Professional Documents
Culture Documents
Ph Chnh to Dn s TANDTC
I. MT S VN CHUNG
Quan h hn nhn l loi quan h tn ti trong mt thi gian di. Nh nc ta 3 ln ban hnh Lut
Hn nhn v Gia nh (1959, 1986, 2000). Thi k hn nhn ca mt quan h hn nhn c th bt
u trc khi ban hnh Lut HN-G 1959 ang c hiu lc v chm dt thi im Lut HN-G
1986 ang c hiu lc (kt hn nm 1965 v ly hn nm 1995, chng hn). Vn t ra l, p dng
Lut HN-G thi im no (khi kt hn hay khi ly hn) gii quyt tranh chp v quan h HN v
G. Thc tin cho thy trong qu trnh xt x cn c nhiu Thm phn hiu cha ng hiu lc p
dng ca Lut HN-G v do vy, khng xc nh ng tnh cht ca quan h hn nhn (hp php
hay khng hp php), tnh cht php l ca ti sn (ti sn ring hay ti sn chung) nn xc nh
khng ng v quyn, ngha v ca cc ch th. Trong nhiu n khiu ni, khng co, Ta n
thng gp cu hi l: "Ti sao quan h hn nhn ca cha m chng ti chm dt t lu m li
mang php lut hin nay ra p dng, soi xt?". V cng c cu hi ngc li: "Ti sao Lut Hn
nhn v Gia nh 1959 ht hiu lc, Ta n vn cn p dng phn quyt ti sn ring l ti sn
chung?".
i vi vic gii quyt chm dt quan h hn nhn th cn xc nh tnh cht quan h hn nhn
thi im th l v n. Nhng i vi nhng vic xin chia tha k th cn xc nh tnh cht quan
h hn nhn thi im m tha k. T vic xc nh c tnh cht ca quan h hn nhn mi
xc nh ng c cc quyn, ngha v c th.
V d: Quan h gia ng A, v b B c xc nh l quan h hn nhn hp php th khi ng A cht
trc, b B c quyn hng tha k ca ng A, v vic chia ti sn chung ca ng A v b B tun
theo Lut Hn nhn vGia nh; nu gia hai ngi khng c cng nhn l hn nhn hp php th
b B khng c hng tha k ca ng A v vic chia ti sn chung tun theo quy nh ca Lut
Dn s.
Php lut dn s thng l khng c hiu lc "hi t" v php lut dn s ch yu l xc nh cc
quyn v ngha v ca cc ch th, hng dn x s ca cc ch th. xc nh mt ch th c
nhng quyn g, phi thc hin nhng ngha v g, x s ca h c hp php khng l phi cn c
vo php lut thi im giao dch. Lut HN-G tuy mang tnh cht ca lut dn s ni chung
nhng, khng phi l khng c nhng quy nh c tnh cht "hi t" (s ni phn sau).
Trong khong thi gian c hiu lc ca mt lut c th (c th l Lut 1959, 1986, 2000) bao gi
cng c h thng nhng vn bn php lut gii thch, hng dn p dng lut . V d:
hng dn thi hnh Lut Hn nhn v Gia nh 1959 (thi gian c hiu lc t 3/1/1987 n
31/12/2000) c Ngh quyt t 13/1/1960 n 2/1/1987) c Thng t 60 ngy 22/2/1978 ca Ta n
nhn dn ti cao
Tng t nh vy, hng dn thi hnh Lut Hn nhn v Gia nh nm 1986 (thi gian c hiu
lc t 3/1/1987 n 31/12/2000) c Ngh quyt 01/NQ-HTP ngy 20-1-1988 ca Hi ng thm
phn Ta n nhn dn ti cao
ng lu l, Lut Hn nhn v Gia nh nm 2000 (c hiu lc t ngy 1/1/2001) c nhiu vn
bn hng dn p dng v c bit l c nhiu vn bn php lut hng dn p dng ca Chnh
ph. Nhiu vn bn php lut ca Chnh ph khng ch bao gm nhng quy phm mang tnh cht
ca lut dn s, khng phi ch c quan hnh chnh thc thin vic p dng lut m cn Ta
n phi p dng nhng quy nh ny khi gii quyt cc n kin v hn nhn v gia nh (v d Ngh
nh s 70/2001/N-CP ngy 3/10/2001 quy nh chi tit thi hnh Lut Hn nhn v Gia nh).
Trong phm vi thi gian c hiu lc ca mt lut c th, khi c vn bn hng dn p dng (vn bn
di lut) th chng ta phi tun th cc quy nh c th ca vn bn hng dn . Tuy nhin, i
vi nhng vn cha c hng dn p dng th phi cn c cc quy nh ca Lut (tinh thn v li
vn ca iu lut, cc nguyn tc chung, v c thc php lut) p dng gi quyt cc v n ch
khng th cho rng cha c hng dn th cha p dng.
V d: c quy nh v vic hn ch quyn ca cha, m i vi con cha thnh nin (iu 41 Lut
Hn nhn v Gia nh nm 2000). Tuy y l quy nh mi, cha c hng dn nhng To n khng
th t chi khng th l, xt x v cha c hng dn p dng.
V phm vi p dng nhng vn bn hng dn ca Lut c, nay c Lut mi th c cn gi tr p
dng hay khng, chng ti c kin nh sau:
Nhng vn trc y hng dn nhng nay c hng dn thay th th phi p dng
hng dn mi. V d: Trc y c hng dn xc nh v tiu ch hn nhn thc t. Nay nu
quan h hn nhn thc t vn tip tc tn ti th tiu ch xc nh li theo hng dn mi (NQ
35/2000 v TTLT 01/2001).
Nhng nhiu vn c hng dn trc y, nay cha c hng dn mi v hng dn c
khng tri vi cc quy nh ca Lut mi th chng ta c quyn v cn thit phi vn dng nhng
hng dn trc y. V d: Thng t s 01 Ta n nhn dn ti cao ngy 6/1/1964; NQ 01/NQHTP ngy 20/1/1988 ca Hi ng thm phn Ta n nhn dn ti cao
Tuy nhin cn lu l: Nhng vn bn php lut trc y vn c gi tr p dng l nhng hng
dn xt x, gii quyt n kin cn nhng vn bn php quy c tnh hng dn x s ca cc ch
th (V d: iu kin kt hn, th tc kt hn) th khng th cn gi tr hng dn sau khi Lut c
ht hiu lc.
Di gc nghin cu v hiu lc p dng Lut Hn nhn v Gia nh theo thi gian, trong phm
vi bi vit ny, chng ti xin trao i v vic p dng hiu lc theo thi gian xc nh quan h hn
nhn hp php i vi trng hp khng tun theo nguyn tc mt v mt chng, trng hp khng
ng k kt hn, v vn xc nh ti sn ring ca v, chng.
II. XC NH HN NHN HP PHP TRONG TRNG HP KHNG TUN THEO NGUYN
TC MT V MT CHNG
1. Trng hp kt hn trc khi Lut Hn nhn Gia nh c hiu lc:
Do c im lch s ca nc ta, Lut Hn nhn v Gia nh nm 1959 (c hiu lc ngy
13/1/1960) sau khi ban hnh, mi ch c hiu lc min Bc. Theo quy nh ca Lut ny th k t
13/1/1960, nhng trng hp kt hn vi phm nguyn tc mtt v mt chng l hn nhn khng hp
php. Cc quan h hn nhn xc lp trc thi im 13/1/1960 khng b iu chnh bi nguyn tc
ca Lut hn nhn v Gia nh 1959 nn d c quan h hn nhn nhiu v, nhiu chng vn c
coi l hp php (ni chnh xc l khng tri php lut). Nhng quan h hn nhn ny l hp php
nn cc ch th (v hoc chng) c quyn v ngha v theo quan h hn nhn hp php. C th
nh, h c quyn tha k ti sn ca nhau nhng nu h khng c Ta n cho ly hn m kt
hn vi ngi khc (k t thi im 13/1/1960) l tri php lut, hn nhn sau khng c cng
nhn.
Cng cn lu l, quan h hn nhn nhiu v, nhiu chng trc Lut Hn nhn v gia nh 1959
c th c ng k gi th, cng c th khng c ng k. Do tn ti lch s, chng ta khng ch tha
nhn nhng quan h hn nhn c ng k l hp php m c nhng quan h hn nhn thc t cng
c coi l hp php.
min Nam, thi im p dng Lut Hn nhn v gia nh 1959 l ngy 25/3/1977 (ngy ban hnh
Ngh quyt 76/CP cng b danh mc vn bn php lut p dng trong c nc, trong c lut Hn
nhn v gia nh nm 1959). Tng t nh min Bc , nhng quan h hn nhn xc lp trc
ngy 25/3/1977 min Nam khng tun theo nguyn tc mt v mt chng vn c cng nhn
hp php.
2. Trng hp cng nhn hn nhn hp php theo TT60/TATC ngy 22/2/1978 ca Ta n
nhn dn ti cao.
i tng cp trong Thng t 60 l b i, cn b c v, c chng min Nam tp kt ra min
Bc, ly v, chng khc. Thng t 60 quy nh: Nay nu v hoc chng min Nam vn khng c
quan h hn nhn mi v vn mun duy tr quan h hn nhn trc y th cng nhn c hn nhn
trc y v hn nhn mi l hn nhn hp php.
Cn ch l Thng t 60 quy nh hng gii quyt kh c th cho tng loi quan h hn nhn v
ch vi nhng quan h hn nhn c xc lp trong thi gian t sau ngy k Hip nh Ginev n
ngy Lut Hn nhn v gia nh p dng trong c nc (t ngy 20/7/1954 n 25/3/1977).
Quy nh ca Thng t 60 l trng hp cng nhn hn nhn hp php c bit trn c s xt n
hon cnh c bit ca chin tranh, yu cu n nh quan h gia nh ph hp o l v gii quyt
hu qu c bit ca chin tranh.
Vn t ra l, trng hp cn b, b i c quan h hn nhn min Bc, vo min Nam
chin u, cng tc li c quan h hn nhn mi min Nam c c cng nhn hn nhn mi
min nam l hp php theo quy nh ca Thng t 60 hay khng? Trc ht, phi xc nh cc i
tng ny khng phi l cc ch th thuc phm vi iu chnh ca Thng t 60. Tuy nhin, trong mt
s trng hp c bit do hon cnh c bit ca chin tranh v yu cu nhim v cng tc m c
c s xem xt ging nh quy nh ti Thng t 60 th chng ti cho rng cng cn cng nhn quan
h hn nhn mi ca h l hp php (cng vi quan h hn nhn c trc min Bc). V d:
Do iu kin cng tc m c quan, t chc ca mt ngi ng cho h kt hn (mc d h ang
c quan h hn nhn min Bc)
Ring vi trng hp ang c quan h hn nhn min Bc li kt hn min Nam trong khong
thi gian t 1/5/1975 n trc 25/3/1977 (thi gian m t nc thng nht nhng Lut Hn
nhn v gia nh cha p dng min Nam) th khng th cng nhn quan h hn nhn sau l hp
php. Ngi ang c quan h hn nhn min Bc bit r quan h hn nhn m h ang c l hp
php v vic h cha c ly hn li kt hn vi ngi khc l tri php lut; iu kin t nc
gii phng, thng nht nn khng cn c s chp nhn vic h khng thc hin Lut Hn
nhn v Gia nh 1959.
3. C nn c ch nh v ly hn thc t
Theo quy nh ca Lut Hn nhn v Gia nh th vic ly hn phi c Ta n cng nhn. Mt quan
h hn nhn khng b coi l bt hp php m cha c Ta n cho ly hn th n vn tn ti cho d
v, chng sng ly thn nhiu nm. Nu ngi v hoc ngi chng i kt hn vi ngi khc th
quan h hn nhn sau l bt hp php. Tuy nhin, nu p dng nguyn tc trn cho c nhng quan
h hn nhn c xc lp trc khi Lut Hn nhn v Gia nh c hiu lc (trc 13/1/1960 min
Bc v trc 25/3/1977 min Nam) th s pht sinh nhng hu qu php l khng n v mt o
l.
V d 1: ng A kt hn vi b B nm 1955 ti Hu. Nm 1959, b B vo Si Gn sinh sng v kt
hn vi ngi khc. ng A li Hu v chung sng vi ngi ph n khc (c con chung). Nm
1995, b B do v n b k bin pht mi ngi nh m b ng tn mua ti Si Gn nm 1960. ng A
- "Nam v n chung sng vi nhau nh v chng" l tnh trng m trc y gi l "hn nhn thc
t".
- "p dng cc quy nh v ly hn" c ngha cng nhn quan h hn nhn cng l hn nhn hp
php, gii quyt cho ly hn nh cc trng hp hn nhn hp php khc.
- "Khng cng nhn quan h v chng" thay th cho thut ng "tiu hn" trc y. Cng cn lu
cng vi loi quan h hn nhn b tuyn b "khng cng nhn quan h v chng" th cn c loi
quan h hn nhn b tuyn b "hu vic kt hn tri php lut" (l vic xc lp quan h v chng c
ng k kt hn nhng vi phm iu kin kt hn do php lut quy nh - khon 3 iu 8 Lut Hn
nhn v Gia nh nm 2000).
Cng l quan h chung sng vi nhau nh v chng khng ng k kt hn, NQ 35/2000 chia cc
quan h trn thnh 3 loi c quy nh gii quyt khc nhau cn c vo thi im xc lp quan h:
- Loi xc lp trc khi Lut Hn nhn v Gia nh nm 1986 c hiu lc:
- Loi xc lp trong thi k Lut Hn nhn v Gia dnh nm 1986 c hiu lc;
- Loi xc lp sau khi Lut Hn nhn v Gia nh nm 1986 ht hiu lc (thay th bng lut Hn
nhn v gia nh nm 2000).
i vi quan h v chng c xc lp trc khi Lut Hn nhn v gia nh 1986 c hiu lc (trc
ngy 03/01/1987) c quy nh iu a khon 3. Loi quan h ny khng bt buc phi ng k
kt hn m ch khuyn khch ng k kt hn. Nu h ng k kt hn th vic tham gia cc giao dch
c cn c php l v thun li hn, Nh nc to iu kin h ng k kt hn c d dng.
Nhng d h c ng k kt hn hay khng ng k kt hn th quan h v chng vn c cng
nhn l hp php v thi k hn nhn hp php bt u k t ngy xc lp.
Trng hp quan h v chng xc lp k t ngy Lut Hn nhn v Gia nh c hiu lc
(01/01/2001) tr i c quy nh im c khon 3. Loi quan h ny khng c cng nhn l v
chng hp php; khi h i ng k kt hn th thi k hn nhn hp php cng ch c tnh k t
ngy ng k.
Trng hp quan h v chng xc lp trong thi gian c hiu lc ca Lut Hn nhn v Gia nh
nm 1986 (t 03/01/1987 n ngy 01/01/2001) c quy nh trong im b khon 3. y l trng
hp c quy dnh c th phc tp hn hai loi nu trn, cn phi lu khi p dng.
Quy nh ca im b khon 3 ca NQ 35/2000 c hng dn chi tit ti "Thng t lin tch
01/2001 l:
- Ngy h t chc l ci.
- (hoc) ngy h v chung sng vi nhau c gia nh (mt hoc hai bn) chp nhn.
- (hoc) ngy h thc s bt u chung sng vi nhau c ngi khc hay t chc chng kin.
- (hoc) ngy h thc s bt u chung sng vi nhau, chm sc gip nhau, cng nhau xy dng
gia nh.
Xc nh thi im bt u hn nhn nh trn l tng ng iu kin "c coi nam v n
chung sng vi nhau l v chng"- (im d khon 1 TTLT 01/2001). ng lu l cc tiu ch xc
nh y m rng hn nhiu so vi cc hng dn trc v "hn nhn thc t". Khng i hi
h phi "c con chung, c ti sn chung", "sng chung cng khai c h hng, x hi tha nhn"
nh hng dn trc y. iu kin c th nu ti im b khon 3 NQ 35/2000 ch i hi thuc mt
trong nhng trng hp sau y:
- C t chc l ci khi v chung sng vi nhau:
- Vic h v chung sng vi nhau c gia nh (mt hoc c hai bn) chp nhn;
- Vic h v chung sng vi nhau c ngi khc hay t chc chng kin;
- H thc s c chung sng vi nhau, chm sc, gip nhau, cng nhau xy dng gia nh.
c trng quy nh cho trng hp ti im b khon 3 NQ 35/2000 khc vi trng hp quan h v
chng xc lp trc Lut Hn nhn v Gia nh nm 1986 (trc 3/1/1987) v sau Lut Hn nhn v
gia nh 1986 (t 01/01/2001) l quy nh mt thi hn h i ng k kt hn. Thi hn "ng k
chm" 2 nm ny ginh quyn cho h hp php ho quan h v chng. V nh vy, c th c cc
kh nng nh sau:
-Trng hp 1: H xin ly hn trong thi gian "ng k chm". Trong thi hn ny, h khng ng k
kt hn m yu cu xin ly hn th "To n p dng cc quy nh ca Lut Hn nhn v Gia nh nm
2000 gii quyt". C ngha l hn nhn c ca h c cng nhn l hp php t thi im
xc lp n thi im cho ly hn: cc quyn v ngha v php l xut hin trong thi k hn nhn ny
ging nh cc quan h hn nhn hp php khc.
V d 3: ng A v v B chung sng vi nhau nh v chng t 01/01/1988 khng c ng k kt hn.
Nm 1995, ng A mua c mt ngi nh (khng c cng sc ca b B). Nm 1999, ng A bn nh
cho ng C (b B khng ng bn nh). Ngy 2/1/2001, ng A xin ly hn b B. Ta n c c s xc
nh cho ly hn v xc nh ngi nh mua nm 1995 l ti sn chung phn chia cho ng A v b
B: hp ng mua bn nh gia ng A vi ng C l v hiu.
- Trng hp 2: H ng k kt hn trong thi gian "ng k chm". Quan h hn nhn ca h c
cng nhn hp php k t thi im xc lp. Trong v d 3 nu trn, nu ng A v b B li i ng k
kt hn vo ngy ny, sau mi xin ly hn v n ngy 1/1/2001 mi c xt cho ly hn th thi
k hn nhn hp php ca ng A v B l t 1/1/1988 n 1/1/2004 ch khng phi ch t 2/1/2001
(ngy ng k kt hn) n ngy cho ly hn. V nh vy, ngi nh to lp nm 1995 l ti sn chung
ca v chng.
- Trng hp 3: n 15/1/2003, ng A v b B mi ng k kt hn. Trng hp ny, quan h hn
nhn hp php ca ng A v b B ch c tnh k t thi im kt hn (15/1/2003). V nh vy,
ngi nh to lp nm 1995 l ti sn c trc hn nhn, n ng nhin l ti sn ring ca ng A.
Bi v, qua ngy 1/1/2003 h khng ng k kt hn l h t xo kh nng cng nhn thi k
hn nhn hp php ca ton b qu trnh chung sng trc .
-Trng hp 4: Sau ngy 1/1/2003, ng A v b B khng ng k kt hn v mt trong hai ngi xin
ly hn th phi x khng cng nhn h l v chng. Thm ch, h khng c To n x cho ly hn
m t i kt hn vi ngi khc th hn nhn mi khng b coi l vi phm ch mt v mt chng
(v sau ngy 1/1/2003 quan h chung sng trc gia ng A v b B ng nhin b coi l khng
hp php).
2. Mt s lu lin quan n Ngh quyt 35/2000
a. Kt lun s 84a UBTVQH 11 ngy 29/4/2003