zakonisht prderon rregullat e parashikiuara nga konventa e vjens por nuk prjashtohet as e drejta
zakonore

175

sistem t till, ne shtjen Medellin Gjykata e apelit t Teksasit arsyetoi se sipas

jurisprudencs s Gjykats supreme t SHBA-s (shtja Sanchez Lamas), vetm kjo
gjykat ka t drejt t interpretoj traktatet, n t cilat SHBA-ja sht pal.589
Ndrsa n sistemet moniste ku marrveshjet jan t vetzbatueshme, zakonisht
gjyqtart interpretojn n mnyr t drejtprdrejt duke i dhn prevalenc normave t
tyre n krahasim me ato t legjislacionit t brendshm.
E prbashkta e dy sistemeve n kt rast sht se interpretimi duhet t jet sa m i
plot dhe i sakt q t siguroj zbatimin sa m efikas dhe arritjen e qllimeve t vet
traktatit, duke pasur parasysh metodat m t prshtatshme t interpretimit dhe elementt
ku duhet t mbshtetet interpretimi i traktateve ndrkombtare. Megjithat, n kt
aspekt, do shtet ka lirin e przgjedhjes s metodave t interpretimit q duhet t prdorin
gjykatat kombtare.590

Interpretimi i nj traktati sht nj institut i lidhur ngushtsisht me zbatimin e

traktatit si nga institucionet ndrkombtare ashtu edhe nga institucionet e organet
gjyqsore kombtare. Ekziston nj lidhje e ngusht mes organit hartues dhe interpretues t
traktatit, por ndonse i pari mund ti kryej t dy funksionet, nj organ me funksion vetm
interpretimin duhet t jet i kujdesshm q ti prmbahet n mnyr strikte kufijve t
interpretimit, sepse ai nuk mund t jet nj normbrs dhe as nuk mund t shtoj apo
ndryshoj traktatin.
N drejtim t interpretimit t traktateve nj rol t veant kan luajtur organet
gjyqsore ndrkombtare, veanrisht GJND dhe GJEDNJ, t cilat kan ndihmuar n
qartsimin por edhe n zgjerimin e kuptimit t normave, pr t gjetur nj zbatim sa m t
gjer n territoret e shteteve pal.
Mund t themi me bindje t plot se hartuesit e Konvents s Vjens kan arritur
t bashkojn n tekstin e saj idet e ndryshme pr rolin dhe mnyrn e interpretimit, duke
krijuar nj sistem q lejon mundsin e prdorimit t t gjitha metodave dhe llojeve t
interpretimeve, kombinimit t tyre duke mundsuar nj hapsir mjaft elastike brenda t
cils mund t lviz interpretuesi.

589

Xh. Zaganjori, siprcit. Fq. 254, ICJ reports 2004

Xh. Zaganjori, E drejta ndrkombtare n gjykimet dhe vendimet e gjykatave kombtare, fq.8, Revista
Jeta Juridike, Nr.1, dhjetor 2005, Shkolla e Magjistraturs
590

176

Rekomandime dhe Konkluzione

Pr Kapitullin 1

E drejta e traktateve, si shkenca mbi traktatet sht nj pjes e rndsishme e s

drejts ndrkombtare publike. Ajo sht nj trsi normash juridike me ann e t
cilave rregullohet mnyra e lidhjes s traktateve, zbatimi dhe pushimi i fuqis
juridike t tyre. Ky korpus normash rregullon edhe shtje t tjera m rndsi si
rezervat n traktate, pavlefshmrin e traktateve, regjistrimin e depozitimin e tyre
etj. Pra, ajo prfshin normat t cilat rregullojn marrdhniet e shteteve dhe
subjekteve t tjera t s drejts ndrkombtare pr lidhjen, veprimin dhe
ndrprerjen e marrveshjeve ndrkombtare.

Konventa e Vjens sht akti juridik mbi t cilin krijohet e drejta e traktateve.
Puna pr hartimin e KV ishte nj nga m t gjatat deri n at koh t KDN, e cila
mori rreth 18 vite, n t cilat u zhvilluan 292 takime pr kt tem dhe u hartuan
17 raporte nga 4 Raportuesit special. N dy Konferencat e Vjens t mars-maj
1968-1969, morn pjes 103 shtete, t cilat me 79 vota pro, nj kundr dhe 19
abstenime adoptuan tekstin me 85 nene t Konvents s Vjens Pr t drejtn e
traktateve.

Konventa e Vjens e adoptuar m 22 maj 1969, hyri n fuqi n 27 janar 1980 pas
dorzimit t instrumentit t 35 t ratifikimit dhe numron rreth 114 shtete antare.
Konventa nuk sht ndryshuar q nga koha e hyrjes n fuqi dhe pr m se 35 vite
sht prdorur nga shtetet. Ajo ka krijuar nj sistem elastik q ka gjetur nj
ekuilibr mes interesave kombtare t secilit shtet dhe rregullimit t prbashkt me
karakter ndrkombtar. Kjo konvent siguron nj hapsir t mjaftueshme lirie pr
shtetet, brenda t cils mund t vendosin t bhen pjes e traktateve, por ndrkoh
siguron edhe respektimin e standardeve t prbashkta n traktatbrje.

Konventa e Vjens 1969 plotsohet nga Konventa e Vjens e vitit 1986 e cila
prfshin si subjekte me aftsin pr t lidhur traktate edhe organizatat. Kjo
konvent ende nuk ka hyr n fuqi, prandaj kto subjekte prdorin Konventn e
Vjens 1969 si norma t s drejts zakonore n lidhjen e traktateve mes tyre ose
mes tyre dhe shteteve.

Konventa e Vjens njeh si t detyrueshme normat e prgjithshme t s drejts

ndrkombtare dhe deklaron se nuk pengon zbatimin e tyre. Gjithashtu ajo
deklaron se nuk pengon zbatimin e normave t s drejts zakonore pr t gjitha ato
raste kur traktatet jan lidhur prpara kohs s hyrjes s saj n fuqi, por q palt e
tyre jan pjes e Konvents s Vjens. Po kshtu ajo nuk pengon palt q t
prdorin norma t s drejts ndrkombtare t prgjithshme n t gjitha ato raste
kur lidhin marrveshje me shtete q nuk jan pal n Konvent.

Konventa e Vjens pasqyron normat e t drejts zakonore mbi bazn e t cilave ka

funksionuar lidhja e traktateve, zbatimi dhe mbarimi i tyre, prpara vitit 1969. N
kt konkluzion ka arritur edhe Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis gjat
shqyrtimit t nj sr shtjesh q kan t bjn me prdorimin e normave t
177

Konvents pr marrveshje t cilat kan hyr n fuqi prpara Konvents. Ky fakt

bhet akoma m i dukshm kur lidhet me prdorimin e neneve 31-33 t Konvents
pr interpretimin e traktateve.

Traktati sht nj marrveshje ndrkombtare e lidhur midis Shteteve n form

shkresore dhe e udhhequr nga e drejta ndrkombtare, i cili, pavarsisht nga
emrtimi i tij i veant, sht i materializuar n nj dokument t vetm apo dy ose
m shum dokumente q lidhen me njri-tjetrin. Ky prkufizim n dukje i qart
vshtirsohet kur elementet e prcaktuara prej tij si prcaktuese t traktatit, duhet
ti analizojm e gjejm n traktate konkrete t lidhura mes shteteve. Kto elemente
mund ti prcaktojm si:
a) karakteri ndrkombtar i traktatit do t thot q ai duhet t lidhet gjithmon
nga subjekte t s drejts ndrkombtare dhe n kt pik Konventa sht
indiferente ndaj individit q prfaqson subjektin n fjal, duke ia ln kt
zgjedhje t drejts s brendshme t do shteti.
b) Shprehja e vullnetit t lir t palve dhe prputhja e tyre n nj pik t
prbashkt q sht qllimi q kan palt pr t lidhur nj marrveshje, q do
t krijoj t drejta dhe detyrime t ndrsjella midis tyre, sepse sht pikrisht
ky qllim q i dallon nga marrveshje t natyrave t tjera;
c) forma e shkruar, pra nj traktat duhet t jet n formn e shkruar, pavarsisht
nga mnyra e hartimit t tij; pra, konventa duket se prjashton marrveshjet e
bra me goj dhe ktu krijohet nj kundrshti mes parashikimit t vet
konvents se nuk paragjykon marrveshjet e lidhura m par t cilat n baz
t normave t s drejts zakonore mund t jen edhe me goj, dhe krkess
q t kemi nj marrveshje t shkruar n mnyr q t konsiderohet traktat
d) t udhhiqet nga e drejta ndrkombtare, pra prmbajtja e marrveshjes t
jet e bazuar gjithmon mbi parimet e s drejts ndrkombtare, traktatet t
tjera apo norma t s drejts ndrkombtare zakonore dhe jo nga norma t s
drejts s brendshme;
e) t jet i materializuar n nj apo m shum dokumente dhe kjo sht krkes
q lidhet ngusht me formn e shkruar t traktatit. Fakti q ai sht i hartuar
n m shum se nj dokument nuk cnon fuqin e tij juridike.

Aktet e njanshme jan shprehje e vullnetit t nj shteti ose organizate, t pavarur

nga vullneti i subjekteve t tjera. Kto akte mund t prodhojn pasoja juridike, por
nuk jan traktate, sepse ato kan karakter deklarativ dhe nuk synojn krijimin e t
drejtave dhe detyrimeve mes palve. Pasojat juridike q mund t shkaktojn aktet
e njanshme, nuk i japin atyre statusin e traktatit n t drejtn ndrkombtare.

Konventa e Vjens, duke tentuar t jet nj akt me karakter t prgjithshm, nuk

bn ndonj klasifikim t traktateve dhe as prcakton ndonj kriter t posam pr
kt. Jemi t mendimit (duke u mbshtetur edhe nga krkimi n doktrin) q dy
ndarjet baz jan : klasifikimi sipas prmbajtjes dhe klasifikimi sipas numrit t
178

palve. Klasifikimi q ndjek prmbajtjen e traktatit i ndan ato n traktate kontrata

dhe traktate ligje. Sipas ktij klasifikimi traktatet kontrata disiplinojn nj shtje
t caktuar duke vendosur t drejta dhe detyrime t ndrsjella dhe reciproke midis
palve. N kto lloj traktatesh, t drejts s njrs pal i prgjigjet detyrimi i pals
tjetr. Ndrsa traktatet ligje jan m s shumti traktate q vendosin norma me
karakter t prgjithshm ose standarde t prbashkta, por t drejtat dhe detyrimet
q ato zakonisht krijojn, jan me natyr jo-reciproke, pra shtetet duhet ti
zbatojn kto lloj detyrimesh n territorin e tyre ose ndaj shtetasve t tyre m
shum se ndaj shteteve t tjera pal n kto traktate. Klasifikimi tjetr, sipas
numrit t palve n traktat, i ndan ato n traktate dypalshe dhe traktate
shumpalshe. Traktet jan dypalshe kur n to bjn pjes dy shtete ose nj shtet
dhe nj organizat ndrkombtare, ndrsa jan shumpalshe kur n to bjn pjes
m shum se dy shtete ose organizata. Zakonisht traktatet dypalshe jan traktatet
kontrata ndrsa ato shumpalshe jan traktate ligje, megjithat nuk ka asgj t
prcaktuar nj her e prgjithmon n kt drejtim. Prve ktyre klasifikimeve, t
cilat jan bazike, doktrina na ofron edhe lloje t tjera klasifikimesh t mbshtetura
n fushn e marrdhnieve q disiplinon traktati, shtrirjen territoriale t veprimit t
traktatit, kohzgjatjen e tij.

Klasifikimi i traktateve sipas emrtimit t tyre sht nj siprmarrje e doktrins e

cila ka dshtuar, pr shkak se vet prkufizimi i termit traktat nga Konventa nuk i
jep rndsi emrtimit t tij dhe nga ana tjetr emrtimet e ndryshme q marrin
traktatet n praktik kan przierje t karakteristikave t ngjashme, q e bn t
vshtir dallimin e ndryshimeve mes tyre. shtja e emrtimit t nj traktati sht
nj shtje e vullnetit t palve, e vendosin ato se si duan ta emrtojn traktatin
midis tyre dhe kjo nuk ndikon n fuqin juridike q ka traktati. Emrtimi m i
prgjithshm dhe m i sakt q palt do t duhet t prdorin kur lidhin
marrveshje q prodhojn t drejta dhe detyrime mes tyre do t ishte termi traktat.

Duhet t jemi t kujdesshm q kur analizojm nj marrveshje, t mos nisemi nga

emrtimi i saj, pasi shpesh n mnyr t gabuar palt i emrtojn traktatet me emra
t cilt n fakt nuk i korrespondojn marrveshjeve q kan karakter t
detyrueshm dhe anasjelltas. Prandaj duhet ti kushtojm vmendje qllimit q
kan palt pr t krijuar t drejta dhe detyrime t ndrsjella mes tyre apo nj
marrveshje me natyr politike e cila t ket natyr rekomanduese pr to, si jan
Memorandumet e Mirkuptimit.

Traktati sht sot burimi m i rndsishm i t drejts ndrkombtare. Nuk ka sot

nj dispozit prfundimtare pr t prcaktuar hierarkin e normave t s drejts
ndrkombtare, megjithat neni 38/1 i Statutit t GJND na jep nj listim t
burimeve, ku vendin e par e z traktati. Po kshtu, edhe KV ndonse nuk
shprehet saktsisht lidhur me eprsin e saj ndaj zakonit, n mnyr indirekte,
nprmjet dispozitave t saj e jep kt ide. Megjithat nuk ka dyshim se t dyja
kto burime kan ndrveprim me njra-tjetrn, sepse traktati shrben si norm e re
zakonore pr subjektet q nuk jan pal n t, ashtu sikundr zakoni shrben si
baz mbi t cilin mund t hartohen traktate n t ardhmen ose plotson boshllqet
normative q mund t krijohen nga traktatet.
179

Normat jus cogens jan norma t s drejts zakonore t nj rndsie t veant dhe
t njohura e t pranuara nga komuniteti ndrkombtar i shteteve si t detyrueshme.
Norma t tilla qndrojn mbi traktatet dhe mbi do norm tjetr t s drejts
zakonore. Ato mund t ndryshohen ose modifikohen vetm me norma t s njjts
natyr. Norma t tilla prmbajn detyrime me karakter erga omnes.

E drejta e traktateve udhhiqet nga disa parime themelore, t cilat palt i

respektojn gjat zbatimit t traktatit. Ndr kto parime, si me nj rndsi t
veant theksojm parimin pacta sunt servanda, parimin e mirbesimit,parimi i
plqimit t lir, parimin e barazis, parimin e reciprocitetit, dhe mungesa e fuqis
prapavepruese. Nga kto parime q qndrojn n qendr t procesit traktatbrs,
n preambuln e Konvents s Vjens gjejm t shprehur parimin pacta sunt
servanda, parimin e mirbesimit dhe parimin e plqimit t lir dhe parimin e
barazis:

a) Parimi i mirbesimit krkon pr palt q n marrdhniet mes tyre t veprojn me

ndershmri dhe drejtsi, t shprehin qllimet e tyre me vrtetsi dhe t mos marrin
prfitime t padrejta q mund t vijn nga interpretimet e gabuara t
marrveshjeve mes tyre
b) Parimi pacta sunt servanda (paktet duhen zbatuar) sht parimi m i rndsishm i
s drejts s traktateve. Ky parim do t thot se nj traktat i lidhur mes palve, ka
efekt t detyrueshm pr to dhe duhet zbatuar
c) Parimi i plqimit t lir t palve pr t qen t lidhura nga nj traktat nnkupton
se procesi i krijimit t vullnetit t shtetit apo organizats apo prfaqsuesit t tyre
duhet t jet i lir dhe i pandikuar nga subjekte t tjera apo faktor t jashtm dhe
po kshtu shteti apo organizata n emr t t cilit zhvillohen bisedimet t mos jet
i detyruar nga ndonj subjekt tjetr pr ta lidhur traktatin.
d) Parimi i reciprocitetit do t thot q palt jan t lidhura n nj marrdhnie t
ndrsjellt mes tyre me t drejta e detyrime q zbatohen ndaj njra-tjetrs. Nj
pjes e mir e instituteve t s drejts s traktateve krkojn q shprehjes s
vullnetit t njrs pal apo veprimit t tyre, ti prgjigjet pranimi ose kundrshtimi
nga palt e tjera n traktat. Parimi i reciprocitetit nuk sht nj shtje e aspektit
formal, pra nuk nevojitet thjesht t jet i pasqyruar n tekstin e traktatit, por duhet
t jet substancial dhe t shfaqet n baraspeshimin e prfitimeve t ndrsjella q
palt kan nga realizimi i marrdhnies traktatore.
e) Parimi i barazis do t thot se palt kan t drejta dhe detyrime t njjta dhe t
barabarta n nj traktat (dhe kjo rrjedh nga parimi i barazis s sovranitetit) dhe jo
nj pal t ket vetm t drejta dhe pala tjetr vetm detyrime ose q nj pal t
ket m shum t drejta e prfitime kurse pala tjetr t ket detyrime m t rnda

f) Mungesa e fuqis prapavepruese t traktateve do t thot q ato rregullojn

marrdhniet q nga momenti i hyrjes s tyre n fuqi e n t ardhmen dhe nuk
180

mund t prdoren ndaj marrdhnieve q kan nisur prpara hyrjes s tyre n fuqi,
prve se kur palt bien dakord pr kt gj

Aftsia pr t lidhur traktate sht nj nga treguesit m t rndsishm t

personalitetit juridik ndrkombtar t nj subjekti. Me kt aftsi jan t pajisura
shtetet dhe organizatat ndrkombtare, t cilat krijojn, ndryshojn ose shuajn
marrdhnie juridike midis tyre duke zhvilluar normat e t drejts ndrkombtare.

Shtetet jan kan aftsin t lidhin traktate n rast se ato i plotsojn elementet pr
ekzistencn e shtetit : popullsin, territorin, qeverin dhe sovranitetin. Q t futen
n nj marrdhnie konkrete traktatore ato duhet t ken edhe njohjen
ndrkombtare. Kshtu aftsia e nj shteti pr t lidhur traktate tregon edhe
personalitetin juridik t tij me zotsin juridike dhe zotsin pr t vepruar n
planin ndrkombtar.

Aftsia e organizatave pr t lidhur traktate ndrkombtare prcaktohet nga

Konventa e Vjens e vitit 1986. Kjo aftsi sht e kufizuar nga vet akti i
themelimit t organizats dhe nga objekti i veprimtaris s saj, pasi traktatet e
lidhur nga organizatat duhet t jen brenda objektit t veprimtaris s saj.

Aktet themelore t shtetit shqiptar q nga momenti i krijimit t tij e deri n ditt e
sotme kan parashikuar n do periudh t ekzistencs s tij organet me
kompetencn pr t lidhur traktate, ka tregon se kjo ka qen nj shtje e
rndsishme q nuk mund t dilte jasht fokusit t interesit t qeverive pavarsisht
shkalls s zhvillimit t organizimit shtetror. Nga analiza e msiprme duket
qart se kompetencn kryesore pothuajse n t gjitha periudhat e zhvillimit t
shtetit e ka pasur kryetari i shtetit. N disa raste sht parashikuar edhe qeveria ose
pushteti ekzekutiv si organ me t drejtn pr t lidhur marrveshje, por n
periudhn prpara lufts s par botrore thuajse sht prjashtuar fare.

Me interes sht roli i parlamentit n lidhjen e marrveshjeve ndrkombtare, pasi

ne periudhn e Statutit Organik t Shqipris ai kishte t drejt t lidhte
marrveshje me karakter tregtar. N periudhat e mvonshme nuk e shohim m
organin legjislativ si organ m t drejtn e lidhjes s marrveshjeve po si organ q
jep plqimin ose q ratifikon marrveshjet e lidhura nga kryetari i shtetit.

Kushtetuta e Republiks s Shqipris 1998, sht ligji themelor i shtetit m i

plot q nga momenti i krijimit t tij e deri tani pr sa i takon parashikimeve q
bn pr marrveshjet ndrkombtare dhe statusin e tyre n t drejtn e brendshme.
Kjo pr shkak se I ka parashikuar marrveshjet ndrkombtare n nj kapitull t
veant. Gjithashtu kjo kushtetut ka nj prqasje dashamirse ndaj t drejts
ndrkombtare duke i prcaktuar nj vend t privilegjuar ksaj t drejte n t
drejtn ton t brendshme.

Duke u bazuar tek prcaktimet q Kreu II i Pjess Shtat t Kushtetuts bn pr

marrveshjet ndrkombtare, kuptojm se vendi jon i prket sistemit monist, i cili
prcakton se e drejta ndrkombtare dhe e drejta e brendshme jan pjes e nj
sistemi juridik t vetm dhe bashkveprojn me njra-tjetrn.
181

E drejta ndrkombtare z nj vend t privilegjuar n t drejtn ton t brendshme.

Marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara jan pjes e sistemit ton t brendshm
pasi botohen n Fletoren Zyrtare. Sipas nenit 122/ t Kushtetuts ato kan eprsi
mbi t ligjet e vendit q bien n kundrshtim me to. Po kshtu, marrveshjet
ndrkombtare t ratifikuara renditen t dytat pas Kushtetuts, si akte me fuqi
juridike n t gjith territorin e Republiks s Shqipris. Megjithat mund t
themi se n disa raste vet kushtetuta i jep nj status t veant, q i barazon ato
me vet Kushtetutn, si sht rasti i KEDNJ pr sa i prket kufizimeve t t
drejtave dhe lirive themelore.

N kushtetutn ton mungon parashikimi i statusit q kan marrveshjet

ndrkombtare t cilat nuk i nnshtrohen ratifikimit, por miratimit. A qndrojn
ato mbi ligjet e vendit? Nuk dihet nse qllimi i hartuesve ka qen q nga kjo
kategori t prjashtoj marrveshjet e miratuara apo marrveshjet t cilat nuk kan
hyr ende n fuqi pr shtetin ton. I njjti prjashtim gjendet edhe tek
marrveshjet q mund t jen objekt i kontrollit t kushtetutshmris nga ana e
Gjykats Kushtetuese. Marrveshjet t cilat miratohen nga Kshilli i Ministrave
nuk mund t kontrollohen nga GJK.

Kushtetuta parashikon prparsin e normave t nxjerra nga organizatat

ndrkombtare nse nj gj e till sht pranuar paraprakisht nga nj marrveshje
ndrkombtare. Norma t tilla kan eprsi edhe mbi vet Kushtetutn, ndonse
nuk dihet se t cils natyr mund t jen dhe se si mund t zbatohen pr shkak se
nuk ka ndonj rast praktik t nj situate t till.

Pr Kapitullin 2

Konventat e Vjens parashikojn se pr lidhjen e duhet t prmbushen tre fazat

kryesore t cilat jan : a) zhvillimi i procedurave; b) shprehja e plqimit pr t
qen i lidhur me traktatin dhe c) hyrja n fuqi.

Zhvillimi i bisedimeve, sht nj faz e rndsishme, e cila nis me prcaktimin

nprmjet kanaleve diplomatike t shteteve, t tems s bisedimeve dhe nivelit t
delegacionit dhe prfundon me adoptimin dhe autentifikimin e tekstit t traktatit.
Personat t cilt zhvillojn bisedime pr lidhjen e nj traktati duhet t jen t
pajisur gjithmon m plotfuqi. Plotfuqia sht nj dokument i lshuar nga organi
kompetent shtetror q autorizon nj ose disa persona pr t prfaqsuar shtetin
n negocimin, nnshkrimin e nj traktati ndrkombtar, pr t shprehur
konsensusin q nj shtet t jet pjes e nj traktati si edhe t prmbush do
veprim tjetr q lidhet me traktatin. Persona t cilt mund t zhvillojn bisedime
pa u pajisur me plotfuqi jan kryetart e shteteve, kryetart e qeveris, ministrat e
punve t jashtme, drejtuesit e misioneve diplomatike, me qllimin e miratimin t
tekstit t nj traktati midis shtetit akreditues dhe shtetit tek i cili ato jan
akredituar, ose prfaqsuesit e akredituar prej shteteve n nj konferenc ose
organizat ndrkombtare ose n ndonj prej organeve t tyre, me qllimin e
miratimit t tekstit t nj traktati n at konferenc, organizat ose organ.
182

Megjithat kur ndonjri prej tyre zhvillon bisedime pr nj traktat i cili sht
kompetenc t lidhet nga organet e tjera, ather sht e nevojshme pajisja e tij me
plotfuqi.

N shtetin praktikn e shtetit shqiptar dhe veanrisht t Ministris s Jashtme

sht vn re nj praktik jokushtetuese dhe joligjore nprmjet t cils zhvillohen
bisedime pr marrveshje n emr t shtetit pa u pajisur me plotfuqin e kryetarit
t shtetit. Ky konstatim sht br edhe nga Gjykata kushtetuese n procesin pr
shqyrtimin e kushtetutshmris s Marrveshjes Pr delimitimin e zonave t tyre
prkatse, t shefit kontinental dhe t zonave t tjera q u prkasin n baz t s
drejts ndrkombtare mes Shqipris dhe Greqis. Sipas ktij vendimi sht
kompetenc kushtetuese e kryetarit t shtetit q t lidhi marrveshje n emr t
shtetit q kan t bjn me territorin si edhe marrveshje t tjera t prcaktuara n
nenin 121 t Kushtetuts dhe mospajisja me plotfuqi e Ministrit t Jashtm prbn
nj shkelje t Kushtetuts. Po n kt marrveshje sht vrejtur edhe praktika e
gabuar e tejkalimit t kompetencave t grupit negociator, i cili ka zhvilluar
bisedime tej objektit pr t cilin ishte krijuar. T njjtn gj mund t themi edhe
pr Marrveshjen e Stabilizim Asociimit, e cila pavarsisht se pr shkak t
natyrs s saj nnshkruhet nga Kryeministri, pr rndsin e veant q paraqet
pr shtetin prfshihet n kompetencn e kryetarit t shtetit, prandaj duhet t ishte
marr plotfuqia prej tij.

Mosmarrja e plotfuqis sjell pavlefshmrin traktatit t lidhur nga palt

nnshkruese dhe pr pasoj ai nuk mund t sjelli asnj pasoj juridike pr to. N
rast se nj traktat sht i pavlefshm pr kt arsye, mbi palt nuk rndon detyrimi
i zbatimit t parimit pacta sunt servanda. N nj rast t till nuk prdoret as
ndalimi i palve pr t pretenduar pavlefshmrin e traktatit pr shkak t nj
dispozite t s drejts s brendshme, pasi ky ndalim vlen pr traktatet t cilat kan
hyr n fuqi dhe po zbatohen. Traktati mund t bhet i vlefshm vetm n rast se
organi kompetent shtetror q kishte kompetencn t lidhte traktatin e t lshonte
plotfuqin, e konfirmon at m von.

Zhvillimi i bisedimeve prmbyllet me miratimin e tekstit prfundimtar t traktatit

dhe autentifikimin e tij. Miratimi zakonisht bhet me pranimin nga t gjitha shtetet
negociuese (kur n traktat ka pak pal) ose me 2/3 e shteteve pjesmarrse n
bisedime kur bisedimet zhvillohen n formn e nj konference. N konventn e
Vjens mungon parashikimi pr autentifikimin nprmjet Aktit Final t
Konferencs q sht nj akt q prmban prmbledhjen e bisedimeve t zhvilluara
gjat konferencs, propozimet e bra, pjesmarrsit n konferenc dhe organet e
saj, tekstin e miratuar, etj.

Mjetet e shprehjes s plqimit pr t qen i lidhur me nj traktat jan : nnshkrimi,

shkmbimi i instrumenteve q konstituojn nj traktat, ratifikimi, pranimi,
miratimi, aderimit, apo nga do mjet tjetr nse shtetet ose organizatat
kontraktuese e kan prcaktuar kshtu.

183

a) Nnshkrimi- i cili sht i thjesht dhe prfundimtar. Kur nnshkrimi sht i

thjesht nevojitet edhe shprehja e plqimit me ann e ratifikimit. Kur
nnshkrimi sht prfundimtar, traktati hyn n fuqi menjher pas nnshkrimit.
b) Ratifikimi- sht akti me ann e t cilit nj shtet konfirmon angazhimin e tij
pr t qen t lidhur me traktatin q sht nnshkruar nga prfaqsuesit e tij.
Ai ndrthur procesin e brendshm shtetror me aktin juridik- ndrkombtar t
dhnies s plqimit. Nj shtet nuk sht i detyruar t bj ratifikimin dhe pr
kt nuk jep shpjegime ndaj palve t tjera nnshkruese.
c) Miratimi dhe pranimi bhen n kushte t ngjashme me ratifikimin; Miratimi
sht akti me ann e t kryeministri ose kryetari i ekzekutivit jep plqimin pr
t qen i lidhur nga nj traktat i nnshkruar m par, i cili nuk i nnshtrohet
procesit t ratifikimit.
d) Aderimi sht dhnia e plqimit pr t qen i lidhur nga nj traktat
shumpalsh q ka hyr n fuqi m par

Konventa e Vjens e le t pazgjidhur mnyrn se si duhet t bhet nnshkrimi i

traktatit apo nse nnshkrimi sht i domosdoshm apo mund t zvendsohet nga
mnyra t tjera. Po t bjm nj paralelizm me mnyrn e hartimit t traktatit q
duhet t jet gjithmon n formn e shkruar mund t dilnim n konkluzionin q
edhe nnshkrimi duhej t ishte n t njjtn form. Po mungesa e parashikimeve
nga Konventa e Vjens ka krijuar nj boshllk ku palt kan gjetur mundsi t
bjn prshtatje sipas interesave t tyre duke krijuar nj sr praktikash t cilat
zvendsojn nnshkrimin me pranimin n mnyra t tjera si notat diplomatike.
Me zhvillimin e mjeteve teknologjike t komunikimit kur palt mund t marrin
pjes n bisedime nprmjet video-konferencave apo t shprehin mendimet e
qndrimet e tyre nprmjet e-mail-it apo fax-it, n kohn kur nnshkrimi origjinal
mund t bhet shum leht nprmjet programeve kompjuterike, na duket e
prshtatshme q konventa tregohet fleksibl n kt drejtim.

Nse nj shtet e ka nnshkruar nj marrveshje ndrkombtare dhe m pas pr

arsye t brendshme nuk sht gati t vazhdoj procedurat pr hyrjen n fuqi, mund
ta ndreqi kt situat duk shnuar fjalt ad referendum pas nnshkrimit pr t
sqaruar q konfirmimi do t bhet n nj koh t mvonshme nga shteti. N nj
rast t till nse nnshkrimi konfirmohet m von kjo duhet t bhet n form t
shkruar nga shteti apo organizata.

Siglimi i krijon mundsin prfaqsuesve t shteteve apo organizatave t bjn

nnshkrimin e prkohshm t traktatit, duke vendosur vetm inicialet e tyre e m
pas ti kthehen n nj koh t mvonshme pr ta nnshkruar prfundimisht nse e
shohin t prshtatshme. Nnshkrimi ad referendum dhe siglimi mund t
ngatrrohen si koncepte me njra-tjetrn, por ato kan disa ndryshime t
rndsishme q i dallojn. Nnshkrimi ad referendum, ashtu sikurse e prmendm
m lart bhet pasi sht nnshkruar traktati dhe nuk mund t ket asnjher efektin
e nnshkrimit prvese kur palt e konfirmojn m pas me shkrim kt gj, ndrsa
184

siglimi bhet prpara nnshkrimit dhe sipas KV mund t ket efektin e

nnshkrimit nse kshtu e vendosin shtetet ose organizatat kontraktuese

Instrumenti i ratifikimit sht n form t shkruar dhe firmoset nga organi

kompetent pr t lidhur traktatin. Zakonisht ai prmban titullin e marrveshjes,
kohn dhe vendin e nnshkrimit, nj prmbledhje t shkurtr t prmbajtjes s
marrveshjes, t dhnat dhe nnshkrimin e prfaqsuesit t shtetit e vendin ku
sht hartuar dhe vuln prkatse. Ky proces prcaktohet nga secili
shtet/organizat m vete, n varsi t mnyrs s organizimit t tij. Instrumenti i
ratifikimit ka nj rndsi t veant n shprehjen e plqimit pr t qen i lidhur me
nj traktat, pasi ai lidhet drejtprdrejt me hyrjen n fuqi t traktatit pr shtetin q
dorzon instrumentin. Pra, me pak fjal ezaurimi i ratifikimit si faz nuk
nnkupton hyrjen n fuqi t ktij traktati, pasi momenti i hyrjes n fuqi
konsiderohet se sht momenti i dorzimit t instrumentit t ratifikimit. Hyrja n
fuqi sht nj nga momentet m t rndsishm pr nj traktat, pasi ky sht
momenti kur fillon t krijoj efekte juridike pr palt dhe i lidh reciprokisht me t
drejta dhe detyrime.

Konventa e Vjens n nenin 30 parashikon rastet e konflikteve midis normave t

traktateve, por nuk rregullon rastet e konflikteve mes normave t traktateve dhe
normave t s drejts zakonore. Nuk ka nj akt juridikisht t detyrueshm i cili t
prcaktoj hierarkin e burimeve n t drejtn ndrkombtare e rrjedhimisht t na
prcaktoj se cili ka prevalenc n kt rast. Sigurisht q neni 38/1 i Statutit t
GJND sht nj indikator i mir pr kt, sepse i rendit burimet n t cilat
mbshtetet gjykata n zgjidhjen e mosmarrveshjeve, por far do t ndodhi me
konflikte t tilla t ndodhura mes shteteve q nuk e kan pranuar statutin e
Gjykats, ose pr mosmarrveshjet q zgjidhen nga institucione t tjera
ndrkombtare? Sigurisht q traktatet duke qen akte me fuqi detyruese do t
zbatohen mes palve, po cila norm do t zbatohet, nse norma zakonore sht m
e rndsishme se ajo e parashikuar nga traktati me t ciln bien n kundrshtim?
Nse traktati ka prevalenc mbi normat e t drejts zakonore, po instrumente t
tjer si MeM a mund t ken prevalenc mbi normat e t drejts zakonore q bien
n kundrshtim me to? Duke qen se nuk ka nj zgjidhje t prcaktuar nga
Konventa, kto do t shikohen rast pas rasti n varsi t rndsis q kan normat
q konfliktojn pr shtetet apo organizatat.

E drejta ndrkombtare dhe vet e drejta e traktateve karakterizohet nga

fragmentarizimi i vazhdueshm, si e till, konflikti mes traktateve t ndryshme t
lidhura nga shtetet ose organizatat do t jet i pashmangshm. Nj zgjidhje e mir
pr kt sht q vet traktatet t parashikojn nj norm konflikti, ose nj norm
e cila t rregulloj marrdhniet e ktij traktati me ato t mparshmet q mund t
ken lidhur palt ose me traktatet q mund t lidhin n t ardhmen.

N rastet kur traktatet nuk parashikojn nj norm konflikti situata vshtirsohet.

Konventa e Vjens sht prpjekur ti jap zgjidhje ksaj shtje duke parashikuar
n nenin 30 t saj zgjidhjen e konfliktit mes traktateve me prmbajtje t njjt.
Jemi t mendimit q ky nen mbart dy problematika t mdha : s pari nuk
185

prcakton kritere mbi bazn e t cilave t prcaktohet se kur dy traktate kan

prmbajtje t njjt dhe s dyti le pa zgjidhur rastin kur traktatet q konfliktojn
kan prmbajtje t ndryshme. Gjithashtu prcaktimi n paragrafin e dyt dhe t
tret t maksims lex posteriori derogat priori, nuk na duket i prdorshm kur
bhet fjal pr marrveshje me t drejta e detyrime pr palt, kur kto pal nuk
jan t njjta si n traktatin e par. Konfliktet e traktateve me pal t ndryshme
dhe me prmbajtje t ndryshme nuk kan nj zgjidhje standarde dhe t
mirprcaktuar, prandaj mendojm se n kt rast zgjidhja mund t jepet vetm
nga vullneti i palve i shprehur n zgjedhjen e traktatit q do t ket prevalenc n
zbatim. Sigurisht q kjo zgjedhje shpesh mund t sjelli shkelje t traktateve dhe
vnien n lvizje t mekanizmave q ngarkojn shtetet shkels m prgjegjsi, por
kjo sht shtje q nuk prfshihet n t drejtn e traktateve.

Nj nga shtjet m t diskutuara ka qen raporti q Karta e OKB dhe Rezolutat e

KS kan me legjislacionin e BE n rastet kur ato kan mosprputhje dhe kjo sht
shqyrtuar edhe nga GJED n shtjen Kadi. Mund t dalim n prfundimin se vet
GJED n kt shtje nuk e mohon trsisht supremacin e Karts s Kombeve t
Bashkuara dhe Rezolutave t Kshillit t Sigurimit, pasi ajo vet shprehet se nuk
mund t shqyrtoj ligjshmrin e tyre, por nga ana tjetr kur shprehet se ka t
drejt t shqyrtoj ligjshmrin e akteve q i japin efekt Rezolutave brenda BE,
duket se tenton t krijoj nj sistem autonom, i cili shkon n mnyr paralele me t
drejtn ndrkombtare dhe se bashkpunimi mes ktyre dy sistemeve mund t
realizohet vetm nse rezolutat do t mbajn parasysh zbatimin e t drejtave dhe
lirive q sigurohen brenda hapsirs s BE. Jemi t mendimit q duhet t arrihet
nj ekuilibr i prbashkt, pasi duke pasur parasysh q vet OKB ka si synim
ruajtjen e paqes dhe siguris ndrkombtare ndrsa BE sht nj organizat me
karakter sui generis me konotacion kryesisht ekonomik e politik mund t arrihet
nj konsensus pr pikat n t cilat mbivendoset ose kundrshtohen Karta e OKB
dhe e drejta komunitare. Kshtu, n shtje q lidhen me sigurin e prbashkt dhe
me luftn ndaj terrorizmit, mendoj se duhen gjetur mjete t prshtatshme t
implementimit t rezolutave t KS duke respektuar t drejtat dhe lirit mbi bazn e
t cilave ngrihen parimet e prgjithshme t BE dhe gjithmon duhet pasur
parasysh t bhet nj peshim i rndsis s interesit q mbrohet nga secili prej
ktyre akteve juridike.

N legjislacionin ton mungon aktualisht nj prkthim i mirfillt profesional dhe

juridik i Konvents s Vjens, gj q rrezikon t sjelli probleme n drejtim t
interpretimit dhe zbatimin e gabuar t saj, pasi terma q n tekstin e ksaj
konvente jan shprehur n mnyr t caktuar, jan prkthyer n nj kontekst krejt
t ndryshm. Po kshtu n prshtatjen q i sht br ksaj konvente n gjuhn
shqipe, dallohet nj munges prgjegjsie n prkthimin e fjalive me konotacion
pohues e mohues, n nj koh kur dihet shum mir se n fushn e s drejts, nj
fjal mund t ndryshoj t gjith kuptimin e dispozits.

Ligji Nr. 8371, Dt 9.7.1998 Pr lidhjen e traktateve dhe marrveshjeve

ndrkombtare duhet t ishte ndryshuar dhe prshtatur me risit e rregullimeve t
bra nga Kushtetuta e Republiks s Shqipris 1998, ndrsa sht i hartuar mbi
186

bazn e Ligjit pr Dispozitat Kryesore Kushtetuese, i cili nuk kishte parashikime

t mirfillta lidhur me marrveshjet ndrkombtare.

N Ligjin Nr. 8371, Dt 9.7.1998 Pr lidhjen e traktateve dhe marrveshjeve

ndrkombtare duhet rregulluar terminologjia, pasi ky ligj i referohet vetm
shteteve dhe nuk i referohet fare rasteve t lidhjes s traktateve me organizatat
ndrkombtare. Ndrkoh q dihet se n vitin 2010 Shqipria sht antarsuar n
Konventn e Vjens Pr t drejtn e traktateve mes shteteve dhe organizatave dhe
midis organizatave mes tyre, q pritet t hyj n fuqi s shpejti. Pr kt arsye
edhe legjislacioni jon duhet t jet i prshtatur n mnyr q t mos krijohen
problematika t reja n momentin e zbatimit t ksaj konvente. Po kshtu nevojitet
edhe ndryshimi i emrtimeve t organeve shtetrore t cilat kan kompetenc t
lidhin traktate dhe duhen prshtatur me emrtimin q i bn Kushtetuta sot, p.sh
Kuvendi Popullor duhet t bhet Kuvendi.

N ligjin aktual nuk bhet sqarimi i termave shtet negociues, shtet nnshkrues e
shtet pal, dhe m pas n tekstin e ligjit shohim q kto koncepte ngatrrohen me
njra tjetrn n dispozita t ndryshme. Kjo krijon nj problematik t gjer po t
kemi parasysh faktin se midis shteteve pal ekzistojn t drejta e detyrime t
mirfillta traktatore, mes palve nnshkruese nuk ka detyrime t tjera prve atij t
moscnimit t objektit dhe qllimit t traktatit, ndrsa mes shteteve negociuese
nuk ka detyrime t ndrsjella. Prandaj mnyra se si prdoren kto terma duhet
pasur parasysh t trajtohet me kujdes.

N Ligjin Pr lidhjen e Traktateve e Marrveshjeve ndrkombtare, shohim se

mungon parashikimi i nnshkrimit ad referendum dhe pr kt arsye mungojn
edhe parashikimet lidhur organet shtetrore kompetente dhe me procedurat q
duhet t ndiqen prej tyre pr konfirmimin e mvonshm t ktij nnshkrimi.

Po kshtu n legjislacionin shqiptar mungojn specifikimet pr marrveshje pr t

cialt nnshkrimi do t jet i thjesht dhe kur mund t ket efekt prfundimtar.
Marrveshje t tilla, kur nnshkrimi ka efekt prfundimtar, hyjn n fuqi
menjher, pra e implikojn shtetin me t drejta dhe detyrime q nga momenti i
nnshkrimit. Jemi t ndrgjegjshm q marrveshje t kategorive t rndsishme i
nnshtrohen patjetr ratifikimit, por kjo nuk i heq vlern ligjore marrveshjeve t
paprcaktuara nga nenin 121 i Kushtetuts, prandaj, plotfuqia n kt rast
sugjerojm t jet posame dhe t specifikoj q personi sht i autorizuar t
nnshkruaj nj marrveshje t till.

Kushtetuta e Republiks s Shqipris parashikon se ratifikimi i marrveshje

ndrkombtare bhet me ligj pr ato marrveshje q jan t nj rndsie t
veant. Kushtetuta nuk shprehet se cili do t jet kuorumi n kt rast dhe
normalisht prezumohet shumica e thjesht, ndrsa pr rastet kur ajo vendos t
ratifikoj edhe marrveshje q nuk jan pjes e atyre t prmendura prej saj
krkohet shumica e cilsuar. Mendojm se miratimi me shumic t thjesht krijon
nj lehtsi m t madhe n miratimin e marrveshjeve dhe thjeshtson kt proces,
por nga ana tjetr krijon rrezikun e ratifikimit edhe t marrveshjeve q mund t
187

mos jen t leverdishme pr shtetin ton, ndrkoh q shumica e cilsuar mund t

ishte nj hallk m e mir kontrolli.

N ligjin PLTMN mungon parashikimi pr rastet kur Kuvendi vendos q nj

marrveshje t ratifikohet me referendum. Mendojm se specifikimi i rasteve kur
do duhej t realizohej nj proces i till dhe kushtet e modalitetet mbi t cilat
bazohet propozimi dhe vendimmarrja n rastet t tilla do t ndihmonte
shndrrimin e dispozits prkatse kushtetuese nga nj nomr aktualisht e
paprdorshme n nj norm kye n procesin e antarsimit t vendit n
organizata ndrkombtare dhe n marrdhniet e shtetit ton me to, duke krijuar
nj mbshtetje t gjer popullore pr marrveshje t tilla

Kushtetuta shprehet se nj marrveshje ndrkombtare bhet pjes e rendit juridik

t brendshm pas botimit n fletoren zyrtare pa prcaktuar nj afat se sa koh pas
botimit ajo hyn n fuqi. Megjithat po ta shohim t lidhur me dispozitat e tjera
kuptojm q pr marrveshjet q ratifikohen me ligj ky afat sht 15 dit, ndrsa
pr ato q miratohen, n momentin q aktet e miratimit e kan t prcaktuar. N
ligjin PLTMN nuk sht specifikuar kjo shtje, duke u shprehur se marrveshjet
hyjn n fuqi n kohn kur hyn n fuqi akti q i miraton ose ratifikon. Sugjerojm
q ndryshimet e ardhshme q mund t psoj ky ligj t specifikojn edhe kohn e
hyrjes n fuqi t marrveshjeve prkatsisht sipas ndarjeve n marrveshje
ndrshtetrore, ndrqeveritare apo ndrdiskateriale.

Duke qen se organi shtetror q realizon si dorzimin e instrumentit t ratifikimit

ashtu edhe dekretimin e ligjit q ratifikon nj marrveshje ndrkombtare,
mendojm se duhet pasur kujdes nga ana e ktij institucioni n balancimin e ktyre
dy momenteve pr t shmangur konfliktimin e hyrjes n fuqi n planin e
brendshm dhe at ndrkombtar. Bhet fjal pr rastin kur dekretohet ligji n
fjal dhe normalisht vijon procedura e botimit t tij n fletoren zyrtare dhe 15 dit
pas botimit ligji hyn n fuqi dhe traktati bhet pjes e legjislacionit t brendshm.
Ndrkoh dorzimit i instrumentit t ratifikimit n shtetin depozitar nuk bhet,
duke krijuar nj problematik t re, nj marrveshje ndrkombtare e cila hyn n
fuqi dhe bhet e zbatueshme n planin e brendshm n nj koh q ende nuk ka
marr fuqi juridike ndrkombtare dhe nuk e lidh ndrkombtarisht shtetin ton
me asnj t drejt e detyrim. Akoma m e ndjeshme mund t jet kjo shtje kur
instrumenti i ratifikimit sht thelbsor pr hyrjen n fuqi t traktatit, sepse n kt
rast mund t hyj n fuqi n planin e brendshm nj marrveshje q nuk ka fuqi
juridike ndrkombtare.

Zbatimi i traktateve lidhet drejtprdrejt me sistemin t cilit i prket secili shtet.

Shtetet q i prkasin sistemi dualist zakonisht krkojn nj ligj ose akt t
brendshm nprmjet t cilit t bhet i zbatueshm traktati ndrsa shtetet e sistemit
monist zakonisht i japin zbatim t drejtprdrejt traktateve (jan t
vetzbatueshm). Midis ktyre sistemeve ka edhe shtete t cilat kan tipare t
prziera t t dy sistemeve. Kushtetuta jon e ka t prcaktuar n nenin 122 se
marrveshjet ndrkombtare jan t vetzbatueshme, me prjashtim t atyre q
188

nga vet natyra krkojn nj ligj q ti bje t zbatueshme. Kjo dispozit prcakton
edhe prkatsin e vendit ton n sistemin monist.
Pr Kapitullin 3

Rezervat jan deklaratat t njanshme t do shteti apo organizat n nj traktat,

me ann e t cils ai synon t ndryshoj nj apo disa nga dispozitat e traktatit gjat
zbatimit t tij, ose ti prjashtoj nga zbatimi i tyre n raport me palt e tjera. N
konventn e Vjens mungon nj prcaktim i sakt se cilat nga kto deklarata do t
konsiderohen rezerva n traktat n mnyr q t zbatohen m sakt kriteret q kjo
konvent paraqet pr lejueshmrin dhe efektet e tyre.

Arsyet e brjes s rezervave nga ana e palve n nj traktat jan gjithmon nj

shtje e t drejts s brendshme dhe nuk zgjidhen as nga konventa dhe as nga
norma t tjera t s drejts ndrkombtare, sepse kjo lidhet gjithmon me interesin
individual q nj pal ka pr tu antarsuar n nj traktat.

Rezervat shprehin diversitetin e sistemeve juridike dhe aftsin pr tu bashkuar

n nj akt t vetm, traktatin, t palve m interesa t ndryshme politike e
ekonomike. Kjo tregon edhe inteligjencn e hartimit t nj Konvente fleksibl n
mnyr q t koordinoj interesat e ndryshme n arritjen e nj standardi t
prbashkt.

N Konventn e Vjens mungon nj kategorizim i rezervave sipas specifikave t

prgjithshme q ato paraqesin, duke i ndar n grupe t veanta sipas natyrs dhe
prmbajtjes se traktateve n t cilat ato vendosen. Po kshtu, nj kategorizimin do
t ishte i nevojshm edhe pr rezervat e ndaluara dhe veanrisht pr rezervat e
posame. Gjithashtu n Konvent mungojn norma t cilat t prcaktojn n
mnyr t qart limitet mes deklaratave interpretuese dhe rezervave, q do t
shrbente t qartsuar pasojat q vijn prej tyre pr seciln nga palt n traktat.

Doktrina kategorizon rezervat duke u mbshtetur n dy kritere kryesore :

prmbajtja e dispozits s prekur dhe koha e brjes s rezervs. Sipas kriterit t
prmbajtjes rezervat jan material dhe territoriale, ndrsa sipas kohs, dallojm
rezervat n astin e nnshkrimit, ratifikimit dhe aderimit.

Deklaratat politike jan t ndryshme nga rezervat dhe deklaratat interpretuese,

pasi ato nuk sjellin pasoja midis palve, lidhur me traktatin. Deklaratat politike
shprehin qndrime politike t nj shteti, ndaj nj apo disa dispozitave ose
qndrime politike lidhur me ndonj nga palt n traktat. T tilla zakonisht mund t
quhen deklaratat pr mosnjohjen e shteteve t tjera pal n traktat, t cilat nuk jan
njohur m par me akte diskrecioale individuale t nj shteti.

Deklaratat interpretuese jan deklarata t bra nga shtetet, pr mnyrn se si do t

zbatohet apo kuptohet nj dispozit e caktuar n kt shtetet. Deklaratat
interpretuese prbjn n disa raste edhe interpretimin autentik t dispozits s
traktatit mbi t ciln jan br.
189

Konventa e Vjens nuk shprehet pr kriteret q do t ndiqen n shqyrtimin e

prputhshmris s nj rezerve me objektin dhe qllimin e traktatit, duke ln t
paqart kushtet n t cilat do t bhet testi i prputhshmris. Sugjerojm se n
kt rast pr t verifikuar nse rezervat jan n prputhje me objektin dhe qllimin
e traktatit duhet t merren parasysh : rndsia e dispozits ndaj t cils bhet
rezerv, fryma e prgjithshme e traktatit dhe ndikimi q ka rezerva n zbatimin e
traktatit n mnyr efektive.

Nevojitet krijimi i strukturave institucionale permanente ose ad hoc q t

shqyrtojn pranueshmrin e rezervave. Sugjerojm q nga konferencat e mbajtura
pr hartimin e traktateve t krijohen edhe komisione t posame t cilat t
ushtrojn kt detyr. Kt detyr mund ta ushtrojn edhe trupa t tjera t krijuara
nga traktatet pr funksione t tjera.

Pranimi i rezervave t bra n nj traktat, sht nj element i rndsishm, pasi

antarsimi i nj shteti apo organizate q bn nj rezerv kushtzohet nga pranimi
i ksaj rezerve nga minimalisht nj nga palt e tjera n traktat, n mnyr q ai t
filloj t prodhoj efekte mes pals rezervuese dhe pals pranuese.

Traktatet e t drejtave t njeriut nuk jan traktate shumpalshe tradicionale pr

shkak se ato nuk vendosin t drejta dhe detyrime me karakter reciprok pr shtetet
antare, ndrsa objekti dhe qllimi i tyre sht mbrojtja e t drejtave dhe lirive
themelore t shtetasve t tyre. Prandaj rezervat n kto traktate jan t nj rndsie
t veant dhe mendojm se prcaktimi i organeve monitoruese t cilat t
prcaktojn vlefshmrin dhe pasojat e ktyre rezervave sht nj gjetje e mir n
mnyr q t shmangim rezervat q bien n kundrshtim me objektin dhe qllimin
e traktatit.

Trajtimi i nj pale q ka br nj rezerv t papranueshme si nj pal me detyrime

t plota duke mos e marr parasysh rezervn, sht nj mnyr e mir pr t
ruajtur universalitetin e traktateve t t drejtave t njeriut dhe pr t siguruar
mbrojtjen e ktyre t drejtave n mnyr t pakushtzuar n shtetet antare.

Rezervat jan karakteristike pr traktatet shumpalshe, ndrsa n traktatet

dypalshe nuk mund t kemi rezerva, por vetm propozime pr modifikime t
traktatit, pasi n kt rast n momentin q njra pal nuk pranon t zbatoj nj
dispozit t traktatit, ather nevojitet rihapja e negociatave.

Deklaratat interpretuese kushtzuese e kushtzojn dhnien e plqimit pr tu br

pjes e nj traktati me nj interpretim t veant t nj apo disa dispozitave t
traktatit. Ku kto sjellin efekte mbi zbatimin e dispozitave dhe kan efektet e nj
rezerve t fshehur, n kt rast mbi to duhet t prdorn t gjitha kriteret mbi
pranueshmrin e rezervave.

Rezervat n nj traktat jan t ndaluara n tre raste: kur vet traktati i ndalon, kur
traktati ndalon nj kategori rezervash por ajo krkon nj pal t bj prfshihet n
190

kt kategori dhe rezervat q bien n kundrshtim me objektin dhe qllimin e

traktatit.

Konventa e Vjens i jep efekt minimal rezervave, sa i takon statusit t pals

rezervuese. Mjafton q nj rezerv e br nga njra t pranohet nga nj pal tjetr
dhe konsiderohet se shteti rezervues sht pal e traktatit. N traktati krijon nj
organizat ndrkombtare, ather nevojitet pranimi nga organi kompetent i ksaj
organizate. Pranimi i rezervs do t thot q shteti pranues krijon nj marrdhnie
traktatore me shtetin rezervues duke mos prdorur dispozitat pr t cilat sht br
rezerv.

N rastet kur traktati nuk shprehet pr rezervat, jemi t mendimit se do t

konsiderohen t lejuara, brenda kufijve t vendosura nga Konventa. Nj rezerv
nuk kundrshtohet, por njkohsisht as nuk pranohet me akt t shprehur t shtetit,
do t prezumohet se ajo sht pranuar n heshtje. Kur numri i palve n nj traktat
ose kur objekti dhe qllimi i traktatit krkon q ai t zbatohet n mnyr trsore,
ather rezerva duhet t pranohet nga t gjitha palt.

Kundrshtimi i nj rezerve nuk pengon hyrjen n fuqi t traktatin mes shtetit

kundrshtues dhe shtetit rezervues, pa marr n konsiderat dispozitn mbi t ciln
sht br rezerva.

Deklaratat interpretuese nuk sjellin pasoja ligjore pr palt n nj traktat. Ndaj

deklaratave interpretuese ekzistojn tre lloj reagimesh : aprovimi, kundrshtimi
dhe riklasifikimi. Kto mund t bhen n do koh, pa ndonj procedur t
veant. Riklasifikimi i nj deklarate do t thot q ajo t kthehet n nj rezerv dhe
mbi t, t respektohen rregullat e parashikuara nga konventa pr rezervat. Ndrsa
pr deklaratat interpretuese kushtzuese krkohet patjetr pranimi i tyre, pasi
plqimi pr t qen i lidhur nga traktati, i shtetit q ka br kt deklarat,
kushtzohet nga kjo deklarat.

Rezervat n traktate duhet t jen n form t shkruar dhe t bhen nga organi
kompetent shtetror pr lidhjen e traktatit. Kto rezerva duhet t njoftohen tek
depozituesi ose tek shtetet e tjera pal, n mnyr q t bhen t njohura prej tyre
dhe ti krijohet mundsia pr kundrshtime nse kan. Po kshtu edhe trheqja e
rezervs duhet t njoftohet pr shtetet e tjera nprmjet t njjts procedur si
rezerva. Vendimi nga organet komente shtetrore pr trheqjen e rezervs nuk ka
fuqi n t drejtn ndrkombtare nse ai nuk njoftohet. Fakti q mund t ket hyr
n fuqi n t drejtn e brendshme nuk sjell asnj implikim mes palve n munges
t njoftimit.

Trheqja e rezervave duhet t ndjek procedurn e parashikuar nga traktati apo

nga Konventa dhe ti njoftohet palve t tjera. Marrja e vendimit nga organet
kompetente shtetrore t nj shteti pr trheqjen e nj rezerve dhe hyrja n fuqi e
ktij vendimi n t drejtn e brendshme nuk sjellin pasoja n t drejtn
ndrkombtare dhe ndaj shteteve t tjera pal n traktatin n t cilin sht
191

rezervuar n rast se nuk bhet njoftimi. Kt qndrim ka mbajtur edhe Gjykata

Ndrkombtare e Drejtsis n Congo Case, ku ka arsyetuar se hyrja n fuqi e
dekretit pr trheqjen e rezervs nga autoritetet e Ruands nuk do t thot se ajo
sht trhequr pr sa koh q shtetet e tjera nuk kan marr njoftimin pr kt
veprim, traktati do t vazhdoj t zbatohet e rezerv.

Kshtu traktatet pr t drejtat e njeriut jan traktate q ndryshojn si nga objekti,

prmbajtja por edhe nga prftuesit e tyre, pasi kto lloj traktatesh nuk kan n baz
t tyre vendosjen e t drejtave dhe detyrimeve reciproke ndaj palve n to, por
vendosjen e disa detyrimeve ndaj secilit shtet pr njohjen dhe mbrojtjen e disa t
drejtave prej t cilave prfitojn individt q jetojn n territoret e tyre. N rastet
kur nj shtet ka kundrshtuar rezervn e nj shteti tjetr n nj traktat pr t drejtat
e njeriut. N kt rast kundrshtimi nuk ndryshon apo zvoglon detyrimet e shtetit
kundrshtues dhe ai do ti njoh shtetasve t shtetit q ka br rezervn t njjtat t
drejta q i njihte edhe para kundrshtimit t rezervs. fakti q n kto traktate
mungon reciprociteti i t drejtave dhe detyrimeve mes palve, shpesh shndrrohet
n nj dukuri negative, pasi duke mos pasur interes t drejtprdrejt palt jan
indiferente ndaj rezervave edhe nse kto jan t papranueshme.

Nj veori tjetr e hasur n traktatet pr t drejtat e njeriut sht ekzistenca e

trupave monitorues pr zbatimin e tyre, t cilat shpesh kryejn edhe detyrn e
shqyrtimit t prputhshmris s rezervave me objektin dhe qllimin e traktatit,
gj q sht nj devijim nga rregullat e prgjithshme t Konvents s Vjens e cila
parashikon q jan palt n traktat ato q kan t drejtn t shprehen pr
lejueshmrin e rezervs.

N Konventn e Vjens jan br rezervime dhe deklarata inetrpretuese nga rreth

40 shtete pal t Konevnts si dhe jan br kundrshtime t rezervave nga 15
shtete antare. Rezervat e bra nga Shqipria nuk i atribuohen vetm traktateve t
hartuara nga OKB, pasi si dihet ajo tashm sht pjes edhe e shum
organizatave t tjera me karakter rajonal si Kshilli i Europs dhe Organizata e
Atlantikut t Veriut. Kshtu n kuadr t antarsis n Kshillin e Europs,
Shqipria sht pjes e 87 traktateve e protokolleve t tyre, 25 prej t cilave I ka
ratifikuar me rezerva e deklarata.

N Ligjin PLTMN nuk sqarohet si mund t bhen rezervat apo se cili sht organi
q i propozon ato. Mendojm se rezervat mund t propozohen n relacionin q
zakonisht shoqron projektligjin pr ratifikimin e traktatit. Propozimet mund t
bhen si nga Ministria e Punve t Jashtme edhe nga Ministrit e linjs n
mendimet q japin n relacionin shoqrues q i drejtojn Kshillit t Ministrave
ose nga vet ky i fundit. Rezerva gjithashtu mund t propozohen t bhen edhe
gjat miratimit t projektligjit pr ratifikimin e traktatit.

Pr Kapitullin 4
192

Pezullimi i veprimit t nj traktati ndrkombtar do t thot se palt vendosin q

prkohsisht t mos i zbatojn dispozitat, t drejtat dhe detyrimet, q rrjedhin nga
traktati. Konventa e Vjens nuk parashikon ndonj element t veant q duhet t
prmbushte apo ndonj situat t caktuar se kur mund t bhet pezullimi i traktatit
nga palt, por n nenin 57 shpjegon se kushtet e prgjithshme brenda t cilave
mund t pezullohet prkohsisht veprimi i nj traktati jan : parashikimi n vet
tekstin e traktatit t nj dispozit e cila lejon pezullimin dhe procedurn konkrete
n kt rast ose plqimi i palve pjesmarrse n kt traktat. Kushtet e
kumulative vendosura pr t realizuar marrveshjen e pezullimit jan q pezullimi
t mos pengoj zbatimin e traktatit nga palt e tjera, pra q prmbushja e
detyrimeve dhe prfitimi i t drejtave nga ana e tyre t mbetet e pacnuar si edhe
q pezullimi t mos jet n kundrshtim me objektin dhe qllimin e traktatit.

Prfundimi i fuqis juridike t nj traktati ndrkombtar sht nj shtje e nj

rndsie t veant sa i prket t drejts s traktateve, sepse ky sht edhe
momenti kur t drejtat dhe detyrimet midis palve shuhen dhe marrdhnia e
krijuar nga vet lidhja e traktatit nuk ekziston m. Arsyet e mbarimit t nj traktati
ndrkombtar mes palve mund t jen nga m t ndryshmet, kemi par koht e
fundit q shtetet t cilat jan n pritje t antarsimit n BE apo jan antarsuar
rishtazi jan detyruar t trhiqen nga nj pjes t traktatesh t lidhura m par
sepse duhet q legjislacionin dhe rregullimet e brendshme ti prshtatin me ato t
BE. Arsyet t tjera mund t jen humbja e efektivitet t traktatit ose ndryshimi i
politikave shtetrore t ndonjrs nga palt etj, por duhet thn q n shumicn e
rasteve vet e drejta e traktateve sht indiferente ndaj ktyre arsyeve

Konventa e Vjens parashikon rastet e trheqjes apo denoncimit t nj traktati,

ndonse nuk jep ndonj shpjegim pr kto terma. Nuk gjejm n konvent nj
dispozit q t na rregulloj raste kur nj shtet mund t prjashtohet nga
pjesmarrja n nj traktat shumpalsh pr shkak t nj veprimi t kryer. Kjo
mund t realizohet n formn e nj sanksioni kur t gjitha shtetet jan dakord dhe
mund t denoncojn deklaratn me shtetin n fjal. Megjithat kjo mund t
krijonte nj precedent t rrezikshm pr abuzime ndaj shteteve q nuk kan nj
prkrahje t madhe politike ose jan t dobta ekonomikisht sepse mund t
krijonte nj lloj presioni ndaj tyre.

Nj nga mnyrat e pushimit t veprimit t nj traktati mes palve sht edhe rasti
kur ato nnshkruajn nj marrveshje t re mes tyre. Konventa shprehet se nj
traktat pushon s vepruari kur palt lidhin nj traktat t mvonshm pr t njjtn
shtje, por q sigurisht kushti kryesor n kt rast sht q pjesmarrse n
traktatin e mvonshm t jen t gjitha palt e traktatit t mparshm. Konventa
nuk jep ndonj prcaktim t qart se nprmjet cilave mjete t tjera mund t bhet
i qart qllimi i palve pr t pushuar fuqin juridike t traktatit t mparshm,
duke e br kt nj shtje t debatueshme dhe q n t ardhmen mund t krijoj
probleme n zbatimin e traktateve. Kjo Konvent jep zgjidhje pr rastet kur palt
lidhin nj traktat me t njjtn prmbajtje por nuk sqaron far do t ndodh nse
193

palt lidhin nj traktat me prmbajtje t ndryshme por q normat e tyre

konfliktojn? A do t prdoret n kt rast parashikimi i ksaj dispozite t
Konvents? Jemi t mendimit q nuk mund t prdoret n do rast dhe kjo
dispozit nuk mund t ket karakter t prgjithshm. Problem tjetr q
konstatojm sht rasti kur vetm nj pjes e dispozitave jan t njjta, a mund t
kemi pushim t pjesshm t fuqis juridike t nj traktati? Nuk kemi nj prgjigje
t mbshtetur n ndonj norm juridike, por praktika ka ecur me parimin se nj
tratat nuk mund t jet pjesrisht i zvendsuar nga nj traktat i mvonshm dhe
pjesrisht n fuqi, pra zvendsimi mund t jet vetm trsor. Konventa ka
mangsi n trajtimin e rasteve kur nj pjes e palve n nj traktat kan lidhur
edhe traktate t tjera pr t njjtn shtje. Pra, nse nj numr i caktuar palsh n
traktatin e hershm lidhin nj traktat t mvonshm, cila do t jet marrdhnia e
krijuar dhe cilat dispozita do t zbatohen n rast se konfliktojn me njra- tjetrn
dhe t dy traktatet heshtin lidhur me nj situat t till? konventa nuk i jep zgjidhje
as marrdhnies mes traktateve t niveleve t ndryshme t cilat mund t
rregullojn shtje t njjta.

Pamundsia pr t prmbushur detyrime mund t shrbej si nj shkak apo arsye

q pala e rn n paaftsi t krkoj pezullimin ose mbarimin traktatit.
Pamundsia e prmbushjes s detyrimeve nuk sjell automatikisht mbarimin ose
pezullimin e traktatit, por duhet q pala e pamundur ta krkoj nj gj t till nse
e shikon t arsyeshme dhe n rast s pamundsia sht e prhershme ajo mund t
shrbej si shkak pr mbarimin e traktatit, por nse ajo sht e prkohshme
shrben si shkak pr pezullimin e traktatit dhe n momentin q shkaku i
pamundsis s prmbushjes s detyrimeve zhduket traktati mund t nis srish
veprimin mes palve. Ekziston nj kufi shum i holl mes pamundsis pr t
prmbushur traktatin dhe abuzimit nga palt me qllim q t mos zbatojn
detyrimet q rrjedhin prej tij. Problemi m i madh sot sht prcaktimi i kuptimit
t pamundsis sepse vet konventa nuk e prcakton n mnyr konkrete kt
koncept.

Shkelja e traktatit mund t shrbej si nj shkak i ligjshm q secila prej tyre ta

pretendoj mbarimin e tij. Prcaktimi i natyrs apo rndsis s shkeljes sht nj
shtje e pazgjidhur nga konventa, por mendojm q shkeljet materiale (ato q
prekin dispozitat q lidhen me objektin dhe qllimin e traktatit) mund t bjn
shkak pr pushimin e fuqit juridike t tij, ndrsa shkeljet e tjera mund t sjellin
pasoja m t lehta pr palt. Pushimi ose pezullimi i traktatit mund t jet i plot
ose i pjesshme n varsi t vullnetit t pals joshkelse (mund t ket raste kur kjo
pal vendos t pushoj veprimin vetm t dispozitave t cilat jan shkelur).
Konventa sqaron se dy jan sistemet pr tiu prgjigjur shkeljes s traktateve dhe
rregullimit t marrdhnieve mes shteteve jo shkelse dhe shtetit shkels : sistemi
i krijuar nga vet traktati ose sistemi i krijuar nga e drejta e traktateve dhe
konventa.

Nse nj rrethan ka qen thelbsore, pra jo nj rrethan e fardoshme, por e asaj

rndsie sa t ket ndikuar drejtprdrejt n formimin e vullnetit t palve dhe
194

dhnien e plqimit pr t qen t lidhura nga traktati, ka ndryshuar, ajo mund t

shrbej si baz pr t pretenduar mbarimin ose pezullimin e traktatit. Ndryshimi i
rrethanave n kt form duhet t mos jet parashikuar nga palt paraprakisht,
sepse n kt rast do t ishim prpara trheqjes ose denoncimit por jo mbarimit pr
shkak t ndryshimit thelbsor t rrethanave. Efekti i ndryshimit t rrethanave
duhet t ndryshoj radikalisht prmbushjen e detyrimeve n t ardhmen pr palt.
T dyja kto krkesa duhet t jen kumulative m njra tjetrn.

Gabimi mund t konsiderohet si shkak i pavlefshmris vetm nse ky gabim ka

ekzistuar n kohn e dhnies s plqimit nga palt dhe ka ndikuar n mnyr t
veant n dhnien e plqimit nga palt. Gabimi q mund t shkaktoj
pavlefshmri ka disa karakteristika. Ai duhet t jet gjithmon nj gabim n fakt
ose n nj situat, pra konventa prjashton mundsin e nj gabimi n ligj,
megjithat mund t jet e vshtir t dallosh n fushn e traktateve nj gabim
mirfilli faktik. Gabimet q mund t jen gramatikore ose tekstuale nuk mund ta
bjn traktatin t pavlefshm. Nj karakteristik tjetr e gabimit sht q ky t ket
qene nj fakt ky n formimin e vullnetit t pals pr shprehjen e plqimit pr t
qen i lidhur nga traktati

Mashtrimi realizohet me veprime konkludente apo krijimin e situatave t caktuara

nga njra nga palt negociuese, n mnyr q t krijoj tek nj apo disa pal t
tjera prshtypje t gabuar dhe n baz t ktij veprimi ato t nxiten t
nnshkruajn traktatin. Karakteristik e mashtrimit sht fakti se nj pal sht
aktive dhe ndrmerr veprime pr ta uar paln tjetr drejt nnshkrimit t traktatit
dhe kto veprime jan t qllimshme dhe synojn ti krijojn shtetit apo
organizats prfitime. Veprimi apo sjellja mashtruese duhet t jet e asaj rndsie
sa po t mos kishte ekzistuar, palt nuk do ta ishin nnshkruar traktatin.

Pushimi i fuqis juridike t traktatit nuk mund t preki t drejtat e detyrimet e

fituara nga palt si rezultat i zbatimit t tij, deri n momentin kur njra nga palt
sht trhequr prej tij. Nse njra nga palt n nj traktat dypalsh trhiqet apo e
denoncon traktatin, ather kjo do t thot pushimin e tij pr t dyja palt dhe ky
traktat nuk do t ekzistoj m n t ardhmen. Ndrsa trheqja do t thot pushimin
e traktatit pr palt e trhequr, por jo pr palt e tjera, pr t cilat ky traktat mund
t jet n fuqi. Pasojat e pushimit nuk kan efekt prapaveprues dhe nuk pasohen
nga ndonj sanksion apo detyrim pr t ndrequr marrdhniet e palve q jan
rregulluar mbi bazn e traktatit t pushuar

Pavlefshmria e nj traktati ndrkombtar i prodhon efektet e saj ab initio dhe ex

tunc, ka do t thot q nj traktat kur konsiderohet i pavlefshm, do t
konsiderohet sikur nuk ka ekzistuar nga momenti i lidhjes deri n momentin kur
sht krkuar pavlefshmria apo sht vendosur ajo. Pra, konstatimi se nj traktat
sht i pavlefshm ka efekt prapaveprues sepse konsiderohet nul q nga momenti i
lidhjes s tij. Ndrkoh, nse shohim dispozitat e pushimit t traktatit, kuptojm se
195

efektet e tij jan ex nunc, sepse fillojn efektin q nga momenti i pushimit e n t
ardhmen.
Pr Kapitullin 5

Interpretimit sht nj proces intelektual nprmjet t cilit synohet t zbulohet

ideja kryesore ose qllimi kryesor q shprehet n tekstin e norms apo t traktatit.
traktatet ndrkombtare ndryshojn nga normat e brendshme dhe ato paraqesin
veori gjat interpretimit t tyre. Kshtu nj traktat ka dy nivele t interpretimit:
nivelin ndrkombtar q lidhet m interpretimin nga organe me karakter
ndrshtetror dhe interpretimin nga organet shtetrore apo kombtare t shteteve
q jan pal n kto traktate.

Interpretimi i traktateve ndrkombtare luan nj rol t rndsishm n mnyrn e

zbatimit t tyre dhe nga ana tjetr ka nj rndsi t veant sa i prket shmangies
s konflikteve q mund t lindin mes shteteve pal n kto traktate. M interpretim
do t kuptojm dhnien e kuptimit t sakt t normave juridike dhe t
parashikimeve t traktatit si edhe zbatimin e tyre n prputhje me at q vet palt
n traktat kan dashur t arrijn nprmjet ktyre parashikimeve. Konventa e
Vjens jep nj struktur t prgjithshme se ku duhet t mbshtetet interpretimi I
traktateve, nga palt ose nga organet e ndryshme q interpretojn ose zgjidhin
mosmarrveshjet, megjithat jo rrall ka pasur edhe interpretime duke i tejkaluar
parashikimet e konvents, duke tentuar gjithmon q ose t zgjerohet kuptimi i
normave ose t prmirsohet zbatimi i tyre.

196

BIBLIOGRAFIA
Libra :
Aharon Barak : Puposive interpretation, Priceton University Press, 2005
Alastair R. Mowbray , Cases and Materials on the European Convention on Human
Rights, Oxford University Press, 2ed, 2007, ISBN 978-0-19-920674-2
Aleks Luarasi, Akte juridike pr historin e shtetit dhe t s drejts n Shqipri, Shtpia
Botuese OMBRA GVG, Tiran 2014
Ali Sadat-Akhavi, Methods of Resolving Conflicts Between Treaties, Martinus Nijhoff
Publishers, 2003, Leiden/Boston, ISBN- 90-411-2031-9
Anthony Arnull, Damian Chalmers, The oxford handbook of european union law, Oxford
University Press, 2015, ISBN- 978-0-19-967264-6
Anthony Aust, Handbook of International Law, Cambridge University Press, 2ed, New
York 2010
Arben Puto, E drejta ndrkombtare publike, Albin, Tiran 2013
Arben Puto, Konventa Europiane e T Drejtave t Njeriut n prqasje me Kushtetutn e
Shqipris, vshtrim krahasues, ISBN: 99927-51-25-8, Albin, Tiran 2002
Argita Malltezi, Koncensionet n Shqipri nga e drejta private n t drejtn publike,
Shtpia Botuee Mediaprint, ISBN: 978-9928-08-105-6, Shkolla e Magjistraturs
August Reinisch, Challenging acts of international organizations before nacional courts,
Oxford University Press Inc. New York, 2010, ISBN 978-0-19-959529-7
Bennedetto Conforti, Diritto Internazionale, Editoriale Scientifica, 7ed, Giugno 2006
Cathleen M. Sullivan, Gerald Gunther, Constitutional Law, 17 ed, Foundation Press 2010
D.J.Harris, Cases and materials on internacional law, 5 ed, Sweet & Maxuell, London
1998
Duncan B. Hollis, The Oxford Guide To Treaties, Oxford University Press, 2012, ISBN:
9780199601813
Eirik Bjorge, The Evolutionary Interpretation of Treaties, Oxford University Press, 2014

197

Elli Louka, International Environmental Law: Fairness, Effectiveness, and World Order,
Cambridge University Press,
Enciclopedia of internacional law,Max Planck Institut, Nr. 7, 1985, ELSEVIER
SCIENCE PUBLISHERS
Enzo Cannizzaro, The law of treaties beyond the Vienna Convention, Oxford University
Press, 2011
Francesco Salern, F.S. (ed.), Sanzioni "individuali" del Consiglio di Sicurezza e garanzie
processuali fondmentali, CEDAM, Padova 2010, ISBN- 978-88- 13-29910-1
Frederic L. Kirgis, Some Lingering Questions about Article 60 of the Vienna Convention
on the Law of Treaties, Cornell International Law Journal: Vol. 22: Iss. 3, Article 14,
1989
Hans Kelsen, The law of the United Nations, Lawbook Exchange Ltd, 2011, ISBN-139781616192358
Herbert W. Briggs, Source The Law of Treaties / ed. by J. Scott Davidson, Publisher
Aldershot , 2004
Iain MacLeod, Incompatibility of Multilateral Treaty Reservations with International
Environmental Law, 2010
Ian Brownlie, Principles of Public International Law, 6ed. 2003
Ian McTaggart Sinclair, The Vienna Convention on the Law of Treaties, n Yearbook of
the International Law Commission 2001, Volume 2, Part 2, Manchester University Press,
1984, 2ed, ISBN, 0-7190-1480-8
Jan Klabber, Staddling the Fence : The EU and international law, n The oxford
handbook of european union law, edited by Anthony Arnull, Damian Chalmers, Oxford
University Press, 2015, ISBN- 978-0-19-967264-6
Jan Klabbers, Treaty Conflict and the European Union, Cmbridge University Press, 2009,
ISBN- 978-0-521-72884-3
Karel Wellens, International Law: Theory and Practice : Essays in Honour of Eric Suy,
Martinus Nijhoff Publishers, 1998, ISBN- 90-411- 0582-4
Klaus-Diter Borard, ABC ja e t Drejts t Bashkimit Evropian, ISBN 978-92-9238041-0, CE Publication Office 2010
Luan Omari, Aurela Anastasi, E drejta Kushtetuese, Shtpia Botuese ABC, Tiran 2010,
ISBN 978-99956-01-41-6
Luan Omari, Parime dhe Institucione t s drejts Publike, Shtpia Botuese Elena
Gjika, Tiran 2006, ISBN 99927- 793- 5-7
198

Luan Omari, Shteti i s drejts, Shtpia Botuese Elena Gjika, Tiran 2004, ISBN
99927- 818-0-7
Lua Mezzetti, International Constitutonal law, G.GIAPPICHELLI EDITORE, Torino
2014
Luigi Sbolci, Obblighi di procedura nell'estinzione dei trattati, CEDAM (Casa Editrice
Dott. Antonio Milani), 2008, ISBN- 978-88- 13- 27284-5
Malcolm Evans, International Law, Oxford University Press, 3rd ed. 2010
Malcolm Shaw, International law, Cambridge University Press, 6 ed, 2008, ISBN 978-0521-72814-0
Malgosia Fitzmaurice, A. Quast, The law of treaties - Section A: Introduction to the law
of treaties, University of London Press, 2007
Malgosia Fitzmaurice, Olufemi Elias, Contemporary Issues in the Law of Treaties, Eleven
International Publishing, Netherlands 2005, ISBN- 90-77596-06-2
Malgosia Fitzmaurice, Olufemi Elias, Panos Merkouris, Treaty interpretation and Vienna
Convention on the law of treaties : 30 years on, Martinus Nijhoff Publishers,
Leiden/Boston 2010
Martin Dixon, Robert Morquordale & Sarah Williams, Cases and materials on
internacional law, 5 ed, Oxford University Press, 2011
Martin Dikson E drejta ndrkombtare, Shtpia Botuese AiiS, 2010
Mark Villiger, Commentary of Vienna Convention on the law of treaties 1969, Martinus
Nijhoff Publisher
Olivier Corten, Pierre Klein, The Vienna Conventions on the Law of Treaties: A
Commentary, Volume 1, Oxford University Press, 2011, ISBN- 978-0-19-957352-3
Oxford Dictionary of Law, Oxford University Press, seventh ed. 2013
Peter Hipold, the Eu law and UN Law in conflict : the Kadi Case, eds. A.von Bogdandy
and R. Wolfrum, Max Planc Yearbook of UN Law, Vol 13, 2009
Philip Leach, Taking a Case to the European Court of Human Rights, Oxford University
Press, 3rd ed. 2011
Richard Gardiner, Treaty Interpretation, Oxford University Pres, 2008, ISBN 978-0-1995904-8
Robert E. Dalton, National Treaty Law and Practice: United States
199

Roland. D. Rotunda, Modern Constitutional Law, 10ed, American Casebook Series, West
publishing Co.
Ronald St. J. Mac Donald, Douglas M. Johnston, The Structure and Process of
International Law: Essays in Legal Philosophy Doctrine and theory, 2 ed, Martinus
Nijhoff Publishers, Netherlands 1986, ISBN- 90-247- 3273-5
Rudger Wolfrum, Volker Roben, Developments of internacional law in treaty making,
Max Planck Institut Springer, 2005, ISBN 0172-4770
Sebastiaan Pompe, The Indonesian Supreme Court: A Study of Institutional Collapse,
Sautheast Asia Programe Publications, Sautheast Asia Programe Cornell University,
Ithaca, New York, 2005
Shabtai Rosenne Breach of Treaties Cambridge, Grotius Publications Limited, 1985
Sinis a Rodin, Tamara Peris, Judicial Application of International Law in Southeast
Europe, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 2015
Ulf Lindrfalk, On the interpretation of treaties, The modern International Law as
expressed in the 1969 Vienna convention on the law of tregtie, Springer 2007, ISBN 9781-4020-6361-9
Xhezair Zaganjori, Arta Vorpsi, Denar Biba, Parime Kushtetuese dhe t drejta themelore
n jurisprudencn e Gjykats Kushtetuese, Conrad Adenauer Stifung, Tiran 2012, Isbn
978-999956- 32-28-1
Xhezair Zaganjori, Jurisprudenc dhe praktik ndrkombtare, Shkolla e Magjistraturs,
Tiran 2012, ISBN 987- 9928-120-08-3

Artikuj:
Abdulla Azizi, Traktati i Lisbons dhe Ndryshimet institucionale t Bashkimit Evropian,
Revist Shkencore e Institutit Alb-Shkenca, ISSN 2073-2244
Aimee Craft, Treaty interpretation: A tale of two stories, Re-worked version of a paper
prepared in the context of a Graduate Directed Studies Course on Indigenous Perspectives
on Treaties, 2011
Alain Pellet and DanielMller, Reservations to Treaties: An Objection to Reservation is
Definitely not an Acceptance
Albert Posch, The Kadi case :Rethinking about the relatonship between the EU Law and
International Law?, Kolumbia journal of european law online, Vol 15, 2009

200

Alexander Olakeashvili, Restrictive Interpretation of human rights treaties in the recent

jurisprudence of European Court of Human Rights, European Journal of International
Law, Vol.14, No.3, 2003, Fq. 529-568
Alexander Orakhelashvil, The Interaction between Human Rights and Humanitarian Law:
A Case of Fragmentation?, International Law and Justice Colloquium New York
University (NYU), 26 February 2007
Andreas Paulus, From Dualism to Pluralism: The relationship between international law,
European law, and domestic law, Making Transnational Law Work in the Global
Economy Essays in Honour of Detlev Vagts, Cambridge: Cambridge University Press
2010, Fq. 132-153
Anna Brunzell, Institutional Aspects of EUs accession to the European Convention on
Human Rights A Normative Approach to Human Rights Protection in Europe
Anne Peters, Supremacy Lost: International Law Meets Domestic Constitutional Law,
www.icl-journal.com, Vol 3 3/2009, Fq. 170- 198
Anthony
D
Amato,
Treaty
and
Custom,
http://anthonydamato.law.northestern.edu/Concept/Chap-5.pdf

fq

105-

166,

Anthony DAmato, Good Faith, Enciclopedia of public International Law, Enciclopedia

of Public Internatinal law, 7/1985, Max Planck Institut, ELSEVIER SCIENCE
PUBLISHERS, Nethelands, Fq. 107-109
Anthony DAmatto, The concept of custom in international law, Treaties and Custom
Pages 105-166 of the original edition
Anthony D'Amato, Is International Law Really Law? Faculty Working Papers.Paper
103, 2010
Anthony D'Amato, Treaties As a Source of General Rules of International Law, Faculty
Working Papers, Paper 120, 1962
Anthony D'Amato, Treaties As a Source of General Rules of International Law, Faculty
Working Papers, Paper 120, 1962, Fq. 1- 43
Arnold Pronto, The Effect of war on LawWhat happens to their treaties when states go
to war?, Cambridge Journal of International and Comparative Law 2013, Fq. 227241
Asllan Karaj, Konventat ndrkombtare dhe kontrolli i tyre, fq. 177, Revista Studime
Juridike, Nr.2, 2005
Axelle Reiter-Korkma, Going Global: Individual Rights, Universal Norms and the
Existence of an Overarching Normative Hierarchy in International Law, European
Journal of Legal Studies, Vol. 2, No.1, 2008, Fq. 87-115
B. Thompson, Universal Jurisdiction: The Sierra Leone Profile, International Criminal
Justice Series 3, DOI 10, Sources of International Law, Fq. 5-13
201

Bahakal Yimer, Nicolas Cisneros, Laura Bisiani, Rahul Donde, Application of

International Investimen Agreements by Domestic Courts, Trade Law Clinic (E780),
Geneva 2011
Bekker, Pieter H. F. (2005) The World Courts Ruling regarding Israels west Bank
Barrier and the Primacy of International Law: An Insiders Perspective, Cornell
International Law Journal: Vol. 38: Iss. 2, Article 6

Benedetto Conforti, Angelo Lobeli, Invalidity and Termination of Treaties: The Role of
National Courts, European Journal of International Law, Vol. 44, 1990, Fq. 43-66
Bennedetto Conforti, Consistency among treaty obligations, n The law of Treaties
beyond Vienna Convention, ed by Enzzo Cannizzaro, Oxford University Press, 2011
Bernardini, Qualche riflessione su norme internazionali di jus cogens e giurisdizione della
Convenzione di Vienna sul diritto dei trattati, in Il processo internazionale, Studi in onore
di G. Morelli, in Rivista Comunicazioni e Studi,1975.
Edwin Borchard, "Relation Between International Law and Municipal Law"
(1940).Faculty Scholarship Series.Paper 3498, Virginia Law Review, Vol 27, No. 2,
December 1940
Borgen, Christopher J., "Resolving Treaty Conflicts" (2005), Faculty Publications. Paper
122.
Borgen, Christopher J., "Resolving Treaty Conflicts" (2005).Faculty Publications.Paper
122. The George Washington Law Review, Vol.37, 2005, Fq. 573-648
Bradley Curtis A. and Jack L. Goldsmith, Treaties, Human Rights, and Conditional
Consent, Chicago Public Law and Legal Theory working Paper No. 10
Bradley Curtis A.,Intent, Presumtion and Non- seli-Executing Treaties, The American
Journal Of International Law, Vol. 102, 2008, Fq. 540-551
Bruno de Witte, The European Treaty Amendment for the Creation of a Financial
Stability Mechanism, European Policy Analysis, June Issue 2011:6epa
Bruno Simma, Reciprocity, Enciclopedia of public International Law, Encyclopedia of
Public International law, 7/1985, Max Planck Institute, ELSEVIER SCIENCE
PUBLISHERS, Nethelands, Fq. 400-404
Burak Gunes, Congo Case, Strategic Outlook, Adequatio intellectu et rei, December 2012
Carws Manuel Vazquez, The Four Doctrines of Self-Executing Treaties, The American
Journal of International Law, Vol 98, 1995, Fq. 695-723
Carlos Closa, Beteen a rock and a hard place: the future of EU treaty revisions,
European Policy Analysis, March Issue 2014:2epa
202

Caroline Katona, Case Concerning the Gabkovo-Nagymaros Project Hungary versus

Slovakia, (1997), Gledon Journal of International Studies
Cbristian Tomuscbat, Admissibility and Legal Effects of Reservations to Multilateral
Treaties, Comments on Arts. 16 and 1.7 of the ILCs 1966 Draft Articles on the Law of
Treaties, ILCs 1966 Draft Articles on the La of Treaties Comments, 1967, MaxPlanck-Institut fr auslndisches ffentliches Recht und Vlkerrecht, 464-482
Cedric Ryngaert, Clarifying the Extraterritorial Application of the European Convention
on Human Rights, Merkourios- Utrecht Journal of International and European Law, 2012
Volume 28/Issue 74, Case Note, Fq. 57-60.
Chistoph Schreurer, Sources of International law: Scope and Application, Emirates
Lecture Series, The Emirates Center for Strategic Studies and Research
Christian Dominice, Metodologhy of international law, Enciclopedia of Public
International Law, 1/1987, Max Planck Institut, Nethelands, 334- 339
Christian Dominice, The intrenational responsibility of status for breach of multilateral
obligations, European Journal of International Law, Vol. 10, No.2, 1999, Fq. 353-363
Christopher Greenwood, Sources of International Law: An Introduction
Clifford J. Hynning, Sources of International Law, Chicago-Kent Law Reviw, Vol. 34
Issue 2, 1956, Fq. 116- 185
Colin Warbrick, Brownlies Principles of Public International Law : An Assessment,
European Journal of International Law, Vol. 11, No. 3, 2003, Fq. 621- 636
Curtis A. Bradley & Mitu Gulati, Withdrawing from International Custom, The Yale Law
Journal 2010, Fq. 120 - 202
Curtis A. Bradley, Treaty Signature,
David Kennedy, The Sources of International Law, American University International
La Review Vol. 2, No. 1, 1987, Fq. 1-96
David A. Koplo, Indisputable Violations: hat happens hen the United States
unambiguosly breaches a treaty?,The Fletcher Forum of world Affairs, Vol 37:1, Winter
2013, Fq. 53-74
David Kennedy, The Sources of International Law, American University International
Law Review, Vol. 2, No. 1, 1987, Fq. 1-96.
David L. Sloss, Executing Foster v. Neilson: The Two-Step Approach to Analyzing SelfExecuting Treaties, Harvard International Law Journal / Vol. 53, 2012, Fq. 302-355
David S. Jonas, Thomas N. Saunders, The objekt and purpouse os a treaty : there methods
of interpretation, Vanderbilt Journal of Transnational Law, Vol. 43, No.3, May 2010
David Sloss, Domestic Application of Treaties(2011), Santa Clara University
203

David Sloss, Domestic Application of Treaties, Santa Clara Law Digitals, Faculty
Publications, 2011
David Sloss, Non-Self-Executing Treaties: Exposing a Constitutional Fallacy, U.C Davis
La Review, Vol.36, 2002, Fq. 3-80
David. Sloss, The Role of Domestic Courts in Treaty Enforcement: A Comparative Study,
Cambridge University Press, Germany 2009, Fq. 209-242.
De Sena, P., Sanzioni individuali del Consiglio di Sicurezza, art. 103 della Carta delle
Nazioni Unite e rapporti fra sistemi normativi, in Francesco Salern, F.S. (ed.), Sanzioni
"individuali" del Consiglio di Sicurezza e garanzie processuali fondmentali, CEDAM,
Padova 2010
Diane A. Desierto, Colin E. Gillespie, Evolutive Interpretation and Subsequent Practice
Interpretive Communities and Processes in the Optional Protocol to the ICESCR,
ZAOERV 2013, Max Plank Institute, Fq. 549- 588
Diane Marie Amann, Judicial Interpretation of International or Foreign Instruments, in
Benchbook on International Law IV.A, Amsterdam Society of International Law, ed.,
2014
Dinah L. Shelton, Soft Law, in Handbook of international law, Routledge Press, 2008
Duncan B. Hollis, A comparative approach to treaty law and practice
Duncan B. Hollis, hy State Consent Still Matters - Non-State Actors, Treaties, and the
Changing Sources of International Law, Berkeley Journal of International Law, Vol 23,
Issue 1, 2005 Fq. 137- 174
Duncan B. Hollis, Review Essay, Contemporary Issues in the Law of Treaties, America
Journal of International Law, Vol 101- No 3, Fq. 695-701
Walter Sinnott-Armstrong, Word-Meaning in Legal Interpretation (Dartmouth College)
Wayne Sandholtz, Essay : How domestic courts une inetrnational law, Fordham
International Law Journal, Vol 38, Issue 2, 2015, Fq. 595- 637
Eduardo Baistrohi, The Use and Interpretation of Tax Treaties in the Emerging World :
Theory and Implication, British Tax Review, No. 4. 2008
Eduart T. Swarne, Reservin, The Yale Journal Of International Law, Vol. 31, 2006, Fq.
306-366
Egon Scwelb, Fundamental Change of Circumstances, Notes on Article 59 of the Draft
Convention on the Law of Treaties as recommended for Adoption to the United Nations
Conference on the Law of Treaties by its Committee of the Whole in 1968, Comments on
the 1968 Draft Convention on the Law of Treaties, Max Planck Institute, Fq. 39-70

204

Wilhelm Karl Geck&quat, The Conclusion of Treaties in Violation of the Internal Law of
a Party, Comments on Arts. 6 and 43 of the ILC Raports 1966, Draft Articles on the Law
of Treaties, Comments on the 1968 Draft Convention on the Law of Treaties, Max Planck
Institute, Fq. 429- 450
With Nuno Piccarra, Are there Substantive Limits to the Amendment of the Treaties?
Elena A. Baylis, General Comment 24: Confronting the Problem of Reservations to
Human Rights Treaties, Berkeley Journal of International Law, 17, 1999, Fq. 277- 328
Elisabeth Eid , Interaction between internacional and domestic human rights law : a
canadian perspektive, Sino Canadian International Conference On The Ratification and
Implementation of Human Rights Convenants: Bejing, China, October 2001
Elizabeth A. Oji, Application of Customary International Law in Nigerian Courts, NIALS
Law and Development Journal 2010, Fq. 151-169
Enzo Cannizzaro, Beatrice Bonafe, Fragmenting International Law through
Compromissory Clauses? Some Remarks on the Decision of the ICJ in the Oil Platforms
Case, The European Journal of International La Vol. 16, No.3, 2005
Eric Engle, Third Party Effect of Fundamental Rights (Drittirkung), Hanse Law Review,
(HanseLR), Vol. 5 No. 2, 2009, Fq. 165-173
Eric Neumayer, Qualied Ratication: Explaining Reservations to Intern ational Human
Rights Treaties, Journal of Legal Studies, 36 (2). Fq. 397-430, London School of
Economics Research Online: June 2008
Evis Alimehmeti, Fjoralba Caka, The relationship between International and Domestic
Law in the Albanian Legal System, n International Constitutional law, ed. by Luca
Mezzeti, G.Giappichelli Editore, Torino 2014, Fq. 1-31
Eyed Benvenisti, Judicial Misgivings Regarding the Application of International La: An
Analysis of Attitudes of National Courts, The European Journal of International Law,
Vol 4, 1993, Fq. 159-183
Eyed Benvenisti, Judicial Misgivings Regarding the Application of International Law: An
Analysis of Attitudes of National Courts, European Journal of International Law (1993),
Fq. 159-183
Francesco Parisi and Catherine Sevcenko,Treaty Reservations and the Economics of
Article 21(1) of the Vienna Convention, Berkeley Journal of International Law, Vol. 21,
No.1 (2003).
Frederic L. Jr. Kirgis, Some Lingering Questions about Article 60 of the Vienna
Convention on the Law of Treaties, Cornell International Law Journal: Vol. 22: Iss. 3,
Article 14, 1989, Fq. 549-574

205

Gennady M. Danilenko, International Jus Cogens: Issues of Law-Making, European

Journal of International Law, Vol.2, 1991, Fq. 42-65
Gillespie, A., Icelands Reservation at the International haling
European Journal of International La 14, 2003, 986

Commission,

Giuliana Ziardi Capaldo, Il Principio di buona fede nell esecuzione dei traktati. Il caso
Battisti : Un esempio emblematico di mala fides
Giuliana Ziardi Capaldo, Il Principio di buona fides nell ezecuzione dei trattati. Il caso
Battisti: un esempio di mala fides
Grinne de Brca, The European Courts and the Security Council: Between
Ddoublement Fonctionnel and Balancing of Values: Three Replies to Pasquale De Sena
and Maria Chiara Vitui, Oxford Journals, Law, European Journal of International Law,
Volume 20, Issue 3, fq. 853-862.
H. Vern Clemons, The Ethos of the International Court of Justice Is Dependent Upon the
Statutory Authority Attributed to Its Rhetoric: A Metadiscourse, Fordham International
Law Journal, Vol 20, Issue 4, 1996, Fq. 1479- 1510
Hang Le, The Interpretation of Treaties: Spirit of the Supremacy Clause, University of
California, Irvine Law Forum Journal Vol. 6, Fall 2008
Hans Aufricht, Supersession of Treaties in International Law, Cornell Law Review 37,
1952, Fq. 655- 700
Harlan G. Cohen,Finding International Law: Rethinking the Doctrine of Sources, Iowa
Law Review, Vol. 93, 2007, Fq. 65-129
Helmut Philipp Aust, Alejando Rodiles, Peter Staubach, Unity or Uniformity? Domestic
Courts and Treaty Interpretation, Leiden Journal of International Law, 27, (2014), Fq. 75112
Herbert W. Briggs, review of the work breach of treaties by Shabtai Rosene, American
Journal of International Law, vol.82, No 2, April 1988
Hon. Michael Kirby AC CMG, International law and the common law : conceptualizing
the new relationship, The University of Adelaide, Fourth James Crawford Biennal Lecture
on International Law, 14 October 2009
Hunghdh Chiu, Chinese views on the sources of internacional law, Oassional Papers/
Reprint Series in Contemporary Asian Studies, No.2, 1988, Fq. 289-306
Iain MacLeod, Incompatibility of Multilateral Treaty Reservations with International
Environmental Law, http://works.bepress.com/iain_macleod/1
Irina Buga, Exploring the Treaty Modifying Effect of Subsequent Practice and New
Custom: The Implications of State Practice Going Beyond the Limits of Treaty
Interpretation, Utreht University
206

Isabelle Van Damme, Treaty Interpretation Revisited, Not Revised, International Labour
Organization Distinguished Scholar Series, 2008
J. Patrick Kelly, Naturalism in international law adjudication, Duke Journal of
Comparative & International Law, Vol. 18, 2008, Fq. 395- 421
J.M Henckaerts Studim mbi t Drejtn Ndrkombtare Humanitare Zakonore, ICR
Jack L. Goldsmith and Eric A. Posner, A Theory of Customary International Law, John
M. Olin Law & Economics working paper No.63
James R. Crawford AC, SC, The Identification and development of costumary
internacional law, Spring Conference of the ILA British Branch Foundations and
Futures of International Law, 23 May 2014
Jan Wouters, Maarten Vidal, Domestic Courts and Treaty Interpretation, Working Paper
No 103 December 2006, Instituut voor Internationaal Recht, K.U. Leuve
Jan Klabbers, Beyond Vienna Convention : Conflicting treaty provisions, n The law of
Treaties beyond Vienna Convention, ed by Enzzo Cannizzaro, Oxford University Press,
2011
Jana Maftei, Varvara Licua Coman, Interpretation of Treaties, Acta Universistatis
Danubius, Vol. 8, No.2, 2012, Fq. 16-30
Jared Wessel, Relational contract theory and treaty interpretation: End-Game treaties vs.
Dynamic obligations, NYU Annual Survey of American Law 200304, Fq. 149-186
Jean DAspremont, The systemic integration of international law by domestic courts:
domestic judges as architects of the consistency of the international legal order,
Amsterdam Center for International Law, 2012
John C. Yoo, Treaty Interpretation and the False Sirens of Delegation, Caifornia Law
Review, Vol 9, Issue 4, 2002, Fq. 1305- 1344
John Norton Moore, Enhancing Compliance with International Law: A Neglected
Remedy, Virginia Journal of International Law, Vol. 39, 1999, Fq. 881- 1016
John P. Bullington, International treaties and the clause rebus sic stantibus, University
of Pensilvania Law Review, Fq. 153-177
Joost Pauelyn and Manfred Elsig The Politics of Treaty Interpretation:Variations and
Explanations across International Tribunals
Joseph W. Dellapenna, The Forms of International Law, Villanova University School of
Law Working Paper Series, Paper 164, 2011
Jrgen Brhmer, Clauspeter Hill & Marc Spitzkatz Eds., 60 Years German Basic La:
The German Constitution and its Court, Landmark Decisions of the Federal Constitutional

207

Court of Germany in the Area of Fundamental Rights, The Malaysian Current Law
Journal, Sdn Bhd, 2nd Edition
Karen Knop, Michaels, Ralf; and Riles, Annelise, International Law in Domestic Courts:
A Conflict of Laws Approach, Cornell Law Faculty Working Papers.Paper 69, 2009
Karin Oellers- Farin, Multiplication of International Courts and Treibunals and conflicting
jurisdiction- Problems and possible solutions, Max Planck Yearbook on United Nations
Book, Vol.5, 2001, Fq. 67-104
Kathryn Gordon, and Joachin Pohl (2015), Investment Treaties over Time - Treaty
Practice and Interpretation in a Changing World, OECD Working Papers on
International Investment, 2015/02, OECD Publishing
Kerstin Mechlem, Treaty Bodies and the Interpretation of Human Rights, Vanderbilt
Journal of Transnational Law, Vol. 42, 2009
Kostantin Korkelia, New challenge on the regime of Reservations under the ICCPR,
European Journal of International Law, 2002, Vol. 13, No 2, fq.437-467
L.Bianku, Report of the compatibility study of the albanina legislation with the
requirements of the european convention of human rights
Laura Magdalena Trocan, Nullity of International Treaties in the Light of the Stipulations
of the 1969 Vienna Convention on the Law of the Treaties, Advances in Fiscal, Political
and Law Science, fq. 122-127
Laurence Boisson de Chazournes, Subsequent Practice, Practices, and Family
Resemblance: Towards Embedding Subsequent Practice in its Operative Milieu A
Multi-Actor Perspective, IRPA Working Paper GAL Series No. 1/2013 Finalized
15/04/2013, Rome, Italy
Laurence R. Helfer, Exiting Treaties, Virginia Law Review, Vol. 91, 2005, Fq. 1579-1648
Laurence R. Helfer, Reservations, Risk and Treaty Design, The Yale Journal Of
International Law, Vol. 31, 2006, Fq. 367-381
Lea Brilmayer & Isasias Yemane Tesfalidet, Treaty Denunciation and Withdrawal from
Customary International Law: An Erroneous Analogy with Dangerous Consequences,
120 Yale Law Journal Online 217 (2011)
Leonie W. Huang,Which Treaties Reign Supreme? The Dormant Supremacy Clause
Effect of Implemented Non-Self-Executing Treaties, 79 Fordham Law Review 2211
(2011)
Linos-Alexander Siciliano, The Relationship Between Reprisals and Denunciation or
Suspension of a Treaty, European Journal of International Law, Vol. 4, 1993, Fq. 341359

208

Lorand Bartels, Withdrawing Provisional Application of Treaties: Has the EU Made a

Mistake?, Cambridge Journal of International and Comparative Law, Vol. 1, 2012, Fq.
112118
Luigi Crema, Investor Rights and Well-Being, Remarks on the Interpretation of
investment treaties in light of ther rights
Luan Omari, Aurela Anastasi, E drejta Kushtetuese, Shtpia Botuese ABC, Tiran 2010
M.W Janis, Equity in international Law, Enciclopedia of public International Law,
Enciclopedia of Public Internatinal law, 7/1985, Max Planck Institut, ELSEVIER
SCIENCE PUBLISHERS, Nethelands, Fq. 74-78
Malgosia Fitzmaurice, On the protection of human rights, the Rome Statute and
reservations to multilateral treaties, Singapore Year Book of International Law and
Contributors, 2006/10, 133173
Malgosia Fitzmaurice, Third parties and the law of treaties, Max Plank UNYB 6 (2002),
37- 137
Malgosia Fitzmaurice, Third Parties and the law of treaties, Max Planck United Nations
Yearbook 6 (2002), Fq. 37-137
Manfred Lachs, Pacta sunt servanda, Enciclopedia of public International Law,
Enciclopedia of Public Internatinal Law , 7/1985, Max Planck Institut, ELSEVIER
SCIENCE PUBLISHERS, Nethelands, Fq. 364-371
Marija oreska, The process of international law making : the relationship between the
International Court of Justice and the International Law, International and Comparative
Law Review (ICLR), Forthcoming, 2015
Mark Bennett, Nicole Roughan, Rebus sic stantibus and the treaty of Waitangi, 2006 37
VUWLR, Fq. 505- 546
Marko Milanovic, The ICJ and Evolutionary Treaty Interpretation, July 14, 2009, n
EJIL Talk
Martin Ris,Treaty Interpretation and ICJ Recourse to Travaux Prparatoires: Toards a
Proposed Amendment of Articles 31 and 32 of the Vienna Convention on the Law of
Treaties, Boston College International & Comparative Law Review Vol. 14, Issue 1,
1991, Fq. 111- 136,
Michael W. Reisman, Procedures for Controlling Unilateral Treaty Termination,
(1969).Faculty Scholarship Series.Paper 668, The American Journal of International Law,
Vol. 63, 1969, Fq. 544-547
Michael P. Van Alstine, The death of good faith in the treaty jurisprudence and a call for
resurrection, The Georgetown Law Journal, Vol. 93, 2005, Fq. 1885-1945

209

Mikko Huttunen, The Drafting (creation) and Interpretation of Treaties, A Brief Look in
the Light of the Arms Trade Treaty, Lecture at University of Lapland
Miles Hogan, What impact do reservations and derogations have on the development of
the provisions of the IPR into customary international law?
Niina Anderson, Reservations and Objections to Multilateral Treaties on Human Rights,
Masters thesis, Faculty of Law, University of Lund, 2001
Nurullah Yamanli, How adequate is the law governing reservations to human rights
treaties?
Okeowo Ademola Oladimeji, An Appraisal of the rules of treaty inetrpretation in the ICJ
Wall Opinion
Oliver J. Lissitzyn, Treaties and Changed Circumstances (Rebus Sic Stantibus), The
American Journal of International Law, Vol. 61, No. 4 (Oct., 1967), Fq. 895-922
Oona A. Hathaway, Philip Levitz, Elizabeth Nielsen, Aileen Nowlan, William Perdue,
Chelsea Purvis, Sara Solow, and Julia Spiegel, Human Rights Abroad: When Do Human
Rights Treaty Obligations Apply Extraterritorially?, Arizona Satate Law Journal, No. 43
Paul B. Stephan, International law as a source of law, Production of legal rules,
Encyclopedia of Law and Economics, Vol.7, 2ed, Fq. 255-271
Paul Eden, Plurilingual Treaties : Aspects of Intrepretation, n 40 Years of the Vienna
Convention on the Law of Treaties, p. 155, Alexander Orakhelashvili and Sarah Williams,
BIILC, 2010
Peter Hilpold, EU Law and UN Law in conflict : The Kadi case, Max Planck Institut UN
Year Book, vol 13, 2009, Fq. 141- 189
Philippe Sands, Treaty, Custom and the Cross-fertilization of International Law, Yale
Human Rights & Development Law Journal, Vol 1, 1998, Fq. 85- 106
Quintin Johnstone, An Evaluation of the Rules of Statutory Interpretation, Faculty
Scholarship Series, Paper 1908. Kanas Law Review, Vol. 3, 1954
R. P. Schaffer, Current Trends in Treaty Interpretation and the South African Approach,
Australian Year Book of International Law, Fq. 129- 173
Rafael Nieto-Navia, International Peremptory Norms (Jus Cogens) and International
Humantitarian Law
Roberto Baratta, Should Invalid Reservations to human rights be disregarded?, European
Journal of International Law, 2000, Vol. 11, No 2, fq.413-425
Roozbeh (Rudy) B. Baker, Customary International Law in the 21st Century: Old
Challenges and New Debates, The European Journal of International Law, Vol. 21 no.1,
2010, Fq. 173-204
210

Roslyn Moloney, Incompatible Reservations to human rights treaties : severability and the
ploblem of state consent, Melbourne Journal of International Law, Vol. 5, 2004,
Roxana Lupu-Nicoli, Paula Pantelimon-Ttar, Disscutions regarding the invalidit of
states consent in the field of public international law
Ryan Goodman, Human Rights Treaties, Invalid Reservations and State consent, The
American Journal of International Law, Vol 96, 2002, Fq. 530- 560
S. E. Nahlik, The Grounds of Invalidity and Termination of Treaties, The American
Journal of International Law, Vol. 65, No. 5 (Oct., 1971), Fq. 736-756
Serena Forlati, Reactions to Non- Performance of Treaties in International Law, Leiden
Journal of International Law, Vol. 25, 2012, Fq. 759- 770
Sondre Torp Helmersen, Evolutive Treaty Interpretation: Legality, Semantics and
Distinctions, European Journal of Legal Studies, Volume 6, Issue 1 (Spring/Summer
2013), Fq. 127-148
STEFAN TALMON (2012). Jus Cogens after Germany v. Italy: Substantive and Procedur
al Rules Distinguished, Leiden Journal of International Law, 25
Sun Shiyan, Derogations and Reservations to International Human Rights Treaties
Thordis Ingadotti, Th e ICJ Armed Activity Case Reections on Statess Obligation
to Investigate and Prosecute Individuals for Serious Human Rights Violations and Grave
Breaches of the Geneva Conventions, Nordic Journal of International Law Vol. 78, 2010,
Fq. 581598
Tiyanjana Maluwa, The treaty-making capacity of the Holy See in theory and practice: A
study of the jus tractum of a non-state entity, XX CLISA 1987, Fq. 155-174
Ulf Linderfalk, Maria Hilling, The Use of OECD Commentaries as Interpretative AidsThe Static/Ambulatory Approaches Debate Considered from the Perspective of
International Law, Nordic Tax Journal 2015, Fq. 3459
Ulf Linderfalk, The Creation of Jus Cogens Making Sense of Article 53 of the Vienna
Convention, ZaRV 71 (2011), Max-Planck-Institut fr auslndisches ffentliches Recht
und Vlkerrecht, Fq. 359-378
Valbona Bala (Pajo), Kontrolli kushtetues n Shqipri. Roli i Gjykats Kushtetuese si
garante e shtetit t s drejts dhe t drejtave themelore t njeriut : Sfidat, Arritjet,
Perspektiva, Punim Disertacioni, Tiran 2014
Xhezair Zaganjori, E drejta ndrkombtare n gjykimet dhe gjykatat e vendit, Revista
Shkencore Jeta Juridike, Nr. 2, 2005, Shkolla e Magjistraturs, Fq. 4-13
Xhezair Zaganjori, Efektiviteti i mjeteve t brendshme t sistemit shqiptar n kuptimin e
nenit 13 t Konvents Europiane t t Drejtave t Njeriut, Fjala n Konferencn me tem
211

Prmirsimi i cilsis s zbatimit t KEDNJ nprmjet zgjerimit t bashkpunimit

ndrmjet institucioneve vendase 26-27 shtator 2007
Xhezair Zaganjori, Vendi i t drejts ndrkombtare n Kushtetutn e Republiks s
Shqipris, Revista Shkencore Jeta Juridike, Nr. 2, 2004, Shkolla e Magjistraturs, Fq. 2634
Ximena Fuentes Torrijo, International Law and Domestic Law: Definitely an Odd Couple
Ylvi Myrtja, Ekstradimi dhe marrveshjet ndrkombtare t lidhura pr kt qllim nga
shteti shqiptar, Revista Shkencore Studime Juridike, Nr.2, 2005, Fq. 153-171
Yoram Z. Haftel, Alexander Thompson, hen Do States Renegotiate International
Agreements? The Case of Bilateral Investment Treaties, For presentation at the University
of Maryland, November 15, 2013

Raporte /Udhzues/ Manuale

A Guide to the Philip C. Jessup International Law Moot Court Competition, Published by:
CIIJC
Collection of Essays by Legal Advisers of States, Legal Advisers of International
Organizations and Practitioners in the Field of International Law, United Nations
Publications, New York 1999
Concil of Europe, Report on the implementation of internatioanl human rights treaties in
domestic law and the role of courts, Venice Commission at its 100th plenary session
(Rome, 10-11 October 2014)
Court of Justice of the European Union, The Court of Justice delivers its opinion on the
draft agreement on the aession of the European Union to the European Convention for
the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms and identifies problems ith
regard to its compatibility with EU law, Press Release No 180/14 Luxembourg, 18
December 2014
Custom as a source of International Humanitarian Law, Proceedings of the Conference to
Mark the Publication of the ICRC Study Customary International Humanitarian Law
held in New Delhi, 89 December 2005
UN, Draft Articles on the Law of Treaties with commentaries 1966, 2005
UN, Human Rights Committee, General Comment 24 (52), General comment on issues
relating to reservations made upon ratification or aession to the Covenant or the Optional
Protocols thereto, or in relation to declarations under article 41 of the Covenant, U.N.
Doc. PR/C/21/Rev.1/Add.6 (1994)

212

ILA, Preliminary Rapport on the engagement of domestic courts with international

Law, Antonios Tzanakopoulos, Co-Rapporteur of the Study Group
International Law Commission, Fragmentarization of internacional law: Difficulties
arising from the siversification and expansion of internacional Law, Report of the Study
Group of the International Law Commission, Finalized by Martti Koskenniemi, Fiftyeighth session Geneva, 1 May-9 June and 3 July-11 August 2006, A/CN.4/L.682
OECD/G20 Base Erosion and Profit Shifting Project, Developing a Multilateral
Instrument to Modify Bilateral TaxTreaties
Practical Guide and Procedures for the Conclusion of Agreements, Department of
International Relations and Cooperation, Republic of South Africa, 3ed
Practical Guide and Procedures for the Depositing and Binding of Agreements,
Department of International Relations and Cooperation, Republic of South Africa, 3ed
Termination of Treaties, Session of Nice 1967, Eleventh Commission, Rapporteur : Mr
Shabta Rosenne, Justitia Et Pace Institut De Droit International
The George Ton University, A guide to treaty Research, Legal research guide series,
Jacob Burns Law Library
The North Atlantic Coast Fisheries Case (Great Britain, United States), Reports of
inernational arbitral awards, UN 2006
Treaty Handbook, Prepared by the Treaty Section of the Office of Legal Affairs, United
Nations 2002-2012 Revised edition of 2012
UN Conference on The Law of Treaties, Second session Vienna, 9 April-22 May 1969,
Official Records, Summary records of the plenary meetings and of the meetings of the
Committee of the Whole, Nwe York 1970
UN Handbook, Final Clauses on multilateral treaties, United Nations Publications 2003
UN, Eleventh report on reservations to treaties, by Mr. Alain Pellet, Special Rapporteur,
DOCUMENT A/CN.4/574
UN, Fifteenth report on reservations to treaties, Alain Pellet, Special Rapporteur,
Continuation of the fourteenth report (section III), International Law Commission, Sixtysecond session Geneva, 3 May-4 June and 5 July-6 August 2010, A/CN.4/624
UN, First report on the law and practice relating to reservations to treaties, by Mr. Alain
Pellet, Special Rapporteur, Law and practice relating to reservations to treaties, Extract
from the Yearbook of the International Law Commission:- 1995, vol. II(1), Doc
A/CN.4/470

213

UN, Fourth report on the Law of Treaties by Mr. G. G. Fitzmaurice, Special Rapporteur,
Doc. A/CN.4/120, Extract from the Yearbook of the International Law Commission:1959 , vol. II
UN, GA, Fourteenth report on reservations to treaties By Alain Pellet, Special Rapporteur
International Law Commission Sixty-first session, Geneva, 4 May-5 June and 6 July-7
August 2009, A/CN.4/614
UN, GA, Reservations to treaties in the context of suession of States, Memorandum by
the Secretariat, International Law Commission Sixty-first session Geneva, 4 May-5 June
and 6 July-7 August 2009, A/CN.4/616
UN, GA, Reservations to treaties, Eighth report on reservations to treaties, by Mr. Alain
Pellet, Special Rapporteur, ,Doc A/CN.4/535 and Add.1
UN, GA, Reservations to treaties, Ninth report on reservations to treaties, by Mr. Alain
Pellet, Special Rapporteur Doc A/CN.4/544
UN, GA, Reservations to treaties, Sixth report on reservations to treaties, by Mr. Alain
Pellet, Special Rapporteur, Doc A/CN.4/518 and Add.13
UN, GA, Reservations to treaties, Twelfth report on reservations to treaties, by mr. Alain
Pellet, Special Rapporteur, Doc A/CN.4/584
UN, GA, Sixteenth report on reservations to treaties, By Alain Pellet, Special Rapporteur,
Status of reservations, aeptances of and objections to reservations and interpretative
declarations in the case of suession of States, International Law Commission Sixtysecond session Geneva, 3 May-4 June and 5 July-6 August 2010, A/CN.4/626
UN, GA, Thirteenth report on reservations to treaties, By Mr. Alain Pellet, Special
Rapporteur, International Law Commission Sixtieth session Geneva, 5 May-6 June and 7
July-8 August 2008, A/CN.4/600
UN, Guide to Practice on Reservations to treaties,2011, A/65/10
UN, Guiding Principles applicable to unilateral declarations of States capable of creating
legal obligations, with commentaries thereto,
UN, Handbook on the Peaceful Settlement of Disputes between States, Office of Legal
Affairs Codification Division, OLA/COD/2394
UN, Reservations to treaties Fifth report on reservations to treaties, by Mr. Alain Pellet,
Special Rapporteur Doc A/CN.4/508 and Add.1-4
UN, Second Report on the Law of Treaties by Mr. G.G. Fitzmaurice, Special Rapporteur,
Doc. A/CN.4/107, Extract from the Yearbook of the International Law Commission,
1957,vol. II

214

UN, Seventeenth report on reservations to treaties, By Alain Pellet, Special Rapporteur,

International Law Commission Sixty-third session Geneva, 26 April-3 June and 4 July-12
August 2011, A/CN.4/647
UN, Summary of practice of the Secretary General as depositary of multilateral treaties,
UN Publications, Sales No. E.94.V.15, 1999
UN, Tenth report on reservations to treaties by Mr. Alain Pellet, Special Rapporteur,
Reservations to treaties, Doc A/CN.4/558 and Add.12
UN, Third report on State responsibility, by Mr. Gaetano Arangio-Ruiz, Special
Rapporteur, Doc. A/CN.4/440 and Add.1, Extract from the Yearbook of the International
Law Commission:1991, Vol II
United Nations Conference on the Law of Treaties, march 1968, Doc.
A/CONF.39/C.1/SR.16, Extract from the Official Records of the United Nations
Conference on the Law of Treaties, First Session (Summary records of the plenary
meetings and of the meetings of the Committee of the Whole), sixteen meating of the
Commitee of the Whole
Yearbook of ICJ 2004- 2005, No.59, Hague, Nethelands
Yearbook of International Law Commission, Volume II, 1966, United Nations Collection,
New York, 1967
Yearbook of International Law Commission, Volume II, 2006, United Nations Collection,
New York,
Legjislacion i huaj:
Vienna Convention on Succession of States in respect of Treaties 1978
The Constitution of the Federal Republic of Germany (May 23rd, 1949), The Basic Law
(Grundgesetz)

Legjislacion shqiptar:
Karta e Kombeve t Bashkuara, 24 tetor 1945
Konventa e Vjens pr t Drejtn e Traktateve Midis shteteve dhe organizatave
ndrkombtare ose midis organizatave ndrkombtare, 1986 (Ministria e Drejtsis,
Shrbimi i Prkthimit Zyrtar)
Kushtetuta e Republiks s Shqipris, 1998
Ligji Nr. 8371, dat 9.7.1998 Pr lidhjen e traktateve dhe marrveshjeve ndrkombtare

215

Ligji Nr. 8696, dat 23.11.2000 Pr aderimin e Shqipris n Konventn e Vjens pr t

Drejtn e Traktateve
Relacion pr projektligjin Pr aderimin e Republiks s Shqipris n Konventn e
Vjens pr t drejtn e traktateve midis shteteve dhe organizatave ndrkombtare ose
midis organizatave ndrkombtare, Ministria e Punve t Jashtme
Dekreti i Presidiumit t Kuvendit Popullor, Nr.2426, dat 1.4.1957, Gazeta zyrtare
Nr.6/1957
Dekreti i Presidiumit t Kuvendit Popullor, Nr.2427, dat 1.4.1957, Gazeta zyrtare
Nr.6/1957
Dekreti i Presidiumit t Kuvendit Popullor, Nr.2428, dat 1.4.1957, Gazeta zyrtare
Nr.6/1957
Vendime t Gjykatave Ndrkombtare dhe gjykatave t huaja:
Court of Justice of the European Union PRESS RELEASE No 180/14 Luxembourg, 18
December 2014 Opinion 2/13 , The Court of Justice delivers its opinion on the draft
agreement on the accession of the European Union to the European Convention for the
Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms and identifies problems ith
regard to its compatibility with EU law
International Court of Justice Case Concerning Kasikili/Sedudu Island (Botswana v.
Namibia) ICJ Reports, 1996
International Court of Justice, Case Concerning Kasikili/Sedudu Island (Botswana v.
Namibia), Summary of the Judgment of 13 December 1999
International Court of Justice, Case concerning the Gabkovo-Nagymaros project
(Hungary v. Slovakia), Judgement of 25 September 1997, The Danube Dam Case
International Court of Justice, Case Concerning The Tempe Preah Vihear, (Cambodia vs.
Thailand) Preliminary objections, Judgement of 26 may 1961
International Court of Justice, Fisheries Jurisdiction Cases (Germany v. Iceland),
Gen. List No. 56, 1973, ICJ Reports 49 (1973)
International Court of Justice, Land and maritime boundary between Cameroon and
Nigeria, (Camerron vs. Nigeria : Equatorial Guinea intervening) Judgment of 10 October
2002
International Court of Justice, Legal consequences for states of the continued presence of
South Africa in Namibia (South West Africa) Notwithstanding Security Council
Resolution 276/1970, Advisory Opinion of 21 June 1971

216

International Court of Justice, Reservations To The Convention On The Prevention And

Punishment Of The Crime of Genocide, Advisory Opinion May 28, 1951
International Court of Justice, Submission of Mexico in Response to the written
observations of the United States of America Request for Interpretation of the judgement
of 31 march 2004, in the Case concerning Avena and other Mexican (United Mexican
States vs. United States ofAmerica), filed in the Registry of the Court on 17 September
2008
Vendime t Przgjedhura T Gjykats Kushtetuese Gjermane, Botim Jubilar, Konrad
Adenauer Stifung, 2010, ISBN: 978-9989-2241-7-1

Vendime t Gjykats Kushtetuese:

Vendimi Nr. 15, dat 15.04.2010, (V 15/2010) Delimitimi i kufirit detar
Vendimi Nr. 23, dat 23.07.2009 (V 23/2009) Pr transferimin e procedimeve penale
Vendimi Nr. 186, dat 23.09.2002, (V 186/2002) Krijimi I GJNP/Statuti i Roms
Vendimi Nr. 20, dat 01.06.2011, (V- 20 -2011) Rihapja e proceseve gjyqsore si pasoj
e vendimit t GJEDNJ
Vendimi nr. 24, dat 24.07.2009 (V 24/09)

Vendime t Gjykats s Lart

Vendimi Nr.1, dat 2.02.2003, i Kolegjeve t Bashkuara t Gjykats s Lart
Prmbledhje Vendimesh Unifikuese t Gjykats s Lart 2000-2002

Faqe interneti:
http://ejil.oxfordjournals.org/content/20/3/853.full
https://treaties.un.org/Home.aspx?lang=en
https://treaties.un.org/Pages/VieDetailsIII.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXIII1&chapter=23&Temp=mtdsg3&lang=en
http://scholarship.law.cornell.edu/cilj/vol22/iss3/14
http://www.ejiltalk.org/the-icj-and-evolutionary-treaty-interpretation/
http://www.coe.int/en/web/conventions/home
217

http://www.icj-cij.org/homepage/
http://www.un.org/en/index.html
http://legal.un.org/ilc/
http://europa.eu/index_en.htm
http://www.echr.coe.int/Pages/home.aspx?p=home&c=

218

Abstrakt
Ky studim ka pr objekt trajtimin e instituteve kryesore t s drejts s traktateve dhe
aktet kryesore ndrkombtare t cilat e disiplinojn kt t drejt si edhe prqasja e
funksionimit t ktyre instituteve n t drejtn e vendit ton. Gjat ktij krkimi tentohet
ti jepet prgjigje pyetjeve si : Cilat jan problematikat m t hasura sot n t drejtn e
traktateve dhe si mund t ndreqen ato? Cilat jan problemet q legjislacioni dhe praktika
shqiptare ndesh sot n zbatimin e instituteve t s drejts ndrkombtare? Cila sht
marrdhnia mes zbatimit dhe interpretimit t traktateve dhe far roli kan gjykatat
kombtare n kt drejtim?
Punimi ka trajtn e nj krkimi ligjor doktrinar, i mbshtetur n analizn ligjore e
jurisprundeciale, n prshkrimin historik, vshtrimin krahasimor e qndrimin kritik.
Krkimi sht fokusuar n dy drejtime kryesore : trajtimi i instituteve kryesore dhe
evidentimi i problematikave q shfaq Konventa e Vjens n zhvillimet aktuale t s
drejts s traktateve dhe studimi i praktiks shqiptare n t drejtn e traktateve m qllim
analizimin e problematikave dhe propozimin e zgjidhjeve n kt drejtim. N fund t
ktij krkimi do t nxjerrim konkluzione dhe rekomandime t cilat mund t shrbejn n
t ardhmen n drejtim t zhvillimit t ksaj fushe n literaturn shqiptare.
Fjal kye : e drejta e traktateve, traktat, pal n traktat, Konventa e Vjens, Ligji Pr
traktatet dhe marrveshjet ndrkombtare, Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis

Abstract
This study aims to analize the main institutions of the law of treaties and the the main acts
that regulate this field as well as the approach of the functioning of these institutions in
our country. During this research is intended to answer questions such as: Which are the
problems encountered today in the Law of Treaties and how can they be fixed? Which are
the problems facing the Albanian legislation and practice today in the implementation of
institutes of international treaty law? Which is the relationship between the application
and interpretation of treaties and which is the role of national courts in this regard?
This research is based on a doctrinal legal research, focused on a legal analysis of
jurisprundece, in historical description, comparative overview and the critical attitude.
This work is focused on two main areas: the treatment of conditions leading and
identification of issues featuring the Vienna Convention on current developments in the
law of treaties and the study of the Albanian practice on the Law of Treaties in order to
analyze problems and propose solutions in this direction. At the end of this research we
will make conclusions and recommendations which can be used in the future in terms of
development of this field in Albanian literature.
Key words: law of treaties, treaty, parties to the treaty, the Vienna Convention, the Law
"On treaties and international agreements", the International Court of Justice

219

220