CHUYN 6

NN KINH T TH TRNG NH HNG XHCN,

TON CU HO V HI NHP QUC T CA VIT NAM
(Ti liu bi dng thi nng ngch ln chuyn vin chnh khi ng, on th nm 2014)

Phn 1
NN KINH T TH TRNG NH HNG X HI CH NGHA
VIT NAM
I. KHI QUT V NN KINH T TH TRNG
Theo C. Mc, kinh t th trng l mt giai on pht trin tt yu ca lch
s m bt c nn kinh t no cng phi tri qua t ti nc thang cao hn trn
con ng pht trin v nn kinh t TBCN chnh l nn kinh t th trng pht
trin n trnh ph bin v hon chnh. Nc thang cao hn chnh l nn kinh t
cng sn ch ngha m giai on u l nn kinh t XHCN. chuyn ln nc
thang ny, nn kinh t th trng phi pht trin ht mc, phi tr thnh ph bin
trong i sng kinh t - x hi.
y l mt kt lun l lun quan trng. N khi qut qu trnh pht trin ca
lch s nhn loi, trong , kinh t th trng c xc nh l mt nc thang tt
yu, mang tnh ph bin. Tnh ph bin ca kinh t th trng th hin cu trc
khung chung cho mi nn kinh t th trng.
1. Nhng yu t c bn ca kinh t th trng
Kinh t th trng ni chung bao hm nhng yu t ch yu c bn nh sau:
Th nht, c lp ca cc ch th trong nn kinh t
Nn kinh t th trng i hi s tn ti ca cc ch th kinh t c lp di
nhiu hnh thc s hu khc nhau. Cc ch th ny hon ton ng lp, t ch
trong vic quyt nh: sn xut ci g, sn xut nh th no v sn xut cho ai? H
t chu trch nhim i vi quyt nh sn xut kinh doanh ca bn thn da trn
nhng tn hiu th trng.
V bn cht, nn kinh t th trng th trng c cu trc a s hu. Trong
cu trc, s hu t nhn lun lun l thnh t tt yu, bt buc. Ph nhn s hu t
nhn c ngha l bc b kinh t th trng trn thc t. Bn cnh s hu t nhn,
cn c cc dng s hu khc l s hu nh nc, s hu tp th v dng ng s
hu ca cc ch th khc, v d s hu CTCP, DN t bn nh nc, v.v.
V nguyn tc, cc ch th s hu v cc hnh thc s hu trong nn kinh t
th trng l c lp v bnh ng vi nhau trc php lut v trong hot ng
kinh doanh. Nhng mi hnh thc s hu v mi ch th s hu li c vai tr, v
th v chc nng c th trong s vn hnh ca nn kinh t th trng.
Th hai, h thng ng b cc th trng v th ch tng ng
Mi nn kinh t th trng u c cc yu t cu thnh c bn l cc th
trng, bao gm cc th trng yu t [cc th trng u vo nh th trng t
ai, th trng sc lao ng, th trng ti chnh (th trng tin t, th trng
1

vn, th trng chng khon), th trng hng ho, th trng khoa hc - cng
ngh] v th trng hang ha v dch v tiu dng. nn kinh t th trng hot
ng hiu qu, phi bo m hai yu cu.
- S hin din y ca tt c cc th trng ni trn.
- Cc th trng phi vn hnh ng b.
p ng hai yu cu ny, vic hnh thnh v pht trin cc th trng phi
tun theo mt trt t bc i xc nh. Vic khng tun th trt t (v d xy
dng th trng vn, th trng chng khon nhng h thng cc quyn ti sn
khng xc nh r, th trng t ai khng c tha nhn chnh thc) thng
dn n s ri lon, vn hnh km hiu qu ca tng th trng chc nng v ca
c nn kinh t.
Bn cnh , s vn hnh ng b ca cc th ch th trng i hi phi
thc hin y cc nguyn tc c bn ca th trng (ch th s hu c lp,
mc tiu ti a ho li nhun ca doanh nghip, c ch phn b ngun lc do cc
lc lng th trng quyt nh l chnh, thng qua cnh tranh t do, v.v.) trn c
s dc s bo m ca lut php. Nu khng c bo v bng cc o lut c s
nh lut cnh tranh, lut v cc quyn s hu, lut chng c quyn, lut chng
bn ph gi th nn kinh t khng th hot ng bnh thng.
Th ba, h thng gi c c xc lp thng qua tng quan cung-cu
quyt nh s vn hnh ca nn kinh t th trng
Gi c trn cc loi th trng c xc nh da trn tng quan cung v
cu ca tng th trng . Tn hin gi c l cn c khch quan i vi cc ch
th kinh t a ra cc quyt nh sn xut-kinh doanh ca mnh trong mi trng
cnh tranh th trng.
Nn kinh t th trng ch vn hnh c mt khi h thng gi c c
quyt nh khch quan bi th trng. Trong nn kinh t th trng, mc tiu ti a
ho li nhun l ng lc ch yu thc y n lc hot ng v hiu qu kinh
doanh ca cc doanh nghip. phc v mc tiu , gi c phi c thit nh
trn cc c s khch quan v c iu tit bng c ch t iu tit (cnh tranh t
do).
Th t, c ch cn bn vn hnh ca nn kinh t th trng l cnh
tranh t do
Khng c cnh tranh t do, khng th ni n kinh t th trng. V bn
cht, c ch cnh tranh th trng l c ch t iu chnh. Do vy, n cn c gi
l bn tay v hnh. C ch ny gip nn kinh t to lp s cn bng mi khi b
trc trc.
Cnh tranh l c ch ch yu phn b cc ngun lc trong nn kinh t th
trng. Thng qua cnh tranh, cc ngun lc c rt ra khi nhng ngnh, lnh
vc v a im ang hot ng km hiu qu, di chuyn n nhng ni c li th
pht trin v thu c hiu qu kinh doanh, li nhun cao hn. Thc t xc nhn
2

rng cho n nay, sau khi nn kinh t vt qua trnh kinh t nng dn t cp
- t tc, cnh tranh l c ch phn b cc ngun lc hiu qu nht.
Th nm, vai tr iu tit kinh t ca nh nc
Th trng c nhng khuyt tt v c ch th trng c th b tht bi trong
vic gii quyt mt s vn pht trin, v d nh khng hong, i ngho, cng
bng x hi, mi trng, v.v. khc phc chng v trnh khi tht bi th trng,
nh nc phi tham gia qun l, iu tit s vn hnh nn kinh t. Nh nc tham
gia vo cc qu trnh kinh t th trng va vi t cch l b my qun l x hi,
va l mt yu t ni ti ca c ch vn hnh kinh t. Vi cc t cch , nh nc
thc hin ba chc nng:
- Qun l, nh hng v h tr pht trin;
- Phn phi li thu nhp quc dn.
- Bo v mi trng.
thc hin ba chc nng , nh nc phi gii quyt cc nhim v:
- Cung cp khung kh php l r rng, nghim minh, c hiu lc v ph hp
vi i hi ca c ch th trng;
- Kin to v bo m mi trng v m n nh, c tnh khuyn khch kinh
doanh;
- Cung cp kt cu h tng (gm h tng "cng" - giao thng vn ti, cung
cp in nc, v.v. v h tng "mm" - dch v thng tin, bu chnh - vin thng;
ti chnh, v.v.) cng nh cc dch v v hng ho cng cng (chm sc sc kho,
gio dc - o to, bo v mi trng, v.v.).
- H tr nhm ngi ngho cc iu kin ti thiu tham gia th trng
bnh ng.
Nm yu t ni trn l 5 yu t cu thnh c bn khung th ch chung ca
mi nn kinh t th trng. Chng hnh thnh mt tng th, quy nh ln nhau.
Thiu bt c yu t no trong s u khng th c nn kinh t th trng bnh
thng, vn hnh hiu qu. Tuy nhin, trong mi nn kinh t th trng, tu theo
cc iu kin pht trin c th, vai tr, v tr v chc nng ca tng yu t khng
hon ton ging nhau. iu ny to nn c th ca cc m hnh kinh t th trng
v nn kinh t th trng nhng quc gia c th.
1.2. Cc m hnh pht trin kinh t th trng trong lch s
Cho n cui th k XX, kinh t th trng hu nh ch c mt phng n
pht trin duy nht l bin thnh kinh t TBCN. Song thc t cho thy kinh t th
trng khng pht trin theo mt m hnh duy nht m c thc hin di nhiu
m hnh khc nhau (th trng t do, th trng - x hi, v.v).
Nhm lm r nhng nt khi qut chung ca qu trnh pht trin kinh t th
trng, c th tru tng ho mt s c im c th, phn nh s giao thoa,
chuyn tip v an xen gia cc m hnh quy v ba m hnh ch yu sau:
M hnh kinh t th trng t do;
M hnh kinh t th trng - x hi;
3

M hnh kinh t th trng nh hng XHCN ( Vit Nam)

hay kinh t th trng XHCN ( Trung Quc).
C th ni ba m hnh kinh t th trng ni trn ang bao trm tt c cc
nn kinh t trn th gii, tr mt vi ngoi l nh Bc Triu tin. iu ny xc
nhn kt lun ca Mc: kinh t th trng l giai on pht trin tt yu; l hnh
thc ph bin ca mi nn kinh t mt trnh xc nh.
Trong khun kh CNTB, kinh t th trng pht trin trong 2 m hnh l
kinh t th trng t do v kinh t th trng x hi.
* M hnh kinh t th trng t do
Kinh t th trng trong khun kh CNTB ch yu pht trin theo m hnh
th trng t do, c thc hin hu ht cc nn kinh t TBCN Ty u v Bc
M. M hnh ny cao vai tr ca ch s hu t nhn, ca t do c nhn v
cnh tranh t do. Trong m hnh kinh t th trng t do, s can thip iu tit ca
nh nc vo cc qu trnh kinh t c hn ch mc thp. Qu trnh pht trin
kinh t ch yu do khu vc t nhn vn hnh di s iu tit ca bn tay v
hnh (tc c ch cnh tranh t do). Chc nng chnh ca nh nc l bo v ch
s hu t nhn v cc quyn t do c nhn, bo m n nh v m, to iu
kin kinh t t nhn v c ch th trng t do vn hnh thun li nht. S tham
gia ca nh nc vo qu trnh phn phi li, vo h thng phc li x hi nhm
gim thiu tnh trng bt bnh ng, to lp cng bng x hi, ngn chn v x l
cc tht bi th trng tuy vn c coi trng nhng khng nhiu nh cc m
hnh khc. Trong m hnh ny, trong khi vai tr ng lc pht trin ca li ch t
nhn, li ch c nhn (li nhun) c cao th vai tr "bnh li" ca s iu tit,
nh hng pht trin ca nh nc (bn tay hu hnh) li tng i b xem nh so
vi cc m hnh khc.
* M hnh kinh t th trng - x hi
M hnh ny c thc hin thnh cng kh nhiu nc Ty - Bc u,
in hnh l c (qu hng ca m hnh kinh t th trng - x hi), Thu in,
Na Uy v Phn Lan. Xt theo tnh cht c trng, m hnh ny cn c mt mt
s nc khc nh an Mch, H Lan, Php v B vi nhng mc khc nhau.
V nguyn tc, m hnh kinh t th trng - x hi tha nhn cc yu t c
bn ph bin ca kinh t th trng. Tuy nhin, so snh vi m hnh kinh t th
trng t do, m hnh ny c hai c trng ni bt.
- Coi cc mc tiu x hi v pht trin con ngi (cng bng x hi, phc li
cho ngi ngho v cho ngi lao ng, quyn t do pht trin ca mi ngi dn,
v.v.) l mc tiu ca chnh qu trnh pht trin kinh t th trng;
- Nh nc dn dt nn kinh t th trng pht trin khng ch nhm mc
tiu tng trng v hiu qu kinh t m c mc tiu pht trin v hiu qu x hi.
Vi nhng c trng trn, tuy m hnh kinh t th trng - x hi l mt bin
th ca nn kinh t TBCN, song n phn nh mt xu th tt yu ca s pht trin.
l: n mt trnh pht trin nht nh, trong nhng iu kin c th, t kinh

t th trng khng th gii quyt c hiu qu tt c cc vn pht trin, nht l

cc mc tiu pht trin x hi v con ngi. t c iu , trong c ch vn
hnh ca nn kinh t th trng, cn c thm bnh li nh hng ng c
thc y pht trin i ng qu o nhm phc v tt khng ch nhim v tng
trng v hiu qu kinh t m c nhim v pht trin x hi v con ngi.
C th khi qut rng qu trnh pht trin kinh t th trng, t hiu
qu, cn hng ti cc mc tiu x hi v pht trin con ngi. Cch thc t
mc tiu khng phi l ph nhn th trng, xo b c ch th trng m l t
nh nc vo vai tr tham gia iu hnh v nh hng s pht trin ca kinh t
th trng vi t cch l yu t cu thnh ca c ch kinh t.
Vic trin khai m hnh kinh t th trng - x hi trn thc t mang li
nhng kt qu pht trin tch cc, khng ch mt vi nc, ti mt vi thi im
ring l m hng lot nc v ko di trong nhiu thp nin 1. iu ny xc nhn
tnh tt yu ca xu hng pht trin m hnh kinh t th trng - x hi. Tnh tt
yu cng c th hin m hnh kinh t th trng ang c trin khai
Trung Quc v Vit Nam.
* M hnh kinh t th trng XHCN (hay nh hng XHCN)
Loi m hnh kinh t th trng ny hin ang c thc thi ch hai nc
(Vit Nam - kinh t th trng nh hng XHCN; v Trung Quc - kinh t th
trng XHCN). Thi gian tn ti ca n cng ch mi hn 1/4 th k th nghim.
Tuy vy, cc kt qu thc t chng t y l m hnh c sc sng mnh m v
c trin vng lch s to ln.
S ra i ca m hnh ny gn lin vi s sp ca CNXH hin thc, vn
ph nhn vai tr ca kinh t th trng trong qu trnh pht trin cc nc ngho,
lc hu tin ln CNXH. S xut hin ca m hnh ny chng minh sc sng mnh
lit ca xu hng tin ln CNCS nh mt tt yu khch quan ca thi i; ng
thi, khng nh tnh tt yu v ph bin ca kinh t th trng vi t cch l mt
giai on bt buc trong lch s pht trin ca mi nn kinh t.
Tuy nhin, khc vi hai m hnh kinh t th trng ni trn, tn ti trong
khung kh CNTB, m hnh ny mi c xc lp cha lu v vn ang trong qu
1

Nhn xt v thnh cng thc tin v gi tr ca m hnh Thu in, cc nh lch s t tng kinh t
vit: Cho n nhng nm 1970, ngi ta c th ni n mt m hnh Thu in, trong , kt hp
cht ch cng bng x hi vi hiu qu kinh t. Sut c giai on 1932-1970, nh lng nghe kin
khuyn ngh ca cc nh kinh t thuc trng phi Thu in, t nc ny tr thnh mt x hi hin
i kt hp hi ho tin b, cng nghip vi mc sng thuc loi cao bc nht trn hnh tinh. nh rng
cc thnh tu nh vy ng nhin phi phn nh cc sc mnh ca nn cng nghip Thu in v ca
cc nh doanh nghip ca n, song chc rng kh lng c c s phn vinh y nu ( nh nc) khng
mnh dn thc thi cc chnh sch kinh t - x hi (Lch s t tng kinh t. Geledan ch bin. NXB
Khoa hc X hi.1996. Tp 2. tr. 320).
Nhng cn lu thm rng t hn mt chc nm nay, m hnh kinh t th trng - x hi ang phi iu
chnh mnh m khc phc xu hng tr tr, thiu ng lc pht trin. Tuy iu ny khng ph nhn gi
tr v tnh tch cc ca m hnh ny, song n cho thy trong khi nhn mnh vai tr dn dt v nh hng
pht trin nhm phc v x hi ca nh nc, phi c bit coi trng sc mnh ca c ch th trng, ca
mc tiu li nhun trong vic thc y pht trin.

trnh th nghim, nh hnh cu trc v bn cht. Do vy, cha c cn c thc tin

xc lp mt h thng l lun v n vi ni dung hon chnh v logic cht ch.
Phn gii thiu m hnh ny ch cp n mt s kha cnh chnh ca nn
kinh t th trng XHCN Trung Quc.
1.3. Nn kinh t th trng XHCN ca Trung quc
Qu trnh pht trin ng li xy dng nn kinh t th trng XHCN ca
Trung Quc gn lin vi vic tng bc on tuyt vi nn kinh t KHH tp trung.
Qu trnh ny tin trin qua 4 giai on:
- Giai on mt (1978-1984): ly kinh t k hoch lm chnh, ly iu tit
th trng lm b tr. y l bc chuyn mang tnh t ph.
- Giai on hai (1984-1993): nn kinh t XHCN l nn kinh t hng ho c
k hoch trn c s ch cng hu.
- Giai on ba (1993-2003): xy dng th ch kinh t th trng XHCN,
thc cht l lm cho th trng c vai tr c s i vi phn phi ti nguyn, di
s kim sot v m ca nh nc; hnh thnh th ch x nghip hin i ph hp
vi yu cu ca kinh t th trng, tch chnh quyn khi x nghip.
- Giai on bn (t HNT 3 kho XVI, 2003): khng nh nn kinh t th
trng XHCN. i lin vi s khng nh ny l vic xc nh khung th ch c
bn ca nn kinh t th trng XHCN Trung Quc, bao gm cc yu t sau:
+ Nn kinh t th trng XHCN mang tnh a dng s hu, vi cc c
trng: 1) Ch kinh t c bn ly i) ch cng hu lm ch th v ii) nhiu ch
s hu khc cng pht trin 2; 2) Hnh thc c bn ca ch cng hu l ch
c phn.
+ Ngi lao ng t ch la chn vic lm, th trng iu tit vic lm v
chnh ph thc y vic lm.
+ Phn phi theo lao ng l ch th; nhiu hnh thc phn phi cng tn
ti, ch trng gii quyt vn chnh lch thu nhp.
+ Nh nc kim sot v m, chc nng qun l kinh t ca C.ph ch yu
l phc v ch th th trng v sng to mi trng pht trin tt p.
+ Hin php: c s php l ca th ch kinh t th trng XHCN chim v tr
ch o. Phi da vo php lut bo v cc quyn s hu ti sn, kin ton quy
tc giao dch v ch gim st quyn s hu ti sn.
So vi hai m hnh kinh t th trng t do v kinh t th trng - x hi,
bn cnh nhng yu t cu thnh ca kinh t th trng ni chung, m hnh kinh t
th trng XHCN ca Trung Quc c mt s nt c th mang tnh bn cht, v d
vai tr ch th ca kinh t cng hu trong h thng s hu, ca nguyn tc phn
phi theo lao ng trong h thng phn phi; vai tr tham gia iu tit kinh t v
2

ng CS Trung Quc xc nh mun pht trin kinh t th trng th phi c kinh t t nhn, c ch
s hu t nhn. Nhng c nn kinh t XHCN th phi c kinh t nh nc v ch cng hu. V vy,
mun c nn kinh t th trng XHCN th ch kinh t c bn phi bao gm ch cng hu v ch
t hu (hay rng hn, kinh t phi cng hu).

m ca nh nc, v.v. Gn vi vai tr c th ca nh nc, cn c vai tr c bit

ca mt yu t thuc kin trc thng tng - vai tr nh hng pht trin ca
ng Cng sn nhm cc mc tiu XHCN.
T tin trnh pht trin nhn thc v thc tin kinh t th trng XHCN
Trung Quc, ni ln mt s gi sau:
- Thc cht v ni dung ca nn kinh t th trng XHCN ca Trung Quc
c lm r tng bc v ng thi trn c ba mt: l lun, ng li v thc tin.
- Cc vn ca nn kinh t th trng XHCN c xem xt v gii quyt trn
c s nhn thc v ch kinh t c bn, ch s hu v cc hnh thc s hu.
- Cc bc tin trong ng li phi c th ch ho thnh chnh sch v
php lut kp thi, bo m cho thc tin vn ng theo nh hng v trong
khun kh lut php, kp thi sa i Hin php cho ph hp vi th ch kinh t
th trng XHCN v nhm mc tiu to c s php l thun li cho s pht trin
ca kinh t th trng.
1.4. Mt s nhn xt khi qut v qu trnh pht trin ca kinh t th
trng thng qua 3 m hnh c bn
- Thc tin pht trin v l lun kinh in ca Mc u khng nh tnh tt
yu v ph bin ca kinh t th trng trong qu trnh pht trin ca mi quc gia,
dn tc. Do vy, i vi bt c quc gia no cha tri qua kinh t th trng,
gii quyt c vn pht trin, trc ht phi pht trin kinh t th trng theo
ng ngha; phi to iu kin thun li nn kinh t pht huy cao nht nng lc
pht trin ca th trng t hiu qu kinh t cao nht. Ch trn c s , xt
theo mc tiu chin lc, mi thot khi tnh trng lc hu, nh , c iu kin
vt cht v tinh thn p ng cc mc tiu x hi v nhn vn.
- Tuy nhin, kinh t th trng khng pht trin theo mt phng n duy
nht (pht trin thnh kinh t TBCN), cng khng theo mt m hnh n nht (th
trng t do). Thc tin xc nhn nhng phng n v m hnh pht trin kinh
t th trng khc nhau mang tnh c th, ph thuc vo nhng iu kin xc
nh, hon cnh pht trin c th ca quc gia - dn tc. Mt quc gia i sau khng
nht thit phi vn dng cng nhc cc nguyn l l lun; cng khng nht thit
phi rp khun cc m hnh kinh t th trng c sn u , d l m hnh hiu
qu, gii quyt cc vn pht trin mang nhiu nt c th ca mnh.
- Trong qu trnh tin ho v m hnh ca kinh t th trng trn th gii, cc
m hnh xut hin sau u phn nh mt xu hng chung trong s pht trin ca
kinh t th trng. l: 1) Ngy cng nhn mnh cc mc tiu x hi - con ngi;
2) Tha nhn vai tr nh hng, t chc v iu tit pht trin ca nh nc.
Vic khng nh tnh ph bin trong cc m hnh kinh t th trng c th
hm rng vic la chn m hnh th trng nh hng XHCN l ng vi xu
hng chung ca loi ngi.
2. QU TRNH I MI T DUY L LUN V THC TIN PHT
TRIN NN KINH T TH TRNG NH HNG XHCN VIT NAM
7

Khi nim kinh t th trng nh hng XHCN c khng nh ti i

hi ng IX nm 2001. y l kt qu ca qu trnh 15 nm i mi t duy v
thc tin nc ta, c c kt li trn c s kim im, nh gi v rt ra cc
bi hc ln ti cc k i hi ng.
Qu trnh i mi t duy l lun v kinh t th trng nh hng XHCN
c xc nh trn c s khi qut li qu trnh i mi qua ba nc thang nhn
thc v nn kinh t XHCN, tng ng vi ba giai on pht trin ca nn kinh t:
Trc i hi ng VI (nm 1986); T i hi ng VI n i hi ng IX
(1986-2000) v T i hi ng IX n nay.
2.1. Giai on trc i hi VI (1986)
Nn kinh t vn hnh trong khun kh c ch k hoch ho tp trung, bao
cp. Nhng ci tin theo hng kinh t th trng ch yu cp vi m, mang tnh
cc b, khng trit v thiu ng b, din ra trong khun kh c ch k hoch
ho tp trung v nhm duy tr, cng c h thng kinh t cng hu, tp trung, bao
cp v ng ca.
- y l giai on nn kinh t chu s thng tr tuyt i ca ch s hu
cng cng, vn hnh theo c ch k hoch ho tp trung vi cc c trng ni bt
l quan liu - bao cp. Cc quan h hng ho, tin t, th trng b ph nhn.
- Do tnh km hiu qu ca nn kinh t k hoch ho tp trung, di p lc
ca thc tin, trong thi k cui thp nin 1970, u thp nin 1980, trong nn
kinh t din ra nhng ci cch cc b theo hng bc u tha nhn th trng l
mt cng c b sung cho k hoch, ch yu t chc hot ng kinh doanh cp
vi m Vi s tha nhn ny, th trng khng b coi l i lp vi CNXH v c th
chp nhn c trong qu trnh xy dng CNXH.
Nm 1979: Hi ngh T 6 (kho IV): Ngh quyt v lu thng - phn
phi, m ng p dng c ch k hoch 3 phn trong cc DNNN, cho php
DNNN vn ra th trng t do vi phn vt ra ngoi k hoch php lnh.
Nm 1981: Khon 100 trong nng nghip. H nng dn nhn khon sn
phm v c quyn bn sn phm vt khon trn th trng t do.
y l hai im t ph th trng u tin hai lnh vc kinh t ch cht,
to ng lc pht trin mnh m cho doanh nghip, tp th v ngi lao ng.
Tuy y l s chuyn bin nhn thc v thc tin quan trng, mang tnh t
ph, song vn cha to ra mt bc ngot cn bn trong quan im l lun
v thc tin v qu trnh hnh thnh v pht trin nn kinh t XHCN. Th trng
ch c coi l cng c b sung. Cng c ch yu qun l, iu hnh v t chc
kinh t vn l k hoch php lnh vi cc ch tiu nh lng c th giao xung
tng doanh nghip (x nghip quc doanh v HTX). V thc cht, l nhng ci
tin, ci cch th ch cc b trong khun kh c ch c (k hoch ho tp trung) v
nhm duy tr, cng c h thng kinh t vn hnh thng qua c ch .
Giai on 1984-1986: nh nc gim dn s mt hng cung cp nh
lng, thu hp dn ch hai gi. Nm 1985, di p lc lm pht mnh, tin
8

hnh i tin. Cc bc tin ra th trng ny gy sc mnh trong x hi do

gi ca ngy cng nhiu hng ho chuyn thnh gi th trng trong khi gi cc sn
phm u vo nh lng (gi lao ng) v li sut, t gi (gi vn) v gi mt s
mt hng thit yu (go, cht t, tht, v.v.) vn l phi th trng. Nn kinh t lm
vo ri lon, khng hong. Nguyn nhn khng phi do p dng cc quan h gi tr
- th trng m do p dng chng thiu ng b, khng h thng v thiu trit .
- Trong nhn thc l lun, vn cha tha nhn nhng thay i mang tnh
cu trc ca nn kinh t m thiu chng, khng th c nn mng cho s tn ti v
pht trin ca kinh t th trng. C th:
+ Trn thc t, cha tha nhn tnh tt yu ca kinh t a thnh phn, a s
hu, ca s hu t nhn v cc li ch hp php c hng t cc quyn ti sn
(ph nhn nguyn tc phn phi da vo ngun vn ng gp).
+ Khng tha nhn quyn t ch kinh doanh, t chu trch nhim ti chnh
ca doanh nghip.
+ Nn kinh t vn hnh theo nguyn tc "hin vt", ph nhn th trng, gi
c v cnh tranh th trng.
+ Tip tc duy tr m hnh t cung - t cp kiu X vit: xy dng nn kinh
t t bo m, u tin pht trin cng nghip nng, hng ni, ph thuc vo
ngun ti tr quc t (t cc nc XHCN).
- H qu ca nhng thay i cc b trong t duy v thc tin trc i mi:
+ Nn kinh t nhiu thnh phn, a s hu khng c tha nhn trn thc t;
+ C ch k hoch ho tp trung quan liu bao cp tip tc thng tr.
+ Th trng bt u c tc ng tch cc nhng rt hn ch, khng ng vai
tr iu tit hot ng ca doanh nghip.
+ Nn kinh t b ri lon, lm vo tnh trng khng hong nghim trng.
+ Lc lng SX b tri buc; quan h sn xut tr thnh lc cn pht trin.
+ Tnh th khng hong lm gia tng p lc i mi ton din c ch kinh t.
2. Giai on t i hi VI (1986) n ht i hi VIII (2001)
i mi ton din c cu trc v c ch vn hnh nn kinh t vi ni dung
chnh l t b c ch k hoch ho tp trung bao cp, pht trin nn kinh t nhiu
thnh phn, vn hnh theo c ch th trng, c s qun l ca nh nc, theo
nh hng XHCN.
- i hi VI t ph mnh v cn bn trong t duy l lun bng vic ra
ng li i mi, trong , ph phn v t b c ch k hoch ho tp trung bao
cp, coi sn xut hng ho v kinh t hng ho khng phi l sn phm ring c
ca CNTB, tha nhn s tn ti khch quan ca nn kinh t hng ho nhiu thnh
phn theo nh hng XHCN, vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca
nh nc trn con ng i ln CNXH (Cng lnh xy dng t nc trong thi
k qu ln CNXH c thng qua ti Hi ngh gia k i hi VII).
- Khng nh cc yu t cu thnh c bn ca nn kinh t hng ho trong
giai on qu i ln CNXH Vit Nam:
9

+ Cc thnh phn kinh t vi cc loi hnh s hu khc nhau, cng tn ti

lu di, trong , s hu ton dn v tp th l nn tng, kinh t quc doanh ng
vai tr ch o.
+ i mi khu vc DNNN theo hng tng quyn t ch v t chu trch
nhim ti chnh, chu s iu tit ngy cng nhiu ca th trng.
+ To iu kin v khuyn khch s pht trin ca cc DN thuc mi thnh
phn kinh t phi nh nc; y mnh thu ht u t nc ngoi trc tip v tng
cng hot ng ca cc doanh nghip nc ngoi Vit Nam.
+ Tha nhn c ch mt gi do th trng nh ot i vi i b phn
hng ho v dch v. Tng bc p dng ch li sut v t gi th trng;
+ Tha nhn cnh tranh bnh ng, gim c quyn v c quyn trong kinh
doanh. Xo b ngn sng cm ch, cho php t do giao lu hng ho, thng nht
th trng c nc.
+ Chp nhn tnh cht chnh ng ca ng c li nhun trong kinh doanh;
tha nhn tnh hp php ca thu nhp t cc quyn ti sn trong khi vn coi thu
nhp t lao ng l nguyn tc ch yu.
+ Gii hn vai tr trc tip phn b ngun lc thng qua u t t NSNN;
to iu kin th trng tr thnh cng c ch yu phn b cc ngun lc.
- M ca kinh t v tng bc hi nhp kinh t quc t, a phng ho, a
dng ho quan h vi th gii, ch trng lm bn vi tt c cc nc, bin nn
kinh t nc ta thnh mt b phn ca nn kinh t th gii v khu vc.
- M rng c hi pht trin cho ng o nhn dn thuc tt c cc tng lp
trn c nc. Li ch do i mi mang li c phn phi rng khp v tng i
bnh ng trong x hi. Nhn dn ngy cng c nhiu c hi vic lm, tip thu tri
thc mi v nng cao trnh vn ho v nng lc hnh ng. Qu trnh i mi
gip nhn thc y hn, i n khng nh quan im: "pht trin kinh t phi
i i vi tin b v cng bng x hi, bo v mi trng"; thc hin mc tiu
hnh ng: "dn giu, nc mnh, x hi cng bng, vn minh".
- Nh i mi, t nc thot khi khng hong kinh t - x hi; nn kinh t
tng trng kh nhanh v vng chc, to nn nhng chuyn bin c bn trong pht
trin kinh t - x hi; gi vng vai tr lnh o ca ng; gi vng c lp ch
quyn v an ninh quc gia, to chuyn bin mnh trong qu trnh CNH, HH t
nc, ci thin ng k i sng cc tng lp nhn dn, t thnh tch c n tng
v xo i gim ngho v pht trin con ngi.
* Cc mc i mi ch yu ca giai on 1986-2001
a)1986-1987: i mi t duy, chun b v mt t tng v ng li i mi
v tin hnh i mi trn thc t mt s lnh vc.
- i hi ng VI: ra ng li i mi, trong , nhn mnh yu cu
i mi t duy. T tng coi vic s dng ng n quan h hng ho - tin t l
c trng th hai ca c ch mi v qun l (sau tnh k hoch), i hi sn xut
phi gn vi th trng, mi hot ng kinh t phi so snh chi ph vi hiu qu,
10

cc t chc v n v kinh t phi t b p chi ph v c li ti sn xut m

rng, v.v. c ghi trong Bo co Chnh tr ca i hi l t ph quan trng v
t tng v ng li pht trin kinh t ca thi k qu ln CNXH nc ta.
- 1987: Sa i Lut t ai, ban hnh Lut u t nc ngoi trc tip,
mt o lut c coi l rt thng thong. Chuyn sang chnh sch t gi st vi t
gi th trng. M ca cho xut khu cc loi nng sn, c bit l go.
Thc trng: nn kinh t trong giai on lm pht phi m, khng hong nng
n. Tnh hnh ny to p lc phi tin hnh i mi trn thc t mt cch mnh m
v quyt lit. Mt s i mi thc t ban u theo hng th trng v m ca
to ra nhng chuyn bin c sc thuyt phc, tng thm quyt tm i mi h
thng, ng b v mnh m.
b) 1988 - 1990: tin hnh i mi mt cch c h thng, tng i ng b
v trit trn phm vi ton b nn kinh t:
- Khon 10 trong nng nghip; thit lp h thng ngn hng hai cp.
- Xo b ch hai gi, p dng h thng gi th trng, thng nht h
thng t gi v thc hin ch li sut dng chng lm pht;
- Thng qua Php lnh v NHNN, Php lnh v cc NHTM v cc T chc
tn dng;
- Sa i Lut u t nc ngoi;
- Ban hnh Lut Cng ty;
- Cho php cc cng ty t nhn trc tip xut, nhp khu.
Kt qu: Vit Nam tr thnh nc xut khu go th 3 th gii; lm pht phi
m c kim ch v kim sot. Nm 1990, GDP tng trng 8,3%. Vn FDI ng
k t hn 1 t USD; khai thc c hn 2 triu tn du th.
c) 1991-1996: Tip tc y mnh i mi th ch v nh hnh khung cu
trc th ch ca nn kinh t hng ho nhiu thnh phn.
- 1991: i hi ng VII, thng qua Cng lnh xy dng t nc trong
thi k qu ln CNXH. Cng lnh khng nh ng li Pht trin mt nn
kinh t hng ho nhiu thnh phn theo nh hng XHCN. Kinh t quc doanh
gi vai tr ch o... Xo b trit c ch qun l tp trung quan liu, bao cp,
hnh thnh c ch th trng c s qun l ca nh nc bng php lut, k hoch,
chnh sch v cc cng c khc.
- Nm 1992, thng qua Hin php mi, chnh thc tha nhn nn kinh t
hng ho nhiu thnh phn;
- Th im c phn ho DNNN (1992), bt u trin khai rng t nm 1996.
- Sa i Lut t ai, ban hnh Lut Ph sn; Lut DNNN;
- Lnh cm vn ca M c tho b (1993); Nm 1995, Vit Nam tr
thnh thnh vin ASEAN v bnh thng ho quan h vi M.
- Bi b nhiu loi giy php xut khu v ch qun l bng hn ngch.
Kt qu: Nh cc bin i th ch c tin hnh ng b v nht qun, nn
kinh t t c nhng kt qu tng trng v pht trin ngon mc: ngoi
11

thng tng trng 25-40%/nm; GDP tng trng t k lc nm 1995: 9,54%.

FDI ng k t 10 t USD nm 1994 v 27 t USD nm 1996. tng trng v
chuyn dch c cu kinh t mnh c xc lp. T l ngi ngho gim nhanh.
d) 1996-2000: nhp i mi th ch c phn chng li, nn kinh t chu tc
ng tiu cc mnh m ca cuc khng hong TC - tin t khu vc.
- i hi ng VI (1996) tng kt 10 nm i mi, nhn nh nc ta
thot khi tnh trng khng hong kinh t - x hi, bc vo thi k y mnh
CNH, HH t nc, t mc tiu n nm 2020, a nc ta "v c bn tr
thnh nc cng nghip". H xc nhn nhng thnh tu pht trin to ln do i
mi mang li, khng nh con ng i mi, pht trin nn kinh t hng ho
nhiu thnh phn, theo nh hng XHCN c s qun l ca nh nc l ng n.
- HNT 4 (kho VIII, thng 12/1997) phn tch xu hng chng li ca qu
trnh i mi v tng trng kinh t mt cch nghim khc v ton din, cnh bo
nhng nguy c v thch thc ln do cc im yu nghim trng bn trong gy ra.
T na cui nm 1997, nn kinh t nc ta chu tc ng tiu cc t cuc
khng hong khu vc v tnh hnh th trng th gii bt li (gi nhiu mt hng
xut khu ch lc ca Vit Nam nh go, c ph, du la b gim mnh hoc bt
n nh), cng hng vi tc ng do cc yu km bn trong gy ra, lm cho tc
tng trng kinh t b suy gim ko di, nn kinh t c nguy c lm vo tnh
trng tr tr. Dng u t nc ngoi trc tip b st gim mnh v lin tc trong
khi dng ODA vn c duy tr v tng ln. Cho n nm 2002, tc tng trng
vn cha khi phc li c mc ca giai on 1994-1996.
- T nm 1998, Chnh ph p dng chnh sch "kch cu u t" nhm khc
phc xu hng suy gim tc tng trng v tnh trng tr tr trong nn kinh t.
Chnh sch ny c tc ng vc dy nn kinh t, song cng gy ra mt s hu qu
tiu cc, phc hi cc yu t ca c ch c (bao cp, xin cho, bo h nh nc, c
quyn DNNN), lm gim hiu lc ca chng trnh iu chnh c cu nhm thc
y qu trnh i mi theo hng th trng - m ca.
- Lut Doanh nghip c p dng t nm 2000, gip khu vc t nhn thot
khi nhiu rng buc th tc hnh chnh bt hp l, to ra s bng n pht trin
trong nn kinh t. Tuy nhin, do vn gp mt s lc cn nn mi trng kinh
doanh ch mi thc s thng thong khu gia nhp th trng. Do , sc khuyn
khch pht trin ca Lut vn c phn b hn ch.
- Qu trnh CPH DNNN din ra chm hn k hoch ca Chnh ph. Nguyn
nhn: quan im t tng cha hon ton thng sut; quan h li ch gia nn kinh
t, khu vc kinh t nh nc, DNNN, cn b v ngi lao ng cha c c ch
gii quyt tho ng; chng trnh v cc gii php CPH cha c thit k ph
hp; quyt tm CPH cha thc s cao.
- Tuy gp nhiu kh khn, Chnh ph vn thc hin c kt qu cc Chng
trnh xo i gim ngho. Cng vi hiu ng vic lm - thu nhp t s bng n ca
khu vc t nhn, cc chng trnh ny bo m duy tr thnh tch xo i gim
12

ngho ngon mc ca Vit Nam, khng nh s la chn nh hng XHCN ca

s pht trin kinh t th trng l ng n.
H qu: Tc tng trng kinh t, tuy vn "dng", song b st gim ko
di. Nn kinh t thiu n nh vng chc. Nhp i mi c ch, th ch kinh t theo
hng th trng - m ca chm li. Cht lng tng trng v nng lc cnh
tranh ca nn kinh t chm c ci thin. Nhiu im yu c cu v c ch
nghim trng bc l ngy cng r. Xu hng c cu ngnh hng ni, s dng
nhiu vn, thiu nng lc cnh tranh gia tng; h thng th ch kinh t th trng
thiu ng b.
e) Nhng gii hn nhn thc v nn kinh t trong giai on xy dng XHCN
(n nm 2000):
- Vn coi th trng ch l mt c ch iu tit nn kinh t ch cha phi
l mt chnh th hon chnh, bao gm c cu trc ni ti ln thit ch vn hnh,
cha tin ti quan nim xy dng nn kinh t th trng nh hng XHCN. V
thc cht, cha coi kinh t th trng l c s kinh t ca x hi tin ln CNXH.
- Cha lm sng t vai tr ca nh nc trong nn kinh t th trng do cha
phn nh r chc nng nh nc - th trng. Nh nc vn m m, bao bin
nhiu chc nng m th trng m nhim hiu qu hn (phn phi vn; qun tr
DN) trong khi cha ch ng mc n nhng chc nng m nh nc phi hon
thnh (xy dng v thc thi khung kh qun l nh nc 'khung kh hnh chnh php l', cung cp hng ho v dch v cng, h tr pht trin, v.v.).
- T tng bo h khu vc DNNN vn cn nng. Nhn thc v vai tr ca
h thng gi c th trng v cnh tranh t do trong nn kinh t th trng khng r
rng, th hin qua thi i vi tnh trng c quyn ca nhiu DNNN.
- Cha nhn thc tht r vn th no l nh hng XHCN trong nn kinh
t nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca nh nc.
- Cha xc nh r th no l "kinh t nh nc ng vai tr ch o", cn
phi lm g "kinh t nh nc v kinh t tp th dn dn tr thnh nn tng" m
khng vi phm cc nguyn tc c bn ca th trng.
- Cha nh r khi nim "bc lt", do , cn lng tng trong thi i
vi kinh t t nhn, kinh t t bn t nhn.
- Khun kh php l - hnh chnh cho kinh doanh th trng khng y ,
thiu ng b, mu thun v kh d bo.
- Cha hiu r yu cu v nguyn tc xy dng ng b cc yu t th
trng trong mt l trnh hp l.
- Tha nhn m ca v hi nhp kinh t quc t l tt yu v phi ch ng
tham gia nhng li cha xy dng c quan nim v nn kinh t c lp t ch
ph hp vi cc iu kin pht trin mi ca th gii v t nc.
2.3. Giai on thc hin cc mc tiu ca i hi IX (2001-2006)
Chuyn t nhn thc th trng nh mt cng c, mt c ch qun l kinh t
sang nhn thc th trng l mt chnh th, l c s kinh t ca x hi trong giai
13

on tin ln CNXH. t vn xy dng nn kinh t th trng nh hng

XHCN.
i h i IX khi qut m hnh nn kinh t th trng th hi n s pht trin t
duy h thng v m hnh tng qut ca Vi t Nam trong thi k qu ln CNXH.
ng v Nh nc ta ch trng thc hi n nht qun v lu di chnh sch pht
trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn v n hnh theo c ch th trng, c
s qun l ca nh nc theo nh hng XHCN, chnh l nn kinh t th
trng nh hng XHCN3.
- Xc nh mt lot yu t bo m nh hng XHCN ca s pht trin
kinh t th trng:
+ B sung dn ch vo h mc tiu pht trin tng qut: c lp dn tc
gn lin vi CNXH, dn giu, nc mnh, XH cng bng, dn ch, vn minh.
+ Xc nhn chin lc CNH, HH rt ngn trong mi trng hi nhp kinh
t quc t.
+ Coi tng bc pht trin kinh t tri thc l mt ni dung ca chin lc
pht trin kinh t.
+ Kinh t th trng c s qun l ca nh nc (nh nc XHCN).
+ "Thc hin phn phi ch yu theo kt qu lao ng v hiu qu kinh t;
ng thi phn phi theo mc ng gp vn v cc ngun lc khc Tng
trng kinh t gn lin v bo m tin b v cng bng x hi ngay trong tng
bc pht trin", "i i vi pht trin vn ha v gio dc".
- Chn ba mi t ph chin lc trong pht trin kinh t - x hi l:
+ Xy dng ng b h thng th ch kinh t th trng nh hng XHCN
m trng tm l i mi c ch, chnh sch nhm gii php trit lc lng sn
xut, m rng th trng trong v ngoi nc;
+ To bc chuyn mnh v pht trin ngun nhn lc, trng tm l gio
dc v o to, khoa hc v cng ngh;
+ i mi b my v phng thc hot ng ca h thng chnh tr, trng
tm l ci cch hnh chnh, xy dng b my nh nc trong sch, vng mnh..
Vi s xc nh nh vy, i hi IX tin mt bc di trong vic c th
ho m hnh pht trin kinh t theo nh hng XHCN ca Vit Nam.
- Hip nh Thng mi Vit - M (12-2001) pht huy tc dng tch cc, m
ra nhiu c hi pht trin to ln cho nn kinh t v cc doanh nghip Vit Nam. N
chng t vic gii phng th ch mang li sc thc y pht trin mnh m.
- Lut Doanh nghip tip tc pht huy tc dng, vi sc lan to mnh, to
nn ln sng pht trin mi trong khu vc t nhn.
- Qu trnh m ca v hi nhp kinh t quc t c y mnh (thc hin
AFTA, y mnh qu trnh lin kt kinh t ASEAN theo hng xy dng Cng

Sd. tr.86

14

ng kinh t ASEAN; tham gia ASEM, k Hip nh bo b u t vi Nht Bn;

thc y qu trnh gia nhp WTO, v.v.).
Kt qu: Nn kinh t khi phc li nhp tng trng i ln; gi vng c
n nh. Tuy nhin, t sau i hi IX, ny sinh thm nhiu vn mi trong
qu trnh pht trin nn kinh t th trng nh hng XHCN nc ta. Nn kinh
t hi nhp su v nhanh hn vo nn kinh t th gii; song cc vn v cht
lng tng trng (cc vn c cu, th ch, sc cnh tranh) l rt nghim trng.
Nn kinh t vn trong tnh trng tt hu xa hn. Tng trng vn thp hn mc
tim nng. Mt s vn c bn trong nhn thc l lun, quan im, t tng v
chnh sch v nn kinh t th trng nh hng XHCN - vn v s hu, v c
cu thnh phn, v vai tr ch o ca kinh t nh nc, vai tr ca nh nc, v
quan h gia tng trng v i ngho, gia cc yu t kinh t - x hi v kin trc
thng tng, v.v. - i hi phi c gii quyt trit nh hnh khung l lun
cho nn kinh t th trng nh hng XHCN.
2.4. Giai on t i hi X ti nay
Nn kinh t nc ta t c nhng thnh tu quan trng trong thp k
gn y. iu c nh gi v khng nh trong cc k i hi ng ton
quc ln th X v XI.
i hi X - ng Cng sn Vit Nam khng nh: t nc ta ra
khi khng hong kinh t - x hi, c s thay i c bn v ton din. Kinh t tng
trng kh nhanh, s nghip CNH, HH, pht trin kinh t th trng nh hng
XHCN c y mnh. i sng nhn dn c ci thin r rt(4).
nh gi vic thc hin Chin lc pht trin kinh t - x hi 2001 - 2010,
i hi XI - ng cng sn Vit Nam khng nh: Chng ta tranh th thi
c, thun li, vt qua nhiu kh khn, thch thc, nht l nhng tc ng tiu
cc ca hai cuc khng hong ti chnh - kinh t khu vc v ton cu, t c
nhng thnh tu to ln v rt quan trng, t nc ra khi tnh trng km pht
trin, bc vo nhm nc ang pht trin c thu nhp trung bnh. Nhiu mc tiu
ch yu ca Chin lc 2001-2010 c thc hin, t bc pht trin mi c
v lc lng sn xut, quan h sn xut. Kinh t tng trng nhanh, t tc
bnh qun 7,26%/nm.
Nm 2010, tng sn phm trong nc bnh qun u ngi t 1.168 USD.
C cu kinh t chuyn dch theo hng tch cc. Th ch kinh t th trng nh
hng x hi ch ngha tip tc c xy dng v hon thin. Cc lnh vc vn
ha, x hi t thnh tu quan trng trn nhiu mt, nht l xa i, gim ngho.
i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn c ci thin r rt; dn ch trong
x hi tip tc c m rng. Chnh tr - x hi n nh; quc phng, an ninh
c gi vng. Cng tc i ngoi, hi nhp quc t c trin khai su rng v
4

()

ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th X, Nxb. CTQG, H

Ni, 2006, tr.67.
15

hiu qu, gp phn to mi trng ha bnh, n nh v tng thm ngun lc cho

pht trin t nc(5).
C th khi qut cc thnh tu m nn kinh t th trng nh hng XHCN
Vit Nam t c nh sau:
Mt l: a t nc thot ra khi khng hong kinh t, tng trng kinh t
nhanh v n nh.
Hai l: To dng c nhng tin cn thit cho s pht trin kinh t th
trng v s nghip cng nghip ho, hin i ho t nc; ci thin mt bc
kt cu h tng kinh t x hi, to iu kin thc y pht trin kinh t v i sng
nhn dn; h thng gio dc, khoa hc cng ngh pht trin kh, th ch kinh t th
trng tng bc c hnh thnh v pht trin.
Ba l: C cu kinh t c s chuyn bin tch cc pht huy tim nng ca
tng ngnh, tng vng trong s nghip cng nghip ho, hin i ho.
Bn l: Kinh t i ngoi c m rng v pht trin, kh nng hi nhp
khu vc v th gii c tng cng.
Nm l: Thnh qu ca x hi v xo i gim ngho.
Vic t c nhng thnh tu nu trn l nh: Pht huy c sc mnh
ca ton dn tc, s n lc phn u vt bc, nng ng, sng to ca ton dn,
ton qun, cng ng doanh nghip v ca c h thng chnh tr, s qun l iu
hnh c hiu qu ca Nh nc di s lnh o ng n ca ng(6).
Nhng thnh tu chng t ng li i mi ca ng ta l ng n,
sng to, ph hp thc tin Vit Nam.
Tuy nhin, bn cnh nhng thnh tu ni trn, trong nn kinh t th trng
nh hng x hi ch ngha Vit Nam cn c mt s mt hn ch: h thng th
trng cha ng b; mi trng kinh t (gm c v m v vi m) cha c hon
thin v cha thc s hiu qu, nng lc qun l nh nc v c ch chnh sch
cha theo kp thc tin; ngun nhn lc cha p ng c vi kinh t th trng
trong bi cnh hi nhp.
i hi X - ng Cng sn Vit Nam nhn nh: Cho n nay nc ta
vn trong tnh trng km pht trin. Kinh t cn lc hu so vi nhiu nc trong
khu vc v trn th gii. Cc lnh vc vn ho, x hi, xy dng h thng chnh
tr, cn nhiu yu km. L lun cha gii p c mt s vn ca thc tin i
mi v xy dng CNXH nc ta, c bit l trong vic gii quyt cc mi quan
h gia tc tng trng v cht lng pht trin7.
i hi XI cng ch r: Nhng thnh tu t c cha tng xng vi
tim nng. Kinh t pht trin cha bn vng. Cht lng tng trng, nng sut,
5

()

ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI, Nxb. CTQG, H
Ni, 2011, tr.73, 74.
()
ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI, Nxb. CTQG, H
Ni, 2011, tr. 92.
()
ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th X, Nxb. CTQG, H
Ni, 2006, tr.69.
16

hiu qu, sc cnh tranh ca nn kinh t thp, cc cn i kinh t v m cha vng

chc, cung ng in cha p ng yu cu. Cng tc quy hoch, k hoch v vic
huy ng, s dng cc ngun lc cn hn ch, km hiu qu, u t cn dn tri;
qun l nh nc i vi doanh nghip ni chung cn nhiu yu km, vic thc
hin chc nng ch s hu i vi doanh nghip nh nc cn bt cp. Tng
trng kinh t vn da nhiu vo cc yu t pht trin theo chiu rng, chm
chuyn sang pht trin theo chiu su. Cc lnh vc vn ha, x hi c mt s mt
yu km chm c khc phc, nht l v gio dc, o to v y t; o c, li
sng trong mt b phn x hi xung cp. Mi trng nhiu ni ang b nhim
nng; ti nguyn, t ai cha c qun l tt, khai thc v s dng km hiu
qu, chnh sch t ai c mt cha ph hp. Th ch kinh t th trng, cht
lng ngun nhn lc, kt cu h tng vn l nhng im nghn cn tr s pht
trin. Nn tng Vit Nam tr thnh nc cng nghip theo hng hin i cha
c hnh thnh y . Vn ang tim n nhng yu t gy mt n nh chnh tr
- x hi v e da ch quyn quc gia(8).
Nguyn nhn ca thc trng ni trn: C phn do nguyn nhn khch
quan, trong c nhng vn mi cha c tin l trong qu trnh chuyn i
sang nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, nhng nguyn nhn ch
quan l ch yu: T duy pht trin kinh t - x hi v phng thc lnh o ca
ng chm i mi, cha p ng kp yu cu pht trin t nc; bnh thnh
tch cn nng; h thng php lut cn nhiu bt cp, vic thc thi cha nghim;
qun l nh nc cn nhiu yu km; t chc b my cng knh, mt b phn cn
b, cng chc yu c v nng lc v phm cht; t chc thc hin km hiu qu,
nhiu vic ni cha i i vi lm; cha to c chuyn bin mnh trong vic
gii quyt nhng khu t ph, then cht v nhng vn x hi bc xc; quyn
lm ch ca nhn dn cha c pht huy y ; k lut, k cng cha nghim;
tham nhng, lng ph cn nghim trng, cha c y li(9).
i Hi XI thng qua Cng xy dng t nc trong thi k qu ln
CNXH (b sung, pht trin). y l vn kin quan trng xc nh c im thi
i v con ng i ln CNXH Vit Nam trong nhng thp k tip theo. c
im ni bt trong giai on hin nay ca thi i l cc nc vi ch x hi
v trnh pht trin khc nhau cng tn ti, va hp tc va u tranh, cnh
tranh gay gt v li ch quc gia v dn tc10.
Cng lnh khng nh: x hi x hi ch ngha m nhn dn ta xy dng
l mt x hi: dn giu, nc mnh, dn ch, cng bng, vn minh; do nhn dn
lm ch; c nn kinh t pht trin cao da trn lc lng sn xut hin i v
8

()

ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI, Nxb. CTQG, H
Ni, 2011, tr. 93, 94.
9
()
ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI, Nxb. CTQG, H
Ni, 2011, tr. 94.
10
ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI, Nxb. CTQG, H
Ni, 2011, tr.69.
17

quan h sn xut tin b ph hp; c nn vn ha tin tin, m bn sc dn

tc; con ngi c cuc sng m no, t do, hnh phc, c iu kin pht trin ton
din; cc dn tc trong cng ng Vit Nam bnh ng, on kt, tn trng v gip
nhau cng pht trin; c nh nc php quyn x hi ch ngha ca nhn dn, do
nhn dn, v nhn dn do ng cng sn lnh o; c quan h hu ngh v hp
tc vi cc nc trn th gii11.
Chin lc pht trin kinh t-x hi 2011-2020 xc nh 3 t ph quan
trng nhm thay i m hnh tng trng m rng theo chiu su v hi nhp su,
rng vo nn kinh t ton cu. C th 3 t ph chin lc:
(1). Hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, trng
tm l to lp mi trng cnh tranh bnh ng v ci cch hnh chnh.
(2). Pht trin nhanh ngun nhn lc, c bit ngun nhn lc cht lng
cao, tp trung vo vic i mi cn bn v ton din nn gio dc quc dn; gn
kt cht ch pht trin ngun nhn lc vi pht trin v ng dng khoa hc, cng
ngh.
(3). Xy dng h thng kt cu h tng ng b, vi mt s cng trnh hin
i, tp trung vo h thng giao thng v h tng th ln.
Thc t trong 3 nm (2011-2013), ba t ph chin lc c trin khai
ng b v t c mt s kt qu, c th nh sau:12
V th ch kinh t th trng. Nh nc php quyn x hi ch ngha tip
tc c hon thin, to mi trng thun li cho pht trin kinh t x hi v pht
huy quyn lm ch ca ngi dn. Chnh ph trnh Quc hi, y ban thng v
Quc hi 59 d n lut, php lnh; trong 44 d n c thng qua; ti k
hp ny trnh Quc hi thng qua v cho kin 20 d n lut. Chnh ph, Th
tng Chnh ph v cc b, c quan ngang b ban hnh trn 2.200 vn bn quy
phm php lut. Ring T u nm 2011 n ngy 18/10/2013, ban hnh 369
ngh nh ca Chnh ph, 190 quyt nh ca Th tng Chnh ph, 1.701 thng t
ca B, c quan ngang B. Cht lng vn bn c nng ln v tng bc khc
phc tnh trng chm ban hnh.
y mnh thc hin Chng trnh tng th ci cch hnh chnh nh nc.
Tip tc hon thin chc nng, nhim v, t chc b my cc b ngnh, a
phng. i mi ch cng v, cng chc, tng cng cng khai minh bch,
cao trch nhim ngi ng u v trch nhim gii trnh. y mnh ng dng
cng ngh thng tin. Trin khai trn din rng c ch mt ca, mt ca lin thng
ti cp huyn. n gin ha trn 3.600 th tc hnh chnh. Tip tc ci cch th
tc, giy t cng dn v hon thin cc c s d liu lin quan n qun l dn c.
11

S d, tr.70

12

Bo co ca Chnh ph v tnh hnh kinh t - x hi nm 2013, kt qu 3 nm thc hin k

hoch 5 nm (2011-2015) v nhim v 2014-2015.
18

V pht trin ngun nhn lc. trin khai thc hin quy hoch v tip tc
hon thin th ch, chnh sch v pht trin ngun nhn lc. c th nh Chin lc,
Quy hoch pht trin nhn lc, Chin lc pht trin dy ngh, Chin lc pht
trin gio dc, Chin lc pht trin khoa hc cng ngh, Lut gio dc i hc,
Lut khoa hc v cng ngh.
Trung ng ban hnh Ngh quyt v i mi cn bn, ton din gio dc o
to. Mng li v quy m gio dc o to c m rng. n nay, c nc c
13.720 trng mm non, 15.407 trng tiu hc, 10.837 trng trung hc c s,
2.714 trng trung hc ph thng, 1.330 c s dy ngh (157 trng cao ng
ngh, 304 trng trung cp ngh, 869 trung tm dy ngh), 562 trng trung cp
chuyn nghip, 204 trng i hc v 216 trng cao ng. Nm hc 2012 - 2013
thu ht 4,2 triu hc sinh mu gio, 7,2 triu hc sinh tiu hc, 4,9 triu hc
sinh trung hc c s, 2,7 triu hc sinh trung hc ph thng, 556 nghn hc sinh
trung cp chuyn nghip, 724 nghn hc sinh cao ng, 1,5 triu hc sinh i hc
v gn 2 triu hc sinh hc ngh.
Quan tm pht trin gio dc o to cc vng kh khn, vng ng bo
dn tc thiu s v cc i tng chnh sch. Ni dung, phng php gio dc o
to tng bc c iu chnh. a dng ha cc hnh thc o to gn vi nhu cu
th trng. Trong 3 nm 2011 - 2013, o to ngh cho 1,1 triu lt lao ng
nng thn, t l c vic lm sau hc ngh l 79%, s h ngho sau hc ngh
thot ngho l 44%; c 3.272 ngi i o to ti nc ngoi, trong c 1.345
ngi lm tin s, 666 ngi hc thc s v 1.071 ngi hc i hc.
Tng cng u t c s vt cht cho dy v hc. Trong 3 nm kin c
ha c 37.400 phng hc v 5.882 phng nh cng v gio vin. i ng gio
vin pht trin mnh v s lng, cht lng c bc c nng ln. Nm hc
2012 - 2013 so vi nm hc 2010 - 2011 tng 75.793 gio vin cc cp. Nm hc
2011 - 2012, t l gio vin c trnh o to t chun tr ln cc cp hc l:
Nh tr 91,13%; mu gio 97,08%; tiu hc 99,63%; trung hc c s 99,22%;
trung hc ph thng 99,6%. T l ging vin c trnh sau i hc trong cc
trng trung cp chuyn nghip t 26,2%, cao ng t 38,5%, i hc t
60,5%.. Quyn t ch ca cc c s o to c m rng. Thanh tra, kim tra
c tng cng. Thc hin c hiu qu chnh sch tn dng u i cho hc sinh,
sinh vin ngho. Trn 2,3 triu hc sinh, sinh vin ang c vay vi tng d n
gn 40 nghn t ng. y mnh dy ngh, nht l cho lao ng nng thn; pht
trin th trng lao ng, thu ht ngun nhn lc cht lng cao. T l lao ng
qua o to tng t 40% nm 2010 ln 49% nm 2013.
Tch cc trin khai thc hin Ngh quyt Trung ng, Lut, chin lc v
cc chng trnh v khoa hc cng ngh. Qun l nh nc v khoa hc cng ngh
c i mi. Tim lc khoa hc cng ngh c tng cng mt bc. hon
thin 16 phng th nghim trng im. Ba khu cng ngh cao ti H Ni, thnh
ph H Ch Minh v Nng c u t xy dng v tng bc a vo khai
19

thc. S cng trnh nghin cu khoa hc c cng b v trch dn quc t nm

2012 tng khong 28% so vi nm 2011. a vo s dng 02 v tinh vin
thng v 01 v tinh vin thm. Th trng khoa hc cng ngh c bc pht trin,
trong 3 nm c khong 11.700 giao dch vi tng gi tr trn 5.680 t ng.
Nhiu thnh tu khoa hc cng ngh hin i c ng dng rng ri, nht l
trong cc lnh vc nng nghip, xy dng, thng tin, y t gp phn thit thc
vo pht trin v bo v t nc.
V xy dng kt cu h tng. r sot, b sung th ch v quy hoch pht
trin kt cu h tng vi tm nhn tng th, di hn. Tp trung khc phc tnh trng
u t cng dn tri, km hiu qu. Tng cng thu ht cc ngun vn u t
ngoi nh nc vi nhiu hnh thc (BOT, BT, BOO, PPP) cho pht trin kt cu
h tng. c bit, thu ht ngun vn ngoi ngn sch cao nht t trc n nay
(d kin huy ng khong 50 nghn t ng) trin khai cc d n m rng, nng
cp Quc l 1 v ng H Ch Minh on qua Ty Nguyn. Nhiu cng trnh
giao thng, thy li, nng lng, vin thng, h tng th c a vo s
dng v pht huy hiu qu. ang tip tc u t xy dng nhiu cng trnh mi
quan trng thit yu.
V giao thng: Cc cng trnh hon thnh, a vo s dng l: Cc tuyn
cao tc thnh ph H Ch Minh - Trung Lng, Cu Gi - Ninh Bnh, vnh ai 3
H Ni on Thanh Tr Mai Dch, QL 51 (m rng), cc cu: Rng, Trn Th L
( Nng), Ro II, Khu (Hi Phng), Bn Thy II (Ngh An), Cng Ci Mp Th Vi, Sn bay: Nng, Ph Quc. Cc cng trnh ang trin khai l: Cc
tuyn cao tc Ni Bi - Lo Cai, H Ni - Thi Nguyn, H Ni - Hi Phng,
thnh ph H Ch Minh - Long Thnh - Du Giy, Bn Lc - Long Thnh,
Nng - Qung Ngi, Cu Nht Tn (H Ni), Cng Lch Huyn, Nh ga T2 Ni
Bi
V thy in: Sn La, ng Nai 4, Kanak; nhit in: Qung Ninh 2,
Mn 1, Duyn Hi 3. Hon thnh ng in 147 cng trnh li in 110 - 500
KV vi tng dung lng trm bin p tng thm trn 7.000 MVA, tng chiu di
ng dy ci to v lm mi trn 2.000 km. khi cng 25 cng trnh li in
220 - 500 KV, trong c 8 cng trnh li in 500 KV.
V du kh: u t v a vo vn hnh 53 cng trnh.
V thy li: n nm 2013 c trn 900 h thng thy li ln v va, ti
trn 7 triu ha din tch gieo trng la, tng 80 nghn ha so vi nm 2010, nc
phc v sinh hot v cng nghip tng 0,35 t m3 so vi nm 2010.
V h tng th: Cc cu vt; ng st th H Ni H ng, Nhn
Ga H Ni, Bn Thnh - Sui Tin; xe but nhanh Kim M - Khut Duy Tin,
cc cng trnh cp thot nc
V vin thng: C 4.104 im kt ni, trong 2.967 im c s dng
(chim t l 72,3%).
20

3. CC C TRNG C BN CA NN KINH T TH TRNG

NH HNG XHCN CA VIT NAM
Tip tc hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l
tin quan trng thc y qu trnh c cu li nn kinh t, i mi m hnh tng
trng, n nh kinh t v m, l mt trong ba t ph chin lc trong 10 nm ti.
3.1. Khi qut cc c trng c bn
Nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha nc ta l nn kinh t
hng ho nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca Nh
nc, di s lnh o ca ng Cng sn; va vn ng theo nhng quy lut ca
kinh t th trng, va c dn dt, chi phi bi cc nguyn tc v bn cht ca
ch ngha x hi.
Nn kinh t th trng nh hng XHCN ca Vit Nam c mt s c trng
c bn sau:
a) V tr c th ca kinh t th trng trong cng cuc xy dng CNXH
Nn kinh t th trng l c s kinh t ca x hi qu tin ln CNXH
VN. c trng ny hm khng c mt nn kinh t no khc ngoi kinh t th
trng c th m nhim vai tr l c s kinh t xy dng CNXH nc ta.
y l s khng nh trn thc t VN nguyn l kinh in ca C.Mc v vai tr
ca kinh t th trng trong tin trnh pht trin ca loi ngi.
b) Mc tiu pht trin ca nn kinh t
Tnh nh hng XHCN trong pht trin kinh t - x hi quy nh pht trin
kinh t th trng nc ta nhm xy dng l mt x hi: Dn giu, nc mnh,
dn ch, cng bng, vn minh; do nhn dn lm ch; c nn kinh t pht trin cao
da trn lc lng sn xut hin i v ch cng hu v cc t liu sn xut
ch yu13.
Khng th lm cho dn giu, nc mnh nu khng c tng trng kinh t
trn c s y mnh CNH, HH. Khng th c tng trng kinh t nu khng pht
trin v qun l c hiu qu nn kinh t th trng. Ch c sc mnh ca nn kinh
t th trng hn hp nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn mi l c s kinh
t ca s pht trin theo nh hng XHCN ch khng phi ch duy nht kinh t
quc doanh nh c thi lm tng.
c) Lc lng sn xut ca nn kinh t th trng nh hng XHCN
Trong iu kin hin i, nn kinh t XHCN phi c LLSX t trnh cao
hn v cht so vi tiu chun t ra trong quan nim truyn thng v CNXH. Trnh
khng ch o bng chun i CN c kh m cn c o bng chun cng
ngh cao. Trong nn kinh t ny, yu t ngy cng c vai tr quyt nh l khoa
hc - k thut v tr tu con ngi14.
13

Cng lnh (b sung, pht trin nm 2011)

iu ny ng vi d on ca C. Mc trc y: sau giai on i cng nghip c kh, tc l sau
CNTB, khoa hc k thut s tr thnh lc lng sn xut trc tip.
14

21

Do c s thay i nh vy, quan nim truyn thng v cng nghip ho

XHCN, vn gn vi c ch k hoch ho tp trung v b nguyn l t cp - t tc
chi phi, khng cn thch hp. Cn phi c mt cch thc, mt m hnh CNH
mi ph hp c kh nng p ng yu cu pht trin mi ny. Trong thi i ngy
nay, CNH khng ch gn vi cc mc tiu, gii php truyn thng m phi t ti
mc tiu hin i, c thc hin da trn cc cng c v gii php hin i. Theo
ngha , CNH cng chnh l v phi l qu trnh HH. Khi nim CNH, HH,
v vy, c hiu l qu trnh CNH vi cc mc tiu v gii php ph hp vi iu
kin v xu hng pht trin hin i. y l mt trong nhng ni dung - c im
quan trng bc nht ca nn kinh t th trng nh hng XHCN nc ta.
d) a dng hnh thc s hu
Nn kinh t th trng nh hng XHCN Vit Nam l nn kinh t hn
hp, bao gm nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t cng tn ti trong
mt th thng nht, trong , ch cng hu ngy cng tr thnh nn tng vng
chc. Khng th c nn kinh t nh hng XHCN nu trong n, ch cng hu
khng ng vai tr nn tng. y l mt cu trc c th ca nn kinh t th trng
theo ngha:
- Khng loi tr cc quan h s hu t nhn v s hu TBCN, tha nhn
tnh cht "hn hp" s hu nh bt c nn kinh t th trng no;
- Khu vc kinh t nh nc ch khng phi bt c lc lng kinh t no
khc ng vai tr ch o, dn dt s pht trin ca ton b nn kinh t.
Theo quan nim ca C. Mc, s hu cng cng (ch cng hu) l s hu
c x hi ho v mang tnh x hi trc tip. Cng hu phi tng bc tr thnh
nn tng vng chc l vn c tnh nguyn tc khng ch i vi nn kinh t
XHCN m cn i vi nn kinh t nh hng XHCN. Tuy nhin, vai tr nn tng
ca n trong nn kinh t th trng nh hng XHCN cha th m nt nh trong
nn kinh t XHCN. Nhng s khc bit y khng phi l v bn cht m l v
quy m, mc v phm vi tc ng
Ch s hu trong nn kinh t th trng nh hng XHCN da trn hai
hnh thc c bn l s hu cng cng (cng hu) v s hu t nhn (t hu). Cn
s hu hn hp c hnh thnh trn c s an xen, hn hp gia cc hnh thc s
hu v l kt qu ca s hp tc, lin doanh gia cc ch s hu khc nhau l nh
nc, tp th (nhm) v t nhn. Cng hu ngy cng tr thnh nn tng vng
chc, cc hnh thc s hu khc cng pht trin mnh m khng hn ch v an
xen, hn hp vi nhau theo lut nh cn c xem l ch kinh t c bn ca
giai on pht trin theo nh hng XHCN nc ta.
Trc y, theo quan nim truyn thng, cc hnh thc s hu l n nht:
nh nc, tp th hoc t nhn. Trong gn 20 nm i mi, kinh t hn hp ang
c hnh thnh v tng bc pht trin mnh; ch c phn ang dn tr thnh
hnh thc t chc ch yu ca kinh t cng hu. V th, cng hu khng ch bao
gm s hu nh nc v s hu tp th n nht m cn bao gm c phn s hu
22

ca nh nc v tp th trong kinh t hn hp. Cng nh vy, t hu khng ch

bao gm s hu t nhn n nht m cn bao gm c phn s hu ca t nhn
trong kinh t hn hp. Trong qu trnh pht trin kinh t th trng nh hng
XHCN nc ta, hnh thc n nht ca cng hu c xu hng gim nhng
ngha nn tng ca cng hu ngy cng c cng c vng chc v c tng
cng nhng lnh vc then cht, th hin :
- Vn ca kinh t cng hu (bao gm kinh t nh nc, kinh t tp th v
phn cng hu trong kinh t hn hp) vn ng vai tr quan trng trong tng vn
u t XH.
- Kinh t nh nc nm gi cc v tr then cht trong nn kinh t.
Mt yu cu khch quan ca th trng v kinh t th trng l phi xc
nhn v xc nh quyn s hu di dng tin t nhng ng gp ti sn, tin vn,
tr tu, v.v. vo kinh doanh nhm lng ho quyn s hu ca tng ch s hu.
Khng c quyn s hu chung chung, v ch, cng khng c quyn s hu nh
nhau cho tt c mi ngi trong nn kinh t th trng nh hng XHCN.
e) Vai tr ch o ca kinh t nh nc trong nn kinh t
Hin php nm 2013 khng nh: Nn kinh t Vit Nam l nn kinh t th
trng nh hng x hi ch ngha vi nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn
kinh t; kinh t nh nc gi vai tr ch o15.
Kinh t nh nc phi nm gi vai tr ch o mt s lnh vc then cht.
l nhng "i ch huy", l huyt mch chnh ca nn kinh t. y l iu kin
c tnh nguyn tc bo m tnh nh hng XHCN. N th hin s khc bit v
bn cht ca m hnh kinh t th trng nh hng XHCN so vi cc m hnh
kinh t th trng khc.
Vai tr ch o ca kinh t nh nc c th hin trc ht v ch yu
sc mnh nh hng, h tr pht trin v iu tit nn kinh t ch khng phi
quy m v s hin din ca cc doanh nghip 100% vn nh nc tt c hoc
hu ht cc ngnh, cc lnh vc.
ng thi vi vic nhn mnh vai tr ch o ca kinh t nh nc v vai
tr iu tit ca Nh nc, cn coi trng vai tr ca cc thnh phn kinh t khc.
Cc thnh phn ny gn b hu c vi nhau trong mt th thng nht, khng tch
ri kinh t nh nc tt c cc giai on pht trin v u l nhng thc th ca
nn kinh t th trng nh hng XHCN.
Mi ch th kinh t vi ngun gc s hu khc nhau u c khuyn khch
pht trin lu di, hp tc v cnh tranh trong khun kh php lut; quyn bnh
ng v c hi pht trin v li ch chnh ng c php lut bo v.
f) Duy tr pht trin bn vng
Phi pht trin bn vng v kinh t, gi vng n nh kinh t v m, bo
m an ninh kinh t. y mnh chuyn dch c cu kinh t, chuyn i m hnh
15

Cng ha x hi ch ngha Vit Nam. Hin php 2013, iu 51, khon 1.

23

tng trng, coi cht lng, nng sut, hiu qu, sc cnh tranh l u tin hng
u, ch trng pht trin theo chiu su, pht trin kinh t tri thc.
Tng trng kinh t phi kt hp hi ho vi pht trin vn ho, thc hin
tin b v cng bng x hi, khng ngng nng cao cht lng cuc sng ca
nhn dn.
Pht trin kinh t - x hi phi lun coi trng bo v v ci thin mi
trng, ch ng ng ph vi bin i kh hu16.
Tnh nh hng XHCN i hi phi bo m cng bng v tin b x hi;
thc hin s thng nht v gn lin hu c gia tng trng kinh t vi cng bng
v tin b x hi tt c cc giai on ca s pht trin kinh t th trng nc
ta. Tng trng kinh t ng thi vi pht trin x hi, vn ho, gio dc, v mc
tiu pht trin con ngi v mang m bn sc ca t nc v con ngi Vit
Nam l nhng ni dung cu thnh ca pht trin nhanh, hiu qu, hin i v bn
vng trong qu trnh chuyn sang kinh t th trng nh hng XHCN nc ta.
Bn cht ca CNXH l cng bng. Song, cng cn nhn mnh cng bng
XH trong kinh t th trng nh hng XHCN khc cht vi ch ngha bnh qun,
co bng thu nhp v chia u i ngho cho mi ngi. Khng th c CNXH v
nh hng XHCN trong tnh trng i ngho v chm pht trin.
Trc y, CNXH "hin thc" gii quyt khng tt vn cng bng
kinh t. Trong thc tin, c ch thc hin cng bng (k hoch ho tp trung) c
khuynh hng dn ti s co bng, "bnh qun". Cch hiu ny l c s l lun ca
thc t phn phi bnh qun s i ngho v thiu ht, th tiu ng lc pht trin
ca chnh CNXH.
Ngc li, trong qu trnh chuyn i sang kinh t th trng, cch thc
phn phi ngy cng t bnh qun - co bng gip gii quyt c hai vn : tng
trng v pht trin nhanh; ng thi nng cao phc li cho tt c mi ngi, a
nhiu ngi thot khi cnh i ngho. Vi hai kt qu ny, qu trnh chuyn sang
kinh t th trng tht s ng hng vi CNXH.
Tuy nhin, vn cn mt vn l s phn ho giu ngho, c s su xa ca
nhng bt bnh ng x hi tim tng khc. Xu hng ny, xt "tnh ti", khng
ph hp vi mc ch ti cao (cui cng) ca CNXH. V vy, trn quan im nh
hng XHCN, c hai vn t ra.
Mt l, hiu th no v cng bng trong nn kinh t th trng.
Hai l, hiu th no l cng bng trong nn kinh t th trng nh hng
XHCN.
Hai ni dung c c th ho thnh hng lot cu hi. l:
- nh hng XHCN ca phn phi trong kinh t th trng c th hin
ni dung no?

16

ng cng sn Vit Nam. Chin lc pht trin kinh t-x hi 2011-2020.

24

- Cn lm g v lm nh th no c ch kinh t v ch phn phi c

th bo m tng trng v pht trin kinh t nhanh gn lin vi cng bng x hi
trong tng bc pht trin?
- Nh nc lm g, vi cng c no kim ch bc lt, thc y xo i
gim ngho thc hin c trn thc t nh hng XHCN trong pht trin?
Thi gian qua, s lng tng trong nhn thc bn cht ca nn kinh t chuyn
i nc ta v thi thiu trit trong vic hoch nh chnh sch mt phn
quan trng bt ngun t vic cha tr li trc din v r rng cc cu hi nu trn.
V nguyn tc, cn c cch tip cn mi n vn cng bng trong nn
kinh t th trng nh hng XHCN.
- Th nht, cn xc nh r v gii quyt tt mi quan h kt hp gia mc
tiu tng trng v pht trin (mc tiu thot khi tt hu pht trin cho dn tc
Vit Nam) v mc tiu cng bng x hi trong tng giai on c th.
- Th hai, cn quan nim cng bng x hi trc ht l s bnh ng v c
hi pht trin v dn ch ho i sng kinh t - x hi ca mi ngi dn, mi ch
th kinh t v mi vng min ca t nc. ng thi, phi chp nhn mc
no s chnh lch v trnh pht trin, thu nhp chnh ng, v dn tr trong
tng thi k, gia cc vng min v tng lp dn c c th. D nhin, khng c
php dong ca s chnh lch ny lm tn hi n n nh chnh tr - x hi.
Chp nhn chnh lch tng bc thu hp chnh lch trong mi bc pht trin
ca t nc l mt thc t khch quan trong pht trin nc ta hin nay.
- Th ba, cn tr li cu hi nh nc phi lm g v lm nh th no th
trng phc v ngi ngho hiu qu; h tr cc vng chm pht trin, v chn
ng, xo b nn tham nhng, lng ph, sch nhiu dn. y l cch t vn
tch cc gii quyt mi quan h gia tng trng v cng bng x hi.
g) a hnh thc phn phi thu nhp
Trong thi k qu ln CNXH, thu nhp ca cng ng dn c c phn
phi theo nhiu knh v hnh thc khc nhau. Trong , phn phi thu nhp theo
hiu qu kinh doanh v nng sut lao ng l chnh, cc hnh thc phn phi thu
nhp theo vn, ti sn, tr tu v phc li x hi cng tn ti v pht trin.
Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI ng Cng sn Vit Nam
xc nh: "Ch phn phi ch yu theo kt qu lao ng, hiu qu kinh t, ng
thi theo mc ng gp vn cng cc ngun lc khc v phn phi thng qua h
thng an sinh x hi, phc li x hi"(17).
Lao ng l ngun gc chnh to ra ca ci vt cht v tinh thn cho x hi,
to ra s giu c ca quc gia. V th, thc hin cng bng, phi ly phn phi
theo hiu qu kinh doanh v nng sut lao ng lm hnh thc phn phi chnh.
Ngi lao ng c nng sut, cht lng v hiu qu cao phi c thu nhp cao hn.
17

()

ng cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI. Nxb CTQG, H
Ni 2011. tr.74.
25

Nhng mt khc, phi to mi iu kin v mi trng thun li mi

ngi u c th lm giu chnh ng bng lao ng ca chnh mnh. V vy, m
rng c hi pht trin v nng cao nng lc la chn c hi cho mi ngi dn
h tng bc sng kh gi, sau , giu c c v vt cht ln tinh thn l mc tiu
v l nt c trng thuc v bn cht ca s pht trin kinh t th trng nh
hng XHCN hin nay nc ta.
Thu nhp theo vn, ti sn v tr tu b ra kinh doanh c lut php tha
nhn. Ch trn c s mi khuyn khch nhiu ngi lm giu chnh ng. Tng
s ngi giu, gim s ngi ngho, khng cn ngi i, gim dn chnh lch
giu ngho va l mc tiu, va l ni dung trng yu ca cc chnh sch phn
phi v phn phi li thu nhp ca Nh nc trong qu trnh pht trin nn kinh t
th trng nh hng XHCN VN.
h) Vai tr ca nh nc trong nn kinh t th trng nh hng XHCN
Hai yu t quyt nh c ch vn hnh ca nn kinh t th trng l nh
nc v th trng. Do vy, bn v tnh hiu qu ca nn kinh t th trng, mu
cht l phi xc nh r thc trng ca mi quan h ny. i vi nn kinh t th
trng nh hng XHCN, vn li cng l nh vy. Nu khng lm r c
trong c ch vn hnh ca nn kinh t, nh nc lm g, th trng lm g v bng
cch no th khng th c mt nn kinh t th trng hot ng hiu qu.
Khc vi nh nc ca nhiu nn kinh t th trng trn th gii, Nh nc
nc ta l Nh nc php quyn XHCN, ca dn, do dn v v dn di s lnh
o ca ng Cng sn Vit Nam, c bn lnh v kh nng t i mi gi
vng nh hng XHCN trong vic pht trin nn kinh t th trng hin i.
S khc bit l iu kin, tin cho s khc bit v cht ca m hnh
kinh t th trng m nc ta hng ti so vi cc m hnh kinh t th trng khc.
lm trn s mnh m lch s v dn tc Vit Nam giao ph, ng v Nh
nc phi t i mi phng thc lnh o, qun l t nc v x hi trong iu
kin pht trin kinh t th trng, CNH, HH, ch ng hi nhp kinh t quc t
di tc ng ca ton cu ho.
Trn y l mt s c trng c bn ca nn kinh t th trng nh hng
XHCN VN. Cc c trng ny va phn nh tnh ph bin, va th hin nhng
nt c th trong m hnh pht trin m Vit Nam la chn.
3.2. Quan im pht trin v gii php chnh nhm pht trin nn kinh
t th trng nh hng XHCN Vit Nam thi gian ti
3.2.1. Quan im pht trin
1. Pht trin nhanh gn lin vi pht trin bn vng
Phi pht trin bn vng v kinh t, gi vng n nh kinh t v m, bo
m an ninh kinh t. y mnh chuyn dch c cu kinh t, chuyn i m hnh
tng trng, coi cht lng, nng sut, hiu qu, sc cnh tranh l u tin hng
u, ch trng pht trin theo chiu su, pht trin kinh t tri thc. Tng trng
kinh t phi kt hp hi ho vi pht trin vn ho, thc hin tin b v cng bng
26

x hi, khng ngng nng cao cht lng cuc sng ca nhn dn. Pht trin kinh
t - x hi phi lun coi trng bo v v ci thin mi trng, ch ng ng ph
vi bin i kh hu.
Pht trin bn vng l c s pht trin nhanh, pht trin nhanh to
ngun lc cho pht trin bn vng. Pht trin nhanh v bn vng phi lun gn
cht vi nhau trong quy hoch, k hoch v chnh sch pht trin kinh t - x hi.
Phi c bit coi trng gi vng n nh chnh tr - x hi, tng cng quc
phng, an ninh, bo v vng chc c lp, ch quyn, thng nht v ton vn lnh
th bo m cho t nc pht trin nhanh v bn vng.
2. i mi ng b, ph hp v kinh t v chnh tr v mc
tiu xy dng nc Vit Nam x hi ch ngha dn giu, nc
mnh, dn ch, cng bng, vn minh
i mi chnh tr phi ng b vi i mi kinh t theo l trnh thch hp,
trng tm l hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha, i
mi phng thc lnh o ca ng, xy dng Nh nc php quyn x hi ch
ngha, m rng dn ch trong ng v trong x hi gn vi tng cng k lut, k
cng thc y i mi ton din v pht huy sc mnh tng hp ca ton dn
tc v mc tiu xy dng nc Vit Nam x hi ch ngha dn giu, nc mnh,
dn ch, cng bng, vn minh. Ly vic thc hin mc tiu ny lm tiu chun cao
nht nh gi hiu qu ca qu trnh i mi v pht trin.
3. M rng dn ch, pht huy ti a nhn t con ngi; coi
con ngi l ch th, ngun lc ch yu v l mc tiu ca s
pht trin
Phi bo m quyn con ngi, quyn cng dn v cc iu kin mi
ngi c pht trin ton din. Nng cao nng lc v to c ch nhn dn thc
hin y quyn lm ch, nht l dn ch trc tip pht huy mnh m mi kh
nng sng to v bo m ng thun cao trong x hi, to ng lc pht trin t
nc. Pht huy li th dn s v con ngi Vit Nam, nng cao cht lng ngun
nhn lc, trng dng nhn ti, chm lo li ch chnh ng v khng ngng nng
cao i sng vt cht, tinh thn ca mi ngi dn, thc hin cng bng x hi.
4. Pht trin mnh m lc lng sn xut v hon thin
quan h sn xut trong nn kinh t th trng nh hng x hi
ch ngha
Hon thin th ch tho g mi cn tr, to iu kin thun li gii
phng v pht trin mnh m lc lng sn xut, y mnh ng dng khoa hc,
cng ngh; huy ng v s dng c hiu qu mi ngun lc cho pht trin. Pht
trin nhanh, hi ho cc thnh phn kinh t v cc loi hnh doanh nghip. Phi
tng cng tim lc v nng cao hiu qu ca kinh t nh nc. Kinh t nh nc
gi vai tr ch o, l lc lng vt cht quan trng Nh nc nh hng v
iu tit nn kinh t, gp phn n nh kinh t v m. Pht trin kinh t tp th vi
nhiu hnh thc hp tc a dng m nng ct l hp tc x. Khuyn khch pht
27

trin cc hnh thc t chc sn xut kinh doanh vi s hu hn hp m ch yu l

cc doanh nghip c phn loi hnh kinh t ny tr thnh ph bin trong nn
kinh t, thc y x hi ho sn xut kinh doanh v s hu. Hon thin c ch,
chnh sch pht trin mnh kinh t t nhn tr thnh mt trong nhng ng lc
ca nn kinh t. Khuyn khch kinh t c vn u t nc ngoi pht trin theo
quy hoch.
To mi trng cnh tranh bnh ng, minh bch. Pht trin ng b, hon
chnh v ngy cng hin i cc loi th trng. Tip tc hon thin c ch qun l
v phn phi, bo m cng bng li ch, to ng lc thc y pht trin kinh t x hi.
5. Xy dng nn kinh t c lp, t ch ngy cng cao trong
iu kin hi nhp quc t ngy cng su rng
Pht huy ni lc v sc mnh dn tc l yu t quyt nh, ng thi tranh
th ngoi lc v sc mnh thi i l yu t quan trng pht trin nhanh, bn
vng v xy dng nn kinh t c lp, t ch. Phi khng ngng tng cng tim
lc kinh t v sc mnh tng hp ca t nc ch ng, tch cc hi nhp
quc t su rng v c hiu qu.
Pht trin lc lng doanh nghip trong nc vi nhiu thng hiu mnh,
c sc cnh tranh cao lm ch th trng trong nc, m rng th trng ngoi
nc, gp phn bo m c lp, t ch ca nn kinh t. Trong hi nhp quc t,
phi lun ch ng thch ng vi nhng thay i ca tnh hnh, bo m hiu qu
v li ch quc gia.
3.2.2. Nhng gii php chnh thc y pht trin nn kinh t th trng
Th nht, hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha
- Xy dng v pht trin ng b h thng th trng, nht l th trng cc
yu t sn xut; Pht trin ng b, hon chnh v ngy cng hin i cc loi th
trng.
- Tip tc hon thin h thng php lut, khng ngng i mi c ch chnh
sch ph hp vi yu cu thc tin; Tip tc i mi vic xy dng v thc thi lut
php bo m cnh tranh bnh ng, minh bch gia cc doanh nghip thuc mi
thnh phn kinh t.
-Hon thin c ch qun l ca nh nc ph hp vi kinh t th trng; bo
m s tng thch c ch qun l nh nc vi c ch vn ng khch quan ca
th trng. Nh nc tr thnh cht xc tc cho cc ch th kinh t vn hnh hiu
qu v n nh theo ng quy lut th trng. Cc cng c can thip nh nc phi
mang tnh minh bch, d tin liu, ph hp vi thng l quc t.
- Nng cao nng lc, hiu qu qun l kinh t ca Nh nc; Phn nh r
quyn s hu ca Nh nc v quyn kinh doanh ca doanh nghip, hon thin c
ch qun l vn nh nc trong cc doanh nghip.
- Tip tc to iu kin thun li khuyn khch cc thnh phn kinh t
pht trin, nht l kinh t t nhn v kinh t c vn u t nc ngoi;Kinh t t
28

nhn l mt trong nhng ng lc ca nn kinh t (18); pht trin cc loi hnh sn

xut kinh doanh. Phn nh r quyn ca ngi s hu, quyn ca ngi s dng
t liu sn xut v quyn qun l ca Nh nc trong lnh vc kinh t, bo m
mi t liu sn xut u c ngi lm ch, mi n v kinh t u t ch, t chu
trch nhim v kt qu kinh doanh ca mnh" (19).
Th hai, y mnh pht trin lc lng sn xut trong nn kinh t
- Nng cao nng lc sn xut ca nn kinh t quc dn nhm ci thin nng
lc cnh tranh quc gia trong qu trnh hi nhp su, rng vo nn kinh t ton
cu. t mc tiu quan trng ny cn phi y mnh CNH, HH, ng dng
nhanh thnh tu khoa hc cng ngh tin tin, y mnh phn cng lao ng v
chuyn dch c cu kinh t, nng cao nng sut lao ng x hi; Ci to, nng cp
v pht trin h thng kt cu h tng nh h thng giao thng vn ti, bn cng,
kho bi, vin thng, in nc, v.v.
- o to ngun nhn lc, c bit ch cc nh qun l, doanh nhn, i
ng ngi lao ng lnh ngh v nng cao trnh t duy kinh t, kin thc kinh
doanh cho cc ch h gia nh, h tiu ch;
- Quan tm ti vic ti sn xut sc lao ng ca lc lng lao ng h
sc lc v trnh vn hnh c s vt cht-k thut hin i ca nn kinh t
quc dn. Ch chnh sch v tin lng/tin cng, phc li x hi, an sinh x
hi, v.v. cn c iu chnh kp thi, st vi iu kin bin i ca th trng.
Th ba, Tn dng tri thc v ngun lc t bn ngoi
- Tip cn h thng tri thc nhn loi v nn kinh t th trng thng qua
hp tc gio dc - o to, trao i hc thut, nghin cu, hi tho...
- Hc hi kinh nghim xy dng nn kinh t th trng ca cc nc trong
khu vc v trn th gii thng qua t vn, tham quan, nghin cu m hnh...
- Tn dng c hi pht trin, li th nc i sau trong vic xy dng m
hnh pht trin thng qua hp tc, lin doanh, chuyn giao...
- Tng kt thc tin v pht trin l lun v nn kinh t th trng nh
hng XHCN

18 ()

19

ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI, Nxb. CTQG, H Ni,
2011, tr. 74.
()
ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI, Nxb. CTQG, H Ni,
2011, tr. 74.
29

Phn 2
TON CU HO V HI NHP QUC T CA VIT NAM
Ton cu ho kinh t v hi nhp kinh t quc t trong nhng nm gn y
tr thnh ti c ng o cc nh chnh tr, cc hc gi, cc nh kinh
doanh v dn chng quan tm c bit. C nhng kin rt khc nhau khi nh gi
qu trnh ny. Ti liu ny mun gii thiu qu trnh ton cu ho kinh t v hi
nhp kinh t quc t v c phng din l lun v thc tin, ng thi phn tch
nhng vn lin quan i vi Vit Nam hin nay.
I. NHNG C S L LUN V THC TIN
1.1. Cc tip cn l lun v qu trnh ton cu ha
Thut ng ton cu ho (Globalization) xut hin ln u tin vo nm
1961, c a vo T in ting Anh ca Webster, nhng mi n nm 1980s
thut ng ny mi c s dng rng ri.
Ton cu ha l mt qu trnh a phng din, bao hm nhiu nhn t nh
kinh t, chnh tr, php lut, khoa hc - cng ngh, vn ha, x hi. Ton cu
ha l mt thut ng i hi phi c cch tip cn lin ngnh v a chiu v n
c lin quan n tt c cc hin tng x hi ng i. Ton cu ha c tip
cn t gc kinh t hc, x hi hc, cng ngh hc, mi trng, vn ha, v.v..
n nay c hng trm nh ngha v ton cu ha c a ra t nhiu gc
tip cn khc nhau, thm ch i lp nhau. Nguyn nhn ca s khc nhau
hoc i lp khng ch do khc nhau v li ch, v lp trng quan im m
cn do khc nhau v cch tip cn vn , v mc ch tm hiu ton cu ha 20.
Ton cu ha l kt qu tt yu t s pht trin mnh m ca lc lng sn
xut. Quan nim c nhiu hc gi tn thnh nht. Chng l biu hin h qu
ca s pht trin mnh m ca lc lng sn xut trong cc nn kinh t ring
bit, t qu trnh ny dn n ph v s bit lp ca tng quc gia, to ra
mi quan h gn kt, tng tc v ph thuc ln nhau gia cc quc gia, dn tc
trn quy m ton cu trong s vn ng pht trin.
Kinh t th trng khng nh c u th ca mnh v pht tn ra nhiu
quc gia trn th gii. N to ra ng lc pht trin v m rng quan h gia
cc quc gia, trc ht l cc quan h kinh t, sau ti cc quan h khc nh
chnh tr, vn ha, v.v. H thng kinh t th trng cng pht trin theo hng
m, khng b gii hn bi cc ng bin gii v ranh gii dn tc, chng tc
v tn gio. l mi trng thun li to thun li cho qu trnh t nhin xch
li gn nhau ca cc cng ng dn c cc th ch ton th gii. Ton cu ho
phn nh mt qu trnh m thng qua th trng v sn xut nhiu nc khc
nhau ang tr nn ngy cng ph thuc ln nhau21.
20

ti cp nh nc KX08.01: Xu th ton cu ha trong hai thp k u th k XXI.

30

Tc ng ca cc hnh vi kinh t ton cu dn ti h ly ca h thng

chnh tr th gii, ngc li chnh tr li c tc ng to ln hn i vi kinh t.
Ton cu ha ngy nay v bn cht chnh l s tng trng ca hot ng kinh
t ni chung c vt khi bin gii quc gia v khu vc. Ni cch khc,
ton cu ha mang mt ni dung ch o l ton cu ha kinh t, pht trin kinh
t va l mc tiu, va l ng lc ton cu ha. c trng pht trin kinh t l
mt nhu cu thc t khch quan ca nhn loi trong ton cu ha hin nay.
Ln sng khoa hc cng ngh ngy cng tr nn ph bin, trnh khoa
hc cng ngh ngy cao, kh nng ng dng rng ri trong tt c cc lnh vc
i sng. Vic hp tc khai thc, s dng cng ngh lm cho cc nc ph
thuc vo nhau nhiu hn. Cc ln sng pht trin khoa hc cng ngh l cht
xc tc lm cho quan h gia cc quc gia xch li gn nhau hn. Thnh tu
khoa hc cng ngh dng nh xa nha dn bin gii a l ca tng quc gia,
lm cho khong cch khng gian trn th gii cng co hp gia cc chu lc.
Ton cu ho ng tm quan trng ngy cng gim ca cc ng bin gii quc
gia v s tng cng nhng c tnh lan to ra ngoi bin gii bt ngun t mt
nc, hoc mt khu vc nht nh22. Tc l, s ph thuc ln nhau phi n mc
ton din v vai tr ca cc ng bin gii quc gia gim dn.
Ton cu ha xt v bn cht l qu trnh tng ln mnh m nhng mi lin
h, s nh hng, tc ng ln nhau, ph thuc ln nhau ca tt c cc khu vc,
cc quc gia, cc dn tc trn ton th gii. Ton cu ha th hin s bin i
tng quan gia quan h sn xut nhm ti s iu chnh thch ng lc lng
sn xut bin thin lin tc trn quy m th gii.
Ton cu ha lm cho cc nn kinh t quc gia b ho nhp vo v c cu
trc li trn quy m quc t thng qua mt lot quy trnh, giao lu, trao i 23. Nh
vy, ton cu ho khng ch l s ph thuc ln nhau, d l ph thuc ton din
gia cc nn kinh t m l s ho nhp cc nn kinh t ny xu th hnh thnh
nn mt nn kinh t ton cu thng nht.
Lun im c bn chng minh nc thang pht trin ca lc lng sn xut
trong lch s dn ti hin tng quc t ha, sau nay l ton cu ha thuc v Mc.
Lun im ny c gii thch trong tc phm Tuyn ngn ca ng Cng
sn, xut bn vo thng 2 nm 1848. Trong Tuyn ngn ca ng cng sn,
Mc v ngghen khng s dng thut ng ton cu ha nhng nhn mnh ti
tnh th gii trong qu trnh sn xut, lu thng, th trng th gii lin kt cc
21

Grahane Thonpdion: Introduction, Sitmating Globalization, International Social Siences Journal,

Unesco, 1999, N.160, P.139-152.
22
Ch tch qu Ford Berresford, 1997
23
Flie Cohen, Ton cu ha, s hp dn v c ch iu tit, Trung tm nghin cu khoa hc quc gia
Php, Hi tho khoa hc "Nhng thch thc v phng din php l ca qu trnh ton cu ha",
file://E:\NDVF\SITES/Vit\Sites\logo.htm.

31

nn kinh t khp mi ni, s ph thuc ph bin gia cc dn tc v nhiu

mt, nh sn xut vt cht v vn ha tinh thn24.
Nh c nhiu thnh tu khoa hc-k thut, nhiu pht kin a l v
khai ph cc th trng mi cc chu lc, cc ngun lc v dng sn
phm c lu chuyn khp ton cu.V lun lun b thc y bi nhu
cu v nhng ni tiu th sn phm, giai cp t sn xm ln khp ton
cu. N phi xm nhp vo khp ni, tr li khp ni v thit lp nhng
mi lin h khp ni. Do bp nn th trng th gii, giai cp t sn
lm cho sn xut v tiu dng ca tt c cc nc mang tnh cht th
gii 25 .
Tnh cht th gii ca vic sn xut v tiu dng th hin r trong s
lin kt qu trnh sn xut, ngnh ngh sn xut, mng li nguyn vt liu
gia nhiu quc gia, dn tc. ...Nhng ngnh cng nghip khng dng
nhng nguyn liu bn x m dng nhng nguyn liu a t nhng min
xa xi nht trn tri t n v sn phm lm ra khng nhng c tiu
th ngay trong x m cn c tiu th tt c cc ni trn tri t na.
Thay cho nhng nhu cu c c tha mn bng nhng sn phm trong
nc, th ny sinh ra nhng nhu cu mi, i hi c tha mn bng
nhng sn phm a t nhng min v x xa xi nht v. Thay cho tnh
trng c lp trc kia ca cc a phng v dn tc vn t cung t cp,
ta thy pht trin nhng quan h ph bin, s ph thuc ph bin gia cc
dn tc. 26
Mt im ng lu na m Mc v ngghen cng b trong tc
phm ni ting ny l d bo v s lin kt ph thuc ca cc dn tc
khng ch v kinh t m c s hi nhp nhiu lnh vc khc, chng hn v
tinh thn....Sn xut vt cht nh th th sn xut tinh thn cng
khng km nh th. Nhng thnh qu ca hot ng tinh thn ca mt dn
tc tr thnh ti sn chung ca tt c cc dn tc. Tnh cht n phng
v phin din dn tc ngy cng khng th tn ti c na; v t nhng
nn vn hc dn tc v a phng, mun hnh mun v, ang ny n ra
mt nn vn hc ton th gii. 27
Nh phn tch trn theo quan im Mc xt, bn cht ca ton cu ha
c tnh hai mt. C th nh sau:
Mt mt, Ton cu ha l xu th khch quan gn lin vi s pht
trin ca nn sn xut x hi, lc lng sn xut v phn cng lao ng quc t.
24

V Thanh Sn. Tuyn ngn ca ng cng sn: d bo v xu th ton cu ha. Hi tho khoa
hc v Tuyn ngn ng cng sn
25

Mc, C. v ngghen, F. (1995), Ton tp, Tp IV, Nxb CTQG, H Ni tr. 601
Sd tr. 601-602
27
Sd tr. 602
32
26

Bn cht khch quan ca ton cu ha c quy nh bi tnh tt yu khch

quan ca qu trnh quc t ha. Nhng pht kin a l, giao thng vn ti
m ra c hi cho qu trnh quc t ha kinh t vo th k XV, nhng tin trnh
ny ch thc s tng tc sau khi cch mng cng nghip Anh. Qu trnh quc
t ha mang tnh tt yu khch quan, do i hi ca bn thn nn sn xut, c
bit l do s pht trin ca lc lng sn xut. Cch mng khoa hc-cng ngh
to tin cho bc qu t c s vt cht-k thut truyn thng sang c s
vt cht-k thut hon ton mi v cht mt s nc kinh t pht trin.
Di s tc ng ca cuc cch mng khoa hc-cng ngh, loi ngi
ang tng bc tin vo kinh t tri thc, lc lng sn xut mang tnh cht x
hi ha cao , phn cng lao ng quc t ngy cng su rng, quc t ha nn
kinh t v i sng x hi, thc y kinh t th trng pht trin, ng thi to
ra nhng phng tin c hiu qu y nhanh qu trnh ton cu ha.
- Mt khc, Ton cu ha trong giai on hin nay gn lin vi ch
ngha t bn v hin ang b ch ngha t bn, nht l cc nc t bn
pht trin chi phi, li dng phc v cho mc ch ca h. Hay ni
cch khc, ton cu ha hin nay ang trong qu o ca ch ngha t
bn.
Theo logic ca C.Mc, qu trnh quc t ha kinh t d mang trong n
yu t khch quan, nhng bn trong n v thc y n lun l mun p t
ch quan ca nhng th lc nm gi sc mnh kinh t. Ni cch khc, ton cu
ha khng phi l ci g khc ngoi kt qu ca tnh tt yu khch quan ca sn
xut v ch quan ca ch ngha t bn v mc tiu li nhun.
2.2. Nhng c s thc t thc y qu trnh ton cu ha
2.2.1. Pht trin mnh m ca khoa hc cng ngh
S pht trin ca khoa hc cng ngh lm thay i cn bn nn tng c s
v phng thc giao dch gia cc nc trn th gii. Nn cng ngh c kh v c
bn vn l mt nn cng ngh c tnh quc gia, v n lun phi ly th trng trong
nc lm chnh. Hiu nng ca nn cng ngh c kh cha cho php cc quan h
kinh t quc t c th pht trin xa hn xt v mt hiu qu kinh t.
Nhng trong nhng thp k gn y cng ngh thng tin v vn ti c
nhng tin b vt bc, lm gim chi ph vn ti quc t xung c chc ln v
gim chi ph lin lc vin thng xung ti vi trm ln. Tin b khoa hc-cng
ngh ny c tc ng cc k quan trng n ton b cc quan h kinh t quc
t, n bin cc cng ngh c tnh quc gia thnh cng ngh ton cu. Cc cng
ngh sn xut xe my, t, my tnh in t, my bay... ngy cng c tnh ton
cu su rng. Tnh ton cu ny th hin ngay t khu sn xut (c phn cng
chuyn mn ho nhiu nc) n khu phn phi (tiu th ton cu). Nhng
cng ngh ngay khi ra i c tnh ton cu nh cng ngh v tinh vin thng
hin din.
33

Chnh khoa hc-cng ngh sng to ra nhng ng dng rng ri cho nhiu
quc gia, gp phn cho s y mnh qu trnh ton cu ho. Nh c cng ngh
pht trin, s hp tc gia cc quc gia, cc tp on c th m rng t sn xut
n phn phi dch v trn phm vi ton cu, nhng quan h tu thuc ln nhau
cng c li pht trin.
2.2.2. Cc quan h kinh t ton cu ngy cng pht trin
Mt nn cng ngh ton cu xut hin l c s cho cc quan h kinh t ton
cu pht trin. u tin l cc quan h thng mi. Chi ph vn ti lin lc cng
gim i, th kh nng bn hng i cc th trng xa cng tng ln, thng mi ton
cu cng c kh nng pht trin. ng thi qu trnh phn cng, chuyn mn ho
sn xut cng c th din ra gia cc quc gia v chu lc. Cc quan h sn xut,
thng mi c tnh ton cu, ko theo cc dng tin t, vn, dch v... vn ng
trn phm vi ton cu. Thng mi in t xut hin vi kim ngch ngy cng tng
v ang tr thnh mt loi hnh bun bn ton cu khng bin gii y trin vng.
Nhu cu ni ti ca cc nc ngy cng ln hi thc cc nc vn ra khi
bin gii quc gia tm kim nhng quan h giao dch mi, k vng nhiu li ch
cho bn thn. Vic hp tc, lin kt pht huy cc li th so snh v tn dng
ngun lc t nhiu v tr trn th gii tr nn d dng di s hu thun ca thnh
tu khoa hc cng ngh v chuyn i t duy khp kn sang t duy m l nhng
tc nhn gp phn cho qu trnh ton cu ha din trn thc t.
2.2.3. Nhiu vn ton cu i hi s phi hp nhiu quc gia
V phng php lun, nhng vn ton cu bao gm: th nht, cc vn
c quan h trc tip n hot ng sng ca mi ngi trn tri t, khng phn bit
a v giai cp, chnh tr - x hi; n s pht trin ca ton th nhn loi, n vn
mnh ca cc quc gia dn tc. Th hai, nhng vn ton cu u th hin l nhn
t khch quan ca s pht trin x hi v th hin mi ni trn tri t. Th ba, tt
c nhng vn ton cu u i hi phi c gii quyt v nu khng c gii
quyt th chng s e da ph hy c s tn ti ca chnh con ngi. Th t, vic
gii quyt cc vn ton cu i hi phi c s u t v phng tin vt cht, s
hp tc quc t v mi mt khng phn bit ch x hi, tn gio, chnh kin, h
t tng; i hi s n lc ti a ca c nhn loi c v mt nhn thc ln v nhng
hnh ng thc t28.
S phi hp ca nhiu quc gia lin quan trong vic x l cc vn ton
lm cho quan h ca cc quc gia ngy cng bn rn v ph thuc vo nhau nhiu
hn. Tt yu hnh thnh cc c ch hp tc, phi hp chung cho cc vn ton
cu. Cc nh nc buc phi a ra nhiu hnh ng chung v li ch ca cng
ng th gii. T , hnh thnh nn cc th ch quc t vn hnh trn phm vi
ton cu nhm thc thi cc c ch mang tnh ton cu.

28

ti cp nh nc KX08.05: Nhng vn ton cu trong hai thp nin u ca th k XXI.

34

II. S TIN TRIN THC T CA TON CU HO KINH T V

HI NHP QUC T
Khi xem xt qu trnh tin trin thc t ca ton cu ho v hi nhp kinh t
quc t c nhng kin khc nhau.
Khng t cc hc gi cho rng ton cu ho v hi nhp kinh t quc t
bt u t u th k XX v n nay c ba ln sng Ton cu ha29.
Ln sng th nht bt u t u th k XX n chin tranh th gii th hai
vi nhng c trng l: mu dch quc t pht trin mnh m, cc lung vn u t
tng nhanh, gia tng di c lin lc a; bt u thc hin phng php sn xut
Taylor; cc nc TBCN i xm chim thuc a, chim lnh th trng; cc cng ty
xuyn quc gia xut hin; cc tu bin ang pht trin cng vi ng st.
Ln sng ton cu ho th hai t sau chin tranh th gii th hai ti cui
thp nin 60. Ln sng ny c nhng c trng sau: s hnh thnh v pht trin ca
hai khi kinh t i lp nhau: khi kinh t TBCN v khi kinh t XHCN; cc th
ch lin kt kinh t ton cu v khu vc pht trin mnh, s ra i ca Qu tin t
quc t (IMF), Ngn hng th gii (WB), Hip nh chung v thu quan v thng
mi (GATT) c chc nng iu phi hot ng tin t ti chnh v thng mi ton
cu; cc lung thng mi, dch v, u t trc tip v gin tip, cng ngh v lao
ng gia tng mnh v c tc v quy m; bng n cc cng ty siu quc gia.
Ln sng th ba t thp nin 70 ti nay vi nhng c trng l: H thng
tin t th gii chuyn sang th ni; kinh t th gii tri qua cc chn ng ln nh
gi du m tng cao trong thp nin 70; lm pht cao; thm ht ngn sch ln;
Lin X sp , h thng XHCN tan r; chin tranh lnh chm dt; cc ngnh
cng ngh cao c bit l cng ngh thng tin pht trin, GATT chuyn thnh t
chc thng mi th gii (WTO) v.v..
Giai on t cui thp k 80 n nay vn l mt giai on ton cu ho v
hi nhp kinh t quc t ni r nht vi nhng c trng sau y:
a) Chm dt chin tranh lnh v s sp ca h thng XHCN th gii
kt thc thi k th gii hai cc, chm dt s i u gia hai h thng, m ra thi
k hi nhp kinh t ton cu thc s vi s chuyn i ca cc quc gia tng l
XHCN, cc nc ang pht trin sang kinh t th trng, m ca hi nhp kinh t
quc t; xu th ho bnh, hp tc pht trin tr thnh xu th chnh ca thi i.
b) S bng n ca th trng ti chnh ton cu
Bc vo na cui thp k 80, tc v quy m giao dch ti chnh ton cu
t mc cao hn cha tng thy. Trong thi k ny cc giao dch ngoi t
ln hn 100 ln gi tr ca nhng trao i hng ho v dch v. Trung bnh mi
ngy doanh s trao i ngoi hi t hn 20 t USD/ ngy nm 1973; tng ln 590
t USD/ngy nm 1989; 1.500 t USD/ngy nm 1998, v hin nay khong trn
2000 t USD/ngy. Tng gi tr ti chnh c trao i trn th trng ton cu
29

Nguyn Vn Dn, Nhng vn d ton cu ha kinh t, Nxb KHXH, HN 2001, tr.86.

35

nm 1980 l 5000 t USD, n nm 1996 tng vt ln 35.000 t, nm 2000 l

83.000 t, gp gn 3 ln GDP ca cc nc OECD30.
S bng n ca th trng ti chnh ton cu i lin vi xu hng tp trung
cc ngun ti chnh bng cch st nhp cc t chc ti chnh to ra nhng siu tp
on ti chnh khng l, tiu biu l st nhp Bank of America vi Nations Bank
c tng ti sn 570 t USD; Citicorp Travellero Group c tng ti sn 700 t USD;
Royal Bank of Canaa vi Bank of Montreal c ti sn 311 t USD.
Xu hng hi nhp cc th trng ti chnh ton cu din ra mnh m. u
tin l cc th trng ngoi hi. Do chnh sch th ni t gi v t do ho trao i
ngoi hi, th trng ngoi hi ton cu xut hin khong gia nhng nm 70.
Th trng chng khon cng i theo xu hng ny. Qu IV/1999, 11 th trng
chng khon EU k tho thun thnh lp mt th trng chng khon duy nht.
c) S pht trin mnh m ca cc cng ty xuyn quc gia
Cc cng ty xuyn quc gia kinh doanh ton cu gia tng nhanh chng v
ngy cng tr thnh nhng ch th c bn chi phi nn kinh t ton cu. Nu nm
1914, ti 14 nc ng u th gii c 7,3 ngn cng ty xuyn quc gia vi 27,3
ngn chi nhnh ti nc ngoi, th nm 2005 tng ln ti 70 ngn vi 690 ngn
chi nhnh v tp trung ch yu cc nc pht trin (UNCTAD, 2005). Ngy nay
cc nc ang pht trin cng c cc cng ty ny. Theo bo co u t th gii
1998 ca LHQ, th cc nc ang pht trin c 10.165 cng ty xuyn quc gia.
500 cng ty xuyn quc gia ln nht th gii tp trung cc nc pht trin,
nhiu nht M v Nht. Ngy nay khng ch c cc i cng ty mi hot ng
xuyn quc gia, m ngy cng xut hin cc cng ty nh v va cng hot ng
kinh doanh xuyn quc gia. Cc cng ty xuyn quc gia c vai tr chi phi trong
cc quan h ton cu v thng mi, u t, ti chnh, tin t v cng ngh vi t
trng vo khong 60- 90% tng gi tr ton cu.
d) Cc nh nc quc gia vi chnh sch m ca v hi nhp quc t ang
ngy cng tr thnh nhng ch th quan trng ca ton cu ho
T cui thp k 80, sau khi chin tranh lnh kt thc, hu ht cc nh nc
quc gia i theo kinh t k hoch t chi m ca hi nhp quc t bt u thi
k chuyn i sang kinh t th trng m ca hi nhp quc t.
Cc Nh nc quc gia ni chung cho n nay chp nhn ton cu ho v
Hi nhp kinh t quc t, do vy tham gia IMF, WB v WTO, v cc t chc
kinh t khu vc. Cc nh nc quc gia trong iu kin ton cu ho pht trin
c nhng chc nng mi m trc y khng c, l:
- Tham gia m phn quc t, song phng, a phng hay ton cu hnh
thnh ra nhng Hip ngh song phng, khu vc hay ton cu. D nh cc nh
nc i din cho cc nn kinh t ln c ting ni c trng lng hn trong cc
30

Ton cu ha - quan im v thc tin, Vin Nghin cu Qun l kinh t Trung ng Nxb Thng k,
HN, 1999.

36

cuc m phn ny, th ngi ta khng th ph nhn vai tr ca cc nh nc i

din cho cc nn kinh t ang pht trin, nh hn, ngy cng gia tng.
- Tin hnh i mi h thng th ch lut php quc gia ph hp vi nhng
cam kt quc t. Mt nc tham gia WTO phi i mi th ch ca mnh ph hp
vi nhng cam kt vi WTO.
- Thc thi cc cam kt quc t ti nc mnh v gim st cc nc khc thc
thi cc cam kt quc t c lin quan n nc mnh. Nu khng thc thi cc cam
kt k, th s b cc nc khc kin, v nu thua kin s phi chu trng pht.
Chnh nhng chc nng mi ny ngy cng lm cho cc Nh nc quc
gia tr thnh nhng ch th quan trng ca nn kinh t ton cu.
) Cc t chc x hi dn s ngy cng c vai tr ln hn trong nn kinh t
ton cu
Cc t chc x hi dn s gm cc hip hi t nguyn, cc loi qu t thin,
cc th ch tn gio, hot ng a dng bn ngoi cc phm vi chc nng ca gia
nh v Nh nc, ngha l cc t chc ny lm nhng g m Nh nc v cc gia
nh khng lm v c ch cho con ngi. Nhng t chc ny ang gia tng hot
ng trn phm vi ton cu.
Trong qu trnh ton cu ho, c qu nhiu vn m cc Nh nc quc
gia v gia nh khng th quan tm ht nh: s thoi ho ca mi sinh, nn ngho
i, bnh tt, nhng bt cng, nhng mt tri ca ton cu ho v.v. Cc t chc x
hi dn s vo cuc gy sc p ln cc chnh ph phi gii quyt cc vn trn,
v bn thn cc t chc ny cng trc tip tham gia gii quyt cc vn .
Nhiu t chc x hi dn s ni ting trong hot ng chng ton cu ho.
Nm 1999, lin minh Ngi chn dt bao gm cc Lin on, sinh vin, ngi
hot ng mi trng xung ng biu tnh chng ton cu ho ti Seatle
M, ph phn nhng mt tiu cc nh nn ngho i; tht hc; bt bnh ng nam
n dn tc; ch quyn vn ho b vi phm; s a dng sinh hc b xi mn v.v.. 31.
e) Gia tng hot ng Cc t chc kinh t ton cu
Thng 12/1945 Hip nh chnh thc thnh lp cc t chc: Qu tin t quc
t (IMF), Ngn hng quc t ti thit v pht trin (IBRD) tin thn ca Ngn hng
th gii (WB), Hip nh chung v thu quan v thng mi (GATT), tin thn ca
T chc thng mi th gii (WTO) c k kt. IBRD chnh thc i vo
hot ng thng 6/1946. IMF chnh thc hot ng 3/1947. GATT cng chnh thc
hot ng vo 1947. Nhng t chc kinh t ton cu ny thu ht hu ht cc
quc gia v cc nn kinh t ln nh tham gia, c chc nng iu tit cc hot ng
tin t, ti chnh, thng mi ton cu theo cc nguyn tc c tho thun.
Hot ng ca IMF, WB, WTO ngy cng c tha nhn rng ri, v ngy
cng ph hp hn vi nhng xu th pht trin ca th gii. iu ny c th
hin trn cc mt sau y:
31

Jaydish Bhagwati. i ph vi nn chng ton cu ha, Foreign Sffairs, Vol 81, No.1, Jamuary/2002

37

- Hu ht cc Chnh ph ca cc quc gia cho n nay u tham gia ba t

chc trn, cc Chnh ph cha tham gia cng ang m phn tham gia. iu
ny chng t hot ng ca cc t chc trn mang li ch thit thc cho cc
quc gia thnh vin.
- Cc nguyn tc hot ng, cc th ch c th hin trn cc cam kt, cc
Hip nh, cc vn bn php l ca cc t chc trn ni chung c nh gi l
tin b, ph hp vi li ch ca cc nc tham gia v xu th pht trin.
- Hot ng h tr ti chnh ca IMF v WB cho cc quc gia khi gp kh
khn l hon ton cn thit v trn thc t c nhng tc ng ch cc r rt i
vi s pht trin ca cc quc gia ny.
- Hot ng t vn chnh sch, cc chng trnh ci cch c cu ca IMF
WB da trn c s tho thun vi cc quc gia nhn ti tr, khng c tnh bt
buc, ngha l cc quc gia c th bc b cc iu kin nhn ti tr v khng nhn
ti tr. Malayxia nm 1997 khng nhn ti tr v bc b chng trnh ci cch c
cu ca IMF l mt v d.
- Cc chng trnh ci cch c cu v hot ng t vn ca IMF v WB ni
chung l da trn cc nguyn tc ca th trng v hi nhp quc t, tuy nhin c
th c nhng gii php m IMF v WB xut khng ph hp vi hon cnh
c th ca cc nc nhn ti tr, v c nhng tc ng tiu cc. y cng l
mt l do lm cho mt s chng trnh ca IMF khng c hon tt. Nhn
chung cc chng trnh ci cch c cu ny c nhng tc ng tch cc. Vit
Nam nhn ti tr ca IMF theo chng trnh ci cch c cu v chng trnh
ny c nhng tc ng tch cc r rt.
IMF, WB, v WTO cn phi c i mi ph hp hn vi tnh hnh
IMF, WB, WTO ang t i mi theo hng tng cng thng tin, d bo,
ngn nga cc cuc khng hong, m bo n nh kinh t v m; phng nga
khng hong ly lan bng cch h tr ti chnh ngn hn cho cc nc c th b ly
lan khng hong; gia tng qun l gim st cc ri ro; tip tc thc hin cc
chng trnh ci cch c cu nhng theo hng ph hp hn vi hon cnh c th
ca tng nc v ch trng nhiu hn ti xo i gim ngho v.v..
Tuy nhin hin ang c qu nhiu vn t ra vt ra khi khun kh ca
IMF, WB v WTO. Nhng vn l:
- Nn kinh t th gii ngy cng ton cu ho su rng, cc quan h tin t ti chnh pht trin mau l, nhng trn th gii li c qu nhiu ng tin khc
nhau vi nhng t gi th ni, v nhng chnh sch tin t, ti chnh khc bit nhau
ca cc quc gia. Vi cc chc nng hn ch hin nay, IMF v WB kh c th ng
ph c nhng bin ng v thch thc ca th trng tin t v ti chnh th
gii, kh m bo c s n nh ca nhng th trng ny.
- Nguyn nhn dn ti cc cuc khng hong tin t, ti chnh cc quc
gia trc ht l do nhng sai lm trong chnh sch kinh t ca cc quc gia .
Nhng IMF v WB li khng c kh nng can thip, iu chnh chnh sch kinh t
38

ca cc quc gia ny, nhiu lm th cng ch c th lm t vn h tr mc hn

ch.
- WTO mun y ti xu hng t do ho thng mi - gim thp hn hng
ro bo h, nhng Chnh ph ca cc quc gia rt kh tho thun c mc
gim ny. Cuc tranh ci ny ko di cho n nay cha c hi kt, do vy vng
m phn Doha vn ang b tc.
- Nhng th ch ton cu do IMF, WB, WTO tho thun c tuy l kh
nhiu, nhng cn rt th s, v cha bao ph c ht cc vn kinh t ton cu
ang t ra bc xc. Chng hn nhng vn pht trin kinh t ton cu, xo i
gim ngho, nhim mi trng, bnh tt v.v.. l nhng vn vt qu phm vi
iu tit ca IMF, WB, WTO.
- C th s phi tnh n nhng ci cch cn bn hn nh: WTO s phi ci
t thnh t chc kinh t ton cu, IMF s phi l Ngn hng Trung ng ton cu,
WB s l Ngn hng Chnh sch ton cu.
III. HI NHP KINH T KHU VC
Trong nhng nm gn y xu hng hi nhp kinh t khu vc pht trin
mnh m thu ht ngy cng nhiu nc tham gia, c ti hng trm khi xut
hin. Theo thng k ca WTO, n thng 2013 c khong 400 Hip nh thng
mi khu vc c thng bo ti WTO. Tuy c nhiu khi kinh t ra i, nhng
nhng khi thc s pht trin theo xu hng t do ho kinh t, kin lp nhng th
ch kinh t khu vc li khng c nhiu, dng nh ch c 3 khi ni bt l:
Lin minh Chu u, (EU), khi mu dch t do Bc M (NAFTA), khu vc mu
dch t do ASEAN (AFTA), BRICS (lin minh Brazil, Nga, n , Trung Quc,
Nam Phi).
Nhng iu kin g quy nh tin trnh hi nhp kinh t khu vc?
C th c nhng iu kin sau y:
1) Qu trnh ton cu ho pht trin i hi phi gia tng t do ho kinh t
v hi nhp quc t hn, nhng v rt nhiu l do kh c th t c s thng
nht ton cu v mc t do ho v hi nhp. Trong iu kin hi nhp kinh
t khu vc xut hin, to ra cc khi kinh t khu vc c mc t do ho v hi
nhp kinh t cao hn hn mc hi nhp ton cu.
2) C nhng sc p bn ngoi khu vc i hi cc quc gia trong khu vc
phi hi nhp li thng nht chnh sch, hnh ng i ph vi cc th lc .
Chng hn khi EU ra i, M phi hnh ng lp ra khi NAFTA i trng li.
Cc quc gia ASEAN l nhng nc khng ln phi hi nhp li i ph vi
nhng thch thc ca cc nc ln trong khu vc.
3) Kinh t th trng, quan h thng mi v u t gia cc quc gia trong
khu vc pht trin n mt mc nht nh i hi phi hi nhp khu vc.
4) Phi c mt s nc c trnh pht trin kinh t cao, c tim lc kinh t
th trng ln trong hoc ngoi khu vc lm ch da. Ch da ny cng mnh,
th khi kinh t cng vng vng.
39

5) Khng c nhng i u v chnh tr v an ninh, mc d c th c nhng

khc bit, thm ch tranh chp.
EU v NAFTA ra i v pht trin vi y nhng iu kin trn y. Cc
khi kinh t ca cc nc ang pht trin ra i vi s pht trin khng y ca
nhng iu kin trn. Chnh s khng chn mui quy nh trnh hp tc
kinh t yu km ca cc khi kinh t ca cc nc ang pht trin.
Qu trnh ton cu ho n thp k 90 pht trin trn hai bnh din- ton
cu v khu vc. Nhng cho n nay nhng tho thun t c trong WTO v cc
khi khu vc khng p ng c cc yu cu pht trin. Do vy, mt bnh din
mi xut hin - l cc Hip ngh thng mi t do song phng (FTA). Nu
xem xt mc t do ho, ni chung cc FTA song phng c mc t do ho
cao nht, sau n cc FTA khu vc, v cui cng l cc Hip ngh ca WTO.
Mt loi FTA song phng mi xut hin trong u nhng nm 2000 l FTA
song phng gia mt khi vi mt quc gia, l FTA song phng ASEAN Trung Quc, ASEAN - Hn Quc, ASEAN- n , hoc FTA gia hai khi kinh
t nh ASEAN- EU.
Hip ngh thng mi t do song phng l hnh thc hi nhp quc t mi,
vi mc tiu cui cng l thit lp mt th trng chung hai bn, xo b mi hng
ro bo h. Cc Hip ngh kinh t thng mi hai bn trc y ch tho thun v
hn ngch, thu quan, cc iu kin hi quan, hoc h tr ti chnh, k thut.
Hip ngh thng mi t do song phng c kh nng tin trin nhanh, v
y l tho thun hai bn, d nhn nhng, tho hip hn l nhiu bn. Hn na
cc quc gia c th la chn cc i tc d tho thun m phn v k kt
trc.
Nhng Hip ngh thng mi t do song phng tuy mi c k kt v
thc thi c my nm, nhng t r sc mnh ca n. V d v tc ng ca
Hip ngh thng mi t do ASEAN-Trung Quc, mt Hip ngh tiu biu:
- To ra sc p thc y qu trnh t do ho tin trin. Hip ngh thng mi
t do ASEAN-Trung Quc thc y Nht Bn, Hn Quc, M, n c EU
cng phi tnh n mt Hip ngh nh vy vi ASEAN.
- Thc y s pht trin thng mi; Gia tng u t ln nhau; Ci thin c
s h tng, cc tuyn ng xuyn , ni ASEAN vi Trung Quc.
IV. HI NHP QUC T CA VIT NAM
4.1. nh hng chin lc
4.1.1. Quan im ca ng v Nh nc
Mt trong nhng ni dung quan trng ca Bo co chnh tr ti i hi i
biu ton quc ln th XI l trin khai ng b, ton din hot ng i ngoi;
ch ng v tch cc hi nhp quc t32.
32

ng cng sn Vit Nam. Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI. Nxb CTQG, H Ni,
2011, tr.235-246
40

Thc hin nht qun ng li i ngoi c lp, t ch, ho bnh, hp tc v

pht trin; a phng ho, a dng ho quan h, ch ng v tch cc hi nhp quc
t; l bn, i tc tin cy v thnh vin c trch nhim trong cng ng quc t; v
li ch quc gia, dn tc, v mt nc Vit Nam x hi ch ngha giu mnh. Nhim
v ca cng tc i ngoi l gi vng mi trng ho bnh, thun li cho y mnh
cng nghip ho, hin i ho, bo v vng chc c lp, ch quyn, thng nht v
ton vn lnh th; nng cao v th ca t nc; gp phn tch cc vo cuc u
tranh v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v tin b x hi trn th gii.
i hi ng ln th XI nu hai quan im mi: Mt l, nng ch trng
ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t, ng thi m rng hp tc quc
t trn cc lnh vc khc ln thnh ch ng v tch cc hi nhp quc t
Hai l, pht trin ch trng l bn, i tc tin cy ca cc nc trong
cng ng quc t ln thnh l bn, i tc tin cy v thnh vin c trch
nhim trong cng ng quc t.
Thc hin tt cng vic ti cc t chc quc t, c bit l Lin hp quc.
Tch cc hp tc cng cc nc, cc t chc khu vc v quc t trong vic i
ph vi nhng thch thc an ninh phi truyn thng, v nht l tnh trng bin i
kh hu; sn sng i thoi vi cc nc, cc t chc quc t v khu vc lin quan
v vn dn ch, nhn quyn; ch ng, kin quyt u tranh, lm tht bi mi
m mu, hnh ng can thip vo cng vic ni b, xm phm c lp, ch
quyn, ton vn lnh th, an ninh quc gia v n nh chnh tr ca Vit Nam.
Thc y gii quyt cc vn cn tn ti v bin gii, lnh th. Cng c,
pht trin quan h hp tc, hu ngh truyn thng vi cc nc lng ging c
chung bin gii. Ch ng, tch cc v c trch nhim cng cc nc xy dng
Cng ng ASEAN vng mnh, tng cng quan h vi cc i tc, tip tc gi
vai tr quan trng trong cc khun kh hp tc khu vc chu Thi Bnh
Dng. Pht trin quan h vi cc ng cng sn, cng nhn, ng cnh t, cc
ng cm quyn v nhng ng khc trn c s bo m li ch quc gia, gi
vng c lp, t ch v ho bnh, hu ngh, hp tc v pht trin (so vi i hi
X c b sung quan h vi nhng ng khc v trn thc t nhng nm qua, chng
ta c quan h vi mt s ng khc, nhng trn c s bo m li ch quc gia,
gi vng c lp, t ch, v ho bnh, hu ngh, hp tc v pht trin).
Bo m s lnh o thng nht ca ng, s qun l tp trung ca Nh
nc i vi cc hot ng i ngoi. Phi hp cht ch hot ng i ngoi ca
ng, ngoi giao Nh nc v ngoi giao nhn dn; gia ngoi giao chnh tr vi
ngoi giao kinh t v ngoi giao vn ho; gia i ngoi vi quc phng, an ninh.
4.1.2. c trng chin lc
C s xc nh t tng chin lc l cc yu cu i) pht trin nhanh bn
vng, ii) thot khi tt hu pht trin v iii) tr thnh nc cng nghip theo
hng hin i.
41

Xut pht t bi cnh v thc trng xut pht, cn c vo mc tiu tng

qut, chin lc pht trin giai on 2011-2020 cn p ng 4 yu cu c bn:
Tnh i mi; Tnh thch ng; Tnh t ph; Tnh bn vng.
y cng l 4 c trng chin lc. Chng to thnh s khc bit ch yu
ca chin lc giai on 2011-2020 so vi cc chin lc trc.
(1) Tnh i mi
Tnh i mi ca chin lc thc cht l i mi m hnh tng trng v
pht trin. M hnh i mi ny to ra trc "bt bin" ca chin lc.
Thc cht ca vic i mi m hnh tng trng l: t b m hnh pht trin
- rt ui truyn thng (coi mc tiu tng trng GDP - hin vt l trung tm, t
c ch yu bng tng mnh khi lng u vo v khai thc ti a ti nguyn,
da ch yu vo lao ng k nng thp v khu vc DNNN); kin quyt chuyn
sang m hnh pht trin - rt ui hin i, ly mc tiu pht trin con ngi
bn vng lm trung tm, da ch yu vo:
- Ngun u t cht lng cao (s dng hiu qu lao ng, kh nng to lin
kt v lan to pht trin, nh hng cng ngh cao v hin i);
- Ngun nhn lc cht lng;
- Sc mnh lin kt ca tt c cc khu vc doanh nghip.
Trc ct li ca t duy mi v m hnh tng trng l tm nhn ton cuthi i, nh hng nn kinh t tham gia hiu qu vo chui gi tr ton cu,
trong , ly vic pht trin cc ngnh nh hng cng ngh hin i, bm ui
cng ngh lm ct li, coi vic tng cng hp tc vi cc nc c li th khoa
hc - cng ngh cao, s dng li th pht trin kinh t l mu cht thot
khi tnh trng km pht trin.
(2). Tnh thch ng
Xu hng bin ng mnh, tc cao, tnh bt thng ln ca cc qu trnh
kinh t - chnh tr - x hi ton cu v khu vc (c bit lu ng thi bt thng
gn y ca khu vc, vi s ni ln ca Trung Quc v cch thc Trung Quc th
hin vai tr ca mnh) lm gia tng tnh kh d on ca cc iu kin pht trin.
Tnh hnh i hi cc nn kinh t, c th pht trin mt cch hiu qu v bn
vng, cng vi m hnh tng trng c khng nh, phi xy dng c mt cu
trc th ch c kh nng thch ng v phn ng chnh sch linh hot. i vi Vit
Nam, l nn kinh t c m ca rng, thc lc cha mnh, p ng yu cu
ni trn, bn cnh vic c mt m hnh tng trng ph hp (l trc "bt bin"),
cu trc kinh t cn c kh nng thch ng cao (nng lc "vn bin"). p ng
c yu cu , chin lc phi bo m:
- Nng lc d bo xu hng ln v d bo kh nng sy ra cc bin c bt
thng; nng lc tip nhn cnh bo v kh nng chuyn ho d bo - cnh bo
thnh cc chnh sch v gii php ng ph.
- Nng lc iu hnh v qun tr pht trin chin lc trong iu kin hi
nhp kinh t ton cu.
42

- Nng lc qun tr kinh doanh ca doanh nghip trong mi trng cnh

tranh v hi nhp kinh t quc t v chuyn sang thi i cng ngh cao.
(3). Tnh t ph
t ph pht trin l yu t chnh to s khc bit ca chin lc ln ny vi
cc chin lc tng c. C s xy dng chin lc pht trin mang tnh t
ph cao bt ngun t hon cnh v iu kin pht trin khc bit l:
- Hi nhp quc t to thi c tn dng sc mnh thc y ca cc xu th
ln, ca cc ngun lc pht trin quc t to ln, thc y gia nhp vo h thng
phn cng lao ng mi ton cu v khu vc (thng qua hnh thi chui gi tr gia
tng ton cu) v tin nhanh hn trn cc nc thang ca chui sn xut ;
- Khng gian pht trin m rng [khng gian kinh t "hu WTO" + khng
gian chin lc bin], cho php nh hnh hng chuyn dch c cu r hn.
- Cc iu kin t ph (vn, cng ngh, th trng, nhn lc) tng i sn
c v Vit Nam ang l im hi t. Cn li l vn th ch to t ph - l vn
thuc kh nng v quyt tm ca Vit Nam.
- Nhng i hi t bn trong (ci cch th ch, thu hp khong cch tt hu)
v cc iu kin cho php (cc to bng n pht trin vng - ngnh).
t ph pht trin chnh l hin thc ho cc c hi pht trin ln m thnh
qu i mi v thi i to ra cho chng ta.
C th nh hng hai nhm t ph:
- t ph th ch: gm
i) Thc y pht trin mt s th trng trng im, to c s cho h thng
th trng vn hnh hiu qu (th trng t ai v th trng lao ng).
ii) y mnh ci cch khu vc DNNN, nh v li chc nng v c ch hot
ng ca cc Tp on Kinh t Nh nc.
iii) y mnh ci cch hnh chnh, nng cao nng lc qun tr pht trin.
- t ph pht pht trin vng: tp trung pht trin mt s trng im vng
(vng hp), to sc t ph pht trin mnh theo hng hin i (kiu Thm
Quyn ca Trung Quc), v c kh nng lan to pht trin rng v nhanh.
to t ph vng, cn xc nh cho vng mt s ngnh c th, c kh
nng to t ph mnh, hng ti hin i v sc lan to ln.
(4). Tnh bn vng
Trong mt th gii bin i nhanh, bt nh v nhiu ri ro, khi cc yu t t
nhin - khch quan ca s pht trin cha ng nhiu nguy c ln (bin i kh
hu, nc bin dng cao), trc yu cu tng trng nhanh, gi vng nh hng
XHCN trong iu kin ni lc cn yu v trnh pht trin cn thp, pht trin an
ton v bn vng l i hi ni ti v c tnh nn tng.
p ng yu cu ny, vic thit k chin lc phi xc nh:
- Nhim v u tin cng c h thng ti chnh - ngn hng ng ph vi
cc ri ro h thng bt ngun t qu trnh ton cu ho v hi nhp quc t.
43

- H mc tiu cn bng hn gia s lng v cht lng, khng qu nghing

lch v tc tng trng GDP cao, nhn mnh hn n s an ton pht trin
trong hi nhp v tnh bn vng ca cc qu trnh tng trng;
- Xy dng chin lc phi ch trng n cc bin s mi gn vi ri ro th
trng v thin tai (nh hng c cu ngnh - vng phi tnh n xu hng v hu
qu bin i kh hu v nc bin dng cao vi t cch l mt tin ).
- Ch trng pht trin h thng bo tr v an sinh x hi.
- Ch trng h qu ca qu trnh hi nhp vn ho.
Vi cch t vn v t tng ch o chin lc nh vy, Chin lc pht
trin t nc giai on 2011-2020 chnh l Chin lc Hi nhp thnh cng,
pht trin nhanh v bn vng, a t nc tin kp thi i.
4.2. Tc ng ca ton cu ha, khu vc ha ti Vit Nam
4.2.1. Tc ng tch cc
- Thc y mnh lc lng sn xut, gp phn tng tc tng trng, t
n lm thay i b mt x hi v ci thin i sng nhn dn. Nng lc sn xut
ca nn kinh t quc dn c tng cng nh vo tn dng ngoi lc thc y
qu trnh CNH, HH, theo c s vt cht-k thut c ci thin, nng cao
nng sut lao ng x hi. Nn kinh t c thm tch ly cho qu trnh ti sn xut
m rng v ci thin phc li x hi cho nhn dn. i sng ca nhn dn dn
c ci thin v tip cn vi nhng thnh tu pht trin, hng ha v dch v tin
tin t nc ngoi.
- To kh nng b tr ngun lc pht trin; y mnh vic chuyn giao
KH-CN, kinh nghim qun l, tr tu. Vit Nam c th tip cn vi cc nc v
trung tm kinh t pht trin ton cu nhm thu ht nhiu ngun lc thit thc cho
nn kinh t Vit Nam nh vn, khoa hc-cng ngh, cht xm, hng ha cht
lng cao, v.v. Nn kinh t m to ra nhiu c hi cho cc ch th x hi v c
nhn tip cn vi ngun lc pht trin bn ngoi, trn c s kt hp ngoi v
ni lc to ra ng lc tng trng cho nn kinh t Vit Nam.
- To ra kh nng pht trin rt ngn ca cc nc i sau. M hnh pht
trin rt ngn c chng minh thng qua qu trnh CNH rt ngn thnh cng
ca mt s nc nh NICs, gm Hn Quc, i Loan, Singapore, v.v. V l
thuyt, c hi pht trin rt ngn l hin thc i vi Vit Nam nu chng ta bit
tn dng li th so snh ca ni ti v tn dng khn ngoan yu t bn ngoi ca
thi i ton cu ha.
- i mi t duy kinh t ca Nh nc trong qun tr nn kinh t trong
nc v hot ng kinh t i ngoi. Thng qua trao i khoa hc, nghin cu hc
thut, o to v gio dc, Vit Nam c th nng cao cht lng ngun nhn lc
trong mi lnh vc ca nn kinh t, trong c ngun nhn lc tham gia vo qu
trnh hoch nh chnh sch v qun tr cng. Vit Nam c th hc hi nhiu l
lun, hc thuyt pht trin, qun tr x hi qun tr s pht trin ca Vit Nam
theo mc tiu la chn. i ng lnh o c th nng cao nng lc, cng c tri
44

thc khoa hc qun l, trnh ch ngha kinh nghim trong qun l kinh t-x hi
Vit Nam trong qu trnh hi nhp ton din i sng ton cu. T duy theo kiu
ngi kinh t c nui dng trong tng c nhn, cng ty v th ch qun l;
iu ny gp quan trng cho vic pht trin t duy th trng trong vic tip cn
chnh sch v vn hnh chnh sch pht trin trong iu kin hi nhp ton cu.
4.2.2. Tc ng ngoi mong mun
- S phn phi ca ci tr nn bt bnh ng, khong cch giu ngho cng
rng gia cc quc gia v khu vc trn ton cu. Ton cu ha phn phi khng
u li ch v c hi pht trin cho cc quc gia. Trong sn chi cnh tranh, cc
quc gia pht trin c u th ln v sn phm ca h to ra c li th cnh tranh v
gi c v cht lng trong khi cc nc ang pht trin nh Vit Nam ri vo bt
li v chi ph v cht lng hng ha v dch v, chng hn nhng sn phm hm
cha nhiu lao ng th, t cht xm, nguyn vt liu th, t c tinh ch v th
gi tr gia tng ca hng ha xut khu Vit Nam thp hn rt nhiu so vi gi tr
gia tng xut khu ca cc nc tin tin. Tnh trng ny to ra s chnh lch ln
v li ch hot ng thng mi quc t trn ton cu. Cc nc pht trin vi s
dn khong 1,2 t ngi, chim 1/5 dn s th gii nhng chim 86% GDP ton
cu, 4/5 th trng xut khu, 1/3 u t trc tip nc ngoi v khng ch 75%
ng dy in thoi th gii. Trong khi cc nc ngho cng chim 1/5 dn s
th gii nhng ch chim 1% mi mc trn. Ton cu ha cn lm cho s phn ha
giu ngho ngy cng tng. S chnh lch thu nhp ca 20% ngi giu nht th
gii v 20% ngi ngho nht th gii nm 1960 l 30/1, nm 1990 l 60/1, nm
1997 l 74/1, nm 2012 khong 79/1 33. Lng ca ci vt cht loi ngi sn xut
ra tng rt nhiu ln so vi th k trc (ring th k XX, GDP trn ton th gii
tng khong 15 ln, cng nghip tng 35 ln) nhng s ngi ngho i khng
gim. Kinh t th gii cng pht trin th h su ngn cch giu ngho trong tng
nc v gia cc nc trn phm vi ton cu ngy cng su hn.
Nhng iu ny t ra vn v kh nng vn ln ca Vit Nam nh th
trnh tt hu xa hn so vi cc nc trong sn chi cnh tranh ton cu? Yu
cu chin lc l nng cao nng lc cnh tranh quc gia, thay i c cu xut khu
theo hng tng t trng tinh ch, hm cha cht xm v gim xut khu th.
- Hi nhp su rng vo mi mt ca qu trnh ton cu ha gy nh
hng ti quyn lc nh nc, nh hng ti bn sc dn tc, gi tr truyn thng.
Vit Nam hi nhp vo cng ng th gii gn vi nn kinh t th trng trnh
cao do Vit Nam phi iu chnh chnh bn thn mnh thch ng vi th gii
bn ngoi. V th, chng ta phi iu chnh h thng lut php ca mnh ph
hp vi lut php v thng l quc t, nhiu chun mc qun tr cng phi iu
chnh nhm nng cao dn ch, cng khai v minh bch theo quy nh chung ca
cc th ch quc t.
33

Chng trnh pht trin Lin hp quc (UNDP). Bo co pht trin

45

Hi nhp vo i sng vn ha tinh thn ton cu nn hin tng giao thoa

vn ha d dng din ra. Nhn dn Vit Nam i ra nc ngoi c th hc hi
nhng gi tr hay t cc nn vn minh khc, ngc li ngi nc ngoi cng c
th hc hi nhng gi tr hay ca dn tc Vit Nam. Trong qu trnh hi nhp nh
vy, mt s gi tr mi t nc ngoi c th vay mn vo Vit Nam v c mi
ngi chp nhn, ngc li mt s gi tr c khng cn ph hp s v o thi. Kt
cc l vic iu chnh hnh vi v thay i h gi tr din ra trong x hi v cc
cng ng dn c Vit Nam.
- Nguy c b tn thng ln khi mt ni no trong nn kinh t th gii
bt n. Logic tt yu l ton cu ha lm cho cc quc gia xch li gn nhau v mi
mt, mt khc qu trnh ny cng lm cho cc quc gia ph thuc vi nhau nhiu
chiu hn. Mi nn kinh t tr thnh mt mt xch trong h thng kinh t ton cu,
do vy mt khi mt khu no bt n l gy ra tc ng cho cc mt xch bn
cnh, gy hiu ng domino ton cu. Nhng mt xch no yu nht s i mt vi
nguy c bt n ln nht.
4.3. Nguyn tc, phng chm v gii php thc y hi nhp quc t
ca Vit Nam
4.3.1.
Nguyn tc hi nhp
Hi nhp quc t ca Vit Nam phi tun th 4 nguyn tc c bn nh sau:
a. Nguyn tc bnh ng
Nguyn tc ny l nn tng cho vic thit lp mi quan h ni chung gia
cc quc gia, m bo t cch php nhn ca mi quc gia trong cng ng quc
t trn c s bnh ng trc lut php quc t v quan h ca kinh t th trng.
Tuy nhin trong hi nhp kinh t quc t, thc hin nguyn tc ny cng cn
c s u tranh kin tr ca cc quc gia, nht l cc quc gia nh v ang pht
trin.
b. Nguyn tc cng c li
Nguyn tc ny l nn tng kinh t thit lp cc mi quan h i ngoi,
m bo duy tr v pht trin lu di mi quan h kinh t gia cc nc, ng thi
n l c s xy dng ng li, quan im, chnh sch kinh t i ngoi ca
mi quc gia.
Quan im ca ng cng sn Vit Nam: Hp tc bnh ng, cng c li
vi tt c cc nc trn c s nhng nguyn tc c bn ca Hin chng Lin hp
quc v lut php quc t(34).
c. Nguyn tc tn trng c lp ch quyn, khng can thip vo cng vic
ni b ca mi quc gia
Thc hin nguyn tc ny, i hi tng bn tham gia phi:
- Tn trng cc iu khon k kt trong ngh nh th, hp ng kinh t.
Ni bao qut, cc quc gia cn phi tun th v tn trong cc lut php v thng l
34

()

ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI, Nxb. CTQG, H
Ni, 2011, tr 84
46

quc t. Mi bt ng hay tranh chp cn phi x l trn nguyn tc m phn v

ng thun, trnh s dng v lc v trang.
- Khng a ra cc iu kin c phng hi n li ch ca nhau.
- Khng c dng th on c tnh cht can thip vo cng vic ni b ca
quc gia c quan h, nht l dng th on kinh t, k thut v kch ng can
thip vo ng li chnh tr ca quc gia .
ng cng sn Vit Nam nhn mnh: "Pht trin quan h vi tt c cc
nc, cc vng lnh th trn th gii v cc t chc quc t theo nguyn tc: tn
trng c lp, ch quyn v ton vn lnh th, khng can thip vo cng vic ni
b ca nhau; khng dng v lc hoc e do dng v lc; gii quyt cc bt ng
v tranh chp thng qua thng lng ho bnh; tn trng ln nhau, bnh ng v
cng c li"(35).
Thc t, Vit Nam ang n lc gii quyt tranh chp vi Trung Quc Bin
ng l v d v s tn trng nguyn tc ny ca Vit Nam. Vit Nam l mt quc
gia c lp, c ch quyn, thng nht v ton vn lnh th, bao gm t lin, hi
o, vng bin v vng tri, do Vit Nam kin quyt khng cho bt k quc
gia, th lc no xm phm ch quyn ca mnh. Vit Nam s p dng mi bin
php ph hp cn thit bo v cc quyn v li ch chnh ng ca mnh. ng
thi, Vit Nam lun th hin thin ch, kin tr gii quyt tha ng bt ng thng
qua m phn, i thoi v cc bin php ha bnh khc theo ng nhn thc
chung ca lnh o cp cao hai nc, ph hp vi cc quy nh v thc tin lut
php quc t, nht l Cng c Lin hp quc v Lut Bin nm 1982 (UNCLOS)
v Tuyn b v cch ng x ca cc bn bin ng (DOC).
Vit Nam tip tc kin quyt, kin tr u tranh bo v ch quyn bin o
thing ling ca mnh bng bin php ha bnh, bao gm: (1) s dng cc lc
lng thc thi php lut trn thc a bo v v khng nh ch quyn bin o
ca Vit Nam; (2) u tranh bng con ng chnh tr, ngoi giao, kin quyt yu
cu Trung Quc rt gin khoan Hi Dng 981 ra khi vng bin Vit Nam; (3)
u tranh bng d lun, thng tin trung thc cho nhn dn v cng ng quc t
hiu r hnh vi xm phm ca Trung Quc cng nh cc bin php u tranh ha
bnh ca Vit Nam; ku gi cng ng quc t ln n mnh m hnh vi vi phm
nghim trng lut php quc t ca Trung Quc.
d. Nguyn tc m rng quan h kinh t i ngoi phi nhm mc ch
thc y s tng trng v pht trin kinh t - x hi
Ni dung ny va l nguyn tc ng thi cng l mc tiu ca hot ng
kinh t i ngoi, hi nhp quc t. M rng quan h kinh t i ngoi khng n
thun gii quyt vn kinh t m phi kt hp gii quyt tt mi quan h gia
kinh t, chnh tr v x hi.
35

()

ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th X, Nxb CTQG, H

Ni 2006, Tr.112-113.
47

i vi nc ta, m rng hp tc quc t phi nhm a t nc nhanh

chng thot khi ngho nn, lc hu, t tc c tng trng v pht trin kinh t x hi cao, pht trin lc lng sn xut v nng cao nng lc sn xut ca nn
kinh t Vit Nam. T , kinh t i ngoi to cho s pht trin nn kinh t th
trng nh hng x hi ch ngha, p ng mc tiu chin lc "dn giu, nc
mnh, dn ch, cng bng, vn minh".
4.3.2. Phng chm hi nhp
Thc hin nht qun ng li i ngoi c lp, t ch, ha bnh, hp tc
v pht trin; a phng ha, a dng ho quan h, ch ng v tch cc hi
nhp quc t; l bn, i tc tin cy v thnh vin c trch nhim trong cng ng
quc t; v li ch quc gia, dn tc, v mt nc Vit Nam x hi ch ngha giu
mnh(36).
Phng chm m rng quan h kinh t i ngoi ca Vit Nam trong giai
on 2011 - 2020 c th hin nh sau:
Mt l, a phng ho quan h i ngoi v a dng ho cc hnh thc i
ngoi; l bn, i tc tin cy v thnh vin c trch nhim trong cng ng quc t.
- Sn sng m rng quan h vi tt c cc nc khng phn bit ch
chnh tr x hi.
- Hp tc a phng din, gm kinh t, chnh tr, vn ho, x hi, an ninh,
quc phng...
- S dng tt c cc hnh thc i ngoi c th y mnh v nng cao
hiu qu hi nhp quc t.
Hai l, ch ng, tch cc hi nhp quc t su rng v c hiu qu.
- Tha nhn ton cu ho l qu trnh tt yu ca lch s.
- Ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t l s th hin kh nng t
ch v kinh t, trc ht l s t ch trong xy dng ng li v cc chnh sch
pht trin kinh t - x hi theo hng hi nhp quc t.
- Pht huy ni lc v sc mnh dn tc phi c coi l yu t quyt nh.
- Yu t thi i l yu t quan trng pht trin nn kinh t c lp, t
ch, bn vng.
- Ch ng ngn nga v gim thiu tc ng tiu cc ca qu trnh hi
nhp quc t, i ph tch cc vi cc thch thc an ninh phi truyn thng.
- Nhn thc y v tun th nghim cc quy nh, lut l quc t v cam
kt quc t.
4.3.3. Cc gii php thc y hi nhp quc t
Th nht, tn dng tt cc hnh thc quan h kinh t i ngoi bng cc
chnh sch ph hp
i vi Vit Nam, vn dng cc hnh thc hot ng kinh t i ngoi khc
nhau cn phi vn dng linh hot v lng ghp ph hp nhm pht huy nhng mt
36

()

ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI, Nxb. CTQG, H
Ni, 2011, tr 235, 236
48

u im ca tng loi hnh hot ng. Thng qua thng mi v u t quc t,

nn kinh t Vit Nam c th thu ht v s dng nhng ngun lc thit thc cho
giai on y mnh cng nghip ho, hin i ho, nh t bn, khoa hc - cng
ngh, cng ngh qun l tin tin, k nng lao ng tinh xo, kinh nghim kinh
doanh quc t,.v.v...
Quan h kinh t i ngoi m rng thng qua nhiu hnh thc hot ng nh
hp tc trong sn xut - kinh doanh, hp tc trong gio dc - o to v khoa hc
cng ngh, du lch, cc loi dch v thanh ton quc t v qu cnh, knh vn ng
hnh lang (lobby), v.v... Trong iu kin hin i, vn ng hnh lang trong kinh t
tr thnh hnh thc quan trng v thit thc trn sn chi quc t.
Th hai, pht huy li th so snh trong thng mi quc t
i vi t nc Vit Nam, ti nguyn thin nhin v v tr a l c nhiu
thun li cho pht trin kinh t i ngoi. iu quan trng l lm cch no
chng ta c th bin nhng tim nng t nc thnh gi tr s dng hin thc, gp
phn a Vit Nam tr thnh nc cng nghip theo hng hin i trong thi
gian ti.
Pht huy li th so snh cn phi xut pht t t duy kinh t mi: nn kinh t
ch sn xut nhng g c th cnh tranh, trao i ly nhng ci m nn kinh t
khng sc hay sn xut trong nc khng hiu qu. V th, cn phi xc nh
li th v chuyn mn ha sn xut cc loi hng ho v dch v ph hp vi th
hiu ngi tiu dng nc ngoi vi chi ph c bit quc gia thp hn chi ph trung
bnh quc t v loi ngnh hng .
Thay i c cu xut khu theo hng nng cao t trng hng ho ch bin
v gi tr gia tng, gim t trng hng ho th v t ch bin. iu ny s lm tng
nng lc cnh tranh ngnh hng Vit Nam trn th gii, tch lu thm gi tr gia
tng t hng xut khu. Hn na, c cu hng xut khu thay i tch cc gp
phn tit kim ngun ti nguyn th trong nc, duy tr pht trin bn vng cho
th h sau.
Th ba, nng cao nng lc cnh tranh quc t
Vit Nam cn hon thin nhiu yu t nng cao nng lc cnh tranh quc
gia khi tham gia sn chi cnh tranh ton cu. Vic nng cao nng lc cnh tranh
quc gia Vit Nam l nhim v quc gia, lin quan cht ti nhiu mt ca nn kinh
t, gm th ch, lut l, kt cu h tng, h thng th trng, con ngi v t duy
kinh t.
Trong iu kin hi nhp ton din vo nn kinh t th trng ton cu,
trc ht, Vit Nam cn phi y mnh ci cch th ch kinh t v chnh tr nhm
to tng thch vi sn chi th trng th gii hin i. H thng th trng cn
phi c pht trin y theo ng bn cht vn c ca chng. Kt cu h tng
vt cht - k thut v x hi, khoa hc v cng ngh l nhng tc nhn quyt nh
ti nng lc cnh tranh ngnh, v nn kinh t quc dn.
49

Th t, nng cao tri thc v kinh doanh v lut l quc t trong hi nhp
quc t
Qu thc, y l khi tri thc v thng tin cc k quan trng i vi Vit
Nam mt khi hi nhp su hn v ton din hn vo i sng kinh t quc t. i
vi Vit Nam, tri thc v kinh nghim hot ng th trng cn qu non so vi cc
quc gia trn th gii nh cc thnh vin ca WTO. Vic tip cn hc hi i
tc v iu chnh bn thn ph hp vi lut chi th trng ton cu i hi nhiu
n lc ca mi c nhn, doanh nghip v c quan qun tr cng ca Vit Nam.
Ngun nhn lc c tri thc qun tr kinh doanh quc t nh CEOs v thu
hiu h thng php lut quc t cn phi c o to thng qua knh hp tc v
o to v khoa hc - cng ngh. Mt khc, ngun nhn lc cht lng cao ny
cng c th o to ti ch (on-place) trong cc chi nhnh tp on a quc gia v
xuyn quc gia ang hot ng ti Vit Nam.
Quan im ca ng: Tng cng cng tc nghin cu, d bo chin lc,
tham mu v i ngoi; chm lo o to, rn luyn i ng cn b lm cng tc
i ngoi; thng xuyn bi dng kin thc i ngoi cho cn b ch ct cc
cp(37).
Th nm, hon thin h thng php lut ng b, ph hp vi lut php
v thng l quc t
Tch cc iu chnh nhng iu lut hin c v b sung nhng iu lut cn
thiu trong nn kinh t, c bit trong lnh vc quan h kinh t i ngoi.
Nng cao hiu lc ca php lut to ra hnh lang k cng cho mi hot
ng kinh t i ngoi. Gi ch tn vi cc i tc, ci thin cc th tc, trnh
phin h, km vn minh.v.v...
Th su, tng cng s lnh o ca ng v Nh nc i vi hi nhp
quc t
i mi c ch qun l hot ng kinh t i ngoi theo hng va m bo
tng cng s qun l thng nht ca Nh nc, va m rng quyn t ch, t
chu trch nhim, kh nng tip xc tm hiu th trng ca tng n v kinh t.
Tng cng s phi hp gia cc b, cc ngnh nhm to sc mnh tng hp m
bo thc hin nghim tc nhng nguyn tc, mc tiu hi nhp kinh t quc t.
Nh vy, "trong bi cnh ton cu ho v hi nhp kinh t quc t, ngoi
lc cng tr nn quan trng. Mt nc ang pht trin trnh thp nh nc
ta mun vn ln theo kp theo cc nc, khng th coi nh vic thu ht v s
dng tt nht ngoi lc. Mun pht huy tt ngoi lc, phi c mt chin lc ph
hp v mi trng u t, kinh doanh lnh mnh, trc ht l c mt h thng th
ch, chnh sch ng b, mt nn hnh chnh minh bch, hiu lc, hiu qu"(38).
TI LIU THAM KHO
1. Bo co ca Chnh ph v tnh hnh kinh t - x hi nm 2013, kt qu 3 nm
thc hin k hoch 5 nm (2011-2015) v nhim v 2014-2015.
37

38

()

ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th XI, Nxb. CTQG, H
Ni, 2011, tr 238
()
ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th X, Nxb CTQG, H
Ni 2006, Tr.180.
50

2. Chng trnh pht trin Lin hp quc (UNDP). Bo co pht trin thng
nin.
3. ng cng sn Vit Nam. Chin lc pht trin kinh t-x hi 2011-2020.
4. ng cng sn Vit Nam. Cng lnh (b sung, pht trin nm 2011).
5. ng Cng sn Vit Nam: Vn kin i hi i biu ton quc ln th VI, VII,
VIII, IX, X v XI, Nxb. CTQG, H Ni.
6. ti cp nh nc KX08.01: Xu th ton cu ha trong hai thp k u th k
XXI
7. ti cp nh nc KX08.05: Nhng vn ton cu trong hai thp nin u
ca th k XXI
8. Flie Cohen, Ton cu ha, s hp dn v c ch iu tit, Trung tm nghin cu
khoa hc quc gia Php, Hi tho khoa hc "Nhng thch thc v phng din
php l ca qu trnh ton cu ha", file://E:\NDVF\SITES/Vit\Sites\logo.htm
9. Grahane Thonpdion: Introduction, Sitmating Globalization, International Social
Siences Journal, Unesco, 1999, N.160, P.139-152
10.Jaydish Bhagwati. i ph vi nn chng ton cu ha,, Foreign Sffairs, Vol
81, No.1, Jamuary/2002
11.Mc, C. v ngghen, F. (1995), Tuyn ngn ng cng sn, Ton tp, Tp IV,
Nxb CTQG, H Ni
12.Nguyn Vn Dn. Nhng vn d ton cu ha kinh t, Nxb KHXH, HN 2001
13.PGS.TS. V Thanh Sn (ch bin). Gio trnh kinh t chnh tr Mc-Lnin. Tp
II nhng vn kinh t tr chnh tr trong thi k qu ln CNXH. Nxb
TT&TT, 2013.
14.Ton cu ha - quan im v thc tin, Vin Nghin cu Qun l kinh t Trung
ng Nxb Thng k, HN, 1999
15.V Thanh Sn. Tuyn ngn ca ng cng sn: d bo v xu th ton cu ha.
Hi tho khoa hc v Tuyn ngn ng cng sn. Hc vin Chnh tr-Hnh
chnh khu vc 1.

51