BARI ANDLAMASI

(Traile de Paix)
Lozan, 24 Temmuz 1923
(Metin)
Bir yandan,
Britanya mparatorluu, Fransa, talya, Japonya,Yunanistan, Romanya, Srp-HrvatSloven Devletleri,
Ve te yandan,
Trkiye 1914 ylndan beri Dounun dirliini bozan sava durumuna, birlikte, kesinlikle
son vermek isteiyle,
Ve kendi uluslarnn ortak genlik ve mutluluu iin gerekli olan dostluk ve ticaret
ilikilerini aralarnda yeniden kurmak amac ile,
Ve bu ilikilerin devletlerin bamszlk ve egemenliime sayg ilkesine dayandrlmas
gereini dnerek, bu konuda bir Andlama yapmaa karar vermiler ve yetkili Temsilcileri
olarak.:
Byk Britanya ve rlanda Krall Birlii, Denizar Britanya lkeleri yce Kral ve
Hindistan mparatoru :
stanbulda
Yksek
Komiser
Rumbold, Baronet G.C.M.G;

Soylu

Sir

Horace

George

Montagu

Fransz Cumhuriyeti :
Fransa Bykelisi, Cumhuriyetin Douda Yksek Komiseri, Lejyon Donr ulusal
niannn Grand Ofisye rtbesine sahip General Msy Maurice Pell;
talya Yce Kral :
Senatr, talya Bykelisi, stanbul'da Yksek Komiser, Sen Moris ve Lazar
ve Kuron Ditali nianlarnn Gran Kruva rtbesine sahip soylu Marki Camille
Garroni;
Atina Olaanst Temsilcisi ve Orta elisi, Sen Moris ve Lazar nianlarnn
Komandr ve Kuron Ditali niannn Grand Ofisye rtbesine sahip Msy Jules Csar
Montagna;
TRKYE'NN SYASAL ANDLAMALARI
Bu nedenle, Lozan Bar Andlamas yaplncaya dek, Berlin'deki Bykelilikte
braklan Numan Tahir Bey (Seymen), svire Bykeliliine bal olarak, siyasal olmayan
ileri yrtmt. Lozan Andlamasndan sonra, Almanya Rudolf Nadolny'yi 1924
Hazirannda Eli san ile Trkiye'ye gndermiti, ilkin stanbul'da greve balayan Alman
Elisi 30 Mart 1925 gn Bykeli san ile Ankara'da gven mektubunu sunmutur. Ona

-1-

karlk, Trkiye Hkmetinin, Lozan Andlamas yrrle girer girmez, Berlin'e Bykeli
olarak yollad Kemalettin Sami Paa 21 Haziran 1925 gn gven mektubunu sunmutur.
Avusturya ile : Mondros Silah Braklmadan sonra Osmanl Devleti Avusturya ile de
ilikilerini kesmek zorunda kalmt. Bu arada Avusturya, Macaristan'dan ayrlp bir
Cumhuriyet olmutu. Osmanl Devletinin Viyanadaki son Bykelisi Hseyin Hilmi Paa
ile Avusturya - Macaristan'n stanbul'daki Bykelisi John Von Pallavicini yurtlarna
dnmt. Lozan Andlamasndan sonra, Ankara'da ilk Avusturya Elisi Auguste Kral
25 Kasm 1924 gn ve Trkiye'nin ilk Viyana Elisi Hamdi Bey (Arpa) 1925 yl
Hazirannda gven mektuplarn sunmulardr.
Macaristan ile : I. Dnya Savandan sonra Avusturya'dan ayrlarak yeni bir Cumhuriyet
olan Macaristan'n Trkiye'ye yollad ilk Eli Dr. Tahy de Tavar 11 Mays 1924 gn ve
Trkiye'nin ilk Budapete Elisi Hlsrev Bey (Gerede) ise 9 Mays 1924 gn gven
mektuplarn sunmulardr.
Bulgaristan ile : I. Dnya Sava sonunda Sofya'daki Osmanl Elisi Safa Bey ile
stanbul'daki Bulgar Elisi Nedelko Koloucheff lkelerine dnmlerdi. Trkiye 1923
ubatndan balayarak Sofya'da ve Bulgaristan 1924 ylndan balayarak stanbul'da yar
resmi temsilciler bulundurduktan sonra, ilk Trk Elisi Servet Cemal Bey (Balsoy) 1924
Austosunda Sofya'da ve ilk Bulgar Elisi Todor Pavlov 5 Mays 1927 gn Ankara'da
gven mektuplarn sunmulardr.
Polanya ile : 1. Dnya Savandan sonra kurulan Polonya Cumhuriyetinin Ankara'ya
yollad ilk Eli Roman Knoll 25 Haziran 1924 gn ve ilk Trk Elisi brahim Tali Bey
de, bir ka gn sonra Varova'da gven mektuplarn vermilerdir.
ek - Slovak Devleti : I. Dnya Savandan sonra kurulan bu Cumhuriyetin ilk Ankara
Elisi Dr. Rud Svetlik 18 Ekim 1925 gn ve Trkiye'nin ilk Prag Elisi Vasf Bey (nar)
da 22 Austos 1925 gn gven mektuplarn sunmulardr.
Japonya Yce mparatoru :
Soley Levan niannn birinci rtbesine sahip Roma olaanst ve yetkili Bykelisi
Msy Kentaro Otchiai Jusammi;
Yunanllar Yce Kral :
Eski Bakanlar Kurulu Bakan Sovr niannn Gran Kruva rtbesine sahip Msy
Eleftherios K. Vnizelos,
Londra olaanst Temsilcisi ve Ortaelisi Sovr niannn Komandr rtbesine sahip
Msy Dmtre Caclamanos;
Romanya Yce Kral :
Ortaeli Msy Constantin .Diamandy,
Ortaeli Msy Constantin Contzesco;

-2-

Srplar - Hrvatlar - Slovenler Yce Kral :

Bern olaanst Temsilcisi ve Ortaelisi Msy Doktor Vliloutine Yovanovitch;
Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti :
Dileri Bakan, Edirne Milletvekili smet Paa, Salk ve Sosyal Yardm leri Bakan,
Sinop Milletvekili, Doktor Rza Nur Bey,
Eski Bakan, Trabzon Milletvekili Hasan Bey;
Sayn kiilerini atamlardr. Adlar anlan bu kiiler, yntemine uygun ve geerli grlen,
yetki belgelerini sunduktan sonra, aadaki maddeleri kararlatrmlardr :
BLM : I
SYASAL HKMLER
Madde l bu Andlamanm yrrle konulmas gnnden balayarak, bir yandan
Britanya mparatorluu, Fransa, talya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Srp -Hrvat - Sloven
Devletleri ve te yandan Trkiye ve onlarn uyruklar arasnda bar durumu kesinlikle
yeniden kurulmu olacaktr.
Taraflar arasnda resmi ilikiler kurulacak ve onlarn topraklar zerinde diplomasi ve
konsolosluk memurlar, yaplacak zel anlamalar bozulmakszn, devletler hukukunun genel
ilkeleriyle belirlenmi haklara sahip olacaklardr.
KESM : I
1. TOPRAKLARA LKN HKMLER :
Madde 2 Karadeniz'den Akdeniz'e dek Trkiye'nin snr aadaki biimde
saptanmtr. (Ekli bir numaral haritaya baklmas) :
Birincisi - Bulgaristan ile :
Rezvaya azndan Trkiye, Bulgaristan ve Yunanistan snrlarnn Meri zerinde
kesitii noktaya dek;
Bulgaristan'n bugn izilmi olduu biimde gney snr;
kincisi - Yunanistan ile :
Oradan Arda ve Meri rmaklarnn birletii noktaya dek;
Meri yata;
Oradan Arda kaynana doru bu rmak zerinde ve rek -Koyun hemen evresinde
olmak zere, toprak zerinde belirlenecek bir noktaya dek;
Arda yata :
Oradan gney - dou dorultusunda Bosna Kyn bir kilometre yukarsnda Meri
zerindeki bir noktaya dek;
Bosna Kyn Trkiye'de brakan belirgin lde dz bir izgi. rek ky, beinci
Maddede anlan Komisyonca halkn ounluunun Trk ya da Rum olarak belirlenmesine
gre, Trkiye'ye, ya da Yunanistan'a verilecektir. 11 Ekim 1922 gnnden sonra bu Kye g
etmi olan halk bu konuda hesaba katlmayacaktr.

-3-

Oradan Adalar Denizine dek;

Meri yata :
Madde 3 Karadeniz'den Iran snrna dek Trkiye'nin snr aadaki biimde
saptanmtr.
Birincisi - Suriye ile;
20 Ekim 1921 gn yaplan Fransa - Trkiye Andlamasnn 8. Maddesinde tanmlanm
snr.
kincisi - Irak ile :
Trkiye ile Irak arasndaki snr dokuz ay iinde Trkiye ile Byk Britanya arasnda
dosta belirlenecektir.
Snr izgisi konusunda alnacak karara dein, Trkiye ve Britanya Hkmetleri kesin
gelecei bu karara bal topraklarn bugnk durumunda herhangi bir deiiklik ortaya
koyacak nitelikte askersel ya da baka trl hi bir eylemde bulunmamay karlkl olarak
ykmlenirler.
Madde 4 bu Andlamada anlan snrlar, bu Andlamaya bal 1/1000.000
leindeki haritalar zerinde izilmitir. Andlama metni ile haritalar arasnda aykrlk
ortaya karsa Andlama metni geerli olacaktr.
Madde 5 kinci Maddenin ikinci fkrasnda yazl snr topraklar zerinde izmekle
bir Snr izim Komisyonu grevlendirilecektir. Bu Komisyon, her Devlet iin birer yetkili
temsilci olmak zere, Yunanistan ve Trkiye yetkili temsilcileri ile, bu hkmetlerce bir
nc Devletin uyruklar iinden, seilecek bir Bakandan oluacaktr.
Sz konusu Komisyon ynetimsel snrlar ve yerel ekonomik karlar, olanak
bulunduu lde, gznnde tutarak, ibu Andlamadaki tanmlar en, yakndan izlemee
her durumda aba gsterecektir.
Komisyonun kararlar oy ounluu ile alnacak ve bu kararlar ilgili taraflar iin
uyulmas zorunlu olacaktr.
Komisyonun harcamalar ilgili Taraflarca eit biimde karlanacaktr.
Madde 6 Bir rmak ya da akarsuyun, kylaryla deil de, yata ile belirlenen snra
gelince, ibu Andlamann tanmlarnda kullanlan (Cours) yatak veya (Chenal) kanal
terimleri, bir yandan, ulama uygun, olmayan rmaklarda su yatann ya da balca kolunun,
te yandan gidi gelie uygun, olan rmaklarda balca ulam kanalnn orta izgisi anlamna
gelir.
Bununla birlikte, yatak ya da kanaln olas deimelerinde, snr izgisinin, yukarda
belirtilen biimdeki izgiyi mi izleyeceine, yoksa anlan, yatak ya da kanaln ibu
Andlamann, yrrle konulduu andaki durumuna gre kesinlikle mi belirleneceine
karar vermee Snr izim Komisyonu yetkili olacaktr.
bu Andlamada tersine bir hkm olmadka, deniz snrlar kydan milden aa
uzaklktaki ada ve adacklar kapsar.
Madde 7 lgili Devletler Snr izim Komisyonuna grevi iin gerekli her trl
belgeleri, zellikle bugnk ve eski snrn izilmesine ilikin tutanaklarn onayl rneklerini,

-4-

eldeki byk lekli tm haritalar, uzaklklara ilikin bilgileri, dzenlenip yaynlanmam

uzaklk haritalarn ve snr boyundaki rmaklarn yatak deitirmesi konusundaki bilgileri
vermeyi ykmlenirler. Trk makamlarnn elinde bulunan haritalar, uzakla ilikin bilgiler
ve hatta yaynlanmam haritalar, ibu Andlama yrrle konulur konulmaz, en ksa sre
iinde Komisyon Bakanna stanbul'da verilecektir.
Bundan baka, ilgili Devletler Komisyona tm belgelerin, zellikle plnlar ve
kadastrolarn, tapu defterlerinin verilmesi ve anlan Komisyonun, istei zerine, mal ve
topraklara ve ekonomik durumlara ilikin tm bilgilerin ve yararl bakaca bilgilerin
sunulmas iin, yerel makamlara ynerge vermei ykmlenirler.
Madde 8 lgili Devletler Snr izim Komisyonuna, grevlerinin yerine getirilmesi
iin gerekli ulatrma, ev, i kolu ve gerelere (direkler, snr iaretleri) ilikin yardm gerek
dorudan doruya, gerek yerel makamlar aracl ile yapmay ykmlenirler.
zellikle Trkiye Hkmeti, gerektiinde, grevini yapabilmesi iin Snr izim
Komisyonuna yardm etmei, yetenekli teknik personeli vermeyi ykmlenir.
Madde 9 lgili Devletler Komisyonca konulmu olan nirengi noktalarn, iaretlerini,
direk ya
da snr iaretlerini koruma ykmlenirler. :
Madde 10 Snr iaretleri birbirinden gzle grlebilecek uzaklklara yerletirilecektir.
Bunlara numara kon,ulacak, bulunduklar yerler ve numaralar bir harita zerinde
belirtilecektir.
Madde 11 Snrlamaya ilikin kesin tutanaklar ve ek haritalar ile belgelerin asllar
rnek olarak dzenlenecektir. Bunlardan ikisi ortak snra sahip devletler hkmetlerine
verilecek ve .nc rnei ise, ibu Adlamay imza eden devletlere onaylanm birer
rneini sunacak olan, Fransa Cumhuriyeti Hkmetine gnderilecektir.
Madde 12 mroz ve Bozca Adalar ile Tavan Adalar dnda, Dou Akdeniz Adalar
ve zellikle Limni, Semendirek, Midilli, Sakz, Sisam ve Nikarya Adalar zerinde Yunan
egemenliine ilikin 17/30 Mays 1913 gnl Londra Andlamasnn beinci ve 1/14 Kasm
1913 gnk Atina Andlamasnn on beinci Maddeleri hkmleri uyarnca 13 ubat 1914
gnk Londra Konferansnda alnp 13 ubat 1914 gn Yunan Hkmetine bildirilen karar,
ibu Andlamann talya'nn egemenlii altna konulan ve on beinci Maddede yazl olan
Adalara ilikin hkmleri sakl kalmak koulu ile dorulanmtr. Asya kysndan milden
az uzaklkta bulunan Adalar, ibu Andlamada tersine hkm olmadka, Trkiye egemenlii
altnda kalacaktr.
Madde 13 Barn korunmasn salamak amac ile, Yunan Hkmeti, Midilli, Sakz,
Sisam ve Nikarya Adalarnda aadaki nlemlere sayg gstermei ykmlenirler :
Birincisi : Bu Adalarda hibir deniz ss ve hibir istihkm kurulmayacaktr.
kincisi : Yunan, sava uaklar ve teki hava aralarnn Ana-dolu kysndaki topraklar
zerinde umas yasaklanacaktr.
Buna karlk, Trkiye Hkmeti de sava uaklarnn ve teki hava aralarnn
szgeen Adalar zerinde umasn yasaklayacaktr.
ncs : Sz konusu Adalarda Yunan, Silhl Kuvvetleri, silh altna alnp yerinde
eitilebilecek olan normal askersel birlikle ve, tm Yunanistan topraklarndaki jandarma ve

-5-

polis says ile orantl olacak, bir jandarma ve polis rgt ile snrl kalacaktr.
Madde 14 Trkiye egemenlii altnda kalan mroz ve Bozca Adalar, yerel ynetim ve
kii ve mallarn korunmas konusunda, yerli elemanlardan oluan ve mslman olmayan yerli
halka her bakmdan gven verici zel bir yerel ynetimden yararlanacaktr. Bu Adalarda
gvenlik ve dzen, yukarda szgeen yerel ynetim eliyle yerli halk arasndan toplanan ve
yerel ynetimin emrinde bulunan bir polis tarafndan salanacaktr.
Rum ve Trk nfus mbadelesine ilikin olarak Yunanistan ile Trkiye arasnda yaplm
ya da yaplacak batlar mroz ve Bozca Adalar halkna uygulanmayacaktr.
Madde 15 Trkiye aada saylan Adalar zerindeki tm hak ve senetlerinden talya
yararna vazgeer : Bugn talya'nn igali altnda bulunan Astampalya (Astropalia), Kodo
(Rhodes), Kalki (Calki), Skarpanto, Kazos (Casso), Piskopis (Tilos), Misiros (Misyros),
Kalimnos (Kalymnos), Lcros, Patmos, Lipsos (Lipso), Sombeki (Simi) ve Istanky (Ko)
Adalar ile bunlara bal olan adacklar ve Meis (Castellorizo) Adas (2 numaral haritaya
baklmas).
Madde 16 Trkiye ibu Andlamada belirlenen snrlar dndaki tm topraklar ile bu
topraklardan olup gene bu Andlama ile zerinde kendi egemenlik hakk tannm bulunanlar
dndaki Adalarda ki bu toprak ve Adalarn gelecei ilgililerce saptanm ya da
saptanacaktr- her ne nitelikte olursa olsun, sahip olduu tm hak ve senetlerden vazgetiini
aklar.
bu Maddenin hkmleri komuluk nedeniyle Trkiye ile ortak snr bulunan lkeler
arasnda kararlatrlm ya da kararlatrlacak olan zel hkmleri bozmaz.
Madde 17 Trkiye'nin Msr ve Sudan zerindeki tm hukuk ve senetlerinden
vazgemesine ilikin hkm 5 Kasm 1914 gnnden balayarak geerlidir.
Madde 18 Msrdan alnan vergi karlk gsterilerek salanan Osmanl istikrazlarna,
yani 1855, 1891, 1894 istikrazlarna ilikin tm balant ve ykmlerden Trkiye aklanmtr.
bu istikraz taksitleri iin. Msrn yapt yllk demeler bugn Msr Borlar
taksitlerinin bir parasn oluturduundan, Msr Osmanl Genel Borlarna ilikin teki tm
ykmlerden aklanmtr.
Madde 19 Msr Devletinin tannmasndan doan sorunlar, ilgili devletler arasnda
sap!anacak koullara gre sonradan kararlatrlacak hkmlerle zmlenecek ve
Trkiyeden ayrlan topraklara ilikin, olan Andlama hkmleri Msr Devletine
uygulanmayacaktr.
Madde 20 Trkiye, Britanya Hkmetince Kbrs'n 5 Kasm I914'te aklanan
ilhakn tandn bildirir.
Madde 21 5 Kasm 1914 tarihinde Kbrs Adasnda yerlemi olan Trk uyruklar,
yerel yasann belirledii koullara gre, ngiltere uyrukluuna geecek ve bylece Trk
uyrukluunu yitireceklerdir. Bununla birlikte, bu Trkler, isterlerse, bu Andlamann
yrrle konulmasndan balayarak iki yllk bir sre iinde, Trk uyrukluunu
seebileceklerdir. Bu durumda, seme haklarn kullandklar gn izleyen on iki ay iinde
Kbrs Adasndan ayrlmak zorunda kalacaklardr.

-6-

bu Andlamann yrrle konulmas gn Kbrs Adasnda yerlemi bulunup da,

yerel yasann belirledii koullara uyularak yaplan ilem zerine, o gn ngiltere
uyruklusunu edinmi ya da edinmek zere bulunmu olan Trk uyruklar da bu nedenle Trk
uyrukluunu yitireceklerdir.
uras da kararlatrlmtr ki, Kbrs Hkmeti, Trkiye Hkmetinin izni olmakszn
Trk uyrukluundan baka bir uyrukluu edinmi olan kimselere ngiltere uyrukluu
tanmay reddetmek yetkisine sahip olacaktr.
Madde 22 Trkiye, 27. Maddenin genel bkmlerini bozmamak koulu ile, 18 Ekim
1912 gnl Lozan Andlamas ve ona ilikin Batlar gereince, her ne nitelikte olursa olsun,
Trablusgarp (Libya) zerinde sahip olmu bulunduu tm hak ve ayrcalklarn kesinlikle
kaldrlm olmasn tandn aklar.
2. ZEL HKMLER
Madde 23 Batl Yksek Taraflar, Boazlar Rejimine ilikin bugn yaplm
Szlemede akland zere, anakkale Boaznda, Marmara Denizinde ve Karadeniz
Boaznda denizden ve havadan, gerek bar, gerek sava zamanlarnda zgrce gei ve gidi
- geli ilkesini kabul ve aklama konusunda anlamlardr. Bu Szleme, buradaki Yksek
Batl Taraflar iin, ibu Andlamada yazlm olsa idi onun sahip olaca g ve deerin
tpksna sahip olacaktr.
Madde 24 bu Andlamann 2. Maddesinde belirtilen snrn rejimine ilikin olarak
bugn yaplan zel Szleme, onun Batl Yksek Taraflar iin, bu Andlamadaki g ve
deerin tpksna sahip olacaktr.
Madde 25 Trkiye kendisi ile yanyana savam Devletler ile teki batl Devletler
arasnda yaplan Bar Andlamalar ve ona ek Szlemelerin geerliini tanma ve eski
Almanya mparatorluu, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan topraklar ile ilgili olarak
alnm ya da alnacak kararlar kabul etmei ve bylece belirlenecek snrlar iindeki yeni
Devletleri tanma ykmlenir.
Madde 26 Trkiye imdiden Almanya'nn, Avusturya'nn, Bulgaristann,
Yunanistan'n, Macaristan'n, Polonya'nn, Romanya'nn, Srp - Hrvat - Sloven Devleti ve
ek - Slovakya Devletinin snrlarn, ibu snrlarn 25. Maddede anlan Andlamalar ya da
ek tm Szlemelerle saptanm ya da saptanaca biimde tandn ve kabul ettiini aklar.
Madde 27 Trkiye Hkmeti ya da Trkiye makamlarnca, Trkiye topraklar
dmla, ibu Andlamay imzalayan teki Devletlerin egemenlii altnda ya da
koruyuculuunda bulunan topraklarn yurttalar ile Trkiye'den ayrlan topraklarn
yurttalar zerinde siyasal, yasama ya da ynetimsel konularda, her ne nedenle olursa olsun,
hibir yetki ya da yarg hakk kullanlmayacaktr.
uras da kararlatrlmtr ki, slam dini makamlarnn dinsel yetkilerine bir zarar
gelmemektedir.
Madde 28 Batl Yksek Taraflar Trkiye'de Kapitlasyonlarn tm ile
kaldrlmasn, her biri kendisi ile ilgili olarak, kabul ettiklerini aklarlar.

-7-

Madde 29 Fransz uyruklu Fasllar ve Tunuslular Trkiye'de teki Fransz

uyruklarna uygulanan rejimin, her bakmdan tpksna bal olacaklardr.
Trablusgarp ve Bingazi halk Trkiye'de teki talyan, uyruklarna uygulanan rejimin her
bakmdan tpksna bal olacaktr.
Bu Madde, kkeni Tunuslu, Trablsgarpb ve Fasl olupta Trkiye'de yerlemi
bulunanlarn uyrukluu konusunda bir hkm ortaya koymaz
Karlk olarak, Trk uyruklar da, 1. ve 2. Fkra hkmlerinden yararlanan halkn
yaad lkelerde, Fransa ve Italya'daki rejimlerin, tpksndan yararlanacaklardr.
Birinci Fkradaki hkmlerden halk yararlanan lkelerden gelen ya da bu lkelere
yollanan inallarn Trkiye'de bal olaca rejim ile buna karlk Trkiye'den gelen ya da
Trkiye'ye yollanan mallarn sz konusu lkelerde bal olaca rejim Fransa Hkmeti ile
Trkiye Hkmeti arasnda bir anlama ile belirlenecektir.
KESM : II
UYRUKLUK
Madde 30 bu Andlama hkmleri uyarnca Trkiye'den ayrlan topraklarda
yerlemi Trk uyruklar kendiliinden ve yerel yasalarn koullar iinde bu topraklarn
getii Devletin uyruu olacaklardr,
Madde 31 18 yan gemi olup da 30. Madde hkmleri uyarnca Trk uyrukluunu
yitiren ve kendiliinden yeni bir uyrukluk kazanan kiiler, ibu Andlama yrrle
konulduu gnden balayarak, iki yllk sre iinde Trk uyrukluunu semek hakkna sahip
olacakdr.
Madde 32 bu Andlama gereince Trkiye'den ayrlan topraklarda yerlemi ve bu
topraklardaki halkn ounluundan soy bakmdan ayr olan 18 yan gemi kiiler, bu
Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak iki yllk sre iinde, halknn
ounlu-kendi soyundan olan Devletlerden birinin uyrukluunu, o Devletin izni koulu ile,
seebileceklerdir.
Madde 33 31 ve 32. Maddeler hkmleri gereince seme haklarn kullanan kiiler
bunu izleyen 12 ay iinde konutlarn seme haklar lehine kullandklar devlet topraklarna
geirmek zorundadrlar.
Bu kiiler, seme haklarn kullanmadan ce oturduklar teki evitin, topraklarnda
sahip bulunduklar tanmaz mallar elde tutakta serbest olacaklardr.
Bu kiiler her tr tanr mallarn birlikte gtrebileceklerdir, undan dolay kendilerine
ne karma, ne sokma iin hi bir har ya da resim yklenmeyecektir.
Madde 34 bu Andlama hkmleri gereince Trkiye'den ayrlan bir yerin yerli
halkndan 18 yan gemi olan ve ibu Andlamann yrrle konulduu srada yabanc
lkelerde yerlemi bulunan Trk uyruklar, Trkiye'den ayrlan lkeleri yneten hkmetler
ile Yahudilerinin yerlemi bulunduklar lkelerin hkmetler arasnda yaplmasna gerek

-8-

grlebilecek anlamalar sakl tutulmak zere, soylar bakmndan bu topraklar halknn

ounluuna ilintili olmalar ve o topraklar yneten hkmet de buna izin vermesi koulu
ile, asl halkndan bulunduklar topraklarda yrrlkte olan uyrukluu edinmekte seme
hakkna sahiptirler. Bu seme hakk, ibu Andlamann yrrle konulmas gnnden
balayarak, iki yllk sre iinde kullanlr.
Madde 35 Batl Devletler ibu Andlamada, ya da Almanya, Avusturya, Bulgaristan
ya da Macaristan ile yaplan Bar Andlamalarnda ya da Trkiye dndaki Batl Devletler
ile ya da onlardan biri ile Rusya arasnda ya da kendi aralarnda yaplm bir Andlamada
aklanan ve ilgililere kendileri iin edinilmesi olana bulunan her hangi bir baka uyrukluu
edinme izni veren seme hakknn kullanlmasna hibir biimde kar gelmemei
ykmlenirler.
Madde 36 bu Kesim hkmlerinin uygulanmasna ilikin ulun tm konularda evli
kadnlar kocalarnn ve 18 yandan aa olan ocuklar da ana babalarnn bal olduklar
koullara uyacaklardr.
KESM :III
AZINLIKLARIN KORUNMASI
Madde 37 Trkiye, 38.den 48.e dek Maddelerde belirtilen hkmlerin temel yasalar
[Les Lois fondamentales] olarak tannmasn ve hi bir yasa, hi bir ynetmelik ve hi bir
resmi ilemin bu hkmlerle elikili ya da onlara aykr olmamasn ve bi bir yasann, hi
bir ynetmeliin ve hibir resmi ilemin sz konusu hkmlere stn saylmamasn
ykmlenir.
Madde 38 Trkiye Hkmeti, doum, milliyet, dil, soy, ya da din ayrtetmeksizin,
Trk halknn tmnn yaam ve zgrlklerimi, en geni biimde, korumay ykmlenir. :
Trkiye'nin tm halk, kamu dzeni ve genel ahlak ile badamazlk gstermeyen her din,
mezhep ya da inann gerek genel, gerjc /el biimde zgrce kullanlmas hakkna sahip
olacaktr. Mslman olmayan aznlklar, Trkiye Hkmetince ulusal savunma ya ila kamu
dzeninin, korunmas iin lkenin her yerinde ya da bir blmnde alnan ve tm Trk
yurttalarna uygulanan nlemler sakl kalmak koulu ile, dolam ve g zgrlnden
btn ile yararlanacaklardr.
Madde 39 Mslman olmayan aznlklara mensup Trk yurtdalar Mslmanlarla
zde medeni ve siyasal haklardan yararlanacaklardr.
Trkiye'nin tm halk, din ayrtedilmeksizin, yasa nnde eit olacaktr.
Din, inan ya da mezhep fark hibir Trk Yurtdann medeni ve siyasal haklardan
yararlanmasna ve zellikle genel hizmetlere kabulne, memurlua ve yukar derecelere
ulamasna, ya da eitli meslekleri ve sanatlar yapmasna bir engel saylmayacaktr.
Herhangi bir Trk yurtdann gerek zel ya da ticaret ilikilerinde, gerek din, basn ya da
her trl yayn konusunda ve gerek toplantlarda herhangi bir dili serbeste kullanmasna
kar hibir snr konulmayacaktr.

-9-

Resmi dilin varl kukusuz olmakla birlikte, Trkeden baka dil ile konuan Trk
yurttalarna yarglar nnde kendi dillerini
szl olarak kullanabilmeleri iin
gerekli kolaylklar gsterilecektir.
Madde 40 Mslman olmayan aznlklara ilintili olan Trk yurttalar hukuk
bakmndan ve fiilen teki Trk yurttalarna uygulanan ilemlerin ve salanan gvencelerin
tpksndan yararlanacaklar ve zellikle, harcamalar kendilerince yaplmak zere, her trl
yardm, dinsel ya da sosyal kurumlar, her trl okul ve benzeri retim ve eitim kurumlar
kurma, ynetme ve denetleme ve buralarda kendi dillerini zgrce kullanma ve dinsel
ayinlerini serbeste yapna bakmndan eit bir hakka sahip bulunacaklardr.
Madde 41 Genel retim konusunda Trk Hkmeti, Mslman olmayan yurttalarn
nemli bir oranda yerlemi olduklar kentler ve kasabalarda, bu Trk yurttalarnn
ocuklarnn ilk okullarda kendi dilleriyle retim grmelerini salamak zere, gerekli
kolayl gsterecektir. Bu hkm Trk Hkmetinin sz konusu okullarda Trk dilinin
retilmesini zorunlu klmasna engel olmayacaktr.
Mslman olmayan aznlklara ilintili Trk yurtdalarnn nemli oranda bulunduklar
kentlerde ya da kasabalarda, bu aznlklar Devlet btesi Belediye ya da benzeri btelerde
eitim, din, ya da yardm amacyla genel gelirlerden verilecek paralardan yararlanma ve
denek ayrlmas konusunda haka bir pay alacaklardr. Sz konusu paralar ilgili kurumlarn,
yetkili temsilcilerine denecektir.
Madde 42 Trkiye Hkmeti Mslman olmayan aznlklarn aile ya da kii statleri
konusunda, bu sorunlarn szgee aznlklarn trelerine gre zmlenmesine uygun her
trl hkmleri koymay kabul eder
bu hkmler Trkiye Hkmeti ile ilgili aznlklardan her birinin eit sayda
temsilcilerinden oluan zel Komisyonlarda dzenlenecektir. Anlamazlk olursa, Trkiye
Hkmeti ile Milletler Cemiyeti Meclisi, birlikte, Avrupal hukukular arasndan bir st
hakem atayacaktr.
Trkiye Hkmeti sz konusu aznlklarn Kiliseleri, Havralar, mezarlklar ve teki
dinsel kurumlarna her trl koruyuculuu gstermeyi ykmlenir. Bu aznlklarn bugn
Trkiye'de bulunan Vakflarna ve dinsel ve yardm kurumlarna her trl kolayl
gsterecek ve izinleri verecek ve yeni dinsel ve yardm kurumlar kurulmas iin, benzeri
teki zel kurumlara salanm olan gerekli kolaylklardan hibirini esirgemeyecektir.
Madde 43 Mslman olmayan aznlklara mensup Trk yurttalar, inanlarna aykr
ya da dinsel ayinlerini bozucu herhangi bir ilem yapmaya zorlanamayacaklar gibi, hafta
tatilleri gnnde Mahkemelerde hazr bulunmaktan ya da herhangi bir yasal ilemin
yaplmasndan kanmalar nedeniyle, onlarn hi bir hakk ortadan kalkmayacaktr. Bununla
birlikte, bu hkm sz konusu Trk yurttalarnn, kamu dzeninin korunmas bakmndan,
teki tm Trk yurttalarnn bal olduu ykmlerden bak klmayacaktr.
Madde 44 Trkiye, ibu Kesimin yukardaki Maddelerinin, Trkiye'nin Mslman
olmayan aznlklarna ilikin bulunduu lde, uluslararas toplumu ilgilendirici nitelikte
ykmler getirdiini ve onlarn Milletler Cemiyetinin gvencesi altna konulmasn kabul
eder. bu hkmler Milletler Cemiyeti Meclisindejounhjkta ahsan, bir karar olmakszn
deitirilemeyecektir. Britanya mparatorluu, Fransa, talya ve Japonya Milletler Cemiyeti

-10-

Meclisinde ibu Maddeler konusunda, yntemine uygun biimde, ounlukla kabul edilecek
olan her hangi bir deiiklii reddetmemeyi bu Andlama ile ykmlenirler.
Trkiye, Milletler Cemiyeti Meclisi yelerinden her birinin bu ykmllklerden her
hangi birine aykrlk olmas ya da olma tehlikesi zerine, buna Meclisin dikkatini ekmee
yetkili olacan ve Meclisin, duruma gre, uygun ve etkin saylacak bir davranta
bulunabileceini ve ynerge verebileceini kabul eder.
Bundan baka, Trkiye, ibu Maddelere ilikin hukuksal ya da edimsel sorunlarda,
Trkiye Hkmeti ile batl teki devletlerden her hangi biri ya da Milletler Cemiyeti
Meclisi yelerinden her hangi bir devlet arasnda gr ayrl ortaya knca bu
anlamazln, Milletler Cemiyeti Andlamasnn 14. Maddesi uyarnca, uluslararas nitelikte
bir anlamazlk gibi saylmasn kabul eder.
Trkiye Hkmeti bu trden olan her hangi bir anlamazln, teki Taraf istemde
bulunursa, uluslararas Daimi Adalet Divanna gtrlmesini kabul eder. Daimi Divan karar
istinaf edilemeyip Milletler Cemiyeti Andlamasnn 13. Maddesi uyarnca verilmi bir
kararn g ve hkmnn tpksna sahip olacaktr.
Madde 45 bu Kesim hkmleri ile Trkiye'nin Mslman olmayan aznlklar iin
tannan haklar, Yunanistan tarafndan da, kendi topraklarnda bulunan Mslman aznla
tannmtr.
BLM : II
PARASAL HKMLER
KESM : I
OSMANLI DEVLET BORLARI
[Dyunu Umumiyei Osmaniye]
Madde 46 bu Kesime ekli izelgede gsterilen Osmanl Devlet Borlar, gene bu
Kesimde belirtilen koullar iinde, Trkiye ile 1912-1913 Balkan Savalar srasnda
yararlarna Osmanl mparatorluundan toprak ayrlm olan devletler ve ibu Andlamann
12 ve 15. Maddelerinde szkousu olan Adalarn ve ibu Maddenin son Fkrasnda belirlenen
topraklarn kendilerine brakld devletler ve, son olarak, bu Andlama uyarnca Osmanl
mparatorluundan ayrlarak Asya topraklar zerinde yeni kurulan devletler arasnda
bllecektir. Bundan baka, yukarda anlan devletlerin tm, 53. Maddede gsterilen
gnlerden balayarak, ibu Kesimde belirtilen koullar iinde, Osmanl Borlarnn faizli
tutarna ilikin yllk yklemlere de katlacaklardr. Trkiye, 53. Maddedede gsterilen
gnlerden balayarak, teki devletlere ykletilmi katlma paylarndan artk hi bir biimde
sorumlu tutulmayacaktr.
l Austos 1914 gn Osmanl egemenlii altnda olup Trkiyenin ibu Andlamann 2.
Maddesinde belirlenen snrlar dnda bulunan Trakya arazisi Osmanl Devlet Borlarnn
bllmesi konusunda bu Andlama uyarnca, Osmanl mparatorluundan ayrlm gibi
saylacaktr.

-11-

Madde 47 Osmanl Devlet Borlar dare Kurulu [Meclisi], ibu Kesime ekli
izelgenin (A) Blmnde gsterilen istikrazlara ilikin olup ilgili devletlerden her birine
den yllk taksitlerin tutarn, bu Andlamann yrrle konulduu gnden balayarak, 3 ay
iinde 50. ve 51. Maddelerde konulan ilkelere gre saptayacak ve bu tutar sz geen
devletlere bildirecektir.
Bu devletler Osmanl Devlet Borlan dare Kurulunun bu komi"daki almalarn
izlemek zere stanbul'a yetkili temsilciler gnderebileceklerdir.
bu Maddede yazl ilkelerin uygulanmalna ilikin olurak ilgili Taraflar arasnda
kabilecek tm anlamazlklar 1. Fkrada; belirtilen bildirimin yaplmasndan sonra en ok
bir ay iinde Milletler Cemiyeti Meclisinin gsterecei bir Hakeme gtrlecek ve bu Hakem
en ok ay iinde kararn verecektir. Hakeme denecek cret Milletler Cemiyeti Meclisince
saptanacak ve teki Hakemlik harcamalar ile birlikte, ilgili Taraflara yklenecektir. Hakemin
kararlar kesin olacaktr. Hakeme bavurma yllk taksitlerin denmelerini geciktirmeyecektir.
Madde 48 bu Kesime ekli izelgenin (A.) Blmnde gsterilen Osmanl Devlet
Borlarnn aralarnda bllecei devletlerden, Trkiye'den bakalar, 47. Maddede sz
konusu olan yllk taksitlerden kendilerine den paylar iin, anlan Madde gereince, onlara
yaplacak bildirim gnnden balayarak ay iinde, Osmanl Devlet Borlar idare
Kurumuna kendi paylarnn denmesinin gvencesi olarak, yeterli miktarda salanca (rehin)
gstereceklerdir. Yukarda yazl sre iinde anlan salancalar gsterilmez, ya da gsterilen
salancalarn uygun olup olmad konusunda anlamazlk karsa, ibu andlamay
imzalayan her hangi bir Devlete, Milletler Cemiyeti Meclisine bavurulabilecektir.
Milletler Cemiyeti Meclisi, karlk olarak gsterilen gelirlerin toplanmas iini,
Trkiye'nin dnda, aralarnda devlet borlarnn bllecei devletlerde mevcut bulunan
uluslararas finans rgtlerine braklabilecektir. Milletler Cemiyeti Meclisinin kararlar kesin
olacaktr.
Madde 49 lgili devletlerden her birine den yllk taksit tutarnn 47. Madde
hkmlerine gre kesinlikle saptanmasna griildii gnden balayarak bir aylk sre iinde,
ibu Kesime bal izelgenin (A) Blmnde gsterilen Osmanl Devlet Borlarnn nominal
anaparasnn bltrlmesi biimini saptamak zere Paris'te bir Komisyon toplanacaktr. Bu
blme, taksitlerin dalm iin kabul edilmi olan oranlara gre ve istikraz szlemeleri ile
ibu Kesimin hkmleri gznnde tutularak yaplacaktr.
Birinci Fkrada anlan Komisyon Trkiye Hkmetinin temsilcisi ile Osmanl Devlet
Borlar Ynetim Kurulunun bir temsilcisinden ve Birletirilmi Borlar ile Rumeli
Demiryolu Senetleri [Lots Turcs] dndaki, borlarla ilgili olanlarn bir temsilcisinden ve
ilgili devletlerden her birinin atayaca temsilcilerden oluacaktr. Komisyonda anlamaya
varlamayan tm iler 47. Maddenin 4. Fkrasnda yazl Hakeme gtrlecektir.
Trkiye kendi pay iin yeni bor senetleri karmaa karar verirse, Trkiye Hkmeti
temsilcisi ile Osmanl Devlet Borlar dare Kurulu temsilcisinden ve Birletirilmi Borlar
ile Rumeli Demiryolu tahvilleri dndaki borlar temsilcilerinden oluan bir Komite aracl
ile, her eyden nce Trkiye'ye ilikin olmak zere, Borlarn anaparasnn blm
yaplacaktr. Yeniden karlacak bor senetleri Komisyona verilecek ve Komisyon,
Trkiye'nin aklanmasn ve Osmanl Devlet Borlarndan kendilerine birer pay yklenen teki
devletlere kar senet sahiplerinin haklarn gsteren koullar iinde, sz konusu senetlerin

-12-

sahiplerine verilmesini salayacaktr. Osmanl Devlet Borlarndan her devletin payn temsil
etmek zere karlacak senetler, Batl Taraflar lkelerinde her trl damga resminden ya da
sz konusu senetlerin karlmasndan doacak bakaca vergilerden bak tutulacaktr.
lgili devletlerden her birine den yllk taksitlerin denmesi, nominal anaparann
bllmesine ilikin bu Maddede yazl bulunan hkmler nedeniyle, ertelenmeyecektir.
Madde 50 47 nci Maddede yazl yllk taksitlerin ve 49. Maddede sz konusu olan
Osmanl Devlet Borlar nominal anaparasnn bllmesi aadaki biimde yaplacaktr :
Birincisi : 17 Ekim 1912 gnnden nceki istikrazlar ile onlara ilikin yklemler, 19121913 Balkan Savalar sonucunda bulunduu durumda, Osmanl mparatorluu ile sava
sonunda Osmanl Devletinden kendilerine toprak ayrlan Balkan Hkmetleri ve ibu
Andlamann 12. ve 15. Maddelerinde sz konusu Adalarn kendilerine verildii devletler
arasnda bllecek ve bu savalara son, veren Andlamalarn ya da daha sonra yaplm
Andlamalarn, yrrle konulmasndan sonra ortaya kan toprak deiiklikleri gznnde
tutulacaktr.
kincisi : Bu ilk blmeden sonra, Osmanl Devletinin zerinde kalan istikrazlarn bor
art ile onlara ilikin yllk taksitler artna, Osmanl Devletince 17 Ekim 1912 gn ile
l Kasm 1914 gn arasnda yaplan istikrazlar ve bunlara ilikin yllk taksitler eklenince
kacak toplam Trkiye ve Asyada yeni kurulmu olup ibu Andlama uyarnca Osmanl
devletinden, kendilerine toprak ayrlan devletler ve sz geen Andlamann 46. Maddesinin
son -Fkrasnda belirtilen toprak kendisine balanan Devlet arasnda bllecektir.
Anaparann bllmesi, ibu Andlamann yrrle konulmas gnnde her istikrazn
anaparasnn tutar zerinden yaplacaktr.
Madde 51 50. nci Maddede
aklanan blm sonucu olarak Osmanl Devlet;
Borlarnn yllk taksitlerinden ilgili devlete den pay aadaki gibi saptanacaktr.
Birincisi : 50 nci Maddenin 1. Fkrasnda aklanan blm iin, nce 12. ve 15.
Maddelerde sz geen Adalar ile Balkan savalar sonucunda Osmanl Devletinden ayrlan
topraklarn topuna decek pay tutarnn saptanmasna giriilecektir.
bu payn 50. Maddenin birinci fkras hkmleri gereince bllecek yllk taksitler
toplamna gre tutar, zkonusu Adalar ve ayrlan lkelerin, birlikte olarak, genel gelirleri
toplam ortalamasnn, 1907 ylnda konulan ek gmrk vergisi gelirleri ile birlikte, 19101911 ve 1911-1912 bte yllar srasnda Osmanl Devletinin genci gelirler toplam
ortalamasyla e oranda olacaktr.
Bylece saplanacak tutar, kendilerine yukardaki fkrada sz-geen topraklarn verildii
devletler arasnda daha sonra bllecek ve, bunun sonucu olarak, sz konusu devletlerden
her birine decek payn, aralarnda bllecek genel toplama oranla tutar bu devletlerden
her birine balanan topraklarn gelirleri ortalamasnn Balkan Savalar sonucunda Osmanl
Devletinden ayrlan topraklarn ve 12. 15. Maddelerde sz geen Adalarn toplamnn 19101911 ve 1911-1912 bte yllar iindeki genel gelirleri ortalamasyla e oranda olacaktr.
bu Fkrada sz konusu gelirlerin hesaplanmasnda gmrk gelirleri saylmayacaktr,

-13-

kincisi : 46. Maddenin son fkrasnda szgeen topraklarla birlikte, ibu Andlama
uyarnca Osmanl Devletinden ayrlan topraklara gelince, ilgili her Devlete den payn, 50.
Maddenin 2. fkras hkmlerine gre bllecek yllk taksitlerinin genel toplamna oran,
ayrlan lkenin ortalama gelirinin, 1910-1911 ve 1911-1912 bte yllarnda (1907 ylnda
konulan ek gmrk vergileri gelirleri ile birlikte) topraklar ve Adalar pay karldktan sonra
bulunacak tutarn oranyla e olacaktr.
Madde 52 bu Kesime bal izelgenin, (B) Blmnde yazl avanslar Trkiye ile
46. Maddede anlan teki devletler arasnda aadaki koullara gre blnecektir :
Birincisi : izelgede belirli olup 17 Ekim 1912 de mevcut bulunan avanslar konusunda
ibu. andlamanm yrrle konulmas gnnde denmemi anapara var ise, bu anapara ve
53. Maddenin 1. fkrasnda yazl gnlerden beri toplanm faizler ile sz konusu gnlerden
beri yaplan demeler, 50. Maddenin 1. ve 51. Maddenin gene 1.fkrasnda belirtilmi
hkmlere gre bllecektir.
kincisi : bu ilk blme sonucunda Osmanl Devletine den paralar ve izelgede
belirtilmi olup devletin, 17 Ekim 1912 gn ile l Kasm 1914 gn arasnda anlamaya
balad avanslar ve ibu Andlamanm yrrle konulmas gnnde eer var ise,
denmemi olan anapara, ile l Mart 1920 gnne dek toplanm faizler ve o gnden beri
yaplan demeler 50. Maddenin 2. ve 51. Maddenin 2. fkralarnda belirtilen, hkmlere gre
bllecektir.
Osmanl Devlet Borlar Ynetim Kurulu sz konusu avanslardan ilgili devletlerin her
birine den pay tutarn, ibu Andlamann, yrrle konulmasndan balayarak, 3 aylk,
sre iinde saptayacak ve bu tutar sz konusu devletlere bildirecektir.
Trkiye dndaki devletlere yklenen paralar, sz konusu devletlerce Devlet Borlar
Ynetim Kuruluna denecek ve bu Kurulca da, ya alacakllara ya da Trkiye'nin anlan
devletler hesabna gerek faiz, gerek anapara akesi olarak demi bulunduu paralar tutarn
karlayncaya dek, Trkiye Hkmeti hesabna gelir yazlacaktr.
Yukardaki fkrada ngrlen, demeler, ibu Andlamann yrrle konulmasndan
balayarak, eit 5 yllk taksit ile yaplacaktr. Bu demelerin Osmanl Devleti alacakllarna
yaplacak blm, avans szlemesinde yazl yllk faizleri ierecek ve Trkiye Hkmetine
den, blm ise faizsiz denecektir.
Madde 53 Balkan Savalar sonunda kendilerine Osmanl Devletinden toprak ayrlm
olan devletlerin borlu olup ibu Kesime ekli izelgenin (A) Blmnde yazl Osmanl
Devlet Borlar istikrazlarnn yllk taksitleri, sz konusu topraklarn anlan devletlere
gemelerini aklayan Andlamalarn yrrle konulmas gnnden balayarak denmesi
gerekecektir. 12. Maddede belirtilen Adalara gelince, bunlarn yllk taksitinin 1/14 Kasm
1913 gnnden balayarak ve 15. Maddede sz konusu olan Adalarn yllk taksitin ise
17 Ekim 1912 gnnden balayarak denmesi gerekecektir.
bu Andlama gereince Osmanl Devletinden ayrlan Asyadaki topraklar zerinde yeni
kurulmu devletlerin ve 46. Maddenin son Fkrasnda yazl topraklar kendisine balanan
devletin borlu olduklar yllk taksitlerin l Mart 1920 gnnden balayarak denmesi
gerekecektir.

-14-

Madde 54 bu Kesime ekli izelgenin (A) Blmnde saylan 1911, 1912 ve 1913
Hazine Tahvilleri, Szlemelerde saptanan deme gnnden balayarak, 10 yllk bir sre
iinde kararlatrlm faizleri ile birlikte denecektir.
Madde 55 Trkiye; ile birlikte, 46. Maddede anlan, devletler, ibu Kesime bal
izelgenin (A) Blmnde belirtildii zere, Osmanl Devlet Borlarndan kendilerine den
ve 53. Maddede belirtilen gnlerden balayarak, denmesi gerektii halde denmemi
bulunun yllk taksitler tutarn Osmanl Devlet Borlar Ynetim Kuruluna deyeceklerdir.
Bu deme ibu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak, 20 ylda eit taksitler ile
ve faizsiz olarak yaplacaktr.
Trkiye'den baka devletlerce Devlet; Borlar dare Kuruluna denen yllk taksitler bu
Kurulca, sz konusu devletler hesabna Trkiye tarafndan denmi olan paralarn tutarn
karlaynca dek, Trkiyenin henz borlu bulunduu toplanm taksitlerden karlacaktr.
Madde 56 Bundan byle, Osmanl Devlet Borlar Ynetim Kurulunda Alman,
Avusturyal ve Macar senet sahiplerinin, temsilcileri bulunmayacaktr.
Madde 57 Osmanl Devlet Borlar istikraz ve avanslarna ve karl Msr vergisi
ile salanm olan, 1855, 1891 ve 1894 Osmanl istikrazlarna ilikin faiz kuponlarnn
sunulmas sreleri ile sz konusu istikrazlardan kuras km olan senetlerin denmesi iin
snme sreleri, Batl Yksek Taraflarn topraklarnda 29 Ekim 1914 gnnden balayarak,
ibu Andlamann yrrle konulmasndan sonra 3 ayn bitimine dek ertelenmi
saylacaktr.

-15-

BRNC KESME BALI

EK: I
l Kasm 1914 gnnden nceki Osmanl Genel Borlar izelgesi
A BLM
stikraz
1

Birletirilmi Borlar
kramiyeli Trk
Tahvilleri .................
Osmaniye ................
Tmbeki ..................
40.000.000 Franklk
Dou imendiferleri

Szleme Tarihi
2

Faiz
3

1-14/9/1903-8-21/6/1906

%
4

5/1/1870 .......................
18-30/4/1890 ................
26/4-8/5/1893 ...............

..
4
4

1-13/3/1894 ...................

deme
Dnemi
4
...

5
4

1946
1958

Osmanl Bankas
Osmanl Bankas
(Enternasyon Banka
Doyebank ve grubu ve
iki Fransz bankas ile
birlikte)
Osmanl Bankas
Osmanl Bankas

4
4
4

1958
2001
1960

Doye Bank
Doye Bank
Osmanl Bankas

4
4
4
4
4
4
4
4
4
..

1961
1961
2006
2010
1965
1950
1992
2006
1952
1932

Osmanl Bankas
Doye Bank
Doye Bank
Doye Bank
Osmanl Bankas
Osmanl Bankas
Osmanl Bankas
Fransz Bankas
Doye Bank ve grubu

5,5
5
..

1943
1962

Osmanl Bankas

1916*

Trkiye Milli Bankas

1915*

Osmanl Bankas

...
1931
1954
1957

Yzde 5 1896 ...........

Gmrk 1902 ..........

29/2-12/3/1896 ..............
17-29/5/1886-28/9-11/
10/1902 .......................
Yzde 4 1903 sayd- bahr 3/10/1888-21/2-6/3/1903
Badat birinci tertip
20/2-5/3/1903 ...............
Yzde 4 1904 .........
4-17/9/1903 ..................
Yzde 4 1901-1905
21/11-4/12/1901-6/11/
1903-25/4-8/5/1905 ..........
Askersel donatm .....
4-17/4/1905 .......................
Badat 2 nci tertip
20/5-2/6/1908 ....................
Badat 3 nc tertip
20/5-2/6/1908 ....................
Yzde 4 1908 ..........
6-19/9/1908 .......................
Yzde 4 1909
30/9-13/10/1909 ................
Soma Bandrma
20/11-3/12/1910 ................
Hdeyde - Sana
24/2-9/3/1911 ....................
Gmrk 1911 ..........
27/10-9/11/1910 ................
Konya ovas sulamas
5-18/11/1913 .....................
Dok, tersane ve gemi
yapm ......................
19/11-2/12/1913 ................
Yzde 5 1914 ...........
13-26/4/1914 .....................
Ttn tekeli avans .
4/8/1913 ............................
Yzde 5, 1911 Hazine
Tahvilleri (Sava
gemileri alnmas)......
13/7/1911 ...........................
Osmanl Bankas 1912
Hazine tahvilleri .......
8-21/11/1912 .....................
Hazine tahvilleri
(Dorudan doruya
kar)

-16-

karan Banka
5

AVANSLAR

SZLEMENN
TARH

Badat Ortakl ....................

Fenerler Ynetimi .................
Fenerler Ynetimi .................
Kstence Kablo Ortakl .....
Tnel Ortakl ......................
Yetimler Sand ...................
Doye Bank ..........................
Fenerler Ynetimi .................
Anadolu demiryolu ortakl .

3/16 Haziran 1998 .............

5/18 Austos 1904 .............
5/18 Temmuz 1907 ............
27/9 Ekim 1904 .................
...........................................
eitli Tarihlerde...............
13/26 Austos 1912 ...........
3/16 Nisan 1913 ................
23/5 Mart 1914 ..................

FAZ

B BLM

%
7
8
7
4
...
...
5,5
7
6

TBAR
Ana Para
Trk Liras
300.000
55.000
300.000
17.335
3.000
153.147
33.000
500.000
200.000

KESM : II
ETL HKMLER
Madde 58 Bir yandan Trkiye, te yandan (Yunanistan dnda) teki Batl
Devletler, gerek Trkiye ile bu Devletlerin, gerek (tzel kiiler de kapsam iine girmek
zere) onlarn uyruklarnn 1 Austos 1914 gn ile bugnk Andlamann yrrle
konulmas gn arasnda geen sre iinde, gerek sava eylemleri, gerek istiraval, el koyma,
kullanm ya da zoralm nlemleri yznden doan, kayp, zarar ve ziyanlar nedeniyle her
trl para istemlerinden, karlkl olarak vazgeerler.
Bununla birlikte, yukardaki hkm ibu Andlamann III. Blmnde yazl hkmleri
(Ekonomik hkmler) zedelemeyecektir.
Almanya ile yaplan, 28 Haziran 1919 gnk Bar Andlamasnn 259. Maddesinin. (1)
Fkras ve Avusturya ile yaplan 10 Eyll 1919 gnl Bar Andlamasnn 210. Maddesinin
(1). Fkras gereince, Almanya ve Avusturya tarafndan devredilmi olan altn para
zerindeki her trl haklarndan, Trkiye (Yunanistan darda kalmak zere) teki Batl
Devletler yararna vazgeer.
Birinci Tertip Trk Tahvilleri konusunda, gerek 20 Haziran 1331 (3 Temmuz 1915)
gnk Szleme ile, gerek bu Tahvillerin, arkasnda yazl metne gre, Osmanl Devlet
Borlar Ynetim Kuruluna yklenmi olan tm deme ykmleri ortadan kaldrlmtr.
Bunun gibi Trkiye, Osmanl Hkmetince ngiltere'ye smarlanm olup Britanya
Hkmetince 1914 ylnda msadere edilmi sava gemileri iin denmi bulunan paralarn
geri verilmesini, ne Britanya Hkmetinden, ne de onun uyruklarndan istememei kabul ve
bu konuda her trl istemlerinden vazgeer.
Madde 59 Yunanistan, sava yasalarna aykr olarak Anadoluda Yunan Ordusunun
ya da ynetiminin eylemlerinden doan zararlarn onarm ykmn tanr.

-17-

te yandan, Trkiye, Yunanistann savan uzamasndan ve onun sonularndan doan

parasal durumunu gznnde tutarak onarm konusunda Yunan Hkmetine kar her trl
istemlerinden kesinlikle vazgeer.
Madde 60 Gerek Balkan Savalar sonucunda, gerek ibu Andlama ile Osmanl
mparatorluundan kendilerine toprak verilmi ya da verilmekte olan Devletler, Osmanl
mparatorluunun ibu topraklar zerindeki tm tanr ve tanmaz mallarna, karlk
demeden, sahip olacaklardr.
uras kararlatrlmtr ki, 26 Austos 1324 (8 Eyll 1908) ve 20 Nisan 1325 (2 Mays
1909) gnl iradelerin [Padiahn Kararlar] Hazine-i Hassadan [Saray'n mal ve mlk]
Devlete geirilmesini emrettii tanr ve tanmaz mallar ile 30 Ekim 1918 de Hazine-i
Hassa'ca kamu hizmetleri iin ynetilmekte bulunmu olan tanr ve tanmaz mallar, sz
konusu Devletlerin, bu mallara ilikin, konularda Osmanl mparatorluu yerine gemeleri
gerekeceinden, bu mallar zerinde kurulmu olan Vakflar geerli saylmak zere,
yukardaki fkrada anlan tanr ve tanmaz mallarn kapsam iine girecektir.
Gerek Balkan Savalar sonucunda, gerek daha sonra Yunanistan'a gemi olan eski
Osmanl mparatorluu topraklar zerinde bulunup Hazine-i Hassadan Devlete geen tanr
ve tanmaz mallar konusunda Trkiye Hkmeti ile Yunan Hkmeti arasnda kan
anlamazlk, yaplacak bir Hakem anlamasyla ve 1-14 Kasm 1913 gnl Atina
Andlamasna ekli 2 sayl zel Protokol gereince, La Haye'de bir Hakem Mahkemesine
sunulacaktr.
Bu Maddenin hkmleri Hazine-i Hassa adna tescilli ya da onun ynettii, ibu
Maddenin 2. ve 3. Fkralarnda ngrlmeyen, tanr ve tanmaz mallarn hukuksal
niteliini deitirmiyecektir.
Madde 61 bu Andlama gereince Trkiyeden baka bir Devletin uyruuna gemi
olup sivil ve askersel emeklilik ve akta tutulma, yetim ve dul maalarndan [Pension]
yararlananlar, maalar nedeniyle Trkiye Hkmetine kar hi bir istemde
bulunamayacaklardr.
Madde 62 Almanya ile 28 Haziran 1919da yaplan Versailles Bar Andlamasnn
261. Maddesi ve 10 Eyll 1919da Avusturya ile, 27 Kasm 1919'da Bulgaristan ile ve
4 Haziran 1920de Macaristan ile yaplan Bar Andlamalarnn kout Maddeleri uyarnca,
Trkiyeden alacakl bulunduklar tm alacaklarn teki Batl Devletlere geirilmesini
[transfert| Trkiye kabul eder.
teki Batl Devletler, bu konuda Trkiye'ye den borlardan onu aklar.
Trkiye'nin Almanya, Avusturya, Bulgaristan ve Macaristan'dan alacaklar da sz geen
Batl Devletlere geirilmitir.
Madde 63 Trkiye Hkmeti, teki Batl Devletlerle anlam olarak, Savatan
sonra Trkiye'ye satlacak mallarn semenleri iin Alman Hkmetinin Trkiye Hkmetince
karlan kat paralar belirli bir kambiyo fiyat ile kabul edecei konusunda Sava srasnda
stlendii yklemlerden Alman Hkmetini akladn aklar.

-18-

BLM : III
EKONOMK HKMLER
Madde 64 Bu Blmde "Mttefik Devletler'' teriminden anlalan Trkiye'nin
dndaki Batl Devletlerdir. Mttefikler uyruklar terimi, Trkiye'nin dndaki, Batl
Devletler uyruklarndan olanlarn ya da bu Devletlerden birinin koruyuculuu altndaki bir
Devlet ya da lke uyruklarndan olan gerek kiiler, ortaklklar, dernekler [associations] ve
kurulular [etablissements] kapsamaktadr.
Bu blmn "Mttefikler uyruklarna" ilikin hkmlerinden, Mttefik Devletler
uyruuna sahip olmamakla"' birlikte, gerekte bu Devletlerce korunmakta bulunmalar
nedeniyle, Osmanl makamlarnca Mttefik uyruu gibi ileme bal tutulmu ve bu yzden
zarar grm olan kiiler de yararlanacaktr.
KESM : I
MALLAR, HAKLAR VE IKARLAR
Madde 65 29 Ekim 1914 gn Mttefik Devletler uyruu bulunan kiilerin olup ibu
Andlamann yrrle konulduu gn Trk kalacak topraklar zerinde kimlii belirlenecek
mallar, haklar ve karlar, bulunduklar durumda, hak sahiplerine hemen geri verilecektir.
Buna karlk, Trk uyruklarnn olup 29 Ekim 1914 gn Mttefik Devletlerin
egemenlii ya da koruyuculuu altnda bulunan, ya da Balkan Savalar sonunda Osmanl
mparatorluundan ayrlarak bugn sz konusu Devletlerin egemenlii altnda tutulan
topraklar zerinde kimlii belirlenebilecek mallar, haklar ve karlar da, bulunduklar
durumda, hak sahiplerine hemen geri verilecektir.
Bundan baka, bu Andlama ile Osmanl mparatorluundan ayrlm topraklar zerinde
bulunup Trk uyruklarnn olan ve Mttefik Devletler makamlarnca artmlara ya da bakaca
olaanst nlemlere konu olmu bulunan mallar, haklar ve karlar konusunda da zde
ilem uygulanacaktr.
bu Andlama ile Osmanl mparatorluundan ayrlan bir lkede bulunup Osmanl
Hkmetince olaanst sava nlemlerine konu olduktan sonra, o lkede egemenliini
srdren Batl Devletin bugn elinde bulunan kimlii belirlenebilecek mallar, haklar ve
karlar meru hak sahiplerine, bulunduklar durumda, geri verilecektir. Szkousu lke
zerinde egemenliini srdren Batl Devlete artlm olan tanmaz mallara da zde
ilem uygulanacaktr. Kiiler arasnda bunlarn dndaki tm hak istemleri, yetkili yerel
mahkemeler nnde ileri srlecektir.
zerinde hak ileri srlen mallarn kimliine ya da geri verilmesine ilikin tm
anlamazlklar bu Blmn V. Kesiminde yazl Karma Hakem Mahkemesine sunulacaktr.
Madde 66 65. Maddenin birinci ve ikinci Fkralar hkmlerinin yerine getirilmesi
iin, Batl Yksek Taraflar, hak sahiplerini, en ivedi bir yntem ile, kendilerinin rzas
olmakszn yklenmi olabilecek her trl yklem ya da yararlanma haklarndan [charges ou
servitudes] arnm olarak mallar, haklar ve karlarna tasarruf edecek duruma
koyacaklardr. Sz konusu mallar, haklar ve karlar, geri verme ilemini yapacak olan
Hkmetten daha nce dorudan doruya ya da dolaysyla elde etmi olup da, geri verme
-19-

yznden zarar grm bulunacak nc kiilerin zarar- giderimi de o Hkmete decektir.

bu zarar - giderim konusunda ortaya kabilecek anlamazlklarn zmlenmesi genel
mahkemelerin [Tribunaux de droit commun] yetkisi iine girecektir.
teki tm durumlarda, zarar - giderim iin ilgili kiilere kar dava amak zarar gren
nc kiilere decektir.
Bu amala, dman mallar, haklar ve karlar zerinde Batl Yksek Taraflarca
giriilen tm tasarruf ilemleri ve bakaca olaanst sava nlemleri, artma ilemi henz
sona ermemi ise, hemen kaldrlacak ve durdurulacaktr. Sahiplerinin istemleri, sz konusu
mallar, haklar ve karlar, kimlii belirlenir belirlenmez, geri verilmek zere yerine
getirilecektir.
65. Madde ile geri verilmesi ngrlen mallar, haklar ve karlar, ibu Andlamann
imzas gn Yksek Taraflarn Hkmetlerinden birinin makamlarnca artlm bulunuyorsa,
bu Hkmet, artma semenini sahiplerine deyerek, sz konusu mallar, haklar ve karlar
olduu gibi geri vermek zorunluundan kurtulacaktr. Eer sahibinin istei zerine,
V. Kesimde ngrlen Karma Hakem Mahkemesi, artmann, deer fiat salayacak koullar
iinde yaplmam olduuna karar verirse, bu Mahkeme taraflar arasnda bir anlamaya
varlmad durumda, hakl grecei lde artma semenini artrabilecektir. Mal sahibi ile,
varlacak anlama ya da sz geen Karma Hakem Mahkemesi karar gnnden balayarak
iki aylk sre iinde deme yaplmam ise, sz konusu mallar ve karlar geri verilecektir.
Madde 67 Bir yandan Yunanistan, Romanya, Srp - Hrvat-Sloven Devleti, te yandan
Trkiye, kendi Ordular ve ynetim makamlarnca Trkiye topraklarnda ya da Yunanistan,
Romanya ve Srp-Hrvat - Sloven Devleti topraklarnda bulunan her trl tanmaz mallarn
lkelerinde aranmas ve geri verilmesi konusunda hem gerekli ynetimsel nlemler alnmas,
hem de ilgili tm belgelerin teslimi yolu ile kolaylk gsterilmesini, karlkl olarak,
ykmlenirler.
Bu aratrma ve geri verme Alman, Avusturya, Macar ve Bulgar Ordular ve Ynetim
makamlarnca Yunan, Romanya ya da Srp-Hrvat-Sloven Devleti topraklar zerinde (saisis
on squestrs) olup ta Trkiyeye ya da onun uyruklarna geirilmi bulunan yukarda sz
konusu eya ile Yunan, Romanya ya da Srp-Hrvat-Sloven Devleti Ordularnca Trk
topraklarndan alnarak ya da haczedilerek Yunanistan'a, Romanya'ya ya da Srp - Hrvat Sloven Devletine ya da onlarn uyruklarna geirilmi olan eya iin de yerine getirilecektir.
Bu aratrma ve geri vermee ilikin dilekeler, Andlamann yrrle konulmas
gnnden balayarak, alt ay iinde sunulacaktr.
Madde 68 Trkiye'nin Yunan Ordusunca igal edilmi bulunan blgelerimle Yunan
makamlar ya da ynetimi ile Trk uyruklar arasnda yaplm szlemelerden doan borlar,
ibu szlemelerde yazl koullar iinde, Yunan Hkmetince denecektir.
Madde 69 l Austos 1914de yararlandklar rejim gereince, Mttefik Devletler
uyruklarnn ve mallarnn bal olmad hi bir vergi, resim ya da ek resim, 1922-23 Bte
ylndan nceki Bte yllar iin, sz konusu uyruklardan ya da onlarn mallar zerinden
alnmayacaktr.

-20-

1922-23 Bte ylndan nceki yllar iin 15 Mays 1923 gnnden sonra vergi alnm
bulunuyor ise, ibu Andlama yrrle konulur konulmaz, bu paralar hak sahiplerine geri
verilecektir.
15 Mays 1923
bulunulamayacaktr.

gnnden nce alnan paralar

konusunda hi bir istemde

Madde 70 65, 66, 68 ve 69. Maddelere dayanan istemler, ibu Andlamann yrrle
konulmasndan balayarak, 6 aylk sre iinde yetkili makamlar nnde ve bu yoldan
anlamaya varlamazsa, gene bu Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak
12 aylk bir sre iinde Karma Hakem Mahkemesi nnde ileri srlecektir.
Madde 71 Britanya mparatorluu, Fransa, talya, Romanya ve Srp - Hrvat - Sloven
Devleti ya da onlarn uyruklar, kendi mal, hak ve karlar konusunda 29 Ekim 1914
gnnden nce Osmanl Hkmeti nnde istem ileri srm ya da dava am bulunuyorsa,
ibu Blmn hkmleri, sz konusu istemler ya da davalar hibir biimde zedelemeyecektir. Britanya, Fransa, talya, Romanya ve Srp - Hrvat - Sloven Hkmetleri nnde
Osmanl Hkmeti ya da uyruklarnca ileri srlen istemler ya da alan davalar konusunda
da zde ilem yaplacaktr. Bu istemler ya da davalar Trkiye Hkmeti ve bu Maddede
adlar geen teki Hkmetler nnde, Kapitlasyonlarn kaldrlm olmas da gznnde
tutularak, zde koullar iinde izlenecektir.
Madde 72 Bugnk Andlama ile Trk kalan topraklar zerinde Almanya, Avusturya,
Macaristan ve Bulgaristan'n ya da onlarn uyruklarnn olup da ibu Antlamann yrrle
konulmasndan nce Mttefik Hkmetlerce alnm ya da igal edilmi bulunan
mallar,haklar ve karlar, sz konusu Hkmetler ile Almanya, Avusturya, Macaristan ve
Bulgaristan Hkmetleri ya da onlarn ilgili uyruklar arasnda gerekli anlamalarn
[arrangcments] yaplmasna dek, Mttefik Hkmetlerin ellerinde kalacaktr. Eer bu mallar,
haklar ve karlar artlm ise, bu artma ilemi dorulanmaktadr.
bu Andlama ile Trkiye'den ayrlm olan lkeleri yneten [exerant l'autorit]
Hkmetler bu Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak bir yl iinde, o
lkelerde bulunan Almanya, Avusturya, Macaristan ve Bulgaristan ya da onlarn uyruklarnn
mallar, haklar ve karlarn artabileceklerdir.
imdiye dek yaplm olsun, ya da olmasn, artmalarn semeni, eer bu mallar Alman,
Avusturya, Macar ve Bulgar Devletlerinin ise, ilgili Devlet ile yaplm olan Bar
Andlamas uyarnca kurulmu Onarm Komisyonuna (Commisison de Rparations)
denecektir. Eer artlan mallar zel kiilerin ise, semenleri dorudan doruya sahiplerine
verilecektir.
Bu maddenin hkmleri Osmanl Anonim Ortaklklarna uygulanamaz.
bu maddede ngrlen nlemler nedeniyle Trkiye Hkmeti hi bir biimde sorumlu
olmayacaktr.

-21-

KESM : II
SZLEMELER VE SRE AIMLARI
Madde 73 82. Maddede tanmland zere, sonradan dman durumuna gelmi olan
Taraflar arasnda o Maddede yazl gnden nce yaplm olup aada gsterilen trlerdeki
szlemeler, ierdikleri hkmlere ve ibu Andlamann hkmlerine bal bulunmak koulu
ile yrrlkte kalrlar.
a) Tanmaz mallarn satna ilikin szlemeler (sat ilemi yntemine uygun
biimde henz gerekletirilmi olmasa bile 82. Madde uyarnca Taraflarn dman durumuna
geldii gnden nce teslim ilemi fiilen yaplm ise);
b) zel kiiler arasnda yaplm kira, kira bedeli ve kira vaadi szlemeleri [baux,
contrats de location et promesses de location];
c) zel kiiler arasnda yaplan maden, orman ya da tarm topraklarnn iletilmesine
ilikin szlemeler;
d) potek, salanca [gagc] ve inanca [nantissement] Szlemeleri;
e) Bal olduklar yasaya gre ortaklarnn kendilerinden baka bir kiilii bulunmayan
kollektif ortaklklarna (partnerships) uygulanmamak zere, ortaklk kurucu szlemeleri;
f) Konusu ne olursa olsun, gerek kiiler ya da Ortaklklar ile Devlet, iller, Belediye ve
benzeri teki ynetimsel tzel kiiler arasnda yaplan szlemeler;
g) Aile hukukuna ilikin szlemeler;
h) Balara ya da, ne nitelikte olursa olsun, kazandrmalara [teberru, libralits] ilikin
szlemeler.
bu
Madde,
szlemelere, yapldklar
srada
kendiliklerinden tadklar
deerden baka bir deer verilmesi iin ileri srlemez, ibu Madde ayrcalk
szlemelerine uygulanmayacaktr.
Madde 74 Sigorta Szlemeleri iin ibu Kesimin Ekinde yazl hkmler uygulanr.
Madde 75 73. ve 74. Maddelerde saylan Szlemeler ve ayrcalk szlemeleri
darda tutulmak zere, sonradan birbiriyle dman durumuna gelen kiiler arasnda yaplm
szlemeler, taraflarn dman olduklar gnden balayarak kaldrlm saylacaktr.
Bununla birlikle, szlemenin batllarndan her biri, ibu Andlamann yrrle
konulmasndan balayarak ay iinde, gerekiyorsa, teki tarafa szlemenin yapld gnk
koullar ile, onun yrrlkle braklmas istenildii gnk koullar arasndaki fark
karlayacak bir zarar - giderim demek zere, szlemenin uygulanmas isteminde
bulunabilecektir. Bu zarar - giderim, taraflar arasnda bir anlamaya yarlamazsa, Karma
Hakem Mahkemesince saptanacaktr.
Madde 76 bu Andlamann yrrle konulmasndan nce 73, 74 ve 75.

-22-

Maddelerde yazl szlemelerin Batl Devletler uyruklarndan olan taraflar arasnda ve

zellikle bu szlemelerin sona erdirilmesi, srdrlmesi, uygulama biimi ya da onlarda
deiiklik yaplmasyla ilgili olarak ve denecek parann trne ya da kambiyo deerine
ilikin anlatmalar da bunun kapsam, iine girmek zere tm ilemlerin [transaction ]
geerlilii dorulanmtr.
Madde 77 30 Ekim 1918den sonra Mttefikler uyruklar ile Trk uyruklar arasnda
yaplm szlemeler geerli saylp genel hukuk hkmlerine bal olacaktr.
30 Ekim 1918 gnnden sonra, 16 Mart 1930 gnne dek, stanbul Hkmeti ile,
yntemine uygun biimde yaplm szlemeler de geerli saylp genel hukuk hkmlerine
bal olacaktr.
16 Mart 1920'dan sonra stanbul Hkmeti ile, yntemine uygun biimde ve bu
hkmetin edimsel ynetimi altndaki lkelerle ilgili olarak yaplm tm szlemeler ile
anlamalar, ibu Andlamann yrrle konulmasndan balayarak aylk bir sre iinde,
ilgililerin istemleri zerine, Trkiye Byk Millet Meclisinin onayna sunulacaktr. Bu
szlemeler gereince yaplm olan demeler demeyi yapm olan tarafn kredisine,
yntemine uygun biimde geirilecektir.
Onaylanmazsa, ilgili tarafn, eer gerekiyorsa, dorudun doruya ve gerekten grd
zarar karlayacak lde bir zarar- giderim hakk olacak ve bu zarar - giderim, anlama
yolu ile bir zm bulunamazsa, Karma Hakem Mahkemesince saptanacaktr,
Bu Maddenin hkmleri ne ayrcalk szlemelerine, ne de ayrcaln geirimine
uygulanamaz.
Madde 78 Sonradan dman durumuna gelmi taraflar arasnda, ayrcalk
szlemeleriyle ilgili olarak ortaya kan, ya da yukarda anlan 6 aylk srenin sona
ermesinden nce ortaya kabilecek olan tm anlamazlklar, Karma Hakem Mahkemesince
zmlenecektir. Ancak, tarafsz devletlerin yasalarnn uygulanmas nedeniyle bu
devletlerin ulusal Mahkemelerinin yetkisi iine giren, anlamazlklar bu hkmn dnda
kalacaktr.
Bu son durumda, sz konusu anlamazlklar, Karma Hakem Mahkemesince deil, bu
ulusal mahkemelerce zmlenecektir.
Bu madde uyarnca Karma Hakem Mahkemesinin yetkisi iine giren anlamazlklara
ilikin ikayetler, bu Mahkemelerin kuruluu gnnden balayarak 6 aylk bir sre iinde,
yaplm olmaldr. Bu sre sona erince, Karma Hakem Mahkemesine sunulmam olan
anlamazlklar, genel hukuk hkmlerine gre yetkili mahkemelerce zmlenecektir.
Bu Maddede hkmleri, ne sava srasnda ayn lkede oturmu ve kiileri ile mallarna
zgrce tasarruf etmi olan tm taraflar arasnda yaplm szlemelere, ne de Taraflarn
dman duruma girdikleri gnden nce yetkili bir Mahkemece hkme balanm
anlamazlklara uygulanamaz.
Madde 79 Batl Yksek Taraflar lkeleri zerinde dmanlar arasndaki ilikilerde
sre am, hakkn yitirimi5 ya da yasal srenin geii nedeniyle davaya baklmas
konularnda, her trl sreler, ister savan balamasndan nce, ister ondan sonra ilemee

-23-

balam olsun, 29 Ekim 1914den bugnk Andlamann yrrle konulmasn izleyen

aylk bir surenin sona ermesine dek durdurulmu saylacaktr.
bu hkm, zellikle faiz ve hisse senedi geliri kuponlarnn sunulmas srelerine ve kura
kp denmesi gereken senetlerin ya da denecek bakaca herhangi bir senedin sunulma
srelerine uygulanr.
Romanya'ya ilikin konularda, yukarda yazl sreler 27 Austos 1916 gnnden
balayarak durdurulmu saylacaktr.
Madde 80 Dmanlar arasndaki ilikilerde, savatan nce dzenlenmi olan hi bir
ticaret senedi, yalnzca kabul ya da deme iin gerekli sre iinde sunulmamas, ya da Sava
srasnda ekicilere ve cirantalara kabul edilmemek ya da denmemek nedeniyle bildirim
yaplmamas, ya da protesto ve her hangi bir ilemin eksik bulunmas nedeniyle geersiz
saylmayacaktr.
Eer bir ticaret senedinin kabul ya da denmesi iin sunulmas zorunluu ya da kabul
edilmemesi ya da denmemesinin ekici ya da cirantalara bildirimi zoruluu ya da o senedin
protesto edilmesi zorunluu iin gerekli sre, Sava srasnda sona ermi ve senedi sunma ya
da protesto etme ya da kabul etmeme ya da denmemesini bildirmek durumunda olan taraf
bunu Sava srasnda yapmam ise, senedi sunmak, kabul etmemek ya da denmemesini
bildirmek ya da protesto da bulunmak iin kendisine ibu Andlamann yrrle
konulmasndan balayarak aylk, sre tannacaktr.
Madde 81 denmesi zaman gelmi borlara karlk olarak Savatan nce yaplm
salanca ya da ipotekleri paraya evirmek iin Sava srasnda yaplm olan satlar, borluya
haber vermek zere gerekli ilemler tmyle yerine getirilmi olmasa bile, borlunun her trl
zarar ve ziyanlar konusunda hesaplarn sonulandrlmas iin alacakly Karma Hakem
Mahkemesine arabilmesi kesin hakk sakl kalmak zere geerli saylacaktr.
Mahkeme, taraflar arasndaki hesaplar artmak,: salanca ya da ipotek olarak verilen
maln verilme koullarn incelemek ve eer alacakl kt niyetle davranm ya da maln
satndan kanmak iin ya da bu satn haka bir fiyat ile yaplmasn salamak iin elinde
bulunan her olanaa bavurmam ise, borlunun sat nedeniyle urad zarar gidermek
gereini alacaklya yklemek ye ikisine sahip bulunacaktr.
Bu hkm ancak dmanlar arasnda uygulanacak ve yukarda yazl
l Mays 1923 gnnden sonra yaplm olanlar kapsamayacaktr.

ilemlerden

Madde 82 Bu Kesimin anlamna gre, bir szlemenin taraflarn

oluturan kiiler, aralarnda ticaretin fiilen olanaksz, bulunduu ya da bu kiilerden birinin
bal olduu, yasalar, Hkmet kararlar ya da ynetmelikler ile ticaret yasakland ya da
yasalara aykr bir nitelik ald gnden balayarak dman saylacaktr.
Szleme yapanlardan biri, Sava srasnda, onun iin dman olan bir lkede oturarak
kii ve mallan rerinde zgrce tasarrufta bulunabilmi olduu bir durumda, Batl Yksek
Taraftarlardan birinin lkesi zerinde, (Ortaklklar da kapsam iine girmek zere) dman
kiiler ve onlarn temsilcileri [Agents] arasnda yaplm szlemeler 73, 74, 75, 79 ve 80.
maddeler hkmlerinin, dnda kalarak genel bkmlere bal tutulacaktr.

-24-

Madde 83 bu Kesimin hkmleri Japonya ile Trkiye arasnda uygulanmayacak ve

bu hkmlere konu olan sorunlar ad geen, iki lkenin her birinde yerel yasalar uyarnca
zmlenecektir.
EK
I. YAAM SGORTALARI
(1)
Bir sigortac ile sonradan dman olmu bir kii arasnda yaam sigorta szlemeleri,
sava durumunun balamas ya da o kiinin dman olmas nedeniyle, ortadan kalkm
saylmayacaktr.
Yukardaki Fkraya gre ortadan kalkm saylmayan bir szleme hkmleri uyarnca
sava srasnda denmesi gerekmi olan her sigorta edilmi parann savatan sonra denmesi
gerekecektir, ibu paraya, denmesi gerekli olduu zamandan dendii gne dek, yllk yzde
be faiz eklenecektir.
Sava srasnda sigorta primlerinin denmemesinden ya da szleme hkmlerinin
uygulanmamasndan dolay eer bir szleme hkmsz ya da etkisiz, kalm ise, sigortal
kii ya da vekilleri ya da hak sahipleri, ibu Andlamann yrrle konulmas gnnden
balayarak oniki ay iinde her zaman polienin hkmsz kald ya da ortadan kalkm
sayld gnk deerini sigortacdan yllk yzde be faiziyle birlikte isteyebilecektir.
Yaam sigorta szlemeleri, 29 Ekim 1914 gnnden nce imza edilip szlemelerin
hkmlerine gre primlerin denmemesinden dolay, ibu Andlamadan nce kaldrlm ya
da miktar azaltlm olan Trk uyruklar, ibu Andlamann yrrle konulmas gnnden
balayarak ay iinde ve eer o srada yapyorlarsa, sigorta edilen sermayenin btn iin
polielerini yeniden dzenlemee yetkili olacaklar ve bu amala, sigorta kumpanyas
doktorunun yapaca ve kumpanyann uygun grecei bir salk muayenesinden, getikten
sonra toplanm primleri, yzde be toplanm faizi ile birlikte, demek zorunda kalacaklardr.
(2)
Bugn bir Mttefik devlet uyruu olan Ortaklklar ile Trkiye uyruklar arasnda 1914
yl 29 Ekiminden nce yaplm olup Trk Lirasndan baka bir para ile denmesi
ngrlm ve primleri 18 Kasm 1915 gnnden nce ve sonra ya da yalnzca o gnden
nce denen yaam sigortas szlemeleri aadaki biimde sonulandrlacaktr.:
Birincisi : 18 Kasm 1915 gnnden nceki zamanlar iin szlemede yazl trde para
ile ve bu tr paray karan lkenin kuruna gre sigorta edilen kiinin haklar polienin genci
koullarna uygun olarak saptanacaktr. rnein altn Frank, ya da kt para Frank olarak
belirlenen her para Fransz Frank ile denecektir.
kincisi : 18 Kasm 1915 gnnden sonraki sre iin Trk Lirasnn deeri Savatan
nceki deerine eit sayldndan Trk kt parasyla denecektir.
Szlemeleri Trk parasndan baka bir para ile yaplm olan Trkiye uyruklar,
18 Kasm 1915den beri primlerini szlemelerde yazl para ile dediklerini kantlarlarsa, sz

-25-

konusu szlemeler 18 Kasm 1915den sonraki zamanlar iin bile ibu paray karm olan,
lkenin kuruna gre deyecektir.
Bugn Mttefik bir devletin uyrukluunu tayan Ortaklklarla 29 Ekim 1914 tarihinden
nce Trk parasndan baka bir para ile yaplm ve primlerinin denmesi dolaysyla,
imdiye dek yrrlkte kalm olan szlemelerin sahibi Trkiye uyruklar, ibu
Andlamam yrrle konulmas gnnden balayarak ay iinde, bu sylemelerde
yazl para ile ve o paray karan lkenin kuruna gre, sermayelerini btnlemesi iin
polielerini yeniden dzenlemek hakkna sahip olacaklardr. Bunun iin, 18 Kasm 1915'den
beri sreleri dolmu olan primleri o para ile deyeceklerdir. Buna karlk, szgeen kiilerin
o gnden sonra Trk paras ile dedikleri primler kendilerine gene o para ile geri verilecektir.
(3)
Trk Liras olarak yaplm olan sigorta szlemelerinde iso, deme Trk parasyla
olacaktr.
(4)
Sigorta Ortakl ile bir zel szleme yaparak polielerinin deerini ve primlerinin
deme biimini nceden dzenlemi ohn, sigortal kiilere ve ibu Andlamann yrrle
konulmas gnnd polieleri kesinlikle denmi olan kiilere 2. ve 3, Fkralarn hkmleri
uygulanmayacaktr.
(5)
Yukardaki Fkralarn uygulanmasnda, taraflarn karlkl ykmlerini hesaplarken, kii
mr tahminleri ile faiz tutarnn karmna dayanan sigorta szlemeleri, yaam zerine
yaplm sigorta szlemesi hkmnde saylacaktr.
II. DENZ SGORTALARI
(6)
Taraflarn dman durumuna gelmelerinden nce risk balam olmas ve sigortacnn
bal olduu Devlet ya da o Devletin Mttefiklerince giriilmi sava eylemleri sonucundaki
zararlar gidermeye ilikin bulunmamas koulu ile, deniz sigorta szlemeleri, ierdikleri
hkmler geerli ise, ortadan kaldrlm saylmayacaktr.
III. YANGIN SGORTALARI VE TEK SGORTALAR
(7)
Yukardaki Fkrada yazl koullarla, yangn ya da teki tm sigorta szlemeleri
ortadan kaldrlm saylmayacaktr.

-26-

KESM : III
BORLAR
Madde 84 Batl Yksek Taraflar, Savatan nce yaplm szlemeler gereince,
savatan nce ya da sava srasnda denmesi zaman gelmi olup Sava nedeniyle
denmemi bulunan borlarn, szlemelerde yazl koullar iinde ve zerinde anlalan para
ile, o parann karld lkedeki kuru zerinden deneceini kabul ederler.
bu Blmn II nci Kesimi Ekinin hkmlerini bozmamak koulu ile, uras
kararlatrlmtr ki, Savatan nceki bir szleme uyarnca yaplmas gereken demeler,
Sava srasnda sz konusu szlemede gsterilen paradan baka bir para ile, bir paras ya da
btnyle alnm bulunan paralarn karl ise, bu demeler gerekte alnm olan paralar,
alnd para ile deyerek yaplabilecektir. Bu hkm, ibu Antlamann yrrle
konulmasndan nce, ilgililer arasnda uzlama yolu ile belirlenmi olan ona aykr hkmleri
bozmayacaktr.
Madde 85 Osmanl Devlet Borlarnn ibu Kesimin ve ibu Blmn (Ekonomik
Hkmler) teki Kesimlerinin dnda braklmasnda anlamaya varlmtr.
KESM : IV
SINA, EDEB VE GZEL SANATLAR MLKYET
Madde 86 bu Andlama hkmleri nakli tutulmak koulu ilef sna, edeb ya da
gzel sanatlar mlkiyet haklar, Batl Devletlerden her birinin yasalar uygulanarak,
l Austos 1914te sahip olduklar duruma gre, Batl Yksek Taraflar topraklarnda, ibu
Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak, bu haklardan sava durumunun
balad srada yararlanm olan kiilerin ya da onlarn hak sahiplerinin yararna yeniden
tannacak ya da geri verilecektir. Bunun gibi, eer Sava ortaya kmasayd, bir sna
mlkiyetin, bir edeb ya da gzel sanat yaptnn korunmas iin yasaya uygun biimde
yaplm bir istem zerine, Sava sresince elde edilebilecek haklar da, ibu Andlamann
yrrle konulmas gnnden balayarak, sz konusu haklara sahip bulunan kiiler yararna
olarak tannacak ve geri verilecektir.
Yukarda yazl hkmler gereince, geri verilecek haklar zedelemeksizin Sava
srasnda Mttefik Devletlerden birinin yasama, yrtme ya da ynetim makamnca alnm
olabilecek nlemlere dayanarak, Osmanl uyruklarna ilikin sna, edeb ya da gzel sanatlar
mlkiyeti konusunda yaplan tm ilemler (lisans yerilmesi de dahil olarak) yrrlkte
kalacak ve hkmleri btnyle geerli olacaktr. Bu hkm, her hangi bir Mttefik Devlet
uyruklarnn haklar konusunda Trk Makamlarnca alnm nlemler iin de tpksyla
geerlidir.
Madde 87 l Austos 1914 gnnden nce edinilmi olan, ya da eer Sava
kmasayd, Savatan nce ya da Sava sresince yaplm bir istem ile o gnden beri
edinilmesi olanakh bulunan una mlkiyet haklarn elde etme ya da koruma, ya da bu
konuda itiraz ileri srebilmeleri iin, teki her bir Batl Devlet lkesinde Trk uyruklarna
ve Trkiye'de sz konusu Devletlerin uyruklarna, ek resim ve hi bir tr ceza olmakszn, her
ilemi ve formaliteyi yapmak, her trl resimleri deme ve, genel olarak, her devletin
yasalarnn gerektirdii tm ykmllkleri yerine getirmek zere, ibu Andlamann

-27-

yrrle konulmasndan balayarak, en az bir yl sre tannacaktr.

Kimi ilemlerin yaplmamas ve kimi formalitelerin btnlenmemesi ya da bir resimin
denmemesi nedeniyle dk saylm olan sna mlkiye haklar bulu belgeleri ile
izilmi planlara ilikin konularda bunlarn geersiz grld sre iinde, onlar ileten ya
da kullanan nc kiilerin haklarn korumak iin9 her Devletin hak gzetirce zorunlu
sayaca nlemleri alabilmesi koulu ile yeniden geerli duruma getirilecektir.
Bir bulu belgesinin yrrle konulmas, ya da fabrika ya da bir ticaret markasnn, ya
da bir izilmi plannn kullanlmas iin verilen srede, l Austos 1914 ile ibu Andlamann
yrrle konulmas gn arasndaki zaman hesaba katlmayacak ve ayrca, l Austos 1914
gnnde geerli olan hi bir bulu belgesinin ve fabrika ya da ticaret markasnn ya da
izilmi plann, ibu Andlamann yrrle konulmas gnnden balayarak, iki yl
gemedike, yalnzca yrrle konulmamas ya da kullanlmamas nedeniyle, dk ya da
iptal edilmi saylmamas kararlatrlmtr.
Madde 88 Bir yandan Trkiye uyruklar ile Trkiye'de yerlemi olan ya da
Trkiye'de sanatlarn yapmakta bulunan kiiler, te yandan Mttefik Devletlerin uyruklar ile
Mttefiklerin lkelerinde yerlemi ya da sanatlarn yapan kiiler ve bu kiilerin Sava
srasnda kimi haklarn devretmi olduu nc, kiiler taraflarndan, Savan balamas ile
ibu Andlamann yrrle konulmas gn arasnda geen sre iinde, teki Tarafn
lkesinde ortaya km olup Sava srasnda her hangi bir zamanda mevcut bulunmu olan ya
da 86 nc Maddeye dayanarak yeniden, tannmas gereken sna, edeb ya da gzel sanatlar
mlkiyet haklarn inemi gibi saylabilen eylemeler nedeniyle bir dava alamayacak ve
hi bir istemde bulunulamayacaktr.
Yukarda sz konusu eylemler iine, Batl Yksek Taraflar Hkmetleri ya da onlar
hesabna ya da onlarn izni ile teki kiilerce sna, edeb, ya da gzel sanatlar mlkiyet
haklarnn kullanlmas ve bu haklara ilikin rnler, aralar, gereler ya da her trl eyann
sat, sata karlmas ya da kullanlmas eylemleri de girmektedir.
Madde 89 Sna mlkiyet haklarndan yararlanma, ya da edebiyat ya da gzel sanatlar
alanlarndaki yaptlar oaltma konusunda, bir yandan Mttefik Devletler uyruklar ya da
onlarn lkelerinde oturan ya da orada sanatlarn srdrmekte olan kiiler ile, te yandan
Osmanl uyruklar arasnda sava durumundan nce yaplm olan Lisans Szlemeleri,
Trkiye ile Mttefik Devletler arasnda balayan sava durumu gnnden sonra ortadan
kaldrlm saylacaklardr.
Bununla birlikte, her durumda, bu tr bir szlemeden yararlanm olan kimse, ibu
Andlamann yrrle konulduu gnden balamak zere alt ay iinde, hak sahibinden yeni
bir lisans isteyebilecek ve bunun koullar, Taraflar arasnda anlama yolu ile
kararlatrlmazsa, ibu Blmn beinci Kesiminde yazl Karma Hakem Mahkemesince
saptanacaktr. O zaman, Mahkeme, gerekiyorsa, Sava srasnda haklarnn kullanlmas
nedeniyle, hakl grecei denmesi gereken paray saptayabilecektir.
Madde 90 bu Andlama uyarnca Trkiye'den ayrlan lkeler halk, gerek bu
ayrla, gerek onun sonucu olarak doacak uyrukluk deiikliine karn, Osmanl yasalarna
gre, bu deiiklik srasnda sahip olduklar sna, edeb ve gzel sanatlar mlkiyet
haklarndan Trkiye'de btnyle yararlanmay srdreceklerdir.

-28-

Bu andlama ile Trkiye'den ayrlan lkelerde, bu ayrl srasnda yrrlkte olan ya da

86 nc Madde gereince yeniden yerine getirilecek ya da geri verilecek olan sna, edeb ve
gzel sanatlar mlkiyet haklar, sz konusu topraklarn geecei Devlete tutanacak ve
Osmanl yasalarnn tand sre boyunca bu lkeler zerinde yrrlkte kalacaktr.
Madde 91 Osmanl mparatorluu Hkmetinin stanbulda ya da baka yerlerde
30 Ekim 1918 gnnden beri, yntemine uygun biimde, vermi olduu bulu belgeleri ya da
fabrika markalar koiasunda yaplan tescil ilemleri ve bunun gibi, ibu bulu belgeleri ile
fabrika markalarnn, devir ve teslimine ilikin her trl kayt ya da tescil ilemleri, ilgililerin
ibu Andlamann yrrle sokulmas gnnden balayarak ay iinde, verecekleri
dilekeler zerine, Trkiye Hkmetine bildirilecek ve bu Hkmete tescil edilecektir, ibu
tescilin hkm, nceki tescil gnnden balayarak geerlidir.
BLM :

KARMA HAKEM MAHKEMES

Madde 92 Bir yandan Mttefik Devletlerden her biri, te yandan Trkiye arasnda,
bu Andlamann yrrle konulduu gnden balayarak aylk sre iinde, birer Karma
Hakem Mahkemesi kurulacaktr.
Bu Mahkemelerden her biri, ikisi ilgili Hkmetlerin her birince atanmak zere,
yeden oluacaktr. Bu Hkmetler birden fazla kiiyi atamak yetkisine sahip olacaklar ve
Mahkemede ye sfatyla bulunacak kiiyi, duruma gre, bunlar arasndan, seeceklerdir.
Bakan ilgili iki Hkmet arasnda anlalarak atanacaktr.
Bu Andlamann yrrle konulduu gnden balayarak iki aylk sre iinde bu anlama
gerekletirilemezse, sz konusu Bakan, ilgili Hkmetlerden birisinin istemi zerine, Lahey
Uluslararas Srekli Adalet Mahkemesi Bakannca, Sava srasnda tarafsz kalm olan
Devletler uyruklumdaki kiiler arasndan atanacaktr.
Eer bu iki ay iinde ilgili Hkmetlerden biri kendisini Mahkemede temsil edecek yeyi
seemeyecek olursa, teki ilgili Hkmetin istemi zerine, sz konusu yenin atanmas
Milletler Cemiyeti Meclisince yaplacaktr.
Mahkeme yelerinden biri lr ya da ekilirse, ya da grevlerini herhangi bir nedenle,
yapamayacak bir durumda bulunursa, atama iin saptanm ynteme gre, yerine tekinin
atanmas yoluna gidilecektir. Bu iki aylk sre lmn, ekilmenin ve grev yaplmas
olanakszlnn, yntemine gre, kantlanm bulunduu gnden balayacaktr.
Madde 93 Karma Hakem Mahkemelerinin merkezi stanbul olacaktr. Eer sorunlarn
nicelik ve nitelii gerekli klarsa, ilgili Hkmetler her Mahkemede bir ya da birka ube
kurmak yetkisine sahip olacaklardr. Bu ubelerden, her birinin toplanmas iin duruma gre,
her hangi bir yer saptanabilecektir. ubelerden her biri bir ikinci Bakan ile, 92. Maddenin 2
il 5. Fkralarnda yazl olduu zere atanm iki yeden oluacaktr.
Her Hkmet Mahkeme nnde kendisini temsil etmek iin bir ya da bir ka memur
(Ajan) atayacaktr.

-29-

Eer Karma bir Hakem Mahkemesinin ya da ubelerinden birisinin kuruluundan

balayarak iki yl sonra ibu Mahkeme ya da ube ilerini btnlememi olursa ve o
Mahkeme ya da ubenin topland yerin bulunduu topraklara sahip olan Devlet istemde
bulunursa sz konusu Hakem Mahkemesi ya da ubesi bu topraklarn dna tanacaktr.
Madde 94 92. ve 93. Maddeler uyarnca kurulan Karma Hakem Mahkemeleri, ibu
Andlama gereince kendi yetkilileri iine giren anlamazlklar konusunda hkm
vereceklerdir.
yelerinin ounluunun verdii karar Mahkemenin karar olacaktr.
Batl Yksek Taraflar, Karma Hakem Mahkemelerinin kararlarn kesin saydklarn
ve kendi uyruklar iin bunlarn uyulmasn zorunlu klacaklarn ve Mahkeme kararlar
kendilerine bildirilir bildirilmez hi bir uygulama [tenfiz] karar alnmasna gerek olmakszn,
bunlarn tm topraklar zerinde yerine getirilmesini salamay kabul etmilerdir.
Bundan baka, Batl Yksek Taraflar zellikle Mahkeme kararlarnn iletilmesine ve
kantlarn toplanmasna ilikin konularda kendi Mahkeme ve makamlarnn. Karma Hakem
Mahkemelerine ellerinden gelen, her trl yardm dorudan doruya yapma stlenirler.
Madde 95 Karma Hakem Mahkemeleri adalete, hak gzetirlie ve iyiniyete uygun
biimde alacaklardr.
Her Mahkeme, nnde kullanlacak dili saptayacak ve sorunlar iyice anlayabilmek zere,
gerekli evirileri yaptracak ve izlenecek yarglama yntem kurallarn ve srelerini
belirleyecektir. Bu kurallarn dzenlenmesinde, aadaki ilkelere uyulacaktr.
(1) Yarglama yntemi, bir tasar [lyiha] ve buna bir karlaan verilmesini ngrecek,
ayrca bir kar- tasarnn yuml ile onun da yantnn verilmesi olanam ierecektir. Eer
taraflardan biri szl dnceler ileri srmek ya da srdrmek isteminde bulunursa, teki
tarafa da, byle bir durumda, ayn biimde davranma yetkisi tannmas koulu ile, buna izin
verilecektir.
(2) Mahkeme soruturma yaplmasn, belgeler sunulmasn, bilirkiiye bavurulmasn
emretmek; yerinde keif [experlise] ye incelemede bulunmak, her trl bilgiyi islemek,
tanklar dinlemek ve taraflardan ya da temsilcilerinden her trl szl aklama istemek
konularnda tm yetkiye sahip olacaktr.
(3) bu Andlamada yazl tersine hkmler danla tutulmak zere, Mahkemenin
kuruluu gnnden balayarak alt aylk srenin bitiminden sonra, sz konusu Mahkemenin
bir karar ile verilmi ve uzaklk ya da zorlayc nedenlerle, kural - d olarak hakl grlm
bir zel izin bulunamadka, hi bir istem ve sav kabul edilmeyecektir.
(4) Bir yl iinde, toplam sekiz haftaya gemeyecek olan tatil dnemleri dnda, ilerin
ivedilikle grlmesini salamak zere, her hafta yeterince toplant yapmak Mahkemenin
grevi olacaktr.
(5) Hkmler, iin Mahkemece grldn gsteren yarglamann bitiminden
balayarak en ge iki ay sonra verilmi olmaldr.

-30-

(6) Konunun gerektirdii durumalar ve her durumda, hkmlerin okunmas ak celsede

olacaktr.
(7) Her Karma Hakem Mahkemesi, ilerin iyi biimde yrtlmesine yararl grrse,
alma yeri dnda bir ya da bir ka toplant yapmak yetkisine sahip olacaktr.
Madde 96 ilgili Hkmetler her bir Mahkeme iin, aralarnda anlaarak, bir genel
Sekreter atayacak ve her biri ona bir ya da birka Sekreter verecektir. Mahkemenin, ilgili
Hkmetlerin onay ile, yardmlarna gerek grecei kiileri tutabilmesi bakmndan, Genel
Sekreter ve Sekreterler onun emri altnda bulunacaktr.
Her Mahkeme Sekreterliinin Brolar stanbul'da olacaktr. Baka herhangi bir yerde
yardmc Bro kurmak ilgili Hkmetlerin iidir.
Her Mahkeme kendisine verilecek olan ilere ilikin arivleri, yaz ve belgeleri kendi
Sekreterliinde saklayacak ve grevinin bitiminde bunlar toplant yerinin bulunduu
Hkmetin Ariv Dairesine verecektir. Bu arivler ilgili Hkmetlere her zaman ak
olacaktr.
Madde 97 Her Hkmet atad Karma Hakem Mahkemeleri yeleri ile atayaca
memur ya da Sekreterlerin cret ve deneklerini deyecektir.
Bakan ile Genel Sekreterin cret ve denekleri ilgili Hkmetlerce, aralarnda anlaarak,
saptanacak ve bu cret ve denekler ile Mahkemenin ortak harcamalar her iki Hkmete
yar yarya denecektir.
Madde 98 bu Kesim Japonya ile Trkiye arasnda ortaya km olup, bu Andlama
uyarnca Karma Hakem Mahkemesinin yetkisi iinde bulunmas gereken ilere
uygulanmayacaktr; bu iler iki Hkmet arasnda anlama yolu ile zmlenecektir.
KESM : VI
ANDLAMALAR
Madde 99 bu Andlamann yrrle konulmasndan sonra ve onun ierdii
hkmler bozulmakszn, aada saylan ekonomik ya da teknik nitelikteki ok tarafl
Andlamalar, Szlemeler, Anlamalar, Trkiye ile teki Batl Devletlerden, bunlara
taraf olanlar arasnda yeniden yrrle gireceklerdir.
(1) Denizalt kablolarnn, korunmasna ilikin 14 Mart 1884, l Aralk 1886 ve 23 Mart
1887 gnl Szlemeler ile 7 Temmuz 1887 gnl btnleyici [de clture] Protokol;
(2) Gmrk tarifelerinin yaymlanmasna ve gmrk tariflerinin yaymlanmas iin
uluslararas bir Birlik kurulmasna ilikin 5 Temmuz 1890 gnk Szleme;
(3) Paris'te Uluslararas Salk Ofisi kurulmasna ilikin, 9 Aralk 1907 Anlamas
[Arrangement];
(4) Romada uluslararas bir Tarm Enstits kurulmasna ilikin 7 Haziran 1905 gnl
Szleme;

-31-

(5) Escaut Irma zerinde gei resminin satn alnmasna ilikin 16 Temmuz 1863
gnl Szleme;
(6) bu Andlamann 19. Maddesindeki zel hkmleri sakl klmak koulu altnda,
Svey Kanalnn zgrce kullanlmasn gvence altna alacak bir rejim saptanmasna ilikin
29 Ekim 1888 gnl Szleme;
(7) 30 Kasm 1920 gnl Madrit'te imzalanan Szleme ve Anlamalarla birlikte,
Evrensel Posta Birliine ilikin Szleme ve A.nlamalar;
(8) 10/12 Temmuz 1875 gn Sen-Petersburg (bugnk Leningrad) da imzalanan
Uluslararas Telgraf Szlemeleri ve 11 Haziran 1908 de Libzonda Uluslararas Telgraf
Konferansnda kararlatrlan Tzkler ve Tarifeler;
Madde 100 Trkiye aada saylan Szlemelere ya da Anlamalara katlma ve
onlar onaylama ykmlenir.
(1) Otomobillerin uluslararas dolamna ilikin 11 Ekim 1909 gnl Szleme;
(2) Gmrk resmine bal vagonlarn kurunlanarak kapatlmasna ilikin 15 Mays 1886
gnl Anlama ve 18 Mays 1907 gnk Protokol;
(3) Denizlerde arpna, yardm ve kurtarma ilerine ilikin kimi kurallarn
birletirilmesiyle ilgili 23 Eyll 1910 gnl Szleme;
(4) Hastahane gemilerinin limanlarda resim ve vergilerden baklna ilikin 21 Aralk
1904 gnl Szleme;
(5) Kadn ticaretinin yasaklanmasna ilikin 18 Mays 1904, 4 Mays 1910 ve 30 Eyll
1921 gnl Szlemeler;
(6) Fuhu ile ilgili yaynlarn yasaklanmasna ilikin 4 Mays 1910 gnl Szleme;
(7) 54, 88 ve 90. Maddelerin sakl kalmas koulu ile9 17 Ocak 1912 gnl Salk
Szlemesi;
(8) Filoksera hastalna kar alnacak nlemlere ilikin 3 Ekim 1881 ve 15 Nisan 1889
gnl Szlemeler;
(9) Afyon konusunda 23 Ocak 1912 gn La Hayc'de imzalanan Szleme ile 1914 Ek
Protokol;
(10)5 Temmuz 1912 gnl Uluslararas Telsiz Telgraf Szlemesi;
(11)Afrika'da alkoll maddelerin bal tutulaca rejime ilikin Saint Germain-enLayede imzalanan 10 Eyll 1919 gnl Szleme;
(12)26 ubat 1885 gnl Berlin Genel Bat ile 2 Temmuz 1890 gnl Brksel Demeci
ve Genel Senedinin yeniden incelenmesi konusunda Saint - Germain - en - Laye'de
imzalanan 10 Eyll 1919 gnl Szleme;

-32-

(13)Eer Trkiye l Mays 1920 gnl Protokol hkmlerinin uygulanmasyla corafya

durumunun, gerektirdii deiikliklere kavutuunu grrse. Havayolu ile Gezilerin
Dzenlenmesine ilikin 13 Ekim 1919 gnk Szleme;
(14)Kibrit yapmmla beyaz fosfor kullanlmasnn yasaklanmasna ilikin, 26 Eyll 1906
gn Bernede imzalanan Szleme,
Trkiye, bunlardan baka, telli ve telsiz telgraflara ilikin uluslararas yeni Szlemelerin
dzenlenmesine katlma ykmlenir.
BLM: IV
ULAIM YOLLARI VE SALIK LER
KESM : I
ULAIM YOLLARI
Madde 101 Trkiye, transitin serbestliine ilikin, Barselon Kon-ferausmea 14 Nisan
1921 gn kabul edilmi olan Szleme ile Statye ve uluslararas nitelikte, gidi - gelie
elverili su yollarna uygulanacak rejime ilikin anlan Konferansa 19 Nisan 1921 gn
kabul edilmi bulunan Szleme ve Stat ile Ek Protokole katldn aklar.
Bylece, Trkiye ibu Andlamann yrrle konulmas gnnden balamak zere, bu
Szleme, Stat ve Protokoller hkmlerinin yrrle konulmasn ykmlenir.
Madde 102 Trkiye, deniz kys bulunmayan Devletlerin gemi bayrana sahip
olma haklarnn tannmasna ilikin 20 Nisan 1921 gnl Barselon Deklarasyonuna
katldn aklar.
Madde 103 Trkiye, 20 Nisan 1921 gnl Barselon Konferansnn uluslararas rejime
bal limanlara ilikin tleme Kararlarna katldn aklar.
Trkiye bu rejini altna konulacak limanlar daha sonra bildirecektir.
Madde 104 Trkiye, 20 Nisan 1921 gnl Barselon Konferansnn uluslararas
demiryollarna ilikin tleme kararlama katldn aklar. Bu tlemeler ibu
Andlamann yrrle konulmad gnnden balayarak, Trk Hkmetince, karlkl olmak
koulu ile uygulanacaktr.
Madde 105 Trkiye, ibu Andlamann yrrle konulmasndan sonra, 14 Ekim
1890, 20 Eyll 1893, 16 Temmuz 1895, 16 Haziran 1898 ve 19 Eyll 1906 gnlerinde
BerMe imza edilen Demiryollar ile eya tanmasna ilikin Szlemelere ve Dzenlemelere
[Arrangements] katlma ykmlenir.
Madde 106 Yeni snrlarn geecei yerler nedeniyle, bir lkenin iki blmn
birbirine balayan bir demiryolu teki lkeyi kesiyor ya da bir lkeden balayan bir
demiryolu kola baka bir lkede- son buluyorsa, iki lke arasndaki ulama ilikin konularda
iletme koullar, zel olarak kararlatrlan hkmler sakl kalmak zere, ilgili Demiryolu
Ynetimleri arasnda yaplacak bir anlama ile dzenlenecektir; bu Ynetimler anlama
koullar zerinde uyumazlarsa, bunlar hakem yolu ile belirlenecektir.

-33-

Trkiye ve onunla snr olan Devletler arasndaki snr zerinde tm tren istasyonlarnn
kurulmas ve bu istasyonlar arasndaki demiryollarn iletilmesi zde koullar ieren
anlamalarla dzenlenecektir.
Madde 107 Geldii ya da gittii yer Trkiye ya da Yunanistan olup Yunan-Bulgar
snr ile, Kuleliburgaz yaknna den Yunan-Trk snr arasndaki Dou Demiryollarnn
kesiminden transit olarak yararlanan yolcular ve ticaret eyasndan ibu transit nedeniyle hi
bir resim ya da har alnmayacak ve hi bir pasaport ya da gmrk kontrol ilemi
yaplmayacaktr.
bu Maddenin uygulanmas Milletler Cemiyeti Meclisinin seecei bir Komiserce
salanacaktr.
Yunan ve Trk Hkmetleri bu Komiser katnda yukada szedilcn hkmlerin
uygulanmasna ilikin her soruna Komiserin ilgisini ekmekle grevli ve bu grevin
yaplmas iin gerekli tm kolaylklardan yararlanacak bir temsilci atamak hakkna sahip
olacaklardr. Bu Temsilciler, gereksinim duyacaklar alt memurlarn says ve nitelii
konusunda Komiserle anlaacaklardr,
Sz konusu hkmlerin uygulanmasna ilikin olup zmlemei baaramad her
sorunu, Milletler Cemiyeti Meclisinin kararna sunmak bu Komiserin yetkisi iinde
bulunacaktr. Yunanistan ve Trkiye Hkmetleri, ounlukla karar alacak olan ibu
Meclislin her kararna uyma ykmlenirler.
Bu Komiserin maa ve yapaca hizmete ilikin harcamalar Yunan ve Trk
Hkmetlerince eit biimde karlanacaktrTrkiye daha sonra Edirne'yi Kuleliburgaz ile stanbul arasndaki demiryoluna balayan
bir demiryolu yaparsa, ibu Maddenin, Kuleliburgaz ve Bosnaky yanndaki Yunanistan Trkiye snr noktalar arasnda, iki ynl transite ilikin hkmleri geersiz kalacaktr.
lgili Hkmetlerden her biri, bu Andlamann yrrle konulmas gnnden balamak
zere, be yllk bir sre sonunda ibu Maddenin 2-5. Fkralarnda ngrlen denetlemei
srdrmee neden olup olmad konusunda bir karar vermesi iin Milletler Cemiyeti
Konseyine bavurmak hakkna sahip olacaklardr. Bununla birlikte, Yunan - Bulgar snr ile
Bosnaky arasnda bulunan Dou Demir-yollarnn iki kesimi zerindeki transite ilikin olan
1. Fkra hkmlerinin yrrlkte kalmas kararlatrlmtr.
Madde 108 Gerek Osmanl Hkmetinin ya da zel Ortaklklarn olup ibu Andlama
uyarnca Osmanl mparatorluundan ayrlan topraklarda bulunan limanlar ile demiryollarnn
geirimine ilikin, gerek Batl Devletler arasnda ayrcalk hakk sahiplerine ve memurlarnn emeklilik ilerine ilikin olarak nceden konulmu ya da konulacak zel hkmler
sakl kalmak zere, demiryollarnn geirimi aadaki koullara gre yaplacaktr.
1. Tm demiryollar iin yaplm yapt ve tesisler btnyle ve olanakl olduu lde
iyi durumda braklacaktr.
2. Kendisinin yryc gereleri (matriel roulant) bulunan bir demiryolu ann tm
devredilmi bir toprak zerinde ise, bu gereler 30 Ekim 1918 gnl son envantere gre
btn ile braklacaktr.

-34-

3. bu Andlama gereince ynetimleri ayrlacak demiryollarnn yryc

gerelerinin bllmesi, eitli paralar kendilerine verilen Ynetimler arasnda dosta
anlama yolu ile saptanacaktr. Bu anlama, 30 Ekim 1918 gnl son envantere gre, sz
konusu demiryolu zerindeki kaytl gerelerin nemini, servis yollar ile birlikte,
demiryollarnn uzunluunu, ulamn nitelik ve niceliini hesaba katacaktr. Anlamaya
varlamazsa, anlamazlklar hakem yolu ile zmlenecektir. Hakem karar, gerekiyorsa, her
kesimde braklmas gereken lokomotifleri, yolcu ve yk vagonlarn gsterecek, bunlarn
devralnmas koullarn belirleyecek ve eldeki atlyelere gtrlen gerelerini ksa bir sre
iinde, bakmn salamak iin zorunlu grlecek dzenlemeleri ortaya koyacaktr.
4. Ana maddeler, oturma eyas ve aletler, yryen gerelerin bal tutulduu
koullarn tpksna bal olacaktr,
Madde 109 Tersine hkmler olmadka, eer yeni bir snrn izilmesi yznden bir
Devletin sularnn dzeni (kanallar almas, su basknlar, sulama, drenaj, ya da onlarn
benzeri iler) teki bir Devletin topranda yaplacak ilere bal bulunduu, ya da bir
Devletin topraklar zerinde, Savatan nceki yaplacak ilere teki bir Devletin
topraklarndan kan sular ya da idrolik enerji kullanlyorsa, ilgili Devletler arasnda, her
birinin karlarn ve kazanlm haklarn koruyacak nitelikte, bir anlama yapmalar gerekir.
Anlama olmazsa sorun hakem yolu ile zmlenecektir.
Madde 110 Romanya ve Trkiye, Kstence - stanbul [telgraf] kablosunun iletme
koullarn haka saptamak zere, aralarnda anlaacaklardr. Anlama olmazsa, sorun hakem
yolu ile zmlenecektir.
Madde 111 Trkiye, gerek kendi, gerek uyruklar adna, artk kendi topraklarna
erimeyen kablolarn tm ya da paralar zerinde, ne nitelikte olursa olsun, tm hak ya da
ayrcalklardan vazgeer.
Eer yukardaki Fkra gereince geirimi yaplm olan kablolar ya da kablolarn bir
blm zel mlkiyetten ise sahiplerinin zararlarnn giderimi, mlkiyetin getii
Hkmlerce karlanacaktr. Zarar giderimin tutarnda anlama olmazsa, bu tutar hakem yolu
ile saptanacaktr.
Madde 112 Trkiye kendi topraklarnda en az bir balants olan kablolar zerinde
daha nce sahip olduu mlkiyet haklarn koruyacaktr.
Bu kablolarn Trk topraklarna giri haklarnn kullanlmas ve onlarn iletilmesi
koullar ilgili Devletlerce, dosta anlaarak, dzenlenecektir. Anlama olmazsa, anlamazlk
hakem yolu ile zmlenecektir.
Madde 113 Batl Yksek Taraflar, her biri kendisiyle ilgili olarak, Trkiye'de
yabanc postahaneleri kaldrlmasn kabul ettiklerini aklarlar.

-35-

KESM : II
SALIK LER
Madde 114 stanbul Salk leri Yksek Kurulu (Conseil Suprieur de Sant de
Constantinople) kaldrlmtr. Trkiye'nin kylar ve snrlarnn salk rgtyle Trk
ynetimi grevlidir.
Madde 115 Oranlar ve koullar haka olacak tek dzen bir salk tarifesi, Trk
bayra ile yabanc bayraklar ayrt etmeksizin, tm gemilere ve Trkiye uyruklarna
uygulanan zde koullarla, yabanc Devlet uyruklarna uygulanacaktr.
Madde 116 Trkiye, akta kalm olan eski salk memurlarnn, stanbul Salk
leri Yksek Kurulunun paralarndan ayrlarak verilmek zere, zarar giderimi haklarna ve
ibu Kurulun bugnk eski memurlarnn ve onlarn yerine geen hak sahiplerinin, kazanlm
teki tm haklarna btnyle sayg gstermei stlenir. bu haklara, eski stanbul Salk
leri Yksek Kurulu'nun yedek akesinin, ayrlmas biimine ve eski Salk Ynetiminin
kesin artmna ilikin tm iler ile onlara benzer ya da bal olan teki tm sorunlar, zel (ad
hoc) bir Komisyonca zmlenecektir. Bu Komisyon, Almanya, Avusturya ve Macaristan
dndaki stanbul Salk leri Yksek Kuruluna katlm olan devletlerden her birinin
bir temsilcisinden oluacaktr. Gerek yukarda sz edilen artma, gerek bu artmdan
sonra kalan paralarn tahsis ynne ilikin olarak, ibu Komisyonun yeleri arasnda
anlamazlk karsa, Komisyonda temsil edelin Devletlerden her biri, son karar alacak olan
Milletler Cemiyeti Meclisine bavurma hakkna sahip bulunacaktr.
Madde 117 Trkiye ile Mekke'de Hac devinin, Kuds ziyaretinin ve Hicaz
Demiryollarnn korunmasnda ilgili bulunun Devletler, uluslararas Salk Szlemelerinin
hkmleri uyarnca, zel nlemler alacaklardr. Uygulamada eksiksiz bir tekdzen salamak
amacyla, bu devletler ile Trkiye, Hac ve ziyaretlere ilikin salk Egdm Komisyonu
kuracaklardr. Bu Komisyonla Trkiye Salk Daireleri ve Msr Deniz ve Karantina Salk
Kurulu temsil edilecektir.
Bu Komisyon, topraklar zerinde toplanaca Devletin nceden iznini alacaktr.
Madde 118 Hac ve ziyaretlere ilikin Salk leri Etdm Komisyonu'nun almalar
konusunda, gerek Milletler Cemiyeti Salk Komitesine ve Uluslararas Genel Salk Ofisine,
gerek Hac ve ziyaretle ilgili her lkenin istemde bulunacak Hkmetine raporlar
gnderilecektir. Komisyon, kendisine Milletler Cemiyetince, Uluslararas Genel Salk
Ofisine ya da ilgili Hkmetlerce yneltilecek tm sorular zerine grn bildirecektir.
KESM: V
ETL HKMLER
1. SAVA TUTSAKLARI
Madde 119 Batl Yksek Taraflar, ellerinde kalm olan sava tutsaklar ile sivil
tutuklular hemen lkelerine geri yollama ykmlenirler.
Yunanistan ve Trkiye'nin, her birinin elinde bulunan sava tutsaklar ve sivil tutuklularn

-36-

mbadelesi bu Hkmetler arasnda 30 Ocak 1923 gn Lozan'da imza edilmi olan zel
Anlamann konusunu oluturmaktadr.
Madde 120 Disipline aykr eylemler nedeniyle cezaya arptrlmas gereken ya da
arptrlm olan sava tutsaklar ve sivil tutuklular, cezalarnn btnlenmesine ya da onlara
ilikin yasal kavuturmann sona ermesine baklmakszn, geri yollanacaktr.
Disiplin crmleri dndaki eylemeleri nedeniyle cezaya arptrlmas gereken ya da
arptrlm olanlarn tutukluluklar srdrlebilecektir.
Madde 121 Batl Yksek Taraflar, kaybolanlarn aranmas ya da geri gnderilmeme
isteinde bulunmu olan sava tutsaklar ve sivil tutuklularn kimliklerinin belirlenmesi iin,
her biri kendi topraklar zerinde, her trl kolayl gstermei ykmlenirler.
Madde 122 Batl Yksek Taraflar, ibu Adlama yrrle konulur konulmaz,
sava tutsaklar ve sivil tutuklularn olduu ya da olmu bulunduu halde alkonulmu tm
eya, para, hisse senetleri, tahviller, belgeler ya da her trl kiisel eyann geri verilmesini
ykmlenir
Madde 123 Batl Yksek Taraflar, kendi Ordularnca ele geirilmi olan sava
tutsaklarnn geimleri iin harcanan paralarn denmesinden karlkl olarak vazgetiklerini
aklarlar.
2. MEZARLIKLAR
Madde 124 Aada 126 Maddenin zel hkmleri zedelenmeksizin, Batl Yksek
Taraflar, ilerinden her birinin 29 Ekim 1914'ten beri sava alannda, ya da yaralanma, kaza
ya da hastalk sonucunda len kara ve deniz askerleri ile o gnden beri, tutsaklk srasnda
lm sava tutsaklar ve sivil tutuklularn, kendi egemenlikleri altnda bulunan topraklar
zerindeki mezarlklarna, mezarlarna, toplu ceset ukurlarna ve adlarna dikilen antlara
sayg gsterecek ve onlarn bakmn yapacaklardr.
Batl Yksek Taraflar, ilerinden her birinin sz konusu mezarlklar, mezarlar ve toplu
ceset ukurlarn belirlemek, kaydn yapmak, ynetmek ve bunlarn bulunduklar yerlerde
uygun antlar dikmekle grevlendirecekleri Komisyonlara, kendi topraklar zerinde
grevlerini yapmak iin, tm kolaylklar gsterme konusunda anlaacaklardr.
Batl Taraflar, yukarda szgeen kara ve deniz askerlerinin kemiklerinin yurtlarna
geri gnderilmesi konusundaki istemleri yerine getirebilmek iin, ulusal yasalar hkmleri ve
genel saln gerekleri sakl kalmak koulu ile, her trl kolayl, karlkl olarak
gstermeye sz verirler.
Madde 125 Batl Yksek Taraflar,
Birincisi : Tutsak iken len sava tutsaklar ve sivil tutuklularn,
belirlenmesi iin yararl tm bilgilerle birlikte eksiksiz bir listesini;

kimliklerinin

kincisi : Kimlikleri belirlenmeksizin gmlm llerin, mezarlarnn says ve yerleri

konusunda her trl bilgileri, karlkl olarak, birbirlerine vermei ykmlenirler.

-37-

Madde 126 Romanya topraklarnda 27 Austos 1916dan beri len Trk kara ve deniz
askerleri ve sava tutsaklarnn mezarlar, toplu ceset ukurlar ve adlarna dikilen antlarn
bakm ile sivil tutuklulara ilikin 124. ve 125. Maddelerden doan bakaca herhangi
bir ykmllk iin Romanya Hkmeti ile Trkiye Hkmeti, arasnda zel bir Adlama
yaplacaktr.
Madde 127 124. ve 125. Maddelerin genel nitelikteki hkmlerini btnlemek iin,
bir yandan Britanya mparatorluu, Fransa ve talya Hkmetleri, te yandan Trkiye ve
Yunanistan Hkmetleri 128.den 136'ya dek olan Maddelerdeki zel hkmleri
kararlatrmlardr.
Madde 128 Trkiye Hkmeti, Britanya mparatorluu, Fransa ve talya
Hkmetlerine kar kendi topraklar, zerinde onlann sava alannda ya da yaralama, kaza,
ya da hastalk sonucu lm olan kara ve deniz askerleri ile tutsak iken len sava tutsaklar
ve sivil tutuklularn mezarlar, mezarlklar, toplu ceset ukurlar ve adlarna dikilmi
antlarnn zerinde bulunduu arsalar o devletlere ayr ayr ve sresiz olarak brakma
ykmlenir.
Bundan baka sz konusu mezarlara, mezarlklara, toplu ceset ukurlarna ve antlara
serbeste girilmesine ver gerekiyorsa, cadde ve yollarn yaplmasna izin vermei ykmlenir.
Yunan Hkmeti, kendi topraklarna ilikin .olarak, zde ykmllkleri stlenir.
Yukardaki hkmler, verilen arsalarda Trk egemenliini ya da, duruma gre, Yunan
egemenliini zedelemez.
Madde 129 Trkiye Hkmetince verilecek arsalar iinde, zellikle Britanya
mparatorluu iin 3 sayl haritada gsterilmi olan Anzak adl kesim (Arburnu) de
bulunacaktr.
Britanya mparatorluunun yukarda belirtilen arsalardan yararlanmas u koullar iinde
olacaktr :
(1) Bu arsalar, ibu Andlama ile belirlenen kullanma amacndan baka bir biimde
kullanlmayacak; bylece hi bir askersel ya da ticar amala ya da verilmesine neden olan
yukarda belirli amaca aykr, bakaca hi bir amala kullanlmayacaktr.
(2) Trkiye Hkmeti, mezarlklarla birlikte, sz konusu arsalar her zaman denetlemek
hakkna sahip bulunacaktr.
(3) Mezarlklarn korunmasnda sivil bekilerin says, her mezarlk iin bir bekiyi
gemeyecektir. Mezarlklarn dndaki arsalar iin zel bekiler olmayacaktr.
(4) Sz konusu arsalarda, mezarlklarn gerek iinde, gerek dnda, bekiler iin zorunlu
konutlardan baka hi bir konut yaplmayacaktr.
(5) Sz konusu arsalarn deniz kys zerinde, kii ve inal indirip bindirmee yararl hi
bir rhtm, mendirek, ya da iskele yaplmayacaktr.
(6) Gerekli tm resm ilemler yalnz Boazlarn i kylarnda yaplabilecek ve arsalara

-38-

ancak bu ilemlerin yaplmasndan sonra girilebilecektir. Trk Hkmeti, olanakl bulunduu

lde, kolay olmas gereken bu ilemlerin, ibu Maddenin teki hkmleri zedelenmemek
koulu ile, Trkiye'ye giden baka yabanclar iin konulmu ilemlerden daha zor olmamasn
ve her trl yersiz gecikmeyi nleyici biimde yaplmasn kabul eder.
(7) Sz konusu yerleri ziyaret etmek isteyen kiiler silhl olmayacaklardr. Trk
Hkmeti ibu kesin yasaklamann, uygulanmasn izlemek hakkna sahip bulunacaktr.
(8) 150 kiiden fazla olan her ziyareti kafilesinin varndan en az bir hafta nce Trk
Hkmetine bilgi verilmesi gerekecektir.
Madde 130 Mezarlara, mezarlklara ve toplu ceset ukurlarna ve antlara ilikin
sorunlar yerinde zmlemekle grevli olarak Byk Britanya, Fransa ve talya
Hkmetlerinden her biri birer Komisyon atayacaktr. Bu Komisyonlarda Trk ve Yunan
Hkmetleri de birer temsilci bulunduracaktr.
bu Komisyonlar zellikle :
(1) Cesetlerin gmld ya da gmlm olabilecei blgeleri bulmak ve mezarlar,
toplu ceset ukurlarn ve antlar saptamak;
(2) Mezarlarn, gerekiyorsa, bir arada toplanmad koullann saplamak; Trk
topraklarnda Trk temsilcisi ve Yunan topraklarnda Yunan temsilcisi ile anlaarak, toplu
mezarlklar ile ukurlarn ve dikilecek antlarn yerlerini belirlemek; kullanlacak arsa
geniliini, zorunlu en dk dzeyde tutarak, bu yerlerin snrlarn belirlemek;
(3) Kendi uyruklar irin yaplm ya da yaplacak mezarlklarn, ukurlarn ve antlarn
kesin planlarn, bal olduklar Hkmetleri adna, Trk ve Yunan Hkmetlerine
bildirmekle grevlidirler.
Madde 131 Kendilerine arsa ayrlan Hkmetler, ibu topraklar yukarda
ngrldnden baka biimde kullanmama ve kullanmaa izin vermemei ykmlenir.
Sz konusu arsalar deniz kysnda bulunuyorsa, ky topraklar verildii Hkmetlerce her
hangi bir kara ve deniz gc iin ya da ticaret amacyla kullanlmayacaktr. zerinde mezarlar
ve mezarlklar yaplmasndan vazgeilecek ve ant dikilmesi iin kullanlmayacak topraklar
yine Trk ya da, duruma gre Yunan Hkmetine kalacaktr.
Madde 132 128. inciden 130. uncuya kadar olan Maddelerde yazl arsalarn sresiz
olarak ve btnyle yararlanmalar iin Britanya, Fransa ve talya Hkmetlerine
braklmasna ilikin yasal ve ynetimsel gerekli nlemler, Trk Hkmeti ve Yunan
Hkmetince, 130. Maddenin 3. Fkrasnda ngrlen bildirimi izleyecek olan alt ay iinde
alnacaktr.
Eer kamulatrmak yoluna, gitmek gerekirse, Trk ve Yunan Hkmetleri bu
kamulatrmlar, her biri kendi topraklar, zerinde, giderlerini kendileri karlayarak
yapacaktr.
Madde 133 Britanya, Fransa ve talya Hkmetleri, uyruklarnn mezarlarnn,
mezarlklarnn, toplu ceset ukurlarnn ve antlarnn yapm, dzenlenmesi ve bakm
islerini uygun, grecekleri her hangi bir Kuruma brakmakta zgr olacaklardr. Bu Kurumlar
askersel bir nitelikle bulunmayacaktr. Mezarlarn bir araya getirilmesini, mezarlk ve toplu

-39-

ceset ukurlarnn kurulmasn salamak zere, cesetlerin mezarlardan karlmas ve baka

bir yere gtrlmesi ve kendilerine arsa ayrlan Hkmetlerce yurtlarna geri yollanmas
kararlatrlacak cesetlerin mezarlardan karlp tanmas ilerini yaptrmak hakkna yalnz
bu kurumlar sahip olacaktr.
Madde 134 Britanya, Fransa ve talya Hkmetleri Trkiye'de bulunan mezarlarn,
mezarlklarn, toplu ceset ukurlarnn ve antlarn korunmas iini kendi uyruklar arasndan
atanm bekilerle salama hakkna sahip olacaklardr. Trk makamlarnca tannacak olan bu
bekiler mezarlarn, mezarlklarn, toplu ceset ukurlarnn ve antlarn korunmasn salamak
zere, bu makamlardan yardm greceklerdir. Bekilerin, hi bir askersel nitelii
olmayacaktr; ancak kendilerini savunmak iin bir tabanca ya da otomatik tabanca
tayabileceklerdir.
Madde 135 128. inciden 131. inceye dek Maddelerde sz konusu arsalar Trkiye ve
Trk makamlar ve duruma gre, Yunanistan ve Yunan makamlarnca hi bir kira bedeline,
resim ya da vergiye bal tutulmayacaktr. Britanya, Fransa ve talya Hkmetleri temsilcileri
ile mezarlar, mezarlklar, toplu ceset ukurlarn ve antlar ziyaret isteinde bulunan kiiler
iin oralara girmek her zaman serbest olacaktr. Trk Hkmeti ve Yunan Hkmeti sz
konusu arsalara kan yollarn bakmn sresiz biimde stleneceklerdir.
Trk Hkmeti ve Yunan Hkmeti yukarda sz edilen mezarlarn, mezarlklarn, toplu
ceset ukurlarnn ve antlarn bakmyla grevli kiilerin gereksinimleri ve topraklarn
sulanmas iin yeterince suyu salayabilmeleri konusunda Britanya, Fransa ve talya
Hkmetinlerine her trl kolayl gstermei ykmlenirler.
Madde 136 Britanya, Fransa ve talya Hkmetleri, Trkiye'den ayrlan topraklarda
bulunanlarla kendi Hkmetlerine bal topraklarda gml Trk kara ve deniz askerleri iin
mezarlar, mezarlklar, toplu ceset ukurlar ve antlar kurulmas iin 128. Madde ile 130.
uncudan 135. inciye dek olan Maddeler hkmlerinden yararlanmak hakkn Trkiye
Hkmetine tanmay ykmlenirler.
3. GENEL HKMLER
Madde 137 Batl Yksek Taraflar arasnda tersine kararlatrlan hkmler dnda,
20 Ekim 1918 gnnden balayarak ibu And-lamamu yrrle konulmasna dek stanbul'u
igal eden Devletler uyruklarnn, yabanclarn ya da Trk uyruklarnn haklar, mallar ve
karlar ve bunlardan her birinin Trk makamlar ile olan ilikileri konusunda adgcen
devletler makamlarnca ya da onlarla anlaarak alnm kararlar ya da verilen buyruklar
geerli saylacak ve bunlar nedeniyle ad geen Devletler ya da onlarn makamlar aleyhine
hi bir istem ileri srlemeyecektir. :
Yukarda sz edilen kararlar ya da buyruklar nedeniyle uranlan bir zarardan, doan
bakaca tm istemler Karma Hakem Mahkemesine gtrlecektir.
Madde 138 Genel affa ilikin bugnk Demecin IV. ve VII. paragraflarn hkmleri
zedelenmemeli koulu ile, yargsal konularda 30 Ekim 1918 gnnden balayarak ibu
Andlamann yrrle konulmasna dek, Trkiye'de stanbul'u igal eden Devletlerin
yarglar, mahkemeleri ya da makamlarnca ve 8 Aralk 1921 gn kurulan Karma Yarg
Komisyonunca Trkiye'de verilen kararlar ve emirler, uygulanmaya ilikin nlemlerle
birlikte, geerli olacaktr.

-40-

u da var ki, bir askersel mahkeme ya da bir polis mahkemesince hukuksal konularda
verilen ve kendisini yararlandran bir yargsal karar nedeniyle her hangi bir kii, karlat
bir zararn giderimi iin bir istemde bulunursa, ibu istem Karma Hakem Mahkemesine
sunulacak ve bu Mahkeme de, gerekiyorsa, bir zarar giderimi denmesine ya da geri verme
ilemine karar verebilecektir.
Madde 139 Sivil ynetime, yargsal ya da maliye makamlara ya da Vakflar
Ynetimine ilikin olup, Trkiye'de bulunmakla birlikte, Osmanl mparatorluundan ayrlan
bir topran Hkmetini zellikle ilgilendiren arivler, sicil defterleri, planlar, senetler ve
teki belgeler ile, buna karlk olarak, Osmanl mparatorluundan ayrlan bir toprak
zerinde bulunup Trk Hkmetini zellikle ilgilendiren arivler, planlar, senetler ve teki
belgeler, karlkl olarak, birbirlerine geri verilecektir.
Yukarda szgeen arivler, sicil defterleri, planlar, senetler ve teki belgeleri elinde
bulunduran Hkmet, kendisini de bunlarla ilgili gryorsa, ilgili teki Hkmete, istem
zerine, onlarn fotokopilerini ya da onayl rneklerini vermek karlnda, asllarn
alkoyabilecektir.
Gerek Trkiye'den, gerek ayrlan topraklardan alnp gtrlm olan arivler, sicil
defterleri, planlar, senetler ve teki belgeler zellikle alndklar topraklara ilikin ise, bunlarn
geri verilecektir.
bu ilemlerin gerektirdii harcamalar, istemde bulunan Hkmete yaplacaktr.
Yukardaki hkmler, eski Osmanl mparatorluunun iken 1912 ylndan sonra
Yunanistana geen yerlede bulunan tanmaz mallar ya da Vakflara ilikin sicil defterleriune
de zde koullarla uygulanr.
Madde 140 Trkiye ile teki Batl Devletler arasnda, Sava srasnda ve 30 Ekim
1918 gnnden nce, her birinin ele geirdii deniz ganimetleri, birbirlerine kar hibir ilem
ve sav konusu olmayacaktr. stanbulu igal eden Devletlerce anlan gnden sonra, Silah
Brakmnn bozulmas nedeniyle, elkonulan mallar [saisies] konusunda da bu hkm
geerli olacaktr.
uras kararlatrlmtr ki, stanbulu igal eden Devletlerin Hkmetleri ya da Trk
Hkmetince, 29 Ekim 1914 gnnden 1 Ocak 1925 gnne dek, kendi limanlarnda
kullanlm olan her trl tekneler, kk tonajl gemiler, yatlar ve mavunalar konusunda
gerek sz edilen Devletlerin Hkmetleri ve uyruklarnca, gerek Trk Hkmeti ve
uyruklarnca hibir istem ileri srlmeyecektir. Bununla birlikte, ibu hkm, genel affa
ilikin bugnk Demecin, IV. Paragraf hkmlerini zedelemedii gibi, 29 Ekim 1914
gnnden nceki haklara dayanarak, kiilerce baka kiilere kar ileri srlecek istemleri de
bozmayacaktr.
Yunan kuvvetlerince 30 Ekim 1918 gnnden sonra zaptolunan Trk bayrakl gemiler
Trkiyeye geri verilecektir.
Madde 141 bu Andlamann 25. Maddesinin ve 28 Haziran 1919 gnk Versay
Bar Andlamasnn 155. 250. ve 440. Maddeleri ile VIII. Blmnn (Onarm), III. Ekinin
uygulanmasyla ilgili olarak Sava srasnda Alman Hkmeti ya da uyruklarnca Osmanl
Hkmeti ya da uyruklarna devredilmi olan tm Alman gemileri iin Alman Hkmetine ya

-41-

da uyruklarna kar domu olabilecek her trl ykmllklerden Trkiye Hkmeti ve

uyruklar, imdi o gemileri elinde bulunduran Mttefik Hkmetlerin izni gerekmeksizin,
aklanmtr. Trkiye ile onun yannda savam olan teki devletlerin ilikilerinde de,
gerekiyorsa bu hkm geerlidir.
Madde 142 Yunanistan ile Trkiye arasnda Rum ve Trk nfus mbadelesine ilikin
30 Ocak 1923 gn yaplan zel Szleme, bu iki Batl Yksek Taraf arasnda, ibu
Andlamann bir paras imi gibi, onun g ve deerinde olacaktr.
Madde 143 bu Andlama, olanakl olduunca, ksa bir sre iinde onaylanacaktr.
Onay belgeleri Paris'te sunulup saklanacaktr.
Japon Hkmeti onayn yaplm olduum Paris'teki Siyasal Temsilcisi aracl ile
Fransz Cumhuriyeti Hkmetine bildirmekle yetinebilecek ve bu durumda, onay belgesini
de, olanakl olduunca, ivedilikle sunacaktr.
mzac her bir Devlet, Andlasmay kendisine imza edilmi ve Lozan Konferansnn Son
Senedinde gsterilmi olan Batlarla birlikte -eer bunlar da onay gerektiriyorsa- bir tek
belge ile onaylayacaktr.
Bir yandan Trkiye, te yandan Britanya mparatorluu, Fransa, talya, Japonya ya da
onlarn arasndan , onay belgelerini sunar sunmaz, ilk sunu tutana dzenlenecektir.
Bu ilk sunu tutana gnnden balayarak, Andlama bylece, onu onaylam olan,
Batl Yksek Taraflar arasnda yrrle girecektir. teki Devletler iin, daha sonra onay
belgelerinin sunma gnnde yrrle girecektir.
Bununla birlikte, Yunanistan ve Trkiye ile ilgili olarak, 1. Madde ve 2. Maddenin
2 sayl Fkras ile 5-11. Maddeleri, hkmleri Yunan ve Trk Hkmetleri kendi onay
belgelerini sunar sunmaz, yukarda sz geen tutanak daha dzenlenmemi olsa bile
yrrle girecektir.
Fransa Hkmeti onay belgelerinin sunu tutanaklarnn, aslna uygun, birer rneini tm
imzac Devletlere verecektir.
Yukardaki hkmlere olan inanla, yetkili Temsilciler ibu Andlamay imza etmilerdir.
Yirmi drt Temmuz bin dokuz yz yirmi gn, Lozan'da yalnz bir rnek olarak
dzenlenmi olup, bu rnek Fransz Cumhuriyeti Arivlerinde saklanacak ve bu Hkmet
Batl Devletlerden her birine onun aslna uygun bir rneini verecektir.
HORALCE RUMBOLD
PELL
GARRONI
G. C. MONTAGNA
K. OTCHIAI
E. K. VNISLOS
CONSTANTN DlAMANDY
CONSTANTN CONTZESCO

M.SMET
DR. RIZA NUR
HASAN

-42-