Ad Soyad:

Numaras:..

17/06/09 aramba
Sre:120dak
EEM 373 YKSEK GERLM TEKN
Final Snav (Bahar 2009)

_______
____ Sorular
S-1 350 km uzunluunda, 400 kV, 50Hz lik fazl bir iletim hattnda kulanlan iletkenlerin
geometric ortalama ap 30mm dir. Iletkenlerin przllk katsays 0.80 ve iletkenler aras mesafe
10m dir. Ortalama hava scakl 40oC ve hava basnc ise 760mmHg dir. [20puan]
a) Bal hava younluunu ve peeke gore korona gerilimini esaplaynz.
b) Peeke gre toplam korona kayplarn hesaplaynz.
c) 410 kV gerilimde toplam korona kayplarn Peeke gre hesaplaynz.
_______________________________________________________________________________
S-2 Dzgn alanl bir elektrot sisteminde basn 15 torr ve elektrotlar aras aklk 2 cm dir. Gaz
sabitleri A=16 (Torr.cm)-1 , B=370 V.(Torr.cm)-1 ve =1/10000 dir. Buna gre toplam iyonlatrma
katsaysn hesaplaynz. Elektrot akl sabit tutulduunda delinme gerilimini minimunm yapan
kritik basnc, minimum delinme gerilimini, delinme alan iddetni ve iyonlatrma katsaysn
hesaplaynz.
[10puan]________________________________________________________________
V
S-3 Bir kre-dzlem elektrot sisteminde simetri ekseni boyunca elektrik alan E (r ) = k
kV / cm
ra
r+a
olarak verilmitir. k dzeltme katsays olup deeri 0.9 alnabilir. Krenin yarap 0.2cm ve kre ile
dzlem arasndaki aklk a=2cm dir. Sistem 4 bar basn altnda SF6 gaz ile izole edilmitir. Buna
gre sistemdeki korona balang gerilimini hesaplaynz. [20puan]
E E
E

= K , K=21 1/kV, SF6 gazi icin = 89kV /(cm.bar )

p
p lim
p p lim
______________________________________________________________________________
S-4 Aadaki ifadeleri tanmlaynz veya aklaynz. [20puan]
a) e b) d = ln(1 + 1 / ) c) I = I o ed d)

__________________________________________________________________
S-5 letken kesiti 350mm2 olan tek damarl kabloya 220 kVluk gerilim uygulanmtr. Kablonun
geometric karakteristii 2.5 olup kabloda kullanlan ya yaltkannn dielektrik sabiti r1=2.2 dir. Bu
kablodaki; [20puan]
a) Maksimum alan iddetini hesaplaynz.
b) Ya tabakasindaki maksimum alanin azaltlmasi icin iletken yzeyi 0.5 cm kalnlnda
bal dielektrik sabiti r2=5 olan kat yaltkan bir malzeme ile kaplanrsa, ya tabakasndaki en byk
alan iddeti ne olur? (d yarap sabittir)
c) letken yzeyine kaplanan kat yaltkan maddenin delinmemesi iin delinme dayanm en az
ka kV/cm olmaldr?
_____________________________________________________________________________
S-6 Belli bir gaz ierisinde bulunan dzlemsel elektrotlar kullanlarak bir deney yaplmtr.
Aralarnda 0.2 cm bulunan dzlemsel elektrot sistemine 10 kV uygulanm ve sistemden geen akm 5
nA olarak llmtr. Daha sonra elektrik alan sabit tutulup elektrot akl 0.5 cm yaplm ve
akm 50 nA olarak llmtr. Buna gre Townsendin birinci iyonlatrma katsaysn hesaplaynz.
[10puan]

baarlar

Ad Soyad:ZMLER
Numaras:
EEM 373 YKSEK GERLM TEKN
Vize Snav (Bahar 2011)
SORULAR

23/03/11 aramba
Sre:100dak

S-1 Delinme dayanm bakmndan en elverili dzene sahip, d yarap 50cm ve delinme alan iddeti
Ed=30kV/cm olan bir emerkezli kresel elektrot sisteminde;
a) delinme dayanm bakmndan en elverili dzenin geometric karakteristiine gre i yarap
hesaplaynz.
b) delinme gerilimini hesaplaynz.
c) 300 kV luk gerilim iin dearj olaylar hangi geometric karakteristiklerde meydana gelir, delinme
erisi zerinde gsteriniz.

S-2 Eeksenli silindirik bir elektrod sisteminde en elverili geometric karakteristikte Vd,max=500 kV
gerilim uygulanabilmektedir. D silindir yarap sabit kalmak zere i silindir yarap
deitirilebilmektedir. Bu sisteme 400 kV uygulandnda hangi geometrik karakteristikte tam delinme
meydana gelir. Bu durumu salayan i yarap bulunuz. Silindirler arasnda hava bulunmaktadr.
(Ed=30kV/cm)

S-3 Bir yaltkan ortam farkl tip malzemeden olumaktadr. Bu yaltkan malzemelerin geirgenlikleri
srasyla 1=2, 2=3 ve 3=5. Birinci yaltkan malzemedeki elektrik alan iddeti 100kV/cm olup
normalle 20 derecelik a yaparak ikinci ortama girmektedir.
a) nc blgede elektrik alannn normalle yapt ay bulunuz.
b) nc blgedeki elektrik alan iddetini hesaplaynz.
c) nc blgedeki epotansiyel yzeylerin normalle yapt a nedir? Bu blgedeki elektrik alan
vektrn ve epotansiyel yzeyleri iziniz.
200

1
2
3

S-4 ekildeki elektrod sistemi iki frakl yaltkan malzemeden yaplmtr. Sisteme 100 kV
uygulanmaktadr. Yaltkan malzemelerin geirgenlikleri 1=2.2 ve 2=4. ekilde gsterilen elektrik alan
EA ve EB yi hesaplaynz.
100kV

5mm

10m

EA

6mm
2mm
6mm
12m
EB

5mm
8mm

S-5 Bir ortamdaki potansiyelin x ve y ye bal olarak fonksiyonu V ( x, y ) = 50(

3
x2 + y2

verilmitir. A(1,1) noktasndaki elektrik alan iddetini hesaplaynz.

-1/2

3/2

3/2
3/2

8
8
75
2

1) eklinde

Ad Soyad:ZMLER..
Number:..

26/05/11 Perembe
Sre:100 dak

EEM 373 YKSEK GERLM TEKN

Final Snav (Bahar 2011)

SORULAR

S-1 fazl 500 kV, 50 Hz bir iletim hatt 300

km uzunluundadr ve faz iletkeninin geometrik
ortalama ap 40mm dir. letken yzeyinin
przllk faktr 0.85 ve faz iletkenleri
arasndaki mesafe 12m dir. Ortalama hava
scakl 35 oC ve basn 750 mmHG
deerindedir. [20 puan]
a) Bal hava younluunu ve patersona gre
korona gerilimini hesaplaynz
b) Patersona gre toplam korona kayplarn
hesaplaynz
c) Gerilim 420kV olsayd korona kayplar ne
olurdu?

S-2 silindir-dzlem elektrod sisteminde elektrik alan E (r ) = k

V
kV / cm ile ifade edilmitir.
r1 + a
r ln(
)
r1

Burada k=0.85 dzeltme faktrdr. Silidirin yarap r1=0.25 cm ve elektrod akl a=1cm dir.
zolasyonu salamak iin 4 bar basn altnda SF6 gaz kullanlmtr. Buna gre korona balang
gerilimini hesaplaynz. [20 puan]
E E
E

SF6 iin;
= K , K = 21 1 / kV , = 89 kV /(cm.bar )
p
p lim
p p lim

S-3 ekilde verilen eeksenli iki tabakal sistemde birinci

tabakadaki minimum elektrik alan 15 kV/cm dir. Herbir
tabakadaki minimum ve maximum elektrik alann
hesaplaynz ve elektrik alan iddetinin grafiini yarapa
kar iziniz. Sisteme uvgulanan gerilimi hesaplaynz.
Sistemin toplam kapasitansn bulunuz. [20 puan]

1 = 2.5,
2 = 3.5,

r1 = 20 mm
r2 = 40 mm,

R
r2
r1

R = 60 mm

Devam

S-4 Aadaki ekil 110 kV, 50 Hz bir trafonun izolasyon sistemini gstermektedir. Her tabakann
permitivite, kalnlk ve delinme dayanm aada verilmitir. [20 puan]
Porselen
1=5
a1= 2cm
Ed1=250 kV/cm

ya
tank

Transformatr ya
2=2.2
a2= 1.5cm
Ed2=150 kV/cm

porselen

ya

yal kat

3=3
a3= 1cm
Ed3=200 kV/cm

Yal YG
kat sargs

a) Her tabakadaki elektrik alann hesaplaynz.

b) Sisteme delinme olmakszn uygulanabilecek maximum gerilim nedir?
c) Ya tank ile sarg arasndaki mesafe sabit ve porselenin kalnl 2 cm dir. Bu durumda sisteme
maximum gerilim uygulayabilmek iin ya ve yal kat kalnl ne olmaldr?

S-5 Aadakileri tanmlayn veya alayn [10 puan]

a) korona
b) ortalama serbest yol
c)
d) paschens yasas
e) Townsend in ikinci iyonlatrma katsays

S-6 ubuk-ubuk elektrod dzeninde kanal delinme mekanizmasn aklayz. [10 puan]

EEM 373 YKSEK GERLM TEKN

Final Snav zmleri Bahar 2011

Ad Soyad: ZMLER
Numaras:...
EEM 373 YKSEK GERLM TEKN

29/05/11 Sal
Sre:100 dak

Final Snav (Bahar 2012)

SORULAR

1a) ve d yaraplar r1 = 12mm ve R = 30 mm olan ya yaltkanl (Ed = 80kV/cm, r = 2.5)

eeksenli silindirik elektrot sisteminde 50 kV uygulanmaktadr. Buna gre minimum ve
maksimum alan iddetini hesaplaynz. [10 puan]
b) ve d silindir yzeyleri kalnl 3mm, delinme dayanm Edy = 120kV/cm ve bal dielektrik
sabiti ry = 4 olan bir yaltkan kaplanmas durumunda ya ierisindeki minimum ve maksimum alanlar
hesaplaynz. [10 puan]

2a) Elektrotlararas akl 2 cm, ve basnc 10 torr olan dzgn alanl bit elektrot sistemde delinme
gerilimi ve iyonlatrma katsaysn bulunuz. Sistemde kullanlan gaza ait sabitler: A= 15 1/cm.Torr, B =
365 V/cm.Torr, =1/10000 [10 puan]
b) Elektrot akl sabit kalmak zere, delinme gerilimini minimum yapan kritik basnc, minimum
delinme gerilimini, bu durumdaki delinme alan iddetini ve iyonlatrma katsaysn
hesaplaynz. [10 puan]

V
kV / cm, 0 x 1cm ve elektrot akl 1cm olan bir ortamda
1 + 6x
basn 500 torr ise korona balang gerilimini hesaplaynz. A= 15 1/cm.Torr, B = 360 V/cm.Torr, =
1/5000 [20 puan]

3- Elektrik alan iddeti E ( x) = 4

4- Negtaif ubuk pozitif dzlem elektrot sisteminde kanal delinme mekanizmasn ekil izerek
anlatnz [10 puan]

5a) Korona nedir? Tanmlaynz

b) Koronann zararlar nelerdir ksaca aklaynz.
c) letim hatlarnda iin korona balang gerilimini etkileyen be faktr yaznz.
d) Dzgn bir alanda kendi kendini besleyen dearjn olabilmesi iin gerekli art nedir.
e) Townsendin ikinci iyonlatrma katsaysn tanmlaynz.
[10 puan]

Yant
a) Erilik yarap kk olan elektrotta meydana gelen kendi kendini besleyen dearja korona
denir.

b)

- iletim hatlarnda g kaybna neden olur

- Zamanla izolasyon malzemesinin ypranmasna sebep olur.
- Radio dalgalarnda parazitlere sebep olur

c)

- yarap,
- Hat iletkenleri arasndaki mesafe
- Basn
- scaklk
- yzey przszlk faktr

d) eer (exp(d)-1) = 1 ise kendi kendini besleyen dearj meydana gelir (veya pozitif iyonlar
katottan en az bir electron koparabilirse)

e) elektrik alan ynnde 1 cm ilerleyen bir pozitif iyonun arpma suretiyle meydana getirdii iyon
saysna Townsendin ikinci iyonlama katsays denir.

6- 3 fazl bir iletim hatt iin 110 kV hat geriliminde peeke gretoplam korona kayplar 57 kW tr.
Ayn hattn 114.8 kV gerilimdeki toplam kayplar 99 kW tr. Buna gre hattn 120 kV gerilimdeki
korona kayplarn ve korona gerilimini bulunuz. Her durumda da atmosferik koullar ayndr.
[20 puan]

Ad Soyad:ZMLER
Numaras:.

07/04/12 Cumartesi
Sre: 110dak

EEM 373 YKSEK GERLM TEKN

Vize (Bahar 2012)
SORULAR

S-1 Bir yaltkan malzemenin bal geirgenlii x ynnde deimektedir; r=A + kx. Malzemenin
kalnl 1 cm, A=2 ve k=30 cm-1. Malzemeye uygulanan gerilim 20kV ise malzenmenin orta
noktasndaki gerilimi hesaplaynz.

xxx PTAL -- xxx

S-2 Aada verilen elektrod sisteminde drdnc tabakadaki elektrik alan iddeti 71.42kV/cm olarak
verilmitir. Tabakalarn bal geirgenlikleri ve delinme dayanmlar srasyla: 1 =1, 2 = 4 =2, 3 =3.
Ed1=80kV/cm, Ed2=Ed4=100kv/cm, Ed3=60kV/cm. Sisteme uygulanan gerilimi bulunuz. Hi bir tabakada
delinme olmakszn sisteme uygulanabilecek maksimum gerilimi hesaplaynz. Sistemin toplam
kapasitansn hesaplaynz. S1=S2=1m2 olarak alnz.
V
S1

S2
5mm

6mm

3
4

5mm

S-3 Bir tabakal eeksenli silindirik elektrod sistemi verilmitir. D silindirin yarap 25 cm ve
elektrotlararas kullanlan malzemenin delinme dayanm 35kV/cm dir.
a) silindirin yarap deiken olarak alnrsa sisteme uygulanabilecek maksimum gerilimi ve i
silindir yarapn bulunuz.
b) Kullanlan yaltkan malzemenin delinme dayanm Ed=35+10/r1 olarak alnrsa ve sisteme 180kV
uygulanrsa, sistemde dearj olmamas iin i silindir yarap ne olmaldr?

S-4 Emerkezli kresel elektrod sistemi verilimitir. D kre zerindeki elektrik alan 10kV/cm olarak
llmtr. Yaltkan malzeme olarak elektrotlar arasnda delinme dayanm 35 kV/cm olan bir
malzeme kullanlmtr. Bu durumda sisteme uygulanabilecek maksimum gerilimi hesaplaynz.
Uygulanan gerilim %20 azaltlr ve d yarap sabit tutulursa sistemde dearj olmamas iin i kre
yarap ne olmaldr? Delinme erisini izerek zerinde dearjn nasl meydana geldiini ksaca
aklaynz.

S-5 Aadaki ekilde 110kV, 50Hz bir trafonun izolasyon sistemi verilmitir. Her bir tabakann bal
geirgenlii, kalnl ve delinme dayanm aada verilmitir.
1 =5 (porselen)
a1=2.0 cm
Ed1=250kV/cm

2 = 2.2 (Tr.ya)
a2=2.5 cm
Ed2=150kV/cm

Ya
kazan

porselen

ya

20mm

25mm

3 =2 (kat)
a3=1.5cm
Ed3=200kV/cm

Yal kat YG sargs

15mm

a=60cm
a) Sistemde delinme olmakszn uygulanabilecek maksimum gerilimi hesaplaynz.
b) Ya kazan ile yksek gerilim sargs arasndaki mesafe ve porselenin kalnl sabit kalacak
ekilde ya ile yal kat tabalkalar deiken olarak alnrsa sistemde delinme olmakszn
uygulanabilecek maksimum gerilimi bulunuz. Bu durumda ya ile yal kat tabakalarnn
kalnlklar ne olmaldr?

ZM SONRAK SAYFADA

Eer x=0 olursa Vd = 792 kV
uygulanabilecek maksimum gerilim

Ad Soyad:
Numaras:..

13/05/09 aramba
Sre:90dak
EEM 373 YKSEK GERLM TEKN
Vize Snav (Bahar 2009)

_____ Sorular
__________
Q-1 D kre yarap 20 cm olan tek tabakal e merkezli bir kresel elektrot sisteminde kullanlan
yaltkan malzemenin delinme dayanm 35 kV/cm dir. Buna gre:
a) Sisteme uygulanabilecek maksimum gerilimi hesaplaynz.
b) Sisteme 200kV uygulandnda i yarapa gre delinme snrlarn belirleyiniz.
c) yarapn 1.0, 6.0 ve 16 cm olmas halinde delinme nasl olur yorumlaynz.
d)Yaltkan malzemenin delinme dayanm Ed=35+10/r1 kV/cm eklinde deiken olarak
verildiinde sistemin analzini yapnz. Sistemin 180 kV a dayanabilmesi iin i kre yarapn
hesaplaynz. [35pts]
Q-2 Aada verilen eeksenli tabakal silindirik elektrot sisteminde ikinci tabakadaki maksimum
elektrik alan 14.9 kV/cm dir. Buna gre dier tabakalardaki maksimum ve minimum elektrik
alanlarn, sisteme uygulanan gerilimi ve sistemin toplam kapasitesini hesaplaynz. ekil zerinde
maksimum ve minimum elektrik alanlarnn olutuu yerleri gsteriniz.
r1=2.5, r1=20 mm,
r2=3.5, r2=30 mm,
r3=5.0, r3=45 mm, R=60mm
[25pts]

r1
r2

R
r3

Q-3 ekilde grnen dzlemsel elektrot sistemi verilmitir. Her bir tabaka iin bal permitivite,
kalnlk ve malzemenin dayanabildii maksimum elektrik alan iddeti aadaki gibi verilmitir.

300 kV
S1
1

S2
2
3
4

r1=1, a1=110 mm, Ed1=30 kV/cm

r2=4, a2=40 mm, Ed2=35 kV/cm
r3=2, a3=40 mm, Ed3=45 kV/cm
r4=1.5, a4=30 mm, Ed4=38 kV/cm
S1=1m2, S2=1m2
a) Sistemde delinme olup olmadn bulunuz.
b) Sistemin toplam kapasitesini hesaplaynz.
c) Sistemde delinme olmakszn uygulanabilecek
maksimum gerilim nedir. [25pts]

Q-4 Bal permitiviteleri r1=2 ve r2=4 olan iki yaltkan malzeme x=0 da birbirleriyle snr
oluturmaktadr. Birinci blgedeki elektrik alan ikinci blgeye girerek snr yzeyle 40.9 derecelik bir
a yapmaktadr. kinci blgedeki alan iddeti 49 kV/cm olduuna gre; [15pts]
a) Her iki ortamdaki elektrik alannn teetsel ve normal bileenlerini bulunuz.
b) Birinci blgedeki alan iddetini hesaplaynz.
c) Her iki blgedeki epotansiyel yzeylerin normal ile yapt ay hesaplaynz.

E1max
E1min
E2max
E2min
E3max
E3min

r1
r2

R
r3

Ad Soyad:ZMLER
Numaras:
EEM 373 YKSEK GERLM TEKN
Vize Snav (Bahar 2011)
SORULAR

23/03/11 aramba
Sre:100dak

S-1 Delinme dayanm bakmndan en elverili dzene sahip, d yarap 50cm ve delinme alan iddeti
Ed=30kV/cm olan bir emerkezli kresel elektrot sisteminde;
a) delinme dayanm bakmndan en elverili dzenin geometric karakteristiine gre i yarap
hesaplaynz.
b) delinme gerilimini hesaplaynz.
c) 300 kV luk gerilim iin dearj olaylar hangi geometric karakteristiklerde meydana gelir, delinme
erisi zerinde gsteriniz.

S-2 Eeksenli silindirik bir elektrod sisteminde en elverili geometric karakteristikte Vd,max=500 kV
gerilim uygulanabilmektedir. D silindir yarap sabit kalmak zere i silindir yarap
deitirilebilmektedir. Bu sisteme 400 kV uygulandnda hangi geometrik karakteristikte tam delinme
meydana gelir. Bu durumu salayan i yarap bulunuz. Silindirler arasnda hava bulunmaktadr.
(Ed=30kV/cm)

S-3 Bir yaltkan ortam farkl tip malzemeden olumaktadr. Bu yaltkan malzemelerin geirgenlikleri
srasyla 1=2, 2=3 ve 3=5. Birinci yaltkan malzemedeki elektrik alan iddeti 100kV/cm olup
normalle 20 derecelik a yaparak ikinci ortama girmektedir.
a) nc blgede elektrik alannn normalle yapt ay bulunuz.
b) nc blgedeki elektrik alan iddetini hesaplaynz.
c) nc blgedeki epotansiyel yzeylerin normalle yapt a nedir? Bu blgedeki elektrik alan
vektrn ve epotansiyel yzeyleri iziniz.
200

1
2
3

S-4 ekildeki elektrod sistemi iki frakl yaltkan malzemeden yaplmtr. Sisteme 100 kV
uygulanmaktadr. Yaltkan malzemelerin geirgenlikleri 1=2.2 ve 2=4. ekilde gsterilen elektrik alan
EA ve EB yi hesaplaynz.
100kV

5mm

10m

EA

6mm
2mm
6mm
12m
EB

5mm
8mm

S-5 Bir ortamdaki potansiyelin x ve y ye bal olarak fonksiyonu V ( x, y ) = 50(

3
x2 + y2

verilmitir. A(1,1) noktasndaki elektrik alan iddetini hesaplaynz.

-1/2

3/2

3/2
3/2

8
8
75
2

1) eklinde