You are on page 1of 10

PHNG PHP LNG GIC HA MT S PHNG TRNH I S

GII PHNG TRNH I S C DNG C BIT


NH PHNG PHP LNG GIC HA
Khi gp cc phng trnh i s i s rt kh gii, khi chng ta xem c th thay i hnh thc ca bi
ton (thng thng qua phng php n ph) thu c nhng phng trnh n gin hn hay khng!
Trong mt s trng hp ta c th chuyn phng trnh i s thnh phng trnh lng gic thng qua cc
du hiu c bit ca cc biu thc cha n c mt trong PT v thng qua min gi tr ca chng.
I CC BIU THC THNG C LNG GIC HA
BIU THC I S

CCH CHN N PH

a2 x2

x a sin t ;

x2 a2

a2 x2
2

ax bx

c c

hoc x a cos t ;0 t

a
a

; t ; \ 0 hoc x
; t 0; \
2 2

sin t
cos t

x a tan t ;
2

t
2
2

t ; hoc x a cot gt ;0 t ;
2
2

c.sin t
a
; t 0 ; 2

c
.cos
t
y
a

x cos t ; 0 t

4 x3 3x
(ging 4 cos3 t 3cos t cos3t )

x cos t ; 0 t

2 x2 1
(ging 2 cos 2 t 1 cos2t )
2x
2 tan t
tan 2t )
2 (ging
1 x
1 tan 2 t

x tan t ;

t
2
2

2x
2 tan t
si n 2t )
2 (ging
1 x
1 tan 2 t

x tan t ;

t
2
2

II CC V D:
V d 1: Gii phng trnh : x 3 1 x 2 3 x 21 x 2
Gii :
+ K : 1 x 1 n ph x cos vi 0 .
+ Khi 1 x 2 sin ; sin 0 sin sin
1

Nguyn Cng Mu

PHNG PHP LNG GIC HA MT S PHNG TRNH I S

+ Ta c phng trnh : cos3 sin 3 2 sin .cos


sin cos 1 sin .cos 2 sin .cos

+ t u sin cos = 2 sin


4

5
2

sin 1 1 u 2
+ V : 0
4
4
4
2
4

+ Thu gn phng trnh theo n u ta c : (u 2)(u 2 2 2u 1) 0 (*)


+ PT (*) c cc nghim l : u 2 ; u 2 1 ; u 2 1 2 (loi)

2
+ Vi u 2 k 2 (k Z ) x
4
2
2
u 1
+Vi u sin cos =1- 2 sin .cos =
1 2
2
2 1 ( 2 1)(3 2)
Vy sin , cos l nghim PT : t 2 (1 2)t 1 2 0 t
2
+ V sin 0 cos = - 2 1 ( 2 1)(3 2) x
2
Vy PT cho c 2 nghim l : x

2
v x - 2 1 ( 2 1)(3 2)
2
2

1 a 2 1 a 2
V d 2: Gii phng trnh :

2a
2a
x

1 a 2 1 a 2
Gii :

2a
2a

1 vi tham s a 0;1

1 a 2 1 a 2
1

2a
2a

1 a 2
1 a 2
2a
1

+ Chia c hai v ca phng trnh cho


,
ta
c
:
.

2
2
1 a
2a
1 a


+ V a 0;1 nn tn ti gc 0; cho tan a .
2
2

2 tan

+ Thu c phng trnh : 1

+ Hm s y sin cos
x

1 tan 2

2
2 1 sin x cos x

2
2
1 tan
1 tan

l hm nghch bin v ta c :

f (2) sin cos 1 .


2

+ Vy x = 2 l nghim duy nht ca phng trnh.

V d 3: Gii phng trnh :


Gii :
1

1 x 2

1 x 1 x
3

1 x2

Nguyn Cng Mu

PHNG PHP LNG GIC HA MT S PHNG TRNH I S

+ K : 1 x 1 n ph x cos vi 0
+ Khi 1 x 2 sin ; sin 0 sin sin

+ Phng trnh cho c dng lng gic l : 1 sin

1 cos

1 cos

2 sin (1)

+ V 1 sin sin cos sin cos


(do 0 nn sin 0 & cos 0 )
2
2
2
2
2
2

1
2
2
cos 2 2 sin 2 sin 2cos =1 cos =
+ Bin i (1) c : 2 sin
2
2
2

2
2
Vy phng trnh cho c nghim l : x cos = 2
V d 4 : nh gi tr ca m phng trnh sau c nghim :

4m 3

x 3 3m 4 1 x m 1 0

(1)

Gii : iu kin : 3 x 1 .
+ (1) m

+ V :

3 x 3 4 1 x 1
4 x 3 3 1 x 1

x3

1 x

x 3 2sin 2

x 3

2

1 x


1 0;
2

sao cho :

2t

1 t2
v
vi t tan ; t 0;1
1

2
cos

2
2
2
1 t
2
1 t

3 x 3 4 1 x 1
7t 2 12t 9
m
5t 2 16t 7
4 x 3 3 1 x 1

7t 2 12t 9
; t 0;1
5t 2 16t 7
52t 2 8t 60
f '(t )
0, t 0;1
2
5t 2 16t 7

+ Xt hm s : f (t )

9
7
+ f (t ) nghch bin trn on 0;1 v f (0) ; f (1)
7
9
+ Vy (1) c nghim khi v ch khi (2) c nghim trn on 0;1 khi v ch khi :
V d 5 : Tm gi tr ca m phng trnh sau c nghim :

x 1 x m

7
9
m
9
7
(1)

Gii : K : 0 x 1
Phng trnh (1) c nghim khi m>0
(Nhn xt :

x
2

x sin t;

1 x cos t

+ t

1 x
vi

1 t n ph)


t 0;
2

+ (1) sin t cos t m 2 cos t m cos t


.
4
4
2

Nguyn Cng Mu

PHNG PHP LNG GIC HA MT S PHNG TRNH I S

+ Phng trnh c nghim khi v ch khi : 2 m 2


+ Do iu kin m>0 ta c : 0 m 2
V d 6 : Trn on 0;1 phng trnh sau c bao nhiu nghim :
8 x 1 2 x 2 8 x 4 8 x 2 1 1
Gii :

+ V x 0;1 nn tn ti gc 0;
2

sao cho x sin

2
4
2
+ Ta c ph. trnh: 8sin 1 2sin 8sin 8sin 1 1 8sin .cos 2 .cos 4 1 (*)

+ Nhn thy cos 0 khng l nghim ca phng trnh (*)nn nhn hai v ca phng trnh cho

cos 0 0; ta c :
2


2

8sin .cos cos 2 .cos 4 cos sin 8 cos sin 8 sin

8 2 k 2

8 m 2

k 2
18 9

; k, m Z
m2

14
7

5

+ V 0; suy ra cc nghim : x sin ; x sin
; x sin
; x sin
18
18
14
14
2
V d 7 : Cho hai phng trnh :

(2)
9
Gi s x l nghim ca ph.trnh (1). Ch. minh rng, khi x cng l nghim ca phng trnh (2) .
Gii :
x
x
2x
1
3 2 2 2 1 3 2 1
3
x
+
2 1

3 2 2

+ t

2 1 3 (1)

2 1 2 cos

2
2 1 2t vi t > 0. Khi phng trnh (1) tr thnh : 4t

1
1
3 4t 3 3t .
2t
2

+ Xt t 1;1 , t t cos , 0; ta c
4 cos3 3cos

1
1
k 2
cos 3
2
2
9
3
5 7
; ;
9 9 9

+ V 0; nn

suy ra t1 cos

5
7
; t 2 cos ; t3 cos
9
9
9

+V phng trnh bc ba c ba nghim nn ta khng xt nghim t 1;1 . Mt hc t2 cos


4

5
0
9

Nguyn Cng Mu

PHNG PHP LNG GIC HA MT S PHNG TRNH I S

0 do nghim ca phng trnh (1) l : t1 cos


v t3 cos
9
9

2 1 2 cos

.
9

+ Vy nu x l nghim ca phng trnh (1) th x cng l nghim ca phng trnh (2)


V d 8 : Gii phng trnh : x

2 2
x2 1
1

x 1 . t x
; (0; ); Thu c PT mi c dng LG nh sau :
cos
2

Gii: iu kin:

1
1

2 2 sin cos 2 2 sin cos


cos sin

+ t : t sin cos 2 cos


4

+ K : 1 t 2; sin .cos

+ Ta c PT : t 2t 2 t 2
+ t 2

t 2 1
2

t 2
2t t 2 0
1 t 2
t

2
2


0; x 2.
4
2

V d 9 : Tm gi tr ca m phng trnh sau c nghim :

x 1 x m

(1)

Gii : K : 0 x 1
Phng trnh (1) c nghim khi m>0
(Nhn xt :

x
2

x sin t;

1 x cos t

+ t

1 x
vi

1 t n ph)


t 0;
2

+ (1) sin t cos t m 2 cos t m cos t


.
4
4
2

+ Phng trnh c nghim khi v ch khi : 2 m 2


+ Do iu kin m>0 ta c : 0 m 2
V d 10 : Gii phng trnh : x
Gii: iu kin:

2 2
x2 1
1

x 1 . t x
; (0; ); Thu c PT mi c dng LG nh sau :
cos
2

1
1

2 2 sin cos 2 2 sin cos


cos sin

Nguyn Cng Mu

PHNG PHP LNG GIC HA MT S PHNG TRNH I S

+ t : t sin cos 2 cos


4

t 2 1
+ K : 1 t 2; sin .cos
2

t 2
2t t 2 0
1 t 2
t

2
2

+ Ta c PT : t 2t t 2
2

+ t 2


0; x 2.
4
2

V d 11: Cho phng trnh : 1 x 8 x (1 x )(8 x) m (1)


a) Gii PT (1) khi m= 3
b) Tm m PT (1) c nghim.
Gii :

3 sin t 1 x

3 cos t 8 x

+ Vi iu kin: x 1;8 , ta t :


; t 0;
2

a) m = 3 ta c PT : 3sint+3cost+9sint.cost = 3 sint+cost+3sint.cost = 1

+ t : u sin t cos t 2 sin t ; K : 1 u 2


4

(2)

u 1
3u 2u 5 0
u 5
3

u 1 x 1 x 8
2

1 1 x2

V d 12: Gii phng trnh sau :

1 x

1 x

2
1 x2

3
3

Gii:
+ iu kin : x 1
+ Vi x [ 1;0] : th

1 x

1 x

0 (ptvn)

+ x [0;1] ta t : x cos t , t 0; . Khi phng trnh tr thnh:


2

1
1
1

2 6 cos x 1 sin t 2 sin t cos t


vy phng trnh c nghim : x
2
6
6

V d 13: Gii phng trnh sau:


Gii:

6x 1 2x

3
3
+ Lp phng 2 v ta c: 8 x 6 x 1 4 x 3 x

1
2
Nguyn Cng Mu

PHNG PHP LNG GIC HA MT S PHNG TRNH I S

+ Xt : x 1 , t x cos t , t 0; . Khi ta c S cos

5
7
;cos ;cos
9
9
9

m phng trnh

bc 3 c ti a 3 nghim vy cng chnh l tp nghim ca phng trnh.

2
V d 14: Gii phng trnh x 1

=1
x 2 1
1

, t ;
Gii: k: x 1 , ta c th t x
sin t
2 2
cos t 0
1
+ Khi ptt:
1 cot t 1
1
sin 2 t
sin 2t
2

+ Phng trnh c nghim : x 2 3 1

2
x 2 1 x 1
2
x 1

2x
2x 1 x2
2

V d 15: .Gii phng trnh :


Gii: k x 0, x 1


;
2 2
2
+ Khi ta c phng trnh: 2sin t cos 2t cos 2t 1 0 sin t 1 sin t 2sin t 0

+ Ta c th t : x tan t , t

+ Kt hp vi iu kin ta c nghim x

1
3

Sau y l xt m rng thm v d v lng gic ha gii h phng trnh :

2x x 2 y y
V d 16: Xc nh b 3 h s (x,y,z) tha mn h pt:

2
2y y z z
2z z 2 x x

Hng dn:
+ ( 0,0,0 ) l mt nghim ca h ; nhn xt x, y, z 1

2x
y 1 x2

2y

H tng ng vi z
2
1 y

2z
x
1 z2

+ S c mt cc v phi ca cc pt

lin h n cng thc lng gic tan 2 2 tan 2 t


1 tan

Nguyn Cng Mu

PHNG PHP LNG GIC HA MT S PHNG TRNH I S


k
x tan x 1
4 2

y tan 2

n
z tan 4 tan tan 8 k n Z / tan 1
7
x tan 8

Ngim ca h l

V d 17:

x tan

n
n2
n 4
, y tan
, z tan
7
7
7

1 1 1
3 x 4 y 5 z
Gii h phng trnh:
x y z
xy yz zx 1

Hng dn:
+ Lu :

x, y , z 0
v nu x,y,z l 1 nghim th (-x,-y,-z) cng l nghim (do t/c i xng )

x, y, z cng d

xt x, y, z > 0

1
+ S xut hin cc biu thc x x , y y , z z dng chung l u n ph :
u

x tan , y tan , z tan , k : 0 , ,


1

+ S dng nh l hm s sin
V d 18: Tm gi tr ca tham s m d h phng trnh sau c nghim :

1 x 2 y 0

y mx 3m m 2
Hng dn:
+ k :

x 1 t

x = cos h pht :

y sin

sin m cos 2 3 m (*)

+ k h cho c nghim (*) c nghim t/m kin sin > 0


III BI TP

8
(
1
Bi 1x
: Gii phng
trnh
: 1 2 x 1 x
1 2x
2

2 x

x cos y ,0

+ K: 1 x 1 n ph
Bi 2 : Gii phng trnh sau :

Nguyn Cng Mu

)(

PHNG PHP LNG GIC HA MT S PHNG TRNH I S

( HDn : t x cos ; 0; )

x (1 x 2 )3 x 2(1 x 2 )
3

Bi 3 : Tm gi tr ca m phng trnh c nghim :


1
1

m
( H.Dn : t x cos ; 0; )
x
1 x2
Bi 4 : Gii v bin lun phng trnh theo tham s a , ( a > 0 )
(HDn : Ly K, sau t 2 x a cos )
2x a 2 4x a
Bi 5 : Phng trnh sau c bao nhiu nghim : 4 x 3 3x 1 x 2 ;

;
2 2

( HD: k: x 1;1 ; t : x cos t ; t

( t x 2 cos ; 0; )

Bi 6: Gii phng trnh sau : x 2 2 2 x


2
Bi 7: Gii phng trnh : x 1

5
2 x2 1

;)


; ;)
2 2

( t : x tan ;

Bi 8 : Tm m PT sau c nghim : (4m 3) x 3 (3m 4) 1 x m 1 0


Bi 9 : Cho ng trn c phng trnh: (C):

x 1

y 2 2
2

Tm M (x0;y0) thuc ( C ) sao cho (x0+y0) nh nht.


x 1
sin ;
2
2

2
x 1 y 2
HD : (1)
t :

1
2

2
y 2 cos

2
3
Bi 10 : Cho phng trnh : x 3 x 1 0
2
2
Chng minh rng phng trnh c ba nghim x1 ; x2 ; x3 v tha iu kin: x1 2 x2 ; x2 2 x3
Bi 11 : Gii phng trnh :
x

1 a 2 1 a 2

2a
2a

1 vi tham s a 0;1

Bi 12: Gii phng trnh : 1

2
x(1 x) x 1 x
3


2
( t x cos ; 0; ; )
2

2 x y yx 2

2
Bi 13 : Gii cc h phng trnh sau : 2 y z zy
2 z x xz 2



2
2

HD : Rt x; y; z v t x tan ;

x2 y2 1

Bi 14 : Gii cc h phng trnh sau :

( x y )(1 4 xy )

3
2

HD : t x sin ; y cos ; 0; 2 .
Bi 15: Gii cc phng trnh sau :
9

Nguyn Cng Mu

PHNG PHP LNG GIC HA MT S PHNG TRNH I S

1 2x
1 2x

1 2x
1 2x

1)

1 2x 1 2x

2)

1 1 x2 x 1 2 1 x2

3) x 3 3 x

HD: v tan x

S: x

1 2cos x
nn t x=cost
1 2cos x

1
2

HD: chng minh x 2 v nghim

x2

---------------Tm dng-----------

10

Nguyn Cng Mu

You might also like