STRATEJ SANATI ve MAO

Haluk HEPKON

Bu eser
http://genclikcephesi.blogspot.com
tarafndan yaynlanmaktadr.

http://genclikcephesi.blogspot.com

Haluk HEPKON
TEOR DERGS AUSTOS 2001

STRATEJ SANATI ve MAO

Strateji kavramnn kkeni
Strateji kelimesi eski Yunanca "strategema"dan gelir. "Generallerin ileri"
anlamndaki kelimenin ilk balarda sava hilelerini anlatmak iin kullanld anlalyor.
Gerekten de sava ve strateji kavramlar, eyann tabiat gerei, tarih boyunca birbirleriyle
ilintili olmulardr. Sava kavram yamadan ve apulculuktan uzaklap rgtl ve girift bir
hal aldka strateji kavramnn da gelimesi, bu sylediklerimizi kantlamaktadr. Yani
stratejiyi bir bilim haline getirenler ok savaanlar deil, dierlerine gre daha nce
devletleenler olmutur.
Alt izilmesi gereken bir baka nokta ise, iki kavramn da evrensel olmasdr. Ama
strateji biliminin gelimesi iin kkl bir uygarln art olduu grlyor. Ynetenler ve
ynetilenler arasnda ve ynetenlerin kendi aralarnda srekli mcadelelerin olmas,
stratejilerin gelimesi iin de bir n kouldur. Daha iyi anlalmas iin bir rnek vermekte
fayda var. slam ncesi Arabistan'da savalar daha ok kabilelerin karlkl yamalar
biiminde gerekleiyordu. Ama devletleme ile sava kavram deiti. Silahl atmalarn
balama nedenleri, srme biimleri ve bitme koullar farkllat. slam peygamberinin "harp
hiledir" sz, aslnda, savan karlkl meydan okumalar biiminde getii ve kiisel
yeteneklerin her ey demek olduu bir dnemin bitiini haber veriyordu.1
kinci bir rnek ise Machiavelli'dir. Batnn bu en nemli politika kuramcsnn nl
kitaplarndan birisi de Sava Sanat'dr. Machiavelli, kitabnda iki alan arasndaki benzerlie
dikkat ekmek iin olsa gerek, politika ile sava sanatnn tarzlarnn ayn olduunu sylyor.
Tarihsel olgular da bu tespiti doruluyor. Strateji kelimesi in'de milattan nce 8. yzylda
biliniyordu. Neredeyse2000 yl nce kullanlan stratejiler sistematik hale getirildiler. in
dilinde zhao, mou, ce ya da ji olarak okunan szc "sava hilesi" olarak tercme edebiliriz.
"Yan" (saymak) ve "shi" (on) anlamlarna gelen ve iki szcn birlemesiyle meydana
gelen, tek ideogramlk bu szck, "on saymak" anlamna gelmektedir. Yani sz konusu
ideogram, plan ya da hesap yapmay anlatr.2 Kullanld yere gre, sava hilesi ya da
politikada ve zel hayatta bavurulan hile olarak anlalmaktadr. Burada strateji kavramnn
bir baka zellii dikkat ekiyor. Uygarln gelimesine paralel olarak strateji kavram
yalnzca askerlik sanatna ait bir alt balk olmaktan kyor; ynetme sanatnn olmazsa
olmaz haline geliyor. Gerekten de stratejiler ok uzun bir sredir yalnzca muharebe
alanlarnda uygulanan sava hileleri deillerdir. Gndelik insan ilikilerinden tutun,
tartmalara ya da ticarete kadar her yerde kullanlyorlar. Hatta birebir mcadelelerde bile.
Burada "savan kurallar iki kii arasndaki dellonun kurallarndan farkl deildir" diyen
Clausewitz'i anmak gerekir. Gnmzde Uzakdou kkenli mcadele sporlarnn hemen
hepsinde bu stratejilerin izlerini grmek mmkndr. Bir anlamda bu disiplinleri bizim
bildiimiz sporlardan ayran en nemli zellik de, "strateji sanatyla i ie gemilik"
1
2

Konu ile ilgili bkz. Harro Von Senger, Sava Hileleri Anahtar Kitaplar Yaynevi, 2000, 2. Basm, s. 34.
Age, s.22.
http://genclikcephesi.blogspot.com

olmasdr. Bu i ie gemilik o derecedir ki, eskiden Japonya'da kl ustalarna stratejist

anlamna gelen "heihojin" dendii biliniyor.
36 eit strateji
Strateji kavram Konfys'n ada Sun Tzu'nun sava sanat zerine yazd nl
eserde sk sk geer. Bu kitap in kltrn temsil eden ilk 20 eser arasnda saylmaktadr.
"Stratejin derin ve uza gren cinsten ise, daha savamadan sen kazanrsn. Stratejik
dncen s ve ksa erimli ise daha savamadan sen kaybedersin. Zengin strateji yoksul
stratejiye stn gelir. Stratejisi olmayanlar yenilmeye mahkmdurlar. Bu yzden, muzaffer
savalarn nce kazanp sonra savat, malup savalarn ise nce savap sonra
kazanmaya alt sylenir."3 Kullanlan tm bu stratejiler ise "36 strateji" ad altnda
anlyor. "36 strateji" kavram ilk kez Gney Qi Hanedan Tarihi adl kitapta geer. Kitapta
"saygdeer Bay Tan'n 36 sava hilesi"nden bahsediliyor. Ad geen Tan Daoji'nin gerekten
de 36 sava hilesini ieren bir eser hazrlayp hazrlamad bilinmiyor. Sz konusu kitapta
verilen bu bilgiyi dorulayan baka bir kaynak yok. Kald ki burada, benzerlerini hemen her
dilde bulabileceimiz, nicelii belirten bir deyim de sz konusu olabilir. Ama 36 strateji laf
in'deki en eski metinlerden olan I Ging'de de yer alr. Uzmanlar 36 strateji hakknda bilinen
en eski kaynan Ming a'nn sonlarnda (13681649) yazldn sylyorlar. Bu stratejiler
srasyla unlardr:
12345678910111213141516171819202122232425-

mparatoru yanltmak ve denizi amak

Zhaoyu kurtarmak iin Wei'yi kuatmak
Bakasnn haneriyle ldrmek
Yorgun dman sknetle beklemek
Hrszlk yapmak iin yangndan yararlanmak
Douda grlt etmek, batda saldrmak
Bir hiten bir ey yaratmak
Grnte asma kpry onarmak, fakat gizlice Chengcang'a yrmek
Kar kyda yanan atei gzlemek
Glck arkasna haner saklamak
eftali aac yerine kuruyan erik aac
Koyunu hafif elle alp gtrmek
Ylan rktmek iin ayra vurmak
Ruhun geri dnmesi iin bir ceset dn almak
Dadaki kaplan dzle ekmek
Bir eyi yakalamak iin nce onu serbest brakmak
Bir yeim elde etmek iin bir tula frlatmak
Haydut etesini zararsz hale getirmek iin nce elebasn yakalamak
Bakasnn kazannn altndaki odunu gizlice alp gtrmek
Balk yakalamak iin suyu bulandrmak
Austos bcei altn gibi parlayan derisini atyor
Kapy kapatmak ve hrsz yakalamak
Yalandaki dman yakalamak iin uzaktaki dmanla ibirlii yapmak
Daha sonra igal etmek zere, askerleri Guo devleti topraklan iinden yrtmek
Kirileri almak ve rk direklerle deitirmek

26-

Akasyaya sylenmek, fakat dut aacn gstermek

Sun Tzu, Sava Sanat, Anahtar Kitaplar Yaynevi, s.72.

http://genclikcephesi.blogspot.com

27282930313233343536-

Dengeyi kaybetmeden delice hareket etmek

Merdiveni alp gtrmek iin baklar dama evirmek
Kurumu aalar yapma ieklerle bezemek
Konuun roln ev sahibinin rolne dntrmek
Gzel kadn stratejisi
Ak kent kaps stratejisi
Nifak sokma stratejisi
Kendini sakatlama stratejisi
Zincirlenme stratejisi
Kendi haline brakma stratejisi4

in Devriminin nderi Mao, tm bu in sava ve strateji sanat deneyiminden sonuna

kadar yararlanyor.
Mao ve strateji
Her devrimci iinde yaad ortamdan beslenir. Kkleri ayaklarn bast
topraklardadr. Bu, zellikle de nder devrimciler iin daha ok geerlidir. nder devrimcileri
dierlerinden ayran bir baka faktr daha vardr. Toplumlara nderlik etme iddiasnda
olanlarn iyi birer stratejisi olmas gerekiyor. Tarih nc ile sradan arasndaki en nemli
farklardan birisinin strateji bilmek olduunu gsteriyor. Tm bu nedenlerden tr Mao
Zedung'un incelenmesi nemlidir. Mao'nun yazlarn okuduumuzda, ok nemli bir
stratejist ile kar karya kaldmz grrz. Konuya bu adan yaklamak iki adan
nemlidir. Birincisi; onun yazlarnda dile getirdii bak asn anlamak kolaylaacaktr.
Bunun dogmatizmi nleyecei aktr. kincisi; bu bak asyla okunduunda, zellikle de
askeri yazlar, strateji bilimi asndan ok nemli ve bir o kadar da zevkli belgelerdir. Satrlar
arasnda gezinirken karmzda in kltrne vakf bir dehayla kar karya kaldmz
hemen fark ederiz. Bu da strateji bilimiyle ilgilenenler asndan az bulunur bir dnsel
ziyafettir.
Mao Zedung'un strateji ve sava yasalar hakkndaki grlerini incelemeye
balamadan nce, bir konunun altn izmek gerekiyor. Mao, sava yasalarnn herkes
tarafndan incelenmesi gerektiini belirtir. Ama bununla yetinmek yanltr. Bugn bu
saptamann ne kadar doru olduu daha da net olarak grnmektedir. Yalnzca Sun Tzu ile
ilgili snrl bir sava sanat bilgisi yeterli olsayd, an Kay ek'in yenilgisini nasl
aklardk?5 Mao, konuyla ilgili olarak, devamla, yalnzca devrimci savan deil, ayn
zamanda in'deki devrimci savan yasalarn da bilmek gerektiini ifade eder. Burada esas
olarak, in'de de Sovyetler Birlii'ndekinin kopyas bir devrim bekleyenler eletirilmektedir.
"Zaman asndan, hem sava hem de sava yasalar gelime halindedir. Her tarihi dnemin
kendine zg nitelikleri vardr ve bu nedenle her tarihi dnemin sava yasalar da kendine
zg nitelikler tarlar ve baka bir dnemde mekanik bir biimde uygulanamazlar."6 Yine de
tm bunlarn binlerce yln imbiinden gemi olan strateji bilimini kmsemek olmad
ok aktr. "lke niteliinde olan btn askeri yasalar ve teoriler, eski savalarn, o gnn ya
da gnmzn insanlar tarafndan zetlenmi tecrbeleridir. Kan pahasna edinilen ve gemi
savalarn bir miras olan bu tecrbeleri ciddi bir ekilde incelemeliyiz. Bu sorunun bir
4

Sava Hileleri, s. 23.

Mao'nun bu konudaki tavrn daha iyi anlamak iin "Parti indeki Yanl Dncelerin Dzeltilmeli zerine"
balkl yazsna baklabilir. Yazda salt askeri bak as eletirilerek, Kzl Ordu'nun grevinin Beyaz Ordu gibi
yalnz savamak olmad ifade edilir. (Mao Zedung, Seme Eserler, Aydnlk Yaynlar, c. 1, s. 136.)
6
Age, c.1, s.233.
5

http://genclikcephesi.blogspot.com

yndr. Fakat sorunun bir dier yn daha vardr. karlan sonular kendi tecrbelerimiz
nda snamal, yararl olanlarn benimsemeli, yararszlarn atmal ve onlara kendi
tecrbelerimizi de katmalyz."7
Mao savan siyasetin devam olduunu belirtir. Ama bu olgu savan kendine has
zellikleri olduu gereinin stn rtmemelidir. "Siyaset, her zaman kullanlan aralarla
yrtlemeyecek bir aamaya geldii zaman, yoldaki engelleri kaldrmak iin sava kar."8
Dolaysyla sava tecrbesi kendine zg bir tecrbe trdr. Mao, "Bizler Sung Dk Siang
deiliz ve onun ahmaka ahlakna ihtiyacmz yoktur. Zaferi kazanabilmek iin dmann
gzlerini ve kulaklarn kapatarak, onu kr ve sar etmek iin elimizden gelen her eyi
yapmal ve komutanlarnn kafalarnda karklk yaratarak onlarn dikkatini datmalyz"9
der. Hikyeye gre Sung Dk Siang kendisinden daha gl olan u devletiyle savar.
Sava ncesinde Sung birlikleri muharebe dzenine girerler. u birlikleri ise bu srada rma
gemektedirler. Generallerinden biri Siang'a, gl dmanlar hazrlkszken hemen saldrya
gemeleri gerektiini syler. Ama Dk erdemli bir insann hazrlksz bir insana
saldrmayacan syler. u birlikleri rma getikten sonra muharebe dzenine hemen
giremezler. Ayn general dmana saldrmay tekrar nerir. Ama Dk Siang yine erdemli
insann hazrlksz birisine saldrmayacan syler. Ardndan u birlikleri hazrlklarn
tamamlarlar ve sava balar. Savan sonunda Dk Siang hem yaralanr hem de ok byk bir
bozguna urar. Bu hikyenin ana fikri, Sun Tzu'nun da altn izdii bir gerektir: "Hile
dman yenmek iin gereklidir. Doruluk ise bir grubu ynetmek iin." Ya da bir baka
deyile "Bir lkeyi insancllk ve adaletle ynetilebilirsin, ama bir orduyu asla."
Vey lkesini kuatarak ao lkesini kurtarmak
Mao, "in'in devrimci savanda strateji sorunlar" balkl incelemesinde kullanlan
stratejileri yle anlatr: "Dman s blgelerimizde hareketsiz kalrsa taktiklerimizi
deitirebiliriz, yani dmann ekilmesini ve esas kuvvetlerimize saldrmasn salamak
zere esas kuvvetimizi, dmann daha nce bulunduu blgeye saldrmak ve oradaki
faaliyetlerimizi arttrmak iin kullanrken, kuvvetlerimizin bir ksmn dman kuatmak iin
s blgesinde brakrz; bu 'Vey lkesini kuatarak ao lkesini kurtarmak' taktiidir."10
Burada anlatlmak istenen ey dman tarafnda tehdit edilen blgeyi kurtarmak iin
uramamak gerektiidir. Burada dman hazrlkldr ve kendisine saldrlmasn
beklemektedir. Sava yerini ve zamann o semitir. Bu yzden onun gl olduu bu
blgeye deil, zayf olduu ve kendisi iin nemli olan baka yerlere saldrmak gerekir. Bu
kez o, bakas tarafndan seilen yerde ve zamanda savaa girmek zorunda kalacaktr. Bir
baka deyile "dadaki kaplan dzle ekilmi olacaktr."
Dmann zaferini, onun zayf yerlerinden birini tehdit ederek yenilgiye dntrmeyi
anlatan bu strateji tarihsel bir olaya dayanmaktadr, . 354 ylnda Vey devleti ao devletine
saldrp, bu devletin bakentini kuatmaya alr. Bunun zerine ao devleti Qi devletinden
yardm ister. Qi ordusunun banda Tian Ji isimli komutan vardr. Komutan danman olan
Sun Bi'ye yardm iin dorudan Vey ordusuyla savamak istediini syler. Sun Bi ise buna
yle kar kar: "Bir dm zmek istiyorsanz, onu g kullanarak paralamamalsnz.
Kuatmay sona erdirmek istiyorsanz en iyisi, dmann youn olarak bulunduu yerden,
7

Age, c. l, s. 243.
Age, c. 2, s. 151.
9
Age, c. 2, s. 166.
10
Age, c. 2, s. 99.
8

http://genclikcephesi.blogspot.com

yani dolu olandan saknmal ve onun yerine dman tarafndan kendi haline terk edilen yeri,
yani boluu vurmalsnz. Vey devletinin tm sekin birlikleri u anda ao topraklarnda. Bu
yzden Vey devletinin en nemli kenti Daliang'a saldrmay neriyorum." Gerekten de Qi
ordusunun Vey'e saldrd haberi hemen yayld. Bunun zerine ao'daki kuatma kalkt.
Vey ordusu hzla kendi lkesine geldi ve onu dinlenmi bir halde bekleyen Qi ordusu
tarafndan yenildi.11 Bu stratejinin temelini oluturan "doluluk" ve "boluk" kavranlan sava
sanatlarnda ok nemlidirler. Sun Tzu'nun kitabnn 6. Blm bu konuya ayrlmtr.
"Savalar doludan kanr, boa vururlar; bu yzden ncelikle kendilerinde ve dier
kiilerdeki boluk ve doluluu taramaldrlar."12
Yorgun dman sknetle beklemek
Mao, ayn yazda "yorgun dman sknetle beklemek" stratejisini nasl
uyguladklarn da aklar. Bu stratejiye gre gl dman s blgelerine ekilmeli,
yorulmas beklendikten sonra da saldrya geilerek imha edilmelidir. Mao, bu stratejiye kar
kan ve dman "kapnn dnda karlamak" gerektiini savunanlar ise eletirir. "Stratejik
bir geri ekilme, gsz bir kuvvetin, kolayca ba edemeyecei stn bir dmann saldrs
karsnda dman yenilgiye uratmak amacyla kuvvetlerini koruyabilmek ve vakit
kazanabilmek iin ald stratejik nlemdir."13 Mao ayn yazda aktard bir hikye ile bu
stratejinin neden uygulanmas gerektiini anlatr. Hikyeye gre Lu ve i devletleri savaa
tututuunda, Cao Guy Lu kral ile grmek ister. Cao nce savaa girilmesine kardr, ama
kral "tm davalarda gerein aa kmas iin altn" sylediinde, bunun kraln halka
balln gsterdiini ve bu yzden duraklamadan savaa girilebileceini ifade eder. Sava
srasnda Cao kar tarafn hcum davulunun defa alnmasn bekler ve ardndan hcum
emrini verir. Bunun nedeni ise kar tarafn birinci davulda cesaretinin ykselmesi, ikinci
davulda azalmaya balamas, nc davulda ise bitmesidir. Bylelikle cesareti biten bir gce
cesaretle saldrmak ve sava kazanmak mmkn olacaktr.
Zaferden sonra da Cao hemen dmann peine dlmesini istemez. nce dman
sava arabalarnn izlerini inceler, bayraklarna bakar. Bayran eik, izlerin ise birbirine
kartn grnce; dmann kontrolszce katn, dolaysyla pusu kuramayacan anlar
ve takip emrini verir. Mao bu yknn ardndan yle der: "yk, bir sava ncesindeki
siyasi hazrlklardan (halkn gveninin kazanlmas), kar saldrya gemek iin elverili bir
sava alannn seilmesinden sz eder, kar saldrya gemek iin uygun olan zaman
(dmann cesaretinin tkendii, kendilerininkinin ise yksek olduu) gsterir ve dmann
kovalanmaya balanmas gereken ana dikkat eker (dmann izleri birbirine karm ve
bayraklar dm durumdayken).14
Mao ayn yazda gerilla savann ilkelerini on alt ideogramla yle ifade eder.
"dman ilerlediinde ekiliriz; dman konakladnda onu taciz ederiz; dman
yorulduunda saldrrz ve dman ekilirken kovalarz."15 Byle bir geri ekilmenin dier bir
amac da "dmann grece zayf kuvvetlerine saldrmann" yollarn aratrmaktr. Aslnda bu
da "bolua dolulukla vurmak" ilkesinin uygulanmas demektir."16 Sun Tzu, 'dman
glyken savamaktan kanmal, yorulduu ve ekilmeye balad zaman ona darbe
11

Sava Hileleri, s. 5657.

Sava Sanat, s. 121
13
Mao Zedung, Seme Eserler, c. 1, s.270.
14
Age, c. 1, s. 272.
15
Age, c. 1, s. 273.
16
Age, c. 1, s. 278.
12

http://genclikcephesi.blogspot.com

indirmeli' dediinde, stnln azaltmak amacyla dman yormak ve moralini bozmak

gerektiini anlatmak istiyordu."17 Bu strateji ilk kez Sun Tzu'da geer. "Sava alanna nce
gelip rakiplerini bekleyenler rahattrlar; sava alanna son gelenler ve savaa hazrlksz
girenler kerler... yi savalar dman ayana getirir, kendisi gitmez... Demek ki
dmanlar rahat olduklar zaman onlar yormak, iyi beslendikleri zaman a brakmak ve
dinlendikleri zaman da harekete geirmek mmkndr."18
Dou'da grlt ederken Bat'dan saldrmak
Mao "Uzun Sreli Sava zerine" balkl yazsnda ise, "Dou'da grlt ederken
Bat'dan saldrmak" stratejisinden bahseder. "Dman hakknda yanl fikirlere sahip olmak
ve hazrlksz yakalanmak, stnl ve inisiyatifi kaybetmek anlamna gelebilir. Dolaysyla,
dmanda kastl olarak yanl fikirlerin domasn salamak, ondan sonra da onu
beklenmedik hcumlara maruz brakmak, stnl kazanmann ve inisiyatifi ele geirmenin
gerekten nemli iki yoludur... 'Doudan saldrr gibi yapp batdan saldrmak' da dmanda
yanl fikirlerin yaratlmasnn bir yoludur."19 Dmanda kastl olarak yanl fikirlerin
uyanmas salanmal, ardndan da onu beklemedii hcumlara maruz brakarak stnl
kazanmaldr. Strateji bu biimde ilk olarak devlet adam ve tarihi Du You (.S. 735812)
tarafndan ifade edilmitir. "Gerekte batdan saldrmak iin; douda saldr yapacan yay
etrafa". Ama saldrrnn ynn gizlemektir. Bylelikle dman hi beklemedii yerden
vurmak mmkn olacaktr.20
Dan tepesinde oturup kaplanlarn kavgasn seyretme
Mao, "Japonya'ya kar birleik cephe iinde bugnk taktik meseleler" balkl
yazsnda ABD'yi, "dan tepesinde oturup kaplanlarn kavgasn seyretme" stratejisini
uygulad iin, eletirir. "Sovyetler Birlii ile btn insanlk arasndaki kar birlii" balkl
yazsnda da bu kez ngiltere, ABD ve Fransa'y, ayn stratejiyi uygulayarak Sovyetler Birlii
ile Almanya arasnda kacak bir sava seyretmekle sular. Stratejinin bu biimde forml
Sima Qian'n Tarihsel aretler kitabnda aktarlan bir olaya dayanr. Kitaba gre Han ve Wei
devletleri savarlarken Qin hkmdar da mdahale etmek ister. Danman Chen Zhen ise bu
karara anlatt bir ykyle kar kar. Bir gn Bian Zhuangsi, karsnda birdenbire, bir sr
paralayp yemekle megul iki kaplan bulur. Klcn eker ve kaplanlar avlamak ister. Yol
arkada Gan Zhuzi hemen onun elini tutar ve yle der: "Her iki kaplan da u anda
tknmakla meguller. Karnlarn iyice doyuruncaya kadar bekle. Brak sonra onlar
birbirlerine gireceklerdir. Ufak tefek kaplan lp gidecek, iri yar kalan ise mcadele sonunda
yaralanacaktr. Daha sonra sen, hi de byk bir aba harcamadan bir vuruta iki kaplan
avlam olacaksn." Danman devamla hkmdara iki lkenin savana imdilik hi
karmamay, gl olan gsz alt ettiinde de, savatan yeni km ve artk eskisi gibi
gl olmayan bu lkeye saldrmay nerir.21 Bu stratejinin bir baka alm da "kar kyda
yanan atei gzlemek"tir. Anlatlmak istenen, olaylar istenilen kvama gelinceye kadar
mdahale etmemek, oyalamak, daha sonra da harekete geerek arzu edilen sonucu almaktr.

17

Age, c. 1, s. 279.
Sava Sanat s. 121-123.
19
Mao Zedung. Seme Eserler, c.2, s. 165.
20
Sava Hileleri, s.105.
21
Age, s.165.
18

http://genclikcephesi.blogspot.com

"Dadaki kaplan dzle ekmek"

Bu stratejide anlatlmak istenen, dman kendi zemininden, yan alk ve gl
olduu pozisyondan ayrmak ve sonra yenmektir. . 7. yzylda yaam Guan Zhong'un
yazd iddia edilen bir kitapta yle denmektedir: "Kaplan ve leopar inlerini terk eder ve
insanlara yaklarsa, insanlara av olurlar. Kaplan ve leopar inlerini terk etmedikleri srece
gl durumlarn koruyabilirler."22 Bu rnekte Mao, "Bunlar, Guomindang ile on yllk kanl
savamzn kazanlarnn bir ksmn, Japonya'ya kar milli devrimci savamzn gney
eyaletlerindeki stratejik kalelerini ve Guomindang'n Sian olayndan sonra bile 'kuatma ve
bastrma' ile yok etmeye ve hatta Lukuiao olayndan sonra da daha yeni olan 'kaplan
dalardan tuzaa ekme' yntemi ile zayflatmaya alt kuvvetlerimizi temsil etmektedir"23
der.
Almak iin vermek
"Toprak kaybna gelince; ou zaman yle olur ki, zarar ancak zararla nlenebilir.
Buna 'almak iin vermek' ilkesi denir. Kaybmz sadece toprak, buna karlk kazancmz
dman karsnda kazanlm bir zafer, ayrca topraklarmzn yeniden kazanlmas ve daha
da genilemesi ise, bu, krl bir eydir. Bir i szlemesinde de satn alan, bir miktar para
kaybetmezse mal alamaz. "24 Mao burada "bir yeim elde etmek iin bir tula frlatmak"
stratejisini kastetmektedir. Bu stratejide anlatlmak istenen, deerli bir ey elde etmek iin
daha az nemli baz eylerin feda edilebileceidir.
On'a kar bir'le mcadele etmek
Sun Tzu'nun sava konusundaki nesnellii konuya yabanc olanlara ilk bakta artc
gelebilir. Sava sanatna gre savan znesi hayali kahramanlar deil, soluk alp veren gerek
insanlardr. Onun iin kahramanlklara nem verilmez. "Bu yzden iyi savalar zaferi
cesaret ya da kurnazlkla kazanamazlar. Onlarn zaferleri ans eseri de deildir. Zira
kazanacaklarndan emin olduklar yerlere geerler ve oktan yitirmi kimseleri yenerler."25
Ksacas aklllar nce kazanr, sonra savarlar. Aptallar ise nce savap, sonra kazanmaya
alrlar. Sun Tzu "nceden kazanmak" derken hazrlkl olmay, plan yapmay, akllca
ittifaklar kurmay kasteder.
Sava tabiatst bir olay deildir. Zorunluluun hkmettii dnyevi bir sretir. En
ufak bir hatann yzlerce kiinin hayatna mal olaca bilinir. Hibir ey ansa braklmaz. Bu
yzden g dengesine dikkat etmeyi tler Sun Tzu. Azla ou vurmak gerektiini syler.
"Sen bir'lie younlamken dman on'a blndnde gcn bir'e kar on olur."26 Sun
Tzu'ya gre muharebe sz konusu olduunda sayca az olan taraf savamaktan kanmal, hele
az olan taraf mmknse hemen kamaldr. nk sava teorisyenlerinin dedii gibi "k
bye yem eden ancak inatlktr". Savata nemli olan zaferdir, inat deil. Mao da savata
nesnellikten yanadr. Kn by yenebileceini, ama bunun inatla deil aklla olacan
22

Sava Hileleri, s.280.

Mao Zedung, c.2, s.60.
24
Age, c. l. s. 282.
25
Sava Sanat, s. 108.
26
Age, s. 128.
23

http://genclikcephesi.blogspot.com

bilir. Sava, doru fikirlerin eninde sonunda galip gelecei bir tartma deildir. "'On'a kar
bir'le, yz'e kar on'la mcadele edelim' derken, stratejiden, savan tmnden ve genel g
dengesinden sz ediyoruz ve stratejik anlamda imdiye kadar yaptmz da bundan baka bir
ey deildir. Harekt ve taktiklerde ise bu slogan asla uygulamamalyz. ster kar saldrda,
ister saldrda bulunalm, dman kuvvetlerinin bir blmne darbe indirmek iin daima
byk kuvvetleri bir arada toplamalyz... Bizim stratejimiz 'on'a kar bir'le', taktiimiz ise
'bir'e kar on'la' mcadele etmektir. Bu, dmana kar stnlk salamada temel
ilkelerimizden biridir."27
Nesnellie bu kadar vurgu yaplmas akla baz sorular getirebilir. Oysa tm strateji
bilimi, daha kuvvetli olan yenmeyi mmkn klma zerine ekillenmitir. Sayca az, gsz
ve silahsz dman yenmek iin byk bir strateji bilgisine ihtiya yoktur. Eer byle olsayd
tm bir strateji bilimi "saldr ya da ka" biiminde formle edilebilirdi. Mao'nun yazlarnda
bu ince noktann iyi kavrandn ve iradeyle nesnellik arasnda salkl bir iliki kurulduunu
gryoruz. "Sava bir g denemesidir, ama glerin balangtaki durumu sava sreci
iinde deiir. Burada tayin edici etken sbjektif abadr: Daha ok zafer kazanmak ve daha
az hata yapmak. Objektif etkenler byle bir deiiklii mmkn klar, ama bu imkn
gereklie dntrebilmek iin hem doru siyaset, hem de sbjektif aba arttr. Sbjektif
etken o zaman tayin edici rol oynar."28 "Byk ve gl ordularn urad yenilgilere ve
kk ve zayf ordularn kazand zaferlere baktmzda, yanl sbjektif ynetimin,
stnl ve inisiyatifi zayfla ve pasiflie dntrebilecei, doru sbjektif ynetimin ise
tersine bir deimeye yol aabilecei tezi, daha da ikna edici olmaktadr. in tarihinde ve
baka lkelerin tarihlerinde byle birok rnek vardr."29
Dman tanmak
Yukarda sz geen nesnellik, dman tanmak konusunda da fazlasyla geerlidir,
"te bu yzden Sun Tzu'nun 'Dman ve kendini tanrsan yenilgi tehlikesi olmakszn
yzlerce kez savaabilirsin' sz bugn de bilimsel doruluunu korumaktadr. Hatalar,
dman ve kendimiz hakkndaki bilgisizliimizden doar..."30 Sun Tzu bu konuya gerekten
de zel bir nem verir. "Bakasn ve kendini bilirsen sen, yz kere savasan da tehlikeye
dmezsin; bakasn bilmeyip, kendini bilirsen bir kazanr bir kaybedersin; ne kendini ne de
bakasn bilmezsen, girdiin her savata tehlikedesin demektir". "Eer Japonya zlmez
elimeler iinde olmasayd, mesela bir seferde birka milyon ya da on milyonluk dev bir
kuvveti bir araya toplayabilseydi, mali kaynaklar imdikinin birka misli olsayd, kendi
halkndan ve baka lkelerden muhalefetle karlamasa ve in halknn bir lm kalm
direnii gstermesine yol aacak barbarca siyasetler izlemeseydi, mutlak stnle sahip olur
ve her zaman ve her yerde mutlak inisiyatifi elinde tutabilirdi."31 Mao tm bu
deerlendirmeleri yaparken son derece soukkanldr. u satrlar da onun dman nesnel
olarak tanmaya ne kadar nem verdiini gsterir. "Japon ordusunun gc sadece silahlarnda
deil, fakat ayn zamanda subaylarnn ve askerlerinin eitiminde, rgtlenme derecesinde,
hibir zaman yenilmemi olmasndan doan kendine gveninde, Mikado'ya ve tabiatst
varlklara olan batl inancnda, kibirinde, in halkna duyduu nefrette ve buna benzer dier
zeliklerde yatar. Btn bunlar Japon sava aalarnn uzun yllar sren beyin ykama
faaliyetlerinden ve Japon milli geleneinden kaynaklanr. Olduka ok sayda dman askeri
27

Mao Zedung, c. 1, s. 302-303

Age, c. 2, s. 160.
29
Age, c. 2, s. 164.
30
Age, c. 2, s. 163.
31
Age, c. 2, s. 161.
28

http://genclikcephesi.blogspot.com

ldrdmz ve yaraladmz halde ok az esir alm olmamzn ba nedeni budur. Bu,

gemite birok kii tarafndan kmsenmi olan bir noktadr. Dmann bu zelliklerini
ortadan kaldrmak, uzun bir sre iinde mmkn olacaktr."32
Mao, Japon emperyalizmini ada Sun Vu-Kung'lar olarak niteler ve kuatmalarnn
"Buda'nn eli gibi, evreni boydan boya kat eden Be Unsur Da'na dneceini ve
saldrganlarn iini bitireceini" syler.33 16. yzylda yazlm nemli bir eser olan Bat'ya
Yolculuk'un kahraman bu maymun-kral, akldan uzak gc anlatmak iin kullanlr.
Hikyeye gre Buda maymun-kral alt eder ve onu kibri yznden Be Unsur Da'na
hapseder. Yzyllar sonra Budist aziz Kuan Yin piman olmu maymunun yanna gelerek ona
u dizeleri okuyacaktr. "Sihirli maymunun halkna hizmet etmeyii ne kt. Vaktiyle lgnca
kahramanlk taslarken, kalle bir yrekle yerle bir etti kendini."34

32

Age, c.2, s.176177. Aslnda Rus-Japon savandan sonra Japon askerlerinin saval ile ilgili hikyeler
olduka yaygnd. Feroz Ahmadde ttihat ve Terakki isimli eserinde buna deinir. Ayn eye Atatrkde dikkat
eker. (Atatrk'n Btn Eserleri, Kaynak Yaynlar, c. l, s. 169. Osmanl ordusunun Enver Paa tarafndan
yeniden yaplandrld bu yllarda, Japon askerleriyle ilgili rivayetlerin bu kadar uzaklara yaylabilmesi
hakikaten ilgintir.
33
Mao Zedung, c.2, s. 145,
34
Sava Sanat, s. 2728.
http://genclikcephesi.blogspot.com

10