ASAS SISTEM PNEUMATIK

Ciast
By : Mohammad Affendi B Md karim

PENGENALAN
Pneumatik telah lama memainkan peranan penting

sebagai pemangkin prestasi teknologi kerja mekanikal. Ia

juga digunakan dalam pembangunan teknologi automasi.
Kebanyakan penggunaan udara termampat digunakan
untuk fungsi-fungsi seperti berikut:
Memastikan status pemproses (sensors)
Pemprosesan maklumat (processors)
Mengerakkan pengerak.
Melakukan kerja.

Perkataan pneumatik berasal daripada gabungan

perkataan klasik greek, dimana ia pneuma bermakna

angin/udara manakala matic bermakna pengerakan.

PENGENALAN samb.
Gabungan perkataan tersebut memberi maksud kawalan pengerakan oleh

udara. Dalam industri, ia merujuk kepada penggunaan udara pemampat

untuk memindahkan tenaga dan pengerakan.Pneumatik digunakan untuk
melakukan kerja pemesinan dan kerja peroperasian.
Contohnya seperti :
Menebuk
Memutar
Memotong
Mengisar
Mengemas
Membentuk
Kawalan Kualiti
Contoh penggunaannya adalah seperti rajah 2.1 dan rajah 2.2

Rajah 2.1
2.2

Rajah

KELEBIHAN DAN KELEMAHAN

Dalam suatu sistem mesti terdapat kelebihan dan

kelemahan termasuklah sistem pneumatik.Perkara ini

selalu dititik beratkan dalam pemilihan sistem yang lebih
efesien terutamanya dalam industri. Jadual 2.3 dibawah
menunjukkan kelebihan dan kelemahan untuk sistem
pneumatik.

Jadual 2.3

STRUKTUR & ALIRAN ISYARAT SISTEM PNEUMATIK

Sistem Pneumatik mengandungi interaksi antara kumpulan-

kumpulan elemen yang berbeza.Gabungan kumpulan-kumpulan

elemen membentuk kawalan untuk aliran isyarat, bermula daripada
bahagian masukan( input) hingga ke bahagian pengerakan
(output).
Elemen kawalan mengawal elemen pengerakan mengantung
kepada isyarat yang terima daripada elemen pemprosesan.
Peringkat asas sistem pneumatik adalah :
Sumber tenaga
Elemen masukan
Elemen pemprosesan
Elemen kawalan
Komponen kuasa

Rajah 2.4 menunjukkan eleman-elemen dalam sistem

diwakili dengan simbol dimana ia menunjukkan fungsi
elemen tersebut.

PENGELUARAN DAN
PENGANGKUTAN UDARA MAMPAT
Contoh komponen yang menghasilkan dan

pengangkutan udara termampat termasuk pemampat

dan tekanan mengawal komponen.
(a) Compressor
Pemampat boleh memampatkan udara tekanan yang
diperlukan. Ia boleh menukar tenaga mekanikal daripada
motor dan enjin menjadi tenaga potensi dalam udara
termampat (Gamb. 2). Sebuah pemampat pusat tunggal
boleh membekalkan pelbagai komponen pneumatik
dengan udara termampat, yang diangkut melalui paip dari
silinder kepada komponen pneumatik. Pemampat boleh
dibahagikan kepada dua kelas: reciprocatory dan putar

(a) Compressor digunakan di

sekolah-sekolah
(b) Pemampat digunakan dalam
makmal
(c) simbol
Pneumatik
pemampat

(b) tekanan komponen mengawal selia

Komponen mengawal selia tekanan dibentuk oleh
pelbagai komponen, setiap yang mempunyai
simbol pneumatik sendiri:
(i) Penapis - boleh mengeluarkan kekotoran dari
udara termampat sebelum ia diberi makan
kepada komponen pneumatik.
(ii) Tekanan pengatur - untuk menstabilkan tekanan
dan mengawal operasi komponen pneumatik
(iii) Pelincir - Untuk memberikan pelinciran bagi
komponen pneumatik

(b) Pneumatic symbols of the pneumatic

(a) Pressure regulating component
components within a pressure
regulating component

PENGGUNAAN UDARA MAMPAT

Contoh komponen yang menggunakan udara termampat

termasuk komponen pelaksanaan (silinder), injap dan injap

kawalan arah pembantu.
(a) Pelaksanaan komponen
Komponen pelaksanaan Pneumatik menyediakan pergerakan
lelurus atau putar. Contoh komponen pelaksanaan pneumatik
termasuk omboh silinder, motor pneumatik, dan lain-lain
pergerakan rectilinear dihasilkan oleh omboh silinder,
manakala pneumatik motor menyediakan putaran berterusan.
Terdapat banyak jenis silinder, seperti silinder bertindak
tunggal dan double silinder bertindak

(i) Single acting cylinder

Sebuah silinder tindakan tunggal mempunyai

hanya satu pintu masuk yang membolehkan

udara termampat untuk mengalir melalui. Oleh
itu, ia hanya boleh menghasilkan dibakar dalam
satu arah (Gamb. 4). Rod omboh digerakkan
dalam arah yang bertentangan oleh pegas
dalaman, atau oleh daya luaran yang disediakan
oleh pergerakan mekanikal atau berat beban
(Gamb. 5).

Fig. 4 Cross section of a single acting cylinder

Fig. 5 (a) Single acting cylinder

(b) Pneumatic symbol of a

single acting cylinder

(ii) Double acting cylinder

Di dalam sebuah silinder dua tindakan, tekanan

udara digunakan seli permukaan relatif omboh,

menghasilkan tenaga yang menggerakkan dan
kuasa menarik balik (Gamb. 6). Sebagai kawasan
yang berkesan omboh adalah kecil, teras yang
dihasilkan semasa penarikan balik adalah agak
lemah. Tiub sempurna silinder yang bertindak
double biasanya diperbuat daripada keluli.
Permukaan kerja juga digilap dan disalut dengan
kromium untuk mengurangkan geseran.

Fig. 6 Cross section of a double acting cylinder

(b) Pneumatic symbol of a double

Fig. 7 (a) Double acting cylinder

(b) Directional control valve

Injap kawal arah memastikan aliran udara di antara

pelabuhan udara dengan membuka, menutup dan menukar

sambungan dalaman mereka. Klasifikasi mereka adalah
ditentukan oleh bilangan pelabuhan, bertukar jawatan,
kedudukan normal injap dan kaedah operasi. Jenis biasa
injap kawalan arah termasuk 2/2, 3/2, 5/2, dan lain-lain
Nombor pertama mewakili bilangan pelabuhan; nombor
kedua mewakili bilangan kedudukan. Satu injap kawalan
arah yang mempunyai dua pelabuhan dan lima kedudukan
boleh diwakili oleh lukisan dalam Rajah. 8, serta sebagai
simbol pneumatik yang tersendiri.

Fig. 8 Describing a 5/2 directional control valve

(i) 2/2 Directional control valve

Struktur injap kawalan berarah 2/2 adalah sangat

mudah. Ia menggunakan tujahan dari musim bunga

untuk membuka dan menutup injap, berhenti udara
termampat daripada mengalir ke arah bekerja tiub
'A' daripada salur masuk udara 'P'. Apabila daya
dikenakan kepada paksi kawalan, injap akan ditolak
terbuka, menghubungkan 'P' dengan 'A' (Gamb. 9).
Daya yang dikenakan kepada paksi kawalan untuk
mengatasi kedua-dua tekanan udara dan daya
tolakan spring. Injap kawalan boleh didorong secara
manual atau mekanikal, dan dipulihkan kepada
kedudukan asal oleh musim bunga.

(b) Cross section

g. 9 (a) 2/2 directional control valve

(c) Pneumatic symbol

(ii) 3/2 Directional control valve

Satu kawalan 3/2 arah injap boleh digunakan

untuk mengawal silinder tindakan tunggal (Gamb.

10). Injap terbuka di tengah-tengah akan ditutup
sehingga 'P' dan 'A' disambungkan bersamasama. Kemudian injap lain akan membuka
pangkalan dimeterai antara 'A' dan 'R' (ekzos).
Injap boleh didorong manual, mekanikal, elektrik
atau pneumatik. 3/2 injap kawalan berarah lagi
boleh dibahagikan kepada dua kelas: Biasanya
jenis terbuka (NO) dan jenis yang biasanya
ditutup (NC) (Gamb. 11).Rajah 10

Fig. 10 (a) 3/2 directional control valve

(b) Cross section

Fig. 11 Pneumatic symbols

(a) Normally closed type(b) Normally open type

(iii) 5/2 Directional control valve

Apabila nadi tekanan adalah input ke 'P'

mengawal tekanan pelabuhan, kili akan bergerak

ke kiri, menghubungkan 'P' dan kerja masuk
laluan 'B'. 'A' laluan Kerja kemudiannya akan
membuat pelepasan udara melalui 'R1' dan 'R2'.
Injap berarah akan kekal dalam kedudukan ini
operasi sehingga isyarat yang bertentangan
diterima. Oleh itu, ini jenis injap kawalan arah
dikatakan mempunyai fungsi 'memori'.

(b) Cross section

(a) 5/2 directional control valve
Fig. 12 5/2 directional control valve

(c) Pneumatic symbol

(c) Control valve

Injap kawalan injap yang mengawal aliran udara.

Contohnya termasuk bukan pulangan injap, injap

kawalan aliran, injap ulang-alik, dll
(i) Bukan pulangan injap
Injap bukan pulangan membolehkan udara

mengalir dalam satu arah sahaja. Apabila udara

mengalir dalam arah yang bertentangan, injap
akan ditutup. Satu lagi nama untuk injap bukan
pulangan injap popet (Gamb. 13).

Fig. 13 (a) Non-return valve

(b) Cross section

(c) Pneumatic symbol

(ii) Flow control valve

Injap kawalan aliran dibentuk oleh injap bukan-

pulangan dan pendikit ubah (Gamb. 14).

(b) Cross section

Fig. 14 (a) Flow control valve

(c) Pneumatic symbol

(iii) Shuttle valve

Ulang-alik injap juga dikenali sebagai kawalan

double atau single kawalan injap bukan

pulangan. Injap shuttle mempunyai dua salur
masuk udara 'P1' dan 'P2' dan satu udara
keluar 'A'. Apabila udara termampat masuk
melalui 'P1', sfera akan mengelak dan
menyekat 'P2' masuk lain. Air boleh mengalir
dari 'P1' kepada 'A'. Apabila sebaliknya
berlaku, sfera akan menyekat masuk 'P1', dan
membolehkan udara mengalir dari 'P2' kepada
'A' sahaja.

Fig. 15 (a) Shuttle valve

(b)Cross section

Contoh video pnuematik