Integrasi Etnik Di Institusi Pengajian Tinggi Awam

KAJIAN
INTEGRASI ETNIK DI
INSTITUSI PENGAJIAN
TINGGI AWAM
LAPORAN AKHIR
Dibentangkan kepada
Jabatan Pendidikan Tinggi
Kementerian Pengajian Tinggi Malaysia
oleh
Institut Penyelidikan Pendidikan Tinggi Negara (IPPTN)
d/a Suite 109A, Tingkat 1, Kompleks EUREKA
Universiti Sains Malaysia
11800 USM
Pulau Pinang
November 2004
iii
KANDUNGAN
MUKA SURAT
KANDUNGAN
iii
RINGKASAN EKSEKUTIF
xii
SENARAI JADUAL
xxvii
BAB 1 PENGENALAN
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.7
1.8
1.9
1.10
1.11
1.12
1.13
1
2
3
4
4
5
5
6
6
7
7
8
8
Pendahuluan
Isu Integrasi Etnik di IPTA
Pernyataan Masalah
Masalah Kajian
Faedah Kajian
Objektif Kajian
Skop Kajian
Metodologi Kajian
Signifikan Kajian
Kawasan Kajian dan Kriteria Pemilihan
Saiz Sampel Kajian
Kerangka Penulisan
Kesimpulan
BAB 2 TEORI PERHUBUNGAN ETNIK
2.1
2.2
2.3
2.4
9
9
9
11
11
12
12
14
14
15
16
16
17
18
19
20
21
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
2.10
2.11
2.12
2.13
2.14
2.15
Pendahuluan
Fokus Kajian Perhubungan Etnik
Persoalan Bidang Kajian
Kerangka Konseptual
2.4.1 Ciri-Ciri Kumpulan Etnik
2.4.2 Ciri-Ciri Kumpulan Ras
Meneliti Konsep Ras dan Etnik
Kerangka Teoretis
Teori Ekologi
Teori Freudian
Struktur Fungsionalisme
Teori Kelas
Teori Masyarakat Majmuk
Teori Pasaran Buruh Terpisah
Teori Pilihan Rasional Tentang Perhubungan Etnik
Kerangka Konseptual Ideologi dan Etnik di Malaysia
Ideologi Perhubungan Etnik
iii
2.16
2.17
2.18
2.19
2.20
2.21
2.22
2.23
2.24
Tahap Perhubungan Etnik

Kajian Perhubungan Etnik di Malaysia
Agos Salim: Hampa dengan Sikap Perkauman di Universiti
Pemikiran Masyarakat Majmuk Menyambung Warisan Furnivall
Blumer: Perindustrian Memupuk Perkauman
Kesan Dasar Ekonomi: Nafas Sabar Pendek
Masyarakat Malaysia Memiliki Sikap yang Sama
Memahami Perpaduan Negara di Malaysia Memerlukan Pemikiran Kritis
Kesimpulan
21
22
23
25
27
28
30
31
32
BAB 3 PROFIL RESPONDEN
35
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
3.8
35
35
35
36
36
37
37
38
Pendahuluan
Sasaran Saiz Sampel Kajian
Jantina
Kumpulan Etnik
Kod Kursus Pengajian
Tahun Pengajian
Pekerjaan Ibu Bapa
Kesimpulan
BAB 4 PERSEKOLAHAN DAN PENDIDIKAN DI UNIVERSITI
39
4.1
4.2
39
39
39
40
41
41
41
42
42
43
44
4.3
4.4
4.5
Pendahuluan
Bahasa Pengantar
4.2.1 Sekolah TABIKA/TADIKA
4.2.2 Jenis Sekolah Rendah
4.2.3 Jenis Sekolah Menengah
Kemahiran Bahasa
4.3.1 Kemahiran/Penguasaan Bahasa
4.3.2 Bahasa Perhubungan Harian
4.3.3 Bahasa Akhbar Harian
4.3.4 Bahasa untuk Mendengar Lagu
4.3.5 Bahasa untuk Pembangunan dan Perpaduan
Masyarakat Malaysia
Dasar Bahasa yang Perlu dilaksanakan di Universiti
4.4.1 Dasar Kuliah
4.4.2 Dasar Tutorial
4.4.3 Dasar Tugasan
4.4.4 Dasar Peperiksaan
Pendidikan di Universiti
4.5.1 Kemasukan ke Universiti
4.5.2 Ahli Kumpulan Tutorial
4.5.3 Penyusunan Ahli Kumpulan Tutorial
44
44
45
45
46
47
47
47
48
iv
4.6
4.7
4.8
4.5.4 Kumpulan Menelaah

Tahap Pengalaman Pergaulan
4.6.1 Rakan Kuliah/Tutorial Sama Kaum
4.6.2 Rakan Kuliah/Tutorial Kaum Lain
4.6.3 Rakan Kumpulan Menelaah Sama Kaum
4.6.4 Rakan Kumpulan Menelaah Kaum Lain
Jumlah Kawan Rapat di Universiti
4.7.1 Bilangan Kawan Rapat daripada Kaum Sendiri
4.7.2 Bilangan Kawan Rapat daripada Kaum Lain
Kesimpulan
49
49
49
50
50
51
51
52
53
53
BAB 5 KEWANGAN PELAJAR
55
5.1
5.2
55
55
55
56
56
56
57
57
58
58
59
59
59
60
60
60
61
61
5.3
5.4
5.5
Pendahuluan
Bantuan Kewangan
5.2.1 Biasiswa dan Pinjaman
5.2.2 Bantuan Kewangan daripada Keluarga
Sumber Rujukan Kewangan
5.3.1 Keluarga
5.3.2 Meminjam Wang dengan Rakan Sekaum
5.3.3 Meminjam Wang daripada Rakan Kaum Lain
5.3.4 Pinjaman Bank/Institusi Kewangan
5.3.5 Pekerjaan Sambilan
Masalah Ketiadaan Wang
5.4.1 Tidak Hadir Kuliah dan Tutorial
5.4.2 Tidak Membuat Tugasan
5.4.3 Mengurangkan Kos Makan/Minum
5.4.4 Mengalami Masalah Kesihatan
5.4.5 Sedih dan Melarikan Diri
5.4.6 Hidup Tertekan di Kampus
Kesimpulan
BAB 6 TADBIR URUS UNIVERSITI
63
6.1
6.2
63
63
63
66
68
Pendahuluan
Pelajar dan Tadbir Urus Universiti
6.2.1 Tiga Masalah Utama Pelajar Semenjak Belajar di Universiti
6.2.2 Tiga Masalah Pelajar Semasa Berurusan dengan Pensyarah
6.2.3 Tiga Masalah Pelajar Semasa Berurusan dengan Pusat
Pengajian/Fakulti/Sekolah
6.2.4 Tiga Masalah Pelajar Semasa Berurusan dengan
Pihak Hal Ehwal Pelajar (HEP)
6.2.5 Tiga Masalah Pelajar Semasa Berurusan dengan Pihak
Bendahari Universiti
69
71
6.2.6
6.3
Tiga Masalah Pelajar Semasa Berurusan dengan Pihak

Pendaftar Universiti
6.2.7 Tiga Cadangan bagi Mengatasi Masalah
Kesimpulan
73
75
77
BAB 7 KEGIATAN PELAJAR
79
7.1
7.2
79
79
79
80
80
81
82
82
82
83
83
84
84
84
85
85
86
86
87
87
88
88
89
89
90
7.3
7.4
7.5
Pendahuluan
Menghadiri Seminar/Forum Semasa di Universiti
7.2.1 Aktiviti Anjuran Universiti
7.2.2 Aktiviti Anjuran Fakulti/Pusat/Sekolah
7.2.3 Aktiviti Anjuran Persatuan Pelajar
7.2.4 Aktiviti Anjuran Persatuan/Aktiviti Luar Kampus
Kekerapan Penglibatan dalam Kegiatan Persatuan Pelajar
7.3.1 Persatuan Pelajar
7.3.2 Persatuan Pelajar Satu Kaum
7.3.3 Persatuan Pelajar Pelbagai Kaum
7.3.4 Jumlah Persatuan Terlibat
Penglibatan dalam Persatuan di Universiti
7.4.1 Persatuan Keagamaan
7.4.2 Persatuan Asrama
7.4.3 Persatuan Sukan
7.4.4 Persatuan Kebudayaan
7.4.5 Persatuan Negeri
7.4.6 Persatuan Sains/Matematik/Komputer
7.4.7 Persatuan Kemanusiaan
7.4.8 Persatuan Pertahanan Diri
7.4.9 Persatuan Pengguna
7.4.10 Persatuan Alam Sekitar
7.4.11 Persatuan Berpakaian Seragam
7.4.12 Persatuan Bahasa Melayu
Kesimpulan
BAB 8 KEHIDUPAN DI KAMPUS
92
8.1
8.2
92
92
92
93
94
Pendahuluan
Perkongsian Asrama
8.2.1 Berkongsi Asrama dengan Pelajar Sama Etnik dan Agama Sahaja
8.2.2 Berkongsi Asrama dengan Pelajar Berlainan Etnik dan Agama
tetapi Kawan
tetapi Sama Major
94
vi
8.2.5
8.3
8.4
Berkongsi Asrama dengan Pelajar Berlainan Etnik dan Agama

tetapi Sama Major dan Tahun Pengajian
8.2.6 Berjiran dengan Pelajar Berlainan Etnik dan Agama
8.2.7 Berjiran dengan Pelajar Berlainan Etnik tetapi Sama Agama
8.2.8 Memilih Rakan Asrama/Tempat Tinggal yang Sama Kaum
8.2.9 Memilih Rakan Asrama/Tempat Tinggal yang Berlainan Kaum
Cita Rasa Etnik di Kantin
8.3.1 Memilih Masakan Mengikut Cita Rasa Seetnik Sahaja
8.3.2 Memilih Masakan Ala Kedah dan Utara
8.3.3 Memilih Masakan Ala Barat
8.3.4 Memilih Makanan Ringan
8.3.5 Memilih Masakan Pelbagai Cita Rasa
8.3.6 Pengusaha Kantin Menyediakan Makanan Mengikut Cita Rasa
Etnik Pelajar
Kesimpulan
95
95
96
96
97
97
97
98
98
99
99
100
100
BAB 9 KEHIDUPAN PELAJAR
102
9.1
9.2
102
103
103
103
104
104
9.3
9.4
Pendahuluan
Kehidupan Akademik
9.2.1 Kejayaan Akademik Tiada Kaitan dengan Etnik
9.2.2 Pelajar Mudah Berhubung dengan Pensyarah
9.2.3 Bertukar Nota Kuliah dan Belajar Bersama Etnik Lain
9.2.4 Peluang Berjaya dengan Cemerlang dalam Bidang Akademik
Terbuka Luas
Kehidupan sosial
9.3.1 Umur Semasa Memahami Hakikat Bahawa Rakyat Malaysia
Terdiri daripada Kaum, Budaya, dan Agama yang Berbeza
9.3.2 Umur Semasa Memahami Hakikat Bahawa Perbezaan
Kaum, Budaya, dan Agama Boleh Menimbulkan Salah
Faham dan Konflik
Persepsi Pelajar Terhadap Perhubungan Etnik
9.4.1 Faktor yang Mempengaruhi Kefahaman Pelajar Tentang
Masyarakat Malaysia yang Terdiri daripada Pelbagai
Budaya dan Agama
9.4.2 Individu yang Memberikan Gambaran Buruk Tentang Kaum Lain
9.4.3 Individu yang Memainkan Peranan dalam Menjalinkan
Hubungan Baik dengan Kaum Lain
9.4.4 Tiga Masalah Utama yang Mungkin Menyebabkan Berlakunya
Salah Faham dan Ketegangan Etnik di Kalangan Pelajar
9.4.5 Pergaulan dengan Individu daripada Etnik Lain
9.4.6 Tiga Tempat Utama yang Menjadi Tumpuan Komunikasi
Antara Etnik
9.4.7 Tiga Program yang Perlu dilaksanakan oleh Universiti
untuk Memupuk dan Mengukuhkan Perpaduan Antara Etnik
105
105
105
106
106
109
112
115
118
119
121
vii
9.5
9.6
Pengalaman Hidup di Universiti

9.5.1 Sulit Membina Persahabatan dengan Etnik Lain
9.5.2 Tidak Ramai Pasangan Intim yang Berbeza Kaum
dan Agama di Kampus Ini
9.5.3 Jarang Terlibat dengan Perayaan Etnik Lain
9.5.4 Mendapat Simpati, Pertolongan, dan diziarahi oleh Etnik Lain
9.5.5 Kegiatan Agama, Bahasa, dan Budaya Mendapat Sokongan
Pihak Universiti
Kesimpulan
123
123
124
124
125
125
126
BAB 10 IKATAN KEWARGANEGARAAN
128
10.1
10.2
128
128
128
129
129
10.3
10.4
10.5
10.6
10.7
Pendahuluan
Ikatan Kenegaraan
10.2.1 Malu Jika Tidak Berdiri Semasa Lagu Negaraku dimainkan
10.2.2 Program Kibarkan Bendera dipupuk di Sekolah
10.2.3 Bangga Berada dalam Majlis dengan Dulu Yang Maha Mulia
Yang Dipertuan Agong/Sultan/Tuan Yang Terutama
10.2.4 Kurang Senang Jika Membelakangkan Peraturan Hidup,
Undang-Undang, dan Perlembagaan Negara
10.2.5 Perlembagaan Negara disesuaikan Mengikut Masa
10.2.6 Malaysia Bukan Kepunyaan Orang Melayu/Bumiputera
Islam Sahaja
10.2.7 Mewajibkan Penggunaan Bahasa Melayu di Papan Iklan
10.2.8 Bangga dengan Pakaian Kebangsaan dan Tradisional
Perkongsian Pendapat Awam
10.3.1 Sekiranya Tidak Berpuas Hati Eloklah Berhijrah
Sindrom Subsidi
10.4.1 Tidak Bergantung Kepada Program-Program Kerajaan Sahaja
Diskriminasi Kaum
10.5.1 Diskriminasi Kaum di Malaysia Ketara
Menguasai Bahasa Inggeris
10.6.1 Rakyat Malaysia pada Era Globalisasi Ini Mesti Menguasai
Bahasa Inggeris
Etos Kebangsaan
10.7.1 Perkongsian Pengalaman Sejarah
10.7.1.1 Mata Wang Tahun 1998
10.7.1.2 Peristiwa Rusuhan Kaum seperti 13 Mei 1969
Mesti dielakkan
10.7.2 Perkongsian Nilai
10.7.2.1 Perkongsian Kuasa Antara Kaum
10.7.2.2 Sistem Demokrasi dalam Negara
10.7.3 Perasaan Kekitaan Bersama
130
130
131
131
132
132
132
133
133
134
134
134
134
135
135
135
136
136
136
137
137
viii
10.7.3.1
Bangga Penduduk Negara Ini Terdiri daripada

Pelbagai Kaum, Budaya, dan Agama
10.7.3.2 Menerima Islam dan Bahasa Melayu Sebagai Agama
dan Bahasa Rasmi Negara
10.7.4 Perkongsian Masa Depan
10.7.4.1 Apa-apa Juga yang Berlaku kepada Negara Ini,
Rakyat Tidak Akan Berhijrah ke Negara Lain
10.7.4.2 Negara Akan Memastikan Kemakmuran dan
Kesejahteraan Diri dan Keluarga
10.7.4.3 Kritikal Terhadap Kerajaan yang Sedia Ada,
tetapi Apa-apa Masalah Negara Akan ditangani
Bersama Secara Konstruktif dan Bertanggungjawab
10.7.4.4 Berkorban Nyawa dan Harta Jika Negara
diancam Penceroboh Asing
10.8 Etos Bangsa
10.8.1 Kesetiaan
10.8.1.1 Menerima Wawasan 2020 Sepenuhnya
10.8.1.2 Menerima Sepenuhnya Pandangan Perdana Menteri
yang Menyatakan Bahawa Malaysia ialah Sebuah
Negara Islam
10.8.2 Komitmen
10.8.2.1 Barangan Buatan Malaysia Perlu diutamakan
10.8.2.2 Program Khidmat Negara Anjuran Kerajaan
Wajib dipatuhi
10.8.3 Keterikatan Emosi kepada Negara
10.8.3.1 Tersinggung dan Marah Jika Negara diremehkan
10.8.3.2 Bangga Menjadi Rakyat Malaysia Apabila Rakyat
Kita diakui Cemerlang di Arena Antarabangsa
10.9 Perlembagaan dan Dasar Awam Negara
10.9.1 Menerima Perlembagaan Tahun 1957 sebagai Kontrak Sosial
Negara
10.9.2 Menerima Perlembagaan Tahun 1963 sebagai Kontrak Sosial
Negara yang Kedua
10.9.3 Kawalan Imigrasi
10.9.4 Mengekalkan Kawalan Permit Kerja
10.9.5 Penggunaan Kuota dalam Dasar dan Program Pembangunan
Negara
10.9.6 Ideologi Bangsa Malaysia
10.9.7 Unsur Bangsa Malaysia
10.9.8 Bahasa dan Identiti
10.10 Kesimpulan
137
138
138
138
139
139
140
141
141
141
141
142
142
142
143
143
143
144
144
144
145
145
146
147
147
149
151
ix
BAB 11 BATAS ETNIK
152
11.1
11.2
11.3
Pendahuluan
Ikatan Individu
Kepentingan Peribadi Berbentuk Material
11.3.1 Generasi Pelajar
11.3.2 Generasi Ibu Pelajar
11.4
Kepentingan Peribadi Berbentuk Status
11.5 Kepentingan Ikatan Sosial Peribadi
11.6 Ikatan Kumpulan
11.7 Tuntutan Ikatan Agama
11.8 Pilihan Kepimpinan
11.9 Pilihan Membuat Kebajikan
11.10 Pilihan Persekolahan
11.11 Kesimpulan
152
152
153
153
156
158
158
160
161
161
164
165
166
166
167
169
169
170
171
171
173
173
173
175
176
BAB 12 ISU DAN CADANGAN TINDAKAN
177
12.1
12.2
177
177
177
178
178
178
178
179
179
179
179
179
180
180
180
12.3
12.4
12.5
Pendahuluan
Isu 1
12.2.1 Implikasi Dasar
12.2.2 Pelaksanaan
12.2.3 Tindakan
Isu 2
12.3.1 Pelaksanaan
12.3.2 Tindakan
Isu 3
12.4.2 Pelaksanaan
12.4.3 Tindakan
Isu 4
12.5.1 Pelaksanaan
12.5.2 Tindakan
12.6
Isu 5
12.6.1 Pelaksanaan
12.6.2 Tindakan
12.7 Isu 6
12.7.1 Pelaksanaan
12.7.2 Tindakan
12.8 Isu 7
12.8.2 Pelaksanaan
12.8.3 Tindakan
12.9 Isu 8
12.9.2 Pelaksanaan
12.9.3 Tindakan
12.10 Isu 9
12.10.2 Pelaksanaan
12.10.3 Tindakan
12.11 Isu 10
12.11.1 Pelaksanaan
12.11.2 Tindakan
12.12 Kesimpulan
180
180
181
181
181
181
181
182
182
182
182
182
182
183
183
183
183
183
183
184
184
184
RUJUKAN
185
PASUKAN KAJIAN
197
LAMPIRAN
Lampiran 1
199
Lampiran 2
211
xi
RINGKASAN EKSEKUTIF
1.0
Pengenalan
1.1
Rakyat Malaysia terdiri daripada lebih 200 kaum, dengan pelbagai amalan,
budaya dan agama.
1.2
Dalam
tiga
dekad
terakhir
ini,
Malaysia
mengalami
pembangunan
dan
transformasi sosial dan ekonomi yang pesat.
1.3
Beberapa aspek pengurusan dan pentadbiran negara ini perlu diberi perhatian
jika
Malaysia ingin mengekalkan kemakmuran dan kesejahteraan yang dicapai sekarang ini.
2.0
Tujuan Kajian
Kajian ini bertujuan untuk:-
2.1
Mengukur integrasi kaum di kalangan pelajar Institusi Pengajian Tinggi
Awam
(IPTA) dengan cara:2.1.1
mengenal pasti batas etnik,
2.1.2
mengenal pasti identiti kebangsaan, perkongsian pendapat, dan etos
bangsa Malaysia, dan

2.1.3
memerhatikan bentuk dan intensiti perhubungan antara kumpulan etnik
semasa kegiatan pembelajaran, kokurikulum dan kehidupan di kampus.
2.2
Meneliti kedinamikan etnisiti sebagai salah satu faktor penyebab polarisasi

dengan cara:2.2.1
mengenal pasti faktor utama yang menjadi penyumbang kepada gejala
polarisasi kaum di IPTA.
xii
2.3
Mengenal pasti hubung kait polarisasi etnik dengan pengurusan universiti dengan
cara:2.3.1
mengkaji dasar, program, dan pelaksanaannya di kalangan pentadbir
dan staf/ahli akademik.
3.0
Masalah Kajian
3.1
Perbezaan etnik dan agama memisahkan pelajar
3.2
Batas etnik tebal
3.3
Hubungan etnik terpisah dan terasing
3.4
Integrasi etnik di kalangan pelajar IPTA tidak terbina
3.5
Ikatan kewarganegaraan dan etos bangsa longgar
3.6
Pengaruh persekitaran sosial di sekolah dan keluarga
3.7
Kelemahan pengurusan IPTA dalam menguruskan masyarakat pelbagai kaum
di
kampus
3.8
Kekurangan dasar dan program pendidikan tinggi dalam masyarakat pelbagai

etnik
4.0
Skop Kajian
4.1
Sembilan IPTA dan dua Institusi Pengajian Tinggi Swasta (IPTS) telah dipilih
untuk dijadikan perbandingan dengan sembilan IPTA tersebut.
4.2
Pelajar di IPTA.
4.3
Pemilihan universiti berdasarkan ciri strata sosial yang telah ditentukan.
5.0
Faedah Kajian
5.1
Kajian perlu dilaksanakan untuk mengukur arah tuju perpaduan dalam negara
bagi menjamin kemakmuran dan kesejahteraan.
xiii
5.2
Kajian ini dapat menyumbang kepada perkembangan ilmu dengan terbinanya

satu gagasan kerangka pemikiran konsep, teori, dan pengukuran sikap dan tingkah
laku etnik.
5.3
Kajian juga dapat mengenal pasti arah dan tahap perubahan batas etnik di kalangan
pelajar. Hal ini memudahkan pihak Institusi Pengajian Tinggi (IPT)
Kementerian
Pengajian
Tinggi
menggubal
dasar
dan
dan
program
demi
memperkukuh ikatan perpaduan kaum di kampus dan negara ini.

5.4
Hasil kajian dapat dijadikan asas oleh para akademik, media, dan pemimpin
masyarakat untuk menjana perubahan pemikiran masyarakat tanpa mengira
kaum.
6.0
Signifikan Kajian
6.1
Kajian harus dilakukan untuk memastikan keadaan integrasi kaum di kalangan

pelajar IPTA kini.
6.2
Kajian ini perlu dilaksanakan memandangkan semenjak pelaksanaan Dasar

Ekonomi Baru (DEB) banyak perubahan dan unsur baru yang telah mengubah
masyarakat secara umumnya.
6.3
Secara langsung atau tidak, kajian ini boleh memberi kesan terhadap
hubungan
antara kaum, sama ada di IPTA ataupun dalam masyarakat amnya.

6.4
Diharap kajian ini akan membuka ruang penyelidikan baru, terutamanya

penyelidikan berbentuk aplikasi, tentang perhubungan kaum, bukan sahaja di
IPTA tetapi juga dalam masyarakat.
7.0
Pendekatan Kajian
Pendekatan yang digunakan untuk mengumpul data dalam kajian ini ialah :-
7.1
Soal selidik
7.2
Percambahan fikiran dalam bentuk bengkel
7.3
Temu bual kumpulan fokus di kalangan pelajar
xiv
7.4
Pemerhatian aspek kehidupan tertentu di kalangan pelajar
7.5
Profil sejarah hidup pelajar terpilih
8.0
Kerangka Teoretis
8.1
Faktor etnik akan mencorakkan tingkah laku ahli kumpulan itu.
8.2
Pengaruh etnik menentukan dan saling bertindak dengan pengaruh-pengaruh

lain.
8.3
Pendekatan pertama dipengaruhi oleh Furnivall dan sarjana Sains Sosial.
8.4
Pendekatan kedua dipengaruhi oleh penteori pilihan rasional, iaitu ikatan individu
dan kumpulan.
9.0
Kerangka Konseptual
9.1
Kelompok etnik, jati diri, dan mekanisme penyesuaian sosial
9.2
Batas etnik nipis: perhubungan silang budaya dan kemampuan melintasi batas
etnik
9.3
Wacana negara idaman: Ketuanan Melayu Raya, Ketuanan Melayu Islam, Ketuanan
Melayu, Malaysian Malaysia, Ketuanan Melayu dalam masyarakat

9.4
pelbagai budaya
Penggemblengan etnik dan agama dalam persaingan mengejar ganjaran
material
dan kedudukan sosial

9.5
Pelampau dan cauvinis etnik dan agama
10.0
10.1
Ideologi ketuanan etnik - wacana pramerdeka

10.1.1 Ketuanan Melayu Raya
10.1.2 Ketuanan Melayu Islam
10.1.3 Ketuanan Melayu
10.2
Ideologi kecairan etnik - satu utopia
xv
10.3
Masyarakat pelbagai budaya - hegemoni satu kumpulan etnik dalam masyarakat

pelbagai budaya
10.4
Masyarakat multietnik - peluang dan kedudukan sama rata antara kumpulan etnik
11.0
11.1
Akomodasi
11.2
Integrasi - ketuanan etnik dalam pelbagai budaya

11.2.1 Integrasi kebudayaan - makan, minum, dan pakaian
11.2.2 Integrasi sekunder - ekonomi, pendidikan, pekerjaan, dan kediaman
11.2.3 Integrasi primer - kebajikan dan keagamaan
11.3
Asimilasi - masyarakat multietnik

11.3.1 Asimilasi perkahwinan antara etnik dan agama
12.0
Metodologi Kajian
12.1
Pendekatan kuantitatif
12.1.1 Sembilan Institusi Pengajian Tinggi Awam (IPTA)
12.2
Pendekatan kualitatif
12.2.1 Sesi percambahan fikiran
12.2.2 Wawancara kumpulan fokus di kalangan pelajar
12.2.3 Pemerhatian aspek kehidupan tertentu
12.2.4 Profil sejarah hidup pelajar terpilih
13.0

Universiti yang dikaji dan kriteria pemilihan adalah seperti berikut:
13.1
Universiti Utara Malaysia - masyarakat luar bandar dan majoriti kaum Melayu
13.2
Universiti Sains Malaysia - masyarakat kosmopolitan dan majoriti kaum Cina
xvi
13.3
Universiti Malaya/Universiti Putra Malaysia - masyarakat kosmopolitan dan

pelbagai kaum
13.4
Universiti Teknologi Malaysia/Universiti Pendidikan Sultan Idris - masyarakat

kosmopolitan dan majoriti kaum Melayu
13.5
Universiti
Malaysia
Sabah/Universiti
Malaysia
Sarawak
masyarakat
dipengaruhi pengaruh wilayah dan masyarakat bumiputera pelbagai subetnik
dan
agama
13.6
Universiti Kebangsaan Malaysia - simbol perjuangan jati diri dan tamadun

Melayu
Untuk tujuan perbandingan, dua IPTS telah dipilih, iaitu Universiti MultiMedia dan
Kolej INTI penemuan di LAMPIRAN 2
14.0
Saiz Sampel Pelajar
Jumlah
Jumlah
Sasaran
Diperoleh
Peratus
UUM
1,000
781
78%
USM
1,400
1,435
103%
UM
980
544
56%
UTM
905
1,429
158%
UMS
492
537
109%
UNIMAS
249
177
71%
UKM
824
238
29%
UPSI
480
273
57%
UPM
1,044
891
85%
JUMLAH
7,374
6,389
xvii
Jumlah sampel lima peratus.
15.0
Profil Responden
Jantina: Lelaki 33 peratus dan Perempuan 67 peratus
Etnik: Melayu 63 peratus, Cina 26 peratus, Bumiputera Lain enam peratus, dan India
empat peratus
Status Atas: Melayu 14 peratus, Cina 14 peratus, India 14 peratus, dan Bumiputera Lain
lapan peratus
Status Bawahan: Bumiputera Lain 57 peratus, Melayu 51 peratus, India 47 peratus, dan
Cina 43 peratus
16.0
Kursus Pengajian
Melayu/
Bumiputera Islam
41%
Sains
Bumiputera Lain
Cina
India
34%
35%
25%
Sastera
48%
60%
57%
64%
Pengurusan
11%
6%
8%
11%
Bumiputera Lain
Cina
India
29%
49%
44%
17.0
Tahun Pengajian
Tahun 1
Melayu/
Bumiputera Islam
29%
Tahun 2
33%
49%
24%
20%
Tahun 3
27%
18%
25%
24%
Tahun 4
11%
4%
2%
12%
xviii
18.0
Data dan Analisis Data
18.1
Kajian mendapati integrasi etnik wujud di kalangan pelajar pelbagai etnik di

IPTA
18.1.1 Batas etnik nipis
18.1.2 Ikatan kewarganegaraan, perkongsian nilai dan pendapat, dan etos
identiti dan bangsa Malaysia terbina
18.2
Peluang, proses, pencapaian akademik, dan kehidupan di kampus tidak
diwarnai
perkiraan etnik
19.0
Integrasi Etnik di IPTA
19.1
Wujud penerimaan, persefahaman, perkongsian, pengiktirafan, dan perayaan

masyarakat pelbagai budaya di Malaysia.
19.2
Kejayaan integrasi etnik di IPTA mesti terus dipupuk, diurus, diperkukuh, dan
dipertingkatkan.
19.3
Budaya menerima integrasi etnik yang tersedia ada mesti diketepikan.
20.0
Isu dan Cadangan Tindakan
20.1
Objektif
20.1.1 Mengukur integrasi dan batas etnik.
20.1.2 Mengenal pasti identiti kebangsaan, perkongsian pendapat, dan etos
bangsa Malaysia.
20.2
Isu 1
20.2.1 Kebanyakan pelajar di IPTA didapati tidak menyedari tentang
sosial dalam masyarakat, dan kesannya ke atas arah dan
perubahan
tahap perpaduan negara.
(Penemuan kajian merujuk TEKS LAPORAN Bab 9 dan 10)
xix
20.3
Implikasi dasar
20.3.1 Dicadangkan supaya perpaduan negara dan integrasi nasional dijadikan
dimensi tambahan dalam Falsafah Pendidikan Negara.
20.3.2 Dicadangkan juga supaya perpaduan negara dan integrasi nasional dijadikan
sebagai dimensi tambahan dalam Visi dan Misi IPT.
20.4
Pelaksanaan
20.4.1 Menawarkan kursus perhubungan etnik sebagai kursus teras universiti
untuk memberi kefahaman tentang masyarakat pelbagai budaya, etnik
dan
agama di Malaysia.
20.4.2 Memperkukuh pelaksanaan Kelab Perpaduan di IPT demi merapatkan
hubungan etnik di IPT.
20.4.3 Cadangan untuk menubuhkan Institut Tadbir Urus Pelajar dan
Komuniti
Pelbagai Budaya di bawah Kementerian Pengajian Tinggi. 20.4.4 Memperbanyak

penyelidikan pengurusan masyarakat pelbagai
20.5
budaya dan etnik di IPT.
Tindakan
20.4.1 Kementerian Pengajian Tinggi
20.4.2 Jabatan Perpaduan Negara dan Integrasi Nasional
21.1
Objektif
21.1.1 Mengenal pasti faktor utama yang menjadi penyumbang kepada gejala
21.2
Isu 2
21.2.1 Prasekolah dan sekolah rendah dalam aliran bahasa yang berbeza mengikut
etnik.
21.2.2 Penggunaan dan penguasaan bahasa yang
berbeza
mengikut
etnik:
Melayu/Bumiputera dwibahasa, Cina, India pelbagai bahasa.

(Penemuan kajian merujuk TEKS LAPORAN Bab 3)
xx
21.3
Pelaksanaan
21.3.1 Menawarkan mata pelajaran masyarakat pelbagai budaya di sekolah.
21.3.2 Menawarkan dan syaratkan pembelajaran satu bahasa etnik utama lain
di negara ini untuk dipilih oleh pelajar di sekolah.
21.3.3 Memperkemas Kelab Perpaduan di sekolah.
21.3.4 Sekolah Wawasan mesti diperkemas.
21.4
Tindakan
21.4.1 Kementerian Pelajaran
22.1
Objektif
22.1.1 Memerhatikan bentuk dan intensiti perhubungan antara kumpulan etnik
semasa kegiatan pembelajaran,
22.2
kokurikulum, dan kehidupan di
kampus.
Isu 3
22.2.1 Mengimbangi jumlah pelajar mengikut etnik bagi setiap pengkhususan
pengajian di IPTA.
22.3
Implikasi Dasar
22.3.2 Kemasukan ke IPT mesti berdasarkan meritokrasi dengan pengimbangan
agihan mengikut kriteria tertentu.
22.4
Pelaksanaan
22.4.1 Kemasukan
ke
IPT
dan
bidang
pengajian
mesti
berdasarkan
meritokrasi. Namun begitu, kemasukan ini perlu diimbangi dengan

mengambil kira Kedudukan Hak Istimewa Melayu-Bumiputera,
keperluan
tenaga manusia dalam bidang yang kritikal dalam negara, kedudukan sosioekonomi,
desa dan wilayah mundur, terpinggir, dan
miskin.
xxi
22.5
Tindakan
23.1
Objektif
semasa kegiatan pembelajaran, kokurikulum, dan kehidupan di kampus.
23.2
Isu 4
23.2.1 Didapati wujud jurang budaya ilmu mengikut etnik, desa, dan wilayah
di kalangan pelajar di IPTA.
23.2.2 Pelajar
di
IPTA
tidak
menyedari
perubahan
sosioekonomi
dalam
masyarakat dan kesannya ke atas etnik dan wilayah dari segi pekerjaan
dan
pendapatan.
23.3
Pelaksanaan
23.3.1 Kursus pemikiran kritis di IPT perlu diperkemas.
23.3.2 Latihan Ilmiah mesti dijadikan syarat pengijazahan Sarjana Muda bagi
mengukuhkan perkembangan minda akademik pelajar.
23.3.3 Tempoh Pengijazahan Sarjana Muda diubah daripada tiga kepada empat tahun
bagi mengukuhkan perkembangan minda dan perhubungan antara pelajar.
23.3.4 Pertingkatkan penyelidikan dan penerbitan dengan menyalurkan geran
dan ganjaran penyelidikan kepada pensyarah-penyelidik di IPT.
23.4
Tindakan
24.1
Objektif
semasa kegiatan pembelajaran, kokurikulum, dan kehidupan di
kampus.
xxii
24.2
Isu 5
24.2.1 Didapati wujud sedikit jurang integrasi dalam hubungan antara etnik,
terutamanya di kalangan pelajar Melayu dengan Cina di IPT.
(Penemuan kajian merujuk TEKS LAPORAN Bab 8, 9, dan 10)
24.3
Pelaksanaan
24.3.1 Kursus tadbir urus pelajar dan masyarakat pelbagai budaya perlu
diadakan
bagi barisan kepimpinan pelajar di IPT.

24.3.2 Kukuhkan amalan tutorial dan tugasan kursus berkumpulan berdasarkan
percampuran etnik di IPT.
24.3.3 Projek khidmat masyarakat yang dianjurkan oleh IPT mesti melibatkan
setiap pelajar, minimum sekali semasa pengajian peringkat Sarjana
Muda mereka.
24.4
Tindakan
25.1
Objektif
25.2
kampus.
Isu 6
25.2.1 Jenis persatuan pelajar dan kadar penglibatan dalam pergerakan pelajar
didapati berbeza mengikut etnik.
25.3
Pelaksanaan
25.3.1 Memberikan ganjaran kewangan tambahan dan anugerah perpaduan
kepada individu dan persatuan yang memupuk perpaduan di IPT.
25.3.2 Penglibatan pelajar dalam persatuan pelajar perlu diagihkan mengikut
etnik.
xxiii
25.3.3 Setiap pelajar diwajibkan untuk melibatkan diri, minimum, dalam dua
persatuan pelajar.
25.4
Tindakan
26.1
Objektif
26.2
Isu 7
26.2.1 Pelajar lebih berminat tinggal bersama rakan seetnik dan seagama
26.3
Implikasi Dasar
26.3.1 Dasar penempatan pelajar di asrama mesti mewajibkan setiap pelajar tinggal,
minimum, satu sesi akademik dengan pelajar daripada etnik dan agama lain
sebagai syarat pengijazahan.
26.4
Pelaksanaan
26.4.1 Memberikan peluang kepada pelajar dalam memilih rakan sebilik dengan
memberikan ganjaran dari segi mengurangkan kos biaya asrama bagi mereka
yang memilih rakan sebilik daripada etnik dan agama lain.
26.4.2 Minggu suai kenal mesti mengambil kira pendedahan, pergaulan, dan
kegiatan yang melibatkan hubungan antara etnik dan agama.
26.5
Tindakan
27.1
Objektif
xxiv

27.2
kampus.
Isu 8
27.2.1 Makanan di kantin IPT tidak menepati cita rasa etnik pelajar
27.3
Implikasi Dasar
27.3.1 Dasar penawaran tender kepada pengusaha kantin perlu mengambil
kira penyediaan makanan mengikut cita rasa pelbagai etnik.
27.4
Pelaksanaan
27.4.1 Penerima tender kantin mesti disyaratkan untuk menyediakan makanan
mengikut cita rasa pelbagai etnik.
27.5
Tindakan
28.1
Objektif
28.2
kampus.
Isu 9
28.2.1 Ahli politik, media massa dan ibu bapa didapati berperanan dalam
membentuk persepsi baik atau buruk pelajar di IPT.
xxv
28.3
Implikasi Dasar
28.3.1 Dicadangkan supaya Akta Perhubungan Etnik digubal dan dilaksanakan
di
negara ini.
28.4
Pelaksanaan
28.4.1 Persatuan Ibu Bapa dan Guru (PIBG) perlu berkerja sama dalam membina
perpaduan di sekolah.
28.4.2 Kursus pengurusan masyarakat pelbagai budaya diberikan kepada pemimpin
28.5
masyarakat, seperti ahli politik, media dan persatuan-
persatuan
negara ini oleh Jabatan Perpaduan Negara dan Integrasi
Nasional.
di
Tindakan
28.5.2 Kementerian Pelajaran
29.1
Objektif
29.2
kampus.
Isu 10
29.2.1 Prestasi khidmat dan budaya kerja di kalangan staf pengurusan
universiti
didapati tidak berkesan dalam menguruskan pelajar di IPT. (Penemuan kajian

merujuk TEKS LAPORAN Bab 5)
29.3
Pelaksanaan
29.3.1 Tahap profesionalisme kerja di kalangan pihak pengurusan IPT perlu
ditingkatkan.
29.3.2 Pusat Latihan Pengurusan IPT perlu ditubuhkan di bawah Kementerian
Pengajian Tinggi.
29.3.3 Pekerja perkhidmatan kaunter di IPT mesti dilatih dengan kemahiran
mengurus pelanggan, khususnya pelajar pelbagai budaya dan etnik.
xxvi
29.4
Tindakan
30.0
Kesimpulan
30.1
Data kerja lapangan dan kualitatif melalui perbincangan kumpulan, naratif,

sejarah hidup menunjukkan integrasi etnik wujud di kalangan pelajar
dan
tanpa
mengira etnik di IPTA.
30.2
Sebagai
perbandingan,
seramai
391
orang
pelajar
daripada
Universiti
MultiMedia dan Kolej INTI (dua IPTS) telah dikaji. Diperhatikan bahawa dalam
kajian terhadap IPTS, perihal identiti kebangsaan dan etos bangsa lebih terbina tetapi
secara relatifnya peratusan adalah lebih rendah jika dibandingkan dengan pelajar
IPTA.
30.3
Namun, kejayaan yang dicapai perlu disuburkan, diperkukuh, dan dipertingkatkan.
xxvii
SENARAI JADUAL
MUKA SURAT
BAB 3 PROFIL RESPONDEN

Jadual 3.1
Jantina
36
Jadual 3.2
Kumpulan etnik
36
Jadual 3.3
Kod kursus pengajian
37
Jadual 3.4
Tahun pengajian
37
Jadual 3.5
Pekerjaan ibu bapa
38
BAB 4 PERSEKOLAHAN DAN PENDIDIKAN DI UNIVERSITI

Jadual 4.1
Bahasa pengantar sekolah TABIKA/TADIKA
40
Jadual 4.2
Jenis sekolah rendah
40
Jadual 4.3
Jenis sekolah menengah
41
Jadual 4.4
Kemahiran/penguasaan bahasa
42
Jadual 4.5
Bahasa perhubungan harian
42
Jadual 4.6
Bahasa akhbar harian yang dibaca
43
Jadual 4.7
Bahasa yang selesa untuk mendengar lagu
43
Jadual 4.8
Bahasa untuk pembangunan dan perpaduan masyarakat Malaysia
44
Jadual 4.9
Dasar kuliah
45
Jadual 4.10
Dasar tutorial
45
Jadual 4.11
Dasar tugasan
46
Jadual 4.12
Dasar peperiksaan
47
Jadual 4.13
Kemasukan ke universiti
47
Jadual 4.14
Ahli kumpulan tutorial
48
Jadual 4.15
Penyusunan ahli kumpulan tutorial
48
Jadual 4.16
Kumpulan menelaah
49
Jadual 4.17
Rakan kuliah/tutorial sama kaum
49
Jadual 4.18
Rakan kuliah/ tutorial kaum lain
50
Jadual 4.19
Rakan kumpulan menelaah sama kaum
50
Jadual 4.20
Rakan kumpulan menelaah kaum lain
51
Jadual 4.21
Bilangan kawan rapat di universiti
52
xxviii
Jadual 4.22
Bilangan kawan rapat daripada kaum sendiri
52
Jadual 4.23
Bilangan kawan rapat daripada kaum lain
53
BAB 5 KEWANGAN PELAJAR

Jadual 5.1
Menerima bantuan kewangan
56
Jadual 5.2
Menerima bantuan kewangan daripada keluarga
56
Jadual 5.3
Sumbangan daripada keluarga
57
Jadual 5.4
Meminjam wang daripada rakan sekaum di universiti
57
Jadual 5.5
Meminjam wang daripada rakan kaum lain di universiti
58
Jadual 5.6
Meminjam wang daripada bank/institusi kewangan
58
Jadual 5.7
Pekerjaan sambilan
58
Jadual 5.8
Tidak hadir kuliah dan tutorial
59
Jadual 5.9
Tidak membuat tugasan
59
Jadual 5.10
Mengurangkan kos makan/minum
60
Jadual 5.11
Masalah kesihatan
60
Jadual 5.12
Sedih dan melarikan diri
61
Jadual 5.13
Hidup tertekan di kampus
61
BAB 6 TADBIR URUS UNIVERSITI

Jadual 6.1
Masalah pertama pelajar semenjak belajar di universiti
64
Jadual 6.2
Masalah kedua pelajar semenjak belajar di universiti
65
Jadual 6.3
Masalah ketiga pelajar semenjak belajar di universiti
65
Jadual 6.4
Masalah pertama pelajar semasa berurusan dengan pensyarah
66
Jadual 6.5
Masalah kedua pelajar semasa berurusan dengan pensyarah
67
Jadual 6.6
Masalah ketiga pelajar semasa berurusan dengan pensyarah
67
Jadual 6.7
Masalah pertama pelajar semasa berurusan dengan pusat

pengajian/sekolah/fakulti
68
Jadual 6.8
Masalah kedua pelajar semasa berurusan dengan pusat

69
Jadual 6.9
Masalah ketiga pelajar semasa berurusan dengan pusat

69
Jadual 6.10
Masalah pertama pelajar semasa berurusan dengan pihak
70
xxix
Hal Ehwal Pelajar (HEP)
Jadual 6.11
Masalah kedua pelajar semasa berurusan dengan pihak

70
Jadual 6.12
Masalah ketiga pelajar semasa berurusan dengan pihak

71
Jadual 6.13

Bendahari universiti
71
Jadual 6.14

72
Jadual 6.15

73
Jadual 6.16

Pendaftar universiti
73
Jadual 6.17

74
Jadual 6.18

75
Jadual 6.19
Cadangan pertama pelajar
75
Jadual 6.20
Cadangan kedua pelajar
76
Jadual 6.21
Cadangan ketiga pelajar
77
BAB 7 KEGIATAN PELAJAR

Jadual 7.1
Aktiviti anjuran universiti
80
Jadual 7.2
Aktiviti anjuran fakulti/pusat/sekolah
80
Jadual 7.3
Persatuan Pelajar
81
Jadual 7.4
Persatuan/aktiviti luar kampus
81
Jadual 7.5
Kekerapan terlibat dalam Persatuan Pelajar
82
Jadual 7.6
Kekerapan terlibat dengan Persatuan Pelajar satu kaum
83
Jadual 7.7
Kekerapan terlibat dengan Persatuan Pelajar pelbagai kaum
83
Jadual 7.8
Jumlah persatuan terlibat
84
Jadual 7.9
Persatuan Keagamaan
84
Jadual 7.10
Persatuan Asrama
85
Jadual 7.11
Persatuan Sukan
85
xxx
Jadual 7.12
Persatuan Kebudayaan
86
Jadual 7.13
Persatuan Negeri
86
Jadual 7.14
Persatuan Sains/Matematik/Komputer
87
Jadual 7.15
Persatuan Kemanusiaan
87
Jadual 7.16
Persatuan Pertahanan Diri
88
Jadual 7.17
Persatuan Pengguna
88
Jadual 7.18
Persatuan Alam Sekitar
89
Jadual 7.19
Persatuan Berpakaian Seragam
89
Jadual 7.20
Persatuan Bahasa Melayu
90
BAB 8 KEHIDUPAN DI KAMPUS

Jadual 8.1
Berkongsi asrama dengan pelajar sama etnik dan agama sahaja
93
Jadual 8.2
Berkongsi asrama dengan pelajar berlainan etnik dan agama
93
Jadual 8.3

tetapi kawan
94
Jadual 8.4

tetapi sama major
95
Jadual 8.5

tetapi sama major dan tahun pengajian
95
Jadual 8.6
Berjiran dengan pelajar berlainan etnik dan agama
96
Jadual 8.7
Berjiran dengan pelajar berlainan etnik tetapi sama agama
96
Jadual 8.8
Memilih rakan asrama/tempat tinggal yang sama kaum
97
Jadual 8.9
Memilih rakan asrama/tempat tinggal yang berlainan kaum
97
Jadual 8.10
Masakan mengikut cita rasa etnik sahaja
98
Jadual 8.11
Masakan ala Kedah dan Utara
98
Jadual 8.12
Masakan ala Barat
99
Jadual 8.13
Makanan ringan - mi, nasi ayam, dan lain-lain
99
Jadual 8.14
Masakan pelbagai cita rasa
100
Jadual 8.15
Pengusaha kantin menyediakan makanan mengikut cita rasa etnik pelajar 100
xxxi
BAB 9 KEHIDUPAN PELAJAR

Jadual 9.1
Perbezaan latar belakang etnik tidak menentukan kejayaan di universiti
103
Jadual 9.2
Mudah berhubung dengan pensyarah semasa kuliah, tutorial, dan di

pejabatnya
104
Jadual 9.3
Tidak menghadapi masalah bertukar nota kuliah dan belajar dalam

kumpulan pelajar daripada etnik lain
104
Jadual 9.4
Peluang untuk berjaya dengan cemerlang dalam bidang akademik

terbuka luas
105
Jadual 9.5
Umur semasa memahami hakikat bahawa rakyat Malaysia terdiri

daripada kaum, budaya, dan agama yang berbeza dalam negara kita
105
Umur semasa memahami hakikat bahawa perbezaan kaum, budaya,
106
Jadual 9.6
dan agama boleh menimbulkan salah faham dan konflik
Jadual 9.7
Faktor pertama yang mempengaruhi kefahaman pelajar tentang

masyarakat pelbagai budaya dan agama
107
Jadual 9.8
Faktor kedua yang mempengaruhi kefahaman pelajar tentang

108
Jadual 9.9
Faktor ketiga yang mempengaruhi kefahaman pelajar tentang

109
Jadual 9.10
Individu pertama yang memberikan gambaran buruk tentang kaum lain
110
Jadual 9.11
Individu kedua yang memberikan gambaran buruk tentang kaum lain
111
Jadual 9.12
Individu ketiga yang menberikan gambaran buruk tentang kaum lain
112
Jadual 9.13
Individu pertama yang memainkan peranan dalam menjalinkan

hubungan baik dengan kaum lain
113
Jadual 9.14
Individu kedua yang memainkan peranan dalam menjalinkan

114
Jadual 9.15
Individu ketiga yang memainkan peranan dalam menjalinkan

115
Jadual 9.16
Masalah pertama yang mungkin menyebabkan berlakunya salah faham

dan ketegangan etnik di kalangan pelajar
116
Jadual 9.17
Masalah kedua yang mungkin menyebabkan berlakunya salah faham

Masalah ketiga yang mungkin menyebabkan berlakunya salah faham
117
Jadual 9.18
118
Jadual 9.19
Bergaul dengan individu daripada etnik lain
118
Jadual 9.20
Tempat pertama yang menjadi tumpuan untuk komunikasi antara etnik
119
Jadual 9.21
Tempat kedua yang menjadi tumpuan untuk komunikasi antara etnik
120
xxxii
Jadual 9.22
Tempat ketiga yang menjadi tumpuan untuk komunikasi antara etnik
120
Jadual 9.23
Program pertama untuk mengukuhkan perpaduan antara etnik
121
Jadual 9.24
Program kedua untuk mengukuhkan perpaduan antara etnik
122
Jadual 9.25
Program ketiga untuk mengukuhkan perpaduan antara etnik
123
Jadual 9.26
Sulit hendak membina persahabatan dengan pelajar daripada etnik lain
124
Jadual 9.27
Tidak ramai pasangan intim yang berbeza kaum dan agama
124
Jadual 9.28
Jarang merayakan hari kebesaran kumpulan etnik mereka dengan

menjemput individu daripada etnik lain
125
Jadual 9.29
Pelajar yang sakit di asrama sering mendapat simpati, pertolongan,

dan diziarahi oleh pelajar daripada kaum, budaya, dan agama lain
125
Jadual 9.30
Kegiatan agama, bahasa, dan budaya etnik sentiasa mendapat

sokongan pihak universiti
126
BAB 10 IKATAN KEWANGAN PELAJAR

Jadual 10.1
Malu jika tidak berdiri semasa lagu Negaraku dimainkan
129
Jadual 10.2
Program kibarkan bendera dipupuk di sekolah
129
Jadual 10.3
Bangga berada dalam majlis dengan DYMM Agong/Sultan/TYT
130
Jadual 10.4
Kurang senang jika membelakangkan undang-undang
130
Jadual 10.5
Perlembagaan Negara disesuaikan mengikut masa
131
Jadual 10.6
Malaysia bukan kepunyaan orang Melayu/Bumiputera Islam sahaja
131
Jadual 10.7
Wajibkan penggunaan Bahasa Malaysia di papan iklan
132
Jadual 10.8
Berbangga dengan pakaian kebangsaan dan tradisional
132
Jadual 10.9
Sekiranya tidak berpuas hati eloklah berhijrah
133
Jadual 10.10
Tidak bergantung kepada program kerajaan
134
Jadual 10.11 Diskriminasi kaum di Malaysia ketara
134
Jadual 10.12 Menguasai bahasa Inggeris pada era globalisasi
135
Jadual 10.13 Kawalan Mata Wang Tahun 1998 telah membebaskan negara
daripada dijajah negara berkuasa di dunia
135
Jadual 10.14 Peristiwa rusuhan kaum 13 Mei 1969 mesti dielakkan
136
Jadual 10.15 Perkongsian kuasa antara kaum
136
Jadual 10.16 Sistem demokrasi dalam negara
137
Jadual 10.17 Bangga kerana negara mempunyai penduduk berbilang kaum, budaya,
dan agama
137
xxxiii
Jadual 10.18 Menerima Islam dan bahasa Melayu sebagai agama dan bahasa rasmi
negara
138
Jadual 10.19 Tidak akan berhijrah ke negara lain
139
Jadual 10.20 Negara memastikan kemakmuran dan kesejahteraan diri dan keluarga
139
Jadual 10.21 Menangani masalah secara konstruktif dan memikulnya bersama-sama
140
Jadual 10.22 Berkorban nyawa dan harta jika negara diceroboh
140
Jadual 10.23 Menerima Wawasan 2020 sepenuhnya
141
Jadual 10.24 Malaysia sebuah negara Islam
142
Jadual 10.25 Barangan Malaysia diutamakan
142
Jadual 10.26 Program Khidmat Negara wajib dipatuhi
143
Jadual 10.27 Tersinggung dan marah jika negara diremehkan
143
Jadual 10.28 Bangga rakyat diakui cemerlang di arena antarabangsa
144
Jadual 10.29 Menerima Perlembagaan 1957 sebagai kontrak sosial negara
144
Jadual 10.30
Menerima Perlembagaan 1963 sebagai kontrak sosial negara yang kedua 145
Jadual 10.31 Mengekalkan kawalan imigrasi di antara Semenanjung Malaysia dengan 145
Sabah dan Sarawak
Jadual 10.32 Mengekalkan kawalan permit kerja antara rakyat Malaysia di
Semenanjung Malaysia dengan Sabah dan Sarawak
146
Jadual 10.33 Penggunaan kuota dalam dasar dan program pembangunan negara
146
Jadual 10.34 Ideologi bangsa Malaysia
147
Jadual 10.35 Unsur bangsa Malaysia 1
148
148
149
Jadual 10.38 Bahasa dan identiti kaum
150
BAB 11 BATAS ETNIK

Jadual 11.1
Kekuatan kepentingan peribadi berbentuk material secara relatif

dengan pilihan etnik, dalam generasi pelajar
155
Jadual 11.2
Kekuatan kepentingan peribadi berbentuk material secara relatif

dengan pilihan etnik, dalam generasi ibu pelajar
157
Jadual 11.3
Kekuatan kepentingan peribadi berbentuk status secara relatif

158
Jadual 11.4
Kekuatan kepentingan peribadi berbentuk status secara relatif

dengan pilihan etnik, dalam generasi ibu pelajar
161
xxxiv
Jadual 11.5
Kekuatan ikatan sosial secara relatif dengan pilihan etnik, dalam

generasi pelajar
162
Jadual 11.6
Kekuatan ikatan sosial secara relatif dengan pilihan etnik dalam

generasi ibu pelajar
164
Jadual 11.7
Kekuatan tuntutan ikatan agama secara relatif dengan norma sejagat

dalam generasi pelajar
166
Jadual 11.8
Kekuatan tuntutan ikatan agama secara relatif dengan norma sejagat

dalam generasi ibu pelajar
168
Jadual 11.9
Kekuatan pilihan kepimpinan secara relatif dengan norma sejagat

169
Jadual 11.10 Kekuatan pilihan kepimpinan secara relatif dengan norma sejagat
171
Jadual 11.11 Kekuatan tuntutan kebajikan secara relatif dengan norma sejagat
172
Jadual 11.12 Kekuatan tuntutan kebajikan secara relatif dengan norma sejagat
173
Jadual 11.13 Kekuatan tuntutan persekolahan secara relatif dengan norma sejagat
174
Jadual 11.14 Kekuatan tuntutan persekolahan secara relatif dengan norma sejagat
176
xxxv
BAB 1
PENGENALAN
1.1
Pendahuluan
Malaysia telah mengalami pembangunan dan transformasi sosial dan ekonomi yang pesat
semenjak kemerdekaannya pada tahun 1957. Namun, selain agenda pembangunan dan
pemodenan terdapat beberapa isu lain yang harus ditangani sekiranya Malaysia ingin
mengekalkan kadar pembangunannya itu. Antara isu yang dimaksudkan ialah isu
integrasi nasional dan pembentukan bangsa. Isu ini amat penting, lebih-lebih lagi bagi
sebuah negara yang masyarakatnya terdiri daripada pelbagai kelompok etnik, budaya,
bahasa, dan agama.
Persoalan tentang integrasi nasional, perpaduan negara, dan pembentukan bangsa telah
banyak diperkatakan, terutamanya selepas tahun 1957 hingga sekarang, oleh pelbagai
golongan dalam masyarakat, termasuk ahli politik, cerdik pandai, dan golongan rakyat
biasa. Di samping itu, pelbagai program, strategi, usaha, langkah dan dasar sosial,
ekonomi, dan rekayasa sosial telah dilaksanakan untuk merealisasikan hasrat
pengintegrasian dan pembentukan bangsa itu, sungguhpun tidak semuanya boleh
dikatakan telah berjaya mencapai matlamat.
Sering diperkatakan bahawa antara sebab pemerintah sukar merealisasikan hasrat

integrasi nasional dan pembentukan bangsa ialah keadaan integrasi kaum yang terus
wujud di kalangan anggota masyarakat. Kajian perlu dijalankan untuk mengukur tahap
polarisasi kaum pada masa ini. Jika wujud polarisasi kaum itu, adakah polarisasi ini
merupakan penghalang kepada integrasi nasional dan pembentukan bangsa? Data
empirikal amat diperlukan untuk menjelaskan permasalahan kajian ini.
1.2
Isu Integrasi Etnik di IPTA

Integrasi kaum di Malaysia bukanlah suatu isu yang baru. Fenomena ini telah wujud
zaman berzaman kerana Malaysia merupakan negara yang mempunyai penduduk
pelbagai kaum dan budaya. Persoalannya, adakah fenomena ini begitu serius sehingga
boleh menggugat keharmonian, kestabilan, dan pembangunan negara? Terdapat dua
pandangan yang pernah dikemukakan berkaitan isu polarisasi kaum, khususnya di IPTA.
Pandangan pertama yang dikemukakan oleh Abdullah Taib (1984), Agoes Salim (1975),
dan Sanusi Osman (1989) mendakwa bahawa polarisasi semakin meningkat dan
hubungan antara pelajar Melayu dan bukan Melayu semakin berkurangan. Kesimpulan
ini dikemukakan berdasarkan penelitian yang dibuat terhadap susunan dan hubungan
sosial pelbagai golongan etnik serta kecenderungan etnik mereka. Kajian mereka
menggambarkan situasi kepentingan individu wujud selari dengan kepentingan yang
dikongsi bersama. Bahkan, Agoes Salim (1975: 27) mendakwa bahawa terdapat sedikit
sahaja pergaulan antara kaum di kalangan pelajar di IPTA dan situasi itu semakin
merosot.
Dalam hal ini, Sanusi Osman (1989: 41) menyatakan bahawa gejala ini tidak boleh dilihat
secara terpisah daripada masyarakat yang lebih besar. Hal ini kerana polarisasi kaum
yang terdapat di IPTA mencerminkan keadaan sebenar yang terdapat di kalangan rakyat.
Keadaan ini pula menurut beliau lagi, tidak boleh dipandang ringan kerana implikasinya
amat besar kepada masa depan rakyat dan negara. Pengkaji-pengkaji ini juga telah
menghuraikan pelbagai bentuk polarisasi dan faktor yang menyumbang kepada wujudnya
masalah polarisasi di kalangan pelajar IPTA.
Pandangan kedua dikemukakan oleh Mansor Mohd Noor (1997, 2000) berdasarkan
penelitian yang dibuat terhadap pengaruh norma sejagat dan jenis hubungan sosial yang
terdapat di IPTA. Beliau berpendapat bahawa sungguhpun terdapat keadaan polarisasi di
IPTA, namun keadaan ini semakin berkurangan dengan adanya pengaruh norma sejagat
yang telah menghakis kesignifikanan unsur politik dalam hubungan etnik. Menurut beliau
lagi kepentingan yang dikaitkan oleh penuntut dengan kecenderungan berbeza-beza

berbanding dengan norma lain, seperti kepentingan peribadi berbentuk material, status
sosial, dan ikatan sosial. Bahkan, tindakan sosial individu yang berkaitan dengan norma
sejagat itu telah menghasilkan perlakuan baru yang tiada kaitan langsung dengan norma
etnik, dan dalam hal ini melemahkan keprihatinan mereka terhadap sempadan kelompok
kaum.
Berikutan dengan pandangan-pandangan tersebut, beberapa persoalan penyelidikan dapat

diketengahkan. Adakah wujud polarisasi kaum di kampus-kampus IPTA? Apakah
magnitudnya? Yang mana satukah antara dua pandangan yang disebutkan di atas itu
mampu memperjelas tentang intensiti polarisasi kaum di IPTA? Adakah terdapat
pandangan lain mengenainya? Soalan-soalan ini perlu diteliti dan diperhalus supaya satu
penjelasan yang tepat dan terkini dapat dibuat mengenai polarisasi kaum di kalangan
pelajar IPTA. Maklumat ini akan membantu tindakan susulan yang akan dilaksanakan
oleh pihak pengurusan universiti dan Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM)
khususnya dalam menggubal dasar dan program bagi mengatasi masalah kewujudan
polarisasi etnik.
1.3
Pernyataan Masalah
Terdapat beberapa pernyataan masalah dalam kajian ini yang telah dikenal pasti dari
peringkat awal. Antaranya ialah pelajar tidak mahu berkongsi bilik di asrama, malah
mereka lebih suka memilih untuk tinggal bersama dengan rakan yang sama kaum dengan
mereka. Pelajar daripada satu kumpulan etnik juga dikatakan tidak bergaul dengan pelajar
daripada kumpulan etnik mereka.
Dari segi nota kuliah pula, kebanyakan pelajar tidak belajar dan bertukar nota kuliah
dengan individu pelajar daripada kumpulan etnik lain. Dalam kegiatan persatuan juga
didapati pelajar condong ke arah sesuatu etnik, agama, budaya, dan bahasa.
Di samping itu wujud diskriminasi dalam pemilihan masuk ke universiti; pemilihan

masuk ke pusat pengajian dan pengkhususan pelajaran; pengagihan biasiswa dan
pinjaman; pemilihan masuk ke asrama; pembelian makanan di kantin; penetapan cuti;
penggunaan kawasan permainan; dan lain-lain di kampus.
1.4
Masalah Kajian
Terdapat beberapa masalah yang dihadapi dalam menjalankan kajian ini, antaranya
ketidakselarasan pengedaran borang soal selidik. Oleh itu, kajian mengambil masa yang
lama untuk mendapatkan kembali keseluruhan borang soal selidik. Antara masalah lain
yang dihadapi ialah:
1.4.1
Perbezaan etnik dan agama memisahkan pelajar
1.4.2
Batas etnik tebal
1.4.3
Hubungan etnik terpisah dan terasing
1.4.4
Integrasi etnik di kalangan IPTA tidak terbina
1.4.5
Ikatan kewarganegaraan dan etos bangsa longgar
1.4.6
Pengaruh persekitaran sosial di sekolah dan keluarga
1.4.7
Kelemahan pengurusan IPTA dalam menguruskan masyarakat pelbagai kaum di

kampus
1.4.8
Kekurangan dasar dan program pendidikan tinggi dalam masyarakat pelbagai

etnik
1.5
Faedah Kajian
1.5.1
Mengukur arah tuju perpaduan dalam negara bagi menjamin kemakmuran dan
kesejahteraan.
1.5.2
Menyumbang kepada perkembangan ilmu dengan terbinanya satu gagasan

kerangka pemikiran konsep, teori, dan pengukuran tentang sikap dan tingkah laku
etnik.
1.5.3
Mengenal pasti arah dan tahap perubahan batas etnik di kalangan pelajar
memudahkan pihak IPT dan Kementerian Pengajian Tinggi menggubal dasar dan
program demi memperkukuh ikatan perpaduan kaum di kampus dan negara ini.
1.5.4
Hasil kajian dapat dijadikan asas oleh para akademik, media, dan pemimpin
masyarakat untuk menjana perubahan pemikiran masyarakat tanpa mengira kaum.
1.6
Objektif Kajian
Objektif kajian ini adalah untuk:

1.6.1
Mengukur integrasi kaum di kalangan pelajar Institusi Pengajian Tinggi Awam

(IPTA) dengan cara:x
mengenal pasti batas etnik,
mengenal pasti identiti kebangsaan, perkongsian pendapat, dan etos bangsa

Malaysia, dan
memerhatikan bentuk dan intensiti perhubungan antara kumpulan etnik

1.6.2 Meneliti kedinamikan etnisiti sebagai salah satu faktor penyebab polarisasi
dengan cara:x
mengenal pasti faktor utama yang menjadi penyumbang kepada gejala

1.6.3
Mengenal pasti hubung kait polarisasi etnik dengan pengurusan universiti dengan
cara:x
mengkaji dasar, program, dan pelaksanaannya di kalangan pentadbir dan

staf/ahli akademik.
1.7
Skop Kajian
Dalam konteks integrasi etnik di IPTA ini, kajian akan mengkaji perkara-perkara berikut:
1.7.1
Sembilan IPTA dan dua Institusi Pengajian Tinggi Swasta (IPTS) telah dipilih
untuk dijadikan perbandingan dengan sembilan IPTA tersebut. (Dapatan bagi
kajian Integrasi Etnik di IPTS dilampirkan sebagai LAMPIRAN 2)
1.7.2
Pelajar di IPTA
1.7.3
Pemilihan universiti adalah berdasarkan kepada ciri strata sosial yang telah
ditentukan
1.8
Metodologi Kajian
Dua pendekatan digunakan dalam kajian ini, iaitu kuantitatif dan kualitatif. Dalam
pendekatan kuantitatif, sebanyak 7,374 borang soal selidik telah diedarkan ke sembilan
IPTA yang telah dipilih. Jumlah sasaran ialah lima peratus daripada jumlah pelajar di
setiap IPTA. Daripada jumlah tersebut sebanyak 6,389 borang soal selidik yang
dikembalikan. Dua Institusi Pengajian Tinggi Swasta, iaitu Universiti MultiMedia dan
Kolej Inti, telah dipilih untuk dijadikan perbandingan dengan sembilan IPTA tersebut.
Melalui pendekatan kualitatif pula, beberapa sesi percambahan fikiran telah dijalankan.
Selain itu, bahagian kualitatif kajian ini juga menggunakan kaedah/instrumen temu bual
kumpulan fokus, naratif, dan pemerhatian. Instrumen terbabit digunakan bagi
mendapatkan pandangan secara langsung responden mengenai sesuatu isu.
Antara
pelajar yang terbabit dalam temu bual ini ialah pelajar Universiti Sains Malaysia,
Universiti Kebangsaan Malaysia, Universiti Utara Malaysia, Universiti Malaysia Sabah,
dan Universiti Pendidikan Sultan Idris.
Walau bagaimanapun, analisis ini dibuat
berdasarkan temu bual yang dijalankan di Universiti Sains Malaysia dan Universiti
Kebangsaan Malaysia yang melibatkan sebanyak empat puluh lima orang pelajar yang
dibahagikan kepada enam buah kumpulan.
1.9
Signifikan Kajian
Kajian harus dilakukan untuk memastikan keadaan polarisasi kaum di kalangan pelajar
IPTA kini. Kajian ini perlu dijalankan memandangkan semenjak tahun 1970-an dan
1980-an banyak faktor dan unsur baru yang telah diperkenalkan ke dalam masyarakat
secara umumnya, yang secara langsung ataupun tidak, boleh memberi kesan terhadap
hubungan antara kaum, sama ada di IPTA ataupun dalam masyarakat amnya. Peringkat
kajian ini merupakan penelitian terhadap kajian yang pernah dilakukan dan yang telah
didokumenkan. Ini diikuti dengan kajian yang lebih mendalam yang melibatkan kajian
lapangan/empirikal dengan menggunakan kaedah yang sesuai.
1.10
Antara universiti yang dikaji ialah:

1.10.1 Universiti Utara Malaysia masyarakat luar bandar dan majoriti kaum Melayu
1.10.2
Universiti Sains Malaysia masyarakat kosmopolitan dan majoriti kaum Cina
1.10.3
Universiti Malaya/Universiti Putra Malaysia masyarakat kosmopolitan dan

pelbagai kaum
1.10.4
Universiti Teknologi Malaysia/Universiti Pendidikan Sultan Idris

masyarakat kosmopolitan dan majoriti kaum Melayu
1.10.5
Universiti Malaysia Sabah/Universiti Malaysia Sarawak

masyarakat dipengaruhi pengaruh wilayah dan masyarakat bumiputera
pelbagai subetnik dan agama
1.10.6
Universiti Kebangsaan Malaysia simbol perjuangan jati diri dan tamadun

Melayu
1.11
1.10.7
Universiti Multimedia universiti swasta (bukan badan kerajaan)
1.10.8
Kolej INTI kolej swasta (bukan badan kerajaan)
Saiz Sampel Kajian

Jumlah keseluruhan responden yang dikaji di dalam kajian ini ialah sebanyak lima
peratus daripada jumlah pelajar yang terdapat di setiap IPTA dengan sasaran seramai
7,374 orang responden.
1.12
Kerangka Penulisan
Kajian ini mengandungi dua belas bab. Bab 1: Pengenalan merupakan pengenalan kepada
kajian yang dijalankan. Bab 2: Teori Perhubungan Etnik menerangkan tentang konsep
dan teori perhubungan etnik. Bab 3: Profil Responden memaparkan profil responden
yang mengandungi antaranya maklumat responden. Bab 4: Persekolahan dan Pendidikan
di Universiti melibatkan huraian kehidupan responden sejak zaman persekolahan
sehinggalah ke universiti. Bab 5: Kewangan Pelajar mengenal pasti tingkah laku pelajar
dalam menyelesaikan masalah kewangan mereka. Bab 6: Tadbir Urus Universiti
mengenal pasti masalah pelajar semasa mereka berurusan dengan pensyarah dan pegawai
atasan. Bab 7: Kegiatan Pelajar membincangkan penglibatan pelajar dalam kegiatan
persatuan yang melibatkan pelbagai etnik. Bab 8: Kehidupan di Kampus berfokus kepada
aspek perkongsian tempat tinggal yang dikaitkan dengan tahap integrasi pelajar pelbagai
etnik dan budaya. Bab 9: Kehidupan Pelajar merangkumi isu-isu yang berkaitan dengan
hubungan etnik dalam kehidupan pelajar. Bab 10: Ikatan Kewarganegaraan memahami
tahap ikatan kewarganegaraan dalam masyarakat pelbagai etnik, budaya, dan agama. Bab
11: Batas Etnik mengukur tahap ikatan individu dan kumpulan. Bab 12: Isu dan
Cadangan Tindakan merangkumi isu-isu yang berkaitan dengan integrasi etnik dan
cadangan bagi menyelesaikan masalah integrasi etnik ini yang melibatkan kementerian
dan jabatan tertentu.
1.13
Kesimpulan
Secara keseluruhannya, integrasi etnik di kalangan pelajar IPT kini merupakan perkara
yang kian menghantui semua pihak di Malaysia. Diharap kerangka teori ini dapat
menyelesaikan masalah persoalan integrasi yang masih kabur. Kajian ini juga diharapkan
dapat membantu kefahaman untuk memahami masalah penyelidikan ini. Tidak dinafikan
bahawa negara kita agak stabil walaupun masyarakatnya terdiri daripada pelbagai bangsa,
agama, dan budaya. Namun begitu, masalah ini tidak boleh diambil sambil lewa dan
perlukan penyelesaian.
BAB 2
TEORI PERHUBUNGAN ETNIK
2.1
Pendahuluan
Masyarakat pelbagai etnik, budaya, dan agama merupakan ciri utama negara-negara di
dunia pada hari ini. Hanya segelintir daripada lebih l80 negara yang bernaung di bawah
panji Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu bercirikan masyarakat ekaetnik. Persaingan
dan konflik antara etnik sering berlaku di negara-negara yang berlatarbelakangkan
masyarakat pelbagai etnik. Namun demikian, sejarah juga telah membuktikan negara
ekaetnik pun tidak dapat membebaskan diri daripada kejadian sedemikian itu.
2.2
Fokus Kajian Perhubungan Etnik
Bidang kajian perhubungan etnik memberikan tumpuan kepada usaha untuk memahami
dan menjelaskan bentuk-bentuk yang digunakan oleh pelbagai ahli dan kumpulan etnik
dalam masyarakat itu untuk berhubung dalam satu jangka waktu yang berterusan.
2.3
Persoalan Bidang Kajian

Soalan asas dalam kajian perhubungan etnik ialah apakah bentuk perhubungan antara
kumpulan yang wujud dalam masyarakat itu?
Perhubungan etnik boleh melahirkan masyarakat yang harmoni atau berkonflik. Untuk
memahami perhubungan etnik, bentuk perhubungan yang wujud antara etnik dalam
masyarakat itu perlu dikenal pasti. Sarjana perhubungan etnik menggariskan empat
bentuk perhubungan antara etnik yang dapat dikenal pasti: bekerjasama, penyesuaian,
persaingan, dan konflik.
Bagaimanakah kumpulan-kumpulan etnik ini disusun dalam stratifikasi sosial masyarakat

itu dan apakah kesan bentuk susunan stratifikasi sosial kumpulan etnik yang sedemikian
ke atas perhubungan antara kumpulan etnik tersebut dan masyarakat itu sendiri?
Dalam setiap masyarakat wujud ketidaksamarataan sosial dalam pengagihan harta,

martabat, dan kuasa hingga menyebabkan individu dan kumpulan itu menerima layanan
yang berbeza. Ketidaksamarataan sosial ini tidak berlaku begitu saja tetapi terbina dan
berkekalan hingga bergenerasi-generasi.
Dalam kebanyakan negara yang memiliki masyarakat pelbagai etnik, struktur

ketidaksamarataan sosial yang wujud melahirkan satu atau sebilangan kumpulan etnik
yang berkuasa dan kumpulan etnik berkenaan akan mendapat keistimewaan daripada
institusi pemerintahan dan ekonomi. Manakala kumpulan etnik minoriti pula akan berada
di kedudukan sosial yang rendah dan terpinggir.
Bagaimanakah cara kumpulan etnik yang dominan dalam masyarakat pelbagai etnik itu
mengekalkan kedudukannya di tangga teratas dalam masyarakat itu dan apakah
percubaan yang dilakukan oleh kumpulan minoriti untuk mengubah kedudukan mereka?
Kumpulan etnik yang dominan akan menggunakan cara langsung dan tidak langsung
untuk mempertahankan kedudukan harta, martabat, dan kuasa mereka. Ini bukan
bermakna kumpulan minoriti akan berdiam diri tanpa mengatur tindakan untuk
memajukan lagi kedudukan sosial mereka.
Apakah kesan jangka panjang bentuk masyarakat pelbagai etnik di atas terhadap
perhubungan etnik?
Apabila kumpulan-kumpulan etnik boleh hidup bersama dalam satu jangka masa yang
panjang, mereka mungkin bergerak ke arah penyatuan kumpulan, terus mengekalkan
perbezaan atau membesar-besarkan perbezaan di atas. Masyarakat pelbagai etnik yang
10
sedemikian mungkin sedang menuju ke arah integrasi atau pemisahan melalui proses
asimilasi atau pemajmukan.
2.4
Kerangka Konseptual
Konsep yang paling utama ialah kumpulan etnik dan ras.
2.4.1
Ciri-Ciri Kumpulan Etnik
Kumpulan atau kategori etnik digunakan untuk merujuk secara asasnya kepada
warisan sosiobudaya seseorang itu. Antara ciri konsep etnik ialah budaya, adat,
bahasa, agama, negara asal, dan lain-lain. Kumpulan etnik ialah kumpulan yang
ahlinya memiliki satu set ciri sosiobudaya yang tersendiri ini.
Melvin Tumin (1964: 243) mentakrifkan kumpulan etnik sebagai satu kumpulan
sosial yang wujud dalam satu sistem sosial dan kebudayaan yang besar dengan
menuntut atau diperakui dengan status istimewa dari segi satu ciri etnik yang
kompleks yang ditonjolkan atau dipercayai ada memilikinya.
Mengikut J. Milton Yinger (1994) pula satu kumpulan wujud dalam erti kata
sebenar apabila satu segmen dari masyarakat besar dilihat oleh orang lain
sebagai berbeza dengan beberapa kombinasi dalam ciri-ciri berikut - bahasa,
agama, ras dan negara nenek moyang bersama adat dan kebudayaan yang
berkaitan; ahli-ahli kumpulan ini pun melihat diri mereka sedemikian, dan mereka
melibatkan diri dalam kegiatan yang dikongsi bersama berdasarkan asal usul
keturunan atau kebudayaan yang sama (sebenar atau buatan). Pandangan Yinger
ini ada kaitan dengan pemerhatian umum semenjak dulu kala yang
memperlihatkan ahli-ahli keluarga sering kali serupa satu sama lain dari segi rupa
paras dan tingkah laku jika dibandingkan dengan mereka yang tiada ikatan
keluarga.
11
2.4.2
Ciri-Ciri Kumpulan Ras

Pada hari ini, kumpulan atau kategori ras dirujukkan kepada warisan fizikal diri
seseorang itu seperti warna kulit, bentuk rambut, bentuk muka, dan lain-lain.
Konsep ras dari perspektif biologi tidak begitu diutamakan oleh sarjana sains
sosial. Perspektif sedemikian dipentingkan oleh sarjana biologi dan antropologi
fizikal.
Dari perspektif sosiologi, kumpulan ras secara sosial didefinisikan
sebagai satu kumpulan yang dilihat oleh ahli-ahli kumpulan itu dan orang lain
sebagai kumpulan manusia yang memiliki ciri-ciri biologi yang tersendiri, tanpa
mengira sama ada mereka itu sebenarnya merupakan satu kumpulan biologi yang
tersendiri atau tidak.
2.5
Meneliti Konsep Ras dan Etnik
Amalan mengaitkan konsep ras dengan warisan fizikal dan etnik dengan warisan
kebudayaan seseorang individu itu sudah diterima pakai secara meluas. Namun demikian
perlu diperingatkan, batas dalam sesuatu kumpulan etnik dan ras tidaklah begitu jelas dan
tetap seperti yang diandaikan oleh orang ramai. Kedua-dua konsep ini sering bertindih
dan dalam banyak perkara maknanya kabur.
Individu daripada kumpulan ras dan etnik yang berlainan juga boleh berkahwin dan
menghasilkan percampuran ras. Percampuran ras ini menyebabkan ciri-ciri warisan
fizikal sesuatu kaum, seperti warna kulit dan sebagainya, berubah.
Di Malaysia, orang Melayu ditakrifkan berdasarkan konsep etnik, bukan ras. Ciri-ciri
kumpulan etnik yang digunakan untuk mentakrifkan Melayu ialah bahasa, adat, dan
agama. Penggunaan konsep ras akan menyulitkan pengkategorian kumpulan Melayu
disebabkan berlakunya percampuran ras dengan kategori fenotaip Kaukasian seperti
orang Inggeris, Belanda, Turki, Arab, Portugis, India, dan lain-lain; fenotaip Mongoloid
seperti orang Cina, orang rumpun Melayu, orang Asli, dan lain-lain; dan fenotaip Afrika.
12
Percampuran ras tiga kategori fenotaip ini telah menyebabkan ciri-ciri fizikal orang
Melayu menjadi kabur. Malahan perkahwinan campur antara Cina dengan India di
Malaysia pun melahirkan anak yang menyerupai orang Melayu dan hal
ini juga
memberikan kesan kekaburan kepada batas ras orang Melayu.
Dari segi budaya juga, orang Melayu, India, Cina, Kadazan, Dusun, Iban, Bidayuh, dan
sebagainya banyak meminjam unsur budaya, seperti bahasa, pakaian, makanan, dan
agama antara satu sama lain.
Perbahasan di atas, tentang aplikasi konsep etnik dan ras di Malaysia, menjelaskan
bahawa manusia mempunyai ciri kepelbagaian yang tidak terbatas dan ciri-ciri sesuatu
kumpulan itu sering bertindih dengan kumpulan-kumpulan yang lain.
Ini menunjukkan, walaupun masyarakat awam mengaitkan konsep ras dan etnik dengan
persamaan ciri-ciri warisan fizikal dan kebudayaan, namun batas-batas kumpulan ini
sebenarnya ditentukan oleh satu set persetujuan sosial dalam masyarakat itu sendiri.
Tanpa mengira ketulenan batas fizikal dan etnik yang dapat diperhatikan, manusia akan
bertindak berlainan berbanding dengan ahli-ahli daripada kumpulan sosial itu atas sebab
kepentingan dan perkiraan sosial dalam masyarakat itu sendiri. Kelogikan analisis ini
telah menyebabkan pelajar perhubungan ras dan etnik berpegang kepada pendapat yang
menyatakan bahawa konsep ras dan etnik lebih bersifat sosiopolitik, bukan saintifik ala
biologi itu. Malah, sarjana bidang pengajian ini diminta melupakan sahaja definisi
saintifik tersebut, terutama bagi konsep ras.
Walau bagaimanapun, tidak dapat dinafikan bahawa walaupun konsep etnik dikaitkan
dengan warisan sosiobudaya, bukan biologi tetapi bagi orang di luar kumpulan itu, ciriciri kumpulan etnik masih lagi dianggap mempunyai kaitan dengan asas biologi, bukan
budaya semata-mata.
13
Jadi kita perlu mengakui yang realiti sosial tentang perhubungan etnik dan ras dan
pengkategorian kumpulan wujud dalam masyarakat kita. Kita juga harus menyedari yang
kategori ini bukan dipaksakan ke atas kita oleh faktor semula jadi semata-mata.
2.6
Kerangka Teoretis
Perubahan teras kajian perhubungan ras dan etnik daripada memberi penekanan kepada
konsep ras sebagai konsep biologi ke perhubungan sosial, membuka ruang agar masalah
perhubungan ras dan etnik dikaji berdasarkan kerangka teoretis disiplin ilmu sosiologi
dan sains kemasyarakatan.
2.7
Teori Ekologi
Robert E. Park (1950) merupakan sarjana sosiologi yang pertama yang membicarakan
persoalan perhubungan ras. Beliau dipengaruhi oleh pendekatan Charles Darwin tentang
kemenangan bagi yang tergagah. Tetapi bagi Park, manusia mempunyai dua bentuk
warisan: 1) Sebagai ahli sebuah kumpulan ras dia mewarisi pusaka biologikal yang
dipindahkan melalui perkahwinan sesama kumpulan, dan 2) sebagai ahli kumpulan
sosial, dia memindahkan melalui komunikasi warisan sosial kumpulannya. Penulis masa
kini menggunakan proses evolusi organik atau biologikal bagi peringkat individu dan
proses superorganik atau evolusi sosial dan kebudayaan di peringkat kumpulan.
Teori ekologi Park boleh dirumuskan ke dalam empat usul:

x
Penghijrahan membawa bersama, dalam perhubungan yang tidak sama rata, manusia
yang memiliki fenotaip yang berbeza.
Dalam perhubungan persaingan, individu-individu sedar akan ciri-ciri status yang

membezakan mereka.
14
Manusia yang berstatus tinggi tidak mahu bersaing atas dasar sama rata dengan
mereka yang memiliki status rendah; kumpulan yang kemudian ini dianggap memiliki
kategori semula jadi tersendiri dan dengan itu layak berada di tempat yang lain dalam
pembahagian buruh.
Prejudis ialah luahan kesedaran kumpulan oleh kelompok manusia yang istimewa.
Prejudis juga mempertahankan kepentingan mereka dan memperkukuh struktur
kategori itu.
2.8
Teori Freudian
John Dollard (1937) mengaplikasikan teori Freudian dengan merujuk kepada konsep
prejudis sebagai satu sikap untuk mempertahankan hak orang kulit putih.
Usulan yang dibuat oleh Dollard ialah;

x
Kehidupan sosial mengakibatkan lahir pelbagai kekecewaan psikologi dalam diri

individu.
Kekecewaan itu dapat dikurangkan dengan melepaskan kekerasan.

o Kekerasan lebih senang diluahkan ke atas sasaran tertentu.
o Bagi orang kulit putih, kehitaman dikaitkan dengan ketakutan dan keinginan yang
terpendam.
o Lagi lemah kuasa kelompok minoriti, lagi sesuai kelompok ini dijadikan sebagai
sasaran.
Di mana sahaja kekerasan secara terus diluahkan, ianya akan diikuti oleh kekerasan
melimpah hingga menambahkan lagi elemen irasional kepada tindakan rasional pada
peringkat awal tadi.
15
2.9
Struktur-Fungsionalisme
Talcott Parsons (1975: 58-83) menjadi pelopor dalam pembentukan teori ini. Kajiannya
dikukuhkan oleh sarjana lain seperti W. Lloyd Warner (1945), Kingsley Davis (1948) dan
Gunnar Myrdal (1944).
Teori ini membayangkan individu bertindak kepada insentif dan dikawal oleh hukuman
dan denda. Individu mengejar kepentingannya tetapi masyarakat mengikat kepentingan
ini dalam satu pola yang sama sebab wujudnya pembahagian buruh dan individu juga
berkongsi nilai bersama yang memakmurkan dan mensejahterakan masyarakat.
2.10
Teori Kelas
Oliver Cox (1948) mendapati masalah perhubungan ras dan etnik di Amerika Syarikat
ada hubung kait dengan persoalan kelas dan sistem kasta. Cox berpendapat semua
pertelingkahan ras boleh dikaitkan dengan dasar dan sikap golongan kapitalis dan orang
kulit putih terhadap orang bukan kulit putih dan kelas buruh. Prejudis dan ideologi ras
seperti sikap rendah diri dipupuk dan digunakan sebagai instrumen yang bermatlamatkan
politik dan ekonomi kapitalis. Cox melihat perhubungan ras sebagai perhubungan
proletariat-borjuis dan dengan itu memaparkan masalah perhubungan kelas politik.
Usulan Cox ialah:

x
Apabila kapitalisme Eropah berkembang ke kawasan yang kaya dengan sumber asli,
wujud keuntungan untuk memperoleh sumber buruh yang berbeza dan ini
membolehkan mereka meletakkan buruh ini dalam kedudukan tertindas.
Dalam perhubungan yang tidak sama rata ini, terbentuk keyakinan yang mendokong
ketidaksamarataan itu. Perkara ini terbina dalam struktur masyarakat kapitalis yang
memisahkan buruh kulit putih daripada kulit hitam.
Kategori ras wujud dalam kehidupan sosial masyarakat kapitalis kerana
16
a) menguntungkan kelas pemerintah, dan b) pertembungan dalam masyarakat ini

belum sampai ke tahap yang menunjukkan kedudukan sebenar sistem sosial itu dapat
dilihat dengan jelas oleh kelas buruh.
2.11
Teori Masyarakat Majmuk

J.S. Furnivall (1948) dan M.G. Smith (1965) mengutarakan konsep masyarakat majmuk
untuk mengenal pasti masyarakat yang terdapat di Asia Tenggara di mana wujud satu
rantai manusia - orang Eropah, Cina, India, dan berbagai-bagai kumpulan anak tempatan:
Mereka bergaul tetapi tidak bergabung. Setiap kumpulan berpegang dengan agama
masing-masing, kebudayaan dan bahasanya sendiri, ide dan cara hidupnya sendiri.
Sebagai individu mereka bertemu, tetapi hanya di pasar, semasa membeli dan menjual.
Wujud satu masyarakat plural di mana pelbagai bahagian komuniti hidup sebelah
menyebelah, tetapi berasingan, dalam unit politik yang sama. Berlaku juga dalam bidang
ekonomi, di mana pembahagian buruh berlaku mengikut garisan ras (Furnivall 1948:
304).
Leo Kuper (1974, 1977) merasakan teori struktural fungsionalisme dan Marxisme tidak
menjelaskan ciri-ciri utama masyarakat yang dipisahkan oleh batas etnik dan ras. Kuper
berpendapat kita boleh membuat deduksi tentang teori masyarakat majmuk dengan
mengandaikan teori kelas boleh menjelaskan bentuk pengkategorian ras dalam
masyarakat. Dalam hal ini, bentuk ikatan utama dan konflik yang akan timbul terbentuk
hasil hubungan kumpulan dengan cara pengeluaran dalam ekonomi.
Teori Kuper tentang hubungan ras dalam masyarakat majmuk didasarkan kepada usul:
x
Masyarakat yang terdiri daripada kumpulan status atau tuan tanah yang boleh
dibezakan mengikut fenotaip, berada di tempat berbeza dalam susunan ekonomi, dan
terikat dalam sektor politik di tahap yang berbeza, akan dipanggil masyarakat
majmuk dan berbeza daripada masyarakat berkelas. Dalam masyarakat majmuk
17
hubungan politik mempengaruhi hubungan cara pengeluaran dan lebih berpengaruh

jika dibandingkan dengan hubungan sebaliknya.
x
Apabila konflik berlaku dalam masyarakat majmuk, konflik berkenaan mengikut

garisan pemisah ras, bukan garisan kelas.
Kategori ras dalam masyarakat majmuk ditentukan oleh sejarah; dan kategori
berkenaan dibentuk oleh persaingan dan konflik antara kumpulan.
2.12
Teori Pasaran Buruh Terpisah
Teori Edna Bonacich (1972: 549-59, 1973: 583-94) bermula daripada kesedaran terhadap
perbezaan kuasa dalam pasaran buruh yang boleh melahirkan pertelingkahan antara
golongan buruh kulit putih dan kulit hitam. Teori Bonacich boleh dibentangkan seperti
berikut:
x
Sesetengah pasaran buruh terpisah mengikut garis etnik, yakni kumpulan ras yang
mendapat gaji tinggi dibezakan daripada buruh murah mengikut ciri-ciri etnik (ciriciri ras juga diambil kira).
Terdapat tiga kelas utama yang mempunyai kepentingan yang berbeza:

o Ahli kelas peniaga berkehendakkan buruh murah dan lemah untuk bersaing
dengan peniaga-peniaga lain.
o Buruh yang dibayar gaji tinggi diancam oleh kewujudan buruh murah.
o Kelemahan kuasa kelas buruh murah menakutkan buruh bergaji tinggi kerana
mereka ini mudah dikuasai oleh kelas peniaga.
Kelas buruh bergaji tinggi akan mencari jalan untuk mengukuhkan kedudukan
mereka dengan cara:
o mendesak agar buruh murah dikeluarkan dari kawasan/negara mereka, atau
18
o berpegang kepada susunan kasta yang meletakkan kelas buruh murah kepada
pekerjaan tertentu dan bergaji kecil.
x
Pertelingkahan etnik terjadi kerana wujud persaingan berdasarkan harga buruh yang
berbeza. Pertelingkahan etnik ialah satu manifestasi konflik kelas antara yang bergaji
tinggi dengan yang bergaji rendah dalam kelas buruh.
2.13
Teori Pilihan Rasional Tentang Perhubungan Etnik
Pendekatan teoretis yang cuba meneliti realiti sosial dengan cara melihat pilihan tingkah
laku manusia di peringkat individu dan kumpulan dipopularkan, antara lain oleh Thomas
Sowell, Thomas Schelling, dan Michael Banton (1997).
Teori pilihan rasional tentang perhubungan etnik mengandaikan bahawa:

x
Individu mempunyai matlamat dan kecenderungan yang berbeza.
Individu bertindak untuk memaksimumkan ganjaran material dan kedudukan sosial.
Tingkah laku individu merupakan fungsi sentimen peribadi dan kepercayaan terhadap
kelompok sebayanya.
Apabila individu membuat satu pilihan untuk bertindak, tindakan pilihan yang lain
akan tertutup.
Semasa individu bertindak ke atas pilihan tingkah laku yang dibuat, individu
berkenaan akan mewujudkan ikatan sosial yang lebih erat dengan individu lain yang
terlibat.
Apabila individu gagal memaksimumkan ganjaran yang dihajati, dia akan mengambil
tindakan menggembleng kekuatan kolektif, dan dalam hal ini dimensi yang dipilih
akan menggambarkan konteks sejarah-budaya masyarakat tersebut.
Apabila individu gagal memaksimumkan kepuasan melalui pelbagai dimensi

kumpulan sosial yang wujud dalam masyarakat, dia akan berpaling kepada soal-soal
keagamaan dan ketuhanan.
19
Apabila individu memilih untuk menggembleng kolektif berdasarkan warisan

kebudayaan, batas kumpulan bersifat terbuka.
Apabila individu memilih untuk menggembleng kolektif berdasarkan warisan fizikal,

batas kumpulan bersifat terbuka.
2.14
Kerangka Konseptual Ideologi dan Etnik di Malaysia
Malaysia merupakan sebuah negara yang mempunyai masyarakat berbilang kaum, yakni
rakyatnya hidup dalam satu unit politik yang sama tetapi berasingan. Setiap segmen
dalam masyarakat ini mempunyai nilai, kepercayaan, bahasa, dan cara hidup yang
tersendiri.
Dalam pengukuran batas etnik, sekiranya didapati wujud batas etnik yang nipis atau tiada
batas etnik langsung, maka individu akan mengutamakan perkiraan yang bersifat bukan
etnik yang menggalakkannya berhubung dengan individu-individu lain secara silang
kumpulan. Dalam suasana sosial yang berbentuk sebegini, masyarakat lebih bersifat
bersatu padu dan harmoni. Justeru wacana negara idaman perlulah merangkumi Ketuanan
Melayu Raya, Ketuanan Melayu Islam, Malaysian Malaysia, dan Ketuanan Melayu
dalam masyarakat pelbagai budaya.
Namun demikian, wujud juga penggemblengan etnik dan agama dalam persaingan
mengejar ganjaran material dan kedudukan sosial. Masalah ini wujud kerana kumpulan
etnik yang terlibat mempunyai tujuan yang bercanggah dan mereka bersaing untuk
mendapatkan sumber-sumber yang terhad. Jika persaingan berlaku, kelompok-kelompok
yang terlibat akan menganggapnya sebagai satu cabaran yang boleh menggugat dan
menghasilkan perasaan benci. Soal kedudukan sosial pula timbul kerana seseorang
individu dibesarkan dalam kelompoknya sahaja, dan dengan demikian dia hanya akan
menerima pendapat, sikap, dan kepercayaan yang terdapat dalam kelompok itu. Sesebuah
kelompok biasanya mempunyai satu ideologi ataupun pandangan tertentu tentang dunia
dan persekitarannya.
20
Selain itu, wujud juga pihak pelampau dan cauvinis etnik dan agama yang merupakan
seseorang yang mempunyai cara pemikiran dan tingkah laku yang bukan sahaja
egosentrik tetapi menafikan dan menghalang hak-hak orang lain dan selanjutnya turut
menghalang integrasi etnik dalam sesebuah masyarakat.
2.15
Ideologi perhubungan etnik dikategorikan sebagai ideologi ketuanan etnik wacana

pramerdeka yang terdiri daripada ketuanan Melayu Raya, Ketuanan Melayu Islam, dan
Ketuanan Melayu. Di samping itu, ideologi ini juga ditakrifkan sebagai ideologi kecairan
etnik yang merupakan satu utopia.
Masyarakat pelbagai budaya merupakan hegemoni satu kumpulan etnik dalam

masyarakat yang terdiri daripada pelbagai budaya dan agama. Manakala masyarakat
multietnik pula merupakan kelompok masyarakat yang sentiasa membuka ruang, sama
ada peluang atau kedudukan, yang sama rata antara kumpulan etnik.
2.16
Banyak kajian perhubungan etnik di Malaysia memberikan penekanan kepada perbezaan

antara Melayu dengan Cina dan kajian berkenaan telah mengabaikan kewujudan
persamaan, perkongsian nilai, dan saling menghormati antara kaum ini. Jika pengurangan
kepentingan sentimen etnik telah wujud dalam sikap dan tingkah laku orang Melayu dan
Cina dan jika sikap dan tingkah laku mereka lebih dipengaruhi oleh nilai-nilai bukan
etnik, ini menunjukkan dua orang daripada kumpulan etnik yang berbeza boleh membina
hubungan yang tidak bersifat etnik. Namun, tahap perhubungan antara etnik ini perlu
disusuli dengan penyesuaian diri.
Konsep integrasi wujud apabila setiap kumpulan mengekalkan identiti etnik, nilai agama,
dan kebudayaan masing-masing tetapi mereka menyertai sistem dan struktur politik,
ekonomi, dan sosial yang sama. Terdapat tiga peringkat integrasi yang terdiri daripada a)
integrasi kebudayaan, yakni makan, minum, dan pakaian, b) integrasi sekunder yang
21
merangkumi ekonomi, pekerjaan dan kediaman, dan c) integrasi primer, iaitu yang
merangkumi kebajikan dan keagamaan.
Asimilasi masyarakat multietnik berlaku apabila dalam sesebuah masyarakat rakyat

diberi peluang dan hak yang sama rata tanpa mengira etnik. Asimilasi menerusi
perkahwinan antara etnik dan agama juga terjadi dalam sesebuah masyarakat.
2.17
Kajian Perhubungan Etnik di Malaysia

Pandangan pertama tentang perhubungan etnik di Malaysia yang dikemukakan oleh
Freedman (1960), Esman (1972), Hirschman (1975), Basham (1983), Horowitz (1983),
Abdullah Taib (1984), Fatimah Daud (1985), Agoes Salim (1975), Lim (1995), Sanusi
Osman (1989), Jesudason (1989), Lee (1990), Mohd Noor Nawawi (1990), dan Cheu
Hock Tong (1995) mendakwa bahawa polarisasi semakin meningkat dan hubungan
antara pelajar Melayu dan bukan Melayu semakin berkurangan.
Pandangan kedua dikemukakan oleh Mansor Mohd Noor (1992, 1997, 2000), dan dikuti
oleh Kntayya (1996), berdasarkan penelitian yang dibuat terhadap pengaruh normanorma sejagat dan jenis hubungan sosial dalam masyarakat. Mereka berpendapat bahawa
sungguhpun terdapatnya keadaan polarisasi, namun keadaan tersebut semakin
berkurangan dengan adanya pengaruh norma-norma sejagat yang telah menghakis
kesignifikanan unsur politik dalam hubungan etnik. Menurut mereka lagi kepentingan
yang dikaitkan oleh responden kepada ethnic preference berbeza-beza berbanding dengan
norma-norma lain seperti kepentingan peribadi berbentuk material, status sosial, dan
ikatan sosial. Bahkan, tindakan sosial individu yang berkaitan dengan norma sejagat itu
telah menghasilkan perlakuan baru yang tiada kaitan langsung dengan norma etnik, sekali
gus melemahkan keprihatinan terhadap sempadan kelompok kaum.
Yang amat menyedihkan ialah penulisan sarjana luar negara dan tempatan tentang negara
yang berpendapat bahawa Malaysia ialah sebuah masyarakat berbilang kaum yang pasti
berhadapan dengan ketegangan, konflik, dan rusuhan etnik. Mungkin ada kebenarannya
22
kerisauan mereka tetapi pendapat mereka tidak memaparkan realiti perjalanan

masyarakat Malaysia pada hari ini yang sebenarnya. Tinjauan kajian-kajian lepas di
bawah ini mungkin dapat memberikan kefahaman kepada kita tentang kedudukan dan
perubahan yang sedang berlaku terhadap ikatan perpaduan antara kaum di negara kita ini.
2.18
Agoes Salim: Hampa dengan Sikap Perkauman di Universiti
Seorang pengarang lain, Agoes Salim (1986: 27), telah memberikan satu pandangan yang
berbeza mengenai ikatan dan hubungan etnik ini. Beliau meragui keberkesanan
Rukunegara dalam mewujudkan sentimen yang menghala kepada perpaduan kebangsaan,
dan mendakwa bahawa polarisasi kaum semakin meningkat dan hubungan antara kaum
ini semakin menuju kepada kemusnahan.
Beliau mendapati di kampus-kampus
universiti, kanak-kanak yang dulunya terlalu muda untuk memahami perselisihan yang
berlaku di dalam tahun 1969 kini adalah pemuda dan pemudi yang belajar di kolej dan
universiti. Manusia yang sama ini telah dibesarkan dengan pendedahan yang mendalam
tentang Rukunegara. Mereka ditanamkan dengan semangat keadilan dan kejujuran;
mereka diajarkan mengenai keperluan kepada tolak ansur dan saling faham memahami di
antara kaum; mereka digesa supaya bekerja bersama untuk kebaikan negara. Sebaliknya
merekalah di antara orang-orang yang mempunyai syak wasangka yang tinggi dan
berpecah-belah. Wujud percampuran antara kaum yang sangat terhad di kalangan pelajar
di dalam institusi-institusi ini dan masa hadapannya nampak akan menjadi lebih buruk
dan bukan menjadi lebih baik.
Agoes Salim menulis satu gambaran polarisasi kaum di kampus-kampus apabila beliau
memerhatikan pelajar Melayu, Cina, India, dan lain-lain yang walaupun secara lahirnya
mereka bersama-sama pergi ke dewan kuliah tetapi apabila berada di dalam dewan kuliah
mereka memilih untuk duduk mengikut kumpulan yang berbeza ciri-ciri fizikalnya.
Mereka bertegur-sapa dan menanyakan rakan mereka sama ada rakan tersebut sudah
makan tengah hari atau makan malam, tetapi apabila masa makan tiba mereka membeli
makanan daripada kantin yang diuruskan oleh ahli-ahli daripada kumpulan etnik mereka
sendiri.
Padang permainan penuh dengan pelajar Melayu dan kerusi meja di
23
perpustakaan diduduki oleh pelajar Cina. Pelajar Cina menganjurkan tarian naga dan
disko manakala pelajar Melayu lebih suka memilih ketenteraman dengan beriktikaf di
masjid dan menghadiri usrah yang dianjurkan oleh jemaah Islamiah. Persatuan pelajar
dimonopoli oleh pelajar Melayu yang menjalankan program yang pada pandangan pelajar
Cina tidak memberi manfaat kepada mereka. Pelajar Cina lebih tertarik kepada isu
masyarakat seperti kesamarataan, hak asasi manusia, kemiskinan, keadilan, dan lain-lain
sebagai isu-isu yang perlu diperbahaskan. Walau bagaimanapun, perbincangan ini sering
berbau sentimen etnik dan dianggap sebagai isu-isu yang sensitif dan terlarang untuk
dibincangkan secara terbuka demi menjaga keharmonian kaum dan kestabilan negara.
Kerja kebajikan masyarakat menemukan pelajar Melayu dengan Cina tetapi program
seumpama itu sangat jarang diadakan dan jangka masa kegiatannya pun pendek.
Pentadbir universiti yang menguruskan penempatan di asrama sering menerima
permintaan daripada pelajar Melayu yang ingin berpindah bilik dan ditempatkan dengan
pelajar daripada kumpulan etnik mereka sendiri. Perhubungan lelaki dengan perempuan
antara kaum amatlah jarang, khususnya apabila melibatkan pelajar Melayu.
Namun begitu Mansor Mohd. Noor (1997) berpendapat tafsiran sedemikian tentang
polarisasi etnik di kalangan pelajar di kampus-kampus ini berbeza dengan pemerhatian
umum tentang hubungan etnik di bandar-bandar di mana kajian ini telah dijalankan.
Perbezaan antara kesimpulan yang dibuat oleh Agoes Salim dengan kajian Mansor Mohd.
Noor ini bukan disebabkan kawasan geografi kajian yang berbeza tetapi kerana bentuk
hubungan sosial yang dianalisis berbeza. Kampus universiti dan persekitaran sosialnya
sama dengan suasana kosmopolitan di bandar-bandar yang dikaji.
Para pelajar di
universiti terdiri daripada golongan terpelajar dan sebahagian daripada kumpulan

termoden dalam masyarakat mereka. Norma-norma sejagat, seperti materialisme,
ekonomi kepenggunaan individualisme, dan nilai akhlak mulia boleh dijangka akan
wujud dan mempengaruhi pelajar-pelajar universiti ini juga.
24
2.19
Pemikiran Masyarakat Majmuk Menyambung Warisan Furnivall

Pengkaji hubungan etnik dan kaum yang mengikuti tradisi Furnivall (1948) yang telah
menggambarkan Malaysia sebagai sebuah negara yang mempunyai masyarakat berbilang
kaum, yakni rakyatnya hidup dalam satu unit politik yang sama tetapi berasingan. Setiap
segmen dalam masyarakat ini mempunyai nilai, kepercayaan, bahasa, dan cara hidup
yang tersendiri. Segmen-segmen itu dibahagikan secara menegak dan memotong batas
strata sosial. Masyarakat secara keseluruhannya memiliki ciri-ciri yang berkonflik dan
berpotensi mengambil tindakan yang keras jika dibandingkan dengan tingkah laku dalam
masyarakat yang diikat oleh nilai bersama.
Sememangnya nilai bersama ketara sekali kurangnya dalam masyarakat Malaysia pada
tahun 50-an dan 60-an (Freedman 1960). Ting (1982: 120) mengakui sedang berlakunya
perubahan politik dan ekonomi dalam negara ini semenjak mencapai kemerdekaan tetapi
menambah ...ciri-ciri masyarakat majmuk yang utama yang dibentuk di zaman
penjajahan masih kekal hingga ke hari ini. Lee (1990: 499) membuat hujah dengan
nada yang sama apabila dia berkata ...ide tentang semangat nasionalisme berteraskan
etnik bukan saja disusun sebagai tindak-balas terhadap penjajahan tetapi ia juga menjadi
kuasa penggerak di dalam pembentukan konsep pada dasar berteraskan etnik di dalam
pemerintahan selepas penjajahan terutamanya pada masa kini. Jesudason (1989: 1)
mengulas bahawa ...perkiraan etnik sangat mempengaruhi pilihan-pilihan yang dibuat
oleh elit-elit politik semasa menentukan isu-isu pembangunan yang kritikal, seperti kadar
penglibatan kerajaan di dalam perjalanan ekonomi, pemilihan kumpulan-kumpulan
usahawan yang akan diberi galakan, tahap tolak ansur yang akan diberikan ke atas
ketidakcekapan ekonomi dan kadar beban yang dikenakan ke atas kedudukan fiskal
negara. Dengan lain perkataan, enjin utama untuk proses pembangunan sehingga ke
peringkat dasar tentang ekonomi mikro sekalipun telah ditentukan oleh sentimen etnik
yang kuat dan oleh pola penggemblengan politik berbentuk etnik.
Keutamaan kepada variabel budaya-etnik yang mengatasi variabel ekonomi telah

menyebabkan Snider (1977: 4-7) menyatakan bahawa ahli-ahli politik Malaysia sangat
25
tepat di dalam andaian mereka bahawa hanya parti yang ketara perkaumannya sahaja
boleh mencapai kemenangan dan memperoleh sokongan pengikutnya. Parti politik yang
disokong, terutamanya oleh kelas pertengahan dan kelas atasan, (walaupun pada asasnya
parti politik ini ditubuhkan berdasarkan aspek-aspek seperti perkauman atau bukan
perkauman), akhirnya dihalakan ke arah kehendak ahli majoritinya dan matlamat mereka
dikaitkan dengan kepentingan kelompok kaum tertentu.
Dengan berpegang kepada
gambaran sentimen etnik yang sedemikian, Von Vorys (1975: 14) cuba membentangkan
satu sistem demokrasi yang tidak diasaskan kepada kelompok kaum. Walau
bagaimanapun, untuk mencapai matlamat ini, kita perlu dan tiada pilihan lain selain
terpaksa mendapatkan kerjasama daripada kelompok etnik yang terpisah itu.
Mutalib (1990: 1) menunjukkan bahawa para nasionalis etnik Melayu sering

mengetepikan nilai Islam dan prinsip sejagat, seperti penekanan ke atas kesamarataan,
tolak ansur, tidak bermain kotor, dan adil tanpa perbezaan ras atau keturunan sematamata, hanya kerana ingin mempertahankan kepentingan etnik, kedaerahan, dan warisan
tradisional mereka. Oleh itu, ikatan etnik dianggap sebagai satu ikatan yang tidak boleh
diubah dan telah menjadi satu kenyataan kehidupan dan jika kita melupakannya maka hal
ini akan membahayakan kita sendiri (Milne 1981: 4-6).
Walau bagaimanapun, mungkin penulis-penulis ini memperbesar-besarkan isu etnik dan

kesinambungannya di antara era penjajahan dan sesudah penjajahan. Hal ini mungkin
terjadi kerana di kebanyakan negara yang pernah dijajah, kebanyakan penduduknya
menuduh zaman penjajahan sebagai penyebab kepada terjadinya kemunduran dan konflik
antara etnik dan ras di negara mereka.
Tindakan sebegini merupakan satu cara untuk mengelakkan diri daripada memikul
tanggungjawab kerana seseorang itu tidak perlu menggubal satu dasar penyelesaian yang
akan mempersoalkan status-quo pihak tertentu dan menghancurkan kepentingan kelas
mereka sendiri. Lagi pun tidaklah bijaksana jika kita mengatakan bahawa masyarakat
majmuk ialah satu kelas masyarakat yang berkekalan perbezaannya. Sifat-sifat yang
26
menjadi ciri masyarakat majmuk itu timbul di tahap tertentu setelah ditawan dan
diperintah oleh satu kumpulan penakluk.
Tiada kumpulan, walau apa-apa saiz sekalipun, tanpa mengira sama ada negara, ras,
kumpulan, atau keluarga boleh mengekalkan kewujudannya secara automatik. Kelompok
dan kumpulan boleh pupus, menebal, dan menipis setelah kelompok-kelompok
berkenaan berhubungan antara satu sama lain.
2.20
Blumer: Perindustrian Memupuk Perkauman
Blumer (1965: 24) berpendapat bahawa kuasa rasional dan yang tidak bersifat peribadi
dalam proses industrialisasi tidak memutuskan tali ikatan ras dan etnik. Malahan proses
perindustrian akan mengukuhkan lagi pola ikatan ras yang sedia ada dan kod-kod ras
yang wujud berikutan dengannya. Blumer merujuk kepada kesan penjajahan British di
Asia, seperti di India dan Semenanjung Tanah Melayu untuk menyokong pendapatnya.
Menurutnya di tempat-tempat itu terdapat susunan ras yang tersendiri dan perindustrian
yang berlaku dikuasai oleh kumpulan penduduk tempatan.
Walau bagaimanapun, kajian yang dijalankan oleh Mansor Mohd. Noor (1997) telah
menunjukkan hasil yang berbeza daripada pendapat Blumer itu. Kuasa-kuasa dalaman
dalam proses industrialisasi boleh menghakis satu skema susunan ras apabila berlakunya
perubahan politik. Di Malaysia, kuasa politik, penghormatan dalam masyarakat, jenis
pekerjaan, dan sebagainya bukan lagi merupakan hak-hak istimewa kumpulan etnik
tertentu di negara ini.
Sanusi Osman (1984) telah menunjukkan bahawa rakyat Malaysia berhubung antara satu
sama lain mengikut garisan-garisan kelas, terutamanya di kalangan elit mereka yang
mengamalkan cara hidup, kepentingan ekonomi, dan politik yang serupa. Perubahan
struktur politik telah mengubah hubungan antara individu Melayu dengan Cina. Oleh
sebab itu, seseorang itu tidak boleh menganggap bahawa kesimpulan yang dibuat oleh
Blumer di atas tadi dan mereka yang sependapat dengannya tentang penerusan struktur
27
penjajahan hingga ke selepas negara mencapai kemerdekaan sebagai satu pandangan

yang sah dan menepati kenyataan hidup masyarakat Malaysia dalam tahun-tahun 90-an
ini.
Bagi kes di Malaysia, salah satu akibat perubahan susunan dan kod kaum sebelum
merdeka ialah peristiwa rusuhan kaum pada tahun 1969. Setiap individu Melayu dan
Cina inginkan pekerjaan, pangkat, harta, dan kemuliaan melebihi susunan etnik yang
wujud pada zaman ibu bapa mereka. Keinginan untuk mempertingkatkan mobiliti sosial
diri mereka dirasai bersama.
Sebaliknya, persaingan, konflik, dan rusuhan yang telah berlaku telah menyebabkan
ramai rakyat Malaysia percaya bahawa negara mereka mempunyai masalah perpaduan
negara. Rusuhan ini telah meninggalkan kesan yang menakutkan ke atas tanggapan
mereka terhadap masyarakat mereka sendiri dan ini membentuk kefahaman mereka
tentang hubungan etnik yang disangka wujud. Negara-negara lain telah mengalami
rusuhan etnik yang lebih serius hingga mengakibatkan kehilangan nyawa manusia dan
kerosakan harta yang bernilai berjuta-juta ringgit. Namun demikian, rusuhan di negara
lain itu tidak meninggalkan kesan kejutan yang buruk jika dibandingkan dengan
pengalaman rusuhan etnik di Malaysia sendiri.
2.21
Kesan Dasar Ekonomi: Nafas Sabar Pendek

Suatu lagi sebab yang telah mengakibatkan wujudnya suatu imej palsu tentang
perhubungan ras dan etnik di Malaysia ialah masa yang agak panjang yang perlu
diberikan untuk menilai kesan perubahan dalam dasar dan program pembangunan negara
yang dilaksanakan dari tahun 1970-an. Selepas sahaja rusuhan kaum pada tahun 1969
dan setelah Dasar Ekonomi Baru serta beberapa akta baru di dalam Perlembagaan Negara
dipinda, banyak tulisan di dalam surat khabar, majalah, dan penulisan akademik yang
menggambarkan reaksi terhadap berlakunya amalan pilih kasih yang menguntungkan
kumpulan etnik tertentu saja.
28
Basham (1983) mengumpul pandangan pelajar Melayu, Cina, dan India di sebuah
universiti di Malaysia pada tahun 1974. Dalam pandangan tersebut digambarkan suasana
pendidikan yang sedang runtuh, yakni pelajar-pelajar yang tidak diterima belajar dan
universiti yang dianggotai oleh pensyarah-pensyarah yang juga tidak berkemampuan
kerana kemasukan ke universiti dan penawaran kerja ditentukan oleh kepentingan
perkauman.
Sivalingam (1989) juga mendapati kaum Melayu, Cina, dan India mengalami kesan
positif apabila perubahan struktural ekonomi berlaku dan hal ini terjadi seiring dengan
pelaksanaan Dasar Ekonomi Baru. Dalam hal ini, sektor moden berkembang dan dalam
sektor moden ini sektor perkhidmatan lebih berkembang jika dibandingkan dengan sektor
sekunder. Perbezaan pendapatan antara kelompok etnik telah dikurangkan tetapi penulis
ini juga membuat rumusan yang ekonomi dan masyarakat Malaysia akan menuju ke arah
masa hadapan yang pasti menyulitkan.
Perbuatan menggambarkan hubungan etnik lebih buruk daripada yang dapat dibuktikan
oleh data statistik merupakan antara sebab yang membuatkan orang mempercayai bahawa
hubungan etnik di Malaysia semakin bertambah buruk.
Hirschman (1989: 81), dengan disokong oleh fakta-fakta terkini, telah menunjukkan satu
keberanian apabila dia berhujah adalah terlalu awal untuk menentukan sebab dan akibat
tetapi campur tangan kerajaan yang aktif di dalam ekonomi masih tidak memperlahankan
pertumbuhan ekonomi. Kemajuan pembangunan dan kegiatan industri, dibantu oleh
sumber kekayaan negara dan imbangan perdagangan yang baik, telah memastikan
ekonomi berkembang dan mencapai pertumbuhan Keluaran Dalam Negara Kasar dengan
kadar 9.8 peratus pada tahun 1990 dan 8.6 peratus pada tahun 1991. Kejayaan ini telah
mengakibatkan peningkatan yang pesat terhadap permintaan persendirian. Permintaan
persendirian telah meningkat ke 14.7 peratus pada tahun 1991 setelah golongan kelas
menengah di negara ini memperhebat pembelian barangan mewah, seperti kereta, rumah,
perabot, dan peralatan elektrik.
29
Revolusi kepenggunaan ini telah mengakibatkan perubahan yang mendalam kepada cara
hidup rakyat Malaysia. Kompleks membeli-belah yang besar dan rantaian kemudahan
perniagaan yang beroperasi dua puluh empat jam semakin mendapat tempat dan pusat
perniagaan ini bersaing dengan kedai milik keluarga dan gerai-gerai di pasar malam yang
berteraskan infrastruktur tradisional. Kondominium mewah dibangunkan di kawasankawasan yang dahulunya dihuni oleh para setinggan dan di tanah tepi tasik bekas
lombong bijih timah. Pertumbuhan ekonomi dan perubahan teknologi yang berlaku,
dibantu oleh kebangkitan beragama yang telah menanamkan nilai kehidupan sejagat yang
mulia dan kosmopolitan di kalangan kumpulan etnik ini telah
melahirkan bentuk
hubungan baru yang bersifat bukan etnik antara orang Melayu dengan Cina. Kaum
Melayu dan Cina mematuhi nilai kehidupan sejagat yang sama, sambil mereka mendaki
tangga mobiliti sosial.
2.22
Masyarakat Malaysia Memiliki Sikap yang Sama
Di dalam kajian yang telah dijalankan oleh Mansor Mohd. Noor (1999), orang Melayu
dan Cina juga diperhatikan telah memberikan jawapan yang memaparkan sudah
terbentuknya sentimen dan pengakuan tentang kepentingan kewarganegaraan yang sama
dengan kumpulan rakyat yang lain. Rakyat Malaysia daripada keturunan Melayu dan
Cina sama-sama berasa terhina jika ada orang yang tidak mahu berdiri sebagai tanda
hormat apabila lagu Negaraku dimainkan. Orang Melayu mungkin merasakan perbuatan
memberikan hormat kepada lagu Negaraku sebagai patriotik tetapi sentimen yang
diserlahkan oleh orang Cina untuk menerima simbol negara ini yang berasaskan warisan
Melayu merupakan satu perubahan yang besar bagi pihak mereka. Ini berbeza dengan
pendirian orang Cina pada kurun kesembilan belas dan pada awal kurun kedua puluh,
apabila kebanyakan kaum Cina di Malaysia telah memusatkan kepentingan politik
mereka ke negara Cina dan lebih bersifat kebangsaan Cina.
Mansor Mohd. Noor (2000) juga mendapati bahawa kedua-dua kaum ini telah mengakui
yang negara ini bukan hanya milik sesuatu kaum sahaja. Rakyat Malaysia berketurunan
Cina menghargai diri mereka sebagai pemastautin tetap dan warganegara negara ini.
30
Malaysia ialah tanah air mereka. Kaum Melayu juga telah mengalami suatu perubahan
yang besar apabila mereka menerima negara ini sebagai bukan hak mereka semata-mata.
Walhal pada tahun 1965 Lee Kuan Yew dan Singapura telah dikeluarkan daripada arena
politik Malaysia kerana memperjuangkan dasar Malaysian Malaysia yang rata-rata
ditolak oleh orang Melayu. Jawapan ini menunjukkan kaum Melayu dan Cina bersetuju
dengan sentimen yang Malaysia ialah tanah air mereka dan ketaatan kedua-dua kumpulan
ini tidak boleh dipersoalkan.
Ikatan kewarganegaraan yang sama yang lebih diberikan keutamaan jika dibandingkan
dengan sentimen etnik yang berlainan telah menunjukkan wujudnya kesefahaman dan
keselarasan dalam menilai diri mereka dan dasar pembangunan negara. Kedua-dua
kumpulan etnik ini bersetuju yang rakyat Malaysia tidak perlu bergantung kepada
program kerajaan kerana kaedah pembangunan sedemikian membunuh daya inisiatif dan
kreatif rakyat. Didapati sejumlah besar kaum Melayu dan Cina semakin menunjukkan
ketidakpuasan kepada pendekatan berasaskan etnik sebagai jalan penyelesaian
permasalahan pembangunan yang wujud di kalangan mereka. Tindakan sosial yang
menggambarkan sikap yang berjiwa besar dan merdeka ini telah menggambarkan tingkah
laku baru di kalangan orang Melayu dan Cina yang tidak dibatasi dan disempitkan oleh
norma-norma etnik.
2.23
Memahami Perpaduan Negara di Malaysia Memerlukan Pemikiran Kritis

Soalan-soalan yang kritis perlu diketengahkan apabila isu etnisiti digunakan dalam
pembentukan teori dan konsep yang selama ini sering disifatkan tidak boleh diubah.
Teori dan konsep yang digunakan mesti dihubungkan dengan pengamatan di alam nyata
dan kita jangan sekali-kali terperangkap dengan tanggapan yang teori itu ialah satu
kenyataan. Penemuan kajian oleh Mansor Mohd. Noor (1997) menafikan pandangan
Miles (1982) yang mendakwa pengajian sosiologi tentang hubungan etnik dan ras
terpaksa menerima teori mengenai etnik dan ras sebagai satu perkara yang pasti berlaku
di alam nyata; kerana itulah kebenarannya. Kegagalan mengenal pasti aspek-aspek lain
yang penting telah menutup pandangan kebanyakan para akademik terhadap hakikat
31
bahawa sikap dan tingkah laku orang Melayu dan Cina semakin hari semakin dipengaruhi
oleh norma sejagat berbentuk bukan etnik.
Ahli sosiologi selalunya lebih berminat kepada perubahan sosial yang besar dan telah
gagal menerima teguran Barth (1969) untuk mengkaji proses yang berbeza-beza yang
terjadi dalam proses pembentukan dan pengekalan kumpulan etnik. Cox (1948: 320)
berhujah ... perhubungan ras tidaklah kita fahami sebagai semua perhubungan sosial di
antara orang daripada pelbagai ras tetapi hanyalah perhubungan tertentu di mana ciri-ciri
sosialnya telah ditentukan oleh kesedaran perbezaan kaum. Dua orang dari kumpulan ras
yang berbeza boleh membina hubungan yang tidak bersifat ras. Sekiranya kita mengkaji
cara hubungan bentuk yang sedemikian itu boleh dicapai, maka hal ini akan mengarahkan
kita kepada bentuk strategi dan pelaksanaan program yang dapat mengurangkan
ketegangan ras dan etnik.
Untuk memerhatikan keadaan ini, tumpuan kajian perlu diubah daripada mengkaji ciriciri dalaman dan sejarah pelbagai kumpulan yang berbeza kepada mengkaji proses
pembentukan, pengurangan, atau pengekalan batas etnik.
Manfaat pendekatan dari
bawah ke atas ini telah dibuktikan menerusi penemuan kajian Mansor Mohd. Noor pada
sepanjang dekad 1990-an. Dalam hal ini, kaum Melayu dan Cina didapati telah
mempunyai sentimen dan kepentingan yang sama kerana dipengaruhi oleh norma sejagat,
seperti materialistik, penghormatan status, dan ikatan sosial.
2.24
Kesimpulan
Jumlah penentu ikatan etnik tidak terhingga banyaknya. Perbahasan kajian-kajian lepas
ini menunjukkan identiti etnik bukanlah ciri asas untuk mengenal identiti yang telah
diprogramkan dalam diri setiap individu. Identiti yang dimaksudkan sentiasa perlu dibina
menerusi tindakan-tindakan manusia sewaktu mereka memilih sama ada mengikat diri
mereka kepada satu cara perhubungan atau kepada yang lain, atau menggunakan
kefahaman bersama bagi menentukan siapa dan dalam kategori sosial yang mana mereka
akan diletakkan. Proses perubahan berjalan secara berterusan dan dalam proses ini ada
32
berlaku peristiwa ahli-ahli meninggalkan kumpulan etnik mereka, ditarik ke arah yang
lain, atau terdapat juga ahli-ahli daripada kumpulan etnik lain yang terlibat mengubah
pembentukan kelompok mereka. Kelompok-kelompok sentiasa berhubung antara satu
sama lain. Ikatan etnik berhubung kait dengan kebanyakan institusi sosial dan sebaliknya
ikatan etnik juga dipengaruhi oleh institusi-institusi ini.
Lantaran masyarakat Malaysia sendiri juga berubah secara relatif dengan pantas oleh
sebab pertumbuhan ekonomi dan kebangkitan agama, maka sikap saling bergantung
antara satu sama lain pelbagai kumpulan etnik ini juga amat kompleks. Kesetiaan etnik
merupakan penyebab dan penentu bentuk dan intensiti perhubungan antara orang Melayu
dengan Cina yang dikaji. Jadi, cara yang paling berkesan untuk mengkaji ikatan etnik
ialah dengan memberikan tumpuan kepada individu dan pada masa yang sama meneliti
pengaruh-pengaruh yang berbentuk kolektif.
Ciri-ciri satu tahap sejarah, seperti kesan penjajahan dan pelaksanaan Dasar Ekonomi
Baru, hanya akan kekal jika wujud faktor-faktor yang boleh memberi nafas kepada ciriciri ini. Berdasarkan kajian Mansor Mohd. Noor (1999) kita dapat merumuskan bahawa,
sekurang-kurangnya di kawasan bandar, kekuatan kesetiaan etnik semakin pudar. Kajian
Mansor Mohd. Noor juga telah memberikan gambaran cara perubahan ini berlaku.
Kaum Melayu dan Cina patut mengakui realiti sosial yang sedang berlaku ini, walaupun
mereka sendiri kurang menyedari perubahan tersebut. Perubahan sosial ini nampaknya
berlaku dengan cepat tanpa dirasai oleh mereka. Jika kita mengharapkan masa depan
masyarakat Malaysia lebih harmoni sebagaimana masa lampau, maka eloklah kita tidak
menggalakkan tanggapan yang tidak realistik ini. Sebaliknya, kita haruslah memahami
dengan tepat penentu-penentu ikatan etnik ini.
Kebanyakan kajian perhubungan etnik yang lain di Malaysia telah banyak memberikan
penekanan kepada perbezaan antara Melayu dengan Cina dan mereka telah mengabaikan
kewujudan aspek-aspek persamaan, perkongsian nilai, dan sikap saling menghormati
antara kaum-kaum ini. Jika pengurangan kepentingan sentimen etnik telah wujud dalam
sikap dan tingkah laku orang Melayu dan Cina dan jika sikap dan tingkah laku mereka
33
lebih dipengaruhi oleh nilai-nilai bukan etnik, ini menunjukkan dua individu daripada
kumpulan etnik yang berbeza boleh membina hubungan yang tidak bersifat etnik.
Kita tidak boleh menganggap semua perhubungan sosial antara orang daripada kumpulan
ras yang berbeza sebagai hubungan etnik. Perhubungan etnik hanya berlaku apabila
hubungan tertentu itu telah diwarnai oleh ciri-ciri sosial berdasarkan kesedaran dan
sentimen perbezaan kaum.
Berdasarkan penemuan mengenai proses pengurangan batas etnik dan perhubungan

antara orang Melayu dengan Cina yang berlandaskan pengaruh-pengaruh sosial yang
bersifat bukan etnik, dapatlah kita rumuskan bahawa kajian yang telah dijalankan oleh
Mansor Mohd. Noor (1999), sebagai proksi. Dengan kata lain, hal ini menunjukkan
bahawa perpaduan kaum telah terbina dan perhubungan antara kumpulan etnik yang ada
di negara ini tidak dipengaruhi oleh perbezaan etnik.
34
BAB 3
PROFIL RESPONDEN
3.1
Pendahuluan
Bab ini memaparkan profil responden yang mengandungi maklumat mengenai jantina,
kumpulan etnik, kursus pengajian yang diikuti, tahun pengajian, dan status pekerjaan ibu
bapa responden.
3.2
Sasaran Saiz Sampel Kajian
Jumlah keseluruhan responden yang dikaji di dalam kajian ini ialah sebanyak lima
peratus daripada jumlah pelajar yang terdapat di setiap IPTA dengan sasaran seramai
7,374 orang responden.
Daripada jumlah tersebut, Universiti Sains Malaysia memiliki jumlah responden terbesar
iaitu 1,400 orang pelajar, diikuti Universiti Putra Malaysia 1,044 orang pelajar, 1,000
orang pelajar dari Universiti Utara Malaysia, Universiti Malaya seramai 980 orang
pelajar, Universiti Teknologi Malaysia 905 orang pelajar, Universiti Kebangsaan
Malaysia 824 orang pelajar, Universiti Malaysia Sabah 492 orang pelajar, dan Universiti
Malaysia Sarawak seramai 249 orang pelajar. Daripada jumlah sasaran, responden yang
memberikan maklumat ialah sebanyak 6,389 orang.
3.3
Jantina
Berdasarkan Jadual 3.1 di bawah, daripada 6,318 responden yang memberikan maklumat,
4,376 orang (67 peratus) terdiri daripada responden wanita dan selebihnya, iaitu 1,942
orang (33 peratus) terdiri daripada responden lelaki.
35
Jadual 3.1: Jantina
Lelaki
Perempuan
Jumlah
3.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
30
70
100
Bumiputera
lain (%)
32
68
100
Cina
(%)
31
69
100
India
(%)
37
63
100
Etnik lain
(%)
36
64
100
Kumpulan Etnik
Sebahagian besar responden ini terdiri daripada pelajar Melayu/Bumiputera Islam 3,923
orang (63 peratus), Cina 1,641 orang (26 peratus), Bumiputera Lain 368 orang (enam
peratus), India 259 orang (empat peratus), dan Etnik lain seramai 76 orang (satu peratus)
(Jadual 3.2).
Jadual 3.2: Kumpulan etnik
Jumlah kumpulan
etnik
3.5
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
63
26
Kod Kursus Pengajian

Jadual 3.3 di bawah menunjukkan kod kursus pengajian responden, iaitu daripada 6,231
responden yang memberikan maklumat, pecahan mengikut kod kursus adalah seperti
berikut: Sains, Teknologi dan Perubatan 2,378 orang (33 peratus), Sastera, Agama,
Kemanusiaan, dan Sains Sosial 3,213 orang (57 peratus), dan Pengurusan, Ekonomi,
Akaun, Undang-Undang dan Perumahan; dan Perancangan dan Pengangkutan seramai
640 orang (10 peratus).
36
Jadual 3.3: Kod kursus pengajian

Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik
lain (%)
41
34
35
25
32
48
60
57
64
56
11
12
13
100
100
100
100
100
Sains, Teknologi Dan

Perubatan
Sastera, Agama, Kemanusiaan
dan Sains Sosial
Pengurusan, Ekonomi, Akaun,
Undang-Undang dan
Perumahan, dan Perancangan
dan Pengangkutan
Jumlah
3.6
Tahun Pengajian
Dari segi taburan tahun pengajian secara puratanya, didapati sebahagian besar responden
terdiri daripada pelajar tahun satu dan tahun dua, iaitu seramai 2,192 orang (35 peratus).
Responden daripada tahun dua ialah seramai 1,928 orang (31 peratus), tahun tiga seramai
1,647 orang (26 peratus) dan selebihnya seramai 501 orang (lapan peratus) terdiri
daripada pelajar tahun empat (Jadual 3.4 di bawah).
Jadual 3.4: Tahun pengajian
Tahun 1
Tahun 2
Tahun 3
Tahun 4
Jumlah
3.7
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
29
33
28
11
100
Bumiputera
lain (%)
29
49
18
4
100
Cina
(%)
49
24
25
2
100
India
(%)
44
20
24
12
100
Etnik lain
(%)
30
37
27
6
100
Pekerjaan Ibu Bapa
Jadual 3.5 di bawah menunjukkan pekerjaan ibu bapa responden. Di dalam jadual ini
didapati sebahagian besar ibu bapa responden, iaitu seramai 3,010 (49 peratus) tergolong
dalam golongan berstatus bawahan. Sementara itu, ibu bapa responden yang tergolong
37
dalam golongan berstatus menengah ialah seramai 2,282 orang (38 peratus) dan
selebihnya tergolong dalam golongan atasan, iaitu seramai 811 orang (13 peratus).
Jadual 3.5: Pekerjaan ibu bapa

Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
51
57
43
47
58
35
35
43
40
35
Profesional, eksekutif,
pemborong, pemilik firmaindustri
14
14
14
Jumlah
100
100
100
100
100
Petani, nelayan, kerja

kampung, buruh, penjaja
Teknikal, guru, kerani,
jurujual, peruncit
3.8
Kesimpulan
Secara keseluruhannya, didapati responden yang memberikan maklumat ialah sebanyak
6,389 orang berbanding dengan jumlah yang disasarkan, iaitu
seramai 7,374 orang
daripada setiap universiti. Daripada jumlah tersebut kebanyakannya ialah pelajar

perempuan dan terdiri daripada pelajar tahun satu dan dua. Di samping itu, didapati
kebanyakan pelajar IPTA datang daripada keluarga yang tergolong dalam golongan
berstatus bawahan.
38
BAB 4
PERSEKOLAHAN DAN PENDIDIKAN DI UNIVERSITI
4.1
Pendahuluan
Bahagian ini membincangkan beberapa perkara penting yang melibatkan kehidupan
responden sejak zaman persekolahan sehinggalah ke universiti. Antara perkara tersebut ialah
penggunaan bahasa pengantar dan kemahiran menguasai bahasa. Responden juga diminta
memberikan pendapat mengenai dasar bahasa yang perlu dilaksanakan di universiti dan
saluran kemasukan ke universiti.
Selain itu, terdapat juga beberapa soalan yang berkaitan dengan tahap pengalaman pergaulan
di kalangan pelajar di universiti. Kenyataan ini disokong juga dengan beberapa soalan,
seperti bilangan kawan rapat responden di universiti.
4.2
Bahasa Pengantar
4.2.1
Sekolah TABIKA/TADIKA
Jadual 4.1 di bawah menunjukkan bahawa peratusan penggunaan bahasa Melayu

sebagai
bahasa pengantar
di
sekolah
TABIKA/TADIKA bagi
pelajar
Melayu/Bumiputera adalah tinggi, yakni 92 peratus. Ini diikuti pelajar

Bumiputera Lain 64 peratus, pelajar India 36 peratus, dan pelajar Cina hanya
enam peratus sahaja. Hal ini berbeza dengan pelajar Cina yang menunjukkan
peratusan tertinggi dalam penggunaan bahasa Mandarin sebagai bahasa pengantar
di sekolah TABIKA/TADIKA, iaitu 72 peratus. Dapatan menunjukkan bahawa
proses pengasingan mengikut etnik dan bahasa pengantar di sekolah TABIKA dan
TADIKA berlaku dengan jelas.
39
Jadual 4.1: Bahasa pengantar sekolah TABIKA/TADIKA
Bahasa Melayu
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
92
Bumiputera lain
(%)
64
Cina
(%)
6
India
(%)
36
Etnik lain
(%)
47
Bahasa Inggeris
14
14
31
25
Bahasa Mandarin
17
72
16
1
2
100
5
100
2
8
100
20
8
100
2
11
100
Bahasa Tamil
Pelbagai bahasa
Jumlah
4.2.2
Jenis Sekolah Rendah

Jadual 4.2 di bawah menunjukkan jenis sekolah rendah tempat belajar responden.
Dapatan menunjukkan hampir semua pelajar Melayu/Bumiputera Islam, iaitu
sebanyak 96 peratus telah belajar di sekolah kebangsaan, diikuti pelajar
Bumiputera Lain 83 peratus, India 51 peratus, dan Cina 16 peratus sahaja. Pelajar
Cina didapati paling ramai belajar di Sekolah Rendah Jenis Kebangsaan (SRJK)
Cina, iaitu sebanyak 82 peratus dan diikuti dengan India di SRJK Tamil sebanyak
45 peratus. Keadaan ini menunjukkan bahawa ibu bapa pelajar Cina dan India
masih mengutamakan kumpulan etnik dalam menghantar anak ke sekolah
kebangsaan.
Jadual 4.2: Jenis sekolah rendah
Sekolah Kebangsaan
SRJK Cina
SRJK Tamil
Sekolah Agama
Sekolah Antarabangsa
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
96
1
0.1
1
0.2
1
100
Bumiputera
lain (%)
83
11
0.3
1
0.3
4
100
Cina
(%)
16
82
1
0.1
0.4
1
100
India
(%)
51
2
45
2
1
1
100
Etnik lain
(%)
63
22
1
1
6
6
100
40
4.2.3
Jenis Sekolah Menengah

Daripada Jadual 4.3 di bawah, didapati pelajar tanpa mengira etnik telah memilih
untuk belajar di sekolah menengah kebangsaan. Mengikut urutan, hampir semua
pelajar India, iaitu 95 peratus telah belajar di sekolah menengah kebangsaan,
diikuti Bumiputera Lain 87 peratus, Cina 73 peratus, dan Melayu/Bumiputera
Islam
sebanyak
71
peratus.
Walau
bagaimanapun,
ada
juga
pelajar
Melayu/Bumiputera (14 peratus) yang belajar di sekolah menengah berasrama

penuh dan 11 peratus di sekolah menengah agama, dan ada pelajar Cina pula,
sebanyak 23 peratus, yang belajar di Sekolah Menengah Jenis Kebangsaan
(SMJK) Cina.
Jadual 4.3: Jenis sekolah menengah

Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Sekolah Menengah Kebangsaan
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
71
87
73
95
80
23
0.4
0.2
Sekolah Menengah Swasta
0.3
Sekolah Menengah Agama
11
0.1
Sekolah Menengah Asrama
Penuh
Lain-lain
Jumlah
0.2
14
0.2
2
100
3
100
1
100
0.4
100
8
100
SMJK Cina
SMJK lain-lain
4.3
Kemahiran Bahasa
4.3.1
Kemahiran/Penguasaan Bahasa
Jadual 4.4 di bawah menunjukkan separuh daripada pelajar Melayu/Bumiputera
Islam, yakni sebanyak 54 peratus mahir dalam penguasaan bahasa ibunda, iaitu
bahasa Melayu. Pelajar etnik lain lebih mahir menguasai pelbagai bahasa dengan
41
India 57 peratus, pelajar Cina 52 peratus, dan pelajar Bumiputera Lain sebanyak
41 peratus. Namun, secara relatif data menunjukkan satu pertiga daripada pelajar
tanpa mengira etnik boleh menguasai dua bahasa.
Jadual 4.4: Kemahiran/penguasaan bahasa
Bahasa ibunda
Dua bahasa
Pelbagai bahasa
Jumlah
4.3.2
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
54
38
8
100
Bumiputera
lain (%)
21
38
41
100
Cina
(%)
21
27
52
100
India
(%)
10
32
57
100
Etnik lain
(%)
20
33
47
100
Bahasa Perhubungan Harian
Jadual 4.5 di bawah menunjukkan kebanyakan pelajar Melayu/Bumiputera Islam

lebih tertumpu kepada bahasa Melayu. Dalam hal ini, bahasa Melayu sebagai
bahasa ibunda sering kali (sebanyak 72 peratus) digunakan sebagai bahasa
perhubungan harian. Hanya 24 peratus Melayu sahaja yang menggunakan dua
bahasa. Didapati sebanyak 43 peratus pelajar Bumiputera Lain menggunakan dua
bahasa. Hal ini berbeza dengan pelajar Cina dan India, kerana 40 peratus pelajar
Cina dan India menggunakan pelbagai bahasa untuk berkomunikasi.
Jadual 4.5: Bahasa perhubungan harian
Bahasa ibunda
Dua bahasa
Pelbagai bahasa
Jumlah
4.3.3
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
72
24
4
100
Bumiputera
lain (%)
24
43
33
100
Cina
(%)
39
21
40
100
India
(%)
23
37
40
100
Etnik lain
(%)
20
33
48
100
Bahasa Akhbar Harian
Berdasarkan data di dalam Jadual 4.6 di bawah, kebanyakan pelajar Bumiputera

Lain yakni 73 peratus, membaca akhbar dalam dua bahasa. Begitu juga dengan
42
pelajar India dan Melayu/Bumiputera Islam, iaitu sekitar 50 peratus turut memilih
akhbar dwibahasa. Hampir separuh daripada pelajar Cina, yakni 48 peratus dan
pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 46 peratus membaca akhbar dalam bahasa
ibunda mereka.
Jadual 4.6: Bahasa akhbar harian yang dibaca
Bahasa ibunda
Dua bahasa
Pelbagai bahasa
Jumlah
4.3.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
46
51
3
100
Bumiputera
lain (%)
11
73
16
100
Cina
(%)
48
29
24
100
India
(%)
7
53
40
100
Etnik lain
(%)
13
62
25
100
Bahasa untuk Mendengar Lagu
Jadual 4.7 di bawah menunjukkan bahasa yang selesa digunakan untuk

mendengar lagu di kalangan responden. Dapatan menunjukkan bahawa
kebanyakan pelajar Bumiputera Lain, iaitu 60 peratus lebih selesa mendengar
lagu dalam pelbagai bahasa. Namun begitu, 54 peratus pelajar India mengatakan
bahawa mereka lebih gemar mendengar lagu dalam bahasa ibunda, manakala
sebanyak 51 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam lebih selesa mendengar
lagu dalam dua bahasa. Hampir separuh, yakni 45 peratus pelajar Cina pula
mengatakan bahawa mereka lebih selesa mendengar lagu dalam pelbagai bahasa
dan sebanyak 34 peratus daripada mereka lebih gemar mendengar lagu dalam
bahasa ibunda.
Jadual 4.7: Bahasa yang selesa untuk mendengar lagu
Bahasa ibunda
Dua bahasa
Pelbagai bahasa
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
17
51
32
100
Bumiputera
lain (%)
6
34
60
100
Cina
(%)
34
22
45
100
India
(%)
54
17
30
100
Etnik Lain
(%)
9
30
61
100
43
4.3.5
Bahasa untuk Pembangunan dan Perpaduan Masyarakat
Malaysia
Jadual 4.8 di bawah menunjukkan pendapat pelajar mengenai bahasa yang sesuai
digunakan untuk pembangunan dan perpaduan masyarakat Malaysia. Data
menunjukkan separuh daripada pelajar Melayu/Bumiputera Islam, yakni 52
peratus dan Bumiputera Lain, iaitu 46 peratus memilih bahasa Melayu. Pelajar
Cina dan India pula, kedua-duanya 38 peratus berpendapat bahawa semua bahasa
dan bahasa Inggeris sesuai digunakan sebagai bahasa untuk pembangunan dan
perpaduan masyarakat Malaysia.
Jadual 4.8: Bahasa untuk pembangunan dan perpaduan masyarakat Malaysia
Bahasa Melayu
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
52
Bumiputera
lain (%)
46
Cina
(%)
22
India
(%)
23
Etnik lain
(%)
41
Bahasa Inggeris
22
23
38
38
21
Bahasa ibunda
Semua bahasa
21
31
38
38
36
Jumlah
100
100
100
100
100
4.4
Dasar Bahasa yang Perlu dilaksanakan di Universiti

4.4.1
Dasar Kuliah
Jadual 4.9 di bawah menunjukkan pendapat pelajar tentang dasar penggunaan

bahasa yang patut dilaksanakan dalam kuliah demi menjaga kualiti pendidikan
dan memastikannya mampu bersaing di peringkat dunia. Secara relatif, walaupun
pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan Bumiputera Lain, yakni sebanyak 43
peratus lebih cenderung ke arah bahasa Melayu tetapi mereka boleh menerima
penggunaan bahasa Melayu dan bahasa Inggeris yang seimbang di dalam bilik
kuliah. Berbeza pula dengan pelajar Cina dan India, yakni sekitar 40 peratus yang
hanya lebih cenderung mengatakan bahawa bahasa Inggeris lebih sesuai
digunakan di dalam bilik kuliah.
44
Jadual 4.9: Dasar kuliah
Bahasa Melayu
Bahasa Inggeris
BM > BI
BM = BI
BI > BM
Jumlah
4.4.2
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
13
18
11
43
14
100
Bumiputera
lain (%)
8
22
11
43
16
100
Cina
(%)
5
43
4
25
24
100
India
(%)
9
42
4
29
17
100
Etnik lain
(%)
9
27
8
34
22
100
Dasar Tutorial
Berdasarkan data (Jadual 4.10 di bawah), didapati sekitar 40 peratus pelajar
Melayu/Bumiputera Islam dan pelajar Bumiputera Lain mengatakan bahawa
penggunaan bahasa Melayu dan bahasa Inggeris yang seimbang perlu
dilaksanakan di dalam kelas tutorial demi menjaga kualiti pendidikan dan
memastikannya mampu bersaing di peringkat dunia. Hal ini berbeza dengan
pelajar Cina dan India, sekitar 30 peratus daripada mereka lebih cenderung
kepada penggunaan bahasa Inggeris di dalam kelas tutorial.
Jadual 4.10: Dasar tutorial
Bahasa Melayu
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
15
Bumiputera
lain (%)
9
Bahasa Inggeris
BM > BI
BM = BI
BI > BM
Jumlah
13
15
46
11
100
17
14
45
15
100
4.4.3
Cina
(%)
6
37
6
28
23
100
India
(%)
10
38
7
27
17
100
Etnik lain
(%)
9
23
9
41
18
100
Dasar Tugasan
Berdasarkan data (Jadual 4.11 di bawah), didapati sekitar 40 peratus pelajar

Melayu/Bumiputera Islam dan pelajar Bumiputera Lain mengatakan bahawa
45
penggunaan bahasa Melayu dan bahasa Inggeris yang seimbang perlu

dilaksanakan dalam membuat tugasan yang diberikan oleh pensyarah, demi
menjaga kualiti pendidikan dan memastikannya mampu bersaing di peringkat
dunia. Berbeza dengan pelajar Cina dan India, yakni 38 peratus
cenderung
mengatakan bahawa penggunaan bahasa Inggeris lebih sesuai dalam membuat

tugasan yang berikan oleh pensyarah, manakala 30 peratus lagi berpendapat
penggunaan bahasa Melayu dan bahasa Inggeris yang seimbang sesuai untuk
membuat tugasan yang dimaksudkan.
Jadual 4.11: Dasar tugasan
Bahasa Melayu
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
21
Bumiputera
lain (%)
16
Cina
(%)
7
India
(%)
9
Bahasa Inggeris
BM > BI
BM = BI
BI > BM
Jumlah
14
11
43
10
100
19
8
47
10
100
38
5
30
21
100
38
5
32
17
100
4.4.4
Etnik lain
(%)
10
26
4
44
16
100
Dasar Peperiksaan
Jadual 4.12 di bawah menunjukkan dasar bahasa yang sesuai dilaksanakan dalam
peperiksaan demi menjaga kualiti pendidikan dan memastikannya mampu
bersaing di peringkat dunia. Data menunjukkan separuh daripada pelajar
Melayu/Bumiputera Islam berpendapat bahawa bahasa Melayu dan bahasa
Inggeris yang seimbang sesuai dilaksanakan dalam dasar peperiksaan untuk
tujuan tersebut. Begitu juga dengan pelajar Bumiputera Lain yang sependapat
mencatatkan peratusan persetujuan sebanyak 47 peratus. Sekitar 30 peratus
pelajar Cina dan India memilih bahasa Inggeris dan penggunaan yang seimbang
antara bahasa Melayu dan bahasa Inggeris. Situasi ini menunjukkan bahawa
pelajar Cina dan India lebih cenderung kepada penggunaan bahasa Inggeris.
46
Jadual 4.12: Dasar peperiksaan
Bahasa Melayu
Bahasa Inggeris
BM > BI
BM = BI
BI > BM
Jumlah
4.5
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
25
9
9
50
7
100
Bumiputera
lain (%)
23
14
7
47
9
100
Cina
(%)
9
35
4
35
17
100
India
(%)
15
33
4
33
15
100
Etnik lain
(%)
14
20
8
49
9
100
Pendidikan di Universiti
4.5.1
Kemasukan ke Universiti
Jadual 4.13 menunjukkan majoriti pelajar Cina, yakni sebanyak 86 peratus, diikuti
pelajar India 67 peratus, dan pelajar Bumiputera Lain 56 peratus, menyatakan
bahawa kemasukan ke universiti perlulah berdasarkan kepada pencapaian
akademik. Manakala sebanyak 62 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam pula
menyatakan pencapaian akademik/kuota kaum perlu dilihat sebagai syarat
kemasukan ke universiti.
Jadual 4.13: Kemasukan ke universiti
Pencapaian akademik
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
36
Bumiputera
lain (%)
56
Cina
(%)
86
India
(%)
67
Etnik lain
(%)
51
Kuota mengikut kaum
Akademik/kuota kaum
62
43
14
30
48
Jumlah
100
100
100
100
100
4.5.2
Ahli Kumpulan Tutorial

Di dalam Jadual 4.14 di bawah, didapati 60 peratus pelajar Bumiputera Lain dan
pelajar India mengatakan bahawa ahli kumpulan tutorial mereka sering kali terdiri
daripada pelbagai kaum. Ini diikuti oleh pelajar Cina 51 peratus dan
47
Melayu/Bumiputera Islam 47 peratus sahaja. Walau bagaimanapun, didapati

sekitar 30 peratus pelajar tanpa mengira etnik mengatakan bahawa ahli kumpulan
tutorial mereka terdiri daripada kedua-duanya.
Jadual 4.14: Ahli kumpulan tutorial
Sesama kaum
Pelbagai kaum
Kedua-duanya
Jumlah
4.5.3
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
21
47
32
100
Bumiputera
lain (%)
6
60
34
100
Cina
(%)
19
51
30
100
India
(%)
14
61
26
100
Etnik lain
(%)
9
60
31
100
Penyusunan Ahli Kumpulan Tutorial

Jadual 4.15 di bawah menunjukkan 84 peratus pelajar Bumiputera Lain, 73
peratus Cina, 71 peratus India, dan 64 peratus Melayu/Bumiputera Islam bersetuju
kebanyakan ahli kumpulan tutorial yang pelbagai kaum disusun oleh pelajar
sendiri. Dapatan ini menunjukkan bahawa tidak ada campur tangan daripada
pensyarah dalam pemilihan ahli kumpulan tutorial. Walau bagaimanapun, sekitar
35 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, diikuti pelajar India dan
Cina
sekitar 20 peratus, dan pelajar Bumiputera Lain sebanyak 16 peratus, menyatakan

bahawa ahli kumpulan tutorial disusun oleh pensyarah.
Jadual 4.15: Penyusunan ahli kumpulan tutorial
Pensyarah
Pelajar sendiri
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
35
Bumiputera
lain (%)
16
64
100
84
100
Cina
(%)
27
73
100
India
(%)
29
71
100
Etnik lain
(%)
22
78
100
48
4.5.4
Kumpulan Menelaah
Berdasarkan data (Jadual 4.16), kebanyakan pelajar Cina dan pelajar
Melayu/Bumiputera Islam, iaitu sekitar 60 peratus, menyatakan bahawa kumpulan
menelaah mereka terdiri daripada sama kaum. Hal ini berbeza dengan pelajar
Bumiputera Lain, iaitu 45 peratus dan pelajar India, iaitu 38 peratus yang
mengatakan bahawa kumpulan menelaah mereka terdiri daripada pelbagai kaum.
Jadual 4.16: Kumpulan menelaah
Sesama kaum
Pelbagai kaum
Kedua-duanya
Jumlah
4.6
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
61
19
20
100
Bumiputera
Lain (%)
19
45
36
100
Cina
(%)
64
16
19
100
India
(%)
35
38
28
100
Etnik lain
(%)
25
42
34
100
Tahap Pengalaman Pergaulan
4.6.1
Rakan Kuliah/Tutorial Sama Kaum

Jadual 4.17 di bawah menunjukkan hampir semua pelajar tanpa mengira etnik
berasa gembira
dengan pengalaman pergaulan
mereka bersama rakan
kuliah/tutorial yang sama kaum. Berdasarkan data, didapati 98 peratus pelajar

Melayu/Bumiputera Islam, Bumiputera Lain, dan Cina dan 96 peratus pelajar
India bersetuju dengan kenyataan ini.
Jadual 4.17: Rakan kuliah/tutorial sesama kaum
Gembira
Tidak gembira
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
98
1
100
Bumiputera
lain (%)
98
2
100
Cina
(%)
98
2
100
India
(%)
96
4
100
Etnik lain
(%)
95
5
100
49
4.6.2
Rakan Kuliah/Tutorial Kaum Lain

Jadual 4.18 di bawah menunjukkan majoriti pelajar, iaitu 98 peratus pelajar
Bumiputera Lain, 95 peratus India, 93 peratus Melayu/Bumiputera Islam, dan 90
peratus Cina, berasa gembira dengan pengalaman pergaulan mereka bersama
rakan kuliah/tutorial yang terdiri daripada kaum lain. Ini menunjukkan, selain
rakan sama kaum, pelajar IPTA juga memilih kumpulan etnik lain sebagai rakan
kuliah/tutorial mereka.
Jadual 4.18: Rakan kuliah/ tutorial kaum lain
Gembira
Tidak gembira
Jumlah
4.6.3
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
93
7
100
Bumiputera
lain (%)
98
2
100
Cina
(%)
90
10
100
India
(%)
95
6
100
Etnik lain
(%)
94
7
100
Rakan Kumpulan Menelaah Sama Kaum
Selain rakan kuliah/tutorial, Jadual 4.19 menunjukkan tahap pengalaman pelajar

dalam kumpulan menelaah sesama kaum. Didapati majoriti pelajar tanpa mengira
etnik berasa gembira jika kumpulan menelaah mereka terdiri daripada pelajar
sama kaum. Mengikut urutan, pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan Bumiputera
Lain 97 peratus, dan pelajar Cina dan India sebanyak 96 peratus bersetuju dengan
kenyataan ini.
Jadual 4.19: Rakan kumpulan menelaah sama kaum
Gembira
Tidak gembira
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
97
3
100
Bumiputera
lain (%)
97
2
100
Cina
(%)
96
4
100
India
(%)
96
4
100
Etnik lain
(%)
97
3
100
50
4.6.4
Rakan Kumpulan Menelaah Kaum Lain

Jadual 4.20 pula menunjukkan hampir semua, yakni 96 peratus pelajar
Bumiputera Lain dan India berasa gembira dengan pengalaman pergaulan mereka
dengan kaum lain dalam kumpulan menelaah. Pelajar Bumiputera Lain dan
pelajar India didapati dapat menerima rakan kumpulan menelaah daripada kaum
lain kerana populasi mereka yang kurang berbanding dengan pelajar Melayu/
Bumiputera Islam dan Cina. Namun 89 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam
dan 83 peratus pelajar Cina masih menerima rakan kumpulan menelaah daripada
kaum lain.
Jadual 4.20: Rakan kumpulan menelaah kaum lain
Gembira
Tidak gembira
Jumlah
4.7
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
89
12
100
Bumiputera
lain (%)
96
4
100
Cina
(%)
83
17
100
India
(%)
96
4
100
Etnik lain
(%)
93
7
100
Jumlah Kawan Rapat di Universiti

Jadual 4.21 di bawah menunjukkan bilangan kawan rapat responden di universiti. Data
menunjukkan bahawa min bilangan kawan rapat responden tanpa mengira etnik di
universiti ialah sebanyak 13.786. Mengikut urutan, pelajar Cina 73 peratus,
Melayu/Bumiputera Islam 68 peratus, Bumiputera Lain 61 peratus, dan India 58 peratus
bersetuju dengan kenyataan bahawa bilangan kawan rapat di universiti ialah di antara
satu hingga 10 orang.
51
Jadual 4.21: Bilangan kawan rapat di universiti

Melayu/Bumiputera
Islam (%)
68
18
6
2
2
1
4
1
7
2
100
1 10
11 20
21 30
31 40
41 50
51 60
61 70
71 80
81 90
91 100
Jumlah
4.7.1
Bumiputera lain
(%)
61
19
8
3
4
2
1
1
1
100
Cina
(%)
73
18
5
1
1
2
3
0.3
0.4
1
100
India
(%)
58
23
8
3
3
0.4
4
1
1
1
100
Etnik lain
(%)
58
27
6
3
3
1
1
100
Bilangan Kawan Rapat daripada Kaum Sendiri
Jadual 4.22 di bawah menunjukkan bilangan kawan rapat responden daripada

kaum sendiri. Dapatan menunjukkan bahawa min responden tanpa mengira kaum
di universiti ialah sebanyak 11.384. Mengikut urutan, pelajar Cina 78 peratus,
Bumiputera Lain 76 peratus, India 74 peratus, dan Melayu/Bumiputera Islam 73
peratus bersetuju dengan kenyataan bahawa bilangan kawan rapat daripada kaum
sendiri ialah di antara satu hingga 10 orang.
Jadual 4.22: Bilangan kawan rapat daripada kaum sendiri
1 10
11 20
21 30
31 40
41 50
51 60
61 70
71 80
81 90
91 100
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
73
16
4
2
2
1
0.2
0.3
1
1
100
Bumiputera
lain (%)
76
12
4
1
2
1
1
0.3
1
1
100
Cina
(%)
78
15
3
1
3
0.4
0.4
0.1
0.1
1
100
India
(%)
74
15
7
1
2
0.4
1
0.4
100
Etnik lain
(%)
79
12
6
3
100
52
4.7.2
Bilangan Kawan Rapat daripada Kaum Lain

Jadual 4.23 di bawah menunjukkan bilangan kawan rapat daripada kaum lain.
Daripada jadual didapati bahawa min responden bagi bilangan kawan rapat
daripada kaum lain di universiti ialah sebanyak 6.993. Mengikut urutan, pelajar
Melayu/Bumiputera Islam 89 peratus, Cina 89 peratus, India 81 peratus, dan
Bumiputera Lain 73 peratus bersetuju dengan kenyataan bahawa bilangan kawan
rapat daripada kaum lain ialah di antara satu hingga 10 orang.
Jadual 4.23: Bilangan kawan rapat daripada kaum lain
1 10
11 20
21 30
31 40
41 50
51 60
61 70
71 80
81 90
91 100
Jumlah
4.8
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
89
7
2
1
1
0.2
0.1
0.1
1
100
Bumiputera
lain (%)
73
16
5
2
3
1
0.3
1
100
Cina
(%)
89
6
2
2
1
1
.1
0.2
100
India
(%)
81
12
2
2
3
1
100
Etnik lain
(%)
74
20
2
3
2
100
Kesimpulan
Secara umum, hampir semua kaum menggunakan bahasa ibunda sebagai bahasa
pengantar ketika menjalani peringkat awal sehinggalah ke peringkat tertinggi
persekolahan. Kebanyakan responden mahir menggunakan bahasa ibunda masing-masing
dan bahasa ini digunakan secara meluas dalam perhubungan seharian mereka. Hal yang
sama terjadi dalam konteks penggunaan bahasa untuk pembangunan dan perpaduan
masyarakat Malaysia. Bagaimanapun, dalam soal membaca akhbar dan mendengar lagu,
dua bahasa menjadi pilihan. Menyentuh dasar bahasa yang perlu dilaksanakan di
universiti, merangkumi penggunaan bahasa di dewan kuliah, bilik tutorial, tugasan, dan
53
peperiksaan, majoriti responden bersetuju penggunaan bahasa Melayu dan bahasa

Inggeris diseimbangkan.
Sementara itu, majoriti responden daripada beberapa kaum yang diambil bersetuju
bahawa kemasukan ke universiti mestilah berasaskan kepada pencapaian akademik
walaupun kaum Melayu/Bumiputera Islam memilih akademik dan kuota kaum sebagai
pilihan utama. Dari segi pemilihan ahli kumpulan tutorial, majoriti responden bersedia
menerima keahlian pelbagai kaum dan mereka mahu menentukannya sendiri.
Selain itu, majoriti responden menunjukkan kegembiraan dengan tahap pengalaman

pergaulan mereka melalui kegiatan akademik, seperti rakan kuliah, tutorial dan kumpulan
menelaah, sama ada sesama kaum mahupun dengan kaum yang berlainan. Dari segi
bilangan kawan rapat di universiti, majoriti responden memiliki kurang daripada 10 orang
kawan rapat sama ada daripada kaum sendiri mahupun daripada kaum yang lain.
54
BAB 5
KEWANGAN PELAJAR
5.1
Pendahuluan
Bahagian ini membincangkan soal kewangan pelajar. Antara perkara yang disentuh ialah
bantuan kewangan, sumber rujukan kewangan, dan masalah ketiadaan wang. Fokus
utama bab ini adalah untuk mengenal pasti tingkah laku pelajar dalam menyelesaikan
masalah mereka sewaktu ketiadaan wang. Ini kerana, bagi pelajar yang mengalami
masalah ketiadaan wang, mereka akan mengambil beberapa tindakan hasil masalah
tersebut. Selain itu, tahap pergaulan pelajar juga dikatakan di pengaruhi oleh latar
belakang pendapatan keluarga.
Selain soal kewangan, perkara berkaitan yang lain yang dibincangkan di dalam bahagian
ini ialah tidak hadir kuliah dan tutorial, tidak membuat tugasan, mengurangkan kos
makan/minum, mengalami masalah kesihatan, sedih dan melarikan diri, serta berasa
hidup tertekan di kampus.
5.2
Bantuan Kewangan
5.2.1
Biasiswa dan Pinjaman
Jadual 5.1 di bawah menunjukkan bahawa kebanyakan pelajar tanpa mengira

etnik di IPTA menerima pinjaman pelajaran berbanding dengan biasiswa.
Mengikut urutan, pelajar India 83 peratus, Cina 82 peratus, Bumiputera Lain 77
peratus, dan pelajar Melayu/ Bumiputera Islam 75 peratus menerima pinjaman
pelajaran yang dimaksudkan.
55
Jadual 5.1: Menerima bantuan kewangan
Biasiswa
Pinjaman
Tiada
Jumlah
5.2.2
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
21
75
4
100
Bumiputera
lain (%)
19
77
4
100
Cina
(%)
11
82
7
100
India
(%)
14
83
3
100
Etnik lain
(%)
22
71
8
100
Bantuan Kewangan daripada Keluarga
Jadual 5.2 menunjukkan bahawa kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik

menerima bantuan kewangan daripada keluarga. Misalnya pelajar Bumiputera
Lain 78 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 71 peratus, India 70 peratus, dan Cina
68 peratus menerima bantuan kewangan daripada keluarga. Namun, terdapat juga
sebilangan kecil, iaitu 20 hingga 30 peratus pelajar, yang tidak menerima bantuan
kewangan daripada keluarga.
Jadual 5.2: Menerima bantuan kewangan daripada keluarga
Ya
Tidak
Jumlah
5.3
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
71
29
100
Bumiputera
lain (%)
78
22
100
Cina
(%)
68
32
100
India
(%)
70
31
100
Etnik lain
(%)
80
20
100
Sumber Rujukan Kewangan

5.3.1
Keluarga
Berdasarkan data, hampir seratus peratus sumber rujukan kewangan pelajar tanpa
mengira etnik ialah keluarga masing-masing. Mengikut urutan, pelajar
Bumiputera Lain 98 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 97 peratus, Cina 96
peratus, dan India 95 peratus menerima sumbangan kewangan daripada keluarga
(Jadual 5.3 di bawah).
56
Jadual 5.3: Sumbangan daripada keluarga
Ya
Tidak
Jumlah
5.3.2
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
97
3
100
Bumiputera
lain (%)
98
2
100
Cina
(%)
96
4
100
India
(%)
95
5
100
Etnik lain
(%)
97
3
100
Meminjam Wang daripada Rakan Sekaum
Selain sumbangan daripada keluarga, berdasarkan Jadual 5.4, kebanyakan pelajar

Melayu/Bumiputera Islam, iaitu 65 peratus, didapati meminjam wang daripada
kawan sekaum. Ini diikuti oleh pelajar India 55 peratus dan pelajar Bumiputera
Lain sekitar 49 peratus. Pelajar Cina paling sedikit meminjam wang daripada
kawan sekaum, iaitu hanya 36 peratus sahaja.
Jadual 5.4: Meminjam daripada rakan sekaum di universiti

Melayu/Bumiputera
Islam (%)
65
Ya
Tidak
Jumlah
5.3.3
Bumiputera lain
(%)
49
Cina
(%)
36
India
(%)
55
Etnik lain
(%)
54
35
51
64
45
46
100
100
100
100
100
Meminjam Wang daripada Rakan Kaum Lain
Berdasarkan Jadual 5.5, didapati peratus pelajar yang meminjam wang daripada
kawan kaum lain di universiti kurang jumlahnya jika dibandingkan dengan
peratus yang meminjam wang daripada kawan sekaum. Berdasarkan data, pelajar
Bumiputera Lain paling ramai meminjam wang daripada kawan kaum lain, iaitu
sekitar 25 peratus manakala pelajar India, Melayu/Bumiputera Islam, dan Cina
didapati kurang meminjam daripada kawan kaum lain.
57
Jadual 5.5: Meminjam wang daripada rakan kaum lain di universiti
Ya
Tidak
Jumlah
5.3.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
9
91
100
Bumiputera
lain (%)
25
75
100
Cina
(%)
7
93
100
India
(%)
13
87
100
Etnik lain
(%)
27
74
100
Pinjaman Bank/Institusi Kewangan

Jadual 5.6 di bawah menunjukkan sebanyak 22 peratus pelajar Cina mengatakan
bahawa mereka membuat pinjaman daripada bank/institusi kewangan. Hanya
sebilangan kecil, iaitu sekitar 10 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam,
Bumiputera Lain, dan India yang membuat pinjaman bank/institusi kewangan.
Jadual 5.6: Meminjam daripada bank/institusi kewangan
Ya
Tidak
Jumlah
5.3.5
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
11
89
100
Bumiputera
lain (%)
14
86
100
Cina
(%)
22
78
100
India
(%)
19
81
100
Etnik lain
(%)
14
86
100
Pekerjaan Sambilan
Berdasarkan Jadual 5.7 di bawah, didapati majoriti pelajar, yakni sekitar 80

peratus, tanpa mengira etnik tidak membuat pekerjaan sambilan untuk
menampung kewangan mereka. Data menunjukkan hanya sekitar 10 peratus
pelajar tanpa mengira etnik yang didapati membuat kerja sambilan.
Jadual 5.7: Pekerjaan sambilan
Ya
Tidak
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
13
87
100
Bumiputera
lain (%)
13
87
100
Cina
(%)
11
90
100
India
(%)
13
87
100
Etnik lain
(%)
14
86
100
58
5.4
Masalah Ketiadaan Wang
5.4.1
Tidak Hadir Kuliah dan Tutorial

Berdasarkan data di dalam Jadual 5.8 di bawah, didapati majoriti pelajar tanpa
mengira etnik mengatakan bahawa masalah ketiadaan wang bukanlah penyebab
mereka tidak menghadirkan diri ke kuliah dan tutorial. Hampir seratus peratus
pelajar tanpa mengira etnik tetap hadir ke kuliah walaupun ketika tidak
mempunyai wang perbelanjaan.
Jadual 5.8: Tidak hadir kuliah dan tutorial
Ya
Tidak
Jumlah
5.4.2
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
2
98
100
Bumiputera
lain (%)
1
99
100
Cina
(%)
1
99
100
India
(%)
3
97
100
Etnik lain
(%)
3
97
100
Tidak Membuat Tugasan
Berdasarkan Jadual 5.9 di bawah, hampir seratus peratus pelajar tanpa mengira
etnik mengatakan bahawa masalah ketiadaan wang bukanlah penyebab mereka
tidak membuat tugasan yang diberikan oleh pensyarah.
Jadual 5.9: Tidak membuat tugasan
Ya
Tidak
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
2
98
100
Bumiputera
lain (%)
2
98
100
Cina
(%)
1
99
100
India
(%)
2
98
100
Etnik lain
(%)
3
97
100
59
5.4.3
Mengurangkan Kos Makan/Minum
Jadual 5.10 menunjukkan bahawa hampir semua pelajar, yakni pelajar

Melayu/Bumiputera Islam 94 peratus, Bumiputera Lain 93 peratus, Cina 92
peratus, dan India 86 peratus, terpaksa mengurangkan kos makan dan minum bagi
mengatasi masalah ketiadaan wang.
Jadual 5.10: Mengurangkan kos makan/minum
Ya
Tidak
Jumlah
5.4.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
94
6
100
Bumiputera lain
(%)
93
7
100
Cina
(%)
92
8
100
India
(%)
86
14
100
Etnik lain
(%)
83
17
100
Mengalami Masalah Kesihatan
Jadual 5.11 menunjukkan bahawa kebanyakan pelajar, iaitu pelajar Cina 87

peratus, India 87 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 83 peratus, dan Bumiputera
Lain 77 peratus, menyatakan bahawa mereka tidak mengalami masalah kesihatan
semasa ketiadaan wang.
Jadual 5.11: Masalah kesihatan
Ya
Tidak
Jumlah
5.4.5
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
17
83
100
Bumiputera
lain (%)
23
77
100
Cina
(%)
13
87
100
India
(%)
13
87
100
Etnik lain
(%)
22
78
100
Sedih dan Melarikan Diri
Berdasarkan data di dalam Jadual 5.12, hampir semua pelajar, yakni India 99
peratus, Cina 97 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 96 peratus, dan Bumiputera
Lain 95 peratus didapati mampu mengatasi masalah apabila menghadapi masalah
60
ketiadaan wang. Mereka juga tidak berasa sedih atau melarikan diri apabila
menghadapi masalah ini.
Jadual 5.12: Sedih dan melarikan diri
Ya
Tidak
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
4
96
100
5.4.6
Bumiputera
lain (%)
5
95
100
Cina
(%)
3
97
100
India
(%)
1
99
100
Etnik lain
(%)
4
96
100
Hidup Tertekan di Kampus

Jadual 5.13 menunjukkan hanya sekitar satu pertiga pelajar, yakni pelajar
Bumiputera Lain 40 peratus, Cina 38 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 34
peratus, dan India 30 peratus, yang merasakan hidup mereka tertekan di kampus
apabila mengalami masalah ketiadaan wang. Situasi ini menunjukkan bahawa
kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik di universiti mampu mengawal perasaan
mereka ketika ketiadaan wang.
Jadual 5.13: Hidup tertekan di kampus
Ya
Tidak
Jumlah
5.5
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
34
66
100
Bumiputera
lain (%)
40
60
100
Cina
(%)
38
62
100
India
(%)
30
70
100
Etnik lain
(%)
47
53
100
Kesimpulan
Kewangan pelajar merupakan perkara yang penting, sama ada kepada pentadbir universiti
mahupun pelajar itu sendiri. Majoriti pelajar menerima bantuan kewangan dalam bentuk
biasiswa, pinjaman, dan daripada keluarga. Malah dalam banyak hal yang melibatkan
61
kewangan, keluarga merupakan pihak yang penting untuk dirujuk. Pihak kedua penting
yang dirujuk ialah kawan-kawan daripada kaum sendiri.
Walaupun wang penting kepada pelajar, namun masalah ketiadaan wang tidak
mendatangkan kesan yang besar kepada mereka. Pelajar secara umumnya tidak
melakukan perkara seperti tidak hadir ke kuliah dan tutorial, tidak membuat tugasan, atau
mengurangkan kos makan/minum; mengalami masalah kesihatan; atau sedih dan hidup
tertekan di kampus hanya kerana menghadapi masalah kewangan.
62
BAB 6
TADBIR URUS UNIVERSITI
6.1
Pendahuluan
Hubungan pelajar dengan pensyarah dan pegawai-pegawai universiti yang lain juga
merupakan variabel yang penting dalam mengukur tahap integrasi etnik pelajar IPTA.
Memandangkan hampir semua pegawai universiti ialah orang Melayu dan para pelajar
pula terdiri daripada pelbagai kaum, variabel ini perlu diberikan pertimbangan penting.
Bab ini meninjau masalah yang dialami oleh para pelajar semasa mereka berurusan
dengan pegawai-pegawai universiti, termasuk pensyarah. Para pelajar telah mengaturkan
masalah yang dialami dalam urutan pertama, kedua, dan ketiga untuk menunjukkan yang
mana satu merupakan masalah utama dan yang mana sederhana. Dengan kaedah ini,
persoalan sama ada semangat perkauman memainkan peranan dalam menentukan
hubungan pelajar dengan para pegawai universiti atau tidak dapat dijawab.
6.2
Pelajar dan Tadbir Urus Universiti
6.2.1
Tiga Masalah Utama Pelajar Semenjak Belajar di Universiti

Jadual 6.1 di bawah menunjukkan masalah utama pelajar semenjak belajar di
universiti. Data menunjukkan pelajar tanpa mengira etnik, dengan pelajar
Melayu/Bumiputera Islam 33 peratus, India 33 peratus, dan Cina 27 peratus,
menyatakan bahawa kelewatan bas di kampus menjadi masalah pertama mereka.
31 peratus pelajar Bumiputera Lain pula menyatakan bahawa pengurusan wang
Perbadanan Tabung Pendidikan Tinggi Negara (PTPTN) menjadi masalah
pertama manakala 29 peratus daripada mereka menyatakan kelewatan bas di
kampus sebagai masalah kedua.
63
Jadual 6.1: Masalah pertama pelajar semenjak belajar di universiti
Tiada masalah
Bas lewat
Pengurusan wang
PTPTN
Asrama kotor
Susah berjumpa
pensyarah
Masalah buku
Cita rasa makanan
etnik terhad
Etika kerja buruk
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
6
33
Bumiputera
lain (%)
4
29
Cina
(%)
4
27
India
(%)
3
33
Etnik lain
(%)
5
24
30
31
12
20
22
15
13
10
17
10
13
13
16
20
4
0.3
100
5
0.3
100
8
0.2
100
2
100
4
100
Jadual 6.2 di bawah menunjukkan masalah kedua yang dihadapi pelajar semenjak
belajar di universiti. Pelajar Bumiputera Lain mengatakan bahawa pengurusan
wang PTPTN yang lambat dan masalah buku (buku rujukan dalam bahasa
Inggeris) ialah antara masalah kedua mereka dengan 21 peratus bersetuju keduaduanya. Sebanyak 20 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam juga mengatakan
bahawa pengurusan wang PTPTN sebagai masalah kedua. 26 peratus pelajar India
dan 23 peratus Cina pula berhadapan dengan masalah makanan etnik yang terhad.
64
Jadual 6.2: Masalah kedua pelajar semenjak belajar di universiti
Tiada masalah
Bas lewat
Pengurusan wang PTPTN
Asrama kotor
Susah berjumpa pensyarah
Masalah buku
Cita rasa makanan etnik
terhad
Etika kerja buruk
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
18
20
11
15
18
Bumiputera
lain (%)
15
21
7
18
21
Cina
(%)
14
9
17
15
13
India
(%)
15
13
19
9
12
Etnik lain
(%)
21
9
9
17
21
11
23
26
11
9
2
100
8
1
100
9
1
100
4
2
100
11
1
100
Jadual 6.3 di bawah menunjukkan masalah ketiga utama dihadapi pelajar

semenjak belajar di universiti. Didapati 31 peratus pelajar India dan 21 peratus
Cina mengatakan bahawa cita rasa makanan etnik yang terhad sebagai masalah
ketiga yang dihadapi. 25 peratus pelajar Bumiputera Lain, dan 22 peratus pelajar
Melayu/Bumiputera Islam pula berhadapan dengan masalah buku (buku rujukan
dalam bahasa Inggeris).
Jadual 6.3: Masalah ketiga pelajar semenjak belajar di universiti
Tiada masalah
Bas lewat
Pengurusan wang PTPTN
Asrama kotor
Masalah buku
Cita rasa makanan etnik
terhad
Etika kerja buruk
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
9
8
12
15
22
Bumiputera
lain (%)
11
8
5
16
25
Cina
(%)
11
6
10
13
14
India
(%)
14
6
11
9
9
Etnik lain
(%)
5
5
11
13
24
11
11
21
31
18
14
9
100
15
9
100
17
8
100
12
7
100
15
10
100
65
6.2.2
Tiga Masalah Pelajar Semasa Berurusan dengan Pensyarah

Jadual 6.4 di bawah menunjukkan masalah utama yang dihadapi semasa
berurusan dengan pensyarah. Data menunjukkan pelajar tanpa mengira etnik
dengan urutan pelajar Bumiputera Lain 48 peratus, Cina 42 peratus, dan India 34
peratus, menyatakan bahawa masalah utama mereka ialah mereka susah berjumpa
pensyarah. Selebihnya, didapati sekitar 32 peratus pelajar India, diikuti
Melayu/Bumiputera Islam 23 peratus, Cina 20 peratus, dan Bumiputera Lain 19
peratus tidak menghadapi masalah.
Jadual 6.4: Masalah pertama pelajar semasa berurusan dengan pensyarah
Tiada masalah
Pilih kasih
Masalah bahasa
Masalah buku
Kualiti akademik rendah
Etika kerja buruk
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
23
14
13
7
40
3
1
0.3
100
Bumiputera
lain (%)
19
11
10
11
48
1
1
100
Cina
(%)
20
12
14
7
42
3
2
0.1
100
India
(%)
32
15
8
8
34
2
0.4
1
100
Etnik
lain (%)
15
15
12
10
47
1
100
Jadual 6.5 di bawah menunjukkan masalah kedua yang dihadapi pelajar semasa
berurusan dengan pensyarah. Data menunjukkan sebanyak 28 peratus pelajar
Bumiputera Lain berhadapan dengan masalah buku (buku rujukan dalam bahasa
Inggeris) semasa berurusan dengan pensyarah. Pelajar India sebanyak 30 peratus,
Cina 25 peratus, dan Melayu/Bumiputera Islam 25 peratus pula mengatakan
bahawa susah hendak berjumpa dengan pensyarah sebagai masalah kedua mereka.
66
Jadual 6.5: Masalah kedua pelajar semasa berurusan dengan pensyarah
Tiada masalah
Pilih kasih
Masalah bahasa
Masalah buku
Etika kerja buruk
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
13
18
24
25
9
4
7
100
Bumiputera
lain (%)
14
20
28
22
4
6
7
100
Cina
(%)
13
17
20
25
13
8
4
100
India
(%)
16
10
22
30
8
5
9
100
Etnik
lain (%)
19
26
32
11
6
6
100
Jadual 6.6 di bawah menunjukkan masalah ketiga yang dihadapi pelajar semasa
berurusan dengan pensyarah. Sekitar satu pertiga, yakni 30 peratus pelajar India
mengatakan bahawa wujud pilih kasih di kalangan pensyarah. Pelajar Cina pula
mengatakan bahawa etika kerja yang buruk di kalangan kakitangan universiti
merupakan masalah ketiga ketika mereka berurusan dengan pensyarah. Hal ini
berbeza dengan 19 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan 19 peratus
pelajar Bumiputera Lain yang menyatakan bahawa masalah buku (buku dalam
bahasa Inggeris) ialah masalah ketiga mereka.
Jadual 6.6: Masalah ketiga pelajar semasa berurusan dengan pensyarah
Tiada masalah
Pilih kasih
Masalah bahasa
Masalah buku
Etika kerja buruk
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
17
13
19
16
Bumiputera
lain (%)
18
12
19
16
15
10
11
100
13
13
9
100
Cina
(%)
13
13
17
13
India
(%)
27
14
10
10
15
20
9
100
10
12
19
100
Etnik
lain (%)
8
24
20
20
4
24
100
67
6.2.3
Tiga
Masalah
Pelajar
Pengajian/Fakulti/Sekolah
Semasa
Berurusan
dengan
Pusat
Jadual 6.7 di bawah menunjukkan masalah utama yang dihadapi pelajar semasa
berurusan dengan pusat pengajian/fakulti/sekolah. Data menunjukkan 44 peratus
pelajar India, 37 peratus pelajar Cina, dan 36 peratus pelajar Melayu/Bumiputera
Islam menyatakan bahawa mereka tidak menghadapi masalah semasa berurusan
dengan
pusat
pengajian/fakulti/sekolah.
Walau
bagaimanapun,
halangan
birokratik menjadi masalah utama kepada semua pelajar tanpa mengira etnik.
Mengikut urutan, pelajar Bumiputera Lain 43 peratus, pelajar Melayu/Bumiputera
Islam 40 peratus, dan pelajar Cina dan India sekitar 30 peratus menghadapi
masalah
halangan
birokratik
ini
sewaktu
berurusan
dengan
pusat
pengajian/fakulti/sekolah.
Jadual 6.7: Masalah pertama pelajar semasa berurusan dengan pusat

Tiada masalah
Halangan birokratik
Etika kerja buruk
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
36
40
22
1
100
Bumiputera
lain (%)
30
43
26
1
100
Cina
(%)
37
34
27
2
100
India
(%)
44
32
22
2
100
Etnik lain
(%)
45
37
19
100
Jadual 6.8 menunjukkan masalah kedua yang dihadapi pelajar semasa berurusan
dengan pusat pengajian/fakulti/sekolah. Didapati sebilangan kecil pelajar tanpa
mengira etnik mengatakan bahawa etika kerja yang buruk di kalangan kakitangan
menjadi masalah kedua kepada mereka (masing-masing dengan pelajar
Melayu/Bumiputera Islam 54 peratus, Bumiputera Lain 52 peratus, Cina 50
peratus, dan India 46 peratus). Selain itu hanya sekitar satu pertiga pelajar tanpa
mengira etnik mengatakan halangan birokratik sebagai masalah kedua mereka.
68
Jadual
6.8:
Masalah
kedua
pelajar
Tiada masalah
Halangan birokratik
Etika kerja buruk
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
27
54
20
100
semasa
Bumiputera
lain (%)
30
52
18
100
berurusan
Cina
(%)
37
50
12
100
India
(%)
29
46
25
100
dengan
pusat
Etnik lain
(%)
20
57
23
100
Jadual 6.9 menunjukkan rentetan daripada masalah pertama dan kedua yang
dihadapi pelajar semasa berurusan dengan pusat pengajian/fakulti/sekolah.
Didapati seratus peratus pelajar IPTA tanpa mengira etnik mengatakan masalah
ketiga utama yang dihadapi pelajar ialah masalah lain selain daripada masalah
yang dinyatakan dan hal ini berlaku kerana pusat pengajian/sekolah/fakulti
sentiasa berurusan dengan pelajar pelbagai kaum.
Jadual
6.9:
Masalah
ketiga
pelajar
Tiada masalah
Halangan birokratik
Etika kerja buruk
Lain-lain
Jumlah
6.2.4
semasa
berurusan
dengan
pusat
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
-
Bumiputera
lain (%)
-
Cina
(%)
-
India
(%)
-
Etnik lain
(%)
-
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Tiga Masalah Pelajar Semasa Berurusan dengan Pihak Hal Ehwal

Pelajar (HEP)
Jadual 6.10 di bawah menunjukkan masalah yang dihadapi pelajar semasa
berurusan dengan pihak Hal Ehwal Pelajar (HEP). Berdasarkan data didapati 49
peratus pelajar India, 39 peratus Cina, 37 peratus Melayu/Bumiputera Islam, dan
31 peratus Bumiputera Lain menyatakan bahawa mereka tidak menghadapi
sebarang masalah ketika berurusan dengan pihak HEP. Namun, masalah halangan
69
birokratik menjadi masalah pertama mereka. Mengikut urutan, pelajar Bumiputera

Lain 44 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 43 peratus, Cina 37 peratus, dan India
36 peratus menghadapi masalah halangan birokratik ketika berurusan dengan
pihak HEP.
Jadual 6.10: Masalah pertama pelajar semasa berurusan dengan pihak Hal Ehwal Pelajar
(HEP)
Tiada masalah
Halangan birokratik
Etika kerja buruk
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
37
Bumiputera
lain (%)
31
Cina
(%)
39
India
(%)
49
Etnik lain
(%)
40
43
44
37
36
40
19
2
100
24
1
100
23
1
100
13
2
100
19
100
Jadual 6.11 menunjukkan masalah kedua utama yang dihadapi pelajar semasa
berurusan dengan pihak Hal Ehwal Pelajar (HEP). Data menunjukkan separuh,
yakni 50 peratus pelajar tanpa mengira etnik, kecuali di kalangan pelajar India
yang mencatatkan 62 peratus, menyatakan bahawa etika kerja yang buruk di
kalangan kakitangan menjadi masalah kedua mereka sewaktu berurusan dengan
pihak HEP.
Jadual 6.11: Masalah kedua pelajar semasa berurusan dengan pihak Hal
EhwalPelajar (HEP)
Tiada masalah
Halangan birokratik
Etika kerja buruk
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
25
Bumiputera
lain (%)
26
Cina
(%)
33
India
(%)
26
56
20
100
56
18
100
57
10
100
62
13
100
Etnik lain
(%)
26
59
15
100
Jadual 6.12 merupakan rentetan daripada masalah pertama dan kedua yang
dihadapi pelajar semasa berurusan dengan pihak Hal Ehwal Pelajar (HEP).
Didapati seratus peratus pelajar tanpa mengira etnik mengatakan bahawa masalah
70
ketiga utama yang dihadapi pelajar ialah masalah lain selain daripada masalah
yang telah dinyatakan.
Jadual 6.12: Masalah ketiga pelajar semasa berurusan dengan pihak Hal Ehwal
Pelajar (HEP)
Tiada masalah
Halangan birokratik
Etika kerja buruk
Lain-lain
Jumlah
6.2.5
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
-
Bumiputera
lain (%)
-
Cina
(%)
-
India
(%)
-
Etnik lain
(%)
-
0.3
99.7
100
100
100
100
100
100
100
100
100
Tiga Masalah Pelajar Semasa Berurusan dengan Pihak Bendahari

Universiti
Jadual 6.13 di bawah menunjukkan masalah utama pelajar semasa berurusan
dengan pihak Bendahari universiti. Data menunjukkan pelajar India paling ramai,
yakni 45 peratus, diikuti Cina 36 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 31 peratus,
dan Bumiputera Lain 20 peratus menyatakan bahawa mereka tidak menghadapi
masalah semasa berurusan dengan pihak Bendahari. Walau bagaimanapun,
didapati 20 peratus pelajar tanpa mengira etnik mengatakan bahawa masalah
utama mereka ialah kualiti kerja yang rendah di kalangan kakitangan.
Jadual 6.13: Masalah pertama pelajar semasa berurusan dengan pihak

universiti
Tiada masalah
Kualiti kerja rendah
Etika kerja buruk
Halangan birokratik
Pengurusan
kewangan lemah
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
31
23
11
16
Bumiputera
lain (%)
20
26
23
14
Cina
(%)
36
26
14
14
India
(%)
45
23
8
13
Bendahari
Etnik lain
(%)
41
28
14
5
19
17
10
12
1
100
0.3
100
1
100
1
100
100
71
Jadual 6.14 di bawah menunjukkan masalah kedua utama yang dihadapi pelajar
semasa berurusan dengan pihak Bendahari universiti. Data menunjukkan bahawa
kualiti kerja yang rendah di kalangan kakitangan menjadi masalah kedua utama
kepada pelajar Bumiputera Lain dan pelajar Melayu/Bumiputera Islam dengan
masing-masing sebanyak 30 peratus dan 27 peratus. Namun, bagi 33 peratus
pelajar India dan 32 peratus Cina pula, mengatakan bahawa etika kerja yang
buruk menjadi masalah kedua utama mereka semasa berurusan dengan pihak
Bendahari.
Jadual 6.14: Masalah kedua pelajar semasa berurusan dengan pihak Bendahari
universiti
Tiada masalah
Etika kerja buruk
Halangan birokratik
Pengurusan
kewangan lemah
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
27
26
16
Bumiputera
lain (%)
30
25
17
Cina
(%)
29
32
14
India
(%)
22
33
21
Etnik lain
(%)
20
45
15
25
25
20
20
13
7
100
3
100
5
100
5
100
8
100
Jadual 6.15 merupakan lanjutan daripada masalah pertama dan kedua yang
dihadapi pelajar semasa berurusan dengan pihak Bendahari universiti. Semua
pelajar tanpa mengira etnik iaitu 42 peratus pelajar India, Cina 35 peratus,
Melayu/Bumiputera Islam 32 peratus, dan Bumiputera Lain 30 peratus
menyatakan bahawa pengurusan kewangan yang lemah sebagai masalah ketiga
yang dihadapi sewaktu berurusan dengan pihak Bendahari.
72
Jadual 6.15: Masalah ketiga pelajar semasa berurusan dengan pihak Bendahari
universiti
Tiada masalah
Etika kerja buruk
Halangan birokratik
Pengurusan
kewangan lemah
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
18
18
19
Bumiputera
lain (%)
24
18
16
Cina
(%)
20
15
22
India
(%)
15
14
11
Etnik lain
(%)
35
10
25
32
30
35
42
20
13
100
13
100
7
100
19
100
10
100
6.2.6 Tiga Masalah Pelajar Semasa Berurusan dengan Pihak Pendaftar

Universiti
Jadual 6.16 menunjukkan masalah pertama yang dihadapi pelajar semasa
berurusan dengan pihak Pendaftar universiti. Data menunjukkan sekitar 42
peratus pelajar India tidak menghadapi masalah semasa berurusan dengan pihak
Pendaftar universiti. Ini diikuti oleh pelajar Melayu/Bumiputera Islam 37 peratus,
pelajar Cina 36 peratus, dan pelajar Bumiputera Lain sekitar 24 peratus. Walau
bagaimanapun, sekitar 24 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam mengatakan
bahawa masalah pertama yang dihadapi ialah masalah sewaktu hendak membuat
pemilihan kursus akademik. Berbeza dengan pelajar Bumiputera Lain, Cina, dan
India mengatakan bahawa masalah pertama mereka ialah kualiti kerja yang
rendah di kalangan kakitangan Pendaftar universiti.
Jadual 6.16: Masalah pertama pelajar semasa berurusan dengan pihak Pendaftar
universiti
Tiada masalah
Etika kerja buruk
Halangan birokratik
Perihal pemilihan
kursus akademik
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
37
18
6
15
Bumiputera
lain (%)
24
27
9
17
Cina
(%)
36
24
12
13
India
(%)
42
20
6
11
Etnik
lain (%)
28
25
8
12
24
24
15
19
27
1
100
1
100
1
100
1
100
100
73
Jadual 6.17 menunjukkan masalah kedua utama yang dihadapi pelajar semasa
berurusan dengan pihak Pendaftar universiti. Data menunjukkan bahawa masalah
etika kerja yang buruk di kalangan kakitangan menjadi masalah kedua utama
kepada 34 peratus pelajar Cina dan 31 peratus pelajar Bumiputera Lain. Manakala
25 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam pula mengatakan masalah kedua
utama mereka ialah etika kerja yang buruk dan perihal pemilihan kursus
akademik. Namun, 29 peratus pelajar India pula mengatakan bahawa kualiti kerja
yang rendah di kalangan kakitangan sebagai masalah kedua utama mereka.
Jadual 6.17: Masalah kedua pelajar semasa berurusan dengan pihak Pendaftar
universiti
Tiada masalah
Etika kerja buruk
Halangan birokratik
Perihal pemilihan
kursus akademik
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
22
25
20
Bumiputera
lain (%)
23
31
16
Cina
(%)
22
34
19
India
(%)
29
27
15
Etnik lain
(%)
22
42
17
25
26
21
25
17
8
100
4
100
5
100
5
100
2
100
Jadual 6.18 di bawah merupakan lanjutan daripada masalah pertama dan kedua
yang dihadapi pelajar semasa berurusan dengan pihak Pendaftar universiti. Data
menunjukkan sekitar 30 peratus pelajar Cina dan 34 peratus India mengatakan
masalah halangan birokratik sebagai masalah ketiga mereka semasa berurusan
dengan pihak Pendaftar. Hal ini berbeza dengan pelajar Bumiputera Lain yang
mengatakan masalah ketiga mereka ialah masalah kualiti kerja yang rendah di
kalangan kakitangan Pendaftar. Bagi pelajar Melayu/Bumiputera Islam pula,
pemilihan kursus akademik menjadi masalah ketiga semasa berurusan dengan
pihak Pendaftar.
74
Jadual 6.18: Masalah ketiga pelajar semasa berurusan dengan pihak Pendaftar
universiti
Tiada masalah
Etika kerja buruk
Halangan birokratik
Perihal pemilihan kursus
akademik
Lain-lain
Jumlah
6.2.7
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
21
20
19
Bumiputera
lain (%)
27
15
21
Cina
(%)
21
15
30
India
(%)
14
10
34
Etnik lain
(%)
27
12
15
22
25
27
25
27
18
100
13
100
9
100
17
100
19
100
Tiga Cadangan bagi Mengatasi Masalah
Jadual 6.19 di bawah menunjukkan beberapa cadangan bagi mengatasi masalah

semasa berurusan dengan pihak universiti. Data menunjukkan sebilangan, iaitu
sekitar 30 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan Bumiputera Lain
mengatakan bahawa kakitangan mesti prihatin kepada pelajar. 20 peratus pelajar
India dan Cina pula mengatakan bahawa kakitangan universiti perlu mengatasi
halangan birokratik dan mesti prihatin kepada pelajar.
Jadual 6.19: Cadangan pertama pelajar
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Mengatasi halangan
birokratik
Mengatasi pilih kasih
Kakitangan mesti prihatin
kepada pelajar
Meningkatkan prestasi kerja
Tiada masalah
Meningkatkan budaya kerja
Membina etika kerja yang
baik
Lain-lain
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
28
22
23
25
23
10
13
16
35
33
23
25
28
9
5
8
12
3
7
22
7
6
15
8
7
7
7
5
14
12
14
0.1
100
100
0.3
100
0.4
100
100
75
Jadual 6.20 di bawah menunjukkan cadangan kedua utama pelajar bagi mengatasi
masalah semasa berurusan dengan pihak universiti. Data menunjukkan 29 peratus
pelajar India, 28 peratus Bumiputera Lain, dan 28 peratus Cina mencadangkan
agar pihak universiti dapat meningkatkan prestasi kerja di kalangan kakitangan
mereka. 24 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam pula mencadangkan agar
kakitangan universiti perlu prihatin kepada pelajar.
Jadual 6.20: Cadangan kedua pelajar

Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Mengatasi halangan
birokratik
Kakitangan mesti
prihatin kepada pelajar
Meningkatkan prestasi
kerja
Meningkatkan budaya
kerja
Membina etika kerja
yang baik
Lain-lain
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
10
13
10
24
23
19
24
26
23
28
28
29
20
20
21
18
16
20
16
14
20
11
16
0.3
100
100
1
100
2
100
100
Jadual 6.21 di bawah merupakan lanjutan daripada cadangan pertama dan kedua
yang dinyatakan pelajar semasa berurusan dengan pihak universiti. Data
menunjukkan sebilangan, iaitu sekitar 30 peratus masing-masing pelajar tanpa
mengira etnik mencadangkan agar kakitangan universiti dapat membina etika
kerja yang lebih baik sebagai cadangan ketiga utama.
76
Jadual 6.21: Cadangan ketiga pelajar

Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Mengatasi halangan
birokratik
Kakitangan mesti
prihatin kepada pelajar
Meningkatkan prestasi
kerja
Meningkatkan budaya
kerja
Membina etika kerja
yang baik
Lain-lain
Jumlah
6.3
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik
lain (%)
11
14
15
15
16
20
20
20
20
14
20
18
17
20
24
32
32
32
31
33
2
100
2
100
2
100
2
100
2
100
Kesimpulan
Daripada data-data di atas didapati bahawa semangat perkauman tidak memainkan
peranan utama dalam menentukan hubungan pelajar dengan pegawai di universiti.
Hampir semua pelajar tanpa mengira etnik berasa kurang selesa dengan perkhidmatan
yang diberikan oleh para pegawai universiti, seperti di Pusat Pengajian, HEP, Bendahari,
dan pejabat Pendaftar. Majoriti pelajar mengatakan kualiti kerja kakitangan sangat buruk
dan para pegawai bersikap birokratik. Nampaknya pegawai-pegawai universiti ini perlu
diberikan latihan untuk meningkatkan taraf profesionalisme agar mereka akan prihatin
kepada keperluan pelajar.
Sementara itu, perkara-perkara yang dinyatakan sebagai masalah utama oleh majoriti
pelajar juga tidak melibatkan isu etnik. Sebilangan besar pelajar, tanpa mengira etnik
telah menyatakan bahawa kelewatan bas, kelewatan mendapatkan pinjaman wang
PTPTN, dan masalah memilih kursus akademik sebagai masalah utama yang dialami.
Namun demikian, ada sebilangan kecil pelajar bukan Melayu telah mengatakan bahawa
ada di kalangan pensyarah yang bersikap pilih kasih. Ini pastinya bukanlah satu keadaan
77
yang baik kerana sikap pensyarah seumpama itu boleh menanamkan perasaan benci di
kalangan pelajar daripada satu kaum terhadap kaum lain. Tindakan yang sewajarnya
perlulah diambil untuk mengatasi kelemahan ini.
78
BAB 7
KEGIATAN PELAJAR
7.1
Pendahuluan
Bab ini membincangkan mengenai penglibatan pelajar dalam kegiatan persatuan yang
melibatkan pelbagai etnik. Penglibatan mereka dalam aktiviti ini dapat meningkatkan lagi
keyakinan diri, sama ada sewaktu berinteraksi sesama mereka, dengan etnik lain, atau
masyarakat. Di samping itu, mereka juga akan mendapat lebih pendedahan mengenai
masyarakat luar apabila melibatkan diri dengan aktiviti luar kampus.
Program yang dilaksanakan pada luar waktu kuliah ini secara tidak langsung menjadi
medan latihan yang bermanfaat kepada para pelajar. Program ini juga penting kerana
dapat membina keyakinan diri sewaktu melaksanakan aktiviti dan beraksi di hadapan
khalayak, di samping memberikan kesempatan kepada pelajar mengukur kebolehan
masing-masing. Kesungguhan, komitmen, dan kerjasama di kalangan pelajar dalam
persatuan-persatuan dapat menjana minda mereka agar lebih bertanggungjawab dan
prihatin.
7.2
Menghadiri Seminar/Forum Semasa di Universiti
7.2.1
Aktiviti Anjuran Universiti
Jadual 7.1 di bawah menunjukkan kekerapan pelajar menghadiri seminar/forum

anjuran universiti. Berdasarkan data, didapati pelajar India paling kerap mengikuti
aktiviti tersebut iaitu sekitar 40 peratus, diikuti pelajar Melayu/Bumiputera Islam
28 peratus, pelajar Bumiputera Lain 21 peratus, dan pelajar Cina 15 peratus.
Didapati bahawa pelajar dalam lingkungan 60 peratus, kecuali pelajar India 52
peratus, tidak kerap menghadiri seminar/forum anjuran universiti.
79
Jadual 7.1: Aktiviti anjuran universiti
Kerap
Tidak kerap
Tidak terlibat
Jumlah
7.2.2
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
28
62
11
100
Bumiputera
lain (%)
21
67
12
100
Cina
(%)
15
64
21
100
India
(%)
40
52
8
100
Etnik lain
(%)
26
54
21
100
Aktiviti Anjuran Fakulti/Pusat/Sekolah
Jadual 7.2 di bawah menunjukkan kekerapan pelajar menghadiri seminar/forum

anjuran fakulti/pusat/sekolah. Data menunjukkan pelajar India paling kerap
melibatkan diri dengan 37 peratus, diikuti dengan pelajar Melayu/Bumiputera
Islam 25 peratus, pelajar Bumiputera Lain 21 peratus, dan pelajar Cina 15 peratus
sahaja. Walau bagaimanapun, pelajar yang tidak kerap mengikuti aktiviti tersebut
ialah dalam lingkungan 60 peratus, kecuali pelajar India sekitar 51 peratus.
Jadual 7.2: Aktiviti anjuran fakulti/pusat/sekolah
Kerap
Tidak kerap
Tidak terlibat
Jumlah
7.2.3
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
25
62
13
100
Bumiputera
lain (%)
21
61
19
100
Cina
(%)
15
62
23
100
India
(%)
37
51
12
100
Etnik lain
(%)
23
50
27
100
Aktiviti Anjuran Persatuan Pelajar
Jadual 7.3 di bawah menunjukkan kekerapan pelajar yang menghadiri

seminar/forum yang dianjurkan oleh Persatuan Pelajar. Data menunjukkan pelajar
India lebih kerap menghadirkan diri dengan 37 peratus, diikuti pelajar
Melayu/Bumiputera Islam 25 peratus, dan pelajar Bumiputera Lain dan Cina
80
masing-masing hanya sekitar 18 peratus dan 14 peratus sahaja. Pelajar tanpa

mengira etnik yang tidak kerap melibatkan diri ialah sekitar 50 peratus.
Jadual 7.3: Persatuan pelajar
Kerap
Tidak kerap
Tidak terlibat
Jumlah
7.2.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
25
59
16
100
Bumiputera
lain (%)
18
59
24
100
Cina
(%)
14
55
31
100
India
(%)
37
51
12
100
Etnik lain
(%)
22
44
35
100
Aktiviti Anjuran Persatuan/Aktiviti Luar Kampus
Jadual 7.4,
seminar/forum
menunjukkan
anjuran
kekerapan
pelajar
persatuan/aktiviti luar
menghadirkan
kampus.
diri dalam
Didapati pelajar
Bumiputera Lain dan India sekitar 29 peratus lebih kerap menghadiri

seminar/forum
anjuran
persatuan/aktiviti
luar
kampus,
diikuti
pelajar
Melayu/Bumiputera Islam 20 peratus, dan pelajar Cina hanya 18 peratus sahaja.

Namun, separuh pelajar, iaitu sekitar 50 peratus dan 48 peratus pelajar India tidak
kerap melibatkan diri dalam seminar/forum anjuran persatuan/aktiviti luar
kampus.
Jadual 7.4: Persatuan/aktiviti luar kampus
Kerap
Tidak kerap
Tidak terlibat
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
20
Bumiputera
lain (%)
29
Cina
(%)
18
India
(%)
29
Etnik lain
(%)
35
52
52
51
48
44
28
100
19
100
30
100
24
100
22
100
81
7.3
Kekerapan Penglibatan dalam Kegiatan Persatuan Pelajar
7.3.1
Persatuan Pelajar
Jadual 7.5 di bawah menunjukkan kekerapan penglibatan pelajar dalam kegiatan
Persatuan Pelajar. Berdasarkan jadual, didapati pelajar India lebih kerap
melibatkan diri dalam Persatuan Pelajar, iaitu sekitar 40 peratus, diikuti
Melayu/Bumiputera Islam 28 peratus, Bumiputera Lain 22 peratus, dan Cina
hanya 16 peratus sahaja. Didapati juga, separuh pelajar, iaitu kira-kira 50 peratus
tanpa mengira etnik, kecuali 45 peratus di kalangan pelajar India, tidak kerap
melibatkan diri dalam Persatuan Pelajar.
Jadual 7.5: Kekerapan terlibat dalam Persatuan Pelajar
Kerap
Tidak kerap
Tidak terlibat
Jumlah
7.3.2
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
28
52
20
100
Bumiputera
lain (%)
22
55
23
100
Cina
(%)
16
51
34
100
India
(%)
40
45
15
100
Etnik lain
(%)
33
37
30
100
Persatuan Pelajar Satu Kaum
Jadual 7.6 menunjukkan kekerapan pelajar melibatkan diri dengan Persatuan

Pelajar satu kaum. Dapatan menunjukkan bahawa pelajar India lebih kerap
melibatkan diri (46 peratus), diikuti pelajar Melayu/Bumiputera Islam 25 peratus.
Pelajar Cina dan pelajar Bumiputera Lain didapati paling kurang melibatkan diri
dalam persatuan tersebut dengan masing-masing sekitar 18 peratus dan 15 peratus
sahaja.
82
Jadual 7.6: Kekerapan terlibat dengan Persatuan Pelajar satu kaum
Kerap
Tidak kerap
Tidak terlibat
Jumlah
7.3.3
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
25
46
29
100
Bumiputera
lain (%)
15
49
36
100
Cina
(%)
18
50
32
100
India
(%)
46
38
16
100
Etnik lain
(%)
20
46
34
100
Persatuan Pelajar Pelbagai Kaum
Jadual 7.7 pula menunjukkan kekerapan pelajar melibatkan diri dengan Persatuan
Pelajar pelbagai kaum. Berdasarkan data, didapati pelajar India lebih kerap
melibatkan
diri
(33 peratus),
diikuti
Bumiputera Lain 26 peratus,
Melayu/Bumiputera Islam 19 peratus, dan Cina hanya 13 peratus sahaja. Didapati

separuh daripada pelajar, sekitar 50 peratus, kecuali pelajar India sekitar 47
peratus, kurang melibatkan diri dengan Persatuan Pelajar pelbagai kaum.
Jadual 7.7: Kekerapan terlibat dengan Persatuan Pelajar pelbagai kaum
Kerap
Tidak kerap
Tidak terlibat
Jumlah
7.3.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
19
51
29
100
Bumiputera
lain (%)
27
52
21
100
Cina
(%)
13
52
35
100
India
(%)
33
48
19
100
Etnik lain
(%)
33
44
23
100
Jumlah Persatuan Terlibat
Jadual 7.8 di bawah menunjukkan jumlah persatuan yang dianggotai pelajar

dengan min sebanyak 3.000. Didapati kebanyakan pelajar melibatkan diri dalam
satu hingga lima persatuan. Pelajar Cina paling ramai melibatkan diri dalam
persatuan, iaitu 94 peratus, diikuti dengan Melayu/Bumiputera Islam 92 peratus,
manakala Bumiputera Lain dan India masing-masing sekitar 89 peratus. Hal ini
83
menunjukkan bahawa kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik telah melibatkan

diri dalam pelbagai persatuan.
Jadual 7.8: Jumlah persatuan terlibat
15
6 10
11 15
16 20
21 25
26 30
Jumlah
7.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
92
5
1
1
1
0.1
100
Bumiputera
lain (%)
89
7
1
1
100
Cina
(%)
94
3
1
1
1
100
India
(%)
89
7
2
1
1
100
Etnik lain
(%)
95
4
2
100
Penglibatan dalam Persatuan di Universiti
7.4.1
Persatuan Keagamaan
Jadual 7.9 di bawah menunjukkan peratusan pelajar yang melibatkan diri dalam
persatuan di universiti. Didapati hampir separuh daripada pelajar India, yakni
sekitar 54 peratus melibatkan diri dalam persatuan keagamaan, diikuti Bumiputera
Lain 44 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 36 peratus, dan pelajar Cina paling
sedikit, iaitu hanya 19 peratus sahaja.
Jadual 7.9: Persatuan keagamaan
Ya
Tidak
Jumlah
7.4.2
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
36
64
100
Bumiputera
lain (%)
44
56
100
Cina
(%)
19
81
100
India
(%)
54
46
100
Etnik lain
(%)
44
56
100
Persatuan Asrama
Jadual 7.10 pula menunjukkan peratusan pelajar yang melibatkan diri dalam
Persatuan Asrama. Dapatan menunjukkan bahawa pelajar Melayu/Bumiputera
84
Islam lebih ramai melibatkan diri dalam Persatuan Asrama di universiti, iaitu
sebanyak 50 peratus, diikuti pelajar India sebanyak 43 peratus, pelajar
Bumiputera Lain 36 peratus, dan pelajar Cina paling sedikit, iaitu hanya 21
peratus sahaja.
Jadual 7.10: Persatuan Asrama

Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Ya
Tidak
Jumlah
7.4.3
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
50
36
21
43
51
50
100
64
100
79
100
57
100
49
100
Persatuan Sukan
Persatuan Sukan di universiti. Berdasarkan data, pelajar India paling ramai
melibatkan diri, iaitu 39 peratus, diikuti Bumiputera Lain 37 peratus,
Melayu/Bumiputera Islam sekitar 33 peratus, dan Cina paling sedikit, iaitu sekitar
23 peratus sahaja.
Jadual 7.11: Persatuan Sukan
Ya
Tidak
Jumlah
7.4.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
33
67
100
Bumiputera
lain (%)
37
63
100
Cina
(%)
23
77
100
India
(%)
39
61
100
Etnik lain
(%)
38
62
100
Jadual 7.12 menunjukkan peratusan pelajar yang melibatkan diri dalam Persatuan
Kebudayaan di universiti. Didapati pelajar India lebih ramai melibatkan diri
dalam Persatuan Kebudayaan, iaitu sekitar 58 peratus berbanding dengan pelajar
etnik lain. Ini menunjukkan pelajar India lebih berminat dengan kebudayaan etnik
85
berbanding dengan pelajar etnik lain. Penglibatan dalam Persatuan Kebudayaan di

kalangan
pelajar
Bumiputera
Lain
pula
ialah
sebanyak
28
peratus,
Melayu/Bumiputera Islam 26 peratus, dan Cina paling sedikit dengan 16 peratus

sahaja.
Jadual 7.12: Persatuan Kebudayaan
Ya
Tidak
Jumlah
7.4.5
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
26
74
100
Bumiputera
lain (%)
28
72
100
Cina
(%)
16
84
100
India
(%)
58
42
100
Etnik lain
(%)
36
64
100
Persatuan Negeri
Jadual 7.13 menunjukkan peratusan pelajar yang melibatkan diri dalam Persatuan
Negeri di universiti. Didapati pelajar Melayu/Bumiputera Islam lebih ramai
melibatkan diri, iaitu sebanyak 38 peratus. Hal ini
menunjukkan pelajar
Melayu/Bumiputera Islam lebih bersifat kenegerian berbanding dengan pelajar

etnik lain. Penglibatan dalam Persatuan Negeri di kalangan pelajar Bumiputera
Lain pula ialah sebanyak 32 peratus, India 12 peratus, dan pelajar Cina paling
sedikit dengan hanya enam peratus sahaja.
Jadual 7.13: Persatuan Negeri
Ya
Tidak
Jumlah
7.4.6
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
38
62
100
Bumiputera
lain (%)
32
68
100
Cina
(%)
6
94
100
India
(%)
12
88
100
Etnik lain
(%)
32
68
100
Selain itu, dalam Persatuan Sains/Matematik/Komputer juga didapati pelajar
Melayu/Bumiputera Islam lebih ramai melibatkan diri, iaitu sebanyak 28 peratus,
diikuti pelajar India 23 peratus, manakala Bumiputera Lain dan Cina paling
86
sedikit penglibatan mereka, yakni

peratus.
Ini
masing-masing sekitar 16 peratus dan 15
menunjukkan pelajar Bumiputera
Lain dan Cina kurang
mengutamakan kegiatan kokurikulum berbanding dengan akademik (Jadual 7.14

di bawah).
Jadual 7.14: Persatuan Sains/Matematik/Komputer
Ya
Tidak
Jumlah
7.4.7
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
28
72
100
Bumiputera
lain (%)
16
84
100
Cina
(%)
15
85
100
India
(%)
23
77
100
Etnik lain
(%)
25
75
100
Seterusnya Jadual 7.15 menunjukkan peratusan pelajar yang melibatkan diri
dalam Persatuan Kemanusiaan. Didapati pelajar Melayu/Bumiputera Islam yang
melibatkan diri dalam persatuan tersebut ialah sebanyak 24 peratus, India 22
peratus, Bumiputera Lain 20 peratus, dan Cina hanya enam peratus sahaja.
Jadual 7.15: Persatuan Kemanusiaan
Ya
Tidak
Jumlah
7.4.8
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
24
76
100
Bumiputera
lain (%)
20
80
100
Cina
(%)
6
94
100
India
(%)
22
78
100
Etnik lain
(%)
20
80
100
Persatuan Pertahanan Diri. Didapati pelajar yang melibatkan diri dalam persatuan
ini tidak melebihi 20 peratus. Mengikut urutan, pelajar Melayu/Bumiputera Islam
yang melibatkan diri dalam persatuan tersebut ialah 19 peratus, diikuti India 15
peratus, Bumiputera Lain 12 peratus, dan pelajar Cina hanya sekitar tujuh peratus.
87
Jadual 7.16: Persatuan Pertahanan Diri

Melayu/Bumiputera
Islam (%)
19
81
100
Ya
Tidak
Jumlah
7.4.9
Bumiputera
lain (%)
12
88
100
Cina
(%)
7
93
100
India
(%)
15
85
100
Etnik lain
(%)
13
87
100
Persatuan Pengguna
Jadual 7.17 di bawah menunjukkan penglibatan pelajar dalam Persatuan

Pengguna di universiti. Berdasarkan data, didapati pelajar India lebih ramai
melibatkan diri dalam persatuan ini walaupun mencatatkan peratusan yang
rendah, iaitu sekitar 16 peratus. Ini diikuti oleh pelajar Melayu/Bumiputera Islam
sebanyak 12 peratus. Dapatan dengan jelas menunjukkan bahawa penglibatan
pelajar Bumiputera Lain dan Cina amat kurang, dengan masing-masing hanya
sekitar sembilan peratus dan empat peratus sahaja.
Jadual 7.17: Persatuan Pengguna
Ya
Tidak
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
12
88
100
Bumiputera
lain (%)
9
91
100
Cina
(%)
4
96
100
India
(%)
16
84
100
Etnik lain
(%)
13
87
100
Jadual 7.18 pula menunjukkan peratusan pelajar yang melibatkan diri dalam
Persatuan Alam Sekitar di universiti. Didapati pelajar Bumiputera Lain,
Melayu/Bumiputera Islam, dan India yang melibatkan diri dalam persatuan
tersebut ialah sekitar 10 peratus. Dapatan juga menunjukkan bahawa hanya
sekitar empat peratus pelajar Cina yang melibatkan diri dalam Persatuan Alam
88
Sekitar dan ini memperlihatkan bahawa mereka kurang mengutamakan aktiviti

yang bersifat sosial.
Jadual 7.18: Persatuan Alam Sekitar
Ya
Tidak
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
11
89
100
Bumiputera
lain (%)
13
87
100
Cina
(%)
4
96
100
India
(%)
11
89
100
Etnik lain
(%)
13
87
100
7.4.11 Persatuan Berpakaian Seragam

Berdasarkan Jadual 7.19 di bawah, didapati sekitar satu perenam pelajar sahaja
yang melibatkan diri dalam Persatuan Berpakaian Seragam di universiti. Daripada
jumlah tersebut, pelajar Melayu/Bumiputera dan pelajar India yang terlibat ialah
sekitar 21 peratus, Bumiputera Lain 18 peratus, dan Cina paling rendah
peratusannya, iaitu sekitar lapan peratus. Hal ini secara relatif menunjukkan
bahawa pelajar Cina kebanyakannya kurang meminati aktiviti berpakaian seragam
berbanding dengan pelajar etnik lain.
Jadual 7.19: Persatuan Berpakaian Seragam

Melayu/Bumiputera
Islam (%)
21
Ya
Tidak
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
18
Cina
(%)
8
India
(%)
21
82
100
92
100
79
100
79
100
Etnik lain
(%)
12
88
100
Seterusnya Jadual 7.20 di bawah menunjukkan penglibatan pelajar dalam

Persatuan Bahasa Melayu. Data menunjukkan bahawa pelajar Melayu/Bumiputera
Islam lebih ramai melibatkan diri dalam persatuan tersebut, iaitu sebanyak 12
89
peratus manakala pelajar etnik lain amat kurang dengan India sembilan peratus,
Bumiputera Lain tujuh peratus, dan Cina hanya tiga peratus. Hal ini secara relatif
menunjukkan bahawa kebanyakan pelajar lebih mengutamakan bahasa Inggeris
berbanding dengan bahasa Melayu.
Jadual 7.20: Persatuan Bahasa Melayu
Ya
Tidak
Jumlah
7.5
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
12
88
100
Bumiputera
lain (%)
7
93
100
Cina
(%)
3
97
100
India
(%)
9
91
100
Etnik lain
(%)
10
90
100
Kesimpulan
Pelajar dianggap penggerak utama dalam memastikan kesinambungan tamadun. Usaha
untuk membina pelajar yang berdaya saing dan kreatif bukanlah perkara yang mudah.
Hal ini kerana usaha ini memerlukan iltizam yang tinggi daripada pelajar itu sendiri. Oleh
itu, bagi melahirkan pelajar atau generasi muda yang sempurna mereka perlu didedahkan
dengan persekitaran dan masyarakat supaya mereka peka dengan perkara yang wujud di
sekeliling mereka.
Dalam kajian ini, dapat dilihat kurangnya penglibatan pelajar Cina dalam seminar/forum
semasa di universiti, persatuan pelajar, dan persatuan universiti. Hal yang menarik ialah
kebanyakan pelajar yang sering melibatkan diri dalam aktiviti berpersatuan ialah pelajar
India dan Melayu/Bumiputera Islam. Majoriti pelajar yang melibatkan diri dalam
seminar/forum semasa di universiti sama ada anjuran universiti, fakulti/pusat sekolah,
persatuan pelajar, atau persatuan/aktiviti di luar kampus ialah pelajar India.
Keanggotaan Persatuan Pelajar juga menunjukkan majoriti pelajar yang terlibat ialah
pelajar India dan yang paling kurang melibatkan diri ialah pelajar Cina. Begitu juga
dengan persatuan-persatuan universiti, pelajar India dan Melayu/Bumiputera Islam paling
ramai melibatkan diri dalam persatuan-persatuan tersebut. Sebaliknya pelajar Cina
merupakan etnik yang paling kurang melibatkan diri dalam persatuan-persatuan
90
universiti. Seharusnya para pelajar tanpa mengira etnik mengambil peluang ini untuk
menyerlahkan potensi mereka dalam aktiviti berpersatuan. Penglibatan mereka ini bukan
sahaja untuk mendapatkan pengiktirafan bahkan lebih penting lagi mereka dapat
memainkan peranan dengan lebih berkesan sebagai bakal pewaris negara.
91
BAB 8
KEHIDUPAN DI KAMPUS
8.1
Pendahuluan
Bab ini meninjau kehidupan pelajar di kampus dan berfokus kepada hubung kait antara
aspek hubungan perkongsian tempat tinggal dengan tahap integrasi pelajar pelbagai
kumpulan etnik. Analisis di dalam bab ini juga cuba mendapatkan pendapat pelajar
mengenai pengalaman berkongsi bilik dengan pelajar daripada pelbagai kumpulan etnik
dan kesan positif dan negatif hasil perkongsian ini. Bab ini juga bertujuan untuk
menjelaskan kecenderungan pelajar dalam memilih rakan sebilik berdasarkan kepada
faktor etnik, agama, kawan, atau rakan sesama major dan tahun pengajian.
Selain aspek di atas, bab ini juga akan menganalisis peranan penjualan makanan dengan
pelbagai cita rasa etnik di desasiswa dalam menggalakkan integrasi etnik di kampus.
Dalam hal ini, pelajar-pelajar ditanyakan mengenai
jenis-jenis masakan mengikut
kumpulan etnik yang menjadi pilihan utama mereka dan daripada respons pelajar akan
diteliti bagaimana penyediaan makanan pelbagai etnik di sesuatu desasiswa boleh
mengalakkan integrasi kaum yang tinggi antara pelajar.
8.2
Perkongsian Asrama
8.2.1
Berkongsi Asrama dengan Pelajar Sama Etnik dan Agama Sahaja

Responden telah ditanyakan mengenai kehidupan mereka di kampus, iaitu tentang
pilihan mereka untuk berkongsi asrama dengan pelajar sama etnik dan agama.
Dapatan menunjukkan kebanyakan pelajar memilih berkongsi bilik dengan pelajar
sama etnik dan agama sahaja sebagai pilihan pertama. Sekiranya mengikut urutan,
didapati pelajar Melayu/Bumiputera Islam 89 peratus, Cina 85 peratus, India 84
92
peratus, dan Bumiputera Lain 67 peratus telah meletakkan pilihan untuk

berkongsi asrama dengan pelajar sama etnik dan agama sebagai pilihan pertama
(Jadual 8.1).
Jadual 8.1: Berkongsi asrama dengan pelajar sama etnik dan agama sahaja
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
89
7
4
100
Pilihan 1
Pilihan 2
Pilihan 3
Jumlah
8.2.2
Bumiputera
lain (%)
67
17
16
100
Cina
(%)
85
9
6
100
India
(%)
84
10
6
100
Etnik lain
(%)
64
18
18
100
Berkongsi Asrama dengan Pelajar Berlainan Etnik dan Agama
Jadual 8.2 di bawah menunjukkan peratusan pelajar yang memilih untuk

berkongsi asrama dengan pelajar berlainan etnik dan agama. Dalam hal ini, 31
peratus pelajar Bumiputera Lain, 29 peratus India, dan 24 peratus Cina telah
memilih untuk berkongsi asrama dengan pelajar berlainan etnik dan agama. Hal
ini menunjukkan pemilihan pelajar untuk berkongsi asrama dengan pelajar
berlainan etnik dan agama hanya menjadi pilihan kedua pelajar. Namun, 46
peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam mengatakan bahawa berkongsi asrama
dengan pelajar berlainan etnik dan agama merupakan pilihan ketiga mereka.
Jadual 8.2: Berkongsi asrama dengan pelajar berlainan etnik dan agama
Pilihan 1
Pilihan 2
Pilihan 3
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
17
37
46
100
31
43
26
100
24
41
35
100
India
(%)
29
42
29
100
Etnik lain
(%)
43
40
18
100
93
8.2.3
Berkongsi Asrama dengan Pelajar Berlainan Etnik dan Agama tetapi Kawan
Seterusnya responden disoal tentang pilihan mereka untuk berkongsi asrama
dengan kawan mereka tetapi kawan tersebut berlainan etnik dan agama.
Berdasarkan data, rata-rata pelajar, yakni pelajar India 60 peratus,
Melayu/Bumiputera Islam dan Cina masing-masing 45 peratus, dan Bumiputera
Lain sekitar 36 peratus (Jadual 8.3) menyatakan pilihan ini sebagai pilihan kedua.
Jadual 8.3: Berkongsi asrama dengan pelajar berlainan etnik dan agama tetapi kawan
Pilihan 1
Pilihan 2
Pilihan 3
Jumlah
8.2.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
15
45
40
100
Bumiputera
lain (%)
35
36
29
100
Cina
(%)
18
45
37
100
India
(%)
21
60
19
100
Etnik lain
(%)
28
38
34
100
Berkongsi Asrama dengan Pelajar Berlainan Etnik dan Agama tetapi Sama
Major
Jadual 8.4 pula menunjukkan peratusan pelajar yang memilih untuk berkongsi
asrama dengan pelajar berlainan etnik dan agama tetapi sama major. Sebanyak 52
peratus pelajar Bumiputera Lain memilih kenyataan tersebut sebagai pilihan
kedua manakala sebanyak 46 peratus pelajar Cina menyatakannya sebagai pilihan
ketiga. Begitu juga dengan 43 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan 43
peratus pelajar India, turut menyatakannya sebagai pilihan ketiga mereka.
94
Jadual 8.4: Berkongsi asrama dengan pelajar berlainan etnik dan agama tetapi sama
major
Pilihan 1
Pilihan 2
Pilihan 3
Jumlah
8.2.5
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
16
42
43
100
Bumiputera
lain (%)
20
52
28
100
Cina
(%)
15
40
46
100
India
(%)
15
42
43
100
Etnik lain
(%)
28
47
25
100
Berkongsi Asrama dengan Pelajar Berlainan Etnik dan Agama tetapi Sama
Major dan Tahun Pengajian
Berdasarkan data, didapati sebanyak 37 peratus pelajar Bumiputera Lain
meletakkan pilihan berkongsi asrama dengan pelajar berlainan etnik dan agama
tetapi sama major dan tahun pengajian sebagai pilihan kedua. Walau
bagaimanapun, sebanyak 50 peratus pelajar India, diikuti 46 peratus
Melayu/Bumiputera Islam, dan 41 peratus Cina menyatakannya sebagai pilihan
ketiga (Jadual 8.5 di bawah).
Jadual 8.5: Berkongsi asrama dengan pelajar berlainan etnik dan agama tetapi sama major dan
tahun pengajian
Pilihan 1
Pilihan 2
Pilihan 3
Jumlah
8.2.6
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
17
37
46
100
Bumiputera
lain (%)
33
37
30
100
Cina
(%)
20
39
41
100
India
(%)
24
27
50
100
Etnik lain
(%)
47
32
21
100
Berjiran dengan Pelajar Berlainan Etnik dan Agama
Jadual 8.6 di bawah menunjukkan peratusan pelajar yang membuat pilihan untuk
berjiran dengan pelajar berlainan etnik dan agama. Didapati 45 peratus pelajar
Melayu/Bumiputera Islam, 40 peratus Bumiputera Lain, dan 39 peratus India
menyatakannya sebagai pilihan ketiga. Namun, bagi pelajar Cina pula, sebanyak
95
48 peratus meletakkan pilihan untuk berjiran dengan pelajar berlainan etnik dan
agama ini sebagai pilihan kedua.
Jadual 8.6: Berjiran dengan pelajar berlainan etnik dan agama
Pilihan 1
Pilihan 2
Pilihan 3
Jumlah
8.2.7
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
15
40
45
100
Bumiputera
lain (%)
29
31
40
100
Cina
(%)
16
48
37
100
India
(%)
24
36
39
100
Etnik lain
(%)
31
22
47
100
Berjiran dengan Pelajar Berlainan Etnik tetapi Sama Agama

Seterusnya Jadual 8.7 pula menunjukkan peratusan pelajar yang membuat pilihan
untuk berjiran dengan pelajar berlainan etnik tetapi sama agama. Dapatan
menunjukkan 48 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan 43 peratus Cina
mengatakan pilihan tersebut sebagai pilihan kedua. Walau bagaimanapun,
sebanyak 40 peratus pelajar Bumiputera Lain mengatakannya sebagai pilihan
pertama, manakala 37 peratus pelajar India pula mengatakannya sebagai pilihan
ketiga.
Jadual 8.7: Berjiran dengan pelajar berlainan etnik tetapi sama agama
Pilihan 1
Pilihan 2
Pilihan 3
Jumlah
8.2.8
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
24
48
27
100
Bumiputera
lain (%)
40
32
28
100
Cina
(%)
15
43
42
100
India
(%)
29
34
37
100
Etnik lain
(%)
39
31
31
100
Memilih Rakan Asrama/Tempat Tinggal yang Sama Kaum

Jadual 8.8 di bawah menunjukkan bahawa semua pelajar tanpa mengira etnik
berasa gembira sekiranya rakan asrama/tempat tinggal mereka sama kaum.
96
Mengikut urutan, 99 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 98 peratus Cina,

98 peratus Bumiputera Lain, dan 97 peratus India bersetuju dengan kenyataan ini.
Jadual 8.8: Memilih rakan asrama/tempat tinggal yang sama kaum
Gembira
Tidak gembira
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
99
1
Bumiputera
lain (%)
97
3
Jumlah
100
100
8.2.9
Cina
(%)
98
3
India
(%)
97
3
100
Etnik lain
(%)
96
4
100
100
Memilih Rakan Asrama/Tempat Tinggal yang Berlainan Kaum

Jadual 8.9 menunjukkan kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik berasa gembira
sekiranya mendapat rakan asrama/tempat tinggal yang terdiri daripada pelajar
berlainan kaum, selain sesama kaum. Mengikut urutan, pelajar India sebanyak 96
peratus, Bumiputera Lain 94 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 85 peratus, dan
India sekitar 81 peratus bersetuju dengan kenyataan ini.
Jadual 8.9: Memilih rakan asrama/tempat tinggal yang berlainan kaum
Gembira
Tidak gembira
Jumlah
8.3
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
85
15
100
Bumiputera
lain (%)
94
6
100
Cina
(%)
81
19
100
India
(%)
96
5
100
Etnik lain
(%)
91
9
100
Cita Rasa Etnik di Kantin
8.3.1
Memilih Masakan Mengikut Cita Rasa Seetnik Sahaja

Pelajar juga ditanyakan mengenai cita rasa makanan pelbagai etnik di kantin.
Berdasarkan Jadual 8.10, pelajar India 58 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 47
peratus, dan Cina 43 peratus mengatakan bahawa mereka memilih makanan di
97
kantin mengikut cita rasa etnik sahaja sebagai pilihan pertama, manakala 40
peratus pelajar Bumiputera Lain mengatakan pilihan tersebut sebagai pilihan
kedua.
Jadual 8.10: Masakan mengikut cita rasa etnik sahaja
Pilihan 1
Pilihan 2
Pilihan 3
Jumlah
8.3.2
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
47
32
21
100
Bumiputera
lain (%)
22
40
38
100
Cina
(%)
43
33
24
100
India
(%)
58
22
19
100
Etnik lain
(%)
35
39
26
100
Memilih Masakan Ala Kedah dan Utara
Berdasarkan Jadual 8.11 di bawah, 54 peratus pelajar India mengatakan bahawa

masakan ala Kedah dan Utara sebagai pilihan kedua. Ini diikuti oleh pelajar Cina
41 peratus dan Melayu/Bumiputera Islam sekitar 39 peratus. Namun, 52 peratus
pelajar Bumiputera Lain pula mengatakan masakan ala Kedah dan Utara sebagai
pilihan ketiga mereka.
Jadual 8.11: Makanan masakan ala Kedah dan Utara
Pilihan 1
Pilihan 2
Pilihan 3
Jumlah
8.3.3
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
33
39
28
100
Bumiputera
lain (%)
13
35
52
100
Cina
(%)
20
41
40
100
India
(%)
19
54
28
100
Etnik lain
(%)
16
39
45
100
Memilih Masakan Ala Barat
Jadual 8.12 di bawah menunjukkan bahawa rata-rata pelajar tanpa mengira etnik
memilih makanan ala Barat sebagai pilihan ketiga. Mengikut urutan, pelajar
Bumiputera Lain 55 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 51 peratus, Cina 49
peratus, dan India 44 peratus telah membuat pilihan tersebut.
98
Jadual 8.12: Makanan masakan ala Barat
Pilihan 1
Pilihan 2
Pilihan 3
Jumlah
8.3.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
13
36
51
100
Bumiputera
lain (%)
10
35
55
100
Cina
(%)
10
41
49
100
India
(%)
21
35
44
100
Etnik lain
(%)
20
37
44
100
Memilih Makanan Ringan
Selain itu, berdasarkan pilihan mengikut cita rasa etnik, didapati kebanyakan
pelajar tanpa mengira etnik mengatakan bahawa makanan ringan seperti mi, nasi
ayam, dan lain-lain sebagai pilihan kedua mereka. Data menunjukkan sebanyak
47 peratus pelajar Bumiputera Lain, diikuti 46 peratus Cina, 44 peratus
Melayu/Bumiputera Islam, dan 40 peratus India memilih makanan ringan sebagai
pilihan kedua (Jadual 8.13 di bawah).
Jadual 8.13: Makanan ringan - mi, nasi ayam, dan lain-lain
Pilihan 1
Pilihan 2
Pilihan 3
Jumlah
8.3.5
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
15
44
41
100
Bumiputera
lain (%)
16
47
37
100
Cina
(%)
15
46
39
100
India
(%)
21
40
39
100
Etnik lain
(%)
28
46
26
100
Memilih Masakan Pelbagai Cita Rasa
Jadual 8.14 di bawah menunjukkan bahawa pelajar tanpa mengira etnik memilih
masakan pelbagai cita rasa sebagai pilihan pertama mereka. Mengikut urutan,
pelajar
Bumiputera
Lain
sebanyak
77
peratus,
Cina
62
peratus,
Melayu/Bumiputera Islam 60 peratus dan India sekitar 50 peratus telah membuat

pilihan tersebut.
99
Jadual 8.14: Masakan pelbagai cita rasa
Pilihan 1
Pilihan 2
Pilihan 3
Jumlah
8.3.6
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
60
21
20
100
Bumiputera
lain (%)
77
15
8
100
Cina
(%)
62
18
20
100
India
(%)
50
24
26
100
Etnik lain
(%)
68
18
14
100
Pengusaha Kantin Menyediakan Makanan Mengikut Cita Rasa Etnik

Pelajar
Jadual 8.15 menunjukkan persoalan terakhir yang berkaitan dengan cita rasa etnik
di kantin, iaitu pendapat responden mengenai kenyataan pengusaha kantin
menyediakan makanan etnik mengikut cita rasa pelajar. Dapatan menunjukkan
kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik bersetuju dengan kenyataan tersebut.
Mengikut urutan, pelajar Melayu/Bumiputera Islam 72 peratus, India 71 peratus,
Bumiputera Lain 65 peratus, dan Cina 63 peratus bersetuju dengan kenyataan
tersebut.
Jadual 8.15: Pengusaha kantin menyediakan makanan mengikut cita rasa etnik pelajar
Setuju
Tidak Setuju
Jumlah
8.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
72
28
100
Bumiputera
lain (%)
65
35
100
Cina
(%)
63
37
100
India
(%)
71
29
100
Etnik lain
(%)
74
36
100
Kesimpulan
Daripada analisis data di atas boleh disimpulkan bahawa pelajar-pelajar memilih untuk
berkongsi bilik dengan pelajar yang sama agama dan sama kumpulan etnik. Kenyataan
ini boleh dijelaskan berdasarkan kepada faktor praktikal dan keselesaan. Pelajar-pelajar
didapati lebih selesa tinggal dengan mereka yang sama agama dan kumpulan etnik kerana
mereka mempunyai kepercayaan yang sama. Memandangkan mereka mempunyai ritual
100
agama yang sama, ini akan memudahkan mereka menjalankan aktiviti keagamaan
bersama dan mengurangkan konflik yang timbul akibat ketidakpekaan pelajar terhadap
agama atau kepercayaan rakan sebilik mereka. Data menunjukkan bahawa pelajar
Melayu/Bumiputera Islam menunjukkan peratusan yang tinggi memilih rakan sebilik
yang seagama dan seetnik dengan mereka. Kaum Bumiputera Lain pula menunjukkan
kesediaan yang lebih tinggi untuk berkongsi bilik dengan rakan berlainan etnik dan
agama. Ini mungkin disebabkan jumlah mereka yang tidak ramai dan kebarangkalian
mereka untuk mereka mencari rakan sesama etnik dan agama agak sukar. Kumpulan
mereka yang agak kecil memungkinkan mereka lebih bersifat terbuka untuk tinggal
sebilik dengan rakan yang berlainan etnik dan agama.
Yang menarik daripada analisis bab ini ialah walaupun pelajar-pelajar memilih rakan
sebilik yang sama agama dan etnik tetapi mereka menunjukkan kesediaan yang lebih
tinggi untuk tinggal berjiran ataupun mempunyai rakan yang berlainan etnik atau agama.
Contohnya, walaupun pelajar Melayu/Bumiputera Islam memilih rakan sebilik yang
seagama dan seetnik tetapi mereka telah menunjukkan kesediaan yang paling tinggi, iaitu
96 peratus untuk berjiran atau mempunyai rakan asrama yang berlainan etnik dan agama.
Selain itu, analisis di atas juga menunjukkan bahawa kebanyakan pengusaha kantin di
desasiswa tidak menyediakan makanan yang menepati cita rasa etnik pelajar. Keadaan ini
menyebabkan pelajar terpaksa memilih tempat lain untuk membeli makanan dan hal ini
seterusnya mendorong kepada pemisahan pelajar mengikut etnik kerana makanan
mengikut cita rasa mereka tidak disediakan di tempat yang sama. Sebanyak 55 peratus
pelajar berpendapat bahawa jenis masakan yang disediakan di kantin desasiswa perlu
mewakili pelbagai kumpulan etnik. Keadaan ini akan menggalakkan semua pelajar
pelbagai etnik mengunjungi kantin yang sama dan seterusnya boleh meningkatkan
interaksi di kalangan pelajar pelbagai etnik.
101
BAB 9
KEHIDUPAN PELAJAR
9.1
Pendahuluan
Bab ini memaparkan isu-isu berkaitan hubungan etnik dalam kehidupan pelajar
universiti. Pelajar diminta memberikan pendapat mereka tentang perkara-perkara seperti
perkaitan antara latar belakang etnik dengan kejayaan akademik, hubungan mereka
dengan pensyarah, dan masalah pertukaran nota kuliah serta belajar dalam kumpulan
pelajar etnik lain.
Dalam aspek sosial, pelajar ditanyakan berkenaan tempoh masa mereka mula memahami
konsep kepelbagaian kaum, budaya, dan agama dalam masyarakat Malaysia serta konflik
yang mungkin timbul akibat kepelbagaian ini. Selain itu, pelajar diminta menyatakan
individu utama yang dianggap telah mempengaruhi persepsi mereka terhadap kefahaman
masyarakat pelbagai budaya dan agama, dan yang memberikan gambaran buruk terhadap
etnik lain. Mereka juga ditanyakan berkenaan individu yang pada pendapat mereka
memainkan peranan dalam menjalinkan hubungan baik dengan kaum lain. Mereka
diminta menyatakan kekerapan mereka bergaul dengan etnik lain dan lokasi pergaulan
tersebut. Pengalaman mereka dalam persahabatan antara etnik dan merayakan hari
kebesaran mereka bersama-sama rakan berlainan etnik juga diambil kira.
Pelajar juga diminta memilih masalah tertentu yang menurut pendapat mereka mungkin
menyebabkan berlakunya salah faham dan ketegangan etnik di kalangan pelajar. Mereka
juga memilih program yang perlu dilaksanakan oleh pihak universiti untuk memupuk dan
mengukuhkan perpaduan antara etnik.
102
9.2
Kehidupan Akademik
9.2.1
Kejayaan Akademik Tiada Kaitan dengan Etnik

Jadual 9.1 menunjukkan persoalan yang meliputi kehidupan akademik pelajar di
universiti dan kenyataan yang dipaparkan ialah perbezaan latar belakang etnik
tidak menentukan kejayaan di universiti. Kebanyakan pelajar, yakni pelajar
Melayu/Bumiputera Islam sebanyak 83 peratus, Bumiputera Lain 81 peratus,
India 77 peratus, dan Cina 61 peratus bersetuju dengan kenyataan tersebut.
Jadual 9.1: Perbezaan latar belakang etnik tidak menentukan kejayaan di
Setuju
Tiada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
9.2.2
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
83
6
11
100
Bumiputera
lain (%)
81
6
13
100
Cina
(%)
61
17
22
100
India
(%)
77
11
13
100
universiti
Etnik lain
(%)
80
7
14
100
Pelajar Mudah Berhubung dengan Pensyarah

Jadual 9.2 di bawah menunjukkan pendapat tentang komunikasi antara pelajar
dengan pensyarah dengan kenyataannya pelajar mudah berhubung dengan
pensyarah semasa kuliah, tutorial, dan di pejabatnya. Didapati bahawa
kebanyakan pelajar India (73 peratus) dan pelajar Melayu/Bumiputera Islam (65
peratus) bersetuju mengatakan bahawa mereka mudah berhubung dengan
pensyarah mereka. Separuh daripada pelajar Cina (52 peratus) dan Bumiputera
Lain (50 peratus) turut mengatakan bahawa mereka bersetuju dengan kenyataan di
atas.
103
Jadual 9.2: Mudah berhubung dengan pensyarah semasa kuliah, tutorial, dan di
pejabatnya
Setuju
Tiada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
9.2.3
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
65
15
20
100
Bumiputera
lain (%)
50
21
29
100
Cina
(%)
52
22
26
100
India
(%)
73
15
12
100
Etnik lain
(%)
52
26
22
100
Bertukar Nota Kuliah dan Belajar Bersama Etnik Lain

Jadual 9.3 di bawah menunjukkan peratusan pendapat responden
terhadap
kenyataan bahawa mereka tidak menghadapi masalah untuk bertukar nota kuliah
dan belajar dalam kumpulan etnik lain. Berdasarkan data, didapati kebanyakan
pelajar, yakni 82 peratus Bumiputera Lain, 73 peratus India, 71 peratus
Melayu/Bumiputera Islam, dan 67 peratus Cina, bersetuju dengan kenyataan
tersebut.
Jadual 9.3: Tidak menghadapi masalah bertukar nota kuliah dan belajar dalam kumpulan
pelajar daripada etnik lain
Setuju
Tiada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
9.2.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
71
11
18
100
Bumiputera
lain (%)
82
8
11
100
Cina
(%)
67
16
17
100
India
(%)
73
8
19
100
Etnik lain
(%)
78
6
17
100
Peluang Berjaya dengan Cemerlang dalam Bidang Akademik Terbuka Luas

Jadual 9.4 di bawah menunjukkan peratusan pendapat responden terhadap
kenyataan peluang untuk pelajar berjaya dengan cemerlang dalam bidang
akademik terbuka luas. Dapatan menunjukkan sebahagian besar pelajar, iaitu 92
peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 88 peratus Bumiputera Lain, 86 peratus
India, dan 74 peratus Cina bersetuju dengan kenyataan tersebut.
104
Jadual 9.4: Peluang untuk berjaya dengan cemerlang dalam bidang akademik terbuka
luas
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
92
6
2
100
Setuju
Tiada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
9.3
Bumiputera
lain (%)
88
8
4
100
Cina
(%)
74
17
9
100
India
(%)
86
9
5
100
Etnik lain
(%)
80
12
8
100
Kehidupan Sosial
9.3.1
Umur Semasa Memahami Hakikat Bahawa Rakyat Malaysia Terdiri

daripada Kaum, Budaya, dan Agama yang Berbeza
Jadual 9.5 di bawah menunjukkan peratusan umur responden semasa memahami
kenyataan bahawa rakyat Malaysia terdiri daripada kaum, budaya, dan agama
yang berbeza. Data menunjukkan kebanyakan pelajar, iaitu India 72 peratus,
Melayu/Bumiputera Islam 67 peratus, Cina 67 peratus, dan Bumiputera Lain 57
peratus, memahami konsep tersebut semasa berumur di antara enam hingga 10
tahun.
Jadual 9.5: Umur semasa memahami hakikat bahawa rakyat Malaysia terdiri daripada kaum, budaya, dan agama yang berbeza
15
6 -10
11 15
16 20
21 25
Jumlah
9.3.2
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
11
67
20
3
0.2
100
Bumiputera
lain (%)
7
57
31
4
1
100
Cina
(%)
20
67
19
1
0.1
100
India
(%)
16
72
11
1
0.4
100
Etnik lain
(%)
7
62
23
8
100
Umur Semasa Memahami Hakikat Bahawa Perbezaan Kaum, Budaya, dan

Agama Boleh Menimbulkan Salah Faham dan Konflik
Jadual 9.6 menunjukkan peratusan umur responden semasa memahami kenyataan

bahawa perbezaan kaum, budaya, dan agama boleh menimbulkan salah faham dan
konflik dalam negara kita. Data menunjukkan bahawa kebanyakan pelajar, iaitu
105
68 peratus pelajar India, 65 peratus Melayu/Bumiputera Islam, 65 peratus

Bumiputera Lain, dan 60 peratus Cina memahami kenyataan tersebut semasa
berumur di antara 11 hingga 15 tahun.
Jadual 9.6: Umur semasa memahami hakikat bahawa perbezaan kaum, budaya, dan agama boleh menimbulkan salah faham dan konflik dalam
negara kita
15
6 10
11 15
16 20
21 25
26 30
Jumlah
9.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
1
21
65
13
1
100
Bumiputera
lain (%)
1
13
65
20
1
1
100
Cina
(%)
1
26
60
13
1
100
India
(%)
0.4
19
68
12
0.4
100
Etnik lain
(%)
21
57
19
1
1
100
Persepsi Pelajar Tentang Perhubungan Etnik

9.4.1
Faktor yang Mempengaruhi Kefahaman Pelajar Tentang Masyarakat

Malaysia yang Terdiri daripada Pelbagai Budaya dan Agama
Pelajar turut disoal tentang persepsi mereka terhadap perhubungan etnik. Jadual
9.7 menunjukkan faktor utama yang mempengaruhi kefahaman pelajar tentang
rakyat Malaysia yang berbeza kerana ciri-ciri kaum, budaya, dan agama.
Berdasarkan data, didapati kebanyakan pelajar, iaitu 65 peratus pelajar India, 56
peratus Melayu/Bumiputera Islam, 53 peratus Cina, dan 46 peratus Bumiputera
Lain menyatakan bahawa ibu bapa merupakan faktor utama yang dimaksudkan.
106
Jadual 9.7: Faktor pertama yang mempengaruhi kafahaman pelajar tentang masyarakat
pelbagai budaya dan agama
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Ibu/bapa
Datuk/nenek
Adik beradik/sepupu/
saudara
Guru TADIKA
Guru sekolah
Orang tua
Guru/penceramah
agama
Ahli-ahli politik
Kakitangan kerajaan
Peniaga-pengusaha
kilang
Media cetak dan
elektronik
Lain-lain
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik
lain (%)
56
1
46
1
53
2
65
1
45
1
1
26
0.4
1
35
0.3
0.4
29
1
1
18
-
34
1
3
1
5
1
2
1
2
0.4
1
1
0.3
1
100
1
100
1
100
2
100
1
100
Jadual 9.8 di bawah menunjukkan faktor kedua yang utama yang mempengaruhi
kefahaman pelajar tentang rakyat Malaysia yang berbeza kerana ciri-ciri kaum,
budaya, dan agama. Data menunjukkan satu pertiga pelajar, yakni 37 peratus
pelajar India, 35 peratus Melayu/Bumiputera Islam, 33 peratus Cina, dan 30
peratus India mengatakan bahawa guru sekolah ialah faktor kedua yang
mempengaruhi kefahaman pelajar tentang perkara yang dimaksudkan.
107
Jadual 9.8: Faktor kedua yang mempengaruhi kefahaman pelajar tentang masyarakat pelbagai
budaya dan agama
Ibu/bapa
Datuk/nenek
Adik beradik/
sepupu/saudara
Guru TADIKA
Guru sekolah
Orang tua
Guru/penceramah
agama
Ahli-ahli politik
Kakitangan kerajaan
Peniaga-pengusaha
kilang
Media cetak dan
elektronik
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
12
7
Bumiputera
lain (%)
16
5
Cina
(%)
16
8
India
(%)
7
14
Etnik lain
(%)
11
7
10
10
12
10
2
35
1
1
30
2
2
33
1
3
37
1
25
7
13
13
10
12
6
2
7
4
6
2
6
0.4
9
1
0.4
0.3
0.1
11
11
11
10
17
1
100
1
100
1
100
1
100
100
Jadual 9.9 menunjukkan faktor ketiga utama yang mempengaruhi kefahaman

pelajar tentang rakyat Malaysia yang berbeza kerana ciri-ciri kaum, budaya, dan
agama. Dapatan menunjukkan satu perempat daripada pelajar, iaitu 29 peratus
pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 29 peratus India, 28 peratus Cina, dan 27
peratus Bumiputera Lain mengatakan bahawa media cetak dan elektronik
merupakan faktor ketiga yang mempengaruhi kefahaman yang dimaksudkan.
108
Jadual 9.9: Faktor ketiga yang mempengaruhi kefahaman pelajar tentang masyarakat
pelbagai budaya dan agama
Ibu/bapa
Datuk/nenek
Adik beradik/
sepupu/saudara
Guru TADIKA
Guru sekolah
Orang tua
Guru/penceramah
agama
Ahli-ahli politik
Kakitangan
kerajaan
Peniagapengusaha kilang
Media cetak dan
elektronik
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
8
3
Bumiputera
lain (%)
10
1
Cina
(%)
10
4
India
(%)
9
2
Etnik lain
(%)
10
3
10
12
10
10
1
13
2
1
11
3
2
16
2
1
18
2
12
1
17
14
11
11
15
10
10
0.4
29
27
28
29
28
2
100
4
100
4
100
5
100
5
100
9.4.2 Individu yang Memberikan Gambaran Buruk Tentang Kaum

Lain
Jadual 9.10 menunjukkan individu pertama yang memberikan gambaran buruk
tentang kaum lain kepada pelajar. Didapati sebanyak 25 peratus pelajar
Bumiputera Lain mengatakan bahawa media cetak dan elektronik banyak
memberikan gambaran buruk tentang kaum lain. Bagi 24 peratus pelajar Cina dan
21 peratus pelajar India gambaran buruk pertama tentang kaum lain diperoleh
daripada ahli-ahli politik. 22 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam pula
mengatakan bahawa ahli-ahli politik dan media cetak dan elektronik merupakan
individu yang memberikan gambaran buruk tentang kaum lain.
109
Jadual 9.10: Individu pertama yang memberikan gambaran buruk tentang kaum lain
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
9
Ibu/bapa
Datuk/nenek
Adik beradik/
sepupu/saudara
Guru TADIKA
Guru sekolah
Orang tua
Guru/penceramah
agama
Ahli-ahli politik
Kakitangan kerajaan
Peniaga-pengusaha
kilang
Media cetak dan
elektronik
Lain-lain
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
16
Cina
(%)
10
India
(%)
8
Etnik lain
(%)
9
4
13
3
10
3
12
4
11
6
9
22
19
24
21
22
12
22
25
14
16
20
7
100
7
100
6
100
12
100
14
100
Jadual 9.11 pula menunjukkan individu kedua yang memberikan gambaran buruk
tentang kaum lain kepada pelajar. Didapati 27 peratus pelajar Bumiputera Lain,
23 peratus Cina, 21 peratus Melayu/Bumiputera Islam, dan 19 peratus India
mengatakan bahawa ahli-ahli politik banyak memberikan gambaran buruk tentang
kaum lain kepada pelajar.
110
Jadual 9.11: Individu kedua yang memberikan gambaran buruk tentang kaum
lain
Ibu/bapa
Datuk/nenek
Adik beradik/
sepupu/saudara
Guru TADIKA
Guru sekolah
Orang tua
Guru/penceramah
agama
Ahli-ahli politik
Kakitangan
kerajaan
Media cetak dan
elektronik
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
3
7
Bumiputera
lain (%)
1
9
Cina
(%)
5
8
India
(%)
2
7
Etnik lain
(%)
2
7
11
1
5
13
.3
4
13
1
6
10
1
6
17
6
16
10
11
21
27
23
19
18
16
11
11
17
14
13
15
15
4
100
3
100
2
100
1
100
6
100
Jadual 9.12 menunjukkan individu ketiga yang memberikan gambaran buruk

tentang kaum lain kepada pelajar. Berdasarkan data, sebilangan pelajar, yakni 22
peratus pelajar India, 21 peratus Bumiputera Lain, 21 peratus Cina, dan 19 peratus
Melayu/Bumiputera Islam mengatakan bahawa media cetak dan elektronik telah
memberikan gambaran buruk tentang kaum lain.
111
Jadual 9.12: Individu ketiga yang memberikan gambaran buruk tentang kaum
lain
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
4
Ibu/bapa
Datuk/nenek
Adik beradik/
sepupu/saudara
Guru TADIKA
Guru sekolah
Orang tua
Guru/penceramah
agama
Ahli-ahli politik
Kakitangan
kerajaan
Peniaga-pengusaha
kilang
Media cetak dan
elektronik
Lain-lain
Jumlah
9.4.3
Bumiputera
lain (%)
4
Cina
(%)
4
India
(%)
1
Etnik lain
(%)
4
13
13
1
5
13
0.4
3
11
0.3
6
10
2
9
10
6
6
15
13
14
15
15
13
15
11
19
21
21
22
15
7
100
8
100
5
100
5
100
11
100
Individu yang Memainkan Peranan dalam Menjalinkan Hubungan Baik

dengan Kaum Lain
Jadual 9.13 menunjukkan individu pertama yang berperanan dalam menjalinkan

hubungan baik dengan kaum lain. Data menunjukkan 67 peratus pelajar India, 55
peratus Bumiputera Lain, 52 peratus Melayu/Bumiputera Islam, dan 42 peratus
Cina mengatakan bahawa ibu bapa merupakan individu pertama yang memainkan
peranan utama dalam menjalinkan hubungan baik dengan kaum lain. Dapatan
juga menunjukkan bahawa pelajar tanpa mengira etnik turut berpendapat bahawa
guru sekolah juga memainkan peranan penting dalam menjalinkan hubungan
dengan etnik lain.
112
Jadual 9.13: Individu pertama yang memainkan peranan dalam menjalinkan hubungan
baik dengan kaum lain
Ibu/bapa
Datuk/nenek
Adik beradik/
sepupu/saudara
Guru TADIKA
Guru sekolah
Orang tua
Guru/penceramah
agama
Ahli-ahli politik
Kakitangan
kerajaan
Media cetak dan
elektronik
Lain-lain
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
52
1
Bumiputera
lain (%)
55
1
Cina
(%)
42
1
India
(%)
67
1
Etnik lain
(%)
54
4
2
20
1
2
18
1
2
25
1
3
16
-
4
21
-
0.3
0.4
1
100
3
100
3
100
1
100
3
100
Jadual 9.14 menunjukkan individu kedua yang memainkan peranan dalam

menjalinkan hubungan baik dengan kaum lain. Didapati sebilangan pelajar, yakni
41
peratus
pelajar
India,
34
peratus
Bumiputera
Lain,
30
peratus
Melayu/Bumiputera Islam, dan 28 peratus Cina mengatakan bahawa guru sekolah

merupakan individu kedua yang memainkan peranan dalam menjalinkan
hubungan baik dengan kaum lain.
113
Jadual 9.14: Individu kedua yang memainkan peranan dalam menjalinkan hubungan baik
dengan kaum lain
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Ibu/bapa
Datuk/nenek
Adik beradik/
sepupu/saudara
Guru TADIKA
Guru sekolah
Orang tua
Guru/penceramah
agama
Ahli-ahli politik
Kakitangan
kerajaan
Media cetak dan
elektronik
Lain-lain
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
10
10
11
10
13
10
11
13
11
17
14
3
30
2
2
34
1
3
28
2
5
41
1
7
21
1
11
12
10
10
11
11
13
1
100
1
100
1
100
1
100
100
Jadual 9.15 menunjukkan individu ketiga yang memainkan peranan dalam

menjalinkan hubungan baik dengan kaum lain. Didapati satu perenam pelajar,
yakni 27 peratus pelajar India, 22 peratus Melayu/Bumiputera Islam, 22 peratus
Cina, dan 20 peratus Bumiputera Lain mengatakan bahawa individu ketiga yang
memainkan peranan dalam menjalinkan hubungan baik dengan kaum lain ialah
media cetak dan elektronik.
114
Jadual 9.15: Individu ketiga yang memainkan peranan dalam menjalinkan

Ibu/bapa
Datuk/nenek
Adik beradik/
sepupu/saudara
Guru TADIKA
Guru sekolah
Orang tua
Guru/penceramah
agama
Ahli-ahli politik
Kakitangan
kerajaan
Media cetak dan
elektronik
Lain-lain
Jumlah
9.4.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
7
3
Bumiputera
lain (%)
10
3
Cina
(%)
9
3
India
(%)
2
2
Etnik lain
(%)
13
-
11
12
12
12
18
2
17
3
1
18
2
4
18
2
1
20
2
22
2
15
15
12
12
10
11
11
13
.3
22
20
22
27
16
2
100
2
100
3
100
1
100
3
100
Tiga Masalah Utama yang Mungkin Menyebabkan Berlakunya Salah

Faham dan Ketegangan Etnik di Kalangan Pelajar
Jadual 9.16 menunjukkan masalah pertama yang mungkin menyebabkan

berlakunya salah faham dan ketegangan etnik di kalangan pelajar. Dapatan
menunjukkan sekitar 40 peratus pelajar tanpa mengira etnik mengatakan bahawa
perbezaan agama, budaya, dan bahasa menjadi masalah utama kepada mereka. Di
samping itu, mereka turut memilih tiada sikap saling membantu, tidak
menghormati orang lain, dan angkuh sebagai pilihan kedua yang mungkin
menyebabkan berlakunya konflik antara etnik.
115
Jadual 9.16: Masalah pertama yang mungkin menyebabkan berlakunya salah faham dan
ketegangan etnik di kalangan pelajar
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Perbezaan agama/
budaya dan bahasa
Jurang ekonomi dan politik
Tiada sikap saling membantu,
tidak menghormati orang
lain, dan angkuh
Tiada keadilan, pilih
kasih/diskriminasi
Pengaruh anasir jahat dan
pelampau
Hasrat tentang negara dan
pemerintahan berbeza
Perbezaan antara kumpulan
daripada ikatan kerakyatan
bersama
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
47
46
45
42
48
33
32
27
26
23
15
15
11
0.4
0.3
100
100
100
100
100
Jadual 9.17 seterusnya menunjukkan masalah kedua yang mungkin menyebabkan

berlakunya salah faham dan ketegangan etnik di kalangan pelajar. Dapatan
menunjukkan sekitar 31 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan
Bumiputera Lain mengatakan bahawa tiada sikap saling membantu, tidak
menghormati orang lain, dan angkuh di kalangan pelajar menjadi masalah kedua
kepada mereka. Selain itu sebilangan pelajar tanpa mengira etnik juga
mengatakan bahawa tiada keadilan di kalangan pemimpin, sikap pilih kasih, dan
diskriminasi sebagai masalah kedua mereka.
116
Jadual 9.17: Masalah kedua yang mungkin menyebabkan berlakunya salah faham dan
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Perbezaan agama/budaya dan
bahasa
tidak menghormati orang lain,
dan angkuh
kasih/diskriminasi
pelampau
bersama
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
Indi
a
(%)
Etnik lain
(%)
11
17
18
17
14
19
31
31
28
26
25
17
23
27
26
29
11
14
12
11
16
100
100
100
100
100
Jadual 9.18 menunjukkan sekitar 27 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 25

peratus India, dan 23 peratus Cina mengatakan bahawa sikap yang mengutamakan
perbezaan antara kumpulan daripada ikatan kerakyatan bersama, menjadi masalah
ketiga utama yang mungkin menyebabkan berlakunya salah faham dan
ketegangan di kalangan pelajar. Walau bagaimanapun, 21 peratus pelajar
Bumiputera Lain mengatakan bahawa masalah ketiga mungkin disebabkan tiada
keadilan, wujudnya sikap pilih kasih, dan diskriminasi.
117
Jadual 9.18: Masalah ketiga yang mungkin menyebabkan berlakunya salah faham dan
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Perbezaan agama/budaya dan
bahasa
tidak menghormati orang lain,
dan angkuh
kasih/diskriminasi
pelampau
bersama
Jumlah
9.4.5
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
12
14
14
13
10
17
19
17
20
25
17
21
21
16
20
15
16
14
15
10
27
20
23
25
24
100
100
100
100
100
Pergaulan dengan Individu daripada Etnik Lain
Jadual 9.19 menunjukkan bahawa 81 peratus pelajar India dan 74 peratus

Bumiputera Lain selalu bergaul dengan individu daripada etnik lain. Walau
bagaimanapun, separuh pelajar Melayu/Bumiputera Islam selalu bergaul dengan
etnik lain dan separuh lagi tidak bergaul dengan etnik lain. Pelajar Cina pula
didapati kurang bergaul dengan etnik lain kerana hanya sekitar 39 peratus yang
berbuat demikian, manakala 60 peratus lagi tidak berhubung dengan etnik lain.
Jadual 9.19: Bergaul dengan individu daripada etnik lain
Selalu
Kadang-kadang
Tidak berhubung
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
50
39
50
Bumiputera
lain (%)
74
22
26
Cina
(%)
39
49
60
India
(%)
81
13
19
Etnik lain
(%)
74
21
26
118
9.4.6
Tiga Tempat Utama yang Menjadi Tumpuan untuk Komunikasi Antara

Etnik
Jadual 9.20 di bawah menunjukkan tempat utama yang menjadi tumpuan pelajar
untuk komunikasi antara etnik. 61 peratus pelajar India, 53 peratus Bumiputera
Lain, 51 peratus Melayu/Bumiputera Islam, dan 48 peratus Cina memilih kawasan
kediaman/asrama sebagai tempat utama yang menjadi tumpuan komunikasi antara
etnik. Selain itu, 39 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam memilih bilik
kuliah/tutorial sebagai tempat berhubung antara etnik.
Jadual 9.20: Tempat pertama yang menjadi tumpuan untuk komunikasi antara
etnik
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Kawasan
kediaman/asrama
Bilik kuliah/tutorial
Perpustakaan
Kantin
Kegiatan
persatuan/kokurikulum
Bermain/padang
permainan
Semasa cuti universiti
Bandar/hiburan
Lain-lain
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
51
53
48
61
64
39
3
1
37
4
2
39
5
3
29
2
3
21
8
3
1
1
0.1
100
1
0.3
100
1
0.3
0.1
100
1
100
0.4
100
Jadual 9.21 di bawah menunjukkan tempat kedua yang menjadi tumpuan pelajar
untuk komunikasi antara etnik. Sekitar 55 peratus pelajar India, 47 peratus
Bumiputera Lain, 45 peratus Melayu/Bumiputera Islam, dan 43 peratus Cina
mengatakan bahawa bilik kuliah/tutorial ialah tempat pilihan kedua yang
digunakan pelajar untuk berhubung dengan etnik lain. Selain itu, kawasan
kediaman/asrama dan perpustakaan juga turut menjadi tumpuan untuk tujuan
yang sama.
119
Jadual 9.21: Tempat kedua yang menjadi tumpuan untuk komunikasi antara etnik
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Kawasan
kediaman/asrama
Perpustakaan
Kantin
Kegiatan
Bermain/padang
permainan
Bandar/hiburan
Lain-lain
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
18
19
15
14
13
45
13
7
47
13
4
43
17
9
55
12
8
58
10
4
12
10
11
1
1
1
100
1
3
1
100
1
1
1
100
2
2
1
100
3
1
100
Jadual 9.22 menunjukkan tempat ketiga yang menjadi tumpuan pelajar untuk
komunikasi antara etnik. Sekitar 20 peratus pelajar tanpa mengira etnik
mengatakan bahawa tempat ketiga yang menjadi tumpuan komunikasi antara
etnik ialah tempat kegiatan persatuan/kokurikulum, perpustakaan, dan kantin.
Jadual 9.22: Tempat ketiga yang menjadi tumpuan untuk komunikasi antara etnik
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Kawasan
kediaman/asrama
Perpustakaan
Kantin
Kegiatan
Bermain/padang
permainan
Bandar/hiburan
Lain-lain
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
10
11
5
21
18
6
26
14
7
24
23
3
24
26
9
28
16
24
22
18
17
16
2
6
5
100
3
7
6
100
2
4
4
100
5
5
4
100
9
7
100
120
9.4.7 Tiga Program yang Perlu dilaksanakan oleh Universiti untuk Memupuk
dan Mengukuhkan Perpaduan Antara Etnik
Jadual 9.23 menunjukkan peratusan pendapat responden tentang
program
pertama yang perlu dilaksanakan oleh universiti untuk memupuk dan

mengukuhkan perpaduan antara etnik. Didapati 40 peratus pelajar India, 36
peratus Bumiputera Lain, dan 33 peratus Melayu/Bumiputera Islam mengatakan
bahawa program pertama yang perlu dilaksanakan oleh pihak universiti ialah
program yang mewajibkan pelajar mengikuti kursus pengurusan masyarakat
pelbagai budaya. Namun, 32 peratus pelajar Cina mengatakan bahawa program
pertama yang perlu dilaksanakan ialah program yang menggalakkan penglibatan
pelajar pelbagai etnik semasa menyambut hari kebesaran kaum dan agama.
Jadual 9.23: Program pertama untuk mengukuhkan perpaduan antara etnik

Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Kursus pengurusan
masyarakat pelbagai budaya
diwajibkan
Penglibatan dalam persatuan
pelajar dan kegiatan sukan
Menggalakkan penglibatan
semasa menyambut hari
kebesaran kaum dan agama
Wujudkan dan galakkan
penyertaan dalam pasukan
berpakaian seragam
Mewujudkan
perbincangan/forum, dan
lain-lain
Pengurusan universiti peka
mengurus tadbir pelajar
pelbagai budaya
Lain-lain
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
33
36
26
40
47
29
18
22
20
18
17
24
32
25
14
11
16
13
11
16
0.2
100
1
100
1
100
100
100
Jadual 9.24 di bawah menunjukkan peratusan pendapat responden tentang

program kedua yang perlu dilaksanakan oleh universiti untuk memupuk dan
mengukuhkan perpaduan antara etnik. Dapatan menunjukkan, sekitar 25 peratus
121
pelajar tanpa mengira etnik mengatakan bahawa program ketiga yang perlu
dilaksanakan ialah program yang mengalakkan penglibatan pelajar pelbagai etnik
dalam persatuan pelajar dan kegiatan sukan.
Jadual 9.24: Program kedua untuk mengukuhkan perpaduan antara etnik

Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Kursus pengurusan
diwajibkan
Galakkan penglibatan semasa
menyambut hari kebesaran
kaum dan agama
berpakaian seragam
Mewujudkan
lain-lain
pelbagai budaya
Lain-lain
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik
lain (%)
11
10
12
12
29
28
27
32
32
25
27
26
26
29
10
11
11
12
13
20
16
18
18
0.2
100
100
100
100
100
Jadual 9.25 di bawah menunjukkan peratusan pendapat responden tentang

program ketiga yang perlu dilaksanakan oleh universiti untuk memupuk dan
mengukuhkan perpaduan antara etnik. Data menunjukkan sekitar 27 peratus
pelajar India mengatakan bahawa program ketiga yang patut dilaksanakan ialah
program yang menggalakkan penglibatan pelajar pelbagai etnik semasa
menyambut hari kebesaran kaum dan agama. Namun, bagi 20 peratus pelajar
Bumiputera Lain, Melayu/Bumiputera Islam, dan Cina pula mengatakan bahawa
pihak universiti patut mewujudkan keadaan yang memperlihatkan pihak
pengurusan universiti peka dalam mengurus tadbir pelajar pelbagai budaya.
122
Jadual 9.25: Program ketiga untuk mengukuhkan perpaduan antara etnik

Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Kursus pengurusan
diwajibkan
Galakkan penglibatan semasa
menyambut hari kebesaran
kaum dan agama
berpakaian seragam
Wujudkan
lain-lain
pelbagai budaya
Lain-lain
Jumlah
9.5
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik
lain (%)
13
17
15
14
12
13
13
15
15
15
21
25
20
27
32
10
11
15
12
10
12
26
27
24
22
19
100
100
100
100
100
Pengalaman Hidup di Universiti

9.5.1
Sulit Membina Persahabatan dengan Etnik Lain
Responden turut disoal mengenai pengalaman hidup mereka di universiti dan

pandangan mereka terhadap kenyataan bahawa sulit hendak membina
persahabatan dengan pelajar daripada etnik lain. Didapati separuh daripada
pelajar, iaitu 63 peratus pelajar Bumiputera Lain, 53 peratus Cina, 53 peratus
India, dan 47 peratus Melayu/Bumiputera Islam bersetuju dengan kenyataan
tersebut. Hal ini secara relatif menunjukkan bahawa kebanyakan pelajar tanpa
mengira etnik didapati senang bergaul dengan individu daripada etnik lain (Jadual
9.26 di bawah).
123
Jadual 9.26: Sulit hendak membina persahabatan dengan pelajar daripada etnik lain
Setuju
Tiada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
9.5.2
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
39
14
47
100
Bumiputera
lain (%)
26
11
63
100
Cina
(%)
28
19
53
100
India
(%)
32
15
53
100
Etnik lain
(%)
37
8
55
100
Tidak Ramai Pasangan Intim yang Berbeza Kaum dan Agama di Kampus
Ini
Jadual 9.27 menunjukkan peratusan pendapat responden terhadap kenyataan
bahawa tidak ramai pasangan intim yang berbeza kaum dan agama. Dalam hal ini,
76 peratus Melayu/Bumiputera Islam, 65 peratus Bumiputera Lain, 65 peratus
Jadual 9.27: Tidak ramai pasangan intim yang berbeza kaum dan agama
Setuju
Tiada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
9.5.3
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
76
12
13
100
Bumiputera
lain (%)
65
14
21
100
Cina
(%)
59
23
18
100
India
(%)
65
13
22
100
Etnik lain
(%)
72
15
13
100
Jarang Terlibat dengan Perayaan Etnik Lain

Jadual 9.28 menunjukkan peratusan pelajar yang bersetuju dengan kenyataan
bahawa pelajar jarang menjemput individu daripada etnik lain untuk merayakan
hari kebesaran kumpulan etnik mereka. Didapati separuh daripada pelajar, iaitu 59
peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 55 peratus India, 49 peratus Cina, dan
47 peratus Bumiputera Lain bersetuju dengan kenyataan tersebut.
124
Jadual 9.28: Jarang merayakan hari kebesaran kumpulan etnik mereka dengan
menjemput individu daripada etnik lain
Setuju
Tiada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
9.5.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
59
14
28
100
Bumiputera
lain (%)
47
14
39
100
Cina
(%)
49
20
31
100
India
(%)
55
11
33
100
Etnik lain
(%)
49
15
36
100
Mendapat Simpati, Pertolongan, dan diziarahi oleh Etnik Lain
Jadual 9.29 menunjukkan peratusan pendapat responden tentang kenyataan

bahawa pelajar yang sakit di asrama sering mendapat simpati, pertolongan, dan
diziarahi oleh pelajar daripada kaum, budaya, dan agama lain. Dapatan
menunjukkan peratus yang diperoleh setara bagi setiap etnik. Mengikut urutan,
didapati pelajar India 61 peratus, Bumiputera Lain 59, Cina 50 peratus, dan
Melayu/Bumiputera Islam sebanyak 42 peratus bersetuju dengan kenyataan di
atas.
Jadual 9.29: Pelajar yang sakit di asrama sering mendapat simpati, pertolongan,
diziarahi oleh pelajar daripada kaum, budaya, dan agama lain
Setuju
Tiada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
9.5.5
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
42
20
38
100
Bumiputera
lain (%)
59
18
23
100
Cina
(%)
50
25
25
100
India
(%)
61
17
22
100
dan
Etnik lain
(%)
60
15
26
100
Kegiatan Agama, Bahasa, dan Budaya Mendapat Sokongan Pihak Universiti

bahawa kegiatan agama, bahasa, dan budaya etnik sentiasa mendapat sokongan
pihak universiti. Didapati pelajar Melayu/Bumiputera Islam yang bersetuju ialah
sekitar 66 peratus, diikuti oleh India 53 peratus, Bumiputera Lain 52 peratus, dan
Cina paling rendah, sekitar 41 peratus.
125
Jadual 9.30: Kegiatan agama, bahasa, dan budaya etnik sentiasa mendapat
pihak universiti
Setuju
Tiada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
9.6
sokongan
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
66
23
12
Bumiputera
lain (%)
52
26
22
Cina
(%)
41
33
26
India
(%)
53
19
28
Etnik lain
(%)
49
32
19
100
100
100
100
100
Kesimpulan
Secara umum, dapat disimpulkan bahawa wujud interaksi antara pelajar pelbagai etnik
dalam kehidupan akademik di kampus. Pelajar didapati tidak menghadapi masalah untuk
bertukar nota antara pelajar pelbagai etnik dan mereka mudah berjumpa dengan
pensyarah sekiranya menghadapi sebarang masalah. Ini menunjukkan bahawa dalam
kehidupan akademik pelajar, peluang untuk berjaya dalam akademik terbuka luas bagi
semua etnik.
Bab ini juga menunjukkan bahawa pemahaman pelajar terhadap konsep perbezaan antara
etnik telah terbina sejak mereka di peringkat prasekolah dan sekolah rendah. Dalam hal
ini, ibu bapa merupakan pengaruh utama yang membina kefahaman pelajar terhadap
perbezaan etnik, manakala guru sekolah pula menjadi pengaruh kedua. Selain itu, dalam
kelompok masyarakat majmuk, ahli politik memainkan peranan utama dalam
memberikan gambaran buruk tentang kaum lain, diikuti oleh media cetak dan elektronik
yang menjadi pengaruh kedua, dan orang tua yang menjadi pengaruh ketiga.
Di samping itu, analisis bab ini juga menunjukkan wujud suasana yang positif di kampus
yang membolehkan majoriti pelajar bergaul dengan individu daripada etnik lain. Walau
bagaimanapun, terdapat tempat-tempat tertentu yang menjadi pilihan mereka untuk
berinteraksi, seperti asrama/kawasan kediaman, bilik kuliah/tutorial, dan perpustakaan.
Hal ini menunjukkan bahawa pelajar IPTA tanpa mengira etnik sering bergaul dengan
individu daripada etnik lain atas dasar akademik.
126
Selain itu, analisis di atas juga memaparkan beberapa masalah yang boleh menyebabkan
berlakunya salah faham dan ketegangan antara etnik. Antara masalah utama yang
dimaksudkan ialah kerana wujudnya perbezaan agama, budaya dan bahasa, tiadanya
sikap saling membantu, tidak menghormati orang lain dan angkuh, dan tiadanya keadilan
dan sikap pilih kasih/diskriminasi. Oleh yang demikian, pihak universiti perlu
melaksanakan beberapa program untuk memupuk dan mengukuhkan perpaduan antara
etnik, umpamanya menganjurkan kursus pengurusan masyarakat pelbagai budaya,
menggalakkan penglibatan pelajar dalam persatuan pelajar dan kegiatan sukan, dan pihak
universiti juga perlu peka dalam mentadbir pelajar pelbagai budaya.
127
BAB 10
IKATAN KEWARGANEGARAAN
10.1
Pendahuluan
Dua pengukuran telah dibentuk untuk memahami tahap ikatan kewarganegaraan dalam
masyarakat pelbagai etnik dan agama di Malaysia ini. Dua pengukuran tersebut ialah
ikatan kenegaraan dan perkongsian pendapat awam di kalangan rakyat. Di dalam
bahagian ini, responden mengikut kategori Melayu/Bumiputera Islam, Bumiputera Lain,
Cina, dan India dikaji dari segi pembentukan identiti nasional dan etos bangsa Malaysia.
Bab ini juga disokong oleh kenyataan tentang perlembagaan dan dasar awam negara yang
merangkumi Perlembagaan 1957 dan 1963, kawalan imigrasi, kawalan permit, dan
penggunaan kuota dalam dasar negara. Selain itu, pelajar juga diminta memberikan
pendapat mengenai ideologi bangsa Malaysia, unsur bangsa Malaysia, dan bahasa serta
identiti mereka.
10.2
Ikatan Kenegaraan
10.2.1 Malu Jika Tidak Berdiri Semasa Lagu Negaraku dimainkan

Pelajar dikemukakan soalan berkaitan dengan ikatan kenegaraan bagi melihat
semangat kenegaraan di kalangan pelajar tanpa mengira etnik. Jadual 10.1
menunjukkan bahawa kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik berasa malu jika
tidak berdiri semasa lagu Negaraku dimainkan. Dalam hal ini, wujud pola
peratusan yang berbeza mengikut etnik, yakni pelajar Melayu/Bumiputera Islam
dan India sebanyak 85 peratus, Bumiputera Lain 79 peratus, dan Cina 71 peratus
yang bersetuju dengan kenyataan di atas.
128
Jadual 10.1: Malu jika tidak berdiri semasa lagu Negaraku dimainkan
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
85
7
8
100
Bumiputera
lain (%)
79
9
13
100
Cina
(%)
71
11
18
100
India
(%)
85
5
11
100
Etnik
lain (%
83
8
9
100
10.2.2 Program Kibarkan Bendera dipupuk di Sekolah

Mengenai program mengibarkan bendera, kebanyakan pelajar, iaitu 98 peratus
pelajar Bumiputera Lain, 96 peratus Melayu/Bumiputera Islam, 93 peratus India,
dan 90 peratus Cina bersetuju sekiranya program mengibarkan bendera ini
dipupuk sejak di sekolah (Jadual 10.2 di bawah).
Jadual 10.2: Program kibarkan bendera dipupuk di sekolah
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
96
3
2
100
Bumiputera
lain (%)
98
2
0.3
100
Cina
(%)
90
7
0.3
100
India
(%)
93
5
3
100
Etnik lain
(%)
95
4
2
100
10.2.3 Bangga Berada dalam Majlis dengan Duli Yang Maha Mulia Yang
Dipertuan Agong/Sultan/Tuan Yang Terutama
Jadual 10.3 di bawah memperlihatkan perasaan bangga pelajar apabila berada di
dalam majlis bersama-sama dengan Duli Yang Maha Mulia Yang Dipertuan
Agong/Sultan/Tuan Yang Terutama (TYT). Didapati kebanyakan pelajar, iaitu
Bumiputera Lain 89 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 88 peratus, India 87
peratus, dan Cina 82 peratus, bersetuju dengan kenyataan tersebut.
129
Jadual 10.3: Bangga berada dalam majlis dengan DYMM Agong/Sultan/TYT
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
88
8
4
100
Bumiputera
lain (%)
89
8
3
100
Cina
(%)
82
13
5
100
India
(%)
87
7
6
100
Etnik
lain (%)
91
8
1
100
10.2.4 Kurang Senang Jika Membelakangkan Peraturan Hidup, Undang-Undang,

dan Perlembagaan Negara
bahawa pelajar berasa kurang senang jika membelakangkan peraturan hidup,
undang-undang, dan Perlembagaan negara. Dapatan menunjukkan majoriti
pelajar, iaitu 93 peratus pelajar Bumiputera Lain, 91 peratus Melayu/Bumiputera
Islam, 87 peratus India, dan 71 peratus Cina bersetuju dengan kenyataan tersebut.
Jadual 10.4: Kurang senang jika membelakangkan undang-undang
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
91
5
4
100
Bumiputera
lain (%)
93
4
4
100
Cina
(%)
71
18
11
100
India
(%)
87
7
6
100
Etnik
lain (%)
90
6
4
100
10.2.5 Perlembagaan Negara disesuaikan Mengikut Masa

Kenyataan yang seterusnya di dalam Jadual 10.5 di bawah ialah mengenai
Perlembagaan negara yang perlu disesuaikan mengikut perubahan masa.
Kebanyakan pelajar, yakni 77 peratus pelajar Cina, 69 peratus India, 62 peratus
Bumiputera Lain, dan 57 peratus Melayu/Bumiputera Islam bersetuju dengan
kenyataan tersebut.
130
Jadual 10.5: Perlembagaan Negara disesuaikan mengikut masa
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
57
18
25
100
Bumiputera
lain (%)
62
19
43
100
Cina
(%)
77
15
8
100
India
(%)
69
17
13
100
Etnik
lain (%)
65
15
20
100
10.2.6 Malaysia Bukan Kepunyaan Orang Melayu/Bumiputera Islam Sahaja

kenyataan bahawa Malaysia bukan kepunyaan orang Melayu/Bumiputera Islam
sahaja tetapi hak semua rakyat Malaysia. Dapatan menunjukkan majoriti pelajar,
iaitu 96 peratus Bumiputera Lain, 93 peratus Cina, 92 peratus India, dan 81
peratus Melayu/Bumiputera Islam bersetuju dengan kenyataan tersebut.
Jadual 10.6: Malaysia bukan kepunyaan orang Melayu/Bumiputera Islam sahaja
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
81
10
9
100
Bumiputera
lain (%)
96
2
2
100
Cina
(%)
93
5
3
100
India
(%)
92
5
3
100
Etnik
lain (%)
89
8
3
100
10.2.7 Mewajibkan Penggunaan Bahasa Melayu di Papan Iklan
80 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 63 peratus India, dan 60 peratus

Bumiputera Lain bersetuju supaya bahawa Melayu diwajibkan penggunaannya di
papan iklan. Walau bagaimanapun, pelajar Cina kurang bersetuju dengan
kenyataan tersebut kerana hanya 35 peratus sahaja yang menyokongnya (Jadual
10.7).
131
Jadual 10.7: Wajibkan penggunaan bahasa Melayu di papan iklan
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
80
11
9
100
Bumiputera
lain (%)
60
16
24
100
Cina
(%)
35
28
38
100
India
(%)
63
15
23
100
Etnik lain
(%)
65
16
19
100
10.2.8 Berbangga dengan Pakaian Kebangsaan dan Tradisional
Dapatan menunjukkan majoriti pelajar tanpa mengira etnik berasa bangga

memakai pakaian kebangsaan dalam majlis rasmi negara. Ini dapat dilihat di
dalam
Jadual
10.8.
Jadual
10.8
menunjukkan
94
peratus
pelajar
Melayu/Bumiputera Islam, 93 peratus Bumiputera Lain, 93 peratus India, dan 81

peratus Cina bersetuju dengan kenyataan tersebut.
Jadual 10.8: Berbangga dengan pakaian kebangsaan dan tradisional
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
10.3
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
94
4
2
100
Bumiputera
lain (%)
93
6
2
100
Cina
(%)
81
14
4
100
India
(%)
93
4
3
100
Etnik lain
(%)
86
7
7
100
Perkongsian Pendapat Awam

10.3.1 Sekiranya Tidak Berpuas Hati Eloklah Berhijrah
Seterusnya, pelajar juga diajukan soalan yang berhubung dengan perkongsian
pendapat awam. Kenyataan ini sering digunakan oleh orang Melayu untuk
menegur etnik lain yang tidak berpuas hati dengan negara ini. Secara kasar, semua
pelajar merasakan sedemikian walaupun ada perbezaan mengikut etnik. Jadual
10.9 menunjukkan peratusan pendapat responden terhadap kenyataan bahawa
sekiranya tidak berpuas hati eloklah berhijrah. Didapati sebanyak 56 peratus
132
pelajar Melayu/Bumiputera Islam bersetuju dengan kenyataan tersebut. Ini diikuti

dengan Bumiputera Lain 49 peratus, dan Cina 42 peratus. Namun, pelajar India
kurang bersetuju dengan kenyataan tersebut kerana hanya 39 peratus yang
mengatakan bersetuju.
Jadual 10.9: Sekiranya tidak berpuas hati eloklah berhijrah
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
10.4
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
56
12
32
100
Bumiputera
lain (%)
49
14
37
100
Cina
(%)
42
22
37
100
India
(%)
39
13
47
100
Etnik
lain (%)
37
17
45
100
Sindrom Subsidi
10.4.1 Tidak Bergantung kepada Program-Program Kerajaan Sahaja
Sindrom subsidi telah dikatakan pemusnah daya inisiatif dan kreativiti
masyarakat. Sindrom subsidi ini sering dikaitkan dengan Dasar Pembangunan
Awam yang bercirikan kuota untuk Melayu dan Bumiputera. Jadual 10.10 di
bawah menunjukkan peratusan pendapat responden terhadap kenyataan bahawa
rakyat tidak sepatutnya bergantung kepada program-program kerajaan sahaja.
Kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik didapati bersetuju dengan kenyataan
tersebut kerana menurut mereka sekiranya rakyat hanya bergantung kepada
program-program kerajaan sahaja, hal ini akan mengikis kemampuan rakyat untuk
berdikari. Mengikut urutan, pelajar Bumiputera Lain sebanyak 80 peratus, pelajar
Melayu/Bumiputera Islam 70 peratus, pelajar Cina 67 peratus, dan pelajar India
hanya sekitar 54 peratus sahaja bersetuju dengan kenyataan tersebut.
133
Jadual 10.10: Tidak bergantung kepada program kerajaan
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
10.5
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
70
12
19
100
Bumiputera
lain (%)
80
7
13
100
Cina
(%)
67
15
18
100
India
(%)
54
12
34
100
Etnik lain
(%)
78
11
11
100
Diskriminasi Kaum
10.5.1 Diskriminasi Kaum di Malaysia Ketara

Jadual 10.11 di bawah menunjukkan peratusan pendapat responden terhadap isu
diskriminasi kaum di Malaysia. Kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik didapati
tidak bersetuju dengan kenyataan bahawa diskriminasi kaum di Malaysia ketara
kerana peratus yang bersetuju rendah. Dalam hal ini, peratusan yang bersetuju
ialah 31 peratus di kalangan pelajar Cina, 30 peratus India, 23 peratus
Melayu/Bumiputera Islam, dan 23 peratus Bumiputera Lain.
Jadual 10.11: Diskriminasi kaum di Malaysia ketara
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
10.6
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
23
13
64
100
Bumiputera
lain (%)
23
13
64
100
Cina
(%)
32
24
44
100
India
(%)
30
20
50
100
Etnik lain
(%)
33
6
61
100
Menguasai Bahasa Inggeris
10.6.1 Rakyat Malaysia pada Era Globalisasi Ini Mesti Menguasai

Inggeris
Bahasa

kenyataan bahawa rakyat Malaysia pada era globalisasi ini mesti menguasai
134
bahasa Inggeris. Dapatan menunjukkan hampir semua pelajar, yakni 97 peratus

pelajar Bumiputera Lain, 95 peratus India, 94 peratus Melayu/Bumiputera Islam,
dan 93 peratus Cina bersetuju dengan kenyataan tersebut.
Jadual 10.12: Menguasai bahasa Inggeris pada era globalisasi
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
10.7
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
94
4
2
100
Bumiputera
lain (%)
97
2
1
100
Cina
(%)
93
5
2
100
India
(%)
95
5
1
100
Etnik
lain (%)
93
4
3
100
Etos Kebangsaan
10.7.1 Perkongsian Pengalaman Sejarah
10.7.1.1 Mata Wang Tahun 1998
Seterusnya, pelajar juga diajukan soalan yang berkaitan dengan
etos
kebangsaan, iaitu perkongsian pengalaman sejarah. Kebanyakan pelajar

bersetuju dengan kenyataan bahawa kawalan mata wang tahun 1998 telah
membebaskan negara daripada dijajah oleh negara yang berkuasa di dunia.
Dalam hal ini, peratus persetujuan mengikut urutan ialah pelajar
Bumiputera Lain 91 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 86 peratus, India
87 peratus, dan Cina sebanyak 78 peratus (Jadual 10.13 di bawah).
Jadual 10.13: Kawalan mata wang tahun 1998 telah membebaskan negara
dijajah negara yang berkuasa di dunia
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
86
10
4
100
Bumiputera
lain (%)
91
7
2
100
Cina
(%)
80
16
5
100
India
(%)
87
9
4
100
daripada
Etnik lain
(%)
88
11
1
100
135
10.7.1.2 Peristiwa Rusuhan Kaum Seperti 13 Mei 1969 Mesti
dielakkan
Jadual 10.14 di bawah menunjukkan peratusan pendapat terhadap

kenyataan bahawa Peristiwa Rusuhan Kaum 13 Mei 1969 mesti
dielakkan. Hampir semua pelajar, iaitu 99 peratus pelajar Bumiputera
Lain, 97 peratus Cina, 97 peratus Melayu/Bumiputera Islam, dan 96
peratus India, mengatakan bahawa mereka bersetuju dengan kenyataan
tersebut.
Jadual 10.14: Peristiwa rusuhan kaum 13 Mei 1969 mesti dielakkan
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
97
2
1
100
Bumiputera
lain (%)
99
1
0.3
100
Cina
(%)
97
3
1
100
India
(%)
96
3
1
100
Etnik
lain (%)
96
3
1
100
10.7.2 Perkongsian Nilai

10.7.2.1 Perkongsian Kuasa Antara Kaum
Persoalan yang seterusnya ialah mengenai perkongsian nilai, iaitu
perkongsian kuasa antara kaum bagi memastikan kestabilan negara.
Berdasarkan maklumat di dalam Jadual 10.15, didapati hampir semua
pelajar tanpa mengira etnik bersetuju dengan kenyataan tersebut.
Peratusan bersetuju sebagaimana yang dimaksudkan ialah 92 peratus di
kalangan
Bumiputera
Lain,
87
peratus
India,
83
peratus
Melayu/Bumiputera Islam, dan 82 peratus Cina.

Jadual 10.15: Perkongsian kuasa antara kaum
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
83
12
5
100
Bumiputera
lain (%)
92
6
2
100
Cina
(%)
82
11
6
100
India
(%)
87
7
5
100
Etnik lain
(%)
89
8
3
100
136
10.7.2.2 Sistem Demokrasi dalam Negara

tentang sistem demokrasi dalam negara. Dapatan menunjukkan hampir
semua pelajar tanpa mengira etnik bersetuju dengan kenyataan tersebut.
Sekitar 95 peratus pelajar Bumiputera Lain bersetuju dengan sistem
demokrasi dalam negara. Ini diikuti Melayu/Bumiputera Islam 91
peratus, Cina 90 peratus, dan India 90 peratus.
Jadual 10.16: Sistem demokrasi dalam negara
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
91
6
3
100
Bumiputera
lain (%)
95
4
1
100
Cina
(%)
90
7
3
100
India
(%)
90
5
5
100
Etnik lain
(%)
85
16
100
10.7.3 Perasaan Kekitaan Bersama

10.7.3.1 Bangga Penduduk Negara Ini Terdiri daripada Pelbagai Kaum,
Budaya, dan Agama
Berdasarkan maklum balas responden, dapat dilihat bahawa hampir
semua pelajar mempunyai perasaan kekitaan bersama. Jadual 10.17
menunjukkan hampir seratus peratus pelajar, iaitu 99 peratus pelajar
Bumiputera Lain, 94 peratus Melayu/Bumiputera Islam, 94 peratus
India, dan 93 peratus Cina, bersetuju dan berasa bangga kerana
penduduk negara ini berbilang kaum, budaya, dan agama.
Jadual 10.17: Bangga kerana negara mempunyai penduduk berbilang kaum,
budaya, dan agama
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
94
4
1
100
Bumiputera
lain (%)
99
1
0.3
100
Cina
(%)
93
5
2
100
India
(%)
94
3
2
100
Etnik
lain (%)
96
4
100
137
10.7.3.2 Menerima Islam dan Bahasa Melayu Sebagai Agama dan Bahasa
Rasmi Negara
Kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik dapat menerima Islam dan

bahasa Melayu sebagai agama dan bahasa rasmi negara. Berdasarkan
data
di
dalam
Jadual
10.18,
didapati
98
peratus
pelajar
Melayu/Bumiputera Islam, 81 peratus Bumiputera Lain, 78 peratus

Jadual 10.18: Menerima Islam dan bahasa Melayu sebagai agama dan bahasa rasmi
negara
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
98
1
1
100
Bumiputera
lain (%)
81
18
1
100
Cina
(%)
71
21
7
100
India
(%)
78
17
5
100
Etnik
lain (%)
80
18
1
100
10.7.4 Perkongsian Masa Depan
10.7.4.1 Apa-apa Juga yang Berlaku Kepada Negara Ini, Rakyat Tidak Akan
Berhijrah ke Negara Lain
Jadual 10.19 menunjukkan peratusan pendapat responden tentang
perasaan taat setia rakyat kepada negara. Kebanyakan pelajar bersetuju
dengan kenyataan bahawa apa-apa juga yang berlaku kepada negara ini,
rakyat tidak akan berhijrah ke negara lain. Dapatan menunjukkan 90
peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 85 peratus India, dan 82
peratus Bumiputera Lain bersetuju dengan kenyataan ini. Walau
bagaimanapun, pelajar Cina yang bersetuju dengan kenyataan ini kurang
berbanding dengan pelajar etnik lain, iaitu hanya sekitar 57 peratus.
138
Jadual 10.19: Tidak akan berhijrah ke negara lain
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
90
8
2
100
Bumiputera
lain (%)
82
14
4
100
Cina
(%)
57
31
12
100
India
(%)
85
7
8
100
Etnik
lain (%)
78
17
6
100
10.7.4.2 Negara Akan Memastikan Kemakmuran dan Kesejahteraan

Diri dan Keluarga
mengenai keyakinan mereka bahawa negara ini akan memastikan
kemakmuran dan kesejahteraan diri dan keluarga mereka. Hampir semua
pelajar tanpa mengira etnik bersetuju dengan kenyataan tersebut. Didapati
sebanyak 95 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan Bumiputera
Lain yang bersetuju, diikuti pelajar India 89 peratus, dan pelajar Cina
sekitar 86 peratus.
Jadual 10.20: Negara akan memastikan kemakmuran dan kesejahteraan diri

dan keluarga
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
95
4
2
100
Bumiputera
lain (%)
95
4
1
100
Cina
(%)
86
10
4
100
India
(%)
89
7
4
100
Etnik
lain (%)
90
4
6
100
10.7.4.3 Kritikal Terhadap Kerajaan yang Sedia Ada, tetapi

Apa-apa Juga Masalah Negara akan ditangani Bersama Secara
Konstruktif dan Bertanggungjawab
Kebanyakan pelajar juga mempunyai perasaan kritikal terhadap kerajaan
sedia ada, tetapi apa-apa juga masalah negara akan ditangani secara
konstruktif dan dipikul bersama-sama. Dapatan di dalam Jadual 10.21 di
139
bawah menunjukkan 89 peratus pelajar Bumiputera Lain, 88 peratus

India, 87 peratus Melayu/Bumiputera Islam, dan 78 peratus Cina
bersetuju dengan kenyataan tersebut.
Jadual 10.21: Menangani masalah secara konstruktif dan memikulnya bersama- sama
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
87
10
3
100
Bumiputera
lain (%)
89
10
2
100
Cina
(%)
78
19
3
100
India
(%)
88
9
3
100
Etnik
lain (%)
85
16
100
10.7.4.4 Berkorban Nyawa dan Harta Jika Negara diancam

Penceroboh Asing
Jadual 10.22 menunjukkan kenyataan mengenai kesanggupan untuk
mengorbankan nyawa dan harta jika negara diancam penceroboh
asing. Data menunjukkan kebanyakan pelajar, iaitu 86 peratus pelajar
Melayu/Bumiputera Islam, 81 peratus India, dan 74 peratus
Bumiputera Lain bersetuju dengan kenyataan tersebut. Namun, pelajar
Cina didapati mencatatkan peratus yang kurang, iaitu 51 peratus
berbanding dengan etnik lain dan 37 peratus daripada mereka
mengatakan tidak ada pilihan.
Jadual 10.22: Berkorban nyawa dan harta jika negara diceroboh
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
86
12
2
100
Bumiputera
lain (%)
74
23
3
100
Cina
(%)
51
37
13
100
India
(%)
81
14
5
100
Etnik
lain (%)
72
25
3
100
140
10.8
Etos Bangsa
10.8.1 Kesetiaan
10.8.1.1 Menerima Wawasan 2020 Sepenuhnya
Jadual 10.23 di bawah menunjukkan kenyataan tentang sikap kesetiaan
terhadap negara. Didapati hampir semua pelajar tanpa mengira etnik
dapat menerima Wawasan 2020 sepenuhnya. Persetujuan mengikut
urutan ialah pelajar Bumiputera Lain 94 peratus, Melayu/Bumiputera
Islam 92 peratus, India 90 peratus, dan Cina 89 peratus.
Jadual 10.23: Menerima Wawasan 2020 sepenuhnya
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
10.8.1.2
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
92
6
2
100
Bumiputera
lain (%)
94
5
1
100
Cina
(%)
89
9
2
100
India
(%)
90
7
3
100
Etnik
lain (%)
90
9
1
100
Menerima Sepenuhnya Pandangan Perdana Menteri yang

Menyatakan bahawa Malaysia ialah Sebuah Negara Islam
Responden juga disoal mengenai penerimaan mereka terhadap
pandangan Perdana Menteri yang menyatakan bahawa Malaysia ialah
sebuah
negara
Islam.
Mengikut
urutan,
82
peratus
pelajar
Melayu/Bumiputera Islam, diikuti Bumiputera Lain 68 peratus, India 59

peratus, dan Cina 42 peratus bersetuju dengan kenyataan tersebut. Data
juga menunjukkan pelajar Cina yang mengatakan tidak ada pilihan agak
tinggi, iaitu sebanyak 35 peratus dan tidak bersetuju sekitar 23 peratus
(Jadual 10.24).
141
Jadual 10.24: Malaysia sebuah negara Islam
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
82
10
8
100
Bumiputera
lain (%)
68
25
7
100
Cina
(%)
42
35
23
100
India
(%)
59
23
18
100
Etnik lain
(%)
75
14
11
100
10.8.2 Komitmen
10.8.2.1 Barangan Buatan Malaysia Perlu diutamakan
Jadual 10.25 menunjukkan komitmen yang diberikan oleh pelajar

terhadap negara melalui kenyataan rakyat haruslah mengutamakan
barangan buatan Malaysia. Kebanyakan pelajar bersetuju dengan
kenyataan
tersebut
dengan
pelajar
Melayu/Bumiputera
Islam
mencatatkan sebanyak 93 peratus, diikuti India 88 peratus, Bumiputera

Lain 84 peratus dan Cina sekitar 79 peratus.
Jadual 10.25: Barangan Malaysia diutamakan
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
93
7
2
100
Bumiputera
lain (%)
84
11
5
100
Cina
(%)
79
14
7
100
India
(%)
88
9
3
100
Etnik
lain (%)
80
18
1
100
10.8.2.2 Program Khidmat Negara Anjuran Kerajaan Wajib dipatuhi

Jadual 10.26 di bawah menunjukkan sebahagian besar pelajar tanpa
mengira etnik bersetuju dengan pernyataan tentang Program Khidmat
Negara
wajib
dipatuhi.
Dalam
hal
ini,
84
peratus
pelajar
Melayu/Bumiputera Islam, 84 peratus India, 78 peratus Bumiputera

Lain, dan 66 peratus Cina bersetuju dengan kenyataan tersebut.
142
Jadual 10.26: Program Khidmat Negara wajib dipatuhi
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
84
13
3
100
Bumiputera
lain (%)
78
20
2
100
Cina
(%)
66
26
8
100
India
(%)
84
11
5
100
Etnik
lain (%)
78
17
6
100
10.8.3 Keterikatan Emosi kepada Negara

10.8.3.1 Tersinggung dan Marah Jika Negara diremehkan
Jadual 10.27 menunjukkan persoalan mengenai keterikatan emosi

kepada negara dan kenyataannya ialah tersinggung dan marah jika
negara diremehkan. Hampir semua pelajar, yakni 96 peratus
Melayu/Bumiputera Islam, 94 peratus Bumiputera Lain, 93 peratus
Jadual 10.27: Tersinggung dan marah jika negara diremehkan
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
96
3
1
100
Bumiputera
lain (%)
94
6
1
100
Cina
(%)
85
13
3
100
India
(%)
93
5
2
100
Etnik
lain (%)
93
7
100
10.8.3.2 Bangga Menjadi Rakyat Malaysia Apabila Rakyat Kita

Cemerlang di Arena Antarabangsa
diakui
Jadual 10.28 menunjukkan peratusan pendapat responden terhadap

kenyataan bahawa mereka bangga menjadi rakyat Malaysia apabila
rakyat kita diakui cemerlang di arena antarabangsa. Hampir seratus
peratus pelajar, yakni 98 peratus pelajar Bumiputera Lain, 97 peratus
143
Melayu/Bumiputera Islam, 95 peratus India, dan 95 peratus Cina

Jadual 10.28: Bangga rakyat diakui cemerlang di arena antarabangsa
Setuju
Tidak ada pilihan
Tidak setuju
Jumlah
10.9
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
97
2
1
100
Bumiputera
lain (%)
98
2
1
100
Cina
(%)
95
4
1
100
India
(%)
95
3
2
100
Etnik
lain (%)
93
6
1
100
Perlembagaan dan Dasar Awam Negara
10.9.1 Perlembagaan Tahun 1957 Sebagai Kontrak Sosial Negara

Responden juga diajukan soalan berkaitan dengan perlembagaan dan dasar awam
negara. Jadual 10.29 menunjukkan 88 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam,
88 peratus Bumiputera Lain, 83 peratus Cina, dan 78 peratus India dapat
menerima Perlembagaan 1957 sebagai kontrak sosial negara.
Jadual 10.29: Menerima Perlembagaan 1957 sebagai kontrak sosial negara
Ya
Tidak
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
88
12
100
Bumiputera lain
(%)
88
12
100
Cina
(%)
83
17
100
India
(%)
78
22
100
Etnik lain
(%)
90
10
100
10.9.2 Menerima Perlembagaan Tahun 1963 Sebagai Kontrak Sosial Negara yang
Kedua
Jadual 10.30 seterusnya menunjukkan penerimaan Perlembagaan 1963 sebagai
kontrak sosial negara yang kedua. Dapatan menunjukkan sebilangan besar pelajar,
yakni 88 peratus pelajar Bumiputera Lain, 85 peratus Melayu/Bumiputera Islam,
144
85 peratus Cina, dan 75 peratus India bersetuju menerima Perlembagaan 1963

sebagai kontrak sosial negara yang kedua.
Jadual 10.30: Menerima Perlembagaan 1963 sebagai kontrak sosial negara yang kedua
Ya
Tidak
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
85
15
100
Bumiputera
lain (%)
88
12
100
Cina
(%)
85
16
100
India
(%)
75
25
100
Etnik lain
(%)
85
15
100
10.9.3 Kawalan Imigrasi

Jadual 10.31 di bawah menunjukkan perbezaan pendapat responden tentang
kenyataan untuk mengekalkan kawalan imigrasi antara Semenanjung Malaysia
dengan Sabah dan Sarawak. Sekitar 65 peratus pelajar Bumiputera Lain bersetuju
dengan kenyataan tersebut. Ini diikuti pelajar Melayu/Bumiputera Islam 55
peratus. Walau bagaimanapun, kurang separuh pelajar Cina (yakni 45 peratus)
dan pelajar India (42 peratus) yang bersetuju dengan kenyataan tersebut.
Jadual 10.31: Mengekalkan kawalan imigrasi di antara Semenanjung Malaysia dengan

Sabah dan Sarawak
Ya
Tidak
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
55
45
100
Bumiputera
lain (%)
65
35
100
Cina
(%)
45
55
100
India
(%)
42
58
100
Etnik lain
(%)
55
45
100
10.9.4 Mengekalkan Kawalan Permit Kerja
Jadual 10.32 di bawah menunjukkan sebanyak 56 peratus pelajar Bumiputera

Lain yang bersetuju sekiranya kerajaan mengekalkan kawalan permit kerja antara
rakyat Malaysia di Semenanjung Malaysia dengan Sabah dan Sarawak. Namun,
kebanyakan pelajar lain, selain daripada Bumiputera Lain menunjukkan peratusan
145
bersetuju yang lebih rendah (masing-masing dengan pelajar Melayu/Bumiputera

Islam sekitar 43 peratus manakala Cina dan India sekitar 36 peratus sahaja).
Jadual 10.32: Mengekalkan kawalan permit kerja antara rakyat Malaysia di
Semenanjung Malaysia dengan Sabah dan Sarawak
Ya
Tidak
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
43
57
100
Bumiputera
lain (%)
56
44
100
Cina
(%)
36
64
100
India
(%)
36
64
100
Etnik lain
(%)
49
51
100
10.9.5 Penggunaan Kuota dalam Dasar dan Program Pembangunan Negara

Jadual 10.33 menunjukkan sebanyak 43 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam
mengatakan bahawa penggunaan kuota dalam dasar dan program pembangunan
negara perlu dikekalkan. Hal ini berbeza dengan 36 peratus pelajar Bumiputera
Lain dan 34 peratus pelajar Cina yang menyatakan bahawa penggunaan kuota
dalam dasar dan program pembangunan negara perlu dihadkan berdasarkan
keperluan. 29 peratus pelajar India mengatakan bahawa penggunaan kuota dalam
dasar dan program pembangunan negara perlu dikembangkan kepada kaum lain
berdasarkan keperluan.
Jadual 10.33: Penggunaan kuota dalam dasar dan program pembangunan negara
Dikekalkan
Dihadkan jangka waktu
pelaksanaan
Dihadkan berdasarkan
keperluan
Dikembangkan kepada kaum
lain berdasarkan keperluan
Diketepikan pelaksanaannya
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
43
Bumiputera
lain (%)
23
Cina India
(%)
(%)
6
13
Etnik
lain (%)
13
38
36
34
28
40
10
29
25
29
24
26
26
16
100
100
100
100
100
146
10.9.6 Ideologi Bangsa Malaysia

Jadual 10.34 di bawah menunjukkan beberapa pendapat yang dikemukakan oleh
pelajar tentang ideologi bangsa Malaysia. Didapati kebanyakan pelajar India,
sekitar 69 peratus, mendefinisikan ideologi bangsa Malaysia sebagai keadaan
yang sama rata antara kaum dan budaya. Begitu juga dengan 66 peratus pelajar
Cina dan 60 peratus pelajar Bumiputera Lain. Pandangan ini berbeza dengan
pandangan 37 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam yang mengatakan
bahawa ideologi bangsa Malaysia ialah masyarakat pelbagai budaya berteraskan
Melayu/Bumiputera dan pandangan 36 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam
yang berpendapat ideologi bangsa Malaysia ialah keadaan yang sama rata antara
kaum dan budaya.
Jadual 10.34: Ideologi bangsa Malaysia
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Masyarakat berteraskan
Melayu dan Islam
Masyarakat pelbagai
budaya berteraskan
Melayu/ Bumiputera
Sama rata antara kaum
dan budaya
Lain-lain
Jumlah
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik
lain (%)
25
10
37
32
22
21
21
36
60
66
69
64
2
100
1
100
2
100
3
100
5
100
10.9.7 Unsur Bangsa Malaysia

Berdasarkan Jadual 10.35 di bawah, didapati majoriti pelajar tanpa mengira etnik
mengatakan bahawa unsur bangsa Malaysia yang pertama ialah bangsa yang
mempunyai sifat demokrasi. 88 peratus pelajar Bumiputera Lain, 82 peratus Cina,
81 peratus India, dan 66 peratus Melayu/Bumiputera Islam bersetuju dengan
kenyataan ini.
147
Jadual 10.35: Unsur Bangsa Malaysia 1
Sifat demokrasi
Jati diri kaum
Teras agama
Imej kenegerian
Kewarganegaraan
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
66
3
24
0.3
7
100
Bumiputera
lain (%)
88
1
2
1
8
100
Cina
(%)
82
3
1
1
13
100
India
(%)
81
4
3
11
100
Etnik
lain (%)
73
3
13
12
100
Jadual 10.36 di bawah pula menunjukkan pendapat yang berbeza yang

dikemukakan oleh responden dan didapati peratus setiap etnik adalah setara. Data
menunjukkan sebanyak 35 peratus pelajar Bumiputera Lain berpendapat
kewarganegaraan seseorang ialah unsur bangsa Malaysia yang kedua. 35 peratus
pelajar Cina dan 35 peratus pelajar India pula menyatakan sifat jati diri kaum
ialah unsur bangsa Malaysia yang kedua. Pandangan ini berbeza dengan
pandangan 30 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam yang mengatakan
bahawa teras agama ialah unsur bangsa Malaysia yang kedua.
Jadual 10.36: Unsur bangsa Malaysia 2
Sifat demokrasi
Jati diri kaum
Teras agama
Imej kenegerian
Kewarganegaraan
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
22
28
30
1
18
100
Bumiputera
lain (%)
9
33
17
5
35
100
Cina
(%)
11
35
7
15
33
100
India
(%)
9
35
12
11
33
100
Etnik lain
(%)
14
31
21
6
27
100
Jadual 10.37 di bawah menunjukkan bahawa kebanyakan pelajar mengatakan

bahawa kewarganegaraan seseorang individu ialah unsur bangsa Malaysia yang
ketiga. Mengikut urutan, pelajar Melayu/Bumiputera Islam 39 peratus, Cina 36
peratus, Bumiputera Lain 34 peratus, dan India 34 peratus bersetuju dengan
kenyataan di atas.
148
Jadual 10.37: Unsur bangsa Malaysia 3
Sifat demokrasi
Jati diri kaum
Teras agama
Imej kenegerian
Kewarganegaraan
Jumlah
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
10
21
28
3
39
100
Bumiputera
lain (%)
3
23
30
10
34
100
Cina
(%)
4
27
15
19
36
100
India
(%)
8
20
25
13
34
100
Etnik
lain (%)
9
31
23
14
23
100
10.9.8 Bahasa dan Identiti
Jadual 10.38 di bawah menunjukkan identiti yang dinyatakan oleh setiap etnik
yang dikaji. Dapatan menunjukkan bahawa seratus peratus pelajar tanpa mengira
etnik, iaitu Melayu/Bumiputera Islam, Cina, India, Iban, Kadazan, dan Bidayuh
mengatakan bahawa kaum masing-masing ialah identiti asas mereka dan kedua,
kaum masing-masing juga ialah identiti negara. Dalam hal ini, 55 peratus pelajar
Cina, 45 peratus Kadazan, 43 peratus Melayu, 43 peratus Iban, dan 40 peratus
India bersetuju dengan pandangan ini. Seterusnya, responden juga telah memilih
aspek subetnik sebagai identiti mereka yang lain.
149
Jadual 10.38: Bahasa dan identiti kaum
Melayu
Cina
India
Kelantan
Banjar
Patani
Minangkabau
Acheh
Arab
Jawa
Bugis
Kadazan Dusun
Murut
Rungus
Suluk
Bidayuh
Melanau
Kenyah
Penan
Kayan
Iban
Rawa
Hokkien
Hakka
Hainan
Kantonis
Teochew
Foochow
Telegu
Tamil
Malayali
Sinhali
Sikh
Eurasian
Portugis
Inggeris
Belanda
Thai
Burma
Kemboja
Malaysia
Lain-lain
Melayu
(%)
100
11
5
10
3
1
2
1
2
8
3
2
0
1
0
0
1
0
0
0
1
0
2
1
0
2
1
1
0
1
0
0
0
0
1
9
0
1
0
0
43
0
Cina
(%)
24
100
9
3
1
1
1
1
1
1
1
2
1
3
2
1
2
1
1
0
1
1
26
14
4
16
11
7
1
1
0
0
0
1
1
13
1
1
0
0
55
0
India
(%)
49
39
100
6
2
3
2
2
4
3
2
4
2
2
2
2
2
1
1
1
3
1
4
3
2
3
3
2
5
27
5
2
1
1
1
11
2
2
1
1
40
100
Iban
(%)
29
21
12
4
4
3
2
3
3
3
5
7
4
3
3
12
14
5
5
5
100
3
7
8
5
8
4
5
5
4
3
3
2
3
3
22
3
3
3
3
43
100
Kadazan
(%)
28
17
6
2
3
2
3
3
3
3
4
100
6
6
4
3
3
2
3
3
3
1
4
5
3
3
3
2
1
2
1
1
1
3
3
6
1
2
1
2
45
100
Bidayuh
(%)
27
21
9
6
4
4
3
4
4
9
4
9
6
9
13
100
18
13
10
9
18
4
4
6
4
7
4
7
4
4
4
4
3
4
6
24
3
4
4
4
50
100
150
10.10 Kesimpulan
Secara keseluruhan, berdasarkan pengukuran terhadap ikatan kenegaraan, didapati
bahawa semua pelajar tanpa mengira etnik sudah terbina ikatan kenegaraan mereka.
Pengecualian hanya berlaku di kalangan pelajar Cina apabila mereka tidak bersetuju
dengan kenyataan mewajibkan penggunaan bahasa Melayu di papan iklan.
Perkongsian
pendapat
awam
pula
didapati
lebih
terbina
antara
pelajar
Melayu/Bumiputera Islam dan Bumiputera Lain walaupun wujud perbezaan di kalangan

pelajar Cina dan India tentang isu diskriminasi kaum dan sekiranya tidak berpuas hati
eloklah berhijrah. Namun, kedua-dua etnik ini berkongsi pendapat awam juga dengan
pelajar Melayu/Bumiputera Islam dalam dua hal, yakni rakyat sepatutnya tidak
bergantung kepada program-program kerajaan, sahaja iaitu sindrom subsidi, dan bahasa
Inggeris perlu dikuasai pada era globalisasi.
Hampir semua pelajar tanpa mengira etnik memiliki tahap kesedaran yang tinggi dari
segi etos bangsa. Namun begitu, pelajar Cina didapati tidak dapat menerima sepenuhnya
pandangan Perdana Menteri yang menyatakan bahawa Malaysia ialah sebuah negara
Islam dan tidak begitu terbina semangat mereka dalam hal berkorban untuk negara.
Kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik dapat menerima Perlembagaan 1957 dan 1963
sebagai kontrak sosial negara. Namun begitu pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan
Bumiputera Lain mahu kawalan imigrasi di antara Semenanjung Malaysia dengan Sabah
dan Sarawak dikekalkan. Dalam hal kawalan permit kerja antara rakyat Malaysia di
Semenanjung Malaysia dengan Sabah dan Sarawak, hanya pelajar Bumiputera Lain yang
mahu mempertahankannya. Dari segi bahasa dan identiti pula, semua pelajar tanpa
mengira etnik melabelkan identiti etnik mereka sebagai asas.
151
BAB 11
BATAS ETNIK
11.1
Pendahuluan
Tebal, nipis atau pupusnya batas etnik seseorang individu itu akan menentukan sama ada
tingkah lakunya dipengaruhi oleh perkiraan etnik atau tidak. Individu yang tebal batas
etniknya akan mengutamakan perkiraan etnik di dalam tingkah lakunya. Berbeza dengan
individu yang nipis atau pupus batas etniknya akan mengutamakan perkiraan bersifat
bukan etnik hingga boleh berhubung dengan individu-individu lain secara silang
kumpulan. Dalam suasana sosial yang berbentuk sebegini, masyarakatnya lebih bersifat
bersatu padu dan harmoni.
Sebaliknya pula, jika batas etnik itu tebal, individu hanya berhubung dengan individu lain
berdasarkan persamaan etnik hingga wujud masyarakat majmuk; terpisah, terasing, dan
masing-masing berada dalam kotak masing-masing tanpa diikat oleh nilai yang dikongsi
bersama.
11.2
Ikatan Individu
Untuk menentukan arah dan mengukur tahap perubahan batas etnik, paras ikatan individu
akan dikaji. Di dalam kajian ini, batas etnik seseorang individu itu akan diukur dengan
melagakan dimensi etnik dengan norma sejagat. Norma sejagat dibahagikan kepada tiga
dimensi:
1. Kepentingan peribadi berbentuk material
2. Kepentingan peribadi berbentuk status
3. Kepentingan ikatan sosial peribadi
Jika perkiraan etnik lebih penting berbanding dengan norma sejagat dalam
mempengaruhi tingkah laku seseorang individu itu, maka ketiga-tiga kepentingan
152
peribadi akan diketepikan dan perkiraan etnik akan diutamakan. Jika ini berlaku, maka
batas etnik seseorang individu itu boleh dikatakan tebal dan keharmonian etnik serta
perpaduan negara tidak terbina.
Sekiranya norma sejagat lebih utama berbanding dengan perkiraan etnik, ketiga-tiga
dimensi akan mempengaruhi tingkah laku individu itu dan perkiraan kepentingan etnik
tidak akan diutamakan. Jika hal ini berlaku kita akan dapati tingkah laku seseorang
individu itu dipengaruhi oleh batas etnik yang nipis atau pupus hingga terbina hubungan
silang etnik antara mereka.
11.3
Kepentingan Peribadi Berbentuk Material
Kepentingan peribadi berbentuk material sebagai satu dimensi dalam norma sejagat
dipilih berasaskan andaian bahawa setiap individu ingin memaksimumkan keuntungan
material dan mengelakkan kos. Dimensi ini mempunyai enam soalan andaian yang akan
meletakkan responden yang dikaji dalam suasana konflik untuk memilih perkiraan etnik
atau kepentingan peribadi berbentuk material. Enam soalan andaian yang dimaksudkan
ialah:
1. Sewa Rumah Kedai
2. Jaga Anak
3. Rakan Kongsi
4. Kedai Runcit
5. Pinjaman Bank
6. Sewa Rumah

Jadual 11.1 bertujuan mengukur tahap kekuatan peribadi berbentuk material
secara relatif dengan pilihan etnik dalam generasi pelajar. Terdapat enam dimensi
yang dikenal pasti iaitu Sewa Rumah Kedai, Jaga Anak, Rakan Kongsi, Pilihan
Berbelanja, Pinjaman Bank, dan Sewa Rumah. Didapati semua kes hipotetikal
153
yang mengukur batas pilihan etnik tersebut menunjukkan ganjaran material lebih
diutamakan dan kepentingan batas etnik adalah nipis.
Dalam kes Sewa Rumah Kedai dinyatakan bahawa Abdul Aziz, seorang peniaga
yang berkelulusan Kejuruteraan Elektronik, ingin menyewa sebuah rumah kedai
kepunyaan Lim Lam Seng. Dalam hal ini, didapati hampir semua pelajar, iaitu
sekitar 90 peratus, tanpa mengira etnik lebih mementingkan perkiraan material.
Bagi kes Jaga Anak, iaitu persoalan sama ada anak saudara Mustapha, Salmah
akan bersetuju untuk menjaga anak Lam Swee Lim atau tidak, didapati secara
relatifnya kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik lebih mengutamakan ganjaran
material berbanding dengan keutamaan etnik. Dalam hal ini didapati 84 peratus
pelajar Bumiputera lain, 82 peratus Melayu/Bumiputera Islam, 79 peratus India,
dan 70 peratus Cina lebih mementingkan perkiraan material sebagaimana yang
dimaksudkan.
Seterusnya dalam kes memilih Rakan Kongsi, sepupu Mustapha, Malik yang
mempunyai sebuah kilang papan akan mengadakan dua pertemuan untuk mencari
seorang rakan kongsi kerana dia berhasrat membesarkan lagi perusahaan kilang
papannya. Secara relatifnya, hampir semua pelajar, iaitu 74 peratus pelajar
Bumiputera Lain, 69 peratus Cina, 61 peratus India, dan 58 peratus
Melayu/Bumiputera Islam lebih mementingkan ganjaran material berbanding
dengan kepentingan batas etnik.
Dalam dimensi Kedai Runcit pula, didapati separuh daripada pelajar berpendapat
Lim Lam Seng lebih berminat untuk berbelanja di Kedai Samad kerana harga
barangannya yang lebih murah walaupun Chua Ah Boon akan membuka sebuah
kedai runcit baru. Berdasarkan data, didapati kebanyakan pelajar, sekitar 50
peratus tanpa mengira etnik kecuali pelajar India 62 peratus lebih mengutamakan
ganjaran material berbanding dengan kepentingan batas etnik.
154
Begitu juga dalam kes Pinjaman Bank. Dalam kes ini, abang Lim Lam Seng, iaitu
Lim Boon Wah perlu memilih penerima Pinjaman Bank tempat beliau bekerja.
Kebanyakan responden, iaitu 81 peratus Bumiputera Lain, 71 peratus Cina, 69
peratus India, dan 68 peratus Melayu/Bumiputera Islam berpendapat Lim Boon
Wah akan memilih Zaki seorang lulusan universiti luar negeri dalam bidang
perniagaan yang ingin meminjam sebanyak RM500,000 untuk salah satu projek
perniagaannya. Kertas kerja Zaki telah disokong oleh Maybank. Hal ini
menunjukkan kepentingan peribadi berbentuk material telah mempengaruhi
pemilihan pelajar IPTA ini.
Kekuatan kepentingan generasi pelajar juga diukur menerusi persoalan Sewa

Rumah. Dalam kes ini, Wong Ah Ming seorang akauntan bersama dua anak kecil
dan isterinya ingin menyewa rumah Mustapha. Didapati kebanyakan pelajar, iaitu
85 peratus pelajar Bumiputera Lain, 80 peratus Cina, 79 peratus India, dan 75
peratus Melayu/Bumiputera Islam berpendapat bahawa Mustapha bersetuju
menyewakan rumahnya kepada Wong Ah Ming. Ini secara relatif menunjukkan
bahawa generasi pelajar IPTA lebih mengutamakan ganjaran material berbanding
dengan kepentingan batas etnik.
Jadual 11.1: Kekuatan kepentingan peribadi berbentuk material secara relatif

Suasana andaian sosial
Ikatan individu
Melayu/bumiputera
Islam (%)
Etnik
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
92
70
69
56
71
80
92
79
61
62
69
79
89
77
69
65
72
84
Kepentingan peribadi
(material)
Sewa Rumah Kedai
Jaga Anak
Rakan Kongsi
Kedai Runcit
Pinjaman Bank
Sewa Rumah
93
82
58
59
68
75
94
84
74
58
81
85
155

Jadual 11.2 menunjukkan perbandingan antara kekuatan kepentingan peribadi
berbentuk material secara relatif dengan pilihan etnik generasi ibu pelajar,
berbanding dengan generasi pelajar (Jadual 11.1 di atas). Perbandingan dibuat
berdasarkan enam kenyataan, iaitu Sewa Rumah Kedai, Jaga Anak, Rakan
Kongsi, Kedai Runcit, Pinjaman Bank, dan Sewa Rumah. Didapati, semua kes
hipotetikal yang digunakan untuk mengukur batas pilihan etnik bagi generasi ibu
menunjukkan kepentingan batas etnik generasi ibu agak tebal berbanding dengan
generasi pelajar.
Berdasarkan kenyataan Sewa Rumah Kedai, didapati kebanyakan pelajar tanpa

mengira etnik berpendapat bahawa Lim Lam Seng akan menyewakan rumah
kedainya kepada Abdul Aziz, seorang peniaga berkelulusan Kejuruteraan
Elektronik. Dalam hal ini, 74 peratus pelajar Bumiputera Lain, 69 peratus India,
63 peratus Melayu/Bumiputera Islam, dan 61 peratus Cina bersetuju dengan
pendapat di atas. Hal ini menunjukkan bahawa secara relatif, generasi ibu pelajar
masih mengutamakan ganjaran material berbanding dengan kepentingan batas
etnik. Walau bagaimanapun, jika dibandingkan dengan generasi pelajar didapati
generasi ibu lebih mengutamakan kepentingan batas etnik.
Bagi kes Jaga Anak, didapati secara relatifnya generasi ibu masih mengutamakan
ganjaran material walaupun menunjukkan peratusan yang kurang berbanding
dengan generasi pelajar. Data yang ditunjukkan, iaitu pelajar Bumiputera lain 67
peratus, Melayu/Bumiputera Islam 60 peratus, India 56 peratus, dan Cina 51
peratus menunjukkan kepentingan material masih diutamakan.
Dalam kes Rakan Kongsi pula, didapati secara relatifnya generasi ibu lebih
mengutamakan kepentingan batas etnik, bukan ganjaran material berbanding
dengan generasi pelajar.
156
Begitu juga dalam kes Kedai Runcit. Dalam kes ini didapati generasi ibu, dengan
catatan sekitar 40 peratus sahaja, lebih mengutamakan kepentingan batas etnik
dan bukan ganjaran material berbanding dengan generasi pelajar.
Selain itu, dari segi Pinjaman Bank, didapati juga secara relatifnya generasi ibu
lebih mengutamakan kepentingan batas etnik berbanding dengan generasi pelajar.
Walau bagaimanapun, pelajar Cina, Bumiputera lain, dan India mencatatkan
sekitar 50 peratus yang menunjukkan tahap kepentingan material masih menebal.
Hal ini berbeza dengan pelajar Melayu/Bumiputera Islam yang lebih
mengutamakan kepentingan batas etnik, iaitu sekitar 39 peratus.
Secara relatifnya, dalam persoalan tentang Rumah Sewa, didapati kepentingan

material lebih nipis dalam generasi ibu jika dibandingkan dengan generasi pelajar.
Hal ini kerana hanya 72 peratus pelajar Bumiputera Lain, 67 peratus Cina, 66
peratus India, dan 58 peratus Melayu/Bumiputera Islam yang mementingkan
perkiraan material.
Jadual 11.2: Kekuatan kepentingan peribadi berbentuk material secara relatif dengan
pilihan etnik, dalam generasi ibu pelajar
Ikatan individu
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Etnik
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
63
60
28
38
39
58
74
67
47
42
52
72
61
54
51
49
52
67
69
56
38
44
51
66
67
67
38
39
41
65
Kepentingan Peribadi
(Material)
Sewa Rumah Kedai
Jaga Anak
Rakan Kongsi
Kedai Runcit
Pinjaman Bank
Sewa Rumah
157
11.4
Kepentingan Peribadi Berbentuk Status

Setiap individu bukan sahaja mengejar material tetapi juga status sosial. Dimensi kedua
ini mempunyai empat soalan andaian yang akan meletakkan responden yang dikaji dalam
suasana konflik untuk memilih perkiraan etnik atau kepentingan peribadi berbentuk
status. Empat soalan andaian yang dimaksudkan ialah:
1. Lawatan ke Zoo
2. Anak Angkat
3. Jemputan Kahwin
4. Jemputan Hari Jadi

Jadual 11.3 menunjukkan persoalan tentang kekuatan kepentingan peribadi
berbentuk status secara relatif dengan pilihan etnik, dalam generasi pelajar.
Antara kenyataan yang dikemukakan ialah berkenaan dengan Lawatan ke Zoo,
Anak Angkat, Jemputan Kahwin, dan Jemputan Hari Jadi. Secara relatifnya,
Lawatan ke Zoo dan Anak Angkat dikatakan lebih mengutamakan kepentingan
batas etnik berbanding dengan kepentingan status. Berbeza dengan jemputan ke
majlis perkahwinan dan majlis hari jadi, didapati sesetengah etnik lebih
mementingkan status berbanding dengan kepentingan etnik.
Jadual 11.3: Kekuatan kepentingan peribadi berbentuk status secara relatif dengan
pilihan etnik, dalam generasi pelajar
Ikatan individu
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Etnik
Bumiputera
Cina
lain (%)
(%)
India
(%)
Lain-lain
etnik (%)
17
27
59
48
18
30
57
53
(status)
Lawatan ke Zoo
Anak Angkat
Jemputan Kahwin
Jemputan Hari Jadi
12
29
65
57
13
26
62
43
13
26
50
52
158
Kes Lawatan ke Zoo menerangkan tentang Mustapha yang merancang membawa

keluarganya ke Zoo Negara dan anak lelakinya ingin membawa bersama temantemannya, iaitu Munawar dan Lee Ah Min. Didapati hanya sedikit sahaja, iaitu
sekitar 10 peratus pelajar tanpa mengira etnik yang berpendapat Mustapha akan
bersetuju membawa teman-teman anaknya. Secara relatif, hal ini menunjukkan
generasi pelajar lebih mementingkan batas etnik berbanding dengan status.
Begitu juga dengan kes Anak Angkat. Kenyataannya berkisar tentang Mustapha
yang ingin mengambil anak angkat di Jabatan Kebajikan Masyarakat. Beliau
diberi pilihan sama ada mengambil anak angkat berketurunan Melayu atau Cina.
Data menunjukkan hanya sekitar 20 peratus pelajar tanpa mengira etnik
berpendapat Mustapha akan memilih anak angkat berketurunan Cina. Ini
bermakna secara relatif, generasi pelajar dalam konteks ini juga masih
mengutamakan kepentingan batas etnik berbanding dengan kepentingan status.
Dalam kes Jemputan Kahwin pula, kenyataannya ialah Lim Lam Seng telah
menerima dua jemputan perkahwinan yang akan diadakan pada masa dan hari
yang sama. Data menunjukkan, kebanyakan pelajar berpendapat Lim Lam Seng
akan memilih untuk menghadiri jemputan kahwin di rumah Datuk Ismail, seorang
Pengurus Besar sebuah syarikat. Mengikut urutan, pelajar Melayu/Bumiputera
Islam yang mencatatkan 65 peratus dan pelajar Bumiputera lain yang mencatatkan
62 peratus telah menunjukkan mereka lebih mengutamakan kepentingan status.
Hal ini berbeza dengan pelajar India yang mencatatkan 59 peratus dan pelajar
Cina yang mencatatkan 50 peratus. Kedua-dua etnik ini didapati lebih
mementingkan batas etnik berbanding dengan kepentingan status.
Seterusnya, dalam kes Jemputan Hari Jadi, Lim Lam Seng telah dijemput ke
majlis sempena hari jadi Tan Sri Khalid Ali dan pada malam yang sama dia
sepatutnya berjumpa dengan rakan kongsinya. Berdasarkan kenyataan tersebut,
didapati sekitar 50 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 50 peratus Cina, 40
peratus India, dan 40 peratus Bumiputera lain bersetuju mengatakan bahawa Lim
159
Lam Seng akan menghadiri majlis hari jadi yang dimaksudkan. Keadaan ini
secara relatif menunjukkan bahawa pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan Cina
masih mengutamakan kepentingan status walaupun dalam peratusan yang rendah,
manakala pelajar Bumiputera lain dan India lebih mementingkan batas etnik.

Jadual 11.4 menunjukkan kekuatan kepentingan peribadi berbentuk status secara
relatif dengan pilihan etnik antara generasi ibu dan generasi pelajar (Jadual 11.3
di atas). Antara persoalan yang dikemukakan ialah mengenai Lawatan ke Zoo,
Anak Angkat, Jemputan Kahwin, dan Jemputan Hari Jadi. Didapati semua kes
hipotetikal yang mengukur batas pilihan etnik secara relatifnya menunjukkan
kepentingan batas etnik di kalangan generasi ibu pelajar lebih tebal berbanding
dengan generasi pelajar.
Kenyataan di atas terbukti menerusi jawapan terhadap persoalan mengenai

Lawatan Ke Zoo. Dalam kes ini, kecuali pelajar Cina yang mencatatkan 21
peratus, hanya 10 peratus sahaja pelajar Melayu/Bumiputera Islam, Bumiputera
Lain, dan India yang berpendapat Mustapha akan bersetuju membawa temanteman anaknya. Begitu juga dengan kenyataan mengenai Anak Angkat yang turut
mencatatkan kurang daripada 20 peratus reponden.
Walau bagaimanapun, dalam kes Jemputan Kahwin dan Jemputan Hari Jadi
mencatatkan sekitar 30 dan 40 peratus persetujuan. Hal ini menunjukkan bahawa
rakyat kini lebih terbuka minda mereka dari segi status. Namun, dalam mengukur
batas etnik, keadaan ini menunjukkan secara relatif generasi ibu lebih
mengutamakan batas etnik berbanding dengan kepentingan status.
160
Jadual 11.4: Kekuatan kepentingan peribadi berbentuk status secara relatif dengan pilihan
etnik, dalam generasi ibu pelajar
Ikatan individu
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Etnik
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik Lain
(%)
14
18
46
46
18
15
43
39
21
18
40
47
19
18
41
46
20
16
37
41
(status)
Lawatan ke Zoo
Anak Angkat
Jemputan Kahwin
Jemputan Hari Jadi
11.5
Kepentingan Ikatan Sosial Peribadi

Apabila seseorang individu bertindak, dia akan berhubung dengan individu-individu lain.
Perhubungan antara individu ini akan membina hubungan hingga terbina kepentingan
ikatan sosial yang mungkin lebih berpengaruh daripada ikatan sosial asas yang lain,
seperti hubungan keluarga, etnik, dan agama.
Elemen ketiga dalam norma sejagat ini mempunyai lima soalan andaian yang akan
meletakkan responden yang dikaji dalam suasana konflik untuk memilih perkiraan etnik
atau kepentingan ikatan sosial. Lima soalan andaian yang dimaksudkan ialah:
1. Sokong Ketua
2. Kunci Rumah
3. Bantu Kawan Sekerja
4. Ucapan Takziah
5. Kawan Bermain

Jadual 11.5 menunjukkan kekuatan ikatan sosial secara relatif dengan pilihan
etnik dalam generasi pelajar. Antara persoalan yang berkaitan dengan ikatan
sosial ialah Sokong Ketua, Kunci Rumah, Bantu Kawan Sekerja, Ucapan Takziah,
161
dan Kawan Bermain. Secara relatifnya dalam generasi pelajar, didapati

kebanyakan pelajar lebih mengutamakan ikatan sosial, kecuali dalam kes Sokong
Ketua yang didapati diwarnai oleh persaingan etnik.
Jadual 11.5: Kekuatan ikatan sosial secara relatif dengan pilihan etnik, dalam generasi
pelajar
Ikatan individu
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Etnik
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
45
84
90
91
85
50
73
86
84
86
47
70
88
85
81
41
77
89
87
84
Ikatan sosial (peribadi)

Sokong Ketua
Kunci Rumah
Bantu Kawan Sekerja
Ucapan Takziah
Kawan Bermain
56
78
91
80
81
Dalam kes Sokong Ketua kenyataannya ialah Musa, seorang lulusan dalam
bidang pengurusan pemasaran dari sebuah universiti terkenal di Amerika Syarikat
juga merupakan ketua jabatan di industri tempat Lim Lam Seng bekerja. Satu
kumpulan pekerja Cina di jabatan itu ingin mencari jalan agar ketua mereka
digantikan dengan seorang calon berbangsa Cina. Dalam kes ini didapati pelajar
Melayu/Bumiputera Islam dan pelajar Cina mencatatkan 56 peratus dan 50
peratus masing-masing, manakala Bumiputera Lain mencatatkan 45 peratus dan
India 47 peratus. Ini menunjukkan jika dibandingkan dengan pelajar daripada
etnik lain, hanya pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan Cina yang tidak
merasakan risiko etnik dalam suasana sosial Sokong Ketua.
Seterusnya dalam kes Kunci Rumah, Lim Lam Seng terpaksa meninggalkan
rumahnya dengan segera dan menunggu adik perempuannya yang dijangka akan
tiba. Oleh itu, dia berfikir sama ada patutkah dia meninggalkan rumahnya tanpa
dikunci atau menyerahkan sahaja kunci itu kepada Ahmadi, jirannya. Berdasarkan
kenyataan tersebut didapati kebanyakan pelajar berpendapat Lim Lam Seng akan
meninggalkan kunci tersebut kepada Ahmadi (masing-masing dengan pelajar
162
Bumiputera Islam 84 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 78 peratus, Cina 73

peratus, dan India 70 peratus). Hal ini menunjukkan bahawa generasi pelajar
dalam suasana sosial Kunci Rumah lebih mengutamakan kepentingan ikatan
sosial berbanding dengan etnik.
Begitu juga dalam kes Bantu Kawan Sekerja. Dalam kes ini Daud sedang
berbincang dengan Wong See Min, kawan sekerja di pejabatnya. Wong See Min
sangat mengharapkan agar Daud agar menggantinya pergi ke mesyuarat pada
esoknya kerana dia akan datang lewat sebab mengambil isterinya yang baru
sahaja balik dari kampung. Berdasarkan kenyataan, kebanyakan pelajar, yakni
sekitar 90 peratus di kalangan pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan Bumiputera
Lain dan 80 peratus di kalangan pelajar India dan Cina, berpendapat Daud akan
menggantikan tempat Wong See Ming. Ini bermakna kepentingan ikatan sosial
telah terbina di kalangan generasi pelajar.
Persoalan seterusnya berkisar tentang suasana sosial Ucapan Takziah. Dalam kes
ini, Mustapha menerima panggilan telefon yang mengatakan bahawa rakannya
Foo See Moi meninggal dunia dan dia dijemput untuk mengucapkan takziah. Pada
masa yang sama, Mustapha telah membuat janji untuk makan tengahari dengan
Ali, Husin, dan Harun. Berdasarkan kenyataan tersebut kebanyakan pelajar tanpa
mengira etnik berpendapat bahawa Mustapha akan pergi menziarahi mayat
rakannya itu (masing-masing dengan pelajar Bumiputera lain 91 peratus, India 85
peratus, Cina 84 peratus, dan Melayu/Bumiputera Islam 80 peratus). Hal ini
menunjukkan bahawa generasi pelajar lebih mengutamakan suasana ikatan sosial
berbanding dengan kepentingan batas etnik.
Kes seterusnya ialah suasana sosial Kawan Bermain. Dalam kes ini Chan Chee
Eng, jiran Mustapha ingin membawa balik anak perempuan Mustapha yang
berumur tiga tahun ke rumahnya untuk bermain dengan anak perempuannya.
Berdasarkan kenyataan tersebut, kebanyakan pelajar, iaitu sekitar 80 peratus tanpa
mengira etnik berpendapat bahawa Mustapha bersetuju membenarkan Chan Chee
163
Eng membawa balik anak Mustapha ke rumahnya. Oleh itu, dapatan

menunjukkan bahawa wujudnya kepentingan ikatan sosial di kalangan generasi
pelajar.

Jadual 11.6 menunjukkan kekuatan ikatan sosial secara relatif dengan pilihan
etnik antara generasi ibu pelajar dengan generasi pelajar (Jadual 11.5 di atas).
Perbandingan dilaksanakan dalam suasana sosial Sokong Ketua, Kunci Rumah,
Bantu Kawan Sekerja, Ucapan Takziah, dan Kawan Bermain. Secara relatifnya,
didapati kepentingan ikatan sosial di kalangan generasi ibu pelajar kurang
berbanding dengan generasi pelajar, walaupun masih wujud kepentingan ikatan
sosial. Namun, seperti juga generasi pelajar, suasana sosial Sokong Ketua didapati
penuh dengan risiko etnik.
Jadual 11.6: Kekuatan ikatan sosial secara relatif dengan pilihan etnik, dalam generasi ibu
pelajar
Ikatan individu
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Etnik
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
40
64
64
74
71
41
65
73
78
59
51
69
72
80
61
Ikatan sosial (peribadi)

Sokong Ketua
Kunci Rumah
Bantu Kawan Sekerja
Ucapan Takziah
Kawan Bermain
51
70
74
68
55
44
74
74
85
68
Dalam kes suasana sosial Sokong Ketua, generasi ibu pelajar lebih diwarnai risiko
persaingan etnik jika dibandingkan dengan generasi pelajar. Ini kerana
kebanyakan pelajar yang lain, kecuali Melayu/Bumiputera Islam 51 peratus,
mencatatkan sekitar 40 peratus.
Dalam suasana sosial Kunci Rumah juga didapati generasi ibu pelajar lebih
mementingkan perkiraan etnik berbanding dengan generasi pelajar. Namun, jika
dilihat dari segi peratusannya, secara relatif dalam kes Kunci Rumah ini didapati
164
generasi ibu pelajar juga masih tebal ikatan sosialnya apabila pelajar Bumiputera
lain mencatatkan 74 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 70 peratus, India 65
peratus dan Cina sekitar 64 peratus.
Begitu juga dengan suasana sosial Bantu Kawan Sekerja. Didapati secara relatif,
generasi ibu pelajar juga mengutamakan ikatan sosial walaupun jika dilihat dari
segi peratusannya kurang berbanding dengan generasi pelajar, iaitu sekitar 70
peratus berbanding dengan 80 dan 90 peratus di kalangan generasi pelajar.
Seperti juga generasi pelajar, jangkaan terhadap generasi ibu pelajar dalam
suasana sosial Ucapan Takziah menunjukkan terdapatnya keutamaan terhadap
ikatan sosial walaupun peratusannya rendah berbanding dengan generasi pelajar.
Berdasarkan data, didapati pelajar Bumiputera lain lebih mengutamakan ikatan
sosial dengan 85 peratus memilihnya, diikuti pelajar India dan Cina sekitar 70
peratus, dan Melayu/Bumiputera Islam paling rendah dengan 68 peratus.
Suasana sosial yang seterusnya ialah Kawan Bermain dan dalam kes ini juga
didapati wujud kepentingan ikatan sosial di kalangan generasi ibu pelajar
walaupun dari segi peratusannya kurang, jika dibandingkan dengan generasi
pelajar. Pelajar Cina paling tinggi memilih ikatan sosial ini, iaitu 71 peratus,
diikuti Bumiputera lain 68 peratus, India 59 peratus, dan yang paling rendah
Melayu/Bumiputera Islam, sekitar 55 peratus.
11.6
Ikatan Kumpulan
Untuk mengukuhkan lagi kajian, perubahan batas etnik di paras ikatan kumpulan juga
ditinjau. Dua elemen dalam ikatan kumpulan yang akan digunakan bagi mengukur batas
etnik ialah elemen agama dan kepimpinan.
165
11.7
Tuntutan Ikatan Agama

Dalam elemen agama, tiga soalan andaian dibentuk untuk meletakkan responden yang
dikaji dalam suasana konflik sama ada memilih perkiraan agama atau norma sejagat
dalam memilih kehidupan yang menguntungkan. Tiga soalan andaian yang dimaksudkan
ialah:
1. Hubungan Intim
2. Tamu Pejabat
3. Kahwin Campur
Jadual 11.7 menunjukkan kekuatan ikatan agama secara relatif dengan norma
sejagat dalam generasi pelajar. Antara persoalan ikatan agama yang dikemukakan
ialah Hubungan Intim, Tamu Pejabat, dan Kahwin Campur. Secara relatifnya, kes
hipotetikal yang mengukur batas pilihan etnik menunjukkan sebilangan besar
generasi pelajar pelbagai etnik masih sangsi dalam perkiraan agama, kecuali
dalam kes Kahwin Campur.
Jadual 11.7: Kekuatan tuntutan ikatan agama secara relatif dengan norma sejagat, dalam
generasi pelajar
Ikatan kumpulan
Melayu/
Bumiputera (%)
Etnik
Bumiputera
Cina
lain (%)
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
54
49
76
37
57
80
Tuntutan ikatan agama

Hubungan Intim
Tamu Pejabat
Kahwin Campur
53
53
84
49
67
82
65
52
75
Dalam kes Hubungan Intim, kenyataannya ialah Nazri adik kepada Mustapha
sering keluar menonton wayang dengan Chang Mei Lin. Data menunjukkan
166
kebanyakan pelajar Cina, yakni sekitar 65 peratus berpendapat Mustapha akan

menyokong adiknya dan pilihan ini juga menunjukkan bahawa pelajar Cina lebih
mengutamakan norma sejagat dalam hubungan intim dengan kaum lain. Berbeza
dengan pelajar Melayu/Bumiputera Islam, India, dan Bumiputera lain yang masih
mengutamakan ikatan agama berbanding dengan norma sejagat kerana hanya
sekitar 50 peratus yang berpendapat seperti di atas.
Dalam kes Tamu Pejabat pula, Lim Lam Seng diminta oleh ketua pejabatnya
membawa Muhammad Ishak, seorang tetamu syarikat di tempat dia bekerja untuk
keluar makan malam. Didapati kebanyakan generasi pelajar, iaitu sekitar 50
peratus tanpa mengira etnik lebih mementingkan ikatan agama berbanding dengan
norma sejagat. Namun, pelajar Bumiputera lain dalam kes ini, telah mencatatkan
peratusan sekitar 67 peratus dan pilihan ini menunjukkan mereka lebih
mengutamakan norma sejagat.
Dalam kes Kahwin Campur, kenyataannya ialah Osman Lim, anak saudara Lim
Lam Seng mahu mengahwinkan anaknya, Muhammad Lim dengan Aminah binti
Mamat. Data menunjukkan kebanyakan generasi pelajar tanpa mengira etnik tidak
mengutamakan perkiraan agama dalam hubungan mereka. Ini kerana kebanyakan
pelajar tanpa mengira etnik berpendapat Lim Lam Seng akan menyokong anak
saudaranya. Mengikut urutan, pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan Bumiputera
lain mencatatkan sekitar 80 peratus manakala pelajar Cina dan India sekitar 70
peratus.

Jadual 11.8 menunjukkan perbandingan kekuatan tuntutan ikatan agama secara
relatif dengan norma sejagat antara generasi ibu pelajar dengan generasi pelajar
(Jadual 11.7 di atas). Persoalan yang diketengahkan ialah Hubungan Intim, Tamu
Pejabat, dan Kahwin Campur. Secara relatif, didapati generasi ibu amat
167
mengutamakan perkiraan agama dalam perhubungan mereka. Namun, persoalan

Kahwin Campur menunjukkan perkiraan batas agama yang agak nipis.
Dalam suasana Hubungan Intim, didapati generasi ibu pelajar lebih tebal dalam
perkiraan batas agama. Mengikut urutan, hanya 46 peratus pelajar Cina dan 30
peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, Bumiputera lain, dan India yang
berpendapat Mustapha akan menyokong tindakan adiknya.
Begitu juga dalam kes Tamu Pejabat yang secara relatif menunjukkan bahawa
generasi ibu pelajar lebih mengutamakan perkiraan agama berbanding dengan
norma sejagat kerana kumpulan ini mencatatkan peratusan yang kurang
berbanding dengan generasi pelajar. Data menunjukkan hanya 40 peratus pelajar
Melayu/Bumiputera Islam, Cina, dan India yang bersetuju dengan norma sejagat.
Namun, pelajar Bumiputera Lain menjangkakan generasi ibu lebih mementingkan
norma sejagat apabila 62 peratus memilih elemen ini berbanding dengan
perkiraan agama.
Seterusnya suasana Kahwin Campur juga menunjukkan pelajar menjangkakan

generasi ibu lebih mementingkan perkiraan agama apabila 50 peratus, kecuali
Bumiputera Lain yang mencatatkan 61 peratus, memilih elemen ini dalam kes ini.
Jadual 11.8: Kekuatan tuntutan ikatan agama secara relatif dengan norma sejagat, dalam
Ikatan kumpulan
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Etnik
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
46
48
53
32
49
57
22
55
61

Hubungan Intim
Tamu Pejabat
Kahwin Campur
32
46
57
32
62
61
168
11.8
Pilihan Kepimpinan
Dalam elemen pilihan kepimpinan, dua soalan andaian dibentuk untuk meletakkan
responden yang dikaji dalam suasana konflik sama ada memilih perkiraan etnik atau
norma sejagat dalam memilih kepimpinan berdasarkan prestasi seseorang itu. Dua soalan
andaian yang dimaksudkan ialah:
1. Setiausaha Kelab
2. Ketua Persatuan Sekerja
Jadual 11.9 di bawah menunjukkan kekuatan pilihan kepimpinan secara relatif

dengan norma sejagat dalam generasi pelajar. Antara persoalan yang dinyatakan
ialah Setiausaha Kelab dan pemilihan Ketua Persatuan Sekerja. Secara relatif,
pemilihan pemimpin menunjukkan bahawa generasi pelajar lebih mengutamakan
prestasi pemimpin berbanding dengan perkiraan etnik.
Jadual 11.9: Kekuatan pilihan kepimpinan secara relatif dengan norma sejagat,
Suasana sosial andaian
Ikatan kumpulan
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Etnik
Bumiputera Cina
lain (%)
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
48
58
60
71
Pilihan kepimpinan
Setiausaha Kelab
Ketua Persatuan Sekerja
57
56
64
73
54
77
Dalam kes Setiausaha Kelab, Lim Lam Seng berbincang dengan beberapa rakan
sekerja dan meminta mereka agar mencalonkan orang baru untuk jawatan
Setiausaha Kelab Rekreasi. Separuh daripada pelajar didapati berpendapat Lim
Lam Seng akan memilih Zaini, yang baru ditukarkan ke anak syarikat dari ibu
pejabat dan pernah memegang jawatan tersebut di sana. Data menunjukkan 64
169
peratus generasi pelajar Bumiputera lain memilih pemimpin berdasarkan prestasi

berbanding dengan generasi pelajar Melayu/Bumiputera Islam, Cina, dan India
yang juga memilih berdasarkan prestasi tetapi agak nipis berbanding pelajar
Bumiputera lain (sekitar 50 peratus sahaja).
Dalam kes pilihan pemimpin untuk Ketua Persatuan Sekerja pula dinyatakan
bahawa Mustapha yang suka mengikuti perkembangan mesyuarat pemilihan
kepimpinan tahunan Persatuan Sekerja dalaman di syarikatnya sedang menanti
keputusan pertandingan tersebut. Daripada kenyataan ini, kebanyakan pelajar,
iaitu 70 peratus Bumiputera Lain dan Cina, dan 50 peratus Melayu/Bumiputera
Islam dan India, berpendapat Mustapha akan memilih Wong Sook Oon, seorang
pemimpin vateran yang banyak menyelesaikan masalah ahli-ahlinya. Situasi ini
secara relatif menunjukkan bahawa generasi pelajar tanpa mengira etnik memilih
pemimpin berdasarkan prestasi berbanding dengan perkiraan etnik.

Jadual 11.10 menunjukkan perbandingan kekuatan pilihan kepimpinan secara
(Jadual 11.9 di atas). Terdapat dua persoalan yang diketengahkan, iaitu pilihan
pemimpin bagi Setiausaha Kelab dan Ketua Persatuan Sekerja. Secara relatif,
semua kes hipotetikal yang mengukur batas pilihan etnik menunjukkan generasi
ibu lebih mengutamakan perkiraan etnik pemimpin yang akan dipilih berbanding
dengan prestasi pemimpin.
170
Jadual 11.10: Kekuatan pilihan kepimpinan secara relatif dengan norma sejagat, dalam
Suasana sosial andaian
Ikatan kumpulan
Etnik
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
31
36
38
50
38
60
40
39
37
47
Pilihan kepimpinan
Setiausaha Kelab
Ketua Persatuan Sekerja
Berdasarkan data, bagi pilihan pemimpin untuk Setiausaha Kelab pula secara
relatifnya menunjukkan generasi ibu lebih mengutamakan perkiraan etnik
berbanding dengan prestasi pemimpin. Hal ini berlaku apabila hanya 30 peratus,
berbanding dengan 60 peratus di kalangan generasi pelajar, yang memilih
pemimpin berdasarkan prestasi. Begitu juga pemilihan Ketua Persatuan Sekerja
yang secara relatifnya menunjukkan generasi ibu lebih mengutamakan
kepentingan perkiraan etnik dengan hanya 30 peratus yang memilih pemimpin
berdasarkan prestasi. Walau bagaimanapun, pelajar Cina dan Bumiputera lain
mencatatkan peratusan yang agak tinggi, dengan masing-masing sekitar 60
peratus dan 50 peratus apabila memilih pemimpin berdasarkan prestasi.
11.9
Pilihan Membuat Kebajikan

Jadual 11.11 menunjukkan kekuatan tuntutan kebajikan secara relatif dengan
norma sejagat, dalam generasi pelajar. Terdapat dua persoalan
yang
diketengahkan, iaitu Derma Darah dan Derma Tabung. Secara relatif, semua kes
hipotetikal menunjukkan bahawa generasi pelajar lebih mengutamakan tuntutan
kebajikan dalam masyarakat berbanding dengan kepentingan etnik.
171
Jadual 11.11: Kekuatan tuntutan kebajikan secara relatif dengan norma sejagat, dalam
generasi pelajar
Suasana ikatan kebajikan
Ikatan kumpulan
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Etnik
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
74
81
87
83
92
86
81
81
80
78
Pilihan kebajikan
Derma Darah
Derma Tabung
Dalam kebajikan Derma Darah, Mustapha menziarahi Ali, anak saudaranya yang
telibat dalam kemalangan jalan raya di hospital. Ali memberitahu Mustapha
bahawa kawannya, Goh Bin Chi telah bersetuju untuk menderma darah bagi
menyelamatkannya. Daripada kenyataan tersebut, majoriti pelajar tanpa mengira
etnik berpendapat bahawa Mustapha akan menasihati Ali supaya menerima
pertolongan Goh Bin Chi (masing-masing dengan pelajar Cina 92 peratus,
Bumiputera lain 87 peratus, India 81 peratus, dan Melayu/Bumiputera Islam 74
peratus). Situasi ini menunjukkan generasi pelajar amat mengutamakan tuntutan
kebajikan berbanding dengan batas etnik.
Dalam kes Derma Tabung pula, Lim Hui Pee, anak ketiga Lim Lam Seng yang
berumur 9 tahun, mahu mengikutnya ke pejabat untuk mengutip derma tabung
bantuan kanak-kanak Afghanistan anjuran sekolahnya. Berdasarkan kenyataan
tersebut didapati kebanyakan pelajar, iaitu sekitar 80 peratus, tanpa mengira etnik
berpendapat bahawa Lim Lam Seng akan bersetuju memenuhi permintaan
anaknya. Suasana ini menunjukkan bahawa generasi pelajar tanpa mengira etnik
lebih mengutamakan tuntutan kebajikan berbanding dengan kepentingan batas
etnik.
172

Jadual 11.12 menunjukkan kekuatan tuntutan kebajikan secara relatif dengan
norma sejagat dalam generasi pelajar. Dua persoalan yang diketengahkan ialah
Derma Darah dan Derma Tabung. Secara relatif, semua kes hipotetikal
menunjukkan bahawa generasi ibu pelajar lebih mengutamakan kepentingan batas
etnik berbanding dengan generasi pelajar yang lebih mementingkan tuntutan
kebajikan.
Berdasarkan data, secara relatif menunjukkan generasi ibu pelajar tanpa mengira
etnik turut mementingkan tuntutan kebajikan, kecuali 51 peratus pelajar
Melayu/Bumiputera Islam yang menjangkakan generasi ibu masih sangsi dengan
tuntutan kebajikan dalam kes Derma Darah.
Begitu juga dengan tuntutan Derma Tabung yang secara relatif menunjukkan
sekitar 70 peratus generasi ibu pelajar tanpa mengira etnik lebih mengutamakan
tuntutan kebajikan berbanding dengan perkiraan batas etnik.
Jadual 11.12: Kekuatan tuntutan kebajikan secara relatif dengan norma sejagat, dalam
Suasana ikatan
kebajikan
Ikatan kumpulan
Etnik
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
51
71
73
71
79
74
66
69
66
61
Pilihan kebajikan
Derma Darah
Derma Tabung
11.10
Pilihan Persekolahan
Jadual 11.13 menunjukkan kekuatan tuntutan persekolahan secara relatif dengan
norma sejagat dalam generasi pelajar. Terdapat dua pilihan sekolah yang
dinyatakan, iaitu Sekolah Rendah dan Sekolah Wawasan.
173
Dalam kes Sekolah Rendah, Hamid anak sulung Mustapha, masih memikirkan
sekolah rendah yang patut dipilihnya untuk menghantarkan anak tunggal
lelakinya pada tahun hadapan. Daripada kenyataan tersebut didapati hanya
sebilangan kecil pelajar tanpa mengira etnik berpendapat Mustapha akan
menasihati Hamid supaya menghantar anaknya ke SRJK Chung Cheng (masingmasing dengan pelajar Cina 44 peratus, Bumiputera lain 31 peratus,
Melayu/Bumiputera Islam 26 peratus, dan India 22 peratus). Keadaan ini
menunjukkan bahawa generasi pelajar lebih mengutamakan perkiraan etnik
berbanding dengan tuntutan persekolahan.
Persoalan pilihan Sekolah Wawasan pula berkisar tentang Lim Lam Seng yang
akan menghadiri mesyuarat lembaga SRJK Chung
Hwa. Antara agenda
mesyuarat adalah untuk memberikan persetujuan kepada kerajaan supaya sekolah

itu melibatkan diri dalam program Sekolah Wawasan yang akan dilaksanakan tiga
tahun lagi. Didapati kebanyakan pelajar berpendapat bahawa Lim Lam Seng akan
bersetuju untuk mengundi usul ini. Mengikut urutan, pelajar Bumiputera lain 90
peratus, Melayu/Bumiputera Islam 86 peratus, India 78 peratus, dan Cina 72
peratus bersetuju dengan pendapat di atas. Keadaan ini menunjukkan wujudnya
perkiraan batas etnik yang nipis di kalangan generasi pelajar dalam pemilihan
Sekolah Wawasan.
Jadual 11.13: Kekuatan tuntutan persekolahan secara relatif dengan norma sejagat, dalam
generasi pelajar
Suasana persekolahan
Ikatan kumpulan
Etnik
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
26
86
31
90
44
72
22
78
35
83
Pilihan persekolahan
Sekolah Rendah
Sekolah Wawasan
174

Jadual 11.14 menunjukkan perbandingan kekuatan tuntutan persekolahan secara
(Jadual 11.13 di atas). Persoalan yang diketengahkan ialah pilihan Sekolah
Rendah dan Sekolah Wawasan. Secara relatif, data menunjukkan bahawa generasi
ibu pelajar dalam tuntutan persekolahan lebih mengutamakan kepentingan batas
etnik berbanding dengan tuntutan persekolahan.
Berdasarkan data, dalam pilihan Sekolah Rendah didapati wujudnya perkiraan

batas etnik yang lebih tebal di kalangan generasi ibu pelajar berbanding dengan
generasi pelajar. Ini kerana semua generasi ibu pelajar mencatatkan peratusan
yang rendah, iaitu pelajar Cina 24 peratus, Bumiputera lain dan India 15 peratus,
dan Melayu/Bumiputera Islam hanya sekitar 13 peratus sahaja dalam pemilihan
ini.
Begitu juga dengan pilihan Sekolah Wawasan yang menunjukkan generasi ibu
pelajar lebih mengutamakan kepentingan batas etnik kerana kumpulan ini
mencatatkan peratus yang kurang berbanding dengan generasi pelajar. Namun
jika diteliti, generasi ibu juga mempunyai sikap yang terbuka mengenai tuntutan
persekolahan kerana peratusan yang dicatatkan masih tinggi. Dalam hal ini, jika
mengikut urutan, peratusan yang dicatatkan ialah 72 peratus di kalangan pelajar
Bumiputera Lain, 68 peratus di kalangan Melayu/Bumiputera Islam, 62 peratus di
kalangan India, dan 58 peratus di kalangan Cina.
175
Jadual 11.14: Kekuatan tuntutan persekolahan secara relatif dengan norma sejagat, dalam
Suasana persekolahan
Ikatan kumpulan
Melayu/Bumiputera
Islam (%)
Etnik
Bumiputera
lain (%)
Cina
(%)
India
(%)
Etnik lain
(%)
13
68
15
72
24
58
15
62
20
65
Pilihan persekolahan
Sekolah Rendah
Sekolah Wawasan
11.11 Kesimpulan
Secara keseluruhan, berdasarkan pengukuran tahap ikatan individu, seperti kepentingan
peribadi berbentuk material, status, dan ikatan sosial dapat dirumuskan batas etnik di
kalangan pelajar nipis. Bab ini juga disokong oleh ikatan kumpulan
dan pilihan
kepimpinan yang menunjukkan kedua-duanya masih diwarnai oleh risiko etnik. Dimensi
membuat pilihan kebajikan pula menunjukkan bahawa tuntutan kebajikan lebih
diutamakan. Namun begitu, batas etnik didapati tebal dalam dimensi pilihan
persekolahan, iaitu Sekolah Rendah dipilih berbanding dengan Sekolah Wawasan.
176
BAB 12
ISU DAN CADANGAN TINDAKAN
12.1
Pendahuluan
Berdasarkan penemuan kajian yang dijalankan, telah dikenal pasti beberapa isu yang
berkaitan dengan masalah integrasi etnik. Di bawah dipaparkan beberapa implikasi dasar,
pelaksanaan dan tindakan-tindakan yang perlu diambil oleh agensi-agensi kerajaan
tertentu bagi menangani masalah integrasi etnik di IPTA.
Diharap cadangan-cadangan yang diberikan dapat dihalusi untuk dilaksanakan kerana

kejayaan integrasi etnik di kalangan pelajar di IPTA tidak boleh diambil mudah.
12.2
x
ISU 1
Kebanyakan pelajar di IPTA didapati tidak menyedari perubahan sosial yang berlaku
dalam masyarakat dan kesannya ke atas arah dan tahap perpaduan negara.

x
Dicadangkan supaya perpaduan negara dan integrasi nasional dijadikan dimensi

tambahan dalam Falsafah Pendidikan Negara.
Dicadangkan juga supaya perpaduan negara dan integrasi nasional dijadikan

sebagai dimensi tambahan dalam Visi dan Misi IPT.
177
12.2.2 Pelaksanaan
x
Menawarkan kursus perhubungan etnik sebagai kursus teras universiti untuk

memberi kefahaman tentang masyarakat pelbagai budaya, etnik, dan agama di
Malaysia kepada pelajar.
Memperkukuh pelaksanaan Kelab Perpaduan di IPT demi merapatkan hubungan

etnik di IPT.
Mencadangkan penubuhan Institut Tadbir Urus Pelajar dan Komuniti Pelbagai

Budaya di bawah Kementerian Pengajian Tinggi.
Memperbanyak penyelidikan pengurusan masyarakat pelbagai budaya dan etnik

di IPT.
12.2.3 Tindakan
12.3
Kementerian Pengajian Tinggi
Jabatan Perpaduan Negara dan Integrasi Nasional
ISU 2
Prasekolah dan sekolah rendah dalam aliran bahasa yang berbeza mengikut etnik.
Penggunaan dan penguasaan bahasa yang berbeza mengikut etnik: Melayu/Bumiputera

dwibahasa, Cina, India pelbagai bahasa.
12.3.1 Pelaksanaan
x
Menawarkan mata pelajaran masyarakat pelbagai budaya di sekolah.
Menawarkan dan mensyaratkan pembelajaran satu bahasa etnik utama lain di

negara ini untuk dipilih oleh pelajar di sekolah.
Memperkemas Kelab Perpaduan di sekolah.
Sekolah Wawasan mesti diperkemas.
178
12.3.2 Tindakan
12.4
x
Kementerian Pelajaran
Jabatan Perpaduan Negara dan Integrasi Nasional
ISU 3
Mengimbangi jumlah pelajar mengikut etnik bagi setiap pengkhususan pengajian di

IPTA.

x
Kemasukan ke IPT mesti berdasarkan meritokrasi dengan pengimbangan agihan

mengikut kriteria tertentu.
12.4.2 Pelaksanaan
x
Kemasukan ke IPT dan bidang pengajian mesti berdasarkan meritokrasi. Namun

begitu, dasar ini perlu diimbangi dengan mengambil kira Kedudukan Hak
Istimewa Melayu-Bumiputera, keperluan tenaga manusia dalam bidang yang
kritikal dalam negara, kedudukan sosioekonomi, desa dan wilayah mundur,
terpinggir, dan miskin.
12.4.3 Tindakan
x
179
12.5
x
ISU 4
Didapati wujud jurang budaya ilmu mengikut etnik, desa, dan wilayah di kalangan pelajar
di IPTA.
Pelajar di IPTA tidak menyedari perubahan sosioekonomi dalam masyarakat dan

kesannya ke atas etnik dan wilayah dari segi pekerjaan dan pendapatan.
12.5.1 Pelaksanaan
x
Kursus pemikiran kritis perlu diperkemas di IPT.
Latihan Ilmiah mesti dijadikan syarat pengijazahan Sarjana Muda bagi

mengukuhkan perkembangan minda akademik pelajar.
Pengijazahan Sarjana Muda diubah daripada tiga kepada empat tahun bagi
mengukuhkan perkembangan minda dan perhubungan antara pelajar.
Mempertingkatkan penyelidikan dan penerbitan dengan menyalurkan geran dan

ganjaran penyelidikan di kalangan pensyarah-penyelidik di IPT.
12.5.2 Tindakan
x
12.6
x
ISU 5
Didapati wujud sedikit jurang integrasi dalam hubungan antara etnik, terutamanya di
kalangan pelajar Melayu dengan Cina di IPT.
12.6.1 Pelaksanaan
x
Kursus tadbir urus pelajar dan masyarakat pelbagai budaya perlu diadakan bagi
barisan kepimpinan pelajar di IPT.
180
Memperkukuh amalan tutorial dan kumpulan tugasan kursus berdasarkan

percampuran etnik di IPT.
Projek khidmat masyarakat yang dianjurkan oleh IPT mesti melibatkan setiap
pelajar, minimum, satu kali semasa pengajian Ijazah Sarjana Muda mereka.
12.6.2 Tindakan
x
12.7
x
ISU 6
Jenis persatuan pelajar dan kadar penglibatan dalam pergerakan pelajar didapati berbeza
mengikut etnik.
12.7.1 Pelaksanaan
x
Memberikan ganjaran kewangan tambahan dan anugerah perpaduan kepada

individu dan persatuan yang memupuk perpaduan di IPT.
Penglibatan pelajar dalam persatuan pelajar perlu diagihkan mengikut etnik.
Setiap pelajar diwajibkan melibatkan diri, minimum, dalam dua persatuan pelajar.
12.7.2 Tindakan
x
12.8
x
ISU 7
Pelajar lebih berminat tinggal bersama rakan sama etnik dan agama.
181

x
Dasar penempatan pelajar di asrama mesti mensyaratkan setiap pelajar tinggal,

minimum, satu sesi akademik dengan pelajar berlainan etnik dan agama sebagai
syarat pengijazahan mereka.
12.8.2 Pelaksanaan
x
Memberikan pilihan kepada pelajar dalam memilih rakan sebilik dengan

memberikan ganjaran dari segi mengurangkan kos biaya asrama bagi mereka
yang memilih rakan sebilik daripada etnik dan agama lain.
Minggu suai kenal mesti mengambil kira pendedahan, pergaulan, dan kegiatan
yang melibatkan hubungan antara etnik dan agama.
12.8.3 Tindakan
x
12.9
x
ISU 8
Makanan di kantin IPT tidak menepati cita rasa etnik pelajar.

x
Dasar penawaran tender kepada pengusaha kantin perlu mengambil kira

penyediaan makanan mengikut cita rasa pelbagai etnik.
12.9.2 Pelaksanaan
x
Penerima tender kantin mesti disyaratkan untuk menyediakan makanan mengikut

cita rasa pelbagai etnik.
182
12.9.3 Tindakan
x
12.10 ISU 9
x
Ahli politik, media massa, dan ibu bapa didapati berperanan dalam membentuk persepsi
baik atau buruk pelajar di IPT.

x Dicadangkan supaya Akta Perhubungan Etnik digubal dan dilaksanakan di negara
ini.
12.10.2 Pelaksanaan
x
Persatuan Ibu Bapa dan Guru (PIBG) perlu bekerjasama dengan pihak sekolah
dalam membina perpaduan di sekolah.
Kursus pengurusan masyarakat pelbagai budaya diberikan kepada pemimpin

masyarakat, seperti ahli politik, media, dan persatuan-persatuan di negara ini
oleh Jabatan Perpaduan Negara dan Integrasi Nasional.
12.10.3 Tindakan
x Jabatan Perpaduan Negara dan Integrasi Nasional
x Kementerian Pelajaran
12.11 ISU 10
x
Prestasi khidmat dan budaya kerja pengurusan universiti didapati tidak berkesan dalam
mengurus pelajar di IPT.
183
12.11.1 Pelaksanaan
x
Tahap profesionalisme kerja pihak pengurusan IPT perlu ditingkatkan.
Pusat Latihan Pengurusan IPT perlu ditubuhkan di bawah Kementerian Pengajian

Tinggi.
Pekerja perkhidmatan kaunter di IPT mesti dilatih dengan kemahiran mengurus

pelanggan-pelajar pelbagai budaya dan etnik.
12.11.2 Tindakan
x
12.12 Kesimpulan
Secara keseluruhannya, kajian yang dijalankan menunjukkan bahawa integrasi etnik

wujud di kalangan pelajar tanpa mengira etnik di IPTA. Sebagai perbandingan, seramai
391 orang pelajar dari IPTS telah dikaji. Diperhatikan bahawa dalam kajian terhadap
IPTS, perihal identiti kebangsaan dan etos bangsa lebih terbina tetapi secara relatifnya
peratusan adalah lebih rendah jika dibandingkan dengan pelajar di IPTA.
Walau bagaimanapun, kajian susulan, terutamanya kajian yang berkaitan dengan

langkah-langkah penyuburan integrasi etnik di negara ini, perlu dijalankan.
184
RUJUKAN
1.
Abdul Rahman Embong. 1996. Social transformation, the state and the Malaysian middle
classes in post-independence Malaysia. Southeast Asian Studies, (Kyoto University)
36(3): 56-79.
2.
______________. (ed.). 2001. Southeast Asian middle classes: prospect for social change
and democratization. Bangi: Penerbitan Universiti Kebangsaan Malaysia.
3.
Agoes Salim. 1983. The role of the rukunegara in nation building: a retrospective view.
Negara II, (1): 26-30.
4.
Allen, J. de V. 1967. The Malayan Union. New Haven: Southeast Asian Studies Council,
Yale University.
5.
Anderson, B. 1983. Imagined communities: reflections on the origin and spread of

nationalism. London: Verso.
6.
Ariffin Omar. 1993. Bangsa Melayu - Malay concepts of democracy and community,
1945-1950. Kuala Lumpur: Oxford University Press.
7.
Badriyah Haji Salleh. 1998. Dari komuniti etnik kepada satu bangsa? Jurnal Ilmu
Kemanusiaan, 5:1-21.
8.
Banton, M. 1983. Racial and ethnic competition. Cambridge: Cambridge University

Press.
9.
____________. 1997. Ethnic and racial consciousness. London: Longman.
10.
Banton, M. and Mansor Mohd. Noor. 1992. The study of ethnic alignment: a new
technique and an application in Malaysia. Ethnic and Racial Studies, 15(4): 599-613.
11.
Barth, F. (ed.). 1969. Ethnic boundaries in the social organisation of cultural differences.
London: Allen and Unwin.
12.
Basham, R. 1984. National racial policies and university education in Malaysia. In

Culture, ethnicity, and identity: current issues in research, edited by William C.
McCreaddy, London: Academic Press.
13.
Bhattacharyya, G., Gabriel, J., and Small, S. 2002. Race and power global racism in the
twenty-first century. London: Routledge.
14.
Blumer, H. 1965. Industrialisation and race relations. In Industrialisation and race

relations, edited by Guy, H., London: Oxford University Press.
185
15.
16.
Bonacich, E. 1972. A theory of ethnic antagonism: the split labor market. American
Sociological Review, 37: 549-559.
___________. 1973. A theory of middleman minorities. American Sociological Review,
38: 583-594.
17.
Case, W. 1996. Elites and regimes in Malaysia: revisiting a consociational democracy.

Clayton, Australia: Monash Asia University.
18.
Chandra Muzaffar. 1987. Islamic resurgence in Malaysia. Petaling Jaya: Penerbit Fajar
Bakti.
19.
Cheah Boon Kheng. 2002. Malaysia: the making of a nation. Singapore: Institute of
Southeast Asian studies.
20.
Cheu Hock Tong. 1995. National unity in multi-ethnic Malaysia: a polemic. Asian
Profile, 23 (4): 297-314.
21.
Coppel, C. A. 1997. Revisiting Furnivalls plural society: colonial Java as a mestizo

society. Ethnic and racial studies, 20(3): 563-579.
22.
Cox, O. C. 1948. Caste, class, and race: a study in social dynamics. New York: Monthly
Review Press.
23.
Crouch, H., Lee Kam Hing and Micheal Ong (eds.). 1980. Malaysian politics and the
1978 election. Kuala Lumpur: Oxford University Press.
24.
Davis, K. 1948. Human Society. New York: Macmillan.
25.
Devadason, E. S. 1998. The currency crisis: a review of the causes and consequences for
the Malaysian economy. Malaysian Management Review, 33(1): 66-72.
26.
Dollard, J. 1937. Third edition 1957. Caste and class in a Southern Town. New York:
Doubleday (Anchor).
27.
Enloe, C.H. 1970. Multi-ethnic politics: the case of Malaysia. Research Monograph
Series, Centre for South and Southeast Studies, Berkeley. California: University of
California.
28.
Esman, M. J. 1972. Malaysia: communal coexistence and mutual deterrence. In Racial

tensions and national identity, edited by Ernest Q. C. Nashville: Vanderbilt University
Press.
29.
____________. 1994. Ethnic politics. Ithaca, N. Y.: Cornell University Press.
30.
Esposito J. L. and Voll, J.O. 1996. Islam and democracy. New York: Oxford University
Press.
186
31.
Faaland, J. et al. 1990. Growth and ethnic inequality: Malaysias New Economic Policy.
Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
32.
Farish A. Noor. 1999. Looking for reformasi: the discursive dynamics of the reformasi
movement and its prospects as a political project. Indonesia and the Malay World,
27(77): 5-18.
33.
Fatimah Daud. 1984. Some patterns of ethnic relations in Malaysia. Asian Profile, 13(2):
117-28.
34.
Fenton, S. 2003. Malaysia and capitalist modernization: plural and multicultural models.
International Journal on Multicultural Societies, 5(2): 137-149.
35.
Freedman, M. 1960. The growth of a plural society in Malaysia. Pacific Affairs, 33(2):
158-168.
36.
Funston, J. 1980. Malay Politics in Malaysia: a study of the United Malay National
Organisation and Party Islam. Kuala Lumpur: Heinemann.
37.
___________. Malaysias tenth election: status quo, reformasi and Islamisation.

Contemporary Southeast Asia, 22(1): 23-59.
38.
Furnivall, J. S. 1948. Colonial policy and practice: a comparative study of Burma and
Netherland India. Cambridge: Cambridge University Press.
39.
Gambetta, D. 1987. Did they jump or were they pushed. Cambridge: Cambridge
University Press.
40.
Geertz, C. 1973. The interpretation of cultures. New York: Basic Books.
41.
Glazer, N. and Moynihan, D.P. 1970. Beyond the melting pot. Cambridge, Mass: MIT
Press.
42.
Gomez, E. T. 1990. Politics in business: UMNOs corporate investments. Kuala Lumpur:

Forum.
43.
____________. 2000. Chinese business in Malaysia: accumulation, ascendance,

accomodation. Surrey, UK: Curzon.
44.
Gordon, M. M. 1964. Assimilation in American life. New York: Oxford University Press.
45.
____________. 1981. Models of pluralism: the new american dilemma. The Annals, 454:
178-188.
187
46.
Hall, J. A. 1998. The state of the nation-Ernest Gellner and the theory of nationalism.
London: Cambridge University Press.
47.
Hamilton, M. B. 1995. The sociology of religion. London: Routledge.
48.
49.
Holton, R. J. 1998. Globalisation and the nation-state. London: Macmillan Press.

Gullick, J. M. 1976. Malaya. London: Ernest Benn.
50.
Heng Pek Koon. 1988. Chinese politics in Malaysia: a history of the Malaysian Chinese
Association. Kuala Lumpur: Oxford University Press.
51.
_____________. 1998. Chinese responses to Malay hegemony in Peninsular Malaysia

(1957-1996). In Cultural contestations: mediating identities in a changing Malaysian
society, edited by Zawawi Ibrahim, London: Asean Academic Press.
52.
Heng Pek Koon and Sieh Lee Mei Ling. 2000. The Chinese business community in
Peninsular Malaysia. In The Chinese in Malaysia, edited by Lee Kam Hing and Tan
Chee Beng, Singapore, Oxford University Press, pp 123-168.
53.
Hewison, K., Rodan, G., and Robinson, R. (eds.). 1993. Southeast Asia in the 1990s:
authorianism, democracy and capitalism. New South Wales, Australia: Allen and Unwin.
54.
Hirschman, C. 1975. Ethnic and social stratification in Peninsular Malaysia.

Washington: American Sociological Association.
55.
_____________. 1989. Development and inequality in Malaysia: from Puthucheary to

Mehmet. Review Article. Pacific Affairs, 62(1): 72-81.
56.
Hng Hung Yong. 2004. 5 men & ideas: building national identity. Kuala Lumpur:
Pelanduk & ASLI.
57.
Hooker, V. and Norani Othman (eds.). 2003. Malaysia: Islam, society and politics.
Singapore: Institute of Southeast Asian Studies.
58.
Horowitz, D. 1983. Ethnic groups in conflict: theories, patterns, policies. Berkeley:

University of California Press.
59.
____________. 1989. Cause and consequence in public policy theory: ethnic policy and
system transformation in Malaysia. Policy Science 22: 249-287.
60.
Hussin Mutalib. 1989. Islam and ethnicity in Malay politics. Singapore: Oxford
University Press.
61.
_____________. 1992. Islam in Malaysia. from revivalism to Islamic state? Singapore:

Singapore University Press.
188
62.
_____________. 2000. Malaysias 1999 general election: signposts to future politics.

Asian Journal of Political Science, 8: 65-89.
63.
Iannaccone, L. R. 1997. Rational choice: framework for the scientific study of religion. In
Rational choice theory and religion, edited by Lawrence A. Y., London: Routledge.
64.
Ibrahim bin Saad. 1983. National culture and social transformation in contemporary
Malaysia. In Ideology in Southeast Asia, edited by Chua Beng Huat, Special Issue of
Southeast Asian Journal of Social Science 11(2).
65.
Ismail Kassim. 1979. Race, politics, and moderation: a study of the Malaysian electoral
process. Singapore: Times Book International.
66.
Jayasuriya. 1983. Dynamics of nation-building in Malaysia. Colombo: Associated

Educational Publishers.
67.
Jesudason, J. V. 1989. Ethnicity and the economy: the state, Chinese business, and
multinationals in Malaysia. Singapore: Oxford University Press.
68.
Jomo, K. S. 1986. A question of class. Singapore: Oxford University Press.
69.
_________. 1990. Whither Malaysias New Economic Policy? Pacific Affairs, 63(4):
469-499
70.
_________. 1994. U-turn? Malaysian economic development policies after 1990.

Townsville, Queensland: James Cook University of North Queensland.
71.
_________. 1998. Tigers in trouble: financial governance, liberalisation and crisis in

East Asia. London: Zed Press.
72.
Jomo, K. S. and Gomez, E.T. 1999. Malaysias political economy: politics, patronage,
and profit. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
73.
Kahn, J. 1990. Constructing Malaysian ethnicity: a view from Australia. Ilmu

Masyarakat, 14: 6-8.
74.
Kahn, J. and Loh Kok Wah (eds.). 1993. Fragmented vision: culture and politics in
contemporary Malaysia. Sydney: Allen and Unwin.
75.
Keyes, C. F., Kendall, L., and Hardacre, H. (eds.). 1994. Asians visions of authority:
religion and modern states of East and Southeast Asia. Honolulu: University Hawaii
Press.
76.
Khoo Boo Teik. 1997. Democracy and authoritarianism in Malaysia since 1957: class,
ethnicity, and changing capitalism. In Democratisation in Southeast and East Asia, edited
189
by Anek L., London and Singapore: St. Martins and Institute of Southeast Asian Studies,
pp 46-76.
77.
___________. 2000. The Malaysian general election of 29 th November 1999. Australian

Journal of Political Science, 35(2): 305-311.
78.
Khong Kim Hoong. 1991. Malaysians general election 1990: continuity, change, and
ethnic politics. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies.
79.
Kntayya Mariappam. 1995. Micro and macro ethnicity: ethnic preference and structures
in Malaysia. Ph.D Thesis, Bristol: University of Bristol.
Kuper, L. 1974. Race, class, and power. Ideology and revolutionary change in plural
societies. London: Duckworth.
80.
81.
___________.1977. The pity of it all: polarization of racial and ethnic relations. London:
Duckworth.
82.
Kurtz, L. 1995. Gods in global village. Thousands Oak: Calif. Pine Forge Press.
83.
Lee, R. (ed.). 1985. Ethnicity and ethnic relations in Malaysia. Occasional Paper, No. 12.
Monograph Series on Southeast Asia. Center for Southeast Asian Studies, Northern
Illinois University.
84.
____________. 1989. The state religious, nationalism, and ethnic rationalisation in

Malaysia. Ethnic and Racial Studies, 13(4): 482-502.
85.
Lian Kwen Fee. 1997. Between kingdom and nation: the metamorphosis of Malay
identity in Malaysia. Southeast Asian Journal of Social Science, 25(2): 59-78.
86.
Lim Mah Hui. 1980. Ethnic and class relations in Malaysia. Journal of Contemporary
Asia, 10: 130-153.
87.
___________.1986. Affirmative action, ethnicity and integration: the case of Malaysia.

Ethnic and Racial Studies, 8(2): 250-76.
88.
Liow, J. 1999. Crisis, choice and change. Malaysia electoral politics at the end of the 20 th
century. Asian Journal of Political Science, 7: 45-73.
89.
Leong Y. Lim. 1997. Cultural attributes of Malays and Malaysian Chinese: implications
for research and practice. Malaysian Management Review, 33(2): 81-88.
90.
Loh Kok Wah, F. 2001. Where has (ethnic) politics gone? The case of the BN non-Malay
politicians and political parties. In The politics of multiculturalism, edited by Hefner, R.
W., Honolulu: Hawaii University Press, pp 183-203.
190
91.
Loh Kok Wah, F. and Johan Saravanumuttu (eds.). 2003. New Politics in Malaysia.
Singapore: Institute of Southeast Asian Studies.
92.
Loh Kok Wah, F. and Khoo Boo Teik. 2002. Developmentalism and the limits of
democratic discourse. In Democracy in Malaysia: discourses and practices, edited by
Loh Kok Wah, F. and Khoo Boo Teik, Richmond, Surrey: Curzon Press.
93.
McLemore, D. S. 1994. Racial and ethnic relations in America. Boston: Allen and Bacon.
94.
McIntyre, A. 1973. The greater Indonesia idea of nationalism in Malaysia and Indonesia.
Modern Asian Studies, 7(1): 75-83.
Mahathir Mohammad. 1970. The Malay dilemma. Singapore: Donald Moore.
95.
96.
Malaysia. 1991. The second outline perspective plan 1991-2000. Kuala Lumpur: National
Printing Department.
97.
___________. 1996. Seventh Malaysia Plan 1996-2000. Kuala Lumpur: National

Printing Department.
98.
Mansor Mohd Noor. 1997a. National unity in the context of manpower utilisation in the
labour market. Kuala Lumpur: Department of National Unity.
99.
___________.1997b. National unity in the context of inter-ethnic business jointventureship. Kuala Lumpur: Department of National Unity.
100.
____________. 1997c. Towards racial harmony: the development of universalistic norms

and its impacts on ethnic relations between Malay and Chinese students in the University
of Science Malaysia. A paper presented at the 3rd Asean Inter-University Seminar, Pekan
Baru, Universiti Riau, Indonesia.
101.
____________. 1999a. Crossing ethnic borders in Malaysia: measuring the fluidity of

ethnic boundary and group formation. Akademika, 55 (Julai): 61-82.
102.
____________. 1999b. Ethnic and religious conflict in Penang. Paper presented at the 4 th
Asean Inter-University Seminar on Social Development, Prince of Songkhla University,
Pattani, Thailand.
103.
____________. 1999c. International models of inter-religious dialogues: ethics and

business from a Muslim perspective. In Religionen und Wirtschaftethik-Wirtschaftsethik
in den Religion, edited by Sybille, F. O., Loccum: Evangelische Akademei.
104.
____________. 2000. Social Conflicts in Indonesia and Malaysia: could the cause be
religious? Jurnal Kajian Malaysia, 1 & 2: 188-206.
105.
Marger, M. N. 2003. Race and ethnic relations: American and global perspectives.
Belmont: Wadsworth Thomson.
191
106.
Means, G. P. 1970. Malaysian politics. London: University of London Press.
107.
___________. 1991. Malaysian politics: the second generation. Singapore: Oxford

University Press.
108.
Miles, R. 1982. Racism and migrant labour. London: Routledge.
109.
Milne, R. S. 1999. Malaysian politics under Mahathir. London: Routledge.
110.
Milne, R. S. and Mackenzie, H. C. 1979. Politics in ethnically bipolar states: Guyana,

Malaysia and Fiji. Vancouver: University of British Columbia Press.
111.
Milner, A. 1982. Kerajaan: Malay political culture on the eve of colonial rule. Tucson,
Arizona: The University of Arizona Press published for the Association for Asian
Studies, USA.
112.
___________. 1994. The invention of politics in colonial Malaya. Cambridge: Cambridge

University Press.
113.
Mohd Nor Nawawi. 1991. Ethnic politics in Malaysia: emerging trend. Plural Societies,
20: 56-68.
114.
Mohd Yusof Kasim dan Azlan Ahmad (penyunting). 2002. Politik baru dalam pilihan
raya umum. Bangi: Penerbitan Universiti Kebangsaan Malaysia.
115.
Morrison, I. 1949. Aspects of racial problem in Malaya. Pacific Affairs, 22: 239-25.
116.
Munro-Kua, A. 1996. Authoritarian populism in Malaysia. New York and London:

Macmillan and St. Martins.
117.
Myrdal, G. 1944. An American dilemma: the Negro problem and modern democracy.
New York: Harper.
118.
Nagata, J. 1975. Perceptions of social inequality in Malaysia. In Pluralism in Malaysia:

myth and reality, edited by Nagata, J., Special Issue of Contributions to Asian Studies, 7:
113-36.
119.
___________. 1976. The status of ethnicity and ethnicity of status: ethnic and class
identity in Malaysia and Latin America. International Journal of Comparative Sociology,
17(3-4): 242-260.
120.
__________. 1979. Malaysian mosaic: perspective from a poly-ethnic society.

Vancouver: University of British Columbia Press.
192
121.
__________. 1981. In defense of ethnic boundaries: the changing myths and charters of
Malay identity. In Ethnic change, edited by Charles F. K., Seattle: University of
Washington Press.
122.
_________. 1994. How to be Islamic without being an Islamic state: contested models of
development in Malaysia. In Islam, globalisation and modernity, edited by Akbar S.
Ahmed and Donnan, H., New York: Routledge, pp 63-89.
123.
Nam, T. Y. 1973. Racism and nation-building in Malaysia and Singapore. India: Sadha
Prakashan, Meerut.
124.
Nash, M. 1994. Islamic resurgence in Malaysia and Indonesia. In Fundamentalism

Observed, Vol. 1,edited by Marty, E. M. and Appleby, R. S., Chicago: Chicago
University Press.
125.
Neher, C. D. and Marlay, R. (ed.). 1995. Democracy and development in Southeast Asia:
the winds of change. Boulder: Westview.
126.
Ongkili, J. P. 1985. Nation-building in Malaysia, 1946-1974. Kuala Lumpur: Oxford

University Press.
127.
Park, Robert E. 1950. Race and culture. New York: The Free Press.
128.
Parsons, T. 1975. Some theoretical considerations on the nature and trends of change of
ethnicity. In Ethnicity: theory and experience, edited by Glazer, Nathan, and Moynihan,
Daniel Patrick, Cambridge, Mass: Harvard University Press, pp. 58-83.
129.
Rustam A. Sani. 2004. Ke mana nasiolisme Melayu? Kuala Lumpur: Publishing Services.
130.
Ratnam, K. J. 1965. Communalism and the political process in Malaysia. Kuala Lumpur:
University of Malaya Press.
131.
__________. 1970. The 1969 Parliamentary election in west Malaysia. Pacific Affairs,
43: 203-226.
132.
Regan, D. 1977. Secular city? the religious orientations of intellectuals in Malaysia. In

Cultural pluralism in Malaysia: polity, military, mass media, education, religion and
social class, edited by John A L., Northern Illinois University, Special Report, No. 14,
The Center for Southeast Asian Studies.
133.
Roff, W. R. 1967. The origins of Malay nationalism. Kuala Lumpur: University Malaya
Press.
134.
Sanusi Osman. 1984. Ikatan etnik dan kelas. In Ethnicity, class and development in
Malaysia, edited by Syed Husin Ali, Kuala Lumpur: Persatuan Sains Sosial Malaysia.
193
135.
Saravanamuttu, J. 1992. The state, ethnicity and the middle class factor: addressing nonviolent change in Malaysia. In Internal Conflict and Governance, edited by Kumar
Rupesinghe, London: Macmillan, pp 44-64.
136.
Saw Swee Hock. 1988. The population of Peninsular Malaysia. Singapore: Singapore
University Press.
137.
Senftleben, W. 1975. The 1974 General election in west Malaysia: a preliminary study of
election prospects and voting pattern of the Chinese community. Taipei: National Taiwan
Normal University.
138.
Shamsul A. B. 1994a. Ethnicity, class, culture, or identity? Comparing paradigms in

Malaysian studies. Akademika, 53: 61-76.
139.
___________. 1994b. Religion and ethnic politics in Malaysia: the significance of the
Islamic resurgence phenomenon. In Asians Visions of Authority: Religion and modern
states of East and Southeast Asia, edited by Keyes, C. F., Kendall, L., and Hardacre, H.,
Honolulu: University Hawaii Press, pp 99-116.
___________. 1996a. The construction and transformation of a social identity: Malayness
and Bumiputraness re-examined. Journal of Asian and African Studies 52:16-33.
140.
141.
____________. 1996b. Debating about identity in Malaysia: a discourse analysis.

Southeast Asian Studies (Kyoto University), 34(3): 476-99.
142.
Shamsulbahriah Ku Ahmad. 1998. What are we trying to measure?: conceptualising

ethnic and gender inequality in Malaysia. Paper presented at the 4th International
Conference on Development and Future Studies, Bangi, Universiti Kebangsaan Malaysia.
143.
Shireen Mardziah Hashim. 1998. Income inequality and poverty in Malaysia; Oxford:
Rowan & Littlefield Publisher.
144.
Silcock, T. H. and Ungku Abdul Aziz. 1953. Nationalism in Malaysia. In Asian

nationalism and the west, edited by Holland, W., New York: Macmillan.
145.
Singh, H. 1997. The 1995 Malaysian general election. Round Table, No. 343, pp 389-409.
146.
Sivalingam, G. 1985. The New Economic Policy and the differential economic
performance of the races in West Malaysia 1970-1985. In Economic performance in
Malaysia: the insiders view, edited by Manning N., New York: Professors World Peace
Academy.
147.
Smith, A. D. 1991. National identity. London: Penguin Books.
148.
__________. 1995. Nations and nationalism in the global era. London: Polity Press.
194
149.
Smith, M. G. 1965. The Plural Society in the British West Indies. Berkeley: University of
California Press.
150.
Smith, T. E. 1960. The Malayan election of 1959. Pacific Affairs, 33: 38-47.
151.
Snider, N. L. 1977. Malaysian noncommunal political parties. In Cultural pluralism in

Malaysia: polity, military, mass media, education, religion and social class, edited by
John A. L. The Center for Southeast Asian Studies, Northern Illinois University, Special
Report, No. 14.
152.
Stenson, M. 1976. Class and race in West Malaysia. Bulletin of Concerned Asian
Scholars, April-June: 45-54.
153.
___________. 1980. Class, race and colonialism in West Malaysia: the Indian case. St.
Lucia: University of Queensland Press.
154.
Strauch, J. 1981. Multiple ethnicities in Malaysia: the shifting relevance of alternative

Chinese categories. Modern Asian Studies, 15: 235-260.
155.
Suryadinata, L. (ed.). 1997. Ethnic Chinese as Southeast Asians. Singapore: Institute of

Southeast Asian Studies.
156.
Syed Husin Ali. 1984. Ethnicity, class and development in Malaysia. Kuala Lumpur:
Persatuan Sains Sosial Malaysia.
157.
Tan Chee Beng. 1984. Acculturation, assimilation and integration: the case of the
Chinese. In Ethnicity, class and development in Malaysia, edited by Syed Husin Ali,
Kuala Lumpur: Persatuan Sains Sosial Malaysia.
158.
___________. 1999. Chinese identities in Malaysia. Southeast Asian Journal of Social

Science, 25(2): 103-116.
159.
Tan Liok Ee. 1997. The politics of Chinese education in Malaya 1945-1961. Kuala
Lumpur: Oxford University Press.
160.
Ting Chew-Peh. 1982. Chinese immigration and the growth of a plural society in
Peninsular Malaysia. Research in race and ethnic relations, 3: 103-123.
161.
Tumin, M. M. 1973. Patterns of society: identities, roles, resources. New York: Little
Brown and Company.
162.
___________. 1975. Segregation and desegregation: a digest of recent research. New

York: Greenwood Press Reprint.
163.
Vasil, R. K. 1971. Politics in a plural society. Kuala Lumpur: Oxford University Press.
195
164.
__________. 1979. Ethnic politics in Malaysia. New Delhi: Radiant.
165.
Von Vorys, K. 1975. Democracy without consensus: communalism and political stability
in Malaysia. Princeton: Princeton University Press.
166.
Ye Lin-Sheng, 2003. The Chinese dilemma. Kingford, Australia: East West Publishing
Pty Ltd.
167.
Welsh, B. 2004. Real change? election in the reformasi era. In The State of Malaysia:
Ethnicity, equity and reform, edited by Edmund T. G., London: Routledge Curzon.
168.
Wang Gingwu. 1981. Community and nation: essays on Southeast Asia and the Chinese.
Singapore: Heinemann Educational Books (Asia).
169.
_____________. 2002. Bind us in time: nation and civilization in Asia. Singapore: Times
Media Private Ltd.
170.
Warner, W. L. and Srole, L. 1945. The social systems of American ethnic groups. New
Haven: Yale University Press.
171.
Weiss, M. L. 1999. What will become of reformasi? Ethnicity and changing political
norms in Malaysia. Contemporary Southeast Asia. 21(3): 424-450.
172.
____________. 2000. The 1999 Malaysian general election: issues, insults and
irregularities. Asian Survey. XL (3): 413-435.
173.
Yinger, J. M. 1994. Ethnicity: source of strength? Sunny Series in Ethnicity and Race in
American Life, New York: State University of New York.
196
PASUKAN KAJIAN
1.
Profesor Morshidi Sirat Penyelaras Kajian

(Pengarah IPPTN)
2.
Profesor Madya Dr. Mansor Mohd. Noor Ketua Kajian

(Fakulti Pengurusan Awam dan Undang-Undang, UUM)
3.
Profesor Madya Dr. Molly N.N. Lee Timbalan Ketua Kajian

(Pusat Pengajian Ilmu Pendidikan, USM)
4.
Profesor Dato Dr. Shamsul Amri Baharuddin

(Institut Alam dan Tamadun Melayu Lembah Pantai, UKM)
5.
Profesor Dato Dr. Qasim Ahmad

(Sekolah Sains Sosial, UMS)
6.
Profesor Dr. Shukery Mohamed

(Sekolah Pendidikan dan Pembangunan Sosial, UMS)
7.
Profesor Madya Dr. Ambigapathy Pandian

(Pusat Pengajian Ilmu Kemanusiaan, USM)
8.
Profesor Madya Dr. Chan Lean Heng

(Pusat Pengajian Sains Kemasyarakatan, USM)
9.
Profesor Madya Dr. Chan Huan Chiang

(Pusat Penyelidikan Dasar,USM)
10.
Profesor Madya Dr. Abdul Rahman Aziz

11.
Profesor Madya Dr. Mustapa Kassim

(Fakulti Sains Kognitif dan Pendidikan, UUM)
12.
Profesor Madya Dr. Zulkifli Mohamed

(Sekolah Pendidikan dan Pembangunan Sosial, UMS)
13.
Profesor Madya Dr. Mohd Taib Haji Dora

(Fakulti Pengurusan dan Pembangunan Sumber Manusia, UTM)
14.
Dr. Anbalakan Kailasam

(Pusat Pengajian Ilmu Kemanusiaan, USM)
15.
Dr. Wan Asna Wan Mohd Nor
197
(Pusat Pengajian Pendidikan Jarak Jauh, USM)
16.
Dr. Nor Hafizah Selamat

(Pusat Pengajian Sains Kemasyarakatan, USM)
17.
Dr. Vejayindrain Balasubramaniam

(Pusat Penyelidikan Dasar, USM)
18.
Dr. Ahmad Nidzammuddin Sulaiman

(Pusat Pengajian Sejarah, Politik dan Strategi Fakulti Sains Sosial dan Kemanusiaan,
UKM)
19.
Dr. Ma'arof Redzuan

(Fakulti Ekologi Manusia, UPM)
20.
Dr. Andrew Area

(Fakulti Sains Sosial, UNIMAS)
21.
Encik Zaheruddin Othman

22.
Encik Muhammad Fuad Othman

(Fakulti Pengurusan Antarabangsa, UUM)
23.
En Ku Halim Ku Ariffin
(Kolej Universiti Kejuruteraan Utara Malaysia, KUKUM)
24.
Encik Jamal@Nordin Yunus

(Fakulti Perniagaan dan Ekonomi, UPSI)
25.
Encik Muhammad Asri Mohd Ali

(Fakulti Ekonomi dan Pentadbiran, UM)
26.
Encik Morsin Peraman@Parman

(Fakulti Pengurusan dan Pembangunan Sumber Manusia, UTM)
27.
Puan Sharifah Ismail

(Pegawai Penyelidik, IPPTN)
28.
Puan Umi Nadra Kamaruddin

(Pegawai Penyelidik, IPPTN)
198
LAMPIRAN 1
LAMPIRAN 1
KAJIAN INTEGRASI ETNIK
DI INSTITUSI PENGAJIAN TINGGI AWAM

MALAYSIA
BAHAGIAN JABATAN PENDIDIKAN TINGGI
KEMENTERIAN PENDIDIKAN MALAYSIA
1. MAKLUMAT PENGENALAN
1.1 KOD KAD PENGENALAN
1.2 KOD KAD MATRIK

1.3 Tahun Pengajian
1. Tahun Satu
2. Tahun Dua
3. Tahun Tiga
1.4 KOD KURSUS PENGAJIAN
4. Tahun Empat Ke Atas

1. Sains - Perubatan & Pergigian,
Sains Gunaan, Sains Tulin,
Sains Komputer.
1. 5 KOD UNIVERSITI
1. USM
5. UKM
2. UUM
6. UTM
3. UPSI
7. UNIMAS
4. UM
8. UMS
2. Sastera Sastera & Kemanusiaan, Agama,

Ekonomi & Perniagaan, Pengurusan,
Undang-undang, Akauntan, Perumahan,
Perancangan & Pengangkutan, Lain-lain.
3. Teknikal, Kejuruteraan, Senibina &
9. UPM
Perancangan, Lain-lain.
1.6 JANTINA
1.7 KUMPULAN KAUM

1. Melayu & Bumi Islam
1. Lelaki
2. Bumi Bukan Islam
2. Perempuan
3. Cina
4. India
5. Lain-lain
1.8 PEKERJAAN IBU-BAPA

1. Petani, Nelayan, Kerja Kampung, Buruh,
Penjaja
2. Teknikal, guru, kerani, jurujual, peruncit
3. Profesional, Eksekutif,
Pemborong, Pemilik
Firma-Industri
Institut Penyelidikan Pendidikan Tinggi Negara

Universiti Sains Malaysia
Bersama
Universiti Malaya
Universiti Utara Malaysia
Universiti Pendidikan Sultan Idris
Universiti Kebangsaan Malaysia
Universiti Teknologi Malaysia
Universiti Malaysia Sarawak
Universiti Malaysia Sabah
Universiti Putra Malaysia
2003
199
BAHAGIAN A
Di bawah ada beberapa kes andaian dan kes-kes ini berlegar di sekitar dua keluarga
berstatus sosial menengah bernama Encik Mustapha dan Encik Lim Lam Seng. Mereka
tinggal dalam kawasan perumahan di sebuah bandar besar dan bekerja dengan kilang
swasta. Kami ingin mengetahui bagaimanakah tanggapan anda terhadap kes-kes ini?
1. Abdul Aziz, seorang peniaga yang mempunyai kelulusan Jurutera Elektronik, ingin menyewa
sebuah rumah kedai yang dipunyai oleh Lim Lam Seng. Rumah kedai itu sudah tidak ada
penyewa hampir enam bulan.
i. Bagaimanakah jawapan Lim Lam Seng?
ii. Apakah yang akan dinasihati ibu Lim Lam
Seng padanya?
1 -Ya
2 - Tidak
3 -Lain-lain
2. Musa, lulusan dalam bidang pengurusan pemasaran dari sebuah universiti terkenal di
Amerika Syarikat, adalah ketua jabatan di industri tempat Lim Lam Seng bekerja. Satu
kumpulan Cina di dalam jabatan itu ingin mencari jalan agar ketuanya itu digantikan dengan
seorang calon dari bangsa mereka.
i. Adakah Lim Lam Seng akan menyokong
ketuanya?
ii. Adakah ibu Lim Lam Seng akan menyuruh
anaknya menyokong ketuanya?
123-
Ya
Tidak
Lain-lain
3. Mustapa menziarahi Ali, anak saudaranya, yang terlibat dalam satu kemalangan jalanraya di
hospital. Ali memberitahu Mustapa bahawa kawannya, Goh Bin Chi, telah bersetuju untuk
menderma darah bagi menyelamatkannya.
i. Apakah nasihat Mustapa kepada anak saudaranya?
1. Terima
2. Jangan terima
ii. Apakah nasihat ibu Mustapa kepada cucunya?
3-Lain-lain
4. Daud, anak saudara Mustapha, sedang berbincang dengan Wong See Min, kawan sekerja di
pejabatnya. Wong See Min sangat mengharapkan Daud agar dapat menggantinya esok ke
mesyuarat jabatan mereka. Dia akan datang lewat sedikit ke pejabat kerana mengambil
isterinya yang baru balik dari kampung di stesen keretapi.
i. Apakah yang akan dijawab oleh anak saudara
Mustapha?
1Ya
2Tidak
3 - Lain-lain
ii. Apakah yang akan dicadangkan oleh ibu

Mustapha kepada cucunya?
200
5.
Chan Chee Eng, jiran sebelah rumah Mustapha ingin membawa balik ke
rumahnya anak perempuan Mustapha, Jamaliah, yang berumur tiga tahun untuk bermain
dengan anak perempuannya pada petang itu.
i. Apakah tindakan yang akan diambil oleh
Mustapha?
1Bersetuju
2Tidak bersetuju
3 - Lain-lain
ii. Apakah pandangan ibu Mustapha?
6. Salmah, anak saudara kepada Mustapha, didatangi oleh kawan setempat kerja kakaknya, Lam
Swee Lim. Hajat Swee Lim agar Salmah menjaga anak perempuannya yang berumur dua
tahun. Dia ketiadaan pembantu rumah buat masa ini. Salmah sedang menjaga empat orang
anak Melayu, tiga perempuan dan seorang lelaki, dan umur mereka sekitar dua dan tiga tahun
juga. Pendapatan yang didapati oleh Salmah dari penjagaan anak-anak tersebut banyak
membantu perbelanjaan hariannya. Suami Salmah bekerja sebagai seorang tukang kebun di
kilang elektronik berdekatan dengan rumah mereka.
i. Apakah permintaan ini akan disetujui oleh anak
saudara Mustapha?
123-
Ya
Tidak
Lain-lain
ii. Bagaimanakah ibu Mustapha mengharap

cucunya bertindak?
7. Salah seorang dari sepupu Mustapha, Malik, mempunyai sebuah kilang papan. Esok dia
akan mengadakan dua pertemuan dalam mencari seorang rakan kongsi untuk membesarkan
lagi perusahaan kilang papannya.
i. Siapakah yang akan dipilih oleh sepupu
Mustapha?
ii.
Siapakah yang diharapkan ibu Mustafa untuk

cucunya?
1 -Ismail, baru mendapat permit

pembalakan seluas 5000 ekar dan
akan memulakan pengeluaran dari kilang papannya
pada bulan hadapan.
2 - Khoon Chow Yong, sudah dua belas
tahun pengalaman dalam perkilangan
papan, lebih dari separuh hasilnya
di eksport dan dia sedang menunggu dipilih oleh
kelulusan kawasan pembalakan
seluas 5000 ekar lagi dari sebuah.
kerajaan negeri.
3 - Lain-lain
8. Agak ramai pekerja-pekerja berminat untuk menghadiri mesyuarat tahunan Kelab Sukan dan
Rekreasi kali ini. Pada tahun lepas Setiausaha Kelab didapati lambat bertindak atas
keputusan-keputusan yang dibuat oleh Jawatankuasa. Banyak kegiatan-kegiatan tidak
terlaksana. Lim Lam Seng ada berbincang dengan beberapa rakan sekerja agar pada tahun
201
ini Setiausaha yang akan dicalonkan terdiri dari orang yang mampu menghidupkan kegiatan
kelab.
1 -Pua Lai Pin, sudah dua penggal
i. Siapakah calon yang dipilih oleh

Lim Lam Seng?
ii. Siapakah calon yang diharapkan ibu Lim Lam

Seng untuk dipilih oleh anaknya?
menjadi Bendahari.
2 - Zaini, baru ditukar ke anak syarikat ini
dari ibu pejabat dan pernah
memegang jawatan Setiausaha Kelab
di sana.
3 -Lain-lain
9. Hamid, anak sulung Mustapha, masih memikir-mikir ke sekolah rendah manakah patut dia
menghantar anak tunggal lelakinya pada tahun hadapan
i. Apakah nasihat Mustapa kepada anaknya?
ii. Apakah nasihat ibu Mustapha kepada cucunya?
1. SRJK Chung Cheng

2. SK Tun Dr Ismail
3. Lain-lain
10. Lim Lam Seng dijemput menghadiri kenduri sempena hari jadi Tan Sri Khalid Ali, yang
akan diadakan di kediamannya. Pada malam itu Lim Lam Seng sepatutnya hadir pertemuan
kongsinya.
i. Apakah tindakan Lim Lam Seng?
ii. Apakah pandangan yang akan diberi oleh
123-
Setuju pergi
Tidak setuju pergi
Lain-lain
ibu Lim Lam Seng kepadanya?
11. Mustapha merancang untuk membawa keluarganya ke Zoo Negara pada hujung minggu ini.
Anak lelakinya ingin membawa teman-temannya bersama.
i. Siapakah yang akan dicadang oleh Mustapha
1-
pada anaknya?
ii. Siapakah yang akan diharapkan oleh ibu

Mustapha agar dibawa bersama-sama?
23-
Munawar, anak seorang pekerja

kilang
Lee Ah Min, anak seorang menteri
Lain-lain
12. Mustapha suka mengikuti perkembangan mesyuarat pemilihan kepimpinan tahunan

Persatuan Sekerja Dalaman di syarikatnya. Dia menanti keputusan pertandingan itu.
i.
Siapakah yang Mustapha harap akan menang

pertandingan itu?
ii. Siapakah yang diharapkan oleh ibu Mustapha

memenangi pertanding itu?
1 -Wong Sook Oon, pemimpin

yang banyak menyelesai masalah
ahli- ahlinya.
veteran
2 - Ahmad, pembantu Wong selama

satu tahun yang ingin melihat
perubahan.
3 -Lain-lain
202
13. Nazri, adik Mustapha sering keluar menonton wayang dengan Chang Mei Lin.
i.
Apakah nasihat Mustapha pada adiknya?
ii.
Apakah nasihat ibu Mustapha kepada

anaknya?
1 - Memberi sokong
2 - Tidak setuju
3 - Lain-lain
14. Lim Lam Seng membeli barang keperluan hariannya dari kedai runcit Samad, terkenal
dengan harga barangannya yang murah. Dari edaran yang diterima petang itu melalui
jirannya, Lim Lam Seng diberitahu yang Chua Ah Boon akan membuka satu kedai runcit
baru di kawasan perumahan itu dalam seminggu lagi.
i. Ke kedai manakah Lim Lam Seng akan
membeli seterusnya?
ii. Ke kedai manakah ibu Lim Lam Seng akan
berharap anaknya pergi?
123-
Kedai Samad
Kedai Chua Ah Boon
Lain-lain
15. Mustapha menerima panggilan telefon bahawa kawan sebangku sekolah rendahnya telah
meninggal dunia di rumahnya. Mayat Foo See Moi akan diletakkan di dalam keranda pada
jam 2.00 petang itu dan kerabat dan sahabatnya dijemput mengucapkan takziah mereka.
Pada masa yang sama, Mustapha telah membuat janji untuk makan tengahari bersama Ali,
Husin dan Harun.
i. Apakah yang akan dilakukan oleh Mustapha?
123-
ii. Apakah yang akan diharapkan oleh ibu

Mustapha
Ziarah Jenazah
Keluar makan tengahari
Lain-lain
16. Lim Lam Seng akan menghadiri mesyuarat lembaga SRJK Chung Hwa. Di antara agenda
mesyuarat adalah untuk memberi persetujuan kepada hasrat kerajaan supaya sekolah itu
melibatkan diri dalam program Sekolah Wawasan yang akan dilaksanakan tiga tahun lagi.
i. Bagaimanakah Lim Lam Seng akan mengundi usul ini?
1. Setuju
2. Tidak setuju
3. Lain-lain
ii. Bagaimanakah nasihat ibu Lim Lam Seng kepada anaknya?
17. Lim Lam Seng diminta oleh Ketua Pejabatnya membawa Muhammad Ishak, seorang tetamu
syarikat di tempat dia bekerja untuk keluar makan malam.
i. Ke manakah Lim Lam Seng akan membawa
tetamunya makan?
ii. Ke manakah ibu Lim Lam Seng mengharap
anaknya membawa tetamu itu?
1 -Restoran Nasi Ayam Hainanese

2 -Kedai makan Hamzah
3 -Lain-lain
203
18. Abang Lim Lam Seng, Lim Kok Wah adalah Pengurus Bahagian Pinjaman sebuah bank
swasta. Dia dikehendaki meluluskan hanya satu permohonan pinjaman perniagaan di antara
dua calon ini.
i. Yang mana satukah akan dipilih oleh
Lim Lam Seng?
ii. Yang manakah diharapkan ibu Lim Lam Seng

untuk dipilih oleh anaknya?1
1 - Zaki, seorang lulusan universiti luar
abang
negeri dalam bidang perniagaan ingin

meminjam RM500,000 untuk salah satu projek
perniagaannya dan kertas- kerja itu telah disokong
oleh
Maybank.
2 - Chua Hock Tee, seorang lulusan universiti luar
negeri dalam bidang perniagaan ingin meminjam
RM500,000 untuk membiayai satu projek
perniagaan yang menarik perhatiannya semasa
belajar di luar negeri itu.
3 - Lain-lain.
19. Lim Lam Seng terpaksa meninggalkan rumahnya dengan segera untuk menghantar isterinya
ke hospital. Dia sudah lama menunggu adik perempuannya yang sudah lama dijangka tiba.
Lim Lam Seng menimbang-menimbang patutkah dia meninggalkan rumahnya tanpa dikunci
atau menyerahkan kunci itu dengan Ahmadi, jirannya?
i. Apakah yang akan dilakukan oleh Lim Lam
Seng?
ii. Apakah yang akan dinasihati oleh ibu Lim
Lam Seng kepada anaknya?
20.
12-
Tinggal rumah tanpa dikunci

Tinggal kunci dengan Ahmadi
3-
Lain-lain
Lim Hui Pee, anak ketiga Lim Lam Seng yang berumur 9 tahun, mahu mengikutnya ke
pejabat untuk mengutip derma Tabung Bantuan Kanak-Kanak Afghanistan anjuran
sekolahnya
i. Adakah Lim Lam Seng akan memenuhi permintaan
anaknya?
1. Bersetuju
2. Tidak setuju
3. Lain-lain
ii. Bagaimanakah nasihat ibu Lim Lam Seng kepada anaknya?

21. Mustapha ingin mengambil seorang anak angkat.
Jabatan Kebajikan masyarakat
memberikan kepadanya borang untuk diisikan dan dua keping gambar; satu gambar anak
seorang Cina yang berwarna kulit putih dan satu lagi gambar anak seorang Melayu yang
berwarna kulit hitam.
i. Yang manakah akan menjadi pilihan
Mustapha?
1 - Anak Cina berwarna kulit putih

2 - Anak Melayu berwarna kulit hitam
204
ii. Yang mana satukah ibu Mustapha akan

menasihati anaknya mengambil?
3 - Lain-lain
22. Osman Lim, anak saudara Lim Lam Seng mahu mengahwinkan anaknya, Muhammad Lim
dengan Aminah binti Mamat. Kedua-dua pasangan ini bekerja di tempat yang sama.
i. Lim Lam Seng akan menyokong kehendak
anak saudaranya?
ii. Apakah nasihat ibu Lim Lam Seng kepada
cucunya?
123-
Memberi sokong
Tidak setuju
Lain-lain
23. Lim Lam Seng menerima dua jemputan perkahwinan yang akan diadakan pada masa dan hari
yang sama.
i. Jemputan perkahwinan anak siapakah yang
akan didahulukan oleh Lim Lam Seng?
ii. Apakah cadangan ibu Lim Lam Seng kepada
anaknya?
1 -Datuk Ismail, seorang Pengurus

Besar sebuah syarikat.
2 -Encik Leong, seorang penjaja
3 -Lain-lain
24 Wong Ah Ming, seorang akauntan, bersama dua anak kecil dan isterinya ingin menyewa
rumah Mustapha. Penyewa rumah itu sekarang akan keluar pada hujung minggu ini.
i. Adakah Mustapha akan menyewakan rumah
itu?
ii. Apakah yang akan dinasihati ibu Mustapha
kepada anaknya?
123-
Bersetuju
Tidak bersetuju
Lain-lain
BAHAGIAN B
Nyatakan adakah anda "Sangat setuju atau setuju" dengan kenyataan ini, atau anda
"Sangat tidak setuju atau tidak setuju dengannya, atau anda "Tidak ada pilihan"
tertentu.
1. Sangat setuju
2. Setuju
3. Tidak ada pilihan
4. Tidak setuju
5. Sangat tidak setuju
1. Amat memalukan jikalau ada orang gagal untuk berdiri

apabila lagu Negaraku dimainkan.
2. Kita tidak sepatutnya bergantung dengan program-program
kerajaan, ini akan membunuh kemampuan kita untuk
205
mempunyai sifat berdikari dan kreatif.

3. Sesiapa yang rasa tidak puas hati dengan Malaysia,
elok dia hijrah ke negara lain.
4. Saya kurang senang dengan mana-mana rakyat Malaysia
yang membelakangkan peraturan hidup, undang-undang
dan Perlembagaan negara.
5. Negara ini bukan kepunyaan orang Melayu sahaja, tapi hak
semua rakyat Malaysia bersama.
6. Dibanding dengan negara-negara lain, diskrimasi kaum di
Malaysia adalah ketara
7. Saya merasa amat bangga apabila berada dalam majlis yang
dihadiri oleh DYMM Agong/Sultan/TYT
8. Penggunaan Bahasa Melayu di papan iklan perlu diwajibkan
9. Perlembagaan negara perlu diubah sesuai mengikut keadaan
semasa
10. Program kibarkan bendera negara mesti dipupuk di sekolah
11. Kita patut berbangga memakai pakaian kebangsaan dan
kaum kita sendiri di setiap majlis rasmi di negera ini
12. Rakyat Malaysia di era globalisasi ini mesti menguasai
bahasa Ingggeris
BAHAGIAN C
Sejauh manakah anda bersetuju atau tidak bersetuju dengan pernyataan-pernyataan berikut:
1. Sangat setuju
2. Setuju
3. Tidak ada pilihan
4. Tidak setuju
1. Kawalan mata wang tahun 1998 telah membebaskan negara daripada dijajah negaranegara kaya
2. Peristiwa rusuhan kaum seperti 13 Mei 1969 mesti dielak.
3. Perkongsian kuasa di antara kaum selama ini telah memastikan kestabilan politik
di negara ini.
4. Saya menerima sistem demokrasi dalam pemerintahan negara ini.
206
5. Saya bangga negara ini terdiri dari pelbagai kaum, budaya dan agama.
6. Saya menerima agama Islam dan bahasa Melayu sebagai agama dan bahasa rasmi
negara ini.
7. Apa jua perkara berlaku kepada negara ini, saya tidak akan berhijrah ke negara lain.
8. Saya yakin negara ini sentiasa akan memastikan kemakmuran dan kesejahteraan diri
dan keluarga saya.
9. Saya menerima Wawasan 2020 sepenuhnya.
10. Saya menerima sepenuhnya pandangan Perdana Menteri bahawa Malaysia adalah
sebuah negara Islam.
11. Saya mungkin kritikal terhadap kerajaan sedia ada, tetapi apa jua masalah negara
akan saya tangani secara konstruktif dan bertanggungjawab bersama.
12. Barangan buatan Malaysia perlu diutamakan oleh semua rakyat kita.
13. Program Khidmat Nasional anjuran negara wajib dipatuhi.
14. Saya akan berkorban harta dan nyawa saya sendiri, jika negara diancam pencerobohan
asing.
15. Saya sungguh tersinggung dan marah jika negara diremehkan.
16. Saya merasa amat bangga sebagai rakyat Malaysia apabila rakyat kita diperakui
cemerlang di arena antarabangsa.
207
D. BAHASA & IDENTITI

1. Nomborkan mengikut keutamaan identiti diri anda dalam kotak berikut.
Melayu
Cina
India
Kelantan
Banjar
Patani
Minangkabau
Acheh
Arab
Jawa
Bugis
Kadazan Dusun
Murut
Rungus
Suluk
Bidayuh
Melanau
Kenyah
Penan
Kayan
Iban
Rawa
Hokkien
Hakka
Hainan
Kantonis
Teochew
Fuchow
Telegu
Tamil
Malayali
Sinhali
Sikh
Eurasian
Portugis
Inggeris
Belanda
Thai
Burma
Kemboja
Malaysia
Lain-lain. Nyatakan:
__________________
2. Bahasa Pengantar / Jenis sekolah anda dahulu

2.1
Sekolah TABIKATADIKA
2.2 Jenis sekolah rendah

1.
2.
3.
4.
5.
6.
1. Bahasa Melayu
2. Bahasa Inggeris
3. Bahasa Mandarin
4. Bahasa Tamil
5. Pelbagai bahasa
Sekolah Kebangsaan
SRJK Cina
SRJK Tamil
Sekolah Agama
Lain-lain
Untuk soalan 3 6, sila isikan nombor yang berkaitan:
2.3 Jenis sekolah menengah

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Sek. Men. Kebangsaan

SMJK Cina
SMJK lain-lain
Sek. Men. Swasta
Sek. Men. Agama
Sek. Men. Asrama Penuh
Lain-lain
1. Bahasa ibunda
2. Dwi bahasa
3. Pelbagai bahasa
3. Kemahiran/penguasaan bahasa
4. Bahasa perhubungan harian anda
5. Bahasa akhbar harian yang

dibaca
6. Bahasa yang anda selesa untuk

mendengar muzik.
7.Bagi pembangunan dan perpaduan

masyarakat Malaysia, bahasa
apakah yang terpenting?.
1. Bahasa Melayu
2. Bahasa Inggeris
3. Bahasa Ibunda
4. Semua Bahasa
E. PENDIDIKAN DI UNIVERSITI
1.Pada pandangan anda kemasukan ke
universiti perlulah berdasarkan
4.Study group anda terdiri dari

1. Sesama kaum
1. Pencapaian akademik
2. Kuota mengikut kaum
3. Pencapaian akademik & kuota
kaum
2. Pelbagai kaum
2. Ahli kumpulan tutorial anda seringkali terdiri

dari
1. Sesama kaum
3. Kedua-duanya
3. Kedua-duanya
5. Pada pandangan anda, apakah bahasa yang

perlu dilaksanakan di universiti ini, demi
menjaga kualiti pendidikan untuk bersaing
di peringkat dunia?
5.1.Kuliah
2. Pelbagai kaum
5.2.Tutorial
3. Kumpulan tutorial anda disusun oleh
5.3.Tugasan
1. Kebanyakannya oleh pensyarah

2. Kebanyakannya oleh pelajar sendiri
5.4.Peperiksaan
-7-
1.Bahasa Melayu
2.Bahasa Inggeris
3.BM >.BI
4.BM =. BI
5.BI > BM
208
F. KEWANGAN PELAJAR
1.
4.
Adakah anda menerima:

1. Biasiswa
2. Pinjaman
Adakah anda membuat kerja sambilan

semasa belajar di sini? 1.Ya 2. Tidak
3. Tiada
4.1. Jika Ya, nyatakan.
2.
Adakah anda menerima bantuan

wang dari keluarga?.
1. Ya
3.
1. Mengambil upah
menaip assignment
kawan.
2. Memberi tuisyen
3. Berniaga
2. Tidak
Jika anda kesempitan wang dari sumber

manakah akan anda rujuk?
1. Ya
2.Tidak
5.
4. Bekerja di
kilang/kedai
5. Lain-lain
(Nyatakan)
Seringkali apabila mengalami

1.Ya
ketiadaan wang, apakah yang anda 2.Tidak
lakukan?
3.1. Keluarga
3.2. Pinjam dengan kawan sekaum di U
5.1.Tidak hadir kuliah & tutorial
3.3. Pinjam dengan kaum lain di U
5.2.Tidak buat tugasan
3.4. Pinjam dengan bank/kewangan
5.3.Kurangkan kos makan/minum

5.4. Mengalami masalah kesihatan
3.5. Tidak rujuk mana-mana pihak
5.5. Sedih dan melarikan diri
3.6. Lain-lain (nyatakan)
5.6. Hidup tertekan di kampus
G. KEGIATAN PELAJAR
2.
1. Menghadiri Seminar-Forum semasa

di universiti anjuran
Penglibatan anda dalam kegiatan

persatuan pelajar di universiti ini
1. Sangat kerap 2. Kerap 3. Kadang-kadang 4. Tidak
1.1. Persatuan Pelajar
2.1. Kekerapan terlibat dalam

persatuan pelajar
1.2. Fakulti-Pusat-Sekolah
2.2. Kekerapan terlibat dengan

persatuan pelajar dari satu kaum
1.3. Universiti
2.3. Kekerapan terlibat dgn persatuan

pelajar dari pelbagai kaum
1.4. Persatuan/aktiviti di luar

kampus
2.4.Jumlah persatuan terlibat

Jumlah
H. KEHIDUPAN PELAJAR
1. Pada umur berapakah anda memahami
rakyat Malaysia terdiri dari kaum, budaya
dan agama yang berbeza?
2. Pada umur berapakah anda memahami

perbezaan kaum, budaya dan agama
boleh menimbulkan salah faham dan
konflik dalam negara kita?
Umur
Umur
-8-
209
3. Nyatakan Tahap Pengalaman pergaulan di tempattempat berikut semasa belajar di universiti semester ini?
4. Berapakah jumlah kawan rapat yang anda ada

di universiti ini?
Jumlah
Tahap Pengalaman:
4.1. Berapa ramaikah kawan rapat

anda yang terdiri dari kaum
Jumlah
sendiri?
l. Sangat gembira 3. Menyusahkan

Sesama Kaum
2. Gembira
4. Sangat Menyusahkan Kaum Lain
3.1. Rakan asrama/tempat tinggal
4.2. Berapa ramaikah kawan rapat

anda terdiri dari kaum lain?
3.2. Rakan kuliah/tutorial
Jumlah
3.3. Rakan study group
5. Kita bukan generasi yang memutuskan

Perlembagaan tahun 1957 dan 1963.
1. Ya
6. Apakah ideologi bangsa Malaysia

bagi anda?
1. Masyarakat berteraskan Melayu & Islam.
2. Masyarakat pelbagai budaya berteraskan
Melayu/ Bumiputra
3. Sama rata di antara kaum & agama.
4. Lain-lain (Nyatakan)
2. Tidak
5.1. Bolehkah anda menerima Perlembagaan

1957 sebagai kontrak sosial negara ini?
5.2. Bolehkah anda menerima Perlembagaan
Malaysia 1963 sebagai kontrak sosial
negara yang kedua?
7. Nyatakan TIGA unsur bangsa Malaysia

yang menjadi idaman anda.
1. Memiliki sifat demokrasi,
bertanggungjawab & telus
2. Keutamaan jati diri kaum
5.3. Perlukah dikekalkan kawalan imigrasi

di antara Semenanjung dengan Sabah
dan Sarawak?
3. Keutamaan teras agama

4. Keutamaan imej kenegerian
5. Keutamaan kewarganeraan
5.4. Perlukah dikekalkan kawalan permit

kerja di antara rakyat Malaysia di
Semenanjung dengan Sabah dan
Sarawak?
1
2
3
8. Penggunaan kuota dalam dasar dan program pembangunan negara hendaklah

1.
2.
3.
4.
5.
Dikekalkan
Dihadkan jangka waktu pelaksanaannya
Dihadkan berdasar keperluan
Dikembangkan kepada kaum lain berdasar keperluan
Diketepikan pelaksanaannya
9. Adakah anda terlibat dalam aktiviti berikut di universiti ini? :
1. Ya
2. Tidak
9.1. Persatuan Pengguna
9.8. Persatuan Negeri
9.2. Persatuan Alam Sekitar
9.9. Persatuan Sukan (bolasepak/ olahraga dll)
9.3. Persatuan Keagamaan
9.10. Persatuan Pertahanan Diri (Tae Kwan Do/

Silat/ dll)
9.4. Persatuan Bahasa Melayu

9.11. Persatuan Asrama
9.5. Persatuan Kebudayaan
9.12. Persatuan beruniform ( Kadet/ Pengakap/
Bulan Sabit Merah dll)
9.6. Persatuan Kemanusiaan

9.7. Persatuan Sains/ Matematik/
Komputer dll
9.13. Lain-lain
-9-
210
I. ASRAMA , PILIHAN MAKANAN & KEPIMPINAN PELAJAR

1. Jika anda diberi pilihan untuk memilih
kawan sebilik di asrama. Nomborkan
1, 2 dan 3 pada pilihan anda mengikut
keutamaan.
2. Makanan harian manakah menjadi

pilihan anda. Nomborkan 1, 2, dan 3 pada
pilihan anda mengikut keutamaan.
2.1. Makanan masakan selera se etnik sahaja
1.1. Sesama etnik & agama sahaja

2.2. Makanan masakan ala Kedah dan Utara
1.2. Berkongsi etnik dan agama lain
2.3. Makanan ala barat
tetapi kawan
2.4. Makanan ringan: mee, nasi ayam dll

2.5. Pelbagai citarasa

tetapi sama major
3. Kepimpinan persatuan pelajar-pelajar

di universiti berjaya mengurus masyarakat
kampus pelbagai kaum, budaya dan agama
dengan baik
1.5. Berkongsi etnik dan agama lain tetapi

sama major & tahun pengajian
1.6. Boleh berjiran dengan etnik dan agama
lain
1. Sangat setuju 3. Tidak setuju

2. Setuju
1.7. Lain etnik tetapi agama sama
J. PELAJAR DAN URUSTADBIR UNIVERSITI

1. Nyatakan tiga masalah utama yang anda hadapi
semenjak belajar di universiti ini.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Tiada masalah
Bas lewat
Pengurusan PTPTN
Asrama kotor
Susah jumpa pensyarah
Masalah buku
Selera makanan etnik terhad
Etika kerja buruk
Lain-lain (Nyatakan)

semasa berurusan dengan pensyarah-pensyarah anda
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
1
2
3
Tiada masalah
Pilih kasih
Masalah bahasa
Masalah buku
Susah jumpa pensyarah
Etika kerja buruk
1
2
3

semasa berurusan dengan pusat pengajian-fakultisekolah anda.
1
1. Tiada masalah
2. Halangan birokratik
2
3. Etika kerja buruk
3

semasa berurusan dengan pihak hal ehwal pelajar
universiti
1
1. Tiada masalah
2. Halangan birokratik
2
3. Etika kerja buruk
3

semasa berurusan dengan pihak bendahari universiti.

semasa berurusan dengan pihak pendaftar universiti.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Tiada masalah
Etika kerja buruk
Halangan birokratik
Pengurusan kewangan lemah
1.
2.
3.
4.
5.
6.
1
2
3
Tiada masalah
Etika kerja buruk
Halangan birokratik
Perihal pemilihan kursus akademik
7. Nyatakan tiga cadangan utama bagi mengatasi masalah di atas.

1. Atasi halangan birokratik
2. Atasi pilih kasih
3. Kakitangan mesti perihatin pada pelajar
4. Tingkatkan prestasi kerja
-10-
5.
6.
7.
8.
Tiada masalah
Tingkatkan budaya kerja
Bina etika kerja baik
Lain-Lain (Nyatakan)
1
2
3
1
2
3
211
K. PERSEPSI PELAJAR TENTANG PERHUBUNGAN ETNIK

Untuk soalan 1 - 3, sila tandakan nombor berikut, dan nyatakan TIGA mengikut keutamaan.
05. Cikgu sekolah
01. Ibu/bapa
06. Orang tua di taman perumahan &
02. Datuk/nenek
kampung
03. Adik-beradik, sepupu & saudara
07. Guru/penceramah agama
04. Cikgu TADIKA
08. Ahli-ahli politik
1. Siapakah yang paling mempengaruhi anda dalam membina kefahaman
kita rakyat Malaysia, berbeza di antara satu kerana ciri-ciri kaum,
budaya dan agama?
3. Siapakah yang berperanan dalam menjalinkan hubungan

baik dengan kaum lain?
1
2
3
2. Siapakah yang memberi gambaran

buruk kepada anda tentang kaum lain?
1
09. Kakitangan kerajaan

10. Peniaga-pengusaha kilang
11. Media cetak & elektronik
12. Lain-lain. Nyatakan:____________
3
5. Pengalaman hidup anda di universiti
4. Adakah anda sering bergaul dengan

individu dari etnik lain di universiti ini?
1. Selalu
2. Kadang-kadang
1. Amat setuju
2. Setuju
3. Tiada pilihan
3. Jarang-jarang
4. Tidak berhubung
4. Tidak setuju
5. Amat tidak setuju
1. Kantin menyediakan makanan etnik selera saya.

6. Nyatakan 3 tempat utama di mana anda
kerap berhubungan dengan mereka itu.
1. Kawasan kediaman/asrama
2. Dalam bilik kuliah & tutorial
3. Di perpustakaan
4. Di kantin
5. Semasa kegiatan persatuan/ko- k
6. Semasa bermain/padang permainan
7. Semasa cuti universiti
8. Semasa ke bandar/berhiburan
9. Lain-lain
2. Perbezaan latar belakang etnik tidak menentukan

kejayaan di universiti.
1
2
3
7.Tandakan di bawah TIGA masalah utama yang

mungkin menyebabkan berlakunya salahfaham dan ketegangan etnik di kalangan
pelajar di universiti anda
1
2
3
1. Perbezaan agama, budaya &bahasa
2. Jurang ekonomi & politik
3. Tiada sikap saling bantu, menghormati
orang lain & angkuh
4. Tiada keadilan, pilih kasih/diskriminasi
5. Pengaruh anasir jahat & ekstrimis
6. Apa yang dihasratkan tentang negara
dan pemerintahan berbeza
7. Mengutama perbezaan di antara kumpulan
daripada ikatan kerakyatan bersama
3. Saya dapati mudah berhubung dengan pensyarah

semasa kuliah, tutorial dan juga di biliknya.
4. Sulit hendak membina persahabatan dengan
pelajar dari etnik lain.
5. Tidak ramai pasangan intim berbeza kaum dan
agama di kampus ini.
6. Pelajar-pelajar jarang merayakan hari kebesaran
kumpulan etnik mereka dengan menjemput
individu dari etnik lain.
7. Saya tidak menghadapi masalah untuk bertukar
nota kuliah dan belajar dalam kumpulan dengan
pelajar dari etnik lain.
8. Pelajar yang sakit di asrama sering mendapat
simpati, pertolongan dan diziarahi oleh pelajar
dari kaum, budaya dan agama lain.
9. Kegiatan agama, bahasa dan budaya etnik
saya sentiasa mendapat sokongan dari pihak
universiti .
10. Peluang untuk saya berjaya dengan cemerlang
dalam bidang akademik terbuka luas.
8. Nyatakan di bawah TIGA program yang perlu dilaksanakan oleh universiti ini untuk memupuk
dan mengukuh perpaduan di antara kaum di kalangan pelajar di universiti anda.
1. Kursus pengurusan masyarakat pelbagai budaya diwajibkan
2. Penglibatan dalam persatuan pelajar & kegiatan kesukanan
3. Galakkan penglibatan semasa meyambut hari kebesaran kaum & agama
4. Wujud & galakkan penyertaan dalam pasukan beruniform
5. Wujudkan perbincangan/forum dll
6. Pengurusan universiti peka mengurustadbir pelajar pelbagai budaya.
7. Lain-lain. NYATAKAN ____________________________________
1
2
3
-11-
212
LAMPIRAN 2
BAB 1 :
1.1
PROFIL RESPONDEN
PENGENALAN
Dua Institusi Pengajian Tinggi Swasta (IPTS) telah dipilih untuk dibandingkan dalam
Kajian Integrasi Etnik di Institusi Pengajian Tinggi (IPT). Dua IPTS tersebut ialah
Universiti MultiMedia dan Kolej INTI. Kajian dijalankan untuk melihat sama ada wujud
atau tidak persamaan dan perbezaan pola tingkah laku pelajar di IPTS ini jika
dibandingkan dengan pelajar di IPTA semasa di bangku sekolah dan di universiti.
Selain itu, kajian juga dijalankan untuk melihat kecenderungan penggunaan bahasa,
pergaulan pelajar pelbagai etnik, bilangan kawan rapat, kegiatan dan kehidupan pelajar di
kampus, pengalaman pelajar dengan pentadbir universiti, dan etos bangsa dan batas etnik.
1.2
SASARAN SAIZ SAMPEL KAJIAN

x
Jumlah keseluruhan pelajar di Institusi Pengajian Tinggi Swasta (IPTA) yang dikaji ialah
391 orang. Seramai 223 orang terdiri daripada pelajar Universiti Multi Media dan 168
orang daripada Kolej INTI.
1.3
JANTINA
x
Sebanyak 52 peratus responden terdiri daripada pelajar perempuan dan selebihnya pelajar
lelaki sebanyak 48 peratus.
1.4
KUMPULAN ETNIK
213
Kumpulan etnik Cina yang dikaji 63 peratus lebih ramai di IPTS, berbanding dengan
pelajar Melayu/Bumiputera Islam 18 peratus, India 15 peratus, dan Bumiputera lain dua
peratus sahaja.
1.5
KOD KURSUS PENGAJIAN

x
54 peratus responden merupakan pelajar daripada pengajian Sastera, Agama,

Kemanusiaan, dan Sains Sosial, 29 peratus daripada pengajian Sains, Teknologi, dan
Perubatan manakala 17 peratus daripada pengajian Pengurusan Awam dan UndangUndang, Ekonomi, Perakaunan, Perumahan dan Perancangan, dan Pengangkutan.
1.6
TAHUN PENGAJIAN
x
30 peratus responden daripada tahun 1.
Lapan peratus responden daripada tahun 4.
1.7
PEKERJAAN IBU BAPA

x
45 peratus ibu bapa responden tergolong dalam golongan berstatus atasan.
Walau bagaimanapun, bagi setiap kumpulan etnik, perbezaan pekerjaan ibu bapa bukan
merupakan halangan untuk masuk ke universiti.
BAB 2: PERSEKOLAHAN DAN PENDIDIKAN DI UNIVERSITI
214
2.1
BAHASA PENGANTAR
2.1.1 Sekolah TABIKA/TADIKA

x
74 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam belajar di TABIKA/TADIKA yang

menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar.
67 peratus pelajar Bumiputera lain dan 56 peratus Cina belajar dalam bahasa
Mandarin, kecuali 59 peratus India yang telah belajar dalam bahasa Inggeris.
2.1.2
x
Jenis sekolah rendah
Pelajar Melayu/Bumiputera Islam mencatatkan peratus yang tertinggi iaitu 93

peratus belajar di sekolah kebangsaan, 92 peratus diikuti India.
77 peratus pelajar Cina dan 50 peratus Bumiputera lain didapati telah belajar di
Sekolah Rendah Jenis Kebangsaan (SRJK) Cina.
2.1.3
x
Jenis sekolah menengah
67 peratus pelajar tanpa mengira etnik telah belajar di sekolah menengah

kebangsaan.
215
2.2
KEMAHIRAN BAHASA
2.2.1 Kemahiran/penguasaan bahasa

x
67 peratus pelajar Bumiputera lain fasih bertutur dalam bahasa ibunda, iaitu
bahasa Melayu manakala 54 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam boleh
bertutur dalam dua bahasa.
2.2.2
x
58 peratus pelajar India dan Cina fasih bertutur dalam pelbagai bahasa.
Bahasa perhubungan harian
59 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam menggunakan dua bahasa sebagai

bahasa perhubungan harian.
47 peratus pelajar Bumiputera lain, Cina, dan India pula menggunakan pelbagai
bahasa sebagai bahasa perhubungan harian.
2.2.3
x
Bahasa akhbar harian
67 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan India kebiasaannya membaca

akhbar dwibahasa.
42 peratus pelajar Cina didapati gemar membaca akhbar dalam bahasa ibunda
mereka.
2.2.4
x
Bahasa untuk mendengar lagu
53 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam lebih gemar mendengar lagu

dwibahasa manakala 49 peratus pelajar Cina dan India gemar mendengar lagu
dalam pelbagai bahasa.
50 peratus pelajar Bumiputera lain lebih selesa mendengar lagu dalam bahasa
ibunda.
216
2.2.5
x
Bahasa untuk pembangunan dan perpaduan masyarakat Malaysia
67 peratus pelajar Bumiputera lain menyatakan lebih sesuai digunakan pelbagai

bahasa untuk tujuan pembangunan dan perpaduan masyarakat Malaysia.
52 peratus pelajar India dan Cina pula menyatakan bahasa Inggeris lebih sesuai
digunakan, manakala 32 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam memilih
bahasa Inggeris dan pelbagai bahasa.
2.3
DASAR BAHASA YANG PERLU DILAKSANAKAN DI UNIVERSITI
2.3.1
x
Dasar kuliah
81 peratus kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik menyatakan bahawa

penggunaan bahasa Inggeris sepenuhnya perlu dilaksanakan dalam kuliah demi
menjaga kualiti pendidikan dan memastikannya dapat terus bersaing di peringkat
dunia.
2.3.2
x
Dasar tutorial
84 peratus kebanyakan pelajar IPTS tanpa mengira etnik menyatakan bahawa

penggunaan bahasa Inggeris sepenuhnya perlu dilaksanakan di kelas tutorial demi
dunia.
2.3.3
x
Dasar tugasan
79 peratus kebanyakan pelajar IPTS tanpa mengira etnik menyatakan bahawa

penggunaan bahasa Inggeris sepenuhnya perlu dilaksanakan dalam tugasan demi
dunia.
217
2.3.4
x
Dasar peperiksaan
85 peratus pelajar IPTS tanpa mengira etnik menyatakan bahawa penggunaan

bahasa Inggeris sepenuhnya perlu dilaksanakan dalam peperiksaan demi menjaga
kualiti pendidikan dan memastikannya dapat terus bersaing di peringkat dunia.
2.4
PENDIDIKAN DI UNIVERSITI
2.4.1 Kemasukan ke universiti

x
87 peratus pelajar Bumiputera lain, Cina, dan India menyatakan bahawa

pencapaian akademik ialah asas kemasukan ke universiti.
67 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam menyatakan bahawa pencapaian

akademik dan kuota kaum ialah asas kemasukan ke universiti.
2.4.2
x
Ahli kumpulan tutorial
Separuh pelajar, yakni 50 peratus tanpa mengira etnik menyatakan bahawa ahli
kumpulan tutorial mereka terdiri daripada pelajar pelbagai kaum.
2.4.3
x
Penyusunan ahli kumpulan tutorial

77 peratus majoriti pelajar tanpa mengira etnik menyatakan bahawa ahli
kumpulan tutorial disusun oleh mereka sendiri.
2.4.4
x
Kumpulan menelaah
Hampir separuh, yakni 45 peratus kumpulan menelaah pelajar Bumiputera lain,

Melayu/Bumiputera Islam, dan Cina menyatakan bahawa kumpulan menelaah
mereka terdiri daripada pelajar yang sama kaum.
218
44 peratus pelajar India pula menyatakan bahawa kumpulan menelaah mereka

terdiri daripada pelajar pelbagai kaum.
2.5
TAHAP PENGALAMAN PERGAULAN
2.5.1
x
Rakan kuliah/tutorial sama kaum
Hampir semua, yakni 98 peratus pelajar tanpa mengira etnik didapati dapat
menerima sekiranya rakan kuliah dan tutorial mereka terdiri daripada pelajar yang
sama kaum.
2.5.2
Rakan kuliah/tutorial kaum lain
Mengikut urutan, majoriti, yakni
91 peratus pelajar Bumiputera lain, India,
Melayu/ Bumiputera Islam, dan Cina juga dapat menerima rakan kuliah/tutorial
daripada kaum lain.
2.5.3
x
Kumpulan menelaah sama kaum
Hampir semua, yakni 92 peratus pelajar tanpa mengira etnik didapati dapat
menerima sekiranya rakan kumpulan menelaah mereka terdiri daripada pelajar
yang sama kaum.
2.5.4
x
Rakan kumpulan menelaah kaum lain
Mengikut urutan, majoriti, yakni 92 peratus pelajar Bumiputera lain, India,

Melayu, dan Cina juga dapat menerima rakan kumpulan menelaah daripada kaum
lain.
219
2.6
JUMLAH KAWAN RAPAT DI UNIVERSITI
2.6.1 Kawan rapat daripada kaum sendiri

x
Majoriti pelajar didapati mempunyai kawan rapat yang sama kaum dalam
lingkungan satu hingga sepuluh orang.
2.6.2
x
Kawan rapat daripada kaum lain
Majoriti pelajar didapati mempunyai kawan rapat daripada kaum lain dalam
lingkungan satu hingga sepuluh orang.
220
BAB 3: KEWANGAN PELAJAR
3.1
BANTUAN KEWANGAN
3.1.1
x
Biasiswa dan pinjaman
Hampir separuh, yakni 48 peratus daripada pelajar IPTS tanpa mengira etnik tidak
menerima bantuan biasiswa dan pinjaman.
Mengikut urutan etnik, 41 peratus pelajar India, Melayu/Bumiputera Islam, dan

Cina telah menerima pinjaman.
3.1.2
x
Bantuan kewangan daripada keluarga
Hampir semua, yakni 96 peratus pelajar di IPTS tanpa mengira etnik menerima
bantuan kewangan daripada keluarga.
3.2
SUMBER RUJUKAN KEWANGAN
3.2.1 Keluarga
x
Hampir semua, yakni 95 peratus pelajar tanpa mengira etnik menjadikan keluarga
sebagai sumber rujukan sekiranya kesempitan wang.
3.2.2
x
Meminjam wang daripada kawan sekaum
73 peratus pelajar Bumiputera lain, India, dan Cina tidak meminjam wang
daripada kawan sekaum.
Pelajar Melayu, yakni 67 peratus didapati lebih banyak meminjam wang daripada
kawan sekaum.
221
3.2.3
x
Meminjam wang daripada kawan kaum lain
85 peratus pelajar tanpa mengira etnik didapati tidak meminjam wang daripada
kawan kaum lain.
3.2.4
x
Pinjaman bank/institusi kewangan
69 peratus pelajar tanpa mengira etnik didapati tidak membuat pinjaman daripada
bank/institusi kewangan.
Walau bagaimanapun, separuh, yakni 50 peratus daripada pelajar Bumiputera lain

membuat pinjaman daripada bank/institusi kewangan.
3.2.5 Pekerjaan sambilan

x
3.3
92 peratus pelajar tidak membuat pekerjaan sambilan semasa belajar.
MASALAH KETIADAAN WANG

3.3.1 Tidak hadir ke kuliah dan tutorial
a. Mengikut urutan, majoriti, yakni 98 peratus pelajar Bumiputera lain,
Melayu/Bumiputera Islam, Cina, dan India didapati tetap menghadiri kuliah
walaupun ketiadaan wang.
3.3.2
x
Tidak membuat tugasan

Mengikut urutan, majoriti, yakni 96 peratus pelajar Bumiputera lain, Cina, India
Melayu/Bumiputera Islam didapati tetap membuat tugasan yang diberikan oleh
pensyarah walaupun ketiadaan wang.
222
3.3.3
x
Mengurangkan kos makan/minum

Mengikut urutan, 87 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, Bumiputera lain,
Cina, dan India didapati mengurangkan kos makan/minum bagi menghadapi
masalah ketiadaan wang.
3.3.4 Mengalami masalah kesihatan

x
Mengikut urutan, majoriti, yakni 92 peratus pelajar Bumiputera lain, India, Cina,
dan Melayu/Bumiputera Islam didapati tidak menghadapi masalah kesihatan
walaupun ketiadaan wang.
3.3.5
x
Sedih dan melarikan diri
Mengikut urutan, majoriti, yakni 97 peratus pelajar Bumiputera lain, Cina, India,
dan Melayu/Bumiputera Islam didapati dapat menangani masalah walaupun
ketiadaan wang.
3.3.6
x
Hidup tertekan di kampus
Walaupun 75 peratus pelajar tanpa mengira etnik merasakan hidup mereka tidak
tertekan dengan ketiadaan wang, namun yang berasa tertekan juga perlu diberikan
perhatian.
Mengikut urutan, pelajar Bumiputera lain, India, Melayu/Bumiputera Islam, dan

Cina didapati dapat mengatasi masalah di atas.
223
BAB 4: PENTADBIRAN UNIVERSITI
4.1
PELAJAR DAN PENTADBIRAN UNIVERSITI
4.1.1 Masalah semasa belajar di universiti

x
Satu pertiga, yakni 38 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, India, dan Cina
yang dikaji menyatakan bahawa masalah pertama yang dihadapi semenjak belajar
di universiti ialah masalah pengurusan wang Perbadanan Tabung Pendidikan
Tinggi Nasional (PTPTN). Manakala Bumiputera lain menyatakan masalah
kelewatan bas di kampus sebagai masalah pertama.
Masalah kedua yang dihadapi ialah masalah pilihan makanan etnik yang terhad.
Masalah ketiga ialah masalah mendapatkan buku rujukan.
4.1.2
x
Masalah berurusan dengan pensyarah

Pelajar di IPTA menyatakan bahawa masalah pertama yang dihadapi semasa
berurusan dengan pensyarah ialah masalah pilih kasih di kalangan pensyarah.
Masalah kedua yang dihadapi ialah masalah bahasa, iaitu komunikasi antara
pelajar dan pensyarah dan sukar hendak berjumpa dengan pensyarah.
Masalah ketiga berlaku apabila mereka berhadapan dengan masalah pilih kasih
dan etika kerja pensyarah yang buruk.
4.1.3
x
Masalah berurusan dengan pusat pengajian/fakulti

berurusan dengan pusat pengajian/fakulti ialah masalah halangan birokrasi.
Masalah kedua didapati apabila mereka berhadapan dengan masalah etika kerja
yang buruk di kalangan kakitangan Pusat Pengajian/Fakulti.
224
4.1.4
x
Masalah berurusan dengan pihak Hal Ehwal Pelajar (HEP)

berurusan dengan pihak Hal Ehwal Pelajar (HEP) ialah masalah halangan
birokrasi.
Masalah kedua didapati apabila pelajar berhadapan dengan masalah etika kerja
yang buruk di kalangan kakitangan HEP.
4.1.5
x
Masalah berurusan dengan pihak Bendahari
Pelajar di IPTA menyatakan bahawa mereka tidak menghadapi masalah semasa

berurusan dengan pihak Bendahari.
Masalah kedua yang dihadapi oleh pelajar ialah masalah kualiti kerja yang rendah
di kalangan kakitangan.
Masalah ketiga didapati apabila mereka berhadapan dengan masalah pengurusan

kewangan yang lemah di pihak Bendahari.
4.1.6
x
Masalah berurusan dengan pihak Pendaftar
Pelajar Melayu, Cina, dan India di IPTS menyatakan bahawa mereka tidak
menghadapi masalah semasa berurusan dengan pihak Pendaftar. Namun, pelajar
Bumiputera lain menyatakan masalah pertama ialah masalah kualiti kerja yang
rendah di kalangan kakitangan Pendaftar.
Masalah kedua yang dihadapi oleh pelajar ialah masalah etika kerja yang buruk di
kalangan kakitangan Pendaftar.
Bagi pelajar Bumiputera lain, Cina, dan India masalah ketiga didapati apabila
mereka berhadapan dengan masalah semasa pemilihan kursus akademik.
Manakala pelajar Melayu/Bumiputera Islam berhadapan dengan masalah kualiti
kerja yang rendah di kalangan kakitangan Pendaftar.
225
4.1.7
Cadangan bagi mengatasi masalah
Kakitangan perlu mengatasi halangan birokrasi.
Prestasi kerja di kalangan kakitangan IPTS ditingkatkan.
Kakitangan IPTS perlu membina etika kerja yang baik.
226
BAB 5: KEGIATAN PELAJAR
5.1
MENGHADIRI SEMINAR/FORUM SEMASA DI UNIVERSITI
5.1.1
x
Anjuran universiti
Mengikut urutan, didapati 54 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 39

peratus India, 28 peratus Melayu, 33 peratus Bumiputera lain, dan 23 peratus Cina
telah mengikuti seminar/forum yang dianjurkan oleh pihak universiti.
Walau bagaimanapun, hampir separuh, yakni 47 peratus pelajar IPTS tanpa

mengira etnik didapati tidak kerap melibatkan diri dalam aktiviti tersebut.
5.1.2
x
Anjuran fakulti/pusat pengajian/sekolah
Mengikut urutan, didapati 41 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 34

peratus India, 33 peratus Bumiputera lain, dan 21 peratus Cina telah mengikuti
seminar/forum yang dianjurkan oleh Fakulti/Pusat Pengajian/Sekolah.
Walau bagaimanapun, separuh, yakni 51 peratus daripada pelajar IPTS tanpa

5.1.3
Anjuran Persatuan Pelajar
a. Mengikut urutan, didapati 53 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 50

peratus Bumiputera lain, 46 peratus India, dan 26 peratus Cina telah mengikuti
seminar/forum yang dianjurkan oleh Persatuan Pelajar.
b. Satu pertiga, yakni 39 peratus pelajar IPTS tanpa mengira etnik didapati tidak
kerap melibatkan diri dalam aktiviti tersebut.
227
5.1.4
x
Anjuran persatuan/aktiviti di luar kampus

Mengikut urutan didapati 50 peratus pelajar Bumiputera lain, 36 peratus
Melayu/Bumiputera Islam, 21 peratus Cina, dan 16 peratus India telah mengikuti
seminar/forum yang dianjurkan oleh persatuan/aktiviti di luar kampus.
Walau bagaimanapun, separuh, yakni 51 peratus daripada pelajar IPTS tanpa

5.2
KEKERAPAN PENGLIBATAN DALAM KEGIATAN PERSATUAN PELAJAR

5.2.1
x
Persatuan Pelajar
Satu pertiga, yakni 34 peratus pelajar tanpa mengira etnik didapati melibatkan diri
dalam persatuan pelajar.
Mengikut urutan, pelajar yang paling banyak melibatkan diri dalam Persatuan
Pelajar ialah pelajar Melayu/Bumiputera Islam, iaitu 60 peratus, 47 peratus India,
dan 32 peratus Cina.
5.2.2
x
Persatuan Pelajar satu kaum

Satu pertiga, yakni 34 peratus pelajar tanpa mengira etnik didapati melibatkan diri
dalam Persatuan Pelajar yang dianggotai oleh satu kaum.
Mengikut urutan, pelajar yang terbanyak melibatkan diri dalam Persatuan Pelajar
ialah Melayu/Bumiputera Islam 63 peratus, India 36 peratus, Cina 20 peratus, dan
Bumiputera lain 17 peratus.
5.2.3
x
Persatuan Pelajar pelbagai kaum

Satu pertiga, yakni 34 peratus pelajar didapati melibatkan diri dalam persatuan
pelajar yang dianggotai oleh pelbagai kaum.
228
Mengikut urutan, pelajar yang terbanyak melibatkan diri dalam Persatuan Pelajar
pelbagai kaum ialah India 41 peratus, Melayu/Bumiputera Islam 38 peratus,
Bumiputera lain 33 peratus, dan Cina 22 peratus.
5.2.4
x
Jumlah persatuan yang terlibat

Majoriti pelajar melibatkan diri dalam satu hingga lima persatuan. Mengikut
urutan, peratus pelajar yang terlibat ialah pelajar Bumiputera lain seratus peratus,
Cina 94 peratus, India 93 peratus, dan Melayu/Bumiputera Islam 91 peratus.
5.3
PENGLIBATAN DALAM PERSATUAN DI UNIVERSITI
5.3.1
x
Persatuan Keagamaan
Pelajar Melayu paling ramai, yakni 70 peratus melibatkan diri dalam Persatuan
Keagamaan.
Hanya satu perempat pelajar India, Bumiputera lain, dan Cina didapati melibatkan
diri dalam persatuan tersebut.
5.3.2
x
Persatuan Asrama
Satu pertiga daripada pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan Bumiputera lain

melibatkan diri dalam Persatuan Asrama.
Hampir semua, yakni 96 peratus daripada pelajar India dan 90 peratus Cina
didapati tidak melibatkan diri dalam persatuan tersebut.
229
5.3.3
x
Persatuan Sukan
Mengikut
urutan,
67
peratus
pelajar
Bumiputera
lain,
46
peratus
Melayu/Bumiputera Islam, 43 peratus Cina, dan 35 peratus India didapati telah

melibatkan diri dalam Persatuan Sukan.
x
Walau bagaimanapun, separuh, yakni 52 peratus pelajar IPTS tanpa mengira etnik
didapati tidak melibatkan diri dalam persatuan tersebut.
5.3.4
x
Mengikut urutan, 46 peratus pelajar India, 29 peratus Melayu/Bumiputera Islam,

dan 23 peratus Cina didapati telah melibatkan diri dalam Persatuan Kebudayaan.
Pelajar Bumiputera lain didapati kurang, yakni hanya 17 peratus yang melibatkan
diri dalam persatuan tersebut.
5.3.5
x
Persatuan Negeri
Hanya sepuluh peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan Bumiputera lain

didapati telah melibatkan diri dalam Persatuan Negeri.
89 peratus pelajar IPTS tanpa mengira etnik didapati tidak melibatkan diri dalam
persatuan tersebut.
5.3.6
x
Mengikut urutan, 44 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 43 peratus India,

dan 34 peratus Cina melibatkan diri dalam Persatuan Sains/Matematik/Komputer.
Pelajar Bumiputera lain didapati paling kurang, yakni hanya 17 peratus yang
melibatkan diri dalam persatuan tersebut.
230
5.3.7
x
Pelajar Melayu/Bumiputera Islam paling ramai, yakni 36 peratus melibatkan diri

dalam Persatuan Kemanusiaan.
Pelajar Bumiputera lain dengan jumlah 17 peratus, Cina 15 peratus, dan India
tujuh peratus didapati paling kurang melibatkan diri dalam persatuan tersebut.
5.3.8
x
33 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan 25 peratus Cina didapati telah

melibatkan diri dalam Persatuan Pertahanan Diri.
Pelajar Bumiputera lain dan India dengan jumlah sepuluh peratus didapati paling
kurang melibatkan diri dalam persatuan tersebut.
5.3.9
Persatuan Pengguna
a. Hanya sekitar sepuluh peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, Bumiputera lain,

Cina, dan India melibatkan diri dalam Persatuan Pengguna.
b. 88 peratus pelajar IPTS tanpa mengira etnik didapati tidak melibatkan diri dalam
persatuan tersebut.

x
Satu pertiga, yakni 33 peratus daripada pelajar Bumiputera lain melibatkan diri
dalam Persatuan Alam Sekitar, manakala pelajar Melayu/Bumiputera Islam, Cina,
dan India yang melibatkan diri hanya sekitar sepuluh peratus sahaja.
82 peratus pelajar IPTS tanpa mengira etnik didapati tidak melibatkan diri dalam
persatuan tersebut.
231
5.3.11 Persatuan berpakaian seragam

x
Mengikut
urutan,
33
peratus
pelajar
Bumiputera
lain,
26
peratus
Melayu/Bumiputera Islam, dan 17 peratus Cina didapati telah melibatkan diri

dalam Persatuan Berpakaian Seragam.
x
Pelajar India, dengan jumlah enam peratus sahaja didapati paling kurang
melibatkan diri dalam persatuan tersebut.

x
Mengikut urutan, 35 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam telah melibatkan

diri dalam Persatuan Bahasa Melayu berbanding dengan pelajar Bumiputera lain
17 peratus, dan Cina lapan peratus.
Seratus peratus pelajar India didapati tidak melibatkan diri dalam persatuan
tersebut.
232
BAB 6: KEHIDUPAN DI KAMPUS
6.1
PERKONGSIAN ASRAMA
6.1.1
x
Berkongsi bilik dengan pelajar yang sama etnik dan agama sahaja
Kebanyakan
pelajar
tanpa
mengira
etnik
dengan
mengikut
urutan
Melayu/Bumiputera Islam 90 peratus, Cina 69 peratus, India 61 peratus, dan

Bumiputera lain 60 peratus berasa lebih selesa sekiranya kawan sebilik di asrama
terdiri daripada kawan yang sama etnik dan agama sahaja.
6.1.2
x
Berkongsi bilik dengan pelajar berlainan etnik dan agama
Separuh pelajar India, iaitu 57 peratus, Cina 55 peratus, Bumiputera lain 50

peratus, dan Melayu/Bumiputera Islam 48 peratus menyatakan bahawa berkongsi
bilik dengan pelajar yang berlainan etnik dan agama lain merupakan pilihan
kedua mereka.
6.1.3
x
Berkongsi bilik dengan pelajar berlainan etnik dan agama tetapi
kawan
Mengikut urutan, 53 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 45 peratus India,

dan 35 peratus Cina menyatakan bahawa berkongsi bilik dengan pelajar yang
berlainan etnik dan agama tetapi kawan merupakan pilihan kedua mereka.
Walau bagaimanapun, 34 peratus pelajar Bumiputera lain menyatakannya sebagai

pilihan mereka yang ketiga.
233
6.1.4
Berkongsi bilik dengan pelajar berlainan etnik dan agama tetapi sama
major
Separuh,
yakni
54
peratus pelajar
India, diikuti
52
peratus
pelajar
Melayu/Bumiputera Islam, dan 51 peratus Cina menyatakan bahawa berkongsi

bilik dengan pelajar yang berlainan etnik dan agama tetapi sama major merupakan
pilihan kedua mereka.
x
Walau bagaimanapun, 50 peratus pelajar Bumiputera lain telah menyatakannya

sebagai pilihan ketiga mereka.
6.1.5
Berkongsi bilik dengan pelajar berlainan etnik dan agama tetapi sama
major dan tahun pengajian
Separuh, yakni 52 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, dan 49 peratus Cina

menyatakan bahawa berkongsi bilik dengan pelajar yang berlainan etnik dan
agama tetapi sama major dan tahun pengajian sebagai pilihan ketiga mereka,
manakala 39 peratus pelajar India menyatakannya sebagai pilihan pertama.
Satu pertiga, yakni 33 peratus daripada pelajar Bumiputera lain pula mencatatkan
peratusan yang sama antara pilihan pertama, kedua, dan ketiga.
6.1.6
x
Boleh berjiran dengan pelajar berlainan etnik dan agama
67 peratus pelajar Bumiputera lain dan 47 peratus pelajar Melayu/Bumiputera

Islam menyatakan bahawa berjiran dengan pelajar yang berlainan etnik dan
agama merupakan pilihan kedua mereka.
49 peratus pelajar India dan 39 peratus Cina pula menyatakan pilihan ini sebagai
pilihan ketiga.
234
6.1.7
x
Boleh berjiran dengan pelajar berlainan etnik tetapi sama agama
50 peratus pelajar Bumiputera lain menyatakan bahawa berjiran dengan pelajar

berlainan etnik tetapi sama agama sebagai pilihan kedua dan 50 peratus pelajar ini
juga menyatakannya sebagai pilihan ketiga.
46 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan 40 peratus India menyatakan

pilihan ini sebagai pilihan kedua mereka.
x
6.1.8
x
40 peratus pelajar Cina pula menyatakan pilihan ini sebagai pilihan ketiga.
Rakan asrama/tempat tinggal sama etnik
Seratus
peratus
pelajar
Bumiputera
lain,
diikuti
99
peratus
pelajar
Melayu/Bumiputera Islam, 95 peratus Cina, dan 91 peratus India didapati dapat

menerima sekiranya rakan asrama/tempat tinggal mereka sama kaum.
6.1.9
x
Rakan asrama/tempat tinggal berlainan etnik
Mengikut urutan, 97 peratus pelajar India, 92 peratus Melayu/Bumiputera Islam,

77 peratus Cina, dan 67 peratus Bumiputera lain
didapati dapat menerima
sekiranya rakan asrama/tempat tinggal mereka terdiri daripada kaum lain.
6.2
CITA RASA ETNIK DI KANTIN
6.2.1
Masakan mengikut cita rasa etnik sahaja
a. Separuh, yakni 52 peratus pelajar etnik Melayu/Bumiputera Islam, Cina, dan

India memilih masakan mengikut cita rasa etnik sebagai pilihan yang pertama,
manakala 50 peratus Bumiputera lain mencatatkan pilihan ini sebagai pilihan
ketiga.
235
6.2.2
x
Masakan ala Kedah dan Utara
Separuh, yakni 56 peratus daripada pelajar Melayu/Bumiputera Islam,

Bumiputera lain, India, dan Cina memilih masakan ala Kedah dan utara sebagai
pilihan kedua mereka.
6.2.3
x
Masakan ala Barat
Seratus peratus pelajar Bumiputera lain memilih masakan ala Barat sebagai
pilihan kedua mereka. Begitu juga dengan 42 peratus pelajar Cina.
47 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam dan India pula menyatakannya

sebagai pilihan ketiga.
6.2.4
x
Makanan ringan
Separuh pelajar Cina memilih makanan ringan, seperti mi, nasi ayam, dan lainlain
sebagai
pilihan
kedua
mereka,
manakala
44
peratus
pelajar
Melayu/Bumiputera Islam menyatakannya sebagai pilihan ketiga mereka.

x
Pelajar Bumiputera lain pula mencatatkan peratusan yang sama, iaitu 50 peratus
antara pilihan pertama dan kedua.
6.2.5
x
Masakan pelbagai cita rasa
63 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 57 peratus India, dan 46 peratus

Cina menyatakan bahawa mereka memilih masakan mengikut cita rasa pelbagai
etnik sebagai pilihan pertama mereka.
60 peratus pelajar Bumiputera lain pula menyatakannya sebagai pilihan kedua.
236
6.2.6 Pengusaha kantin menyediakan makanan mengikut cita rasa etnik pelajar
x
Mengikut urutan, 63 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, 50 peratus

Bumiputera lain, 44 peratus Cina, dan 41 peratus India bersetuju mengatakan
bahawa pengusaha kantin menyediakan makanan mengikut cita rasa etnik pelajar.
237
BAB 7: KEHIDUPAN PELAJAR

7.1
KEHIDUPAN AKADEMIK
7.1.1
x
Kejayaan akademik tiada kaitan dengan etnik
Majoriti pelajar di IPTS tanpa mengira etnik dengan mengikut urutan terbanyak,
pelajar Melayu/Bumiputera Islam 83 peratus, India 78 peratus, Bumiputera lain
67 peratus, dan Cina 65 peratus merasakan bahawa kejayaan akademik tidak
mempunyai kaitan dengan etnik.
7.1.2
x
Mudah berhubung dengan pensyarah
Kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik dengan mengikut urutan terbanyak,

pelajar India 88 peratus, Bumiputera lain 83 peratus, Melayu/Bumiputera Islam
75 peratus, dan Cina 68 peratus menyatakan bahawa mereka mudah berhubung
dengan pensyarah semasa kuliah, tutorial, dan di pejabatnya.
7.1.3
x
Bertukar nota dan belajar bersama-sama dengan etnik lain
Kebanyakan pelajar di IPTS tanpa mengira etnik dengan mengikut urutan

terbanyak,
pelajar
India
85
peratus,
Bumiputera
lain
83
peratus,
Melayu/Bumiputera Islam 72 peratus, dan Cina 61 peratus didapati mengamalkan

amalan bertukar nota dengan pelajar daripada etnik lain.
7.1.4
x
Peluang berjaya dengan cemerlang dalam bidang akademik terbuka luas

Seratus peratus pelajar Bumiputera lain, diikuti 80 peratus Melayu/Bumiputera
Islam, 73 peratus India, dan 71 peratus Cina menyatakan bahawa peluang untuk
berjaya dengan cemerlang dalam bidang akademik terbuka luas tanpa mengira
etnik.
238
7.2
KEHIDUPAN SOSIAL
7.2.1
Umur semasa memahami hakikat bahawa rakyat Malaysia terdiri daripada

pelbagai kaum, budaya, dan agama yang berbeza
a. Majoriti pelajar mengatakan yang mereka memahami hakikat bahawa rakyat

Malaysia terdiri daripada pelbagai kaum, budaya, dan agama yang berbeza
semasa berumur dalam lingkungan enam hingga sepuluh tahun.
7.2.2 Umur semasa memahami hakikat bahawa perbezaan kaum, budaya, dan
agama boleh menimbulkan salah faham dan konflik
x
Majoriti pelajar tanpa mengira etnik di IPTS telah memahami hakikat bahawa
perbezaan kaum, budaya, dan agama boleh menimbulkan salah faham dan konflik
semasa berumur dalam lingkungan 11 hingga 15 tahun, kecuali
pelajar India
yang memahami hakikat ini semasa berumur enam hingga sepuluh tahun.
7.3
PERSEPSI PELAJAR TERHADAP PERHUBUNGAN ETNIK
7.3.1
Pengaruh sosial yang membina kefahaman tentang rakyat Malaysia yang

berbeza kerana ciri-ciri kaum, budaya, dan agama
Lebih separuh, yakni 57 peratus pelajar tanpa mengira etnik menyatakan bahawa
ibu bapa merupakan pengaruh sosial utama yang membina kefahaman pelajar
tentang rakyat Malaysia yang berbeza kerana ciri-ciri kaum, budaya, dan agama.
27 peratus pelajar tanpa mengira etnik menyatakan bahawa guru-guru di sekolah

merupakan pengaruh kedua yang membina kefahaman pelajar tentang rakyat
Malaysia tersebut. 26 peratus pelajar pula menyatakan bahawa media cetak dan
elektronik berperanan membina kefahaman tersebut.
239
7.3.2
x
Gambaran buruk tentang kaum lain
Hampir satu perlima, yakni 23 peratus pelajar tanpa mengira etnik menyatakan
bahawa ahli politik banyak memberikan gambaran buruk tentang kaum lain.
26 peratus pelajar bersetuju kakitangan kerajaan merupakan pengaruh kedua dan

27 peratus menyatakan bahawa media cetak dan elektronik ialah pengaruh ketiga
yang memberikan gambaran buruk tentang kaum lain.
7.3.3
x
Peranan menjalinkan hubungan baik dengan kaum lain
Separuh pelajar, yakni 52 peratus tanpa mengira etnik menyatakan bahawa ibu
bapa memainkan peranan yang paling utama dalam menjalinkan hubungan baik
dengan kaum lain.
40 peratus pelajar Bumiputera lain menyatakan peranan kedua dimainkan oleh

datuk/nenek
dan
ahli-ahli
politik,
manakala
24
peratus
pelajar
Melayu/Bumiputera Islam, Cina, dan India menyatakan pilihan kedua dimainkan

oleh guru-guru di sekolah.
x
15 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam, Cina, dan India bersetuju bahawa

peranan ketiga dimainkan oleh media cetak dan elektronik.
7.3.4
x
Pergaulan dengan individu daripada etnik lain
88 peratus pelajar India, diikuti 59 peratus Melayu/Bumiputera Islam didapati

sering bergaul dengan individu daripada etnik lain.
83 peratus pelajar Bumiputera lain dan 72 peratus Cina didapati hanya kadangkadang sahaja bergaul dengan individu daripada etnik lain.
240
7.3.5
x
Tempat di mana perhubungan paling banyak berlaku
Mengikut urutan keutamaan, kawasan kediaman/asrama, bilik kuliah/tutorial,

perpustakaan, dan tempat kegiatan persatuan/kokurikulum dijalankan merupakan
tempat di mana perhubungan paling banyak berlaku.
7.3.6
x
Masalah berlakunya salah faham dan ketegangan etnik
27 peratus pelajar tanpa mengira etnik menyatakan bahawa masalah utama yang
menyebabkan berlakunya salah faham dan ketegangan etnik ialah kerana
wujudnya perbezaan agama, budaya, dan bahasa.
Masalah kedua terbesar ialah kerana tiadanya sikap saling bantu-membantu,

menghormati orang lain, dan angkuh. Manakala masalah ketiga ialah perbezaan
antara kumpulan daripada ikatan kerakyatan bersama.
7.3.7
Program yang perlu dilaksanakan untuk memupuk dan mengukuhkan

perpaduan antara etnik
35 peratus pelajar tanpa mengira etnik menyatakan bahawa program pertama yang
perlu dilaksanakan untuk memupuk dan mengukuhkan perpaduan ialah
mewajibkan pelajar mengambil kursus pengurusan masyarakat pelbagai budaya.
35 peratus juga menyatakan bahawa program kedua yang patut dilaksanakan ialah
menggalakkan pelajar melibatkan diri dalam persatuan pelajar dan kegiatan
sukan.
20 peratus pelajar pula menyatakan bahawa program ketiga yang patut

dilaksanakan ialah program yang menekankan supaya pihak pengurusan universiti
peka dalam mentadbir dan menguruskan pelajar pelbagai budaya.
241
7.4
PENGALAMAN HIDUP DI UNIVERSITI
7.4.1
x
Sulit membina persahabatan dengan etnik lain
Mengikut urutan, 40 peratus pelajar Cina, 22 peratus Melayu/Bumiputera Islam,

19 peratus India, dan 17 peratus Bumiputera lain menyatakan bahawa mereka
sulit hendak membina persahabatan dengan pelajar daripada etnik lain.
7.4.2
x
Tidak ramai pasangan intim berbeza kaum dan agama di kampus
97 peratus pelajar Cina, diikuti 54 peratus Melayu/Bumiputera Islam, 54 peratus

Cina, dan 50 peratus Bumiputera lain merasakan bahawa tidak ramai pasangan
intim yang berbeza kaum dan agama di kampus.
7.4.3
x
Jarang terlibat dengan perayaan etnik lain
Mengikut urutan, 67 peratus pelajar Bumiputera lain, 49 peratus Cina, 48 peratus

India, dan 45 peratus Melayu/Bumiputera Islam didapati jarang menjemput
individu daripada kumpulan etnik lain untuk merayakan hari kebesaran kumpulan
etnik mereka.
7.4.4
x
Mendapat simpati, pertolongan, dan diziarahi oleh etnik lain
Mengikut urutan, didapati 67 peratus pelajar Bumiputera lain dan 63 peratus India
berbanding dengan 48 peratus Cina dan 46 peratus Melayu/Bumiputera Islam
sering mendapat simpati, pertolongan, dan diziarahi oleh etnik lain.
242
7.4.5
x
Kegiatan agama, bahasa, dan budaya mendapat sokongan pihak IPTS
Mengikut urutan, 67 peratus pelajar Bumiputera lain, 61 peratus India, 55 peratus

Melayu/Bumiputera Islam, dan 51 peratus Cina bersetuju bahawa kegiatan agama,
bahasa, dan budaya di kalangan pelajar yang sering mendapat sokongan pihak
IPTS ialah kegiatan pelajar Bumiputera lain.
243
BAB 8: IKATAN KEWARGANEGARAAN
8.1
IKATAN KENEGARAAN
8.1.1
Berdasarkan lapan kenyataan bagi mengukur ikatan kenegaraan, didapati bahawa

semua pelajar tanpa mengira etnik sudah terbina ikatan kenegaraan mereka. Sama
seperti di IPTA, kajian yang dijalankan di IPTS juga menunjukkan bahawa
pengecualian hanya berlaku dalam kes bahasa Melayu yang diwajibkan di papan
iklan. Bagi 30 peratus pelajar Bumiputera lain, Cina, dan India, mereka tidak
8.2
PERKONGSIAN PENDAPAT AWAM
8.2.1
Perkongsian pendapat awam didapati lebih terbina di kalangan pelajar

Melayu/Bumiputera Islam dan Bumiputera lain walaupun wujud perbezaan di
kalangan pelajar Bumiputera lain, Cina, dan India tentang isu diskriminasi kaum
dan isu sekiranya tidak berpuas hati eloklah berhijrah. Namun, kedua-dua etnik
ini, berkongsi pendapat awam juga dengan pelajar Melayu/Bumiputera Islam
dalam dua isu. Pertama, 68 peratus daripada mereka bersetuju bahawa sindrom
subsidi bukan hanya wujud dalam program-program kerajaan sahaja, dan kedua,
93 peratus pula bersetuju bahawa bahasa Inggeris perlu dikuasai pada era
globalisasi.
8.3
TAHAP ETOS BANGSA MALAYSIA
8.3.1
Hampir semua pelajar tanpa mengira etnik memiliki tahap kesedaran yang tinggi
berdasarkan tujuh dimensi yang digunakan untuk mengukur tahap etos bangsa
Malaysia. Pelajar tanpa mengira etnik didapati telah berkongsi sejarah, berkongsi
nilai dalam pemerintahan negara, mempunyai perasaan kekitaan, berkongsi masa
244
depan, mempunyai semangat kesetiaan, mempunyai komitmen, dan keterikatan

emosi kepada negara.
Namun begitu, sekitar 30 peratus pelajar Bumiputera lain, Cina, dan India
didapati tidak dapat menerima sepenuhnya pandangan Perdana Menteri yang
menyatakan bahawa Malaysia ialah sebuah negara Islam dan 45 peratus daripada
mereka juga tidak begitu terpupuk dalam hal berkorban untuk negara.
8.4
PERLEMBAGAAN DASAR AWAM
8.4.1
Kebanyakan pelajar tanpa mengira etnik dapat menerima Perlembagaan 1957 dan
1963 sebagai kontrak sosial negara. Namun begitu, 83 peratus pelajar Bumiputera
lain dan 59 peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam mahu kawalan imigrasi
antara Semenanjung dengan Sabah dan Sarawak dikekalkan. Dalam hal kawalan
permit kerja di kalangan rakyat Malaysia di Semenanjung yang bekerja di Sabah
dan Sarawak, hanya 67 peratus pelajar Bumiputera lain yang mahu
mempertahankannya.
8.5
PENGGUNAAN
KUOTA
PEMBANGUNAN NEGARA
8.5.1
DALAM
DASAR
DAN
PROGRAM
Dari segi penggunaan kuota dalam dasar dan program pembangunan negara pula,
didapati bahawa 27 peratus pelajar tanpa mengira etnik berpendapat
penggunaannya dihadkan berdasarkan keperluan sebagai pilihan yang pertama.
Manakala 24 peratus pelajar pula bersetuju dengan pendapat yang kedua, iaitu
kuota tersebut perlu dikembangkan kepada kaum lain berdasarkan keperluan. 41
peratus pelajar Melayu/Bumiputera Islam juga turut menyatakan bahawa
penggunaannya perlu dikekalkan.
245
8.6
IDEOLOGI BANGSA MALAYSIA

8.6.1
56 peratus pelajar Bumiputera lain, Cina, dan India mendefinisikan ideologi

bangsa Malaysia sebagai keadaan yang sama rata antara kaum dan agama.
8.7
UNSUR BANGSA MALAYSIA

8.7.1
72 peratus pelajar tanpa mengira etnik berpendapat bahawa sifat demokrasi

merupakan unsur bangsa Malaysia yang pertama yang menjadi idaman mereka.
Walau bagaimanapun, 75 peratus pelajar Bumiputera lain telah menyatakan imej
kenegerian sebagai unsur kedua, manakala 34 peratus Melayu/Bumiputera Islam
pula memilih teras agama sebagai unsur kedua. 30 peratus pelajar Cina dan India
pula menyatakan sifat jati diri kaum sebagai unsur bangsa Malaysia yang kedua.
Seterusnya 35 peratus pelajar tanpa mengira etnik menyatakan bahawa unsur yang
ketiga ialah ikatan kewarganegaraan.
8.8
BAHASA DAN IDENTITI
8.8.1
Semua pelajar tanpa mengira etnik melabelkan pertamanya identiti etnik mereka,
kedua identiti negara, dan seterusnya identiti subetnik mereka sebagai asas jati
diri. Jati diri pelajar tanpa mengira etnik pula berlapis-lapis.
246
BAB 9: BATAS ETNIK

9.1
IKATAN INDIVIDU
9.1.1
Kepentingan peribadi berbentuk material
9.1.1.1
Secara relatif, tingkah laku pelajar tanpa mengira etnik dipengaruhi oleh
perkiraan material jika dibandingkan dengan pilihan etnik.
Tetapi
jangkaan
pelajar
terhadap
mementingkan perkiraan etnik
generasi
ibu
didapati
lebih
daripada material, malahan dalam
beberapa kes sosial, seperti Rakan Kongsi, Kedai Runcit, dan Pinjaman
Bank, jangkaan ini lebih dipengaruhi oleh perkiraan etnik.
9.1.2
Kepentingan peribadi berbentuk status
9.1.2.1
Dalam kepentingan peribadi berbentuk status, tingkah laku pelajar lebih

dipengaruhi risiko etnik.
Hal yang sama diperhatikan di peringkat generasi ibu apabila pelajar

menjangkakan generasi ibu akan dipengaruhi perkiraan etnik juga.
9.1.3
Kepentingan ikatan sosial

9.1.3.1
Dalam kepentingan ikatan sosial, tingkah laku pelajar didapati lebih

dipengaruhi oleh ikatan sosial, bukan perkiraan etnik. Hanya dalam kes
hipotesis Sokong Ketua, didapati pelajar Melayu/Bumiputera Islam,
Bumiputera lain, dan Cina berpendapat situasi sosial ini masih mempunyai
risiko etnik.
Hal yang sama juga diperhatikan di peringkat generasi ibu.
247
9.2
IKATAN KUMPULAN
9.2.1
9.2.1.1
Secara keseluruhan, pelajar didapati masih sangsi dengan perkiraan agama

dalam kes Hubungan Intim, dan pelajar Bumiputera lain dan India dalam
kes Tamu Pejabat.
Generasi ibu dijangka akan lebih dipengaruhi oleh tuntutan agama, kecuali
dalam kes hipotesis Kahwin Campur; kerana pasangan terlibat, walaupun
berbeza etnik sudah menganut agama yang sama.
9.2.2
Pilihan kepimpinan
9.2.2.1
Secara keseluruhan didapati pelajar akan mendahulukan ciri-ciri

kepimpinan dan bukan perkiraan etnik dalam pemilihan pemimpin
mereka, kecuali pelajar Cina dalam kes pemilihan Setiusaha Kelab yang
masih mempunyai risiko etnik.
Namun begitu, mereka menjangkakan yang generasi ibu akan dipengaruhi

oleh perkiraan etnik.
9.2.3
Pilihan derma tabung dan darah
9.2.3.1
Secara keseluruhan semua pelajar tanpa mengira etnik berpendapat

mereka akan mengutamakan perkiraan kebajikan dan bukan perkiraan
etnik dalam menghulurkan bantuan.
Gambaran yang sama dijangka akan berlaku kepada generasi ibu, kecuali
dalam kes hipotesis Derma Darah di kalangan Melayu/Bumiputera Islam
yang masih berasa sangsi dalam perkiraan etnik.
248
9.2.4
Pilihan sekolah rendah dan sekolah wawasan

9.2.4.1
Dalam pilihan Sekolah Rendah dan Sekolah Wawasan, pelajar tanpa

mengira etnik tidak memberi sokongan yang padu kepada Sekolah Rendah
Kebangsaan kerana masih mementingkan perkiraan etnik. Namun begitu,
Sekolah Wawasan menunjukkan penerimaan yang tinggi daripada pelajar
tanpa mengira etnik.
Gambaran yang sama dijangka berlaku kepada generasi ibu.
9.3
KESIMPULAN
Secara keseluruhan, perbandingan Kajian Integrasi Etnik di IPTA dan IPTS tidak
menunjukkan perbezaan yang ketara kecuali dalam hal-hal identiti nasional dan etos
bangsa. Semasa di peringkat sekolah didapati pelajar Melayu, Bumiputera lain, dan India
lebih condong belajar di sekolah kebangsaan yang menggunakan bahasa pengantarnya
bahasa Melayu berbanding dengan pelajar Cina yang lebih suka belajar di Sekolah
Rendah Jenis Kebangsaan (SRJK) Cina.
Selain itu, dari segi pergaulan pula diperhatikan pelajar di IPTS sama dengan di IPTA.
Pelajar IPTS mempunyai pengalaman pergaulan yang luas kecuali dalam pemilihan
kawan asrama, mereka lebih condong tinggal bersama-sama kawan daripada satu kaum.
Walau bagaimanapun, yang perlu diperhatikan ialah perihal identiti nasional dan etos
bangsa yang didapati lebih terbina tetapi secara relatifnya peratusannya lebih rendah jika
dibandingkan dengan pelajar-pelajar di IPTA. Kajian lanjut perlu dijalankan bagi
memahami sebab wujudnya perbezaan ini, mengenal pasti perbezaan tingkah laku
pelajar, mengesan punca berlakunya perbezaan, dan mencari jalan mengatasi
kerenggangan dalam integrasi etnik.
249

Integrasi Etnik Di Institusi Pengajian Tinggi Awam

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Integrasi Etnik Di Institusi Pengajian Tinggi Awam

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KAJIAN

BAB 2 TEORI PERHUBUNGAN ETNIK

Tahap Perhubungan Etnik

BAB 3 PROFIL RESPONDEN

BAB 4 PERSEKOLAHAN DAN PENDIDIKAN DI UNIVERSITI

4.5.4 Kumpulan Menelaah

BAB 5 KEWANGAN PELAJAR

BAB 6 TADBIR URUS UNIVERSITI

Tiga Masalah Pelajar Semasa Berurusan dengan Pihak

BAB 7 KEGIATAN PELAJAR

BAB 8 KEHIDUPAN DI KAMPUS

Berkongsi Asrama dengan Pelajar Berlainan Etnik dan Agama

BAB 9 KEHIDUPAN PELAJAR

Pengalaman Hidup di Universiti

BAB 10 IKATAN KEWARGANEGARAAN

Bangga Penduduk Negara Ini Terdiri daripada

BAB 11 BATAS ETNIK

BAB 12 ISU DAN CADANGAN TINDAKAN

transformasi sosial dan ekonomi yang pesat.

Kajian ini bertujuan untuk:-

Mengukur integrasi kaum di kalangan pelajar Institusi Pengajian Tinggi

(IPTA) dengan cara:2.1.1

mengenal pasti batas etnik,

mengenal pasti identiti kebangsaan, perkongsian pendapat, dan etos

bangsa Malaysia, dan

memerhatikan bentuk dan intensiti perhubungan antara kumpulan etnik

semasa kegiatan pembelajaran, kokurikulum dan kehidupan di kampus.

Meneliti kedinamikan etnisiti sebagai salah satu faktor penyebab polarisasi

mengenal pasti faktor utama yang menjadi penyumbang kepada gejala

polarisasi kaum di IPTA.

mengkaji dasar, program, dan pelaksanaannya di kalangan pentadbir

dan staf/ahli akademik.

Perbezaan etnik dan agama memisahkan pelajar

Batas etnik tebal

Hubungan etnik terpisah dan terasing

Integrasi etnik di kalangan pelajar IPTA tidak terbina

Ikatan kewarganegaraan dan etos bangsa longgar

Pengaruh persekitaran sosial di sekolah dan keluarga

Kelemahan pengurusan IPTA dalam menguruskan masyarakat pelbagai kaum

Kekurangan dasar dan program pendidikan tinggi dalam masyarakat pelbagai

Pemilihan universiti berdasarkan ciri strata sosial yang telah ditentukan.

Kajian ini dapat menyumbang kepada perkembangan ilmu dengan terbinanya

memperkukuh ikatan perpaduan kaum di kampus dan negara ini.

Kajian harus dilakukan untuk memastikan keadaan integrasi kaum di kalangan

Kajian ini perlu dilaksanakan memandangkan semenjak pelaksanaan Dasar

antara kaum, sama ada di IPTA ataupun dalam masyarakat amnya.

Diharap kajian ini akan membuka ruang penyelidikan baru, terutamanya

Percambahan fikiran dalam bentuk bengkel

Temu bual kumpulan fokus di kalangan pelajar

Pemerhatian aspek kehidupan tertentu di kalangan pelajar

Profil sejarah hidup pelajar terpilih

Faktor etnik akan mencorakkan tingkah laku ahli kumpulan itu.

Pengaruh etnik menentukan dan saling bertindak dengan pengaruh-pengaruh

Pendekatan pertama dipengaruhi oleh Furnivall dan sarjana Sains Sosial.

Kelompok etnik, jati diri, dan mekanisme penyesuaian sosial

Melayu, Malaysian Malaysia, Ketuanan Melayu dalam masyarakat

Penggemblengan etnik dan agama dalam persaingan mengejar ganjaran

dan kedudukan sosial

Pelampau dan cauvinis etnik dan agama

Ideologi Perhubungan Etnik

Ideologi ketuanan etnik - wacana pramerdeka

Ideologi kecairan etnik - satu utopia

Masyarakat pelbagai budaya - hegemoni satu kumpulan etnik dalam masyarakat

Tahap Perhubungan Etnik