SEiLMi HKYELER

Trkesi: YAAR ANDAY

CEM YAYINEV
Dizgi-Tertip : Yksel Matbaas, Bask : Ahmet Sar Matbaas, istanbul 1972

Ernest Hemingway

Yal Adam Ve Deniz Ve Seilmi Hikayeler

NDEKLER:
Hemingway ve Yaam ..................... 5
Yal Adam ve Deniz...................... 15
Katiller
................................. 90
Yamurdaki Kedi.............................. 103
Bir Okuyucu Yazyor ......................... 108
Bir Gnlk Bekleme ......................... 110
yi Aydnlatlm Temiz Bir Yer ............ 114
zmir Krfezinde
....................... 120
Kprdeki Yal Adam ...................... 123
Beyaz Filler Gibi Tepeler ............... 127
Mr. ve Mrs. Elliot....................... 133
Bir Alp Trks
.......................138
svire'ye Sayg .........................146
Hadi Yataym Bakaym .......................161
Hediye Kanarya
........................171
Klimanjaro'nun Karlar ....................177
Sili Bin Dolar ...........................206
HEMNGIVAY ve YAAMI
/. P. SARTRE. Szckler adl yaptnda, kiiliinin kitaplar arama gml geen ocukluundan nasl
ktn anlatr; dnyay szckler yolu ile tanyan bir yazardr o, baka bir deyile, yaratcln
szcklerin gerekletirilmesi urunda gelitirmitir. Bu kitapta hikyelerini okuyacanz, Hemingway
ise, bunun tersi yoldan olumu bir yazar; ocukluundan heri darya ak yaam, insanlar ve olaylar
iinde yuvarlanm, unlarla ili dl olmutur. Yazmak isteine yaantlar gtrmtr onu. Drdnc
kars Mary Wolsb, onun iin, almaktan nefret eder.t, der. Geri szckler, kitaplarda bir
yaantdr. Yaantsz bir yaratc bulmak olacak ilerden deildir. Ancak yaamn ve yaantlarn bir
sanat yaptnda grdkleri i, gene de yn ayrlklar, bakalklar karr ortaya, sanatlarn
kiiliklerinde. Yaantlar bir daha yasamaktan, onlar bakalarnn da mal yapmaktan kendilerini
alamayan sanatlar yannda, yaam sorguya eken sanatlar baka bir nitelik gsterirler. Dnyamz
sevmek ve dnyamz eletirmek diye de adlandrabiliriz bunu. Geri kesin bir izgi ile
HEMINGWAY ve YAAMI
birbirinden ayrmak yanl olur bu iki nitelii, sevgi eletiriden, eletiri sevgiden btn btn ayrlamaz.
Ama bunlardan birinin ar basmas diye bir olay da vardr gene. Ernest Hemingway dolu yaam ve
yaam sevmitir. Onun bu nitelii, bir bakma, ainn ve yetinmesini etkileyen koullarn sonucudur.
Birleik Amerika'ya iki yzyl nce yerlemi bir ailenin ocuu. Bu iki yzyl, ilk Amerika kolonlarnn
savamlar ile doludur. Yerle. mek, tutunmak, lmemek urunda diini trnana takm kuaklarn doa
ile boaz boaza geen yaamlar, yeni olan Amerikan edebiyatnda etkisini pek ok ortaya koymutur.
Ernest Hemingway o izginin devamdr. Yafam, bir savandr onun iin. Gzel olan da budur gerekte ve
savam d kald ya da kalacatn anlad an, kii iin her ey bitmitir.
"^

<tMy Brother Ernest Hemingway adl kitabnda Leicester Hemingway, aabeyinin lmn byle
aklyor: ...Ertesi sabah, yedi sularnda, en son olumlu iini grd. Baka birinin sz ya da davran
yznden erefinin lekelendiini anlayan , bir Samurai gibi, Ernest de vcudunun kendisine ihanet
ettiini hissetti. Buna gz yummaktansa, silhn doldurdu, sonra eilerek bu en gzde tiei-nin
dipiini salonun demesine dayad ve geride duran horozlar indirmenin bir yolunu buldu Demek
kardeine -ve daha bir oklarna gre- Hemingway kaza ile lmemi, kendini ldrmtr. Umutsuz bir
kiinin intihan deildir bu; yaam, gzelliinden yitirmeden brakmak istiyen bir sevdalnn gamsz
lmdr.
HEMINGWAY ve YAAMI
7
LMLE ILt DILIYDI
Silhlara yabanc deildi. Daha ocukken, babas Michigan kuzeylerinde avlanmaa karken onu da alrd
yanna. Kara ve deniz avcln ocukluunda renmiti. Sonra ondokuz yanda iken (1898 de
domutur) italya savana gnll gitti. Savata ar yaraland, bir yl kadar bir bastahanede yatt.
Vcuduna arapnel, merr.u paralan dolmutu. Sonra Afrika'da yrtc hayvan avlad. 1937 de ispanya i
savana muhabir olarak katld Ama o, sava karsnda muhabirlikle yetinecek takmndan deildi. Silh
kulland. kinci dnya savanda, gene bir muhabir olarak mttefik ordular ile -Fransa'ya kt. Burada
da rahat durmad, grevini askerce kullanmaya kalkt, bu yzden de sorguya ekildi sonunda. lmle,
kanla ili dl oldu Korkusuz, hatt keyifliydi. Birinci dnya savanda bir anlam bulamadn, ama ikinci
dnya savasnn amacn duyduunu sylemitir.
SAVA ANILARI
lk hikye kitaplar- olan /n Our Times' ve .Ten Stories de sava anlarn anlatt. 1929 da
yaymlad A Farewell to Arms (Silhlara Veda) 1917-1918 italya savann hikyesidir. Across the
River and into the Trees (Nehrin tesinde) de gene italya sava ile ilgili bir ak macerasn anlatr,
ispanya i savann dramn ise, For Whom the Bell Tolls (anlar Kimin t cin alyor) adl romannda
dile getirdi. Bu roman gerilla sava iin bir yapt olarak askerler tarafndan kullanlmtr.
HEMINGWAY ve YAAMI
AVCILIK VE SPOR ANILARI

Avclk ve spor andan da, gene byle, bir ok' kitaplarna konu olmutur, n Kilimanjaro'nun Karlar ile
The Green Hills of Africa adli; kitabnda Afrika avclklar, The Undefeated adl
hikyesinde yal bir matadorun dram, Death in the Afternoon da boa greilii dile gelir; gzden
dm boksr Fifty Grandide, at yarlars My Old Man da canlandrlr.
GAZETECiLii VE YAZARLII
Edebiyata gazetecilik yolundan girdi. Hearst-gazetelerinin muhabiri olarak Paris'te yerletii srada,
Ezra Pound ve Gertrude Stein ile tant, tik denemelerini onlara okudu, eletirilerini dikkate ald
onlarn, Mark Twain'in, T. S. Eliot'un, McLeish'-in etkisinde kalm, fakat ksa bir sre iinde bu
etkilerden kurtularak kendi kiiliinin ardna dmt. Dzenli alyor, sade bir slpla yazmaa
bakyordu. Yazdklarm gzden geirip fazlalklar atmak, elemek balca titizliklerindendi. ada
Amerikan yazarlar iinde en ok Faulkner'i beenmitir. Oysa bu iki yazarn tutumlar arasnda hi de
benzerlik yoktur. Hemingway, roman sanatnn gelimesine nemli bir katkda bulunmutur denemez,
sade bir hikye teknii iinde kiilerin zne gitmek, ann olaylarn vermek, 'insan gcnn
tkenmezliini, ezilenlerin dayann anlatmak ve btn bunlarla dnyann gene de yaanmaa deer
olduunu sylemek istemitir. Bunun en salam lan ise kendi yaamdr. Arthur Koestler onun iin: ,
HEMINGWAY ve YAAMI
9
Basma kalp yazyor ama gene de gnmzn en byk yazar odur. diyor.
The Green hills of Africa (Afrika'nn Yeil tepeleri) adl kitabnda Hemingway, Amerikan edebiyat
stne kimi kanlarn aklar. rnein Poe yetenekli bir yazardr onun gznde, yaptlarnn
kurulular esizdir, ama ldr o yazar. Gsterili, parlak bir slpla yazanlar da vardr, diyor
Hemingway. Bunlar, gerek bakalarnn anlattklarndan, gerek kendi yolculuklarndan, belli baz
eylerin, gerek eylerin iyzn, szgelii balinalarn iyzn diyelim, kavrayabilmilerdi, ama bu

bilgiler rein iindeki zmler gibi, o gsteriin atafatn iine gmldr, ite Melville byle bir
yazardr. Ama onu beenenler, hi de nemi olmayan bu gsteri ve atafat verler. Emerson,
Hawthorn... Yeni bir klsik yaptn, ondan nce gelen klsiklere hi benzememesi gerektiinden
haberi olmayan btn ilk klsik yazarlarmz ite byledir. Bu klsik, kendinden iyi olmayan diledii
yapttan hrszlama yapabilir, btn klsikler buna bavurmulardr. yle yazarlar vardr ki, baka
bir yazarn bir tek tmce yazmasn salamak iin dnyaya gelmilerdir sadece. Ama klsik bir yapt,
daha nceki baka bir klsik yapt ne kaynak olarak kullanabilir, ne de ona benzeyebilir. Sonra adn
andm bu baylar kibar takmndand, ya da yle, olmak isterlerdi. Tm rabtal, sayg deer
kimselerdi, insanlarn konuma dilinde kullaageldikle-ri, bir lkenin dilinde lmeden yaayacak
szckleri yazlarna katmadlar. Bunlarn bir vcudu olduuna inanas gelmez kiinin. Yazarlar bir
baslarna almal. Ancak yaptlarm tamamladktan son10
HEMINGWAY ve YAAMI
r a grebilmeliler birbirlerini. tyi yazarlar Henry James, Stephan Crane ve Mark Twain'dir. Btn
modern Amerikan edebiyat, Mark T wain'in Huckleberry Finn adl kitabndan domutur. Okursan,
Zenci Jim'in ocuklardan alnd yerde durmalsn. Kitabn asl sonu orasdr. styan adam
kandrmaktr. Ama en iyi kitabmz da odur. Ondan nce hi bir ey yoktu. Ondan sonra da bu denli iyi
kitap kmad.>
Hemingway kendi stne de unlar sylyor: dBen baka eylerle ilgiliyim, iyi bir yaam sryorum, ama
yazyorum, nk yazmazsam yaamn geri kalan yanndan tat alamyorum. Gcmn yettiince iyi
yazmak, yaadka renmek istiyorum. Bir yandan da tadn kardm bir yaam sryo-, rum,
gerekten de tadna doyulmaz bir yaan.*
Faulkner ise onun stne unlar sylyor: Bence Hemingway ne yapabileceim ok erken anlad, onun
snrlan iinde kald. Gerekten yapabilecei eyin dnda hi bir denemede bulunmad, , baarszla
urama tehlikesini hi bir zaman gze alamad. Birinci snf, olaanst gzellikte yapabilecei eylere
el att, ama bence bu baar deil, baarszlktr. En gzel olan baarya uumamamak- tr.
Yapamayacanz eyi yapma denemek... Ya-pamayacaksnzdr, yapmay ummak bile bounadr, ama
denersiniz gene de, baaramazsnz, bir daha denersiniz. Bence asl baar budur Bu konuda kendisine
sorulan, Dnyas dar olmak kt bir ey midir dersiniz? sorusuna ise Fanlkner u karl veriyor:
G bir soru, bu soruyu yantlamak iin Hemingway olmam gerekli de ondan. Faulkner olarak ktdr
derim, ama bildiklerinin snrlar
HEMINGWAY ve YAAMI
11
iinde kalan ve Yal Adam ve Deniz gibi birinci snf bir i karan Hemingway olsaydm, kim bilir ben
de... Gene de bana sorarsanz, yeterli deil bu, baarszla uramak daha iyi. Yapabileceimizin daha
tesini yapmay denemek.-
Ailesi Illinois eyaletine bal Ook Park'ta yerlemiti. Babas doktordu, ikinci ocuu olan Er-nest'e
daha pek kkken bir av tfei armaan etmiti. Anne ise musikiye meraklyd. Evlerinde bir konser
salonlar vard. Kadn burada konuklarna ark sylerdi. Olunun da mzisyen olmasn istemiti, ama
Ernest av tfeklerini daha ok seviyor ve her i iratta soluu darda alyordu.
Leicester Hemingway'in anlattna gre, Ernest Hemingway lm tehlikesiyle daha be yanda iken
karlamt. Elinde bir sopa ile, arazilerindeki dereyi geerken dyor, sopa ensesine batyor,
bademciklerini deliyor. ocuk boynundan kanlar akarak babasnn yanna geliyor. Kam dindiren babas
ona, bu gibi acl anlarnda slk almas dn veriyor. Bir italyan hastahanesindc ekilmi olan
resminde, sava kahraman yaral Hemingway slk alarken grlyor.
Daha kk yanda futbola, boksa balamt. Babas da buna razyd, tik okulu bitirir bitirmez evden
kat. Dnnde orta okulu bitirdi. Ama koleji okumad. Birinci dnya savandan nce. hayatm
kazanmak iin eitli ilere girdi kt. Dalglk etti, bir boksrn yardmcln yapt. Toprakta da
alt. Sonunda gazetecilikte karar kld. Birinci dnya savanda, kzlha tekiltnn salk yardm kolu
ile gnll olarak italya cephesine gitti, ikinci dnya savasna muhabir olarak katld. Her iki savata da
madalyalar akl.

\
12
HEMINGWAY ve YAAMI
Sonra Star gazetesi adna Trk-Yunat savan izledi, rportajlar yazd. Lozan konferansnda bulundu.
EVLLKLER
ilk evlilii 1921 dedir. St. Louis'H bir kzla evlenmiti. Ama ancak alt yl srd bu ilk evlilii. 1927
sonunda Vogue dergisinin Paris brosunda aa Pauline Pfeiffer ile evlendi. Bu evlilii de on yl
sonra sonra erdi. ispanya'da tant Martha Gellhorn ile 1940 da evlendi. Martha da gazeteciydi.
Birlikte, sava muhabiri olarak, in'e gittiler ve dnlerinde Havana'da yerletiler. Son /esi yni
drdnc kars Mary Wolsh'dur. olu oldu.
Romanlarndan, hikyelerinden byk paralar kazand. anlar Kimin iin alyor- adl romannn film
hakk olarak Paramount ona 150.000 dolar dedi. Kilimanjaro'nun Karlar iin Fox'dan 125.000 dolar
ald.
DOSTLARI
eitli tabaka ve mesleklerden arkadalar olmutur. Sinema artistlerinden Gary Cooper, ngrid
Bergman ve Marlene Dietrich ile srekli dostluklar kurmutu. Romanc Gertrude Stein ile dostluklar da
yleydi. Bunlardan baka, dostlar arasnda boksrler, boa greileri, cokeyler, generaller, rahipler,
gangsterler, gazeteciler, ispanyol soylular,. Kbal ihtillciler, bar sahipleri vard.
YALI ADAM VE DENZ
Bu kitapta okuyacanz Yal Adam ve De-niz-n onun en baarl hikyesi saylmasna karHEMINGWAY ve YAAMI
13
silik, Nehrin tesinde ac eletirilere uramtr. Kardei Leicester Hemingway, bu iki kitap '.stne
u bilgileri veriyor:
Yabanc memleketlerdeki telif haklan ona nemli paralar getirince, Mary ile Avrupa'ya gitti. O
kadar iyi alm ve ilk denizar yllarn ok tatl geirmi olduu talya'y grmek istedi. Venedik
yaknlarndaki bataklklarda rdek avlarken, rzgrdan gzne yank barut kam ve bu da bir
enjeksiyona yol amt. Kr olma tehlikesi ile karlat, hatt hayat bile tehlikeye girer gibi oldu.
Milyonlarca nitelik penisilin sayesinde kurtuldu. Nehrin tesinde'yi kda ekmiti.. Bu roman abuk
yazlmt. Ama Ernest onu mkemmel buluyor ve Cosmopolitan'da tefrika edildikten sonra yaplan ar
eletirilere zlyordu. Kitaptan bir dostuna sz ederken,
iinde gerek ve sevimli bir kz var, demiti.
Ertesi yl Leland Hay ward onu, Yasl Adam ve Denizi nce Life'de, sonra da kitap olarak yaymlamaya
kandrd. Kitabn yaymlanmasnda gsterilen ustalktan derin bir honutluk duymutu. O zamana
kadarkilere kyasla daha deerli, gl ve unutulmaz bir yapt yaratm olduunu biliyordu. Kitabn bir
Pulitzer dl kazanmas onu ok memnun etti. Ancak kitap yaymlandktan sonra bir dergide kan bir
rportaj da onu ok zd. Balklar kendisini haksz yere suladlar. Bir ok vazar dostuna, byle bir
mlakat vermemi olduunu aklad. Hikye uydurmayd. Yal Adam ve Deniz'i denizde geirmi olduu
yllardan ve dzinelerce balk tandktan sonra yazdn anlatt.
14
HEMINGWAY ve YAAMI
Charles Poore, Nehrin tesinde irin yle
yazyor:
Silhlara Veda'dan sonra Hemingway'i n en iyi ak hikyesi olan Nehrin tesinde bir ok a$-kn,
zellikle Renata'ya olan akn, Kara Kuvvetlerinin gerek savalunna olan akn, Venedik'e olan akn
bir romandr. Ama bu roman kt zaman Hemingway'e kar bir hcum frtnas balad. Bu grlt
srp giderken onun oturup Yal Adam ve Deniz'in sakin ve Homeros'u andran ayialarn serin
kanllkla yazmakta olusu, gelecekte biograjicilerin dikkatini ekecek niteliktedir.
Hemingway'in Yasl Adam ve Deniz'i diyor Derenson, denizi deniz olarak anlatan bir iirdir. Ho-meros
ne denli bir Byron ya da Melvill olmamsa, bu yapt da onlardan o denli uzaktr. Ve Homeros'-un iiri
gibi, sakin ve kendini kabul ettiren bir dzyaz ile yazlmtr. Gerek bir sanat sembol ve allegori

kullanmaz -ki Hemingway bir sanatdr-ama gerek bir sanat yaptndan buram buram sembol ve
allegori tasar.
Ernest Hemingway 1954 de Nobel edebiyat dln kazand.
Melih Cevdet Anday
YALI ADAM
ve
DENZ
GULF STREAM'de sandalla tek bana avlanan yal bir adamd. Tam seksendrt gndr bir tek balk
bile tutamamt, ilk krk gn kk bir ocuk vard yannda. Ama krk gn geip de bir tek balk
tutamaynca, ocuun ailesi yal adamn su gtrmez bir salao, ksaca talihsizin talihsizi olduunu
syledi, ocuk da onlarn szne uydu, daha ilk kt hafta gzel balk tutan baka bir sandala geti.
Yal ademin her gn bo tekne ile dndn grmek ok dokunuyordu ocua; her seferinde onun
oltalarn, serenini, zpknm, diree dolanm yelkenini tamak, yardm etmek iin koard ona. Yelken
un uval ile yamalanmt, srekli bir yenilginin bayra gibiydi.
Yal adam zayft, kuruydu ,ensesi kr krt. Ya naklarnda gnein scak denizlerdeki yansmasndan
olan, deri hastalnn lekeleri vard. Yznn her iki yanndan aa dek iniyordu bu lekeler, ar balklan
alardan ekip alrken alm derin yarklar vard ellerinde. Ama bu yara berenin hi biri yeni deildi.
Balksz bir ldeki atlaklar gibiydi hepsi de.
16
HEMINGWAY
Gzlerinden baka her eyi eskiydi. Denizle bir renk-teydi, l sld, yenilmezdi gkleri.
ocuk, tekneyi ektikleri kydan trmanrken, Santiago dedi, seninle gelebilirim gene. Biraz para
biriktirdik.
Balk tutmasn yal adam retmiti ocua, ok
severdi ocuk onu.
Olmaz dedi yal adam, ok ksmetli bir teknedesin, kal orda!
Ama unuttun mu, hani tam seksenyedi gn hi balk tutamamtn da, sonra hafta her gn koca koca
balklar yakalamtk.
Unutmadm dedi yal adam. Biliyorum, umutsuzlua dtn iin ayrlmadn benden.
Babam ayni dedi. ocuum ben, dinlemem gerek
onun szn.
Biliyorum dedi yal adam. Baka trl olamaz.
Onun gveni yok.
Evet dedi yal adam. Ama bizim var deil mi?
Elbette dedi ocuk. nce sana Teras'da bir bira atraym m? Bunlar sonra gtrrz eve.
Hadi bakalm dedi yal adam, iki balk arasnda...
Teras'a gidip oturdular. Balklarn ou alaya vurdular ii yal adamla, ama beriki hi aldrmad. Daha
yal olan teki balklar ona bakyor, zlyorlard. Ama zntlerini belli etmediler. Nazik bir dille,
uzun zamandr iyi giden havalardan, alarn attklar akntlardan, girdaplardan ve grp
geirdiklerinden sz ettiler. O gnn ksmetli balklar da geldiler oraya. Yakaladklar marlini
paralamlar, iki kalasn stne boylu boyun ca uzatmlard. Kalaslarn iki ucundan iki adam tutmu,
sendeleyerek bunlar Havana'ya gtrecek buz kamyonuYALI ADAM ve DENiZ
1
na tayorlard. Kpek bal tutanlarsa kyn br kysndaki fabrikaya yollanmlard. Orada balklar
byk bir tan zerine yatrlp ayklanrd, cierleri karlr, yzgeleri kesilir, derileri soyulur, etleri
de tuzlanmak zere dilini dilim kesilirdi.

Rzgr doudan esince limann br yakasndan, kpek bal fabrikasndan bir koku gelirdi. Bugnse
belli belirsiz bir koku vard, rzgr kuzeye dnm, sonra da dinmiti. Teras gneli ve lkt.
Santiago dedi ocuk.
Ne var? dedi yal adam. Barda elinde, gemi yllar dnyordu.
Yarn senin iin sardalyaya kaym m?
Olmaz, git top oyna. Krek ekecek gcm var. Ro-gelio da a atacak.
ok istiyorum ama. Seninle bala kamadma gre bari baka trl yardmm olsun istiyorum.
Bana bira iirdin ya dedi yal adam. Artk tam bk erkek oldun.
Sandala beni ilk aldnda ka yandaydm?
Be... Az kalsn lyordun. Hatrlyor musun, bal tekneye aldmda can ekiiyordu daha. Nerdeyse
paralayacakt tekneyi.
Kuyruunun arpn, vuruunu, tahtann paralanmasn, sopa seslerini hatrlyorum. Islak halatlarn
durduu burna frlatmtn beni. Teknenin tmden sarsldn duyuyordum, her sopa indiriinde aa
kesermi gibi sesler kyordu tpk. Drt yanm taze bir kan kokusu sarmt.
Gerekten bunlarn hepsini hatrlyabiliyor musun? Yoksa benden dinlediklerin mi bunlar?
ilk ktmz gn olduu gibi hatrlyorum.
1.8
HEMINGWAY
Yasl adam, sevgi dolu, gne yan, gvenli gzlerle bakt ocua.
Benim olum olsaydn, seni de alr, ansm bir daha denerdim. Ama anan baban var senin, ksmetli bir
tekneye de girdin.
Sardalya tutaym m? Drt oltaya nerede yem bulacam da biliyorum.
Bende bugnden artanlar var. Tuza bastrdm kutuda.
Drt tane taze bulaym.
Bir tane. dedi yal adam. Umudu da, gveni de tkenmemiti. imdi rzgrla birlikte yeniden
canlanyordu.
iki tane dedi ocuk.
ki tane olsun dedi yal adam da. alma sakn!
alarm da.. dedi ocuk. Ama bunlar paramla
alacam.
Teekkr ederim. dedi yal adam./ iyilik grdnde armayacak kadar saft. Ama iyilik
grdnn de farkndayd. Bunun utanlacak bir ey olmadn da biliyordu. Kltecek bir ey yoktu
bunda.
Rzgr byle giderse yarn hava iyi olacak. dedi. Ne yana gidiyorsun? diye sordu ocuk. Uzaklara.
Rzgr dnnce geleceim. Gn aarmadan kmak istiyorum.
Benimkinin de aklarda avlanmas iin uraacam. dedi ocuk. ok byk bir ey yakalarsan
yardmna geliriz.
Seninki aklarda avlanmaktan holanmaz Evet. dedi ocuk. Belki onun gremedii bir ey
grrm. Diyelim yemlenen bir ku, ya da yunuslar yakalamak iin raz ederim.
Gzleri ylesine bozuk demek.
YASLI ADAM ve DJbNlZ
19
Handiyse kr.
Oysa kaplumbaaya kmazd hi. Asl o bozar gzleri.
Moskito kylarnda yllarca kaplumbaa yakaladn ama senin gzlerin bozulmam hi.
Ben garip ihtiyarn biriyim.
Byk bir bala yetecek gcn var m gene?
Galiba, hem sonra bir sr yolu var bunun.
Hadi artk te beriyi eve gtrelim. dedi ocuk. Sonra a alp sardalyaya karm ben de

Takmlar sandaldan aldlar. Yal adam direi omu-zuna vurdu. ocuk da iinde yumak yaplm kahve
rengi ipler bulunan tahta bir kutu ile zpkn, kk sereni tayordu. Yeni kutusu, byk balklan can
ekitiren dvdkleri sopa ile teknenin kna konmutu. Kimse bir ey almazd yal adamdan. Ama
rutubet dokunduu iin ar iplerle yelkeni eve gtrmek daha doruydu. Yerlilerden kimsenin
kendisinden bir ey almyacam bildii halde, yal adam, oltayla zpkn sandalda brakmann yersiz bir
itahlandrma olacan dnyordu.
Yal adamn kulbesine kadar yan yana yrdler, kap akt. Adam sereni duvara dayad, ocuk
elindeki kutuyla teki eyleri yere, direin yanna brakt. Direk nerdeyse kulbenin tek odas
byklndeydi. Guano denilen cins bir palmiyenin dayankl dallarndan yaplmt kulbe. Odada bir
yatak, bir masa ve bir iskemle vard. Toprak tabann bir kycmda bir kmr oca yaplmt.
Guano'nun salam yapl, sk, kahverengi yaprakl duvarlarnda ise isa'nn ve Kobre Meryeminin renkli
resimleri aslyd. Karsndan yadigrd bunlar. Bir zamanlar duvarda soluk bir resmi dururdu karsnn.
Ama bu resme bakmak yalnzln arttrd iin, kedeki rafta duran temiz gmleinin altna
saklamt sonradan onu..
20
HEMINGWAY
Ne yemein var? diye sordu ocuk.
Bir tabak balkl san pirincim var. ister raisin?
istemem, evde yerim. Atei yakaym m?
Kalsn, sonra yakarm. Belki de souk yerim pirinci.
A alaym m?
Tabii.
A yoktu, sattklarn unutmamt ocuk. Ama her gn bu lflar geerdi. Pirin de, balk da yoktu. ocuk
bunu da bilirdi.
Seksenbe uurlu bir saydr. dedi yasl adam. Bir bakarsn yarn be yz kiloluk bir balkla kar
gelirim.
A alp sardalyaya gidiyorum. Kapda oturup gnelenecek misin?
Evet, dnk gazete var, beyzbol haberlerini okuyacam.
ocuk dnk gazetenin de masal olup olmadn bilmiyordu. Ama yal adam yatan altndan kard gazeteyi.
Bunu bana bodega'da. Perico verdi. diye anlatt.
Sardalyalar tutar tutma?; dnerim. Seninkileri de, kendiminkileri de buza koyacam. Sabahleyin
blrz. Dndm zaman beyzbolda neler olup bitmi anlatrsn bana.
Yankee'ler yenilmez.
Cleveland'l Indianlarda korkuyorum.
Yankee'lere gveniyorum ben evlt. Hem koca DiMaggio'yu dnsene.
Hem Detroifli Kaplanlardan, hem de Cleveland'l ndianlardan korkuyorum.
Kendine gel, bu gidile nerdeyse ikagolu White Sox'larla Cincinnati'li Krmzlardan da korkacaksn.
YALI ADAM ve DENZ
21
Oku da, dndmde anlatrsn bana.
Seksenbeli bir piyango bileti alsak m dersin? Yarn seksenbeinci gn.
Alalm ya... Peki seksenyedilik byk rekoruna ne dersin?
O bir kez olur. Seksenbeli bir tane bulabilir misin?
Aratrm.
iki buuk dolarlk bir f?,ne. Kimden bulalm paray?
Ondan kolay ne var? iki buuk dolar her zaman bor alabilirim.
Belki ben de bulurum ama istemiyorum. Borlanmaya baladn m, dilenmeye kadar gider.

tme kendini. Eylle girdik artk. dedi ocuk.

Byk balklar bu ayda gelir. dedi yal adam, baban da tutar maysta bal.
Artk gidiyorum. dedi ocuk.
ocuk dndnde yal adam iskemlesinde uyuyordu, gne de batmt. Yatan stnden eski gemici
battaniyesini ald ocuk, iskemlenin arkasndan yal adamn omuzlarna att. Ne garip omuzlard bunlar,
yal ama hl da ok gl, sonra salam bir ense. Ba ne eikti, uyurken ensesinin krklklar belli
olmuyordu. Yarna stne yamal gmlei yelkene dnmt, yamalar da gneten eit eit
soluk.luktayd. ihtiyarn ba ok yalyd, gzleri kapal iken yznde hi bir canllk yoktu. Gazete
dizlerinin stnde duruyor, kolunun arlndan akam rzgr ile uumuyordu. Ayaklar plakt.
ocuk onu orda brakp gitti. Dndnde hl uyuyordu.
Uyan artk ihtiyar, dedi. Elini yal adamn dizine koydu.
22
HEMINGWAY
Yal adam gzlerini at. o bir an uzaklardan gelir gibiydi. Sonra glmsedi.
Neler aldn? diye sord;. Yemek dedi ocuk, yemek yiyeceiz. Ben pek ackmadm. Hadi gel
ye! A ana balk tutamazsn. Tutarm. dedi yal adam, ayaa kalkarak, gazeteyi katlad, sonra da
battaniyeyi katlamaya balad.
Srtnda dursun battaniye. dedi ocuk. Ben sa kaldka a ama bala kmayacaksn.
yleyse kendine iyi bak da ok yaa. dedi yal adam. Ne yiyeceiz?
Fasulye, pirin, muz kzartmas, bir az da yahni. ocuk bunlar iki gzl bir sefertasnda terastan
getirmiti. Cebinde de kt peetelere sarl iki takm atal, kak, bak vard.
Kim verdi sana bunlar? Terasn sahibi, Martin. Teekkr etmeli.
Ben ettim bile. dedi ocuk. Sen etmesen de olur. Byk bal tutunca karn etlerini ona veririm.
dedi yal adam. Bugne dein ka kez yemek verdi. yle galiba. Karn etlerinden daha iyi bir ey
vereyim, bizi
ok kollad.
iki de bira yollad.
En ok kutu birasn severim.
Biliyorum, ama bunlar ie biras, Hatuey biras. ieleri geri vereceim.
Dnceli
ocuksun, dedi yal adam, yesek
mi?
Ben de sana onu sorup duruyorum.. dedi ocuk.
Sen oturmadan taslar amak istemedim.
YALI ADAM ve
23
Tamam, oturdum, dedi yal adam. Ellerimi ykadm.
Nerde ykadn ki, diye dnd ocuk. Kyn suyu, yolun iki sokak aasndan geiyordu. ocuk, su,
sabun, bir de gzel havlu getireyim diye dnd. Neden bylesine dncesizim! K iin ona bir ceket,
bir gmlek, ayakkab, bir de battaniye almal.
Yahni nefis, dedi yal adam.
Haydi beyzbolu anlatsana! diye yalvard ocuk.
Amerikan liginde Yankee'ler bata, biliyordum zaten. dedi yal adam neeli neeli.
Zarar yok. Koca DiMaggio gene toparlad kendini.
Takmda bakalar da var.
Elbette var ama i DMaggio'da. br ligin Brooklyn-Philadelphia manda da tabii Brooklyn'! tutarm.
Dick Sisler'i bir dnsene, neydi o hcumlar!
stne yok. Topu onu;; kadar uzaa vuran grmedim.
Terasa geldii gnleri hatrlyor musun? Onu da almak istiyordum bala, ama davet etmiye ekindim.
Sana syledim sonra, sen de ekindin.
Biliyorum. Ne byk aptallk! Belki gelirdi bizimle. mrmz boyunca hatrlardk.

Koca DiMoggio'yu bala almay ok isterdim. dedi yal adam. Babas da balkym diyorlar. Belki o
da eskiden bizim gibi yoksuldu, halimizden anlar.
Koca Sisler'in babas hi de yoksul dmemi. Benim yamdayken en byk takmlarda oynuyormu.
Ben senin yandayken drt ke seren yelkenli bir gemi ile Afrika'ya gittimdi. Geceleri kumsala inen
aslanlar seyrederdim.
Biliyorum, anlatmtn.
Afrika'dan m yoksa bey^boldan m konusak?
24
HEMINGWAY
Beyzbol. dedi ocuk Bana koca J. McGraw'u anlatsana! ocuk J yerine Jota dedi.
Eskiden o da terasa gelirdi, itii zaman kaba, sert, tatsz herifin biri olurdu. Akl fikri beyzbolda
olduu kadar atlardayd da. Her zaman yar listeleri tard cebinde. Sk -sk telefona gider atlarn
adn sayp dkerdi.
Byk bir yneticiydi. dedi ocuk. Babam en by odur diyor.
Buraya en ok o gelirdi de ondan. dedi yal adam. Durocher gelseydi ona derdi en byk ynetici
diye.
Peki yleyse kim en byk ynetici, Luque mu,"
yoksa Mike Gonzalez mi?
Bence ikisi de birdir.
Ama en iyi balk da sensin.
Yok. Benden daha iyileri var.
<~Que va,- dedi ocuk, Bir ok iyi balk var. bykleri de var ilerinde. Ama sen bir tanesin.
Teekkr ederim. Beni sevindiriyorsun, inallah seni mahcup etmem, yle koca bir balk kar
karma...
Eer hl dediin gibi glysen sana kar koyacak balk yoktur.
Belki sandm kadar gl deilim, dedi yal adam. Ama bir ok hiyleer bilirim. Cesaretim de
yerindedir.
imdi erken yatmalsn ki, sabaha din kalk. Bunlar ben gtrrm Terasa.
yleyse iyi geceler! Seni sabahleyin uyandrrm. Senbenim alar saatimsin, dedi yal adam.
Neden acaba yallar ok erken uyanr? Gnlerini biraz daha uzatmak iin mi dersin?
YALI ADAM ve DENZ
25
Bilmem ki, dedi ocuk. Bildiim bir ey varsa genler derin, uzun uyurlar.
Ben de yle hatrlarm, dedi yal adam. Seni tam vaktinde uyandrrm.
tekinin uyandrmasn istemiyorum. Sanki ok aalk bir eymi gibi geliyor bu bana.
Anlyorum.
Gzel gzel uyu ihtiyar!
ocuk gitti. Karanlkta yemek yemilerdi, masann stnde lmba yoktu. Yal adam pantalonunu kard,
karanlkta yataa girdi. Gazeteyi de arasna koyarak pantalonunu katlad, yastk yapt. Battaniyeye
sarnd, yatan yaylarn rten eski gazetelerin stnde uykuya dald.
arabuk uyudu, ocukluunda gittii Afrika'y grd dnde, insann gzlerini actacak kadar beyaz
kumsallar, uzun, parlak kumsallar, dik burunlar, yksek kara dalar... imdi her gece dnde gene bu
kyda yayor, azgn dalgalarn sesini duyuyor, yerli kayklarm! dalgalar arasndan geldiini gryordu.
Uykusunda burnuna geminin katran ve stp kokusu vuruyor, sabahleyin esen kara melteminde Afrika
kokusunu duyuyordu.
Kara meltemini duyar duymaz kalkar, giyinip ocuu uyandrmaya giderdi. Ama bu gece meltem erken
balamt, uykusunda bile anlad daha ok erken olduunu. Adalarn denizden sivrilen karl tepelerini
grmeye devam etti. Sonra da Kanarya adalarnn eitli limanlarn, koylarn grd.
Artk dlerinde ne frtnalar, ne kadnlar, ne de koca balklar vard. Bilek tutumalarn, byk olaylar,
dvleri, giderek karsn bile grmez olmutu. imdi hep gezdii yerler, kumsallara inen aslanlar

geliyordu gzlerinin nne. Alaca karanlkta yavru kediler gibi oynarlard, ocuu sevdii gibi severdi
onlar da. ocuu d26
HEMINGWAY
simde hi grmemiti. Yavaack kalkt, ack kapdan grnen aya bakt, pantalonunu ap giydi.
Kulbenin dnda iini ettikten sonra, ocuu kaldrmaya gitti. Sabah ayazndan titriyordu. Ama titriye
titriye snacan biliyordu, zaten ok gemeden krek ekmeye bahyacakt.
ocuun oturduu evin kaps kilitli deildi, plak ayaklan ile usul usul yryp ieri girdi. ocuk ilk
odadaki kk bir somyada yatyordu, yal adam batmakta olan ayn nda onu rahata grebiliyordu.
Ayaklarndan birini yavaa tuttu, ocuk uyanp da bakana kadar brakmad. Yal adam ban sallad.
ocuk yatan yanndaki iskemle stnde duran pantalonunu ald, yataa,
oturup giydi.
Yal adam kapdan dar kt, ocuk da arkasndan. Uyku sersemiydi. Yal adam kolunu ocuun omuzuna att, Kusura bakma, dedi.
Que va, dedi ocuk, erkek ii bu.
Yoldan yal adamn kulbesine indiler. Karanlkta yaln ayak insanlar, teknelerinin direklerini
tayorlard
yol boyunca.
Yal adamn kulbesine girince ocuk sepetteki ip yumaklarn, zpkn ald, yal adam da dolanm
yelkenli direi omuzuna vurdu.
Kahve ier misin? dedi.
unlar sandala brakalm da ieriz.B
Kahvelerini balklar iin erken aan bir yerde teneke sttozu kutularnda itiler.
iyi uyudun mu ihtiyar? diye sordu ocuk. Uykusu yeni yeni dalyordu.
ok iyi uyudum Manolin. dedi yal adam. Bugn iimde bir rahatlk var.
Benim de, dedi ocuk, imdi ikimizin sardalyaYALI ADAM ve DENZ
27
lan ile sana taze yem getireyim. Benim usta eyalarn kendi tar, kimsenin bir ey tamasn istemez.
Biz kakayz, dedi yal adam, Ben sana daha be yandayken izin vermitim eyalar taman iin,
Biliyorum dedi ocuk. imdi gelirim. Bir kahve daha i. Burda bizi tanrlar.
Mercan kayalarnn stnde plak ayaklar ile yryp yemlerin durduu buzhaneye gitti.
Yal adan ar ar iti kahvesini. Btn gn grp grecei buydu artk, imem gerek diyordu. Uzun
bir sredir sklyordu yemek yemekten. Yanma yemek almyordu. Teknenin ba ucunda bir yerde bir
ie su vard, ite btn gn yeterdi bu ona.
Sardalyalar ve gazeteye sarl iki para yemle dnd ocuk. Patikadan inip tekneye vardlar, ayaklar ile
kk akllar ezerek, sonra da sandal kaldrp denize ittiler.
Rast gele ihtiyar
Eyvallah! dedi yal adam. Kreklerin ip halkalarn iskarmozlara geirip yerletirdi, ileri doru aband,
kreklerin keskin yanlarn suya daldrd, akranlkta limandan almaya balad. Kynn br yanlarndan
baka sandallar da almt. Ay tepelerin ardnda yittii iin onlar pek seemiyor ama krek
prtlarn duyuyordu.
Arada bir sandallardan birinden bir konuma geliyordu, ama oundan krek prtsmdan baka ses
iitilmiyordu.
Limann azna gelince ayrlrlar, her biri okyanusun bahk bulacan umduu bir ucuna yollanrd. Yal
adam ok alacan biliyordu. Limann kokusuna arkasn vererek okyanusun erken, temiz sabah
rzgrna doru krek ekmeye balad. Balklarn byk kuyu dedikleri yere yaklarken Gulf
yosunlarnn fosforlu l28

HEMINGWAY
tsn grd. Burada yedi yz kula derinliinde bir ukur vard, bu ukurda akntnn kaygan okyanus
yzeyinde ortaya kard girdaplar yznden eitli balklar kaynard. tede beride karides ve yem
balklarnn yataklar vard. Kimi zaman derin oyuklarda mrekkep bal yuvalar da olurdu. Bunlar
geceleri suyun stne kar, oralarda dolasan balklara yem olurlard.
Karanlkta yal adam sabahn yaklatn duyuyordu. Krek ekerken uan balklarn sudan frladklar
zaman kan titrek sesi iitti. Karanlkta uarken sk, sert kanatlan da hrtl bir ses karyordu. Uan
balklar ok severdi, okyanustaki ba arkada onlard. Kulara ok acrd, hele o her dakika uuan,
aranan, okluk bir ey bulamayan kk deniz krlanglarna ok acrd. Kularn yaam bizimkinden
ok zor, ama hrsz kular, bir de o ok kocamanlar baka. Okyanus bylesine zalimken kular, szgelii
krlanglar neden yle ince, zayf yaratlm? Okyanus gzeldir, iyidir, ama birden ylesine zalim olur
ki, uan, dalp avlanan bu kucazlar o kederli kk sesleriyle bu denize gre ok, pek ok zayf
kalrlar. diye dnd.
Denizi her zaman La mar olarak dnrd, ispanyollar denizi sevdikleri zaman byle adlandrrlard.
Kimi zaman onu sevenler kt szler de ederlerdi ama bunlar sanki hep bir kadna sylenmi gibiydiler.
Alar iin amandra kullanan kimi gen balklar -kpek bal cieri ok para ettii srada birer motor
da edinmilerdi bunlar- denizden sz ederken el mar derlerdi. Sanki er-kekmi gibi, bir rakip, bir yer,
giderek dman gibi sz ederlerdi ondan. Ama yal adam onu hep bir kadn gibi, hep bir eyler veren ya
da byk iyilikler tayan biri gibi dnrd. Kt ve korkun eyler yapyorsa elinde
YALI ADAM ve DENiZ
29
olmadan yapyordu. Ay bir kadn etkiler gibi etkiler onu da diye dnd.
Durmadan krek ekiyordu. Hep ayn hzla gittii ve akntnn yapt kimi kk rpntlar dnda
okyanus da dmdz olduu iin pek yorulmuyordu. Ykn byn akntya brakmt zaten. Gn
aarmaa balaynca umduundan ok alm olduunu grd bu saatte.
Bir hafta o derin kuyularda aranp durdum, bir ey-cikler bulamadm, diye dnd. Bugn bonita ve
alba-core srlerinin bulunduu yerlere bir bakaym. Belki aralarnda byk balk da vardr.
Gn iyice aarmadan yemleri atmt, akntda tarayp duruyordu. Yemlerden biri krk kula derindeydi,
ikincisi yetmi be, ncs ile drdncs ise mavi sularn ta dibinde yz, yz yirmi be kulataydlar.
Yem bal zokaya geirilmi, sk sk balanmt; zokann kvrk yeri de taze sardalyalaia rtlmt,
ine sar-dalyalarm gzlerinden geirilmiti. Kvrk, parlak elik parasnda yarm bir elenk gibi
duruyorlard. Bu oltada byk bala gzel kokulu ve lezzetli gelmeyecek tek bir yer bile yoktu.
ocuk iki tane kk taze tuna vermiti, en uzun iki ipin ucunda iskandil kursunu gibi sallanyorlard.
teki iplerde nceden de kulland iri bir lferle bir lpin aslyd, bozulmamlard, en gzel
sardalyalan da koku versin diye yanlarna takmt. Kalem kalnlmda olan ipler yeil ubuklara
balanmt, yeme bir dokunma ya da ekme olsa bu ubuklar batard. Oltalarn teki yedek kangallara
balanabilen krk kulalk iki kangal vard. Demek gereinde bir balk yz kulalk ip ekebilirdi.
Simdi adam teknenin yannda akta duran ubuu kolluyordu. ipler bozulmasn, derinlikleri deime30
HEMINGWAY
sin diye yavaa ekiyordu krei.
Olduka aydnlkt ortalk, gne domak zereydi.
Gne inceden douverdi denizden. Yal adam teki sandallar grd. Kcktler, kyya iyice
sokulmular, akntnn br yanma yaylmlard. Gne gittike parlaklat, denize vurmaya balad.
Ykseldike dmdz denizden de adamn gzne vuruyordu, gzleri kamayor, acyordu. Bakmadan
krek ekiyordu. Karanlk sularda kaybolan iplere bakyordu. Kimse onun gibi dzgn tutamazd ipleri.
Sularn karanlnda, eitli derinliklerde, tam istedii yerlerde, ordan geen balklar iin yemleri hazr
bekliyordu. teki balklar iplerini brakrlar, aknt srklerdi. Yz kulata sandklarnda ipler altm
kulaca km olurdu.

Ben iplere dikkat ederim diye dnd. Ama artk talihim yok. Bilinmez, bakarsn bugn geliverir. Her
gn bir baka gndr. Talihli olmak daha iyi ama ben sapma kadar dikkatli olmay yelerim. Talih gelirse
hazr buluverir.
Gne kal iki saat olmutu. O yana bakmak artk gzlerini pek actmyordu. Grnrde sadece iki
tekne vard. Onlar da ok klmlerdi, iyice kyya yakndlar.
Btn yaadmca yeni doan gne hep gzlerimi actmtr, diye dnd. Buna karlk iyiydi gzleri.
Akam st gzlerim kararmadan gnee bakabilirim... Akam gnei daha da gldr. Ama sabahlar
actyor.
Tam o srada, biraz ilerde, nnde uan uzun kara kanatl bir ku grd. Birden alald ku, kanatlarn
arkaya ksp aa szld, sonra yeniden bir daire izerek ykseldi.
Bir eyler bulmu olmal, dedi yal adam yksek sele. Aranmaya pek benzemiyor bu.
YALI ADAM ve DENZ
31
Kuun daireler izdii yere doru krek ekmeye balad yavaa. Acele etmiyor, iplerini gergin
tutuyordu. Ama aknty biraz geti, hi istifini bozmuyordu, ancak kuu grmesinden ncesine gre de
bir az daha hzl gidiyordu.
Ku daha ykseldi, yeniden daireler izmeye balad, kanatlarn hi oynatmyordu: Sonra birden dald.
Yal adam uan baln sudan sradm, havada umutsuzca bocaladn grd.
Yunuslar! dedi yasl adam yksek sesle. Koca koca yunuslar.
Kreklerini brakt. Baaltndan kk bir olta kard. Orta byklkteki inesine sardalyalardan birini
geirdi. Yandan salverdi. K taraftaki bir halkaya d-mledi. Sonra baka bir oltay da yemleyip
kangal gibi dolad, ba tarafta glge bir yere koydu. Krek ekip uzun kanatl kuu kollamaa balad.
Ku simdi suyun stnde aranyordu.
Yasl adam gzlerken ku kanatlann ksp gene dald, sonra kanatlarn bo bir aba ile yrtc yrtc
sallayp uan bal kovalamaa balad. Yal adam, bal kovalayan yunuslarn her klarnda kk
kamburlarn gryordu. Yunus uan baln tam altnda yzyordu, balk suya dtnde hz
kesilmemi olacakt. Byk bir sr diye dnd. Uan baln kurtulma umudu ok az. Kus da talihsiz
grnyor. Balk ona gre ok byk, hem de ok hzl gidiyor.
Uan baln st ste sramalarm, kuun boa giden saldrmalarn grd. Sr benden uzaklat diye
dnd. ok hzl gidiyorlar, aldlar. Belki srden ayrlan biri takhverir oltama, hem belki benim
byk balk da onlarn ardndadr. Buralarda bir yerde olmal byk balk.
32
HEMINGWAY
Bulutlar imdi karann stnde da gibi ylyorlard. Ky, arkasnda kurunsu mavi tepeleri ile yeil bir
izgi gibi kalmt. Deniz koyu mavi bir renk almt, yle koyu idi ki mor denebilirdi. Suya baknca
karanlklarda yakamozlarn krmz paracklar ile gnein yapt garip prltlar grd. Oltalarna bir
gz att, bozuldular m, diye. Birok yakamoz grp sevindi.'Balk var demekti bu. Gne ykseldiinden
suda prltlar yapyordu. Demek hava iyi olacakt, karann stndeki bulutlardan da belliydi bu. Ku artk
grnmyordu, suyun stnde gnein soldurduu san Sargasso yosunlar ile kayn hemen yannda
yzen mor hareli, kaypak gvdeli bir deniz anasndan baka hi bir ey yoktu. Deniz anas yan yatp
yeniden dzeldi. Bir metre uzunluundaki zehirli mor liflerini ardnda srkleyerek bir balon gibi neeli
neeli yzyordu.
Agua malan dedi yal adam, Seni kahpe seni! Kreklerine aband yerden denize bakt, srklenen
deniz anasnn gvdesinin glgesinde, liflerinin arasnda, yzen, tpk bu liflerin renginde birok kk
balk grd. Bunlar deniz anasnn zehirinden baktlar. Ama insanlar zehirler. Yal adam balkla
urarken oltalarndan birine yapp orada mor mor, pis pis kal-verir bu tropikal deniz anas lifleri.
Elbet sonra yal adamn ellerinde, kollarnda tpk zehirli mee ya da sarman yapt arlar balar.
Agua mala'mn zehiri tpk bir krba gibi birden geliverirdi.
ok gzeldi bu hareli balonlar, ama denizin en aldatc eyi de onlard. Yal adam byk deniz
kaplumbaalarnn onlar yemelerine baylrd. Kaplumbaalar deniz analarm grnce tam nden

yaklarlar, gzlerini kapa-yverirler, yni tmden kabuklarna ekilip lifleri ile birlikte batan sona yiyip
bitirirlerdi onlar. Yal adam
YALI ADAM ve DENZ
33
kaplumbaalarn deniz analarn yiyilerini seyretmeyi, frtnadan sonra kyya vuran deniz analarn
nasrl ayaklan ile basp patlatmay severdi.
iyi para getiren, gzel, evik, yeil kaplumbaalarla, eri burunlular severdi. Kabuklan sar ssl, bir
garip sevien, gzlerini kapayp nee ile deniz analarm yiyen kocaman aptal kaplumbaalara da dosta
kzard.
Uzun yllar kaplumbaa avcl yapt halde onlarla ilgili mistik inanlar yoktu. Hepsine acrd. Giderek
bir ton eken, bir sandal boyu tutan o koca kabuklularna bile acrd. Birou, kaplumbaalar kesilip
dorandktan sonra da kalbleri saatlerce att iin onlara acmaz. Yal adam, benim de kalbim yledir
diye dnd, ellerimle ayaklarm da tpk onlarnki gibi. Beyaz yumurtalarn g kazanmak iin yerdi
onlarn. Eyll ve Ekimde byk bala gl kmak iin btn mays boyunca bu yumurtalar yerdi.
Ayrca balklarn ounun teberilerini braktklar kulbedeki tulumdan da her gn bir bardak kpek
bal ya ierdi, stiyen balk iebilirdi bu yadan. Ama ou tiksinir, imezdi. Ne olursa olsun, onlarn
kalktklar saatten daha kt deildi ya, btn klere, nezleye birebirdi. Gz iin de iyiydi.
Yal adam bakt, kus gene daireler iziyordu. Balk buldu, diye sylendi yksek sesle. Uan baln
srad falan yoktu, kk balklar da kamyorlard. Yal adam kk bir tuna balnn havaya
frlayp ba aa suya dtn grd. Tuna gnete gm gibi parlad, suya dtkten sonra bir
tane, bir tane daha frlad, deiik ynlere atlyorlard. Suyu kartrdlar. Kaan baln ardndan uzun
sramalar yapyor, onu dndryor, srklyorlard.
Yal adam, hzl kamasalar yaklaabilirim diye
34
HEMINGWAY
dnd. Srnn, suyu bembeyaz kpk iinde brakmasn seyrediyordu. Ku imdi alalyor, dalyor,
tna-larm tell kovalamalar ile suyun stne kan bala saldryordu.
Baln yardm oluyor dedi yal adam. Tam o srada k taraftaki oltann ipi ayaklarnn arasnda
gerildi. Kreklerini brakt, pi smsk tutarken kk bir tunanm rpnlarm hissetti, ipi ekmiye
balad. ektike artyordu bu rpnma, daha tekneye almadan suyun iinden mavi srtn, yanlarnn
altn rengini grebiliyordu. Teknenin kna, gnee brakt, iman, kurun biimindeydi. Temiz ve tetik
kuyruu ile teknenin tahtalarn dvp can ekiirken koca koca anlamsz gzlerle bakyordu. Yal adan
acyp bana vurdu, tekmeledi, k, altnda glgede hl rpmyordu.
Albacore dedi yksek sesle, iyi yem olur. Be kilo var.
"
/
Ne zamandan beri yksek sesle konutuunu hatrl-yarnyordu. Eskiden ark sylerdi, geceleri byk
teknelerde ya da kaplumbaa sandallarnda nbet tutarken de ark sylerdi. Her halde yksek sesle
konumaya ocuk gittikten sonra, yalnz kalnca balamt. Pek hatrl-yamyordu ama. ocukla
avlanrken ancak gerekirse konuurlard. Geceleri ya da frtna ktnda konuurlard. Denizde bo
yere konumamak hnerdi. Yal adam da byle dnr, byle yapard. Ama imdi yannda kimse yoktu
ki rahatsz olsun, dncelerini ou kez yksek sesle sylyordu.
Bakalar duysa konutuumu, deli derler bana, dedi, yksek sesle, Deli deilim ki aldraym.
Zenginlerin radyolar var, iki ift lf dinlemek iin sandallarna alyorlar, beyzbol mana bile
getiriyorlar.
imdi beyzbolu dnecek zaman deil diye dnYALI ADAM \e DNIZ
d. imdi sadece tek bir eyi dnmeli. Ben ya onun iin geldim. Bu srnn evresinde lk olabilir, diye
dnd. Yemlenen albacore ayrlan birini tuttum. Ne de hzl alyorlar grdklerimin tmnde bir
tel var. Tm doru gidiyorlar. Zaman m geldi ne? Yoksa bir iaret mi bu, hava stne?
bu dnya-byk ba-

srsnden be! Bugn de kuzeye

bilmediim
imdi artk kyy gremiyordu. Sadece mavi dalarn uzaktan karla kapl imi gibi duran tepelerini,
arkalarndan karl dalar gibi ykselen bulutlar gryordu. Denizin rengi ok koyu idi, k suda
prizmalar yapyor-. du. Ykselen gne binlerce yakamoz lekesini bozmutu. imdi mavi sularda derin,
byk prizmalar vard. Yal adam oltalarn bir mil derinlikte olan suyun dibine doru dim dik indiini
grebiliyordu. Tunalar gene dibe ekilmilerdi. Balklar bu tr balklarn tmne tuna derlerdi, sadece
satta ve yemle dei toku ederken adlarn sylerlerdi. Gne artk styordu, yal adam scakl
ensesinde duydu. Krek ekerken srtndan ter szdm fark etti.
Ayama uyandrmas iin ipi dolarm, sandal da brakrm tarasn, uyurum, diye dnd. Ama bugn tam
seksenbeinci gn, dalga gememeli.
Tam o srada, oltalara bakarken, yeil ubuklardan birinin birden battn grd.
Tamam dedi, tamam Kreklerini tekneye arptrmadan brakt. Oltaya uzand, sa elinin iaret
parma ile avucu arasnda yavaa tuttu. Hi bir zorlama ya da arlk duymad, ipi usulca tutuyordu.
Sonra yeniden balad. Bu seferki gl sert bir ekilme deildi Sanki dener gibi ekiliyordu. Neyin
vurduunu yzde yz biliyordu. Yz kula derinde bir marlin, sardalyalar yiyor36
HhMNGVVAY
du. El yapmas dvme ine kk bir tmarm kafasna geirilmiti, sardalyalar bunu rtyordu.
Yal adam ipi sol eliyle usulca tutuyordu, ubuu zmt. imdi artk bala hi bir ey duyurmadan
ipi parmaklan arasnda oynatabilirdi.
Bu kadar aklarda, bu ayda kocaman olur diye d nd. Ye be balk, ye be onlar, ne olur ye! Sen de, on
lar da bu karanlk, buz gibi derin sularda tap tazesiniz. Git, karanlklarda bir dola gel, gene ye!
Hafif, yumuak bir ekilme duydu. Sonra daha serti oldu bunun. Anlalan sardalyann ban kancadan
koparmak g oluyordu. Sonra kesiliverdi.
Hadisene dedi yal adam yksek sesle. Bir sefer daha yap. Kokla bak! Ne gzel deil mi? Hadi
tmn ye! Sonra tunaya gelecek sra. Dipdiri, buz gibi, lokum. Utanmasana be balk. Tmn ye!
ipi avucu ile parma arasna sktrm bekliyor, hem o oltay, hem de tekileri kolluyordu. Belki balk
brlerine de giderdi. Derken gene o hafif ekilme oldu. Tamam, yiyor. dedi yal adam, Tanrm, sen
yardm et yesin.
Ama balk yemedi. Gitmiti. Yal adam hi bir ey
duymuyordu artk.
Gidemez dedi, Tanr bilir a, gidemez. Bir dolap gelir gene. Kim bilir, belki daha nce de
yakalanmt da bir eyler hatrlyor.
Sonra ipte hafif bir kmldama duydu, sevindi.
Tamam, yiyor ite dedi.
Bu hafif ekilmeyi duyduu iin mutluydu. Birden ok sert, inanmyacak gibi ar bir ey duydu. Baln
arl idi bu, ip brakt, yedek iki kangal amadan ip derinlere, daha derinlere iniyordu. Parmaklar
arasndan
YALI ADAM ve DENZ
37
kayp giderken ok hafif tuttuu halde hl o byk arl duyuyordu.
Ne balk be! dedi. 'ine aznn yan tarafnda bir yere takld ki ekip duruyor ;>
Sonra dnp yutar diye dnd. Bunu yksek sesle sylemiti, iyi bir ey sylerse olmayacana
inanrd. Ne kadar byk bir balk olduunu biliyordu. Baln karanlklarda aznda tuna gidip geldiini
dnd. Tam o an durduunu hissetti, ama arlk hl yerindeydi. Sonra bu arlk artt, daha ok ip
koyuverdi. Bir ara ipi tutan parma ile avucunu iyice skt, arlk artt, dibe doru gidiyordu.
Yedi- dedi. imdi brakaym rahat rahat yesin
ipi parmaklar arasndan kaydrd. Eilip sol eliyle iki yedek yuman ularn br oltann yedekleri ile
balad. imdi hazrd. Kulland iplerden baka krk kulalk yedei daha vard.

Biraz daha ye, dedi, tmn ye.

Tmn ye de ine kalbine girip ldrsn seni, diye dnd. Yukar ekerken glk karma bana,
rahat dur da zpkn saplayvereyim. Tamam m? Hazr msn? Yemein bitti mi?
Hadi bakalm diye bard. Hzla ve iki eliyle aslmaya balad. Yarm metre kadar ekebildi. Bir daha.
bir daha asld. Vcudunun btn arl, kollarnn btn gc ile ipe aslyor, ellerini pes pee
kullanyordu.
Bir ey olduu yoktu. Balk ar ar gezinip duruyordu. Yal adam bir santim bile ekememiti onu. ipi
salamd, byk balklara greydi. Srtnda yle gerilmiti ki, sular sryordu ipten Sonra suda hafif
hafif slk sesleri karmaya balad. Yal adam hl elinden brakmyordu ipi. Tahtay destek yaparak
oturdu, srklenmeye kar koymak iin geriye yaslanmt Tek38
HEMINGWAY
ne yava yava kuzey bat ynnde
ilerliyordu. Balk durmadan gidiyordu. Durgun sularda
yava yava ilerliyorlard. teki oltalar hl sudayd. Ama artk yaplacak bir ey yoktu.
Keke ocuu da alsaydm, dedi yksek sesle, balk beni yedeine takt gtryor, pi daha da
gererim ama ya koparrsa! imdilik byle tutaym, gerekirse daha salarm. Bereket yzyor, dibe dald
yok.
Ya dibe dalarsa? Ya dipte lverirse? Ne yaparm bilmem. Her halde bulurum bir aresini. Yapacak bir
yn ey var.
p srtnda suya dald yeri gzlyordu. Kayk durmadan kuzey batya doru yol alyordu.
ldrr bu onu, sonuna kadar dayanamaz, diye dnd yal adam. Ama drt saat getikten sonra bile
balk hl durmadan yzyor, alyor, tekneyi ekiyordu, ip yal adamm srtna sim sk dolanmt.
Yakaladmda le zeriydi dedi, Daha gremedim.
Bal yakalamadan nce hasr apkasn iyice ne emiti. imdi apka alnn actyordu. Susamt da,
dizleri stne kt, sarsmamaya dikkat ederek ba tarafa kadar gitti. Bir eliyle su iesini ald, ap
biraz iti. Sonra baa dayanp dinlendi. Yelkenin stne oturmu hi bir ey dnmeden, sadece
dayanmaya bakyordu.
Arkasna bakt, kara grnmyordu. Fark etmez diye dnd. Daha gnein batmasna iki saat var.
Bakarsn suyun stne daha nceden kar, o da olmazsa belki aynda kar gece. Gene olmazsa gne
doarken -kverir. Arlarm falan yok, gcm de yerinde, oltaya taklan o. O dnsn. Byle
srklediine gre ne balk -m! Anlalan sim sk kapam azn. yle grmek isteVALI ADAM ve DENZ
39
rim ki... Bir kerecik grp tanmak isterim dorusu karmdakini.
Yal adamn ancak yldzlara bakp anlyabildiine gre balk btn gece ne ynn, ne hzn deitirdi
Gne battktan sonra ayaz kt. Yal adamn teri srtnda, kollarnda, ihtiyar bacaklarnda buz gibi
kurudu kald. Gndzn yem kutusunu saran uval, kurusun diye gnee sermiti. Gne battktan sonra
boynundan dolayp srtna att onu. Temkinle ipin altna yerletirdi, omuzlarnda duran ipin. ipin srtn
kesmesini nlyordu uval. ne doru abanmann da bir yolunu bulmutu, hani nerdeyse rahat tam
yerindeydi. Bu durum, gerekte biraz daha can skc idi. Ama yal adama ok rahat gelmiti.
Bu byle giderse ne ben ona bir ey yapabilirim, ne de o bana bir ey yapabilir diye dnd.
Bir keresinde ayaa kalkp sandaln kenarndan iedi. Yldzlara bakp ynn bulmaya alt.
Omuzlarndan inen ip suda fosforlu bir izgi gibiydi. Ar ar ilerliyorlard, Havana'nn klarnn
uzaklarda kalmasndan akntnn onlar douya srklediini anlad. Havana'-nm klarn bsbtn
kaybedersem tam douya gidiyoruz demektir diye dnd. Eer balk ynn deitirmezse daha
birka saat grebilirim klar. Acaba lig malar ne oldu bugn diye geirdi aklndan. Bu ii grrken
yanmda bir radyo olsa ne iyi olurdu. Sonra aklnn her an tek bir eyde olmas gerektiini hatrlad.
Yalnz iimi dnmeliyim, aptallk etmemeli.
Yksek sesle, Keke ocuk da olsayd. Bunlar o da grrd, bana yardm da ederdi. dedi.

Kimse yalnz kalmamal yallnda diye dnd. Ama elden ne gelir! Unutmyaym da u tunay gten
dmemek iin yiyeyim bozulmadan. Unutma bak, cann
40
HEMINGWAY
istemese de sabahleyin tunay; yiyeceksin. Unutma, diye kendi kendine sylendi.
Gece sandaln yanma iki yunus geldi, suya dalp klarn, solumalarn duyuyordu. Solumalarndan
hangisi erkek, hangisi dii anlyabiliyordu. Gs geirir gibi soluyordu dii.
Bunlar zararszdr dedi Oynar, akalar, birbirleriyle seviirler. Tpk uan balk gibi bunlar da
bizdendir, kardetir.
Yakalad bala acmaya balad. Kocaman bir ey, garip bir ey, kini bilir ka yanda, diye dnd.
Daha hi bylesine gl, bylesine acaip davranan bir balk tutmamtm. Belki sramayacak kadar
akll, srarsa ya da sert bir vurula vurursa yaralayabilir beni. Belki de daha bir ok kereler yakaland,
yalnz bu tri savaacan biliyor. Nerden bilsin karsnda tek bir adamn, hem de yal bir adamn
olduunu. Ama ne kocaman balk, hele eti de lezzetli ise pazarda iyi para e^er. Erkek balk gibi yuttu
yemi, ekmesi de erkek balk gibi, savarken hi tellanmyor, hi sarmyor. Bir bildii mi var? Yoksa
o da benim gibi umutsuz mu? Bir ift mar-linden birini yakalad gn hatrlad. Erkek balk yemi nce
hep diiye brakr. Oltaya taklan dii balk korku ile yle bir umutsuz rpna balad ki ok gemeden
bitkin dt. Erkek balk yanndan hi ayrlmad. Oltann evresinde dolanp dii ile birlikte suyun
stnde daireler izdi durdu. Oltaya yle yaklayordu ki, yal adam tam bir trpan biiminde ve
byklnde olan keskin kuyruu ile ipi kesmesinden korkuyordu. Dii bal zp-knlayp, kafasn
aynalarn arkasnn rengine dnene kadar tokmaklarken, ocuun yardm ile yukar ekerken erkek balk
hep sandaln evresinde dnn durmutu. Sonra da yal adam ipleri ap ban hazrlarken
YALI ADAM ve DENZ
41
havaya, yksee, ta teknenin yan basna kadar frlam, diisi nerede grmek istemiti Arkasndan da
gsnn yzgeleri olan mor kanatlarn am, btn kaln mor izgilerini gsterip ta dibe, derinlere
dalmt. Gzeldi. diye dnd yal adam, tek bana kalmt.
Yal adam, balklarda bana en ok dokunan bu oldu diye dnyordu. ocuk da ok zgnd. Dii
balktan af dileyerek arabuk doradk.
Keke ocuk da burada olsayd diye yksek sesle syledi. Ba tarafn kntl tahtalarna dayanarak
yerleti, baln arln srnda tad ipten duyuyordu. Balk kendi setii hedefe doru durmadan
gidiyordu.
Benim ettiim ktlkten sonra bir seme yapmas gerekti diye dnd yal adam. Setii ey de
btn ktlklerden, tuzaklardan, hilelerden uzak, derin karanlk sularda kalmakt. Benim dileim ise,
herkes bir yana, onu yakalamak yalnz, Herkes bir yana dnyada, ite imdi leden beri ikimiz de
birbirimize balandk Yardm edecek kimse yok bizeBelki de ben balk olmamalydm diye dnd. Ama bunun iin yaratlmm. Ortalk aarnca tunay
yiyeceim, bunu unutmyaym,
Sabah olmadan az nce arkadaki yemlerden birini bir ey kapt. ubuun krldn duydu, ip tahtalarn
stnde sarslp duruyordu. Karanlkta byk bam ekti, baln btn arln sol omuzuna verip
arkaya eildi, kpetenin tahtasndaki ipi kesti. Sonra yaknndaki teki ipi de kesti, karanlkta yedek
yumaklarn ularn dmledi. Tek eliyle ustaca gryordu iini. Sk sk dm atarken almasn diye
yumaklara aya ile basyordu. imdi alt yedek yuma vard. Kestii oltalardan ikier tane, iki tane de
baln oltasndan. Tm birbirine balanmt.
42
HEMINGWAY
Gn aarmca krk kulalk oltaya da bakarm, onu da kesip yedeklere eklerim diye dnd. 1'ki yz
kulalk en iyi cins ipimle, zokalarm, fr dndlerim gidecek. Gitsin, yerine koyarm gene. Ama imdi
oltama bir balk taklp byk baln ipini koparrsa kimse onu yerine koyamaz. Az nce oltaya hangi

balk takld anlyamadm. Ya bir marlindi, ya bir kpek bal idi, ya da genigaga idi. Hi anlyamadm.
abucak def etmesem olmazd.
Yksek sesle, Keke ocuu da alsaydm dedi.
Ama almadm ite, diye dnd. Bir basmasn ite, ister karanlk olsun, ister sabah, sonuncu oltann da
iini grmelisin, onu da kes yedeklere ekle
yle yapt. Karardkta ok g oluyordu. Bir ara baln ekivermesi ile yzst kapakland, gznn alt
kesildi, ince bir yol halinde kan akyordu yanandan. uval dzeltti, ipi dikkatle omuzlarnn baka
yerlerine deecek biimde oturttu, omuzlarna dolanm olan ipten baln ekiini yoklad. Sonra eliyle
suda teknenin hzn aratrd.
Neden sarsld acaba diye dnd. Anlalan olta srtndaki tmsekten kaymt. Ne olsa srt benimki
kadar acmaz. Tekneyi hep byle ekecek deil ya, ne kadar byk olursa olsun, iime engel olacak her
eyi def ettim, yedek ipim de bol, daha ne isterim.
Balk dedi hafif bir sesle, son nefesime kadar brakmam seni.
Her halde o da beni brakmaz diye dnd yal adam, gnn aarmasn bekledi. Sabaha kar hava
souk oluyordu, snmak iin tahtalara yapt. Ben do onun kadar dayanabilirim diye dnd. Sabahn
ilk klarnda ip suya batp kyordu, tekne durmadan yol alyordu. Gne yal adamn sa omuzu
hizasndan u verdi.
YALI ADAM ve DENZ
43
Kuzeye dnd, dedi yah adam. Aknt bizi douya srklerdi diye dnd. Keke akntyla dnseydi.
Yorulduunu da gsterirdi bu. Gne daha da ykselince yal adam baln yorulmadn anlad. Sadece
bir tek iyi belirti vard, artk pek o kadar derinlerde yzmedii anlalyordu. Srayacan gstermezdi
bu, ama srayabilirdi de.
inallah srar dedi yal adam. Onu yakalayacak kadar ipim var.
Belki ipi gerersem, birazck can yanar, srar diye dnd. Sabah olduuna gre srasn, srt
kemiinin yanndaki keseler hava ile dolar, derinlerde lp kalmaz.
Bir az daha germek iin urat ama ip artk en ufak bir zorlama ile kopabilirdi. ekmek iin geriye
yaslandnda ipin gerginliini hissetti, daha ok zorlayamazd. Hi ekmemeliyim diye dnd. Her
eki, inenin at yar bytecek, .sonra srar sramaz kurtulur. Neyse gnele aram dzeldi, bir
daha da gzm kaldrp bakmam ona.
ipe san yosunlar taklrmst!. bu sar Gulf yosunlar gece fosforlu klar sat iin sevindi yah adam.
Hey balk dedi, seviyorum seni, ok da saygm var sana. Ama ne yaparsn, gn bitmeden ldreceim
seni.
Umut kesilmez diye dnyordu.
Sandala doru kk bir ku geldi kuzeyden. Bir tleen kuuydu bu, denizin stnde ok alaktan
uuyordu. Yal adamn ba stnde utu ve gidip ipe kondu, imdi artk rahatn bulmutu.
Ka yandasn sen? diye sordu yal adam. a ilk yolculuun mu bu?
Adam konuurken ku ona bakt, ipi kollayamayacak
44
HEMINGWAY
kadar yorgundu. Zayf ayaklan ile smsk tutunduu ipte dengesini bulmaya alyordu.
Oynamyor dedi, yal adam kua. Hi oynamyor. Durgun bir gecenin ertesi byle yorgun
olmamalsn. Kular nereye gidiyor byle?
aylaklar bu kucazlan yakalamak iin denize alrlar. Naslsa bir ey anlyamyaca iin bunlardan
kua sz etmedi. ok gemeden tanyacakt zaten aylaklar.
iyice dinlen kk ku, dedi. Sonra git, her insan gibi, her ku gibi ya da her balk gibi yaamn
srdr.
Konumak arttryordu cesaretini. Gece srt tutulmutu, imdi ok can yanyordu.
Ku, istersen benim evde kal, dedi. Yelkeni ap u kan hafif rzgrla seni kyya brakamadma
zlyorum. Ama ben de burada yalnz deilim, bir arkadam var.

Tam o srada balk yle birdenbire ekti ki, yal adam pruvaya drd, eer kendini tutup bir az da ip
salmasayd denize decekti.
ip sarslnca ku umutu. Yal adam kuun gittiini bile grmemiti. Sa eliyle ipi iyice yoklad, elinin
kanadn grd.
Anlalan bir eyler oldu ona, dedi yksek sesle. Bal dndrebilir miyim diye ipi ekti. Ama ip ok
gergindi, sk sk tuttu. Kendini yeniden ipin basksna brakt.
Balk, imdi cann yanyor artk, dedi. Allah bilir
a, benimki de yanyor.
evresine bakmp kuu arad. Arkada olmak istiyordu. Ku umutu.
ok kalmadn, diye dnd. Kyya kadar yolun uzun ve zahmetli. Nasl oldu da ben f rkna varmadan bir
tek hzl ekmeyle elimi kesti balk? Gittike salakYALI ADAM ve DKN1Z
45
lasyorum. Belki o srada kk kua bakyor, onu dnyordum, imdi iime bakaym ve sonra gcm
yitirmemek iin de turiay yemeliyim.
Keke, ocuk burada olsayd, bir az ela tuzum olsa, dedi yksek sesle.
ipin arln sol omuzuna kaydrp dikkatle mel-di, ellerini denizde ykayp bi sre suda tuttu. Bir ka
dakika kannn akn, tekne ilerledike suyun eli stnde yapt rpntlar seyretti
ok yavalad, dedi.
Yal adam elini tuzlu suda daha ok tutmak istiyordu, ama babm aniden silkinmesinden korkuyordu.
Ayaa kalkt, iplere sarnd, elini gnee tuttu, p kesmiti sadece. Ama kesik, elinin en oynak
yerindeydi, i bitmeden elleri ok gerekliydi onun iin, daha hi bir ie balamadan elini kesmek cann
skt.
imdi, dedi eli kuruyunca. Kk tunay yemeliyim. Zpknla eker, burada rahat rahat yerim.
Eildi, tunay k altnda zpknla birarada buldu. p yumuklarna dokundurmadan zpknla tunay kendine
doru ekti. Sol umuzunda tuttuu ipi, sol koluna ve eline dolayp tunay zpknn ucundan ald. Zpkn
yerine koydu. Bir dizi ile bala bastrp basndan kuyruuna kadar bu koyu krmz etten enlilemesine
dilimler kesti. Dilimler bak biimindeydi. Srt kemiinden karnna doru kesiyordu. Alt para olunca
pruva tahtasna yayd. Ban pantalomna sildi. Baln kln kuyruundan tutup denize frlatt.
Tmn yiyemem her halde, dedi. ipin bitmez tkenmez arln duyuyordu, sol eli tmden
tutulmutu, ipin stnde smsk kenetlenmiti bu el. irenerek bakt.
46
HEMINGWAY
Bu ne biim el dedi. ister kramp girsin, ister paralan, para etmez.
Hadi diye dnd, karanlk suya, ipin eikliine bakt. Ve artk imdi, ye u bal eline de iyi gelir. Elin
ne suu var? Saatlerdir balkla urayorsun. Sonuna kadar dayanacaksn. Ye imdi artk tunay.
Bir para alp azna gtrd; yavaa inedi. Pek lezzetsiz deildi.
iyi ine, diye dnd, btn suyunu em. Biraz tuz, biraz limon, ya da turunla yense fena olmayacak.
Ne durumdasn el? diye sordu krampl eline. Eli imdi soumu bir ceset gibi kaskatyd.
Biraz daha yiyeceim senin iin.
kiye kestii dilimin br parasn da yedi. yice inedi, derisini tkrd.
Nasl, iyi geldi mi el? Yoksa daha farketmek iin pek mi erken?
Tam bir para alp inedi. Kanl canl bir balk -m. diye dnd. Yunus yerine bunu yakalamam iyi
oldu. Yunus ok yavandr. Oysa bu yle yavan deil.
Pratik olmak kadar iyisi var m diye dnd. Biraz tuzum olsayd! Bu artanlar gnete kurur mu, rr
m, bilmem. En iyisi, canm istemese de tmn yemektir. Balk sakin, hep ayn. Tmn yiyeyim de,
hazr olaym bari.
Sabrl ol el! dedi. Senin iin yapyorum bunu.
Bal da besliyebilsem, diye dnd. O benim kardeim ama ldrmem gerek. Bu is iin gcm yerinde
olmal. Ar ar btn dilimleri yedi.

Doruldu, elini pantalonuna sildi.

imdi, dedi. pi brakabilirsin el. Sen bu marklktan vazgeene kadar ben onu sa elimle tutarm.
Sol
YALI ADAM ve DENZ
47
ayan, sol elinin tutmu olduu ar iplerin stne koydu, geriye yasland.
Tanrm, sen yardm et de u kramp gesin, dedi. Baln ne yapaca belli dei ki...
Sakin grnyor, diye dnd. Plnn uyguluyor. Peki ama pln ne, diye dnd. Ya benimki ne? Benim
pln, balnkine uydurmam gerek. Balk ok byk. S-rasa ldrebilirim, ama hep aalarda yzyor.
yleyse ben de onunla hep aalarda kalrm.
Kramph elini pantalonuna srtt. Parmaklarn amak iin urat. Ama olmad Belki gne aar
parmaklarm diye dnd. Belki yediim kuvvetli i tuna haz-molunca alr. Ne olursa olsun.,
gerekince aarm ben onlar. Ama imdiden zorlayarak amak istemiyorum. Kendi kendine alp eski
durumlarm bulsunlar. Hem gece ipleri zerken, dmlerken bou bouna yordum elimi.
Denize bakt, ne kadar yalnz olduunu dnd. Suda hareler vard, biraz ileride gerilmi ip duruyordu.
Sessizlik hafif hafif dalgalanyordu sanki. Bulutlar, ner-deyse kacak rzgr iin bir araya
toplanmaktaydlar. Biraz ileriye baknca, suyun stnde, arkalarndaki gkle birlikte bir tablo gibi duran
bir yaban rdei srs grd, bu tablo bir an kart, sonra gene ayn durgun grn. Denizde kimsenin
tek bana kalamyacan anlad.
Kimi de kk bir tekne ile karadan oka almak istemez diye dnd. Havann birden bozduu aylar
iin haklar vard onlarn. Ama simdi kasrga ayndaydlar. Kasrga gelmedii srece yln en gzel ay idi
bu ay.
Kasrga gelmeden gnler nce bir takm belirtiler olurdu. Ancak denizden grlebilirdi bunlar. Karadan
grnmyorsa nereye bakacaklarn bilmiyorlar da ondan diye dnd. Karada da bir eyler deiir
herhalde. Belki bulutlarn biimi. Neyse imdi kasrgann grnd yok.
Im^jl
W
f
48
HEMINGWAY
Ge bakt, beyaz kmls bulutlar, yze glen dondurma yuvarlan gibiydiler, yukarlarda, eyll gnn
ta ykseklerinde ince ty bulutlar vard,
Hafif brisa dedi. Hava benden yana balk.
Sol elinde hl kramp vard. Yava yava oup a maya alyordu bu kramp.
Kramptan nefret ederim, diye dnd, insan vcudunun kendine yapt ikence. Zehirlenip ishal
olmusan ya da kusuyorsan, bakalarnn yannda kt bir itir bu. Ama kramp, onu calambre diye
dnd, insan yalnzken aalatr, ktler.
ocuk burada olsayd ovard. Bileimden aaya 'doru zerdi kramp, diye dnd. Ama nerdeyse
alr artk.
Sonra sa eliyle ipin ekiliindeki bakal hissetti. Demircine benzemiyordu bu. ipe eilmi, sol eliyle
de sert sert kalalarna vururken ipin yavaa ykseldiini grd.
kyor, dedi. Hadi gel! Ne olursun gel be!
ip boyuna ykseliyordu yava yava. Teknenin ilerisinde, suyun st kabard. Ve balk grnd. Baln
kmas bitmek tkenmek bilmiyordu. Her yanndan sular akyordu. Prl prl yanyordu gnete. Ba ve
gs mor grnyordu, iki yanndaki izgiler, kaln, ak mordu. Burnu beyzbol sopas kadar uzundu. Bir
kl gibi inceliyordu. Btn gvdesiyle sudan kp pk bir dalg gibi yeniden dald yavaa. Yal adam
trpana benzeyen kuyruunun daldn ve ipin de arkas sra indiini grd.
Benim tekneden yarm metre kadar daha uzun, dedi yal adam. ip durmadan hzla alyordu, balk
kork-mamt. Yal adam iki eliyle ipi durdurmaa alyorYALI ADAM ve DENZ
49

du. Srekli bir ekme ile hzm kesemezse, btn ipi ap koparacan anlamt hayvann.
Akdl bir balk, kandrmalym, diye dnd. Kendi gcnn farkna varmasna, bir bana neler
yapabileceini anlamasna hi frsat vermemeliyim. Ben onun yerinde olsaydm, ne yapacaksam imdi
yapar, bitirene kadar dayanrdm. Daha soylu ve daha gl olduklar halde, Tanrya kr ki, onlar
ldren bizler gibi akll deiller.
Yal adam pek ok byk balk grmt. Besyz kilodan ok gelenleri de grmt, bu byklkte iki
tane de yakalamt imdiye kadar. Ama byle bir bana deil. imdi ise yapayalnz, duyduklarnn,
grdklerinin en by, koca bir balkla balanmt. Sol eli hl bir kartaln kenetlenmi penelerine
benziyordu.
Alacak, diye dnd. Sa elime yardm etmek iin alacak. Karde olan ey var: Balk ve ellerim.
Almal. Byle kaslp kalmas rezillik. Balk gene yavalad. Eski yerine dnyordu.
Neden srad acaba, diye dnd yal adam. Sanki ne kadar byk olduunu gstermek istedi bana.
imdi biliyorum ite diye dnd. Keke ben de ona nasl bir adam olduumu gsterebilsem! Ama benim
krampu elimi grr sonra. Beni olduumdan daha gl dnsn, ben de yle olurum zaten, Keke balk
olsaydm ben, diye dnd, her eyi ile bir balk, sadece aklm ve istemim de olsayd.
Tahtalara rahata oturdu, acya aldrmyordu. Balk durmadan yzyor, tekne karanlk sularda ar ar
ilerliyordu. Doudan esen rzgrla birlikte deniz biraz ykselmiti. leyin yal adamn eli ald.
Sana kt haberler var balk, dedi. Omuzlarm rten uvaln stndeki ipin yerini deitirdi.
50
HEMINGWAY
Rahatt, cannn yandm duymazlktan geliyorsa da can yanyordu.
Dindar deilim, dedi. Ama su bal yakalya-ym diye on kere Babamz, on kere de Selm Meryem'e
dualarn okurum. Yemin ediyorum, yakalarsam Kobre Meryem'ine, hacca gideceim. Yemin ediyorum.
Hzla dualar okumaa balad. Kimi de yorulup unutuyordu dualar. Sonra hzla syleyince birden aklna
geliveriyordu. Selm Meryem'e, Babamz'dan daha kolay diye dnd.
Selm sana ey ltufkr Meryem! Tanr seninledir. Kadnlar arasnda sen mbareksin, senin rahminin
yemii Isa da mbarektir. Kutsal Meryem, Tanrnn anas, biz gnahkrlar iin simdi ve lm nmzda
dua et! min! Sonra adam ekledi, Kutsal Meryem, u balk lsn diye de dua et. Grlmemi bir balk
ama, olsun.
Dualarn bitirdikten sonra kendini daha iyi hissetti, ama acs hi gememiti. Biraz daha da artmt.
Pruvann tahtalarna yasland, farknda olmadan sol elinin parmaklarn oynatt, durdu.
Rzgr hafif hafif, ama artarak estii halde, gne kzdryordu.
K taraftaki u kk oltann yemini tazeliyeyim, dedi. Balk daha bir gece kalrsa bir eyler yemem
gerekecek, iedeki su da azald. Buralarda yunustan baka bir ey bulamam. Taze taze yersem, pek de
fena olmaz, Bir uan balk dse tekneye bu gece... Onlar ekecek hi n da yok ki... Uan balk i
yemek iin bire birdir. Kesmek bile gerekmez. Kendimi yormamalym. Bu kadar byk olduunu
bilmiyordum.
Btn bu byklne, grkemine karn ldreceim onu. dedi.
YALI ADAM ve DENZ
51
Hakszlk da olsa, bir adamn neler yapabileceini, nelere katlanabileceim gstereceim ona, dedi.
ocua, garip bir ihtiyarm ben, demitim. dedi. imdi tantlama zaman ite bunu.
Binlerce kez tantlam olmasnn hi bir anlam yoktu. Her sefer yeniden balard, iini grrken de eski
yaptklarn dnmezdi hi.
Bir uyua, ben de uyur, dmde aslanlar grrm diye dnd. Neden o gnlerden acaba yalnz
aslanlar kald geriye? Dnme bunlar ihtiyar, dedi kendine Tahtalarda dinlen, hi bir ey dnme.
Urasn dursun o. Sen yorma kendini.
ikindi oluyordu. Tekne ar ar ilerliyordu hl. imdi doudan esen rzgr da yolunu kesiyordu onun.
Ve yal adam kk denizle birlikte yava yava gidiyordu, srtndaki ip daha az ac veriyordu sanki.

kindide ip yeniden ykselir gibi oldu. Ama sadece biraz daha yukarlarda yzmeye balamt balk
Gne yal adamn sol kolunda, omuzunda ve srmdayd. Bundan baln kuzeye doru dndn anlad.
Artk bal grd iin, mor yan yzgelerini kanat gibi am, uzun dik kuyruu ile karanlklar delip
yzerken gznn nne getirebiliyordu onu. Gzleri kocaman. Bir at, daha kk gzlerle bile grr
karanlkta. Eskiden ben de karanlkta grrdm, elbet zifir gibi karanlkta deil. Bir kedinin grd
kadar ite.
Gne, bir de parmaklarn srekli olarak oynatmas sol elinin krampm tmden amt. Arln bir
parasn sol eline aktard. Srt kaslarn oynatmaya balad, pin acsn biraz olsun hafifletmek
istiyordu.
Eer gene de yorulmadnsa balk, dedi yksek sesle, sen ok acaipsin.
imdi kendini ok yorgun buluyordu. Gecenin yakHEMINGWAY
lastiini biliyor, baka eyler dnmeye alyordu. B-ykkulpleri dnmeye balad. Yal adama
gre Gran Ligas't byk kulp ve New York Yankee'lerinin Detroit Kaplanlar ile oynadn biliyordu.
Bugn ikinci gn, hl Juego'larn sonucunu bilmiyorum, diye dnd. Ama gvenmem gerek, topuk
kemii arsa da byk DiMaggio'ya gvenmem daha iyi olur. Kemik armas da ne demek? diye sordu
kendi kendine. Un espuela de huesc. Biz de olmaz byle eyler. Dven bir horozun mahmuzu gibi ac
verir mi insann topuu? Ben buna da yokum, kr olduktan sonra horozlar gibi dvmeye de
katlanamam. nsanolu byk kularn, hayvanlarn yannda ne ki? u denizin karanlklarnda, aadaki
hayvann yerinde olmak isterdim.
Kpek balklar gelmese bari, dedi yksek sesle. Kpek balklar gelirse tanr ikimizin de yardmcs
olsun!
Byk DiMaggio bu balkla benim dayandm kadar dayanabilir miydi dersin? diye dnd. Elbet
dayanrd, hem gen o, gl. Babas da balkym stelik. Belki o kk topuk canm ok actrd.
Kimbilir, dedi yksek sesle. Benim yama gelmedi ki hi.
Gne batnca kendine cesaret vermek iin Casablan-ca'da bir meyhanede doklarn en gl adam olan
Cien-fuegos'lu koca zenci ile nasl bilek yaptklarn dnd. Tam bir gn, bir gece dirsekleri masann
stnde tebeirle izilmi bir izgide, kollan dim dik, elleri smsk sarlm, durmulard, ikisi de
karsndakinin bileini masaya yatrmak iin zorluyordu. Herkes bahse tutumutu, gaz lmbasnn
aydnlatt odaya insanlar girip kyordu. Yal adam, zencinin koluna, eline, yzne bakyordu, ilk sekiz
saatten sonra her drt saatte bir uyusunlar diye
YALI ADAM ve DENZ
53
l
hakemleri deitirdiler, ikisinin de trnaklarnn dibinden kan szyordu. Birbirlerinin yzne, kollarna,
ellerine ba-kyorard. Bahse tutuanlar ieri dar girip kyor, duvar kenarndaki yksek
iskemlelerde oturup seyrediyorlard. Duvarlar tahtayd, parlak bir maviye boyanmt. Lmbalar
glgelerini duvarlara vuruyorlard. Zencinin glgesi kocamand, rzgr lmbalar salladka gidip
geliyordu bu glge.
Btn gece boyunca stnlk ondan ona geti durdu. Zenciye rom iirdiler, cgarasm yaktlar onun.
Zenci romu itikten sonra, mthi bir abaya dt. Birinde yal adam, o zamanlar yal deildi. El
Campeon Santiago idi, on santim aa almt, ama yal adam bileini' gene eski yerine getirdi, ite o
zaman pek gl ve iyi bir sporcu olan zenciyi yendiini anlad. Gn aarrken bahse girenler berabere
kaldklarn sylyorlar, hakemler de bunu kabul etmiyordu. Yal adam birden btn gcn kullanarak
zencinin bileini ta tahtaya indirene kadar zorlad. Yar pazar sabah balam, pazartesi sabah
bitmiti. Bahse girenlerden ou beraberce bitsin istemilerdi, ileri vard, doklarda seker uvallarm
yklyorlar, ya da Havana kmr kumpanyasnda alyorlard. Yoksa kesin bir sonuca varmasn kim
istemezdi. Neyse, herkes iine gitmeden nce yal adam ma bitirmiti.
Bu olaydan sonra uzun bir sre herkes ampiyon diye armt onu. Baharda bir de revan karlamas
yaptlar. Pek bahse giren olmad bu sefer. Yal adam rahatlkla kazand. Cienfuegos'lu zencinin kendine

gvenini krmt bir kez ilk yarmada. Bundan sonra daha birka kez yart, ite hepsi o kadar. Cann
diine takacak kadar istedikten sonra herkesi yenebileceini anlamt, ama balkta sa eline zarar
vermemesi iin bilek 'yapmaktan vaz geti. Sol eliyle bir iki deneme yarmas54
HEMINGWAY
na girdi. Ama sol eli onu her zaman aldatmt. Dediini dinlemedii iin yal adam ona gvenmezdi.
Gne imdi onu kavurur diye dnd. Gece ok mezse bir daha kramp girmez. Acaba bu gece neler
olacak?
Bann stnden Miami'ye doru bir uak geti. Glgesinin uan balk srlerini korkutup katrdn
grd.
Bu kadar uan balk olduuna gre, burada yunus da bulunmal dedi. Geriye, ipin stne doru eildi,
biraz ekebilir miyim diye bakt. Ama olacak gibi deildi, gerilmi, stnden sular damlyordu. Tekne
ar ar ilerliyordu, gzden kaybolana dein uan arkasndan bakt.
Uakta umak ok tuhaf olmal diye dnd. Acaba o kadar yksekten deniz nasl grnr? ok
yksekten umuyorlarsa bal iyice grebilirler. Ben ok yava olarak, yle iki yz kula yksekte
umak isterdim. Bal yukardan grrdm. Kaplumbaa teknelerinde direin tepesinden, o ykseklikten
bile ok grmtm. Yunuslar oradan daha yeil grnr, izgilerini, beneklerini grrsn. Btn sry
grrsn yzerken. Neden acaba hzl yzen bu aknt balklarnn srtlar da, izgileri de, benekleri de
mordur? Yunuslar altn sars olduklar iin yeil grnrler. ok ackp da yemlenmeye kt m, tpk
marlininki gibi iki yanndan mor izgiler grnr. Yoksa fkeden mi, yoksa hzl yzdnden mi grnr
bu izgiler?
Hava kararmadan az nce, byk bir Sargasso yosunu adasnn yanndan geerken kk oltaya bir
yurus vurdu; durgun denizin stnde kabarp inen bu adacn altnda deniz, sanki sar bir battaniye
altnda biri ile seviiyordu. Yunusu havaya srad zaman grd. GYALI ADAM ve DENZ
55
nesin son klarnda altn gibiydi. Havada lgnca rpnyor, debeleniyordu. Korkusundan yeniden,
yeniden srad. Yal adam ka gitti, byk ipi sa kolu ve sa eli ile tutup yunusu sol eliyle ekti plak
aya ile de her seferinde yerde toplanan iplere basyordu. Balk ka ktnda saa sola umutsuzca
vurup debelendi. Yal adam ktan eilip altn renkli, mor bal ieri ekti. Az ile ineyi rpnarak
hzl hzl sryordu. Yal adam kafasn tokmaklaya tokmaklaya onu ldrnceye dek. uzun, yass
gvdesi, kuyruu ve kafas ile teknenin dibini dvd durdu. Sonra son bir kez daha rpnd ve tkendi.
Yal adam zokay balktan kard. Oltay yeniden yemleyip frlatt. Sonra yava;, yava pruvadaki yerine
dnd. Kaln ar ipi sa elinden soluna geirdi. Sa elini denizde ykarken batan gnee ve ipe
bakyordu.
Hi bir deiiklik yok dedi. Ama eline arpan suya dikkat edince baln olduka yavaladn anlad.
Kreklerin ikisini de kia balarm, bylece gece hzl gidemez. dedi. Bu gece de dayanacak, ben de
dayanrm.
Yunusu sonra temizliyeyim, kan iinde kalsn diye and. Bunu da krekleri balayacam zaman
yaparm. En iyisi imdi, gn batarken bal hi rahatsz etmemek. Gnein bat btn balklar iin g
bir saattir.
Elini rzgrda kuruttuktan sonra ipi yakalad. Elinden geldii kadar rahatn bulmaya alt. ne doru
ekilmeye kar komad, brakt kendini. Tahtalara iyice aband, bylelikle srtndaki ykn bir parasn,
hatt ounu tekneye vermi oluyordu.
Artk nasl yaplacan renmeye baladm, diye dnd. Hi olmazsa bir yann. Sonra baln zokaya
takldndan beri bir ey yememi olduunu dnd. Byk de balk, ok yemek ister. Ben bir bonitoyu
yedim
56
HEMINGWAY

bitirdim. Yarn da yunusu yerim. Yunusa Dorado diyordu. Temizlediim zaman birazn yesem fena olmaz.
Bo nito gibi yemesi kolay olmayacak ama zaten kolay olan ne var ki...
imdi naslsn balk? diye sordu yksek sesle. Ben iyiyim, sol elim de daha iyi. Bir gn bir gecelik
yiyeceim var. Sen ek dur tekneyi bakalm balk.
Gerekte pek iyi deildi. nk srtndaki sanc, .analktan km, uyumutu, yal adam korkutuyordu
bu. Ben bundan ok daha ktlerini grdm diye dnd. Elimin tutukluu geti. Bacaklarmda bir ey
yok. Yiyecek durumum da balktan daha iyi.
Karanlk basmt. Eyll'de gne batar batmaz hava kararr. Pruvann anm tahtalarna uzanp, elden
geldiince dinlenmeye bakt, lk yldzlar kmt. Ri-gel'in adn bilmezdi, ama onu grd zaman ok
gemeden btn yldzlarn kacam bilirdi, uzaklardaki arkadalarna kavuacakt gene.
Balk da benim arkadam,)) dedi, yksek sesle. Bu balk gibisini ne grdm, ne duydum. Onu
ldreceini ama... Yldzlar ldrmeye kalkmadmza ok memnunum.
Bir dn, ya her gn gkteki ay ldrmeye kalk-saydk, diye aklndan geirdi. Ay kaar da kaar. Peki,
ya her gn gnei ldrmeye kalksaydk? Talihimiz var diye dnd.
Sonra yiyecei olmayan byk bal dnp zld. Bu znts, ldrme kararn hi etkilemedi. Kim
bilir bu balktan ka kii yiyecek, diye dnd. Bunu yemeye lyk mdrlar? Bu tavr, bu soyluluu ile
onu yemeye lyk bir kimse yoktur.
Benim aklm bunlara ermez, diye dnd. Ama gYALl ADAM ve DENZ
57
nesi, ay ldrmeye kalkmamamz ok iyi. Denizden geinip, has kardelerimizi ldrmek yeter.
imdi u sandala arlk verme sorununu bir dnelim. Hem iyi, hem ky. Krekleri balaynca tekne
arlaacak, balk da bir aba gsterirse ip salmak zorunda kalacam, hem de ok. Bu yzden bal
karabilirim. Teknenin hafif olmas ise ikimizin de ilesini uzatyor. Ama byle benim iin daha hayrl.
nk daha yorulmad, istese ok hzl gidebilir. Neyse, kokmadan u yunusu temizliyeyim, yiyeyim biraz
da kuvvetten d-miyeyim.
Bir karar verip k tarafta ie balamadan nce bir saat kadar dinlenirim, baln durumuna bakarm. O
ara bal kollar, bir deiiklik olursa anlarm. Krkler iyi numara olacak. Ama bu numara ancak kendimi
korumak iin sker. Hl eski gc yerinde, zoka aznn kenarna taklmt, grdm, az da smsk
kapalyd Zokann acs ona vz gelir. Asl alk, bir de bilmedii bir dmanla atmak bitirir onu. imdi
sen dinlen ihtiyar, brak o alsn, ta senin teki iin balayana dek.
Ona iki saat kadar gelen bir sre dinlendi. Uzun saatler ay kmad, bu yzden saati kestiremiyodu.
yice dinlenemedi ama gene de eskisinden iyiydi. Srtnda baln arl vard, sol elini teknenin st
kenarna dayad, bylece bala kar direaini biraz da sandala aktarm oluyordu.
pi gerebilsem is ok kolaylar, ama o zaman ufak bir silkinme ile balk koparabilir. Gvdemle ipe destek
olup her an iki elimle onu salmaya hazr olmalym.
Daha uyumadn ihtiyar, dedi yksek sesle. Bir yarm gn, bir gece, imdi de ikinci bir gn, hl
uyumadn. Balkta bir deiiklik yoksa uyumak iin bir yolunu bulmalsn. Uyumazsan kafan ilemez.
58
HEMINGWAY
Kafam prl prl diye dnd. Prl prl. Ama gene de uyumam gerek. Yldzlar da, ay da gne de
uyuyor. Hatt kimi zaman, hava sakinse, rzgr yoksa okyanus bile uyuyor.
Unutmyaym da uyuyaym diye dnd. Oltalar bir yoluna koyup uyumaya bakmal. imdi git yunusu
temizle. Uyuyacaksan krekleri arlk versin diye balama, ok sakncal olur.
Uyumasam da dayanrm, dedi kendi kendine. Ama yaln bir i olur bu.
Elleri ve dizleri stnde emekleyerek ka gitti, bal sarsmamak iin dikkat ediyordu. Belki o da
uyuklu-yordur diye dnd. Dinlenmesini istemiyorum. lene dek ekmeli bu tekneyi.
Ka gelince sol eliyle, omuzundan inen ipi tutabilecek bir biimde dnd. Sa eliyle ban klfndan
ekti. Yldzlarn nda yunusu iyice grebiliyordu. Ba baln kafasna sapland, tahtann altndan
ekip kard. Bir aya ile stne basp karnndaki delikten yanana kadar yard. Sarsaklarn,

solungalarn kard, ellerinde kaygan ve ar midesini hissetti, yard, iinden iki uan balk kt, Tap
tazeydiler, yan yana koydu. Solungalar, barsaklar denize frlatt. Denizde kl bir iz brakarak
battlar. Yunus kaskat kesilmi, yldzlarn nda irkin bir beyaz renk almt. Sa aya ile kafasna
basarken, bir yannn derisini yzd, sonra evirip br yann yzd. Her iki yann da bandan
kuyruuna kadar kesti.
Kl denize frlattktan sonra, suyun girdaplaj girdaplamadn grmek iin bakt. Ar ar
batnn aydnl vurdu sadece gzne. Dnp iki uan bal, teki iki dilimin arasna yerletirdi.
Ban klfna koYALI ADAM ve DENZ
59
yarak yavaa baa dnd. Sa eliyle bah tayordu, srtndaki ipin arlndan iki bklm olmutu.
Baa varnca iki yunus dilimi ile uan balklar tahtaya yan yana sralad. Sonra srtndaki ipin yerini
deitirdi, sol elini de teknenin st kenarna dayad Yan taraftan eilip uan balklar denizde ykad. O
srada suyun eline arpmasn da yoklamt. Baln derisini yzd iin eli fosforlanm, prl prl
olmutu. Suyun eline arpmasn seyretti. Pek iddetli deildi bu arp. Temizlemek iin sandaln yan
tahtalarna srtt elini, fosforlu paracklar suda geri geri kayp gittiler.
Ya yoruldu, ya da dinleniyor dedi yal adam. imdi u yunusu yiyip biraz dinlenirim, uyurum.
Yldzlarn altnda, gecenin ayaznda, yunus dilimlerinden birinin yans ile bir uan balk yedi. Uan
balklarn da barsaklarn karp kafalarn kesmiti.
Yunusun pimii harika olur dedi. iken berbat. Bir daha tuz ve limon almadan sandala binmem.
Aklm olsayd, btn gn sandala su dkerdim. Ku-ruyunca bana tuz kalrd, diye dnd. Ben
yunusu akam st tuttum ama. Gene de tedbirsizlik saylr benimki. Kolay gitti, midemi
bulandrmad.
Gkyz douya doru bulutlanyor, yldzlar birer ikier kayboluyordu. Rzgr da dinmiti. Sanki byk
bir bulut vadisine girmi gibiydiler.
drt gn sonra hava bozacak dedi. Bugn de, yarn da bozmaz. Balk hazr sakinken uyumaya bak
ihtiyar.
Sa elinde ipi smsk tutuyordu. Pruva tahtasna, sa elini kalasna dayayp btn arln vererek
yasland, ipi biraz omuzlarndan kaydrd, sol eline dolad.
Sa elim sarl olduu srece ipi tutar. Uykumda geverse, ip zlnce sol elim beni uyandrr. Sa ele
ok
60
HEMINGWAY
i dyor, ama cefaya alktr o. yle yarm saat, yirmi dakika bile uyusam olur. Yere uzand, btn
gvdesi ile ipin zerine kvrld. Arln sa elinin stne vermiti, hemen uyudu.
Dnde aslanlar yerine, sekiz on mil kadar yaylm byk bir yunus srs grd. iftleme
mevsimleriydi, havaya, yksee sryorlar, srarken atklar delikten dalyorlard gene suya.
Sonra kendini, kyde, yatanda grd- Kuzey rzgr esiyordu, ok yordu. Ban yastk yerine sa
kolu stne koyduu iin kolu uyumutu.
Sonra da uzun altn kumsallar grd. Alaca karanlkta erkenci aslanlar kyya indiler. teki aslanlar da
geldi sonra. Geminin demir att yerin hemen stnde, enesi kpeteye dayal, karadan hafif hafif
akam rzgr eserken baka aslanlarn da gelmesini bekliyordu. ok mutluydu. Ay yksekli epey
olmutu. Yal adam uyuyor, balk da durmadan ekiyordu. Bir bulut ynnn iine daldlar.
Sa yumruunun yzne arpmas ile uyand, ip sa elini actp kurtulmutu. Sol elini hissetmiyordu bile,
sa eliyle gc yettiince durdurmaya alt ama ip zldke zlyordu. Sonunda sol eli de ipi
kavrayabildi. Yeniden yasland ipe, imdi sol eli ve srt acyordu. Btn yk sol elindeydi, derin
kesilmiti. Dnp ip yumaklarna bakt, alyorlard. Tam o srada balk denizden sular fkrtarak
srad ve btn arl ile dt. Sonra bir daha, bir daha srad, yumaklar hl zld halde
teknenin hz kesilmemiti. Yal adam ipe durmadan aslp geriyor, durmadan geriyor, geriyordu. Birden
ani bir ekilme ile pruvaya kapakland, yz yunus dilimlerinin iine gmld. Kprdayamyordu.

YALI ADAM ve DENZ

61
Bekliyorduk bunu, diye dnd. Katlanacaz. det-meli teki ipleri bala dedi,
Baln zplamalarn gremiyor, ama sularn kabardn, derken kard aplamalar duyuyordu, ipin
ekilme hz elini fena kesiyordu. Hep byle olurdu bu. Elinden geldiince avucu ile parmaklarn koruyup
ipi nasrlarnn stne getirdi.
ocuk burda olsa ip kangallarn slatrd diye dnd.
imdi ip daha yava alyordu. Ban, yanaklar ile ezdii balk dilimlerinin, tahtalarn arasndan kard.
nce dizleri stnde doruldu, sonra yavaa ayaa kalkt, ipi gittike daha yava salyordu. Sandaln
kna gitti, karanlkta gremedii iin uyaklar ile yoklad ip kangallarn. Daha ynla ip vard. Balk
artk bu yeni braklan iplerin de ykn zerine almt.
Evet, diye dnd. imdiye dek belki bir dzne-den fazla srad, srtndaki kesecikler hava ile doldu.
Artk onu ekemiyeceim kadar derinlere dalp lemez. Birazdan dnmeye balayacak, ben de o zaman
iini bitiririm. Neden bu deiiklik byle birden? Alktan m acaba, yoksa karanlkta bir eyden mi
rkt? Belki birden bire korkuya kapld. Kocaman, gl, sakin bir balk, hem pekgzl, hem de kendine
gvenli grnyordu oysa. ok garip.
Sen korkma, kendine gven ihtiyar dedi. Balk elinin ucunda ama ekemiyorsun. Neyse birazdan
dnmeye balar.
Yal adam ipi sol eli ve omuzlar ile tutarak eildi, teki eliyle yzne su rpt. Vck vck yunus eti
yapmt yzne. Midesinin bulanmasndan, kusmaktan korkuyordu. Gc kesilirdi kusarsa. Yz
temizlenince elini de ykad. Sonra daha bir sre elini sudan ekmeden
62
HEMINGWAY
gnein ilk klarn seyretti Tam douya doru dnd, diye dnd. Demek yoruldu artk, akntya
brakt kendini. Nerdeyse dnmeye baslar, ite o zaman da benim iim balyor. Elinin suda yeterince
kaldna karar verince kard, bakt.
Pek fena deil, dedi. Erkek olana vz gelir bu
Elindeki taze yarklar dokundurmadan ipi dikkatle tuttu, sol elini teknenin br yanndan denize
uzatmak zere kendini dengeledi.
iyi i grdn, dedi sol eline. Ama bir ara hi ses kmad senden, bulamadm seni.
Neden iki elim de gl domadm diye dnd. Belki de benim suum, sol elimi yeterince
altrmadm. Tanr bilir a, eline ok frsat geti sol elimin, almak iin. Bu akam fena i grmedi
dorusu, btn gn sadece bir kez tutuldu. Bir kez daha tutulup ipi karsayd, keserdim onu.
Bunlar dnrken aklnn pek de banda olmadn biliyordu. Biraz yiyeyim u yunustan diye dnd.
Yiyemiyeceim dedi kendi kendine. Kusup dermansz kalmaktansa, byle yarm akll olmak daha iyi.
Yzm de iine gmldkten sonra hi yiyemem artk. Ama belki gerekir, bozulana kadar saklyaym.
Yiyecekten medet ummann zaman oktan geti. Ne aptalsn be, dedi kendi kendine. teki uan bal
yesene.
te orada, ayklanm, hazr duruyordu. Sol eliyle ipi ald. Bandan kuyruuna kadar, kulaklarn da
dikkatle ineyerek yedi.
Balklarn tmnden daha besleyicidir, diye dnd. Hi olmazsa bana gereken gc verir. Elimden
geleni yaptm, artk o dnmeye baslasn da danann kuyruu kopsun.
YALI ADAM ve DENiZ
63
Denize aldndan beri gne nc kez doarken balk da dnmeye balad.
Baln dndn ipin eikliinden anlamyordu, hemen olmazd bu. ipte hafif bir geveme hissetti. Sa
eliyle yavaa ekmeye alt Her zamanki gibi gerildi ip. ekmek iin iyice zorlaynca ieri gelmeye
balad. Ban, omuzlarn kard ipin altndan, yava yava ekmeye balad, iki eliyle ard arda ekiyor,
bu ekie gvdesiyle, bacaklar ile de katlmaya alyordu. Yal bacaklar, omuzlan bu ekile
sarslyordu,

Byk bir daire iziyor dedi. Ama iziyor ya...

Derken ip daha faza ekemez ld. Gnete ipten sularn damladn gryordu. O ara ip kaymaya yz
tuttu, yal adam dizlerinin stne kt, istemeye istemeye ipi karanlk sulara sald.
imdi en byk daireyi iziyor dedi. ipi daha fazla amyaym diye dnd. Gerilirse daha kk
daireler yapar. Bir saate varmaz, grrm bal. nce inandrp sonra ldrrm.
Balk yava yava dnmeye devam ediyordu. Yal adam iki saatten beri yorgunluktan bitmi,' terden
rl sklam olmutu. Daireler kldke klyordu. Baln gittike su yzne yaklatn anlyordu
ipin eikliinden.
Bir saatten beri kara benekler uuuyordu gznn nnde, ter gzlerini, gznn stndeki, alnndaki
kesikleri yakyordu. Lekelerden korktuu yoktu, ipe harcad o denli gten sonra olurdu bu kadar
artk, iki kez kendinden geer gibi olmu, ba dnmt, ite asl bundan korkuyordu.
Yenik dremem kendimi, bu balkla ldremem dedi. Tam gzel gzel yukar karken, Tanr
yardmcm olsun. Yz kez Babamz, yz kez de Selm Meryem'e oku64
HEMINGWAY
rum. Ama imdi deil. Okudum say, diye dnd, sonra okurum.
Sonra birden iki eliyle tuttuu ipte bir sarslma hissetti. ok sert, ar bir ekilmeydi bu.
Burnundaki kl ile ipi zorluyor, diye dnd. Olacakt bu, baka trl yapamaz, pi zorlamasndan tr
belki sramaya kalkar, ama ben daireler izmesini yelerim gene. Hava almak iin sramas
gerekiyordu. imdiden sonra her sray zokann at yar geniletebilir, zoka da kurtulur.
Srama balk, dedi. Sakn srama!
Balk daha bir ok kez zorlad ipi. Her seferinde yal adam bam sallayp biraz daha ip salyordu.
Artk cann yakmamal diye dnd. Benimki yansa da zarar yok, ben kendimi kollayabilirim, ama can
c-ok yanarsa kuduruverir o bakarsn.
Biraz sonra balk ipi zorlamay brakt. Yeniden daireler izmeye balad yava yava. Yal adam da
yavatan ipi ieri ekiyordu imdi. Yeniden baylacak gibi oldu. Sol eliyle su alp bana arpt. Sonra
biraz daha alp ensesini odu.
Kramp falan yok dedi. Suyun stne kar ner-deyse, dayanacam. Dayanmam gerek. Hi ama bu
lf.
Pruvaya doru diz kt. yle birazck ipi srtna dolad. O dolaa dursun, ben dinleneyim diye dnd,
ieri girince kalkp urarm
Bal ekip evirmeden kendi bana dolamaya brakp pruvaya yaslanarak dinlenmek ok ekici
geliyordu ona. Ama ip baln dndn ve tekneye doru geldiini gsterince yal adam kalkt ayaa,
dnp yaylanarak ekmeye balad.
Hi bunca yorulmamtm, diye dnd, mevsim
YALI ADAM ve DENZ
65
rzgrlar da balamak zere. Ama ne tatl olacak onu yakalamak. Fena halde muhtacm buna.
ikinci dnn yapncaya kadar da dinlenirim dedi. Daha da glenirim hem. ki sefer daha dnd
m yakaladm gitti.
Hasr apkas banda arkaya kaymt iyice, Pruva tahtasnn iine gmlm otururken ipin gerilmesiyle baln dndn anlad. Hey balk., ne yapacaksn bakalm, diye dnd. Eninde sonunda
benimsin.
Deniz yava yava ykselmiti. Ama hava yumuakt, dn iyi olurdu bu havada.
Gney batya dnmeliyim dedi. Denizde kimse kaybolmaz, uzun bir adadr bu.
nc dnte grd bal ilk. nce kara bir glge olarak grd, teknenin altndan geen, inanamad
uzunluuna.
Yo dedi, bylesine byk olamaz. ylesine bykt ite ve dnp de otuz metrecik tede yzeye
gelince sudan kan kuyruunu grd onun, byk bir trpandan daha uzundu ve koyu mavi sularn altnda
soluk lavanta iei renginde grnyordu. Kuyruu denizi trpanlad ve yal adam, balk su yzeyinin

hemen altnda giderken onun kocaman gvdesi ile gvdesini evreleyen mor halkalar grd. Srt yzgeci
yatk, byk yan yzgeleri ise iyice almt.
Bu seferki dnnde, yal adam, baln gzlerini grebildi. Baln evresinde iki de kan emen kk
balk vard. Ya gidip ona yapyor, ya uzaklayor, ya da uslu uslu gidiyorlard glgesinde. Bunlar yarm
metreden uzundular, hzl hzl yzerken gvdelerini ylan balklar gibi kvryorlard.
Yal adam imdi sadece gneten deil, baka bir eyden tr de terliyordu. Balk sakin sakin her
dn66
HEMINGWAY
nde ip topluyor ve iki dn sonra zpkn yaptracana inanyordu.
Ama iyice, iyice yaklasn diye dnyordu. Bana atmak olmaz. Kalbinden vurmalym.
Sakin ol ihtiyar, sk dur dedi.
Bundan sonraki dnnde baln srt kt ortaya ama daha epey uzakt tekneden. Derken bir daha
dnd, hl uzakt ama eskisinden daha ok kmt sudan ve yal adam oltay biraz daha toplasa bal
yan basma ekeceini anlad.
Zpkn ok nceden hazrlamt ve yuvarlak bir sepette duran ince ipten yaplm yuman ucunu
kpetenin bitesine balamt.
imdi balk, gzel ve sakin, sadece koca kuyruunu oynatarak ve dairesini izerek yaklayordu. Yal
adam onu daha yakna getirebilmek iin asld. Balk bir an yatar gibi oldu. Derken gene doruldu, yeni
bir daire iz-miye balad.
Oynattm ite dedi yal adam. Sonunda oynattm ite.
Gene baylr gibi oldu, btn gc ile ekiyordu koca bal. Oynattm onu diye dnd. Belki bu sefer
gelirim hakkndan. ekin ellerim, diye dnd. Sk durun bacaklarm. Dayan hatrm iin kafa. Dayan
hatrm iin. Beni hi yzst brakmadn sen. Bu sefer ekeceim onu.
Balk iyice yaklamadan var gcn toplamt, ca-nm diine takm ekiyordu, ama hayvan bira/:
uzaklap dzeldi, gene yoluna koyuldu.
Balk dedi yal adam, eninde sonunda leceksin balk, ille beni de mi ldrmen gerek?
Bir eyhi olaca yok bu trl, diye dnd. Az konuamyacak kadar kurumutu, su iesine de uzanaYALI ADAM ve DENiZ
67
myordu simdi. Bu sefer mutlaka ekmeliyim yanma, diye dnd. Daha birka sefer dnerse
dayanamam. Yo, dayanrsn sen, dedi kendi kendine. Sonuna kadar dayanrsn sen.
Bir seferinde nerdeyse yakalyordu. Ama balk yeniden dorulup yavaa yzerek uzaklat.
Beni ldryorsun balk, diye dnd yal adam. Hani hakkn da yok denemez. Senden daha kocamann,
senden daha gzelini, senden daha soylusunu grmedim be kardeim. Gel hadi ldr beni. Hangimiz
hangimizi ldrrsek ldrelim, umurumda deil.
ite imdi sapttn biraz diye dnd. Akln bana topla. Akln bana topla, adam gibi katlanmasn bil.
Ya da bir balk gibi.
Akln bana topla dedi, kendisinin de zor iitebilecei bir sesle. Akln bana topla.
iki tur daha yle geti.
Anlyamyorum, diye dnd yal adam. Kendimi kaybedecek gibi oluyorum her seferinde.
Anlamyorum. Bir kez daha deneyeyim.
Bir kez daha denedi ve bal tam evirdii zaman gene kendini kaybedecek gibi oldu. Balk dorulttu
kendini, koca kuyruunu havada sallayarak ar ar yzmeye balad gene.
Bir daha deneyeceim, diye and verdi kendi kendine, geri elleri lpalamt, gzlerinden imekler
akarak grebiliyordu ancak.
Bir daha denedi, gene ayn. Ya ite, diye dnd, daha balamadan kendini kaybedecek gibi olmutu; bir
daha deneyeceim.
Diini trnana takt, gcnden, oktan ybnilmis gururundan ne kaldysa baln dkenmesine kar
birara-ya toplad. Balk yaklat, yam banda yzyordu yava

68
HEMINGWAY
yava. Klc nerdeyse tekneye deecekti, uzun, derin, geni, gm gibi ve mor halkalar ile, suyun iinde
bitmez tkenmez grnerek sandaln yanndan szld.
Yal adam ipi brakt ve aya ile stne bast, sonra zpkn kaldrabildiince kaldrd ve btn gc ile
o anda toplad btn gc ile baln insan gs hizasna kadar ykselmi olan byk gs yzgecine
frlatt.
Demirin saplandn hissetti ve stne yaslanp daha da soktu, btn gc ile aband.
iindeki lmle canlanan balk, btn uzunluunu, geniliini ve btn gcn ve gzelliini gstererek
sudan yukar kt. Havada sandaldaki yal adamn stnde asl imi gibiydi sanki. Sonra yal adam ve
tekneyi sulara boarak grltyle dt denize.
Yal adam baylr gibi oldu, kendini kt hissetti, iyi gremiyordu. Ama zpknn ipini at ve i elleri
arasndan koyuverdi onu. Gzleri grmeye balaynca baln srt st teknenin arkasnda yattn
grd. Zpknn sap gsnde parlyordu hayvann. Kalbinden akan kanla denizin rengi bozulmutu. Bu
kan nce mavi suda bir milden daha derin bir slk yapt. Sonra bir bulut gibi dald. Balk gm
gibiydi, sakindi, dalgalar arasnda srkleniyordu.
Yal adam grebildii kadar dikkatle bakt. Sonra zpknn ipini teknenin bitesine iki kez sararak ban
ellerinin stne koydu.
Bir kafam toplayabilsem, dedi sandaln tahtasna doru. Yorgun bir ihtiyarm ben. Ama kardeim
bal ldrdm, iin hamalln yapmam gerek imdi.
Bal ekmek iin ilmikleri, halat hazrlamal artk, diye dnd, iki kii de olsak, sandal eip bal
yklesek, ierdeki sulan boaltsak da gene bu tekne ekYALI ADAM ve DENiZ
69
mezdi onu. imdi her eyi hazrlamalym, sonra da onu sandaln yanna ekip skca balamal. Direi
dikip, yelkeni ap dnmeli.
Bal sandala doru ekmeye balad, ipi solungalarna ve azna dolayp bandan pruvaya balamak
istiyordu. Grmek istiyorum onu diye dnd, dokunmak duymak istiyorum. Varm youm o benim diye
dnd. Ama bundan tr deil dokunmak, duymak istemem. Zpknn ucunu ikinci kez bastrdmda
kalbini buldum gibi geldi bana. imdi ekip ilmii kuyruundan, orta yerinden geirerek tekneye
balyaym.
Haydi artk basla ie ihtiyar dedi. Bir yudum su iti. Sava bitti, imdi artk hamallk yan var iin.
Ban kaldrp nce ge, sonra bala bakt. Dikkatle gnee de bakt. len zaman geti diye dnd.
Mevsim rzgr da balamak zere. Artk iplerin ii kalmad. Eve dnnce ocukla birlikte ekleriz onlar.
Haydi gel balk dedi. Ama balk gelmedi. Gelecei yerde batp kyordu denizde ve yal adam tekneyi
ona yaklatrd.
Yanna varp bam kpetenin yannda grd halde byklne inanamyordu onun. Zpknn ipini biteden zd, baln solungacndan ve enesinden geirip klcndan dolad zpkn, sonra teki
solungacndan geirdi, bir daha dolad klcna ve bir dm atp teknenin bitesine iyice balad. Sonra
ipi kesti, ka gitti kuyruu balamak iin. Balk z rengi olan leylk ve gm renginden sadece gme
dnmt, izgileri tpk kuyruunun soluk leylk rengini almt. Parmaklar alm bir elden daha
geniti bu izgiler ve bir periskoptaki aynalar gibi ayrlm grnyordu gzleri ya da bir dinsel alayn
iindeki aziz. gibi.
Onu ldrmenin baka yolu
yoktu dedi yal
70
HEMINGWAY
adam. Su itiinden beri kendini daha iyi buluyordu, artk kendini kaybetmiyeceini biliyordu, akl bana
gelmiti. Bu haliyle alt yz kilodan fazla diye dnd. Belki daha da fazla. te ikisi kalsa, kilo bana
otuz sentten ne eder?

Bir kalemim olmal ki hesabn yapaym dedi. Kafam yerinde deil. Ama koca DiMaggio benimle vnrd bugn. Topuumuza bir ey olmad, yalnz ellerim, srtm pek fena. Topuk kemiine de ne olur,
aklm ermez. Belki bizde de oluyor ama farkna varmyoruz.
Bal baa, ka, sandaln ortasndaki oturak tahtasna skca balad. Hayvan ylesine bykt ki,
teknenin yannda daha byk bir tekne eker gibiydi sanki. Bir para ip kesip baln alt enesini klcna
balad, artk az almazd, rahata yola koyulabilirdi. Sonra direi dikti, yamal yelkenini at, tekne
kaymaa balad, kta yar yatm durumda gney batya yol verdi
Gney baty bulmak iin pusulaya ihtiyac yoktu. Sadece rzgrn durumundan ve yelkenin dnnden
anlard bunu. Kk bir oltann ucuna kas balayp yiyecek bir ey bulsam ve biraz su isem iyi olacak.
Ama ka bulamad, sardalyalar da kokmutu. Kancal sopasn uzatp yanlarndan geerken biraz san
Gulf yosunlarndan ald, yle bir sarst, iindeki btn karidesler teknenin demesine dkld. Bir
dzineden oktular, kum bcekleri gibi sramaya, debelenmeye baladlar. Yal adam ayucunun iinde
iaret parma ile balarn koparp kabuklar ve kuyruklar ile yedi onlar. ok kk ama lezzetliydiler,
besleyici olduklarn da biliyordu.
Yal adamn kabnda iki iimlik suyu vard daha, karidesleri yedikten sonra birazm iti bu suyun. Tekne
btn arlna karn yolluydu ve yal adam yekesi
YALI ADAM ve DENiZ
71
koltuunun altnda, yol alyordu. Bal grebiliyordu, ama bunun d deil gerek olduunu anlamas iin
ellerine bakmak, ka dayal srtnn acsn duymak yetiyordu ona. Artk sonuna yaklarken, kendini ok
kt hissettii bir an, belki bir d diye dnmt. Ama sonra bal sudan km, yeniden suya
dmeden nce havada asl gibi grnce byk bir acaiplik olduunu anlam ve inanamamt. imdi iyi
gryordu ama o zaman iyi grememiti.
Biliyordu artk, balk vard, elleri ve srt d grmyordu. Elleri arabuk iyileir diye dnd. Bir
gzel kanattm onlar, tuzlu su piirir imdi. Krfezin karanlk sular en byk piiricidir. Ben imdi
bam rahat ettirmeliyim. Eller, zerlerine den ii yaptlar, gzel gzel gidiyoruz. Az kapal,
kuyruu dalp karak karde gibi dnyoruz. Sonra ba dumanlanmaa balad biraz ve ben mi onu
gtryorum, yoksa o mu beni gtryor diye dnd. Eer ben onu yedee almsam mesele yok. Btn
kiiliini yitirmi olan bal tekneye alsaydm da bir ey kmazd bundan. Bkbirlerine yan yana
balanm gidiyorlard ve yal adam, eer bundan holanyorsa brakaym o beni gtrsn diye dnd.
Oyunbazlkta ondan stnm, bir ktlk yapamaz bana.
Gzel gzel gidiyorlard ve yal adam ellerini denize sokmu kafasn ferah tutmaya bakyordu.
stlerinde, ok yukarda kmls bulutlan ve biraz da ty bulutlar vard, yal adam havann btn gece
byle gideceini anlyordu. Boyuna bala bakyordu gerek olduuna inanmak iin. lk kpek balnn
vurmasndan tam bir saat nceydi.
Kpek balnn gelii bir rastlant deildi. Kara kan bulutunun, denizde millerce derinlie indii ve
yayld yerden geliyordu. ylesine hzl ve ylesine tedbirsizce72
HEMINGWAY
sine gelmiti ki, mavi sularn yzeyini krp gnete bulmutu kendini. Gene denize dt, kokuyu ald,
bal ve tekneyi izlemeye balad.
Kimi zaman yitiriyordu kokuyu. Sonra yeniden alyor ya da alr gibi oluyor ve o ynde yeniden hzla
yzmeye balyordu. En hzl yzen balklardan, ok hzl Mako kpek balklarndan biriydi. enelerinden
baka her yan gzeldi. Srt tpk kl balnnki gibi mavi, karn gm rengi, derisi dmdz ve ok
gzeldi. ri enelerini bir yana brakrsak tpk bir kl bal gibiydi. eneleri smsk kapal, karn
altndaki byk yzgeci suyu hi dalgalandrmadan, bir bak gibi yararak hzla yzyordu. Kapal
dudaklarnn iinde, sekiz sra, ieri dnk dii vard. Bunlar, ou kpek balnda grlen piramit
biimindeki baya dilerden deildi. Kska gibi kvrldklarnda insan parmaklarna benziyorlard. Yasl
adamn parmaklar kadar uzundular ve her iki yanlar ustura gibi keskindi. Denizdeki btn balklarla

geinen bir balkt bu, ylesine hzl yzerdi, ylesine silhlyd ki, hi bir dman yoktu. Tazs kokuyu
aldka mavi karn yzgeci ile sular yararak hzn arttrrd.
Yal adam onun yaklatn grnce, istediini yapabilecek cinsten, korkusuz bir kpek bal olduunu
anlad. Kpek baln gzlerken zpknn hazrlad, ipi balad. Byk bal balamak iin kestiinden
ksalm ti ipi.
Yal adamn kafas yerindeydi, iyiydi, azinJe doluydu, ama pek de umudu yoktu. Dayanmak ok gzel
diye dnd. Kpek balnn yaklan gzlerken byk bala bir bakt. Btn bunlar bir d olup
kabilir diye dnd. Vurmasn nleyemem ama iini bitirebilirim belki. Dentuso, diye dnd. Soyu
kuruyasca.
Kpek bal hzla ka yaklat ve bala vurduu
YALI ADAM ve DENiZ
73
zaman yal adam aznn ak olduunu ve acaip gzlerini grd. Kuyrua yaklap bir para koparrken
dilerinin gcrtsn duydu. Bas sudan kmt, srt beli-riyordu. Yal adam kpek balnn burnu ile
gzleri arasndaki izginin stndeki bir noktaya zpkn saplad srada, byk baln derisinde, etinde
alan yarn sesini duydu. Gerekte byle bir izgi yoktu. Sadece koyu mavi bir kafa, kocaman gzler
ve her eyi ezen, yutan eneler vard. Ama yal adamn vurduu yer, tam beynin bulunduu yerdi. Btn
gc ve kandan vck vck olan elleriyle iyi bir zpkn atmt. Umutsuzca sap-lamt zpkn, ama
azimliydi, ii nefretle doluydu.
Kpek bal sarsld ve yal adam artk gzlerinde can kalmadn grd, sonra bir kez daha sarslp
ipin iki ilmeine doland. Yal adam onun iini bitirdiini anlamt ama balk direniyordu. Sonra srt st
yatt, eneleri takrdyarak, tpk hzl bir motor gibi suyu yard. Kuyruunun denizi dvd yer
bembeyaz olmutu. Vcudunun drtte sudan iyice kmt, ip sknca titredi, kopard ipi. Bir sre
suyun stnde hareketsiz kald, yal adam bakyordu ona. Sonra yava yava batt.
Yirmi kilo kadar kapt dedi yal adam yksek sesle. Btn ipimi, zpknm da ald diye dnd. Balk
gene kanayacana gre baka kpek balklar da gelecek.
Bir yan koptuu iin bakmak istemiyordu artk bala. Ona saldrlnca sanki kendisine saldrlm gibi
olmutu.
Ama balma saldran kpek balm ldrdm diye dnd. Grdm en byk dentuso'yu, Allah var,
ok byklerini grmmdr.
Dayanmak gzel ey diye dnd. Keke bir d
74
HEMINGWAY
olsayd bu, bal hi yakalamam olsaydm, yatamda, yalnz, gazetelerin stnde yatsaydm.
insan yenilmek iin yaratlmad dedi. insanolu mahvolabilir ama yenilmez. u bal ldrdme
zlyorum. Asl imdi hap yuttuk, bir zpknm bile yok. Dentuso akll, gl, zalim. Ama ben ondan
daha akll ktm. Belki de yle deildir diye dnd. Belki de sadece ondan daha iyi silhlanmtm.
Dnme ihtiyar dedi yksek sesle. Yoluna git sen, gelecei varsa grecei de var.
Ama dnmem gerek, diye dnd. Dnmeyip de ne yapaym. Bir o, bir de bsyzbol. Zpkn tam
beyninin orta yerine yaptrdm grse; koca DiMaggio ne holanrd kim bilir? Byk bir ey deil,
diye dnd. Herkes yapabilir. Ellerim onun topuk kemii kadar engel olmuyor muydu dersiniz?
Bilemiyorum. Topuuma imdiye dek bir ey olmad, yalnz bir defasnda denizde yzerken bir vatozun
stne basmtm da vurmutu, ayamn, yandan aas uyumutu, ne dayanlmaz acyd o.
Elenceli eyler dn ihtiyar dedi. Her an biraz daha yaklayorsun kyne. Canavar yirmi kiloyu
kapnca ykn de hafifledi.
Akntnn iine girince ne olacan ok iyi biliyordu. Ama imdi elden ne gelir ki?
Yo, yapacak bir ey var dedi yksek sesle. Kreklerden birinin ucuna bam balarm.
Yeke kolunun altnda, yelken iskotas ayann altnda, yapt bu ii.
Oldu dedi. ihtiyarm gene, ama silhsz deilim.
Rzgr tazeydi, kayp gidiyorlard imdi. Baln ba tarafna bakyordu sadece, umutlanmaa balamt.

Umutsuzluk gnahtr, ben inanrn. Gnah brak

YALI ADAM ve DENZ
75
imdi, diye dnd. Gnah kale almadan uraacak nice sorun var. Ayrca bir ey anlamam ondan.
Bir ey anlamam, ayrca inandmdan da emin deilim. Bal ldrmek gnahtr belki. Geimim bundan,
bakalar da karnn doyuruyor, ama gene de gnahtr sanrm. Ne var ki, byle olunca her ey gnah.
Gnah bir yana brak sen. i iten geti bir defa, sonra da gnah islemek iin parayla tutulmu adamlar
vardr. Onlar dnsn. Sen balk olmak iin dodun, balk da balk olmak iin. Koca DiMaggio'nun
babas San Pedro da balkyd.
Onu ilgilendiren her ey zerinde durup dnmek houna gidiyordu, okuyacak bir eyi, radyosu falan da
olmad iin gene gnah stne dnmee koyuldu. vnmek iin ldrdn onu, nk sen bir balksn.
Canlyken seviyordun onu, ldrdkten sonra da sevdin. E, seviyorsan, ldrmen gnah deildir onu.
Yoksa daha m gnah?
Sen de ok yordun kafan ihtiyar dedi yksek sesle.
Ama dentuso'yu ldrmek houna gitti, diye dnd. O aa senin gibi canl balktan geinir. Le kargas
deildir, teki kpek balklar gibi pis boazlndan da ldrmez. Gzeldir, soyludur, bir eyden korkusu
yoktur.
Kendimi savunmak iin ldrdm onu dedi yal adam yksek sesle. Hem de gzel ldrdm ha!
Sonra da her ey baka eyi ldryor bir yolunu bulup. Balklk, geindirdii gibi ldryor da beni.
ocuk ise yaatmaa alyor diye dnd. Bu kadar da yutturmyaym kendime.
Yandan uzanp, kpek balnn vurduu yerden bir para et kopard. inedi, ne mene eydir diye bakt,
beendi tadm. Davar eti gibi sk ve suluydu, ama krmz
76
HEMINGWAY
deildi. Llifli de olmad iin arda epey para getireceini anlad. Ama gel de kokusunun denizde
yaylmasn nle, kt durumlarn yaklamakta olduunu biliyordu yal adam.
Rzgr eskisi gibiydi. Biraz kuzey dou ynn tuttuundan havann kalmayacan anlyordu. Yal adam
ilerisine bakyordu hep ama ne bir yelken, ne bir tekne, ne de bir vapur duman vard Yalnzca
kpetenin bir yanndan kp br yana atlyan uan bal ve san gulf yosunlarn grd.
iki kpek balndan ilkini grnceye kadar, iki saat, kta dinlendi, marlinden bir para et koparp
ineyerek, dinlenmeye ve glenmeye bakarak.
Ay, dedi yksek sesje. evirisi yoktur bu szcn, ivinin elini delip tahtaya getiini anlyan insann
can havli ile kard sese benzer belki de.
Galanos dedi yksek sesle. Birincinin ardndan kagelen ikinci yzgeci grm ve kahve rengi
olularndan gen biimindeki yzgelerinden, kuyruklarn sallay-larmdan bunlarn krek - burun
denilen kpek balklar olduklarn anlamt. Kokuyu alp comulard ve byk alklarnn aptall iinde
yitirip yitirip buluyorlard kokuyu yeniden, kendilerinden geerek. Ama boyuna yaklayorlard.
Yal adam yekeyi sktrd ve iskotay gerdi. Sonra ucuna bak geirilmi krei ald eline. Yava yava
kaldrd, nk yaral elleri ba kaldrmlard ona. Ellerini hafif hafif ap kapayarak gevetti, zd,
iyice acsnlar da kanmalar kalmasn diye skca kapad avularn, sonra kpek balklarnn gelmesini
bekledi. Geni, yass, krek biimi kafalarm ve beyaz izgili geni yzgelerini grebiliyordu imdi,
iren, pis kokulu, le kargas katillerdi bu kpek balklar, a kaldklar zaman sandaln
YALI ADAM ve DENiZ
77
dmenini, kreini srrlard. Yzeyde uyuyan deniz kaplumbaalarnn ayaklarn, kanatlarn koparan bu
kpek-balklaryd ite, a kaldklar zaman, denizdeki insanlara saldran, stlerine balk kan kokusu
sinmemi ya da balk bulamam da olsa gene saldran bunlard.
Ay dedi yal adam. Galanos. Gel Galanos.
Geldiler. Ama Mako'nun geldii gibi gelmediler. Biri dnd ve teknenin altna dalp gzden yok oldu,
bal ekip didiklemesinden teknenin sallandn hissetti yal adam. teki ise sar patlak gzleri ile

yal adama bakt ve sonra geni enelerini hzla yarm daire kadar evirerek baln nce bir paras
koparlm olan yerine saldrd. Kahve rengi kafasnn stndeki izgi besbelli kt ortaya ve beynin
omur ilikle birletii nokta grnd, o zaman yal adam ucuna bak geirilmi krei kaldrd gibi o
noktaya att, ekti, sonra bir daha, bu sefer kpek balnn sar kedi gzlerinin iine saplad. Canavar,
balktan ayrlp dibe doru kayd, kopard eti yutuyordu lrken.
Tekne, teki kpek balnn saldrlar ile sallanyordu hl, yal adam yelkenin ipini gevetti, bylece
sandal yana ald ve altndaki kpek bal ortaya kt. Kpek baln grr grmez sandaln kenarndan
sarkt ve zmbalad onu. Ancak ete vurabilmiti, deri de ok sert olduu iin ba glkle sokabilmiti.
Bu hamle yalnz ellerini deil, omuzlarm da actt. Ama balk, ba yukarda, arabuk geldi gene ve tam
burnunu sudan karp bala yaprken yal adam onu yuvarlak yass kafasnn tam ortasndan vurdu.
Ba ekip ayn yerden bir daha yaptrd. Yal adam onu sol gznden de baklarken canavar,
dilerini geirmi, bala asl durumda idi.
Ne? dedi yal adam ve ba beyinle omurga ara78
HEMINGWAY
sna daldrd. Kolay girmiti bu sefer, kkrdaklarn ayrln duydu adam. Sonra ekti ba ve kpek
balnn eneleri arasna sokup at onlar. Ba kvrd ve kpek bal kopup giderken, Def ol, galana.
Denizin dibine git. Git de arkadan gr, belki de anandr, anan gr. dedi.
Yal adam ba temizledi, krei yere koydu. Sonra yelkeni rzgrla doldurdu ve tekneyi yoluna
soktu.
En iyi tarafndan drtte birini gtrmlerdir etin dedi yksek sesle. Keke bir d olsa bu, keke
hi yakalamam olsaydm onu. Pimanm balk. Btn isi ber-bad eden de bu ya. Durdu, bala bakmak
istemedi imdi. Kan akm ve ykanm olan balk, gm bir aynann srtna benziyordu ve izgileri hl
grnyordu.
Bu kadar almamalydm balk. Senin iin de iyi olmad, benim iin de. Pimanm balk.
imdi, diye kendi kendine sylendi. Ba baladn iplere bak bakalm, kopmu mu kopmam m. Sonra
da ellerini bir yoluna koy, neden dersen gene i decek onlara.
Krein stndeki ipleri gzden geirdikten sonra da, Bak gibi bir tam olsayd dedi yal adam.
Bir ta gtirseydim yanmda. Daha neler getirmeliydin neler, diye dnd. Ama hi birini getirmedin
onlarn ihtiyar. uyum yok, buyum yok diye dnmenin sras deil imdi. Elindekilerle ne yapabilirsin,
onu dn sen.
Bol bol akl retiyorsun dedi yksek sesle. Dinli-yecek hal kalmad bende.
Yekeyi kolunun altna sktrd, tekne ileri doru yol alrken ellerini denize daldrd,
Sonuncusu ne kadar kapt Allah bilir dedi. Ama sandal ok daha hafif imdi Baln altnn kesilip
alndm dnmek istemiyordu. Biliyordu ki, canavarn her
YASLI ADAM ve DENZ
79
saldrnda balktan etler kopup dalm ve bu da btn kpek balklan iin denizde izlenecek geni bir
yol amt.
insan btn bir k geindirecek bir balkt, diye dnd. Dnme bunu imdi. Dinlen de geri kalan
savunacak duruma sok ellerini. Onun denizde brakt koku yannda, benim ellerimden akan kann kokusu
hi kalr. Hem ok kanamyor. nemli bir kesik de yok. Kanama kramptan korur eli.
imdi ne dnmeli, diye dnd. Hi bir ey. Hi bir ey dnmeden gelecek canavar beklemeli.
Gerekten bir d olsun isterdim hepsi, diye dnd. Ama kim bilir? Bakarsn sonu iyi gelir.
Tek bana bir krek - burun kageldi. Teknesine koan bir domuz gibi geldi; kocaman domuz azn
amt, banz sokabilirdiniz bu aza, ylesine geniti. Yal adam brakt saldrsn, sonra beynine att
ucu bakl krei. Fakat kpek bal birden geri dnd ve ban azn krd.
Yal adam dmene yld. Kocaman kpek balnn klerek yavaa denizde battna bakmad bile.
Oysa ekerdi yal adam bu i hep Ama imdi bakmad bile.

imdi kancal sopam kald bir dedi. Ama pek ie yarayacaa benzemez, ki kreim, yekem, bir de
kk sopam var.
Yendiler beni, diye dnd. Kpek balklarn sopa ile ldremiyecek kadar yalym. Ama kreklerim,
kk sopam ve yekem elimde kaldka bo durmayacam.
Ellerini gene suya sokup iyice ykad, ikindiyi epey gemiti, ama denizden, gkyznden baka bir ey
yoktu grnrlerde. Rzgr artt iin nerdeyse karay grrm diye umutland.
Yoruldun ihtiyar dedi. iin eridi.
80
HEMINGWAY
Gne batana kadar baka kpek bal saldrmad.
Yal adam, baln suda at geni izden kahve rengi yzgelerin gelmekte olduunu grd Kokuyu
izledikleri de yoktu. Tekneye burun vermiler, yan yana yzyorlard.
Yekeyi sktrd, yelkenin ipini gerdi ve sopay almak iin ka uzand. Krk bir krein bandan biilmi,
aa yukar yetmi santim uzunluunda bir sopayd bu. Tutacak yerinin ksalndan tr etkin olarak,
ancak tek eliyle tutabilirdi onu. Sa eline alp skca tuttu, kpek balnn yaklamasn bekliyerek
bileini oynatt. Gelenlerin ikisi de galanos'ta.
Brakaym, ilki iyice yapsn, burnunun ucundan vurur kafasnn arkasndan karrm diye dnd.
iki kpek bal bir araya geldiler. Yal adam kendisine en yakn olannn, enelerini aarak dilerini
baln gm rengi yanna soktuunu grd, sopay yksee kaldrd ve kpek balnn yayvan kafasnn
tam orta yerine hzla indirdi. Lstik gibi derisinin salamln duydu sopann altnda. Ama kemiin
sertliini de duydu ve balktan kapt para ile kayp giderken kpek balnn burnuna doru adam akll
bir tane daha vurdu.
teki kpek bal gelip gelip gidiyordu, ak az ile gene yanat. Yal adam sopasn vurup enelerini
birbirine geirirken, dilerinin arasndan sarkan et paralarn grd. Kafasna kafasna vurdu, o zaman
kpek bal ona bakt ve eti brakt. Azndaki et paralarn yutmak iin ekilirken yal adam sopasna
aslp bir daha yaptrd, kaln, lstik gibi derisine vurabildi ancak.
Celsene galano dedi yasl adam. Gel bir daha.
Gene saldrd kpek bal ve tam enelerini kaparken yal adam indirdi sopay, Sk vurmutu, sopay
kalVALI ADAM ve DENiZ
81
drabildiince yukar kaldrarak vurmutu. Bu sefer beynin altndaki kemii bulduunu anlad ve canavar
ar ar bir para koparp balktan ayrlrken ayn yere bir daha vurdu.
Yal adam gene gelecek diye bekledi, ama hi bir kpek bal grnmedi. Sonra bakt, biri suyun
stnde debelenip duruyordu. tekinin yzgelerini gremedi.
ldremedim sanrm onlar, diye dnd. Zaman kazandm. Ama ikisini de fena halde yaraladm,
ikisinin de can yanmt. Eer iki elimle tutabileceim bir sopa ile vursaydm, ilkini kesinlikle
ldrrdm. imdi bile ldrrm diye dnd.
Bala bakmak gelmiyordu iinden. Yarsnn gittiini biliyordu. Kpek balklar ile savarken gne
batmt.
Nerdeyse kararr ortalk dedi. Ir Havana uzaktan. Eer batdan ok uzaa dmediysem yeni
plajlardan birinin klarn da grebilirim.
ok da uzaa dm olamam, diye dnd, inallah kimseyi tela vermemiimdir. Bak ocuk telalanr,
elbet, diye dnd, iyidir bizim kasaba dorusu.
Balkla konumaa kalkmyordu artk, c cc kmt nk baln. Sonra aklna bir ey geldi.
Yarm balk dedi. Sen yarm bir balksn. ok aldm iin zr dilerim, ikimizi de berbad ettim.
Ama epey kpek bal ldrdk ikimiz, bir ounu da yaraladk. Sen imdiye kadar ka tane ldrdn,
kocam balk? Yoksa tependeki zpkn bouna m gezdiriyorsun?
Bal dnmek, onun denizde yzerken bir kpek bal ile karlanca ne yapabileceini gznn nne
getirmek houna gidiyordu. Klcn kesip alsam da kpek balklar ile onu kullanarak savasam, diye
dnd. Ama ne baltas vard, ne ba vard.

82
HEMINGWAY
Bam ya da baltam olsayd da onu bir krein ucuna balasaydm ne silh olurdu yok mu! O zaman
ikimiz birden dvebilirdik. Gece karanlnda gelirlerse ne yapacaksn imdi? Ha, ne yapabilirsin?
Dvrm dedi. lnceye kadar dveceim. Ama karanlk bast halde ne bir ma vard grnrde, ne klar, sadece rzgr vard... Teknenin eskisi gibi kayp gittiini hissedince yoksa ldm m
ben diye dnd. Ellerini birbirine yaptrd, avularn hissetti. lmemitiler ve yal adam sadece
avularm kapayarak yaamn acsn getirebildi. Srtm teknenin kna dayad, lmemiti canm.
Omuzlar da sylyordu bunu.
Bal yakalarsam o kadar dua okurum diye yemin ettim, dedi iinden. Ama imdi hi halim yok dua
okuyacak. uval alp omuzlanma koysam iyi olacak.
Ka uzanm, gkyznde belirecek may gzlyordu. Elimde yars kald, diye dnd. Olur a, talihim
varsa bu yarm gtrrm. Ah birazck talihim olsa. Yo, dedi. Bu kadar uzaklara gitmekle kendin
sindirdin talihini.
Hyarl brak dedi yksek sesle. Uyuma da yoluna git. Talih daha ok glebilir sana.
Sattklar bir yer varsa gidip biraz satn almak isterdim. dedi. Ama ne ile alrdm diye sordu kendi
kendine. Kayp bir zpkn, krk bir bakla m; yoksa bu berbat ellerle mi?
Neden olmasn, dedi. Denizde seksen drt gn onu satn almak iin uratn. Sattlar da sana onu.
Sama sapan eyler damiyeyim, dedi iinden. Talih yle bir eydir ki deiik biimlerde gelir insana
ama gel de se onu, kolay m? Ne biimde gelirse gelsin almak isterdim, kaa derlerse alrdm. u
klarn ah bir dYASLI ADAM ve DENiZ
83
n grebilseydim ne sevinirdim, diye dnd. Uzand yerde daha rahat yerlemeye alt ve
arlarndan szlarndan lmediini anlad
Gece on sularnda ehir klarnn parlayp yansdn grd. Ay kmadan nce gkte byle
seiliyorlard. Ama artan rzgrla kabarm denizin tesinde adam akll grndler sonradan.
Dmeni o yana dorulttu ve nerdeyse akntnn kycna vururuz diye dnd.
Artk her ey bitti, diye dnd. Belki gene saldracaklar bana. Ama silhsz bir adam karanlkta ne
yapabilir onlara kar?
Her yan tutulmutu, arlar iindeydi, yaralar, vcudunun incinen yerleri acyordu gecenin ayaznda,
inallah bir daha dvmek zorunda kalmam kpek balklar ile, bunu yle ok istiyorum ki.
Ama gece yars gene dvmek zorunda kald, bu sefer dvn artk bir ie yaramayacan da
biliyordu. Sryle geldiler bu sefer, suda yzgelerinin at izleri ve baln stne yaptklar zaman
fosforlu klarn grebiliyordu. Sopa ile vurdu ha vurdu balarna, azlarnn aprtsn ve aalara
saldrdklar zaman teknenin sallandn duydu, iitebildii, hissedebildii her eye umutsuzca indirdi
sopay, bir eyin sopaya yaptn anlad, sonunda o da gitmiti elinden.
Yekeyi hzla ekip ald dmenden, iki eliyle tutmu, vuruyor, dvyor, bir daha, bir daha indiriyordu.
Ama imdi onlar pruvaya kadar kmlard artk, birer ikier, kimi de hep birlikte saldryorlard, her
gelilerinde koparp gidiyorlard denizde parlayan et paralarn.
Sonunda bir kafaya saldrd, her eyin bittiini anlamt yasl adam. Kpek bal, kopmas g olan
kafaya yapmt, yal adam yekeyi tam enelerine indirdi onun. Bir daha indirdi, iki kez daha indirdi.
Yekenin
84
HEMINGWAY
YALI ADAM ve DENZ
85
krldm duydu, bu sefer knlan para ile saldrd. Saplandn hissetti, ucunun keskin olduunu bildii
iin bir kez daha soktu. Kpek bal brakt, uzaklat. Srden kalan son kpek bal idi bu. Artk
yiyecek bir ey kalmamt onlar iin.

Yal adam glkle soluk alp veriyordu; aznda acaip bir tat vard. Maden gibi, tatl gibi. Bir an korktu
bundan. Ama korkacak kadar deildi.
Denize tkrd: Bunu da ye galanos. Dnde insan ldrdm de!
Sonunda yenilmiti artk, biliyordu bunu; hi aresi yoktu bunun. Ka gitti, yekeyi buldu, dmene takt,
bununla rahat rahat giderdi. uval omuzlarna att, tekneyi yoluna soktu. Hafif hafif gidiyordu, ne bir
ey dnyor, ne bir ey duyuyordu. Her eyi geride brakmt artk, elinden geldiince ustalk ve
rahatlkla tekneyi kynn limanna gtrmeye alyordu. Sofra artklarn toplyan biri gibi geceleyin
baln iskeletine saldran kpek balklar da oldu. Yal adam artk aldrmyordu onlara, yol almaktan
baka bir ey dnd yoktu. Teknenin hafif ve gzel gittiim dnyordu, yanndaki arlk da
kalkmt.
yi bir tekne diye dnd Salam, yekesinden baka bir yerine de bir ey olmad. O da kolay onarhr.
Akntya girdiini sezdi, kydaki kylerin klarn gryordu. Nerede bulunduunu anlamt, artk pek
bir ey yoktu evine.
Rzgr gene de dosttur bize, diye dnd. Sonra ekledi, her zaman deil. Dostlarmz ve
dmanlarmzla dolu olan byk deniz de yle: Ve yatamz. Yatak dostumdur benim. Sadece yatak.
Yatak yaman bir ey olacak. Yenilmek kolay ey diye jind. Bunca kolay olduunu bilmezdim. Seni ne
yendi, diye dnd.
Hi bir ey dedi yksek sesle. ok aldm. Limandan ieri girdiinde Teras'n klar snmt,
milletin uykuda olduunu anlad. Rzgr artm, sert esiyordu imdi. Liman sakindi ama. Kayalklarn
altndaki kk, talk yere yanat. Yardm edecek kimse olmad iin tekneyi ancak ekebildii kadar
ekti. Sonra atlad yere, bir kayaya balad.
Direi kard, yelkeni dolad ve balad. Omuzlayp trmanmaa koyuldu, ite o zaman yorgunluunun ne
denli olduunu anlad. Bir an durdu, arkasna bakt, sokak fenerinin nda teknenin k gerisinden
baln kocaman kuyruu ykseliyordu. Beyaz, soyulmu srt kemiini, kafann karalts ile, parlayan
klcm ve aradaki btn plakl grd.
Yeniden trmanmaa balad, tepede yld ve direk omuzlarnda bir sre yatt kald. Kalkmak iin
abalad. Ama ok gt, direk omuzlarnda oturup yola bakmaa balad. Uzaktan, ta uzaktan kendi
isine giden bir kedi geti, yal adam bakt ona. Sonra gzlerini sadece yola dikti. Arkasndan direi
yere brakp ayaa kalkt. Gene ald direi, yerletirdi omuzlarna, yola koyuldu. Kulbesine varana kadar
daha be kez oturup dinlendi. .
Kulbeye girince direi duvara dayad. Karanlkta su iesini bulup biraz iti. Sonra yatana uzand.
Battaniyeyi omuzlarna, srtna, bacaklarna sard, kollarn uzatp avularn aarak yz koyun
gazetelerin stnde uyudu.
Sabahleyin ocuk kapdan ieri baktnda yal adam uyuyordu. Rzgr ok sert olduu iin balk
tekneleri denize kmamlard o gn ve bu yzden ocuk ge saatlere kadar uyumutu. Sonra her
sabahki gibi yal adamn kulbesine gelmiti. ocuk, soluunu duydu yal adamn, sonra ellerini grd ve
alamaa balad.
86
HEMINGWAY
Grlt etmeden dar kt kahve getirmeye. Yol boyunca hep alyordu.
Birok balk teknenin evresinde toplanmt, tekneye bal duran eyi merak etmilerdi. Biri de
paalarn svayp denize girmi, elindeki iple iskeletin boyunu lyordu.
Kyya gitmedi ocuk, ilk o grmt tekneyi sabahleyin ve balklardan biri tekneye gz kulak olmutu.
Nasl, iyi mi? diye bard bir balk.
Uyuyor dedi ocuk. Aladm grrler diye aldrmyordu. Kimse gidip de uyandrmasn.
Baln uzunluunu len balk, Burnundan kuyrua be buuk metre dedi.
Vardr. dedi ocuk.
Terasa gidip bir teneke kahve istedi.
Bol ekerli, stl, scak bir kahve olsun.
Daha baka?

imdilik baka bir ey istemem. Hele bir uyansn da bakaym ne yiyebilir, ne yiyemez.
Patron, Ne balkm o dedi. Grlm ey deil. Siz iki gzel balk tuttunuz dn.
Allah kahretsin benim bal dedi ocuk ve alamaa balad gene.
Patron, iecek bir ey ister misin? diye sordu.
istemez dedi ocuk. unlara syle de rahatsz etmesinler Santiago'yu. Ben gene gelirim.
Benim tarafmdan da gemi olsun de.
Eyvallah dedi ocuk.
ocuk scak kahve dolu tenekeyi yal adamn kulbesine gtrd ve uyanana kadar ba ucunda oturup
bekledi. Bir ara uyanm gibi bakt. Ama arkasndan gene derin bir uykuya dald. ocuk yolun te yanma
gidip
YALI ADAM ve DENZ
87
souyan kahveyi stmak iin veresiye tahta paras ald biraz.
Sonunda uyand yal adam.
Kalkma dedi ocuk, i su kahveyi. Tenekedeki kahvenin birazn bir bardaa boaltmt.
Yal adam ald ve iti.
Yendiler beni Manolin dedi. Gerekten yendiler.
Ama balk yenemedi. Balk deil yenen seni.
Yo. Deil elbet. Sonradan.
Pedrico tekneyle, takmlarla megul oluyor. Baln ba ne olacak?
Paralasn da bala ktnda kullansn Pedrico.
Khc?
istersen sen al onu.
isterim dedi ocuk. imdi teki ileri ne yapacaz, onu dnelim.
Beni aramaya ktlar m?
Elbet. Hem sahil muhafazadan, hem de uaklarla.
Okyanus byk, tekne kk, zor olur grmesi. dedi yal adam. Biriyle kar karya geip konumak
denizde tek bana konumaktan ok gzelmi diye dnd. zledim seni. dedi. >sSiz ne tuttunuz?
ilk gn bir tane. ikinci gn de bir tane. nc gn iki tane.
ok iyi.
imdi gene birlikte bala karz.
Yok, olmaz. Benim ksmetim kapal. Hi talihim yok.
Talihe bo ver imdi. dedi ocuk. Ben talih getiririm sana.
Peki, annen baban ne der?
Bo ver. Dn iki tane yakaladm. Bundan sonra birlikte karz, daha reneceim ok ey var.
Jllllii
PPW
88
HEMINGWAY
iyi bir zpknmz olmal, hep kpetede tutarz. Ucuna eski bir fordun yaylarndan atal yaparsn. Guanabacoa'da biletiriz onu. Keskin olmal iyice ama fazla da tavlanmamal, sonra krlr. Benim bak
krld.
Baka bak alrm ben. yay da biletirim. Daha ka gn srer bu sert brisal
Belki gn, belki de daha ok.
Ben her eyi yoluna korum; dedi ocuk. Sen ellerine iyi bak ihtiyar.
Ben ellerimi iyi etmesini bilirim. Gece acaip bir ey tukurdum, sanki gsmde bir ey kopmu gibi
oldu.
Onu da bir yoluna koy.a dedi ocuk. Yat ihtiyar, temiz araf getiririm ben sana. Yiyecek bir ey de
getiririm.
Son gnlerin gazetelerini de getir. dedi yal adam.

abuk iyi olmalsn, nk daha renecek ok eyim var senden. Sen de hepsini retirsin bana. ok
ektin mi?
ok dedi yal adam.
Ben yemei de, gazeteleri de getiririm. dedi ocuk, iyice dinlen ihtiyar. Eczahaneden elin iin de bir
eyler getiririm.
Pedrico'ya kafay ona ayrdm sylemeyi unutma.
Yok, unutmam.
ocuk kapdan kp mercan kayalkl yolda giderken gene alyordu.
O gn leden sonra Teras'ta turistler iin bir parti veriliyordu. Kadnlardan biri suda, bo bira
kutular, l baracudalar arasnda uzun, beyaz bir iskelet grd. Kocaman kuyruu havada, limandan
ieri esen sert dou rzgr ile batp kyordu sularda.
plerin arasnda yeni dalgalarn alp gtrecei
YALI ADAM ve DENiZ
89
byk baln uzun srt kemiini gstererek garsona, Bu ne? diye sordu kadn.
Tiburon dedi garson. Olup biteni anlatmak amac ile, Kpek bal dedi.
Kpek balklarnn bu kadar gzel, biimli kuyruklu olduunu bilmiyordum.
Ben de bilmiyordum. dedi erkek arkada.
Yolun tepesindeki kulbesinde yasl adam gene uykuya dalmt. Hl yzkoyun uyuyor, ocuk yannda
oturmu ona bakyordu. Yal adam dnde aslanlar gryordu.
KATLLER
91
KATLLER
Henry'nin aevinin kaps ald, iki adam girdi ieri. Tezgha oturdular.
Buyurun? diye sordu George onlara.
Dur bakaym, dedi adamlardan biri. Sen ne yiyeceksin Al?
Bilmem, dedi Al. Canm ne istiyor, bilmiyorum.
Darda hava kararyordu Pencerenin dnda sokak lmbalar yand. Tezghta oturan iki adam yemek
listesine baktlar. Tezghn br ucundan Nick Adams onlar gzlyordu, ieri girdiklerinde Nick,
Geoge'la konuuyordu.
Ben elma preli domuz rostosu istiyorum, bir de patates presi, dedi ilki.
Daha hazr deil.
ylese ne halt etmee yazdnz listeye?
O akam yemei, diye aklad George. Saat altda verebiliriz ancak.
George tezghn arkasndaki duvarda asl saate bakt.
Saat be.
Saat bei yirmi geiyor, baksana, dedi ikincisi.
Yirmi dakika ileridir o saat.
Yerin dibine batsn, dedi ilki. Peki, yiyecek ne var?
Size her eit sandvi verebilirim, dedi George. Jambonlu yumurta, pastrmal yumurta, cierli
pastrma ya da biftek.
Bana bezelyeli krema, salal tavuk kftesi, bir de patates presi ver.
O akama.
Ne istesek akama ha? Bir aksamdr tutturmuun.
Size jambonlu yumurta vereyim, pastirma yumurta, cier...
Ben jambonlu yumurta yerim, dedi ad Al olan. Banda melon apka vard, ift dmeli siyah bir palto
giymiti. Yz kk ve beyazd, ipince dudaklar vard. Boynunda ipek bir atk, eldivenli.
Bana pastrmal yumurta ver, dedi teki adam. O da Al ile ayn boybostta idi. Yzleri deiikti ama
ikiz gibi giyinmilerdi, ikisinin de paltolar dard stlerinde. ne yaslanmlar, d-irseklerini tezgha
dayamlard.

iecek bir ey var m? diye Al sordu.

Silver biras, bevo, ginger-ale, dedi George.
Ben iecek ne var diye soruyorum.
Bunlar var ite.
Yeni bir kasaba bu. Ad ne burann? dedi teki.
Summit.
Hi duydun muydu? diye sordu Al arkadana.
Hayr, dedi arkada.
Geceleri burda ne ile vakit geirirsiniz? diye sor du Al.
Yemek yerler, dedi arkada. Gelirler buraya, gzel bir yemek yerler.
Doru, dedi George.
92
HEMINGWAY
Demek doru buluyorsun? diye sordu Al, Geor-ge'a.
Elbet.
ok akll bir ocuksun sen, ha?
Elbet, dedi George.
Deilsin iste, dedi teki ufak tefek adam. Akll m Al?
Sersemin biri, dedi Al. Nick'e dnd. Senin adn ne?
Adams.
Al sana bir akll daha. dedi Al. Aklh deil mi Max?
Kasaba akll ocuklarla dolu, dedi Max.
George tezghn stne iki tabak koydu, birinde jambonlu yumurta, tekinde pastrmal yumurta vard,
iki kk tabak da patates kzartmas brakt. Ve mutfaa alan kk pencereyi kapatt
Hangisi senin? diye sordu Al.
Bilmem.
Jambonlu yumurta.
Grdn m akll ocuu. dedi Max. ne doru uzanp jambonlu yumurtay ald. iki adam da
eldivenlerini karmadan yediler. George onlarn yemelerini seyretti.
Ne bakyorsun yle? Max, George'a bakt.
Hi.
Bakyordun ulan. Bana bakyordun.
Belki akadan bakt ocuk, Max, dedi Al.
George gld.
Glecek bir ey yok. dedi Max ocua, Glecek hi bir ey yok, anladn m?
Tamam, dedi George.
KATLLER
93
Bak o da tamam diye dnyor. Max, Al'a dnd. O da tamam diye dnyor. Bu iyi.
Ya, dnr bu demek, dedi Al. Yemeklerine devam ettiler.
u tezghn br basnda duran akll ocuun ad neydi? diye Max'a sordu Al
Hey akll ocuk, dedi Max, Nick'e. Arkadann yanna, tezghn br yanma ge bakalm.
Ne olacak? diye sordu Nick.
Ne olaca yok.
Gesen daha iyi edersin akll ocuk, dedi. Al. Nick, tezghn arkasna geti.
Ne oluyor? diye sordu George. Ne oluyorsa oluyor. dedi Al. Mutfakta kim var? Zenci. Ne
zencisi? Yemek piiren zenci. ar, buraya gelsin. Ne olacak? ar, gelsin buraya. Nerde
sanyorsunuz kendinizi? Nerde olduumuzu ok iyi biliyoruz, dedi Max adl olan. Aptala m
benziyoruz?
Aptal gibi konuuyorsun, dedi Al arkadana. Ne demee bu ocukla lf uzatyorsun? Dinle, dedi
George'a, Zenciye syle de buraya gelsin.

Ne yapacaksnz ona?
Hi bir ey. Kafan kullan akll ocuk. Ne yapacaz elin zencisine?
George, mutfaa alan delii at. Sam, diye seslendi. Bir dakika buraya gel.
Mutfak kaps ald, zenci girdi ieri. Ne var?
94
HEMINGWAY
diye sordu. Tezghta oturan iki adam, zenciye bir gz attlar.
Yok bir ey zenci. Sen dur orda, dedi Al.
Sam, zenci, nnde nl ile tezghta oturan iki adama bakt. Peki, efendim dedi. Al taburesinden
indi.
Ben u akll ocukla ve zenciyle mutfaa gideceim, dedi. Hadi mutfaa gene zenci. Sen de onunla
yr bakalm akll ocuk. Ufak tefek adam Nick'le ah am'n arkasndan mutfaa yolland. Kap
arkalarndan kapand. Max adl olan, George'un karsndaki kede oturuyordu. George'un yzne
bakmyordu. Ama tezghn arkasnda, tezgh boyunca uzanan aynaya bakyordu. Henry'nin yeri
meyhaneden bozma tezghh bir aeviydi.
a E akll ocuk, dedi Max, aynadan bakarak, ne susuyorsun yle?
Ne oluyor?
Hey Al, diye Max seslendi, ne olduunu renmek istiyor bu akll ocuk.
Neye anlatmyorsun? diye seslendi mutfaktan Al.
Sence ne oluyor peki?
Bilmem.
Ne dnrsn?
Max konuurken hep aynadan bakyordu.
Syliyemem.
Hey Al, olup biten iin ne dndn syliye-mezmi akll ocuk.
Duydum, tamam, dedi Al, mutfaktan.
Bulaklarn mutfaa aktarld kk deliin kapan bir keap iesi ile tutturmutu. Bak akll
ocuk, dedi mutfaktan George'a, bardan bir az tede dur. Sen
KATLLER
95
de bir az sola kay Max. Bir grup resmi dzenleyen bir fotorafya benziyordu.
Anlat bakalm akll ocuk, dedi Max. Sence ne olacak dersin?
George hi bir ey demedi.
Ben syliyeyim sana, dedi Max. Bir isveliyi ldreceiz. le Andreson adnda iri kym bir isveli
tanyor musun?
Evet.
Her akam buraya yemek yemee gelir, deil mi?
Arada bir gelir.
Altda gelir, deil mi?
Gelirse.
Biz hepsini biliyoruz akll ocuk, dedi Max Baka eylerden konualm. Sinemaya gider misin hi?
Arasra.
Sinemaya daha sk gitmelisin. Senin gibi akll bir ocuk iin iyidir sinema.
le Andreson'u niin ldreceksiniz? Ne yapt ki size?
Ne yapsn bize? Grmedi bile bizi.
Bir kez grecek sadece, dedi Al, mutfaktan.
yleyse neden ldryorsunuz onu? diye sordu George.
Bir dostumuz iin ldreceiz. Sadece arkada hatr iin, akll ocuk.
Kapa eneni, dedi Al, mutfaktan. ok konutun, Allahn bels.
Ne yapaym, oyalyorum akll ocuu. yle deil mi, akll ocuk?

ok konutun beln vermeyesice, dedi Al. Zenci ile benim akll ocuk kendi kendilerine
oyalanyorlar.
96
HEMINGWAY
Baladm ikisini de, kadnlar manastrnda iki kz arkada gibi.
Anlalan manastrda bulundun sen.
Amma da bildin.
Yahudi manastr olacak seninkisi. Olsa olsa orda olurdun sen.
George saata bakt.
Bir gelen olursa ahnn ktm syle, kalmakta ayak direrse, kendin gider piirirsin ne istediyse.
Tamam m akll ocuk?
Tamam, dedi George. Sonra bize ne yapacaksnz?
Bakalm, dedi Max. nceden bilinmez bu iler.
George saata bakt. Alty eyrek geiyordu. Sokak kaps ald. Bir vatman girdi ieri.
Merhaba George, dedi adam. Yemek oldu mu?
Sam yok, gitti. dedi George. Yarm saat iinde dner.
Ben yleyse darda biraz oyalanaym, dedi vatman. George saata bakt. Alty yirmi geiyordu.
Aferin akll ocuk, dedi Max. Tam bir kk beysin sen.
Kurunu yiyeceini biliyor da ondan, dedi Al mutfaktan.
Hayr, dedi Max. Ondan deil. Akll ocuk iyi. yi bir ocuk o. Sevdim onu.
Yediye be kala George, Gelmeyecek, dedi.
Aevine iki mteri daha gelmiti. Birinde George mutfaa gitmi, yumurtal ve jambonlu bir sandvi
paket-lemiti, o mteri yanna almak istemiti. Mutfakta Al' grd, melon apkasn arkaya itmi,
kk deliin yannda bir mutfak iskemlesine oturmutu, yannda ucuna
KATLLER
97
susturucu taklm bir ifte duruyordu. Nick'le ah srt srta ksedeydiler, azlarna birer havlu
balanmt. George sandvii hazrlad, yal kda sard, torbaya koydu, ieri getirdi. Adam da parasn
deyip kt gitti.
Akll ocuun elinden her ey gelir, dedi Max. Yemek piirir, her ey yapar. Kz olsan iyi bir kar
olur-, dun, akll ocuk.
Ya? dedi George. Dostun le Andreson gelmeOn dakika daha veririz bu ie, dedi Max.
Max, aynaya ve saata bakt. Saatin akrebi ile yelko- van yediyi gsterdi, sonra yediyi be geiyor oldu.
Hadi Al, dedi Max. Gidelim, gelmeyecek.
Be dakika daha bekleyelim, dedi Al mutfaktan.
Bu be dakika iinde bir adam geldi, George ahnn " hasta olduunu syledi.
Neye baka bir ah
tutmuyorsun? diye sordu : adam. Aevi iletmiyor musun? kt gitti.
Yr Al, dedi Max. iki akll ocukla zenciyi ne yapacaz? Bir ey kmaz onlardan. yle mi
dersin? Elbette. Geti gitti bu i.
Houma gitmedi benim,a dedi Al. Enayilik ettik. 'ok konutun sen.
Ne kar sanki? dedi Max. Elendik biraz, olma-sn m?
ok konuuyorsun sen, dedi Al. Mutfaktan kt. Smsk paltosunun beli hizasmda, iftenin ksa
namlu-rlar hafif bir ikinlik yapyordu.
Hoa kal akll ocuk, dedi George'a. ok anshymsn.
98
HEMINGWAY
Doru, dedi Max. At yarlarnda oynasan iyi edersin akll ocuk.

ikisi de kapdan kp gittiler. George pencereden, arkalarndan bakt, ark lmbasnn altndan geip
soka atlar. Smsk paltolar, melon apkalar ile bir vodvil iftine benziyorlard. George yayl kapdan
mutfaa girdi, . Nick'le ahy zd.
Boulacaktm nerdeyse, dedi ah Sam. Boulacaktm.
Nick ayaa kalkt. Bundan nce azna hi havlu tkamamlard.
Sylesene, dedi. Ne istiyorlard bu Allahm bellar? Havluyu atmaya alyordu.
le Andreson'u ldreceklerdi, dedi George. Yemee geldiinde vuracaklard. le Andreson'u
mu? Evet. s
Ah, baparmaklar ile aznn iki kenarn yoklad. , Gittiler mi? diye sordu. Evet, dedi George.
imdi gittiler. Holanmadm bu iten, dedi ah. Hi holanmadm.
Bak, dedi George, Nick'e. Sen imdi le Andre-son'a git. Peki.
Bu ilere hi karmasanz daha iyi, dedi Sam, ah. Bulamayn hi.
istemiyorsan gitme, dedi George. Karacaksnz da neye yarayacak? dedi ah. Bulamayn.
Ben gider grrm
onu, dedi Nick, George'a. Nerde oturuyor?
Ah gitti yanlarndan.
KATLLER
99
Genler balarna buyruktur hep. dedi.
Hirsch'in pansiyonunda kalyor, dedi George, Nick'e.
Gidiyorum ben oraya.
Darda bir aacn plak dallar arasndan ark lmbasnn klar szlyordu. Nick yolda araba
tekerleklerinin brakt izlerden yryerek, teki ark lmbasnn yanndan bitiik sokaa sapt. Batan
nc ev Hirsch'in pansiyonu idi. Nick iki basamak kt ve zili ald. Bir kadn at kapy.
le Andreson burada m? Grmek mi istiyorsun? Evet, evdeyse.
Nick, kadnn arkasndan merdivenleri kp bir koridorun sonuna dein yrd. Kadn kapy vurdu. Kim
o?
Biri sizi grmek istiyor Mr. Andreson, dedi kadn.
Ben Nick Adams.
Gel!
Nick kapy at ve odaya girdi. le Andreson giyinik, yatakta yatyordu. Eskiden arda dvm bir
boksrd, boyu yataktan uzundu. Bann altna iki yastk koymutu. Nick'e bakmad.
Ne var? diye sordu.
Henry'nin yerindeydim, dedi Nick, iki kii geldi, ah ile beni baladlar ve seni ldreceklerini
sylediler.
Azndan knca sama geldi ona bu szler. le Andreson bir ey demedi.
Bizi mutfaa kapattlar, diye Nick devam etti. Yemee geldiinde vuracaklard seni.
le Andreson duvara bakt ve hi bir ey sylemedi.
100
HEMINGWAY
George gelip size haber vermem doru olur diye dnd.
'
Benim yapacam bir ey yok, dedi le Andre-son.
Size tarif edeyim onlar.
Edeceksin de ne olacak, istemem. dedi le An-dreson. Duvara bakyordu boyuna, t Teekkr ederim
gelip haber verdiin iin.
Bir ey deil.
Nick yatakta yatan iri kym adama bakt.
Polise gideyim, ister misiniz?
Hayr, dedi le Andreson, Bir eye yaramaz.
Benim yapacam bir i var m?
Yok. Yapacak hi bir ey yok.

Belki sadece gz da vermek iindir.

Hayr gzda falan deil.
le Andreson duvardan yana dnd.
u var ki, duvara dnk konuuyordu. Dar kmaa karar veremiyorum bir trl. Btn gn ierde
kaldm.
Kasabadan gidemez misiniz?
Hayr, dedi le Andreson. Bktm artk bu ko-valamacadan.
Duvara bakt.
Yapacak bir ey yok artk.
Bir kar yolunu bulamaz msnz?
Hayr. Yaa bastm. Hep ayn snk sesle konuuyordu. Yapacak bir ey yok Bir sre sonra karar
verip karm dar.
Ben gidip George'u bulaym, dedi Nick.
Gle gle, dedi le Andreson. Nick'ten yana bakmad. Buraya kadar geldiin iin teekkr ederim.
Nick dar kt. Kapy kapatrken gene grd le
KATLLER
101
Andreson'u, giyinik olarak yatakta yatyor ve duvara bakyordu.
Btn gn odasndan dar kmad, dedi pansiyoncu kadn, aa katta. Galiba pek iyi deil. Mr.
Andreson kp dolan biraz, byle gzel bir gz gnnde yry yapn dedim, ama istemedi.
Dar kmak istemiyor.
Bu haline ok zlyorum, dedi kadn. ok iyi bir insan. Biliyorsunuz, boksrm.
Biliyorum.
Yz yle olmasa konduramaz insan ona boksrl, dedi kadn. Kapnn eiinde durmu
konuuyorlard. ok nazik bir adam.
Eh, iyi geceler Mrs. Hirsch, dedi Nick.
Ben Mrs. Hirsch deilim, dedi kadn. Buras onun. Ben sadece ilere bakyorum. Mrs. Bell'im ben.
Eh, iyi geceler Mrs. Bell. dedi Nick.
iyi geceler, dedi kadn.
Nick karanlk yoldan kedeki ark lmbasna dein yrd, sonra da araba izleri boyunca Henry'nin
aevine vard. George ierde, tezghn arkasndayd.
Ole'yi grdn m?
Evet, dedi Nick. Odasnda, dar kmyor. Ah Nick'in sesini duyunca mutfak kapsn at.
Duymak bile istemiyorum, dedi ve kapy kapatt.
Onlar anlattn m ona? diye sordu George.
Elbette. Ama o hepsini biliyor.
Ne yapacak?
Hi.
ldrrler onu.
Sanrm.
Galiba Chicago'da bir islere karm.
102
HEMINGWAY
Galiba, dedi Nick. Bok bir durum. Berbat bir i, dedi Nick
Sustular. George uzanp bir havlu ald, tezgh sildi. Kim bilir ne yapt? dedi Nick. Kazk atmtr
birine. Ondan ldrmek istiyorlar. Ben bu kasabadan gideceim, dedi Nick. yle, dedi George.
En iyisi o. leceini bile bile odasnda beklediini dnmee dayanamyorum. Korkun bir ey bu.
yle, dedi George, Hi dnme bunu.
YAMURDAK KED

Otelde sadece iki Amerikal kalyordu. Odalarna gidip gelirken merdivende rastladklar insanlarn hi
birini tanmyorlard. Odalar ikinci kattayd, deniz gryordu. Sava antn ve park da gryordu.
Parkta byk palmiyeler ve yeil sralar vard, iyi havalarda parkta daima sehpal bir ressam bulunurdu.
Ressamlar palmiyelerin biimini, denize ve parka bakan otellerin parlak renklerini severlerdi, italyanlar
ok uzaklardan sava antn grmiye gelirlerdi. Bronzdan yaplmt ant. Yamurda prl prl olurdu.
Yamur yayordu. Palmiyelerden sular damlyordu. akl yollarda kk glckler olmutu. Yamurda
deniz uzun bir erit halinde kyda atlyor, tekrar gelip atlamak iin geri ekiliyordu. Otomobiller,
meydandan, sava antnn yanndan gitmilerdi. Meydann kar tarafndaki kahvenin kapsnda bir
garson durmu, bo meydana bakyordu.
Amerikal kadn pencereden dar bakyordu. D-arda tam onlarn penceresinin altnda, sular damlyan
yeil masalardan birinin altna bir kedi sinmiti. Kedi stne sular damlamasn diye bzlp bir biime
girmiye urayordu.
104
HEMINGWAY
inip u kedicii alacam, dedi Amerikal kadn?
Ben alaym, dedi kocas yatt yerden.
Hayr, ben alrm. Islanmamak iin masann altnda urap duruyor.
Kocas yatan ayak ucundaki iki yastn stne: ayaklarn dikmi, okumasn srdrd.
Islanma, dedi adam.
Kadn aa indi, otelin sahibi, kadn yazhanenin; nnden geerken kalkp eildi. Masas
yazhanenin en dibindeydi. Yal bir adamd, ok uzun boyluydu.
II piove; dedi kadn. Seviyordu otelciyi.
Si, si Signora, brutto tempo. ok kt hava.
Adam lo odann en dibindeki masasnn arkasnda i ayakta duruyordu. Adam seviyordu kadn.
ikyetleri byk bir ciddiyetle dinleyiini seviyordu. Ar balln seviyordu. Kendine hizmet
etmek istemesini seviyordu. Kocaman yal yzn, byk ellerini seviyordu.
Adam severek, kapy at ve dar bakt. Yamur daha iddetli yayordu. Muamba pelerinli bir
adam kahveye doru meydan geiyordu. Kedi herhalde sa tarafta bir yerdeydi. Saak altndan
yryebilirdi. Kadn; kapda dururken, arkasndan bir emsiye alverdi. Odalarna bakan hizmeti
kadnd.
Islanmayn, glmsedi, italyanca konuuyordu. Kukusuz otelci gndermiti kadn.
Hizmeti stne emsiye tutaraktan kadn akl yoldan pencerelerinin altna dek yrd. Masa oradayd,
yamurda ykanm, parlak yeil olmutu, ama kedi,, yoktu. Kadn bozuldu birden. Hizmeti, kadna bakt.
Ha perduto qualque cosa, Signora?
Bir kedi vard, dedi Amerikal kadn.
Bir kedi mi?
Si, il gatto.
YAMURDAK KED
105
Bir kedi mi? hizmeti gld. Yamurda bir kedi?
Evet, dedi kadn, masann altndayd. Sonra, Ah, yle istiyordum ki o kediyi. Bir kedicik
istiyordum.
Kadn ingilizce konuunca hizmetinin yz asld.
Gelin, Signora, dedi. ieri girelim. Islanacaksnz.
yle, dedi Amerikal kadn.
akl patikadan yryerek dndler, kadn kapdan ieri girdi. Hizmeti emsiyeyi kapatmak iin
darda kald. Amerikal kadn yazhanenin nnden geerken patron, masasndan eildi. Kadnn iinde
bir eyler kprdad, gl ve kk. Patronun bu biim davranndan, kendisini hem pek ufak, hem de
pek nemli hissediyordu. Bir an olaan st nemli biri sanverdi kendini. Merdivenlerden kt. Odann
kapsn at. George yataktayd, okuyordu.

Kediyi aldn m? diye sordu, kitab elinden brakt.

Gitmi.
Kimbilir nereye gitti, dedi, gzlerini dinlendiriyordu.
Kadn yataa oturdu.
yle istiyordum ki, dedi. Niye bu kadar ok istedim, bilmem. Zavall kedicii ok istedim. Yamurda
zavall bir kedicik olmann hi de ho bir yan yok.
George yine okuyordu.
Kadn kalkt, tuvalet masasna, aynann nne, oturdu; bir el aynas alp kendine bakt. Profilini inceledi,
nce bir yann sonra teki yann. Sonra da boynunu ve bann arkasn inceledi.
Sam uzatmay dnyorum, ne dersin? diye sordu, tekrar profiline bakarak
1Q6
HEMINGWAY
\George ban kaldrd, kzn ensesini grd, olan ocuk gibi iyice ksack kesilmiti. Ben bu halini
seviyorum.
Ben bktm, dedi kadn. Olan ocuuna benzemekten bktm.
George yatakta biim deitirdi. Kadn konumaya baladndan beri gzlerini ondan ayrmamt.
Byle ok iyisin, dedi
Kadn aynay tuvaletin stne brakt, pencereye gitti. Hava kararyordu.
Sam smsk, dmdz arkaya tarayp, yle hisse debileceim kocaman bir topuz yapmak istiyorum,
dedi kadn. Kucanda oturup- ben ban okaymca, mr-layan bir kedim olsun istiyorum.
Ha? dedi George yataktan.
Sonra sofrada kendi gm takmlarm olsun, mumlar olsun istiyorum. Sonra bahar gelsin, sam
darda bir aynann nnde fralayaym istiyorum. Bir kedicik istiyorum, yeni elbiseler istiyorum.
Ay, sus, bir eyler bulsana okuyacak. dedi. George.
Kars pencereden bakyordu. imdi hava iyice kararmt ve hal palmiye aalarna yamur yayordu.
Ne olursa olsun bir kedi istiyorum, dedi kadn. Bir kedi istiyorum. imdi hemen bir kedi istiyorum.
Uzun salarm ya da baka bir elencem olmasa bile bir kedim olabilir.
George kadm dinlemiyordu. Kitabn okuyordu o. Kars pencereden dar bakt, meydann klar
yanmt.
YAMURDAK KEDt
107
Birisi kapy vurdu.
Avanti, dedi George. Ban kitaptan kaldrd. Kapda hizmeti duruyordu. Kucanda sallanan,
smsk tuttuu renkli bir kedi vard.
Affedersiniz, dedi, Patron bunu Signora'ya vermemi syledi.
BR OKUYUCU YAZIYOR
Yatak odasndaki masaya oturdu, nnde ak bir gazete vard. Pencereden yaan kara, der dmez
damlarda eriyen kara bakmak iin ara veriyordu sadece. Ne bir ey eklemeyi, ne de bir ey silmeyi
gereksemedn, hi ara vrmeksizin bu mektubu yazd.
Roanoke, Virginia February, 6 th., 1933
Sayn Doktor,
Size ok nemli bir i iin danmak istiyorum - bir karar vermem gerekiyor ve en ok kime
gveneceimi bilemiyorum, anneme ve babama soramam - onun iin size bavurdum - sizi grmem de
gerekmedii iin size de onlar kadar gvenebilirim. Durum u - 1929 ylnda U. S. grevlisi bir adamla
evlendim ve ayn yl in'e anghay'a gnderildi - yl kald - dnd - bir ka ay nce isinden terhis
oldu - ve annesinin evine, Arkansas'a Helena'ya gitti. Bana da gelmemi yazd - gittim, ine tedavisi
oluyordu ve elbette sordum, nasl yazldn tam iyi bilmiyorum ama sifilus gibi bir ey galiba Bilmem bundan, bir ey anladnz m. - imdi bundan sonra birlikte yaB1R OKUYUCU YAZIYOR
109

amamzda benim iin bir saknca var m dersiniz - in'den dndnden beri hi bir yakn ilikimiz
olmad. Doktorla ii bittikten sonra hi bir eyi kalmyacam sylyor - Doru mu dersiniz - Babamn bu
hastala bir kez yakalanan lse daha iyi olur dediini ok duymutum - Babama inanrm ama asl kocama
inanmak istiyorum Ltfen, ltfen ne yapacam siz syleyin bana - Bir kzm var, babas in'de iken
dodu Size teekkr ederim ve tlerinize candan gveniyorum ben.
Ve imzasn att.
Belki yaplacak en doru eyi o syler bana. dedi kendi kendine. Belki o syler. Gazetedeki resminden
bilirmi gibi grnyor. Akll, iyi grnyor. Her gn birine ne yapacan sylyor. Bilmesi gerekir.
Doru ne ise onu yapmak istiyorum. Ne ok oldu Tanrm, ne uzun bir sre geti. Nereye gnderirlerse
oraya gidecekti, zorunluydu, biliyorum, ama bunu nasl oldu kapt bilmiyorum. Tanrm keke kapmasayd.
Ne yapt, nasl kapt aldrdm yok. Hi olmasn isterdim Tanrm. Kapmas gerekmezdi gibi geliyor. Ne
yapacan bilmiyorum. Hi bir hastalk olmasn isterdim Tanrm. Niye hasta oldu bilmiyorum.
BR GNLK BEKLEME
Herkesler yataktayken, pencereleri kapatmya odaya geldi, hasta gibi grnd bana. Titriyordu, yz
bembeyazd, sanki hareket etmek ac veriyormu gibi yava yava yryordu.
Nen var, Schatz?
Bam aryor.
Yataa dnsen daha iyi.
Hayr. Bir eyim yok.a
Yataa git. Giyinince gelir, bakarm sana.
Fakat aa indiimde giyinmi, ocan yannda oturuyordu. Dokuz yalarnda, zavall, ok hasta bir
olana benziyordu. Elimi alnna koyunca atei olduunu anladm.
Yukar yatana k, dedim, hastasn.
Bir eyim yok, dedi
Doktor geldi, ocuun ateini ald.
Ka? diye sordum.
Yz iki.
Aada, doktor ayr renkli kapsller iinde il brakt. Birisi ate drmek iindi, ikincisi bir
mshildi,
BR OKUYUCU YAZIYOR
111
ncs de asit durumunu yenmek iindi. Grip mikroplarnn ancak asit durumlarnda yaayabildiklerini
anlatt. Gripi iyi bilir grnyordu ve ate yz drd amadka endielenecek bir ey olmadn syledi.
Ortalkta ok grlen hafif bir gripti. Zatrrie nlendike hi bir tehlikesi yoktu.
Odaya dnnce ocuun ateini yazdm ve illar vereceim deiik saatlerin bir listesini yaptm.
Bir eyler okuyaym ister misin?
Olur. Eer sen istersen, dedi ocuk. Yz bembeyazd, gzlerinin altnda mor halkalar vard. Yatakta
kprdamadan yatyor, olan bitenle hi ilgisiz grnyordu.
Howard Pyle'nin Korsanlar Kitab'n yksek sesle okumaya baladm; ama beni hi izlemediini grdm.
Naslsn, Schatz? diye sordum.
Hep ayn, dedi.
teki ilc vereceim saati beklerken yatan ayak ucunda oturup kitab kendi kendime okudum.
Uyumas ok normal olurdu ama bam kaldrp baktmda ok garip bir ekilde yatan ayak ucuna
bakyordu.
Niin uyumaya almyorsun? Ben seni il iin uyandrrm.
Uyumak istemiyorum.
Bir sre sonra, Belki sklrsn, burda benimle kal-masan da olur baba. dedi bana.
Sklmyorum.
Hayr, ben eer sklacaksan kalmasan da olur demek istedim.

Biraz dalgn diye dndm ve saat on birdeki illar verip bir sre iin dar ktm.
Ak, souk bir gnd, yer donmu, ince bir kar rts ile kaplanmt, bunun iin de btn plak aa112
HEMINGWAY
lar, allar, fidanlar, imenler ve toprak sanki buzla cilalanm gibiydi. Donmu rman yanndaki yolda
ksa bir yry yapmak iin yanma gen Manda seterini de aldm, ama cama dnmlerde durmak da,
yrmek de ok gt. Krmz kpek kayp yuvarland, ben de iki kez fena dtm. Birinde tfeimi
drdm, buzun stnde kayd gitti.
allarla kapl yksek bir tepenin altndaki bldrcn srsn havalandrdk, tepenin stnde
kaybolurlarken ikisini vurdum. Bldrcnlardan kimisi aalara sindi, fakat ou al ynlar arasnda
dald. Onlar kartmak iin buzla rtl al ynlarnn stnde bir ok kez sramak gerekiyordu.
Buz tutmu yay gibi allarn stnde glkle pusu kurmuken; birden kp ate etmemi gletirdiler,
ikisini ldrdm, beini skaladm. Dn yolunda, evin yaknlarnda bir bldrcn srs olduunu
bildiimden sevinliydim, ertesi gne pek ok av bulacaktm.
Evde ocuun odasna kimseyi sokmadn sylediler.
Giremezsiniz,
demiti Benden size gemesin.
Yukar yanna ktm, onu ayn braktm biimde buldum, solgun yznde yanaklar ateten al al
olmutu, ayn eskisi gibi kprdamadan karyolann ayak ucuna bakyordu.
Ateini aldm.
Ka?
Yz kadar, dedim. Yaz bir onda drtt atei.
Yz ikiydi, dedi.
Kim syledi?
Doktor.
Atein fena deil. Endielenecek bir ey yok.
Endielenmiyorum, dedi. Ama dnmeden yapamyorum.
BR GNLK BEKLEME
113
Dnme, dedim. Aldrma.
Aldrmyorum, dedi, ve gzlerini karya dikti. Besbelli kendini koyvermemek iin ok aba
harcyordu, bir ey vard.
Bunu su ile al,
Bir faydas olur mu dersin?
Elbette olur.
Oturdum korsan kitabm atm, okumaya baladm, fakat dinlemediini grnce kestim okumay.
Ne zaman leceim dersin?
Ne?
lmeme ne kadar kald?
lmiyeceksin. Ne oldu sana byle?
leceim ben. Doktorun yz iki dediini duydum.
nsan yz iki atele lmez. Bu aptalca bir konuma.
lr, ben biliyorum. Fransa'da, okulda ocuklar insann krk drt derece atele yaayamadm
sylemilerdi. Benim ateim yz iki..
Btn gn, sabahn dokuzundan beri lmeyi beklemiti.
Vah zavall Schatz, dedim. Zavall koca Schatz. Mil ile kilometreye benzer bu. Sen lmiyeceksin.
Deiik bir termometre o. Onda otuz yedi normal atetir. Bunda ise doksan sekiz.
Tpk, dedim. *M ve kilometre gibi. Arabayla yaptmz yetmi milin ka kilometre ettiini miliyor
musun?
,
Oh, dedi.

Yatan ayak ucuna dikili baklar yava yava zld. stndeki gerginlik de zld sonunda, ertesi
gn iyice gevemiti, ok nemsiz eyler iin bile kolayca alad.
Y
AYDINLATILMI TEMZ BR YER
Ge olmutu. Kahvede, bir aacn yapraklarnn elektrik ndaki glgesinde oturan yal adamdan
baka kimse kalmamt. Gndzn sokak tozlu olurdu, ama gece inen i tozlar yattrrd ve yal
adam ge saatlere dek oturmay severdi, nk sard o ve gece sessizdi; o bu deiiklii sezerdi.
Kahvenin iinde duran iki garson, yal adamn biraz sarho olduunu biliyorlard iyi bir mteri olduu
halde ok sarho olunca para demeden gittiini bildiklerinden adam kollamaktaydlar.
Geen hafta kendini
ldrmee kalkm, dedi garsonlardan biri.
Neden?
Umutsuzlua dm.
Sebebi neymi?
Hi.
Nerden biliyorsun hi bir ey olmadn:?
ok paras var.
Garsonlar kapya yakn, duvara bititirilmi bir masada oturuyorlar ve balkona bakyorlard, yal adamn
iYi AYDINLATILMI TEMZ BR YER
115
oturduu rzgrla hafife sallanan yapraklarn glgesindeki masadan baka btn masalar botu.
Sokaktan bir asker ile bir kz geti. Kzn ba akt ve adamn yan sra tella yryordu.
Nbeti imdi enseler. dedi garsonlardan biri.
u isini grse ne kar sanki?
Sokaktan ekilse iyi eder. Nbeti yakalamak zere. Be dakika nce getiler.
Glgede oturan yal adam barda ile tabaa vurdu. Garsonlarn genci seirtti.
Bir ey mi istediniz?
Yal adam garsona bakt. Bir brandy daha, dedi.
Sarho olacaksnz, dedi garson. Yal adam garsona bakt. Garson gitti.
Btn gece oturacak, dedi arkadana. Uykum geldi artk. den nce yataa girdiim yok. Keke
geen hafta ldrseydi kendini.
Garson kahvenin iindeki tezghtan bir ie brandy ile bir tabak daha ald ve darya, yal adamn
masasna gitti. Taba masaya brakt, barda brandy ile doldurdu.
Geen hafta ldrseydin ya kendini, dedi sar adama. Yasl adam parma ile iaret etti. Biraz
daha, dedi. Garson yle doldurdu ki brandy bardaktan tat ve en stteki tabaa akt. Teekkr
ederim, dedi yal adam. Garson ieyi kahveye geri gtrd. Yine arkadann yanna masaya oturdu
Sarho ite imdi, dedi.
Her gece sarho o.
Ne diye kendini ldrmek istedi?
Ne bileyim ben.
Nasl yapm?
iple asm kendim.
116
HEMINGWAY
Kim kurtarm?
Yeeni.
Neden kurtardlar acaba?
Ruhundan korktular.
\
Ne kadar paras var?
ok var.
Sekseninde olmal.

Herhalde seksen vardr.

Bir eve gitse. ten nce yataa girdiim yok. Bu da yatlacak saat mi?
Oturmasn seviyor da ondan oturuyor.
O yalnz. Ben yalnz deilim. Yatakta beni bekli-yen bir karm var.
Onun da kars vard bir zamanlar.
imdi kar onun nesine./
Bilinmez. Kars olsa belki daha iyi olurdu.
Yeeni bakyor ona.
Bilmiyorum, ipini kesmi kurtarm dedin ya.
Ben bu denli yal olmak istemem. Pis oluyor yal erkek.
Hepsi deil. Bu yal adam temiz. Dkmeden iiyor. imdi, sarhoken bile. Baksana.
Bakmak istemiyorum ona. Bir evine gitse. alanlara hi saygs yok.
Yal adam bardann stnden meydann kar tarafna, sonra da garsonlara bakt.
Bir brandy daha, dedi, bardam gstererek. Acele eden garson yanna geldi.
Tamam, dedi garson, budalalarn sarho ya da yabanc biriyle konuurken yaptklar gibi, yarm yarm
cmlelerle konuuyordu. Bu akam yok baka. Kapanyor imdi.
Bir tane daha, dedi ya adam.
Y AYDINLATILMI TEMZ BR YER
il?
Bitti. Olmaz. Garson masann kenarn havlu ile sildi ve ban sallad.
Yal adam ayaa kalkt, ar ar kk tabaklan sayd,. cebinden deri bir bozuk para antas kard ve
yarm peseta bahi brakarak ikilerin parasn dedi.
Garson adamn arkasndan gidiine bakt, sallanarak fakat vekarla yryen ok yal bir adamd o,
Niye brakmadn, oturup bir iki daha isin? diye Saat iki buuk yok daha.
Ben eve, yatama gitmek istiyorum.
Bir saattan ne kar?
Onun iin yok, ama benim iin nemi var.
Bir saat bir ey deitirmez.
Yal bir adam gibi konuuyorsun sen de. Bir ie alp evinde isin.
Ayn ey deil.
Ayn ey deil, doru. diye kars olan garson hak verdi. Hakszlk etmek istemiyordu. Sadece acelesi
vard, o kadar.
Peki sen? Sen eve erken gitmekten ekinmiyor musun?
Bana hakaret mi ediyorsun? Yok canm, taklyorum sadece. ekinmiyorum, dedi garson maden
kepengi aa ekerek. Benim gvenim tam. Ben tm gvenliyim.
Gensin, gveniyorsun, isin var, dedi yal garson. Her eyin tamam.
Peki, senin neyin eksik? imden baka bir eyim yok. Bende olan her ey seride de var.
Yok. Benim hi gvenim olmad, stelik ben gen deilim.
Hadi gel. Brak bu sama szleri de kilitle.
118
HEMINGWAY
Kahvelerde ge saatlere dek oturanlardanm ben, dedi yalca garson. Yataa gitmek
istemiyenlerden, geceleyin bir k aryanlardan yanaym ben.
Eve gidip yatmak istiyorum.
Bi/ iki ayr yaratltayz, dedi yalca garson. Eve gitmek zere giyinmiti artk. Bu sadece genlik
ve gven ii deil, ikisi de ok gzel eyler. Her gece hi istemeden kapatrm buray, belki bir kahvede
oturmaya ihtiyac olan biri vardr diye dnrm.
Btn gece ak bodega'lar var.
Anlamyorsun sen. Buras temiz sevimli bir kahve. iyi aydnlatlm. Ik ok iyi, hem imdi yapraklar da
glge yapyor.

iyi geceler, dedi gen garson.

iyi geceler, dedi teki de. I sndrp konumasn kendi kendine srdrd. Ik elbette; ama o
yerin temiz ve sevimli olmas da gerek. Kukusuz mzik istemezsin. Btn bunlarn hepsi bunca saat
yerinde olsa bile bir tezghn nnde vekarla dikilemezsin. Neden korkuyor? Onunki ne korku ne de
sknt. ok iyi bildii bir ey o, hi. Hepsi bir hiti, adam da bir hiti. Hepsi bu kadar, bir kt istedii,
bir d/en ve temizlik. Kimi bunlarn iinde yaar, anlamaz ama o biliyor hepsini nada y pues nada y nada
y pues nada. Bizim nada'mz nadann iindeki nada, adm nada olsun, kralln nada, nadann iinde nada
olacaksn. Bize bu naday ve, gnlk nada'mz ve bizi nada'mz ile nada'la, bizim nada'larmz nadaladmz gibi ve bizi nada'nn iinde nada'la ama bizi na-da'dan kopar; pues nada. Hi ile dopdolu olan hii
selmla, hi seninledir. Glmsedi, prl prl bir buhar kahve makinas olan bann nnde durdu.
Ne emredersiniz? diye barmen sordu.
Nada.
Y AYDINLATILMI TEMZ BR YER
119
Otro loco mas, dedi barmen ve dnd gitti.
Kk bir fincan olsun, dedi garson.
Barmen kahveyi doldurdu
Ik iyi parlak, sevimli bir yer ama tezgh cilsz, dedi garson.
Barmen garsona bakt, cevap vermedi. Konumak iin gecenin ok ge bir saatiydi.
Bir kopita daha ister misiniz? diye barmen sordu.
Hayr, teekkr ederim, dedi garson ve dar kt. Barlardan, bodegalardan nefret ediyordu. Temiz,
iyi aydnlatlm bir kahve bambakayd. imdi daha fazla dnmeden odasna, evine gidecekti.
Yatana yatacak ve sonunda gn rken uykuya dalacakt. Kendi kendine, bu olsa olsa uykusuzluk dedi.
Bir oklarnda vardr.
ZMR KRFEZNDE
iin en garibi, diyordu, her gece tam gece yarsnda barmalaryd. Bu saatta niye barrlard
bilmiyorum. Bizler limandaydk, onlar da iskelede, gece yars balarlard barmaya. Susturmak iin
projektr tutardk stlerine. Bu her seferinde ie yarad. Projektr stlerinde bir aa bir yukar iki
kez dolatrdk m susarlard. Bir kez iskelede grevli subay bendim, yanma bir Trk subay geldi,
byk bir fke iindeydi; bizim gemicilerden biri kendisine hakaret etmi. Ona bu gemicinin gemiye
gnderilip orada iddetle cezalandrlacam syledim. Adam gstermesini istedim. En sessiz bir herifi,
bir topu yardmcsn gsterdi. Bu adamn kendisine durmadan ar hakarette bulunduunu syledi;
benimle bir evirmen aracl ile konuuyordu. Topu yardmcsnn hakaret edecek kadar Trke
bilmesini aklm almad. Adam ardm ve, Trk subaylar ile ancak gerektii zaman konuacaktn.
dedim.
Ben hi biri ile konumadm, efendim. Kukum yok bundan, dedim, ama imdi en iyisi sen gemiye
git ve btn gn bir daha sahile kma,
Sonra Trk'e, adamn gemiye gnderildiini ve ora1ZMR KRFEZNDE
121
da gerekenin iddetle yaplacan syledim. En sert bir biimde! Trk sevindi. Jyi dosttuk bizler
En kts, diyordu, ocuklar lm kadnlard. l ocuklar alamyordunuz onlardan. Alt gnden beri
lyd ocuklar. Vermiyorlard onlar. Hi bir ey yapamazdnz. Sonunda ekip aldk. Sonra, bir de yasl
bir kadn vard, bu olaan stdr ite. Bir doktora anlattm, yalan sylyorsun dedi. Onlar iskeleden
uzaklatryor, lleri topluyorduk, bu yal kadn sedye gibi bir eyin stnde yatyordu. u kadna bir
bakar msnz, efendim? dediler. Ben de baktm, tam o anda ld ve ta gibi kaskat kesildi. Bacaklar
ekildi, belinden yukar ekmiti bacaklarn, tmden sertleti. Sanki geceden lm gibiydi. Bir tp
rencisine anlattm bunu, imknsz dedi.
Hepsi iskeleye dolmutu, njt Trk' tanmyorlard, bu ne depreme, ne de baka eye benzerdi. Koca
Trkn ne yapacan hi bilemezlerdi. Hatrbyor rr;usun, nasl bize bir daha gelip almamamz
emretmilerdi. O sabah limana geldiimde ii bitirmeyi dnyordum. Ellerinde batarya oktu, toz

ederlerdi bizi suyun stnde, ieri girecektik, iskeleye yanap n ve arkadan demirleyecektik. Sonra da
ehrin Trk kesimini topa tutacaktk.
Uururlard bizi ama biz de cehenneme evirirdik ehri, ieri girerken bir ka kez kuru sk ate ettiler.
Kemal geldi, Trk kumandan kovdu, adam yetkisini amt. Fazla ileri gitmiti. Cehenneme dnecekti
ortalk.
Liman hatrlarsn. Bir ok gzel tekne vard. Yaammda d kurduum tek sre oldu bu. ocuklar len
kadnlara olduu gibi, douran kadnlara da aldran yoktu. Hepsi kurtuldu. Bir kann lmesi bile
artcdr. zerlerine bir ey rter, brakrdk kendi hallerine. Her
122
HEMINGWAY
zaman ambarn en karanlk kelerini bulurlard. Bir kez iskeleden ayrldlar m artk hi bir eye
aldrmazlard.
Yunanllar ho ocuklard stelik. Yk hayvanlarn beraber gtrmiyecekleri iin n ayaklarn krar s
suya iterlerdi. n ayaklar krk katrlar, suda debelenir\^
lerdi. Tatl ilerdi btn bunlar. Gerekten, ok tatlyd.
KPRDEK YALI ADAM
Yasl bir adam oturuyordu kprnn yan banda, gzlkleri maden ereveli, st ba toz toprak
iinde. Dubalara dayal bir kpr vard nehrin stnde ve kamyonlar, arabalar, erkekler, kadnlar,
ocuklar geip gidiyorlard. Kprnn br yanndaki dik bayra, katr e-kili arabalar askerler
itiyorlard tekerlerinden. Kamyon-larsa bu yokuu trmanverip tmn aarak gzden yi-tiyor ve
kyller, diz boyu toz iinde glkle ilerliyorlard. Ama yasl adam hi kmldamadan oturuyordu orda.
Yorgunluktan yryecek hali kalmamt.
Bana verilen grev, kpry geip te yandaki durumu incelemek ve dmann ne kadar ilerlediini
anlamakt. Yaptm bu ii ve kprden dnp geldim. Artk o kadar araba kalmamt ortalkta, bir ka
yaya vard sadece ve yal adam hl oturmakta idi orda. Nerden geliyorsun? diye sordum. San
Carlos'tan, dedi ve gld. Oral idi, oral olduu iin de memleketinin adm sylemek houna gidiyordu
ve glyordu. Hayvanlara bakardm, diye aklad.
124
HEMINGWAY
Ya, dedim, tam da anlamadan.
Ya, dedi, anlarsn ya, hayvanlara bakyordum. Bizim San Carlos'tan en son kan ben oldum.
obana da, srtmaca da benzemiyordu oysa ve ben onun kapkara tozlu giysilerine, tozdan kurun bir
renk alm yzne, maden ereveli gzlklerine bakp, Ne hayvan idi bunlar? dedim.
)
eitli, dedi ve ban sallad. .Brakmak zorunda kaldm onlar.
Kprye, Ebro Deltasnn Afrika'y andran krlarna bakyor, dman grmemize ne kald acaba diye
merak ediyor ve dmanla temasa gemek denilen o hep srl olayn iareti olan ilk grltleri duymaa
alyordum.
Ne hayvan idi bunlar? diye sordum,
eit hayvan vard birarada, diye aklad, iki kei, bir kedi, sonra da drt ift gvercin vard.
Sen de onlar brakmak zorunda kaldn, yle mi? diye sordum.
Evet. Topular yznden. Hadi yollan dedi yzba, topular yznden.
Kimsen yok mu? diye sordum, kprnn t& ucuna bakarak, son bir ka araba bayr amaa
abalyordu acele.
Yok, dedi. baktm o hayvanlar var sadece. Kedi bann aresine bakar elbet. Kendini gzetmesini
bilir her kedi, ama tekiler ne olacak kestiremiyorum.
Hangi partidensin? diye sordum.
Hi bir partiden, dedi. Yetmi alt yandaym. Yirmi kilometre yrdm, artk bir adm bile gidemem
sanrm.

Buras durulacak bir yer deil, dedim, yi bir

KPRDEK YALI ADAM
125
yer istiyorsan, tepede kamyonlar var, Tortosa'ya giden yolun dnemecinde.
Bir az daha oturaym da, dedi, sonra giderim. Kamyonlar nereye gidiyor? Barcelona'ya, dedim.
O yanda bir tandm yok, dedi, ama size ok teekkr ederim. ok ok teekkr ederim.
Yorgun ve bo gzlerle bakt bana, sonra, merak ettii eyi bakas ile paylamak istiyerek dedi ki,
Kedi kurtarr kendini, ona eminim. Kedi iin zlmek gerekmez. Ama tekiler. Peki, tekiler ne olur
dersiniz?
Ne olacak, her halele onlar da kurtulur.
yle mi dersiniz?
Neden olmasn? dedim, kar yakaya bakarak, artk hi bir kamyon kalmamt orda.
Peki, topu ordayken ne yaparlar? Syledim ya, topu yznden ktk biz.
Gvercinlerin kafesini ak brakmadn m? diye sordum.
Evet.
Uarlar yleyse.
Evet, elbette uarlar. Ama tekiler. En iyisi tekileri dnmemek. dedi.
Sen kalyorsan gitmem lzm benim, dedim acele. Hadi kalk da yrmee al.
Teekkr ederim, dedi ve kalkt yerinden, saa sola salland, sonra srt st oturuverdi tozun iine,
Hayvanlara bakyordum ben, dedi donuk donuk, ama artk bana deil. Hayvanlara bakyordum
sadece.
Yapacak bir ey yoktu ona. Paskalya yortusu olan pazard ve faistler Ebro'ya doru yryorlard.
Kurun
126
HEMINGWAY
rengi kapal bir gnd, gkyz grnmyordu, bu yzden uaklar da umuyordu, ite bu ve bir de
kedilerin kendilerini kurtaracaklar gerei, yal adamn grp grecei en byk nimetti.
BEYAZ
FLLER GB
TEPELER
Ebro vadisinin karsndaki tepeler uzun ve beyazd. Bu kesimde ne glge, ne aa vard ve istasyon iki
demiryolu arasnda, gnein alnndayd. istasyonun hemen ya-nbama scak glgesi dyordu yapnn ve
bara acile:! kapsya sinek girmesin diye bambu ekirdeklerinden yaplm boncuk bir perde asmlard.
Amerikal ile yanndaki kz darda, glgede bir masada oturuyorlard. Hava ok scakt ve ekspres
Barselona'dan krk dakika sonra gelecekti. Bu kavak yerinde iki dakika durur, sonra Madrit'e
yollanrd.
Ne ielim? diye sordu kz. apkasn karm masaya koymutu.
ok scak, dedi adam.
Bira ielim.
Dos cervezas, dedi adam perdeden ieri.
Byk nu olsun? diye sordu bir kadn kapdan.
Evet, iki byk.
Kadn iki bira ile keeden iki bardak alt getirdi. Bardak altlan ile biralar masaya koydu, adama ve kza
128
HEMINGWAY
bakt. Kz tepelere bakyordu. Gnete tepeler beyazd, kr ise kuru ve kahverengiydi.
Beyaz fillere benziyor bu tepeler, dedi kz.
Ben hi beyaz fil grmedim. Adam birasn iti.
Nerden greceksin.
\,
Grebilirdim, dedim adam. Nerden greceksin demekle olur mu?
J

Kz boncuk perdeye bakt. Bir eyler yazmlar perdeye. dedi kz. Ne yazyor?
Anis del Toor. Bir iki.
Bir bakalm m tadna?
Adam perdeden ieri seslendi, Buraya bakar msnz? Kadn bardan kt.
Drt riyal.
ki Anis del Toro istiyoruz.
Su da ister misiniz?
Suyla m iersin?
Bilmem, dedi kz. Suyla m iyi olur?
iyi olur.
Su istiyor musunuz? diye sordu kadn,
Evet, istiyoruz.
Meyan kk tadnda, dedi kz ve barda brakt elinden.
Her ey yle geliyor sana.
Evet, dedi kz. Her ey meyan kk tadnda. zellikle uzun bir sreden beri absent gibi bir iki
zle-misen.
Of kes unu.
Sen baladn, dedi kz. Eleniyordum ben. Ho vakit geiriyordum.
Peki peki, bala gene, hoa vakit geirelim.
Ben balamtan. Dalarn beyaz fillere benzediini syledim. Ho deil miydi o?
BEYAZ FILLER GiBi TEPELER
129
Hotu, hotu.
u ikiyi tatmak istedim. Zaten btn yaptmz .da bu, yle deil mi... Gzn elendirmek vs yeni
ikiler tatmak?
yle galiba.
Kz tepelere bakt.
Gzel tepeler. dedi. Gerekte beyaz fillere benzemiyor. Aalarn arasndan derilerinin rengi yle
gr-jr de, onu demek istemitim.
Birer daha ielim mi?
ielim.
Ilk rzgr boncuk perdeyi masaya doru sallad.
Bira gzel, souk, dedi adam.
Gzel, dedi kz.
Gerekten de ok basit bir ameliyat bu, Jig, dedi adam. Ameliyat bile saylmaz gerekte.
Kz topraa, masann ayaklarnn oturduu yere bakt.
Sen aldrmazsn buna, biliyorum Jig. Gerekten de bir ey deil. Sadece hava vermek.
Kz bir ey demedi.
Seninle geleceim, seninle kalacam hep. Sadece hava verecekler, sonra da normale dnecek.
Sonra ok iyi olacaz. Tpk eskiden olduumuz gibi.
Neye dayanarak byle sylyorsun?
Bizim tek skntmz bu imdi. Bizi mutsuz klan tek ey bu.
Kz topraa, masann ayaklarnn oturduu yere bak-tuttu.
Sonra da her ey yoluna girecek ve mutlu olacaz, syle mi diyorsun?
130
HEMINGWAY
Elbette olacaz. Korkacak bir ey yok. Bunu at- ' latm ok kii biliyorum.
\
Ben de biliyorum, dedi kz. Sonradan hepsi ok ; mutlu oldular.
Bak, dedi adam, eer istemiyorsan olma. istemiyorsan zorlayacak deilim seni. Ama ok basit
bir ey olduunu biliyorum.

Peki, sen istiyor musun gerekten?

En iyisi o gibi geliyor bana. Ama eer sen gerek- ten istemiyorsan zorlamam.
Demek ben bu ii yaparsam mutlu olacaksn, her ey eskisi gibi olacak ve beni seveceksin?
Ben seni simdi de seviyorum. Bunu biliyorsun.
Biliyorum. Ama bunu yaptktan sonra, beyaz fillere benzetirsem bu eyleri, her ey gene gzel olacak
m, houna gidecek mi?
Houma gitti zaten. imdi de houma gitti ama ' aklm veremiyorum. Canm skld zaman nasl
olurum, bilirsin.
Eer bu ii yaparsam hi skntn kalmayacak m?
Benim ondan yana bir skntm yok ki. ok basit bir i.
yleyse olurum. Kendime aldrdn yok.
Ne demek istiyorsun?
Kendime aldrdm yok.
Ama ben dnyorum seni.
Ha evet. Ama ben kendimi dnmyorum. Ve yapacam bu ii, her ey yoluna girecek.
Bu trl dnyorsan istemem.
Kz ayaa kalkt ve istasyonun sonuna dek yrd. Karda, br yanda buday tarlalar ve Ebro'mm kysnca aalar vard. ok uzaklarda, nehrin tesinde da
BEYAZ FLLER GlB TEPELER
131
lar. Buday tarlasnn stnden bir bulutun glgesi geti. Ve kz aalarn arasndan nehri grd.
Btn bunlar bizim olabilirdi, dedi kz. Her ey bizini olabilirdi, ama her geen gn bunu
olanakszlast-ryoruz.
Ne dedin?
Her ey bizim olabilirdi dedim.
Her ey bizim olabilir.
Hayr, olamaz.
Btn dnya bizim olabilir.
Hayr, olamaz. ,
Her yere gidebiliriz.
Hayr, gidemeyiz. Bizini deir artk o.
Bizim.
Hayr deil. Bir kez elinden aldlar m, artk geri alamazsn.
Ama almadlar ki...
Bekleyelim, grrz.
Hadi glgeye gel, dedi. Byle dnmemelisin.
Zaten dnmyorum, dedi kz. Biliyorum.
Senin yapmak istemediin hi bir eyi yapman istemem ben...
Benim iin de iyi olmaz o, dedi kz. Biliyorum. Bir bira daha ielim mi?
Peki. Ama unu da anlamalsn ki...
Anlyorum, dedi kz. Bu lflar brakalm m?
Masaya oturdular, kz telere, vadinin plak tarafndaki tepelere bakyordu, adam da kza ve masaya.
unu anlaman lzm ki, dedi adam, sen istemezsen ben de istemem. Sana uygun geliyorsa ben sonuna
kadar varm.
Sana uygun gelmiyor mu? Anlaarak karar verebilirdik.
132
HEMINGWAY
Elbette uygun geliyor. Ama benValnz seninle anlamak istiyorum. Bakas ile deil. OR basit olduunu
da biliyorum.
J
Bana bir iyilik etmek ister misitr imdi?

Ne istersen yaparm.
Ne olur. ne olur, ne olur, ne olur, ne olur, ne olur, kes artk!
Adam bir ey demedi, istasyonun ordaki valizlere bakt. zerlerinde, geceleri geirdikleri otellerin
etiketleri vard.
Ama istemiyorum senin ey yapman, dedi. unca kuruntum yok bu i stne.
Baracam, dedi kz.
Kadn elinde iki bardak bira ile perdenin arasndan geldi ve bardaklar nemli kee bardak altlarnn
stne koydu. Tren be dakikaya kadar burda, dedi.
Ne dedi? diye sordu kz.
Be dakikaya kadar geliyor tren dedi.
Kz glmseyerek bakt kadna, teekkr etti.
antalar istasyonun br tarafna gtrsem iyi, olacak, dedi adam. Kz glmsedi ona.
Olur. Sonra gel de biralarmz bitirelim.
Adam iki ar valizi alp istasyonun br yanndaki demiryoluna gtrd. Demiryolu boyunca bakt, ama
treni gremedi. Dnte bardan geti, treni bekleyenler oturmu iiyorlard. Barda bir Anis iti ve
oturanlara bakt. Rahat rahat treni bekliyordu hepsi. Boncuk perdenin arasndan geti. Kz masada
oturmu ona glmsyordu/
in rahat m? diye sordu.
iyiyim, dedi kz. Bir eyim yok. iyiyim,
Mr. VE Mrs. ELLOT
Mr. ve Mrs. Elliot, ocuklar olsun diye ok uratlar. Mrs. Elliot'un dayanabildiince sk denediler.
Evlendikten sonra Boston'da denediler, gemide denediler. Gemide ok sk deneyemediler, nk Mrs.
Elliot iyice hastayd. Mrs. Elliot hastayd ve hastalannca da gneyli kadnlar gibi hastalanrd. Birleik
Amerikalm gney blgesinin kadnlar gibi yani. Btn Gneyli kadnlar gibi Mrs. Elliot da deniz
tutmasndan, gece yolculuklarndan, sabah erken kalkmalardan abuk sarslrd. Gemide biroklar onu
Elliot'un annesi sanmlard. Evli olduklarn bilenler ise gebedir diye dndler. Gerekle krk
yandayd. Yolculua baladndan beri sanki birden bire yalanmt.
ok daha gen grnyordu, aslnda sanki hi ya yokmu gibiydi Elliot ile evlendiinde. Evlenmezden
nce bir ka hafta sevimilerdi, bir akam sf kadn pmt adam, onu uzun sredir ayc
dkknndan tanyordu.
Hubert Elliot evlendiinde Harvard'da hukuk okuyordu. Ylda yaklak olarak on bin dolar gelirli bir
134
HEMINGWAY
airdi. abucak uzun iirler yazard. Yirmi be yandayd ve Mrs. Elliot ile evlenene dek hi bir kadnla
yatmamt. Karsndan bekledii beden ve ak temizliini aynen ona da verebilmek iin safiyetini
korumak istemiti. Doru yaam takmt bunun adn. Mrs, Elliot ile pmeden nce eitli kzlara ak
olmutu ve bu kzlarn hepsine temiz bir yaam srdn sylemiti er-ge. Kzlarn hemen hepsi
soumutu ondan. ap dehete dyordu kzlarn irkefe bulatn bildikleri erkeklerle nianlanp,
evlenmeleri karsnda.
Bir kez, tand bir kz uyarmak istemiti, kollej-den tam bir haylaz olduunu bildii o adama kar ama
ok tatsz bir olay patlak vermiti sonunda.
Mrs. Elliot'un ad Cornelia idi. Kendisini Calutina diye armya altrd Mr. Elliot'u, bu onlarn
Gneydeki aile adlaryd. Mr. Elliot evlendikten sonra Cornelia'y eve gtrnce annesi alam, fakat
ayr oturacaklarm duyunca yz glmt.
Kendini onun iin temiz sakladn syleyince Cornelia, Sevgili, tatl ocuk, demiti ve her
zamankinden daha sk sarlmt Elliot'a. Cornelia da tertemizdi. Bent yine byle p, demiti kadn.
Hubert, bu biim pmeyi, eskiden bir arkadan anlatt hikyeden duyup rendiini syledi. Bu
denemeden ok holanmt, ellerinden geldiince bunu gelitirdiler. Kimi kez, ok uzun ptklerinde,
Cornelia, Hubert'in kendini onun iin nasl temiz sakladn anlatsn isterdi. Bu aklama her seferinde
yeniden coturur-du kadn.

Balangta Hubert'in Cornelia ile evlenmek gibi bir dncesi yoktu. Onu bu i iin hi aklna
getirmemiti. Cornelia iyi bir arkada olmutu ona, sonra bir gn dkknn arkasndaki kk odada,
gramafonla dans edMr. VE Mrs. ELLIOT
135
yorlard, Cornelia'nn kz arkada o srada n tarafta ,..- dkkndayd. Cornelia, Hubert'in gzlerinin
iine bakm, o da kadn pvermiti. Evlenmiye ne vakit karar vermilerdi hi hatrlamyordu. Ama
evlenmilerdi ite.
Evlendikleri gnn gecesini Boston'da bir otelde geirdiler, ikisi de aradn bulamad, sonunda Cornelia
uyuya kald. Hubert uyuyamad ve bu balay yolculuu iin ald yeni jaegar bornozunu giyip otelin
koridorunda bir aa bir yukar uzun sre dolat. Btn ayakkablar grd dolarken, odalarn nnde
duran byk ayakkablar, kk ayakkablar. Kalbine bir sknt verdi bu, odasna kotu. Cornelia
uyuyordu. Onu uyandrmak istemedi, ok gemeden rahatlad ve sakin bir uykuya dald.
Ertesi gn annesine gitti ve ondan sonraki gn de Avrupa'ya hareket ettiler. Dnyada en ok istedikleri
ey bir ocuktu ama Cornelia bunu sk denemek istemiyordu. Gemiden Cherbourg'da inip, Paris'e
gittiler. Paris'te de denediler ocuk yapmay. Sonra Dijon'a gitmiye karar verdiler.
Bir yaz okulu vard Dijon'da. Gemiden bir ka kii de oraya gitmilerdi. Dijon'da hi i olmadm
grdler. Bu arada Hubert, ynla iir yazyor, Cornelia da makineye ekiyordu. Hepsi de ok uzun
iirlerdi. Hubert'in yanllara hi ho grs yoktu, bir yanl olsa btn sayfay batan yazdryordu.
Cornelia ok alad ve Dijon'-dan ayrlmadan nce ocuk yapmak iin bir ok kez uratlar.
Paris'e dndler, gemideki arkadalarnn da ou dnmt zaten. Dijon'dan bkmlard, stelik
Harvard'-dan, Columbia'dan, Wabash'dan sonra Cote d'Or'daki Di-jon niversitesinde de okuduk
diyebilirlerdi artk. Eer niversiteleri olsayd Languedoc'a, Montpellier'ye ya da
136
HEMINGWAY
Perpignan'a gitmeyi yelerlerdi. Fakat buralar olduka uzakt. Dijon ise Paris'ten sadece drt buuk
saat tedeydi, stelik trende restoran vard.
Bylece, hep birlikte bir ka gn Cafe du Dome'da geirdiler, sokan te yanndaki Rotonde'dan uzak
durdular, nk oras yabanclar ile doluydu. Sonra Elliot'-lar New-York Herald'da kan bir iln yolu ile
Touraine'-de bir ato kiraladlar. imdi Elliot'un, hepsi iirlerine tutkun bir sr arkada vard, Mrs.
Elliot ayc dkkanndaki kz arkadana iirlerini gndermesi iin kocasn raz etti. Mrs. Elliot, kz
arkada gelince daha bir neelendi, bir ok kez beraber aladlar. Kz arkada Cor-nelia'dan daha
bykt ve Cornelia'ya ekerim diyordu. O da eski bir Gneyli aileden geliyordu.
ve Elliot'u Huba diye aran bir ok arkadala, hep birlikte Touraine'deki atoya gittiler.
Touraine'i tpk Kansas gibi ok scak ve skc buldular. imdi Elliot'un bir kitap yapacak kadar iiri
birikmiti. Boston'da bastracakt kitabn, yaync ile kontrat yapm, parasn gndermiti bile.
Ksa bir sre sonra arkadalar Paris'e dnmiye baladlar. Touraine balangtaki havasn kaybetmiti.
ok gemeden de hepsi gen, zengin, bekr bir air ile Trouvil-le yaknlarnda deniz kysndaki bir
sayfiyeye gittiler. Orada ok mutluydular.
Elliot atoyu btn yazlna tuttuu iin Touraine'de kald. Mrs. Elliot ile byk, scak odada, geni,
sert yatakta ocuk yapmak iin ok uratlar. Mrs. Elliot daktiloda on parmak sistemini reniyordu,
fakat hzlandka, yanllar, daha ok arttn grd. imdi yazlarn hemen hepsini kz arkada
daktiloya ekiyordu. O dikkatli ve becerikliydi, bu iten holanyor gibiydi.
Elliot beyaz arap imee balamt, kendi odasnMr. VE Mrs. ELLIOT
137
da ayr yayordu. Geceleri hep iir yazyor, sabahlan ok bitkin grnyordu. imdi Mrs. Elliot ile kz
arkada o byk ortaa yatanda beraber yatyorlard. ok kez uzun uzun alyorlard. Akamlan
geni bir aacn altnda hep beraber yemek yiyorlar, akam rzgr esiyor, Mr. Elliot beyaz arabn
iiyor ve Mrs. Elliot ile kz arkada konuuyorlard, hepsi ok mutluydular.

BR ALP TRKS
Vadiye inerken, sabahn erken saatlerinde bile hava scakt. Gne tamakta olduumuz kayaklarn
stndeki karlar eritip, tahtay kurutuyordu. Vadide henz bahard ama gne iyice yakyordu. Yolu
izleyerek, srtmzda antalarmz, kayaklarmz Galtur'a geldik. Sam biz kilise bahesinin nnden
geerken bir cenaze treni sona eriyordu. Papaz baheden kp yanmzdan getii srada ona, Grss
Gott, dedim. Papaz eilip selm verdi.
Papazlarn hi cevap vermemeleri ok gin, dedi John.
Sanki onlarda, Grss Gott diyeceklermi gibi geliyor insana.
Hi cevap vermezler, dedi John.
Yolda durup, kilise bakcsnn taze topra krekle-mesini seyrettik. Kara sakall, uzun izmeli bir kyl
duruyordu mezarn yannda. Kilise bakcs kreklemeyi brakp belini dorulttu. Uzun izmeli kyl
bakcdan krei ald, balad mezara toprak doldurmaya. Sanki baheye gbre serper gibi topra ok
zenle serpiyordu. Bu
BiR ALP TRKS
139
parlak mays sabahnda mezar doldurmak gerek d gibi grnd.
Byle bir gnde gmldn dn, dedim John'a.
Hi istemem.
Hadi, dedim, bizim de karmamz gerekmez.
Yolu izleyerek, kasabann evlerini getik, otele geldik. Bir aydr Silretta'da kayak yapyorduk, imdi
vadiye inmek iyi gelmiti. Silvretta'da kayak fena gememiti, ama bahar kayayd bu, kar ancak sabah
erken saatlerde, bir de akam st iyi oluyordu. Onun dnda gne kar bozuyordu, ikimiz de gneten
bkmtk. Gneten kaacak bir yer de yoktu. Kayalarn glgesi ile, bir buz dann yanndaki kayann
koruduu kulbenin glgesinden baka glgelik bir yer yoktu, glgede ise ter amarlarmzn altnda
buz kesiliyordu. Kulbenin dnda siyah gzlksz oturamazdnz. Yanp esmerlemek iyi ho ama
yoruyordu gne insan. Dinlenemiyordunuz gnete. Kardan uzakta, aada olmaktan memnundum.
Baharn bu aylarnda Silvretta'nn vakti gemiti. Kayak yapmaktan da bkmtm biraz. ok kalmtk,
itiimiz suyun, kulbenin teneke damnda eriyen kar suyunun tad hal azmdayd. Bu tat kayakla ilgili
duygularmn bir parasyd. Kayaktan baka yapacak eyler de olduu iin mutluydum, 'aaya
indiimden, yksek dan *o allmadk ilkyazndan uzak, vadideki bu mays sabahndan memnundum.
Otelci, iskemlesini duvara yaslam, sundurmada oturuyordu. Yannda da ahc oturuyordu.
Ski-heil! dedi otelci.
Heil! dedik biz de ve kayaklarmz duvara dayayp, torbalarmz indirdik.
Yukarlar nasl? diye otelci sordu.
140
HEMINGWAY
Scln. Biraz fazla gneli.
Doru. Yln bu zamanlar oralar ok gneli olur. olur.
Ah iskemlesinde oturdu. Otelci bizimle ieri girdi, brosunu at, mektuplarmz getirdi. Bir tomar
mektup ve bir ka gazete vard.
Hadi bira ielim, dedi John.
iyi olur. ieride ielim.
Otelci iki ie getirdi, mektuplar okurken itik.
Biraz daha isek fena olmyacak, dedi John. Bu kez bir kz getirdi biralar. ieleri aarken
glmsyor-du.
Ne ok mektup, dedi kz.
Evet, ok.
Afiyet olsun, dedi kz ve bo ieleri alp dar kt.
Birann tadn bile unutmuum.
Ben unutmadm. dedi John. Yukarda kulbede hep biray dndm.

Eh, dedim, ite imdi iiyoruz.

nsan her eyi tadnda brakmal.
Evet. Biz ok kaldk dada.
Hem de feci ok. dedi John. Bir eyi uzatmann faydas yok.
Gne ak pencereden szlp, bira ielerinden masaya vurdu. ieler yarm doluydu. ielerdeki
birann stnde ince bir kpk vard, bira ok souk olduu iin fazla kpk olmuyordu. Uzun bardaklara
boalttmzda tepesine kadar kabaryordu. Yol kenarndaki aalar tozluydu. telerden yeil bir tarla
ile dere grnyordu. Derenin kenarnda aalar ve su arkl bir deirmen vard. Deirmenin ak
yanndan ierde kalkp inen uzun bir ktk grdm. Kendi kendine hareket eder gibiydi. YeBIR ALP TRKS
141
sil tarlada drt inek dolayor, bir karga aaca konmu, etraf gzlyordu. Darda sundurmada oturan
ah, iskemlesinden kalkt, mutfaa giden hole girdi, ieride gne bos bardaklardan szlp masada
yansyordu. John, ba kollar arasnda ne yaslanmt.
Pencereden, iki adamn n merdivenlerden ktn grdm, iki salonuna geldiler. Biri o uzun izmeli,
sakall kylyd. teki de kilise bakcs. Pencerenin yanndaki masaya oturdular. Kz gelip, masalarnn
banda durdu. Kyl, kz grmemi gibiydi. Ellerini masann stne koymu oturuyordu. Eski askerlik
elbiselerini giymiti. Dirseklerinde yamalar vard.
Ne syliyeceksin? diye kilise bakcs sordu. Kyl hi aldrmad.
Ne ieceksin? Schnapps, dedi kyl. Bir de eyrek litre arap, dedi bakc kza. Kz ikileri
getirdi, kyl Schnapps'm iti. Pencereden dar bakt. Kilise bakcs onu gzlyordu. John, ban
masaya koymutu. Uyuyordu.
Otelci ieri girdi, masaya gitti. Diyalekt konuuyor, kilise bakcs da ona cevaplar veriyordu. Kyl
pencereden dar bakyordu. Otelci odadan kt. Kyl ayaa kalkt. Deri bir czdandan katlanm on
bin kronen kartp at. Kz geldi.
Alles? diye kz sordu. Alles, dedi kyl.
arabn parasn ben vereyim, dedi bakc. Alles, diye tekrarlad kyl kza. Kz elini nlnn
cebine daldrp bir sr bozukluk kard ve parann stn sayd. Kyl kapdan kp gitti. O gider
gitmez otelci ieri girip kilise bakcs ile konumaa balad. Otelci masaya oturdu, diyalekt
kounuyorlard. Kilise bakcs neelenmi, otelci hiddetlenmiti. Kilise bakHEMINGWAY
142
cs masadan kalkt. Bykl, ufak tefek bir adamd. Pencereden uzanp yola bakt.
te oraya giriyor, dedi. Lowen'e mi? Ja.
Tekrar konumaya baladlar, sonra otelci bizim masamza geldi. Otelci yal, uzun boylu bir adamd.
Uyuyan John'a bakt.
ok yorulmu. Evet, erken kalktk. Erken mi yemek istersiniz? Ne zaman olursa, dedim. Ne
var yiyecek? Ne isterseniz. Kz listeyi getirir. Kz yemek listesini getirdi. John uyand. Liste m
rekkeple bir karta yazlm, kart tahta bir mahfazaya sokulmutu.
Bak speise-karte, dedim John'a. John, listeye bakt. Hl uykuluydu.
Bizimle bir kadeh bir ey imez misiniz? diye otelciye sordum. Adam oturdu. Hayvan bu kyller;
dedi otelci.
Kasabaya girerken biz bu adam cenazede grdk.
Karsyd len. Ya!
Hayvann biri. Btn kyller hayvan. Neden byle sylyorsunuz? inanmazsnz. u adamn
yaptna imkn yok inanmazsnz.
Anlatsanza.
nanmyacaksnz. 'Otelci, kilise bakcsna seslendi. Franz, buraya gelsene. Kilise bakcs, kk
arap iesi ile bardan alp geldi.
BR ALP TRKS
43

Beyler imdi geldiler Wiesbadenerhutte'den, dedi otelci. El sktk.

Ne iersiniz? diye sordum.
Hi, Franz parman sallad.
Bir arap daha?
Peki,
Diyalekt anlar msnz? diye otelci sordu.
Anlamam.
Ne oluyor? diye John sordu.
Kasabaya girerken grdmz, mezara toprak atan o kyly anlatacak bize.
Ben hi bir ey anlamyorum, zaten,* dedi John. izleyemiyorum.
O kyl, dedi otelci, bu gn karsn getirdi . gmmek iin. Kadn kasmda lmt.
Aralkta, dedi kilise bakcs.
Bir ey deimez. yle olsun, aralkta lmt, adam idareye haber verdi.
Aralk on sekizde, dedi kilise bakcs.
Karlar eriyene dek, gmmek iin getiremedi buraya. 1)
Paznaun'un teki tarafnda oturur, dedi bakc. Ama bu kiliseye baldr.
Bir yolunu bulup, kadn getiremedi mi? diye sordum.
Hayr. Karlar erimeden onun ordan kayakdan baka hi bir eyle gelinmez buraya, iste bu gn gmlsn
diye getirmi ama papaz kadnn yzn grnce gmmek istememi. Hadi sen devam et, anlar, dedi
kilise bakcsna. Almanca konu, diyalekt konuma.
Papazn hali grlecek eydi, dedi bakc, idareye verilen rapora gre kadn kalb yetmezliinden
lmt. Biz de biliyorduk kalbinden hasta olduunu. Ki144
HEM1NGWA)
mi kez kilisede baylrd. Uzun sre gelmemiti buraya. Trmanacak gc yoktu. Papaz kadnn yzn
ap baknca Olz'a sormu, 'Karn ok mu ekti?' 'Hayr' demi Olz. 'Ben eve geldiimde yatan ucunda
yatyordu, lmt.'
Papaz tekrar bakm kadnn yzne. Beenmemi, bir i var diye dnm.
'Yz nasl bu hale geldi?"
'Bilmiyorum,' demi Olz.
'Bilsen iyi edersin,' demi papaz, battaniyeyi yine rtm. Olz hi bir ey sylememi. Papaz ona, o
papaza bakm. 'renmek mi istiyorsun?'
'renmem gerek,' demi papaz.
Buras en gzel yeri, dedi otelci. Dinleyin bunu. Hadi, anlat Franz.
'ey,' demi Olz, 'karm lnce idareye bildirdim ve onu sundurmada duran byk odunlarn stne
koydum. Odunlar kullanmya baladmda kaskatyd. Ben de tuttum onu duvara dayadm. Az akt,
geceleyin sundurmaya odun kesmiye gelince, lmbay azna astm.'
'Neden yaptn bunu?' diye sormu papaz.
'Bilmiyorum,' demi Olz.
'Bunu ok mu yaptn?'
'Geceleri sundurmada altmda hep byle yaptm.'
'ok fena yapmsn,' demi papaz. 'Karn sever-miydin?'
'Ya, severdim,' demi Olz, 'ok severdim onu.'
Anladnz m? diye otelci sordu. Karsnn bana gelenleri anladnz m?
Duydum.
Yemek yesek mi? diye sordu John.
BR ALP TRKS
145
Sen syle, dedim. Doru mu dersiniz? diye otelciye sordum.
Elbette doru, dedi. Kyller hayvandr. imdi nereye gitti?

imeye, meslektamn yerine, Lowen'e gitmi. Benimle imek istemedi, dedi kilise bakcs.
Bakc bunlar renince, benimle de imek istemedi, dedi otelci.
Yahu, dedi John, Yemek yesek mi? Olur, dedim.
SVRE'YE SAYGI
147
SVRE'YE SAYGI
MONTREUX'DE Mr. WHEELEP'IN PORTRES
istasyon kahvesinin ii scak ve aydnlkt. Masalarn tahtas silinmekten prl prld, stlerindeki
sepetlerde jelatin torbalar iinde rekler vard. Oymal iskemlelerin oturacak yerleri anmt ama
rahatt. Duvarda tahta oyma bir saat, odann teki ucunda ise bir bar bulunuyordu. Pencereden darda
kar yayordu.
iki istasyon hamal saatin altndaki masada oturmu taze arap iiyorlard, ieri bir hamal daha girdi ve
Simp-on-Orient Ekspresinin Saint-Maurice'de bir saat geciktiini haber verdi. Sonra dar kt.
Garson kz Mr. Wheeler'in masasna gitti.
Ekspres bir saat gecikecekmi, efendim, dedi kz. isterseniz size bir kahve getireyim.
Uykumu karmaz dersen getir.
Efendim? diye sordu garson kz.
Peki getirin, dedi Mr. Wheeler.
Teekkr ederim.
Kz mutfaktan kahveyi getirdi, Mr. Wheeler pencereden, istasyon platformunun aydnlnda yaan kara
bakyordu.
Ingilizceden baka dil bilir misiniz? z diye sordu garson kza.
Evet, efendim. Almanca, Franszca ve diyalektleri bikrim.
Bir ey ier misiniz?
imem efendim, kahvede mteriler ile imemiz yasaktr.
Bir sigara almaz msnz?
Hayr, efendim. Sigara imiyorum efendim.
yle olsun, dedi Mr. Wheeler. Gen pencereden dar bakmaya balad, bir sigara yakt, kahvesini
iti.
Fraulein, diye seslendi. Garson kz geldi.
Bir ey mi istediniz efendim?
Sizi, dedi.
Benim ile byle akalamayn.
akalamyorum,
yle ise konumayn byle.
Tartmaa vaktim yok, dedi Mr. Wheeler. Tren krk dakika sonra geliyor. Benimle yukar
karsanz, size yz frank veririm.
Byle eyler nasl sylersiniz? Hamala syliyece-im, gelip sizinle konusun.
Ben hamal istemiyorum, dedi Mr. Wheeler. Polis istemiyorum, u sigara satan ocuklardan birini de
istemiyorum. Ben sizi istiyorum.
Byle konuacaksanz, dar kn. Brda otururken byle eyler syliyemezsiniz.
Siz niye duruyorsunuz burda. Giderseniz ben de sizinle konuamam olur biter.
Garson kz gitti. Mr. Wheeler hammallara syleyecek mi diye bakt. Sylemedi.
Mademoiselle! diye seslendi. Kz geldi. Bana bir ie Sion, ltfen.
148
HEMINGWAY
Peki, efendim.
Mr. Wheeler kzn gidiini ve tekrar ieri girip arab getiriini seyretti. Saate bakt.
iki yz frank veririm size, dedi.
Ltfen, sylemeyin byle eyler.

iki yz frank iyi para.

Byle eyler sylemiyeceksiniz! dedi. Kz Ingiliz-ceyi artk rahat konuamyordu. Mr. Wheeler kza
ilgi ile bakt.
ki yz frank.
irensiniz.
Ne duruyorsunuz burda yle ise? Giderseniz ben de konuamam.
Kz uzaklat, bara doru gitti. Mr. Wheeler arabn iti, kendi kendine glmsedi bir sre.
Mademoiselle! diye seslendi. Kz duymam gibi grnd. Mademoiselle! diye yine seslendi. Kz geldi.
Bir ey mi istediniz?
Hem de nasl. yz frank veriyorum.
irensiniz.
yz isvire frank.
Kz gitti, Mr. Wheeler arkasndan bakt. Bir hamal kapy at. Bu Mr. Wheeler'in bavullarna bakan
adam di.
Tren geliyor, efendim, diye seslendi. Garson kz masaya doru geldi. arap ne kadar?
Yedi frank.
Mr. Wheeler sekiz frank sayp masaya brakt. Paltosunu giydi, hamaln arkasndan kar yaan platforma
yrd.
u revoir, Mademoiselle, dedi. Garson kz adamn gidiine bakt. irkin diye dnd, irkin ve iren.
Bu denli bir i iin yz frank. Bu ii ka kez hi karISVRE'YE SAYGI
149
lksz yaptm. stelik burada yer yok. Akl olsa anlard burda yer olmadn. Ne yer var, ne de zaman.
yz frank bu kadarck bir is iin. u Amerikallar ne biim insanlar!
Mr. Wheeler, beton platformda bavullarnn yann da durmu, raylara, karn iinde yaklaan trenin
na bakarken, ucuz bir elence oldu diye dnyordu. Yemek parasnn dnda, yedi frank araba
vermi, bir frank da bahi brakmt. Yetmi be santim braksa daha iyi olurdu. imdi ii daha rahat
ederdi, yetmi be santim braksayd. Bir isvire frang be Fransz frangyd. Mr. Wheeler Paris'e
gidiyordu. Paraya dknd, kadnlara dknl yoktu. Bu istasyona daha nce de gelmiti ve gidilecek
bir st kat olmadn biliyordu. Mr. Wheeler iini sansa brakmazd.
II
Mr. JOHNSON VEVEY'DE O KONUYU ATI
istasyon kahvesinin ii scak ve aydnlkt. Masalar silinmekten prl prld, kiminde krmz beyaz,
kiminde ise mavi beyaz izgili rtler vard, hepsinin stnde jelatin torbalar iinde reklerle
doldurulmu sepetler vard. Oymal iskemlelerin tahta oturacak yerleri anmt ama rahatt. Duvarda
bir saat aslyd, odann teki ucunda inko ile kaplanm bir bar vard ve pencereden darda kar
yayordu, iki istasyon hamal saatin altndaki masada oturmu taze arap iiyorlard.
ieri bir hamal daha girdi ve Simplon-Orient Ekspresinin Saint-Maurice'de bir saat geciktiini syledi.
Garson kz Mr. Johnson'un masasna gitti:
Ekspres bir saat gecikecekmi, efendim, dedi. isterseniz size bir kahve getireyim.
150
HEMINGWAY
Zahmet olmazsa.
Efendim? diye sordu kz.
Peki, getirin.
Teekkr ederim.
Kz mutfaktan kahveyi getirdi, Mr. Johnson pencereden platformun aydnlnda yaan kara bakyordu.
ngilizceden baka dil bilir misiniz? diye garson kza sordu.
Evet, Almanca, Franszca ve diyalektleri bilirim.
Bir ey ier misiniz?

Icemem, efendim, kahvede mterilerle imemiz yasaktr.

Cigara?
Hayr, teekkr ederim efendim. diye gld. Cigara imem, efendim.
Ben de imem, dedi Johnson. Kt bir alkanlk.
Garson kz uzaklat, Johnson bir yaprak cjgara yakt ve kahvesini yudumlad.
Duvardaki saat ona eyrek vard. Kendi saati biraz ileriydi. Tren on buukta gelecekti, bir saat gecikme
ile on buuk oluyordu gelmesi. Johnson garson kza seslendi.
Signorina!
Bir emriniz mi var efendim?
Benimle kp arkadalk etmek ister misiniz? Garson kz kzd.
Hayr, efendim.
Kt bir ey teklif etmiyorum. Vevey'in gece hayatna bir bakardk isterseniz. Bir kz arkadanz da
getirin isterseniz.
Benim almam gerek, isim var burada.
SVRE'YE SAYGI
151
Biliyorum, dedi Johnson. Yerinize baka birini brakamaz msnz? i savata bile byle yaparlard.
Brakamam, efendim. Benim burada kendim bulunmam gerek.
Ingilizceyi nerede rendiniz?
Berlitz okulunda, efendim.
Bana hepsini anlatn, dedi Johnson. Berlitz'li genler ok azgn myd? Sktrmalar, okamalar oldu
mu? apkn bol muydu?
Efendim?
Yani kollej gnleri yaantnzda en mutlu gnler mi oldu demek istiyorum. Geen gz Berlitz takm
nasld?
aka m ediyorsunuz efendim?
Azck, dedi Johnson.
ok iyi bir kzsnz. Demek beraber elenelim istemiyorsunuz?
Hayr, efendim, dedi kz. Bir ey emreder misiniz?
Evet, dedi Johnson. Bana arap listesini verir misiniz, ltfen.
Peki, efendim.
Johnson elinde arap listesi hamaln oturduu masaya doru yrd. Hamallar Johnson'a baktlar.
Yal adamlard.
Wollen sie Trinken? diye sordu Johnson, lerinden bir tanesi ban sallad, glmsedi.
Oui, Monsieur.
Franszca biliyor musunuz?
Oui, monsieur.
Ne ielim? Connais vous de champagnes?
Non, monsieur.
152
HEMINGWAY
Faut le connaitre, dedi Johnson. Fraulein diye garson kz ard. ampanya istiyoruz.
Hangisinden istersiniz efendim?
En iyisinden, dedi Johnson. Laquelle est le best? diye hamallara sordu.
Le meilleur? diye ilk konuan hamal sordu.
Elbette.
Hamal ceketinin cebinden altn ereveli bir gzlk kartt, listeye bakt. Parman daktilo ile yazlm
arap adlarnn ve fiatlarnn stnde gezdirdi.
Sportsmen, dedi. Sportsmen en iyisidir.

Beyler kabul m? diye Johnson teki hamallara sordu. Hamallardan biri ban sallyarak onaylad.
teki Franszca cevap verdi, Ben ahsen bilmem bunlar ama Sportsmen'in adn ok duydum, iyidir o.
Bir ie Sportsmen, dedi Johnson kza. arap kartnda yazl fiata bir gz att: On bir isvire frang.
iki ie olsun Sportsmen. Burda sizlerle oturabilir miyim? diye Sportsmen! tavsiye eden hamala
sordu.
Buyrun oturun, ltfen. Hamal Johnson'a glmsedi. Gzlklerini katlam, klfna koyuyordu. Bu gn
doum gnnz m?
Hayr, dedi Johnson. Bir kutlama deil bu. Ka rm benden ayrlmaa karar verdi de.
Ya, dedi hamal. Doru deildir mit ederim. teki hamal ban sallad. nc hamal sara benzi
yordu biraz.
Kukusuz ok olaan bir i, dedi Johnson. Tpk ilk kez diiye gitmek gibi, ya da bir kzn ilk
hastalanmas gibi, ama sarst beni.
yledir, dedi en yal olan. Sizi anlyorum.
Beyler, aranzda hi boanan var m? diye JohnISVRE'YE SAYGI
153
son sordu. Yarm yamalak konumay brakm, dzgn bir Franszca ile konuuyordu imdi.
Yok, dedi Sportsmen'i isteyen hamal. Burada ok boanmazlar. Boananlar da vardr ama az.
Bizde ise, dedi Jonhson, bambakadr. Herkes boanr.
Doru, diye tasdik etti hamal. Gazetede okumutum.
Ben ge bile kaldm bir bakma. diye Johnson devam etti. Bu ilk boanmam. Otuz be yandaym.
Mais vous etes encore jeune, dedi hamal. teki iki hamala anlatt. Monsieur n'a que trente - cing
ans Hamallar balarn salladlar. ok gen, dedi biri. Gerekten bu ilk boanmanz m?
Gerekten yle, dedi Johnson. Ltfen ieyi aar msnz, mademoiselle.
Boanmak pahal mdr?
On bir frank.
isvire paras m?
Hayr, Fransz.
iki bin isvire frang. Gene de ucuz saylmaz.
Evet.
Niye yaparlar bu ii?
Yapmas istenir.
Ama niye?
Bakas ile evlenebilmek iin.
Aptallk bu dorusu.
Ben de sizin gibi dnyorum, dedi Johnson. Garson kz drt barda doldurdu. Hepsi bardaklarn
kaldrdlar.
Prosit, dedi Johnson.
A votre sante, monsieur, dedi hamal. teki ikisi
154
HEMINGWAY
Salut dedi. ampanya pembe, ta elma suyu lezze tindeydi.
isvire'de hep baka bir dilde karlk vermek det midir? diye Johnson sordu.
Hayr, dedi hamal. En ok geerli Franszcadr. stelik buras Fransz isvire'si.
Fakat siz Almanca konuuyorsunuz.
Evet, benim blgemde Almanca konuulur.
Anladm, dedi Johnson, hi boanmadm demitiniz galiba?
Evet. ok pahal olurdu. Hem ben hi evlenmedim ki.
Ya, dedi Johnson. Peki bu beyler?
Onlar evli.

Evlilikten memnun musunuz? diye Johnson hamallardan birine sordu.

Evli olmaktan memnun musunuz?
Oui. C'est normale.
Doru, dedi Johnson. Et vous, monsieur?
a va, dedi teki hamal.
Pour moi, dedi Johnson, a ne va pas.
Monsieur karsndan boanyor, diye birinci hamal aklad.
Ya! dedi ikinci hamal.
yle mi? dedi ncs.
Bakyorum, dedi Johnson, bu konu ilgi uyan drmad. Benim dertlerim sizi ilgilendirmedi.
ilgilendirmez olur mu? dedi hamal.
Haydi, baka bir eyden konualm.
Siz nasl isterseniz.
Neden konualm?
Spor yapar msnz?
SVRE'YE SAYGI
155
Hayr, dedi Johnson. Ama karm yapar.
Bo vakitlerinizde ne yaparsnz?
Ben yazarm.
Yazarlk iyi para getirir mi?
Getirmez. Fakat sonradan tannrsanz getirir.
ilgin olmal.
Hayr, ilgin deildir. Beyler mteessirim ama sizlerden ayrlmam gerekiyor. teki ieyi de iin
ltfen.
Tren krk be dakikadan nce gelmez.
Biliyorum, dedi Johnson. Garson kz geldi, Johnson iki ve yemek parasn dedi.
Dar m kyorsunuz, efendim? diye kz sordu.
Evet, dedi Johnson, biraz dolaacam. Bavullarm burada kalsn.
Kakoln, paltosunu, apkasn giydi. Darda kar olanca gc ile yayordu. Pencereden, masada oturan
hamala bakt. Garson kz ak iede kalan son arab dolduruyordu bardaklara. Kapal ieyi ald bara
geri gtrd. Her birine frank kadar der diye dnd. John de boanma lfn aarsa
hafifleyeceini sanmt; ama hi hafiflememi, sknts daha da artmt.
III
TERRITET'DE BiR YE ARKADAIN OLU
Territet'deki istasyon kahvesi bkaz fazla scakt; klar keskin, masalar cillanmaktan prl prld.
Masalarda, ilerinde jelatin torbalara doldurulmu rekler bulunan sepetler ve slak bira bardaklar,
tahtada halkalar brakmasn diye mukavva bardak altlar vard. Oymal iskemlelerin, tahta oturacak
yerleri anmt ama pek rahatt. Duvarda bir saat aslyd, odann br ucunda ise bir bar vard ve
pencereden darda kar yayordu. Sa156
HEMINGWAY
atin altndaki masada yal bir adam oturmu, kahve iiyor, akam gazetesini okuyordu, ieri bir hamal
girdi ve Simplon-Orient Ekspresinin Saint-Maurice'de bir saat geciktiini syledi. Garson kz Mr.
Harris'in masasna gitti. Mr. Harris yemeini henz bitirmiti.
Ekspres bir saat gecikecek efendim, isterseniz bir kahve getireyim?
Siz bilirsiniz.
Efendim? diye sordu garson kz.
Peki, getirin, dedi Mr. Harris.
Teekkr ederim, efendim. dedi kz.

Kz mutfaktan kahveyi getirdi. Mr. Harris ekerini koydu, ka ile paralan kartrd. Penreceden
dar, istasyon platformunun nda yaan kara bakt.
Ingilizceden baka dil bilir misiniz? diye kza sordu.
Evet, efendim. Almanca, Franszca ve diyalektleri bilirim.
En ok hangisini seversiniz?
Hepsi birbirinin ei efendim. Birini tekilerden daha ok severim diyemem.
Kahve ya da baka bir ey ier misiniz?
imem, efendim. Kahvede mterilerle imemiz yasaktr.
Cigara?
Hayr, efendim, kz gld. Cigara imiyorum, efendim.
Ben de imiyorum, dedi Harris. David Belasco'ya hak vermiyorum.
Efendim?
Belasco. David Belasco. Onu nerde grsen hemen tanrsn, nk yakalarn hep ters takar. Ama ben
ona hak vermiyorum. stelik ld artk.
SVRE'YE SAYGI
157
izin verirseniz gidebilir miyim, efendim? diye sordu garson kz.
Elbette, dedi Harris, iskemlesinde ne doru yaslanarak oturdu ve pencereden dar bakt. Karda
yal adam gazetesini katlad. Mr. Harris'e bakt ve sonra kahve fincan ile taban eline alp, Harris'in
masasna gitti.
Davetsiz masaya geldim, zr dilerim, dedi ingilizce. Ama bana yle geldi ki siz de National
Geographic Society'densiniz.
Rica ederim, buyrun, dedi Harris. Yal bey oturdu.
Bir kahve ya da bir iki ier misiniz? Teekkr ederim, dedi yal bey. Benimle bir kiraz raks
imez misiniz? Olur, ama ben sizden rica ederim bunu. Olmaz. Harris garson kza seslendi. Yal
bey ceketinin i cebinden deri bir czdan kard. Kaln lstik band syrd, bir ok ktlar arasndan
birini seip Harris'e uzatt.
ite bu benim yelik kartm, dedi. Amerika'da Frederick J. Roussel'i tanr msnz?
Sanmyorum.
ok tannm diye biliyordum.
Nereli? Amerika'nn neresinden biliyor muuma?
Washington'dan elbette. Dernek merkezi orada deil mi?
Galiba.
Galiba diyorsunuz, emin deil misiniz?
ok uzun sredir ayrym. dedi Harris.
ye deilsiniz yle ise.
Deilim. Ama babam yedir. Uzun yllardr ye o dernekte.
158
HEMINGWAY
Babanz bilir herhalde Frederick J. Russel'i. Dernek yneticilerindendir. Dikkat ettiniz ise beni
yelie o aday gstermitir.
ok memnun oldum.
ye olmadnza zldm. Fakat babanzn yardm ile aday olabilirsiniz.
Sanrm, dedi Harris. Dnnce olurum.
Tavsiye ederim, dedi yal bey. Dergiyi gryor sunuz her halde?
Elbette.
Kuzey Amerika'daki hayvanlarn renkli resimleri olan sayy grdnz m?
Evet, Paris'te grdm.
Ya Alaska'daki yanardalarn resimleri olan say9
Nefisti.

George Shiras 'n vahi hayvan resimlerini de ok sevdim.

Bomba gibiydiler.
Efendim, anlamadm?
ok gzeldiler. u bizim Shiras...
u bizim Shiras m dediniz?
Evet, eski arkadaz, dedi Harris.
imdi anladm. Siz George Shiras ' tanyorsunuz. ok ilgin biri olmal.
yledir. Tandm en ilgin insan odur diyebili run.
Shiras iki'yi de tanr msnz? O da ilgin bir insan mdr?
Hayr, o kadar deildir.
Ben onu da ilgintir diye dnrdm,
Tuhaf deil mi? O hi ilgin deildir. Bunu ka kez dnp ammdr.
Ben bu ailenin hepsi ilgin insanlardr sanrdm.
SVRE'YE SAYGI
159
Byk Sahra'nm panaromasm hatrlyor musunuz? diye Harris sordu.
Byk Sahra m? Ama bu on be yl kadar nceydi.
Evet. Bu babamn en beendikleri arasndayd.
Daha yeni saylar beenmiyor mu?
Beenir beenmesine de Sahra'nn o panoramasndan ok holanmt.
Bir harikayd. Fakat bana kalrsa artistik deeri, bilim deerini bastryordu.
Pek bilemiyeceim, dedi Harris. Rzgrla savrulan kumlar, sonra devesi ile Mekke'ye doru diz
km o Arab.
Aklmda kaldna gre Arab ayakta duruyor, devesini tutuyordu.
Siz haklsnz, dedi Harris. Aklm Albay Law f ence'm kitabna gitti.
Lawrence'in kitab Arabistan ile ilgilidir, sanrm.
Bastan sona dek, dedi Harris. Arap yznden kartrdm.
ok ilgin biri olsa gerek.
Hi kukusuz.
imdi ne is yaptn biliyor musunuz?
Kraliyet Hava Kuvvetlerinde.
Neden bu ie girdi?
Seviyor her halde.
National Geographic Society'de ye midir acaba?
Kim bilir?
iyi bir ye olurdu. Tam aradklar adam. Aralarna almak isterlerse ben memnuniyetle onu aday
gsteririm.
isterler sanrm.
Vevey'den bir bilim adam ile Lauzanne'dan bir
160
HEMINGWAY
meslekdam aday gstermitim, ikisi de seildi. Albay Lawrence'i gsterirsem ok sevinirler her
halde.
Harika bir fikir, dedi Harris. Bu kahveye sk sk gelir misiniz?
Yemekten sonra kahve imek iin gelirim.
niversitede misiniz?
almyorum artk.
Ben de treni bekliyorum. dedi Harris. Paris'e gidiyorum, Havre'dan gemiye binip Amerika'ya gide
ceim.

Ben Amerika'y hi grmedim. Fakat grmeyi ok isterim. Belki bir gn dernein bir toplants iin
giderim. Babanz ile tanmaktan ok memnun olacam.
Eminim ki o da sizin ile tanmaktan memnun olurdu, fakat geen yl ld. in tuhaf, vurdu kendini.
Gerekten ok zldm. Kukusuz lm ailesine olduu kadar bilim iin de bir darbe olmutur.
Bilim ok tabi karlad lmn, ite kartm, dedi Harris. Babamn ba harfleri E. J. idi. E. D.
deildi. Biliyorum o da sizinle konumak istiyecekti.
Benim iin byk bir zevk olurdu. Yal bey czdannn arasndan bir kart ald, Harris'e verdi. Kartta
syle yazyordu:
DR. S1GSMUND WYER
FELSEFE DOKTORU NATIONAL GEOGRAPHIC SOCIETY
YES WASHINGTON, D.C., U.S.A.
HAD YATAYIM BAKAYIM
Yerde yattk o gece odada ve ben ipek bceklerinin yemek yiyilerini dinledim, pek bcekleri, dut
yapra dolu yemliklerinde karnlarn doyuruyorlard ve biz btn gece onlarn yerken kardklar
sesleri ve yapraklarn trtsn duyabiliyorduk. Ben kendi payma uyumak istemiyordum, nk
gzlerimi kakranlkta kapar da dalarsam ruhum tenimden ekip gider inanc ile yaamtm uzun sredir.
Nicedir bu durumdaydm, gece bombardmanda havaya utuumdan beri, canm kt gitti de gene geri
geldi. Hi dnmiyeyim bunu diye abalamtm, ama geceleri, tam uykuya dalacam anda, canm
gideya-zyordu ve ben onu g hal ile durdurabiliyordum. Geri imdi gzlerimi kaparsam
lmeyeceimden emindim, ama gene de o yaz bir denemee girimee pek istekli deildim. Uyumadan
yatarken kendimi oyalayacak eitli eyler bulmutum. Alabalk avladm nehri hatrlardm, daha kk
bir ocukken ve balk btn uzunluu ile tam tamna gzmn nne gelirdi, btn ktklerin altn,
kynn btn girinti ve kntlarn, derin oyuklar ve berrak slklar dikkatle aratrrdm, kimi zaman
alabalk
162
HEMINGWAY
yakaladm, kimi de kardm o yerlerde. leyin brakrdm avlanma yemeimi yemek iin; kimi
zaman nehrin stndeki bir ktkte, kimi bir aacn altndaki yksek sette, hep ar ar yer ve yerken
nmdeki akarsuyu seyrederdim. ou zaman yemim biterdi, nk on tane kurt alrdm yanma bir
ttn kutusunun iinde, ie balarken. Onlar da kullandm m yenilerini aramak zorunda kalrdm ve kimi
zaman nehrin kysn kazmak ok g olurdu, sedir aalar gnei kapattndan yerde ot diye bir ey
olmazd, sadece rutubetli, plak bir toprak ve oun hi kurt bulamazdm. Geri yeme benzer eyler
bulurdum hep, ama bir kezinde bataklkta hi bir yem bulamaynca, yakaladn alabalklardan birini
kesip yem olarak kullanmak zorunda kalmtm.
Kimi zaman da bcekler bulurdum bataklk ayrlarda, otlarn arasnda ya da erelti otlarnn altnda,
onlar kullanrdm. Bacaklar ot saplar gibi kna kanatllar ve baka bcekler, rm aalarda
kurtuklar, bir imdik kahverengi balar olta inesinde durmayan ve souk suda yok olan beyaz
kurtuklar ve ktklerin altnda aa keneleri vard, ktkleri kaldrr kaldrmaz, toprakta kayp giden
olta kurtlan bulurdum. Bir gn de yllanm bir ktn altndan yakaladm bir kertenkeleyi
kullanmtm. Bu kertenkele kck, zarif, tetik ve ok ho renkliydi. Ufack ayaklar ile olta inesini
yakalamaa alyordu ve ben o gnden sonra bir daha hi kertenkele kullanmadm, sk sk da tuttum
ama kullanmadm. Crlak bceklerini de kullanmadm, olta inesine kar tutum-arndan tr.
Irmak kimi zaman ak bir ayrlktan geerdi ve ben kuru otlarn arasnda ekirge yakalar, yem olarak
kullanrdm, kimi zaman da onlar yakalar suya atardm, sonra da seyrederdim yzlerini suda, akntya
kaplnca
HAD YATAYIM BAKAYIM
163
suyun yzeyinde dnlerini, bir alabaln kmasiyle gzden yitmelerini. Kimi gece drt be nehirde
birden av-lanrdm; elimden geldiince kaynana giderdim balklarn ve akntya kar avlanrdm. im
abuk biter, vaktim de kalrsa nehri bir kez daha tarardm, gle dkld yerden balar ve yukarya

doru avlanrdm, aa inite kardm btn alabalklar yakalamak iin. Kimi geceler de nehirler
yaratrdm kafamda, bu dlerin bir takm ok coturucu olurdu, uyku ile uyanldk arasnda gibi. Bu
nehirlerden kimini hl hatrlarm ve onlarda avlandm dnrm, gerekten bildiim nehirlerle
karr onlar. Tmne adlar verdim, kimi trenle, kimi de millerce yol yryerek gittim onlara.
Ama kimi geceler balk tutamazdm, o gecelerde tmden uyank olurdum ve dualarm tekrarlar
dururdum, tandm btn insanlar iin dua etmee alrdm. Bu da ok uzun zaman alrd, nk
tandnz btn insanlar hatrhyorsunuzdur, annzdaki ilk eye gidiyorsunuz-dur... Bu benim iin,
doduum evin at odasdr, babamn ve annemin tavan kirileirnden birinde asl kutudaki dn
pastas, babamn kkken toplad ve alkoll kavanozlarda saklad ylanlar ve baka rnekler, kavanozlardaki alkol zamanla azald iin srtlan akta kalm ve renkleri beyaza, dnmt kimilerinin...
Bunca eskiye dein giderseniz pek ok insan hatrlarsnz, her biri iin Selm Sana Meryem ve
Babamz' sylemee kalkarsanz ok uzun zaman alr, sonunda hava aydnlanr, ancak bundan sonra
uykuya dalabilirsiniz, o da eer gn nda uyunabilecek bir yerdeyseniz.
Byle gecelerde bama gelen her eyi hatrlamaa alrdm, savaa gidiimin hemen ncesinden
balar, bir biri ardna geriye doru hatrlardm. Ve dedemin evindeki
164
HEMINGWAY
at odasna kadar hatrlayabildiimi grrdm ancak. Sonra ordan balar, gene ayn yolla, savaa varana
dein htrlardm.
Dedemin lmnden sonra o evden, annemin izdii ve yapt yeni eve kmtk. Gtrlmeyecek pek
ok ey arka bahede yaklmt, atdaki o kavanozlarn da atee atldn ve scaktan patlayp atein
alkolden tr harlandn hatrlarm. Ama bu anda hi bir insan yoktur, sadece cansz eyler. Hatt
bunlar kimin yaktn bile hatrlamam ama, sonra kiileri buluncaya dein yol alrm ve durup onlar iin
dua ederim.
Yeni evden hatrladm, annemin teberiyi boaltp boyuna sk bir temizlik yaptdr. Bir seferinde
babam av iin evden gittiinde, annem bodrumu boaltp gzelce temizlemiti ve oradaki gereksiz
eylerin tmn yakmt. Babam dnp atn balad zaman evin yanndaki ate hl yanyordu. Onu
karlamaa gittim. Tfeini bana verdi ve atee bakt. Ne bu? diye sordu.
Bodrumu temizledim canm, dedi annem sundurmadan. Orada glmseyerek durmu, babam
karlyordu. Babam atee bakt ve aya ile bir eyi tekmeledi. Sonra eilip kllerin arasndan bir ey
ald. Trm getir Nick, dedi bana. Bodruma gittim, trm alp getirdim, babam ok dikkatle klleri
tarad. Ta baltalar, ta yontma baklan, ok balan yapmak iin gereler, kap kaak pralar ve bir ok
ok balar kard. Bunlarn tm ateten paralanm ve kararmt. Babam bunlar dikkatle ayklad ve
yolun kenarndaki otlarn stne yayd. Deri klfndaki tfei ile av takmlar, arabadan indii yerde,
otlarn zerinde duruyordu.
Tfekle antalan eve gtr Nick, bana da ierden bir kt getir, dedi. Annem eve girmiti. Tfei
aldm, bana gre ard, bacaklarma arpt, iki antay- kavrayp
HAD YATAYIM BAKAYIM
165
eve doru yrmee baladm. Teker teker gtr, dedi babam. Hepsini birden tamaa kalkma.
antalar braktm, tfei alp gtrdm ve babamn masasnn stndeki yndan bir gazete ekerek
dsan getirdim. Babam kararm, paralanm ta gereleri gazetenin stne yayd, sonra da katlad
tmn. En iyi ok balar param para olmu dedi. Elindeki paketle eve girdi, ben de darda, otlarn
stndeki iki anta ile kaldm. Bir sre sonra onlar da ieri gtrdm. Bu anmda sadece iki kii vard,
ikisi iin de dua edecektim.
Kimi geceler de dualarm bile hatrlayamyordum. Yeryzn cennet eyle diye baslyabiliyordum,
sonra bastan alyordum gene ve arkasn kabil deil getiremiyor-dum. Hatrlayamayacam, dualarm
syleyemeyeceimi kabul etmek zorunda kaldm o geceler baka eyleri dnmee kalkyordum.
Bylece de kimi geceler dnyadaki btn hayvanlar adlar ile hatrlamaa alyordum, sonra kular,
sonra balklar, sonra lkeleri, sonra kentleri, eitli besinleri, Chicago'dan hatrlayabildiim btn

sokaklarn adlarm ve hi bir ey hatrlayamaz duruma gelince de dinliyordum sadece. Ve hi bir ey

duymadan geen bir tek gece bile hatrlamam. Bir lmbam olsayd korkmazdm uyumaktan, nk
canmn ancak karanlkta kp gideceini biliyordum. Ve elbet bir ok gecelerimi ancak bir aydnlk
bulabildiim yerlerde geiriyordum, hemen de uyuyordum, nk hemen her zaman yorgun dm
oluyordum ve oun uykudan gzlerim kapand kapanacak duruma dyordum. Bunu bilmeksizin
uyuduum olmutur bir ok, eminim... Ama bilmeden uyumadm hi, ve o gece ipek bceklerini
dinliyordum. Gecenin sessizlii iinde ipek bceklerinin yerken kardklar sesleri ak seik olarak
duyabiliyordum ve gzlerim ak yatyordum onlar dinleyerek.
166
HEMINGWAY
Biri daha vard odada, benim gibi uyank. Uyank olduunu kulaktan anlyordum, uzun sredir. nk
benim gibi sessiz sadasz yalamyordu, belki de-^oyank olarak sessiz yatmaa benim gibi hazrlkl
deildi. Samanlarn stne serilmi battaniyelerde yatyorduk ve adam kpr-dadka saman
hrdyordu, ama ipek bcekleri bizim kardmz seslerden korkmuyorlar, yemei srdryorlard
boyuna. Dardan, hatlarn yedi kilometre arkasndan da gecenin sesleri geliyordu, ama bunlar karanlkta
odann iindeki kk seslerden ok farklydlar. Odadaki teki adam sessiz yatmaa alyordu. Sonra
gene kprdyordu. Ben de yle, bundan tr de benim uyank olduumu anlyordu. On yl Chicago'da
kalmt. Ailesini grmek iin dnd zaman askere almlard onu bin dokuz yz on drtte ve ingilizce
bildii iin bana vermilerdi emir eri olarak. Dary dinlediini duydum, battaniyenin stnde yle bir
dndm.
Uyuyamyor musunuz Sinyor Tenente? diye sordu.
Uyuyamyorum.
Ben de uyuyamyorum.
Nen var?
Bilmiyorum. Uyuyamyorum.
Bir eyin yok ya.
Yok elbette, iyiyim. Uyuyamyorum sadece.
Konualm m bir az? diye sordum.
Konualm elbette. Ne konuulur bu lanet yerde.
Hi de fena bir yer deil buras, dedim.
Deil elbette, dedi. yi bir yer.
Chicago'dan lf a bana bir az, dedim.
Bu konuda anlatmadm kalmad size.
Nasl evlendiini anlat bana.
Anlattmd.
HAD YATAYIM BAKAYIM
167
Pazartesi gn gelen mektup... karndan myd? Elbette. Hep yazar bana. Dkkndan iyi para kaza-v
nyor.
Dndnde iyi bir yerin var. Elbette. yi isletiyor dkkn. ok para kazanyor. Konuurken
uyandrmayalm tekileri? diye sor-< dura.
Yok. Duymazlar. Domuz gibi uyuyorlar. Ben onlar . gibi deilim, dedi. Sinirliyimdir ben.
Yava konu, dedim. Cgara ier misin? Karanlkta dikkatle imee baladk cgaralarmz. Siz ok
cgara imiyorsunuz Sinyor Tenente. imem. Brakmak istiyorum bugnlerde. ok iyi, dedi, bir
yarar da yok, brakrsanz aramazsnz sanrm. Bilmem duydunuz mu, krn biri dumanm gremiyorum
diye cgara imezmi. inanmyorum buna.
Bana da sama geldi, dedi. Bir yerde duymutum, ite duyuyor insan.
kimiz de sustuk, ipek bceklerini dinledim.
u lanet ipek bceklerini duyuyor musunuz? diye sordu. ineyilerini duyuyor insan.
Tuhaf, dedim.

Uykunuzu karan bir neden var m gerekten, sy-lesenize Sinyor Tenente? Uyuduunuzu hi
grmedim. Birarada olduumuzdan beri uyumadnz gecelerdir.
Bilmiyorum John, dedim. Geen ilkyazn balarnda ok kt durumlarda kaldm. Gece oldu mu
sklyorum.
Tpk benim gibi, dedi. Bu savaa hi girmemeliydim ben. ok sinirliyim nk. Daha iyi olur belki.
Peki, siz bu savaa neye katldnz Sinyor Terente?
168
HEMINGWAY
'
\
Bilmem ki, John. Katlmak istedim ite\
istediniz ha? dedi. isteyince akar sular durur.
Yksek sesle konumayalm, dedim. /
Domuz gibi uyuyorlar, dedi. Zaten ingilizce bilmezler. Bir ey bildikleri yok. Sava bittikten sonra
ne yapacaksnz, Amerika'ya dnnce?
Bir gazetede alrm.
Chicago'da m?
Belki.
u Brisbane'in yazlarn okudunuz mu hi? Karm kesip gnderir bana onun yazlarn.
Okudum elbet.
Grdnz m hi kendisini?
Hayr, sadece yazdklarm okudum.
Tanmak isterdim u adam, iyi bir yazar. Karm ingilizce bilmez, ama ben yokken de alr gazeteyi ve
yazlar, spor sayfasn kesip gnderir bana.
ocuklarn nasl?
iyi hepsi. Kzlardan biri imdi drdnc snfta. Bilirsiniz ya Sinyor Tenente, ocuklarm olmasayd ben
imdi sizin yannzda deildim, ileri hatlarda tutarlard beni hep.
iyi ki ocuklarn var, memnunum.
Ben de. iyi ocuklardr ama bir olum olsun istiyorum. de kz, olan yok. Kt bir not bu.
Niin bir az uyumaa almyorsun?
Yok, uyuyamam artk, iyice ald uykum imdi Sinyor Tenente. Ben sizin uyumamanza zlyorum.
Bana bir ey olmaz John.
Sizin gibi gen birinin uyuyamamas...
Geer. Geer ama zamanla.
Atlatmanz lzm bunu. insan uyuyamazsa iyi duHAD1 YATAYIM BAKAYIM
169
rumda olamaz. Bir eye mi zlyorsunuz? Bir endieniz mi var?
Hayr John, sanmyorum.
Keke evlenseydiniz Sinyor Tenente. Sklmazdnz byle.
Bilmem.
Evlenseydiniz ya. Neden paral pullu gzel bir italyan kz semiyorsunuz? Gnlnzn ektiini
alabilirdiniz. Gensiniz, meziyetleriniz var, yakklsnz. Bir ok yara almnz.
italyanca konuamam iyi.
ok iyi konuuyorsunuz. Konumaa bo verin siz. Konumak zorunda deilsiniz ki onlarla.
Evleneceksiniz.
Dnrz bakalm.
Tandnz kzlar var, deil mi?
Elbette var.
iyi ya, en zengini ile evlenin. Burada iyi yetitirirler kzlar, hepsi iyi kar olur.
Bakalm dnrz.
Dnmeyin Sinyor Tenente. Evlenin.

Olur.
Erkek evlenmeli. Hi piman olmazsnz. Her erkek evlenmeli.
Olur, dedim. Hadi bir az uyumaa alalm
Peki, Sinyor Tenente. Bir deneyelim gene. Ama dediimi unutmayn.
Unutmam, dedim. Hadi uyuyalm imdi bir az John.
Peki, dedi. inallah siz de uyursunuz Sinyor Tenente.
Samann stnde battaniyesinde dndn duydum, sonra hi ses kmad ondan, dzenli olarak soluk
alp verdiini duydum. Derken horlamaa balad. Uzun bir s170
HEMINGWAY
re
horultusunu dinledim. Derken kestim bunu, ipek bceklerinin yemek yiyilerini dinledim. Durmadan
yiyorlard, yapraklar trdyordu. imdi dnecek yeni bir eyim vard, karanlkta gzlerim ak olarak
yatyordum, tandm btn kzlar ve onlarn ne biim birer kan olabileceklerini dndm. Bunu
dnmek ok ilgin buseydi, bir sre iin alabalk avn kesti ve dualarma ara verdi. Sonunda gene
alabalk avna dndm, nk btn nehirleri hatrlayabildiimi grdm ve onlarda daima yeni eyler
bulabileceimi anladm. Oysa kzlar, ksa bir sre dndkten sonra, silinip gidiyorlard ve ben onlar
yeniden gzmn nnde canlandramyordum. Sonunda tm birbirine karyor ve ayn oluveriyordu,
ben de bylece tmn dnmekten vaz getim. Ama dualarma hi ara vermedim, sk sk John iin de
dua ettim geceleri ve ekim saldrsndan nce snf deitirildi, geri hizmete alnd. Orada
kalmadndan memnundum, nk benim iin byk bir kaygu olacakt. Aylar sonra beni grmee geldi
Milano'daki hastahaneye ve hl evlenmediimi grp ok zld. Eminim ki, imdiye dek hi
evlenmediimi bilseydi daha ok zlrd. Amerika'ya dnyordu, evlilik konusunda ok kesindi, bunun
her eyi zmleyeceine inanyordu.
HEDYE KANARYA
Tiren baheli, krmz tastan bir evin nnden var hz ile geti, bahedeki drt kaln palmiyenin
glgesine masalar konmutu. Evin arkas denizdi, krmz ta ve amur arasnda bir aralk vard, ve deniz
ok aada, kayalarn orda grnyordu, arada bir.
Onu Palermo'da aldm, dedi Amerikal bayan. Kyda ancak bir saat kaldk. Pazar sabah idi. Adam
dolar olarak dememi istiyordu, ben de on iki buuk dolar verdim. Gerekten ok gzel tyor.
Tiren ok scakt, yatakl vagon kompartman da ok scakt. Ak pencereden hi bir esinti gelmiyordu.
Amerikal bayan pencerenin perdesini aa indirdi, artk deniz meniz grnmyordu, arada bir de olsa.
Kompartmann teki yannda cam vard, sonra koridor, koridorda ak bir pencere; ve pencereden tozlu
aalar, yal bir yol, dmdz balar, ardlarmda kuruni kayalk tepeler grnyordu.
Bir yn uzun bacadan dumanlar kyordu... Marsilya'ya gelirken, ve tiren yavalad, istasyondaki
demiryolu a iinde birini izlemee balad. Marsilya istasyonunda- yirmi be dakika kald tiren ve
Amerikal bayan bir
172
HEMINGWAY
Daily Mail ile yarm ie Evian suyu ald. Kadn aa indi, vagonun nnden ayrlmamaa bakarak bir az
dolat, nk Cannes'da yirmi dakika duran tiren ddk almadan kalkvermiti ve kadn zar zor atmt
kendini ieri. Amerikal bayan bir az sard, bu yzden de korkuyordu sinyal verilir de duymam diye.
Tiren Marsilya'dan kalktnda artk yalnzca manevra makaslan ve fabrika duman deildi grnen,
Marsilya kenti, ardnda kayalk tepeleriyle liman ve denizde gnein son parltlar. Karanlk basarken
tiren, krda tutumu bir iftlik evinin nnde geti. Yol boyunca arabalar durmutu, yanan evden
baheye yataklar ve teberi atlyordu. Bir kalabalk seyrediyordu bunu. Hava karardktan sonra tiren
Avignon'a vard, inen binen oldu. Franszlar, Paris'e dnerken, gazete satlan kulbelerden o gnk
gazeteleri aldlar. Garda zenci askerler vard. Kahverengi niformalar giymilerdi, uzun boyluydular,
elektrik altnda yzleri parlyordu. Yzleri ok karayd, boylar da yzlerine baklamayacak kadar

uzun. Tiren Avignon istasyonundan ayrld, istasyondaki zencilerden de. Yanlarnda ksa boylu beyaz bir
avu vard.
Yatakl vagon kompartmannn iinde grevli, duvardan yatak ekmi karm, gece iin hazrlyordu.
Gece Amerikal bayan yatt ama uyuyamad, nk tiren rapide idi ve ok tez gidiyordu, o da korkuyordu
geceleyin bu hzdan. Amerikal bayan yatt ama uyuyamad, nk tiren ok sratliydi, lgn gibi
gidiyordu, kadn da geceleyin bu hzdan korkuyordu. Yata pencerenin yanndayd. Palermo'lu kanarya,
kafesi rtl, hava akmndan korunsun diye koridora aslmt, tuvalete giden koridora. Kompartmann
dnda mavi bir k vard, ve tiren btn gece var hz ile yol ald, Amerikal bayan da uykusuz yatt, bir
kaza oldu olacak diye.
HEDYE KANARYA
173
Sabahleyin tiren Paris'e yaklayordu artk, Amerikal bayan ykanm tuvaletten dnerken, geceyi
uykusuz geirmi olmasna karn, salkl, orta yasl ve Amerikal grnyordu, kafesin stndeki
rty kard ve kafesi gnee astktan sonra kahvalt iin yemek vagonuna gitti. Yatakl
kompartmanna dndnde, yataklar duvara kaldrlm, oturma yeri haline getirilmiti. Kanarya, ak
pencereden gelen gne nda tylerini silkeliyordu, ve tiren Paris'e daha da yaklayordu.
Gnei sever, dedi Amerikal bayan, nerdeyse baslar tmee.
Kanarya tylerini silkeledi ve gagalad. Kular hep sevmiimdir, dedi Amerikal bayan. Kk kzma
gtryorum eve. Bakn... balyor tmee ite.
Kanarya cvldad ve boynundaki tyler dikildi, sonra gagasn indirip gene balad tylerim temizlemee.
Tiren bir nehri geti ve ok bakml bir ormana girdi. Sonra Paris'in bir sr d mahallelerinden geti.
Bu kk kasabalarda tramvaylar, tiren yoluna bakan duvarlarda kocaman Belle Jardiniere, Dubonnet,
Pernod ilnlar vard. Tiren geerken grnen btn bu eyler daha kahvalt zaman gehnediini
dndryordu. O ara dinlemiyordum Amerikal bayan, karmla konuuyordu.
Kocanz da Amerikal m? diye sordu bayan.
Evet, dedi karm, ikimiz de Amerikalyz.
Ben ingiliz sanmtm sizleri.
Yo, hayr.
Ask takyorum da ondandr belki, dedim. Ask diye balamtm lafa, ingiliz karakterimi bozmamak
iin azmn iinde lstie evirdim szc. Amerikal bayan duymad. Tm sard gerekten;
dudaklardan anlyordu ne dendiini, bense ona bakarak konumamm!. Pencereden dar bakyordum.
Karmla srdrd konuma.
174
HEMINGWAY
Amerikal olmanza ok sevindim. Amerikal erkekler ok iyi kocadrlar, diyordu Amerikal bayan. Bu
yzden ayrldk Avrupa'dan, yle deil mi? Kzm Vevey'-de bir adama ak oldu. Durdu kadn. Deli
gibi aktlar birbirlerine. Gene durdu. Ben de alp gtrdm kzm, elbet.
Unuttu mu bari? diye sordu karm. Sanmyorum, dedi Amerikal bayan. Yemiyor, imiyor. Geceleri
uyku girmiyor gzlerine. Elimden geleni yaptm ama hi bir eye kar ilgi duymuyor. Her eye bo
veriyor. Bir yabanc ile evlendiremezdim onu. Durdu. ok yakn bir dostum bir gn bana dediydi ki, hi
bir yabanc, Amerikal bir kza iyi koca olamaz, dediydi. Hayr, dedi karm, bence de olamaz.
Amerikal bayan, karmn spor ceketine bayld, sonradan ortaya kt ki, o da giysilerini yirmi yldr Rue
Saint Honore'deki ayn terzide diktiriyrm. llerini almlar orada, onu tanyan, beenisini bilen bir
sac kz da ayryormu onun iin kimi giysileri ve Amerika'ya gnderiyormu. Giysiler, New York'ta
oturduu yere yakn olan postahaneye geliyormu, ve gmrk de ok fazla olmazm, nk deer
bimek iin postahanede paketi atklarnda bakarlarm ki hepsi ok sade giysiler, zerlerinde de
onlar ok pahal gsteren sslemeler, srma danteller filn yok. Therese adl imdiki satc kzdan nce
orda baka bir satc kz varm, ad Amelie. Yirmi yldr sadece bu ikisi. Terzi hep ayn terzi. Ama
fiyatlar artm. Bunu da para fark kapatyormu. imdi kznn da llerini almlar. Kz byd iin
de lleri yenilemek gerei yokmu artk.

Tiren Paris'e giriyordu. Raylarda bk ok vagonlar vard, gecenin banda italya'ya gidecek kahve rengi
tahta yatakl vagonlar, eer o tiren bete gidebilirse; zerlerinde
HEDYE KANARYA
175
Paris-Roma levhalar asl vagonlar, ve stlerinde de sralar olan, belli saatlerde, ileri, stleri tmden
dolu, banliyye gidip gelen, eer hl yleyse, beyaz duvarn ve pencerelerin nnden geen vagonlar.
Kahvalt diye bir ey yenmeniti.
Amerikal erkekler ok iyi koca olur, dedi Amerikal bayan karma. Dnyada evlenmek iin varsa
yoksa Amerikal erkekler.
Vevey'den ayrlal ne kadar oluyoruz? diye sordu karm.
Bu gz iki yl olacak. Kanaryay, dedim ya, kzma gtryorum.
Kznzn ak olduu adam isvireli miydi?
Evet. dedi Amerikal kadn. Vevey'in ok iyi bir ailesindendi. Mhendis olacakt. Birbirlerini
Vevey'de tamdlar. Birlikte uzun yryler yaparlard.
Vevey'i bilirim, dedi karm. Balaymz orda geirdik biz.
Sahi mi? Her halde ok gzel gemitir. Kzmn o adama tutulaca nerden gelsin aklma.
ok gzel bir yerdir, dedi karm.
Evet, dedi Amerikal bayan. Gzel olmaz olur mu? Nerde kalmtnz orda?
Trois Couronnes'da kaldkt. dedi karm.
ok irin eski bir oteldir, dedi Amerikal bayan.
Evet, dedi karm. ok tatl bir odamz vard, gzn krlar ok ho olurdu.
Gzn orada mydnz?
Evet, dedi karm.
Kazaya uram vagonun yanndan getik. Param para olmu, tavanlar kmt.
Bakn, dedim. Kaza olmu.
Amerikal bayan bakt ve son vagonu grd, te
176
HEMINGWAY
btn gece bundan korktum, dedi. Korkun bir nsezim vardr kimi zaman. Bundan sonra ekspres
tirenle yolculuk etmeyeceim hi. O kadar hzl gitmeyen baka rahat tirenler de vardr elbet.
Derken Gar da Lyon'un loluuna girdi tiren ve durdu, durur durmaz da hamallar pencerelerin nne
tler. Bavullar pencereden verdim, biz de garn o lo uzun yoluna indik, Amerikal bayan yatakl
vagon memurundan biri ile konumaa balad hemen, adam, Bir dakika madam, bulaym adnz,
diyordu.
Hamal bir yk arabas getirerek bavullar ykledi, karm Allahasmarladk dedi Amerikal bayana, ben de
Allahasmarladk dedim, yatakl vagon memuru, cebinden kard daktilo edilmi bir kt tomar iinde
daktilo edilmi bir ktta Amerikal bayann adn bulmutu.
Tirenin yan bandaki uzun beton yolda, arabas ile giden hamaln ardna takldk. Yolun sonunda bir kap
vard, bir adam biletleri ald.
ki ayr ev amak zere Paris'e dnyorduk.
Kilimanjaro karlarla rtl 19.710 ayak yksekliin- de bir dadr, Afrika'nn en yksek da diye
bilinir. Bat doruunun ad Masai Ngi Ngi dir, Tanrnn Evi. Bu doruun yaknnda bir yerde kurumu
ve donmu bir leopar vardr. Leoparn bu yksek yerde ne aradn kimse i zememitir.
KMANJARO'NUN KARLARI
Arsz olmas ok garip, dedi adam. Byle ba-* lar.
Sahi mi?
Yzde yz. Koku iin ok zr dilerim. Rahatsz ediyordur seni.
Yo hayr, rica ederim.
unlara bak, dedi adam. Grn m, koku mu -getiriyor onlar byle?

Adamn yatt portatif karyola mimoza aacnn geni glgesindeydi ve glgelik yerin tesindeki bakt
gz kamatrc aydnlk ovada pis pis oturmu byk ku vard, bir dzineden fazlas da havada
dnp duruyordu, oynak glgeler dsryorlard yere geerken.
Araba bozulduu gnden beri ordalar, dedi adam. Bugn ilk kez indiler yere. Bir ykde kullanma
hep isterdim, ama ilk bugn gzledim nasl utuklarn. Tuhaf deil mi?
Yazmaa kalkmazsn sanrm, Lfn ediyorum sadece, dedi adam. Konuursam rahat ediyorum.
Ama seni skmak istemem.
Sklmadm biliyorsun, dedi kadn. Elimden
178
HEMINGWAY
bir ey gelmiyor diye sinirliyim de ondan. Uak gelene dein yararl bir ey yapabilirdik diyednyorum, senin iin.
Ya da uak gelmeyene dein. Rica ederim syle, ne yapabilirim? Yapabileceim ; bir ey olmal.
Aya kesip atsan bitebilirdi bu i, gene de belli olmaz ya. Yahut vurabilirsin beni. Keskin atc oldun
artk. rettim sana at, deil mi?
Ne olur byle konuma. Bir ey okuyabilir miyim sana?
Ne okuyacaksn?
Kitap antamdaki okumadmz kitaplardan birini.
Dinliyemiyorum, dedi adam. Konumak daha kolay bana. Vakit geirmek iin kavga edelim.
Kavga etmem. Hi istemem kavga etmek. Artk kavga etmeyelim. Ne denli sinirli olursak olalm.
Bakarsn bugn baka bir araba ile dnerler. Belki de uak gelir.
Kmldamak istemiyorum yerimden, dedi adan. Anlam da yok artk, ama seni rahatlatacaksa
baka. Korkaklk bu.
Susun busun demeden rahata lmee brakamaz msn insan? Bana svmenin lemi var m?
lmeyeceksin.
Aptallk etme. Baladm bile lmee. u pilere sor bak. ri, pis kularn oturduu yere gz att, plak
baslar kabark tylerin iine gml idi. Bk drdncs kurun gibi indi yere ve sonra sallana sallana
tekilerin ya-" nna gitti.
Her kampa gelirler. Aldna sen onlara. Umutsuzlua dmezsen kurtulursun.
KLIMANJARO'NUN KARLARI
179
Nerde okudun bunu? Tam bir ahmaksn sen.
Sen de benimle urarsn.
Hay Allah, dedi adam. Yahu iim bu benim.
Sonra uzand, bir sre yle kald ve ovann titreyen sca stnden alln sonuna dek bakt. Ovann
sars iinde kck ve beyaz grnen bir ka yaban kou vard, ve daha tede, bir zebra srs grd,
yeil allarn yannda bembeyaz. Bkjepeye kar kurulmu ok ho bir kampt bu, gzel bir suyu vard,
ve hemen yannda, nerdeyse kurumu bir su delii ki, sabahlan kum keklikleri uuurdu stnde.
Bir ey okuyaym, ister misin? diye sordu kadn. adr bezinden bir iskemlede oturuyordu, portatif
karyolann yannda. Meltem kt.
istemem, teekkr ederini!
Belki kamyon gelir.
Bo vermiim kamyona.
Ben bo vermiyorum.
Benim bo verdiim ok ey nemlidir senin iin.
O kadar deil Harry.
imee ne dersin?
Sana iyi gelmez sanrm. Bak, btn alkoll ikiler yasak deniyor Black'te. imemen lzm.
Molo! diye bard adam.
Buyurun Bwana.

Whisky soda getk.

Bastne Bwana.
Kadn, ime! dedi. Umutsuzlua kaplma diye bunu demitim iste. Kt olur diyor. Ben de biliyorum,
zararl sana.
Deildir, dedi adam. iyi gelk bana. Demek her ey bitti diye dnyordu adam. Demek baka
frsat yoktu elinde bitirmek iin. Demek byle bi180
HEMINGWAY
tecekti, iki iin cedelleerek. Sa bacanda gangren baladndan beri hi ar duymamt ve ar ile
birlikte btn korkusu da ekip gitmiti, simdi btn hissettii byk bir yorgunluk ve fkeydi,
hastaln sonu. Yaklaan bu sondan tr de ok az bir merak duyuyordu iinde. Geri yllarca balta
olmutu bu merak ona, ama simdi anlamsz bir eydi artk. Yorgunluun kolayca onu bu duruma getirmesi
ne garipti.
iyi yazacana emin olana dek yazmayp beklettii eyleri yazamayacakt artk. Ne de yazp
baarszla d mek vard. Belki insan hi bir zaman yazamayacaktr da o yzden ayordur bir yana ve
boyuna geri brakyordur balamay. Hi birini bilemezdi artk.
Keke hi gelmeseydik, dedi kadn. Elinde bardak, dudaklarn srarak bakyordu adama Paris'te
byle bir ey gelmezdi bana. Paris'i sevdiini sylerdin hep, Paris'te kalabilir, ya da baka bir yere
gidebilirdik. Nereye olsa giderdim ben. Nereye istersen giderim dedimdi sana. Avlanmak m istiyorsun,
Macaristan'a giderdik :v iin, rahat ederdik.
Lanet paran, dedi adam.
Hakszlk ediyorsun, dedi kadn. Benim olduu kadar senindir de. Her eyi braktm, senin istediin
her yere gittim, ne istersen yaptm. Ama keke buraya hi gelmeseydik.
Buray sevdiini syledindi.
Evet, sen iyi iken syledim. Ama imdi nefret ediyorum buradan. Bacan neden byle oldu
anlamyorum. Bamza neden geldi bu, anlamyorum.
ilk kadmda stne tentrdiyot srmei unuttum da ondan oldu sanrm. Bugne dein hi mikrop
kapmadm iin aldr etmedim. Sonradan azmas da her halde teki antiseptikler dklnce o hafif
fenoll suKLIMANJARO'NUN KARLARI
181
yu kullandk, o da kk kan damarlarn tkad ve gang ren balad. Kadna bakt, Baka ne?
Ben onu demedim.
u acemi kikiyu ofr yerine iyi bir usta tuts aydk, adam ya kontrol ederdi, kamyon da tuturiazd

Ben onu demedim.

Sen beni tutacana, Old Westbury'li, Saratogal, Palm Beach'li yere batasca adamlarm
brakmasaydm elinden...
Neden, ben seni sevdim. Hakszlk ediyorsun. Seni imdi de seviyorum. Hep seveceim. Sen beni
sevmiyor musun?
Hayr, dedi adam. Sanmyorum. Hi sevmedim. Harry sen neler sylyorsun? Akln m ardn?
aracak aklm kalmad.
ime unu, dedi kadn. Sevgilim, ne olur ime. Elimizden ne gelirse yapmalyz.
Sen yap istediini. dedi adam. Ben yorgunum
imdi o Karaa'ta bir istasyonu gznn nne getiriyordu; kendisi de orda, bavullar ile duruyordu, u
karanl yaran klar Simplon Orient ekspresinin klar idi; Trakya'dan ayrlyordu bozgun
sonunda. Yazmak iin biriktirdii eylerden biriydi bu da, biri de suydu, sabahleyin kahvaltda
pencereden dar bakyor ve karl Bulgar dalarn gryordu; Nansen'in sekreteri, yash adama, kar
m bunlar diye soruyor, yal adam da bakp yle diyordu, Hayr, kar deil. Kar iin daha ok erken.
Ve sekreter, teki kzlara tekrarlyor, deil, grdnz m? Onlar da, kar deilmi, yanlmz

diyorlar. Ama mis gibi kard bu, deitirilen halk bu karlara srdler. Ve o ks, lene dek ayaklan
altnda inedikleri bu kard iste. O yl Gauertal'da btn Noel haftas boyunca yaan da kard,
oduncunun evinde kalmlard o yl, odann ya182
HEMINGWAY
rsn kaplayan drt ke byk bir ini soba vard, ii kayn yapraklar ile doldurulmu iltelerde
yattlar, ayaklar kar iinde bir kaak geldi o karda. Arkamda polis var, dedi ve ona yn oraplar
verdiler; candarmalan oyaladlar konumaktan, ta kardaki izler kapanana dein.
Schrunz'da Noel gn kar ylesine parlakt ki, meyhanenin penceresinden bakp da kiliseden dnenleri
seyrederken insann gzleri yanyordu. Orada, iki yan amlk dik tepelerle evrili nehir boyundaki,
kzaklardan dz-lemi sidik sars yoldan geip gitmilerdi, ar kayaklar omuzlarnda; Madlener
hannn stndeki buzdandan aa brakmlard kendilerini yararak, gene orda; kar dmdzd
krema gibi ve pudra gibi hafifti. Ku gibi aa dtnzde hzn kard o sessiz cmb ansyordu.
Madlener Hannda kar tutsa olmulard o korkun .ipi yznden, lmba nda kt oynamla-, Her
Lent her tlnde ortaya konan para arttrlyordu. Sonunda her eyini yitirdi. Her eyini, kayak okulu
parasn, btn bir mevsimin kazancn ve btn ana parasn. Uzun burnu ile ktlar toplayn ye
asn, ans Voirs deyiini gznn nne getirebiliyordu. Sonra hep kumar oynand artk. Kar yamaz
kumar oynardn, tipi balar kumar oynardn. Yaamnda kumar oynayarak yitirdii vakitleri dnd.
Ama bunun stne bir satr bile yazmamt; o parlak, souk Noel gnn de, ovann tesinde grnen
dalarla; Johnson, izinli Avusturyal subaylarn trenini bombalamak iin dman hatlarnn stnden
umutu, onlar dalp karken makineli tfekle taramt tmn. Sonradan Johnson'un yemekte
gelip olan biteni anlatmaa balamasn ansd. Nasl da sessizlik olmutu birden, sonra biri syle
demiti, Seni gidi kanl katil pi seni.
KLIMANJARO'NUN KARLARI
183
'Sonradan birlikte kayak yaptklar Avusturyallar geme bu Avusturyallard. Hayr, onlar deildi. Btn
o yl ._ kayak yapt Hans szgelii, Kaiser-Jagers'dey mis. Ve b-kevinin yukansndaki vadide tavan
avna gittiklerinde Paseubio savandan, Patrica'ya, Asalone'ye yaplan sal-, drlardan konumulard.
Ve bunlar stne bir tek szck bile yazmamt. Ne Monte Carlo, ne Siete Commun, ne . Arsiedo
stne.
Voralberg'de, Arlberg'de ka ks geirmiti? Drt, ve sonra Bludenz'e girerlerken hani o tilkisini satan
adam ansd, hani hediye alacaklar gn, o iyi kirin kiraz ekirdei tadn, buzun stne toz gibi yaan
karn cmbn, Hi! Ho! nakarat ile sylenen trkleri, son dzlkten o keskin uuruma doru
gelirken kaya dorultmas, sonra dnte yemi bahelerini alma ve hendei atlayp hann
arkasndaki buz tutmu yolu bulma ansd. Balarn zp kayaklar vura vura karr ve ha-nn tahta
duvarna dayarsnz, pencereden lmbann vurur, ierde, dumanl, taze arap kokan scak odada
akordiyon almaktadrlar.
Paris'te nerde kaldkt? diye sordu, yanndaki adr bezinden iskemlede oturan kadna, imdi,
Afrika'da.
Crillon'da. Biliyorsun.
Neye bilecekmiim?
Her zaman orda kalrz.
Yo. Her zaman deil.
Orda kalrz, bir de St. Germain'deki Pavilion Henri - Quatre'da. Oray ok sevdiini sylerdin.
Sevgi bir gbre yndr, dedi Harry. Ben de zerine kp ten horoz.
ekip gitmei gze aldmsa, dedi kadn, arkanda brakacan hereyi de ille yok etmek mi lzm?
Hereyi birlikte gtrmen mi gerekli demek istiyorum? Atn da,
184
HEMINGWAY
karn da ldrmek, eerini, zrhn yakmak zorunda msn?

Evet, dedi adam. Senin o zkkm par and benim zrhm.

Yapma.
Peki peki. Sustum ite. Seni zmek istemem.
Biraz ge kaldn ama.
Peki, yle olsun. Ben de seni zmei srdrrm. Daha elendirici olur bu. Seninle yapmaktan
holandm tek eyi de yapamyorum imdi.
Yok canm, doru deil dediin. Benimle ok ey yapmaktan holanrdn, ben de ne istedinse sen
yaptm.
Aman brak u vnmei allah akna.
Adam kadna bakt, kadn alyordu.
Bak, dedi adam, ho mu oldu imdi bu? Neden byle yaptm ben de bilmiyorum, insann kendini
ayakta tutabilmesi iin ldrmesi gerekli sanrm. Balangta yle bir niyetim yoktu. Hr karmak
istemezdim Ama tam bir deliyim imdi ben, seni zmek iin elimden geleni yapacam. Aldrma sen
sylediklerime sevgilim. Ben seni gerekten seviyorum. Sen de biliyorsun seni sevdiimi. Seni sevdiim
gibi baka kimseyi sevmedim.
Peynir ekmek gibi alt bu yalana bavurdu gene.
Bana ne kadar tatl davranyorsun.
Seni orospu, dedi adam. Zengin orospu. iir sanat ite. iirle doluyum imdi. rmlk ve iir.
rm sik.
Yeter artk. Neden imdi canavar kesUivedin Harry?
Hi bir ey brakmak istemiyorum, dedi adam. Arkamda hi bir ey brakmak istemiyorum.
Akam olmutu artk ve adam uymutu. Gne tepenin ardna ekilmi, btn ovaya bir glge inmiti ve
KLIMANJARO'NUN KARLARI
185
bir takm kk hayvanlar kampn yanna sokulmu yiyecek aryorlard; hzl hzl inip kalkan balar,
sallanan kuyruklar, adam onlar gzlyordu imdi, allktan tede. Kular daha fazla kalmadlar yerde.
Tm birden bir aaca tnediler. Daha oalmlard imdi. Adamn ilerine bakan ocuk yatan yannda
oturuyordu.
Memsahib ava gitti, dedi ocuk. Bwana ister bir ey?
Hi bir ey istemem.
Kadn bir para et bulaym diye ava gitmiti, ve adamn, evresini seyretmei ne denli sevdiini
bildiinden, onun grebildii bu kk ova parasnn erincini bozmamak iin ok telere gitmiti. Hep
byle dikkatlidir diye dnd adam. Her eyi de bilir, ya okumutur, ya duymutur.
Kadnn bir kabahati yoktu ki, adam ona geldiinde zaten ii bitmiti. Bir kadn nerden bilsindi
sylenenin hi bir anlam olmadn; sadece alkanlktan ve rahatlamak iin konutuunuzu? Artk
azndan ne ksa adamn, bir anlam yoktu, yalanlan dorulardan daha ok tutulmutu kadnlarca.
Anlatacak bir takn doru eyler olmadndan da deildi hani yalan atmas. Yaamt yaayacamca ve
tketmiti, artk baka baka kimselerle yeniden yayordu ayn yerleri daha iyisinden ve yeni
kimselerle.
Dnmekten vaz getin mi en harikas oydu. iin salamdr, bu yzden de, bir oklarn ykm olan bu
tutum sana zarar vermez, iimi yapamyorsam yapamyorum diye bo vermi bir davran taknrsn,
madem ki yapamyorsun artk. Ama iinden dersin ki, isterdim yazma bu insanlar, bu zengin olu
zenginleri; sen ki onlardan deilsin hi, onlarn lkesinde bir casussun; koyup gitmek isterdin zaten,
yazmak isterdin ve brak da bunlar baka
186
HEMINGWAY
bir bilen yazsn, dersin. Ama hi yapamayacakt bunu, nk yazmadan, rahatlk iinde, tiksindii bir
yaam srerek geirdii her gn onun yeteneini krletiyerdu ve alma istemini gevetiyordu, yle ki,
sonunda alamaz duruma gelmiti. almad iin de, bildii bu insanlarn tm daha da rahata
gmlyorlard. Yaamnn iyi dneminde kendini en mutlu bulduu yerdi Afrika, onun iin de yeniden

balamak iin buraya gelmiti. Hi atafata kamadan girmilerdi bu seijere. Bir sknt yoktu, ama
lksleri de yoktu ve bundan tr de eski alkanlm bulabilirim diye dnmt. Vcudunun yalarn
yakmak iin daa kp alan ve idman yapan bir dv gibi ,o da bu yolla ruhunun fazlalklarn
atabilirdi,
Kadn da holanmt bundan. Sevdiini sylyordu bunu. Heyecan verici her eyden, yeni insanlar ve
gzel eylerle dolu deiik bir evreden holanyordu. Adam da alma gcn yeniden elde ettii
dne kaplmt. imdi i byle bitti diye, byle bittiini de biliyordu, beli krld iin kendini sokan
ylanlara dnmemeliydi. Kadnn suu yoktu bunda. O olmasa bakas olacakt. Bir yalanla yaadysa, gene
o yalanla lmee bakmalyd. Tepenin ardnda bir tfek sesi duydu.
ok yaman vurucu idi u iyi, u zengin orospu, ona ok iyi bakan ve onun yeteneini mahveden kadn.
Sama. Yeteneini kendisi mahvetmiti. Ona iyi bakt iin bu kadm sulamann lemi var myd?
Kendisi, iletmedii iin mahvetmiti yeteneini, kendine ve inand eye ihanet ederek, ha babam ie
ie algsn krelterek, tembellikle, dalga gemekle, zppelikle, kendini beenmilikle, ne yapp edip.
Neydi ki zaten? Eski kitaplarn bk listesi mi? Neydi onun yetenei yni? yi bir yetenekti ama
kullanacana pazara karmt onu. Yapt deildi hi, yapabildii idi hep. Ve yaamn kazanmak iin
kalemini
KLIMANJARO'NUN KARLARI
187
seeceine, baka eyleri semiti. Sonra yeni bir kadnla akdalk etmee kalkt zaman, bunun
ncekinden daha zengin olmas da garip deil miydi? Fakat tekilerin tmnden daha zengin, ortadaki
parann tm sahibi, bir zamanlar kocas, ocuklar, umut krklna urad aklar olan ve imdi onu
vnd bir mal diye sevmi olan bu kadn artk sevmemesi, ona sadece yalan sylemesi; onu artk hi
sevmedii ve yalan syledii zaman, parasna karlk ona, gerekten sevdii eski zamanlardakinden daha
ok ey verebilmesi tuhaf deil miydi?
Yaptklarmzla deer bimeli tmmze, diye dnd. Ama yetenein nerde ise, yaamm ordan
kazanyor-sundur. Btn yaam boyunca, u ya da bu biimde, canllk satmt, ve sevgi balar
kalmaynca paraya daha ok deer veriyordun, bunu anlamt, ama yazmayacakt, ne imdi, ne baka
zaman. Hayr, yazmayacakt bunu, yazmaa ok deer olduu halde.
Derken kadn grnd, aklktan kampa doru geliyordu. Kilot pantalon giymiti, iftesi elindeydi.
Arkas sra gelen iki ocuk srkta bk yaban kou tayorlard. Hl gsterili bir kadn, diye dnd,
ok ho bk vcudu vard. Yatakta ok ustayd ve baylrd bu ie, gzel deildi, ama adam, yznden
holanrd onun, korkun okurdu kadn, ata binmei, av ve fitiline imei severdi. Daha gen bk kadn
sayld yata iken lmt kocas, o da bir sre kendini yetimi iki ocuuna adamt, ocuklar
kendilerini kurtarmlard, ondan sklyorlard, ahrndan, kitaplarndan, iki ielerinden. Akam
yemeinden nce okuma severdi kadn ve okurken viski soda ierdi. Daha yemee oturulduunda
adamakll kafay tutmu olur, yemekte de bir ie arab devirince szp uyuyacak denli sarho olurdu
hep.
Aklar edinmesinden nceydi bu. Aklar edindikten
188
HEMINGWAY
KLMAN JARO'NUN KARLARI
189
sonra yle ok imedi, nk uyumak iin sarho olma gereksemiyordu. Fakat aklar cann skyordu
onun. Onu hi de skmayan biri ile evlenmiti ve bu adamlardan ok sklyordu.
ocuklarndan biri bir uak ka/asnda ld, bundan sonra istemedi aklar olsun ve iki de onu
avutmad iin baka bir yaam kurmak zorunu duydu. Yalnzlk birden ok korkutmutu onu. Fakat
sayg nedir bilen birini aryordu.
ilikileri ok sade balamt. Yazdklarn seviyordu adamn ve onun sevdii yaama zlem duyuyordu
hep. Tam istedii gibi yayor, diye dnyordu onun iin. Onu elde etmek iin adm adm yrmesi,

sonunda ona ask olu biimi, tm kendine kurduu bu yeni yaamn dzenli geliiminin birer paras idi,
ve adan da eski yaamndan ne kaldysa elinden karmt.
Bunlar gveni iin, rahat iin elinden karmt, bunda yatsnacak bir yan yoktu, baka neden olsundu?
Bilmiyordu. Kadn, istedii her eyi getirecekti ona. Biliyordu bunu adam. ok da iyi bir kadnd. nne,
hangi kadn ksa hemen ii piirecekti, onunla olmas daha iyiydi, nk o daha zengindi, nk daha ho
ve anlayl idi ve nk hi kavga karmazd, iste imdi kadma kurmu olduu bu yeni yaam sonuna
geliyordu, nk iki hafta nce adamn dizine bir diken battnda tendr-diyot srmemiti, duran bir
geyik srsnn resmini ekmek iin onlara doru yryorlard, hayvanlarn, balar yukarda evreyi
gzlerken burun delikleri havay kokluyor, kulaklar alla dalmalarn sonuayacak ilk tehlike sesini
duymak iin kirite bulunuyordu. Resim ekilmeden de kap gitmierdi.
te geliyordu kadn.
Adam ban yatt yerden kadna doru evirdi. Merhaba, dedi.
Bir yaban kou vurdum, dedi adama, iyi et suyu olur bundan sana. Bir az da patates presi
yaptrrm. Naslsn?
Daha iyiyim.
Ne iyi deil mi? Biliyordum bunu. Ben giderken sen uyuyordun.
Gzel bir uyku ektim. ok uzaa m gittin? Hayr. Tepenin hemen arkasna, yi vurdum ama kou.
Harika vurursun zaten.
Seviyorum av. Afrika'dan holandm. Gerekten. Bir sen hasta olmasan, en gzel gnlerim bunlar
diyeceim. Seninle avlanmann ne denli zevkli olduunu bilmezsin. Sevdim bu yereri.
Ben de severim.
Sevgilim, kendini iyi hissetmenin benim iin ne denli tatl bir ey olduunu bilemezsin. Bozulmana
dayanamyorum. Bir daha bana yle szler sylemeyeceksin, deil mi? Sz verir misin?
Yo, dedi adam. Ne sylediimi hatrlamyorum.
Beni ykman gerekmez. Deil mi? Ben sadece seni
seven ve sen ne yapmak istersen onu yapmak istiyen orta
yal bir kadnm. Zaten iki kez yklmm. Beni gene
ykmak istemezsin, deil mi?
Seni bir ka kez yatakta ykmak isterim, dedi adam.
Olur. iyi bir ykmdr o. Biz byle yklmak iin yaratlmz. Yarn uak burda olur.
Nerden biliyorsun?
Eminim. Gelmesi art. Ate yakmak iin otu, odunu hazrlam ocuklar. Ben bugn de inip gene baktm.
190
HEMINGWAY
Uam inmesi iin bol yer var. Her iki uta da atei hazrladk.
Uan yarn geleceini nerden karyorsun?
Eminim gelecek. Gecikti bile. Sonra kentte bacana bakarlar, arkasndan biz de iyi bir ykm yaparz.
Kt lflarla deil.
Bir ey ielim mi? Gne batyor.
ille iecek misin?
Bir tane ierim.
Beraber ieriz bir tane. Molo, letti dui viski soda! diye seslendi.
Sivri sinek izmelerini giysen iyi olur, dedi kadna.
Ykanana kadar bekleyeceim...
Hava kararrken iiyorlard ve iyice karanlk basmadan, artk avlanacak kadar aydnlk kalmadnda,
tepenin evresini dolanmak zere aklktan bir srdan geti.
Bu pis de her gece geiyor burdan dedi adam. iki haftadr her gece.
Geceleri grlt yapan o. Aldrmyorum ben. iren hayvanlar bunlar ama.
Hep bir yana yatmaktan gelen rahatszlktan baka bir sancs szs olmad u srada, karlkl
ierken, ocuklar ate yakarken, atein yansmalar adr bezinde oynarken, o ho kendini brakn

tadn duyabiliyordu. Kadn ok iyi davranyordu ona. leden sonra kabalk etmi, haksz davranmt.
Ho bir kadnd, gerekten harikayd, te tam o anda duydu lmn gelip attn.
Bir saldryd bu; ne suyun, ne rzgrn saldrsna benziyordu. Aniden bastran uursuz kokulu bir
boluktu bu. Ve en garibi bu boluun bir kenarndan srtlan srnp geiyordu.
Ne var Harry? diye sordu kadn.
KLIMANJARO'NUN KARLARI
191
Yok bir ey, dedi. teye gesen iyi edersin. Rzgra doru.
Molo sargy deitirdi mi?
Evet. Asit borikle ykadm.
Naslsn imdi?
Biraz sersem sepet.
Ben ykanmaa gidiyorum, dedi kadn. Hemen gelirim. Beraber yeriz yemei, sonra da yata ieri
alrz.
Kavgay kestiimiz iyi oldu, dedi adam iinden. Bu kadnla yle ok kavga etmemiti hi, oysa teki
sevdii kadnlarla o kadar ok didimiti ki, sonunda bu didimelerin yozlamas ile, aralarnda ortak ne
varsa elbirlii ile ldrmlerdi hep. ok da sevmiti, ok istemiti, ve tmn ypratp tketmiti.
istanbul'daki o yalnz gnlerini dnd. ekip gitmeden nce Paris'te kavga etmiti sevdii kadnla.
Uzun sre avarelik etmi, bu da geince, yalnzln yok edemediini, stelik bsbtn berbat ettiini
anlaynca, ilkine, onu brakan kadna, yalnzln yok edemediini anlatan bir mektup yazmt...
Regence'm nnde bir kadn ona benzettii zaman nasl baylacak gibi olmutu, iinin eridiini duymutu
ve onu andran bir kadnn ardna dmt. Boulevard boyunca, o olmadn grnce korkmutu, bu
duyguyu yitirmekten korkmutu. Yatt her kadn, nasl da yalnz ona duyduu zlemi arttryoru. Onu
sevmekten vaz geemeyeceini anlaynca dargnlk nasl da nemini yitirmiti. Bu mektubu Club'de
yazmt, uyank ve soukkanl. Sonra New York'a postalayp Paris'teki ofise yazmasn rica etmiti
ondan. Bu yol en emin yoldu. Ve o gece onu ylesine zlemek, iinde bir boluk, bir eziklik yaratmt.
Taksim'e kadar dolam, bir kz
192
HEMINGWAY
yakalam, yemee gtrmt. Sonra dans etmek iin bir yere gitmilerdi. Kz ok kt dans ediyordu,
onu brakp apal, smscak bir ermeni kars bulmutu, kadn gbeim yle bir yaptrmt ki,
kaynyordu sanki. Bu kadn, kk rtbeli bir ingiliz topu subaynn elinden kavga ile almt. Topu onu
darya arm, karanlkta, sokakta talarn stnde dnmlerdi. Ingilizin ene kemiine iki sk
yaptrmt, yere dmediini grnce attk belya demiti. Topu da onun midesine yaptrmt,
sonra da gznn yanna. Bu sefer bir sol sallad ve oturttu. Bunun zerine topu, stne atlp ceketini
yakalad ve kolunu yrtt, o da onun kulann arkasna iki tane vurdu, sonra onu iterken sa ile herifi
ykt. Topu yere derken nce basn vurdu, o da kz alp savutu, nk M.P. ler geliyordu. Bir taksiye
atlayp Boaz'da Rumelihisar'na gittiler, dolatlar gecenin ayaznda ve yatmaa gittiler. Kadn
grnd gibi bir az gekindi muamelede, ama przsz, gl yapra gibi, urup gibi, yumuak bir karn
vard, byk gslyd, knn altna yastk gerekmiyordu, sabah aydnlnda yzn grmiyeyim diye
kadn uyurken brakp Perapalas'a, rk bir gzle ve bir kolu koptuu iin ceketi elinde dnd.
O gece Anadolu'ya hareket etti, sonunda bir bir hatrlad bu yolculukta geenleri; btn gn afyon iin
yetitirilen haha tarlalarndan gemilerdi, nasl da garip bir duygu veriyordu bu, giderek btn
mesafeler yanltyordu insan, yeni gelmi olan Konstantin'in, subaylar, ile nereye saldn yapt
anlalmyordu ve topu kendi ktalarna ate amt, ingiliz gzlemci bir ocuk gibi alamt.
O gn ilk kez grmt, beyaz ksa eteklikli, ayaklarnda ular kvrk, ponponlu ayakkaplar ile lleri.
Trkler ard arkas kesilmeden ve ynlarla gelmilerdi, eteklikli adamlarn katklarn grmt,
subaylar nce
KLIMANJARO'NUN KARLARI
193
. kendi askerlerine ate etmiler, ama sonra onlar da kamaa balamlard,
ingiliz gzlemci ile
kendisi de ta , cierleri aryana ve az madensel bir tat bryene dek komulard, bir kayann

arkasnda durmulard. Trkler . hep akn akn geliyorlard. Sonra aklnn hi almayaca eyler
grmt, daha sonra daha beterlerini grmt. yle ki Paris'e dndnde bunun hi lfn etmedi,
konunun almasna bile dayanamyordu. nnden getii kahvede o Amerikal ozan grd, masasnda bir
yn fincan alt birikmiti. O patates suratnda aptal bir anlatm ile dada akmn konuuyordu.
Romanyal bir ozanla, adnn Tristan Tzara olduunu syliyen bu Romanyal , hep bir monokl takyor ve
hep bas ars ekiyordu, sonra gene apartmanda kars ile idi. Simdi onu seviyordu gene, kavga bitmi,
lgnlk bitmi, eve dndnden memnundu, brosu mektuplarn evine yolluyordu. Bylece yazd
mektubun karl da bir sabah tepsi iinde nne geldi, el yazsn grnce buz gibi oldu, mektubu
baka bir mektubun altna sokmaa alt. Ama kars, a Kimden bu mektup sevgilim,- dedi. Ve
balangcn sonu oldu bu.
Tm ile geirdii gzel zamanlar ve yapt* kavgalar hatrlad. Kavga etmek iin hep en iyi yerleri
seerlerdi. Niin hep o mutluyken kavga karmlard? Bunlarn hi birini yazmamt, nk nce
kimseyi incitmek istememiti, sonra da yazacak epey eyi vard, bunlara gelinciye dein. Ama sonunda
bir gn yazarm diye dnmt hep. Yazacak ylesine ok ey vard ki. Dnyann deitiini grmt;
sadece olaylar deil, evet bir ok olay grmt ve insanlar tanmt, ama anlalmas g, o ok ince
deiiklii grmt ve zaman iinde insanlarn ne klktan ne kla girdiklerini hatrlayabiliyordu, iinde
bulunmutu, yakndan grmt, greviydi yazmak bunlar; ama imdi hi yazamayacakt artk.
194
HEMINGWAY
Naslsn? dedi kadn.
Ykanp adrndan dar kmt imdi.
iyi.
imdi yemek yiyebilir misin?
Kadnn arkasnda, alr kapanr masay tutan Molo ile elinde tabaklar teki ocuu grd.
Yazmak istiyorum, dedi.
Gcn yitirmemek iin bir az et suyu imen lzm.
Bu gece leceim, dedi. Glenmee ihtiyacm yok.
Ackl haller taknma Harry ltfen, dedi kadn.
Burnun koku almyor mu senin? Kalama kadar rdm, baksana. Etsuyu ile kendimi ne bokuna
aldataym? Bana viski soda getir Molo.
Ltfen etsuyu i, dedi kadn nazike.
Peki.
Etsuyu ok scakt. Umana kadar bekletti tasn iinde, sonra bir dikite iiverdi.
ok iyi bir kadnsn, dedi. Sen aldrma bana.
Spur ve Town and County dergilerinde rastlanan o candan, o sevimli yz ile bakt adama, geri bu viiz
bir az bozulmutu ikiden, bir az bozulmutu yatmaktan, takat bylesine gzel gsler, bylesine ie
yarar kalalar ve bylesine insann srtn efkatle okayan eller ne arard Spur ve Town and Country
dergilerinde. Ve adam ban kaldrp baktnda o candan, sevimli glmsemesini grd, lmn geldiini
gene hissetti. Bu kez saldrmamt yle. Bir kandili titreten ve alevini uzatan bir yelin fr gibiydi.
Cibinliimi dar karsnlar sonra, aaca balasnlar, atei de yaksnlar. Bu gece adrda
yatmayacam. Tanmaa demez. Berrak bir gece. Yamur yok.
KLIMANJARO'NUN KARLARI
195
Demek lmn byle oldu senin, iitemediin fsltlar iinde. Eh, artk kavga kmayacakt. Sz
verebilirdi buna. Basndan hi gememi olan bu tek deneyimi ber-badetmeyecekti imdi. Yapabilirdi
hani. Sen hereyi ber-badettin. Belki de yapamazd.
Ben sylesem yazabilir misin?
Hi bilmem, dedi adama.
Pekl.

Yazmak istedii eyi ylesine derli toplu gryordu 'ci, eer tam hakkn verebilseydi, bir tek paragrafa
sd-rabilirdi tmn, ama vakit yoktu elbet.
Gln yukarsndaki tepede, aralar beyaz harla svanm ktklerden yaplma bir ev vard. Kapnn
yanndaki srkta, yemee armak iin bir an aslyd. Evin arkasnda tarlalar, tarlalarn ardnda da
kereste orman vard. Evden rhtma dein bir sra Lombardiya kava sralanyordu. Kereste ormannn
kysndan tepelere bir yol gidiyordu, bu yolda brtlen toplamt. Sonra bu ev yanmt. Ak
minenin stndeki geyik ayaklarn dan yaplm rafta duran btn tfekler yandyd, arka-sndftn
namlular, fieklikler deki kurunlarla kundaklar yanp gitmiti. Kocaman demir sabun kazanlar iin kl
suyu yaplan yerdeki kl yn zerinde duruyordu bunlar, oynayabilir miyiz bunlarla diye sorardk
Bykbaba'-ya, o da olmaz derdi. E... onun tfekleriydi bunlar hl ve artk baka tfek de almad. Ava
da kmad hi. Ev ayn yerde yeniden yapld, keresteden bu sefer ve beyaza bayand, kapsndan
baknca kavaklar ye daha tedeki gl grnyordu; ama artk tfek diye bir ey yoktu ortada. Ktk
evin duvarndaki geyik ayaklarna asti! olan namlular kl yn zerinde duruyordu ve artk hi kimse
dokunamyordu onlara.
Savatan sonra Kara Ormanda bir alabalk nehri ki196
HEMINGWAY
ralamstk, iki yoldan gidilirdi oraya. Birini tutturdun mu, Triberg'den vadiye iner ve beyaz yolu
evreleyen aalarn glgeledii vadi yolunu dolanr, sonra dalara kan bir yan yola sapar, bu yol nehre
dayanncaya dein ilerinde byk tas evleri ile bir ok kk iftliklerden geerdin, tte balk avmz
orda balard.
teki yol, ormann yanndan diklemesine yukar trmanr, sonra am orman iinden dalarn tepesine
giderdi, orada bir ayrln yan boyunca aa iner, ayr geer ve kprye varrd. Dere boyunca kayn
aalar vard, dere byk deildi, fakat dard, tertemizdi, hzl akard, kayn aalarnn kkleri altnda
glckler yaparak durulurdu. Triberg'deki Hotel'in sahibi krl bir mevsim geirmiti. Nefis bir
mevsimdi ve biz birbirimizle yakn dost olmutuk. Ertesi yl enflasyon geldi att ve bir yl nce
kazand para oteli amak iin eksiklikleri tamamlamaa yetmedi, adam da ast kendini.
Bunlar syleyip yazdrabilirdin, ama Contrescarpe Meydan'n yazdramazdn. Orada iek satclar
ieklerini sokakta boyarlard, boyalar otobslerin kalkt kaldrma akard, yasl adamlar ve kadnlar
her zaman sarho gezerlerdi, araptan ve kt cibreden ve ocuklarn burunlar akard hep, soukta;
Cafe de Amateurs'-deki ter kokusu, yoksulluk, sarholuk ve Bal Musette'deki orospular, yukar katta
kalan. Kapc kadn Muhafz Ala-y'ndan svari askerini odasnda konuklamt, at kl sor-gulu miferi
iskemlenin stnde dururdu. Koridorun br ucundaki kiracnn kocas bir bisiklet yarsyd, o sabah
Kaymak'da L'Auto'yu ap da kocasnn Paris -Tours arasnda yaplan ilk byk yarsnda ncii
geldiini renince duyduu sevin. Kzarp glm ve elinde san spor gazetesiyle alayarak yukar
kmt sonra. Bal Mussette'i isleten kadnn kocas da taksi ofr idi
KLMANJARO'NUN KARLARI
197
ve Harry erken uaa yetiecei gn adam uyandrmak iin kapn vurmutu ve ikisi yola koyulmadan
nce barn tezghnda birer bardak beyaz arap imilerdi. O mahalledeki komularn tanyordu, nk
tm yoksuldular.
O alann evresinde iki eit insan vard. Sarholar ve sporcular. Sarholar, yoksulluklarn bu yolla
unutuyorlard; sporcularsa fkelerini idmandan karyorlard. Communard'lann torunlaryd bunlar,
hangi politikay izliyeceklerini bulmak g deildi onlar iin. Babalarm, akrabalarn, kardelerini,
arkadalarn kimin vurduunu biliyorlard. Versailles ktalar gelip Commune'-den sonra kenti alnca,
yakalayabildikleri nasrl, bas kasketli ya da stnde ii olduunu gsteren herhangi bir iaret
bulduklar herkesi ldrmlerdi, tte bu yoksulluk iinde, bir Boucherie Chevaline ile bir arap
kooperatifinden doru gelen sokan getii bu mahallede yazmt ba tarafn, yazacaklarnn. Paris'in
bu denli sevdii baka hi bir kesi yoktu. Dal budak salm aalar, aa ksmlar kahve rengi boyal
eski beyaz evler, o yuvarlak alanda otobsn uzun yeili, kaldrmda mor iek boyas, Cardinal Lemoine

caddesinin tepeden aa, nehre doru inen yokuu, ve te yanda Mouffetard caddesinin dar, kalabalk
dnyas. Pantheon'a giden yol, her zaman bisikletle getii teki yol, o evredeki tek asfalt yoldu,
tekerleklerin altnda ya gibi kayard, dar, yksek evler ve Paul Verlaine'in ld ucuz, yksek otel
vard bu yolda. Oturduklar dairelerde iki oda vard sadece, o otelin en st katnda, ona ayda altm
franga mal olan, yazlarn yazd bir oda tutmutu. Oradan btn Paris tepelerini, damlar ve bocalan
gryordu.
Oysa apartmann teki katlarndan sadece koru, kmrcnn yeri grnrd. arap da satard, kt bir
sa198
HEMINGWAY
rap. Boucherie Chevaline'in kapsnda yaldzl bir at ba vard, ak vitrinde altn sars, krmz etler
asl idi, yeil boyal kooperatiften alrlard araplarn; iyi ve ucuz arapt. Gerisi boyal duvarlar ve
komu pencereleri idi. Bu komular, geceleyin biri sarho olup da, boyuna yats-yp durduklar, o tipik
Fransz sarholuu ile sokaa serilip homurdanmaa, inlemee balaynca, pencerelerini aarlard ve
sonra bir konumadr balard.
nNerde Polis? istemezsin buradadr pezevenk. Bir kapc ile yatyordur. Git bir Agent ar. Biri kalkp
da pencereden bir kova s dknceye kadar inleme sona ermezdi. Bu ne? Su- iyi fikir.- Ve pencereler
kapanrd. Onun femme de menage' olan Marie, sekiz saatlik i gn aleyhinde yle atp tutard: Bir
koca altya kadar alrsa evine dnerken az ier ve ok para arj etmez. Oysa sadece bee kadar
alt zaman her gece sarho olur ve hi para tutmaz. alma saatlerinin ksaltlmasndan zarar
gren iilerin karlar.-
Bir az daha etsuyu istemez misin? diye sordu kadn.
stemem, ok teekkr ederim. ok gzel.
Bir azck alsan.
Viski soda istiyorum.
yi deil sana.
Deil. Tehlikeli benim iin. Cole Porter yazd mziini ve szlerini. Olur deli benim iin.
Bilirsin, imeni isterim.
A... elbet. Ama tehlikeli benim iin.
O gidince, diye dnd adam. istediimi yaparm, istediimi yaparm deil de, ne varsa. Ayyyy,
yorulmutu. ok yorulmutu. Biraz uyuyacakt. Sessizce yatt, lm yan banda deildi. Herhalde baka
bir sokaa gitmiKLIMANJARO'NUN KARLARI
199
ti. p diye giderdi, bisikletle, kaldrmlarda hi ses karmadan.
Yo, Paris stne hi yazmamt. Sevdii Paris stne, hi. Ama yazmad teki eylerden ne haber!
iftlikten, ada aynn gm griliinden, sulama yollarndaki tertemiz, hzl sulardan, kaba yoncalarn
koyu yeilinden ne kaber! Kei yolu tepelere doru trmanrd ve yazn davar, geyik gibi rkek olurdu.
Brmeler, dinmiyen uultu, gzn dadan indirirlerken, ar ar yryen srnn kaldrd o toz
bulutu. Dalarn ardndaki keskin doruk, akam aydnlnda ve aysnda ke-iyolundan inerken vadinin
telerinde parlard. Karanlkta kereste ormanndan nn iyi gremedii iin atn kuyruunu tutarak
iniini ve yazmak istedii btn hikyeleri hatrlad imdi.
Hani o zaman kimse gelip de ot almasn diye tembih ederek iftlikte braktklar yarm akll yanama
ocuk stne ve ocuun yem alyor diye nlemee alt Fork'larn yal deyyusu stne. ocuk kar
koyuyor, adam da gene dveceini sylyor. ocuk mutfaktan tfei alp, adam ambara girmiye kalknca
vuruyor onu, iftlie dndklerinde leli bir hafta olmutu adamn, ak avluda buz kesmiti, kpekler
yemiti tesini berisini. Hadi bakalm ne kaldysa bir battaniyeye sarp balayarak kzaa yklyorsun,
ipinden eke eke, ocuun da yardm ile 'gtryorsun, kayaklarnz takp yola indiriyorsunuz, olan
kasabaya gtrmek altm millik yol. Tutuklanacandan hi haberi yok ocuun. Grevini yaptn
sanyor, senin dostun olduunu ve mkfatlandr ila an dnyor. htiyarn nasl bir ktlk etmi

olduunu, kendisine ait olmayan yemi nasl almaa kalktn herkes bilsin diye kzan ekilip
gtrlmesine yardm etmiti
200
HEMINGWAY
ve erif bileklerine kelepeyi taknca inanamam gzlerine. Alamaa balamt, ite yazmak iin
saklad hikayelerden biri de buydu. Ora ile ilgili en az yirmi hikye biliyordu, birini bile yazmamt.
Neden?
Sen syle onlara neden olduunu, dedi adam
Ne nedeni sevgilim?
Hi nedeni.
Artk ok imiyordu kadn, beraberliklerinden bu yana. Fakat adam yaasa da kadn stne
yazmayacakt hi, bunu biliyordu. Ne de tekiler stne. Zengin oianlar alkt, ok ierlerdi ya da tavla
oynarlard boyuna. Alk ve biteviye idiler. Zavall Julian' hatrlad ve onun zengin kadnlara kar o
romantik rkntsn, bir zamanlar, yle balayan bir hikye yazmaa kalktn, Byk zenginler
senden ve benden farkldrlar. Ve bir bakas da ona ne demiti? Evet, onlarn paralan ok. Ama bu sz,
Julian'a komik gelmemiti. Zenginlerin apayr ve stn bir rk olduklarn dnyordu o, yle
olmadklarn anlaynca sarslmt, baka olaylardan sarsld kadar sarslmt.
Sarslanlar hor grmt hep. Anladn eyi sevmek zorunda deilsin. Hereyin stesinden gelebilirdi,
byle geirdi aklndan, bos verdii hi bir ey onu ykamazd.
iyi ya. ite imdi de lme bo verecekti. Her zaman bir tek eyden korkmutu, o da ac ekmek A,va,
herkes kadar, ok uzayp onu gten drene dek dayanabilirdi, ama burada korkun ykc bir ey
olmutu, bu ey tam onu alt ettii anda ac dinmiti.
ok eskiden bir akam bombardman subay Williamson'un tel rglerden aarken Alman karakolundan
atKLMANJARO'NN KARLARI
201
lan bir el bombas ile yaralandn, bararak, herkese ldrn beni diye yalvardn hatrlad. iman
bir adamd, ok cesurdu, bir az garip gsterilere merakl idi ise de iyi bir subayd. Fakat o gece tellerde
yakalanmt, alevler onu aydnlatyordu, barsaklar tellere dklmt, o yzden onu ordan ekip
almak iin de canl canl kesmek gerekmiti. Vur beni Harry. Tanr askna vur beni. Bir zamanlar, Tanr
insana kullanamayaca eyi vermez gr stne tartmlard, biri de acnn belli bir sre sonra
insan kendinden geirdii biimde bir kurama balamt bu gr. Ama o akam, Williamson'u hi
unutamad. Hep kendisi iin saklad btn morfin haplarn verene dek Williamson'u kendinden hi bir
ey geiremedi, haplarn bile hemen bir etkisi olmad.
imdilik durumu kolayd, sonradan ktye gitmezse endielenecek bir ey yoktu. Yalnz daha iyi birileri
olsun isterdi yannda.
Nasl birileri olsayd, diye dnd bir az.
Yok, dedi kendi kendine, yle her eyi ok uzun, ok ge yaparsan hl umma evrende kimseyi. Kimse
kalmad. Parti bitti, imdi evsahibi hanm ile ba baasn.
Her eyden olduu gibi rmekten de bktm, diye dnd.
Sknt bu, dedi yksek sesle.
Nedir o sevgilim?
Uzayp giden her ey.
Atele kendisi arasnda kalan kadnn yzne bakt, iskemlesinde arkasna yaslanmt, alevin yanss
biimli yznde parlyordu, adam kadnn uykulu olduunu grd. Atein hemen tesinden srtlann bir
ses kardn duydu.
Yaz yazyordum. dedi. Ama yoruldum.
202
HEMINGWAY
Uyuyabilecek misin? Ne dersin?
Elbette. Sen neye ieri girmiyorsun?

Burada seninle oturmak istiyorum.

iinde bir acaiplik mi var? diye sordu kadma.
Yo. Bir az uykum geldi.
Bende var, dedi adara.
lmn gene geldiini hissetmiti tam o an.
Benim hi yitirmediini ey meraktr, dedi kadna.
Sen hi bir eyini yitirmedin. Tandm en eksiksiz adam sensin.
Tanrm! dedi adam. Kadnn akl bu kadar erer ite. Neymi bu? Senin sezgin mi?
nk tam o srada lm gelmi, ban yatan ayak ucuna koymutu, soluunun kokusunu duyuyordu.
Kafatas, trpan gibi eylere inanma sakn, dedi kadna. lm, bisikletli iki polis de olabilir, bir ku
da. Ya da bir srtlannki gibi kocaman bir burnu da olabilir.
imdi stne doru kmt, artk biimi filn yoktu. Sadece bir yer kaplyordu.
Syle gitsin.
Gitmedi, bir az daha yaklat.
Korkun bir soluun var, dedi ona adam Seni kokmu deyyus seni.
Daha da yaklat, imdi artk onunla konuamyor-du, teki bir az daha yaklat konuamadn grnce
ve imdi adajn onu konumadan uzaklatrmaa alyordu, ama o ilerliyordu, yle ki arl adamn
btn gsn-deydi, orada reklenip kalnca, adam ne kprdayabildi, ne de konuabildi, kadnn yle
dediini duydu, Bwana uyudu. Yavaack yata aln, adrn iine gtrn.
Kadma, onu uzaklatrmasn syliyemedi, imdi yerlemiti, yle ard ki, nefes alamyordu adam bu
yzKLMANJARO'NUN KARLARI
203
den. Ve sonra yata kaldrrlarken, birden geti, gsnden arlk kalkt.
Sabaht, bir sre nce sabah olmutu ve adam uan sesini iitti. ok kk grnyordu, sonra byk
bir daire izdi, ocuklar dar frladlar, benzin dkerek ate yaktlar, ot attlar atee, alann iki
ucunda bylece byk aievler parlad. Sabah rzgr, alevleri kampa doru f-ryordu, uak bu kez
daha alaktan iki daire daha izdi, aaya kayp yavaack kondu, ona doru yryen, spor pantalon
tvit ceket ve kahve rengi ftr apka giymi bizim Compton'du.
Ne oldu kart horoz? dedi Compton.
Bacak kt, dedi ona. Kahvalt eder misin?
Teekkr ederim. ay ierim yalnz. Puss Moth'-lar bilirsin. Memsahibi alamayacam. Bir kiilik yer
var sadece. Senin kamyon yolda.
Helen, Compton'u bir yana ekmi konuuyordu. Compton eskisinden daha neeli dnd yanna.
Seni hemen bindirelim, dedi. Mem iin ben bir daha gelirim. Galiba Arusha'da yakt iin duracaz.
Yola koyulsak iyi ederiz.
Peki, ap imiyecek misin?
imesem de olur.
ocuklar yata tutup kaldrdlar, yeil adrlarn nnden ve kayalk boyunca yryp dzle ktlar,
artk ok harlanm olan ate kmelerinin yanndan getiler, btn otlar yanm, rzgr atei yelliyordu,
kk uan yanna geldiler. Onu ieri yerletirmek g oldu, fakat uan arka deri minderine uzanp
bacan Camp-ton'un oturduu koltuun bir yanma dini dik dayad. Compton motoru iletti ve ieri girdi.
Grltler uan bilinen seslerine dnrken Helen'e ve ocuklara el sallad, yerde ar ar
gidiyorlard, Conpie yaban domuzu
204
HEMINGWAY
ukurlarn gzlyordu, ate kmeleri arasndaki dzlkte homurtu ve grltler artt, son bir grlt
ile havalandlar, aada hepsini grd, el sallyorlard, tepenin yanndaki kamp imdi yasslayor, ova
uzanp gidiyor, aa kmeleri ve allar dzleiyordu, av hayvanlarnn at kk yollar kurumu su
birikintilerine doru kayarak uzanyordu, hi bilmedii yeni bir su grd. imdi yuvarlaklasm kk

srtlar gibi grnen zebralar ile, kocaba noktacklar halindeki gunular ovada sra sra dolarlarken
trmanr gibiydiler, uan glgesi imdi stlerine vurunca katlar. imdi nokta gibi kaldlar, hi de
koar gibi bir halleri yoktu ve ova gz alabildiince kirli sar uzanyordu, hemen gznn nnde ise
Compie'-nin tvit ceketli srt ve kahve rengi ftr apkas vard. Sonra ilk tepelerin stnden getiler,
gunular trmanyordu oralara, sonra dalarn stndeydiler, yemyeil ykselen ormanlarn birdenbire
alveren uurumlar vard altlarnda, tekpara olmu bambularla kapl bayrlar, sonra gene stlerinden
geerken doruklaarak ya da ukarlaa-rak yontulan byk ormanlar... Tepeler alald, bir baka ovann
stndeydiler, imdi scakt, morumsu bir kahverengi, sdan yamr yumru Campie dnp bakt ona
yolculuk durumu nasl diye. Sonra nlerinde baka dalar belirdi karanlk.
Ve arkasndan Arusha'ya gidecekleri yerde sola dndler, yaktmz var diye dnd, aaya baknca
elenen pembe bir bulut grd, yerin stnde hareket ediyordu, bir frtnada nerden geldii belli
olmayan ilk kar gibiydi havada, gneyden ekirgeler geliyor diye dnd. Sonra ykselmee baladlar,
sanki douya doru gidiyorlard, sonra hava karard, frtnaya girmilerdi, yamur ylesine youndu ki,
alayandan geer gibiydiler, sonra kurtuldular, Compie dnp srtt, iaret etti ve orada^ nlerinde,
btn grebildii, dnya kadar byk, kocaKLtMANJARO'NUN KARLARI
205
man, yksek ve gnete inanlmaz beyazlktaki Kliman-jaro'nun yass tepesi idi. Ve o zaman, gittii yerin
oras olduunu anlad.
Tam o srada srtlan karanlkta barma kesti ve garip, insannkine benzer, nerdeyse alar gibi bir ses
karmaa balad. Kadn bu sesi duydu ve sknt ile dnd yatt yerde. Uyanmad. Dnde Long
sland'daki evdeydi. Kznn sosyeteye takdiminden nceki geceydi. Nedense babas da oradayd, kzgn
ve ok sertti. Srtlann kard ses ylesine kalnd ki, kadn uyand ve bir an nerde olduunu
anlayamad, ok korkmutu Sonra el lmbasn ald ve Harry uyuduktan sonra ieri tadklar teki
yataa tutup aydnlatt. Cibinliin altndan gvdesini seebiliyordu, fakat naslsa bacan dar karm
ve yatan yanndan yere sarktmt. Btn sarglar zlmt, kadn bakamad ona.
Molo, diye seslendi. Molo! Molo! Sonra, Harry, Harry! dedi. Arkasndanda, Harry! Ne olursun,
ah Harry! diye bard.
Hi karlk gelmedi, soluk aldn da duymuyordu.
adrn dnda srtlan, kadn uyandran o garip sesi kard gene. Ama kadn, kalbinin arpmasndan
duyamad bunu.
ELL BN DOLAR
Kendini nasl buluyorsun Jack? diye sordum ona. u Walcott'u grdn m? der. Cimnastik
salonunda grdm sadece. Eh, der Jack, beni ok uratracak o olan. Yenemez o seni. der
Asker. Keke yle olsayd. yle bir ka gagalama ile ykamaz seni. Gagalamaya eyvallah, der
Jack. Ben ona aldrmam.
Daya yiyecek gibi grnyor, dedim. Elbette. der Jack, ok dayanamayacak. Senin benim
gibi dayanamaz o Jerry. Ama u anda durumu iyi. Solunla gebertirsin onu. Belki, der Jack.
Elbette. Bir kozuna var. Richie Lewis'i ilediin gibi ile onu da. Richie Lewis, dedi Jack, o
ft! mz, Jack Brennan, Asker Bartlett ve ben, Hanley'-deydik. Yanmzdaki masada iki orospu
vard, imilerdi. Ne demekmi o ft? diye sordu karlardan biri. Ne demekmi ft, serseri
irlandal?
Elbette, der Jack. Elbette yledir.
50 BiN DOLAR
207
ftlar, diye srdrr kar. Bu serseri irlanda llar hep ftlar dolamlar dillerine. Ne demekmi
ftlar?
Hadi gel. kalm buradan.

ftlar, diye kar srdrr. Kim grm senin daha bir iki paras verdiini? Karn her sabah
ceplerini dikiyor her halde. Ah u irlandallar ve onlarn ftlar. Richie Lewis senin de hakkndan
gelirdi.
Elbette, der Jack. Sen de sanki bol keseden verirsin, ha?
Dar ktk, ite Jack buydu. Neyi nerde syliye-ceini bilirdi.
Jack, Danny Hogan'm Jersey'deki salk iftliinde balad almalarna. Oras iyi idi ama Jack ok
sevmedi. Karsndan, ocuklarndan uzak olmak houna gitmiyordu, ou kez sinirli ve ikyetiydi. Beni
seviyordu, iyi anlayorduk; Hogan' da seviyordu, ama bir sre sonra Asker Bartlett sinirine dokunmaa
balad. Byle bir kampta souk akalar yapyordu. Yaptklar komik deildi, ho deildi, Jack'a
dokunmaa balamt. una benzer eylerdi. Jack glle kaldrr, torba ile alr, sonra eldivenlerini
geirerek sorard askere,
almaa var msn?
Elbette. Nasl alaym istersin? diye sorard asker. Walcott gibi sert mi alaym istersin? Bir ka
kez yere ykmam m istersin seni?
yle ite. derdi Jack, hi holanmad halde Bir sabah hepimiz yolda yryorduk. Epey uzaklara
gitmi, dnyorduk artk. dakika sk yryp, Dir dakika arlayorduk, sonra gene dakika
hzlanyorduk. Jack hi bir zaman o ksa mesafe koucusu tiplerinden deildi. Ringte yeterince hzl
dolanrd gerektiinde, ama yolda yle pek tez deildi. Konutuumuz
208
HEMINGWAY
srece asker ona hep takld durdu. Tepeye trmanp iftlie geldik.
Eh artk, der Jack, sen kasabaya'dn Asker. - Ne demek bu?
Sen kasabaya dn ve gelme artk buraya.
Ne oldu?
Bktm senin konumalarndan.
Peki? der Asker.
Peki, der Jack.
Evlere enlik hale geleceksin Walcott seni haklad zaman.
Elbette, der Jack, belki yle olurum, ama senden de bktm artk.
te bylece Asker o sabah trene binip kasabaya gitti. Ben de onunla trene kadar indim. D krklna
uramt.
Sadece taklyordum, dedi. Peronda bekliyorduk. Byle sama sapan bir eyden tr darlmamas
lzmd Jerry.
Sinirli ve huysuz, dedim, yi ocuktur, Asker.
yledir cenabet. Hep yledir o cenabet.
Eh, dedim, hoa kal Asker.
Tren gelmiti. Asker antas ile atlayverdi.
Hoa kal, Jerry, der. Matan nce kasabaya iner misin?
Sanmyorum.
Sonra grrz yleyse.
Asker ieri girdi, hareket memuru iaret verdi, tren kalkt. iftlie araba ile dndm. Jack sundurmada
karsna mektup yazyordu. Posta gelmiti. Gazeteleri aldm, sundurmann teki ucuna gittim, oturup
okumaa baladm. Kapda Hogan grnd, benden yana geldi. Askerle kavga m etti?
50 BiN DOLAR
209
Kavga falan yok, dedim. Kasabaya dnmesini ; syledi sadece.
ime domutu bu, dedi Hogan. Zaten Asker--.den oldum olas holanmamt.
Evet. Pek az insandan holanyor.
Souk herifin biri, dedi Hogan.
Benimle aras hep iyidir.

Benimle de, dedi Hogan. Bir ikyetim yok on-> dan. Souun tekidir geri.
Hogan tel kapdan ieri girdi, ben de orda, sundurmada oturup gazeteleri okudum. Gz havas balamak
zereydi, Jersey'de tepeler, krlar ok gzeldi, gazeteyi bitirince yerimden kalkmadm, krlara,
aalarda ormann karsnda tozu dumana katarak kamyonlarn getii yola baktm. Hava nefisti, krlar
ok gzeldi. Hogan kapda grnd, ona dedim ki, Yahu buralarda hi avlanacak bir ey yok mu?
Yok, dedi Hogan. Serelerden baka bir ey yok.
Gazeteyi grdn m? dedim Hogan'a.
Ne var?
Sande ykt teki n dn.
Dn akam telefonla aldm haberi.
At yarlarn izliyorsun bakyorum ha, Hogan? diye sordum.
Hi kesmedim ilgimi, dedi Hogan.
Ya Jack'dan ne haber? diyorum. O da hl oynuyor mu?
O mu? dedi Hogan. Hi rastladn m byle bir eye?
Tam o srada elinde mektupla Jack kageldi. stnde eski bir pantalon ile sveter vard, boks
ayakkablarn giymiti.
Pulun var m Hogan? diye sorar.
210
HEMINGWAY
Mektubu bana ver, dedi Hogan. Ben ataym pas*. .
Yahu Jack, dedim, at yans oynamyor muydun, sen?
Elbette.
Biliyordum oynadm. Seni hep Sheepshead'de,-grrdm.
Neden braktn? diye sordu Hogan. Para kaybettim.
Jack yanmda yere oturdu,
srtm diree dayad.. Gneten gzlerini kapamt.
iskemle ister misin? diye Hogan sordu, istemem, dedi Jack. Byle iyi. ok gzel bir gn,
dedim. Krlar ne gzel. Tkrmn iine, kentte karmn yannda olsam ; daha iyiydi.
Eh artk bir haftan kald ancak. Evet, der Jack. yle.
Orda sundurmada oturduk. Hogan ierde brosun-dayd.
imdiki durumuma ne dersin? diye sordu Jack ba na.
Eh, bir ey denemez
daha, dedim. Formuna, girmen iin bir haftan var. Yutturma bana.
Eh, dedim, hakszsn. Uyuyamyorum, dedi Jack. Bir ka gn iinde toparlarsn kendini. Yok,
der Jack, benimkisi uykusuzluk hastal. Akln bir eye mi taktn? Kary zledim. Getirt onu.
Yok. Yapamam, o kadar gen deilim
50 BN DOLAR
211
Yatmadan nce bir gzel yrrz, iyileirsin ve yorulursun.
Yorulurmuum! dedi Jack. Ben hep yorgunum. Btn bir hafta hep bu durumdayd. Geceleri uyuyamyordu, sabahlar yle bitik kalkyordu.
Fakir ekmei gibi bayatlad, dedi Hogan Hi i yok.
Walcott'u hi grmedim, dedim. Gebertir bunu, dedi Hogan. ikiye bier. Eh, dedim.
Herkesin bana gelir bir gn. Bylesi deil, dedi Hogan. Hi almam diyecekler. iftliin adna
da leke srer bu.
Gazetecilerin bu yazdn duydun mu? Duymaz mym! Berbat bir durumda dediler. Dvmesine izin
verilmemeli dediler.
Ama, dedim, boyuna yanlr bunlar, yle deil mi?
Evet, dedi Hogan. Ama bu kez haklar var.
Nerden bilirler adamn durumu iyi mi, kt m?
Eh, dedi Hogan, o kadar da budala deiller.
Btn yaptklar Toledo'da Willard'i tuttular. Bu

Lardner, hani imdi u akll geinen, sor bakalm ona

Toledo'da Willard'i tuttuu zaman.
Ortalkta yok, dedi Hogan. Byk malar yazyor sade.
Umurumda deil onlar benim, dedim. Ne bilirler? Belki bir eyler karalyorlar ama ne bilirler ki?
Jack'in formunda olmadn bilmiyor musun sen sanki? diye sordu Hogan.
Yo. Yapacan yapt. Yalnzca Corbett'e ihtiyac var simdi, Corbett de tuttu mu onu, tamamdr.
Elbette. Tutar onu Corbett. der Hogan. Tutacak.
212
HEMINGWAY
l
50 BIN DOLAR
213
Jack o gece de hi uyuyamad. Ertesi gn, dvten nceki son gnd. Kahvaltdan kalknca gene
sundurmaya kmtk.
Uyuyamaynca neler dnyorsun Jack? dedim.
Sklyorum, der Jack. Bronx'daki malm iin sklyorum, Florida'daki malm iin sklyorum.
ocuklar iin sklyorum, karm iin sklyorum. Kimi kez dvleri dnrm. 'u ft Richie Lewis'i
dnrm, kafam bozulur. Baz hisselerim var, onlara sklrm. Ne dnmem ki?
Yarn akam hepsi bitecek.
Elbette, dedi Jack. O kurtaryor hep, deil mi? Her eyi o zmlyor, galiba. Elbette.
Btn gn sinirliydi. Hi bir ey yapmadk. Sadece dolat bir az Jack etrafta, zlmek iin. Kendi
kendine iki raunt alt. Bunu bile yaparken hi i yoktu. Bir sre ip atlad. Terliyemedi.
Hi almasa daha iyi eder, dedi Hogan. ip atlayn seyrediyorduk. Artk hi terliyemiyor mu?
Terliyemiyor.
Sakn bir bozukluu olmasn? Kilo almakta gl oldu mu hi?
Yok canm yle bir eyi.
Terlemesi lzm, dedi Hogan.
Jack grnd, ip atlayarak. nmzde sryarak ip atlyordu, ileri geri, seferde bir de kollarn
kavuturuyordu.
E.. der, neler konuuyorsunuz aylak herifler?
Bana kalrsa artk almaman lzm, der Hogan. Bitkin deceksin.*
Korkun olmaz m? der Jack, ipi yere sert sert vurarak atlar.
O gn leden sonra iftlie John Collins kageldi. Jack odasndayd. Otomobille gelmilerdi
kasabadan. Yannda iki arkada vard. Otomobil durdu, hepsi dar frladlar.
Jack nerde? diye John bana sordu.
Yukarda, odasnda, yatyor.
Yatyor mu?
Evet, dedim.
Nasl?
John'un yanndaki iki herife baktm.
Onun arkadalardr bunlar, dedi John.
iyi deil, dedim.
Nesi var?
Uyuyamyor.
Cenabet, dedi John. u irlandal herif de hi uyuyamaz.
Hi tad yok, dedim.
Cenabet, dedi John. Hi bir zaman yoktur. Onu on yldr bilirim, daha bir gn tad yerine
gelmemitir.
Yanndakiler gld.
Sizi tantraym; Mr. Morgan, Mr. Steinfelt, dedi John. Mr. Dayle, Jack' hazrlyor.

Memnun oldum, dedim.

Yukar kp, olan grelim, dedi Morgan denilen herif.
Bir bakalm ona, dedi Steingelt.
Hepimiz yukar ktk.
Hogan nerde? diye John sordu.
Baz mterileri ile anbarda, dedim.
imdi ok mteri var m burada? diye John sordu.
Sadece iki.
Pek sakin bir yer, deil mi? dedi Morgan.
214
HEMINGWAY
Evet, dedim. ok sakin.
Jack'm odas nndeydik. John kapy vurdu. Hi ses gelmedi.
Belki uyuyor, dedim.
Gndzn ne bokuna uyur bu adam?
John tokma evirdi, hepimiz ieri girdik.
Jack uyuyordu. Yz koyun yatmt, yz yasta ' gmlyd, iki kolu ile yasta sarlmt.
Hey, Jack! dedi John.
Yastn stnde Jack'm ba biraz kprdad. Jack! der John, stne eilerek. Jack yasta biraz
daha gml d. John omuzlarna dokundu. Jack dikilip oturdu, bizlere bakt. Tra olmamt, stnde
eski bir sveter vard.
Hay Allah! Neden uyutmuyorsun beni? der John'a.
Bozulma, der John. Seni uyandrmak istemedimdi.
A, tabi, der Jack. Istemedindi elbette.
Morgan ile Steinfelt'i tanyorsun, der John.
Ho geldiniz, der Jack.
Naslsn, Jack? diye Morgan sorar.
iyi, der Jack. 'Nasl olacam?
iyi grnyorsun, der Steinfelt.
Deilmi ya, der Jack. Yahu, der John'a Sen benim menajerimsin. iyi ara verdin dorusu.
Gazeteciler hurdayken ne demee gelmezsin! Jerry ile ben mi konuaym istiyorsun onlarla?
Lew'in Philadelphia'da ma vard, dedi John.
Bundan bana ne? der Jack. Sen benim menajerimsin. iyi bo verdin, deil mi? Philadelphia'da sanki
benim hayrma m altn? Tam sana ihtiyacm olduu zaman niye burada yoktun?
Hogan burada idi.
Hogan, der Jack, Hogan benden beter cahil.
50 BiN DOLAR
215
'Asker Bahtlett de burada idi bir sre, galiba? dedi ''Steinfelt konuyu deitirmek iin.
Evet, burada idi; der Jack. Burada idi ite o ka-' dar.
Yahu, Jerry, dedi John bana, Sen u Hogan' gidip bulur musun? Yarm saat sonra kendisini grmek
istediimizi syle.
Elbette, dedim.
Niye burada kalmyor sanki? der Jack. Kal git-"ine, Jerry.
Morgan ile Steinfelt birbirine baktlar.
Sakin ol, Jack, dedi John ona.
Ben gidip Hogan' bulaym, dedim.
Peki, istiyorsan git, der Jack. Ama bu heriflerin ?hi biri seni gnderemez.
Ben gidip Hogan' bulacam, dedim.

Hogan anbardaki cimnastik salonunda idi. Yannda "salk iftlii mterilerinden iki kii vard, ellerine
eldi-" ven giymilerdi. Gelir arkamdan o da bana vurur korkusu ile biribirlerine vurmak istemiyorlard.
Bu kadar yeter, dedi Hogan benim ieri girdiimi grnce. Birbirinizi boazlama brakn. Bir du
aln da baylar , Bruce size masaj yapsn.
iplerin arasndan trmanp ktlar ve Hogan bana doru geldi.
John Collins, iki arkada ile darda Jack'i gryor dedim.
Grdm onlar araba ile gelirken. Kim o iki kii John'un yanndaki? Akll ocuklar dediin
takmdan senin, dedi Ho-.gan. Bilmez misin ikisini? Hayr, dedim.
216
HEMINGWAY
Mutlu Steinfelt ile Lew Morgan. Bilardo salonunu, iletiyorlar.
Ne zamandr burada yoktum, dedim.
Elbette dedi Hogan. O mutlu Steinfelt byk hrsz.
Adn duydum, dedim.
ok kaypak ocuktur, dedi Hogan. Kt dzerler ikisi de.
Eh dedim, yarm saata kalmaz grmek isterler bizi.
Yarm saatten nce grmek istemezler mi demek istiyorsun?
Evet ya.
Hadi broya, dedi Hogan. Kt dzenlerin can cehenneme.
Yarm saat kadar sonra Hogan'la ben yukar ktk. Jack'm kapsn vurduk. Odada konuuyorlard.
Bir dakika, dedi biri.
Brakn drdr be, dedi Hogan. Beni grmek isterseniz aada bromdaym.
Kapnn kilidini astklarn duyduk. Steinfelt'ti aan.
Gel ieri Hogan, der. ieceiz biz.
yi, der Hogan, bu olur ite.
ieri girdik Jack yatakta oturuyordu. John ile Morgan ise birer iskemlede idiler. Steinfelt ayakta
duruyordu.
Amma da esrarl ocuklarsnz ha, dedi Hogan.
Merhaba Danny, der John.
Merhaba Danny, der Morgan ve el skrlar.
Jack azn amaz. Yatakta yle oturur. tekilerden, ilgisizdir. Kendi basmadr. stnde eski bir mavi
ceket pantolon, ayanda boks ayakkablar. Tra uzam, irlandal gibi oturuyordu.
Steinfelt bir ie getirdi, Hogan da bardaklar kar-.
50 BiN DOLAR
217
di, hepsi itiler. Jack ile ben birer tane aldk, tekiler durmadlar orda, ikilediler, lediler.
Bir azm da dn yolu iin saklasanz daha iyi olur, dedi Hogan.
zlme sen. ikimiz bol, dedi Morgan.
Jack bir bardaktan baka imemiti. Ayakta durmu, onlara bakyordu. Morgan, Jack'm oturduu
yatakta oturuyordu.
eksene bir tane Jack, dedi John ve ie ile barda uzatt ona.
Yok, dedi Jack, cenaze trenine yokum.
Hepsi gld. Jack glmedi.
Giderlerken hepsi keyfini bulmutu. Jack kapda duruyordu, tekiler arabaya binerken. El salladlar ona.
Gle gle, dedi Jack.
Akam yemeini yedik. Btn yemek boyunca Jack, Versene unu bana,, uzatsana unu, gibi szler
bir yana, hi konumad, iki salk-iftlii mterisi de bizimle ayn masada idiler. ok ho ocuklard.
Yemei yedikten sonra ktk dar. Karanlk basmt.
ister misin bir dolaalm Jerry? diye sordu Jack.
Elbette, dedim.

Ceketlerimizi giydik ve yrdk. Ana yola indik ve ana yol boyunca bir buuk mil kadar yrdk.
Yanmzdan otomobiller geiyordu, biz de onlar geerken kenara ekiliyorduk. Jack hi azn amad
Byk bir arabann gemesi iin allara daldmzda Jack, Byle dolamann iine, dedi. Dnelim
Hogan'a...
Tepeye saran ve tarlalar arasndan geen bir yan yolu tutturduk Hogan'n oraya dnmek iin. Tepenin
stnde evin klarn grebiliyorduk. Evin nne geldik, Hogan kapda duruyordu.
iyi geldi mi dolamak? diye sordu Hogan.
218
HEMINGWAY
ok iyi, dedi Jack. Bana bak Hogan, ikin var m?
Elbette, der Hogan. Nedir niyetin?
Yukar, odaya gnder, der Jack. Uyuyacan bu gece.
Doktorluun var demek, der Hogan.
Hadi kalm Jerry, der Jack.
'Yukarda Jack, ba elleri arasnda, yataa oturdu
Yaamak m bu? der Jack.
Hogan iki ile iki bardak getirdi.
Zencefil biras da ister misin?
Ne sanyorsun, hasta olmak iin mi iiyorum?
Sordum, o kadar, dedi Hogan.
ier misin? dedi Jack.
Yok, teekkr, dedi Hogan. kt gitti.
Senden ne haber, Jerry?
Seninle bir tane alrm, dedim.
Jack iki tane doldurdu. imdi, dedi, bo vermek istiyorum artk.
Biraz su koy, dedim.
Peki, dedi Jack. Daha iyi olur sanrm.
Hi konumadan iki tane devirmitik. Jack bana bir tane daha doldurmaa kalkt.
Yo, dedim, yeter bana bu kadar.
Peki, dedi Jack. Kendine esasl bir tane daha doldurdu, stne de su koydu. Bir az kafay tutmutu.
leden sonra iyi bir parti yaptk, dedi. Hi ansa brakmyorlar, ikisi de.
Bir az sonra da, E... der, haklan var. i ansa brakmakta fayda ne?
Baka imez misin, Jerry? dedi. Hadi, i benimle.
50 BiN DOLAR
219
iim istemiyor Jack, dedim. Bu kadar iyi geldi bana.
Hadi bir tane daha, dedi Jack, iki yumuatyor onu.
Peki, dedim.
Jack bir tane bana, bir esasl da kendine koydu.
Bilirsin, dedi, ikiyi ok severim. Boksr olmasaydm boyuna imek isterdim.
Elbette, dedim.
u boks bana ok ey kaybettirdi.
ok para yaptn ama.
Elbette, ben de onun peindeyim zaten. zlemini duyduum ok ey var, Jerry.
Ne demek istiyorsun.
rnein karm. Sonra evden hep uzam. Kzlarma hi bir yardmn olmuyor. Senin moruk kim? diye
soracak u sosyete olanlar onlara. 'Benim moruk Jack Brennan.' Bunun onlara hi bir yarar yok.
Para alyorlar, i deiir.
Eh, der Jack, ben de zaten paray onlar iin kazanyorum.
Bir iki daha ald. ie bitmi gibiydi.
Biraz su koy stne, dedim. Jack biraz su koydu.

Karm nasl zledim bilemezsin.

Elbette.
Sen bilemezsin. Bunun nasl bir ey olduunu sen bilemezsin.
Krda olmak, kasabada olmaktan daha iyi.
imdi, dedi Jack, bana gre her yer bir. Sen bunun nasl bir ey olduunu bilemezsin. Bir tane
daha i.
Sarho mu oldum? Samalyor muyum? Yok, iyi gidiyorsun.
220
HEMINGWAY
Sen anlyamazsn bunu, Kimse anlyamaz bunun nasl bir ey olduunu.
Karn hari, dedim.
O bilir, dedi Jack. O iyi bilk. Bilir o.
Biraz su koy una, dedim.
Jerry, der Jack, Sen anlyamazsn bunun ne biim bir ey olduunu.
yi idi, yumuakt, sarho olmutu. Gzlerini ayrmadan bana bakyordu. Baklar ok durgundu.
iyi uyuyacaksn, dedim.
Bak, Jerry, der Jack. Para kazanmak ister misin? Walcott'a para koy.
Evet?
Dinle, Jerry, Jack barda elinden brakt. Bak, sarho deilim imdi. Ne oynadm onun stne,
biliyor musun? Elli bin.
ok para bu.
Elli bin, der Jack. Bire iki. Yirmi be bin papel alacam. Walcott'a para yatr, Jerry.
Hi de fena gelmiyor dorusu. dedim.
Ben onu nasl yenerim? Hilesi falan yok bu iin. Ben onu nasl yenerim? Neden para kazanmyaym bu
iten?
Biraz su koy una.
Bu matan sonra, yokum ben artk. Yokum artk ben bu ie. Bu dayaa katlanmam gerek. Neden bundan
bir karm olmasn?
Elbette.
Bir hafta uyumadm, der Jack. Btn gece gzlerim ak yattm, dndm durdum. Uyuyamyorum
Jerry. Uyuyamamak ne demektir, sen anlyamazsn bunu.
Elbette.
Uyuyamyorum. tesi yok. Uyuyamyorum ite.
50 BiN DOLAR
221
Uyuyamadktan sonra bunca yl kendine bakmann alemi ne?
ok kt.
Uyuyamamann ne demek olduunu sen bilemezsin, Jerry.
Biraz su koy una, dedim.
Ve saat on bir sralarnda Jack szar, ben de onu yatrrm. Sonunda o hale gelmiti, uyuyuverdi.
Elbiselerini karttm, yataa yatrdm.
Bir gzel uyuyacaksn, Jack, dedim.
Elbette, der Jack, imdi uyurum.
ly geceler, Jack, dedim.
yi geceler, Jerry, der Jack. Benim tek arkadam sensin.
Uyu artk, dedim.
Uyuyacam, der Jack.
Aada Hogan broda masasna oturmu gazeteleri okuyordu. Ban kaldrp bakt. Eh, yatrdm m
dostunu? diye sorar.
Szd.

Uyumaktan daha iyi onun iin. dedi Hogan.

Elbette.
imdi bunu spor yazarlarna anlatana kadar anan alyacak, dedi Hogan.
Eh, ben de yataym artk, dedim.
yi geceler, dedi Hogan.
Sabahleyin sekiz sralarnda aaya indim, kahvalt ettim. Hogan iki mterisine anbarda ekzersizler
yaptryordu. Gittim onlar seyrettim.
Bir! ki! ! Drt! Hogan sayyordu. Merhaba, Jerry, dedi. Jack daha kalkmad m?
Hayr. Hal uyuyor.
Odama dndm, kasabaya gitmek iin hazrlandm.
222
HEMINGWAY
50 BN DOLAR
223
Saat dokuz buuk sralarnda bitiik odadan Jack'in kalktn duydu. Aaya indiini duyunca, ben de
indim. Jack kahvaltya oturmutu. Hogan gelmi, masann yarmda duruyordu.
Naslsn, Jack? diye sordum.
Fena deil.
iyi uyudun mu? diye Hogan sordu.
Btn gece deliksiz uyudum. dedi Jack. Azm berbat ama bamda bir ey yok.
iyi, dedi Hogan. yi bir ikiydi o.
Hesaba yaz, der Jack.
Kasabaya ne zaman inmek istiyorsun? diye Hogan
sordu.
Yemekten nce, der Jack. On bir treni ile.
Otursana, Jerry, dedi Jack. Hogan gitti.
Masaya oturdum. Jack greypfrut yiyordu. Azna ekirdek gelince kaa kartp tabana koyuyordu.
Dn gece iyi zom oldum galiba, diye balad.
itin biraz.
Bir yn samaladm galiba.
Fena deildin.
Hogan nerede? diye sordu. Greypfrutu bitirmiti.
n tarafta broda.
Dv zerine bahse girmek gibi ne lflar ettim? iiye Jack sordu. Ka elinde tutmu, greypfrute
vuruiu.
Cz jambon ve yumurta getirdi, greypfrutu ald. ana bir bardak st daha getir, dedi Jack kza. a elli
bin dolar yatrdm dedin. dedi Jack. . bu.
giriyor bu i, dedi Jack. S>lursa.
Yok, dedi Jack. Onun istedii unvan. Onu tuta caklar muhakkak.
Hi bilinmez.
Yok, unvan istiyor o. Onun iin paradan daha deerli bu.
Elli bin dolar ok para, dedim.
i itir, dedi Jack. Ben kazanamam ma. Sen de biliyorsun zaten benim kazanamyacam.
Maa girdiine gre kazanma ansn var demektir.
Yok, der Jack. Benden geti artk. Bu sadece bir i.
Nasl buluyorsun kendini?
Fena saylmaz, dedi Jack. Bana gereken uyku idi.
Belki couverirsin.
iyi elendireceim onlar, dedi Jack.

Kahvaltdan sonra Jack karsn ehirler aras arad. Telefon kulbesinde idi.
Buraya geldiinden beri ilk kez karsn aryor, dedi Hogan.
Her gn mektup yazyor.
Elbette, der Hogan, mektup sadece iki sent.
Hogan bize gle gle dedi, Bruce, zenci masajc bizi araba ile trene gtrd.
Gle gle, M. Brennan, dedi Bruce trende. Eminim kafasn kracaksnz o herifin.
Hoa kal, dedi Jack. Bruce'a iki dolar verdi. Bruce Jack'e ok hizmet etmiti. Biraz bozulmu
grnd. Jack, elinde iki dolan tutan Bruce'a baktm grd.
Hepsi hesaba yazld, dedi. Hogan benden masaj parasn ald.
Trende kasabaya giderken Jack hi konumad. Kede, biletini apkasnn kurdelsna sokmu, oturup,
pencereden dar bakt. Bir kez dnp konutu benim ile.
Karma bu akam Shelby'de kalacam syledim,
224
HEMINGWAY
dedi. Garden'in hemen kesindedir. Eve yarn sabah giderim.
Fena fikir deil, dedim. Karn hi seni dvrken seyrettimi, Jack?
<Hayr, der Jack. Beni hi seyretmedi.
Sonradan eve gitmek istemediine gre iyi bir dayak yiyeceini tasarlyor diye dndm. Kasabada bir
taksiye atlayp Shelby'e gittik. Bir ocuk gelip antalarmz ald, resepsiyon'a gittik.
Odalar ne kadar? diye Jack sordu.
Sadece iki kiilik odalarmz var, dedi ktip. Size on dolara ift kiilik gzel bir oda verebilirim.
ok bu.
Yedi dolara da verebilirim ift kiilik bir oda.
Banyolu mu?
Elbette.
Sen de benimle kalabilirsin, Jerry, der Jack.
Ben kaynbiraderimde yatarm. dedim.
Paraya katlasm diye sylemiyorum, der Jack. Verdiim paraya desin bari diyorum.
uraya yazar msnz, ltfen? der ktip. Adlara bir gz att. Oda numaranz 238, Mr. Brennan.
Asansr ile ktk, iki yatakl, gzel, byk bir oda idi, banyosu vard.
Olduka iyi, der Jack.
Bizi getiren ocuk, perdeleri at, antalarmz ieri tad. Jack oral olmaynca, ocua ben verdim
bahii. Ykandk, Jack dar kp bir eyler yememizi istedi.
Yemeimizi Jimmy Hanley'in yerinde yedik. ocuklarn ou orada idi. Yemeimizin ortalarnda John
geldi, bizim masaya oturdu. Jack ok konumuyordu.
Kilon nasl, Jack? diye John sordu. Jack esasl bir yemei bitirmek zere idi.
50 BiN DOLAR
225
Elbise ile de tartlsam olur, dedi Jack. Kilo almak -gibi bir derdi hi olmamt.
Kendiliinden hafif kilo baksr idi, hi imanla-mazd. Hogan'da biraz zayflamt.
Sana hi dert olmyan bir ey bu. dedi John.
Bir bu, der Jack.
Tartlmak iin yemekten sonra Garden'e gittik. Ma saat te, 66 kiloda oynanacakt. Jack bir havluya
sarlm olarak tartya kt. Tart hi oynamad. Walcolt az nce tartlm, yannda bir sr kii ile
orada duruyordu.
Bakalm ka kilosun, Jack, dedi Walcott'un menajeri Freedman.
Peki, sonra da onu tartn, Jack ba ile Walcott'u gsterdi.
Havluyu at, dedi Freedman.
Ka kilo? diye Jack tartan adamlara sordu.
Altm drt, dedi tartan iman adam.

iyisin, Jack, der Freedman.

Onu tart, der Jack.
Walcott geldi. Sansn bir adamd, geni omuzlar, -ar sklet dvs gibi kollan vard. Bacaklarnda
pek i yoktu. Jack ondan biraz daha uzundu.
Merhaba, Jack, dedi. iyice hrpalanm bir yz var-<d.
Merhaba, dedi Jack. Naslsn?
iyi, der Walcott. Beline sard havluyu att, tartya kt. Akln alamyaca kadar geni omuzlar ve
srt ^vard.
Altm alt kilo yedi yz gram. Walcott indi, Jack'e srtt.
Jack senden iki kilo yedi yz gram geride. der John, Walcott'a.
226
HEMINGWAY
imdi gidip yemek yiyeceim. Dndmde daha da geerim onu.
Jack giyindi. etin cevize benzer bu ocuk, der Jack bana.
Sanki ok dayak yemie benziyor. Evet, der Jack. Dvmesi zor deil Nereye gidiyorsun? diye
sordu John, Jack giyindiinde.
Otele dnyorum, der Jack. Her ey yolunda m? Evet, der John. Her eyin gerekeni yapld.
Biraz uzanacam, der Jack.
Sana yediye eyrek kala gelirim, kp yemek yeriz.
Olur.
Jack otele gelince, ceketini ayakkablarn kartp bir sre uzand. Ben mektup yazdm. Bir ka kez
dnp baktm, Jack uyumuyordu. Hi kprdamadan yatyordu ama arada gzlerini averiyordu.
Sonunda kalkp oturdu. Kt oynayalm m, Jerry? der. Elbette, dedim:
Bavulundan ktlar, tahtasn ald. Oynadk ve benim dolarm ald. John kapya vurup ieri girdi.
Oynamak ister misin John? diye Jack sordu. John apkasn masaya koydu. apka srlsklamd.
Ceketi de slakt.
Yamur mu yayor? diye Jack sorar. Sel gtryor, der John. Bindiim taksi yolda, takld kald,
trafik skt, ben de inip yrdm. Hadi gel, biraz kt oynyalm, der Jack. kp bir eyler
yemelisin.
Yok,der Jack. Daha yemek yemek istemiyorum. Bylece oturup yarm saat kadar kt oynadlar,.
Jack bir buuk dolarn ald John'un.
50 BiN DOLAR
227
Eh, artk gidip bir eyler yiyelim, der Jack. Pencereye gidip darya bakt.
Hala yayor mu?
Evet.
Otelde yiyelim, der John.
Peki, der Jack, senin ile bir el daha oynyacam, bakalm yemek parasn kim verecek.
Az sonra Jack kalkar, Sen veriyorsun John, der. Aaya indik, byk yemek salonunda yedik.
Yemekten sonra yukar ktk, Jack, John ile gene kt oynad ve iki buuk dolar ald ondan. Jack'm
keyfi yerinde idi. John'un yanndaki antada Jack'e gereken her ey vard. Jack gmleini, yakasn
kard, bir fanila ile bir sveter giydi, bylece dnte tmiyecekti. Ringde giyecei eyleri ve
bornozunu bir antaya koydu.
Hepsi tamam m? diye John sordu ona. Telefon edeceim, bir taksi arsnlar.
Az sonra telefon ald, taksinin beklediini haber verdiler.
Asansrle aaya indik, giri holnden geip, taksiye bindik ve Garden'e yollandk. Bardaktan
boanrcasna yayordu ama sokaklar kalabalkt. Garden'de hi bo yer kalmamt. Soyunma odasna
gelirken nasl tklm tklm dolu olduunu grdm. Her taraf karanlkt. Yalnz ringin stndeki kar
yanyordu.
Bu yamurda iyi oldu, ma balo bahesinde yapmadlar, dedi John.

iyi kalabalk var, der Jack.

Garden'in alamyaca kadar seyirci ekeri bir ma bu.
Havaya gvenemezsin ki, der Jack. John soyunma odasnn kapma gelip, ban ieri uzatt. Jack
bornozunu giymi oturuyordu, kollarn ka228
HEMINGWAY
vuturmu yere bakyordu. John'un yannda iki yardmcs vard. Onlar da John'un omuzunun stnden
bakyorlard. Jack ban kaldrp bakt.
Geldi mi? diye sordu. imdi indi aaya, dedi John. Biz de indik aaya. Walcott ringe kyordu.
Kalabalk byk bir alk tutturdu. Walcott iplerin arasndan trmanp ringe kt, iki elini kavuturdu,
gld ve kalabala sallad, nce ringin bir ucuna gitti, sonra teki ucuna ve sonra da oturdu. Jack de
kalabaln arasndan geerken iyi alkland. Jack irlandaldr, ve irlandallar her zaman iyi alk alrlar.
Bir irlandal New-York'da ne bir Yahudi, ne de bir italyan gibi davranr ama her zaman iyi alklanr.
Jack trmand, iplerin arasndan gemek iin eildi, Walcott kesinden kalkt geldi, Jack gesin diye
ipleri edi. Kalabalk bu davran ok beendi. Walcott elini Jack'in omuzuna koydu, bir saniye orda
ylece durdular.
Demek o gzde ampiyonlardan biri de sen olacaksn, der Jack ona. u pis elini ek omuzumdan.
Kendine gel, der Walcott.
Bunlarn hepsinden kalabalk ok holanr. ocuklar nasl da birbirlerine centilmence davranyorlard
dvten nce, birbirlerine nasl da iyi anslar diliyorlard.
Jack ellerini sararken Soley Freedman bizim kemize, John da Walcott'un kesine gitti. Jack ba
parman sargnn aralk yerinden geirdi, sonra gzelce sard elini. Bileinin stnden ve parmaklarnn
oynak yerinden de iki kez baladm.
Yahu, der Freedman. Nerden buldun bu kadar sargy?
Elle bak, der Jack. Yumuack, deil mi? Bilmezlikten gelme.
Freedman, Jack teki elini sararken de hep orda du50 BiN DOLAR
229
. rur, yardmc ocuklardan biri eldivenleri getiriyor, ben de giydirip balyorum.
Ya-hu, Freedman, der Jack, u Walcott ne milletten?
Bilmiyorum, der Solley, Danimarkal gibi bir ey.
ekoslovakyal, dedi eldivenleri getiren gen.
Hakem boksrleri ringin ortasna ard, Jack iler ler. Walcott glerek gelir. Karlatlar, hakem elini
ikisinin de omuzuna koyar.
Merhaba, skseli, der Jack Walcott'a.
Kendine gel.
Niye kendine 'Walcott' diyorsun? der Jack. Onun zenci olduunu bilmiyor musun?
Dinleyin- der hakem, ve onlara o eski bildik kurallar anlatr. Bir kez Walcott hakemin szn keser.
Jack'in kolunu kavrar ve, Beni byle tutarsa vurabilir miyim? der.
ek elini stmden, der Jack. Burda filim ekilmiyor.
Kelerine dndler. Jack'in srtndan bornozu aldm, iplerin stnden eildi, iki kez dizlerini bkt.
Gong ald, Jack hzla dnp yrd. Walcott ona doru geldi, eldivenlerini tokuturdular, Walcott elini
indirir indirmez Jack iki kez sol yaptrd suratna. Jack'ten daha iyi dveni az bulunurdu. Walcott
hemen arkasndan giriti, enesini gsne yaptrm hep ileri ileri gidiyordu. Kapank dvr, elleri
ok aadan alr. Btn bildii yerini bulup, oturtmaktr yumruu: Fakat her yaklanda Jack'in
solu iniyordu suratna. Sanki, otomatikmi gibi. Jack sol elini kaldrmas ile Walcott'un suratna inmesi
bir oluyordu. ya da drt kez Jack san indirir ama ya Walcott'un omuzuna, ya da bann st
ksmna isabet eder. Walcott btn o kapank denler gibidir. En korktuu, bir
230
HEMINGWAY

baka kapank dene atmaktr. Fena vurabilecein her yerini kapatr. Bana yedii sollara aldrmaz.
Drt raund sonra Jack Walcott'un suratn kan anana evirmiti, btn yz yark iindeydi, ama
Wal-cott da her yaklatnda yle sk indiriyordu ki Jack'in tam kaburgalarnn hemen altnda iki
krmz leke belirmiti. Walcott'un her yaklamasnda, Jack sarlveriyordu ona, sonra bir elini zp
aparkt indiriyordu. Ama Walcott ellerini zdnde Jack'in gvdesine yle bir yumruk oturtuyordu
ki sesi sokaktan duyuluyordu.
raund daha byle srd. Artk konumuyorlard. Boyuna alyorlard. Raund aralarnda Jack ile epey
uratk, yi grnmyordu, ringde oldum olas pek didinmez zaten. Yavalamt, sol eli otomatik olarak
iniyordu. Sanki Walcott'un surat ile bu el balyd ve Jack'in bir isteyivermesi yetiyordu her
seferinde. Yakn dvlerde Jack sakindir hep, hi terlemez, yi bir yakn dvleri. Bizini
kedelerken Walcott'a sarlmasna baktm., sa elini at, dndrd ve Walcott'un burnuna eldiveninin
i ksm ile bir aparkt oturttu. Walcott'un burnu fena kanyordu, sanki kam Jack'e de bulatrmak
istermi gibi burnunu Jack'in omuzuna dayad, ve Jack birden omu-zunu silkip Walcott'un burnunu
buldu, sonra sa elini indirdi ve ayn eyi bir kez daha yapt.
Walcott feci sinirli idi. Beinci raundda Jack'in bar-saklarna dman kesildi. Jack sinirli deildi; yani,
her zamankinden daha fazla sinirli deildi. O dvt adamlar bir kin boksuna srklemiye almt,
te bu yzden Richie Lewis'den o denli nefret ediyordu ya. Richie'yi bir trl kzdramamt, Richie
Lewis'de her zaman Jack'in beceremedii pis ey bulunurdu. Jack, Walcott'a gerekten fena
davranyordu, in gln yan ise Jack'in
50 BiN DOLAR
231
klsik ak dven bir boksr grnmesi idi. Bu undand. Jack de bir ok yara bere almt.
Yedinci raunddan sonra, Solum arlayor. der Jack.
te ondan sonra dayak yemee balad. Balangta belli olmad. imdi dv o srdreceine Walcott
srdryordu, hep gven iinde olacana, ba skkt. imdi onu sol eli ile durduramyordu. Sanki hep
ayni srp gidiyor gibi idi ma ama gerekte Walcott'un yumruklan skahyacana yerine oturuyordu.
Gvdesine feci yemiti.
Kanc raund? diye Jack sordu.
On birinci.
Dayanamyacam, der Jack. Bacaklarm tutmuyor.
Walcott uzun sredir vurup duruyordu ona. imdi artk iyice kuvvetli indirmee balamt. Gerekten
bir yumruk makinasma dnmt. Jack imdi her eyi kesmee alyordu. Nasl feci bir dayak yedii
pek belli olmuyordu. Raund aralarnda bacaklarn isledim. Ben oarken adeleler ellerimin altnda
titriyordu. Korkun hastayd.
Nasl gidiyor? diye sordu John'a dnerek, btn yz imiti.
O alr bu ma,
Galiba dayanacam, der Jack. Bu hmbln beni durdurmasn istemem.
Jack'in tam dnd gibi oluyordu ma. Walcott'u dvemiyeceini biliyordu. Artk gc kalmamt.
Fena da saylmazd hali. Parasn da kurtarmt, imdi kendini tatmin etmek iin bu ii temiz bitirmek
istiyordu. Nakavt olmak istemiyordu.
Gong ald, onu ortaya ittik. Yavaa ilerledi. Wal232
HEMINGWAY
cott hemen yapt. Jack solunu Walcott'un suratna oturttu, o da yedi bunu ve alttan girip Jack'in
midesine ilemee balad. Jack ona sarlmaa alt ama bu gidip gelen bir testereyi tutmak gibi bir
eydi. Jack ayrld ve sa ile geitirdi. Walcott solu ile feci indirdi, Jack ykld. Elleri ve dizi stne
dt, bize bakt. Hakem saymaa balad. Jack bize bakyor, ban sallyordu. Sekizde John ona iaret
etmee balad. Kalabalktan duyulmuyordu. Jack kalkt. Hakem sayarken bir kolu ile Walcott'u tutmu
arkasnda bekletiyordu.
Jack ayaa kalknca Walcott ona doru ilerledi.

Dikkat et, Jimmy, diye Solley Freedman'm ona bardn duydum.

Walcott, Jack'in yzne bakarak yanna geldi. Jack solu yaptrd. Walcott ban sallad. Jack'i iplere
iteledi, yle bir tartp sonra solu ile hafife Jack'in bann yan tarafna vurdu ve sam midesine
olanca gc ile, ye-tiebildiince aadan, oturttu. Kemerin be in altndan vurmu olmalyd. Jack'in
gzleri yuvalarndan frlayacakm sandm, iyice dar uradlar. Az ald.
Hakem Walcott'u tuttu. Jack bir adm att. Yklsa elli bin papel gidecekti. Sanki btn ii dar
dklyormu gibi yrd.
Aadan deildi, dedi. Kaza oldu.
Kalabalk yle baryordu ki hi bir ey duyamyor-dunuz.
Bir eyim yok, der Jack. Tam bizim nmzde idiler. Hakem John'a bakar ve sonra basn sallar.
Hadi gel. Polonya pii, der Jack, Walcott'a.
John iplere aslmt, havluyu hazrlamt. Jack iplerin biraz tesinde duruyordu. Bir adm att. Sanki
biri tutup skm gibi ter fkrdn grdm yznden, burnundan aa koca bir damla dt.
50 BiN DOLAR
233
Hadi gel, dou, der Jack, Walcott'a.
Hakem John'a bakt ve Walcott'a hadi diye iaret etti.
Balasana, aptal herif, der.
Walcott giriti. Ne yapacan da bilmiyordu, Jack'in dayanacan hi dnmemiti. Jack bir sol
oturttu yzne. Ortalk grltden inliyor, kyamet kopuyordu. Tam bizim nmzde idiler. Walcott iki
kez vurdu. Jack'in yz kadar beterini grmemitim hi, o surat! Kendini tutuyordu, btn bedeni ile
alyordu buna ve bunlarn btn hepsi yznde okunuyordu. Hep dnyor, bedenini koy-vermiyor
ama yzne gelince dklyordu ortaya.
Sonra indirmee balad Jack. Yz hep berbatt. Ellerini iki yannda, aada tutarak, ileri geri gide
gele indirmee balad Walcott'a. Walcott kapand. Jack deli gibi sallyordu Walcott'un bana. Sonra
solunu sallad ve Walcott'un kasklarna vurdu ve san da tam Wa-cott'un ona vurmu olduu yere
oturttu. Kemerinin epeyi altna. Walcott ykld, iki bklm olup yuvarland.
Hakem Jack'i tutup kesine itti. John ringe frlad. Barmalar hep srp gidiyordu. Hakem teki
hakemlerle konuuyordu, sonra spiker megafon ile ringe kt ve, Walcott'a faul oldu. dedi.
Hakem John ile konuuyor, Ne yapabilirim? Jack faul' kabul etmiyecek. Tkenmiye balad m faul
yapyor. der ona.
Zaten kaybetti, der John.
Jack iskemlede oturuyor. Eldivenlerini karm, iki eli ile tutmu kendini. Dayand bir ey olursa, yz
o deni kt grnmyor.
Git, zr dile, diyor John kulana iyi etki yapar.
Jack ayaa kalkyor, btn yz ter iinde. Bornozu
234
HEMINGWAY
srtna atyorum, bir eli bornozun altnda olarak sarnyor, ve ringin teki ucuna gidiyor. Walcott'u
kaldrmlar, urayorlar onunla. Walcott'un kesinde ok kalabalk. Kimse Jack ile konumuyor. Jack,
Walcott'un stne ei liyor.
zr dilerim, der Jack. Sana faul yapmak istemedim.
Walcott cevap vermiyor. Hali fena grnyor.
Eh, imdi ampiyon sensin, der Jack ona. Tadn tepe tepe karman dilerim.
ekil ocuun bandan, der Solly Freedman.
Merhaba, Solly, der Jack. Senin ocua faul yaptm iin zr dilerim.
Freedman sadece bakar Jack'e.
Jack komik bir ekilde, sarsla sarsla yryerek kesine dnd, onu iplerden indirdik gazetecilerin
masalar arasndan geirip, yan geite kardk. Birok kii Jack-in srtna vurmak istedi. Bornozuna

sarnm olarak, btn bu takmn iinden geip soyunma odasna gitti. Walcott iin parlak bir zafer
oldu. Garden'de byle oldu ite bahse tutuma.
Soyunma odasna girince Jack uzand, gzlerini kapad.
Otele gidip bir doktor armak istiyoruz, der John.
iim patlad sanki, der Jack.
ok zgnm, Jack, der John.
Geti artk, der Jack.
Orda gzleri kapal ylece yatar.
Hi kukusuz, bir gzel bozmaa altlar anlamay, dedi John.
Senin dostlarn, Morgan ile Steinfelt, dedi Jack, yi dostlarn varm.
50 BN DOLAR
235
imdi gzleri ak, yatyordu. Yznde hal o korkun kaslm hl vard.
iin ucunda byk para olunca insann yle abucak dnvermesi tuhaf, der Jack.
Yamansn Jack, der John.
Yok, der Jack. ne-mli deildi.