VIN NGHIN CU QUN L KINH T TRUNG NG

TRUNG TM THNG TIN T LIU

-----------------------------------------------------------------------------NNG CAO HIU QU THU HT V S DNG VN U T
TRC TIP NC NGOI TI VIT NAM
MC LC
A. KHI QUT CHUNG V U T TRC TIP NC NGOI (FDI) .......3
1. Mt s vn c bn v FDI ...............................................................................3
1.1. Khi nim v FDI ............................................................................................3
1.2. Cc nhn t thc y FDI ..............................................................................5
1.3. Nhng li ch ca vic thu ht FDI ...............................................................6
2. Khi qut xu hng FDI trn th gii ................................................................7
B. TNH HNH THU HT V S DNG VN FDI TI VIT NAM ................9
1. Thc trng FDI ti Vit Nam ..............................................................................9
1.1. Tnh hnh vn FDI ng k v thc hin ......................................................9
1.2. Nhng tc ng ca FDI ti s pht trin kinh t-x hi Vit Nam .........11
1.2.1. FDI trong tng u t x hi v ng gp cho tng trng kinh t .......11
1.2.2. FDI nng cao nng lc sn xut cng nghip v xut khu ........................12
1.2.3. FDI to vic lm v pht trin ngun nhn lc.......................................13
1.2.4. FDI i vi ngun thu ngn sch nh nc v cc cn i v m..........13
1.2.5. Nhng tc ng tch cc gin tip khc ..................................................14
2. Mt s hn ch v cc yu t nh hng n vic thu ht v s dng vn
FDI Vit Nam .......................................................................................................14
2.1. Mt s hn ch trong thu ht v s dng vn FDI .....................................15

CIEM Trung tm Thng tin T liu

2.1.1. Hiu qu ca vn FDI cn thp, chuyn giao cng ngh chm chp,
chuyn gi ra ngoi, khu vc FDI cha to ra c tc ng lan ta ti cc
khu vc kinh t khc nh mong mun................................................................15
2.1.2. Nhng bt cp trong cu trc vn FDI ...................................................17
2.1.3. Tnh hnh tr hon thc hin d n v rt vn u t gia tng ...............23
2.1.4. Phn cp u t cn nhiu bt cp .........................................................25
2.1.4. Tc ng tiu cc ca FDI ti mi trng..............................................27
2.2. Cc nhn t nh hng ti vic thu ht v s dng vn FDI Vit Nam 29
C. XU HNG FDI VO VIT NAM V MT S GI CHNH SCH
NHM NNG CAO HIU QU CA FDI TI VIT NAM TRONG THI
GIAN TI ...................................................................................................................32
1. Xu hng FDI vo Vit Nam .............................................................................32
2. Kin ngh v chnh sch v bin php pht huy mt tch cc, khc phc
mt tiu cc, nng cao hiu qu FDI ....................................................................34
2.1. Cn c quan im, t duy, nh hng mi v thu ht v s dng FDI........35
2.2. Gii quyt tt nhng nt tht c chai ca nn kinh t trong thu ht v s
dng FDI ...............................................................................................................35
2.3. Hng mnh FDI vo cc mc tiu pht trin ..............................................36
2.4. Thu ht v s dng FDI phi ph hp v h tr quy hoch pht trin mi cc
vng kinh t............................................................................................................37
2.5. Thu ht v s dng FDI phi hi ha, b tr cho chin lc pht trin cc
doanh nghip .........................................................................................................38
2.6. Cn c cc chnh sch ring bit thu ht cc nh u t chin lc ............38
2.7. Thc hin mnh m ci cch th ch, chnh sch kinh t ..............................38

CIEM Trung tm Thng tin T liu

A. KHI QUT CHUNG V U T TRC TIP NC NGOI (FDI)

1. Mt s vn c bn v FDI
1.1. Khi nim v FDI
Hin nay, c nhiu nh ngha khc nhau v FDI. Theo Qu Tin t Quc t
(IMF), FDI c nh ngha l: Mt khon u t vi nhng quan h lu di, theo
mt t chc trong mt nn kinh th (nh u t trc tip) thu c li ch lu di t
mt doanh nghip t ti mt nn kinh t khc. Mc ch ca nh u t trc tip l
mun c nhiu nh hng trong vic qun l doanh nghip t ti nn kinh t khc y.
Theo Hi ngh Lin hp quc v Thng mi v Pht trin (UNCTAD), lung
vn FDI bao gm vn c cung cp (trc tip hoc thng qua cc cng ty lin quan
khc) bi nh u t trc tip nc ngoi cho cc doanh nghip FDI, hoc vn m
nh u t trc tip nc ngoi nhn c t doanh nghip FDI. FDI gm c ba b
phn: vn c phn, thu nhp ti u t v cc khon vay trong ni b cng ty.
T chc Thng mi Th gii (WTO) a ra nh ngha nh sau: u t trc
tip nc ngoi xy ra khi mt nh u t t mt nc (nc ch u t) c c mt
ti sn mt nc khc (nc tip nhn u t) cng vi quyn qun l ti sn .
Phng din qun l l th phn bit FDI vi cc cng c ti chnh khc. Trong
phn ln cc trng hp, c nh u t ln ti sn m ngi qun l nc ngoi
l cc c s kinh doanh. Trong nhng trng hp , nh u t thng hay c gi
l "cng ty m" v cc ti sn c gi l "cng ty con" hay "chi nhnh cng ty".
T nhng khi nim trn, c th hiu mt cch khi qut v FDI nh sau: FDI ti
mt quc gia l vic nh u t mt nc khc a vn bng tin hoc bt k ti
sn no vo quc gia y c c quyn s hu v qun l hoc quyn kim sot
mt thc th kinh t ti quc gia ny, vi mc tin ti a ho li ch ca mnh.
Ti sn trong khi nim ny, theo thng l quc t, c th l ti sn hu hnh
(my mc, thit b, quy trnh cng ngh, bt ng sn, cc loi hp ng v giy php
c gi tr), ti sn v hnh (quyn s hu tr tu, b quyt v kinh nghim qun
l) hoc ti sn ti chnh (c phn, c phiu, tri phiu, giy ghi n). Nh vy,
FDI bao gi cng l mt dng quan h kinh t c nhn t nc ngoi. Hai c im
c bn ca FDI l: c s dch chuyn t bn trong phm vi quc t; v ch u t
(php nhn, th nhn) trc tip tham gia vo hot ng s dng vn v qun l i
tng u t.
Lut u t Nc ngoi ti Vit Nam nm 1987 a ra khi nim: u t trc
tip nc ngoi l vic t chc, c nhn nc ngoi a vo Vit Nam vn bng tin
nc ngoi hoc bt k ti sn no c Chnh ph Vit Nam chp thun hp tc
CIEM Trung tm Thng tin T liu

kinh doanh trn c s hp ng hoc thnh lp x nghip lin doanh hoc doanh
nghip 100% vn nc ngoi theo quy nh ca Lut ny.
Hin nay, trn th gii dng vn FDI c biu hin di nhiu hnh thc, c th:
- Phn theo bn cht u t:
(1) u t phng tin hot ng: u t phng tin hot ng l hnh thc
FDI trong cng ty m u t mua sm v thit lp cc phng tin kinh doanh mi
nc nhn u t. Hnh thc ny lm tng khi lng u t vo.
(2) Mua li v sp nhp (M&A): Mua li v sp nhp l hnh thc FDI trong
hai hay nhiu doanh nghip c vn FDI ang hot ng sp nhp vo nhau hoc mt
doanh nghip ny (c th ang hot ng nc nhn u t hay nc ngoi) mua
li mt doanh nghip c vn FDI nc nhn u t. Hnh thc ny khng nht thit
dn ti tng khi lng u t vo.
- Phn theo tnh cht dng vn:
(1) Vn chng khon: Nh u t nc ngoi c th mua c phn hoc tri phiu
doanh nghip do mt cng ty trong nc pht hnh mt mc ln c quyn
tham gia vo cc quyt nh qun l ca cng ty.
(2) Vn ti u t: Doanh nghip c vn FDI c th dng li nhun thu c t
hot ng kinh doanh trong qu kh u t thm.
(3) Vn vay ni b hay giao dch n ni b: Gia cc chi nhnh hay cng ty con
trong cng mt cng ty a quc gia c th cho nhau vay u t hay mua c phiu,
tri phiu doanh nghip ca nhau.
- Phn theo ng c ca nh u t:
(1) Vn tm kim ti nguyn: y l cc dng vn nhm khai thc ngun ti
nguyn thin nhin r v di do nc tip nhn, khai thc ngun lao ng c th
km v k nng nhng gi thp hoc khai thc ngun lao ng k nng di do.
Ngun vn loi ny cn nhm mc ch khai thc cc ti sn sn c thng hiu
nc tip nhn (nh cc im du lch ni ting). N cng cn nhm khai thc cc ti
sn tr tu ca nc tip nhn. Ngoi ra, hnh thc vn ny cn nhm tranh ginh cc
ngun ti nguyn chin lc khi lt vo tay i th cnh tranh.
(2) Vn tm kim hiu qu: y l ngun vn nhm tn dng gi thnh u vo
kinh doanh thp nc tip nhn nh gi nguyn liu r, gi nhn cng r, gi cc
yu t sn xut nh in, nc, chi ph thng tin lin lc, giao thng vn ti, mt bng
sn xut kinh doanh r, thu sut u i,...

CIEM Trung tm Thng tin T liu

(3) Vn tm kim th trng: y l hnh thc u t nhm m rng th trng

hoc gi th trng khi b i th cnh tranh ginh mt. Ngoi ra, hnh thc u t
ny cn nhm tn dng cc hip nh hp tc kinh t gia nc tip nhn vi cc
nc v khu vc khc, ly nc tip nhn lm bn p thm nhp vo cc th
trng khu vc v ton cu.
1.2. Cc nhn t thc y FDI
Vn FDI l ngun vn quan trng hng u thc y s pht trin kinh t - x hi
v qu trnh hi nhp kinh t quc t ca nhiu nc. Cc nhn t chnh thc y FDI
bao gm:
- Chnh lch v nng sut cn bin ca vn gia cc nc: Gia cc nc lun tn
ti s khc bit v nng sut cn bin ca vn. Mt nc tha vn thng c nng sut
cn bin thp hn, trong khi mt nc thiu vn thng c nng sut cn bin cao hn.
Tnh trng ny dn n s di chuyn dng vn t ni d tha sang ni khan him nhm
ti a ha li nhun.
- Chu k sn phm: i vi hu ht cc doanh nghip tham gia kinh doanh quc
t th chu k sng ca cc sn phm c xem xt bao gm 3 giai on ch yu l:
giai oan sn phm mi; giai on sn phm chn mui; giai on sn phm chun
ha. Akamatsu Kaname (1962) cho rng sn phm mi, ban u c pht minh v
sn xut nc u t, sau mi c xut khu ra th trng nc ngoi. Ti nc
nhp khu, u im ca sn phm mi lm cho nhu cu trn th trng bn a tng
ln, nn nc nhp khu chuyn sang sn xut thay th sn phm nhp khu ny
bng cch ch yu da vo vn, k tht ca nc ngoi (giai on sn phm chn
mui). Khi nhu cu th trng ca sn phm mi trn th trng trong nc bo ha,
nhu cu xut khu li xut hin (giai on sn phm chun ha). Hin tng ny din
ra theo chu k v do dn n s hnh thnh FDI. Raymond Vernon (1966) cho
rng, khi sn xut mt sn phm t ti giai on chun ha th l lc th trng sn
phm ny c rt nhiu nh cung cp. giai on ny, sn phm t c ci tin, nn
cnh tranh gia cc nh cung cp dn ti quyt nh gim gi v do dn ti quyt
nh ct gim chi ph sn xut. y l l do cc nh cung cp chuyn sn xut sn
phm sang nhng nc cho php chi ph sn xut thp hn.
- Li th c bit ca cc cng ty a quc gia: Cc cng ty a quc gia c nhng
li th c th (chng hn nng lc c bn) cho php cng ty vt qua nhng tr ngi
v chi ph nc ngoi nn h sn sng u t trc tip ra nc ngoi. Khi chn a
im u t, nhng cng ty a quc gia chn ni no c cc iu kin (lao ng, t
ai, chnh tr) cho php h pht huy cc li th c th ni trn. Nhng cng ty a

CIEM Trung tm Thng tin T liu

quc gia c li th ln v vn v cng ngh thng u t vo nhng nc sn c

ngun nguyn liu, gi nhn cng r v thng c th trng tiu th tim nng...
- Tip cn th trng v gim xung t thng mi: u t trc tip ra nc ngoi
l mt bin php trnh xung t thng mi song phng. Th d, Nht Bn thng
b M v cc nc Ty u phn nn do Nht Bn c thng d thng mi cn cc i
tc ca Nht Bn li b thm ht thng mi trong quan h song phng. i ph, Nht
Bn tng cng u t trc tip vo cc th trng . H sn xut v bn t, my
tnh ngay ti M v chu u gim xut khu cc sn phm ny t Nht Bn sang. H
cn tin hnh u t trc tip vo cc nc th ba, v t xut khu sang th trng
M v chu u.
- Khai thc chuyn gia v cng ngh: Khng phi FDI ch i theo hng t nc
pht trin hn sang nc km pht trin hn. Chiu ngc li cng kh mnh m1. Bng
con ng u t vo cc nc pht trin, nhiu nc ang pht trin c th tip cn
nhanh v khai thc ngun nhn lc cht lng cao v cng ngh hin i t cc nc pht
trin.
- Tip cn ngun ti nguyn thin nhin: c ngun nguyn liu th, nhiu
cng ty a quc gia tm cch u t vo nhng nc c ngun ti nguyn phong ph.
Ln sng u t trc tip ra nc ngoi ln u tin ca Nht Bn vo thp nin 1950
l v mc ch ny. FDI ca Trung Quc hin nay cng c mc ch tng t.
1.3. Nhng li ch ca vic thu ht FDI
Li ch ca FDI i vi cc nc tip nhn u t th hin mt s im chnh
sau y:
- B sung cho ngun vn trong nc: Trong cc l lun v tng trng kinh t,
nhn t vn lun c cp. Khi mt nn kinh t mun tng trng nhanh hn,
phi c nhiu vn hn na. Nu vn trong nc khng , nn kinh t ny s mun
c c vn t nc ngoi, trong c vn FDI.

Cc cng ty t ca Nht Bn m cc b phn thit k xe M s dng cc chuyn gia

ngi M. Cc cng ty my tnh ca Nht Bn cng vy. Khng ch Nht Bn u t vo M, cc
nc cng nghip pht trin khc cng c chnh sch tng t. Trung Quc gn y y mnh u
t trc tip ra nc ngoi, trong c u t vo M. Vic cng ty a quc gia quc tch Trung
Quc l Lenovo mua b phn sn xut my tnh xch tay ca cng ty a quc gia mang quc tch
M l IBM c xem l mt chin lc Lenovo tip cn cng ngh sn xut my tnh u vit ca
IBM,

CIEM Trung tm Thng tin T liu

- Tip thu cng ngh v k nng qun l: Trong mt s trng hp, vn cho tng
trng d thiu vn c th huy ng c phn no bng "chnh sch tht lng buc
bng". Tuy nhin, cng ngh v b quyt qun l th khng th c c bng chnh
sch . Thu ht FDI t cc cng ty a quc gia gip mt nc c c hi tip thu
cng ngh v b quyt qun l kinh doanh m cc cng ty ny tch ly v pht trin
qua nhiu nm v bng nhng khon chi ph ln.
- Tham gia mng li sn xut ton cu: Khi thu ht FDI t cc cng ty a quc
gia, khng ch doanh nghip c vn u t ca cng ty a quc gia, m ngay c cc
doanh nghip khc trong nc c quan h lm n vi doanh nghip cng tham gia
vo qu trnh phn cng lao ng khu vc v ton cu. Chnh v vy, nc thu ht
u t c c hi tham gia mng li sn xut ton cu thun li y mnh xut
khu.
- To vic lm v o to nhn cng: V mt trong nhng mc ch ca FDI l
khai thc cc iu kin t c chi ph sn xut thp, nn doanh nghip c vn
u t nc ngoi s thu mn nhiu lao ng a phng. Thu nhp ca mt b
phn dn c a phng c ci thin s ng gp tch cc vo tng trng kinh t
ca a phng. Trong qu trnh thu mn , o to cc k nng ngh nghip, m
trong nhiu trng hp l mi m v tin b cc nc tip nhn FDI, s c doanh
nghip cung cp. iu ny gp phn to ra mt i ng lao ng c k nng cho nc
tip nhn FDI.
- To ngun thu cho ngn sch nh nc: i vi nhiu nc ang pht trin,
hoc i vi nhiu a phng, thu do cc doanh nghip c vn u t nc ngoi
np l ngun thu ngn sch quan trng.
2. Khi qut xu hng FDI trn th gii
Cuc khng hong ti chnh v suy thoi kinh t ton cu c tc ng su sc
n cc dng vn trn th gii, trong c FDI. Tip theo suy gim ca nm 2008,
cc dng vn trn th gii gim mnh trong nm 2009. Nguyn nhn chnh ca s
gim st FDI l do cc hot ng u t mi cng nh st nhp v mua li u gim.
Hin tng nhiu cng ty rt vn u t cng gp phn khin cho tng FDI ton cu
gim mnh. V ch th u t v nhn u t, cc nn kinh t mi ni, c bit nhm
BRIC (Braxin, Nga, n , Trung Quc) l nhng a im hp dn, song FDI vo
cc ngnh theo nh hng xut khu ca cc quc gia ny gim do cu ca cc nc
pht trin st gim mnh. C mt xu hng ng lu hnh thnh l vic cc nc
mi ni ang ngy cng y mnh u t ra nc ngoi.
Trong khi , nhiu quc gia gp kh khn trong n lc tr n. M, Nht Bn v
hu ht cc nc pht trin u l nhng nh nc - con n khng l vi ch s tn
CIEM Trung tm Thng tin T liu

nhim khng n nh, thm ch c nguy c tt hng. Theo Tp ch BusinessWeek s

thng 1/2010, nm 2009 t l n cng/GDP ca Nht Bn l 227%, M 93,6%, B
o Nha 84,6%, c 84,5%, Php 82,6%, Ty Ban Nha 54% Do vy, cng ng
quc t ang v c th phi tung ra cc khon cu tr ln gip cc nc - con n
(c th ti 90-150 t Euro cho Hy Lp, 40 t Euro cho B o Nha v 350 t Euro
cho Ty Ban Nha). C th ni, qu bom n nn ang treo l lng, c nguy c gy
nhng bt n kh lng v tr thnh v kh gy p lc chnh sch mi i vi nhiu
quc gia v c nn kinh t th gii
Theo nh gi ca UNCTAD, khng hong kinh t ton cu nh hng ti t
n k hoch nm 2009 ca cc cng ty a quc gia - mt nhn t quan trng trong
FDI ton cu. Cuc khng hong khin FDI ca cc cng ty ny gim 2/3 lng
vn u t trong nm 2009, do tn dng b sit cht v li nhun gim. Tnh chung c
nm 2009, FDI ton cu thu hp gn 30%. Tuy nhin UNCTAD d bo FDI s
phc hi chm vo nm 2010, sau s tng mnh vo nm 2011, do cc cng ty a
quc gia s bt u u t tr li. Cc ngnh cng nghip c tc ng n chu k kinh
doanh v ang hot ng ti cc th trng c lng tiu th n nh, chng hn nh
nng nghip, c th tr thnh ng lc cho t bng n FDI tip theo.
Bng 1. Lung vn FDI ton cu
Nm
2009
2010 (D bo)
2011 (D bo)

Lng vn FDI
1.200 t USD
1.400 t USD
1.800 t USD

Ngun: UNCTAD, World Investment Report 2009.

C nhiu nghin cu nh gi cho rng, nm 2010, dng FDI th gii c xu

hng phc hi, nhng c s chuyn dch mi v c cu, tng cng vo cc quc
gia mi ni v cng c hn vai tr ng lc ch o ca cc nc ny thc y kinh
t th gii phc hi. Tuy nhin, d bo dng vn ny s tng trng chm theo s
phc hi kinh t ton cu, vi mc bnh qun 2,5% GDP ton cu trong giai on
2010 2014. Thm ch, n nm 2014, dng FDI ton cu s vn thp hn so vi
mc nh im ca nm 2007.
Bi cnh mi v cc xu hng mi ni trn ang t ra yu cu v cc chnh
sch mi c cp quc gia v quc t. Theo , yu cu hng u vn l ci thin
mi trng u t theo hng thun li hn v thc hin cc bin php nhm bo
m s n nh kinh t v m. c bit, cc t chc cng nh cc chnh ph cn c
nhng t ph trong ci cch khu vc ti chnh ngn hng nhm tng trch nhim
v hiu qu ca cc nh ch ti chnh, gim nguy c bt n nh trong tng lai v
CIEM Trung tm Thng tin T liu

lm cho khu vc ny linh hot hn, qun l tt hn dng vn ang ti xut hin. ng
thi, cc yu cu v c ch v s phi hp iu hnh kinh t a phng tr nn ph
bin v linh hot hn, tm nh hng ca cc t chc kinh t phi chnh ph s c
m rng hn
B. TNH HNH THU HT V S DNG VN FDI TI VIT NAM
1. Thc trng FDI ti Vit Nam
1.1. Tnh hnh vn FDI ng k v thc hin
Trong hn 20 nm qua, k t khi Vit Nam bt u cng cuc i mi t nc,
FDI c nhng ng gp ng k. Hin nay, t nc ang trong qu trnh y
mnh cng nghip ha, hin i ha, th ngun vn FDI tip tc ng vai tr rt quan
trng.
Chnh sch thu ht FDI ti Vit Nam c thc hin ngay t khi Vit Nam
tin hnh ci cch kinh t v c th ch ha bng cc vn bn php lut. Xu hng
thay i ch o trong chnh sch FDI chung l ngy cng ni rng quyn, to iu
kin thun li hn cho cc nh u t nc ngoi v thu hp s khc bit gia u t
nc ngoi v u t trong nc. Nhng thay i ny th hin n lc ca Chnh ph
trong vic ci thin, to mi trng u t theo xu hng hi nhp quc t ca Vit
Nam. Nhng thay i ny xut pht t ba yu t chnh: (1) thay i v nhn thc v
quan im ca ng v Nh nc i vi khu vc c vn FDI; (2) thay i trong
chnh sch thu ht FDI ca cc nc trong khu vc v trn th gii, to nn p lc
cnh tranh i vi dng vn FDI vo Vit Nam; v (3) nhng cam kt quc t ca
Vit Nam v u t nc ngoi.
Theo nh hng chnh sch, Vit Nam tp trung thu ht FDI vo nhng ngnh
v lnh vc c th tn dng c li th ca cc cng ty a quc gia, bao gm cc
ngnh cng ngh cao, cng ngh ngun, cng ngh thng tin, cng ngh sinh hc, vt
liu mi, vin thng...; cc ngnh m Vit Nam c li th cnh tranh nh dt may, da
giy, cng nghip ch bin; nhng ngnh c kh nng sinh li cao nh du lch, ti
chnh, ngn hng, bo him v mt s ngnh dch v khc, to thm nhiu cng
n vic lm v gp phn chuyn dch c cu kinh t, tng bc m ca th trng,
thc hin ng l trnh m ca theo cam kt hi nhp WTO... (Bng 2).
Bng 2. Danh mc cc ngnh u tin thu ht FDI v cc cng ty a quc gia
mc tiu
Ngnh mc tiu
Cng ngh thng tin
in t

Cc cng ty a quc gia mc tiu

M, Nht Bn, EU, Singapore, n
M, Nht Bn, EU, Hn Quc

CIEM Trung tm Thng tin T liu

Ho cht
Du kh
Ch bin thc phm
Dt may, Da giy
Xy dng h tng KCN
Ti chnh, ngn hng
Bo him

M, Nht Bn, EU, Hn Quc

M, EU, Nga
Trung Quc, Nht Bn, EU, Hn Quc
Trung Quc, Hn Quc, Hng Kng, Singapore
Nht Bn, Singapore, Trung Quc, Hn Quc
EU, M, Trung Quc
EU, M, Trung Quc

Ngun: Vin Chin lc Pht trin, B K hoch v u t (2006).

Theo nh gi ca cc nh u t nc ngoi, Vit Nam l nc c mi trng

chnh tr, kinh t, x hi n nh, hn na cc B, ngnh v a phng u rt tch
cc trong vic thu ht FDI v c s phi hp gia cc cp, cc ngnh. iu ny
gp phn bin Vit Nam tr thnh im n u t hp dn.
Theo s liu ca B K hoch v u t, tnh n ht nm 2009, c tnh Vit
Nam thu ht c hn 190 t USD vn FDI ng k, vi s vn thc hin trong
giai on 1988 2009 t gn 67 t USD, bng 34,72% lng vn ng k. Bng 3
v Hnh 1 di y cho thy thc t v xu hng bin ng vn FDI trong giai on
2001-2009.
Bng 3. Lng vn FDI ng k v thc hin giai on 2001 2009
Nm
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009

S d n
555
808
791
811
970
987
1544
1557
839

Vn ng k
(Triu USD)
3142,8
2998,8
3191,2
4547,6
6839,8
12004,0
21347,8
717260
21482,1

Vn thc hin
(Triu USD)
2450,5
2591,0
2650,0
2852,5
3308,8
4100,1
8030,0
11500,0
10000,0

T l vn thc hin/
vn ng k
0,78
0,86
0,83
0,63
0,48
0,34
0,38
0,16
0,47

Ngun: B K hoch v u t.

Hnh 1: Xu hng pht trin FDI giai on 2001 2009 Vit Nam

CIEM Trung tm Thng tin T liu

10

1800

70000.0

1600

S d n

Triu USD

80000.0

1400

60000.0

1200

50000.0

1000

40000.0

800

30000.0

600

20000.0

400

10000.0

200

0.0

0
2001

2002

2003

2004

Tng s vn ng k

2005

2006

2007

Tng s vn thc hin

2008

2009

Nm

S d n

Ngun: Tnh ton theo s liu ca B K hoch v u t.

1.2. Nhng tc ng ca FDI ti s pht trin kinh t-x hi Vit Nam

Khu vc FDI ngy cng khng nh vai tr quan trng trong nn kinh t Vit
Nam. Trc ht, FDI l ngun vn b sung ng k vo tng u t x hi v gp
phn ci thin cn cn thanh ton. Cc nghin cu gn y u c chung nhn nh
rng, FDI ng gp phn quan trng vo GDP vi t trng ngy cng cao, gp
phn tng cng nng lc sn xut v i mi cng ngh nhiu ngnh kinh t, khai
thng th trng sn phm (c bit l gia tng kim ngch xut khu), ng gp cho
ngn sch nh nc v to vic lm, ci thin thu nhp cho mt b phn lao ng.
Bn cnh , FDI c vai tr trong chuyn giao cng ngh, to ra sc p buc cc
doanh nghip trong nc phi t ng i mi cng ngh, nng cao hiu qu sn
xut, kinh doanh. Cc d n FDI c tc ng tch cc ti vic nng cao nng lc qun
l v trnh ca ngi lao ng, to ra knh truyn tc ng tch cc hu hiu.
1.2.1. FDI trong tng u t x hi v ng gp cho tng trng kinh t
Trong nhng nm qua, khu vc c vn FDI chim t trng ngy cng cao trong
tng vn u t ton x hi, ng thi c ng gp cho GDP gia tng lin tc. Trong
nhng nm gn y, vn FDI chim gn 20% vn u t ton x hi v ng gp
khong 30% vo tng trng GDP hng nm (Hnh 2).
Hnh 2. FDI thc hin so vi tng u t ton x hi v ng gp ca
khu vc c vn u t nc ngoi trong GDP
CIEM Trung tm Thng tin T liu

11

%
20.00
18.00
16.00
14.00

13.76

13.76

14.47

15.13

15.99

16.98

17.96

18.68

18.33
31.49

24.32

30.00

25.7325.00

12.00
10.00

35.00

20.00
17.60

17.38

16.01

8.00

14.21

14.89

16.21

15.00

6.00

10.00

4.00
5.00

2.00

0.00

2001

2002

2003

2004

2005

2006

% so vi tng vn u t x hi

2007

2008

2009

% ng gp trong GDP

Ngun: Da trn s liu ca B K hoch u t.

Khng ch ng gp nhiu cho GDP, khu vc FDI lun lun dn u v tc

tng gi tr gia tng so vi cc khu vc kinh t khc v l khu vc pht trin nng
ng nht.
1.2.2. FDI nng cao nng lc sn xut cng nghip v xut khu
Phn ln vn FDI chy vo lnh vc cng nghip, chim ti 2/3 tng vn FDI
vo Vit Nam. Cc d n FDI hu ht l u t mi thu ht lng lao ng ln,
cng vi nng sut lao ng ca khu vc ny cao hn khu vc khc nn gi tr sn
xut cng nghip tng trng nhanh hn cng nghip chung ca c nc, gp phn
thc y chuyn dch c cu kinh t theo hng cng nghip ho, hin i ho. Cc
doanh nghip FDI to ra mt s ngnh cng nghip mi v a nng lc sn xut
tng ln nh du kh, vin thng, ho cht, t, xe my, thp, in t v in t gia
dng, dt may, da giy, thc phm... Hin cc doanh nghip FDI chim 100% du
th, sn xut t, my git, iu ho, t lnh, thit b my tnh; 60% sn lng thp
cn; 28% xi mng; 33% my mc thit b in, in t; 76% dng c y t chnh xc;
55% sn lng si; 49% da giy; 25% thc phm ung,...
Trong nhng nm gn y, FDI vo cc lnh vc dch v ngy cng tng,
ng ch l nhng dch v c gi tr gia tng cao nh: du lch, ti chnh ngn
hng, bo him, t vn iu ny gp phn ci thin cht lng, nng cao sc cnh
tranh ca cc ngnh dch v, c bit c th hnh thnh cc dch v mi nhn, c kh
nng cnh tranh tm quc t.

CIEM Trung tm Thng tin T liu

12

FDI gp phn quan trng trong vic Vit Nam tip cn th trng quc t,
vt qua c nhng kh khn v th trng do nhng bin ng ng u v Lin
X trc y gy ra, ph c th bao vy cm vn, m rng quan h song phng,
a phng, to mi trng quc t thun li cho cng cuc pht trin t nc, nng
cao v th ca Vit Nam trn trng quc t, qua nng cao nng lc xut khu.
Cng vi tc tng trng trong tng kim ngch xut khu Vit Nam (c t trung
bnh 21% mi nm) th cc doanh nghip FDI ng gp trung bnh 51,25% trong tng
kim ngch ny2. Xu hng ny tng dn qua cc nm, nu cc doanh nghip FDI ch
chim 4,6 t USD trong tng kim ngch xut khu (11,54 t USD) trong nm 1999,
th sau 4 nm (nm 2003) con s ny tng gp i t 10,2 t USD v 3 nm sau
(nm 2006) t gn 23 t USD (gp i nm 2003), v t mc 35 t USD trong
nm 2008.
1.2.3. FDI to vic lm v pht trin ngun nhn lc
Tc ng x hi quan trng nht ca FDI l to vic lm, to thu nhp, tng
nng sut lao ng v ci thin cht lng ngun nhn lc. n nay, cc doanh nghp
FDI thu ht c khong 1,7 triu lao ng trc tip. Tnh bnh qun, thu nhp v
nng sut lao ng ca ngi lao ng trong khu vc FDI cao hn so vi cc khu vc
doanh nghip trong nc. Nhiu d n FDI Vit Nam tp trung vo nhng ngnh s
dng nhiu vn v lao ng c trnh cao. iu ny l gii mc thu nhp trung bnh
ca lao ng khu vc ny cao gp hai ln so vi cc doanh nghip khc cng ngnh.
Hn na, s lao ng ny c tip cn cng ngh hin i, k lut lao ng tt, hc
hi c cc phng thc lao ng tin tin. Hng vn cn b qun l v k thut
ngi Vit Nam lm vic trong cc doanh nghip FDI c nng cao k nng v
tay ngh. Mt b phn chuyn gia Vit Nam c th thay th dn cc chuyn gia
nc ngoi trong vic m nhn chc v qun l doanh nghip v iu khin quy
trnh cng ngh hin i. Bn cnh s vic lm trc tip, khu vc FDI cn gin tip to
thm hng triu vic lm trong lnh vc dch v v trong cc ngnh cng nghip ph tr
trong nc.
1.2.4. FDI i vi ngun thu ngn sch nh nc v cc cn i v m
Khu vc FDI ng gp ngy cng tng vo ngun thu ngn sch ca nh nc.
Thi k 1996 2000, khng k thu t du th, khu vc doanh nghip FDI np
ngn sch 1,49 t USD, gp 4,5 ln so vi thi k 5 nm trc ; trong 5 nm 2001
2005 t hn 3,6 t USD, tng bnh qun 24%/nm; con s ny ca 2 nm 2006 v
2007 l trn 3 t USD, gp i thi k 1996 2000 v bng 83% thi k 2001
2005; ring nm 2008 t 2 t USD, tng 25,8% so nm 2007.
2

Tnh c du kh.

CIEM Trung tm Thng tin T liu

13

Hot ng ca cc doanh nghip FDI tc ng tch cc n cc cn i ln

ca nn kinh t nh: ng gp vo vic tng thng d ca ti khon vn, gim thiu
thm ht thng mi qua y mnh xut khu, gp phn ci thin cn cn thanh ton
ni chung. Khu vc FDI cung cp lng hng ha v dch v ln ra th trng, p
ng nhu cu ca ngi tiu dng trong nc, gp phn kim sot lm pht, n nh
kinh t v m...
Do dng vn FDI tp trung u t vo cc lnh vc sn xut, kinh doanh nh
cc sn phm cng nghip xut khu, thay th hng nhp khu, khai thc ti nguyn,
ch bin nng, lm, hi sn, kinh doanh bt ng sn... nn Nh nc c iu kin
dnh nhiu hn vn ngn sch u t pht trin cc cng trnh kt cu h tng kinh t
- x hi cc lnh vc nng, lm, ng nghip v thu li, giao thng vn ti, gio
dc, chm sc sc kho, khoa hc v cng ngh, vn ho, th dc, th thao... Nh
nc h tr cao hn cho vng su, vng xa, vng kh khn, vng ng bo dn tc
thiu s, ng bo ngho. Nh , u t t ngn sch c iu kin pht huy c tc
dng bo m kt hp tng trng kinh t vi tin b v cng bng x hi, thc hin
pht trin bn vng v to thm xung lc thu ht FDI.
1.2.5. Nhng tc ng tch cc gin tip khc
Hot ng ca khu vc FDI to ra tc ng lan ta tch cc i vi cc doanh
nghip trong nc, nht l doanh nghip t nhn cc vng km pht trin v t c
FDI xut hin qua knh lin kt sn xut v knh cnh tranh3. Thng qua to
vic lm cho hng triu lao ng gin tip, tp trung vo cc lnh vc xy dng c
bn, cung cp nguyn liu, bn thnh phm v cung ng dch v.
Vic qun l, iu hnh hot ng ca cc doanh nghip FDI gip chng ta c
thm kinh nghim thc tin tip tc hnh thnh cc yu t ca nn kinh t th
trng nh hng x hi ch ngha. S hin din ca cc doanh nghip FDI gp
phn ghi nhn cc quyn c bn ca nn kinh t th trng: quyn t do kinh doanh;
quyn t ch, t quyt cc cng vic ca mnh; quyn c bnh ng trc php lut
khi gia nhp th trng...
Khi thu ht FDI t cc cng ty a quc gia, cc doanh nghip v nn kinh t c
thm c hi tham gia mng li ton cu, to thun li hn cho vic y mnh xut
khu.
2. Mt s hn ch v cc yu t nh hng n vic thu ht v s dng vn
FDI Vit Nam
3

L Xun B, Tc ng ca u t trc tip nc ngoi ti tng trng kinh t Vit Nam, Nh

xut bn khoa hc k thut, H Ni, nm 2006.

CIEM Trung tm Thng tin T liu

14

2.1. Mt s hn ch trong thu ht v s dng vn FDI

Tuy t c nhiu thnh tu v gp phn khng nh vo qu trnh pht trin
kinh t - x hi, nhng i su vo phn tch thc trng thu ht v s dng FDI Vit
Nam c th thy cn nhiu vn cn xem xt v iu chnh.
2.1.1. Hiu qu ca vn FDI cn thp, chuyn giao cng ngh chm chp,
chuyn gi ra ngoi, khu vc FDI cha to ra c tc ng lan ta ti cc khu vc
kinh t khc nh mong mun
T khi FDI vo Vit Nam, khi doanh nghip FDI c k vng s l lc lng
gii quyt cng n vic lm cho ngi lao ng, to vn v kch thch chuyn giao v
i mi cng ngh. Tuy nhin, trn thc t, trong giai on 1999-2009, c bit l
trong 3 nm gn y, khu vc FDI b coi l khu vc c hiu qu km, vi nhiu doanh
nghip b thua l, hoc cc doanh nghip khc th thc cht ch l mt phn xng gia
cng ca cng ty m nc ngoi. C th nh gi hiu qu FDI cn c vo hai ch
s: T s gia tng vn v u vo (ICOR) v H s nng sut cc nhn t tng hp
(TFP).
Nghin cu ca chuyn gia kinh t Bi Trinh cho thy, trong 10 nm 1999
2009, ICOR ca khu vc nh nc l 7,76; khu vc t nhn l 3,54; khu vc FDI l
7,91. Nhn ra th gii, ICOR trung bnh ca nhm tng trng cao ch l 3,6. Nh
vy, c th thy, khi doanh nghip FDI c ch s cao nht v iu chng t hiu
qu trong khu vc ny l thp nht.
V vic chuyn giao cng ngh, TFP ca cc khu vc kinh t nh nc, t nhn
v doanh nghip FDI ln lt l: 8,6; 3,1 v -17,6. Theo nghin cu ny, TFP ca khi
doanh nghip nh nc cao nht, cho thy rng mc d vn u t rt vo khu vc ny
nhiu (u t khng hiu qu) nhng s chuyn giao cng ngh l c tht. Trong khi
khi FDI th ch s ny li m (-17,6), cho thy s tng trng ch yu nh vo cc yu
t khc, th d lao ng r, ch khng phi do cng ngh. Trn thc t, kho st
nhiu doanh nghip FDI cho thy my mc, cng ngh c i tc nhp vo Vit
Nam u c k hoc khu hao ht. Thc t ny khin nhiu ngi lo ngi Vit nam
c th b bin thnh bi rc cng ngh. iu ng ni l Vit Nam khng c chnh
sch chuyn giao cng ngh nh cc nc Trung Quc, Hn Quc V vy, sau gn
20 nm nc ta c nhiu hng t ni ting th gii u t nhng cc chuyn gia kinh
t cho rng c l Vit Nam vnh vin s khng c ngnh cng nghip t.
Khu vc FDI cha to ra c tc ng lan ta ln trong nn kinh t. Khu vc
FDI v khu vc kinh t ni a lin kt vi nhau rt lng lo. Bng chng r rng l
cng nghip ph tr ca Vit Nam rt yu, trong nhiu lnh vc c th xut khu
c th cn phi nhp khu ti 70-80% nguyn vt liu t nc ngoi. R rng, iu
CIEM Trung tm Thng tin T liu

15

ny mt mt hn ch tc dng lan ta tch cc ca FDI i vi cc doanh nghip trong

nc, mt khc tng chi ph kinh doanh ca cc doanh nghip FDI. Knh chuyn giao
v ph bin cng ngh gia doanh nghip FDI v doanh nghip trong nc cng
khng c hoc t din ra. Cho ti nay, chng ta vn cha c c nhiu d n c cht
lng cao v cng ngh, v quy m kinh t, v tnh bn vng, v nng lc cnh tranh
quc t v kh nng kt ni vi cc chui gi tr ton cu to nn nng lc v li
th cnh tranh mi cho nn kinh t.
Ngoi xu hng khai thc li th, khai thc nhng u i, hn l chuyn giao
cng ngh,... th a s cc lin doanh Vit Nam hin nay l lin doanh gia nh u
t nc ngoi vi doanh nghip nh nc (DNNN). Ngay c trong my nm gn y,
khi ngi nc ngoi c mua c phn cc doanh nghip trong nc, mi quan
tm ln nht ca h vn l mua c phn ca cc DNNN c c phn ha ca Vit
Nam. y c cho l iu rt khng bnh thng so vi FDI phn ln cc nc
khc trn th gii. Tuy nhin, nc ta li d hiu, bi s u i cao dnh cho
DNNN. Cc nh u t nc ngoi v th la chn hnh thc ny tn dng
nhng u i m DNNN c hng, c bit l quyn tip cn vi cc ngun lc,
quyn kinh doanh, s bo h ca Nh nc.
Hu qu l tc ng lan ta ca FDI i vi s pht trin doanh nghip Vit
Nam, nht l v chuyn giao cng ngh v to mng li lin kt, cn kh hn ch so
vi nhiu nc khc. Cc chuyn gia kinh t cho rng, c th do chnh sch thu ht
FDI ca chng ta cha tht hng trng tm vo nhng nn kinh t tin tin nht,
nhng cng ty hng u trong cc lnh vc cn quan tm, m cn dn tri, nng v n
lc thu ht ti a s lng d n v s vn cam kt t mi ngun. Cng c th do
nng lc ca chng ta cn hn ch, t vic hiu v bit cch chi vi cc nh u t
ln, n kh nng chn la, thm nh cc i tc FDI, nht l cp a phng.
Mt vn c ni n t lu l th thut chuyn gi ca doanh nghip
FDI. Theo s liu cng b mi y ca Cc Thu Thnh ph H Ch Minh, trong s
1.254 doanh nghip c vn FDI np h s bo co thu nm 2008, c n 708 doanh
nghip bo l, trong c n gn 90% hot ng trong lnh vc may mc. y r
rng l iu v l v khng bnh thng khi hu ht doanh nghip may mc Vit
Nam, d phi nhp khu phn ln nguyn ph liu ca nc ngoi, u lm n c li.
Cc doanh nghip FDI lun c li th hn hn so vi cc doanh nghip trong nc
khi c cc cng ty m chnh quc sn xut nguyn ph liu. H sn sng cung cp
nguyn ph liu cho cc cng ty con nc ngoi sn xut. Vy v sao cc doanh
nghip ny b l?
Ti Vit Nam c khng t doanh nghip FDI tn dng yu t lao ng r u
t vo cc ngnh cng nghip gia cng vi cng ngh khng cao, thm ch vi my
CIEM Trung tm Thng tin T liu

16

mc lc hu, to u th v chi ph sn xut hng xut khu. Cc doanh nghip ny

khng ch thu li trong phm vi lnh th Vit Nam, m cn to iu kin cho cc cng
ty chnh quc tng li nhun khi tnh cao gi cng thit k, bn quyn, hu cn hay
t vn... Pha i tc thc hin chin lc chuyn gi bng hnh thc tng gi u
vo, gim gi u ra, gy thit hi khng nh cho cc pha i tc Vit Nam. Cui
cng, li nhun thc chy ra nc ngoi.
Mt im ng lu na l ti Vit Nam xut hin nguy c ra tin di
hnh thc FDI. Theo cnh bo ca WB th Vit Nam s b cc t chc ra tin quc t
chn lm mc tiu v h thng thanh tra, gim st, h thng k ton v tm hiu khch
hng nc ta cn km pht trin, mc s dng tin mt v cc lung chuyn tin
khng chnh thc cn cao. Vit Nam ang trn con ng m ca kinh t v c
nh gi l nn kinh t c m ln, vic kim sot lng lo cc dng tin vo, ra
to iu kin thun li ti phm thc hin hot ng ra tin. Ngun vn FDI c
th l mt knh thun li cho vic t chc hot ng ra tin. Cc t chc phi php c
th tin hnh u t vo nc ta vi hnh thc doanh nghip 100% vn nc ngoi
nhng thc cht khng phi hot ng m nhm hp php ha cc khon tin bt
hp php.
2.1.2. Nhng bt cp trong cu trc vn FDI
Cu trc FDI cha nh mong mun. FDI tp trung nhiu nht trong nhng
ngnh, lnh vc m chng ta thc s m ca, u tin pht trin trong tng thi k.
Trong khi , mt s lnh vc khc d c quan tm ku gi FDI nhng cha thu
ht c nhiu d n, do chnh sch cha hp dn, cha thc s ci m hoc cha
to c nim tin v nng lc tip nhn (nh nng nghip, kt cu h tng, cng ngh
cao). Mt l do c th c vin dn l ng hng cng nghip ha cha
mch lc, hp l, cn mang tnh lng th, li thc hin mt cch dn tri, thiu
trng tm, cha dnh ngun lc i ng li cun cc nh u t tham gia vo
nhng lnh vc mong mun. Nhng bt cp trong cu trc vn FDI th hin mt s
im chnh sau y:
(1) V cu trc vn FDI theo vng:
a hnh lnh th Vit Nam c chia thnh nhiu vng lnh th khc nhau, vi
nhng c trng v li th ring. c th pht huy th mnh ca tng vng, Chnh
ph c nhng nh hng pht trin cho tng vng da trn c im ca tng
vng, cng vi cc chnh sch, bin php nhm m rng, pht huy nhng th mnh
ca tng a bn c nhiu li th, pht huy vai tr cc vng ng lc, cc khu ch
xut, khu cng nghip tp trung, khu kinh t m. Trong nhng nm va qua, Vit
Nam khuyn khch pht trin hp tc trong khu cng nghip v dch v ti cc a
CIEM Trung tm Thng tin T liu

17

phng c nhiu li th nh: H Ni, Thnh ph H Ch Minh, Bnh Dng, ng

Nai, Hi Phng,... ng thi cng c nhiu u i khi u t vo nhng a bn c
iu kin kinh t - x hi kh khn nh: Sn La, Lai Chu, Cao Bng, Bc Cn, Ngh
An, H Tnh, Qung Bnh, Qung Tr
Cho n nay FDI c mt tt c cc tnh, thnh trong c nc. Tuy nhin, c
cu d n FDI theo vng thay i kh chm v bc l nhiu bt cp. C cu u t
cn mt cn i v phn b khng ng u. Phn ln cc d n FDI tp trung cc
trung tm kinh t, ni c iu kin h tng thun li, ngun lao ng di do, c trnh
, v nhiu li th khc. Hin nay, FDI tp trung nhiu vng kinh t trng im
ng Nam B (chim ti 44,2% lng vn FDI ca c nc), tip n l vng Bc
Trung B v Duyn hi min Trung (chim 34,4%), vng ng bng sng Hng
(chim 15,5%) (Hnh 3).
Hnh 3. C cu FDI theo vng kinh t
4.86

15.05
1.53

44.20
34.04

0.33
ng Bng Sng Hng
Bc Trung b v duyn hi min Trung
ng Nam B

Trung Du v min ni pha Bc

Ty Nguyn
ng bng sng Cu Long

Ngun: Da theo s liu ca Tng cc Thng k.

Mc d mt vi nm gn y cc tnh min Bc v Trung b c nhiu n lc

v thu ht c lng vn FDI kh hn, tuy nhin, kt qu t c cha nh mong
mun. Mt s vng thu ht c lng vn FDI rt thp, ng ch l: Trung du v
min ni pha Bc (chim 1,53% tng lng vn FDI); Ty Nguyn (chim 0,33%);
ng bng sng Cu Long (chim 4,86%). y u l nhng vng c rt t d n FDI

CIEM Trung tm Thng tin T liu

18

mc d Chnh ph dnh cho nhng vng ny nhiu u tin, v bn thn cc a

phng rt quan tm n vic xc tin u t.
thy r hn s mt cn i v cu trc FDI theo a bn, chng ta xem xt s
chnh lch v vn FDI gia 5 a phng thu ht nhiu nht v 5 a phng thu ht
t nht. Tnh n cui nm 2009, 5 a phng thu ht FDI nhiu nht gm Thnh ph
H Ch Minh, B Ra Vng Tu, H Ni, ng Nai v Bnh dng c tng cng
7.969 d n vi tng s vn ng k hn 100 t USD, chim hn 50% lng vn
ng k ca c nc. Trong khi , 5 a phng thu ht FDI t nht gm c Nng,
H Giang, C Mau, Lai Chu v in Bin ch thu ht c tng cng 20 d n vi
s vn ng k vn vn 35,14 triu USD. Nh vy 5 a phng u gp 5 a
phng sau hn 380 ln v s d n v gp gn 2.850 ln v vn (Bng 4).
Bng 4. 5 a phng thu ht FDI nhiu nht v 5 a phng thu ht
FDI t nht, tnh n 15/12/2009
TT

a phng

5 a phng thu ht nhiu FDI nht

1
TP. H Ch Minh

S d n

Tng vn u t
ng k (triu USD)

3.140

27.214,86

2
3

B Ra-Vng Tu
H Ni

211
1.644

23.641,92
19.473,33

4
5

ng Nai
Bnh Dng

1.028
1.946

16.339,13
13.394,13

7.969

100.063,37

5
6
5
3
1

15,50
8,51
7,00
4,00
0,13

20

35,14

Tng
5 a phng thu ht t FDI nht
1
c Nng
2
H Giang
3
C Mau
4
Lai Chu
5
in Bin
Tng
Ngun: B K hoch v u t.

S mt cn i v thu ht v s dng FDI gia cc vng v a phng c

xem l mt trong nhng nguyn nhn chnh dn n s pht trin khng cn i v
kinh t - x hi gia cc vng v a phng trong c nc, ng thi lm cho
khong cch giu - ngho gia cc vng ngy mt tng ln. C nhng ni chng ta
tuyn b dnh u tin cao nht nhng FDI vn cha sn sng vo, nhiu khu cng
CIEM Trung tm Thng tin T liu

19

nghip c m ra cc tnh trn khp mi min t nc nhng t l khai thc rt

thp, trong khi c mt s ni li qu ti, mt s quy hoch pht trin b o ln do c
qu nhiu cam kt FDI.
(2) V cu trc vn FDI theo ngnh, lnh vc:
C cu u t theo ngnh cha hp l, v c bn cha ko c FDI vo nhng
lnh vc cn pht trin u tin nh h tng giao thng, nng lng, cng ngh cao,...
nhm to ra c s pht trin bn vng v tng kh nng n u pht trin. Vit Nam
cha c c nhng d n c cht lng cao v quy m kinh t, v tnh bn vng, v
nng lc cnh tranh quc t v kh nng kt ni vi cc chui gi tr ton cu to
nn nng lc v li th cnh tranh mi cho nn kinh t. S mt cn i gia cc
ngnh, lnh vc trong nn kinh t c th hin ch FDI thng tp trung vo
nhng ngnh c kh nng sinh li cao v sinh li ngay nh khai thc ti nguyn thin
nhin, khong sn, du kh, nhng ngnh khai thc c ngun nhn lc gi r, tn
dng c v tr a l v th trng ni a, khai thc nhng li th so snh vn c
ca Vit Nam. Nhng nm gn y, ngy cng nhiu vn FDI vo mt s ngnh
dch v c kh nng sinh li cao nh dch v du lch, bt ng sn4 Trong khi
nhng ngnh nh nng nghip, cc dch v nh gio dc v o to, y t... li thu ht
c rt t vn FDI (Hnh 4). iu ny gp phn dn ti s mt cn i gia cc
ngnh, cc lnh vc trong nn kinh t.

Nm 2009, Vit Nam thu ht c 21,482 t USD vn FDI, trong : lnh vc lu tr v n ung
vn dn u vi 8,8 t USD vn cp mi v tng thm; lnh vc kinh doanh bt ng sn ng th
hai vi 7,6 t USD. Ring lnh vc bt ng sn chim hn 35% vn, cao hn mc 30% ca nm
2008 v 12% ca nm 2007.

CIEM Trung tm Thng tin T liu

20

Hnh 4. C cu FDI phn theo ngnh kinh t giai on 2000 - 2009

1.60
0.69

2.29

25.26

52.37

3.92

9.64
4.23

Nng nghip, lm nghip v Thy sn

Cng nghip, nng lng
Xy dng
Khch sn v nh hng
Vn ti; kho bi v thng tin lin lc
Ti chnh, tn dng v cc hot ng lin quan n kinh doanh ti sn, dch v t vn
Y t, Gio dc v o to
Hot ng khc

Ngun: Da trn s liu ca B K hoch v u t.

iu ng lu l d FDI tp trung nhiu vo lnh vc cng nghip, ng gp ti

hn 35% tng gi tr sn lng cng nghip ca c nc, nhng n nay hu ht cc
ngnh cng nghip ca chng ta vn ch trnh cng ngh khim tn, to c t gi
tr gia tng, nng lc cnh tranh hn ch, v v tr thp trong chui gi tr khu vc v
ton cu. Trong khi , nng nghip l th mnh ca nc ta, li l ngnh thu ht FDI
khng ng k, v khu vc FDI cng khng to ra c tc ng tch cc trong vic
thc y s pht trin ca ngnh ny. Nguyn nhn chnh l do c im ca sn xut
nng nghip l nhiu ri ro, li sut thp, thu hi vn chm nn cc nh u t t quan
tm. V vy, khu vc nng nghip nng thn hin ti cng nh nhng nm ti trng
ch ch yu vn l vn ngn sch nh nc.
(3) V cu trc FDI theo hnh thc u t:
Nu nh trong nhng nm u, a s doanh nghip FDI chn phng thc lin
doanh vi doanh nghip trong nc ging nh nhiu nc trn th gii, th cng
nhng nm sau, phng thc lp doanh nghip 100% vn nc ngoi ngy cng tr
nn ph bin hn, k c nhiu doanh nghip lin doanh cng c nh u t nc
ngoi mua nt phn vn gp ca pha Vit Nam tr thnh 100% vn nc ngoi.
Trc nm 2000, cc doanh nghip lin doanh chim t trng 60-70% s d n FDI,
th k t n nay, cc doanh nghip c 100% vn nc ngoi chim t trng trn
CIEM Trung tm Thng tin T liu

21

70%. y l mt hin tng bt thng bi sc lan ta ca FDI khng th da ch

yu vo doanh nghip 100% vn ngoi. Cho n nay, hu nh cha c mt nghin
cu ton din no t cc c quan qun l nh nc v xu hng pht trin ny t
ra vn g cho t nc, nht l tc ng lan ta ca FDI i vi cc doanh nghip
trong nc.
Theo nh gi ca cc chuyn gia kinh t, trong s hn 500.000 doanh nghip
dn doanh trong nc Vit Nam hin nay c nhiu doanh nghip c th m ng
c nhng d n m nhiu doanh nghip nc ngoi ang thc hin. Thc t ny t
ra yu cu Chnh ph cn c nhng nh hng v lnh vc, ngnh ngh, d n cn
c lin doanh gia nh u t nc ngoi vi doanh nghip Vit Nam, trn c s
m bo rng, vic khuyn khch FDI khng gy tr ngi i vi ch trng hnh
thnh doanh nghip dn tc ngy cng ln mnh, sc lm ch th trng trong
nc v tng bc c ch ng vng chc trn th trng khu vc v th gii.
(4) V cu trc vn FDI theo nc u t:
Hin nay, c 89 quc gia v vng lnh th u t trc tip vo Vit Nam. Tuy
nhin, phn ln FDI n t cc nn kinh t chu Thi Bnh Dng, c bit l
i Loan, Malaixia, Nht Bn, Hn Quc, Singapore, chim khong 70% tng
lng vn FDI. Phn ln nh u t l cc doanh nghip nh v va vi trnh khoa
hc cng ngh mc trung bnh trn th gii. Lung vn u t t cc nc c trnh
pht trin cao, th trng ln, cng ngh ngun, cng nh trnh qun l hin
i... nh cc quc gia thuc EU cn kh hn ch. C th ni, hu nh cha c thay
i ng k v c cu FDI theo nc u t trong thi gian qua, ngoi tr vic FDI t
M tng ln ng k trong mt vi nm tr li y, a M tr thnh mt trong
nhng nc u t ln vo Vit Nam.
Tnh n cui nm 2009, trong s 10 nc v vng lnh th u t ln nht vo
Vit Nam ch c M v Nht Bn l cc nc pht trin, trong khi mt s i tc
pht trin khc nh Php, Vng quc Anh, c, Italia... th lng vn cn tng i
hn ch (Bng 5).

CIEM Trung tm Thng tin T liu

22

Bng 5. FDI vo Vit Nam phn theo i tc u t, tnh n 15/12/2009

Th
hng

i tc u t

S d n
(cn hiu lc)

Tng vn FDI ng k
(triu USD)

i Loan

2.023

21.344.405,81

Hn Quc

2.327

20.572.892,32

Malaysia

341

18.064.514,60

Nht Bn

1.160

17.816.524,08

Singapore

776

17.003.489,91

495

14.539.123,31

Qun o Virgin (Anh)

453

13.194.840,65

Hng Kng

564

7.718.774,72

Qun o Cayman

44

6.630.072,85

10

Thi Lan

220

5.773.990,71

11

Canaa

93

4.798.138,13

13

Php

274

3.040.302,27

18

Vng quc Anh

120

2.151.477,50

22

CHLB c

139

777.611,41

31

Italia

34

162.002,27

Ngun: B K hoch v u t.

Thu ht FDI t cc i tc l nc pht trin l iu ng mong mun, tuy nhin

nhng nm qua chng ta cha c chin lc FDI trng im c hiu qu, vi quan
im ph bin l thu ht FDI thin v mt lng, t bt k i tc no, cho nn kt
qu t c khng nh mong mun.
2.1.3. Tnh hnh tr hon thc hin d n v rt vn u t gia tng
Trong nhng nm gn y, mt vn ni ln rt bc bch l, c nhiu d n
FDI b b d, b tr hon do nh u t nc ngoi gp kh khn v kinh t. Khng
thu xp c ti chnh, nhiu ch d n c n xin rt hoc tm dng u t. S
gia tng qu nhanh cc d n ln, hay cn gi l cc siu d n, vi c cu u t
khng c chn lc k lng lm pht sinh cc h qu khng mong mun. K lc
cao nht trong thu ht FDI vo nc ta l nm 2008 vi trn 64 t USD vn ng k
(c cp mi v tng vn), trong s vn iu l cc doanh nghip ch c 15,429 t
USD, bng khong hn 20%. T , c th thy mun thc hin d n, cc doanh
nghip FDI phi lin kt vi cc doanh nghip khc hoc l thuc phn ln vo ngun
CIEM Trung tm Thng tin T liu

23

vn vay mi c th thc hin d n. Nhng d n m nh u t da vo giy php

c cp gi vn i tc hoc vay ca cc t chc ti chnh nu khng lc
thc hin s lm d n trin khai khng tri chy, ch v nu khng trin khai c
s li hu qu rt nng n.
Theo WB, c mt s bng chng cho thy cc doanh nghip FDI ang tn dng
c hi li sut thp v chi ph xy dng thp nhanh chng thc hin vic m rng
d n. Cc doanh nghip ch yu vay tin t cc ngn hng Vit Nam, hn l ph
thuc vo ngun vn t bn ngoi. Trong trng hp khng vay c vn t cc
ngn hng, nhiu d n b nh tr, b rt giy php u t hoc bn thn nh u
t nc ngoi rt khi d n, c bit l trong cc ngnh thp v bt ng sn.5
Hp 1. Thc cht d n t
Khi nc ta ngy cng thu ht mnh ngun vn FDI v ch ring nm 2008 t trn 64
t USD, c nhiu kin cho rng n lc Vit Nam cn c s chn la k cng hn v
cc d n u t, nhm tng cht lng v tnh bn vng dng vn ny. Thc t cho thy
nhiu d n FDI c vn u t hng t USD ang bc l nhng im yu, khng c li cho
nn kinh t.
Thng tin mi y cho bit, nhiu kh nng d n khng l gn 10 t USD u t khu
lin hp thp C N ti tnh Ninh Thun s b rt giy php u t. D n ny chia lm 4
giai on, trong , giai on 1 (nm 2008-2010) s xy dng nh my c cng sut l 4,5
triu tn/nm. Tuy nhin, k t khi ng th hi cui nm 2008 n nay, d n vn gim
chn ti ch.
Cn ti Thi Nguyn, d n khai khong Ni Pho mt trong nhng d n FDI ln
nht tnh ny (quy m 450 triu USD) c cp php cch y nhiu nm n nay vn
khng trin khai c, ang trong qu trnh m phm chuyn i cho nh u t trong
nc thc hin.
Nng lc ti chnh ca nh u t nc ngoi hn ch l nguyn nhn vic trin khai
cc d n chm tr. Cc trng hp nhng nhng nh trn khng phi ln u tin mi
xy ra. in hnh nht v tnh cnh u voi, ui chut l d n lin hp thp Tycoon E.United Dung Qut, Qung Ngi.
c cp php vo thng 9/2006 vi tng vn 1,2 t USD, nhng sau 3 nm, hnh hi
d n cha thy u, ch thy s thay i nh chong chng ca pha cc nh u t.
Mt d n khc B Ra - Vng Tu c tng vn u t ln n trn 3 t USD, nhng
ngay t khi trin khai d lun cho rng y l mt d n x ch, bi l tim lc ti
chnh ca ch u t ch c khong 100 triu USD, cng vi l ba l giy php xy dng
casino, nm trong tng th d n khch sn, khu du lch, ngh dng
5

Bo co cp nht tnh hnh pht trin kinh t Vit Nam, WB 6/2009.

CIEM Trung tm Thng tin T liu

24

Thi gian gn y cc d n FDI u t vo lnh vc BS c s vn ng k kh ln.

Phi ht sc lu tm rng, khng phi nh u t nc ngoi s em ton b tin ca mnh
vo u t. Ph bin l lm theo kiu cun chiu ly m n rn n. Do vic ng gp
vo mc tiu cn i ngoi hi khng ln v loi hng ha ny cng khng xut khu c,
mang v ngoi t cho t nc! - ng Trn Xun Gi, nguyn B trng B K hoch
v u t nhn nh.
Hu qu tt yu ca vic d di trong tip nhn FDI l s c nhiu d n t b rt
giy php. Tuy nhin, y cng ch l gii php bt c d. Cc h ly xy ra cui cng
nc ta phi gnh chu. C th thy mi d n lin hp thp thng chim t nht t 1.000 3.000ha t, cha k din tch cng bin v cc ngnh cng nghip h tr. Khi d n ko
di th ng ngha mt din tch t ln b di di, gii ta nhng khng pht huy tc dng,
gy lng ph. Nhng d n treo nh vy cng lm l mt c hi cho cc nh u t khc
nng lc hn v l c c hi c c li nhun nu nh d n trin khai ng tin .
Trong khi , hng ngn h dn phi nhng mt bng cho nhng d n ny.
Nhn li cc d n FDI b rt giy php thi gian qua cho thy, mc d nguyn nhn
c bn vn l do ch u t nc ngoi khng thu xp c ti chnh, song cng cn thy
rng tnh trng treo cc d n trn l h qu ca vic cp php d di ti cc a phng.
Vic thm nh nng lc ch u t ca chnh quyn cp tnh l c vn . Liu rng,
ti y, s cn nhng d n FDI u voi ui chut nh vy? Cc chuyn gia kinh t cho
rng, li ha ca cc nh u t FDI cn c sot xt k cng hn, v vic cp php trn
lan ca chnh quyn a phng cng cn c nghim khc x l.
Ngun: Nng cao cht lng thu ht FDI - H ly t vic tri thm ,
www.sggp.org.vn, 2010

2.1.4. Phn cp u t cn nhiu bt cp

Nhng nm gn y, vic phn cp qun l u t cho cc a phng c y
mnh nhm tng cng tnh t ch, t chu trch nhim v tnh nng ng ca cc a
phng, gim thiu u mi trong xt duyt d n v cp php u t. Tuy nhin,
trong iu kin h thng quy hoch cha ng b, kp thi, nng lc qun l ca i
ng cn b nh nc trong lnh vc FDI ti nhiu a phng cn yu, cng nh thiu
cc c ch gim st, nh gi c hiu qu, vic phn cp mnh gy ra nhiu vn .
xut hin s cnh tranh khng lnh mnh gia cc a phng trong ku gi,
mi cho FDI, thu ht FDI nhng thiu s lin kt vng, khu vc, nh hng n c
cu ngnh, lnh vc u t. S phn cp qu su gp phn gy ra tnh trng nn
kinh t quc dn b chia ct, vi 63 nn kinh t a phng cng cnh tranh vi nhau.
S cnh tranh ny dn n tnh trng giy php c cp qu d di, u tin i vi
cc d n c quy m vn ln m khng xt ti thc cht nhu cu ca d n v t ai,
CIEM Trung tm Thng tin T liu

25

ti nguyn, c s h tng, Vic phn cp cng gp phn dn ti ph v quy hoch

chung ca mt s ngnh, lnh vc v vng.
Nhiu a phng t xy dng khu cng nghip v khu ch xut vi mc
tiu thu ht FDI m khng tnh n nhng tc ng v x hi, mi trng m cc d
n FDI c th gy ra. Vn ni cm ang t ra hin nay l mt s ni hot ng
ca cc doanh nghip v d n FDI ang gy ra nhng h ly nh hng n mc tiu
pht trin bn vng ca Vit Nam, nh nhim mi trng, thu hp v lm mt sinh
k ca ngi nng dn, nht l nhng ngi b mt t rung Th d, vic mt s
a phng cho doanh nghip nc ngoi thu t trng rng lm nh hng n mi
trng, kinh t, an ninh - quc phng trong thi gian gn y l minh chng r rt.
Theo nhn nh ca cc chuyn gia kinh t, vic thm nh cc d n FDI
nhiu a phng ang thong ti mc khng cn nhc cn trng ba yu t mu
cht: qu t; vn o to v s dng lao ng ti ch; v cht lng sn phm u
ra. y l mt bt cp ln cn phi iu chnh li. Ngoi ra, mt s a phng khng
thm tra k v nng lc ca cc nh u t trong cc d n c quy m ln, chy ua
vi nhau trong vic cp php cc d n c quy m hng t USD. Do vy, cc d n
ny rt kh kh thi theo ng cam kt ca nh u t. Thi gian qua xut hin tnh
trng hng lot d n xy dng cc khu du lch trn c nc, trong kh nhiu d n
ch gi t ch ln gi, hoc bn li kim li, nhiu d n quy m vn ng k ln
n c t USD nhng thc t vn t nc ngoi vo Vit Nam ch khong 10%, cn
li l c vay t cc ngn hng trong nc hoc huy ng vn theo phng thc
bn la non.
Hp 2. Mt tri c ch phn cp
Theo ng Trn Xun Gi, nguyn B trng B K hoch v u t, nm 2008 c
28% d n FDI lin quan n st thp - nhm, 22% v ch bin du kh, 39% v cn h,
vn phng. iu cho thy, mc u t tng vt khng ch do s hp dn ca mi trng
u t m c phn do cc doanh nghip bn ngoi tranh th li dng s d di, s h trong
chnh sch ca ta v khai thc ti nguyn, cp t ai, bo v mi trng Cng c hin
tng nh u t thi phng quy m vn v kh nng sinh li ca d n d c cp
php, nht l khi phn cp mnh vic cp php v a phng.
Phn cp qun l u t thc ra l dn ch ha trong qun l kinh t, l iu tt yu
trong pht trin kinh t. Nhng khng phi ci g cng phn cp. C nhng vn buc
phi tp trung v trung ng. Mun phn cp hiu qu phi c s chun b y . Th d,
c nhng th dt khot khng th phn cp cho a phng c, l c ch chnh sch,
l quy hoch tng th ca vng, ca c nc - ng Gi ni.
Trc y, mt d n thp c thm nh k lng, chuyn gia ca nhiu b ngnh

CIEM Trung tm Thng tin T liu

26

cng ngi li xem xt. Nay cc d n thp vi quy m hng t USD, ch mi S K hoch u t tnh, lm sao thm nh ni. S phn cp thc y cuc cnh tranh gia cc tnh
thnh, u i ti mc xm hi n li ch quc gia, chng hn trong vn thu, cp t.
Bn cnh , cnh tranh dn ti vic cc tnh thnh c th lm nhng vic vt thm quyn.
C th thy phn cp l xu hng tt yu, song thc t thc hin ra sao cn phi tip tc
xem xt, rt kinh nghim iu chnh.
Ngun: Nng cao cht
www.sbsc.com.vn, 2010

lng thu ht FDI: Tinh lc v nh hng u t,

Ngoi ra, s phn cp qu mnh dn ti mt s h ly khc, nh vic cung cp

thng tin u t nc ngoi kp thi ca cc a phng ln Trung ng, phc v
cng tc qun l, iu hnh, phn tch v d bo ca chnh ph v cc bin ng, cc
xu th u t vo Vit Nam l rt kh khn. Vic thu thp thng tin v tnh hnh hot
ng ca cc doanh nghip FDI hin ang l kh khn ln i vi cc c quan qun
l u t cc cp, k c B K hoch v u t, trong khi c s vt cht v nhn lc
phc v cng tc thng tin kinh t cn thiu v yu so vi nhu cu.
2.1.4. Tc ng tiu cc ca FDI ti mi trng
Trn phm vi th gii, tnh hnh xut khu nhim t cc nc pht trin sang
cc nc ang pht trin thng qua FDI ngy cng gia tng. Cc nc ang pht trin
c nguy c tr thnh nhng nc c mc nhp khu nhim cao, m Vit Nam
khng phi l ngoi l. Hin nay vn x l rc thi, nc thi ti Vit Nam cha
c ch trng, hu ht cc doanh nghip cha c h thng x l cht thi theo ng
quy nh. Trong khi , cc hot ng gim st, pht hin, x pht c s gy nhim
cn km hiu lc, hiu qu.
Khng t doanh nghip FDI pht l nhng quy nh php lut v bo v mi
trng, gy hu qu nghim trng n sn xut v i sng ca ngi dn xung
quanh. im li hot ng ca cc d n FDI trong thi gian qua c th thy mt s
im en, ng ch l v Cng ty Vedan ph hoi mi trng sut 14 nm, c
ly lm th d in hnh phn tch v trch nhim x hi ca doanh nghip. Vic x
thi khng qua x l xung sng Th Vi, vic trn np ph mi trng sut nhiu
nm ca Vedan c cho l mt cch tit kim tng li nhun ca doanh nghip
m b qua nhng quy nh v mi trng. Trc thc trng ngy cng c thm nhiu
doanh nghip b pht hin ang ngm ngm ph hy mi trng vi nhng th on tinh
vi, m gn y nht, sau Vedan, l Cng ty Miwon, Cng ty Tung Kuang (Hi Dng),...
Th trng B Ti nguyn v Mi trng Trn Hng H cho bit: Khng ch c
Vedan, thng k hin nay trong s hn 100 khu cng nghip Vit Nam c n 80%
ang vi phm cc quy nh v mi trng. B Ti nguyn v Mi trng , ang v
CIEM Trung tm Thng tin T liu

27

s t chc nhiu on thanh tra i khp cc a phng, lp danh sch en cc c s

gy nhim nghim trng, c kh nng b ng ca, trong s c bit ch n
cc im nng v mi trng hin nay nh sng Th Vi, Khnh Ha, lu vc sng
Nhu, sng y....
Hp 3: S xm hi mi trng ca cng ty Tung Kuang Vit Nam
Cng ty Tung kuang (100% vn i Loan) nm st quc l 5, trn a bn huyn Cm
Ging, tnh Hi Dng. y l n v sn xut nhm thanh nh hnh u tin c mt ti
Vit Nam, chuyn sn xut cc sn phm nhm cao cp, hot ng t nm 2005.
Sau 3 thng mt phc, ngy 13/4/2010, lc lng cnh st mi trng C36 bt qu tang
cng nhn Tung Kuang ang vn hnh hai my bm, bm nc thi cha qua x l ra thng
sng Gi. Cng nh v sng Th Vi, ng ng nc thi ca Cng ty Tung Kuang chia
lm hai nhnh, mt nhnh chy vo khu x l v mt nhnh khng qua x l chy ngm
di lng t x ra mi trng. H thng nc thi ch yu t hai xng xi m v xng
khung nhm nh hnh c bm chy vo b cha ca h thng x l.
Theo C36 th b cha thu gom nc thi c khi lng khong 500m3, c bm thng
xuyn qua h thng ng ng ngm ny. Nc thi ra mi trng gm nhiu ha cht c
hi nh Chrome 6 (cao gp 10 ln tiu chun cho php), mangan, st... c hm lng vt
quy nh. i t Lng Minh Tho Ph cc trng C36 nh gi, v vic c tnh cht
nghim trng nh v Vedan x thi ra sng Th Vi (ng Nai).
iu c bit nguy him l ch cch ming cng ngm x thi ny khong 200m l X
nghip kinh doanh nc sch s 1 (X nghip nc sch huyn Cm Ging). n v ny trc
tip ly ngun nc mt sng Gi a ln x l bng cng ngh n gin l lng lc ri
cung cp khong 3.000m3 nc cho hn 3.000 h dn v c quan ng trn a bn mi
ngy.
Pha Tung Kuang cho bit, h thng x l nc thi lp t nm 2002. y l h thng x l
nc thi tin tin, hin i nht min Bc. Theo thit k, nc thi cha nhiu cht c s
c x l bng ha cht v lc qua than hot tnh trc khi chy ra mi trng. Tuy nhin,
theo C36, ti thi im kim tra, h thng x l trn hu nh khng hot ng. Nc trong
cc b x l hu nh cn l ra nhng mng ru bm trn thnh b. C quan cnh st mi
trng cho rng x nc thi trc tip ra sng, khu vc ny lp t mt ng ng
ngm, u vi ng ng h ti b cha nc thi ban u.
c tnh, vi vic x thi khng qua x l, Tung kuang gim c chi ph mi thng 80-100
triu ng. Cng ty c tnh gian ln kinh doanh siu li nhun. H n vo gi mi
trng, n vo sc kho ca ngi dn b nh hng do nhim.
c bit, y khng phi l ln u tin Tung Kuang b x l v lnh vc mi trng.
Trong 3 nm qua, Tung kuang lin tip b tnh Hi Dng v B Ti nguyn Mi trng x
pht v vn hnh cha nghim tc h thng x l cht thi. Theo ngi dn, dng sng Gh
ang b nc thi cng ty ny hy hoi. Nm 2007, n v ny b Thanh tra B Ti

CIEM Trung tm Thng tin T liu

28

nguyn Mi trng x pht hn 100 triu ng v cht thi cha qua x l ra ngoi mi
trng. Thanh tra B yu cu cng ty ny phi chm dt hnh ng ny mun nht vo
thng 3/2009. Tung Kuang l mt trong 51 doanh nghip gy nhim mi trng ca tnh
v c ln b x pht n 40 triu ng. C th, Tung Kuang gy nhim nc thi, cht
thi rn ko di, thc hin cha nghim tc vic vn hnh x l nc thi v cht thi rn.
Tnh Hi Dng yu cu Tung Kuang chm dt x nc thi cha x l, nu khng s
nh ch sn xut. Tuy nhin, cng ty ny khng chp hnh v tip tc x trm ra sng Gh.
Ngun: Tng hp t cc website http://vnexpress.net, http://giadinh.net.vn, thng 4/2010

Bn cnh , FDI cn nh hng khng nh ti a dng sinh hc. Vic thc hin
cc d n ln, xy dng cc khu cng nghip... ly i nhiu din tch t, din tch
rng, thm ch san o, lp bin... khin cho a dng sinh hc b gim st. Mc d
Vit Nam c quc t nh gi l mt trong nhng nc c mc a dng sinh
hc cao nht th gii, tuy nhin Vit Nam cng l nc thuc din a dng sinh hc
b ph hy nhanh nht th gii.
Thi gian gn y, trn th gii, c xu hng khuyn khch cc doanh nghip
thc hin cc bin php sn xut sch hn v mc tiu bo v mi trng. Theo thng
k ti Vit Nam hin nay, mi ch c 250 doanh nghip thc hin cc bin php sn
xut sch hn v u thng qua cc d n h tr. S lng cc doanh nghip tham gia
cn khim tn nh vy bi Vit Nam hin cha c c s php l bt buc hoc
khuyn khch cc doanh nghip tham gia sn xut sch hn. Cn nhiu trng hp
ngn hng khng cho doanh nghip vay tin p dng sn xut sch hn, v quan
nim cho rng nhim v mi trng phi c chi t ngn sch nh nc... Bi vy,
c tnh trng c doanh nghip b ra hng t ng u t sn xut sch hn trong
khi cc doanh nghip khc t do x cc cht nhim ra mi trng v ch b pht
hnh chnh vi s tin rt nh.
Hin nay, vn mi trng c a ra thnh mt ni dung trong vic cp
php u t. Tuy vy, cha c ch ti sc rn e cc doanh nghip vi phm quy
nh v mi trng. Chng ta mt rt nhiu thi gian vo cc bo co nh gi tc
ng mi trng, c trng hp phi mt c nm tri i n quyt nh c cp
php cho d n hay khng. Tuy nhin, c quan qun l nh nc li qun mt rng
cn phi gim st thng xuyn hot ng ca cc doanh nghip, nn mi c chuyn
doanh nghip x nc thi trc tip ra sng sau nhiu nm mi b pht hin.
2.2. Cc nhn t nh hng ti vic thu ht v s dng vn FDI Vit Nam
Thc tin thu ht v s dng FDI Vit Nam trong nhng nm qua mang li
nhiu kt qu tch cc, tuy nhin cng bc l nhiu hn ch nh nu trn. S gia
tng mnh m, c lc t bin, ngun vn FDI vo Vit Nam lm cho nhng
CIEM Trung tm Thng tin T liu

29

mt hn ch vn c, nhng cha hoc chm c khc phc, ca mi trng u t

nc ta ngy cng bc l r nt v tr nn gay gt hn. Bn cnh , mt s vn
mi pht sinh cng bt u gy ra nhng tc ng tiu cc n mi trng u t,
lm hn ch kh nng thu ht v s dng vn FDI ca nn kinh t. Cc hn ch c
bn c th c nhc ti bao gm:
- Mt l, hn ch v php lut v chnh sch: H thng php lut, chnh sch v
u t, kinh doanh Vit Nam vn cn mt s im thiu ng b, thiu nht qun
gia cc lut chung v lut chuyn ngnh. Th d, ch ring cc vn bn lut php lin
quan n 300 loi giy php cho thy cc quy nh v iu kin u t, kinh doanh
Vit Nam hin nay biu hin ca ci gi l 9 khng. C th l: (1) khng y ;
(2) khng ng b; (3) khng nht qun; (4) khng n nh; (5) khng minh bch; (6)
khng kh thi; (7) khng tin liu trc; (8) khng hiu lc; v (9) khng hiu qu.
y thc s vn l nhng ro cn ln lm chm trin khai cc d n FDI v gim
hiu qu ca FDI. Trn thc t, vn cn cc cch hiu khc nhau gy nhiu kh khn
cho vic xem xt cp giy chng nhn u t cng nh hng dn cc doanh nghip
x l cc vn pht sinh trong qu trnh trin khai da n FDI. Thc t ny ang
xy ra hu ht cc a phng trong c nc.
- Hai l, cng tc quy hoch: Cng tc quy hoch lnh th, ngnh ngh, lnh vc,
sn phm cn nhiu bt cp, c bit l trong bi cnh phn cp trit vic cp php
v qun l u t v cc a phng, dn n tnh trng mt cn i chung. Nhiu a
phng cp php trn lan, khai tng vn ng k ca d n c thnh tch, cnh
tranh nhau, dn n cung cp qu nhiu giy php cho cc d n c cng mt loi sn
phm m khng tnh n kh nng ca th trng, gy d tha lng ph, hiu qu u
t thp.6 Nhiu a phng cha c quy hoch, k hoch s dng t, nhng vn thu
hi t nng nghip u t cc khu cng nghip, khu th, sn golf, gy bc
xc trong x hi.
- Ba l, ngun nhn lc: Vn ngun nhn lc cho doanh nghip FDI ang ni
ln v l mt thch thc lu di. Thc t c khng t d n FDI phi va xy dng
va chun b ngun nhn lc. Mt vn m Vit Nam ang phi i mt l nhng
vng thu ht c nhiu vn FDI nht li l vng c t l tht nghip cao nht.
Nghch l ny cho thy lao ng a phng cha p ng c yu cu ca nh u
t nc ngoi. S thit ht nghim trng lao ng c tay ngh cao chnh l nguyn
nhn quan trng khin kh nng hp th FDI km. Tnh trng thiu ht ngun nhn
lc qua o to, c bit l cng nhn k thut v k s, ngy cng r rt, khng
ch xy ra cc khu kinh t mi hnh thnh nh Chn My, Dung Qut, Nhn Hi,
6

Trong thi gian qua c qu nhiu cc d n sn xut thp, d n sn golf, d n cng bin,

CIEM Trung tm Thng tin T liu

30

m c nhng trung tm kinh t ln nh H Ni, Thnh ph H Ch Minh, ng

Nai, Bnh Dng,
Mt hn ch ny tn ti t cc giai on trc, nhng trong 3 nm gn y
cng tr nn bc xc hn khi nhiu d n FDI ln i vo trin khai thc hin. Trong
khi , chng trnh o to ca cc c s gio dc v o to trong nc li qu lc
hu, khng p ng c nhu cu ca cc doanh nghip.
- Bn l, kt cu h tng: S yu km ca h thng kt cu h tng l nhn t
quan trng gy tm l lo ngi cho cc nh u t, c bit l h thng cp in, nc,
ng giao thng, cng bin, phc v nhu cu sn xut v xut nhp khu hng
ha. Nhng h thng kt cu h tng cc khu kinh t mi c thnh lp gn y
nh Chn My, Nhn Hi, Nam Ph Yn, pht trin qu chm so vi nhu cu u
t pht trin ca cc d n FDI. iu ny cn tr vic gii ngn trin khai cc d
n u t ln. Bn cnh , tnh trng thiu in dn ti ct in lun phin, ct in
khng theo lch, khin cho cc doanh nghip gp kh khn khng nh trong vic iu
hnh v thc hin k hoch sn xut, kinh doanh, trong nhiu trng hp doanh
nghip b thit hi ln.
Cng tc gii phng mt bng7 l mt vn nan gii, chm c gii quyt.
Trn thc t, cng tc quy hoch s dng t c cc a phng quan tm nhng
vn cn thiu v cha ng b vi quy hoch ngnh, cha p ng c yu cu thc
tin. Nhiu a phng ang lm vo tnh trng kh khn trong vic b tr t cho
cc d n quy m ln nh cam kt trc khi cp giy chng nhn u t.
Theo quy nh ca Lut Xy dng, chnh quyn a phng chu trch nhim ton
b khu gii phng mt bng v bn giao t sch cho nh u t. Tuy nhin, do phi
s dng ngn sch a phng n b thu hi t, th tc gii ngn i vi ngun
vn ngn sch qu phc tp v mc n b theo quy nh chung ca Nh nc khng
p ng yu cu ca ngi c n b, nn tin gii phng mt bng rt chm.
Mt khc, cn tm l e ngi nh u t khng trin khai d n ng tin s lm nh
hng ti hiu qu s dng vn ngn sch. Nh vy, trn thc t ngn sch nh nc
phi chi mt khon rt ln ngay t lc gii phng mt bng, trong khi nu thc s
d n c hiu qu th cng phi nhiu nm sau mi c ngun thu ngn sch.

Vic n b v thu hi t, ti nh c, gii phng mt bng v xy dng cc cng tnh h tng

ang l kh khn ln nht i vi trin khai mt s d n FDI quy m ln hin nay, c bit i vi
d n 100% vn nc ngoi.

CIEM Trung tm Thng tin T liu

31

- Nm l, s yu km ca cng tc xc tin u t: Cng tc xc tin u t

trong thi gian qua cn nhiu bt cp, thiu tnh chuyn nghip, cha thc s c hiu
qu, ni dung v hnh thc cha phong ph, cn chng cho, mu thun, gy lng ph
ngun lc. Nguyn nhn l do chng ta cha c mt chin lc tng th v xc tin
u t, khin cho cng tc xc tin u t thiu mt tm nhn di hn, c tnh h
thng; trnh cn b lm cng tc xc tin u t cn hn ch; thiu c s vt cht
v iu kin hot ng. Cng tc qun l nh nc v c ch phi hp gia cc B,
ngnh, a phng trong cng tc xc tin u t cha thc s hiu qu, nhiu ni
dung cha c xc nh r rng do cn thiu mt vn bn php lut quy nh c th
v vn ny.
C. XU HNG FDI VO VIT NAM V MT S GI CHNH SCH
NHM NNG CAO HIU QU CA FDI TI VIT NAM TRONG THI
GIAN TI
1. Xu hng FDI vo Vit Nam
Nh nu trn y, FDI ton cu c nhiu kh nng phc hi t trong nm
2010. FDI vo Vit Nam d bo s phc hi sm hn, bi l Vit Nam c hng
li t xu hng chuyn dch FDI t cc nc cng nghip pht trin sang cc nc c
th trng mi ni, c bit l nhng nc chu v ng Nam u, trong c
Vit Nam. Bn cnh , theo nghin cu ca UNCTAD (7/2009), Vit Nam nm
trong s 15 nc c nh gi cao v mi trng u t nc ngoi v l im n
hp dn cho FDI nm 2010. B K hoch v u t d kin thu ht vn FDI t 2225 t USD v vn thc hin t 10-11 t USD, tng khong 10% so vi vn thc hin
nm 2009. Vi kt qu ny, FDI c coi l mt trong nhng ng lc chnh ca tng
trng kinh t Vit Nam trong nm 2010.
C cu FDI vo Vit Nam cng c mt s thay i do nh hng ca cuc
khng hong ti chnh v suy thoi kinh t ton cu cng nh s dch chuyn c cu
kinh t th gii. Mt l, c cu u t c s dch chuyn sang lnh vc dch v (c
bit l dch v lu tr v n ung) v bt ng sn. Trong khi , vn c rt t d n
u t vo nng nghip, v vy, tc ng ca FDI vo nng nghip l khng ng k.
Mc d c ch trng ku gi nhng vn cn qu t d n FDI tp trung vo lnh
vc ci thin kt cu h tng v pht trin ngun nhn lc. Hai l, khi Trung Quc c
xu hng chuyn dch t nn kinh t s dng nhiu nhn cng thnh mt nn kinh t
c hm lng cht xm cao hn, nhiu tri thc hn, Vit Nam c nhiu kh nng tr
thnh mt a im u t thay th cho Trung Quc i vi nhng d n u t vo
nhng ngnh thm dng lao ng.

CIEM Trung tm Thng tin T liu

32

S chuyn dch c cu kinh t th gii, c bit l kinh t Trung Quc nh nu

trn, tip tc c nhng tc ng ng k ti c cu FDI vo Vit Nam ni ring v c
cu u t ti Vit Nam ni chung. Vit Nam c th tn dng c hi Trung Quc
chuyn dch c cu kinh t u t v thu ht FDI vo pht trin nhng ngnh cng
nghip m nc ny khng c th mnh trong tng lai. Tuy nhin, mt nguy c ng
lu l s chuyn dch c cu kinh t theo hng hm lng cht xm cao hn, pht
trin cng ngh xanh, sch v thn thin vi mi trng ca cc nc pht trin v cc
nc BRIC c kh nng dn ti vic cc nc ny a cng ngh th cp, tiu hao
nhiu nguyn nhin vt liu, gy nhim mi trng sang cc nc ang pht trin
thng qua FDI, trong c Vit Nam.
Nhiu t chc ti chnh v chuyn gia kinh t nc ngoi cng nhn nh, nm
2010 ngun vn FDI vo Vit Nam c nhiu trin vng sng sa, gn vi s gia tng
lng tin v c hi kinh doanh mi ca cc d n FDI. Bo co ca A.T Kearney xp
hng Vit Nam v tr th 12 v Ch s nim tin FDI. Trong s cc nc ng Nam
lt vo Top 25 ca xp hng Ch s nim tin FDI 2010, Vit Nam ng trn
Malaysia (v tr 20), Innsia (v tr 21) v Singapore (v tr 24). Tp on ti chnh
u t Goldman Sachs (Hoa K) xp Vit Nam nm trong nhm 11 nc (N-11)
c tc tng trng nhanh nht th gii trong nm 2010, m ra nhng c hi cho
cc nh u t v l a ch u t tt cho cc nh u t th gii trong cc nm tip
theo... C quan Thng mi v u t ca Anh, da trn kho st hn 500 quan chc
cao cp ca cc cng ty t gn 20 ngnh kinh doanh khc nhau, cng khng nh, nu
khng tnh ti nhm BRIC, th Vit Nam hp dn nht trong hai nm lin tc trong s
15 nc ang tri dy, c xp theo th t gm c Vit Nam, Tiu Vng quc
rp Thng nht, Mxic, Nam Phi, Malaysia, Innsia, Singapore, Th Nh K,
Philippin, rp Saui, Ucraina v Ba Lan.
Nh vy c th thy, nm 2010 v nhng nm tip theo Vit Nam vn rt hp
dn vi cc nh u t nc ngoi. Vic FDI vo Vit Nam trong nm 2009 gim
khng phn nh thi ca nh u t nc ngoi i vi th trng Vit Nam, v
bn thn cc tp on trn th gii cng gp rt nhiu kh khn trong cn bo ti
chnh va qua. Trong khi , Chnh ph Vit Nam tip tc c cc chnh sch u i,
to nhiu iu kin thun li cho cc nh u t nc ngoi. y l yu t quan trng
gip Vit Nam thu ht u t trong nhng nm ti. Cc lnh vc thu ht FDI vo Vit
Nam c d bo pht trin mnh trong nm ti gm dch v y t, sn xut hng tiu
dng, dch v ti chnh, ngnh nng lng, c bit l nng lng sch thn thin vi
mi trng, ngnh cng ngh cao...
V trin vng, c nhiu c s thc t th gii v trong nc tin rng thu ht
FDI nm 2010 cao hn mc tng 10% so vi nm 2009 m B K hoch v u t t
CIEM Trung tm Thng tin T liu

33

ra. Xt v c cu u t, th dch v, dc phm, ung, thc phm, bt ng sn c

d bo vn l nhng ngnh thu ht c nhiu FDI hn so vi cc ngnh khc. Trong
khi , dng vn FDI vo cc ngnh nhy cm vi chu k kinh doanh v chu tc ng
mnh ca cuc khng hong nh t, ha cht,khng kh quan trong nm 2010.
Nhng c trc mt v trung hn, Vit Nam cn ch ng c nhng gii php
ng b v hiu qu thch ng nhm khc phc nhng v h lu nh: s mt cn i
trong u t cc ngnh ngh, vng lnh th; tnh trng nhim mi trng, ph v
quy hoch ngnh, e da an ninh nng lng, gia tng u c trn th trng bt
ng sn v bt n trn th trng vn; vic chuyn giao v s dng cng ngh lc
hu; lm dng nhng u i v thu, t ai. c bit, Vit Nam cn khc phc cn
bn nhng nt tht gy nghn mch v lch hng dng vn FDI.
2. Kin ngh v chnh sch v bin php pht huy mt tch cc, khc phc
mt tiu cc, nng cao hiu qu FDI
Cng vi phc hi tng trng v v th ca nn kinh t, dng vn FDI vo
Vit Nam thi gian ti d kin s tip tc gia tng. Vn t ra l phi c bin php
chn lc nhng g cn thit cho nn kinh t nc ta t ngun vn FDI trong giai on ti.
Theo nh hng chung c B K hoch v u t cng b, trong thi gian ti s
hng dng vn FDI vo nhng lnh vc c tnh u tin, nh cng nghip ph tr, c s
h tng v pht trin ngun nhn lc. Cc ngnh khc cng nhn c s u tin l nng
nghip, ch bin nng sn, dch v c gi tr gia tng cao, cc ngnh sn xut tit kim
nng lng v cc ngnh sn xut c t trng xut khu ln. Mt trong nhng mc ch
ln ca FDI l to ra nhng hiu ng lan ta tch cc t khu vc FDI ti khu vc doanh
nghip trong nc.
Hin nay, Vit Nam l nc c thu nhp trung bnh thp, phn u tr thnh
nc c thu nhp trung bnh cao ri tin ti hn na. Kinh nghim ca cc con Rng
chu cho thy rng, thc hin thnh cng qu trnh y, cn c 3 s chuyn i: t
tch ly sang sng to; t a dng ha chuyn sang chuyn mn ha; t c k nng
sang k nng tin tin. FDI vo Vit Nam phi gp phn p ng nhng yu cu ny.
Mun vy, chng ta cn c nhiu vn FDI hn, vi cht lng cao hn, v cn mnh
dn dnh cho FDI v tr cao hn trong mt s lnh vc nhm sm t c mc tiu
trn. Trong bi cnh ngun FDI b khan him i do cuc khng hong ti chnh ton
cu, chnh sch thu ht FDI cng phi m bo khng nhng hp dn m cn thc s
cnh tranh so vi cc nc khc. Nhng t ph trong chnh sch thu ht FDI phi
c p dng trong nhng trng hp cn thit, c khi quyt nh chp thun d n
cng nh trong qu trnh thc hin.

CIEM Trung tm Thng tin T liu

34

Nh vy, thu ht v s dng FDI c hiu qu hn, chng ta cn gii quyt tt

nhng vn sau y:
2.1. Cn c quan im, t duy, nh hng mi v thu ht v s dng FDI
Vn FDI c nhiu u im, mang li nhiu li ch cho nc nhn u t, nht l
vi mt nn kinh t ang trn pht trin nh nc ta. Tuy nhin, bn thn vn FDI
khng phi l cha kha vng em li s pht trin v thnh vng, m quan trng l
chng ta s dng ngun vn nh th no mang li hiu qu cao nht cho t
nc. n lc cn c nhng khong lng cn thit t xem xt, nh gi
cht lng thc s ca dng vn FDI v cc chnh sch thu ht FDI c trin khai
trong thi gian qua. T , c quan im mi, t duy mi v FDI: coi trng cht
lng hn s lng. Vn cht lng d n FDI c t ra ngay t thi im
bt u m ca thu ht u t. Tuy nhin, trong giai on u, do c th thiu vn
u t, chng ta ch trng y mnh thu ht u t vo mi lnh vc v vi mi quy
m. Khi tnh hnh thc t thay i th cn iu chnh chnh sch cho ph hp. Trong
giai on hin nay, vi mc tiu y mnh cng nghip ha, hin i ha t nc,
vn t ra l khng ch quan tm ti yu t tng trng, m cn phi xy dng
c c cu kinh t hin i, cht lng v pht trin bn vng.
2.2. Gii quyt tt nhng nt tht c chai ca nn kinh t trong thu ht v s
dng FDI
Nu gii quyt tt cc nt tht c chai trong thu ht v gii ngn vn FDI,
cng vi c ch thch ng linh hot, Vit Nam s hon thnh tt k hoch t ra trong
thu ht FDI, ng thi to c hi v hp lc FDI tip tc bng n vo nhng nm
tip theo khi khng hong v suy thoi kinh t ton cu chm dt.
- Mt l, tip tc r sot php lut, chnh sch v u t, kinh doanh sa i
cc ni dung khng ng b, thiu nht qun, b sung cc ni dung cn thiu v loi
b cc iu kin p dng u i u t khng ph hp vi cam kt ca Vit Nam
trong khun kh hi nhp WTO. Thc hin ci cch mnh m th tc hnh chnh
trong hot ng FDI, thc thi nguyn tc mt ca nghim tc v thng nht t
Trung ng ti a phng. Nng cao nng lc kim sot hot ng ca cc doanh
nghip FDI, tng cng o to, nng cao trnh ca i ng cng chc lm nhim
v lin quan n qun l FDI.
- Hai l, nng cao cht lng ngun nhn lc. Ngun nhn lc di do gi r lu
nay cn c chuyn sang ngun nhn lc c trnh cao hn, chuyn mn ha hn
p ng c yu cu ca FDI trong thi gian ti. iu ny t ra vn ht sc
nghim tc cho t nc, l phi thc s ci cch v chuyn hng mnh m trong
h thng gio dc v o to i hc, cao ng, chuyn nghip, dy ngh, p
CIEM Trung tm Thng tin T liu

35

ng nhu cu tuyn dng ca nh u t. S tr tr ca ngnh gio dc v o to l

mt trong nhng nguyn nhn chnh lm cho cht lng ngun nhn lc cn yu km.
Tnh trng ny nu khng sm c khc phc s dn n nguy c i theo vt xe
ca mt s nc i trc khi vt qua ngng ca cc nc c thu nhp thp
nhng tng trng kinh t vn da vo thm dng vn v ngun lao ng r mt l
ch yu.
- Ba l, kt cu h tng k thut cn c hin i ha nhanh p ng nhu cu
ca cc nh u t. Ch trng u t, pht trin mnh h thng ng b, ng st,
cng bin, Nhn li hn 20 nm qua, h thng giao thng nc ta dng nh
chuyn ng rt chm. Trong thi gian ti, cn tin hnh tng r sot, iu chnh ph
duyt v cng b cc quy hoch v kt cu h tng n nm 2020 lm c s thu ht
t t pht trin kt cu h tng. Tranh th ti a cc ngun lc u t, c bit l
ngun vn ngoi ngn sch nh nc; u tin cc lnh vc cp, thot nc, v sinh
mi trng; h thng ng b, ng st, cng bin; sn xut v s dng in t cc
loi nng lng mi v sch nh nng lng gi, thu triu, nng lng mt tri; cc
d n thuc lnh vc bu chnh vin thng, cng ngh thng tin...
2.3. Hng mnh FDI vo cc mc tiu pht trin
Chnh sch thu ht FDI cn hng mnh vo cc mc tiu pht trin, c bit l
trong cc lnh vc kinh doanh mi, hin i, ph hp vi nhu cu ca th trng quc
t, c tnh cnh tranh v kh nng kt ni cao vi mng li kinh doanh quc t. Cn
tp trung cao vo nhng lnh vc c chn lc, khng trn lan, v cng quyt khc
t nhng d n c th gy tn hi lu di cho nn kinh t v khai thc ngun lc con
ngi, ti nguyn thin nhin v mi trng. Khi a ra cc lnh vc chn lc ny,
mt mt cn da trn chin lc c cu li nn kinh t, mt khc cn linh hot sn
sng chp nhng thi c mi do th trng bn ngoi v nh u t mang li, trong
bi cnh nn kinh t ton cu v cc nc i tc chnh s c cu li v chuyn ng
mnh sau khng hong. Cng rt cn quan tm t mnh chun b cc ngun lc bn
trong, c bit l ngun nhn lc v kt cu h tng, xy dng v pht trin cc c s
cn thit to iu kin v h tr cho s hnh thnh v pht trin cc lnh vc chng
ta mun thu ht mnh FDI.
Tr li kinh nghim ca cc con Rng chu vi 3 s chuyn i: t tch ly
sang sng to, t a dng ha sang chuyn mn ha, t k nng c bn sang k nng
tin tin. FDI vo Vit Nam trong thi gian ti cn phi tnh n p ng c yu
cu ca nhng s chuyn i ny.
Vi vai tr l b phn tin tin hng u trong nn kinh t hin nay, FDI hon
ton c th v cn gp phn thc y ba s chuyn i . Chng ta cng cn c FDI
CIEM Trung tm Thng tin T liu

36

nhiu hn, cht lng hn, v cn mnh dn dnh cho FDI v tr cao hn trong mt s
lnh vc nhm sm t mc tiu trn. Trong bi cnh ngun FDI b khan him i do
cuc khng hong ton cu, chnh sch thu ht FDI cng phi m bo khng nhng
hp dn m cn thc s cnh tranh so vi cc nc khc. Nhng t ph trong chnh
sch thu ht FDI phi c p dng trong nhng trng hp cn thit, nh ta tng
lm vi d n ca Intel trc y, c khi quyt nh chp thun d n cng nh trong
qu trnh trin khai thc hin.
Cn c chnh sch khuyn khch u t FDI sch, da trn mt s tiu ch c
bn nh gi mt doanh nghip thc hin gii php mi trng tt nht nh: Vn
hnh vi cc chun mi trng cao mang tnh ton cu; Tch cc gn kt vi cc i tc
a phng; Chuyn giao k nng v cng ngh thn thin mi trng ti i tc ti
nc ch nh. m bo nc ch nh nhn c nhng li ch hp l trong FDI,
c bit trong cc lnh vc ti nguyn thin nhin.
Kinh nghim cho thy vai tr ca cng ng v cc t chc x hi dn s c tm
quan trng ln trong vic hi ha li ch v kinh t, x hi v mi trng. Theo xu
hng trn th gii hin nay, ngi tiu dng c th to p lc buc cc doanh nghip
FDI phi quan tm nhiu hn n kt qu mi trng ca mnh. Cng ng dn c
ni c doanh nghip FDI hot ng c th to sc p vi doanh nghip h nng
cao cht lng mi trng xung quanh.
2.4. Thu ht v s dng FDI phi ph hp v h tr quy hoch pht trin mi
cc vng kinh t
Chnh sch thu ht FDI cn ph hp v h tr cho quy hoch pht trin cc vng
kinh t ca Vit Nam. Mt quy hoch tng th, c tm nhn xa v pht trin cc vng,
gn kt vi quy hoch pht trin cc ngnh, c tnh ton y cc yu t dn c, v
tr a l trong nc v trong khu vc, mi trng t nhin (k c mi e da bin i
kh hu), bi cnh mi ca cnh tranh v hi nhp quc t, l cn thit m bo
s pht trin hiu qu, cng bng v bn vng Vit Nam. Quy hoch ny l c s
cc nh u t la chn v tr tin hnh d n ca h, s ch iu chnh khi c nhng
li ch mi, to ln hn cho ton b nn kinh t xut hin v khng th b hy sinh cho
li ch ca bt c nh u t ring l hoc a phng no.
Xy dng hoc iu chnh quy hoch pht trin cc vng kinh t ca Vit Nam
cho giai on ti rt cn tnh ton tn dng v nng cao v th ca Vit Nam. Cn
c cc ch ti rng buc cc a phng tun th quy hoch chung, c bit l kin
quyt khng cp php hoc thu hi giy php ca nhng d n khng c tnh kh thi,
hoc nu thc hin s ph v quy hoch chung, gy tc ng xu ti mi trng, tc
ng khng tt ti tnh bn vng ca s pht trin.
CIEM Trung tm Thng tin T liu

37

2.5. Thu ht v s dng FDI phi hi ha, b tr cho chin lc pht trin cc
doanh nghip
Chnh sch thu ht FDI cn hi ha v b tr cho chin lc pht trin cc doanh
nghip trong nc, nhm tranh th ti a cc tc ng lan ta tch cc ca FDI, c
bit trong vic chuyn giao cng ngh, to lin kt vi cc doanh nghip Vit Nam,
hnh thnh cc cm (cluster) trong nc, trong khu vc, nng cp cc doanh nghip
cng nghip, nng nghip v dch v ca Vit Nam, a cc doanh nghip Vit Nam
vo cng tham gia cc chui gi tr khu vc v ton cu nhng khu to nhiu gi
tr gia tng hn
Khun kh chnh sch thu ht FDI cn ch trng nhng bin php thc t xa
khong trng ang tn ti, khuyn khch s hp tc, nng cao kh nng h tr cho
nhau trong quan h gia FDI vi doanh nghip nh v va trong nc. Mt khc,
khun kh chnh sch ny cng cn ngn chn s lin kt bt chnh lng on th
trng v khng FDI chn ln cc doanh nghip trong nc. Cn hnh thnh mt
mi trng kinh doanh, khng phn bit i x to iu kin cho cc doanh nghip
trong nc pht trin vng mnh.
2.6. Cn c cc chnh sch ring bit thu ht cc nh u t chin lc
Cn thit k cc chnh sch c th ring bit thu ht cc nh u t chin lc
t cc nc i tc ln, cc cng ty a quc gia, c tim nng ln v vn, cng ngh,
th trng, nhng i tng thc s c kh nng gp phn vo vic thc hin mc
tiu, p ng cc yu cu nu trn. Mt khc, cng cn c nhng quy nh r rng v
php l ngn chn nhng lung u t khng mong mun. y cn c coi l
mt nh hng quan trng trong chin lc c cu v chnh sch kinh t i ngoi
mi, i hi c s t tin, c cch lm mnh dn, khn ngoan, sn sng vt khi cc
khun kh chnh sch bnh thng to ra bc ngot cn thit trong thu ht FDI.
Thc hin iu ny i hi s nghin cu k lng cc i tng bn ngoi, nhn
din li ch thc ca mi bn nh gi, so snh, chn la v c cch i x thng
minh, ph hp, vi tng i tc. Cn c s thng nht v nhn thc v phi hp hnh
ng tt gia cc c quan, n v v c nhn lin quan trong khi thc hin ch trng
ny. Cc cp tham gia quyt nh v thc hin cc d n FDI, c bit l cc a
phng, rt cn c nng cao trnh v nng lc thm nh, gim st v lm vic
vi cc i tng FDI c bit ny.
2.7. Thc hin mnh m ci cch th ch, chnh sch kinh t
Cui cng, v cng l quan trng nht, chnh sch thu ht FDI khng th khng
i lin vi nhng ci cch mnh dn, cn thit nhm thc hin chin lc c cu li
nn kinh t. H thng lut php, nn hnh chnh, cc dch v cng cn tip tc i
CIEM Trung tm Thng tin T liu

38

mi mnh m, ph hp vi th ch kinh t th trng, tng thch vi cc chun mc

quc t c tha nhn rng ri v cc cam kt quc t. Lut php, chnh sch v cc
quy hoch phi m bo tnh minh bch, nht qun, tin liu c v phi c thc
thi nghim tc theo tinh thn tn trng lut php. Ci cch trong cc lnh vc ngn
hng, ti chnh, thng mi, doanh nghip phi c thc y, dt khot v trit
hn, nhm to ra mi trng kinh doanh thun li cho u t ca doanh nghip v s
pht trin ca nn kinh t ni chung. Qua thc t thc hin vic phn cp trong nhng
nm qua, bc l mt s vn bt cp, nh hng n quy hoch pht trin kinh t
- x hi chung. Nghin cu xem xt li chnh sch phn cp kh ton din v trit
nh hin nay, c bin php nhm tng cng s phi hp gia Trung ng v a
phng trong vic qun l kinh t ni chung v qun l FDI ni ring. Mun vy, cn
i mi t duy, nhn thc li yu cu v nh hng pht trin nn kinh t nc nh
trong bi cnh mi ca t nc v trn th gii di tc ng ca cuc khng hong
va din ra.

CIEM Trung tm Thng tin T liu

39

TI LIU THAM KHO

1. Bo Minh, Nng cao cht lng thu ht FDI H ly t vic tri thm ,
www.sggp.org.vn, 2010
2. oan Trang, Cnh bo hiu qu FDI, http://phapluattp.vn
3. u t trc tip nc ngoi ti Vit Nam nm 2009 kt qu, tn ti v nh
hng ti c cu, www.vnep.org.vn , 2010
4. Kinh nghim thu ht FDI vo nng nghip ca mt s nc chu v kh
nng vn dng vo Vit Nam, Cc u t nc ngoi B K hoch v u t, 2009
5. Nguyn Mi, FDI v tng trng kinh t Vit Nam, Bo u t
6. Nguyn Khnh Duy, Trin vng FDI vo Vit Nam trong bi cnh Hi nhp
2006 2010, Tp Ch pht trin kinh t 2006
7. Nguyn Thnh, Thc v o vn FDI, www.toquoc.gov.vn, 2010
8. Nin gim Thng k, t 2000-2009, Tng cc Thng k B K hoch u
t
9. PGS.TS Nguyn Th Lin Hoa, Trn Phng Hng Hnh, Bi Anh Chnh,
Thu ht FDI sch cho pht trin bn vng nn kinh t Vit Nam, 2010
10. Phm Chi Lan, Nhn din li chnh sch thu ht u t nc ngoi, 2008
11.Phan Hu Thng, 8 nt tht i vi tng trng FDI ti Vit Nam,
www.vneconomy.vn , 2009
12.Phan Minh Ngc, Nhn nhn ng vai tr ca FDI Vit Nam, Thng tin
php lut dn s thng 3/2010
13.Phng Anh, Vit Nam: Nguy him mi t FDI, Tin Vit Nam v quc t,
2008
14.Tc ng ca u t trc tip nc ngoi ti tng trng kinh t Vit Nam,
Vin nghin cu qun l kinh t Trung ng
15.Thu ht u t nc ngoi kt qu, thch thc v gii php, Thng tin chuyn
, Trung tm Thng tin T liu, CIEM, 2009
16.TS.Nguyn Minh Phong, FDI vo Vit Nam 2010: Nhng ng thi mi,
www.chinhphu.vn, 2010
17.Website www.vnep.org.vn
18.Website www.sggp.org.vn
CIEM Trung tm Thng tin T liu

40

19.Website www.vietnamnet.vn
20.Website www.vneconomy.vn
21.Mt s ngun khc trn Internet, bo, tp ch

CIEM Trung tm Thng tin T liu

41