MANGAN (Mn)

BIOELEMENT (biohemijska i fizioloka uloga)

TOKSIKOLOKI ZNAAJ:
-prof. hronina trovanja - MANGANIZAM

-problem zagaenja voda (posebno akumulacija leti)

+2, +4, +7
UPOTREBA:
-METALURGIJA (elik i druge legure)
-ELEKTRINA INDUSTRIJA (suve baterije)
-INDUSTRIJA BOJA I HEMIJSKA INDUSTRIJA
-FUNGICID Maneb (Mn-etilen-bis-ditiokarbamat)
-MMT (metil-ciklopenta-dienil-Mn-trikarbonil) antidetonator benzina

METABOLIZAM
PUTEVI UNOENJA

PLUA

GIT (~ 5 %)

(prof. ekspozicija)

(opta populacija)

DISTRIBUCIJA
KRV JETRA, BUBREZI, ENDOKRINE LEZDE, PANKREAS, MOZAK

ELIMINACIJA
FECES (95 %)

URIN (pri ekspoziciji)

TOKSINOST
KATJONI: 2+ i 4+

MnO2
JUS MDK za Mn 2 mg/m3 (36,4 mol/ m3)

ANJONI: MnO42-

LD (KMnO4) = 5 10 g

MnO4-

MEHANIZAM TOKSINOSTI
Utie na konc. dopamina i serotonina
Zbog inhibicije tiroksin hidroksilaze dolazi do
smanjenja L-dope i potom dopamina

Dovodi do razliitih funkcionalnih i

morfolokih promena u CNS-u koje
podseaju na Parkinsonovu bolest

MANGANIZAM
SIMPTOMI:

NERVNI

MOTORIKE SMETNJE
-OTEAN I NESIGURAN HOD; KOKOIJI HOD;
NESPRETNI I NESIGURNI POKRETI RUKU;
PROMENA RUKOPISA; LICE LII NA MASKU.

(slini Parkinsonovoj bolesti)

TERAPIJA:

SIMPTOMATSKA
L DOPA
FIZIKALNA TERAPIJA

METODE ODREIVANJA
KOLORIMETRIJSKE METODE

-sa difenilkarbazonom - oksidacija do MnO4-:

2Mn2+ + 5JO4- + 3H2O 2MnO4- + 5JO3- + 6H+

2Mn2+ + 5S2O82 - + 8H2O 2MnO4- + 10SO42- + 16H+

AAS
NAA

TALIJUM (Tl)
TALUS ZELENI PUPOLJAK
William Crookes - 1861. godine

TOKSIKOLOKI ZNAAJ
AKUTNA TROVANJA sluajna, samoubilaka, zloinaka
HRONINA TROVANJA- zloinaka
PROFESIONALNA TROVANJA RETKA
-BOJENJE STAKLA, IMITACIJA DRAGOG KAMENJA, PIROTEHNIKA,

HEMIJSKA INDUSTRIJA

RATICIDI talijum-acetat i talijum-sulfat

PUTEVI UNOENJA: PLUA i GIT

(dobra resorpcija GIT-om)

KUMULATIVAN OTROV (BUBREZI

KOSA
SRANI MII))

ELIMINACIJA:

URIN i FECES

SPORA
LD = 8 12 mg/kg

~ 2 g (za oveka)

AKUTNO TROVANJE
GIT poremeaji
NERVNI poremeaji: uznemirenost, nesanica, mentalna
konfuzija, bolan polineurit,
hiperestezija koe
MOTORIKE SMETNJE
KONVULZIJE I KOMA

HRONINO TROVANJE
NESPECIFINI SIMPTOMI KOJI LIE NA BRZO STARENJE
ALOPECIJA

TERAPIJA
POVRAANJE
ISPIRANJE ELUCA SA 1 % NaJ;

AKUTNO

Carbo medicinalis; purgativi: Na2SO4, Ol. Ricini TROVANJE

i.v. glukoza, kardiotonici, vit. B1
BELANEVINASTA VODA
BAL
EDTA
dietilditiokarbamat

BEZ
EFEKTA!

ANALITIKA
IDENTIFIKACIJA: - ZELEN PLAMEN
- TlJ

ODREIVANJE: - GRAVIMETRIJSKI TlCrO4

- KOLORIMETRIJSKI

- AAS
- pulsna polarografija
- NAA

RODENTICIDI
-RATICIDI-

NEORGANSKI
BELI FOSFOR
Zn3P2 PH3
Tl2SO4 i Tl(CH3COO)
As2 O3
Na-arsenit
Ca-soli indirektno

ORGANSKI
a) sa akutnim dejstvom
b) sa hroninim dejstvom

ORGANSKA JEDINJENJA SA AKUTNIM DELOVANJEM

STRIHNIN
SCILIROZID
KRIMIDIN
ANTU--naftiltioureja

NH

NH2

DERIVATI FLUOROSIRETNE KISELINE:

CH2F-COONa (1080)
COOH
HOOC

CH

OH

CH2

COOH

letalna sinteza

ORGANSKI RATICIDI SA HRONINIM DELOVANJEM

ANTIKOAGULANTI IZ GRUPE KUMARINA
OH

OH

CH2COCH3

CH2COCH3
O

Cl

CH

CH
O

VARFARIN

Antidot vit. K

KUMAHLOR

BARIJUM (Ba)

TOKSIKOLOKI ZNAAJ
SLUAJNA TROVANJA
AKUTNA

ORALNO

PRIMENA: INDUSTRIJA STAKLA I KERAMIKE, BOJA,

PAPIRA I GUME; STABILIZATOR PLASTINIH MASA...

BaSO4 nerastvoran, rendgenski kontrast za probavni

trakt

SIMPTOMI TROVANJA I MEHANIZAM DEJSTVA

OTROV SKELETNE I SRANE MUSKULATURE
1. Stimulacija
2. Paraliza
CILJNI ORGANI: GIT, SRCE I SKELETNI MIII
GIT Ekscitacija miia munina, povraanje, kolike, dijareja

SKELETNI MIII tremor, a potom paraliza

SRCE slino Digitalisu

Ba je fizioloki antagonista K -- hipokaliemija

TERAPIJA
-

Eliminacija iz eluca

i.v. K-soli kao antagonista

Ispranje eluca davanjem soli Na2SO4 (taloi BaSO4)

ANALITIKA
-

SO42- i CrO42-

AAS ili AES

NAA

BIZMUT (Bi)
Vb grupa

Vb grupa
3+ i 5+ jedinjenja
Ima izrazite metalne karakteristike i najmanju termalnu
provodljivost pa se koristi kao dodatak legurama
otpornim na temperaturu;
Kao aditiv u metalurgiji, u elektronskoj i termoelektrinoj
industriji

TOKSIKOLOKI ZNAAJ - MALI

Bi jedinjenja veinom nerastvorna
MEDICINSKA TROVANJA usled ranije upotrebe Bi
jedinjenja:
Bi subnitrat- pre BaSO4
- K-tartarat

- bazni karbonat
u terapiji sifilisa

- galat
- salicilat

TOKSINOST : > 10-tina mg/kg

HEPATOTOKSINOST: masna degeneracija
NEFROTOKSINOST: degeneracija i nekroza proksimalnih
tubula

Reverzibilna disfunkcija nervnog sistema, promene na koi...

ANALITIKA
GRAVIMETRIJSKI BiPO4
LEGER-ov reagens cinhonin sa HNO3 i KI narandastocrven talog cinhoninbizmutjodid
AAS

HROM

Cr

TOKSIKOLOKI ZNAAJ
Cr+6 hromati i bihromati
Cr+3 esencijalan
INDUSTRIJSKA UPOTREBA
HROMIRANJE METALA
GRAFIKA INDUSTRIJA
INDUSTRIJA TEKSTILA
IZRADA BOJA
TAVLJENJE KOE

LEGURE, VATROSTALNI MAT... -

PUTEVI UNOENJA

PLUA
Cr+3 i Cr+6

GIT
Cr+3 < 1 %

KOA
Cr+6

Cr+6 2 %
METABOLIZAM I DISTRIBUCIJA
Cr+6 Cr+3
KRV JETRA, BUBREG... PLACENTA
ELIMINACIJA URIN

TOKSINI EFEKTI
DERMATITIS I ULCERACIJE KOE
PERFORACIJA NOSNE PREGRADE !
KARCINOGEN: RAK PLUA
Embriotoksian i teratogen (eksperimentalni podaci)
Kaustino dejstvo na GIT
Methemoglobinizant

PREVENTIVA I TERAPIJA
Sluzokoa koe i nosne pregrade:parafin +krem sa 10% EDTA
AKUTNO TROVANJE PO INGESTIJI: lavaa eluca,
CaNa2EDTA ili BAL
HRONINO TROVANJE: EDTA nema efekta. Simptomatska
terapija.

 ANALITIKA
u obliku Ba ili Pb hromata
KOLORIMETRIJSKI SA DIFENILKARBAZIDOM
(crvenoljubiast kompleks)

AAS SA GRAFITNOM KIVETOM

BAKAR (Cu)

BIOELEMENT
ulazi u sastav brojnih enzima koji katalizuju reakcije
oksido redukcije (tirozinaza, laktaza, monoaminooksidaza,
dehidrataza delta aminolelulinske kiseline,
citohromoksidaza..)
ulazi u sastav proteina plazme ceruloplazmina (Wilsonova
bolest smanjen ceruloplazmin a konc. endogenog Cu
visoka)
potpomae stvaranje eritrocita
Fenton-ov metal (oksidativni stres)
UPOTREBA:
LEGURE (BRONZA I MESING)
ELEKTRINA INDUSTRIJA (PROVODNICI)
FUNGICID- CuSO4

PUTEVI UNOENJA
PLUA

GIT

AKUTNA TROVANJA (nadraaj koe i

sluzokoe, intenzivno povraanje, izbljuvci i
stolica su plavo-zeleni, oteenje bubrega i jetre,
paraliza miia, tahikardija)

EMETINA SREDSTVA
LDCuSO4 - 10 g

TERAPIJA: penicilamin

ANALITIKA
ELEKTROLIZA
sa kalijum-fericijanidom - BAKAR FEROCIJANID
KOLORIMETRIJSKE METODE sa vikom NH3
kompleks plave boje
POLAROFRAFIJA
AAS

CINK (Zn)

BIOELEMENT
Ulazi u sastav enzima: karboanhidraze,
karboksipeptidaze, alkoholne dehidrogenaze
Sastojak je insulina

 Zn soli ranije u medicinske svrhe

Sluajna, akutna trovanja ali retko
Medicinska - emetina sredstva (ZnSO4 se
koristio kao emetik)
Cineb - fungicid

TOKSIKOLOKI ZNAAJ
PROFESIONALNA TROVANJA (CINKOVA GROZNICA udisanje
para ZnO) i pri proizvodnji mesinga:legura Zn i Cu
CINKOVA GROZNICA
Slina malarinim napadima: poveanje telesne temperature (40C),
drhtavica, umor, povraanje, glavobolja, mentalna konfuzija,
halucinacije i konvulzije. Febrilni napad najee traje nekoliko h i
posle obilnog znojenja dolazi do ozdravljenja.
(denaturisan kompleks cink-protein ---- pirogen)

ANALITIKA
GRAVIMETRIJSKI (ZnSO4)

AAS
NAA