Teorija Betonskih Konstrukcija PDF

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA
45
15
60
P=150 kN
P=150 kN
Konstrukciju iji su statiki sistem,
20 35 20
g=40 kN/m
optereenje i popreni presek prikazani na skici, dimenzionisati u karakteristinim presecima prema M i
B
C
D
T. Na delu nosaa A-B osiguranje A
od glavnih napona zatezanja izvriti
2.0 m
2.0 m
2.0 m
vertikalnim uzengijama i koso
6.0 m
75
povijenim profilima. Mesta povijanja usvojenih kosih profila odrediti grafiki, konstrukcijom integralne krive. MB 30 , RA 400/500
Za usvojeni raspored armature, za preseke u ukljetenju i u polju, sraunati napone u betonu i armaturi. Za presek u ukljetenju sraunati srednje rastojanje i karakteristinu irinu prslina.
STATIKI UTICAJI
a. stalno optereenje
Ag = 0.625 40.0 6.0 = 150 kN
Bg = 0.375 40.0 6.0 = 90 kN
Mgosl. = 40.06.02 / 8 = 180 kNm
Mgpolja = 9/12840.06.02 = 101.25 kNm
b. povremeno optereenje
Vrednosti statikih uticaja usled povremenog optereenja su sraunate pomou tablica, prilog 3.3,
str. 496, BAB 87/2. VANA NAPOMENA: u prilogu 3.4 na istoj strani krije se greka - NE
KORISTITI !!!
.
M osl
=
p
3Pa
3 150 2.0
(L a ) =
(6.0 2.0 ) = 300.0 kNm
2L
2 6.0
Ap =
P
150
(2 L2 + 3aL 3a 2 ) =
(2 6.0 2 + 3 2.0 6.0 3 2.0 2 ) = 200 kN
2
2
2L
2 6.0
Bp =
P
150
(2 L2 3aL + 3a 2 ) =
(2 6.0 2 3 2.0 6.0 + 3 2.0 2 ) = 100 kN
2
2
2L
2 6.0
Dijagrami M i T usled stalnog, povremenog i graninog raunskog optereenja su prikazani na skici

1. u prilogu. Kako se trai samo dimenzionisanje u karakteristinim presecima, dovoljno je
razmotriti samo kombinaciju uticaja 1.6G+1.8P.
DIMENZIONISANJE PREMA MOMENTIMA SAVIJANJA

MB 30 fB = 2.05 kN/cm2 ; RA 400/500 v = 40 kN/cm2
a. presek u ukljetenju
Mu = 1.6180 + 1.8300 = 828 kNm
Pritisnuta je donja ivica nosaa, pa je oblik pritisnute zone preseka ili pravougaoni, irine B=75 cm,
ili, za sluaj da je neutralna linija u rebru, oblika T. Pretpostavlja se da je neutralna linija u ploi:
pretp. a1 = 7 cm h = 60 - 7 = 53 cm
PRIMERI ZA VEBE
k=
53
828 102
75 2.05
= 2.284 b/a = 3.5/9.641 ; = 21.560% ; s = 0.266
x = sh = 0.26653 = 14.12 cm < 15 cm = dp

Pretpostavka o poloaju neutralne linije je dobra, pa se potrebna povrina zategnute armature
odreuje iz izraza:
A a , potr . = 21.560
75 53 2.05
= 43.92 cm2
100
40
usvojeno:
9 R 25 (44.18 cm2)
b. presek u polju
Maksimalni moment Mu u polju je u preseku u kome je, za odgovarajuu kombinaciju uticaja, Tu =
0. Sa dijagrama Tu u prilogu, jasno je da je to presek na 2.0 m od slobodnog oslonca, gde je:
Mg = 90.02.0 - 40.02.02 / 2 = 100 kNm ; Mp = 200 kNm
Mu = 1.6100 + 1.8200 = 520 kNm
Pritisnuta je gornja ivica, pa je pritisnuta zona preseka pravougaonog oblika, irine b=35 cm.
pretp. a1 = 7 cm h = 60 - 7 = 53 cm
k=
53
520 102
35 2.05
= 1.969 b/a = 3.5/5.754 ; = 30.617%
A a , potr. = 30.617
35 53 2.05
= 29.11 cm2
100
40
usvojeno:
PRIMERI ZA VEBE
6 R 25 (29.45 cm2)
PRIMERI ZA VEBE
DIMENZIONISANJE PREMA GLAVNIM NAPONIMA ZATEZANJA

Na prethodnoj skici su prikazani dijagram graninih transverzalnih sila Tu = 1.6Tg+1.8Tp, kao i
odgovarajui dijagram smiuih napona n. Napominje se da je usvojeno za sve preseke zb = 0.9h
= 0.953 = 47.7 cm = const., pa su dijagrami Tu i n afini.
MB 30 r = 1.1 MPa (lan 89. Pravilnika BAB 87)
Na delovima nosaa gde je prekoraena vrednost r potrebno je izvriti osiguranje armaturom
(rafirani delovi dijagrama n).
a. deo A-B
TuA = 1.6150 + 1.8200 = 600 kN
TuB,levo = 1.670 + 1.8200 = 472 kN
An =
600
= 0.359 kN/cm2
35 47.7
nB, levo =
472
= 0.283 kN/cm2
35 47.7
Kako je na itavom delu A-B prekoraena raunska vrstoa pri istom smicanju r, to je duina
osiguranja 1 = 2.0 m. Osiguranje se vri vertikalnim uzengijama i koso povijenim profilima, a
prema dijagramu Ru.
nA = 3.59 MPa > 3r = 3.3 MPa
RuA = nA = 3.59 MPa
nB,levo = 2.83 MPa < 3r
RuB,levo =
3
(2.83 1.1) = 2.59 MPa
2
Potrebno je, radi pravilne konstrukcije dijagrama Ru, odrediti taku preloma, odnosno poloaj
preseka u kome je dostignut napon 3r:
3.59 3 1.1 x
=
x = 0.767 m = 76.7 cm
3.59 2.83
2.0
usvojeno:
m = 2 ; = 45 ; = 90 ; UR10 (au(1)=0.785 cm2)
Maksimalno rastojanje uzengija bie odreeno iz uslova zadovoljenja minimalnog procenta

armiranja uz,min. = 0.20%.
m a (u1)
m a (u1)
2 0.785
uz =
eu
=
= 22.4 cm
b eu
b uz , min . 35 0.2 10 2
S obzirom na oblik dijagrama napona Ru i njegove vrednosti, usvojene su uzengije UR10/10.
u , u
m a (u1)
2 0.785
=
v (cos + sin ctg) =
40 (1 + 0 1) = 0.180 kN/cm2
b eu
35 10
Na dijagramu u prilogu je deo napona koji prihvataju uzengije rafiran vertikalnom, a deo koji je
potrebno prihvatiti koso povijenim profilima ukrtenom rafurom. Sledi:
0.359 + 0.33
0.33 + 0.259
H vu , k =
0.180 76.7 +
0.180 123.3 35 = 939.7 kN
2
2
PRIMERI ZA VEBE
usvojeno:
Aa , k =
= 45 ; k = 45 (ugao pod kojim se povijaju profili)
H vu , k
939.7
=
= 16.61 cm2
v (cos k + sin k ctg) 40 (0.707 + 0.707 1.0)
4 R 25 (19.63 cm2)
usvojeno:
Mesta povijanja kosih profila odreena su grafiki, pomou integralne krive (vidi skicu, str. 3).
b. deo B-C
TuB,desno = 1.670 + 1.850 = 202 kN
TuC,levo = -1.610 + 1.850 = 74 kN
nB,desno =
Cn, levo =
202
= 0.121 kN/cm2
35 47.7
74
= 0.044 kN/cm2 < r
35 47.7
Duina osiguranja 2 se sraunava iz dijagrama n na delu B-C kao:

1.21 1.1
= 2 2 = 0.287 m = 28.7 cm
1.21 0.44 2.0
nB,desno = 1.21 MPa < 3r
RuB,desno =
3
(1.21 1.1) = 0.16 MPa
2
Osiguranje se vri vertikalnim uzengijama, iji se razmak odreuje iz maksimalnog napona Ru:
usvojeno:
eu =
m = 2 ; = 45 ; = 90 ; UR8 (au(1)=0.503 cm2)
m a (u1)
2 0.503
v (cos + sin ctg) =
40 (1 + 0 1) =138.6au(1) = 69.7 cm
b Ru
35 0.016
Ovo rastojanje je vee od maksimalno doputenog:

h / 2 = 53 / 2 = 26.5 cm
e u , max . = min . b = 35 cm
= 25 cm
25 cm
Maksimalno rastojanje uzengija bie odreeno iz uslova zadovoljenja uz,min. = 0.20%.

m a (u1)
m a (u1)
2 0.503
uz =
eu
=
= 14.36 cm
b eu
b uz , min . 35 0.2 10 2
UR 8/12.5 (m=2) na duini 50 cm > 2
usvojeno:
c. deo C-D
TuC,desno = 1.610 + 1.8100 = 196 kN
TuD = 1.690 + 1.8100 = 324 kN
PRIMERI ZA VEBE
Cn, desno =
nD =
196
= 0.117 kN/cm2
35 47.7
324
= 0.194 kN/cm2
35 47.7
Kako je na itavom delu C-D prekoraena raunska vrstoa pri istom smicanju r, to je duina
osiguranja 3 = 2.0 m. Osiguranje se vri vertikalnim uzengijama:
nC,desno = 1.17 MPa < 3r
RuC,desno =
nD = 1.94 MPa < 3r
RuD =
3
(1.17 1.1) = 0.11 MPa
2
3
(1.94 1.1) = 1.26 MPa
2
Osiguranje se vri vertikalnim uzengijama, iji se razmak odreuje iz maksimalnog napona Ru:
usvojeno:
eu =
m = 2 ; = 45 ; = 90 ; UR10 (au(1)=0.785 cm2)
2 0.785
40 (1 + 0 1) = 18.13au(1) = 14.24 cm
35 0.126
Kako je ovo rastojanje manje od maksimalnog, sledi:

usvojeno:
UR 10/12.5 (m=2) na duini 2.0 m = 3
dodatna zategnuta armatura:

A a =
Tmu
324
(ctg ctg ) =
(1 0 ) = 4.05 cm2
2 v
2 40
usvojeno:
2 R 25 (9.82 cm2)
PRORAUN NAPONA U BETONU I ARMATURI

a. presek u ukljetenju
Pritisnuta je donja ivica nosaa, pa je oblik pritisnute zone preseka ili pravougaoni, irine B=75 cm,
ili, za sluaj da je neutralna linija u rebru, oblika T. Iz praktinih razloga, pretpostavlja se da je
neutralna linija u ploi, pa se poloaj neutralne linije odreuje kao za pravougaoni popreni presek,
reavanjem kvadratne jednaine oblika:
2
s + 2 n (1 + 2 ) s - 2 n (1 + 2 2 ) = 0
MB 30 Eb = 31.5 GPa (lan 52. BAB 87) n =

a1 =
Ea 210
=
= 6.67
E b 31.5
5 4.5 + 4 10
= 6.94 cm h = 60 - 6.94 = 53.06 cm
9
a2 = 4.5 cm
d
a2
4.5
15
=
= 0.085 ; = p =
= 0.283
h 53.06
h 53.06
Aa1 = 9 R 25 1 =
A a1
44.18
=
= 0.0111 = 1.11%
b h 75 53.06
Aa2 = 2 R 25 2 =
Aa 2
9.82
=
= 0.0025 = 0.25%
b h 75 53.06
PRIMERI ZA VEBE
Vana napomena:
Pretpostavljeno je da se neutralna linija nalazi u ploi, odnosno da je pritisnuta zona preseka pravougaonog oblika, koga karakterie SAMO JEDNA irina. Stoga itav proraun treba sprovesti sa tom,
jedinom, irinom (u konkretnom sluaju, b=75 cm), bez obzira da li je u optim izrazima za prora un
napona kod pravougaonog preseka oznaena malim ili velikim slovom (B, b).
Ova napomena je sutinski izlina, ali se eksplicitno navodi zbog uoenog velikog broja greaka pri izradi
godinjih i pismenih zadataka.
s2 + 26.67(1.11+0.25)10-2s - 26.67(1.11+0.250.085)10-2 = 0
s2 + 0.181s - 0.151 = 0 s = 0.3086 > = 0.283
Pretpostavka o poloaju neutralne linije nije zadovoljena, pa se presek mora proraunati kao T
presek. U ovom sluaju poloaj neutralne linije se sraunava iterativno, reavanjem kvadratne
jednaine oblika:
F( s ) = n (1 + 2 ) s J Ib + n (1 + 2 2 ) = 0
pri emu je:
J Ib =
B s 2 B (s )2
1
b 2 b
2
1 =
A a1
44.18
A
9.82
=
= 0.0238 = 2.38% ; 2 = a 2 =
= 0.0053 = 0.53%
b h 35 53.06
b h 35 53.06
Sugerie se iterativan postupak reavanja zbog uoenog velikog broja raunskih greaka pri
eksplicitnom reavanju kvadratne jednaine F(s) = 0. Kod izbora pretpostavljene vrednosti s, neophodno je uoiti da je s > 0.3086 (dobijeno iz odgovarajueg izraza za pravougaoni presek irine B=75
cm), pa se pretpostavlja npr.:
1. korak:
s = 0.32
75 0.322 75 (0.32 0.283)
1
= 0.109
35
2
2
35
2
J Ib =
F(s) = -6.67(2.38+0.53)10-20.32 - 0.109 + 6.67(2.38+0.530.085)10-2 = -0.0094 0

F(s) < 0 0.3086 < s < 0.32
2. korak:
s = 0.31
75 0.312 75 (0.31 0.283)
1
= 0.103
35
2
2
35
2
J Ib =
F(s) = -6.67(2.38+0.53)10-20.31 - 0.103 + 6.67(2.38+0.530.085)10-2 = -0.0010 0

F(s) < 0 0.3086 < s < 0.31
3. korak:
s = 0.3088
75 0.30882 75 (0.3088 0.283)

J Ib =
1
= 0.102
35
2
2
35
2
F(s) = -6.67(2.38+0.53)10-20.3088 - 0.102 + 6.67(2.38+0.530.085)10-2 = 0

PRIMERI ZA VEBE
F(s) = 0 s = 0.3088
Vana napomena:
Iz prethodnog primera je potpuno jasno da je numerika razlika u poloaju neutralne linije odreene iz
izraza za pravougaoni, odnosno T presek izuzetno mala. Bez obzira na to, eventualne greke u proraunu
(pogrean izbor oblika poprenog preseka) se NE TOLERIU, jer rezultiraju velikim razlikama u
naponima u betonu.
Kada je odreen poloaj neutralne linije, sraunava se bezdimenzioni koeficijen JIIb:

B s 2 s B (s )2 s + 2
1
J IIb = 1 1
3
2
b 2 3 b
J IIb =
75 0.30882 0.3088 75 (0.3088 0.283)2 0.3088 + 2 0.283

1
1
3
3 35
2
35
2
JIIb = 0.091
a zatim i naponi i dilatacije u betonu i armaturi:
b =
Ma
s
2
b h J IIb + n 2 (s 2 ) (1 2 )
Ma = M = Mg + Mp = 180 + 300 = 480 kNm

b =
480 102
0.3088
= 1.53 kN/cm2
2
2
35 53.06 0.091 + 6.67 0.53 10 (0.3088 0.085) (1 0.085)
a1 = n b
1 s
1 0.3088
= 6.67 1.53
= 22.78 kN/cm2
s
0.3088
a 2 = n b
s 2
0.3088 0.085
= 6.67 1.53
= 7.38 kN/cm2
s
0.3088
b =
b
1.53
=
= 0.484
E b 3.15 103
a1 =
a1
22.78
7.38
= 1.085 ; a 2 = a 2 =
= 0.351
=
3
E a 21 10
E a 21 103
b. presek u polju
Pritisnuta je gornja ivica nosaa, pa je oblik pritisnute zone preseka pravougaoni, irine b=35 cm.
Poloaj neutralne linije odreuje reavanjem kvadratne jednaine oblika:
2
s + 2 n (1 + 2 ) s - 2 n (1 + 2 2 ) = 0
a1 =
4 4.5 + 2 10
= 6.33 cm h = 60 - 6.33 = 53.67 cm
6
a2 = 4.5 cm
PRIMERI ZA VEBE
a2
4.5
=
= 0.084
h 53.67
Aa1 = 6 R 25 1 =
A a1
29.45
=
= 0.0157 = 1.57%
b h 35 53.67
Aa2 = 2 R 25 2 =
Aa 2
9.82
=
= 0.0052 = 0.52%
b h 35 53.67
s2 + 26.67(1.57+0.52)10-2s - 26.67(1.57+0.520.084)10-2 = 0
s2 + 0.279s - 0.215 = 0 s = 0.345
Kada je odreen poloaj neutralne linije, sraunava se bezdimenzioni koeficijen JIIb:
2
2
s 0.345 0.345
s
1
= 0.053
J IIb = 1 =
3
2
2 3
a zatim i naponi i dilatacije u betonu i armaturi:

b =
Ma
s
2
b h J IIb + n 2 (s 2 ) (1 2 )
Ma = M = Mg + Mp = 100 + 200 = 300 kNm

b =
300 102
0.345
= 1.68 kN/cm2
2
2
35 53.67 0.053 + 6.67 0.52 10 (0.345 0.084 ) (1 0.084 )
a1 = n b
1 s
1 0.345
= 6.67 1.68
= 21.34 kN/cm2
s
0.345
a 2 = n b
s 2
0.345 0.084
= 6.67 1.68
= 8.50 kN/cm2
s
0.345
b =
b
1.68
=
= 0.535
E b 3.15 103
a1 =
a 1
21.34
8.50
=
= 1.016 ; a 2 = a 2 =
= 0.405
3
E a 21 10
E a 21 103
Napomena:
U praktinim zadacima NIJE OBAVEZNO uvrstiti u proraun povrinu pritisnute armature u preseku
(ukoliko nije raunski potrebna). Za sluaj Aa2 = 0, sledi s = 0.364, b = 18.6 MPa, odnosno a1 = 216.1
MPa. Dakle, napon u zategnutoj armaturi se malo poveava (1.03%), uz znaajno poveanje napona u
betonu (10.29%). Isto se uoava, dodue u manjoj meri, i kod preseka oblika T.
PRORAUN KARAKTERISTINE IRINE PRSLINA

Karakteristina irina prslina bie odreena za presek u ukljetenju.
Odreivanje momenta pojave prslina
Moment savijanja pri kome nastaje prslina Mr odreen je izrazom:
PRIMERI ZA VEBE
10
M r = f bzs Wi1 f bzs Wb1

Wi1 - otporni moment idealizovanog preseka (beton+armatura) za zategnutu ivicu preseka
Wb1 - otporni moment bruto betonskog preseka za zategnutu ivicu preseka
Radi jednostavnosti se savetuje da se proraun momenta Mr sprovodi po priblinom izrazu
(sa karakteristikama bruto betonskog preseka), pri emu se doputa da se proraunom tretira
SAMO REBRO poprenog preseka, dakle Wb1 brd2/6.
fbzs
- vrstoa betona pri zatezanju savijanjem, odreena izrazom:

0.4
0.4
f bzs = f bz 0.6 + 4 = 0.7 f bz , m 0.6 + 4 f bz = 0.7 f bz , m

d
d
Napominje se da se visina poprenog preseka d u izraz za odreivanje fbzs unosi u

METRIMA. Takoe se naglaava da se, u skladu sa lanom 51. BAB, kod prorauna irine
prslina usvaja da je fbz = 0.7fbz,m
fbzm - srednja vrstoa betona pri aksijalnom zatezanju - videti tabelu u okviru lana 51.
Pravilnika BAB 87, odnosno odreena izrazom:
f bzm = 0.25 3 f bk2
; fbzm i fbk u [MPa]
Zamenom konkretnih numerikih vrednosti u prethodnim izrazima, sledi:

MB 30 fbz,m = 2.4 MPa fbz = 0.7fbz,m = 0.72.4 = 1.68 MPa
0.4
2
f bzs = 1.68 0.6 + 4
= 1.77 MPa = 0.177 kN/cm
0
.
60
Wb1 =
35 602
= 21000 cm3 Mr = 0.17721000 = 3720 kNcm
6
Mr = 37.2 kNm < M = Mg + Mp = 180 + 300 = 480 kNm

Srednje rastojanje prslina
e
l ps = 2 a 0 + + k1 k 2
10
z1, ef.
U prethodnom izrazu su upotrebljene sledee oznake:

a0
- ist zatitni sloj betona do armature
- osovinsko rastojanje profila armature, ne vee od 15 ni od 30 cm
k1
- koeficijent koji obuhvata uticaj prianjanja armature (k1=0.8 za glatku armaturu GA

240/360, k1=0.4 za rebrastu armaturu RA 400/500)
k2
- koeficijent koji obuhvata uticaj naponskog stanja - oblika dijagrama napona

zatezanja po visini preseka pre nastanka prslina (k2=0.25 za centrino zatezanje,
k2=0.125 za isto savijanje)
- prenik upotrebljene armature
PRIMERI ZA VEBE
11
z1,ef. - efektivni procenat armiranja zategnutom armaturom, odreen izrazom:

z1, ef. =
Aa1
A a1
A bz, ef.
- povrina zategnute armature u poprenom preseku
Abz,ef. - efektivna povrina zategnutog betona, za sluaj pravougaonog oblika zategnute zone
preseka odreena kao:
A bz, ef. = b h bz, ef.
pri emu je visina sadejstvujue zone zategnutog betona hbz,ef. odreena kao
minimalna od sledee dve vrednosti:
a ( i ) + 7.5 (a)
h bz, ef. = min .
I
d x d / 2 ( b)
a(i) -
poloaj najudaljenijeg od zategnute ivice reda zategnute armature u

preseku
xI -
visina pritisnute zone preseka pre nastanka prslina (stanje I)
S obzirom na uobiajene dimenzije preseka i prenike upotrebljene armature, uslov (a) je najee
merodavan kod prorauna grednih nosaa, a uslov (b) kod ploa.
a0 = a1 - /2 = 4.5 - 2.5/2 = 3.25 cm
= 25 mm = 2.5 cm
k1 = 0.4 (RA 400/500)
e = 6.5 cm
k2 = 0.125 (isto savijanje)
10 + 7.5 2.5 = 28.75 cm

h bz, ef. = min .
= 28.75 cm
I
d x d / 2 = 60 / 2 = 30 cm
z1, ef. =
A a1
44.18
=
= 0.0439 = 4.39%
A bz, ef. 35 28.75
6.5
2.5
= 10.65 cm
l ps = 2 3.25 +
+ 0.4 0.125
10
4.39 10 2
Odreivanje napona u zategnutoj armaturi

U prethodnoj taki su odreeni naponi u betonu i armaturi u ovom preseku:
a1 = 22.78 kN/cm2 = 227.8 MPa a1 = 1.085
Napomena:
U praktinim proraunima se moe, ukoliko se eksplicitno ne trae vrednosti napona u betonu i armaturi,
sa dovoljnom tanou koristiti priblian postupak odreivanja napona u armaturi. Pojednostavljenje se
sastoji u usvajanju pribline vrednosti za krak unutranjih sila zb 0.9h, pa sledi:
a1 =
PRIMERI ZA VEBE
Ma
Ma
N
N
d
; M a = M + N (y b1 a 1 ) = M + N a 1
z b A a1 A a1 0.9 h A a1 A a1
2
12
Za sluaj istog savijanja, poslednji izraz se svodi na oblik:

a1 =
M
M
z b A a1 0.9 h A a1
Na ovaj nain se eliminie potreba tanog odreivanja poloaja neutralne linije. U sluaju pravougaonog
preseka optereenog na isto savijanje to nije naroito znaajno (reavanje kvadratne jednaine), ali u
sluaju sloenog savijanja, kada je potrebno reiti jednainu treeg stepena, ili u sluaju T preseka, moe
znatno skratiti proraun uz zadovoljavajuu tanost.
Odreivanje karakteristine irine prslina

Karakteristina irina prslina (fraktil 95%) se odreuje iz izraza:
a pk = 1.7 a a1 l ps
2
2

M 1.0
a = 1 1 2 aII1, r = 1 1 2 r
M 0.4
a 1
- koeficijent kojim se uzima u obzir prianjanje armature (1=0.5 za glatku armaturu

GA 240/360, odnosno 1=1.0 za rebrastu armaturu RA 400/500)
- koeficijent kojim se uzima u obzir dugotrajnost optereenja (2=1.0 za kratkotrajno

optereenje, odnosno 2=0.5 za dugotrajno ili viestruko ponovljeno optereenje)
Mr
- moment savijanja pri kome nastaje prslina

2
1 = 1.0 ( RA 400 / 500)
37.2
= 0.994
a = 1 1.0 1.0
2 = 1.0 ( t = 0)
480
apk = 1.7 0.994 1.08510-3 10.65= 19.510-3 cm = 0.195 mm < apk,dop. = 0.2 mm
Kako se pretpostavlja da se element nalazi u uslovima umereno agresivne sredine ("napolju"), doputena vrednost karakteristine irine prslina je apk,dop. = 0.2 mm. Dakle, sa aspekta graninog
stanja prslina, element je korektno dimenzionisan.
Komentar:
Maksimalna irina prslina se, naelno, dobija u preseku sa MAKSIMALNIM NAPONOM u zategnutoj
armaturi (dakle, to nije nuno presek sa maksimalnim uticajima). U konkretnom primeru su u oba
razmatrana preseka dobijene priblino iste vrednosti napona a1. U tom sluaju, redovno je merodavan
presek sa MANJOM POVRINOM ZATEGNUTE ARMATURE, jer se raunski dobija vee srednje
rastojanje prslina (posledica manje vrednosti koeficijenta z1,ef. pri istim ostalim parametrima). Tako se za
presek u polju dobija lps = 12.5 cm, odnosno apk = 0.213 mm > apk,dop.
Ovaj komentar ima vie retoriki karakter. U praktinim zadacima prsline treba raunati u presecima sa
ekstremnim uticajima, odnosno u presecima koji su zadatkom precizirani.
PRIMERI ZA VEBE
ODREIVANJE MOMENTA LOMA KRUNOG PRESEKA

- PRIMENA BLOK DIJAGRAMA NAPONA PRITISKA U BETONU Pravilnik doputa primenu uproenog dijagrama napona pritiska u betonu (konstantan napon b na
visini od 80% visine pritisnute zone betona). Time se proraun sile Dbu svodi na geometrijski:
potrebno je sraunati povrinu Abp i odrediti poloaj njenog teita.
b = f B
Dbu
x
a2
Dau
Zau
a3
NEUTRALNA LINIJA
SISTEMNA LINIJA
h-x
Da=2ra
Nu
D=2r
Mu
0.8x
Abp
0.8x
a1
Aap
ra
a,max.
Aaz
Sila pritiska u betonu Dbu se u ovom sluaju moe odrediti iz izraza:

Dbu = bAbp = fBAbp
i deluje u teitu povrine Abp (ukrtena rafura), na rastojanju a1 mereno od centra kruga G. Pri
tome se za korekcioni koeficijent usvaja = 0.95 jer se presek iri ka neutralnoj liniji. Ako uslov
3 < b 3.5 nije zadovoljen, predlae se korienje dijagrama 84/13 iz PBAB-1.
Ukupna armatura u preseku predstavljena je "razmazano" na duni metar, i sastoji se od pritisnutog
dela Aap (isprekidana linija iznad neutralne linije) i Aaz (puna linija ispod neutralne linije). Usvojeno
je za celokupnu pritisnutu armaturu a = q, a za celokupnu zategnutu armaturu a = v.
Geometrijske veliine koje se javljaju u izrazima za unutranje sile u betonu i armaturi su, na
osnovu oznaka prikazanih na gornjoj skici:
A bp
sin 2 b
- povrina krunog odseka poluprenika r=D/2, visine 0.8x
= r b
2
b = arccos
r 0.8x
r
(rad) ; a = arccos
h = D - a ; Da = D 2a ; ra =
aa =
rx
ra
(rad)
Da
2
Aa
- povrina ukupne armature u preseku po jedinici duine kruga prenika Da
Da
Odreivanje momenta loma se principijelno sprovodi kao kod pravougaonog poprenog preseka i
svodi na odreivanje poloaja neutralne linije iz uslova ravnotee normalnih sila (iterativan
postupak). Kada je poloaj neutralne linije odreen, iz uslova ravnotee momenata savijanja se
PRIMERI ZA VEBE
sraunava traeni moment nosivosti preseka za odgovarajuu aksijalnu silu Nu. U ovom sluaju
uputnije je uslov ravnotee momenata savijanja ispisivati u odnosu na centar kruga.
Na osnovu usvojenih geometrijskih veliina i naponskih dijagrama za beton i armaturu, sledi:
sin 2 b
D bu = 0.95 f B r 2 b
2
Dau = A ap q = a a a Da q
Z au = A az v = a a ( a ) D a q
Postupak odreivanja momenta loma poinje pretpostavljanjem poloaja neutralne linije. Iz uslova
da bar jedna od dilatacija mora dostii graninu vrednost, sledi:
s=
x
s
0.259 = 7/27 a = 10 ; b =
a
h
1 s
s=
x
1 s
0.259 = 7/27 b = 3.5 ; a =
b
h
s
Nakon odreivanja dilatacija b i a, odreuju se sve ostale veliine: koeficijent , vrednosti uglova
i a (u radijanima), povrina Abp i vrednosti sila Dbu, Dau i Zau. Meutim, kako je poloaj neutralne
linije nasumice pretpostavljen, uslov ravnotee normalnih sila:
N = 0:
Dbu + Dau - Zau - Nu = 0
(1)
ne mora biti zadovoljen. Mogu nastupiti tri sluaja:

a. uslov ravnotee (1) je zadovoljen - potpuno neverovatno u prvom koraku;
b. uslov ravnotee (1) umesto nule daje pozitivan rezultat (za oblik u kome je napisan) - unutranja sila pritiska premauje silu zatezanja treba pomeriti neutralnu liniju ka pritisnutoj ivici preseka, odnosno smanjiti s;
c. uslov ravnotee (1) umesto nule daje negativan rezultat (za oblik u kome je napisan) - unutranja sila pritiska je manja od unutranje sile zatezanja treba pomeriti neutralnu liniju
ka zategnutoj ivici preseka, odnosno poveati s.
Postupak se u potpunosti ponavlja dok se ne zadovolji uslov ravnotee (1), odnosno do postizanja
eljene tanosti, npr. max. 1% od vrednosti sile Dbu.
Poloaji unutranjih sila Dbu, Dau i Zau u odnosu na centar kruga odreeni su izrazima:
a1 =
a2 =
2
sin 3 b
r
3 sin 2 b
b
2
sin a
sin( a )
ra ; a 3 =
ra
a
a
Traeni moment loma se odreuje iz sume momenata savijanja u odnosu na centar kruga:
M = 0:
PRIMERI ZA VEBE
Dbua1 + Daua2 + Zaua3 = Mu
(2)

4.5
Odrediti moment nosivosti krunog preseka, koji je pored momenta savijanja optereen i graninom raunskom silom pritiska Nu. Podaci za proraun:
41
UR8/20
50
Primer:
Nu = 1000 kN
12R19
D = 50 cm
Aa = 34.02 cm2 (12R19)
4.5
MB 35 fB = 23 MPa
RA 400/500 v = 400 MPa
1. korak:
s = 0.259
a = 10 ; b =
0.259
10 = 3.5
1 0.259
= 0.95 (presek se iri ka neutralnoj liniji) b = 0.95fB

r = D/2 = 50/2 = 25 cm
h = 50 - 4.5 = 45.5 cm x = 0.25945.5 = 11.8 cm
0.8x = 0.811.8 = 9.44 cm
b = arccos
25 9.44
= 51.5 = 0.899 rad
25
sin 2 0.899
= 257.3 cm2
A bp = 252 0.899
2
Dbu = fBAbp = 0.952.3257.3 = 562.2 kN

Da = 50 - 24.5 = 41.0 cm a a =
Aa
34.02
=
= 26.41 cm2/m
Da 0.41
ra = Da/2 = 41/2 = 20.5 cm a = arccos
25 11.8
= 49.9 = 0.871 rad
20.5
Aap = aaaDa = 26.410.87141.0 = 9.43 cm2

Dau = Aapq = 9.4340 = 377.3 kN
Aaz = aa(a)Da = 26.41(0.871)41.0 = 24.59 cm2
Zau = Aazv = 24.5940 = 983.6 kN
N = 0:
Dbu + Dau - Zau - Nu = 0
N = 0:
562.2 + 377.3 983.6 1000 = -1044.2 kN < 0 s > 0.259.
Uslov ravnotee normalnih sila nije zadovoljen. Postupak se ponavlja sa korigovanim s do

postizanja eljene tanosti. Rezultati prorauna su prikazani tabelarno.
PRIMERI ZA VEBE
0.8x
Abp
Dbu
Dau
Zau
Nu
kN
kN
kN
kN
1411.5
1038.6
1222.4
1203.1
632.8
534.0
584.1
578.9
728.1
826.9
776.9
782.0
316.2
-254.3
29.6
0.0
cm
cm
rad
rad
cm
3.50
3.50
3.50
3.50
3.50
5.25
4.28
4.37
0.500
0.400
0.450
0.445
22.75
18.20
20.48
20.24
18.20
14.56
16.38
16.19
1.295
1.140
1.219
1.211
1.461
1.233
1.348
1.336
646.0
475.3
559.4
550.6
Poloaji unutranjih sila Dbu, Dau i Zau u odnosu na centar kruga odreeni su izrazima:
2
sin 3 b
2
sin 3 1.211
a1 =
r =
25.0 = 15.51 cm
3 sin 2 b
3 1.211 sin 2 1.211
b
2
2
a2 =
sin a
sin 1.336
ra =
20.5 = 14.92 cm
1.336
a
a3 =
sin( a )
sin( 1.336)
ra =
20.5 = 11.05 cm
a
1.336
Traeni moment loma se odreuje iz sume momenata savijanja u odnosu na centar kruga:
Mu = Dbua1 + Daua2 + Zaua3 = 1203.115.51 + 578.914.92 + 782.011.05
Mu = 35930 kNcm = 359.3 kNm
Kontrola pomou dijagrama interakcije1:
R = 50 cm
d = R/2 = 25 cm
a/R = 4.5/50 = 0.09 0.1
=
34.02 400
= 0.301
252 23
nu =
1000
= 0.221
252 2.3
sa dijagrama desno:
mu = 0.154
Mu = 0.154252502.3
Mu = 34770 kNcm
Mu = 347.7 kNm
Dijagram interakcije je konstruisan za vezu b-b u obliku parabola+pravougaonik. Takoe, veza a-a za elik je
bilinaerna, kako je i odreeno vaeim Pravilnikom - odvojene su zone u kojima je armatura ula u prag teenja od onih
u kojima je u elastinoj oblasti. Stoga rezultati dobijeni primenom dijagrama interakcije ne mogu biti isti kao rezultati
dobijeni priblinim postupkom. Oni prestavljaju tano reenje, naravno u meri u kojoj smo tano izvrili oitavanje.
PRIMERI ZA VEBE
ODREIVANJE NAPONA U PRESEKU SA PRSLINOM

Postupak odreivanja napona u betonu i armaturi bie prikazan na primeru pravougaonog dvostruko
armiranog preseka optereenog na isto savijanje. Na donjoj skici su prikazane potrebne
geometrijske veliine, dijagrami napona i dilatacija i presene sile.
yb1
h-x
Gb
Da
3
x
a2/n
Db
h - a2
a2
x - a2
yb2
Aa2
zb = h - x 3
a2
Za
a1
a1
a1
Aa1
a1
N.L.
S.L.
a1/n
- NEUTRALNA LINIJA
- SISTEMNA LINIJA
Poznate su geometrijske i mehanike karakteristike (dimenzije preseka, koliina i raspored

armature, kvalitet materijala), a nepoznati naponi i odgovarajue dilatacije. Pri tome vae sledee
hipoteze:
- raspored dilatacija po visini preseka je linearan - vai Bernoulli-jeva hipoteza ravnih
preseka;
- kompletnu silu zatezanja u preseku sa prslinom prihvata armatura (na delu ispod neutralne
linije b 0)
- veza napon-dilatacija za oba materijala data je Hooke-ovim zakonom:
b = Ebb
a = Eaa = nEba
odakle proizilazi da je i dijagram napona pritiska u betonu linearan.
Uspostavljanjem navedenih hipoteza, broj nepoznatih veliina je mogue svesti na dve (po pravilu,
to su koeficijent poloaja neutralne linije s i napon u betonu b), koliko ima i uslova ravnotee iz
kojih ove nepoznate veliine sraunavamo:
N = 0:
M = 0 :
a
D b + D a Za = N 0
x
D b h + Da (h a 2 ) = M a M
3
Poloaj neutralne linije i dilatacije zategnute i pritisnute armature moemo odrediti kao:
s=
x
b
1 s
=
a1 =
b
h b + a1
s
PRIMERI ZA VEBE
a 2 =
x a2
s 2
b =
b
x
s
Unutranje sile u betonu i armaturi moemo napisati u obliku:

Db = b b
x
s
= E b b b h
2
2
D a = a 2 A a 2 = E a a 2 2 b h = n E b
Za = a1 A a1 = E a a1 1 b h = n E b
s 2
b 2 b h
s
1 s
b 1 b h
s
Zamenom u uslovu ravnotee normalnih sila, dobijamo:

s
s 2
1 s
N
+ n 2
n 1
=
0
2
s
s
b h E b b
odnosno konano, nakon sreivanja:
s 2 + 2 n (1 + 2 ) s 2 n (1 + 2 2 ) = 0
(1)
U gornjim izrazima veliina n = Ea/Eb predstavlja broj ekvivalencije, tj. odnos modula deformacije
elika i betona.
Dakle, i ovde se poloaj neutralne linije u preseku (veliina s) odreuje iz uslova ravnotee
normalnih sila. Treba meutim uoiti da poloaj neutralne linije ne zavisi od intenziteta
spoljanjeg optereenja, ve samo od koliine i rasporeda armature u preseku. Poveanjem uticaja,
poveavaju se naponi u betonu i armaturi, ali poloaj neutralne linije ostaje nepromenjen.
Napon u betonu odrediemo iz uslova ravnotee momenata savijanja. Uvrtavanjem izraza za
unutranje sile u uslov ravnotee, sledi:
b b
x
x
x a2
h + n b
2 b h (h a 2 ) = M a M
2
3
x
s s
s 2
M
b 1 + n b
2 (1 2 ) =
2 3
s
b h2
odakle, nakon sreivanja, sledi:
b =
M
s
2
2
s s
bh
1 + n 2 (s 2 ) (1 2 )
2 3
Poslednji izraz ee piemo u obliku koji vai za proizvoljan oblik poprenog preseka i proizvoljno
naprezanje (isto ili sloeno savijanje):
b =
Ma
s
b
=
b
b h 2 J IIb + n 2 (s 2 ) (1 2 )
Eb
(2)
pri emu Ma predstavlja moment savijanja spoljanjih sila u odnosu na teite zategnute armature,
dok je JIIb integralna funkcija, zavisna od oblika pritisnute zone poprenog preseka. Za pravougaoni
presek zavisi samo od poloaja neutralne linije:
PRIMERI ZA VEBE
J IIb =
s2 s
1 = J Ib b
2 3
JIb
- pomnoen sa bhb, predstavlja statiki moment povrine pritisnutog dela betonskog

preseka u odnosu na teite idealizovanog preseka (neutralnu liniju)
JIIb/s
- pomnoen sa bh2b, predstavlja statiki moment sile pritiska u betonu u odnosu na

teite zategnute armature
- koeficijent kraka unutranjih sila

b =
J IIb
0.90
J Ib
Konano, napon u zategnutoj, odnosno pritisnutoj armaturi, moemo sraunati iz izraza:
1 s
a1 = a1
s
Ea
s 2
a 2 = n b
a 2 = a 2
s
Ea
a1 = n b
(3)
PRAVOUGAONI PRESEK - SLOENO SAVIJANJE
a1
a1
Db
Za
Aa1
b
a2/n
zb = h - x 3
Da
a1
N.L.
S.L.
a1/n
a1
yb1
h-x
Gb
h - a2
a2
ea1
x - a2
Aa2
yb2
a2
ea2
- NEUTRALNA LINIJA
- SISTEMNA LINIJA
Na gornjoj skici su prikazane potrebne geometrijske veliine, dijagrami napona i dilatacija i

presene sile. Na istovetan nain kao u sluaju istog savijanja dobija se, iz uslova ravnotee
normalnih sila, izraz za odreivanje poloaja neutralne linije:
e
e
e
s 3 + 3 a1 1s 2 + 6n a1 1 + a 2 2 s 6n a1 1 + a 2 2 2 = 0
h
h
h
(4)
Sve oznake su iste kao u sluaju istog savijanja, a odgovarajui ekscentriciteti napadne take sile N u
odnosu na teite zategnute, odnosno pritisnute armature dati su izrazima:
PRIMERI ZA VEBE
e a 1 = e + y a1 =
M d
M d
+ a1 ; e a 2 = e y a 2 =
+ a2
N 2
N 2
Kada iz izraza (4) odredimo poloaj neutralne linije, iz izraza (2) i (3) odreujemo napone u betonu
i armaturi.
"T" PRESEK (x > dp)

Koriste se sledee oznake:
1 =
d
E
a
A
A a1
; 2 = a 2 ; 2 = 2 ; = p ; n = a
Eb
h
h
bh
bh
B s 2 B (s )
1
b 2 b
2
J Ib =
B s 2 s B (s ) s + 2
1
1 1
3
b 2 3 b
2
2
; J IIb =
(**)
Odreivanje poloaja neutralne linije:

ISTO SAVIJANJE
n (1 + 2 )s J Ib + n (1 + 2 2 ) = 0
(5)
SLOENO SAVIJANJE
e
e
e
e
n a1 1 + a 2 2 s + J IIb a1 J Ib + n a1 1 + a 2 2 2 = 0
h
h
h
(6)
Kada se iz izraza (5) za isto, odnosno (6) za sloeno savijanje, odredi poloaj neutralne linije u
preseku, iz izraza (2) i (3) se odreuju traeni naponi u betonu i armaturi. Naravno, potrebno je
odrediti koeficijent JIIb za odgovarajui presek, iz izraza (**). Sve geometrijske oznake koje nisu
eksplicitno navedene, iste su kao za pravougaoni popreni presek.
Ukoliko se neutralna linija nalazi u ploi (s ), proraun se sprovodi za pravougaoni presek irine B,
u odnosu na koju se odreuju i koeficijenti armiranja 1 i 2.
Napominje se da je Ma u izrazu za napon u betonu moment savijanja spoljanjih sila u odnosu na
teite zategnute armature, odreen, kao i za pravougaoni presek, iz izraza:
d
M a = M + N y a1 = M + N a1
2
Izrazi koji se odnose na sloeno savijanje su izvedeni za sluaj dejstva SILE PRITISKA. Ukoliko na
presek deluje sila zatezanja, treba je u date izraze uvrstiti sa negativnim znakom.
PRIMERI ZA VEBE
PRESECI SA PRSLINOM - VELIKI EKSCENTRICITET

ODREIVANJE MOMENTA LOMA - PRAVOUGAONI PRESEK
2R25
4.5
Moment loma za pravougaoni presek prikazan na skici odrediti

za sluajeve:
24
1. kada je presek optereen na isto savijanje, i to:

- uzimajui u obzir samo povrinu zategnute
armature u preseku,
23
U8/25
80
- uzimajui u obzir i uticaj armature smetene uz

pritisnutu ivicu preseka;
2R12
2R12
18.5
2. kada je, pored momenta savijanja, presek optereen i:

- graninom raunskom silom pritiska Nu, odnosno
Aa1 = 39.27 cm2 (8R25)
RA 400/500
Aa2 = 9.82 cm2 (2R25)
Nu = 800 kN
Zu = 400 kN
4.5
MB 40
5.5
- graninom raunskom silom zatezanja Zu.
3R25
5R25
4.5 8 27.5=15 8 4.5
40
Uslovi ravnotee se u optem sluaju (dvostruko armirani pravougaoni presek, napregnut na sloeno
savijanje), mogu napisati u sledeem obliku:
N = 0:
Dbu + Dau - Zau = Nu
Ma1 = 0: Dbu1 zb1 - Dbu2 zb2 + Dau (h - a2) = Mau= Mu + Nu ya1

Dijagrami dilatacija i napona, poloaj spoljanjih i unutranjih sila i karakteristine geometrijske
veliine potrebne za proraun su prikazane na slici.
c f B
y b1
x
Dau
Dbu
zb
h - a2
Gb
Nu
a1
a1
Aa1
b
PRIMERI ZA VEBE
a2
h-x
Mu
x - a2 a2
y b2
Aa2
b 3.5
Zau
a1 10
Koristei oznake sa slike, izrazi za sile pritiska u betonu Dbu i armaturi Dau i silu zatezanja u
armaturi Zau mogu se napisati u obliku:
Dbu = b b x fB = b s b h fB
Dau = Aa2 a2
a2 = Ea a2 v
Zau = Aa1 a1
a1 = Ea a1 v
Poloaj neutralne linije i dilataciju pritisnute armature mogue je izraziti preko dilatacija betona i
zategnute armature. Sa skice, s obzirom na vaenje Bernoulli-jeve hipoteze ravnih preseka, sledi:
b
x
1
=
=
h b + a1 1 + a 1
b
= a1
x hx
s=
= a2
x h a2
a 2 =
x a2
s 2
b =
b
x
s
Krak unutranjih sila zb moe se izraziti u obliku:

zb = h x = h(1 s) = bh
Pri tome se, za vaei radni dijagram betona (parabola+praovugaonik), mogu koristiti analitiki
izrazi za sraunavanje koeficijenta punoe naponskog dijagrama b i koeficijenta poloaja sile
pritiska u betonu u odnosu na gornju ivicu preseka:
b =
b
(6 b )
12
8 b
4 (6 b )
za b 2
b =
3 b 2
3 b
b (3 b 4 ) + 2
2 b (3 b 2 )
za 2 b 3.5
ili se njihove vrednosti mogu oitati iz odgovarajuih tablica za dimenzionisanje pravougaonih

preseka optereenih u oblasti velikog ekscentriciteta.
Na ovaj nain je problem sveden na reavanje sistema dve jednaine sa dve nepoznate (Mu i jedna
od dilatacija b, a1 ili poloaj neutralne linije s), pri emu bar jedna od dilatacija mora dostii
graninu vrednost (b = 3.5, odnosno a1 = 10).
Zbog glomaznosti reenja u zatvorenom obliku, postupak odreivanja momenta loma je iterativan.
Najpre se iz uslova ravnotee normalnih sila, variranjem dilatacija b i a1 odredi poloaj neutralne
linije. Zatim se sa svim poznatim veliinama iz uslova ravnotee momenata savijanja sraunava i
nepoznata vrednost momenta loma Mu.
Presek optereen na isto savijanje
MB 40
fB = 2.55 kN/cm2
RA 400/500
v = 40 kN/cm2
U prvom koraku moe se pretpostaviti da e do iscrpljenja nosivosti preseka doi istovremenim

dostizanjem graninih dilatacija betona i zategnute armature. Koeficijent poloaja neutralne linije i
dilatacija pritisnute armature sraunavaju se iz izraza:
PRIMERI ZA VEBE
b/a1 = 3.5/10
a 2 =
s=
1
= 0.259
10
1+
3.5
0.259 0.061
400
3.5 = 2.673 > v =
= 1.905
0.259
210 103
Dakle, dilatacije i pritisnute i zategnute armature su vee od granice teenja, pa je:

a1 = a 2 = v = 400 MPa = 40 kN/cm2
Vrednost koeficijenta punoe naponskog dijagrama betona b oitava se iz tablica ili sraunava iz
izraza:
b =
3 3.5 2
= 0.810
3 3.5
Pritom nije neophodno sraunavati i koeficijent poloaja sile pritiska u betonu sve dok se ne
proveri da li je uslov ravnotee normalnih sila zadovoljen.
Uvrtavanjem sraunatih vrednosti u izraze za unutranje sile sledi:
Dbu = 0.8100.2594073.442.55
= 1572.2 kN
Dau = 9.8240
= 392.8 kN
Zau = 39.2740
= 1570.8 kN
Konano, proverava se uslov ravnotee normalnih sila:

N = 0: Dbu + Dau Zau Nu = 0
N = 0: 1572.2 + 392.8 1570.8 = 394.2 > 0
S obzirom da uslov ravnotee nije zadovoljen, potrebno je korigovati proraun. Kako ukupna unutranja sila pritiska premauje silu zatezanja, potrebno je smanjiti dilataciju krajnje pritisnute ivice
betona. Dakle, b < 3.5 ; a1 = 10. Kako je a1 = 10 > v, sila zatezanja je konstantna i iznosi Zau = 1570.8 kN.
S obzirom da je u prvom koraku dolo do relativno velikog odstupanja u uslovu ravnotee normalnih sila, u drugom koraku se pretpostavlja znatno manja vrednost b i itav napred izloeni postupak
u potpunosti ponavlja.
b/a1 = 2.0/10
a 2 =
s=
1
= 0.167
10
1+
2.0
0.167 0.061
400
2.0 = 1.265 < v =
= 1.905
210 103
0.167
a2 = 1.26510-3210103 = 265.5 MPa = 26.56 kN/cm2

b =
3 2.0 2
= 0.667
3 2.0
Dbu = 0.6670.1674073.442.55
PRIMERI ZA VEBE
= 832.3 kN
Dau = 9.8226.56
= 260.8 kN
Zau = 39.2740
= 1570.8 kN
Konano, uslov ravnotee normalnih sila daje:

N = 0: 832.3 + 260.8 1570.8 = -477.7 < 0
U ovom sluaju kao rezultat se pojavljuje sila zatezanja (prema oznakama na slici i ranije usvojenoj
konvenciji o znacima), to znai da treba poveati dilataciju betona u odnosu na pretpostavljenu
vrednost iz drugog koraka, odnosno:
2.0 < b < 3.5 ; a1 = 10
Sukcesivnim suavanjem intervala se dilatacija betona, odnosno poloaj neutralne linije moe
odrediti sa eljenom tanou. Posle nekoliko iteracija dobija se konano:
b/a1 = 2.664/10
a 2 =
s=
1
= 0.210
10
1+
2.664
400
0.210 0.061
2.664 = 1.888 < v =
= 1.905
0.210
210 103
a2 = 1.88810-3210103 = 396.5 MPa = 39.65 kN/cm2

b =
3 2.664 2
= 0.750
3 2.664
Dbu = 0.7500.2104073.442.55 = 1181.4 kN

Dau = 9.8239.65 =
Zau = 39.2740 =
389.4 kN
1570.8 kN
N = 0: 1181.4 + 389.4 1570.8 = 0

Zadovoljenjem uslova ravnotee normalnih sila odreen je poloaj neutralne linije u preseku i
veliina unutranjih sila. Da bi se mogao ispisati uslov ravnotee momenata savijanja, potrebno je iz
izraza odrediti i poloaj sile Dbu, odnosno veliinu kraka unutranjih sila zb:
=
2.664 (3 2.664 4 ) + 2
= 0.396
2 2.664 (3 2.664 2 )
zb = (1 0.3960.210)73.44 = 67.3 cm
Traena vrednost momenta loma dobija se iz sume momenata oko teita zategnute armature u
preseku:
Mau = Mu = 1181.467.3 + 389.4(73.44 4.5) = 106380 kNcm = 1063.8 kNm
Presek optereen na sloeno savijanje
Kako je postupak u ovom sluaju isti kao i u sluaju istog savijanja, rezultati prorauna poloaja
neutralne linije e biti prikazani tabelarno.
U sluaju delovanja normalne sile pritiska, potrebno je zadovoljiti uslov ravnotee:
PRIMERI ZA VEBE
N = 0: Dbu + Dau Zau 800 = 0

b
a1
Dbu
a2
a2
2
Dau
Zau
[]
[]
[]
[]
[kN]
[]
[kN/cm ]
[kN]
[kN]
[kN]
3.5
10.0
0.259
0.810
1572.2
2.673
40.0
392.8
1570.8
-405.8
3.5
7.0
0.333
0.810
2021.3
2.857
40.0
392.8
1570.8
43.4
3.5
7.3
0.324
0.810
1965.2
2.838
40.0
392.8
1570.8
-12.8
3.5
7.23
0.326
0.810
1978.0
2.843
40.0
392.8
1570.8
0.0
Traena vrednost momenta loma pri istovremenom dejstvu sile Nu = 800 kN odreuje se iz uslova
ravnotee momenata savijanja u odnosu na teite zategnute armature:
d
M u = D bu z b + Dau (h - a 2 ) - N u - a1
2
Zamenom numerikih vrednosti sledi:

=
b = 3.5
3.5 (3 3.5 4 ) + 2
= 0.416
2 3.5 (3 3.5 2 )
zb = (1 0.4160.326)73.44 = 63.48 cm
80
M u = 1978.0 63.48 + 392.8 (73.44 - 4.5) - 800 - 6.56 = 125880 kNcm = 1258.8 kNm
2
Postupak prorauna je potpuno isti i u sluaju delovanja sile zatezanja Zu = 400 kN, kada je potrebno zadovoljiti uslov ravnotee:
N = 0: Dbu + Dau Zau + 400 = 0
b
a1
Dbu
a2
a2
2
Dau
Zau
[]
[]
[]
[]
[kN]
[]
[kN/cm ]
[kN]
[kN]
[kN]
2.5
10.0
0.200
0.733
1098.7
1.734
36.42
357.6
1570.8
285.5
2.0
10.0
0.167
0.667
832.3
1.265
26.56
260.8
1570.8
-77.7
2.15
10.0
0.177
0.690
914.5
1.406
29.52
289.8
1570.8
33.6
2.104
10.0
0.174
0.683
889.8
1.363
28.62
281.0
1570.8
0.0
b = 2.104
2.104 (3 2.104 4 ) + 2
= 0.378
2 2.104 (3 2.104 2)
zb = (1 0.3780.174)73.44 = 68.61 cm
80
Mu = 889.8 68.61 + 281.0 (73.44 - 4.5) + 400 - 6.56 = 93804 kNcm = 938.04 kNm
PRIMERI ZA VEBE
Jednostruko armiran pravougaoni presek optereen na sloeno savijanje

U sluaju da se zanemari nosivost armature smetene uz pritisnutu ivicu preseka, proraun se
sprovodi po istom postupku, izostavljajui sve lanove koji se odnose na ovu armaturu. U tom
sluaju, moment loma je mogue odrediti i u samo jednom koraku, pomou tabela za
dimenzionisanje pravougaonih preseka.
Poznati izrazi za odreivanje statike visine i povrine armature za pravougaoni presek napregnut
na sloeno savijanje u oblasti velikog ekscentriciteta mogu se napisati u obliku:
+
= b s = A a v N u
bhfB
2
h
h
M au = b f B M u = b f B - N u - a 1
2
k
k
Kako su poznate geometrijske veliine preseka, koliina i poloaj armature i mehanike karakteristike materijala, moe se sraunati mehaniki koeficijent armiranja zategnutom armaturom iz izraza. Iz tablica se proita odgovarajua vrednost koeficijenta k i iz izraza odredi nepoznati moment
loma Mu pri odgovarajuoj sili Nu.
Zamenom numerikih vrednosti dobija se za sluaj istog savijanja:
=
39.27 40
= 0.20969 = 20.969% k 2.311
40 73.44 2.55
2
73.44
40.0 2.55 = 103010 kNcm = 1030.1 kNm
Mu =
2.311
U narednoj tabeli su prikazane uporedne vrednosti dilatacija betona i armature i odgovarajue vrednosti momenata loma dobijene uvodei u proraun samo zategnutu, odnosno ukupnu armaturu u
preseku.
Aa2 = 0
Aa2 > 0
Nu
a1
Mu
a1
Mu
[kN]
[]
[]
[kNm]
[]
[]
[kNm]
3.5
10.0
1030.1
2.664
10.0
1063.8
800
3.5
5.45
1191.2
3.5
7.230
1258.8
-400
2.65
10.0
924.9
2.104
10.0
938.0
PRIMERI ZA VEBE

ISTO SAVIJANJE - SLOBODNO DIMENZIONISANJE
Poznato:
- statiki uticaji za pojedina optereenja (Mi) - sraunato

- kvalitet materijala (fB , v) - usvojeno
- irina poprenog preseka (b) - usvojeno
Nepoznato:
- visina poprenog preseka (d)

- povrina armature (Aa)
1. korak:
Sraunavaju se granini raunski statiki uticaji:

M u = u ,i M i
(i=g, p, )
Pri tome se usvajaju MINIMALNE vrednosti koeficijenata sigurnosti, jer se redovno

usvaja dilatacija zategnute armature a 3.
2. korak:
Usvajaju se dilatacije u betonu b i armaturi a, pri emu bar jedna mora imati
graninu vrednost. Vee dilatacije u betonu daju preseke manje visine, armirane
veom koliinom armature. Za usvojene vrednosti dilatacija iz tabela za
dimenzionisanje oitavaju se koeficijenti k i .
3. korak:
Sraunavaju se potrebna statika visina

h=k
Mu
b fB
i povrina armature:
Aa =
b h fB
100 v
4. korak:
Usvaja se broj i prenik ipki armature. Usvojena armatura se rasporeuje u

poprenom preseku, vodei rauna o zahtevima propisanih Pravilnikom (debljina
zatitnog sloja, isto rastojanje izmeu ipki).
5. korak:
Sraunava se poloaj teita a1 usvojene armature u odnosu na zategnutu ivicu

preseka i potrebna ukupna visina preseka d:
d = h + a1
koja se zaokruuje na prvi vei ceo broj (ceo broj deljiv sa pet).
6. korak:
PRIMERI ZA VEBE
Konano se konstruie popreni presek usvojenih dimenzija, armiran usvojenom

koliinom armature, i prikazuje u odgovarajuoj razmeri (1:10) sa svim potrebnim
kotama i oznakama.
Primer 1.
Odrediti visinu i potrebnu povrinu armature za presek pravougaonog oblika,

optereen momentima savijanja usled stalnog (Mg) i povremenog (Mp) optereenja.
Podaci za proraun:
Mg = 60 kNm
b = 25 cm
Mp = 80 kNm
MB 30
GA 240/360
Mu = 1.660 + 1.880 = 240.0 kNm

MB 30
fB = 2.05 kN/cm2
GA 240/360
v = 24 kN/cm2
Primer e, sa gornjim podacima, biti uraen u tri varijante (lom po betonu, simultani lom, lom po
armaturi).
1. varijanta:
LOM PO BETONU
usvojeno b/a = 3.5/5.0

h = 1.903
25 41.2 2.05
= 29.31 cm2
100
24
usvojeno:
625 (29.45 cm2)
usvojeno:
d=50 cm
3 (4.5 + 10 )
= 7.25 cm
6
d = 41.2 + 7.3 = 48.5 cm
2. varijanta:
h = 2.311
SIMULTANI LOM
usvojeno b/a = 3.5/10
k = 2.311 , = 20.988%
240 10 2
= 50.0 cm
25 2.05
A a = 20.988
a1 =
k = 1.903 , = 33.333%
240 10 2
= 41.2 cm
25 2.05
A a = 33.333
a1 =
25 50.0 2.05
= 22.41 cm2
100
24
usvojeno:
622 (22.81 cm2)
usvojeno:
d=60 cm
3 (4.5 + 10 )
= 7.25 cm
6
d = 50.0 + 7.25 = 57.25 cm
PRIMERI ZA VEBE
3. varijanta:
LOM PO ARMATURI
usvojeno b/a = 2.6/10
k = 2.663 , = 15.344%
240 10 2
h = 2.663
= 57.6 cm
25 2.05
A a = 15.344
a1 =
25 57.6 2.05
= 18.89 cm2
100
24
usvojeno:
522 (19.01 cm2)
usvojeno:
d=65 cm
3 4.5 + 2 10
= 6.7 cm
5
d = 57.6 + 6.7 = 64.3 cm
Usvojeni popreni preseci prikazani su na skici u prilogu.

Rezime:
usvajanjem manje dilatacije u betonu dobijamo presek vee visine, armiran manjom koliinom armature.
Sa smanjenjem dilatacije u betonu ima smisla ii do granice od cca. 1.5 do 2 (zavisno od irine
preseka), posle ega ve dobijamo preseke vrlo velike visine i malog procenta armiranja.
PRIMERI ZA VEBE

SLOENO SAVIJANJE - SLOBODNO DIMENZIONISANJE
Poznato:
- statiki uticaji za pojedina optereenja (Mi , Ni) - sraunato

- kvalitet materijala (fB , v) - usvojeno
- irina poprenog preseka (b) - usvojeno
Nepoznato:
- visina poprenog preseka (d)

1. korak:

M u = u ,i M i (i=g, p, )
i
N u = u ,i N i
i
Pri tome se usvajaju MINIMALNE vrednosti koeficijenata sigurnosti, jer se redovno

usvaja dilatacija zategnute armature a 3.
2. korak:
Usvajaju se dilatacije u betonu b i armaturi a, pri emu bar jedna mora imati
graninu vrednost. Vee dilatacije u betonu daju preseke manje visine, armirane
veom koliinom armature. Za usvojene vrednosti dilatacija iz tabela za
dimenzionisanje oitavaju se koeficijenti k i .
3. korak:
Sraunava se potrebna statika visina. Meutim, ovde je postupak iterativan, jer u

izrazu za statiku visinu figurie zasad nepoznata visina d:
M au
d
M au = M u + N u a1 h = k
b fB
2
Postupak se sprovodi tako to se u prvom koraku pretpostavi Mau=Mu i srauna

odgovarajua statika visina:
M Iau = M u h I = k
I
M au
b fB
Sa tako odreenom visinom se ponavlja proraun sve do postizanja eljene tanosti

(razlika di-1 i di). Zatim se sraunava potrebna povrina armature:
Aa =
b hi fB Nu
100 v v
4. korak:

5. korak:

preseka i potrebna ukupna visina preseka d:
PRIMERI ZA VEBE
d = h + a1
6. korak:

kotama i oznakama.
Primer 2.
Odrediti visinu i potrebnu povrinu armature za presek pravougaonog oblika,

optereen zadatim momentima savijanja i silama pritiska. Podaci za proraun:
Mg = 60 kNm
Ng = 125 kN
b = 25 cm
Mp = 80 kNm
Np = 100 kN
GA 240/360
MB 30
Mu = 1.660 + 1.880 = 240.0 kNm ; Nu = 1.6125 + 1.8100 = 380.0 kN

MB 30
fB = 2.05 kN/cm2
GA 240/360
v = 24 kN/cm2
usvojeno b/a = 3.5/7.0
k = 2.074 , = 26.984%
I korak:
pretp. MIau = Mu = 240 kNm
h I = 2.074
240 10 2
= 44.9 cm ; pretp. a1 = 7 cm dI = 44.9+7 = 51.9 cm
25 2.05
II korak:
usv. dI = 52 cm
0.52
II
M au
= 240.0 + 380.0
0.07 = 312.2 kNm
2
312.2 10 2
h = 2.074
= 51.2 cm ; pretp. a1 = 7 cm dII = 51.2+7 = 58.2 cm
25 2.05
II
III korak:
usv. dII = 60 cm
0.60
III
M au
= 240.0 + 380.0
0.07 = 327.4 kNm
2
h III = 2.074
A a = 26.984
a1 =
327.4 10 2
= 52.3 cm ; pretp. a1 = 7 cm dIII = 52.3+7 = 59.3 cm dII
25 2.05
25 52.3 2.05 380
= 14.38 cm2
100
24
24
usvojeno:
618 (15.27 cm2)
usvojeno:
d=60 cm
3 (4.5 + 9.5)
= 7.0 cm
6
d = 52.3 + 7.0 = 59.3 cm

PRIMERI ZA VEBE

ISTO SAVIJANJE - VEZANO DIMENZIONISANJE
Poznato:
- statiki uticaji za pojedina optereenja (Mi)

- kvalitet materijala (fB , v)
- dimenzije poprenog preseka (b,d)
Nepoznato:
1. korak:

M u = u ,i M i (i = g, p, )
i
Pri tome se usvajaju MINIMALNE vrednosti koeficijenata sigurnosti.

2. korak:
Pretpostavlja se poloaj teita zategnute armature a1 i na osnovu toga

sraunava statika visina:
h = d a1
Veliina a1 se pretpostavlja zavisno od visine i irine preseka (broj ipki koje se
mogu smestiti u jedan red). Kree se u granicama (0.05-0.15)d.
3. korak:
Sraunava se koeficijent k:
k=
h
Mu
b fB
i iz tabela za dimenzionisanje proitaju vrednosti dilatacija u betonu i armaturi

i mehaniki koeficijent armiranja . Ukoliko je a1 3, sraunava se
potrebna povrina armature iz izraza:
Aa =
b h fB
100 v
Ukoliko je a < 3, presek se DVOSTRUKO ARMIRA.

4. korak:

poprenom preseku, vodei rauna o zahtevima propisanih Pravilnikom
(debljina zatitnog sloja, isto rastojanje izmeu ipki).
5. korak:

preseka i statika visina h i uporeuje sa pretpostavljenom. U sluaju znatnijih
odstupanja, proraun se ponavlja sa korigovanom vrednou a1.
6. korak:
Konano se konstruie popreni presek usvojenih dimenzija, armiran usvojenom koliinom armature, i prikazuje u odgovarajuoj razmeri (1:10) sa
svim potrebnim kotama i oznakama.
PRIMERI ZA VEBE
Primer 1.
Odrediti potrebnu povrinu armature za presek poznatih dimenzija, pravougaonog oblika, optereen momentima savijanja usled stalnog (Mg) i povremenog (Mp) optereenja. Podaci za proraun:
Mg = 200 kNm
b = 35 cm
MB 30
Mp = 250 kNm
d = 70 cm
RA 400/500
M u = 1.6 200 + 1.8 250 = 770kNm
MB 30
fB = 2.05 kN/cm2
RA 400/500
v = 40 kN/cm2
pretp. a1 = 7 cm
k=
63
770 10 2
35 2.05
A a = 32.449
h = 70 - 7 = 63 cm
= 1.923 b / a = 3.5 / 5.232,
= 32.449%
35 63 2.05
= 36.67 cm2
100
40
usvojeno:
a1 =
8 R25 (39.27 cm2)
5 4.5 + 3 10
= 6.6 cm
8
hstv. = 70 - 6.6 = 63.4 cm > 63 cm = hpretp.
DVOSTRUKO ARMIRANI PRESECI

Ukoliko se u sluaju vezanog dimenzionisanja dobije a < 3, presek se DVOSTRUKO ARMIRA, odnosno odreuje i armatura koja se rasporeuje u pritisnutu zonu preseka. Time se
dilatacija u zategnutoj armaturi zadrava na eljenom nivou (a 3), pa se koriste
minimalne vrednosti koeficijenata sigurnosti.
3a. korak:
Odreuje se moment nosivosti JEDNOSTRUKO armiranog preseka, sa procentom armiranja * i koeficijentom k* koji odgovaraju dilataciji u armaturi koju
elimo zadrati (najee a1 = 3):
2
h
M bu = b f B
k*
Preostali deo spoljanjeg momenta savijanja:
M u = M u M bu
se prihvata dodatnom zategnutom i ukupnom pritisnutom armaturom.
4. korak:
PRIMERI ZA VEBE
Pretpostavlja se poloaj teita pritisnute armature a2 i odreuju se povrine

zategnute i pritisnute armature u preseku, iz izraza:
M u
(h a 2 ) v
Aa 2 =
A a1 = *
b h fB
+ Aa 2
100 v
Ostali elementi prorauna se sprovode potpuno isto kao u sluaju jednostruko armiranog
preseka. Napominje se da su vrednosti * i k* jednoznano odreene usvajanjem dilatacije
a1*.
Komentar:
Dvostruko armirani (u raunskom smislu) preseci se mogu dobiti i kada je dilatacija zategnute
armature a1 > 3, ukoliko iz bilo kog razloga elimo da spreimo da njena vrednost padne
ispod odreene vrednosti.
Primer 2.
Odrediti potrebnu povrinu armature za presek iz Primera 1., pod uslovom da

je irina preseka b=20 cm.
pretp. a1 = 9 cm
k=
61
= 1.408
770 10
20 2.05
usvojeno
a1* = 3
h = 70 - 9 = 61 cm
a < 3
k* = 1.719,
dvostruko armiranje
* = 43.590%
61
M bu =
20 2.05 = 51610 kNcm = 516.1 kNm
1.719
Mu = 770 - 516.1 = 253.9 kNm
pretp. a2 = 5 cm
Aa 2 =
253.9 10 2
= 11.34 cm2
(61 5) 40
usvojeno:
A a1 = 43.590
20 61 2.05
+ 11.34 = 38.59 cm2

100
40
usvojeno:
a1 =
3 4.5 + 3 10 + 2 15.5
= 9.3 cm
8
hstv. = 70 - 9.3 = 60.7 cm 61 cm = hpretp.
PRIMERI ZA VEBE
3 R25 (14.73 cm2)
8 R25 (39.27 cm2)
SLOENO SAVIJANJE - VEZANO DIMENZIONISANJE

- statiki uticaji za pojedina optereenja (Mi , Ni)
Poznato:
- kvalitet materijala (fB , v)

- dimenzije poprenog preseka (b , d)
Nepoznato:
1. korak:

M u = u, i M i
( i = g, p, )
N u = u, i N i
i
Pritom se usvajaju MINIMALNE vrednosti koeficijenata sigurnosti.

2. korak:
Usvajaju se dilatacije Pretpostavlja se poloaj teita zategnute armature a1 i na

osnovu toga sraunavaju statika visina i moment oko teita zategnute armature:
h = d a1
d
M au = M u + N u a1
2
Veliina a1 se pretpostavlja zavisno od visine i irine preseka (broj ipki koje se

mogu smestiti u jedan red), kao i intenziteta i znaka normalne sile (ekscentrino
pritisnuti elementi zahtevaju manje zategnute armature, pa je i a1 manje). Kree se u
granicama (0.05 - 0.15)d.
3. korak:
Sraunava se koeficijent k:
k=
h
M au
b fB
i iz tablica za dimenzionisanje proitaju vrednosti dilatacija u betonu i armaturi i

mehaniki koeficijent armiranja . Ukoliko je a1 3, sraunava se potrebna
povrina armature iz izraza:
Aa =
b h fB Nu
100 v v
Ukoliko je a1 < 3, presek se DVOSTRUKO ARMIRA.

4. korak:

5. korak:

preseka i statika visina h i uporeuje sa pretpostavljenom. U sluaju znatnijih
odstupanja, proraun se ponavlja sa korigovanom vrednou a1.
PRIMERI ZA VEBE
6. korak:

kotama i oznakama.
NAPOMENA: Izrazi
za odreivanje momenta Mau i potrebne povrine armature Aa su napisani u

obliku koji odgovara ekscentrinom pritisku; za sluaj da je presek ekscentrino
zategnut, u izraze se unosi sila negativnog znaka (Zu = -Nu).
Primer 3.
Odrediti potrebnu povrinu armature za presek poznatih dimenzija, pravougaonog oblika, optereen graninim momentom savijanja Mu i graninom silom
zatezanja Zu. Podaci za proraun:
Mu = 750 kNm
b = 40 cm
MB 35
Zu = 500 kN
d = 80 cm
GA 240/360
MB 35
fB = 2.30 kN/cm2
GA 240/360
v = 24 kN/cm2
pretp. a1 = 9 cm
h = 80 - 9 = 71 cm
0.80
M au = 750 500
0.09 = 595 kNm
2
k=
71
2
595 10
40 2.3
A a = 13.863
= 2.792 b/a = 2.383/10, = 13.863%
40 71 2.3 500
+
= 58.56 cm2
100
24 24
usvojeno:
a1 =
1225 (58.92 cm2)
5 4.5 + 5 10 + 2 15.5
= 8.6 cm
12
hstv. = 80 - 8.6 = 71.4 cm 71 cm = hpretp.

Primer 4.
Odrediti potrebnu povrinu armature za presek iz Primera 3., ukoliko je, umesto
silom zatezanja, optereen graninom silom pritiska Nu = 750 kN.
pretp. a1 = 7 cm
h = 80 - 7 = 73 cm
0.80
M au = 750 + 750
0.09 = 997.5 kNm
2
k=
73
997.5 10 2
40 2.3
PRIMERI ZA VEBE
= 2.217 b/a = 3.5/8.774, =23.084%
A a = 23.084
40 73 2.3 750
= 33.35 cm2
100
24 24
usvojeno:
a1=
725 (34.37 cm2)
5 4.5 + 2 10
= 6.1 cm
7
hstv. = 80 - 6.1 = 73.9 cm > 73 cm = h pretp.
DVOSTRUKO ARMIRANI PRESECI

Ukoliko se u sluaju vezanog dimenzionisanja dobije a < 3, presek se DVOSTRUKO ARMIRA, odnosno odreuje i armatura koja se rasporeuje u pritisnutu zonu preseka. Time se
dilatacija u zategnutoj armaturi zadrava na eljenom nivou (a 3), pa se mogu koristiti
minimalne vrednosti koeficijenata sigurnosti.
3a. korak:
Odreuje se moment nosivosti JEDNOSTRUKO armiranog preseka, sa procentom armiranja * i koeficijentom k* koji odgovaraju dilataciji u armaturi koju
elimo zadrati (najee a1 = 3):
2
h
M abu = b f B
k*
Preostali deo momenta savijanja:
M au = M au M abu
se prihvata dodatnom zategnutom i ukupnom pritisnutom armaturom.
4. korak:
Pretpostavlja se poloaj teita pritisnute armature a2 i odreuju se povrine

zategnute i pritisnute armature u preseku, iz izraza:
Aa 2 =
A a1 = *
M au
(h a 2 ) v
b h fB Nu
+ Aa 2
100 v v
Ostali elementi prorauna se sprovode potpuno isto kao u sluaju jednostruko armiranog
preseka. Napominje se da su vrednosti k* i * odreene usvajanjem dilatacije a*.
Komentar:
PRIMERI ZA VEBE
Dvostruko armirani (u raunskom smislu) preseci se mogu dobiti i kada je dilatacija zategnute
armature a > 3, ukoliko iz bilo kog razloga elimo da spreimo da njena vrednost padne ispod
odreene vrednosti.
Primer 5.
Odrediti potrebnu povrinu armature za presek poznatih dimenzija, pravougaonog oblika, optereen graninim momentom savijanja Mu i graninom silom
pritiska Nu. Podaci za proraun:
Mu = 580 kNm
b = 30 cm
MB 30
Nu = 1000 kN
d = 60 cm
RA 400/500
pretp. a1 = 7 cm
h = 60 - 7 = 53 cm
0.60
0.07 = 810 kNm

M au = 580 + 1000
2
k=
53
2
810 10
30 2.05
= 1.460
a< 3 dvostruko armiranje
usvojeno a1* = 3.0 k* = 1.719 ; * = 43.590%

2
53
M abu =
30 2.05 = 58440 kNcm = 584.4 kNm
1.719
Mau = 810 - 584.4 = 225.6 kNm
pretp. a2 = 5 cm
Aa 2 =
225.6 10 2
= 11.75 cm2
(53 5) 40
usvojeno:
A a1 = 43.590
4 R22 (15.21 cm2)
30 53 2.05 1000
+ 11.75 = 22.27 cm2

100
40
40
usvojeno:
6 R22 (22.81 cm2)
Ukoliko bi usvojili neto veu dilataciju zategnute armature, sledi:

usvojeno a1* = 5.0 k* = 1.903 ; * = 33.333%
2
53
M abu =
0.30 2.05 = 477.2 kNm
1.903
Mau = 810 - 477.2 = 332.8 kNm
pretp. a2 = 5 cm
A a1 = 33.333
Aa 2 =
332.8 102
= 17.33 cm2
(53 5) 40
30 53 2.05 1000
+ 17.33 = 19.50 cm2

100
40
40
usvojeno:
5 R22 (19.01 cm2)
Aa1 + Aa2 = 19.50 + 17.33 = 36.83 cm2 > (22.27 + 11.75) = 34.02 cm2
PRIMERI ZA VEBE
U ovom materijalu nalazi se 16 dijagrama iz prirunika:
DIJAGRAMI ZA DIMENZIONISANJE
ARMIRANOBETONSKIH PRESEKA PREMA
GRANINOJ NOSIVOSTI
(Graevinska knjiga, Beograd, 1989.), autora Duana Najdanovia,
Vanje Alendara i Dragana Jeia. Dijagrami su skenirani i uinjeni
dostupnim posetiocima sajta uz saglasnost autora. S obzirom na
izoblienja pri skeniranju, prezentovani materijal ima karakter
pomagala u nastavi i ne treba ga koristiti u druge svrhe.
M. Stojanovi
1. DIMENZIONISANJE KONZOLNE PLOE

Dimenzionisati konzolnu plou, raspona L=2.0 m. Ploa je debljine dp=12 cm, a pored sopstvene
teine optereena je i povremenim optereenjem p=2.0 kN/m2. Izvodi se od betona MB 30 i armira
glatkom armaturom GA 240/360. Za usvojeni raspored armature sraunati karakteristinu irinu
prslina u preseku u ukljetenju i maksimalni ugib slobodnog kraja ploe.
1.1 ANALIZA OPTEREENJA I STATIKI UTICAJI

stalno optereenje:
g = dpb = 0.1225.0
= 3.0 kN/m2
povremeno optereenje:
p=
= 2.0 kN/m2
Mg = 3.02.02 / 2 = 6.0 kNm/m
Mp = 2.02.02 / 2 = 4.0 kNm/m
Tg = 3.02.0 = 6.0 kN/m
Tp = 2.02.0 = 4.0 kN/m
1.2 DIMENZIONISANJE
Mu = 1.66.0 + 1.84.0 = 16.8 kNm/m
fB = 20.5 MPa = 2.05 kN/cm2
MB 30
GA 240/360 v = 240 MPa = 24.0 kN/ cm2

pretp. a1 = 2.5 cm h = 12.0 - 2.5 = 9.5 cm ; b = 100 cm = 1.0 m
k=
9.5
16.8 102
100 2.05
Aa , potr. = 9.610
Aa , min . = 0.15
= 3.319 b/a = 1.80/10 ; = 9.610%
100 9.5 2.05
= 7.80 cm2/m
100
24
100 12
= 1.80 cm2/m < Aa,potr. = 7.80 cm2/m
100
pretp. 10 (aa(1) = 0.785 cm2) ea =

usvojeno:
100 a (a1) 100 0.785

=
= 10.1 cm
Aa , potr .
7.80
10/10 (7.85 cm2/m)
Aap = 0.20 Aa , potr. = 0.20 7.80 = 1.56 cm2/m

Aap , min . = 0.10
100 12
= 1.20 cm2/m < Aap,potr. = 1.56 cm2/m
100
pretp. 8 (aa(1) = 0.503 cm2) eap =

usvojeno:
PRIMERI ZA VEBE
100 a (a1) 100 0.503

=
= 32.2 cm
A ap, potr .
1.56
8/30 (1.67 cm2/m)
Napomene:
Minimalni procenti armiranja glavnom, odnosno podeonom armaturom iznose:
za GA 240/360:
min = 0.15%
,
p,min = 0.10%
za RA 400/500:
min = 0.10%
,
p,min = 0.085%
za MA 500/560:
min = 0.075%
,
p,min = 0.075%
Maksimalna doputena rastojanja glavne, odnosno podeone armature na mestima maksimalnih uticaja
iznose:
ea,max = 2dp (1.5dp) 20 cm
(glavna armatura)
eap,max = 4dp (3dp) 30 cm
(podeona armatura)
Vrednosti u zagradama se odnose na sluaj kada je ploa optereena linijskim (koncentrisanim)
optereenjem.
2. PRORAUN KARAKTERISTINE IRINE PRSLINA

2.1 SREDNJE RASTOJANJE PRSLINA
e
l ps = 2 a 0 + + k1 k 2
10
z1, ef.
U prethodnom izrazu su upotrebljene sledee oznake:

a0
- ist zatitni sloj betona do armature
- osovinsko rastojanje profila armature, ne vee od 15 ni od 30 cm
k1
- koeficijent koji obuhvata uticaj prianjanja armature (k1=0.8 za glatku armaturu

GA 240/360, k1=0.4 za rebrastu armaturu RA 400/500)
k2
- koeficijent koji obuhvata uticaj naponskog stanja - oblika dijagrama napona

zatezanja po visini preseka pre nastanka prslina (k2=0.25 za centrino zatezanje,
k2=0.125 za isto savijanje)
z1,ef. - efektivni procenat armiranja zategnutom armaturom, odreen izrazom:

z1,ef. =
Aa1
A a1
A bz,ef.
- povrina zategnute armature u poprenom preseku
Abz,ef. - efektivna povrina zategnuog betona, odreena za sluaj pravougaonog oblika

zategnute zone preseka kao:
A bz,ef. = b h bz,ef.
pri emu je visina sadejstvujue zone zategnutog betona hbz,ef. odreena kao
minimalna od sledee dve vrednosti:
a ( i ) + 7.5
h bz,ef. = min .
I
d x d / 2
(a)
( b)
a(i) - poloaj najudaljenijeg od zategnute ivice reda zategnute armature u preseku

xI
PRIMERI ZA VEBE
- visina pritisnute zone preseka pre nastanka prslina (stanje I)
S obzirom na uobiajene dimenzije preseka i prenike upotrebljene armature, uslov (a) je najee
merodavan kod prorauna grednih nosaa, a uslov (b) kod ploa.
a0 = a1 - /2 = 2.5 - 1.0/2 = 2.0 cm
= 10 mm = 1 cm
k1 = 0.8 (GA 240/360)
e = 10 cm
k2 = 0.125 (isto savijanje)
2.5 + 7.5 1.0 = 10 cm
h bz,ef. = min .
= 6 cm
I
d x d / 2 = 12 / 2 = 6 cm
z1,ef. =
Aa1
7.85
=
= 0.01309 = 1.309%
A bz,ef. 100 6.0
10.0
1.0
= 13.64 cm
l ps = 2 2.0 +
+ 0.8 0.125
10
1.309 10 2
2.2 ODREIVANJE NAPONA U ZATEGNUTOJ ARMATURI

Da bi sraunali napon u zategnutoj armaturi, potrebno je odrediti poloaj neutralne linije u preseku.
Za sluaj pravougaonog preseka optereenog na isto savijanje, poloaj neutralne linije se
odreuje reavanjem kvadratne jednaine oblika:
s2 + 2 n (1 + 2 ) s 2 n (1 + 2 2 ) = 0
koja zapravo predstavlja uslov ravnotee N=0. U ovom izrazu koriste se sledee oznake:
n=
1 =
Ea 210
=
= 6.67
E b 31.5
A a1
7.85
=
= 0.827%
b h 100 9.5
2 =
a2
=0
h
2 =
Aa 2
=0
bh
s2 + 2 6.67 0.827 102 s 2 6.67 0.827 102 = 0 s = 0.281

Koeficijent kraka unutranjih sila odreuje se iz izraza:
b = 1
s
0.281
=1
= 0.906 zb = bh = 0.9069.5 = 8.61 cm
3
3
Napomena:
U praktinim proraunima je dovoljno tano koristiti priblinu vrednost zb 0.9h, ime se eliminie
potreba tanog odreivanja poloaja neutralne linije. U sluaju pravougaonog preseka optereenog na
isto savijanje to nije naroito znaajno (reavanje kvadratne jednaine), ali u sluaju sloenog savijanja,
kada je potrebno reiti jednainu treeg stepena, ili u sluaju T preseka, moe znatno skratiti proraun uz
zadovoljavajuu tanost.
Ukoliko se zadatkom eksplicitno trai odreivanje napona u betonu i armaturi, MORA se sprovesti taan
proraun poloaja neutralne linije, odnosno odgovarajuih vrednosti napona.
M
10.0 102
147.9
a 1 =
=
= 14.79 kN/cm2 = 147.9 MPa a1 =
= 0.704
z b Aa1 8.61 7.85
210 103
PRIMERI ZA VEBE
2.3 ODREIVANJE KARAKTERISTINE IRINE PRSLINA

Karakteristina irina prslina (fraktil 5%) se odreuje iz izraza:
a pk = 1.7 a a1 l ps
2
2

M 1.0
a = 1 1 2 aII1, r = 1 1 2 r
M 0.4
a 1
- koeficijent kojim se uzima u obzir prianjanje armature (1=0.5 za glatku armaturu

GA 240/360, odnosno 1=1.0 za rebrastu armaturu RA 400/500)
- koeficijent kojim se uzima u obzir dugotrajnost optereenja (2=1.0 za kratkotrajno optereenje, odnosno 2=0.5 za dugotrajno ili viestruko ponovljeno
optereenje)
Mr - moment savijanja pri kome nastaje prslina, odreen izrazom:

M r = fbzs Wi1 fbzs Wb1
Wi1 - otporni moment idealizovanog preseka (beton+armatura) za zategnutu ivicu
preseka
Wb1 - otporni moment bruto betonskog preseka za zategnutu ivicu preseka
S obzirom na veliinu koeficijenta a (vrlo bliska vrednosti 1.0), radi jednostavnosti se
savetuje da se proraun momenta Mr sprovodi po priblinom izrazu (sa karakteristikama
bruto betonskog preseka), pri emu se doputa da se proraunom tretira SAMO REBRO
poprenog preseka, dakle Wb1 brd2/6.
fbzs
- vrstoa betona pri zatezanju savijanjem, odreena izrazom:

0.4
0.4
f bzs = f bz 0.6 + 4 = 0.7 f bz , m 0.6 + 4 f bz = 0.7 f bz , m

d
d
Napominje se da se visina poprenog preseka d u izraz za odreivanje fbzs unosi u

METRIMA. Takoe se naglaava da se, u skladu sa lanom 51. BAB, kod prorauna irine
prslina usvaja da je fbz = 0.7fbz,m
fbzm - srednja vrstoa betona pri aksijalnom zatezanju - videti tabelu u okviru lana 51.
Pravilnika BAB 87, odnosno odreena izrazom:
f bzm = 0.25 3 f bk2
; fbzm i fbk u [MPa]

MB 30 fbz,m = 2.4 MPa fbz = 0.7fbz,m = 0.72.4 = 1.68 MPa
0.4
2
f bzs = 1.68 0.6 + 4
= 2.15 MPa = 0.215 kN/cm
0.12
100 12 2
Wb1 =
= 2400 cm3/m Mr = 0.2152400 = 516 kNcm/m = 5.16 kNm/m < M
6
2
1 = 0.5 (GA 240 / 360)
5.16
= 0.867
a = 1 0.5 1.0
2 = 1.0 ( t = 0)
10.0
PRIMERI ZA VEBE
apk = 1.7 0.867 0.70410-3 13.64 = 14.210-3 cm = 0.14 mm < apk,dop. = 0.2 mm
Kako se pretpostavlja da se element nalazi u uslovima umereno agresivne sredine ("napolju"),
doputena vrednost karakteristine irine prslina je apk,dop. = 0.2 mm. Dakle, sa aspekta graninog
stanja prslina, element je korektno dimenzionisan.
Kako je u konkretnom sluaju Mr < M, u preseku e se pojaviti prslina (stanje II). U sluaju savijanih
nosaa to je praktino redovno sluaj, meutim, kod aksijalno zategnutih nosaa se moe dogoditi, za
sluaj usvajanja relativno velikih preseka, da bude zadovoljena relacija Zr Z. U tom sluaju presek
ostaje u neisprskalom stanju (stanje I) pa odreivanje irine prslina postaje besmisleno. Dakle, vrlo je
uputno u praktinim proraunima najpre odrediti odgovarajui statiki uticaj u trenutku pojave prslina (Mr
za savijane, odnosno Zr za zategnute nosae) i odmah utvrditi da li se, u raunskom smislu, presek nalazi u
isprskalom ili neisprskalom stanju. Bez obzira na to, potrebna povrina armature se odreuje prema
pretpostavkama teorije granine nosivosti (za stanje II - sa prslinama), odnosno kompletna sila zatezanja
u preseku se poverava armaturi.
3. ODREIVANJE DEFORMACIJA SLOBODNOG KRAJA PLOE

Potrebne geometrijske karakteristike neisprskalog betonskog preseka i poloaj teita ukupne
armature u preseku dati su sledeim izrazima:
AbI = bd = 10012 = 1200 cm2/m
yb1 = yb2 = d/2 = 12 / 2 = 6.0 cm
J Ib =
b d 3 100 123
=
= 14400 cm4/m
12
12
Aa1 = 7.85 cm2/m (10/10)
Aa2 = 0
Aa = Aa1 + Aa2 = 7.85 cm2/m
Poloaj teita ukupne armature u odnosu na gornju ivicu preseka, kao i poloajni moment inercije
armature u odnosu na teite ukupne armature, odreeni su kao:
ya2 = h = 9.5 cm
Ja = 0
3.1 ELASTINO REENJE

Ugib slobodnog kraja konzole optereene jednako raspodeljenim optereenjem q=g+p po itavom
rasponu, uvodei u proraun moment inercije BRUTO BETONSKOG PRESEKA, odreen je
izrazom:
vb =
(3.0 + 2.0) 2.04

q l4
=
= 2.2110-3 m = 2.21 mm
6
8
8 E b J b 8 31.5 10 14400 10
3.2 PRORAUN UGIBA U TRENUTKU NANOENJA OPTEREENJA

3.2.1 POETNI UGIB, UKUPNO OPTEREENJE
Posebno se mora sraunati ugib za stanje I (bez prslina) i za stanje II (sa prslinama).
3.2.1.1 Stanje I (bez prslina) - ukupno optereenje
AiI = AbI + nAa = 1200 + 6.677.85 = 1252.4 cm2/m
PRIMERI ZA VEBE
y iI2 = y Ib 2 +
(y
a2
(9.5 6.0) 6.67 7.85 = 6.15 cm

y Ib 2 ) n A a
= 6.0 +
I
Ai
1252.4
Moment inercije idealizovanog preseka (beton + armatura) za stanje I odreen je izrazom:

J iI = J Ib + n J a +A Ib (y a 2 y Ib 2 ) (y iI2 y Ib 2 )
JiI = 14400 + 0 + 1200(9.5 - 6.0)(6.15 - 6.0) = 15014.6 cm4/m

k aI =
J Ib
14400
=
= 0.959
I
J i 15014.6
Ugib u trenutku nanoenja optereenja (t=0) za ukupno (g+p) optereenje, za neisprskali presek
(stanje I) iznosi:
vMI(t0) = kaIvb = 0.9592.21 = 2.11 mm
3.2.1.2 Stanje II (sa prslinama) - ukupno optereenje
Poloaj neutralne linije je odreen prilikom odreivanja napona u zategnutoj armaturi (proraun
prslina).
xII = sh = 0.2819.5 = 2.67 cm
AbII = bxII = 1002.67 = 267 cm2/m
y IIb =
x II 2.67
=
= 1.34 cm
2
2
b (x II ) 100 2.673
J =
=
= 159.27 cm4/m
12
12
3
II
b
yiII = xII = 2.67 cm
J iII = J IIb + n J a +A IIb (y a 2 y IIb 2 ) (y iII2 y IIb 2 )
JiII = 159.27 + 0 + 1200(9.5 - 1.34)(2.67 - 1.34) = 3077.0 cm4/m

k aII =
J Ib 14400
=
= 4.680
J iII 3077.0
Ugib u trenutku nanoenja optereenja (t=0) za ukupno (g+p) optereenje, za isprskali presek (stanje
II) iznosi:
vMII(t0) = kaIIvb = 4.6802.21 = 10.32 mm
3.2.1.3 Poetni ugib u trenutku t=0 (ukupno optereenje)
Ukupno, poetni ugib u trenutku t=0 se dobija iz izraza:
vM(t0) = (1 - ) vMI(t0) + vMII(t0)
pri emu je koeficijent sadejstva zategnutog betona izmeu prslina odreen izrazom:
= 1 1 2
PRIMERI ZA VEBE
Mr
M
1.0
0.4
S obzirom da je sraunat moment inercije idealizovanog preseka za stanje bez prslina JiI, moment
pojave prslina Mr bie odreen iz izraza:
Mr = fbzsWi1I ; WiI1 =
J iI
J iI
15014.6
=
=
= 2565 cm3/m
I
I
y i1 d y i 2 12 6.15
vrstoa betona pri zatezanju savijanjem fbzs je odreena izrazom:

0.4
0.4
f bzs = f bz 0.6 + 4 = f bz , m 0.6 + 4 f bz = f bz , m

d
d
Posebno se naglaava da je vrstoa betona pri aksijalnom zatezanju, za razliku od vrednosti koja se
koristi pri proraunu prslina, fbz = fbz,m (lan 51. Pravilnika BAB 87).
0.4
2
f bzs = 2.40 0.6 + 4
= 3.07 MPa = 0.307 kN/cm
0.12
Mr = 0.3072565 = 788 kNcm/m = 7.88 kNm/m < M = Mg + Mp = 10 kNm/m

1 = 0.5 (GA 240 / 360)
7.88
t =0
= 0.606
G + P = 1 0.5 1.0
2 = 1.0 ( t =0)
10
vMG+P(t0) = (1 - 0.606) 2.11 + 0.606 10.32 = 7.09 mm

Traeni ugib slobodnog kraja konzole usled ukupnog, stalnog i povremenog optereenja, u trenutku
nanoenja optereenja (t=0), je vMG+P(t0) = 7.09 mm.
3.2.2 POETNI UGIB, STALNO OPTEREENJE
Kako je poloaj neutralne linije u preseku napregnutom na isto savijanje nezavisan od veliine
momenta savijanja, lako je zakljuiti:
3.2.2.1 Stanje I (bez prslina) - stalno optereenje
v IM , g ( t 0 ) =
g
3.0
v IM , g + p ( t 0 ) =
2.11 = 1.27 mm
g+p
3.0 + 2.0
3.2.2.2 Stanje II (sa prslinama) - stalno optereenje

v IIM , g ( t 0 ) =
g
3.0
v IIM , g + p ( t 0 ) =
10.32 = 6.19 mm
g+p
3.0 + 2.0
3.2.2.3 Poetni ugib u trenutku t=0 (stalno optereenje)

1 = 0.5 (GA 240/360) ; 2 = 1.0 (t=0)
Gt = 0 = 1 1 2
Mr
7.88
= 1 0.5 1.0
= 0.344 < 0.4 usv. Gt = 0 = 0.4
Mg
6.0
vMG(t0) = (1 - 0.4) 1.27 + 0.4 6.19 = 3.24 mm
PRIMERI ZA VEBE
3.3 PRORAUN UGIBA U TOKU VREMENA

Geometrijske karakteristike idealizovanog poprenog preseka (beton+armatura) se sraunavaju na
isti nain kao za stanje t=0, s tim da se u odgovarajue izraze umesto modula deformacije betona Eb
unosi korigovani efektivni modul Eb*.
= 0.8
= 0.82.6 = 2.08
= 2.6
E*b =
Eb
31.5
E
210
=
= 10.23 GPa n* = *a =
= 20.53
1 + 1 + 2.08
E b 10.23
3.3.1 TRAJNI UGIB, STALNO OPTEREENJE

3.3.1.1 Stanje I (bez prslina) - stalno optereenje
Ai*I = AbI + n*Aa = 1200 + 20.537.85 = 1361.3 cm2/m
y*i 2I = y Ib 2 +
(y
a2
(9.5 6.0) 20.53 7.85 = 6.42 cm

y Ib 2 ) n * A a
= 6.0 +
*I
Ai
1361.3
Moment inercije idealizovanog preseka (beton + armatura) za stanje I odreen je izrazom:

J *iI = J Ib + n * J a + A Ib (y a 2 y Ib 2 ) (y*i 2I y Ib 2 )
Ji*I = 14400 + 0 + 1200(9.5 - 6.0)(6.42 - 6.0) = 16141.5 cm4/m
k I = 1
n*
J a + Aa (y a 2 y iI2 ) (y a 2 y*i 2I )
*I
Ji
k I = 1
20.53
[0 + 7.85 (9.5 6.15) (9.5 6.42 )] = 0.897
16141.5
v IM ,G (t ) = k aI (1 + k I ) v Gb = (1 + k I ) v IM ,G (t 0 )
Ugib u vremenu t usled stalnog optereenja, za neisprskali presek (stanje I) iznosi:

vMI(t) = (1+0.8972.6)1.27 = 4.23 mm
3.3.1.2 Stanje II (sa prslinama) - stalno optereenje
Ai*II = AbII + n*Aa = 267.4 + 20.537.85 = 428.6 cm2/m
y*i 2II = y IIb 2 +
(y
a2
(9.5 1.34 ) 20.53 7.85 = 4.41 cm

y IIb 2 ) n* A a
= 1.34 +
* II
Ai
428.6
J *iII = J IIb + n* J a +A IIb (y a 2 y IIb 2 ) (y*i 2II y IIb 2 )

Ji*II = 159.27 + 0 + 267.4(9.5 - 1.34)(4.41 - 1.34) = 6862.5 cm4/m
k II = 1
n*
J a + A a (y a 2 y iII2 ) (y a 2 y*i 2II )
* II
Ji
k II = 1
20.53
[0 + 7.85 (9.5 2.67 ) (9.5 4.41)] = 0.183
6862.5
PRIMERI ZA VEBE
v IIM ,G (t ) = k aII (1 + k II ) v Gb = (1 + k II ) v IIM ,G (t 0 )

Ugib u vremenu t usled stalnog optereenja, za isprskali presek (stanje II) iznosi:
vMII(t) = (1+0.1832.6)6.19 = 9.14 mm
3.3.1.3 Trajni ugib u trenutku t (stalno optereenje)
1 = 0.5 (GA 240/360) ; 2 = 0.5 (t)
Gt = 1 1 2
Mr
7.88
= 1 0.5 0.5
= 0.672
Mg
6.0
vMG(t) = (1 - 0.672) 4.23 + 0.672 9.14 = 7.53 mm
3.3.2 TRAJNI UGIB, UKUPNO OPTEREENJE

Konana vrednost ugiba usled dejstva dugotrajnog (stalnog) i kratkotrajnog (povremenog) optereenja dobija se kao trenutna vrednost ugiba od ukupnog optereenja, uveana za prirast ugiba kao
posledice dugotrajnog dejstva stalnog optereenja:
v GM+ P ( t ) = v GM+ P ( t 0 ) + v GM ( t ) v GM ( t 0 )
vMG+P(t) = vmax = 7.09 + (7.53 - 3.24) = 11.38 mm

v GM+ P ( t ) = v max . = 1.14cm < v dop. =
L
200
=
= 1.33 cm
150 150
Kako je maksimalni ugib slobodnog kraja konzole manji od doputene vrednosti (lan 117. Pravilnika BAB 87), sa aspekta graninog stanja deformacija (upotrebljivosti), element je korektno
dimenzionisan.
Sraunavanje geometrijskih karakteristika poprenog preseka za je svakako najobimniji deo posla kod
prorauna deformacija savijanih AB elemenata. U prethodnom primeru je prikazan najjednostavniji sluaj
(pravougaoni presek, jednostruko armiranje), dok je u realnim konstrukcijama (T preseci, uvoenje u
proraun i pritisnute armature), obim posla jo vei. Stoga su konstruisani, i u II tomu Prirunika za
primenu Pravilnika BAB 87 publikovani, dijagrami (Prilog 3.4 - pravougaoni preseci, Prilog 3.5 - T
preseci) pomou kojih se potrebni koeficijenti za proraun ugiba lako mogu odrediti. Primena ovih
dijagrama se sugerie posebno iz sutinskih razloga: mnogo vanije je uoiti tehniku prorauna ugiba za
pojedine trenutke vremena i pojedine sluajeve optereenja, nego koncentrisati panju na sraunavanje
geometrijskih karakteristika preseka.
Primena dijagrama iz Prirunika prikazana je na prethodnom primeru. Tako je za:

Aa 2
=0
Aa1
a1 2.5
=
= 0.208 0.2
d 12
n A a1 6.67 7.85
=
= 0.055
bh
100 9.5
k aI = 0.96 0.959 (dijagram 3.4.4)

II
k a = 4.60 4.68 (dijagram 3.4.8)
k I = 0.895 0.897 (dijagram 3.4.16)

II
k = 0.184 0.183 (dijagram 3.4.28)
dok je za:
= 0.802.60 = 2.08 2.0
PRIMERI ZA VEBE
10
Logino, u ovom sluaju se moment pojave prslina sraunava sa karakteristikama bruto betonskog
preseka (Mr fbzsWb1).
POETNI UGIB, UKUPNO OPTEREENJE
vMI(t0) = kaIvb = 0.962.21 = 2.12 mm
vMII(t0) = kaIIvb = 4.602.21 = 10.14 mm
Wb1 = 100122/6 = 2400 cm3/m Mr 0.3072400 = 737 kNcm/m = 7.37 kNm/m
1 = 0.5 (GA 240 / 360)
7.37
t =0
= 0.631
G + P = 1 0.5 1.0
2 = 1.0 ( t =0)
10
vMG+P(t0) = (1 - 0.631) 2.12 + 0.606 10.14 = 7.18 mm

POETNI UGIB, STALNO OPTEREENJE
vM,gI(t0) = 3.0/5.0 2.12 = 1.27 mm
vMII(t0) = 3.0/5.0 10.14 = 6.08 mm
1 = 0.5 (GA 240 / 360)
7.37
t =0
= 0.386 < 0.4 usv. t=0
G = 1 0.5 1.0
G = 0.4
2 = 1.0 ( t =0)
6.0
vMG(t0) = (1 - 0.4) 1.27 + 0.4 6.08 = 3.20 mm

TRAJNI UGIB, STALNO OPTEREENJE
vMI(t) = (1+0.8952.6)1.27 = 4.22 mm
vMII(t) = (1+0.1842.6)6.08 = 9.00 mm
1 = 0.5 (GA 240 / 360)
7.37
t
= 0.693
G = 1 0.5 0.5
2 = 0.5 ( t )
6.0
vMG(t) = (1 - 0.693) 4.22 + 0.693 9.00 = 7.53 mm

TRAJNI UGIB, UKUPNO OPTEREENJE
vMG+P(t) = vmax = 7.18 + (7.53 - 3.20) = 11.52 mm
v GM+ P ( t ) = v max . = 1.15 cm < v dop. =
PRIMERI ZA VEBE
L
200
=
= 1.33 cm
150 150
DIMENZIONISANJE PREMA MOMENTIMA TORZIJE

Za nosa POS1 prikazan na skici nacrtati dijagrame presenih sila usled prikazanih sila G=75 kN, a
zatim izvriti osiguranje od glavnih napona zatezanja na pojedinim delovima nosaa. Presek nosaa
je pravougaoni, dimenzija b/d = 45/60 cm. Nosa nije potrebno dimenzionisati prema momentima
savijanja. Kvalitet materijala: MB 30, GA 240/360.
DIJAGRAMI STATIKIH UTICAJA ZA POS 1

Oslonaka veza omoguava prihvatanje momenata torzije, a
onemoguava prihvatanje momenata savijanja. Za sluaj
torziono krutih oslonaca, dijagram momenata torzije je po
obliku identian sa dijagramom transverzalnih sila kod
proste grede. Detaljnije o proraunu preseka napregnutih
torzijom videti u literaturi (npr. M.Ai, A.Pakvor, .Perii: Teorija armiranobetonskih i prethodno napregnutih
konstrukcija, poglavlje 4.2).
Redukcijom sila sa prepusta na POS 1 dobija se dispozicija
optereenja prikazana na skici. Sledi:
RG = G = 75 kN Mg,max. = 75.02.0 = 150 kNm
MTg = G1.0 = 75 kNm
Momenti torzije koji deluju u suprotnim smerovima predstavljaju se koncentrisanim silama suprotnih smerova, pa
sledi da su vrednosti MT u ukljetenju:
osl.
M Tg
= 75
4.0 2.0
= 25 kNm
6.0
OSIGURANJE OD GLAVNIH NAPONA ZATEZANJA
Krajnje treine nosaa

Tu = 1.675 = 120 kN
pretp. a1 = 5 cm h = 60 - 5 = 55 cm Tn =
PRIMERI ZA VEBE
120
= 0.054 kN/cm2
45 0.9 55
MTu = 1.625 = 40 kNm

pretp. a0 = 4.5 cm b0 = 45 - 24.5 = 36 cm ; d0 = 60 - 24.5 = 51 cm
=
min.( b 0 , d 0 ) 36
=
= 4.5 cm
8
8
Ab0 = b0d0 = 3651 = 1836 cm2 ; Ob0 = 2(b0+d0) = 2(36+51) = 174 cm

T
=
M
n
n =
M Tu
40 10 2
=
= 0.242 kN/cm2
2 A b 0 2 1836 4.5
MT
n
> t = 0.11 kN / cm 2
+ = 0.242 + 0.054 = 0.296 kN/cm
< 3 t
2
T
n
Kako je na itavom delu nosaa napon smicanja konstantan i vei od r, sledi da su odgovarajue
duine osiguranja 1 = 3 = 2.0 m.
Osiguranje se vri vertikalnim uzengijama (=90) i horizontalnom armaturom. Potrebna povrina
uzengija se sraunava iz odgovarajuih redukovanih uticaja (MTRu, odnosno Ru), posebno za uticaj
momenta torzije, odnosno transverzalne sile.
Potrebno je obratiti panju da je nuno sraunati uzengije za prihvatanje transverzanih sila, bez obzira to
je nT < r. Kriterijum da li je potrebno osiguranje armaturom ili ne je UKUPAN napon smicanja, a ne
napon smicanja od pojedinanog uticaja.
Potrebne uzengije za prihvatanje transverzalne sile

1 Tn
1 0.054
Tbu =
(3 r n ) b z =
( 3 0.11 0.296) 45 0.9 55 = 6.9 kN
2 n
2 0.296
TRu = Tmu - Tbu = 120 - 6.9 = 113.1 kN TR u =
usvojeno:
a
( 1)
u ,T
b TRu
m v
113.1
= 0.051 kN/cm2
45 0.9 55
m=4 ; = 90 ; = 45
1
45 0.051
1
eu =
e = 0.024eu
4 24
( cos + sin ctg)
(1 + 0 1) u
Potrebne uzengije za prihvatanje torzije

M Tbu =
T
M
0.242
n
(3 r n ) A b 0 =
( 3 0.11 0.296) 1836 4.5 10 2 = 2.3 kNm
n
0.296
MTRu = MTu - MTbu = 40 - 2.3 = 37.7 kNm

a
( 1)
u ,M T
M TR u
1
37.7 10 2
1
=
eu =
e u = 0.043eu
2 A b 0 v ( cos + sin ctg)
2 1836 24 (1 + 0 1)
)
)
spoljanje uzengije: a (u1,spolja
= a (u1,M
+ a (u1,T) = (0.043+0.024)eu = 0.067eu
T
pretp. U10 (au(1) = 0.785 cm2) e u ,spolja =
PRIMERI ZA VEBE
0.785
= 11.8 cm
0.067
U10/10
)
unutranje uzengije: a (u1,unutra
= a (u1,T) = 0.024eu
pretp. U8 (au(1) = 0.503 cm2) e u ,unutra =
0.503
= 21.1 cm
0.024
U8/20
Napominje se da se spoljanje uzengije, koje prihvataju uticaj torzije, moraju zatvoriti preklapanjem po
itavoj kraoj strani preseka, dok se unutranje uzengije, koje prihvataju samo uticaj transverzalne sile,
mogu zatvoriti na uobiajen nain, oko jedne od ugaonih ipki.
Horizontalna armatura
Za pritvatanje napona smicanja usled dejstva momenta torzije za itav presek potrebno je:
Aa =
M Tu
40 10 2
( cos + sin ctg) O b 0 =
(1 + 0 1) 174 = 7.90 cm2
2 A b0 v
2 1836 24
Sa aspekta nosivosti preseka, mogue je usvojiti samo etiri ugaone ipke odgovarajue povrine.
Ipak, vodei rauna o graninom stanju upotrebljivosti, treba izabrati vei broj tanjih profila i
homogeno ih rasporediti po obimu preseka. U konkretnom sluaju, usvojeno je 1410.
Potrebna povrina podune armature se moe sraunati i iz izraza:
a (p1,M) T =
40 10 2
M Tu
( cos + sin ctg) e p =
(1 + 0 1) e p = 0.045ep
2 A b0 v
2 1836 24
pretp. 10 (ap(1) = 0.785 cm2) e p = 0.785 = 17.3 cm

0.045
Meutim, ovakav nain prorauna se ne preporuuje, jer je teko armaturu rasporediti na istom
(sraunatom) rastojanju du horizontalnih i vertikalnih strana preseka.
Za pritvatanje napona smicanja usled dejstva transverzalne sile potrebno je:

A a =
Tmu
120
( ctg ctg) =
(1 0) = 2.50 cm2
2 v
2 24
Ovu armaturu potrebno je postaviti u donjoj, zategnutoj zoni preseka.

Kod usvajanja podune armature preporuuje se da se najpre prorauna potrebna povrina za svako od
naponskih stanja (savijanje, smicanje, torzija). Zatim se usvoji horizontalna armatura za prihvatanje
momenata torzije i rasporedi po preseku tako da rastojanje profila bude priblino 15 cm. Ovako rasporeenoj armaturi se, u odgovarajuim zonama, dodaje armatura za savijanje, odnosno dodatna
zategnuta armatura za prihvatanje transverzalnih sila (poeljno usvajanje zajednikih profila).
Srednja treina nosaa

MTu = 1.650 = 80 kNm
MT
n
M Tu
80 10 2
=
=
= 0.484 kN/cm2
2 A b 0 2 1836 4.5
> 3 t = 0.33 kN / cm 2
< 5 t
Kako je na itavom delu nosaa napon smicanja konstantan i vei od r, sledi da je odgovarajua
duina osiguranja 2 = 2.0 m. Osiguranje se vri vertikalnim uzengijama (=90) i horizontalnom
armaturom.
n > 3r
MTbu = 0 ; MTRu = MTu = 80 kNm
PRIMERI ZA VEBE
Potrebna povrina uzengija

a (u1) =
M TRu
1
80 10 2
1
eu =
e u = 0.091eu
2 A b 0 v ( cos + sin ctg)
2 1836 24 (1 + 0 1)
pretp. U12 (au(1) = 1.13 cm2) e u =
1.13
= 12.46 cm
0.091
U12/10
Horizontalna armatura
Za pritvatanje napona smicanja usled dejstva momenta torzije za itav presek potrebno je:
Aa =
M Tu
80 10 2
( cos + sin ctg) O b 0 =
(1 + 0 1) 174 = 15.80 cm2
2 A b0 v
2 1836 24
usvojeno:
1412 (15.83 cm2)
Kako se u sluaju simultanog naprezanja torzijom i transverzalnim silama praktino podrazumeva osiguranje VERTIKALNIM uzengijama (=90), izrazi za odreivanje potrebne povrine armature se mogu
napisati u obliku:
( 1)
u ,T
b TR u
m v
tg e u
)
=
a (u1,M
T
M TR u
tg e u
2 A b0 v
a (p1,M) T =
M Tu
ctg e p ; odnosno
2 A b0 v
PRIMERI ZA VEBE
M Tu
ctg O b 0
2 A b0 v
DIMENZIONISANJE STUBOVA
1.0 m
5.0 m
4.0 m
P1 =150kN
P1 =150kN
P2 =750kN
Sraunati statike uticaje u stug=40kN/m
g
g
g
bovima POS S1 i POS S2 za vertikalna (stalno, povremeno) odnosno horizontalno (vetar) optePOS 1
reenje, a zatim ih dimenzionisati
b/d=30/80
prema M i N. Dejstvo vetra je
POS S1
POS S2
w
alternativno. Za duinu izvijanja
b/d=30/25
b/d=30/45
stuba POS S1 usvojiti li = 4.0 m.
w=20kN/m
Dimenzionisanja sprovesti po
teoriji granine nosivosti i propratiti crteima usvojenih poprenih preseka u razmeri 1:10, sa
3.0 m
4.0 m
4.0 m
3.0 m
svim neophodnim kotama i oznakama. Eventualno nedostajue podatke usvojiti prema BAB 87. Podaci za proraun:
g = 40 kN/m
w = 20 kN/m
P1 = 150 kN
P2 = 750 kN
MB 30
RA 400/500
Dijagrami statikih uticaja usled stalnog (g), vertikalnog povremenog (p) i optereenja vetrom (w)
prikazani su na dijagramima u prilogu, strana 2.
DIMENZIONISANJE STUBA POS S2
Stalno optereenje MORA biti naneto na konstrukciju, dok povremena optereenja (p,w) mogu, a ne
moraju delovati. Dakle, mogu nastati sledee kombinacije optereenja:
(1) stalno optereenje (g) - stub je centrino pritisnut silom Ng=280 kN
(2) stalno + povremeno optereenje (g+p) - stub je centrino pritisnut silama Ng=280
kN i Np=825 kN
(3) stalno optereenje + vetar sleva (g+w) - stub je pritisnut silama Ng=280 kN i Nw=25
kN, dok se u vrhu stuba javlja i moment savijanja Mw=200 kNm (zatee spoljanju
ivicu stuba)
(4) stalno optereenje + vetar sdesna (g-w) - na stub deluju sile Ng=280 kN (pritisak) i
Zw=25 kN (zatezanje), dok se u vrhu stuba javlja i moment savijanja Mw=200 kNm
(zatee unutranju ivicu stuba)
(5) stalno + povremeno optereenje + vetar sleva (g+p+w) - stub je pritisnut silama
Ng=280 kN, Np=825 kN i Nw=25 kN, dok se u vrhu stuba javlja i moment savijanja
Mw=200 kNm (zatee spoljanju ivicu stuba)
(6) stalno + povremeno optereenje + vetar sdesna (g+p-w) - na stub deluju sile
Ng=280 kN (pritisak), Np=825 kN (pritisak) i Zw=25 kN (zatezanje), dok se u vrhu
stuba javlja i moment savijanja Mw=200 kNm (zatee unutranju ivicu stuba)
Prve dve kombinacije nisu merodavne, jer je stub centrino pritisnut, a priblino iste (odnosno ak
vee) sile pritiska se mogu javiti uz istovremeno dejstvo momenta savijanja (poslednje dve
kombinacije). Dakle, potrebno je analizirati samo kombinacije u kojima se javlja i savijanje, dakle
kombinacije u koje je ukljueno dejstvo vetra.
PRIMERI ZA VEBE
PRIMERI ZA VEBE
Sledea injenica koju treba uoiti je da je moment savijanja isti po apsolutnoj vrednosti, a razliitog znaka. To praktino znai da e presek biti SIMETRINO armiran (bilo da je napregnut u fazi
velikog ili malog ekscentriciteta), a da se dimenzionisanje sprovodi pomou odgovarajueg
dijagrama interakcije.
Za potrebe naredne analize sraunavaju se eksploatacione vrednosti M i N u stubu za kombinacije
(3) do (6). Praktino, do istih zakljuaka mogue je doi i uporeivanjem graninih vrednosti Mu i
Nu, ali je oiglednija analiza sprovedena na eksploatacionim uticajima.
(a) M = 200 kNm
N = 280 + 25 = 305 kN
(b) M = 200 kNm
N = 280 - 25 = 255 kN
(c) M = 200 kNm
N = 280 + 825 + 25 = 1130 kN
(d) M = 200 kNm
N = 280 +825 - 25 = 1080 kN
Apsolutno maksimalna vrednost normalne sile u stubu se javlja za kombinaciju (c), a apsolutno
minimalna za kombinaciju (b), pri emu je vrednost momenta savijanja u oba sluaja ista. Praktino, SAMO OVE kombinacije mogu biti merodavne za dimenzionisanje stuba, to proistie iz
oblika dijagrama interakcije (skica dole).
Naime, razmatraju se samo dva ekstremna stanja naprezanja, za koja se pretpostavlja:

(a) dominantno naprezanje koje dovodi presek u granino stanje je PRITISAK, dok se
savijanje javlja "uzgred" - za oekivati je da je presek napregnut u fazi malog ekscentriciteta, pa ga treba armirati simetrino bez obzira da li je moment savijanja alternativan ili ne; elemet se u raunskom smislu tretira kao "STUB", a merodavna za
dimenzionisanje je kombinacija sa maksimalnom silom pritiska - kombinacija (c)
(b) dominantno naprezanje koje dovodi presek u granino stanje je SAVIJANJE, dok
se aksijalno naprezanje javlja "uzgred" - za oekivati je da je presek napregnut u fazi velikog ekscentriciteta; treba ga armirati simetrino zbog alternativnog momenta
PRIMERI ZA VEBE
savijanja; elemet se u raunskom smislu tretira kao "GREDA", a maksimalna

povrina armature se dobija pri minimalnoj sili pritiska - kombinacija (b)
Sprovedena analiza se odnosi samo za konstantan moment savijanja. U sluaju da se, za razliite kombinacije uticaja, dobijaju razliite vrednosti momenata savijanja, potrebno je ispititati svaku pojedinanu
(za svaku pojedinanu vrednost momenta savijanja, odgovarajua minimalna i maksimalna normalna sila).
Naime, moe se dogoditi da se najvea povrina armature dobije za kombinaciju uticaja pri kojoj ni
moment savijanja, ni aksijalna sila ne dostiu ekstremne vrednosti (videti zadatak 6, List 3. Godinjeg
zadatka). Iskustveno, ukoliko je maksimalna vrednost bezdimenzionog koeficijenta nu manja od cca. 0.75,
obino su merodavne kombinacije sa minimalnim normalnim silama.
Na osnovu prethodno izreenih stavova, za predmetni numeriki primer sledi:

kombinacija sa minimalnom normalnom silom
Za oekivati je da je presek napregnut u fazi velikog ekscentriciteta, pa se pretpostavljaju minimalne
vrednosti koeficijenata sigurnosti. Takoe, stalno optereenje izaziva samo aksijalno naprezanje, pa
deluje POVOLJNO (smanjuje potrebnu povrinu armature):
Mu = 1.8Mw = 1.8200 = 360 kNm
Nu = 1.0Ng + 1.8Zw = 1.0280 + 1.8(-25) = 235 kN
MB 30 fB = 2.05 kN/cm2 (lan 82. Pravilnika BAB 87)
mu =
Mu
360 102
Nu
235
=
= 0.289 ; n u =
=
= 0.085
2
2
b d f B 30 45 2.05
b d f B 30 45 2.05
pretp. a1 = 6 cm a1/d = 6.0/45 = 0.133 0.15 ; Aa1 = Aa2 ; v = 400 MPa (RA 400/500)
Odgovarajui dijagrami interakcije pomou kojih se moe dimenzionisati presek sa ovim karakteristikama su:
dijagram 116/117 (Najdanovi, Alendar, Jei): 0.70 ; b/a1 3.5/10 - kako je
a1 3.0, pretpostavljene vrednosti koeficijenata sigurnosti su dobre, pa se UKUPNA potrebna armatura sraunava iz izraza:
A a = A a1 + A a 2 = b d
fB
2.05
= 0.70 30 45
= 48.43 cm2
v
40
Aa1 = Aa2 = 48.43 / 2 = 24.22 cm2

dijagram 2.4.12 (Prirunik za primenu BAB 87, tom II, strana 137): 1 0.35 ; b/a1
3.5/10 - kako je a1 3.0, pretpostavljene vrednosti koeficijenata sigurnosti su
dobre, pa se potrebna povrina ZATEGNUTE armature sraunava iz izraza:
A a1 = 1 b d
fB
2.05
= 0.35 30 45
= 24.22 cm2
v
40
Aa2 = Aa1 = 24.22 cm2

Tano reenje, dobijeno analitiki: b/a1 = 3.5/9.30, A a1 = Aa2 = 24.32 cm2
PRIMERI ZA VEBE
kombinacija sa maksimalnom normalnom silom

U ovom sluaju je dominantno optereenje SILA PRITISKA, pa stalno optereenje deluje NEPOVOLJNO (poveava potrebnu povrinu armature). U ovom sluaju je realno oekivati 0 a1
3 (oblast u kojoj su koeficijenti sigurnosti promenljivi) - pretpostavljene vrednosti e po potrebi
biti korigovane i proraun ponovljen:
Mu = 1.8Mw = 1.8200 = 360 kNm
Nu = 1.6Ng + 1.8(Np + Nw) = 1.6280 + 1.8(825+25) = 1978 kN
Mu
360 102
Nu
1978
mu =
=
= 0.715
=
= 0.289 ; n u =
2
2
b d f B 30 45 2.05
b d f B 30 45 2.05
Korien je dijagram 2.4.12 (BAB II): 1 0.32 ; b/a1 3.5/1 - potrebno je korigovati pretpostavljene vrednosti koeficijenata sigurnosti:
u ,G = uG ,max
u ,P = uP ,max
uG ,min )
(1.9 1.6) 1.0 = 1.80
a1 = 1.9
3.0 0.0
3.0 0.0
uG ,max
uP ,min )
(2.1 1.8) 1.0 = 2.00
a1 = 2.1
3.0 0.0
3.0 0.0
uP ,max
Sa korigovanim vrednostima koeficijenata sigurnosti ponovo se sraunavaju granine vrednosti

statikih uticaja i bezdimenzioni koeficijenti mu i nu:
400 10 2
= 0.321
Mu = 2.0200 = 400 kNm m u =
30 452 2.05
Nu = 1.8280 + 2.0(825+25) = 2204 kN n u =
2204
= 0.796
30 45 2.05
Sa dijagrama se oitava: 1 0.40 ; 0.5 < a1 < 1 (a1 0.80). Ukoliko se ne izvri korekcija
koeficijenata sigurnosti, sledi:
Aa1 = 0.4030452.05 / 40 = 27.74 cm2 = Aa2
Ukoliko se pak izvri nova korekcija koeficijenata sigurnosti, sledi:
u ,G = 1.9
(1.9 1.6) 0.8 = 1.82

3.0 0.0
; u ,P = 2.1
Mu = 2.02200 = 404 kNm m u =
(2.1 1.8) 0.8 = 2.02

3.0 0.0
404 102
= 0.324
30 452 2.05
Nu = 1.82280 + 2.02(825+25) = 2226.6 kN n u =
2226.6
= 0.805
30 45 2.05
Sa dijagrama se oitava: 1 0.41 ; 0.5 < a1 < 1 (a1 0.80). Nije potrebna dalja korekcija
koeficijenata sigurnosti, pa sledi:
Aa1 = 0.4130452.05 / 40 = 28.30 cm2 = Aa2
PRIMERI ZA VEBE
Oito, merodavna za dimenzionisanje je druga kombinacija, sa MAKSIMALNOM normalnom silom.

usvojeno: 6R25 (29.45 cm2)
a1 =
4 4.5 + 2 10
= 6.33 cm a1/d = 6.33 / 45 = 0.141 0.15
6
Napomene:
(a) bitno je ispititati obe kombinacije uticaja (minimalna, odnosno maksimalna normalna sila). Za isti
stub, izveden od MB 40, dobija se: za minimalnu silu Aa1 = 24.04 cm2, a za maksimalnu silu Aa1 =
21.16 cm2 - dakle, merodavna je kombinacija uticaja sa MINIMALNOM silom.
(b) eventualnu promenu vrednosti koeficijenata sigurnosti treba raditi u granicama koje omoguava
grafiko oitavanje sa dijagrama (praktino, jedna iteracija). to je vrednost koeficijenta nu vea, to je
ova korekcija znaajnija.
(c) posebno je vano da se vodi rauna koji dijagrami se koriste - rezultat prorauna je u jednom sluaju
povrina UKUPNE, a u drugom samo ZATEGNUTE armatura. Uoeno je da su greke u konanom
usvajanju potrebne povrine armature veoma este pri izradi praktikih zadataka.
DIMENZIONISANJE STUBA POS S1

Za dimenzionisanje je, po pravilu, merodavna kombinacija uticaja za koju se javlja MAKSIMALNA SILA PRITISKA. Dijagrami statikih uticaja dati su u prilogu. Sledi:
stalno optereenje:
Ng = 280 kN
; Mg= 0
povremena optereenja:
Np+Nw = 225+25 = 250 kN
; Mw= 40 kNm
eksploataciono optereenje:
N = 280 + 250 = 530 kN ; M = 40 kNm
Ekscentricitet po teoriji I reda

Ekscentricitet po teoriji I reda e1 odreen je izrazom:
e1 =
M = 40 = 0.0755 m = 7.55 cm
N 530
e1 7.55
=
= 0.302 < 3.5
d
25
Kako je e1/d < 3.5, po ovom kriterijumu je potrebno proraunom obuhvatiti i uticaj aksijalnih sila na
deformaciju tapa. Potrebno je proveriti i vitkost tapa.
i d. =
Jd
=
A
b d3
12 = d = 25 = 7.22 cm = l i ,d = 400 = 55.4 > 25
d
bd
id
7.22
12
12
Kako je vitkost > 25, izvijanje se mora uzeti u obzir.

Ekscentricitet usled netanog izvoenja (imperfekcija)
Ekscentricitet usled imperfekcije se odreuje kao:
e0 =
l i 2cm
300 10cm
; li,d = 4.0 m e 0 =
usvojeno e0 = 2 cm
PRIMERI ZA VEBE
400
= 1.33 cm < 2 cm = e0,min.
300
Ekscentricitet usled efekata teenja betona

N g /N = 280/530 = 0.53 > 0.2
efekat teenja betona se mora uzeti u obzir
= 55.4 > 50
Potrebno je najpre sraunati Ojlerovu kritinu silu izvijanja stuba NE:

N E = Eb Ji
2
2
b
b
l i2
l i2
S obzirom da je povrina armature nepoznata, a da se ne oekuje da ona bitno utie na vrednost momenta
inercije preseka (cca. 5%), doputeno je i preporuivo Ojlerovu kritinu silu izvijanja sraunati sa
karakteristikama bruto betonskog preseka.
b d 3 30 253
Jb =
=
= 39062.5 cm4 ; Eb = 31.5 GPa = 31.5106 kN/m2
12
12
N E = 31.5 106 39062.5 108
E =
Ng
280
=
= 0.0369
N E 7590
2
= 7590 kN
4.02
;
eg =
Mg
0
=
=0
N
530
Za element srednje debljine dm:

b/d = 30/25 cm d m =
2A
2 25 30
=
= 13.6 cm 20 cm
O
2 (25 + 30)
pretpostavljenu starost betona u trenutku nanoenja optereenja t0=28 dana, za element "napolju"
(relativna vlanost sredine 70%), sledi konana vrednost koeficijenta teenja = 2.6 (lan 59. Pravilnika BAB 87). Ekscentricitet usled teenja betona e se sraunava iz izraza:
1E
0.0369 2.6
e = (e0 + e g ) e E 1 = (2 + 0) e 10.0369 1 = 0.21 cm
Dopunski ekscentricitet
Kako je 75, (oblast umerene vitkosti), mogue je koristiti metod dopunske ekscentrinosti za
uvoenje u proraun efekata teorije II reda. Zavisno od odnosa e1/d, dopunski ekscentricitet ed se
odreuje iz jednog od sledeih izraza:
(a) 0
e1
< 0.3 :
d
ed = d
25
e
0.1 + 1
100
d
(b) 0.3
e1
< 2.5 :
d
ed = d
25
0
160
(c) 2.5
e1
< 3.5 :
d
ed = d
25
e
3.5 1
160
d
e1
55.4 25
= 0.302 e d = 25
= 4.75 cm
d
160
PRIMERI ZA VEBE
Ukupan raunski ekcentricitet

e2 = e1 + e0 + e + ed = 7.55 + 2.0 + 0.21 + 4.75 = 14.51 cm
Za pretpostavljeno a1 0, koeficijenti sigurnosti imaju maksimalne vrednosti, pa sledi:
Nu = 1.9280 + 2.1250 = 1057 kN
nu =
1057
= 0.687
30 25 2.05
Mu = Nu e2 = 105714.5110-2 = 153.4 kNm
mu =
153.4 102
= 0.399
30 252 2.05
Sa dijagrama interakcije 2.4.13 (BAB II, str. 138) - simetrino armiran presek, rebrasta armatura,
a1/d = 4.5/25 = 0.18 0.20 oitava se: 1 0.53 ; 1.0 < a1 < 1.5 (a1 1.20). Ukoliko se izvri korekcija koeficijenata sigurnosti, sledi:
u ,G = 1.9
(1.9 1.6) 1.2 = 1.78

3.0 0.0
; u ,P = 2.1
(2.1 1.8) 1.2 = 1.98

3.0 0.0
Nu = 1.78280 + 1.98250 = 993.4 kN
nu =
993.4
= 0.646
30 25 2.05
Mu = Nu e2 = 993.414.5110-2 = 144.1 kNm
mu =
144.1 10 2
= 0.375
30 252 2.05
Sa dijagrama se oitava: 1 0.475 ; 1.0 < a1 < 1.5 (a1 1.25). Nije potrebna dalja korekcija koeficijenata sigurnosti, pa sledi:
Aa1 = 0.47530252.05 / 40 = 18.26 cm2 = Aa2

Usvojeni popreni preseci prikazani su na donjoj skici.
PRIMERI ZA VEBE
PLOE SA REBROM - "T" PRESECI

Nosa T preseka ini armiranobetonska greda (rebro) koja je u svom pritisnutom delu MONOLITNO vezana sa ploom. Time se u pritisnutoj zoni preseka koncentrie velika masa betona, to rezultira optimalnim iskorienjem betona kao materijala.
Normalne napone pritiska prihvataju rebro i sadejstvujui deo ploe na izvesnoj irini, koju nazivamo raunska aktivna irina ploe B. Monolitnost veze obezbeuje do izvesnog nivoa naprezanja smicanje na spoju ploe i rebra, a zatim se ova veza odrava potrebnim armiranjem ploe
upravno na pravac rebra.
Aktivna irina ploe koja se koristi za dimenzionisanje je Pravilnikom BAB 87 odreena kao minimalna od sledeih vrednosti:
0.25
b + 0.25 l 0
b1 + b + 3 l 0
B = min . b + 20 d p , odnosno B = min . b1 + b + 8 d p
e
e/2
za simetrine, odnosno nesimetrine (T odnosno G preseke). Pritom je sa b oznaena irina rebra, sa

dp debljina ploe, sa l0 - rastojanje nultih taaka dijagrama momenata savijanja na delu na kome je
ploa pritisnuta, a sa e - osovinsko rastojanje rebara, odnosno fiziki raspoloiva irina ploe koju
moemo dodeliti jednom rebru (ronjae, korube, sedita tribina i slini nosai kod kojih je ovaj uslov najee merodavan).
Bez obzira na geometrijski oblik, presek se proraunava kao T presek samo ukoliko je ploa pritisnuta, a neutralna linija linija se nalazi u rebru, drugim reima ukoliko je PRITISNUTA ZONA
preseka T oblika. Ukoliko je ploa u zategnutoj zoni preseka, sprovodi se proraun za pravougaoni
presek irine b, a ukoliko se je ploa pritisnuta, ali se neutralna linija nalazi u njoj, presek se proraunava kao pravougaoni irine B.
Ukoliko presek treba proraunati kao T presek, zavisno od odnosa aktivne irine B i irine rebra b,
mogu nastupiti dva sluaja:
ukoliko je odnos irina B/b > 5, sprovodi se uproeni postupak kojim se zanemaruje
nosivost rebra. U ovom sluaju, sila pritiska koju prihvata rebro je vrlo mala u odnosu na
silu pritiska koju prihvata ploa (daleko manja povrina betona, znatno manji naponi pritiska, manji krak unutranjih sila). Dalje pojednostavljenje prorauna se sastoji u uproseavanju napona pritiska - usvaja se da je napon pritiska po itavoj visini ploe konstantan
i jednak naponu u njenoj srednjoj ravni; to ujedno znai da unutranja sila pritiska deluje
u srednjoj ravni ploe, odnosno da je krak unutranjih sila zb = h - dp/2.
ukoliko je odnos irina B/b 5, mora se sprovesti taniji proraun, koji obuhvata i
nosivost pritisnutog dela rebra. Ovaj sluaj moe nastati kod istovremenog delovanja
momenata savijanja i relativno velikih sila pritiska.
1.
PRORAUN "T" PRESEKA SA ZANEMARENJEM NOSIVOSTI

REBRA
U sluaju da se nosivost rebra moe zanemariti (sluaj B/b > 5), uslov ravnotee momenata
savijanja u odnosu na teite zategnute armature moe se napisati u obliku:
PRIMERI ZA VEBE
Ma1 = 0: Dbu zb + Dau (h-a2) = Mau = Mu + Nu(yb1-a1)
d p/2
bp
x0
Dbpu
N.L.
zb=h-d p/2
x
x - d p dp
yb2
Mu
S.L.
bp
d p/2
B>5b
yb1
h-x
Gb
Nu
Aa1
a1
a1
a1
Zau
a1
Zbog velike povrine (nosivosti) pritisnutog dela betonskog preseka, kod ovakvog oblika poprenog
preseka prisustvo armature u pritisnutoj zoni je nepotrebno (barem u raunskom smislu), pa je stoga
Dau 0. S druge strane, zanemarenjem nosivosti rebra i uproseavanjem napona pritiska u ploi,
moe se napisati:
Dbu = Dbpu = Bdpbp ; zb = h - dp/2
gde je bp napon u srednjoj ravni ploe. Tako se uslov ravnotee momenata savijanja moe napisati
u obliku:
Ma1 = 0: Bdpbp (h - dp/2) = Mau = Mu + Nu(yb1-a1)
U ovom uslovu ravnotee nepoznate veliine mogu biti:
statika visina h (slobodno dimenzionisanje, usvajanje bp)
napon u betonu bp (vezano dimenzionisanje, pp. a1 h)
Ostale veliine (B , dp , yb1 , Mu , Nu ) su sraunate ili poznate (usvojene).
1.1
SLOBODNO DIMENZIONISANJE
Bie ilustrovano na primeru nosaa napregnutog na isto savijanje. Za sluaj sloenog savijanja
postupak je principijelno isti, ali se sprovodi iterativno (nepoznata visina preseka d, a samim tim i
Mau) na nain opisan kod dimenzionisanja pravougaonih preseka.
Poznato:
statiki uticaji za pojedina optereenja (Mi) - sraunato
kvalitet materijala (fB , v) - usvojeno
irina rebra (b), aktivna irina ploe (B), debljina ploe (dp)
Nepoznato:
visina poprenog preseka (d)
povrina armature (Aa)
1. korak:

M u = u , i M i (i=g, p, )
i
PRIMERI ZA VEBE
Pri tome se usvajaju MINIMALNE vrednosti koeficijenata sigurnosti, jer presek dostie
granino stanje otkazom armature (a1 = 10).
2. korak:
Usvaja se napon u betonu u nivou srednje ravni ploe bp. S obzirom na uvedeno
uproenje dijagrama napona u betonu, usvajanje dilatacija b/ a ne bi imalo nikakvog
praktinog smisla. Vee usvojene vrednosti napona daju preseke manje visine, armirane
veom koliinom armature.
3. korak:
Za usvojenu vrednost bp iz uslova ravnotee momenata savijanja sraunava se odgovarajua statika visina:
h=
dp
Mu
+
B d p bp 2
Napon bp se najee usvaja u granicama (0.200.50)fbk , gde je fbk karakteristina

vrednost vrstoe betona pri jednoaksijalnom pritisku (marka betona). Ove granice
treba shvatiti uslovno i po potrebi (preseci izrazito male ili izrazito velike visine)
korigovati pretpostavljenu vrednost napona. Takoe, redovno se usvaja bp < fB, gde je
fB raunska vrstoa betona.
4. korak:
Iz poznate veze napondilatacija, definisane Pravilnikom (parabolini deo dijagrama),

sraunava se dilatacija betona u nivou srednje ravni ploe:
bp
bp = 2 1 1
fB
5. korak:
() ; a = 10
Odreuje se poloaj neutralne linije u odnosu na srednju ravan ploe:

x0 =
bp
dp
h
bp + a
2
i uporeuje sa POLOVINOM DEBLJINE ploe.

6a korak: Ukoliko je konstatovano da se neutralna linija nalazi u rebru (x0 > dp/2), odreuje se
povrina armature iz uslova ravnotee normalnih sila:
Aa =
Mu
d
h p v
6b korak: Ukoliko je konstatovano da se neutralna linija nalazi u ploi (x0 dp/2), presek treba
dimenzionisati kao pravougaoni irine B. Za sraunatu statiku visinu odreuje se bezdimenzioni koeficijent k:
k=
h
Mu
B fB
i iz tabela za dimenzionisanje pravougaonih preseka oita vrednost mehanikog koeficijenta armiranja . Potrebna povrina armature se sraunava iz izraza:
PRIMERI ZA VEBE
Aa =
B h fB
100 v
7. korak:
Usvaja se broj i prenik ipki armature. Usvojena armatura se rasporeuje u poprenom

preseku, vodei rauna o zahtevima propisanih Pravilnikom (debljina zatitnog sloja,
isto rastojanje izmeu ipki).
8. korak:
Sraunava se poloaj teita a1 usvojene armature u odnosu na zategnutu ivicu preseka i

potrebna ukupna visina preseka d:
d = h + a1
9. korak:
Konano se konstruie popreni presek usvojenih dimenzija, armiran usvojenom koliinom armature, i prikazuje u odgovarajuoj razmeri (1:10) sa svim potrebnim kotama i
oznakama.
Primer 1. Odrediti visinu i potrebnu povrinu armature za T presek zadatih geometrijskih karakteristika, optereen momentima savijanja usled stalnog (Mg) i povremenog (Mp) optereenja. Podaci za proraun:
Mg = 200 kNm
B = 180 cm
Mp = 250 kNm
b = 30 cm
dp = 10 cm
MB 30
RA 400/500
Mu = 1.6 200 + 1.8 250 = 770 kNm

MB 30 fB = 2.05 kN/cm2 ; fbk = 3.0 kN/cm2
usvojeno bp = 9 MPa = 0.9 kN/cm2
770 10 2
10
h=
+
= 52.53 cm
180 10 0.9 2
0.9
= 0.502 ; a = 10
bp = 2 1 1
2.05
x0 =
0.502
10
52.53 = 2.27 cm < dp/2 = 5 cm

0.502 + 10
2
Neutralna linija se nalazi u ploi, pa se presek dimenzionie kao pravougaoni, irine B.

k=
52.53
2
770 10
180 2.05
= 3.636 b/a = 1.575/10 ; = 7.903% ; s = 0.136
Mada nije neophodno, sprovodimo kontrolu poloaja neutralne linije:

x = 0.13652.53 = 7.14 cm < d p = 10 cm
Naime, ovo je taan poloaj neutralne linije, jer je sraunat iz stvarnog radnog dijagrama betona a ne iz osrednjenog. Moe se konstatovati da je neutralna linija blie pritisnutoj ivici preseka nego to daje proraun T
preseka (x=x0+dp/2 = 5+2.27 = 7.27 cm > 7.14 cm).
PRIMERI ZA VEBE
A a = 7.903
180 52.53 2.05
= 38.30 cm2
100
40
8R25 (39.27 cm2)
usvojeno:
a1 =
4 (4.5 + 10 )
= 7.25 cm d = 52.53 + 7.25 = 59.78 cm
8
usvojeno: d=60 cm
1.2
VEZANO DIMENZIONISANJE
Bie ilustrovano na primeru nosaa napregnutog na sloeno savijanje.

Poznato:
statiki uticaji za pojedina optereenja (Mi) - sraunato
kvalitet materijala (fB , v) - usvojeno
irina rebra, aktivna irina ploe, debljina ploe, visina preseka (b,B,dp,d)
Nepoznato:
povrina armature (Aa)
1. korak:

M u = u , i M i (i = g, p, )
i
N u = u ,i N i
i
Pri tome se usvajaju MINIMALNE vrednosti koeficijenata sigurnosti.

2. korak:
Pretpostavlja se poloaj teita zategnute armature u preseku i sraunava statika visina

h. Iz uslova ravnotee momenata savijanja sraunava se napon u betonu u nivou srednje
ravni ploe bp.
d
h = d - a1 M au = M u + N u a1
2
bp =
M au
dp
B d p h
2
U sluaju da se raunski dobije bp > fB, postupak se prekida i sprovodi taan proraun
(u proraun se uvodi i nosivost rebra, npr. ispisivanjem uslova ravnotee - odreivanje
poloaja neutralne linije iz Ma1 = 0).
3. korak:
Iz poznate veze napondilatacija, definisane Pravilnikom (parabolini deo dijagrama),

sraunava se dilatacija betona u nivou srednje ravni ploe:
bp
bp = 2 1 1
fB
4. korak:
() ; a = 10
Odreuje se poloaj neutralne linije u odnosu na srednju ravan ploe:
PRIMERI ZA VEBE
x0 =
bp
dp
h
bp + a
2
i uporeuje sa POLOVINOM DEBLJINE ploe.

5a korak: Ukoliko je konstatovano da se neutralna linija nalazi u rebru (x0 > dp/2), odreuje se
povrina armature iz uslova ravnotee normalnih sila:
Aa =
M au
N
u
d
v
h p v
2
5b korak: Ukoliko je konstatovano da se neutralna linija nalazi u ploi (x0 dp/2), presek treba
dimenzionisati kao pravougaoni irine B. Za sraunatu statiku visinu odreuje se bezdimenzioni koeficijent k:
k=
h
M au
B fB
i iz tabele za dimenzionisanje pravougaonih preseka oita vrednost mehanikog koeficijenta armiranja . Potrebna povrina armature se sraunava iz izraza:
Aa =
B h fB Nu
100 v v
6. korak:
Usvaja se broj i prenik ipki armature. Usvojena armatura se rasporeuje u poprenom

preseku, vodei rauna o zahtevima propisanih Pravilnikom (debljina zatitnog sloja,
isto rastojanje izmeu ipki).
7. korak:
Sraunava se poloaj teita a1 usvojene armature u odnosu na zategnutu ivicu preseka i

stvarna statika visina h, koja se uporeuje sa raunskom. Po potrebi se koriguje pretpostavljeno a1 i proraun u potpunosti ponavlja.
8. korak:
Konano se konstruie popreni presek usvojenih dimenzija, armiran usvojenom koliinom armature, i prikazuje u odgovarajuoj razmeri (1:10) sa svim potrebnim kotama i
oznakama.
Primer 2. Odrediti potrebnu povrinu armature za T presek zadatih geometrijskih karakteristika,

optereen uticajima usled stalnog (Mg , Ng) i povremenog (Mp , Np) optereenja. Podaci
za proraun:
Mg = 300 kNm
Ng = 500 kN
B = 180 cm
dp = 10 cm
MB 25
Mp = 250 kNm
Np = 400 kN
b = 30 cm
d = 60 cm
RA 400/500
Mu = 1.6 300 + 1.8 250 = 930 kNm

Nu = 1.6 500 + 1.8 400 = 1520 kN
MB 25 fB = 1.725 kN/cm2
pretpostavljeno: a1 = 7 cm h = 60 - 7 = 53 cm
PRIMERI ZA VEBE
60
M au = 930 + 1520 7 10 2 = 1279.6 kNm

2
bp =
1279.6 10 2
= 1.67 kN/cm2
10
180 10 53
2
1.67
= 1.631 ; a = 10
bp = 2 1 1
1
.
725
1.631
10
53 = 6.73 cm > dp/2 = 5 cm

1.631 + 10
2
x0 =
Kako se neutralna linija nalazi u rebru, potrebna povrina armature se odreuje iz izraza koji
odgovaraju "T" preseku. Kako je B/b = 180/30 = 6 > 5, moe se primeniti uproen postupak (zanemarenje nosivosti rebra), pa se potrebna povrina armature odreuje iz izraza:
Aa =
1279.6 10 2
1520
= 28.65 cm2
10
40
53 40
2
a1 =
2.
4 4.5 + 2 10
= 6.33 cm hstv.= 60 - 6.33 = 53.67 cm > hra.= 53 cm
6
PRORAUN "T" PRESEKA SA UZIMANJEM U OBZIR

NOSIVOSTI REBRA
Ukoliko se neutralna linija nalazi u rebru, a pritom nije zadovoljen uslov B/b>5, pristupa se tanijem proraunu, odnosno nosivost rebra se uzima u obzir. Potreba za ovim se javlja uglavnom kod
preseka ograniene irine B (ronjae i sl.), koja nije znatno vea od irine rebra, kao i kod preseka
koji su, pored momenata savijanja, napregnuti i znatnim aksijalnim silama pritiska. Dva su mogua
naina da se taniji postupak dimenzionisanja ovakvih preseka sprovede:
postupak zasnovan na iznalaenju ekvivalentnog pravougaonog preseka irine bi ; irina bi
se odreuje iz uslova da se pri jednakim poloajima neutralne linije dobiju jednake sile
pritiska u ekvivalentnom pravougaonom preseku i u stvarnom T preseku (priblian postupak - krakovi unutranjih sila se razlikuju - postupak je na strani sigurnosti za B>b)
poloaj neutralne linije u preseku se odreuje iz uslova ravnotee momenata savijanja u
odnosu na teite zategnute armature, a sila pritiska u betonu se odreuje dekompozicijom T preseka na dva pravougaona (tano reenje).
2.1
PRIBLIAN POSTUPAK - SVOENJE NA EKVIVALENTNI

PRAVOUGAONI PRESEK
Sila pritiska u betonu se, korienjem oznaka sa skice, moe napisati u obliku:
Dbu = Dbu1 - Dbu2
PRIMERI ZA VEBE
bd
Dbu2
Dbu1
y b1
Aa1
Zau
a1
a1
zb1
zb2
Gb
Nu
h-x
Mu
b
dp
2(x-d p)
y b2
x
x - dp dp
1x
B
bi=B
a1
pri emu su sile Dbu1 i Dbu2 sile koje odgovaraju pravougaonim presecima dimenzija Bx, sa maksimalnom dilatacijom b (na gornjoj ivici ploe), odnosno dimenzija (B-b)(x-dp), sa dilatacijom bd
(na donjoj ivici ploe). Sile Dbu1 i Dbu2 se mogu sraunati kao:
Dbu1 = b1 B x fB = b1 s B h fB ; s = x/h
Dbu2 = b2 (B-b) (x-dp) fB = b2 (B/b-1) (s-) b h fB ; = dp/h
pri emu koeficijenti punoe naponskog dijagrama betona b1 i b2 odgovaraju dilatacijama b i bd
respektivno.
Postupak se sastoji u odreivanju ekvivaletnog pravougaonog preseka, irine bi = kB, kome pri istom poloaju neutralne linije odgovara sila:
Dbu,i = b1 bi x fB = b1 s B h fB = Dbu = Dbu1 - Dbu2
Izjednaavanjem ovih izraza, koeficijent se moe sraunati kao:
b

= 1 b 2 1 1
b1 s B
U tabeli u prilogu (PBAB 1, str. 187, tabela 84/1) date su vrednosti bezdimenzionog koeficijenta
za razliite odnose B/b i /s, a u zavisnosti od poloaja neutralne linije. Praktian postupak dimenzionisanja prikazan je u Primeru 3.
Ovaj postupak je ITERATIVAN, pa se postavlja pitanje opravdanosti njegove primene s obzirom na: (a)
injenicu da se iz tablica dobija ista vrednost za npr. /s=0.05 i s=0.05 kao i za /s=0.35 i s=0.35 to nikako nije tano (razliite vrednosti, a time i odnosi b1 i b2); (b) mala tanost (broj decimala) tabulisanih
vrednosti; (c) nemogunost primene postupka za sluaj B<b, koji je zapravo najinteresantniji (ne postoje
tabulisane vrednosti, a s druge strane za ovaj sluaj postupak NIJE NA STRANI SIGURNOSTI) - predlog je
da u ovakvim sluajevi koristi taan postupak
Primer 3. Odrediti visinu i potrebnu povrinu armature za T presek zadatih geometrijskih karakteristika, optereen momentima savijanja usled stalnog (Mg) i povremenog (Mp) optereenja. Podaci za proraun* :
Mg = 200 kNm
B = 60 cm
dp = 10 cm
MB 30
Mp = 250 kNm
b = 30 cm
d = 60 cm
RA 400/500
PRIMERI ZA VEBE
* Podaci iz Primera 1, s tim da je B=60 cm umesto B=180 cm.
Mu = 1.6 200 + 1.8 250 = 770 kNm

MB 30 fB = 2.05 kN/cm2
S obzirom na manju irinu preseka, dobie se vea povrina armature nego u Primeru 1, pa se pretpostavlja
vee a1.
pretpostavljeno: a1 = 9 cm h = 60 - 9 = 51 cm
U praktinim proraunima T preseka korisno je pretpostaviti da se neutralna linija nalazi u ploi. U tom sluaju se presek dimenzionie kao pravougaoni, irine B. Nakon sraunavanja bezdimenzionog koeficijenta k,
iz tabela za dimenzionisanje pravougaonih preseka se najpre oita vrednost koeficijenta s i proveri tanost
pretpostavke o poloaju neutralne linije. Ukoliko je pretpostavka zadovoljena, povrina armature se odreuje
iz odgovarajuih izraza za pravougaoni popreni presek, a ukoliko nije, sprovodi se dimenzionisanje T preseka na jedan od izloenih naina, zavisno od odnosa B/b.
1. korak
U prvom koraku se pretpostavlja da se neutralna linija nalazi u ploi (bi = B). Sledi:
k=
51
770 10 2
60 2.05
= 2.038 b/a = 3.5/6.57 ; s = 0.348
x = 0.34851 = 17.7 cm > dp = 10 cm

Neutralna linija se nalazi u rebru, pa se presek dimenzionie kao T presek. Kako je B/b = 60/30 =
2<5, potrebno je u proraun uvesti nosivost pritisnutog dela rebra.
dp/h = 10/51 = 0.196 0.20
Na levom delu tabele za odreivanje bezdimenzione veliine potrebno je izabrati kolonu koja
odgovara sraunatoj vrednosti dp/h (uokvirena debljom linijom). Ukoliko takva vrednost ne postoji,
potrebno je izvriti linearnu interpolaciju (preporuka: odmah interpolirati itavu kolonu, radi jednostavnosti i sagledavanja postupka odreivanja ).
dp/h
B/b
0.5 0.45 0.4 0.35 0.3 0.25 0.2 0.15 0.1 0.05 1.5
2.5
3.5
7.5
10
15
20
25
= bi/B
s = x/h
0.5 0.45 0.4 0.35 0.3 0.25 0.2 0.15 0.1 0.05
0.5 0.44 0.39 0.33 0.28 0.22 0.17 0.11 0.06 0.99 0.99 0.99 0.99 0.99 0.99 0.98 0.98 0.98 0.98 0.98 0.98
0.5 0.44 0.38 0.31 0.25 0.19 0.13 0.06 0.97 0.96 0.95 0.95 0.95 0.94 0.94 0.93 0.93 0.93 0.93 0.93
0.5 0.43 0.36 0.29 0.21 0.14 0.07 0.95 0.92 0.9 0.89 0.89 0.88 0.87 0.86 0.86 0.85 0.85 0.85
0.5 0.42 0.33 0.25 0.17 0.08 0.91 0.87 0.84 0.82 0.81 0.8 0.79 0.77 0.76 0.75 0.75 0.75
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1 0.87 0.81 0.77 0.75 0.73 0.71 0.7 0.67 0.66 0.65 0.64 0.63
0.5 0.38 0.25 0.13 0.83 0.75 0.7 0.66 0.64 0.62 0.6 0.56 0.54 0.53 0.52 0.51
0.5 0.33 0.17 0.79 0.69 0.62 0.58 0.55 0.53 0.5 0.45 0.43 0.41 0.4 0.39
0.5 0.25 0.75 0.62 0.55 0.5 0.46 0.44 0.4 0.35 0.32 0.3 0.29 0.28
0.5 0.71 0.56 0.47 0.42 0.37 0.34 0.3 0.24 0.21 0.18 0.17 0.16
PRIMERI ZA VEBE
10
U toj koloni potrebno je uoiti PRVU VEU vrednost s od sraunate (s=0.348). To je vrednost
s=0.40 (svetlo osenen red).
Vea vrednost se bira jer se kroz iteracije irina preseka smanjuje, a neutralna linija pomera ka
zategnutoj ivici preseka (nasuprot tome, da u tabeli postoje vrednosti za B/b<1, uzimala bi se prva
manja vrednost, jer bi se irina idealizovanog preseka poveavala, a neutralna linija pomerala ka
pritisnutoj ivici preseka).
Na desnom delu tabele se bira kolona sa odgovarajuim odnosom B/b=60/30=2 (uokvirena debljom
linijom). Ukoliko kolona sa takvom vrednou ne postoji, ponovo je potrebno izvriti linearnu interpolaciju vrednosti iz susednih kolona.
Iz s=0.40 i B/b = 2 dobija se =0.81, pa je:
bi = 0.8160 = 48.6 cm
vrednost irine sa kojom je potrebno nastaviti proraun.
2. korak
51
k=
770 10 2
48.6 2.05
= 1.835 b/a = 3.5/4.24 ; s = 0.452>0.40
Za dp/h = 0.20 prvo vee s od upravo sraunatog je s=0.50. Za ovu vrednost i odnos B/b = 2 sledi
=0.75 (tamno osenen red). Dalje je:
bi = 0.7560 = 45.0 cm
3. korak
51
k=
770 10 2
45 2.05
= 1.765 b/a = 3.5/3.49 ; s = 0.501 0.50 ; = 40.533%
Kako je postignuta potrebna tanost, sraunava se potrebna povrina armature kao:

A a = 40.533
45 51 2.05
= 47.67 cm2
100
40
a1 =
4 (4.5 + 10 ) + 2 15.5
= 8.9 cm hstv.= 60 - 8.9 = 51.1 cm > hra.= 51 cm
10
Usvojeni popreni presek prikazan je na skici u prilogu.

Napomene:
Postupak se na analogan nain sprovodi i za sluaj sloenog savijanja.
Za sluaj a<3.0 potrebno je, kao i u sluaju dimenzionisanja ostalih tipova preseka, pristupiti
DVOSTRUKOM ARMIRANJU. Meutim, treba uoiti da je maksimalna tabulisana vrednost s=0.50
(b=a=3.5). To praktino znai da pri eventualnom prekoraenju ove vrednosti treba zadrati bi iz
poslednje iteracije i sraunati Aa2 i Aa1 za odgovarajui pravougaoni presek.
PRIMERI ZA VEBE
2.2
11
TAAN POSTUPAK DIMENZIONISANJA "T" PRESEKA UZIMAJUI U

OBZIR NOSIVOST PRITUSNUTOG DELA REBRA
Poznato je da se potrebna povrina armature jednostruko armiranog preseka odreuje iz uslova ravnotee normalnih sila:
N = 0 Dbu - Zau = Nu A a1 =
D bu N u
v
(1)
Problem je u tome to je nepoznata vrednost sile Dbu i njen taan poloaj. Veliina sile Dbu se odreuje iz uslova ravnotee momenata savijanja u odnosu na teite zategnute armature:
Ma1 = 0 Dbu1 zb1 - Dbu2 zb2 = Mau = Mu + Nu (yb1 - a1)
(2)
pri emu su sile Dbu1, Dbu2 odreene kao:

Dbu1 = b1 B x fB = b1 s B h fB
( s = x/h )
Dbu2 = b2 (B - b) (x-dp) fB = b2 (B - b) (s - ) h fB
( = dp/h )
a njihov poloaj u odnosu na krajnju pritisnutu ivicu preseka, prema skici na str. 7, kao:
zb1 = h - 1 x = h (1 - 1 s)
zb2 = h - dp - 2 (x - dp) = h [(1 - - 2 (s - )]
Sve veliine sa leve strane izraza (2) su funkcija iskljuivo poloaja neutralne linije, pa se problem
dimenzionisanja proizvoljnog poprenog preseka zapravo svodi na odreivanje njenog poloaja iz
uslova ravnotee momenata savijanja. Ako je poznat poloaj neutralne linije u poprenom preseku,
tada veliine koje se pojavljuju u izrazu (2) mogu biti odreene iz sledeih relacija:
a. dilatacije betona i zategnute armature (uslov loma):
Iz Bernoulli-eve hipoteze ravnih preseka sledi da je dijagram dilatacija po visini preseka pravolinijski, odnosno da se poloaj neutralne linije odreuje iz relacije:
s=
b
x
=
h b + a1
Iz uslova da bar jedna dilatacija mora dostii graninu vrednost (b=3.5, a=10) sledi:
s 0.259 = 7/27 a1 = 10 ; b =
s
a1
1 s
s 0.259 = 7/27 b = 3.5 ; a1 =
1 s
b
s
Jasno je sa skice u prilogu da se dilatacija na donjoj ivici ploe dobija kao:

bd =
x dp
x
b. koeficijenti bi , i (raunski dijagram betona):

Koeficijenti punoe naponskog dijagrama b1 i b2 su funkcije odgovarajuih dilatacija betona b,
odnosno bd i mogu se sraunati iz analitikih izraza:
PRIMERI ZA VEBE
12
b = b (6 b ) za b 2 ; odnosno
12
b =
3 b 2
za 2 b 3.5
3 b
Zavisno od veliine dilatacija b, odnosno bd, iz odgovarajueg izraza se sraunava b1 (b), odnosno b2
(bd). Naravno, ove vrednosti se mogu, za odgovarajuu (ili najpribliniju) dilataciju, oitati i iz tabela za
dimenzionisanje pravougaonih poprenih preseka.
Veliine zb1, zb2 se, prema skici u prilogu, odreuju kao:

zb1 = h - 1 x = h (1 - 1 s)
zb2 = h - dp - 2 (x - dp) = h [(1 - - 2 (s - )]
pri emu se vrednosti 1 (b), odnosno 2 (bd) odreuju iz tabela za dimenzionisanje ili iz
analitikih izraza za odgovarajue dilatacije b, odnosno bd:
=
8 b
za b 2 ; odnosno
4 (6 b )
(3 b 4 ) + 2
= b
za 2 b 3.5
2 b (3 b 2)
Uvrtavanjem svih napred navedenih relacija u uslov ravnotee (2), poloaj neutralne linije postaje jednoznano odreen. Meutim, s obzirom na oblik izraza za dilatacije b i a1 i koeficijente b i , racionalnije
je s odreivati iterativno nego traenjem reenja u zatvorenom obliku.
Dakle, postupak dimenzionisanja se sastoji u pretpostavljanju poloaja neutralne linije, nakon ega
se odreuju sve ostale veliine: dilatacije b i a1 i koeficijenti b i . Meutim, kako je poloaj neutralne linije nasumice pretpostavljen, uslov ravnotee momenata savijanja (2) ne mora biti zadovoljen. Mogu nastupiti tri sluaja:
a. uslov ravnotee (2) je zadovoljen - potpuno neverovatno u prvom koraku
b. u uslovu ravnotee (2) leva strana je vea od desne - moment rezultante unutranjih sila je
vei od spoljanjeg momenta Mau treba pomeriti neutralnu liniju ka pritisnutoj ivici preseka, odnosno smanjiti s
c. u uslovu ravnotee (2) leva strana je manja od desne - moment rezultante unutranjih sila je
manji od spoljanjeg momenta Mau treba pomeriti neutralnu liniju ka zategnutoj ivici
preseka, odnosno poveati s
eljene tanosti, npr. max. 1% od vrednosti Mau.
Primer 4. Dimenzionisati presek iz Primera 3 tanim postupkom.

1. korak:
Racionalno je najpre proveriti da li se neutralna linija nalazi u ploi ili rebru, to u daljem moe pojednostaviti proraun. Stoga se pretpostavlja s = dp/h = 0.196. Sledi:
s < 0.259 a1 = 10 , b = 0.196/(1-0.196)10 = 2.439
b1 =
3 2.439 2
2.439 (3 2.439 4 ) + 2
= 0.727 ; 1 =
= 0.389
3 2.439
2 2.439 (3 2.439 2)
Dbu1 = 0.727600.196512.05 = 893.8 kN

zb1 = 51(1-0.3890.196) = 47.11 cm
PRIMERI ZA VEBE
13
bd = 0 Dbu2 0
Ma1 = 893.847.1110-2 = 421.1 kNm < Mu = 770 kNm s>0.196
2. korak:
pretpostavljeno s = 0.40
s > 0.259 b = 3.5 , a1 = (1-0.40)/0.403.5 = 5.25

b1 =
3 3.5 2
3.5 (3 3.5 4 ) + 2
= 0.810 ; 1 =
= 0.416
3 3.5
2 3.5 (3 3.5 2)
Dbu1 = 0.810600.40512.05 = 2031.3 kN

zb1 = 51(1-0.4160.4) = 42.51 cm
bd = (0.40-0.196)/ 0.403.5 = 1.784
b2 =
1.784
8 1.784
(6 1.784) = 0.627 ; 2 =
= 0.369
12
4 (6 1.784)
Dbu2 = 0.627(60-30)(0.40-0.196)512.05 = 400.9 kN

zb2 = 51 - 10 - 0.369(0.451 - 10) = 37.17 cm
Ma1 = (2031.342.51 - 400.937.17)10-2 = 714.6 kNm < Mu = 770 kNm s>0.40
3. korak:
s > 0.259 b = 3.5 , a1 = (1-0.50)/ 0.503.5 = 3.50

b1 =
3 3.5 2
3.5 (3 3.5 4) + 2
= 0.810 ; 1 =
= 0.416
3 3.5
2 3.5 (3 3.5 2)
Dbu1 = 0.810600.50512.05 = 2539.1 kN

zb1 = 51(1-0.4160.5) = 40.39 cm
bd = (0.50-0.196)/ 0.503.5 = 2.127
b2 =
3 2.127 2
2.127 (3 2.127 4) + 2
= 0.687 ; 2 =
= 0.379
3 2.127
2 2.127 (3 2.127 2)
Dbu2 = 0.687(60-30)(0.50-0.196)512.05 = 654.4 kN

zb2 = 51 - 10 - 0.379(0.551 - 10) = 35.12 cm
Ma1 = (2539.140.39 - 654.435.12)10-2 = 795.7 kNm > Mu = 770 kNm 0.50>s>0.40
4. korak:
s > 0.259 b = 3.5 , a1 = (1-0.467)/ 0.4673.5 = 3.998 ; b1 = 0.810 , 1 = 0.416

Dbu1 = 0.810600.467512.05 = 2370.5 kN
zb1 = 51(1-0.4160.467) = 41.10 cm
bd = (0.467-0.196)/ 0.4673.5 = 2.030
PRIMERI ZA VEBE
b2 =
3 2.03 2
2.03 (3 2.03 4) + 2
= 0.672 ; 2 =
= 0.376
3 2.03
2 2.03 (3 2.03 2)
Dbu2 = 0.672(60-30)(0.467-0.196)512.05 = 570.2 kN

zb2 = 51 - 10 - 0.376(0.46751 - 10) = 35.81 cm
Ma1 = (2370.541.10 - 570.235.81)10-2 = 770.0 kNm = Mu s=0.467
Dbu = 2370.5 - 570.2 = 1800.2 kN
Zbu = Dbu - Nu = 1800.2 kN
Aa1 = 1800.2 / 40.0 = 45.01 cm2 < 47.67 cm2 = Aa1,potr. (priblini postupak - primer 3)
a1 =
4 (4.5 + 10 ) + 2 15.5
= 8.9 cm hstv.= 60 - 8.9 = 51.1 cm > hra.= 51 cm
10
Usvojeni popreni presek je istovetan kao u Primeru 3.
PRIMERI ZA VEBE
14

ODREIVANJE MOMENTA LOMA - "T" PRESEK
Na skici dole su prikazane sve potrebne geometrijske veliine, dijagrami dilatacija i napona,
spoljanje i unutranje sile i njihovi poloaji.
B
h-x
y b1
a1
a1
Aa1
Zau
a1 10
poznato:
D bu1
z b1
h
d
Gb
Nu
D bu2
2(x-d p)
1x
Dau
z b2
a2
bd
b f B
h - a2
x - a2 a2
x - dp dp
Aa2
y b2
Mu
b 3.5
geometrija preseka (B , b , d , dp)

kvalitet materijala (MB, fB, v)
koliina i poloaj armature u preseku (Aa1 , Aa2 , a1 , a2)
normalna sila Nu za koju se sraunava Mu
Na raspolaganju imamo dva uslova ravnotee, iz kojih moemo odrediti dve nepoznate veliine. To
su npr. poloaj neutralne linije s i traeni moment Mu. Postupak e biti prikazan na preseku oblika
T, proraunom e biti obuhvaena ukupna armatura u preseku, a moment loma e biti odreen za
presek napregnut na sloeno savijanje. Iz ovog sluaja se mogu izvesti svi ostali, jednostavniji
sluajevi (isto savijanje, pravougaoni presek, samo zategnuta armatura u preseku obuhvaena
proraunom i sve kombinacije).
Odreivanje poloaja neutralne linije

Korienjem oznaka sa prethodne skice, uslov ravnotee normalnih sila moe se napisati u obliku:
N = 0: Dbu1 - Dbu2 + Dau - Zau - Nu = 0
(1)
Pritom su unutranje sile pritiska u betonu odreene izrazima:

Dbu1 = b1 B x fB = b1 s B h fB
( s = x/h )
Dbu2 = b2 (B - b) (x-dp) fB = b2 (B - b) (s - ) h fB
( = dp/h )
Koeficijenti punoe naponskog dijagrama b1 i b2 su funkcije odgovarajuih dilatacija betona b,

odnosno bd i mogu se sraunati iz analitikih izraza:
PRIMERI ZA VEBE
b = b (6 b ) za b 2 ; odnosno
12
b =
3 b 2
za 2 b 3.5
3 b
Jasno je sa skice da se dilatacija u nivou donje ivice ploe sraunava kao:

bd =
x dp
x
Zavisno od veliine dilatacija b, odnosno bd, uzima se odgovarajui izraz i sraunava b1 (b),
odnosno b2 (bd). Naravno, ove vrednosti se mogu, za odgovarajuu (ili najpribliniju) dilataciju,
oitati i iz tabele za dimenzionisanje pravougaonih poprenih preseka.
Unutranje sile u armaturi su odreene izrazima:
Zau = Aa1 a1
pri emu je a1 = Ea a1 v
Dau = Aa2 a2
pri emu je a2 = Ea a2 v
Jasno je sa skice da se dilatacija u nivou pritisnute armature sraunava kao:

a 2 =
x a2
b
x
Presek je u graninom stanju ako je bar jedna od dilatacija b, odnosno a1 dostigla graninu
vrednost. Kako su dilatacija betona b, odnosno dilatacija zategnute armature a1, jednoznano
odreene za poznat bezdimenzioni koeficijent poloaja neutralne linije s, izrazima:
s 0.259 = 7/27 a1 = 10 ; b =
s
a1
1 s
s 0.259 = 7/27 b = 3.5 ; a1 =
1 s
b
s
to je izborom veliine s kao parametra potpuno odreeno stanje unutranjih sila u preseku. Naravno,
za nasumice izabrano s nije zadovoljen uslov ravnotee N = 0, pa se postupak odreivanja
poloaja neutralne linije sprovodi iterativno. Za pretpostavljenu vrednost s (ili para dilatacija b/a1 ,
od kojih bar jedna dostie graninu vrednost) se sraunaju sve unutranje sile i proveri uslov
ravnotee N = 0. Tom prilikom mogu nastupiti tri sluaja:
a. uslov ravnotee (1) je zadovoljen - potpuno neverovatno u prvom koraku
b. uslov ravnotee (1) umesto nule daje pozitivan rezultat (za oblik u kome je napisan) rezultanta unutranjih sila je vea od spoljanje sile pritiska treba pomeriti neutralnu
liniju ka pritisnutoj ivici preseka, odnosno smanjiti s
c. uslov ravnotee (1) umesto nule daje negativan rezultat (za oblik u kome je napisan) rezultanta unutranjih sila je manja od spoljanje sile pritiska treba pomeriti neutralnu
liniju ka zategnutoj ivici preseka, odnosno poveati s
eljene tanosti, npr. max. 1% od vee od sila Dbu1, Zau.
PRIMERI ZA VEBE
Odreivanje traenog momenta loma

Tek kada se odredi poloaj neutralne linije (stanje dilatacija u preseku) iz uslova ravnotee (1),
odreuje se poloaj unutranjih sila Dbu1, Dbu2 u odnosu na teite zategnute armature. Veliine zb1,
zb2 se, prema skici, odreuju kao:
zb1 = h - 1 x = h (1 - 1 s)
zb2 = h - dp - 2 (x - dp) = h [(1 - - 2 (s - )]
pri emu se vrednosti 1 (b), odnosno 2 (bd) odreuju iz tabela za dimenzionisanje ili iz
analitikih izraza za odgovarajue dilatacije b, odnosno bd iz poslednje iteracije:
8 b
za b 2 ; odnosno
4 (6 b )
(3 b 4 ) + 2
= b
za 2 b 3.5
2 b (3 b 2)
Moment loma preseka Mu se odreuje iz uslova ravnotee momenata u odnosu na teite zategnute
armature u preseku:
Ma1 = 0: Dbu1 zb1 - Dbu2 zb2 + Dau (h - a2) = Mau= Mu + Nu ya1

u kome su sve veliine poznate. Napominje se da je traeni rezultat veliina Mu, a ne Mau.
Takoe se skree panja da navedeni izrazi vae i za preseke kod kojih je B<b, pri emu je B uvek
irina na krajnjoj pritisnutoj ivici preseka. Za sluaj ekscentrinog zatezanja, normalna sila Nu se
unosi sa negativnim znakom. Za sluaj da se proraunom obuhvata samo zategnuta armatura u
preseku, potrebno je u izraze uvrstiti Aa2 = 0. Iz prezentiranih izraza se moe sraunati i moment
loma za pravougaoni popreni presek, za B=b.
24
Numeriki primer
12
11 4.5
2R22
Odrediti moment loma za presek prikazan na skici,

optereen i graninom raunskom silom pritiska Nu =
400 kN. Podaci za proraun:
MB 30 fB = 2.05 kN/cm2
RA 400/500 v = 40 kN/cm2
2R12
5 4.5 + 2 10
= 6.07 cm
7
U8/30
24.5
a1 =
68
Aa2 = 7.60 cm2 (2R22)
2R22
dp
12
=
=
= 0.162
h
73.93
PRIMERI ZA VEBE
4.5
5.5
h = 80 6.07 = 73.93 cm
a
4.5
a2 = 4.5 cm 2 = 2 =
= 0.061
h
73.93
80
Aa1 = 26.61 cm (7R22)
U8/30
30
5R22
4.5 8 27.5=15 8 4.5
40
U prvom koraku najracionalnije je pretpostaviti da se neutralna linija nalazi na donjoj ivici ploe,
kada je pritisnuta zona betona pravougaonog oblika. Sledi:
s = 0.162 < 0.259 = 7/27 a1 = 10 ; b =
a 2 =
0.162
10 = 1.938
1 0.162
0.162 0.061
400
= 1.905
1.938 = 1.211 < v =
210 103
0.162
a2 = 1.21110-3210103 = 254.3 MPa = 25.43 kN/cm2

a1 = 10 > v a1 = v = 400 MPa = 40 kN/cm2
Vrednost koeficijenta punoe naponskog dijagrama betona b1 oitava se iz tablica ili sraunava iz
analitikog izraza:
b1 =
1.938
(6 1.938) = 0.656 ; b2 = 0
12
Uvrtavanjem sraunatih vrednosti u izraze za unutranje sile sledi:

Dbu1 = 0.6560.1622473.932.05 =
387.3 kN
Dbu2 =
0 kN
Dau = 7.6025.43 =
193.4 kN
Zau = 26.6140 =
1064.4 kN
Konano, proverava se uslov ravnotee normalnih sila:

N = 0: Dbu1 Dbu2 + Dau Zau Nu = 0
N = 0: 387.3 0 + 193.4 1064.4 - 400 = -883.7 < 0
S obzirom da uslov ravnotee nije zadovoljen, potrebno je korigovati proraun. Kako ukupna unutranja sila zatezanja premauje silu pritiska, potrebno je neutralnu liniju pomeriti ka zategnutoj
ivici preseka, tako da e pritisnuta povrina betona postati oblika "T".
S obzirom da je u prvom koraku dolo do relativno velikog odstupanja u uslovu ravnotee
normalnih sila, u drugom koraku se pretpostavlja znatno vea vrednost bezdimenzionog koeficijenta
poloaja neutralne linije s i itav napred izloeni postupak u potpunosti ponavlja.
2. korak:
s = 0.4 > 0.259 = 7/27 b = 3.5 ; a1 =
b = 3.5 b1 =
1 0.4
3.5 = 5.25
0.4
3 3.5 2
= 0.810
3 3.5
a1 = 5.25 > v a1 = v = 400 MPa = 40 kN/cm2

a 2 =
0.4 0.061
3.5 = 2.967 > v a2 = v = 400 MPa = 40 kN/cm2
0.4
bd =
0.4 0.162
3 2.08 2
3.5 = 2.080 b 2 =
= 0.679
0.4
3 2.08
PRIMERI ZA VEBE
Dbu1 = 0.8100.42473.932.05 =
1177.8 kN
Dbu2 = 0.679(24-40)(0.4-0.162)73.932.05 =
-391.6 kN
Dau = 7.6040 =
304.1 kN
Zau = 26.6140 =
1064.4 kN
N = 0:
1177.8 (-391.6) + 304.1 1064.4 - 400 = 409.1 > 0
S obzirom da uslov ravnotee nije zadovoljen, potrebno je izvriti novu korekciju. Kako ukupna
unutranja sila pritiska sada premauje silu zatezanja, sledi:
0.162 < s < 0.40
3. korak:
s = 0.3 > 0.259 = 7/27 b = 3.5 ; a1 =
b = 3.5 b1 =
1 0.3
3.5 = 8.17
0.3
3 3.5 2
= 0.810
3 3.5
a1 = 8.17 > v a1 = v = 400 MPa = 40 kN/cm2

a 2 =
0.3 0.061
3.5 = 2.79 > v a2 = v = 400 MPa = 40 kN/cm2
0.3
bd =
0.3 0.162
1.606
3.5 = 1.606 b 2 =
(6 1.606) = 0.588
0.3
12
Dbu1 = 0.8100.32473.932.05 =
883.3 kN
Dbu2 = 0.588(24-40)(0.3-0.162)73.932.05 =
-196.4 kN
Dau = 7.6040 =
304.1 kN
Zau = 26.6140 =
1064.4 kN
N = 0:
883.3 (-196.4) + 304.1 1064.4 - 400 = -80.6 < 0
0.30 < s < 0.40

4. korak:
s = 0.317 > 0.259 = 7/27 b = 3.5 ; a1 =
b = 3.5 b1 =
1 0.317
3.5 = 7.557
0.317
3 3.5 2
= 0.810
3 3.5
a1 = 7.557 > v a1 = v = 400 MPa = 40 kN/cm2

a 2 =
0.317 0.061
3.5 = 2.827 > v a2 = v = 400 MPa = 40 kN/cm2
0.317
bd =
0.317 0.162
1.705
3.5 = 1.705 b 2 =
(6 1.705) = 0.610
0.317
12
PRIMERI ZA VEBE
Dbu1 = 0.8100.3172473.932.05 =
932.0 kN
Dbu2 = 0.610(24-40)(0.317-0.162)73.932.05 =
-228.3 kN
Dau = 7.6040 =
304.1 kN
Zau = 26.6140 =
1064.4 kN
N = 0:
932.0 (-228.3) + 304.1 1064.4 - 400 = 0 s = 0.317
Zadovoljenjem uslova ravnotee normalnih sila odreen je poloaj neutralne linije u preseku i
veliina unutranjih sila. Da bi se mogao ispisati uslov ravnotee momenata savijanja, potrebno je iz
izraza odrediti i poloaj sila Dbu1, Dbu2, odnosno veliinu kraka unutranjih sila zb1, zb2:
b = 3.5 1 =
3.5 (3 3.5 4 ) + 2
= 0.416
2 3.5 (3 3.5 2 )
zb1 = h - 1 x = 73.93 (1 - 0.416 0.317) = 64.19 cm

bd = 1.705 2 =
8 1.705
= 0.366
4 (6 1.705)
zb2 = h [(1 - 0.162 - 0.366 (0.317 - 0.162)] = 57.75 cm

Traena vrednost momenta loma dobija se iz sume momenata oko teita zategnute armature u
preseku:
Mau = 932.064.19 (-228.3)57.75 + 304.1(73.93 4.5) = 94126 kNcm = 941.26 kNm
80
M u = 941.26 - 400 - 6.07 = 805.5 kNm

2
Traeni moment loma pri graninoj sili pritiska Nu = 400 kN iznosi Mu = 805.5 kNm.
PRIMERI ZA VEBE
P=240kN
Primer 1:
Dimenzionisati nosa sistema proste grede, iji su optereenje i popreni presek
prikazani na skici. MB 30,
RA 400/500.
g=40kN/m
STATIKI UTICAJI
a. stalno optereenje
b. povremeno optereenje
Ag = Bg = 40.0 6.0 / 2 = 120 kN
Ap = 2.0 240.0 / 6.0 = 80 kN
Mg,max = 40.0 6.02 / 8 = 180 kNm
Bp = 4.0 240.0 / 6.0 = 160 kN

Mp,max = 160 2.0 = 320 kNm (x = 4.0 m)
g=40kN/m
P=240kN
B
Bg=120
B
Ap=80
Bp=160
320
Mg
Mp
max.Mp=320
160
Tp
80
120
80
120
40
Tg
160
max.Mg=180
kNm
kNm
160
Ag=120
DIMENZIONISANJE PREMA MOMENTIMA SAVIJANJA

fB = 2.05 kN/cm2
Mu
832
RA 400/500 v = 40 kN/cm
max.Mu=832
Maksimalni moment savijanja Mu, merodavan za dimenzionisanje, je u preseku u kome je za odgovarajuu

kombinaciju uticaja Tu=0. Sa dijagrama desno jasno je da je
to presek na x = 4.0 m od oslonca A, gde je:
Mg = 804.0 - 404.02/2 = 160 kNm
PRIMERI ZA VEBE
80
336
Mu = 1.6160 + 1.8320 = 832 kNm
352
Mp= 804.0 = 320 kNm = Mp,max.
Tu
480
MB 30
Pritisnuta je gornja ivica nosaa, pa je oblik pritisnute zone preseka ili pravougaoni, irine B, ili, za
sluaj da je neutralna linija u rebru, oblika T. Pretpostavlja se da je neutralna linija u ploi:
b + 20 d p = 25 + 20 15 = 325 cm
B = min.
= 175 cm
b + 0.25 l 0 = 25 + 0.25 600 = 175 cm
pretp. a1 = 9 cm h = 65 - 9 = 56 cm
56
k=
832 10 2
175 2.05
2R25
= 3.677
2R12
UR10/25
2R25
b/a = 1.558/10 ; = 7.775% ; s = 0.135

x = sh = 0.13556 = 7.55 cm < 15 cm = dp
3R25
Pretpostavka o poloaju neutralne linije je dobra, pa se

potrebna povrina zategnute armature odreuje iz izraza:
A a , potr. = 7.775
3R25
175 56 2.05
= 39.05 cm2
100
40
usvojeno: 8 R 25 (39.27 cm2)

a1 =
3 4.5 + 3 10 + 2 15.5
= 9.3 cm hstv. = 65 - 9.3 = 55.7 cm 56 cm = hpretp.
8
DIMENZIONISANJE PREMA GLAVNIM NAPONIMA ZATEZANJA

MB 30 r = 1.1 MPa (lan 89. Pravilnika BAB 87)
Usvojeno je za sve preseke zb = 0.9h = 0.956 = 50.4 cm.
a. levi deo nosaa (A-C)
88.5
r=1.1
Cn=0.63
(3)
u,u =1.01
(2)
u,u =1.68
80
= 0.063 kN/cm2 < r
25 50.4
(1)
u,u =2.51
[MPa]
TuC,levo = 1.6(-40) + 1.880 = 80 kN
1 = 400
A
Ru =2.35
336
An =
= 0.267 kN/cm2 > r
25 50.4
1 = L A C
=308.4
r
Cn,levo
A
n
2.67 1.1
= 308.4 cm
2.67 0.63
Osiguranje se vri vertikalnim uzengijama, a prema dijagramu Ru.
PRIMERI ZA VEBE
91.6
400
A
n
nA = 2.67 MPa < 3r
131.9
A
n =2.67
TuA = 1.6120 + 1.880 = 336 kN
Cn ,levo =
88
RuA =
3
(2.67 1.1) = 2.35 MPa
2
usvojeno:
eu =
m = 2 ; = 45 ; = 90 ; UR10 (au(1)=0.785 cm2)
2 0.785
40 (1 + 0 1) =13.62au(1) = 10.69 cm usvojeno eu = 10 cm
25 0.235
Odgovarajui napon koji nose ove uzengije je:
(1)
u,u
m a (u1)
2 0.785
=
v (cos + sin ctg) =
40 (1 + 0 1) = 0.251 kN/cm2 > Ru,max.
b eu
25 10
Vie kao prikaz praktinog postupka nego stvarne potrebe za utedom armature, izvreno je
proreivanje uzengija na pojedinim delovima duine osiguranja. Za usvojene uzengije 10
maksimalno rastojanje, odreeno iz zadovoljenja uz,min.= 0.2% je:
b = 25 cm
m a (u1)
2 0.785
eu
=
= 31.4 cm ; e u min .h 2 = 28 cm usv. eu,max. = 25 cm
2
b uz , min . 25 0.2 10
25 cm
Odgovarajui napon koji nose ove uzengije je:

(u3, u) =
m a (u1)
2 0.785
v (cos + sin ctg) =
40 (1 + 0 1) = 0.101 kN/cm2
b eu
25 25
Deo nosaa na kome su potrebne uzengije gue od minimalih odreuje se iz dijagrama Ru:
( 3)
0.101
x 3 = 1 1 u , u = 308.4 1
= 176.5 cm
0
.
235
Ru
,
max
.
Dodatno proreivanje je uinjeno usvajanjem uzengija UR10/15:
( 2)
u,u
m a (u1)
2 0.785
v (cos + sin ctg) =
40 (1 + 0 1) = 0.168 kN/cm2
=
b eu
25 15
Deo nosaa na kome su potrebne uzengije gue od ovih odreuje se iz dijagrama Ru:
(u2,u)
0.168
= 308.4 1
x 2 = 1 1
= 88.5 cm
0.235
Ru , max .
Konano, usvojeno je:
usvojeno:
U 10/10
U 10/15
U 10/25
(m=2) na duini 90 cm > x2

(m=2) na duini 90 cm > x3-x2
(m=2) na ostalom delu duine 1

A a =
Tmu
336
( ctg ctg) =
(1 0) = 4.20 cm2
2 v
2 40
usvojeno:
3 25 (14.73 cm2)1
Usvojene su 3R25 kao MINIMALNO TREINA ipki iz polja koje se moraju prevesti preko slobodnog oslonca
(lan 168. Pravilnika BAB 87)
PRIMERI ZA VEBE
4
100.3
b. desni deo nosaa (deo C-B)
99.7
Bn=BRu =3.81
TuB = 1.6120 + 1.8160 = 480 kN
3r
[MPa]
Cn=2.79
480
nB =
= 0.381 kN/cm2 > r
25 50.4
CRu =2.54
Cn ,desno =
(1)
u,u =1.68
TuC ,desno = 1.640 + 1.8160 = 352 kN

352
= 0.279 kN/cm2 > r
25 50.4
Kako je na itavom delu nosaa prekoraena vrednost r, to je

duina osiguranja 2 = 2.0 m. Osiguranje se vri vertikalnim
uzengijama i koso povijenim profilima, a prema dijagramu Ru.
=200
nB > 3r TbuB = 0 BRu = Bn = 0.381 kN/cm2

Napon 3r je prekoraen na delu nosaa duine 3 = 200
Cn,desno < 3r CRu,desno =
3.81 3.3
= 100.3 cm
3.81 2.79
3
(0.279 0.11) = 0.254 kN/cm2
2
Usvojene su na itavoj duini osiguranja vertikalne uzengije UR10/15:

u,u
m a (u1)
2 0.785
=
v (cos + sin ctg) =
40 (1 + 0 1) = 0.168 kN/cm2
b eu
25 15
Na dijagramu Ru u prilogu je deo napona koji prihvataju uzengije rafiran vertikalnom, a deo koji je
potrebno prihvatiti koso povijenim profilima ukrtenom rafurom. Sledi:
0.33 + 0.254
0.381 + 0.33
H vu , k =
100.3 +
99.7 0.168 200 25 = 781.5 kN
2
2
usvojeno:
A a ,k =
= 45 ; k = 45 (ugao pod kojim se povijaju profili)

H vu , k
v (cos k + sin k ctg)
781.5
= 13.81 cm2
40 (0.707 + 0.707 1.0 )
usvojeno:
3 R 25 (14.73 cm2)
Tana mesta povijanja kosih profila odreuju se grafiki, konstrukcijom integralne krive.
Tu,u = u,ubz = 0.1682550.4 = 211.1 kN
Tmured. = Tu,u + Tbu = 211.1 + 0 = 211.1 kN
A a =
red .
Tmu
211.1
(ctg ctg) =
(1 0 ) = 2.64 cm2
2 v
2 40
usvojeno:
3 25 (14.73 cm2)2
Videti napomenu za deo A-B (lan 168. Pravilnika BAB 87)
PRIMERI ZA VEBE
DIMENZIONISANJE PRESEKA NEPRAVILNOG OBLIKA

PRITISNUTE ZONE BETONA
- PRIMENA BLOK DIJAGRAMA NAPONA PRITISKA U BETONU Vaei Pravilnik propisuje vezu b-b u obliku parabola+pravougaonik:
fB
(4 b ) b
4
b =
b = fB
pri 0 b 2
pri 2 b 3.5
dok se sila pritiska u betonu za proizvoljan presek sa jednom osom simetrije odreuje iz izraza:
D bu =
y =x
( y) b( y) dy
b
y =0
U sluaju da je pritisnuta zona preseka nepravilnog oblika (trougaoni, trapezni, petougaoni, kruni,
prstenasti i sl.), komplikuje se proraun sile Dbu i njenog poloaja. Stoga Pravilnik u odreenim sluajevima doputa primenu uproenog dijagrama napona pritiska u betonu (konstantan napon b na
visini od 80% visine pritisnute zone betona). Time se proraun sile Dbu svodi na geometrijski:
potrebno je sraunati povrinu Abp i odrediti poloaj njenog teita Gb.
Dbu
Abp
0.8 x
x
dy
Mu
b(y)
xT
Gb
b = f B
xT
b(y)
h-x
zb
NEUTRALNA
LINIJA
b1
Zau
a1
a1
a1
Aa1
a1
Sila pritiska u betonu Dbu se u ovom sluaju moe odrediti iz izraza:

Dbu = bAbp = fBAbp
i deluje u teitu povrine Abp, na rastojanju xT mereno od krajnje pritisnute ivice preseka.
Ogranienje koje uvodi PBAB 87 u lanu 82, vezano za primenu blok dijagrama napona pritiska u
betonu, glasi:
Kod poprenih preseka gde je pritisnuta zona krunog ili trougaonog oblika, kod preseka nepravilnih
oblika, kao i kod pravougaonih preseka napregnutih na koso savijanje sa normalnom silom ili bez nje, sa
poloajem neutralne linije unutar poprenog preseka, moe se pri proraunu preseka po graninoj nosivosti - lomu umesto raunskog dijagrama parabola+prava koristiti upro eni dijagram u obliku pravougaonika, sa graninom vrstoom fB, i visine 0.8x, ukoliko je 3.5 b > 3.
PRIMERI ZA VEBE
Pojedini propisi uvode korekcioni koeficijent , kojim se mnoi raunska vrstoa fB u cilju bolje
aproksimacije stvarnog naponskog dijagrama konstantnim naponom b = fB. Tako se prema preporukama nemakih propisa DIN 1045 usvaja = 0.95 u svim sluajevima. Model-propisima CEBFIP predviena je redukcija raunske vrstoe samo u sluajevima kada se pritisnuta zona preseka
iri od krajnje pritisnute ivice ka neutralnoj liniji (npr. kruni presek) i to za cca. 6%. Ovakva redukcija raunske vrstoe Pravilnikom BAB 87 nije eksplicitno predviena.
Takoe, da bi se primena blok-dijagrama mogla proiriti i na sluajeve kada je b 3 (naroito
znaajno za proraun preseka napregnutih na koso savijanje),
konstruisan je dijagram koeficijenta u funkciji dilatacije b, za sluaj da se presek iri, odnosno suava od pritisnute ivice ka neutralnoj
liniji (dijagram 84/13, str. 214,
PBAB-1). Maksimalne vrednosti
ovog koeficijenta su:
fB
1.0
0.9
0.8
0.8 x
b = f B
0.7
0.6
0.5
0.4
0.3
0.2
0.1
0.5
1.5
2.5
b []
3.5
= 1.0, ukoliko se presek suava od pritisnute ivice ka neutralnoj liniji (linija 1)

= 0.95, ukoliko se presek iri od pritisnute ivice ka neutralnoj liniji (linija 2)
Izloeni postupak treba primenjivati iskljuivo u sluajevima kada se neutralna linija nalazi u preseku (veliki ekscentricitet, x < d).
Principijelno, dimenzionisanje se sprovodi kao za sluaj proizvoljnog oblika poprenog preseka i
raunske veze b-b i svodi na odreivanje poloaja neutralne linije iz uslova ravnotee momenata
savijanja u odnosu na teite zategnute armature (iterativan postupak). Kada je poloaj neutralne
linije odreen, iz uslova ravnotee normalnih sila se sraunava potrebna povrina armature. Sluaj
slobodnog dimenzionisanja (nepoznata dimenzija preseka) nee biti razmatran.
Postupak dimenzionisanja je ilustrovan na primeru trapeznog poprenog preseka, optereenog na
isto savijanje. Na donjoj skici su prikazane sve potrebne geometrijske veliine, dijagrami dilatacija
i napona, spoljanje i unutranje sile i njihovi poloaji.
b2
xT
x
Abp
0.8 x
Gb
Dbu
NEUTRALNA
LINIJA
b(0.8x)
h-x
zb
Mu
d
b = f B
b1
PRIMERI ZA VEBE
a1
a1
a1
Aa1
a1
Zau
Poznato je da se potrebna povrina armature jednostruko armiranog preseka1 odreuje iz uslova

ravnotee normalnih sila:
N = 0:
Dbu - Zau = Nu A a1 =
D bu N u
v
(1)
Meutim, nepoznata je vrednost sile pritiska u betonu i njen taan poloaj. Veliina sile Dbu se
moe odrediti iz uslova ravnotee momenata savijanja u odnosu na teite zategnute armature:
Ma1 = 0: Dbuzb = Mau = Mu + Nu(yb1 - a1)
(2)
pri emu je sila Dbu odreena izrazom:

Dbu = bAbp = fBAbp
a njen poloaj u odnosu na krajnju pritisnutu ivicu preseka, prema skici, udaljenjem teita povrine
Abp (veliina xT). Sledi da je krak unutranjih sila zb odreen kao:
z b = h - xT
Veliine sa leve strane izraza (2) jednoznano su odreene poloajem neutralne linije, pa se
problem dimenzionisanja svodi na odreivanje bezdimenzionog koeficijenta poloaja neutralne
linije s iz uslova ravnotee momenata savijanja (2). Pritom se koriste i sledee relacije:
a. dilatacije betona i zategnute armature
Iz uslova da bar jedna od dilatacija mora dostii graninu vrednost, sledi:
s=
x
s
0.259 = 7/27 a1 = 10 ; b =
a1
h
1 s
s=
x
1 s
0.259 = 7/27 b = 3.5 ; a1 =
b
h
s
b. koeficijent
Koeficijent korekcije raunske vrstoe betona se ne mora uzeti u obzir, pri emu mora biti zadovoljen uslov 3 < b 3.5. Drei se preporuka Prirunika za primenu Pravilnika BAB 87, predlae se korienje dijagrama 84/13 iz PBAB-1, pa se usvaja max = 0.95, odnosno max = 1, zavisno od
oblika pritisnute zone poprenog preseka.
Dakle, postupak dimenzionisanja se sastoji u pretpostavljanju poloaja neutralne linije, nakon ega
se odrede sve ostale veliine: dilatacije b i a1, koeficijent , povrina Abp, poloaj njenog teita xT
i krak unutranjih sila zb. Meutim, kako je poloaj neutralne linije nasumice pretpostavljen, uslov
ravnotee (2a) ne mora biti zadovoljen. Mogu nastupiti tri sluaja:
Ma1 = 0: Dbuzb - Mau = 0
(2a)
a. uslov ravnotee (2a) je zadovoljen - potpuno neverovatno u prvom koraku;
Za sluaj a1 < 3 potrebno je, kao i u sluaju dimenzionisanja npr. pravougaonog popre nog preseka, pristupiti
DVOSTRUKOM ARMIRANJU. Potrebno je odrediti moment nosivosti jednostrko armiranog preseka M abu koji
odgovara dilatacijama b/a1* = 3.5/3 (ili veoj usvojenoj dilataciji a1*, o emu je ve bilo rei kod pravougaonih
preseka), zatim moment Mau = Mau - Mabu, iz koga se sraunavaju armature Aa1 i Aa2.
1
PRIMERI ZA VEBE
b. uslov ravnotee (2a) umesto nule daje pozitivan rezultat (za oblik u kome je napisan) moment rezultante unutranjih sila je vei od momenta spoljanjih sila treba pomeriti
neutralnu liniju ka pritisnutoj ivici preseka, odnosno smanjiti s;
c. uslov ravnotee (2a) umesto nule daje negativan rezultat (za oblik u kome je napisan) moment rezultante unutranjih sila je manji od momenta spoljanjih sila treba pomeriti
neutralnu liniju ka zategnutoj ivici preseka, odnosno poveati s.
Postupak se u potpunosti ponavlja dok se ne zadovolji uslov ravnotee (2a), odnosno do postizanja
eljene tanosti, npr. max. 1% od vrednosti Mau.
10 b2=30 10
Primer: Dimenzionisati presek trapeznog oblika, optereen
graninim raunskim momentom savijanja Mu. Podaci za proraun:
b1 = 50 cm
b2 = 30 cm
Mu
MB 40 fB = 25.5 MPa
RA 400/500 v = 400 MPa
pretp. a1 = 6 cm h = 60 - 6 = 54 cm
h=54
d=60
d = 60 cm
Aa1
6
Mu = 600 kNm
b1=50
1. korak:
s = 0.259 b/a1 = 3.5/10
= 0.95 (presek se iri ka neutralnoj liniji, tj. b1>b2) b = 0.95fB
0.8x = 0.80.25954 = 11.2 cm
b0.8x = b 2 + (b1 b 2 )
Abp =
0.8x
11.2
= 30 + (50 30 )
= 33.73 cm
d
60
b 0.8 x + b 2
33.73 + 30
0.8x =
11.2 = 356.9 cm2
2
2
Dbu = fBAbp = 0.952.55356.9 = 864.6 kN

Poloaj teita povrine Abp u odnosu na gornju ivicu preseka odreen je kao:
xT =
2 33.73 + 30
2 b0.8 x + b2
0.8x =
11.2 = 5.71 cm
3 (b 0.8 x + b 2 )
3 (33.73 + 30)
pa je krak unutranjih sila zb:

zb = h - xT = 54 - 5.71 = 48.29 cm
Konano, moment unutranjih sila u odnosu na teite zategnute armature je:
Dbuzb = 864.648.29 = 41750 kNcm = 417.5 kNm
to je manje od spoljanjeg momenta Mau = Mu = 600 kNm, pa sledi s > 0.259.
Postupak se ponavlja sa korigovanim s do postizanja eljene tanosti. Rezultati prorauna su prikazani tabelarno.
PRIMERI ZA VEBE
a1
0.8x
b0.8x
Abp
2
Dbu
xT
zb
Ma1
(-)
()
()
(cm)
(cm)
(cm )
(-)
(kN)
(cm)
(cm)
(kNm)
0.500
0.400
0.380
0.385
3.5
3.5
3.5
3.5
3.5
5.25
5.711
5.593
21.60
17.28
16.42
16.63
37.20
35.76
35.47
35.54
725.8
568.2
537.4
544.9
0.95
0.95
0.95
0.95
1758.2
1376.4
1301.8
1320.1
11.19
8.89
8.44
8.55
42.81
45.11
45.56
45.45
152.7
20.9
-6.8
0.0
Ma1 = 1320.145.4510-2 = 600 kNm = Mu s = 0.385

Iz uslova ravnotee normalnih sila sledi:
N = 0:
A a1 =
D bu N u 1320.1 0
=
= 33.01 cm2
v
40
a1 =
5 4.5 + 2 10
= 6.07 cm hstv. = 60 - 6.07 = 53.93 cm hra. = 54 cm
7
Usvojeni raspored armature prikazan je na donjoj skici.
2R25
UR8/30
2R12
2R25
5R25
PRIMERI ZA VEBE
DIMENZIONISANJE ZATEGE - GRANINO STANJE PRSLINA

Dimenzionisati centrino zategnut tap optereen silama Zg = 200 kN i Zp = 250 kN, pravougaonog preseka, tako da karakteristina irina prslina bude max. 0.15 mm. MB 30, RA 400/500.
Zbog velikog broja nepoznatih veliina, presek se ne moe direktno dimenzionisati tako da se
zadovolji postavljeni uslov graninog stanja prslina. Stoga se presek najpre dimenzionie po teoriji
granine nosivosti i usvoje oblik, dimenzije poprenog preseka i raspored armature. Za tako usvojen
popreni presek se odredi karakteristina irina prslina i uporedi sa zahtevanom vrednou. Ukoliko
uslov zadatka nije zadovoljen, vri se korekcija jednog ili vie parametara koji e najefikasnije
dovesti do zadovoljenja postavljenog kriterijuma.
DIMENZIONISANJE
Zu = 1.6Zg + 1.8Zp = 1.6200 + 1.8250 = 770 kN
RA 400/500 v = 40 kN/cm2
A a ,potr. =
Z u 770
=
= 19.25 cm2
40
v
usvojeno: 6 R 22 (22.81 cm2)

Usvojeni popreni presek je pravougaoni, dimenzija:
b 2(a0+u) + m + (m-1)5.0
b 2(2.5+0.8) + 32.2 + 25.0 = 23.2 cm
d 2(a0+u) + n + (n-1)3.0
d 2(2.5+0.8) + 22.2 + 13.0 = 14.0 cm
usvojeno:
b/d = 25/15 cm
PRORAUN KARAKTERISTINE IRINE PRSLINA

Z = Zg + Zp = 200 + 250 = 450 kN
Proraun sile pri kojoj nastaje prslina
MB 30 fbz = 0.7fbzm = 0.72.4 = 1.68 MPa = 0.168 kN/cm2 (lan 51. BAB 87)
Eb = 31.5 GPa (lan 52. BAB 87) n =
E a 210
=
= 6.67
E b 31.5
Ai = Ab + nAa = 2515 + 6.6722.81 = 527.05 cm2

Zr = fbz Ai = 0.168527.05 = 88.5 kN < Z = 450 kN presek sa prslinom
Proraun srednjeg rastojanja prslina
Geometrijske veliine relevantne za proraun prslina prikazane su na skici.
a0 = a1 - /2 = 4.5 - 2.2/2 = 3.4 cm
= 22 mm = 2.2 cm
k1 = 0.4 (RA 400/500)
e = 8.0 cm
k2 = 0.25 (isto zatezanje)
PRIMERI ZA VEBE
Abz,ef. = Ab = bd = 2515 = 375 cm2

z,ef. =
Aa
22.81
=
= 0.0608 = 6.08%
A bz,ef.
375
2.2
8.0
= 12.0 cm
l ps = 2 3.4 +
+ 0.4 0.25
6.08 10 2
10
Odreivanje napona u zategnutoj armaturi

a =
Z
450
19.73
=
= 19.73 kN/cm2 a = a =
= 0.940
A a . 22.81
E a . 21.0 103
Proraun karakteristine irine prslina

a pk = 1.7 a a l ps
2
2

Z 1.0
a = 1 1 2 aII1,r = 1 1 2 r
Z 0.4
a1
2
1 = 1.0 ( RA 400 / 500)
88.5
=
1
1
.
0
1
.
0
= 0.961
a
2 = 1.0 ( t = 0)
450
apk = 1.7 0.961 0.94010-3 12.0 = 18.010-3 cm = 0.18 mm > apk,dop. = 0.15 mm
Uslov zadatka nije zadovoljen. U cilju optimalnog izbora parametra koji treba promeniti kako bi
zahtevani kriterijum bio zadovoljen, sprovodi se kratka analiza.
irina prslina direktno zavisi od:
- srednjeg rastojanja prslina
- napona u zategnutoj armaturi
Veliina koeficijenta a, kojim se u proraun uvodi sadejstvo zategnutog betona izmeu prslina, je
praktino irelevantna, jer je njegova vrednost veoma bliska jedinici.
Pored debljine zatitnog sloja a0, koju moemo smatrati konstantnom, na veliinu srednjeg
rastojanja prslina utiu sledei parametri:
- rastojanje profila e
- usvojene dimenzije preseka (b,d) - preko koeficijenta armiranja z,ef.
Realno je pretpostaviti da je veliina e minimizirana, ali tako da obezbedi pravilno ugraivanje
betona, te se i ona moe smatrati konstantnom. Preostale veliine su u tesnoj vezi: usvajanjem
velikog broja tankih profila, smanjuje se uz nuno poveanje dimenzija preseka, odnosno
smanjenje koeficijenta z,ef.; nasuprot tome, usvajanjem malog broja debelih profila, raste uz
smanjenje z,ef.; nijedan od ekstrema nije dobar. To praktino znai da treba izbegavati upotrebu
najtanjih i najdebljih profila, odnosno teiti usvajanju 6 - 12 profila armature. U takvom sluaju,
iskustvo pokazuje da se srednje rastojanje prslina, za uobiajenue debljine zatitnog sloja i raspored
armature, kree u relativno uskim granicama (kako za savijanje, tako i za zatezanje):
GA 240/360: lps = 12 15 cm
PRIMERI ZA VEBE
RA 400/500: lps = 10 12 cm
Preostali parametar koji utie na irinu prslina je napon u zategnutoj armaturi, kao direktna funkcija
koliine armature u preseku. Za sluaj da usvojena povrina armature malo odstupa od raunski
potrebne, mogu se oekivati sledee vrednosti napona u armaturi:
GA 240/360: a = 120 140 MPa a = 0.57 0.67
RA 400/500: a = 220 240 MPa a = 1.05 1.15
Na osnovu izloenog, moe se oekivati karakteristina irina prslina u sledeim granicama:
GA 240/360: lps 1.7 1.0 0.6710-3 (12.015.0) = (0.140.17) mm
RA 400/500: lps 1.7 1.0 1.1510-3 (10.012.0) = (0.190.23) mm
Dakle, ovo su vrednosti karakteristine irine prslina koje se mogu oekivati pri iskorienim
naponima u armaturi i relativno kompaktnim presecima, propisno oblikovanim u smislu obezbeenja dovoljnih zatitnih slojeva i istog rastojanja armature. Praktino, proizilazi da se eljena
irina prslina postie SMANJENJEM NAPONA U ZATEGNUTOJ ARMATURI i to u onom
procentu koliko je prekoraenje postavljenog kriterijuma.
KOREKCIJA PRESEKA I PONOVNI PRORAUN PRSLINA
U konkretnom sluaju, proraunom je dobijena vrednost apk = 0.18 mm, to je 20% vee od traene
vrednosti. To praktino znai da je potrebno povrinu armature u preseku poveati za cca. 20%, uz
zadravanje to veeg broja ostalih parametara.
Zadravaju se oblik i dimenzije preseka, a menja samo prenik usvojene armature:
usvojeno:
6 R 25 (29.45 cm2)
Ai = Ab + nAa = 2515 + 6.6729.45 = 571.35 cm2

Zr = fbz Ai = 0.168571.35 = 96.0 kN < Z = 450 kN presek sa prslinom
a0 = a1 - /2 = 4.5 - 2.5/2 = 3.25 cm
z,ef. =
= 25 mm = 2.5 cm
k1 = 0.4 (RA 400/500)
e = 8.0 cm
k2 = 0.25 (isto zatezanje)
Aa
29.45
=
= 0.0785 = 7.85%
A bz,ef.
375
8.0
2.5
= 11.3 cm
l ps = 2 3.25+ + 0.4 0.25
10
7.85 10 2
a =
Z
450
15.28
=
= 15.28 kN/cm2 a = a =
= 0.728
A a . 29.45
E a . 21.0 103
2
1 = 1.0 ( RA400 / 500)
96.0
= 0.955
a = 1 1.0 1.0
2 = 1.0 ( t = 0)
450
apk = 1.7 0.955 0.72810-3 11.3 = 13.010-3 cm = 0.13 mm < apk,dop. = 0.15 mm
Konano usvojeni presek je isti kao onaj prikazan na skici, samo su ipke R25 umesto R22.
PRIMERI ZA VEBE

Teorija Betonskih Konstrukcija PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Teorija Betonskih Konstrukcija PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

Bg = 0.375 40.0 6.0 = 90 kN

Mgosl. = 40.06.02 / 8 = 180 kNm

Mgpolja = 9/12840.06.02 = 101.25 kNm

Dijagrami M i T usled stalnog, povremenog i graninog raunskog optereenja su prikazani na skici

DIMENZIONISANJE PREMA MOMENTIMA SAVIJANJA