T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

ANALOG VE SAYISAL HABERLEME

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar

ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli
olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda
amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim
materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek
ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii

kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas
nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki

yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden
ulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR............................................................................................................................. ii
GR............................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1.............................................................................................................. 3
1. ANALOG HABERLEME........................................................................................................... 3
1.1. Temel Kavramlar................................................................................................................... 3
1.1.1. Haberleme.................................................................................................................... 3
1.1.2. Haberleme Sisteminin Balca Elemanlar ..................................................................... 3
1.1.3. Frekans, Periyot ve Dalga Boyu ..................................................................................... 6
1.1.4. Modlasyon ................................................................................................................... 7
1.1.5. Modlasyonun Gereklilii.............................................................................................. 7
1.1.6. Modlasyon eitleri ..................................................................................................... 7
1.2. Genlik Modlasyonu ............................................................................................................. 8
1.2.1. ift Yan Bant Genlik Modlasyonu Tanm.................................................................... 8
1.2.2. Tek Yan Bant (SSB-Single Side Band) Modlasyon ..................................................... 21
1.3. Frekans Modlasyonu.......................................................................................................... 22
1.3.1. Frekans Modlasyon htiyac........................................................................................ 22
1.3.2. Frekans Modlasyonunun stnlkleri ve Sakncalar .................................................. 23
1.3.3. Frekans Modlasyonunda Bant Genilii...................................................................... 23
1.3.4. PLL Faz Kilitli Dng Faz Dedektr .......................................................................... 27
UYGULAMA FAALYET ....................................................................................................... 29
LME ve DEERLENDRME ............................................................................................... 31
RENME FAALYET-2............................................................................................................ 32
2. SAYISAL HABERLEME......................................................................................................... 32
2.1. Temel Kavramlar................................................................................................................. 32
2.1.1. Bit ............................................................................................................................... 32
2.1.2. BPS (Bit Per Second) ................................................................................................... 32
2.1.3. Baud............................................................................................................................ 33
2.1.4. Baud Rate (Oran) ......................................................................................................... 33
2.1.5. BER :Bit Error Rate (Bit Hata Oran) ........................................................................... 33
2.1.6. Kanal........................................................................................................................... 34
2.1.7. Kanal Kapasitesi .......................................................................................................... 34
2.1.8. Grlt ........................................................................................................................ 35
2.2. rnekleme Teoremi............................................................................................................. 36
2.3. Kodlama ............................................................................................................................. 37
2.3.1. letim Kodlar .............................................................................................................. 39
2.4. Seri Data Gnderilmesi........................................................................................................ 42
2.4.1. Asenkron Seri Data Gnderim...................................................................................... 43
2.4.2. Senkron Seri Data Gnderim........................................................................................ 45
2.5. Darbe Kod Modlasyonu Ve Kodlama Teknikleri ................................................................ 46
2.5.1. Kuantalama ilemi ....................................................................................................... 48
2.5.2. Kuantalama leminde Dikkat Edilecek Hususlar.......................................................... 49
UYGULAMA FAALYET ....................................................................................................... 53
LME VE DEERLENDRME.............................................................................................. 58
MODL DEERLENDRME........................................................................................................ 59
CEVAP ANAHTARLARI.............................................................................................................. 60
NERLEN KAYNAKLAR........................................................................................................... 61
KAYNAKLAR............................................................................................................................... 62

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD

523EO0143

ALAN

Elektrik Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK

Haberleme Sistemleri

MODLN ADI

Analog ve Saysal Haberleme

MODLN TANIMI

Analog ve saysal haberleme sistemlerinde modlasyon

ileminin anlatld renme materyalidir

SRE

40/32

N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

Analog ve saysal haberleme sistemlerinde modlasyon

ilemini yapabilmek
Genel Ama
Bu modl ile gerekli ortam salandnda, analog ve saysal
haberleme tekniklerini kullanarak haberleme sistemlerinin
mantn kavrayacaksnz.
Amalar
1.
Haberleme sistemlerinde modlasyonun gerekliliini
reneceksiniz. Analog haberlemede genlik ve frekans
modlasyonunu kullanacaksnz.
2.
Saysal
haberlemede
kullanlan
darbe
kod
modlasyonunu
ve
kodlama
tekniklerini
kavrayacaksnz.

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

Osiloskop, analog haberleme deney seti, saysal haberleme

deney seti, spektrum analizr

LME VE
DEERLENDRME

Modln iinde yer alan herhangi bir renme faaliyetinden

sonra, verilen lme aralar ile kendi kendinizi
deerlendireceksiniz.
Modl sonunda retmeniniz tarafndan teorik ve pratik
performansnz tespit etmek amacyla size lme teknikleri
uygulanacak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri llerek deerlendirilecektir.

ii

GR
GR
Sevgili renci,

Bu modl sonunda, analog ve saysal haberlemenin temel prensiplerini, haberleme

sistemlerinde kullanlan modlasyon eitlerinden genlik modlasyonu, frekans
modlasyonu ve darbe kod modlasyonunu renmi olacaksnz.
Teknolojinin hzla ilerledii gnmzde elektronik haberleme insanlar aras
iletiimin byk bir yzdesini salar duruma gelmitir. Bunun nedenleri bilgisayar ve
internet kullanmnn yaygnlamas, tv ve radyo yaynlarnn artmas ile elektronik iletiimin
dier haberleme yntemlerine gre ok daha yaygn ve hzl hale gelmesidir.
Elektronik haberleme cihazlarnn bu derece yaygn ve etkin kullanld gnmzde
bu tr cihazlarn kurulumu bakm ve onarmn yapabilmek iin temel olarak bu cihazlarn
birbirleriyle haberleme mantn bilmemiz gerekir. Cihazlarn tr markas ve modeli
farkllk gsterse de temel iletiim prensipleri hep ayndr.
Bu kitapkta elektronik haberleme cihazlarnda en yaygn olarak kullanlan
modlasyon eitlerinden frekans modlasyonu, genlik modlasyonu ve darbe kod
modlasyonu prensipleri anlatlmaktadr.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET-1
AMA
Haberleme sistemlerinde modlasyonun gerekliliini reneceksiniz. Analog
haberlemede genlik ve frekans modlasyonunu kullanacaksnz.

ARATIRMA
Gnlk hayatta hepimizin kulland radyo, televizyon bilgisayar gibi cihazlarn ses
grnt veya veri aktarmada nasl bir sistem kullandklarn aratrnz.

1. ANALOG HABERLEME
1.1. Temel Kavramlar
1.1.1. Haberleme
Anlaml bir bilginin karlkl al veriine haberleme denir. Teknolojinin hzla
ilerlemesi, elektronik medya, internet ve kablosuz iletiimin de yaygnlamasyla elektronik
cihazlarla haberleme, gnmzde iletiim kavramna kresel bir anlam katm ve iletiimin
byk bir ksm artk elektronik ortamda yaplr hale gelmitir.

1.1.2. Haberleme Sisteminin Balca Elemanlar

Tm haberleme sistemleri aada belirtilen elemanlara sahiptir.
1.1.2.1. Verici
Gnderilecek bilgiyi ortamda iletilecek hale getiren, gerekli kodlamalar ve
kuvvetlendirmeyi yapan elektronik devrelerdir. Vericilerin gcne gre iletim yapabildikleri
mesafeler deimektedir.
rnein; telsiz vericileri 2W-600 W, radyo vericileri 1000 W-10 KW, baz istasyonlar
25 W, cep telefonu 3 W (beklemede 500 mw) k gcne sahiptir.
1.1.2.2. letim Ortam
Verici tarafndan iletime hazr hale getirilen sinyalin gnderildii ortamdr. letim
ortamlar klavuzlu (kablolu) veya klavuzsuz (kablosuz olmak) olmak zere ikiye ayrlr.
3

 Klavuzlu iletim ortam: Bakr kablo, bkml kablo, koaksiyel kablo, fiber optik
kablo, mikrodalga klavuzu gibi kablolu ortamlar ifade eder. Veri iletiimi sadece
bu kablolarn bal olduu cihazlar arasnda olur.
Klavuzsuz iletim ortam: Hava, su, boluk gibi doal ortamlardr. Bu ortamlarda
iletilen veri uygun alc cihaz kullanlarak radyo ve televizyon yaynlarnda olduu
gibi herkes tarafndan alnabilir.
1.1.2.3. letim Ortamndan Kaynaklanan Bozulmalar ve Grlt
aret Zayflamas (Attenuation): letiim mesafesi arttka sinyal zayflar ve
alcya yeterli enerji ulamayabilir.
aret distorsiyonu: Ortam zerinde ilerleyen sinyalin ierdii farkl frekanslarn
farkl zayflamalarla hedefe ulamasdr. Bu durumda bilgi alcya tam ve doru
olarak ulamayabilir. Veride bozulmalar olabilir.
Gecikme distorsiyonu (dispersiyon) bozulmas: Sinyali oluturan farkl
frekanslarn veya fiber optik kablo iindeki k nlarnn farkl yollar takip etmesi
sebebiyle hedefe farkl zamanlarda varmasnn sonucu olarak iaret eklinin
deimesidir.
Grlt: Gnderilen asl sinyali bozan ve sisteme istem d dahil olan herhangi bir
enerjidir. Gne , floresan lamba, motor ateleme sistemleri birer grlt
kaynadr. Grlt (bozucu etkiler) eitleri u ekilde sralanabilir:

Interference (giriim-parazit): stenmeyen sinyaller sistemimize girerek

sinyalimizde bozucu etki meydana getirebilirler. stenmeyen sinyallerin
sisteme girerek sinyali bozmasna interference denir. Interference etkisinden
kurtulmak iin istenmeyen sinyal kaynaklar sistem den uzaklatrlr.

Termal (sl) Grlt: Devreyi oluturan; diren, transistr vb. elemanlarda

bulunan serbest elektronlar ortam scakl nedeniyle grlt oluturabilir.
Bu eit grlt; termal grlt, beyaz grlt ya da Johnson grlts
olarak isimlendirilir. Grlt tarafndan oluturulan g Johnson g
forml ile ifade edilir.
Pn = 4kTB
Bu formlde;
Pn: Grlt tarafndan retilen g
k: Boltzman sabiti 1.38*10-23 J/K
T:Scaklk (Kelvin)
B:Bant genilii (Hertz)
4

Diren tarafndan oluturulan termal grltnn efektif voltaj deeri

aadaki forml ile ifade edilir.

en = 4kTBR

Intermodulations (arakipleme): Sinyaller harmonik frekanslarn

toplamndan oluur. 1 KHzlik bir kare dalga, 1KHz, 3KHz, 5KHz,
7KHz.gibi sonsuz sayda sinsoidal tek harmonik frekanslarn toplamndan
oluur. ki tane farkl kare dalga sinyal birlikte ykseltildiklerinde bu
frekanslarn harmonikleri de beraber ykseltilirler. Ykseltilen bu
harmonikler iinde yer alan 2 harmonik frekansn birbirine karmas,
intermodlasyon grlts meydana getirir.

Crosstalk (apraz konuma): Ayn klf ierisinde yan yana bulunan

kablolardaki sinyallerin birbirine etki etmeleridir. Crosstalk etkisinden
kurtulmak iin kablolar bkml yaplr.

Shot grlts: Shot grltsne transistr grlts de denir. Bir diyot

iindeki darbe grlts aadaki forml ile gsterilir.

in = 2qe I dc BW

bu formlde;

qe: Elektron arj (1,6*10-19 C)

Idc: Dc akm (Amper)
BW: Bant Genilii (Hertz) dir.

Darbe Grlts: alma artlarna bal olarak ortaya kan etkilerdir.

Elektrik motorlarnn, ateleme sistemlerinin, elektromekanik rlelerin
rettikleri grltler, iletilen veri zerinde bozucu etki yapabilir.

Grlt ile ilgili formller

SNR =

sinyal
grlt

SNRdb = 10 log

sinyal gc(W)
grlt gc (W)

SNRdb = 20log

sinyal voltaj(V)
grlt voltaj (V)

1.1.2.4. Alc
Verici tarafndan kodlanm olarak gnderilen sinyalin kodunu zerek bilgi sinyalini
orijinal haline dntren elektronik devrelerdir.
5

1.1.3. Frekans, Periyot ve Dalga Boyu

1.1.3.1. Frekans
aretin 1 saniyedeki tekrarlama (cycle-saykl) saysdr. Birimi Hertzdir.

f =
Frekans

1
T

formlyle hesaplanabilir. Burada:

f = Frekans
T= Peryot tur.
f=1 KHz=1000Hz=103 Hz
f=1 MHz=1 000 000= 106 Hz
f=1GHz=1 000 000 000=109 Hz
rnek: Peryodu 1mS olan sinsoidal sinyalin frekansn hesaplaynz.

1
1
103
=
=
= 1000 Hz = 1KHz
T 1*103 sn
1

zm: f =
1.1.3.2. Periyot

aretin bir saykln tamamlama sresidir. Birimi saniyedir. Frekansn tersidir.

Aadaki forml ile hesaplanr.

T=

1
f

rnek: Frekans 1Mhz olan sinyalin peryodunu bulunuz.

zm: T =

1
1
106
=
=
= 106 sn = 1sn
f 1*106
1

1.1.3.3. Dalga Boyu

Bir iaretin 1 sayklnn ald yola dalga boyu denir. Simgesi ile gsterilir. Birimi
metredir.

khz c
=
frekans f

c 300000000m / sn
=
f
Hertz
6

rnek: Frekans 100KHz olan bir sinyalin dalga boyu ne kadardr?

zm: =

c 300*106
=
= 3*103 m = 3000m = 3Km
3
f 100*10

1.1.4. Modlasyon
Bilgi iaretinin genellikle daha uzak mesafelere gnderilebilmesi iin kendinden ok
daha yksek frekansl bir taycnn sinyal zerine bindirilmesine modlasyon denir.
Modlasyon ilemi srasnda tayc sinyalin genlik, frekans, faz vb. gibi zellikleri, bilgi
sinyaline ve yaplan modlasyonun trne gre deiime urar.

1.1.5. Modlasyonun Gereklilii

Bilgi iaretini gndermek iin gerekli anten boyu, dalga boyunun katlar olmak
zorundadr. Anten boylar genellikle /2 ve /4 uzunluktadr. Bilgi iaretinin frekans dk
olduundan dalga boylar ok byktr. Dolaysyla bilgi iaretini modlesiz olarak
iletebilmek iin kullanlacak anten boylar da ok byk olmak zorundadr. ou zaman bu
byklkte anten kullanmak imknszdr. Halbuki bilgi sinyali kendinden ok yksek
frekansl bir tayc sinyal ile modle edildiinde bilgi ok daha kk boyutlu antenler
vastasyla gnderilebilir. Bunu yle bir rnekle aklayalm: 20 KHz lik yani

300*106
=
= 15*103 m = 15 Km dalga boyuna sahip bir bilgi sinyalini modlesiz olarak
3
20*10
15 Km
gndermek istersek kullanacamz antenin boyu
=
= 3, 75Km. olmaldr. Oysaki
4
4
bu bilgi sinyalini 20 MHzlik yani

300*106
= 15m dalga boyuna sahip bir tayc sinyalle modle edersek
20*106
15m
kullanacamz anten boyutunun =
= 3, 75m. olmas yeterli olacaktr.
4
4
=

1.1.6. Modlasyon eitleri

Modlasyon temel olarak analog modlasyon ve saysal modlasyon olarak ikiye
ayrlr. Analog ve saysal modlasyonun da kendi iinde eitli trleri vardr. Farkl
modlasyon trleri aadaki tabloda belirtilmitir.

Tablo 1.1: Modlasyon eitleri

Bu tabloda;
VSB: (Vestigal-Side Band) Artk yan bant modlasyonu
SSB: (Single Side Band)Tek yan bant modlasyonu
DSB: (Duble Side Band )ift yan bant modlasyonu
PM: (Phase Modulation) Faz modlasyonu
FM: (Frequency Modulation) Frekans modlasyonu
PCM: (Pulse Code Modulation)Darbe kod modlasyonu
PPM: (Pulse Position Modulation )Darbe pozisyon modlasyonu
PWM: (Pulse Width Modulation )Darbe genilik modlasyonu
PAM: (Pulse Amplitude Modulation )Darbe genlik modlasyonu ifade etmektedir.

1.2. Genlik Modlasyonu

1.2.1. ift Yan Bant Genlik Modlasyonu Tanm
Tayc iaretin genliinin bilgi iaretine gre deitirildii modlasyon trne genlik
modlasyonu denir. Modlasyon ilemi srasnda bilgi sinyalinde yer alan btn frekanslar
st ve alt yan bantlar olarak elde edilir. ekil 1.1de 30Hz ile 30KHz arasndaki bilgi
sinyalinin 1 MHz lik bir tayc sinyali ile modlasyonu sonucu oluan alt ve st yan bantlar
grlmektedir. Verinin iletilmesi srasnda alt ve st yan bantlarn her ikisinin de kullanld
genlik modlasyonuna ift yan bant genlik modlasyonu denir.

ekil 1.1: Genlik modleli sinyal frekans tayf

1.2.1.1. ift Yan Bant Genlik Modlasyonu Elde Edilmesi

Genlik modlasyonu retmekte kullanlan devreye modlatr denir. Modlatr
tayc sinyal ile bilgi sinyalini uygun ekilde birletirerek modleli sinyali oluturur.

ekil 1.2: ift yan bant genlik modlasyonlu verici blok emas

Bilgi areti

Bilgi iareti asl gnderilmek istenen dk frekansl iarettir. (Ses band iin
fm=3KHz lik bir iarettir)

ekil 1.3: Bilgi iareti

Tayc iaret

Tayc iaret yksek frekansl sins ya da kosins iaretidir.

ekil 1.4: Tayc sinyali

Modleli iaret: Bilgi iaretiyle tayc iaretin birletirilmi halidir.

10

ekil 1.5: Genlik modlasyonlu sinyal

Modleli iaretin analizi

ekil 1.6: Modleli iaret de bilgi iaretine ait byklkler

Tc: Tayc iaretin periyodu

fc =

1
Tc

Tm: Bilgi iaretinin periyodu

fm =

1
Tm

Vm t-t:Bilgi iaretinin tepeden tepeye genlik deeri

11

Vm =

Vm(t t )
2

Modleli iaret zarf: Modleli sinyalin pozitif ve negatif tepe deerleri

zerinden izilecek hat modle edici sinyale yani bilgi sinyaline zdetir. te
bu tepe noktalarndan geen hatta zarf denir. Aadaki ekilde modleli
sinyalin pozitif ve negatif zarflar grlmektedir. Pozitif ve negatif zarflar
zaman eksenine gre birbirinin simetriidir.

ekil 1.7: Modlasyonlu iaretin zarf

Genlik modlasyonunun matematiksel ifadesi

vm=VmSin2fmt
vc=VcSin2fct
v = (Vc + VmSin2fmt)* Sin2fct
iareti=Modleli iaret)
v=

(Bilgi iareti)
(Tayc iaret)
(Tayc genliine binen bilgi

VcSin2fct

VmSin2fmt*Sin2fct

taycnn kendisi

iki tane sins arpm

VmSina*VcSinb= -

1
Vm *Vc[cos(a + b) cos(a b)]
2

1
[cos(a + b) cos(a b)]
2
Cos (a b) Cos (a + b)
sin a *sin b =

2
2

sina*sinb= -

12

VmSin2fmt*Sin2fct =

m=

Vm
Vm
Cos2t(fc-fm) Cos2t(fc+fm)
2
2

Vm
Vc

Vm = mVc

Vm mVc
=
2
2

Modlasyon indisi ve yzdesi

Bilgi sinyal genliinin tayc sinyal genliine oranna modlasyon indisi denir.
Modlasyon indisinin 100 ile arplmasyla modlasyon yzdesi elde edilir. Yaplan
modlasyonun iyilik derecesini gsterir.

m=

Vm
Vc

(Bu forml daha ncede verildi) lk verildii yerde terimlerini

aklayalm)
Formlde:
m : Modlasyon indisi
Vm: Bilgi genlii
Vc: Tayc genlii
Eer m >1 ise bozuk bir genlik modlasyonu
m = 1 % 100 genlik mod. (deal modlasyon)
0,5 < m < 1 iyi bir modlasyon vardr.
rnek: Modle edici sinyal genlii 3V, tayc genlii 4V olan modleli bir sinyalin
modlasyon indisi ve modlasyon yzdesini hesaplaynz.

13

zm:
Vm = 3 V
Vc = 4 V
m = 3 / 4 = 0,75
% m = 0,75*100 =%75
1.2.1.2. Modlasyon ndeksinin Osiloskop le Bulunmas
Osiloskop ile modlasyon indisini bulmak iin; DSB (D.. S.. B) vericinin
anten k osiloskoba balanarak modleli iaretin dalga ekli osiloskop ekrannda elde
edilir. Aadaki ekil elde edildikten sonra Vmax ve Vmin llr.

Birinci yol

m=

V max V min
formlyle modlasyon indeksi bulunur.
V max + V min

14

kinci yol

Bant genilii

aretin frekans spektrumunda igal ettii yere bant genilii denir. Baka bir deyile
bir elektronik devrenin alt veya geirdii frekans blgesinin genilii bant genilii
olarak ifade edilir.

ift yan bant genlik modlasyonunda bant genilii

ift yan bant genlik modlasyonunda bant genilii bilgi iaretinin frekansnn 2
katdr. Bunun nedeni konunun banda bahsettiimiz alt yan bant ve st yan banttr.
BW=2fm eklinde ifade edilir.

15

ekil 1.8: ift yan bant GM iin frekans spektrumu

rnek:
fc = 10 MHz, fm = 5 kHz ise Bant genilii nedir?
zm:
BW=2fm

BW=10 kHz

rnek: Bir ift Yan Band (YB) GM sisteminde aada verilen deerler
kullanlmaktadr. Frekans spektrumunda oluacak olan frekanslarn deerlerini ve
genliklerini bulunuz, spektrumu iziniz.
ve bant geniliini bulunuz.
Vm = 10 V
Vc = 10 V fc = 100 kHz
fm = 1 kHz
zm:

m=

Vm
=1
Vc

fc+fm = 101 kHz

fc-fm = 99 kHz

ekil 1.9: rnek iin frekans spektrumu

16

mVc
= 5V
2

ift Yan Bant (DSB -Duble Side Band ) genlik modlasyonunda g hesab

ekil 1.10: AC iaretin efektif deeri

17

ekil 1.11: ift yan bant genlik modlasyonunda g spektrumu

rnek: R = 25 Vmax = 10V ise P=?

P=
zm:

V max 2
2R

P=

100
50

P=2W

rnek:
Bir ses sinyalinin matematiksel ifadesi Vm=10sin23200t dir. Bu bilgi iareti
matematiksel ifadesi Vc=20Sin2300000t olan bir taycy modle etmekte
kullanlmaktadr.
a) Ses sinyalini iziniz.
b) Tayc sinyalini iziniz.
c) Modleli dalgay lekli iziniz.
d) Modlasyon indisini ve modlasyon yzdesini bulunuz.
e) Frekans spektrumunda oluacak frekans ve genlikleri iziniz
f) V=? (Modleli iaretin matematiksel denklemini yaznz.)
g) Bu iaretin frekans spektrumunda igal ettii bant genilii nedir? BW=?
h) Bu iaret empedans 50 olan bir anten ile yayn yaptrlrsa; Pc=?
Payb=? Pyb=? Ptoplam=?

18

zm
a)

b)

c)

19

d) Modlasyon indisi (m)

m=

Vm 10
=
= 0,5
Vc 20

Modlasyon yzdesi (M) M=m*%100 M=%50

e)

Frekans spektrumu
f)
vm=VmSin2fmt (Bilgi iareti)
vc=VcSin2fct (Tayc iaret)
v = (Vc + VmSin2fmt) Sin2fct (Modleli iaret)

Vm
Vm
Cos 2t ( fc ft )
Cos 2t ( fc + fm)
2
2
V = 20 Sin2300000t + 5Cos 2296800t 5Cos 2303200t
V = VcSin2fct +

g)

BW=2fm=2*3200=6400 Hz

h)

Ptoplam=Ptayc+Pstyanbant+Paltyanbant

Pc =

Veff 2 Vc 2 400
=
=
= 4W
R
2 R 100

Pstyanbant = Paltyanbant =

BW=6400 Hz

m 2 Pc 0,52 * 4
=
= 0, 25W
4
2

Ptoplam=4 W+0,25 W+0,25 W=4,5 W

20

Ptoplam=4,5 W

1.2.2. Tek Yan Bant (SSB-Single Side Band) Modlasyon

1.2.2.1. SSB Modlasyonunun Elde Edilmesi
Genlik modlasyonunda gerekli band geniliini yar yarya drmek iin, iaretin alt
yan bant ya da st yan bandndan sadece birisinin filtre yoluyla seilerek gnderilmesiyle
elde edilir. Uzak mesafelere bilgi gndermek iin tercih edilir.
1.2.2.2. SSB Elde Etme Metodlar
SSB sinyali elde etmek iin temelde dengeli modlatr devreleri kullanlr. Dengeli
Halka Modlatr, FET (Field Effect Transistor)li Push-Pull Dengeli Modlatr, Dengeli
Kpr Modlatr, Entegre Devreli Dengeli Modlatr devreleri SSB sinyali elde etmek
iin kullanlan modlatrlerdir. Aada bunlardan SSB elde etmede kullanlan
yntemlerden biri olan iki filtre kullanlan bir SSB verici ksaca aklanmaktadr.
1.2.2.3. ki Filtre Kullanan SSB Verici
Dengeli modlatr vastasyla genlik modleli sinyal elde edildikten sonra
anahtarlama devresi ve band geiren filtreler yardmyla alt yan bant ya da st yan banttan
bir tanesi seilir.

ekil 1.12: ki filtre kullanan SSB verici

21

ekil 1.13: st yan bandn seilmesi

1.2.2.4. SSB de Bant Genilii

BW=fm dir. ( ift yan bantl genlik modlasyonunun bant geniliinin yarsdr.)

1.3. Frekans Modlasyonu

1.3.1. Frekans Modlasyon htiyac
Yksek gl vericilerde sinyal/grlt orannn ok kk olmas istenir. Yksek
gl genlik modlasyonlu vericilerde sinyal/grlt oran problem yaratacak kadar byk
olur. Bu problemden kurtulmak iin frekans modlasyonu gelitirilmitir. GM devrelerine
gre FM devrelerinde farkl olarak limiter devreleri, PLL (Phase Locked Loops) sentezr
devreleri ve vurgu (emphasis) devreleri kullanlr. Frekans modlasyonunda bilgi iaretinin
genliine gre tayc iaretin frekans deiir.

ekil 1.14: Tayc sinyal

ekil 1.15: Modle edici sinyal (bilgi sinyali)

22

ekil 1.16: Modle edilmi FM sinyal

1.3.2. Frekans Modlasyonunun stnlkleri ve Sakncalar

stnlkleri

Sinyal zerine binen grlt seviyesi kesilebildii iin ses kalitesi yksektir
Frekans modlasyonunun grlt bakl genlik modlasyonundan daha
iyidir.
FM in yakalama etkisi vardr. Bu etkiden dolay istenmeyen sinyalleri
kolaylkla yok edebilir. Ayn frekanstaki iki sinyalden hangisinin k gc
fazla ise o sinyalin alc tarafndan alnmasna yakalama etkisi (Capture)
denir.
PLL sentezr devreleri kullanr

Sakncalar
FM ok byk bant genilii kullanr
FM devreleri daha pahaldr.

1.3.3. Frekans Modlasyonunda Bant Genilii

Frekans modlasyonunda modle edici her sinyal iin bir ift yan bant oluur. Bu da
teorik olarak frekans modlasyonunda sonsuz sayda yan bant olumas anlamna gelir.
rnein 10MHz.lik tayc sinyal 100 KHz lik bir sinyalle frekans modlasyonuna tabi
tutulursa, 10100-9900 KHz, 10200-9800 KHz, 10300-9700 KHz gibi frekanslarda yan bant
sinyalleri oluur. Fakat frekans deiimi arttka yan bant sinyallerinin gc azalr. Genlii,
tayc sinyalin genliinin %1inden daha dk olan yan bantlar ihmal edilir. Frekans
modlasyonunda ortalama 75 KHz. lik bant genilii kullanlr. Bu bant geniliinin altnda
yaplan FM yaynlara dar bant FM, stnde yaplan yaynlara geni bantl FM denir.
ekil 1.17de bir FM sinyalinnin frekans spektrumu gsterilmitir.

23

Frekans Ekseni

ekil 1.17: FM sinyali frekans spektrumu

Frekans modlasyonunda bant geniliini bulmak iin 2 forml kullanlr.

1. BW = 2 *fm* nemli bant says (Tablo kural)
2. BW = 2* (f + fm) (CARSON Kural)
nemli yan bant says belirlenirken harmonik genliine baklr. Tayc genliinin
%1 oranna kadar olan harmonik genlikler alnr. Geri kalan ksm alnmaz. nemli yan bant
says belirlenirken aada verilen tablo kullanlr. Tablo tayc genlii 1Volt alnarak
normalize hale getirilmitir.

Tablo 1.2: Modlasyon indisine bal yan bantlar

24

 Frekans modlasyonu temel formlleri

Tayc frekansnn genlie bal olarak deimesine tayc salnm Cs denir.
Vm = Bilgi iaretinin genlii
K = 1 kHz / 1V (Frekans sapma sabiti)
mf = Modlasyon ndisi
f = Frekans Sapmas
fm = Bilgi iaretinin frekans
f c= Tayc sinyal frekans olmak zere;
f = KVmmax
Tayc Salnmas Cs = 2f
Bilgi genlii max. ise f = fc + f
Bilgi genlii min. ise f = fc f

mf =

f
fm

Yzde modlasyon M = (fgerek / fmmax) x100 formlleriyle hesaplanr.

rnek: Tayc frekans fc = 104 MHz frekans sapmas f = 100 KHz ve bilgi
sinyali 10 KHz ise taycnn alaca maksimum ve minimum frekans deerini, tayc
salnmasn ve modlasyon indisini bulunuz.
zm:
f = fc + f = 104,1 MHz (Bilgi iaretinin genlii max. ise)
f = fc f = 103,9 MHz (Bilgi iaretinin genlii min. ise)
Cs= 2f = 2*100=200KHz

mf =

f
100 KHz
=
=5
20 KHz
fm

rnek: Tayc genlii Vc=1Volt iken m=1 iin nemli yan bant genliklerini frekans
ekseninde gsteriniz.

25

zm:

rnek: Bir FM sinyal iin; tayc frekans fc=100 MHz, mf = 2, fm = 3kHz

verildiine gre bant geniliini bulunuz, frekans spektrumunu iziniz.
zm:
1. Tablo kuralna gre;
BW = 2 * fm * nemli yanbant says
BW= 2 x 3 x 4 = 24 kHz
2. Carson kuralna gre; BW = 2* (f + fm)

mf =

f
fm

f = m f * f m

f = 6

BW=2*(6+3)=18 kHz
Frekans Spektrumu
fm=3kHz=0.003MHz
fc+fm=100+0.003=100.003 MHz
fc-fm=100-0.003=99.997 MHz

26

rnek: Cep telefonlar iin frekans sapmas 12 kHz ve bilgi frekans(ses) 3 kHz
olduuna gre bant geniliini bulunuz.
zm:
F = 12 kHz
fm = 3 kHz
BW = 2* (f + fm) CARSON Kural
BW = 30 kHz

1.3.4. PLL Faz Kilitli Dng Faz Dedektr

Faz dedektrleri, fm sentezrl vericilerde, fm alclarda demodlasyon ileminde,
uydu takip devrelerinde, dar bant keskin filtre devrelerinde kullanlr. Temel olarak PLL
frekans geri beslemeli bir kapal dng kontrol sistemidir. Bir faz karlatrc (frekans
katlayc), gerilim kontroll bir osilatr, alak geiren bir filtre ve dk kazanl bir
ykselteten oluur. 1932 den beri kullanlan PLL devreleri karmak yapda ve yksek
maliyetliyken entegre teknolojisinin gelimesiyle daha kullanl hale gelmilerdir.

ekil 1.18: PLL faz detektr blok diyagram

Faz karlatrc: arpc devredir. Harici sinyal ve VCOnun rettii sinyalin

frekanslarn arpar. Giriindeki iki iaret arasndaki frekans fark ya da faz
farkna orantl olarak knda DC gerilim retir.
27

VCO: (Voltage controlled Oscillator) Gerilim beslemeli olarak kararl frekans

reten bir osilatrdr. Filtre kndaki DC voltaja gre VCOnun rettii
sinyalin frekans deeri deiir.

Alak geiren filtre: arpc devre kndaki toplam ve fark frekanslarndan

fark frekans ieren bileeni geirir.

Vdc =
Filtre k

Vm *Vc
Cos 2t ( fc fm)
2
forml ile hesaplanabilir.

Faz dedektr giriinde fc=fm ise PLL kitlenir ve Cos0=1 olacandan filtre k

Vdc =

Vm *Vc
2
olur.

Uygulamada Kullanlan Baz PLL Entegreler

LM565 from National (VCO serbest salnm frekans: 300 KHz den 500 KHze
kadar) LM565C from National (VCO serbest salnm frekans: 250 KHz den 500 KHze
kadar) NE 560B from Signetic (VCO serbest salnm frekans: 15 MHz den 30 MHze
kadar) NE 564 from Signetic (VCO serbest salnm frekans: 45 MHz den 50 MHze kadar)
74HC/HCT4046A /7046A (Philips High speed CMOS based 17 MHz e kadar)

28

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA 1
lem Basamaklar

neriler

Genlik modlasyonu devresini kurunuz.

Modlasyon giriini ak brakarak

osilaskopta iaret sinyalini gzlemleyiniz.
Modlasyon giriini balayarak osilaskopta
modleli iaret sinyalini gzlemleyiniz
llen deerleri kat zerine aktararak
sinyal grafiini karnz.

Modlesiz Sinyal

Modleli Sinyal

29

Osilaskobun ilk ayarlarn ve

kalibrasyonunu
yapnz.
Okuduunuz deerleri dikkatli
kaydediniz.

Grafik karrken birimlere ve

oranlara dikkat ediniz

UYGULAMA-2
lem Basamaklar

neriler

Frekans modlasyonu devresini kurunuz.

Modlasyon giriini ak brakarak

osilaskopta iaret sinyalini gzlemleyiniz.

Modlasyon
giriini
balayarak
osilaskopta modleli iaret sinyalini
gzlemleyiniz.

Spektrum analizr cihazn balayarak

FM sinyalini gzlemleyiniz.

llen deerleri kat zerine aktararak

sinyal grafiini karnz.

Modlesiz Sinyal

Modleli Sinyal

30

Osilaskobun ilk ayarlarn ve

kalibrasyonunu
yapnz.
Okuduunuz deerleri dikkatli
kaydediniz.

Spekturum
analizrn
ilk
ayarlarn ve kalibrasyonunu
yapnz.

Grafik karrken birimlere ve

oranlara dikkat ediniz

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz.

1. Harmonikler iinde yer alan 2 harmonik frekansnn birbirine karmas

intermodlasyon grlts meydana getirir.
2. Sinyalin 1 saniyedeki tekrarlama saysna periyot denir.
3. A modlasyonu bir saysal haberleme modlasyonu eididir.
4. aretin frekans spektrumunda igal ettii yere bant genilii denir.
5. Osilaskopta gzlenen genlik modleli sinyalin Vmax. deeri 4 V., Vmin deeri 2V.
olarak llmtr. Dolaysyla bu sinyalin modlasyon yzdesi %33 tr.
6. ift yan bant modleli sinyalin bilgi iareti fm=3 KHz. ise bu sinyalin bant genilii
5 KHz. dir.
7. Frekans modlasyonunda tayc sinyalin genlii ve frekans deiir.
8. Frekans modlasyonunda ortalama 75 KHz.lik bant genilii kullanlr. Bu band
geniliinin altnda yaplan FM yaynlara dar bant FM, stnde yaplan yaynlara
geni bantl FM denir.
9. PLL bir faz karlatrc(frekans katlayc), gerilim kontroll bir osilatr, alak
geiren bir filtre ve dk kazanl bir ykselteten oluur.
10. Tayc frekans fc = 100 MHz., frekans sapmas f = 50 KHz olan FM sinyalin
bant genilii 200 KHz dir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz
sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.
Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

31

RENME FAALYET2
RENME FAALYET-2
AMA
Saysal haberleme ile ilgili temel kavramlar renerek saysal haberlemede
kullanlan darbe kod modlasyonunu ve kodlama tekniklerini kavrayacaksnz.
.

ARATIRMA

Modlasyon kavramn iyice anladnzdan emin olunuz ve zellikle saysal

haberleme yapan cihazlarn kullandklar iletiim sistemlerini aratrnz.

2. SAYISAL HABERLEME
2.1. Temel Kavramlar
Temel kavramlar saysal haberleme ile ilgili teorik ve uygulama konularnn
anlalmasn salamak iin ncelikle ele alnmtr.

2.1.1. Bit
Dijital elektronikte ve binary say sisteminde sadece 0 ve 1 deerleri vardr. Tm
ilemler bu iki deer zerinden yaplr. 0 ya da 1 bilgisinin her birine bit denir.

2.1.2. BPS (Bit Per Second)

Saysal veri iletiimi srasnda saniyede iletilen bit says BPS ile ifade edilir.
rnek: Aadaki ekilde bir veri katar iinde yer alan 1 bitlik bir veri iin
osiloskopta elde edilen ekil verildiine gre saniyede iletilen bit saysn (hzn) bulunuz.

32

zm: Bir bitin iletilmesi 52 saniye srdne gre bu sinyalin periyodu 52 saniyedir.
Frekans periyodun tersi olduu ve 1 saniyedeki saykl (burada bit says) says olduundan
frekans bularak saniyedeki bit saysn (bps) da bulmu oluruz.
T=52 sn

f =

1
1
=
= 19230 Hz = 19230bps
T 52*106

rnek:
Aadaki ekilde 8 bitlik bir verinin osiloskopta elde edilen ekli verildiine gre
saniyede iletilen bit hzn bulunuz.

zm:

833
= 104.125 s
8
1
1000000
Frekans (Bit hz) =
=
= 9640bps
6
104,125*10
104,125

Bir bit iin geen sre=

2.1.3. Baud
Genelde modem benzeri cihazlarn sinyalleme hzlarn ifade etmekte kullanlr. Bir
baka deyile modemin bir sinyalleme srasnda gnderdii bilginin lsdr. rnein bir
cihaz her bir sinyalleme esnasnda 2 bitle kodlanm bir bilgi gnderiyorsa 1 baud deeri 2
bitdir.

2.1.4. Baud Rate (Oran)

Data iletiminde modlatr knda bir saniyede meydana gelen sembol (baud)
deiikliine baud hz denir. Baud hz baud/sn ile gsterilir. Baud hz sinyalin anahtarlama
hzn gsterir.
rnek: Bir veri iletim hattnn iletim hz 4800 baud/sn olsun.Bu iletim her baud 4
bitle kodlanm bilgi ieriyorsa bps olarak hzmz 4800*4=19200 bps olur.

2.1.5. BER: Bit Error Rate (Bit Hata Oran)

Saysal bilgi iletiminde gnderilen veri iindeki bozulan ya da yanl alglanan bit
orann ifade eder.
33

BER =

Gnderilen Hatal Bit Say.

Gnderilin Toplam Bit Say.

rnek: BER=10-6 olduuna gre 1 milyon bit gnderildiinde ka bit hatal gitmi
olur?

BER = 10 7 =

1
1
Gnderilen Hatal Bit Say.
1milyon bitte 1
=
=
7
10000000 Gnderilin Toplam Bit Say.
10

bit hatal gitmitir.

rnek: 512 000 000 bit gnderildiinde 16 bit hata meydana geliyorsa bit-error oran
nedir?

BER =

Gnderilen Hatal Bit Say.

16
=
= 0, 03125*106 = 3,125*108
6
Gnderilin Toplam Bit Say. 512*10

2.1.6. Kanal
Elektrik sinyallerinin getii, frekanslardan oluan bant ya da yola kanal denir.

2.1.7. Kanal Kapasitesi

Bir kanalda 1 saniyede iletilebilecek maksimum bit miktarna kanal kapasitesi denir.
Bir kanaln kapasitesi aada verilen Shannon eitlii ile ifade edilir

C = B * Log 2 (1 +

Sinyal
)
Grlt

Burada;
C = bps (Kanal Kapasitesi)
B = Bant Genilii (Hertz)
Glerin Oran

S
Sinyal
=
olarak ifade edilir.
N Grlt

rnek: Bir iletim hattnda (B = 5,6 KHz) S/N oran 1023 ise kanal kapasitesini
hesaplaynz.

34

zm:

Sinyal
)
Grlt
C = 5600* Log 2 (1 + 1023)
C = 5600* Log 2 (1024)
C = 5600*10
C = 56000bps
C = B * Log 2 (1 +

rnek: Standart bir telefon hattnda (B=3 KHz) S/N oran 30 dB ise kanal kapasitesini
hesaplaynz.
zm:

dB = 10 Log

P2
P1

30dB = 10 Log
3dB = Log
103 =

Sinyal
)
Grlt
C = B * Log 2 (1 + 1000)
C = B * Log 2 (1 +

P2
P1

P2
P1

C = B * Log 2 (1001)
Log 2 (1001) =

P2
P1

Log101001 3
=
= 10
0, 3
Log10 2

C=B x 10=3000 x 10=30000 bps

2.1.8. Grlt
Sisteme rasgele ve istem d dahil olan ve asl sinyaller zerinde olumsuz etki yapan
enerjidir. Grltnn eitleri ve grlt formlleri analog haberleme konularnda
anlatlmtr. Saysal haberlemede de etkili olan grlt eitleri sistem ii ve sistem d
olmak zere iki grupta toplanr:
2.1.8.1. Sistem i Grlt Kaynaklar
Isl grlt: Bir iletkenin scakl arttka serbest elektronlarn enerji seviyeleri
artacandan iletken iindeki rasgele hareketi artar elektronlarn bu hareketi sl
grlt olarak tanmlanr.
At grlts: Transistr ve diyot gibi yar elerin p-n eklemlerinde elektronlarn
rasgele yaynmlar (emission), eklemden nfuz etmeleri (diffusion), ya da tekrar
birlemeleri (recombination) sonucunda oluan rasgele elektriksel deiimlerdir.

35

2.1.8.2. Sistem D Grlt Kaynaklar

Gne patlamalar

Yldrm dmeleri ve imek akmalar

Floresan lambalar

Elektrik motorlarnn almas

Burada ksaca temel formlleri de hatrlayacak olursak, SNR: sinyal-grlt oran

olmak zere;

SNR =

sinyal
sinyal gc(W)
sinyal voltaj(V)
SNRdb = 10log
SNRdb = 20log
grlt
grlt gc (W)
grlt voltaj (V)

formlleriyle hesaplanmaktadr.

2.2. rnekleme Teoremi

Tm haberleme sistemlerinde ama en hzl ve salkl veri iletimini salamaktr.
Analog haberlemenin bilinen sakncalar nedeniyle saysal haberleme tekniklerine ihtiya
duyulmaktadr. Bu amala analog iaretlerin saysal biime dntrlmesi gerekmektedir.
Bir analog iaretin saysal iarete dntrlmesinde en nemli nokta, analog iaretin uygun
bir rnekleme frekans ile rneklenmesidir. Bunun iin bilgi iareti, teoride ideal bir darbe
dizisi ile pratikte ise darbe katar ile arplr.
rnekleme iin B Bant geniliine sahip orijinal bir iaret en az 2B hzyla rneklenip
iletim hattna verilirse alcda orijinal sinyal elde edilebilir.

ekil 2.1:rnekleme

Anahtarlama hz ne kadar yksek olursa rneklenen iaret, orijinal iarete o kadar

daha ok benzer.

36

f band genilikli bilgi iaretinin bir temel bant bilgi iareti olmas durumunda,
m

rnekleme frekans (fs = 1/Ts) Nyquist tarafndan verilen aadaki koulu salamaldr.
fs 2fm
f = 2f frekansna Nyquist frekans denir. Yukardaki koul salandnda, f(t) iareti
s

rnek deerlerinin bant genilii f olan ideal bir alak geiren szgeten geirilmesi ile
m

herhangi bir bilgi kayb olmakszn yeniden elde edilebilir.

Bu ilem, interpolasyon olarak da adlandrlr. Teorik olarak alcda iaretin bozulma
olmakszn yeniden elde edilebilmesi iin f = 2f lik bir rnekleme frekans yeterli olduu
s

halde, pratikte rnekleme frekans, alc tarafta bulunan alak geiren szgecin ve dier
cihazlarn ideal olmamas nedeniyle Nyquist frekansndan biraz daha byk seilir.
Pratikte rnekleme ilemi, impuls dizileri kullanlarak yaplamayaca iin, analog
bilgi iaretinin sonlu genlik ve sonlu sreli darbeler yardmyla rneklenmesiyle
gerekletirilir. Analog bilgi iaretinin, sonlu genlik ve sonlu sreli darbelerle arpmyla
gerekletirilen rneklemeye doal rnekleme ad verilir.
Bu ilemde darbe katarnn genlii analog iaretin biimini korumaktadr.
Gereklenmesi kolay olan dier bir rnekleme eidi dz tepeli rneklemedir. Bu rnekleme
ileminde analog iaret rneklenmekte ve bu rnek deeri darbe sresince sabit
tutulmaktadr.

ekil 2.2: (a) Doal rnekleme, (b) Dz tepeli rnekleme

2.3. Kodlama
Batan belirlenmi bir takm kurallara gre sinyalin deitirilmesi ilemine kodlama
denir. K sayda karakter, bit olarak kodlanmak istendiinde gerekli bit says aadaki
formlden bulunur.
n = log2 K
Burada:

n = Kodlamak iin gerekli 2 li bit says

K= Karakter says
37

rnek: 64 adet karakteri kodlamak iin gerekli bit saysn bulunuz.

zm:

n = log2 K 2n = 64

2n = 26

n =6

Kod Etkinlii:
Kodlama sonunda gerekli bit ve kullanlan bit arasndaki orandr. Oran ne kadar
yksek olursa kodlama o kadar etkin yaplm demektir.

ke =

GerekliBitSays
KullanlanBitSays

rnek: 29 harfi kodlamak iin gerekli bit saysn ve kod etkinliini bulunuz

log10 29 1, 462
=
= 4,87
log10 2
0,3
GerekliBitSays
4,87
ke =
=
= %97
KullanlanBitSays
5
n = log 2 29 =

rnek: Kullanlan bit says 5 iken %95 kod etkinlii elde edilmektedir. Kodlanmas
istenen karakter says iin gerekli bit says nedir ?
zm:

ke =

GerekliBitSays
KullanlanBitSays

Gerekli bit says =ke * Kullanlan bit says=0,95*5=4,75

Parite: Gnderilen veride hata olup olmad ou sistemde parite (deer eitlii)
biti tarafndan kontrol edilir. Parite biti kullanan sistemlerde gnderilen her bir
karakterin sonunda ilave bir bit bulunur. Bu bite parite biti denir. Parite biti parite
jeneratr tarafndan retilir. Parite jeneratr zel veya (XOR) kaplar ile retilir.
Parite bitinde hatann olmas durumunda gndericiye hata bayra (NAK) (N
A. K.) kaldrlr. Gnderici ayn veri blounu parite hatas olmayana kadar
tekrar gnderir.
Tek parite: Veriler gnderilmeden nce bilginin ierdii bitlerdeki 1' ler toplanr.
Eer toplam tek ise parite biti 0 olur..
rnek: 1000101 0 (Bitlerin says tek olduu iin tek parite)

38

 ift parite: Gnderilen bilginin ierdii bitlerdeki 1' ler toplam tek ise parite biti
1 olur ift ise 0 olur.
rnek: 1000110 1 (Bitlerin says ift olduu iin ift parite)

2.3.1. letim Kodlar

Verilerin kodlanmasnda ok eitli kodlama teknikleri kullanlmaktadr. Bu kodlama
yntemlerinden bazlar unlardr:
Morse kodu (nokta ve izgilerden oluur)
BCD kodu
Excess-3 kodu
Gray kodu
Baudot kodu (5 bitlik bir kodlama yapsna sahiptir.)
ASCII kodu ( 7 bitlik bir kodlama yapsna sahiptir.)
EBCDIC kodu ( 8 bitlik bir kodlama yapsna sahiptir. )
Bar kod
Bu kodlamalardan ASCII koduna biraz yakndan bakalm.
ASCII kod tablosunun yaps
ASCII kod tablosu 7 bitlik bir kod yapsna sahiptir. 7 bitlik kod yapsn hex dzende
7 bit= 3bit + 4 bit olarak gsterebiliriz. 3 bit ondalk olarak en fazla (111)2 = 7 olduu iin en
ok nemsenebilir basamak says 7 yi gemez. 4 bit ondalk olarak en fazla (1111)2 =15
deerini alabilecei iin en az nemsenebilir basamak says F yi gemez.
rnek: A harfinin ASCII karln binary olarak gsteriniz.
zm: Aadaki tablodan A nn hex karl bulunur. A nn hex karl 41 dir.
Hex karlk binary olarak 100 0001 eklinde gsterilir.
rnek: U harfinin ASCII karln binary olarak gsteriniz.
zm: Aadaki tablodan U nn hex karl bulunur.U nun hex karl 55 tir.
Hex karlk binary olarak 101 0101 dir

39

Tablo 2.1: ASCII HEX tablosu

40

Tablo 2.2: ASCII kod tablosu

ASCII Kontrol karakterlerinin gruplandrlmas

letim kontrol

Format etkileyiciler

Cihaz kontrol

Bilgi ayrclar

Cihaz kontrol karakterleri

1) DC1 Device control 1
2) DC2 Device control 2
41

3) DC3 Device control 3

4) DC4 Device control 4
Bunlar genellikle bilgisayardan evre birimlerine bilgi akn kontrol eden tulardr.
Yazcya yaz yazma komutunu verdiimiz zaman yazcnn buffer (geici tampon hafza)
hafzas dolmamsa yazc tarafndan bilgisayara DC1 Device control 1 (Xon transmit on)
kodu gnderilir. Yazcnn tamponu dolu olduu zaman bilgisayarn veri akn durdurmas
iin yazc tarafndan bilgisayara DC3 Device control 3 (Xoff transmit off) komutu
gnderilir.
Yaz metni format etkileyiciler
Yaz metni format etkileyicilerin yapt ii grmek iin bilgisayarda DOS
penceresinde numlock tuu ak iken aadaki ilemleri yapabiliriz.
08 BS (Backspace) 0=000 8=1000
Bilgisayarmzda
gerekletirecektir.

ALT+08

tuuna

bastmzda

bilgisayarmz

silme

ilemi

09 HT (Horizontal Tabulation) 0=000 9=1001

Bilgisayarmzda ALT+09 tuuna bastmzda TAB tuunun ilevini yerine
getirecektir.
0A LF (Line Feed) 0=000 A=1010=10
Bilgisayarmzda ALT+10 tuladmzda (_) iaretini retecektir.
0B VT (Vertical Tabulation) 0=000 B=1011=11
Bilgisayarmzda ALT+11 tuunu tuladmzda dikey satr atlatma ilevini
yapacaktr.
0C FF (Form Feed) 0=000 F=1100=12
Bilgisayarmzda ALT+ 12 tuunu tuladmzda bilgisayar satr atlamas yapacaktr.
0D CR (Carriage Return) 0=000 D=1101=13
Bilgisayarmzda ALT+13 tuunu tuladmzda bilgisayarmz ENTER ilevini
yapacaktr.

2.4. Seri Data Gnderilmesi

Saysal haberleme genel olarak seri ve paralel olmak zere iki ekilde yaplr.
42

Dijital Sinyallerin letimi

Seri

Paralel

Asenkron

Seri

Yalnzca Seri

Seri Veya Paralel

DTE
Bilgisayar

DCE

DCE

DTE

Paralelden
Seriye

Seriyeden
Paralele

Bilgisayar

ekil 2.3: Saysal haberleme

Seri haberleme paralel haberlemeye gre hem daha yava hem de yazlmsal olarak
daha klfetlidir. Seri porta balanan baz cihazlarla haberleebilmek iin iletiimin paralele
evrilmesi gerekebilir. Bunun iin de UART (Universal Asynchronous Receive Transmit)
tm devreleri kullanlr.
Bu sakncalarna ramen seri haberleme neden kullanlyor. Bu nedenleri yle
sralayabiliriz:
Seri kablolar paralel kablolara gre daha uzun olur. Bunun nedeni seri iletiimde
lojik 1 seviyesinin 3-25V aralnda olmasdr. Paralel haberlemede ise bu 5 V ile
iletilir. Dolaysyla seri haberleme kablo kayplarndan ok fazla etkilenmez.
Seri iletiimde daha az telli kablolar kullanlr.
Gnmzde yaygn olarak kullanlan infrared (kzl tesi) iletiim seri haberlemeyi
kullanmaktadr.
Gnmzde yaygn olarak kullanlan mikrodenetleyici entegreler d ortamla
haberlemede seri iletiimi kullanmaktadr. Seri iletiim sayesinde entegrede
kullanlan u says az olur.
Seri veri iletiimi yapsal olarak asenkron ve senkron olmak zere ikiye ayrlr.

2.4.1. Asenkron Seri Data Gnderim

letimin e zamansz (asynchronous) olmas nedeniyle gnderici ve alcnn koordine
olmas gerekmez. Gnderen birim belli bir formatta hazrlanan veriyi hatta aktarr. Alc ise
devaml olarak hatt dinlemektedir, verinin geliini bildiren iareti aldktan sonra gelen veriyi
toplar ve karakterleri oluturur. Her karakterin yedi bitten olumas gelen verinin
ilenmesinde kolaylk salar.
43

Asenkron veri iletiiminde her bir karaktere start ve stop biti elik eder. Stop bitinden
nce parite biti gnderilir. Balang ve biti bitleri de gz nne alndnda, yedi bitlik
karakter verisini tamak iin dokuz bit gndermek gerekir. Eer parite biti de varsa toplam
10 bit iletilir.

ekil 2.4: Asenkron haberleme

Asenkron seri data gnderiminde 5 Volt (Yksek), 0 Volt (Dk) seviyeyi gsterir.
Seri veri, asenkron RS-232 standardnda gnderildii zaman voltaj polariteleri ters evrilir 12 Volt (Yksek), +12 Volt (Dk) seviyeyi gsterir.
rnek: g (67H) harfini ASCII koduyla binary asenkron , (1 start, 1 stop tek parite )
ilettiimizde elektriksel iaret dalga eklini iziniz.
zm: g ( 1100111 ) ( g nin tek paritesi 0 dr)

rnek: g (67H) harfini ASCII koduyla RS-232 asenkron , (1 start, 1 stop, tek parite )
ilettiimizde elektriksel iaret dalga eklini iziniz.
zm: g ( 1100111 ) ( g nin tek paritesi 0 dr)

44

Bunun yan sra kullanlan iletiim kanallarna gre simplex, half duplex ve full duplex
olmak zere e ayrlr.
Seri veri iletiimi tek ynl oluyorsa, PCden yazcya olduu gibi, bu veri iletimi
simplex olarak adlandrlr. Burada verici ve alc arasnda tek bir hat kullanlr. Veri
karlkl olarak hem gnderiliyor hem alnabiliyorsa bu ynteme duplex denir.
Bir tarafn gnderecei veri bitmeden dier tarafn gnderme yapamad, tek iletiim
hattn kullanld duplex iletiime half duplex haberleme, her iki tarafnda ayn anda veri
gnderip alabildii iki ayr iletiim hattn kullanld duplex haberlemeye de full duplex
haberleme denir.

2.4.2. Senkron Seri Data Gnderim

Verinin Bala Dur biti kullanmadan byte bloklar olarak gnderilmesine senkron
seri veri iletimi denir. Gnderici ve alc arasnda senkronizasyonu salamak iin
senkronizasyon (SYN) bitleri balangta gnderilir. Senkron karakterlerinden sonra balk
gnderilecek ise bunun balk olduunu belirtmek zere SOH karakteri gnderilir. SOH
karakterinden sonra yaz bal gnderilir.

ekil 2.5: Senkron haberleme

45

Data bloklarnn (Bu bloklar;128 bytekarakter olabilir) gnderilmesinden sonra ETB

(End of transmission block) blok sonu karakteri gnderilir. Gnderilen blok iin BCC (Block
Check Character) parite kontrol yaplr. Eer gnderilen bu blok son blok ise ETX (End Of
Text) -Yaz sonu karakteri gnderilir. letilecek bilginin bitmesi durumunda EOT(End of
Transmission-letimsonu )karakteri gnderilir. Blok parite kontrol iin BCC kullanlr.
BCC gnderilen data blounda yer alan karakterler iin yatay ve dikey parite kontrol
yapar. Yaplan parite kontrolnde problem yok ise dier data blounun gnderilmesi iin
Acknowledge-izin-ACK (06) karakteri gnderilir.
Yaplan parite kontrolnde hata grlrse nceki data blounun yeniden gnderilmesi
iin Not Acknowledge (15)-NAK karakteri gnderilir. Verici biraz nce gnderdii data
blounu yeniden gnderir. Aada ekil 4.2.2de senkron iletimde kullanlan Binary
Synchronous Communication iletim karakterleri ve bunlarn hex numaralar gsterilmitir.

ekil 2.6: Senkron iletim elemanlar

2.5. Darbe Kod Modlasyonu Ve Kodlama Teknikleri

Bilgi sinyalinin frekansndan en az iki kat frekansta belirli aralklarla rnekler
alnarak yine belirli basamaklar arasna yerletirildikten sonra ikili say sistemi ile kodlama
ilemine darbe kod modlasyonu (PCM Pulse Code Modulation) ismi verilir ve safhada
meydana gelir.

rnekleme safhas

Kuantalama safhas

Kodlama safhas

Darbe kod modlasyonu (PCM), darbe modlasyonu teknikleri arasnda tek saysal
(dijital) iletim tekniidir. PCM 'de, darbeler sabit uzunlukta ve sabit genliktedir
Darbe kod modlasyonunda (PCM), analog sinyal rneklenir ve iletim iin sabit
uzunlukta, seri binary (ikili) sayya dntrlr. Binary say, analog sinyalin genliine
uygun olarak deiir.
rnekleme (sampling), gnderilecek olan bilgi sinyalinden periyodik olarak rnek
alnp, ilenmesi ve rneklerin gnderilmesi ilemidir.
46

Daha sonra, rnek deerler kuantalanr, yani her rnek deere nceden belirlenmi
seviyelerden bu deere en yakn olanyla bir yaklatrma yaplr. Daha sonra, her rnek deer
ya da buna karlk gelen kuantalama seviyesi bir binary kod szc ile kodlanr. Buna gre
rnek deerler dizisi, bir binary kod szc dizisi ile gsterilir.
Sonuta elde edilen 0-1 dizisi bir darbe dizisine dntrlr. "1" darbeyi, "0" ise
darbe yokluunu gsterir.
Kodlama da yntem safhada yaplmaktadr:
Birincisi: Vericiden alnan sinyal belli aralklarla rneklendikten ve kuantalama
yntemi ile kuantalama aralklarna yerletirildikten sonra sinyalin pozitif alternasta m,
yoksa negatif alternasta m, olduuna baklr. Eer pozitif alternasta ise ikili say sistemi ile
1, negatif alternasta ise ikili say sistemi ile 0 olarak rnein iareti kodlanr.
kincisi: rneklenmi sinyal eit olmayan ve 8 segment aralndan (0 ile 7) hangisine
tekabl etmektedir. Hangi segment aralna tekabl ediyorsa ikili say ile ve bit olarak
aadaki gibi kodlanr.

000
001
010
011
100
101
110
111

kili Kod
-0.
segment
-1.
segment
-2.
segment
-3.
segment
-4.
segment
-5.
segment
-6.
segment
-7.
segment

ncs: rneklenip kuantalanm sinyalin segment aralndaki oda deerine (oda

gerilimne) baklr. Eer segment aralklarnda bulunan 16 adet (0 ile 15 aras) odadan
hangisinin ierisinde yer alyorsa aada verilen ikili kod ile 4 bit olarak kodlanr.
kili Kod

kili Kod

Oda Nu

Oda Numaras

0
0
0
0

0
0
0
0

0
0
1
1

0
0
0
1

0
1
2
3

1
1
1
1

0
0
0
0

0
0
1
1

0
1
0
1

8
9
10
11

0
0
0
0

1
1
1
1

0
0
1
1

0
1
0
1

4
5
6
7

1
1
1
1

1
1
1
1

0
0
1
1

0
1
1
1

12
13
14
15

47

Kodlama ilemi tamamlandktan sonra ise kanallardan alnan rnek kodlar PCM
sisteminin erevesi yaps ierisinde TDM yntemiyle zaman aralklarna yerletirilir.

2.5.1. Kuantalama lemi

Bir analog sinyali alarak bu sinyali dijital sinyale dntrme ilemine kuantalama
denir. Bir iaretin kuantalanmas demek iaretin alabilecei en kk genlik ile en byk
genlik arasn basamaklara ayrmak ve bu iaretin bu basamaklarla yaklan elde etmektir.
Kuantalama lineer kuantalama ve lineer olmayan kuantalama olmak zere iki ekilde
yaplr.
Lineer (Dorusal) Kuantalama
Lineer kuantalamada sinyal kodlama hata oran kk genliklerde fazla olduundan
orijinal iaretten sapma ve grlt fazla olur. ekil 2.7deki 7 basamakl 4 bit kodlamada en
soldaki 0 negatif, 1 ise pozitif sinyali ifade eder.

ekil 2.7: Lineer (dorusal) kuantalama

Lineer kuantalamann mahzurunu gidermek iin ses sinyali 7 blme ayrlarak her
blm kendi ierisinde kodlanr. En byk sinyal genlii 1 kabul edilirse kodlama
basamaklar 1, 1/2, 1/4, 1/8, 1/16, 1/32, 1/64 eklinde olur.
Standart 32 zaman blnmeli PCM sisteminde 8 bit ile 128 pozitif ve 128 negatif
deer kodlanm olur

48

 Lineer (dorusal) olmayan kuantalama

lkemizde kullanlan bu yntemde kanaldan iletilebilecek en yksek gerilimin pozitif
ve negatif alternasndaki deer nce eit olmayan sekiz paraya blnr bu paralara
segment ad verilir. Daha sonra her segment 16 eit paracklara blnr, bunlara da oda
aral isimi verilir. Bylelikle pozitif ve negatif alternasta 128'er adet olmak zere toplam
256 adet kuantalama aral (oda aral) elde edilmi olur. Bu ekilde snrsz olan genlik
saysn 256 ile snrlandrm oluruz.

ekil 2.8: Lineer olmayan kuantalama

2.5.2. Kuantalama leminde Dikkat Edilecek Hususlar

PCM sistemlerde en nemli konu rnekleme frekansnn seilmesi ilemidir.
rnekleme frekans Nyquist oran olarak ifade edilmitir. Nyquist ltlerine gre
rnekleme frekans, maksimum giri frekansnn 2 katndan byk olmaldr. fs rnekleme
frekansn gstermek zere;
fs>=2f olmaldr (Nyquist lt)

49

 Alias frekans: Eer rnekleme lt karlanmaz ise analog sinyal frekans

kaybolur ve alias (takma isim) frekans retilir. Alias frekans orijinal sinyale
benzemeyen farkl bir sinyaldir.
falias=f-fs forml ile hesaplanr.

rnek: 1 kHz lik bir sinyal fs=750 Hz ile rneklenirse falias=1000-750=250 Hzlik
bir alias frekans ortaya kar Alias frekansn nlemek iin antialias filtreler kullanlr.
rnek:
20KHz lik ses bandn iletmek iin 44 kHzlik rnekleme frekans kullanld ise sistemin 20
KHzin gemesine izin veren ancak 22 Khzlik sinyalin (rnekleme frekansnn yars)
gemesine izin vermeyen antialias fitresi kullanmas gereklidir.
Dinamik blge: PCM sistemlerde maksimum giri gerilim kuantalama aralna
oranna dinamik blge denir.

DR =

V max
= 2n
KuantalamaAralkVoltaj

Burada;
DR
n

=
=

Dinamik blge
Bit says

Dinamik blge logaritmik olarak da ifade edilebilir.

DR = 20 log10

V max
= 20log 2n
KuantalamaAralkVoltaj

1 bit iin dinamik blge 6 dB dir. oklu bitli sistemlerde dinamik blge aadaki
forml ile bulunur.
DR=Bit Says*6
rnek: 5 Voltluk bir sinyal 1mV aralklarla rneklenecek ise dinamik blgeyi ve bu
i iin kullanlacak olan bit saysn bulunuz.

DR = 20 log10

V max
5
= 20log10
= 73,97 dB = 74dB
V min
0, 001

n =74/6 = 12.3 bit = 13 bit kullanlmak zorundadr (Ksurlu bit olamayaca iin)
50

Aralksays =

5
= 5000
0, 001

213 = 8192
212 = 4096
5000 aralk iin 12 bit yetmedii iin 13 bit kullanmak gereklidir.
rnek: 10 Voltluk bir analog sinyal 8 bit kullanan bir PCM dntrc ile
gnderilmek istendiinde kuantalama aralk saysn, kuantalama aralk voltajn ve desibel
olarak dinamik blgeyi bulunuz

DR =

V max
= 2n = 28 = 256
V min

V max
= V min
256
10
V min =
= 0, 039Volt = 39mV
256

DR=6*8=48dB
PCM Sistemlerde S/N (Sinyal/Grlt) oran=(1.76+6.02*n)
Burada; n=Kuantalama ileminde kullanlan bit says
S/N = dB olarak sinyal/grlt orandr.
rnek:8 bit kullanan bir PCM sistemde sinyal/grlt orann bulunuz.
S/N=(1.76+6.02*n)
S/N=(1.76+6.02*8)=49.92 dB dir.
rnek: Bir PAM sinyali 60 dB dinamik blgeye sahip olacak ekilde 5mV
kuantalama aralklarla PCM sinyaline dntrlmektedir. Bu sinyalin maximum gerilim
deeri nedir?
zm:
Birinci yol:

DinamikB lg e = 20log
60 = 20log

V max
BirKuantalamaAralkVoltaj

V max
0, 005

51

103 =

V max
0, 005

Vmax= 5 Volt

V max
BirKuantalamaAralkVoltaj
5
KuantalamaAralkSays =
= 1000
0, 005

KuantalamaAralkSays =

Kuantalama aralk blgesinin, 2 nin kat olmas yani 1024 olmas gerekmektedir.
Vmax= 1024*5=5120 mV
kinci Yol:
Toplam dinamik Blge (dB)= 6*bit says

60dB
= 10bit
6
KuantalamaAralkSays = 2 A / D _ dntrcbitsays

BitSays =

KuantalamaAralkSays = 210 = 1024

Vmax= 1024*5=5120 mV
Vmax=5,12 Volt bulunur.

52

UYGULAMAFAALYET
FAALYET
UYGULAMA
lem Basamaklar

neriler

Darbe
kod
modlasyonu
cihaznn beslemesini veriniz.
Kuantalama
seviyelerinin
tespit ediniz.

Cihaz zerindeki DC VOLTS ucu ile

PULSE CODE MODULATOR girii
SIGNAL INPUT ucunu bir kablo
yardmyla birletiriniz.

WORD LENGTH 3-bit e ve BIT RATEi

yaklak orta noktaya ayarlaynz.

Osiloskobun Kanal-1ini PULSE CODE

MODULATOR k MODULATOR
OUTPUTa, Kanal-2sini WORD PULSE
ucuna balaynz.

DC volt ayar dmesini saat ynnn

tersinde en sona getiriniz ve cihaznz
anz.

DC volt ayarn saat ynnde yava yava

deitiriniz. Oluan durumu osiloskop
ekranndan gzleyiniz. DC volt seviyeniz
arttka bir kuantalama seviyesinden baka
bir kuantalama seviyesine geeceksiniz.
Kuantalama seviyesindeki bu geilerden
dolay osiloskoptan grdnz bir WORD
uzunluu iindeki kodunuz da deiecektir.
Bu geilerin meydana geldii DC
seviyelerini tespit ederek her kuanta
seviyesine karlk gelen kodu osiloskop
ekranndan belirleyiniz. Gei anndaki DC
deerini bir voltmetre yardmyla lerek ve
bu andaki kodu osiloskoptan tespit ederek
aaya kaydediniz.
DC Gerilim Seviyesini Kod (Binary Rakam)
(V)

53

Bir sinsoidal iaretin darbe

kod modlasyonu gzleyiniz.

PUSE CODE MODULATOR k ile

PULSE CODE DEMODULATOR giriini
bir kablo yardmyla birletiriniz. DC
VOLT ayarn saat ynnn tersinde en
sona getiriniz. Osiloskop yardmyla
PULSE CODE MODULATOR giriini ve
PULSE CODE DEMODULATOR kn
gzlemleyiniz. DC VOLT ayarn saat
ynnde yava yava artrnz. Osiloskoptan
grdnz giri ve k iaretlerini
karlatrnz. DC VOLT seviyesi arttka
bu iki iarette meydana gelen deiimleri ve
aralarndaki farkllklar yorumlaynz.

PULSE CODE MODULATOR girii

SIGNAL INPUT ucuna frekans 1kHz ve
genlii 4V olan bir sinsoidal iaret
uygulaynz. WORD LENGTHi 3-bite ve
BIT RATE i orta noktaya ayarlaynz.
PULSE CODE MODULATOR girii ile
PULSE CODE DEMODULATOR kn
osiloskoptan gzlemleyiniz. Elde ettiiniz
ekilleri aaya iziniz.

GR SNYAL

54

IKI SNYAL
WORD LENGTHi 4-bite ayarlaynz ve
giri ve k osiloskoptan gzleyerek
aaya iziniz.

GR SNYAL

55

IKI SNYAL
Daha sonra WORD LENGTHi 8-bite
ayarlaynz ve giri ve k osiloskoptan
gzleyerek aaya iziniz.

IKI SNYAL

farkl WORD LENGTH iin elde

ettiiniz
sonular
karlatrarak
yorumlaynz.

4.
Kuantalama
gzleyiniz.

grltsn

PULSE CODE MODULATOR giriine

genlii 4V (+4 / -4) ve frekans 1kHz olan
bir sinsoidal iaret uygulaynz. WORD
LENGTHi 4-bite ve BIT RATEi orta
noktaya ayarlaynz. PULSE CODE
MODULATOR k ile PULSE CODE
DEMODULATOR giriini bir kablo
yardmyla birletiriniz. SIGNAL INPUT ile
fark alcn A giriini ve DEMODULATOR
OUTPUT ile fark alcnn B giriini
birletiriniz. Osiloskop yardmyla SIGNAL
INPUT ucu ile fark alc kn
gzlemleyiniz. Bu iaretleri aaya iziniz.
Fark alcnn kndan gzlediiniz iaret
kuantalama grltsn verir.

56

WORD LENGTHi 3 ve 8 bite ayarlayarak

(1) deki ilemleri tekrarlaynz. WORD
LENGTHin
deimesi
kuantalama
grlts zerinde nasl bir etki yaratt
sebepleri ile yorumlaynz.

WORD LENGTHi 4-bite ayarlaynz. Bu

durumda
BIT
RATEi
deitirerek
kuantalama
grltsnn
deiimini
inceleyiniz. Sonucu yorumlaynz.

WORD LENGTHi 4-bite ve BIT RATEi

orta noktaya ayarlaynz. Giri iaretinizin
genliini
deitirerek
kuantalama
grltsnde meydana gelen deiimi
inceleyiniz. Sonucu yorumlaynz.

57

LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
LME
OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)
Aadaki cmleleri doru veya yanl olarak deerlendiriniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Salkl bir rnekleme yapabilmek iin B bant geniliine sahip orijinal bir iaret en az
B hzyla rneklenmelidir.
Parite biti gnderilen veride hata olup olmadn denetlemek iin kullanlr.
Datann start-stop biti kullanmadan byte bloklar olarak gnderilmesine asenkron seri
data iletimi denir.
Darbe kod modlasyonu (PCM), darbe modlasyonu teknikleri arasnda tek saysal
(dijital) iletim tekniidir.
Bir saysal sinyalin bir bitinin iletilmesinin 20 saniye srd bir haberleme
hattnn hz 50Kbps dir.
Saysal sinyalin frekansna Nyquist frekans denir.
Seri haberlemede 3-7 V aral lojik 1 seviyesi kabul edilir.
PCM srasyla u safhada gerekletirilir: Kuantalama, rnekleme, kodlama
Lineer olmayan kuantalamada sinyal kodlama hata oran kk genliklerde fazla
olduundan orijinal iaretten sapma ve grlt fazla olur.
5V genlikli bir sinyal 4 bit kullanan bir PCM dntrc ile gnderilmek
istendiinde kuantalama aralk says 16, kuantalama aralk voltaj da 312,5 mV olur.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz
sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz.

58

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
DEERLENDRME LTLER

Evet Hayr

Haberleme sistemlerinde modlasyonun niin kullanldn biliyor

musunuz?
Analog haberlemede genlik modlasyonunu kullanabiliyor,
osiloskopla sinyali gzlemleyip analiz edebiliyor musunuz?
Analog haberlemede frekans modlasyonunu kullanabiliyor,
osilaskopla sinyali gzlemleyip analiz edebiliyor musunuz?
Darbe kod modlasyonunu ve kodlama tekniklerini uygulayabiliyor,
sinyal eklini analiz edebiliyor musunuz?

DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz. Cevaplarnzn tamam evet
ise bir sonraki modle gemek iin retmeniniz ile iletiim kurunuz.

59

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

D
Y
Y
D
D
Y
Y
D
D
Y

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Y
D
Y
D
D
Y
Y
Y
Y
D

60

NERLEN KAYNAKLAR
NERLEN KAYNAKLAR

Elektronik letiim Teknikleri- Wayne TOMASI (M.E.B Yaynlar)

61

KAYNAKLAR
KAYNAKLAR

http://myo.mersin.edu.tr

http://w20.uludag.edu.tr

http://personel.telekom.gov.tr

Elektronik letiim Teknikleri - Wayne TOMASI (M.E.B Yaynlar)

Ders Notlar (Serkan Torunlar Elektronik Haberleme retmeni)

Saysal Haberleme, Kayran-Panayrc-Aygl, Birsen Yaynevi

62