Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΟΖΑΝΗΣ (1992-2008)

ΑΡΗ΢ΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗ΢ΣΖΜΗΟ ΘΔ΢΢ΑΛΟΝΗΚΖ΢
ΓΔΧΠΟΝΗΚΖ ΢ΥΟΛΖ
ΣΟΜΔΑ΢ ΑΓΡΟΣΗΚΖ΢ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ΢
Γεψξγηνο Παπαρξίζηνο
ΑΔΜ 6082
Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΠΝΟΤ ΢ΣΟΝ ΝΟΜΟ ΚΟΖΑΝΗ΢

(1992-2008)
ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΓΗΑΣΡΗΒΖ
Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο: Αλαζηάζηνο ΢έκνο
ΘΔ΢΢ΑΛΟΝΗΚΖ
2009
Η Παραγωγι Καπνοφ ςτο Νομό Κοηάνθσ (1992-2008)
2
Δπραξηζηψ ηνλ θχξην Αλαζηάζην ΢έκν πνπ δέρηεθε ηελ επίβιεςε ηεο παξνχζεο
εξγαζίαο. Σνπο πξψελ εξγαδφκελνπο ηνπ ΔΟΚ δπηηθήο Μαθεδνλίαο, θθ Ηνξδάλε θαη
Σδνχηδα γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηα ζηελ εχξεζε ησλ ζηνηρείσλ γηα ηελ θαιιηέξγεηα
ηνπ θαπλνχ ζην λνκφ Κνδάλεο ηε δεθαεηία ηνπ 1990, θαζψο θαη γηα ηηο πνιχηηκέο
πιεξνθνξίεο. Σηο εξγαδφκελεο ζηνπο νξγαληζκνχο θαπλνχ Βνΐνπ-Καζηνξηάο-
Γξεβελψλ θαη Δνξδαίαο-Κνδάλεο-΢εξβίσλ γηα ηελ βνήζεηα ζηελ εχξεζε ησλ
ζηνηρείσλ γηα ηελ θαιιηέξγεηα Καπλνχ ζην λνκφ Κνδάλεο ζηε δεθαεηία ηνπ 2000.
Δπίζεο φινπο ηνπο θίινπο πνπ βνήζεζαλ, κε παξαηεξήζεηο, πξνηάζεηο θαη επηκέξνπο
βνήζεηα θαηά ην δηάζηεκα ζπγγξαθήο.
3
ΠΔΡΗΛΖΨΖ
Αξρηθά παξνπζηάδνληαη γεληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαπλνχ. Οη κέζνδνη παξαγσγήο

ηνπ, νη πνηθηιίεο ηνπ, ν ξφινο ηνπ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία, ην παγθφζκην θαη
Δπξσπατθφ εκπφξην, ε ηζηνξία ηεο ρξήζεο ηνπ. Παξνπζηάδνληαη ηα κέηξα πνιηηηθήο
πνπ εθαξκφζηεθαλ ζηελ ρψξα καο, απφ ην 1925 κέρξη ζήκεξα, φπσο θαη κέηξα
αληηθαπληζηηθήο πνιηηηθήο ηεο ΔΔ. Αξγφηεξα παξνπζηάδνληαη ζηαηηζηηθά ζηνηρεία
ζρεηηθά κε ηελ παξαγσγή θαπλνχ ζην λνκφ Κνδάλεο ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1990 θαη ηνπ
2000. Δμεηάδνληαη νη ηάζεηο ηνπ αξηζκνχ παξαγσγψλ , ηεο ζπλνιηθήο θαιιηεξγήζηκεο
έθηαζεο, ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο, ηνπ κέζνπ κεγέζνπο θαπλνπαξαγσγηθήο
εθκεηάιιεπζεο, ηεο κέζεο παξαγσγηθφηεηαο αλά ζηξέκκα θαη αλά γεσξγηθήο
εθκεηάιιεπζεο. Γηα ηε δεθαεηία ηνπ 2000 εμεηάδνληαη θαη ηάζεηο ησλ ηηκψλ αλά θηιφ
θαη αλά θαπλνπαξαγσγηθή εθκεηάιιεπζε. Σέινο παξνπζηάδνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα
ηεο έξεπλαο θαη εμεηάδνληαη νη πξννπηηθέο ηνπ ηνκέα.
ABSTRACT
At first are demonstrated general characteristics of tobacco. The ways of production,

its species, its role to the Greek economy, the world and European trade, the history of
its use. Lately are demonstrated the means of policy that applied in our country, since
1925 until today, as well as the antismoking policy measures taken by EU. Lately are
demonstrated statistical evidences about the tobacco production in Kozani prefecture
the 1990 and 2000 decades. There is examined the trends of producers’ number, total
cultivated area, total production, the average size of tobacco-productive enterprise, the
average productivity per acre and per agricultural enterprise. For 2000 decade are
examined also the trends of prices per kilogram and per tobacco-productive
enterprise. Finally are presented the conclusions of the research and are examined the
prospects of this economic sector.
4
ΠΔΡΗΔΧΟΜΔΝΑ
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ: ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ ζει. 7
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: Ο ΚΑΠΝΟ΢ Χ΢ ΑΓΑΘΟ

2.1 Σν θπηφ Καπλφο ζει. 11
2.2 Σχπνη Καπλνχ ζει. 11
2.3 Πνηθηιίεο πνπ θαιιηεξγνχληαη ζηελ Διιάδα ζει. 12
2.4 Καιιηέξγεηα-επεμεξγαζία ζει. 15
2.5 Χθέιεηεο ηεο θαπλνθαιιηέξγεηαο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία ζει. 17
2.6 Παγθφζκηα Παξαγσγή-Παξαγσγή ζηελ Δ.Δ.-Γηεζλέο Δκπφξην ζει.17
2.7 Ζ Ηζηνξία ηνπ Καπλνχ ζει.18
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ: Ζ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΚΑΠΝΟΤ

3.1 Πξψηε πεξίνδνο (αξρή θαπλνθαιιηέξγεηαο ζηε ρψξα- 1957) ζει.19
3.2 Γεχηεξε Πεξίνδνο(1957-1980) ζει.21
3.3 Σξίηε Πεξίνδνο (1981-1992) ζει.23
3.4 Σέηαξηε πεξίνδνο (1993-2006) ζει.26
3.5 Πέκπηε Πεξίνδνο (2006-2009) ζει.30
3.6 Ζ Αληηθαπληζηηθή Δθζηξαηεία ζει.33
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: Ζ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΚΑΠΝΟΤ ΢ΣΟ ΝΟΜΟ ΚΟΕΑΝΖ΢ 1992-

1999
4.1 Αξηζκφο Παξαγσγψλ ζει.37
4.2 ΢πλνιηθή Καιιηεξγήζηκε Έθηαζε ζει.39
4.3 ΢πλνιηθή Παξαγσγή ζε θηιά ζει 39
4.4 Μέζε έθηαζε Δθκεηάιιεπζεο ζει.40
4.5 Μέζε Παξαγσγηθφηεηα Αλά ΢ηξέκκα ζει.41
4.6 Μέζε παξαγσγηθφηεηα ζε θηιά αλά θαπλνπαξαγσγηθή εθκεηάιιεπζε ζει.42
4.7 ΢πκπεξάζκαηα ζει.43
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΔΜΠΣΟ: Ζ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΚΑΠΝΟΤ ΢ΣΟ ΝΟΜΟ ΚΟΕΑΝΖ΢ 2000-

2008
5.1 Αξηζκφο Παξαγσγψλ ζει.45
5.2 Καιιηεξγήζηκε Έθηαζε ζει.46
5.3 Παξαγσγή ζε θηιά ζει.48
5.4 Μέζε έθηαζε Καπλνπαξαγσγηθψλ Δθκεηαιιεχζεσλ ζει.48
5.5 Μέζε Παξαγσγηθφηεηα Αλά ΢ηξέκκα ζει. 49
5.6 Μέζε Παξαγσγηθφηεηα αλά θαπλνπαξαγσγηθή εθκεηάιιεπζε ζει.51
5.7 Μέζε Σηκή Αγνξάο ζει.51
5.8 Μέζε Σηκή Αγνξάο αλά Δθκεηάιιεπζε ζει.52
5.9 ΢πκπεξάζκαηα ζει.53
ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΔΚΣΟ: ΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ ζει.54
5
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ζει.60
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ζει.62
ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΠΗΝΑΚΩΝ
Πίλαθαο 4.1. Μέζε παξαγσγηθφηεηα ζε θηιά αλά κέγεζνο εθκεηάιιεπζεο ζηελ
πεξηνρή Κνδάλεο-΢εξβίσλ-Δνξδαίαο ην 2007. ζει. 50
Πίλαθαο 4.2. Μέζε παξαγσγηθφηεηα ζε θηιά αλά κέγεζνο εθκεηάιιεπζεο ζηελ

πεξηνρή Κνδάλεο-΢εξβίσλ-Δνξδαίαο ην 2008. ζει. 50
ΚΑΣΑΛΟΓΟ΢ ΓΡΑΦΖΜΑΣΩΝ
Γξάθεκα 4.1 Αξηζκφο παξαγσγψλ θαηά έηνο (1992-1999) ζει. 38
Γξάθεκα 4.2 ΢πλνιηθή έθηαζε ζε ζηξέκκαηα θαπλνπαξαγσγήο θαηά έηνο (1992-

1999) ζει 39
Γξάθεκα 4.3 ΢πλνιηθή Παξαγσγή θαπλνχ ζε θηιά αλά έηνο (1992-1999) ζει 40
Γξάθεκα 4.4 Μέζε έθηαζε θαπλνπαξαγσγηθήο εθκεηάιιεπζεο ζε ζηξέκκαηα θαηά

έηνο (1992-1999) ζει 40
Γξάθεκα 4.5 Μέζε παξαγσγηθφηεηα ζε θηιά αλά ζηξέκκα, θαηά έηνο (1992-1999)
ζει. 42
Γξάθεκα 4.6 Μέζε παξαγσγηθφηεηα ζε θηιά αλά θαπλνπαξαγσγηθή εθκεηάιιεπζε,
θαηά έηε (1992-1999) ζει. 42
Γξάθεκα 5.1 Αξηζκφο Καπλνπαξαγσγψλ θαηά έηε (2000-2008) ζει. 45

Γξάθεκα 5.2 ΢ηξέκκαηα ζπλνιηθήο θαιιηεξγήζηκεο έθηαζεο θαπλνχ θαηά έηε (2000-
2008) ζει. 47
Γξάθεκα 5.3 Κηιά παξαγσγήο θαπλνχ θαηά έηε (2000-2008) ζει. 47
Γξάθεκα 5.4 Μέζε έθηαζε εθκεηάιιεπζεο ζε ζηξέκκαηα θαηά έηε (2000-2008)

ζει. 48
Γξάθεκα 5.5 Μέζε παξαγσγηθφηεηα αλά ζηξέκκα ζε θηιά θαηά έηε (2000-2008)
ζει. 49
Γξάθεκα 5.6 Παξαγσγηθφηεηα ζε θηιά αλά θαπλνπαξαγσγηθή εθκεηάιιεπζε, θαηά
έηε (2000-2008) ζει. 51
Γξάθεκα 5.7 Μέζε Σηκή Αγνξάο ην θηιφ θαηά έηε (2000-2008) ζει. 52
Γξάθεκα 5.8 Μέζε ηηκή αγνξάο αλά θαπλνπαξαγσγηθή εθκεηάιιεπζε θαηά έηε
(2000-2008) ζει. 53
6
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Δηζαγωγή
Ζ Παξαγωγή Καπλνύ ΢ην Ννκό Κνδάλεο
Ο θαπλφο είλαη κηα θαιιηέξγεηα, ε νπνία , ζηελ ρψξα καο ήηαλ «θνξκφο» ζηελ
νηθνλνκία κεηνλεθηηθψλ-εκηνξεηλψλ πεξηνρψλ. Οη ζπγθξηηηθά πνιχ θαιχηεξεο ηηκέο
πνπ πεηπραίλεη ζε ζχγθξηζε κε αληαγσληζηηθέο θαιιηέξγεηεο θαη θπξίσο ηα ζηηεξά
πνπ θαιιηεξγνχληαη επίζεο ζε απηέο ηηο πεξηνρέο θαη ε κεγάιε αλάγθε πνπ έρεη , ε
παξαγσγή ηνπ ζε εξγαηηθά ρέξηα κπνξνχλ λα ζπληειέζνπλ, ζηε δηαηήξεζε ελφο
ηθαλνχ αξηζκνχ θαιιηεξγεηψλ θαη ζε ηθαλνπνηεηηθά νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα ζηελ
αγξνηηθή νηθνλνκία. Ζ θαιιηέξγεηα θαπλνχ, ζηε ρψξα καο, επεξεάζηεθε απφ ηελ
εθαξκνδφκελε πνιηηηθή πνπ ηελ αθνξνχζε, ην ίδην ζπκβαίλεη θαη ζήκεξα. ΢ηελ
παξνχζα εξγαζία ζα κειεηεζεί ε παξαγσγή θαπλνχ ζην λνκφ Κνδάλεο, ηηο δχν
ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, ζα γίλνπλ παξαηεξήζεηο ζρεηηθά κε ην ηη επεξέαζε ηελ
παξαγσγή θαη ζα εμεηαζηνχλ νη πξννπηηθέο ηνπ θιάδνπ.
Ζ πεξηνρή ηεο Έξεπλαο
Ο λνκφο Κνδάλεο είλαη ν κεγαιχηεξνο απφ ηνπο ηέζζεξηο λνκνχο ηεο Γπηηθήο
Μαθεδνλίαο ηφζν ζε έθηαζε, φζν θαη ζε πιεζπζκφ. Σα εδάθε ηνπ λνκνχ είλαη θαηά
40% νξεηλά (1379 ηεηξ. ρικ), 32% εκηνξεηλά (1103 ηεηξ ρικ) θαη 28% πεδηλά (966
ηεηξ ρικ). Δθηφο απφ ηελ θνηιάδα ηνπ Αιηάθκνλα, ζηνλ λνκφ δελ ππάξρνπλ πεδηάδεο,
παξά κφλν νξνπέδηα. Σν νξνπέδην Πηνιεκαΐδαο-Κνδάλεο ζρεκαηίδεηαη κεηαμχ ησλ
νξέσλ, Αζθίνπ, Βνχξηλνπ, Βεξκίνπ θαη Πηεξίσλ. Έρεη κέζν πςφκεηξν 570 κέηξα,
βφξεηα πξνέθηαζε ηνπ είλαη ην νξνπέδην Φιψξηλαο-Μνλαζηεξίνπ. Σν νξνπέδην ηεο
΢ηάηηζηαο ζπλερίδεηαη λφηηα κε ηε ιεθάλε ησλ Γξεβελψλ θαη βφξεηα κε ην πςίπεδν
ηεο Καζηνξηάο. Σν δπηηθφ ηκήκα απηνχ ηνπ νξνπεδίνπ, δηαζρίδεη ν Αιηάθκνλαο. Σν
θιίκα είλαη επεηξσηηθφ, κε πςειφηεξεο βξνρνπηψζεηο ζην Βφτν (δπηηθφ ηκήκα ηνπ
λνκνχ), νη νπνίεο κεηψλνληαη ζηαδηαθά πξνο ηα αλαηνιηθά. Γεσξγηθή Γε, απνηεινχλ
(ην 2000) πεξίπνπ 882707,6 ζηξέκκαηα (πεγή Δ΢ΤΔ), απφ ηα νπνία ην 7% είλαη
αξδεπφκελα (ην 1986).
Σα ζηνηρεία πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ
Γηα ηελ πξαγκάησζε ηεο παξνχζεο εξγαζίαο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηνηρεία απφ ηα

αξρεία ησλ «Οκάδσλ Παξαγσγψλ Καπλνχ» θαη ηα αξρεία ηνπ δηαιπκέλνπ πιένλ
ΔΟΚ (Δζληθφο Οξγαληζκφο Καπλνχ). Σα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ηελ θαιιηέξγεηα
θαπλνχ ζηελ ηξέρνπζα δεθαεηία πξνέξρνληαη θπξίσο απφ ηα αξρεία ησλ «Οκάδσλ
Καπλνχ» , κε εμαίξεζε ηηο πξψηεο ρξνληέο ηεο δεθαεηίαο (εηδηθά εζνδείεο 2000 θαη
2001) πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηνηρεία ηνπ ΔΟΚ. ΢ην ζχλνιν ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’90,
7
ρξεζηκνπνηήζεθαλ απνθιεηζηηθά ζηνηρεία πξνεξρφκελα απφ ην αξρείν ηνπ ΔΟΚ.

΢ηελ δηαδηθαζία εχξεζεο ησλ θαηάιιεισλ ζηνηρείσλ ζπλαληήζακε πιεζψξα
πξνβιεκάησλ. Πξψηνλ δηαζέζηκα αξρεία ππάξρνπλ κφλν απφ ηελ εζνδεία ηνπ 1992
θαη έπεηηα. Σα αξρεία ηνπ ΔΟΚ, πνπ αθνξνχζαλ πξνεγνχκελεο ρξνληέο
θαηαζηξάθεθαλ απφ πιεκκχξα, πνπ ζεκεηψζεθε φηαλ έζπαζε αγσγφο λεξνχ θαηά ην
ζεηζκφ ηεο 13/5/1995. Σα κφλα δηαζέζηκα κεηξψα πξν 1992, είλαη απηά πνπ αθνξνχλ
ηελ πεξηνρή ηεο Δνξδαίαο, ηα νπνία είλαη θαη απηά δηαζπαζκέλα (ιείπνπλ ζηνηρεία
κεξηθψλ ρξνληψλ), ελψ θαη ε παξαγσγή θαπλνχ ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή είλαη πνιχ
κηθξή, ζε ζχγθξηζε κε απηή ζηνλ ππφινηπν λνκφ. Γηα απηφ ην ιφγν θξίζεθε
ζσζηφηεξν ε έξεπλα καο λα πεξηιακβάλεη ηελ παξαγσγή απφ ην 1992 θαη έπεηηα
(ξφιν ζίγνπξα ζηελ θαιχηεξε παξνπζία ησλ κεηξψσλ κεηά ηελ ρξνλνινγία απηή,
παίδεη θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ ΔΟΚ θπξίσο, ζε δηαρεηξηζηή ησλ επηδνηήζεσλ κεηά ηελ
αλαζεψξεζε ηεο ΚΑΠ, ην 1992). ΢ηα ζηνηρεία ηεο ηξέρνπζαο δεθαεηίαο κε εμαίξεζε
ηελ πεξηνρή ηνπ Βντνχ , ήηαλ δχζθνιή ε ζπιινγή ζηνηρείσλ ιφγσ ηεο ππνιεηηνπξγίαο
ηεο «Οκάδαο Καπλνχ» Κνδάλεο-Δνξδαίαο-΢εξβίσλ, πνπ είρε ζαλ απνηέιεζκα ηελ
χπαξμε ειιείςεσλ ζηα αξρεία, εηδηθά ζε πεξηφδνπο πνπ ν ζπλεηαηξηζκφο, έραλε
πνιιά κέιε, άιιαδαλ εξγαδφκελνη θηι. Δπηπρψο ππήξμε εθηθηή ε ζπκπιήξσζε ησλ
ειιείςεσλ απηψλ απφ ην αξρείν ηνπ δηαιπκέλνπ απφ ην 2000 ΔΟΚ (είρε κεηαθεξζεί
ζε λνκαξρηαθή ππεξεζία θαη δηαηεξήζεθαλ θάπνηα αξρεία σο ηα κέζα ηεο ηξέρνπζαο
δεθαεηίαο).
Γνκή ηεο Γηαηξηβήο
΢ην δεύηεξν Κεθάιαην γίλεηαη κηα γεληθή αλαθνξά ζηνλ θαπλφ, σο αγαζφ,
παξνπζίαζε ησλ πνηθηιηψλ ηνπ, ησλ θαιιηεξγεηηθψλ πξαθηηθψλ ηνπ, ησλ
βαζηθφηεξσλ αζζελεηψλ ηνπ. Αλαθνξά αθφκα γίλεηαη ζε θάπνηα ζηνηρεία πξψηεο
κεηαπνίεζεο, ζηελ σθέιεηα ηνπ ζηελ εζληθή νηθνλνκία, ηηο πνηθηιίεο πνπ
θαιιηεξγνχληαη ζην λνκφ Κνδάλεο, ηελ παγθφζκηα παξαγσγή θαη απηή ζηηο ρψξεο
ηεο ΔΔ, ην δηεζλέο εκπφξην θαπλνχ θαη ζηελ ηζηνξία ηεο ρξήζεο θαη παξαγσγήο ηνπ
απφ ηνλ άλζξσπν.
΢ην ηξίην Κεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε θαπληθή πνιηηηθή πνπ εθαξκφζηεθε απφ ηελ
αξρή ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ θαπλνχ ζηε ρψξα , κέρξη ζήκεξα. Παξάιιεια
παξνπζηάδνληαη θαη θάπνηα αληηθαπληζηηθά κέηξα πνπ παίξλεη ε ΔΔ, κε ζηφρν ηνλ
πεξηνξηζκφ ηεο ρξήζεο ηνπ θαπλνχ, θαζψο θαη έλα ζχληνκν ηζηνξηθφ ηεο
αληηθαπληζηηθήο εθζηξαηείαο δηεζλψο.
΢ην ηέηαξην Κεθάιαην κειεηάηαη ε παξαγσγή θαπλνχ, ζην λνκφ Κνδάλεο ηε

δεθαεηία ηνπ 1990, ζην Κεθάιαην απηφ παξνπζηάδνληαη πίλαθεο θαη γξαθήκαηα πνπ
επεμεγνχλ ηελ δηαθχκαλζε ησλ θπξηφηεξσλ ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ, αθνξψληαο
θπξίσο ηελ επίδξαζε ηεο αλαζεψξεζεο ηεο ΚΑΠ, ην 1992.
΢ην πέκπην Κεθάιαην, εμεηάδεηαη ε παξαγσγή θαπλνχ, ζην λνκφ Κνδάλεο, ηελ
ηξέρνπζα δεθαεηία. Υξεζηκνπνηνχληαη ζηαηηζηηθά ζηνηρεία πνπ δείρλνπλ ηηο ηάζεηο
8
ζηελ θαιιηέξγεηα ηνπ θαπλνχ, ελψ μερσξηζηφ ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε επίδξαζή

ηεο αλαζεψξεζεο ηεο ΚΑΠ, ην 2003, πνπ εθαξκφζηεθε ην 2006.
Σέινο ζην έθην Κεθάιαην αθνινπζεί θείκελν ζπκπεξαζκάησλ ηεο έξεπλαο, φπνπ
γεληθεχνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο, ελψ αλαδεηνχληαη νη πξννπηηθέο ηνπ
θιάδνπ θαη δίλνληαη θάπνηεο πξνηάζεηο.
9
10
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
Ο Καπλόο Ωο Αγαζό
΢ην θεθάιαην απηφ, παξνπζηάδνληαη γεληθέο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηνλ θαπλφ.
Σν είδνο ηνπ θαπλνχ θαη νη ηδηφηεηεο ηνπ, νη πνηθηιίεο πνπ θαιιηεξγνχληαη ζηελ
Διιάδα θαη εηδηθφηεξα ζηνλ λνκφ Κνδάλεο, νη θαιιηεξγεηηθέο ηερληθέο, ε κεηαπνίεζε
θαη νη βαζηθφηεξεο αζζέλεηεο ηνπ. ΢ηνηρεία πνπ δείρλνπλ ηελ ζεκαληηθφηεηα πνπ ε
θαιιηέξγεηα ηνπ θαπλνχ, έρεη ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Σέινο γίλεηαη αλαθνξά ζηελ
δηεζλή παξαγσγή θαπλνχ, απηή ηεο ΔΔ θαη ην δηεζλέο εκπφξην θαπλνχ θαη ηέινο ζηελ
ηζηνξία ηεο παξαγσγήο θαη ρξήζεο ηνπ θαπλνχ απφ ηνλ άλζξσπν θαη πην εηδηθά ηελ
έλαξμε ηεο θαιιηέξγεηαο ζηελ Διιάδα.
2.1 Σν θπηό Καπλόο
Ο θαπλόο είλαη κνλνεηέο, πνψδεο θπηφ θαη αλήθεη ζην γέλνο ληθνηηαλή, ην νπνίν
θαιιηεξγείηαη γηα ηα θχιια ηνπ, ηα νπνία κεηά απφ θαηάιιειε επεμεξγαζία
ρξεζηκνπνηνχληαη γηα θάπληζκα.
Ο βιαζηφο ηνπ θαπλνχ θηάλεη ην χςνο ησλ 2 κέηξσλ, ηα άλζε ηνπ είλαη
ζσιελφκνξθα ιεπθνχ, ξνδ ή θφθθηλνπ ρξψκαηνο θαη ζρεκαηίδνπλ ηαμηαλζίεο. Ο
θαξπφο είλαη θάςα θαη πεξηέρεη κεξηθέο ρηιηάδεο ζπφξηα. Ο θαπλφο γνληκνπνηείηαη
εχθνια κε ηα έληνκα θαη ηνλ άλεκν. Ο θνηλφο (θαιιηεξγήζηκνο) θαπλφο είλαη ην
είδνο ηακπάθν (Nicotiana Tabacum), κνλνεηέο, ηζαγελέο θπηφ ηεο Ννηίνπ
Ακεξηθήο. Σα θχιια ηνπ ελαιιάζζνληαη θαη είλαη είηε κε κίζρνπο είηε ρσξίο,
θηάλνληαο ζην κήθνο ηα 80 εθαηνζηά. Άιιν είδνο είλαη
ην ξνύζηηθα (N. Rustica) γλσζηφ θαη σο ηνπκπεθί,
θαιιηεξγείηαη δε ζε κηθξή θιίκαθα. Ο βιαζηφο ηνπ είλαη
ηξηρνεηδήο κε κηθξέο ίλεο πνπ εθθξίλνπλ έλα ημψδεο πγξφ.
Σν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ θαπλνχ είλαη ε ληθνηίλε, έλα
αιθαινεηδέο νμχ πνπ βξίζθεηαη θπξίσο ζηα θχιια. Δίλαη
εζηζηηθφ θαη ραξαθηεξίδεηαη ζαλ λαξθσηηθφ. Ζ πνζφηεηα
ηεο ληθνηίλεο ζην θπηφ εμαξηάηαη απφ ην είδνο ,ηελ πνηθηιία
θαη ηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο. ΢ηα θαπλά ησλ πνχξσλ
επεηδή επεμεξγάδνληαη εηδηθά κε δηάθνξεο δπκψζεηο ράλεηαη
αξθεηή πνζφηεηα ληθνηίλεο.
Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο πνηφηεηαο ηνπ θαπλνχ έρεη λα θάλεη
κε ην πάρνο θαη ην κήθνο ηνπ θχιινπ ,ηελ ειαζηηθφηεηα, ην
ρξσκαηηζκφ, ηελ πθή θαη δηάθνξα ρεκηθά ραξαθηεξηζηηθά.
2.2 Σύπνη Καπλνύ
Γχν είλαη νη βαζηθνί ηχπνη θαπλνχ:

1. Ακεξηθάληθα θαπλά
Δίλαη 3 νη βαζηθνί ηχπνη ησλ Ακεξηθάληθσλ θαπλψλ.
Ο ηχπνο Βηξηδίληα πνπ θάζε θπηφ έρεη 25 πεξίπνπ θχιια κεγάινπ κεγέζνπο
κε ρξψκα θηηξηλσπφ πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζηε ζχζηαζε ηνπ εδάθνπο ησλ
11
αγξψλ πνπ θαιιηεξγείηαη.

Σα θαπλά ηχπνπ Μπέξιεϋ (Burley) ησλ νπνίσλ ηα θχιια είλαη κηθξφηεξα
απφ ηα Βηξηδίληα θαη ην ρξψκα ησλ θχιισλ ηνπο είλαη πξάζηλν αλνηρηφ ν
βιαζηφο ηνπο δε ιεπθνθίηξηλνο.
Σέινο ηα θαπλά ηχπνπ Fire-cured κε ηα θχιια ηνπο λα έρνπλ καχξν ρξψκα ,
ζθιεξή πθή θαη ηδηαίηεξε βαξηά γεχζε.
2. Αλαηνιηθά θαπλά
Καιιηεξγνχληαη ζε εδάθε μεξά θαη θησρά είλαη δε πνηθηιίεο θαπλψλ κε
κηθξά θαη θνληά θχιια.
Θεσξνχληαη αξθεηά εχγεπζηα θαπλά θαη πνιχ θαιήο πνηφηεηαο. Βξίζθνληαη
ζε θαιιηέξγεηεο ζηελ Διιάδα, Βνπιγαξία, ΢εξβία, Σνπξθία, ΢πξία θαη αιινχ.
Σα θαιχηεξεο πνηφηεηαο αλαηνιηθά θαπλά θχνληαη ζηηο Μεζνγεηαθέο ρψξεο
θαη σξηκάδνπλ θπξίσο ηηο μεξέο πεξηφδνπο ρσξίο πνιιέο βξνρέο.
2.3 Πνηθηιίεο πνπ θαιιηεξγνύληαη ζηελ Διιάδα
Μέρξη πξφζθαηα θαιιηεξγνχληαλ ζηελ Διιάδα πεξί ηηο 80 πνηθηιίεο, ππνπνηθηιίεο

θαη βηφηππνη θαπλψλ. Οη θπξηφηεξεο ήηαλ:
1. Μπαζκάο Μαθεδνλίαο.
Αξσκαηηθφο θαπλφο Καιιηεξγείηαη ζηελ Αλαηνιηθή Μαθεδνλία. Σα θχιια
ηνπ είλαη θνληά κε ιεπηέο λεπξψζεηο, αξθεηά ειαζηηθά.
2. Μπαζκάο Ξάλζεο.
Ο πην αξσκαηηθφο ηνπ θφζκνπ , εμαηξεηηθήο πνηφηεηαο. Σα θχιια ηνπ έρνπλ
κέηξην πάρνο θαη εξπζξνθίηξηλν ρξψκα φηαλ μεξαζνχλ. Καιιηεξγείηαη ζηε
Υξπζνχπνιε Καβάιαο ζην ΢ηδεξφλεξν Γξάκαο, ζηηο πεξηνρέο ηεο Γπηηθήο
Θξάθεο, Κηιθίο, Υαιθηδηθή θαη Κνδάλε.
3. Είρλα.
Μνηάδεη κε ηνπο κπαζκάδεο θαη ην άξσκα ηνπ είλαη αξθεηά έληνλν.
Καιιηεξγείηαη ζηελ επαξρία Φπιιίδαο.
4. Οπδέηεξνο Μαθεδνλίαο.
Φειφ θπηφ κε κεγάια θχιια αλνηρηνχ πξάζηλνπ ρξψκαηνο. Δίλαη θαπλά
θησρά ζε ληθνηίλε θαη ην άξσκα ηνπο είλαη ειάρηζην έσο αλχπαξθην.
Καιιηεξγνχληαη ζε κηθξή θιίκαθα ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο Μαθεδνλίαο.
5. Σζεκπέιηα Αγξηλίνπ.
Υακειά θπηά κε παρηά κεγάια θχιια ρσξίο κίζρν. Σν ρξψκα ηνπο είλαη
αλνηρηφ θαη θαιιηεξγνχληαλ θπξίσο ζηελ Αηησιναθαξλαλία, Ησάλληλα θαη
12
Θεζπξσηία. Θεσξνχληαη ηα θαιιίηεξα γηα παξαζθεπή ηζηγάξσλ θαη

θαηαλαιψλνληαλ απνθιεηζηηθά εγρψξηα.
6. Μπαζή - Μπαγιή.
Καιιηεξγνχληαη ζηελ πεξηνρή ηεο Πξνζνηζάλεο. Φειά θαπλά , θχιια κε
κίζρνπο κεηξίνπ κεγέζνπο. Θεσξνχληαη κέηξηαο πνηφηεηαο.
7. Μπξωδάηα Αγξηλίνπ.
Παξά ηελ νλνκαζία ηνπο ην άξσκα ησλ θαπλψλ απηψλ είλαη θησρφ. Δίλαη
πνηηζηηθή πνηθηιία θαη απαηηεί πγξφ έδαθνο γηα λα αλαπηπρζεί. ΋ηαλ ηα
θχιια μεξαζνχλ ηφηε απνθηνχλ ρξπζνθίηξηλν ρξψκα. Δίλαη θησρά ζε
πεξηεθηηθφηεηα ληθνηίλεο.
8. Μαραιά.
Δίλαη πνηθηιία θαπλψλ κε πνιχ ιεπηά θχιια. Σν θάπληζκα ηνπο είλαη ήπην
θαη γιπθφ ελψ δελ έρνπλ θαζφινπ άξσκα.
9. Μπέξιη .
Ακεξηθάληθνο ηχπνο θαπλνχ πνπ ηειεπηαία θαιιηεξγείηαη επξέσο ζηελ
Διιάδα. Ο ηχπνο απηφο θαιιηεξγείηαη ζε πεδηλά εδάθε θαιά αξδεπφκελα θαη
νη ζηξεκκαηηθέο απνδφζεηο ηνπ είλαη κεγαιχηεξεο απφ ηηο αληίζηνηρεο ησλ
αλαηνιηθψλ ηχπσλ.
Οη δηάθνξνη ηχπνη "αλαηνιηθνχ ηχπνπ", γηα ηηο
δηνηθεηηθέο θαη ηερληθέο αλάγθεο ηεο
Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζπγρσλεχηεθαλ ζε νθηψ
νκάδεο πνηθηιηψλ πνπ έιαβαλ ηνπο θσδηθνχο
Κνηλνηηθνχο αξηζκνχο 17-24. (Καλνληζκφο ΔΚ
2501/87). Οη ηχπνη θαπλψλ βάζεη ησλ
Κνηλνηηθψλ Καλνληζκψλ είλαη νη αθφινπζνη:
Νν 17. Μπαζκάο. Απηφο ν ηχπνο ππνδηαηξείηαη

ζηηο πνηθηιίεο: α) Μπαζκάο Ξάλζεο. Ο πην
αξσκαηηθφο ηχπνο ειιεληθνχ θαπλνχ.
Καιιηεξγείηαη ζηε Γπη. Θξάθε, πεξηνρέο ηεο
Καβάιαο, ηεο Γξάκαο, Κηιθίο, Υαιθηδηθήο θαη Κνδάλεο. β) Μπαζκάο Μαθεδνλίαο. δ)
Είρλα, ζηελ επαξρία Είρλεο ηνπ Παγγαίνπ. Ήηαλ απφ ηα πην αθξηβά ειιεληθά Καπλά.
Νν 18. Καηεξίλε θαη νκνεηδείο πνηθηιίεο. Δίλαη γλσζηφο θαη σο ηχπνο «΢ακςκνχο».
Αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία ησλ θαπλψλ γεχζεσο Πεξηιακβάλεη ηνπο ηχπνπο:
1)΢ακςνχο. Πνηθηιία πνπ έθεξαλ ζηελ Διιάδα ην 1923 νη πξφζθπγεο απφ ηελ
πεξηνρή ηνπ Πφληνπ. 2)Μπαζή-Μπαγιή ( ή Καηεξίλε ΢79) (ζηα ηνπξθηθά ζεκαίλεη
«θεθαινδεκέλνο»). Παξάγεη θαπλά «νπδέηεξα», ρσξίο άξσκα, θαηάιιεια γηα
αλάκημε θαη παξαγσγή ραξκαληψλ γηα ηζηγάξα.
13
Νν 19. α) Κακπά – Κνπιάθ (θιαζζηθά). Ζ νλνκαζία ζηα ηνπξθηθά ζεκαίλεη «ρνληξά

απηηά», ιφγσ ησλ κεγάισλ πηεξπγίσλ ζηε βάζε ησλ θχιισλ. Απηή ε πνηθηιία
ππνδηαηξείηαη ζηνπο ηχπνπο Κακπά-Κνπιάθ Μαθεδνλίαο, Κακπά-Κνπιάθ
Καξαηδφβεο, Κνληνχια θαη Διαζζφλα.
Νν 20. Κακπά Κνπιάθ κε θιαζζηθά, Μπξσδάηα ΢κχξλεο, Σξαπεδνχο, Θεζζαιία

Κ63. Απηή πεξηιακβάλεη ηνπο ηχπνπο: - Κακπά Κνπιάθ (κε θιαζζηθά) Μαθεδνλίαο.
Γηαθέξεη απφ ηνλ ηχπν 19 γηαηί ηα θπηά είλαη πςειφηεξα κε θχιια κεγαιχηεξα θαη
παρχηεξα. - Γπηηθήο Μαθεδνλίαο Κ63 - Μπξσδάηα ΢κχξλεο, - Σξαπεδνχο. -
Θεζζαιίαο Κ63.
Νν 21. Μπξσδάηα Αγξηλίνπ. Νν 22. Εηρλνκπξσδάηα.
Νν 23 Σζεκπέιηα. Θεσξείηαη πνηθηιία πςειήο πνηφηεηνο γηα ηα θαπλά εζσηεξηθήο

θαηαλάισζεο θαη απνηειεί ηε βάζε γηα ηελ θαηαζθεπή ειιεληθψλ ηζηγάξσλ. Καπλά
γεχζεσο.
Νν 24. Μαχξα. Πεξηιακβάλεη ηηο ππνπνηθηιίεο Μαχξα Θεζζαιίαο, Μαχξα Τπάηεο

θαη Μαχξα Άξγνπο. Καπλά γεχζεσο.
Ξεληθνί ηχπνη πνπ θαιιηεξγνχληαη ζηελ Διιάδα είλαη: Νν 25. Βηξηδίληα. Δίλαη ην
ζπνπδαηφηεξν είδνο θαπλνχ γηα ηζηγάξα ζ’ φιν ηνλ θφζκν. Υαξαθηεξηζηηθφ
γλψξηζκα ησλ ηζηγάξσλ απηψλ είλαη ε νζκή θαξακέιιαο.
Νν 26. Μπέξιευ. Ακεξηθαληθνχ ηχπνπ θαπλφο, ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ παξαζθεπή

ηζηγάξσλ.
Παιαηφηεξα εθαιιηεξγείην θαη ν ηχπνο «ηνπκπεθί» ν νπνίνο αλήθεη ζην είδνο

Nicotiana rustica. Δίλαη θπηφ θνληφθνξκν θαη παρχθνξκν κε θχιια έκκηζρα θαη άλζε
θίηξηλα. Καιιηεξγείηαη ζε κηθξή θιίκαθα ζε δχν ρσξηά ηεο πεξηνρήο Ναππιίνπ. Σα
θχιια ηνπ μεξαίλνληαη κε εηδηθή ηερληθή γηα ηελ Παξαζθεπή θαπλνχ γηα λαξγηιέ.
Δίλαη πινχζην ζε ληθνηίλε (3-11%).
Με βάζε ηνλ ηξφπν μήξαλζεο – δηαδηθαζία κε κεγάιε ηερλνινγηθή θαη νηθνλνκηθή
ζεκαζία – ηα θαπλά θαηαηάζζνληαη ζε νθηψ δηαθνξεηηθέο νκάδεο ζχκθσλα κε ηνλ
Καλνληζκφ ηεο ΔΔ 2075/92. Σα ειιεληθά θαπλά αλαηνιηθνχ ηχπνπ θαηαηάζζνληαη
ζηηο νκάδεο ειηαθήο μήξαλζεο (sun cured).
΢ηνλ λνκφ Κνδάλεο, θαιιηεξγνχληαλ αξρηθά θπξίσο ε πνηθηιία Κακπά Κνπιάθ
(θπξίσο Κ63 Γπηηθήο Μαθεδνλίαο), εθηφο ηνπ Βντνχ, πνπ θαιιηεξγνχληαλ θπξίσο
Μπαζκάο. Σα ηειεπηαία ρξφληα, ε παξαγσγή έρεη επηθεληξσζεί ζε φιν ην λνκφ ζηελ
θαιιηέξγεηα ηεο πνηθηιίαο Μπαζκάο θαη ηειεπηαία εθηφο απηνχ, ζε πεξηνξηζκέλε
θαιιηέξγεηα ηεο πνηθηιίαο «Καηεξίλεο».
14
2.4 Καιιηέξγεηα-επεμεξγαζία
Ο πνιιαπιαζηαζκφο ηνπ θαπλνχ γίλεηαη κε ζπνξά ζε εηδηθά θαπλνζπνξεία. Ο

ζπφξνο ηνπ θαπλνχ είλαη πνιχ κηθξφο θαη γηα λα θπηξψζεη απαηηνχληαη εηδηθέο θαη
θαιέο ζπλζήθεο. Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη πεξίπνπ 10,000 ζπφξηα δπγίδνπλ
1 γξακκάξην. Σα κηθξά θπηάξηα κεηαθπηεχνληαη αξγφηεξα ζηελ νξηζηηθή ηνπο ζέζε
ζην ρσξάθη. Ο ζπφξνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαζαξφο θαη ψξηκνο κε πνιχ θαιή
βιαζηηθή ηθαλφηεηα. Οη ζπφξνη πξέπεη λα έρνπλ νκνηφκνξθε θαηαλνκή θαη ην έδαθνο
πξέπεη λα είλαη απνιπκαζκέλν έηζη ψζηε λα εθιείςνπλ ηα δηάθνξα δηδάληα θαη
έληνκα πνπ κπνξεί λα βιάςνπλ ζνβαξά ηελ παξαγσγή. Σα θαπλνζπνξεία ζέινπλ
ηαθηηθφ πφηηζκα θαη φηαλ ηα θπηάξηα είλαη έηνηκα γηα κεηαθχηεπζε ην πφηηζκα
δηαθφπηεηαη γηα ιίγεο κέξεο έηζη ψζηε ηα θπηά λα ζθιεξαγσγεζνχλ. Πξηλ ηα θαπλά
λα κεηαθπηεπηνχλ ,ην ρσξάθη πξέπεη λα νξγσζεί θαιά θαη λα πξνεηνηκαζηεί
θαηάιιεια. Ζ θχηεπζε ησλ θαπλψλ ζηνλ αγξφ γίλεηαη ζε γξακκέο θαη ε απφζηαζε
ησλ θπηψλ κεηαμχ ηνπο
πνηθίιεη αλάινγα κε ηνλ ηχπν
θαη ηε γνληκφηεηα ηνπ
εδάθνπο. Ζ ρξήζε
ιηπαζκάησλ ζέιεη πξνζνρή
θαη πξέπεη λα γίλεηαη κφλν
φηαλ ην έδαθνο είλαη θησρφ ζε
ζξεπηηθά ζηνηρεία. Οη
δηάθνξνη ηχπνη θαπλνχ έρνπλ
θαη δηαθνξεηηθέο απαηηήζεηο
ιίπαλζεο. Σα Ακεξηθάληθνπ
ηχπνπ θαπλά ζπλήζσο ρξεηάδνληαη πεξηζζφηεξε ιίπαλζε θαη πφηηζκα απ φηη ηα
αλαηνιηθνχ ηχπνπ. Σα θαπλά πνπ δε ρξεηάδνληαη πνιχ πφηηζκα είλαη θαη θαιιίηεξεο
πνηφηεηαο.
Μεηά ηε θχηεπζε ζην ρσξάθη ηα θχιια ηνπ θαπλνχ ζπιιέγνληαη αθνχ πεξάζνπλ 3-
4 κήλεο θαη σξηκάζνπλ. Ζ ζπγθνκηδή γίλεηαη κε θφςηκν νιφθιεξνπ ηνπ θπηνχ ή
ζηαδηαθά, δειαδή θφβνληαη ηα θχιια θαηά ρξνληθά δηαζηήκαηα θαζψο σξηκάδνπλ.
΋ηαλ ην θπηφ θνπεί νιφθιεξν ζηε ζπλέρεηα ηξππηέηαη θαη θξεκηέηαη απφ έλα μχιν.
΢πλήζσο ηα ηειεπηαία θχιια είλαη άρξεζηα θαη δελ ζπιιέγνληαη.
Σα αλαηνιηθνχ ηχπνπ θαπλά ηξππηνχληαη κε κεγάιε βειφλα ζην θνηζάλη ηνπο θαη
ζηε ζπλέρεηα δέλνληαη κε ζπάγθνπο θαη θξεκηνχληαη απφ ιεπηέο ζαλίδεο κέζα ζε
εηδηθνχο ρψξνπο, ηα μεξαληήξηα. Σα Ακεξηθάληθα θαπλά παξακέλνπλ ζηνπο αγξνχο
θαη καξαίλνληαη εθεί ζηαδηαθά. Οη κέζνδνη μήξαλζεο ησλ θαπλψλ πνηθίιινπλ. Έηζη
έρνπκε θπζηθέο θαη ηερλεηέο κεζφδνπο μήξαλζεο. ΢ηηο θπζηθέο κεζόδνπο ηα θχιια
ηνπ θαπλνχ παξακέλνπλ ζε ζθηεξφ κέξνο γηα 4-5 κέξεο ζε εηδηθέο απνζήθεο. Σν
ρξψκα ηνπο αιιάδεη , θηηξηλίδνπλ θαη αθπδαηψλνληαη αξγά θαη ζηαδηαθά. Μεηά απφ
ην θηηξίληζκα ηα θχιια εθηίζεληαη ζηνλ ήιην θαη έηζη φιε ε πγξαζία πνπ έρεη
απνκείλεη ράλεηαη. Σα θχιια εληειψο μεξά πιένλ είλαη έηνηκα γηα πεξαηηέξσ
θαηεξγαζία.
15
΢ηα ηερλεηά κέζα ρξεζηκνπνηείηαη κέζνδνο μήξαλζεο κε δεζηφ αέξα. Ζ κέζνδνο

μήξαλζεο απηή ρξεζηκνπνηείηαη ζε πνιινχο ηχπνπο θαπλψλ. Ζ πγξαζία θαη ν
θαηάιιεινο εμαεξηζκφο παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν. Τπάξρεη θαη ε κέζνδνο ηεο θσηηάο
ζηελ νπνία θάησ απφ ηα θξεκαζκέλα θαπλά αλάβεηαη θσηηά. Ζ δηαδηθαζία απηή
δηαθφπηεηαη θαη επαλαιακβάλεηαη πνιιέο θνξέο θαη θξαηάεη ζπλήζσο 1-1,5 κήλα
κέρξη ηα θαπλφθπιια λα απνθηήζνπλ ηα θαηάιιεια ραξαθηεξηζηηθά.
Μεηά ηε μήξαλζε ηα θχιια ζπγθεληξψλνληαη ζε δηάθνξεο απνζήθεο θαη ζθηεξνχο
απνζεθεπηηθνχο ρψξνπο κέρξη λα ξπζκηζηεί θαηάιιεια ε πγξαζία ηνπο. Σα θχιια
ζηε ζπλέρεηα καδεχνληαη ζε δεκάηηα θαη παξακέλνπλ ζε εηδηθνχο πγξνχο ζαιάκνπο
γηα ιίγν θαηξφ ψζηε λα απνθηήζνπλ ειαζηηθφηεηα γηαηί δελ πξέπεη λα ζξπκκαηηζηνχλ
θαηά ηε κεηαθνξά ηνπο.
Μεηά απφ ηε δηαδηθαζία ηεο μήξαλζεο γίλεηαη ε επηινγή ησλ θαπλψλ γηα ην εκπφξην.
Γειαδή ηαμηλφκεζε ησλ
θχιισλ ζε θαηεγνξίεο
αλάινγα κε ηα δηάθνξα
πνηνηηθά
ραξαθηεξηζηηθά. Οη
δηάθνξεο πνηφηεηεο
αλαθαηεχνληαη ζηηο
ζσζηέο αλαινγίεο θαη
παξαζθεπάδνληαη κε ηνλ
ηξφπν απηφ ηα δηάθνξα
ραξκάληα. ΢ηε ζπλέρεηα
ην πξντφλ πνπ πξνθχπηεη
νδεγείηαη ζε εηδηθά
πηεζηήξηα, ζπζθεπάδεηαη ζε δέκαηα θαη ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο ζα αθνινπζήζεη
άιιε κία δηαδηθαζία πνπ είλαη ε δχκσζε. Καηά ηε δηαδηθαζία απηή ν θαπλφο
πθίζηαηαη δηάθνξεο αιιαγέο ζηα ρεκηθά ηνπ ζπζηαηηθά θαη απηφ νθείιεηαη ζηε
δξάζε ησλ ελδχκσλ Ζ δξάζε ησλ ελδχκσλ απηψλ εμαξηάηαη απφ ηε πγξαζία θαη ηε
ζεξκνθξαζία. Καηά ηε δχκσζε ην άξσκα θαη νη θαπληζηηθέο ηδηφηεηεο ησλ θαπλψλ
βειηηψλεηαη θαη κεηψλεηαη ε πνζφηεηα ληθνηίλεο πνπ πεξηέρνπλ.
Σν θεληξηθφ λεχξν πνπ ππάξρεη ζην θχιιν ηνπ θαπλνχ ζα απνκαθξπλζεί θαη ηα
θνκκάηηα πνπ παξακέλνπλ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηε παξαζθεπή θαπλνχ
γηα ηζηγάξα θαη πίπεο αθνχ δερζνχλ ηηο απαξαίηεηεο θαηεξγαζίεο. Οη θαηαζθεπαζηέο
ηζηγάξσλ πξνζζέηνπλ δηάθνξεο αξσκαηηθέο θαη γιπθαληηθέο νπζίεο πξνηνχ ν θαπλφο
ηεκαρηζηεί ζε ιεπηέο θαη κηθξέο ισξίδεο. Ζ θαηαζθεπή ησλ ηζηγάξσλ γίλεηαη κε
εηδηθέο κεραλέο πνπ ηνπνζεηνχλ ηνλ θαπλφ ζε εηδηθφ ραξηί ηνλ ζπγθνιινχλ θαη
ηνπνζεηνχλ ην θίιηξν ζην ηειηθφ ζηάδην. Ζ δηαδηθαζία απηή είλαη ηαρχηαηε θαη
θηάλεη ζηα 8,000 ηζηγάξα ην ιεπηφ. Οη κεραλέο ζπλερίδνπλ ζπζθεπάδνληαο ηα
ηζηγάξα ζε παθέηα , έηνηκα πηα γηα ηελ πξνψζεζε ηνπο ζηελ αγνξά.
Οη δηαδηθαζίεο παξαζθεπήο θαπλνχ γηα θάπληζκα κε πίπα είλαη πην
απινπζηεπκέλεο. Ζ παξαζθεπή γίλεηαη κε δηαδηθαζίεο πίεζεο θαη πξνζζήθε
αξσκαηηθψλ νπζηψλ θαηά πεξίπησζε. Σα πνχξα παξαζθεπάδνληαη απφ εηδηθέο
πνηφηεηεο θαπλψλ. Έλα ζπλδεηηθφ θχιιν ρξεζηκνπνηείηαη ζαλ πεξηηχιηγκα θαη ν
16
εζσηεξηθφο θαπλφο είλαη ηεκαρηζκέλνο εηδηθά γηα ην γέκηζκα. Ζ παξαγσγή ησλ

πνχξσλ γίλεηαη κεραληθά εθηφο απφ θάπνηεο άξηζηεο πνηφηεηεο πνπ γίλεηαη
επηιεγκέλα ρεηξσλαθηηθά.
Κχξηεο αζζέλεηεο ηνπ θαπλνχ είλαη, ν πεξνλφζπνξνο (κχθεηαο), ην κσζατθφ ηνπ
θαπλνχ (ηφο), ην βαθηήξην ηνπ θαπλνχ, ν βαθηεξηαθφο φγθνο (βαθηήξηα), φπσο επίζεο
θαη εγθαχκαηα θαη γελεηηθέο αλσκαιίεο.
2.5 Ωθέιεηεο ηεο θαπλνθαιιηέξγεηαο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία
2.5.1. Γεωξγηθή απαζρόιεζε

«Σν 2002 ππήξραλ 55 ρηιηάδεο νηθνγέλεηεο πνπ απαζρνινχληαλ ζηελ
θαπλνθαιιηέξγεηα. Ο θαπλφο θχνληαλ ζε κηα ζπλνιηθή έθηαζε 530.000 ζηξεκκάησλ.
Δθηφο απηψλ άιινη 70.000 πεξίπνπ εξγαδφκελνη απαζρνινχληαλ ζηελ κεηαπνίεζε,
εκπνξία θαη ηππνπνίεζε ηνπ θαπλνχ». (΢έκνο 2004 ζει. 105-106). ΢ήκεξα «ε
ζπλνιηθή θαπλνθαιιηέξγεηα αλέξρεηαη «…» ζηνπο 20-22000 ηφλνπο έλαληη 106000
ηφλνπο ην 2005». (UNITAB 2008, Caceres, Spain 15-16/10/2008, παξέκβαζε
ΚΑΠΝΗΚΖ΢, «Ζ Καπλνθαιιηέξγεηα θαη ην Μέιινλ ηεο ΢ηελ Διιάδα»). Σέινο ζηελ
Διιάδα, απφ βηνηερλίεο, παξάγνληαη θαη νη κεραλέο αξκαζηάζκαηνο θαη νη
θαπλνθπηεπηηθέο (νη κελ πξψηεο ρξεζηκνπνηνχληαη ζε θάζε εθκεηάιιεπζε πνπ
αζρνιείηαη κε θαπλφ, ε δε δεχηεξεο ζε κία ζηηο πέληε εθκεηαιιεχζεηο), φπσο επίζεο
θαη ηα ςεθαζηηθά θαη ζθαιηζηηθά κεραλήκαηα, αιιά θαη ηα αλαιψζηκα πιηθά
(βειφλεο, λήκαηα θηι).
2.5.2. Αγξνηηθό εηζόδεκα από ηνλ θαπλό

Ο θαπλφο γεληθά δίλεη πςειφ εηζφδεκα ιφγσ ηνπ φηη έρεη πςειέο απαηηήζεηο ζε
εξγαζία. Ο θαπλφο είλαη επίζεο ρξήζηκνο ζηελ αμηνπνίεζε άγνλσλ εδαθψλ, νξεηλψλ-
ινθσδψλ, κε αξδεπφκελσλ ζε απνκνλσκέλεο πεξηνρέο. ΢ηηο πεξηνρέο απηέο ε κφλε
αληαγσληζηηθή θαιιηέξγεηα είλαη ην ζηηάξη, ην νπνίν φκσο δίλεη ζπγθξηηηθά πνιχ
κηθξφηεξν εηζφδεκα. Σέινο δελ ππάξρνπλ ζηνηρεία γηα εμσηεξηθέο νηθνλνκίεο, αλ θαη
κεγάιν κέξνο ησλ ζπλαιιαγψλ θαη ηεο «δσήο» ησλ θνηλσληψλ πνπ γίλεηαη
θαπλνθαιιηέξγεηα ιακβάλεη ρψξα θαηά ηελ πεξίνδν πνπ νη θαιιηεξγεηέο ακείβνληαη,
κεηά ηελ πψιεζε ηεο παξαγσγήο.
2.5.3. ΢πλαιιαγκαηηθά θαη δεκνζηνλνκηθά έζνδα

«Ο θαπλφο απνηεινχζε πξηλ κεξηθά ρξφληα θχξην εμαγψγηκν πξντφλ ηεο ειιεληθήο
νηθνλνκίαο. Δμάγεηαη θάζε ρξφλν κεηαμχ ηνπ 70% θαη ηνπ 80% ηεο ζπλνιηθήο
παξαγσγήο. Απνηειεί ην 13% ησλ αγξνηηθψλ εμαγσγψλ θαη ην 4% ησλ ζπλνιηθψλ
εμαγσγψλ. Σέινο απνηειεί ην 5% ησλ εζφδσλ ηνπ θξάηνπο απφ ηνπο θφξνπο ζηα
ηζηγάξα». (΢έκνο 2004 ζει 108).
2.6 Παγθόζκηα Παξαγωγή-Παξαγωγή ζηελ Δ.Δ.-Γηεζλέο Δκπόξην
Ο θαπλφο ζήκεξα θαιιηεξγείηαη ζε 110 ρψξεο, ζε ζπλνιηθή έθηαζε 43

εθαηνκκπξίσλ ζηξεκκάησλ, ε ζπλνιηθή παξαγσγή είλαη 6, κε 6,5 εθαηνκκχξηα
17
ηφλνπο θάζε ρξφλν. Απφ απηά ην 16% είλαη θαπλά αλαηνιηθνχ ηχπνπ, ην 52% είλαη
θαπλά Virginia θαη ην 11,5 είλαη θαπλά Burley.
«Ζ Διιάδα παξάγεη πεξίπνπ ην 34% ηνπ θαπλνχ ηεο ΔΔ θαη ην 85% ηνπ θαπλνχ
αλαηνιηθνχ ηχπνπ. Διιάδα θαη Ηηαιία παξάγνπλ καδί ην 79% ηνπ θαπλνχ ζηελ ΔΔ,
ελψ είλαη θαη απνθιεηζηηθέο παξαγσγνί ησλ θαπλψλ αλαηνιηθνχ ηχπνπ. Ο θαπλφο
αλαηνιηθνχ ηχπνπ ηεο Ηηαιίαο είλαη δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ απφ ηνλ Διιεληθφ ηνπ ίδηνπ
ηχπνπ. Ο πξψηνο ρξεζηκνπνηείηαη ζαλ θαπλφο γηα γέκηζκα (Filler tobacco) θαη
απνηειείηαη απφ ηξεηο κφλν πνηθηιίεο (Xanti-Yaka, Perustitxa, Erzegovina) πνιχ
δηαθνξεηηθέο απφ ηηο ειιεληθέο. Ο δεχηεξνο ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ βειηίσζε ησλ
κηγκάησλ (blends) ηνπιάρηζηνλ ζηα Ακεξηθάληθνπ ηχπνπ ηζηγάξα (blended type
cigarettes)» (΢έκνο 2004 ζει 109-112).
΋ζν αλαθνξά ην δηεζλέο εκπφξην ηα ηειεπηαία ρξφληα, παξαηεξείηαη ζρεδφλ
δηπιαζηαζκφο ηεο πνζφηεηαο ηνπ εκπνξεχζηκνπ θαπλνχ. ΢ε κεγάιν βαζκφ απηφ
ζπκβαίλεη ιφγσ ηεο πηψζεο ηνπ ζνζηαιηζκνχ ζηελ αλαηνιηθή Δπξψπε, πνπ αχμεζε
ηηο πνζφηεηεο θαπλνχ πνπ νδεγνχληαη ζην εμσηεξηθφ εκπφξην απφ ηηο ρψξεο απηέο.
΢ηηο εμαγσγέο θαπλνχ πξνεγείηαη ε Βξαδηιία, ε νπνία εμάγεη ην 21% ηνπ ζπλφινπ,
αθνινπζνχλ, πνιχ θνληά ε κία κε ηελ άιιε, νη ΖΠΑ θαη ε Εηκπάκπνπε (ε θαζεκία κε
κεξίδην 9%). ΢εκαληηθέο εμαγσγηθέο ρψξεο είλαη επίζεο νη Διιάδα θαη ε Σνπξθία, νη
νπνίεο εμάγνπλ αλαηνιηθνχ ηχπνπ θαπλά. Σέινο ζεκαληηθνί εμαγσγείο είλαη επίζεο
ην Μαιάνπη (βαζηθφ εμαγψγηκν πξντφλ ηνπ) θαη ε Ηλδία. Τπνινγίδεηαη φηη ην 1/3 ηεο
παγθφζκηαο παξαγσγήο εμάγεηαη (2,1 εθαηνκκχξηα ηφλνη ην 2002). Μεγαιχηεξνη
εηζαγσγείο είλαη ε ΛΓ ηεο Κίλαο, ε Ρσζία, ε ΔΔ θαη νη ΖΠΑ.
2.7 Ζ Ηζηνξία ηνπ Καπλνύ
Ο θαπλφο ήηαλ αξρηθά άγλσζηνο ζηνπο θαηνίθνπο ηνπ «παιηνχ θφζκνπ», αιιά
εηθάδεηαη φηη νη αλζξψπηλνη πιεζπζκνί ήξζαλ πξψηε θνξά ζε επαθή κε ηνλ θαπλφ
κεηά ηελ θαηνίθηζε ηεο Απζηξαιίαο ην 50.000 πΥ. Πηζηεχεηε φηη ε ζπιινγή ηνπ
θαπλνχ γηλφηαλ ζηελ Ακεξηθή ακέζσο κεηά ηελ θαηνίθηζε ηεο απφ ηνλ άλζξσπν
(15.000-10.000 πΥ), ελψ βεβαησκέλε ρξήζε θαη θαιιηέξγεηα, δείρλνπλ αξραηνινγηθά
επξήκαηα, λα γίλεηαη απφ ην 2500 πΥ. Ζ ρξήζε ηνπ θαπλνχ απνηεινχζε, γηα ηνπο
ληφπηνπο ακεξηθαλνχο (Ηλδηάλνπο), ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο θνπιηνχξαο ηνπο.
Ζ ρξήζε ηνπ γηλφηαλ ιφγσ ησλ ςπρνηξφπσλ νπζηψλ πνπ πεξηείρε θαη ήηαλ ζεκαληηθφ
κέξνο καγηθψλ θαη άιισλ ηειεηνπξγηψλ. Οη Ηλδηάλνη πηζηεχαλε επίζεο ζηηο
ζεξαπεπηηθέο ηδηφηεηεο ηνπ θαπλνχ, ελψ ε επίδξαζε ηνπ ήηαλ ηέηνηα πνπ ζπκκεηείρε
θαη σο ζηνηρείν ζηε δεκηνπξγία ηνπ θφζκνπ ζηε κπζνινγία νξηζκέλσλ θπιψλ.
Μεηά ηελ αλαθάιπςε ηεο Ακεξηθήο απφ ηνπο Δπξσπαίνπο ην 1492, ν θαπλφο
κεηαθέξεηαη ζηελ Δπξψπε. Αλαθέξεηαη ε πξψηε παξνπζία ηνπ ζηε Γαιιία ην 1556,
αξγφηεξα ζηελ Πνξηνγαιία θαη ηελ Ηζπαλία (1558 θαη 1559 αληίζηνηρα). Σν 1560 ν
Γάιινο πξέζβεο ζηελ Πνξηνγαιία Εαλ Νηθφη, γξάθεη γηα ηηο ζεξαπεπηηθέο ηδηφηεηεο
ηνπ θαπλνχ σο παλάθεηα. ΢ηελ Διιάδα, ν θαπλφο θηάλεη αξρηθά ζηα ηέιε ηνπ 16νπ
αηψλα-αξρέο 17νπ αηψλα, αξρηθφο ηφπνο παξαγσγήο ηνπ αλαθέξεηαη ε θνηιάδα ηνπ
Αμηνχ θαη ε πεξηνρή ηεο Ξάλζεο απφ φπνπ δηαδφζεθε ζηελ ππφινηπε Μαθεδνλία, ζηε
Θξάθε, ζηε Μηθξά Αζία θαη ηα ππφινηπα Βαιθάληα.
18
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Ζ Πνιηηηθή Καπλνύ
Ζ πνιηηηθή θαπλνχ πνπ εθαξκφζηεθε ζηελ Διιάδα ζα εμεηαζηεί ζε 5 δηαθνξεηηθέο

πεξηφδνπο, νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ δηαθνξεηηθά πνηνηηθά ζηνηρεία. Ζ πξψηε θαη
δεχηεξε πεξίνδνο, πνπ είλαη θαη νη πην καθξφρξνλεο πεξηιακβάλνπλ ηελ πεξίνδν πνπ
ε Διιάδα βξηζθφηαλ έμσ απφ ηελ ΔΔ θαη ηελ ΔΟΚ, δειαδή ηελ πεξίνδν κέρξη ην
1981, ηα δχν κέξε απηήο πεξηιακβάλνπλ ην πξψηα ηελ θαπληθή πνιηηηθή κέρξη ην
1957 θαη ε δεχηεξε απφ ην 1957 κέρξη ην 1980. Ζ ηξίηε πεξίνδνο θαιχπηεη ηα ρξφληα
απφ ηελ έληαμε ζηελ ΔΟΚ, κέρξη ηελ αλαζεψξεζε ηεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο ην 1992.
Ζ Σέηαξηε πεξίνδν πεξηιακβάλεη ηελ εθαξκνγή ηεο ΚΑΠ, κέρξη ηελ ελδηάκεζε
αλαζεψξεζε ηνπ 2003 θαη ηελ ηειηθή εθαξκνγή ησλ λέσλ κέηξσλ απφ ην 2006 θαη
κεηά, ηέινο ε ζχγρξνλε επνρή θαιχπηεηαη σο Πέκπηε πεξίνδν θαη πεξηιακβάλεη ηα
κέηξα πνπ πάξζεθαλ απφ ην 2006 θαη κεηά. Δπίζεο παξνπζηάδνληαη ηα κέηξα
πεξηνξηζκνχ ηνπ θαπλίζκαηνο πνπ παίξλεη ε ΔΔ. Σα ηειεπηαία ρξφληα ε πνιηηηθή ηεο
ΔΔ, ελάληηα ζηε ρξήζε ηνπ θαπλνχ (θπξίσο ηε ρξήζε ηνπ ηζηγάξνπ), εληάζεθε,
δηθαηνινγψληαο έηζη κέηξα πνιηηηθήο, πεξηνξηζκνχ ηεο παξαγσγήο ηνπ θαπλνχ ζηελ
έλσζε. Απφ απηή ηελ πιεπξά εμεηάδεηαη εδψ, ε αληηθαπληζηηθή εθζηξαηεία. Μεηά
απφ κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηα αληηθαπληζηηθά κέηξα θαη ηνπο ιφγνπο
επηβνιήο ηνπο, ζα παξνπζηαζηνχλ κέηξα πνπ παίξλνληαη γεληθά ζηελ έλσζε.
3.1 Πξώηε πεξίνδνο (αξρή θαπλνθαιιηέξγεηαο ζηε ρώξα- 1957)
Ζ πξψηε πεξίνδνο πνπ κειεηάηαη είλαη θαη ε πην καθξνρξφληα, επίζεο κπνξεί λα
ρσξηζηεί ζε ηέζζεξηο ππνπεξηφδνπο, αλάπηπμεο ηεο πνιηηηθήο θαπλνχ ζηνλ Διιαδηθφ
ρψξν.
Α. Ζ πξψηε ππνδηαίξεζε ηεο πξψηεο πεξηφδνπ πνπ θάλνπκε, πεξηιακβάλεη ηελ

πεξίνδν πξηλ ην 1925. ΢ε απηή ηελ επνρή έρνπκε ήδε ζνβαξή ελαζρφιεζε ηνπ
Διιεληθνχ θξάηνπο κε ηνλ θαπλφ αλ θαη απηή πεξηνξίδεηαη κφλν ζηε ξχζκηζε
θαπλεξγαηηθψλ δεηεκάησλ θαη θαπλεκπνξίνπ. Γελ παίξλεηαη αθφκα θαλέλα κέηξν
πνπ λα αθνξά ηελ παξαγσγή.
Β. Ζ δεχηεξε ππνδηαίξεζε θαιχπηεη ηελ πξνπνιεκηθή πεξίνδν απφ ην 1925 κέρξη ην

1940. ΢ε απηή ηελ πεξίνδν ζπλαληάκε γηα πξψηε θνξά ην κέηξν ηεο ζπγθέληξσζεο
ησλ αδηάζεησλ θαπλψλ (ηδηαίηεξα ηελ πεξίνδν 1931-32), απφ ηελ «Κεληξηθή
Δπηηξνπή Αγνξάο θαη Γηαρείξηζεο», απηφ απνηειεί θαη ην θχξην κέζσ πνιηηηθήο ηεο
πεξηφδνπ απηήο. Μεηά ηελ αγνξά ηνπο ηα αδηάζεηα θαπλά, κεηά απφ ζχληνκε
19
επεμεξγαζία βγήθαλ ζην εκπφξην θαη θαηαζηξάθεθαλ φια ηα κε εκπνξεχζηκα θαπλά

(κέηξν πνπ θαζηεξψζεθε θαη γηα ηηο επφκελεο εκπνξηθέο πεξηφδνπο).
Σν 1926 ηδξχζεθαλ Γξαθεία Πξνζηαζίαο Καπλνχ Καβάιαο, Θεζζαινλίθεο θαη
Βφινπ θαη γίλεηαη ε πξψηε ζνβαξή πξνζπάζεηα γηα πνζνηηθή θαη πνηνηηθή αλάπηπμε
ηεο θαπλνθαιιηέξγεηαο, ηελ ηερληθή εθπαίδεπζε ησλ θαπλνπαξαγσγψλ, ηελ ξχζκηζε
ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ θαπλνπαξαγσγψλ θαη θαπλέκπνξσλ, ηελ παξαθνινχζεζε ησλ
μέλσλ αγνξψλ ηνπ θαπλνχ θαη ηελ πξνβνιή θαη δηαθήκηζε ησλ ειιεληθψλ θαπλψλ
ζην εμσηεξηθφ. Σα γξαθεία πξνζηαζίαο θαζνδεγνχληαλ απφ ην «Κεληξηθφ
΢πκβνχιην Καπλνχ». Αξγφηεξα ην 1938 ηδξχεηαη ε «Αλψηαηε Δπηηξνπή Πξνζηαζίαο
Διιεληθνχ Καπλνχ» ζε αληηθαηάζηαζε ηνπ Κεληξηθνχ ΢πκβνπιίνπ. Δθηειεζηηθφ ηεο
φξγαλν ήηαλ ε «έλσζε Γξαθείσλ Πξνζηαζίαο Καπλνχ» κε θχξην ζθνπφ ην
ζπληνληζκφ θαη ηελ θαηεχζπλζε ησλ ελεξγεηψλ πξνζηαζίαο θαπλνχ. Καηά ηελ θαηνρή
ε «Έλσζε Γξαθείσλ Καπλνχ» κεηνλνκάζηεθε ζε «Απηφλνκν Οξγαληζκφ Καπλνχ»,
ρσξίο λα κεηαβιεζνχλ νη πξνεγνχκελεο αξκνδηφηεηεο ηεο θαη εμαθνινχζεζε λα είλαη
ε πξντζηακέλε αξρή γηα ηα γξαθεία πξνζηαζίαο θαπλνχ.
Σν 1930 ηδξχεηαη ην Καπλνινγηθφ ηλζηηηνχην ζηε Γξάκα. Σν ηλζηηηνχην είλαη ην
πξψην επηζηεκνληθφ ίδξπκα πνπ αζρνιήζεθε κε ηελ έξεπλα, βειηίσζε ησλ ηερληθψλ
θαη νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ ηεο παξαγσγήο, επεμεξγαζίαο θαη ζπληήξεζεο ηνπ
θαπλνχ.
Γ. Ζ Σξίηε ππνδηαίξεζε πεξηιακβάλεη ηα ρξφληα ηεο θαηνρήο θαη θαλέλα κέηξν δελ
πάξζεθε φπσο ήηαλ θπζηθφ ηελ πεξίνδν απηή (1941-45).
Γ. Σέηαξηε ππνδηαίξεζε πεξηιακβάλεη ηα ρξφληα απφ ην 1946 κέρξη ην 1957. ΢ε απηή

ηελ πεξίνδν θαζηεξψλεηαη ε θξαηηθή ζπγθέληξσζε ησλ αδηάζεησλ θαπλψλ,
εθαξκφδεηαη ν ζεζκφο ηεο ηηκήο αζθαιείαο θαη ηεο επηδφηεζεο ηνπ θαπλνχ. Αθφκα
γίλνληαη πξνζπάζεηεο αχμεζεο ησλ εμαγσγψλ πξνο ηηο επξσπατθέο ρψξεο κε θξαηηθέο
εκπνξηθέο ζπκθσλίεο. Γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ θαπλνχ ιακβάλνληαη κέηξα
θαηαπνιέκεζε ησλ αζζελεηψλ θαη θαζηεξψλεηαη ε βαζκνιφγεζε ησλ θαπλψλ ηνπ
παξαγσγνχ. Καηαξγείηαη ν έγγεηνο θφξνο ηνπ 14% θαη θαζηεξψλεηαη θφξνο ζηα
ηζηγάξα 2%. Σελ ίδηα πεξίνδν θαη πην ζπγθεθξηκέλα ην 1951 ηδξχεηαη ε
«Κπβεξλεηηθή Δπηηξνπή Καπλνχ» (ΚΔΚ), ε νπνία απνηειείηαη απφ ηνλ ππνπξγφ
΢πληνληζκνχ σο πξφεδξν θαη ηνπο ππνπξγνχο Δκπνξίαο, Γεσξγίαο θαη Οηθνλνκηθψλ
σο κέιε. Κχξην έξγν ηεο είλαη λα πξνγξακκαηίδεη θάζε ρξφλν ην χςνο θαη ηελ
ζχλζεζε ηεο παξαγσγήο ηεο επφκελεο θαιιηεξγεηηθήο πεξηφδνπ.
Σν 1957 κε ην λφκν 3758/57, ηδξχεηαη ν Δζληθφο Οξγαληζκφο Καπλνχ (ΔΟΚ) πνπ
απνηειεί πιένλ ην εθηειεζηηθφ φξγαλν ηεο ΚΔΚ. Ο ΔΟΚ είλαη λνκηθφ πξφζσπν
δεκνζίνπ δηθαίνπ κε δηνηθεηηθή απηνηέιεηα επνπηεπφκελν απφ ηνλ ππνπξγφ
εκπνξίνπ. Κπξίσο ζηφρνο ηνπ ΔΟΚ είλαη ε πξνζηαζία ηνπ ειιεληθνχ θαπλνχ θαη ε
εθαξκνγή ηεο πνιηηηθήο πνπ αθνξνχζε ηνλ θαπλφ. ΔΟΚ θαη ΚΔΚ ήηαλ ηα θχξηα
φξγαλα θαπληθήο πνιηηηθήο ζηε ρψξα.
20
3.2 Γεύηεξε Πεξίνδνο(1957-1980)
΢ηελ πεξίνδν απηή ζπζηεκαηνπνηήζεθε ε εθαξκνγή ηεο πνιηηηθήο θαπλνχ κε ζηφρν

ηελ αλάπηπμε ηεο θαπλνθαιιηέξγεηαο. Έηζη έρνπκε κέηξα γηα θάζε ζηάδην παξαγσγήο
θαη εκπνξίαο ηνπ θαπλνχ ελψ ε απζηεξφηεηα θαη ε αθξίβεηα εθαξκνγήο ηνπο
επηβαιιφηαλ.
3.2.1. Πνιηηηθή ζηελ παξαγωγή ηνπ θαπλνύ
Κχξηνο ζηφρνο ζηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγήο ήηαλ ε ελαξκφληζε ηεο παξαγσγήο κε ηε
δήηεζε. Έηζη ν πξνγξακκαηηζκφο ηεο εηήζηαο παξαγσγήο θαζνξηδφηαλ απφ ηελ ΚΔΚ
θαη αθνξνχζε ην επηζπκεηφ νιηθφ χςνο ηεο παξαγσγήο ηελ πνζφηεηα θαηά πνηθηιία
θαη ηελ πνζφηεηα θαηά θαπληθή πεξηθέξεηα. Ο ΔΟΚ σο εθηειεζηηθφ φξγαλν θαζφξηδε
ηελ θαηαλνκή ησλ πνζνηήησλ ζηηο θαπληθέο πεξηνρέο, νκάδεο ρσξηψλ θαη
παξαγσγψλ. Ζ παξαγφκελε πνζφηεηα ζρεδηαδφηαλ λα απνξξνθάηαη θαηά 95% ζηελ
εγρψξηα θαη μέλε αγνξά θαη ην 5% λα κέλεη αδηάζεην σο απφζεκα αζθαιείαο.
Γηλφηαλ επίζεο έιεγρνο ψζηε λα παξάγνληαη θαπλά κε κεγάιε δήηεζε, φπσο θαη
ηδηαίηεξεο πξνζπάζεηεο γηλφηαλ γηα ηελ δηαηήξεζε ή θαη βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ
ειιεληθνχ θαπλνχ γηαηί κε απηφ ην ραξαθηεξηζηηθφ θαηέθηεζε ηηο δηεζλήο αγνξέο.
Γηα λα επηηεπρζνχλ απηνί νη ζηφρνη εθαξκφζηεθαλ ηα εμήο κέηξα πνιηηηθήο:
1. Πεξηνξηζκφο ηεο θαιιηεξγνχκελεο έθηαζεο ζηα επίπεδα πνπ φξηδε θάζε θνξά
ην θξάηνο- απηφ ην κέηξν πνπ πξνυπήξρε αιιά εθαξκφζηεθε απζηεξά ψζηε
λα ειέγρεηαη πιήξσο ε παξαγσγή ηνπ θάζε μερσξηζηνχ παξαγσγνχ.
2. Καζνξηζκφο ησλ θαηάιιεισλ εδαθψλ γηα ηελ θαιιηέξγεηα ηεο θαηάιιειεο
πνηθηιίαο- θαζνξίζηεθαλ δψλεο γηα ηελ θάζε πνηθηιία, απαγνξεχνληαλ ε
θαιιηέξγεηα δηαθνξεηηθψλ πνηθηιηψλ πέξα απφ ηε δψλε πνπ θαζνξίζηεθε γηα
απηέο.
3. Πεξηνξηζκφο ησλ πξνζψπσλ πνπ θαιιηεξγνχζαλ θαπλφ- είρε δχν ζηφρνπο,
απφ ηε κία ζηήξημε ησλ γεσξγψλ κε πνιπκειείο νηθνγέλεηεο, αθνχ ν θαπλφο
είλαη θαιιηέξγεηα πνπ απαηηεί πνιχ εξγαηηθή δχλακε θαη δίλεη πςειφ
εηζφδεκα θαη δεχηεξν εμαζθάιηδε φηη παξαγσγνί κε καθξφρξνλε πείξα ζα
παξήγαγαλ θαπλφ πςειφηεξεο πνηφηεηαο, επηθνπξηθά κφλν κπαίλαλε λένη
παξαγσγνί ζηελ θαιιηέξγεηα ηνπ θαπλνχ.
4. Μέηξα βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο ησλ θαπλψλ- δηάθνξα ζεκηλάξηα ζηελ
ηερληθή ηεο θαπλνθαιιηέξγεηαο, επηδνηήζεηο ζηα κέζα παξαγσγήο θαη
βξαρππξφζεζκα δάλεηα ζθφπεπαλ ζηε κείσζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο. Οη
επηδνηήζεηο επηβάξπλαλ ηνλ ΔΟΚ.
3.2.2. Πνιηηηθή Σππνπνίεζεο Καπλνύ
Σππνπνίεζε ζεκαίλεη πνηνηηθή δηαινγή ηνπ πξντφληνο θαη θαηάηαμε ηνπ ζε

δηάθνξεο θαηεγνξίεο. Ζ ηππνπνίεζε ήηαλ ππνρξεσηηθή, κε ηνλ θάζε παξαγσγφ λα
θάλεη ηελ θαηάιιειε ηππνπνίεζε αλάινγα κε ηελ πνηθηιία πνπ θαιιηεξγνχζε, ελψ
ήηαλ ππεχζπλνο ζην λα μερσξίδεη ηα αθαηάιιεια θχιια. Ο έιεγρνο ηεο εθαξκνγήο
21
ηεο ηππνπνίεζεο γηλφηαλ απφ φξγαλα ηνπ ΔΟΚ ηα νπνία θαηέηαζζαλ ην πξντφλ ηνπ
παξαγσγνχ ζε κία απφ ηηο ηξεηο πνηνηηθέο θαηεγνξίεο πνπ ππήξραλ. Πέξα ηεο
πνηνηηθήο δηαηήξεζεο θαη βειηίσζεο ηνπ πξντφληνο ην κέηξν απνζθνπνχζε ζηε
δεκηνπξγία ηηκνινγηαθήο βάζεο γηα ην θξάηνο. Ζ δηαθνξνπνίεζε ησλ ηηκψλ θαηά
θαηεγνξίεο απνηεινχζε θίλεηξν γηα ηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ ειιεληθνχ
θαπλνχ.
3.2.3. Οξγάλωζε ηεο Αγνξάο ηνπ Καπλνύ ζε Δπίπεδν Παξαγωγνύ.
Καζνξηδφηαλ απφ ηνλ ΔΟΚ, εκεξνκελία έλαξμεο θαη εκεξνκελία ιήμεο ηεο
αγνξνπσιεζίαο ηνπ θαπλνχ. Απηφ είρε ζαλ ζηφρν:
1. Να ππάξρεη ν απαηηνχκελνο ρξφλνο ζηνπο παξαγσγνχο γηα λα θάλνπλ κηα
πξψηε ρσξηθή επεμεξγαζία ηνπ πξντφληνο.
2. Να ππάξρεη επαξθήο ρξφλνο γηα ηελ βαζκνιφγεζε ησλ θαπλψλ, ε
βαζκνιφγεζε γηλφηαλ απφ κέινο ηνπ ΔΟΚ, εθπξφζσπν ησλ θαπλεκπφξσλ θαη
ησλ θαπλνθαιιηεξγεηψλ. Ζ βαζκνιφγεζε απηή απνηεινχζε βάζε εθθίλεζεο
ηηκψλ.
3. Να δξαζηεξηνπνηεζνχλ νη έκπνξνη θαπλνχ ηελ ίδηα ρξνληθή πεξίνδν γηα λα
κελ ππάξρεη ηνπηθφ κνλνςψλην ζε απνκνλσκέλεο θπξίσο πεξηνρέο.
4. Να κπνξεί ν ΔΟΚ λα ιάβεη κέηξα γηα ηηο πνζφηεηεο ηεο παξαγσγήο πνπ
έκεηλαλ ζηα ρέξηα ησλ παξαγσγψλ.
Μεηά ην ηέινο ηεο πεξηφδνπ αγνξαπσιεζίαο ν ΔΟΚ ζπγθέληξσλε φιεο ηηο
πνζφηεηεο αδηάζεησλ θαπλψλ κε κηα ηηκή 10% ρακειφηεξε ηεο κέζεο ηηκήο πνπ
δηακνξθψζεθε γηα θάζε πνηθηιία ζηελ ειεχζεξε αγνξά θαη πσινχζε ηα θαπλά απηά
ζε δεκνπξαζίεο ζε εμαγσγείο εκπφξνπο θαη θαπλνβηνκεραλίεο.
Σα παξαγφκελα θαπλά αλαηνιηθνχ ηχπνπ δηαθξίλνληαλ κέρξη ην 1981 ζε δπν
θαηεγνξίεο, εμαγψγηκα θαη εζσηεξηθήο θαηαλάισζεο. Ζ δηάθξηζε απηή εθαξκφζηεθε
απζηεξφηαηα κέρξη ηελ έληαμε ηεο ρψξαο ζηελ ΔΟΚ. Δμαγψγηκα θαπλά ήηαλ απηά
πνπ πξννξίδνληαλ απνθιεηζηηθά γηα εμαγσγείο (κπαζκάδεο, θάκπα θνπιάθ θηι).
Απνηεινχζαλ πεξίπνπ ην 80% ηεο θαιιηεξγνχκελεο έθηαζεο θαη ηεο παξαγσγήο. Σα
θαπλά εζσηεξηθήο θαηαλάισζεο (καχξα, ηζεκπέιηα θηι) πξννξίδνληαλ απνθιεηζηηθά
γηα ηηο αλάγθεο εγρψξησλ θαπλνβηνκεραληψλ. Οη ειιεληθέο θαπλνβηνκεραλίεο ήηαλ
ππνρξεσκέλεο λα απνξξνθνχλ πξψηα ηα θαπλά εζσηεξηθήο θαηαλάισζεο θαη κεηά
λα ηθαλνπνηνχλ ηπρφλ αλάγθεο ηνπο απφ εμαγψγηκα θαπλά ή εηζαγσγέο, φηαλ
απαηηνχληαλ ζηα κείγκαηα πνηθηιία κε θαιιηεξγνχκελε ζηε ρψξα καο. Ζ θαιιηέξγεηα
ησλ θαπλψλ εζσηεξηθήο θαηαλάισζεο θαζνξηδφηαλ απφ ηνλ ΔΟΚ θαη απνιακβάλαλε
κεγαιχηεξεο ηηκέο απφ ηα εμαγψγηκα. ΢θνπφο ηεο πνιηηηθήο απηήο ήηαλ λα αγνξάδνπλ
πξψηηζηα νη ληφπηεο βηνκεραλίεο ηα ειιεληθά θαπλά.
3.2.4. Πνιηηηθή ηηκώλ
Ο ειιεληθφο θαπλφο απνηειεί αλνκνηνγελέο πξντφλ. Τπάξρεη κεγάινο αξηζκφο

πνηθηιηψλ θαη κεγάιε πνηνηηθή απφθιηζε κέζα ζηελ ίδηα πνηθηιία, έηζη αθφκα θαη
ζηελ ίδηα πνηθηιία νξίδνληαη δηαθνξεηηθέο ηηκέο. Ο ΔΟΚ ήηαλ ππεχζπλνο γηα ηνλ
22
θαζνξηζκφ ησλ ηηκψλ ηνπ θαπλνχ. Αξρηθά αμηνινγνχζε ηελ πνζφηεηα θαη πνηφηεηα
θάζε παξαγσγνχ πξηλ ηελ έλαξμε ηεο εκπνξηθήο πεξηφδνπ, ζπλήζσο κεηαμχ
Γεθεκβξίνπ θαη Φεβξνπαξίνπ, ε ππεξεζία ειέγρνπ παξαρσξνχζε ην πηζηνπνηεηηθφ
πνηνηηθήο δηαβάζκηζεο ζε θάζε παξαγσγφ. Ζ πνηφηεηα ηνπ θαπλνχ θαηαηαζζφηαλ ζε
δχν θαηεγνξίεο, ζηνλ εκπνξεχζηκν θαπλφ θαη ζηνλ αθαηάιιειν γηα πψιεζε. Ζ
θαηεγνξία ηνπ εκπνξεχζηκνπ θαπλνχ δηαθξηλφηαλ ζε ηξεηο πνηνηηθέο θαηεγνξίεο. Ζ
δεχηεξε θαηεγνξία πεξηιάκβαλε θαπλφ ηέηαξηεο πνηφηεηαο πνπ ήηαλ αθαηάιιεινο
γηα πψιεζε.
Μεηά απφ απηή ηε δηαδηθαζία ν ΔΟΚ θαζφξηδε ηελ ηηκή παξέκβαζεο γηα ηνλ
εκπνξεχζηκν θαπλφ. Μέρξη ην 1967 ε ηηκή παξέκβαζεο θαζνξηδφηαλ κεηά ην ηέινο
ηεο εκπνξηθήο πεξηφδνπ σο πνζνζηφ ηνπ 90% ηεο ηηκήο πνπ δηακνξθσλφηαλ ζηελ
ειεχζεξε αγνξά γηα θάζε πνηθηιία θαη θάζε πνηφηεηα. Απφ ην 1968 εθαξκφζηεθε
θαζνξηζκφο ηεο ηηκήο πξηλ απφ ηελ εκπνξηθή πεξίνδν. Ζ ηηκή παξέκβαζεο ήηαλ
δηαθνξεηηθή θαηά πεξηνρή, πνηφηεηα θαη πνηθηιία. Σαπηφρξνλα ν ΔΟΚ θαζφξηδε θαη
ηελ επηδφηεζε γηα ηνπο παξαγσγνχο πνπ θαη απηή ήηαλ δηαθνξεηηθή θαηά πεξηνρή,
πνηθηιία θαη πνηφηεηα, θαη ζπλήζσο κέξνο ηεο ηηκήο παξέκβαζεο.
Γηα ηνλ θαζνξηζκφ ηεο ζπλνιηθήο ηηκήο παξέκβαζεο ν ΔΟΚ ιάκβαλε ππ’ φςηλ ηελ
εμέιημε ηνπ δείθηε ηηκψλ θαηαλαισηή, ηηο κεηαβνιέο ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο θαη ηελ
ηηκή εμαγσγήο πνπ πξφζθεξαλ νη μέλνη αγνξαζηέο.
3.2.5. Πνιηηηθή Δμαγωγηθνύ Δκπνξίνπ
Δπηδησθφηαλ ε απνξξφθεζε ηεο παξαγσγήο θαη ε απνθπγή δηφγθσζεο ή κείσζεο

ησλ αδηάζεησλ θαπλψλ κε κέηξα ελίζρπζεο θαη ππνβνήζεζεο ησλ εμαγσγψλ. Οη
εμαγσγείο θαπλνχ είραλ ην πξνλφκην λα δαλεηνδνηνχληαη κέρξη θαη ην 100% ηεο αμίαο
ηεο πνζφηεηαο ηνπ θαπλνχ πνπ εμήγαγαλ. Έπαηξλαλ επίζεο επηδνηήζεηο εμαγσγψλ γηα
ηελ θάιπςε ηεο δηαθνξάο ηεο ηηκήο θαη ηεο ηηκήο αγνξάο ζην εζσηεξηθφ. Ο ΔΟΚ
ππνρξεσλφηαλ λα αγνξάζεη επίζεο φιεο ηηο πνζφηεηεο θαπλνχ πνπ έκελαλ αδηάζεηεο
ζηα ρέξηα ησλ εμαγσγέσλ. Παξάιιεια ην θξάηνο πξνσζνχζε ηελ απνξξφθεζε ησλ
θαπλψλ κε δηαθξαηηθέο ζπκθσλίεο ή κε αληαιιαγή θαπλψλ κε πξντφληα. Ζ πνιηηηθή
εμαγσγψλ δελ απέδσζε πάληα ηα αλακελφκελα.
3.3 Σξίηε Πεξίνδνο (1981-1992)
Σν θνηλνηηθφ θαζεζηψο γηα ηνλ θαπλφ ηέζεθε πξψηε θνξά ζε εθαξκνγή ην 1970.
΢χκθσλα κε ηηο γεληθέο δηαηάμεηο ηεο ζπλζήθεο ηεο Ρψκεο γηα ηελ γεσξγία ν βαζηθφο
θαλνληζκφο 727/70 (L 94/28-4-70) θαζηέξσζε ηελ θνηλή νξγάλσζε αγνξάο ηνπ
αθαηέξγαζηνπ θαπλνχ ζην εζσηεξηθφ ηεο ηφηε ΔΟΚ. Ο θαλνληζκφο απηφο ίζρπζε απφ
ηηο 29 Απξηιίνπ 1970 κέρξη ηελ εζνδεία 1992.
Γηαθεξπγκέλνη ζηφρνη ηνπ θαλνληζκνχ ήηαλ λα εμαζθαιίζεη ζηνπο θνηλνηηθνχο
παξαγσγνχο ηθαλνπνηεηηθέο ηηκέο, ηθαλνπνηεηηθφ εηζφδεκα θαη πιήξε απνξξφθεζε
ηεο παξαγσγήο. Παξάιιεια απέβιεπε, έκκεζα ζηελ θαζηέξσζε ηεο αξρήο ηεο
θνηλνηηθήο πξνηίκεζεο, πνπ νδεγνχζε ζηε δεκηνπξγία ησλ φξσλ εθείλσλ πνπ
επηηξέπαλε ηελ απνξξφθεζε πξψηα ηεο θνηλνηηθήο παξαγσγήο, απφ ηελ θνηλνηηθή
23
θαπλνβηνκεραλία. Ο θαλνληζκφο θαζηέξσλε ειεχζεξε θαιιηέξγεηα θαπλνχ ζηελ ΔΟΚ

θαη δηάιπζε ησλ κνλνπσιίσλ θαιιηέξγεηαο (άξζξν 12 ηνπ θαλνληζκνχ 727/70).
Γηα ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο ηνπ θαπλνχ θαη γηα ηελ επίηεπμε ησλ
παξαπάλσ ζηφρσλ ηνπ θαλνληζκνχ πξνβιεπφηαλ κηα ζεηξά παξεκβάζεσλ ζε φια ηα
ζηάδηα εκπνξίαο, ηα νπνία παξνπζηάδνληαη παξαθάησ πην αλαιπηηθά.
3.3.1. Σν ζύζηεκα ηηκώλ
Ζ θνηλή νξγάλσζε αγνξάο ηνπ θαπλνχ αλαθέξεηαη ζπγθεθξηκέλα ζηνλ αθαηέξγαζην

θαπλφ ζε θχιια. Ζ κεγάιε δηαθνξνπνίεζε ζηηο πνηφηεηεο ηνπ πξντφληνο επέβαιιε,
φκσο ηνλ θαζνξηζκφ ηηκψλ θαη επηδνηήζεσλ θαηά πνηθηιία πνπ παξαγφηαλ ζηελ
θνηλφηεηα. Δπίζεο επεηδή ν θαπλφο δηαθνξνπνηείηαη πνηνηηθά ζε θάζε πνηθηιία ν
θαζνξηζκφο ησλ ηηκψλ γηλφηαλ κε βάζε κηα πνηφηεηα αλαθνξάο. Οη ηηκέο θαπλνχ
εμαγγειιφηαλ ηελ 1ε Απγνχζηνπ θάζε ρξφλνπ θαη ηζρχαλε γηα ηελ εκπνξηθή πεξίνδν
ηνπ επνκέλνπ, ψζηε ν παξαγσγφο λα γλσξίδεη έγθαηξα ηηο ηηκέο γηα λα απνθαζίζεη.
Δπίζεο ζην ζχζηεκα ηηκψλ πεξηιακβαλφηαλ ην ζχζηεκα ηηκψλ παξέκβαζεο θαη
ηηκψλ ζηφρνπ.
1. Σηκή ζηφρνπ (Target price) ε επηζπκεηή ηηκή γηα ηελ θνηλφηεηα πνπ έπξεπε λα
πεηχρεη ν παξαγσγφο, ρσξίο ε ηηκή απηή λα είλαη ππνρξεσηηθή γηα ηνλ
αγνξαζηή ή εγγπεκέλε απφ ηελ θνηλφηεηα.
2. Σηκή παξέκβαζεο αθαηέξγαζησλ θαπλψλ (Intervention price) ε θαηψηαηε
ηηκή ζηελ νπνία ν παξαγσγφο δηέζεηε ην πξντφλ ηνπ ζηνπο εζληθνχο
νξγαληζκνχο παξέκβαζεο. Οη νξγαληζκνί παξέκβαζεο ρξεκαηνδνηνχληαλ απφ
ην Αγξνηηθφ ηακείν εγγπήζεσλ θαη ήηαλ ππνρξεσκέλνη λα παξαιακβάλνπλ
θάζε πνζφηεηα θαπλνχ πνπ ηνπο πξνζθεξφηαλ. Ζ ηηκή παξέκβαζεο νξηδφηαλ
πεξίπνπ ζην 90% ηεο ηηκήο ζηφρνπ θαη αλαθεξφηαλ ζε θάζε πνηθηιία θαη ζηελ
πνηφηεηα αλαθνξάο. Απφ ηελ παξέκβαζε απνθιείνληαη κφλν ηα θαπλά κε
ζνβαξά ειαηηψκαηα ζηα θχιια θαη απηά θαηψηεξεο πνηφηεηαο.
3. Σηκή παξέκβαζεο εκπνξηθψλ θαπλψλ ε δεπηεξεχνπζεο ηηκέο θαπλνχ.
Πξνβιεπφηαλ ε δπλαηφηεηα θαζνξηζκνχ ηηκψλ παξεκβάζεσλ γηα ηνλ
εκπνξηθφ επεμεξγαζκέλν θαπλφ. Ο θαζνξηζκφο ησλ ηηκψλ απηψλ γηα ηα
εκπνξηθά θαπλά δελ ήηαλ ππνρξεσηηθφο γηα ηελ θνηλφηεηα θαη γηλφηαλ κφλν
ζηελ πεξίπησζε πνπ νη αγνξαζηέο θάλαλε ρξήζε ηνπ δηθαηψκαηνο
επηδφηεζεο.
3.3.2. Σν ΢ύζηεκα Δπηδνηήζεωλ
Ο βαζηθφο θαλνληζκφο κε ηα άξζξα 3 θαη 9 θαζηέξσλε έλα ζχζηεκα επηδνηήζεσλ

θαη επηζηξνθψλ ζηελ εμαγσγή πνπ απέβιεπε ζην λα θαιχςεη ηα έμνδα κεηαθνξάο θαη
ηνπο δαζκνχο εμαγσγήο θαη λα δηεπθνιπλζεί ε πξνψζεζε ηεο εμαγσγήο ηνπ
δεκαηνπνηεκέλνπ Κνηλνηηθνχ θαπλνχ. Οη θνηλνηηθέο ηηκέο απνδεδεηγκέλα ήηαλ πνιχ
πςειφηεξεο απφ ηηο δηεζλείο θαη νη επηδνηήζεηο δηεπθφιπλαλ ηελ απνξξφθεζε ηεο
24
θνηλνηηθήο παξαγσγήο ηφζν ζην εζσηεξηθφ ηεο θνηλφηεηαο φζν θαη ζηε δηεζλή
αγνξά.
Ζ επηδφηεζε ησλ εμαγσγψλ ή επηζηξνθέο (restitutions) πξνβιεπφηαλ απφ ηνλ
θαλνληζκφ 727/70 (άξζξν 9). ΢θνπφο ηνπ κέηξνπ απηνχ ήηαλ ε δηεπθφιπλζε ηεο
πξνψζεζεο ησλ εμαγσγψλ ηνπ δεκαηνπνηεκέλνπ θαπλνχ ζε ηξίηεο ρψξεο. Οη
«επηζηξνθέο» νξηδφηαλε θαηά εζνδεία ζε απφιπην πνζφ θαη εληαίεο γηα φιεο ηηο
πνηφηεηεο ηεο ίδηαο πνηθηιίαο. Γηαθνξνπνηνχληαλ αλάινγα κε ηε ρψξα πξννξηζκνχ
θαη θάιππηαλ ηε δηαθνξά ζηηο δηεζλείο ηηκέο θαη ζηηο ηηκέο ζηελ Κνηλφηεηα.
3.3.3. Σν ΢ύζηεκα Παξεκβάζεωλ
Ζ παξέκβαζε ζηνλ θαπλφ ήηαλ ππνρξεσηηθή γηα ηελ θνηλφηεηα. Δπίζεο

ππνρξεσηηθή ήηαλ ε ίδξπζε Δζληθψλ Οξγαληζκψλ Παξέκβαζεο γηα ην ρσξηθφ θαη ην
δεκαηνπνηεκέλν θαπλφ. Οη παξεκβαηηθνί νξγαληζκνί δηαζέηαλε ηελ απαξαίηεηε
ππνδνκή ψζηε λα κπνξνχζαλ λα δέρνληαη φιεο ηηο πξνζθεξφκελεο πνζφηεηεο
παξέκβαζεο κε ηηκέο πνπ εγγπφηαλ ε Κνηλφηεηα γηα θάζε πνηθηιία θαη πνηφηεηα.
Δπίζεο νη ίδηνη νξγαληζκνί κπνξνχζαλ λα θάλνπλ κηα πξψηε επεμεξγαζία ησλ
θαπλψλ παξέκβαζεο.
3.3.4. Σν ζύζηεκα ειέγρνπ ηεο Πξνζθνξάο.
Έιεγρνο ηεο αγνξάο απέβιεπε ζηνλ άκεζν επεξεαζκφ ηνπ χςνπο ηεο παξαγσγήο,
απηφ γηαηί ππάξρνπλ νπζηαζηηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ηνπ θαπλνχ θαη ησλ άιισλ
αγξνηηθψλ πξντφλησλ (πρ αλειαζηηθφηεηα ζηελ θαηαλάισζε). Έηζη κε ην άξζξν 13
ηνπ βαζηθνχ θαλνληζκνχ 727/70, παξεκβαιιφηαλ θαη’ εμαίξεζε, ν παξάγνληαο
ειέγρνπ ηεο αγνξάο ηνπ θαπλνχ πνπ δελ ζπλαληηφληαλ ζε άιιεο θνηλέο νξγαλψζεηο
αγνξάο. Ο έιεγρνο ηεο αγνξάο γηλφηαλ κε ηελ θαζηέξσζε πεξηνξηζκψλ ζηηο
πνζφηεηεο πνπ παξαδηδφηαλ θαηά πνηθηιία ή νκάδα πνηθηιηψλ ζηνπο Δζληθνχο
Οξγαληζκνχο Παξέκβαζεο. Καζνξηδφηαλ αλψηαηα φξηα ηεο παξαγσγήο πνπ
επηηξεπφηαλ λα πεγαίλνπλ ζηελ παξέκβαζε.
Σα φξηα απηά θπκαηλφηαλ ζην 20% ηεο παξαγσγήο ηεο θάζε πνηθηιίαο. Ζ ππέξβαζε
ησλ νξίσλ έδηλε ην δηθαίσκα ζην ΢πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ λα πάξεη ηα θαηάιιεια
κέηξα γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο ηζνξξνπίαο. Σέηνηα κέηξα ήηαλ ε απνζάξξπλζε ηεο
παξαγσγήο κέζσ ησλ ηηκψλ, ε επίζπεπζε ηεο δηάζεζεο ησλ απνζεκάησλ θαη ν
απνθιεηζκφο απφ ηελ παξέκβαζε.
3.3.5. Ζ Γηαρείξηζε Σνπ Σνκέα Καπλνύ
Γηα ηε δηαρείξηζε ηνπ ηνκέα θαπλνχ πξνβιεπφηαλ ε ζχζηαζε ηεο Δπηηξνπήο

Γηαρείξηζε ηνπ Καπλνχ. Ζ επηηξνπή απνηεινχληαλ απφ εθπξνζψπνπο ησλ θαξηψλ
κειψλ, ελψ πξννδεπφηαλ απφ εθπξφζσπν ηεο Commission, ρσξίο ςήθν, πνπ
ζπλεδξίαδε κε πξφζθιεζε ηνπ πξνέδξνπ ή έπεηηα απφ αίηεζε θξάηνπο κέινπο.
Αξκνδηφηεηεο ηεο ήηαλ λα γλσκνδνηεί ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχζαλ ζηελ νκαιή
ιεηηνπξγία ηνπ ηνκέα θαη ππνβαιιφηαλ ζηελ θξίζε ηεο, είηε απφ ηελ Commission ή
25
απφ θξάηε κέιε. Παξάιιεια γηα ηα ίδηα ζέκαηα, αιιά θαη γηα ηε ζηελφηεξε επαθή
θαη ζπλεξγαζία ηεο Commission κε ηνπο εθπξνζψπνπο ησλ παξαγσγψλ
(θαιιηεξγεηψλ, βηνκεράλσλ θηι) ιεηηνπξγνχζε ε ΢πκβνπιεπηηθή Δπηηξνπή Καπλνχ
κε εθπξνζψπνπο ησλ επαγγεικαηηθψλ ελψζεσλ ηνπ ηνκέα θαη ησλ θαηαλαισηψλ. Ζ
Δπηηξνπή απηή ιεηηνπξγνχζε σο ζπκβνπιεπηηθφ φξγαλν ηνπ ηνκέα.
Κπξίαξρν ξφιν ζηελ ππεχζπλε δηαρείξηζε ηνπ ηνκέα δηαδξακάηηδε ε αξκφδηα
θαπλνχ ηεο Commission πνπ παξαθνινπζνχζε θαη κεηείρε ελεξγά ζηηο εξγαζίεο ησλ
επηηξνπψλ θαη πνπ νη εηζεγήζεηο ηεο πξνζδηφξηδαλ ζε κεγάιν βαζκφ ηηο απνθάζεηο
ηνπ ΢πκβνπιίνπ Τπνπξγψλ.
3.3.6 Ζ Δζληθή θαπληθή πνιηηηθή ζηα πιαίζηα ηεο ΔΟΚ (1981-1992)
Με ηελ έληαμε ηεο ρψξαο ζηελ ΔΟΚ θαη απνδνρή ηεο θνηλήο νξγάλσζεο αγνξάο
ηνπ θαπλνχ ζήκαηλε θαη πξνζαξκνγή θαη ελαξκφληζε ηεο Δζληθήο θαπληθήο πνιηηηθήο
ζην Κνηλνηηθφ θαζεζηψο.
Έηζη νη ειιεληθέο πνηθηιίεο αλαγλσξίζηεθαλ θαη νκαδνπνηήζεθαλ ζε 12 νκάδεο,
απφ απηέο νη 10 είλαη αλαηνιηθνχ θαη νη 2 μεληθνχ ηχπνπ (παξνπζηάζηεθαλ ζην
πξνεγνχκελν θεθάιαην). Δπίζεο ε πξνζαξκνγή ηεο πνιηηηθήο ζηελ αξρή ηεο
ειεχζεξεο θαπλνθαιιηέξγεηαο θαη δηαθίλεζεο ηνπ πξντφληνο επηβάιιεη ηελ
θαηάξγεζε φισλ ησλ πεξηνξηζκψλ θαη παξεκβάζεσλ ζηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγήο θαη
εκπνξίαο.
3.4 Σέηαξηε πεξίνδνο (1993-2006)
Ο θαλνληζκφο 2075/92 ππνβιήζεθε απφ ην ζπκβνχιην ηεο ΔΟΚ , πεξί θνηλήο

νξγάλσζεο ηεο αγνξάο ηνπ αθαηέξγαζηνπ θαπλνχ, ζηηο 14/10/1991 θαη ςεθίζηεθε
ζηηο 30 Ηνπλίνπ ηνπ επφκελνπ ρξφλνπ, ηζρχεη απφ ηελ εζνδεία ηνπ έηνπο 1993. Με
βάζε ηνλ παξαπάλσ θαλνληζκφ ε επηηξνπή ηεο ΔΔ ζεσξεί φηη ε ιεηηνπξγία θαη ε
αλάπηπμε ηεο θνηλήο αγνξάο γηα ηα γεσξγηθά πξντφληα πξέπεη λα ζπλνδεχεηαη απφ ηε
ζέζπηζε κηαο θνηλήο αγξνηηθήο πνιηηηθήο, ε νπνία πεξηιακβάλεη θαη κηα θνηλή
νξγάλσζε αγνξάο γηα ηα αγξνηηθά πξντφληα πνπ είλαη δπλαηφλ λα ιάβεη δηάθνξεο
κνξθέο αλάινγα ηα πξντφληα. Ζ Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή δηαθεξχζζεη φηη
απνζθνπεί ζηε ζηαζεξνπνίεζε ησλ αγνξψλ θαη ζηελ δηαζθάιηζε δίθαηνπ βηνηηθνχ
επηπέδνπ ζηνπο αγξφηεο. Οη ζηφρνη απηνί ζεσξνχληαλ φηη κπνξνχζαλ λα επηηεπρζνχλ
κε ηελ πξνζαξκνγή ησλ πφξσλ ζηηο αλάγθεο, κέζσ θπξίσο πνιηηηθήο πνηφηεηαο. Σα
κέηξα πνιηηηθήο πεξηιάκβαλαλ θαλφλεο πνπ αθνξνχζαλ ην θαζεζηψο πξηκνδφηεζεο,
κέηξα πξνζαλαηνιηζκνχ θαη ειέγρνπ ηεο παξαγσγήο θαη ην θαζεζηψο ζπλαιιαγψλ
κε ηξίηεο ρψξεο.
Οη πνηθηιίεο ηνπ αθαηέξγαζηνπ θαπλνχ θαηαηάζζνληαλ βάζεη ηνπ άξζξνπ 2 ηνπ
θαλνληζκνχ ζηηο αθφινπζεο νκάδεο:
α.) FLUE CURED: θαπλά απνμεξακέλα ζε θνχξλνπο κε ειεγρφκελεο ζπλζήθεο

θπθινθνξίαο ηνπ αέξα, ηεο ζεξκνθξαζία θαη ηνπ βαζκνχ πγξαζίαο.
26
β.) LIGHT AIR CURED: θαπλά απνμεξακέλα ζε αέξα, ζε ππφγεην ηα νπνία έρνπλ
ππνζηεί δχκσζε.
γ.) DARK AIR CURED: θαπλά απνμεξακέλα ζε ππφζηεγν, αιιά έρνπλ ππνζηεί
θπζηθή δχκσζε πξηλ ηεζνχλ ζε εκπνξία.
Γ.) SUN CURED: θαπλά πνπ έρνπλ απνμεξαζεί ζηνλ ήιην
Δ.) FIRE CURED: θαπλά απνμεξακέλα ζηε θσηηά
΢η.) Μπαζκάο (sun cured)
Ε.) Καηεξίλε (sun cured)
Ζ.) Κακπά Κνπιάθ θιαζζηθά (sun cured).
3.4.1. Καζεζηώο Πξηκνδόηεζεο
Απφ ηελ εζνδεία ηνπ 1993, εθαξκφδεηαη θαζεζηψο πξηκνδφηεζεο. Σν πνζφ ηεο
πξηκνδφηεζεο ήηαλ εληαίν γηα ηηο πνηθηιίεο θαπλνχ πνπ πεξηιακβάλνληαλ ζε θαζεκηά
απφ ηηο δηάθνξεο νκάδεο.
Ο ζηφρνο ηεο πξηκνδφηεζεο είλαη ε ζπκπιήξσζε ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ παξαγσγψλ,
ησλ νπνίσλ ηα πξντφληα αληαπνθξηλφηαλ ζηηο αλάγθεο ηεο αγνξάο, θαζψο θαη ε
δηεπθφιπλζε ηεο δηάζεζεο ηνπ θαπλνχ πνπ παξαγφηαλ ζηελ Κνηλφηεηα.
Σν ζπκβνχιην θαζφξηδε ην πνζφ ηεο πξηκνδφηεζεο, αλά ζπγθνκηδή, ιακβάλνληαο
ππφςε ηηο δπλαηφηεηεο δηάζεζεο ηνπ παξειζφληνο θαη εθείλεο πνπ πξνβιέπνληαλ γηα
ηα δηάθνξα είδε θαπλνχ, ππφ θαλνληθέο ζπλζήθεο αληαγσληζκνχ, ζηελ αγνξά ηεο
Κνηλφηεηαο θαη ηελ παγθφζκηα αγνξά. Έηζη ην πνζφλ ηεο πξηκνδφηεζεο θαζνξηδφηαλ
απφ:
1. Αλά θηιφ θαπλνχ ζε θχιια ηα νπνία δελ έρνπλ ππνζηεί ηε δηαδηθαζία ηεο
πξψηεο κεηαπνίεζεο θαη ζπζθεπαζίαο.
2. Γηα θάζε κηα απφ ηηο νκάδεο αθαηέξγαζηνπ θαπλνχ.
Ζ ρνξήγεζε ηεο πξηκνδφηεζεο ππφθεηληαη ζηνπο αθφινπζνπο φξνπο:
1. Πξνέιεπζεο ηνπ θαπλνχ απφ θαζνξηζκέλε πεξηνρή παξαγσγήο γηα θάζε
πνηθηιία
2. Σήξεζε πνηνηηθψλ απαηηήζεσλ
3. Παξάδνζε ηνπ θαπλνχ ζε θχιια απφ ηνλ παξαγσγφ ζηελ επηρείξεζε πξψηεο
κεηαπνίεζεο κε βάζε ζχκβαζε θαιιηέξγεηαο
4. Σήξεζε άιισλ απαηηήζεσλ πνπ λα θαζνξηδφηαλ
Ζ ζχκβαζε θαιιηέξγεηαο πεξηιάκβαλε ηνπιάρηζηνλ:
1. Σελ αλάιεςε ππνρξέσζεο ηεο επηρείξεζεο πξψηεο κεηαπνίεζεο λα θαηαβάιεη
ζηνλ θαπλνθαιιηεξγεηή, επηπιένλ ηεο ηηκήο αγνξάο, έλα πνζφ πξνο ηελ
πξηκνδφηεζε θαηά ηελ παξάδνζε γηα ηελ πνζφηεηα ε νπνία αλαθεξφηαλ ζηε
ζχκβαζε θαη πξάγκαηη παξαδηδφηαλ
2. Σελ αλάιεςε ππνρξέσζεο ηνπ θαπλνθαιιηεξγεηή λα παξαδψζεη ζηελ
επηρείξεζε πξψηεο κεηαπνίεζεο ηνλ αθαηέξγαζην θαπλφ πνπ αληαπνθξηλφηαλ
ζηηο πνηνηηθέο απαηηήζεηο.
Ο αξκφδηνο νξγαληζκφο θαηέβαιιε ην πνζφ ηεο πξηκνδφηεζεο ζηελ επηρείξεζε
πξψηεο κεηαπνίεζεο θαηφπηλ ππνβνιήο ηεο απνδείμεσο ηεο παξάδνζεο ηνπ θαπλνχ
απφ ηνλ θαπλνθαιιηεξγεηή θαη ηεο θαηαβνιήο ηνπ πνζνχ.
27
Λεπηνκέξεηεο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ παξφληνο θαλνληζκνχ πεξηιάκβαλαλ ηδίσο:

1. Σνλ θαζνξηζκφ ησλ πεξηνρψλ παξαγσγήο γηα θάζε πνηθηιία
2. Σηο πνηνηηθέο απαηηήζεηο ηνπ παξαδηδφκελνπ θαπλνχ
3. Σα ζπκπιεξσκαηηθά ζηνηρεία ηεο ζχκβαζεο θαιιηέξγεηαο θαη ηελ πξνζεζκία
γηα ηελ ζχλαςε ηεο
4. Σελ ππνρξέσζε γηα ηελ επηρείξεζε πξψηεο κεηαπνίεζεο λα ζπζηήλεη εγγχεζε
ζε πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία δεηά πξνθαηαβνιή θαζψο θαη ηνπο φξνπο
ζχζηαζεο θαη απνδέζκεπζεο απηήο ηεο εγγχεζεο
5. Σνπο εηδηθνχο φξνπο ηεο ρνξήγεζεο ηεο πξηκνδφηεζεο φηαλ ε ζχκβαζε
θαιιηέξγεηαο ζπλάπηεηαη κε έλσζε παξαγσγψλ
6. Σα κέηξα πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ ζε πεξίπησζε αζέηεζεο ησλ θαλνληζηηθψλ
ππνρξεψζεσλ απφ ηνλ θαιιηεξγεηή ή ηελ επηρείξεζε πξψηεο κεηαπνίεζεο.
3.4.2. ΢ύζηεκα Διέγρνπ Παξαγωγήο
Με ηνλ θαλνληζκφ θαζνξίδεηαη γηα ηελ Κνηλφηεηα κέγηζηε εγγπεκέλε πνζφηεηα

340.000 ηφλσλ θαπλνχ ζε θχιια αλά ζπγθνκηδή.
Σν ζπκβνχιην θαζνξίδεη εηεζίσο εληφο ηνπ νξίνπ απηνχ, εηδηθά θαηψθιηα εγγχεζεο
γηα θάζε νκάδα πνηθηιηψλ, ιακβάλνληαο ππφςε, ηηο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηελ
αγνξά θαη ηηο θνηλσληθννηθνλνκηθέο/αγξνηηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηηο ελ’
ιφγσ πεξηνρέο παξαγσγήο.
Γηα λα εμαζθαιηζηεί ε ηήξεζε ησλ θαησθιίσλ εγγπήζεσο, ζεζπίζηεθαλ γηα ηηο
ζπγθνκηδέο 1993-1996, θαζεζηψο πνζνζηψζεσλ κεηαπνίεζεο.
Σν ζπκβνχιην θαηαλέκεη αλά ζπγθνκηδή ηηο δηαζέζηκεο πνζφηεηεο γηα θάζε νκάδα
πνηθηιηψλ, κεηαμχ ησλ θαξηψλ κειψλ.
Με βάζε ηηο πνζφηεηεο πνπ θαζνξίδνληαλ ηα θξάηε κέιε κνηξάδαλε ηηο
πνζνζηψζεηο κεηαπνίεζεο κεηαβαηηθψλ γηα ηηο ζπγθνκηδέο 1992 θαη 1993 κεηαμχ
ησλ επηρεηξήζεσλ πξψηεο κεηαπνίεζεο αλαιφγσο ηνπ κέζνπ φξνπ ησλ πνζνηήησλ
πνπ παξαδφζεθαλ γηα κεηαπνίεζε ζηε δηάξθεηα ησλ ηξηψλ εηψλ πνπ είραλ πξνεγεζεί
ηνπ έηνπο ζπγθνκηδήο, θαηαλεκεκέλεο αλά νκάδα πνηθηιηψλ. Ζ θαηαλνκή απηή δελ
πξνδηθάδεη ηηο ιεπηνκέξεηεο θαηαλνκήο ησλ πνζνζηψζεσλ κεηαπνίεζεο γηα ηηο
επφκελεο ζπγθνκηδέο.
Οη επηρεηξήζεηο πξψηεο κεηαπνίεζεο πνπ είραλ αξρίζεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο
κεηά ηελ έληαμε ηεο πεξηφδνπ αλαθνξάο, ιακβάλαλε πνζφηεηα αλάινγε πξνο ηνλ
κέζν φξν ησλ πνζνηήησλ πνπ είραλ παξαδνζεί γηα κεηαπνίεζε ζηε δηάξθεηα ησλ
δξαζηεξηνηήησλ ηνπο.
Οη επηρεηξήζεηο πξψηεο κεηαπνίεζεο, νη νπνίεο είραλ αξρίζεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο
ηνπο ζηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο ζπγθνκηδήο, ηα θξάηε κέιε ηνπο επηθπιάρηεθαλ 2% ησλ
ζπλνιηθψλ πνζνηήησλ ηηο νπνίεο δηαζέηαλε αλά νκάδα πνηθηιηψλ. Δληφο απηνχ ηνπ
νξίνπ, νη επηρεηξήζεηο ιακβάλαλε πνζφηεηα πνπ δελ ππεξέβαηλε ην 70% ηεο
κεηαπνηεηηθήο ηνπο ηθαλφηεηαο, εθφζνλ πξνζθέξαλε επαξθείο εγγπήζεηο φζνλ αθνξά
ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηελ βησζηκφηεηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο.
28
Καηά ηελ θαηαλνκή ησλ πνζνζηψζεσλ κεηαπνίεζεο δελ ιακβαλφηαλ ππφςε θαηά
ηνλ ππνινγηζκφ ηεο παξαγσγήο αλαθνξάο, νη πνζφηεηεο αθαηέξγαζηνπ θαπλνχ πνπ
ππεξβαίλαλε ηηο κέγηζηεο εγγπεκέλεο πνζφηεηεο.
Σέινο κηα επηρείξεζε πξψηεο κεηαπνίεζεο δελ κπνξνχζε λα ζπλάπηεη ζπκβάζεηο
θαιιηέξγεηαο θαη λα ιακβάλεη σο επηζηξνθή ην πνζφ ηεο πξηκνδφηεζεο γηα
πνζφηεηεο πνπ ππεξβαίλαλε ηελ πνζφζησζε κεηαπνίεζεο πνπ ηεο είρε ρνξεγεζεί.
3.4.3. Μέηξα Πξνζαλαηνιηζκνύ ηεο Παξαγωγήο
Γηα λα ζπγθεληξσζεί ε πξνζθνξά θαη λα πξνζαξκνζηεί ζηηο πνηνηηθέο αλάγθεο ηεο

αγνξάο, ρνξεγνχληαλ εηδηθή ελίζρπζε ίζε κε ην 10% ηεο πξηκνδφηεζεο φηαλ νη
ζπκβάζεηο θαιιηέξγεηαο ζπλάπηνληαλ κεηαμχ κηαο επηρείξεζεο πξψηεο κεηαπνίεζεο
θαη αλαγλσξηζκέλεο νκάδαο παξαγσγψλ θαη εθφζνλ νη παξαδφζεηο πνπ απνηεινχλ
αληηθείκελν ησλ ζπκβάζεσλ απηψλ θάιππηαλ ηελ ζπλνιηθή παξαγσγή ησλ κειψλ ηεο
ελ’ ιφγσ νκάδαο.
Ζ εηδηθή ελίζρπζε θαηαβάιινληαλ ζηελ νκάδα παξαγσγψλ γηα ηε βειηίσζε ηεο
νξγάλσζεο θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο παξαγσγήο.
Οη θαλφλεο πνπ ιακβαλφηαλ ππφςε ήηαλ:
1. Ο νξηζκφο ηεο νκάδαο παξαγσγψλ ζηελ νπνία είλαη δπλαηφλ λα ρνξεγεζεί
εηδηθή ελίζρπζε
2. Οη φξνη αλαγλψξηζεο απηήο ηεο νκάδαο παξαγσγψλ
3. Ζ ρξεζηκνπνίεζε ηεο εηδηθήο ελίζρπζεο
Δπίζεο βάζεη ηνπ θαλνληζκνχ ζπζηελφηαλε θνηλνηηθφ ηακείν έξεπλαο θαη
ελεκέξσζεο ζηνλ ηνκέα ηνπ θαπλνχ. Σν ηακείν ρξεκαηνδνηνχληαλ απφ θξαηήζεηο
ίζεο ην πνιχ κε 1% θαη’ αλψηεξν φξην πξηκνδφηεζεο ηε ζηηγκή ηεο πιεξσκήο.
Σν ηακείν ρξεκαηνδνηνχζε θαη ζπληφληδε ηα πξνγξάκκαηα έξεπλαο θαη
ελεκέξσζεο πνπ απνζθνπνχζαλ ζηε βειηίσζε ησλ γλψζεσλ φζνλ αλαθνξά ηηο
βιαβεξέο ζπλέπεηεο ηνπ θαπλνχ θαη ηα θαηάιιεια πξνιεπηηθά θαη ζεξαπεπηηθά κέζα,
θαζψο θαη ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηεο θνηλνηηθήο παξαγσγήο πξνο φζν ην δπλαηφλ
ιηγφηεξν βιαβεξέο πνηθηιίεο θαη πνηφηεηεο θαπλνχ.
Ζ επηηξνπή ηέινο ελέθξηλε, ηξηεηέο πξφγξακκα κεηαηξνπήο ησλ πνηθηιηψλ Μαχξα
θαη Σζεκπέιηα πξνο άιιεο πνηθηιίεο πεξηζζφηεξν πξνζαξκνζκέλεο ζηελ αγνξά ή
πξνο άιιεο αγξνηηθέο θαιιηέξγεηεο. Σν πξφγξακκα απηφ εθαξκνδφηαλ απφ ηελ
εζνδεία ηνπ 1992. Σειηθά νδήγεζε ζηε ζηακάηεκα ηεο θαιιηέξγεηαο ησλ
ζπγθεθξηκέλσλ πνηθηιηψλ.
3.4.4. Καζεζηώο ΢πλαιιαγώλ κε Σξίηεο Χώξεο
Καηά ηηο ζπλαιιαγέο κε ηξίηεο ρψξεο απαγνξεπφηαλ:

1. Ζ είζπξαμε νπνηαδήπνηε θφξνπ ηζνδχλακνπ απνηειέζκαηνο πξνο ηεισλεηαθφ
δαζκφ
2. Ζ εθαξκνγή νπνηνπδήπνηε πνζνηηθνχ πεξηνξηζκνχ ή ηζνδχλακνπ
απνηειέζκαηνο κέηξνπ
29
Δάλ ζηελ Κνηλφηεηα ε αγνξά ελφο ή πεξηζζνηέξσλ πξντφλησλ πθίζηαληαη ή

ελδερφληαλ λα ππνζηνχλ, ζνβαξέο δηαηαξαρέο, ιφγσ ησλ εμαγσγψλ ή ησλ εηζαγσγψλ,
ηέηνηεο πνπ λα κπνξνχζαλ λα ζέζνπλ ζε θίλδπλν ηνπο ζηφρνπο ηεο ζπλζήθεο, ήηαλ
δπλαηφλ λα ιεθζνχλ ηα θαηάιιεια κέηξα φζνλ αλαθνξά ηηο ζπλαιιαγέο κε ηηο Σξίηεο
ρψξεο έσο φηνπ εμαιεηθζεί ε δηαηαξαρή ή ν θίλδπλνο δηαηαξαρήο.
Ζ επηηξνπή κεηά απφ αίηεζε θξάηνπο κέινπο ή κε δηθή ηεο πξσηνβνπιία
απνθάζηδε ηε ιήςε αλαγθαίσλ κέηξσλ ηα νπνία αλαθνηλψλνληαλ ζηα θξάηε κέιε θαη
ηα νπνία εθαξκφδνληαλ ακέζσο. Δάλ ην θξάηνο κέινο ππέβαιιε ζρεηηθή αίηεζε ζηελ
Δπηηξνπή, ε ηειεπηαία απνθαζίδεη, εληφο 24 σξψλ απφ ηελ παξαιαβή ηεο αίηεζεο.
Κάζε θξάηνο κέινο κπνξνχζε λα πξνζθχγεη ζην ΢πκβνχιην φζνλ αλαθνξά ηα
κέηξα πνπ είραλ ιεθζεί απφ ηελ Δπηηξνπή εληφο πξνζεζκίαο ηξηψλ εξγάζηκσλ
εκεξψλ κεηά ηελ εκεξνκελία θνηλνπνίεζεο ηνπο. Σν ΢πκβνχιην ζπλεξρφηαλ ακέζσο.
Ήηαλ δπλαηφ, απνθαζίδνληαο κε εηδηθή πιεηνςεθία λα ηξνπνπνηεζνχλ ή λα
αθπξσζνχλ ηα ελ’ ιφγσ κέηξα.
3.4.5. Ο Καλνληζκόο 2848/1998

Ο θαλνληζκφο 2848/1998, ήηαλ ν λένο θαλνληζκφο γηα ηνλ θαπλφ ζηα πιαίζηα ηεο
«Αηδέληαο 2000», ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο ήηαλ ε πξνζαξκνγή ηεο ΚΑΠ, ζηελ
ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ (πξνέβιεπε, κείσζε δεκνζηνλνκηθψλ δαπαλψλ ηεο
Έλσζεο).
Πξνέβιεπε ηελ ζέζπηζε ηνπ πξηκ πνηφηεηαο. Ζ παξαγσγή ρσξηδφηαλ ζε ηξεηο
πνηνηηθέο θαηεγνξίεο, έηζη ην 80% ηνπ ζπλφινπ ηεο επηδφηεζεο δηλφηαλ ζε φιεο ηηο
πνηνηηθέο θαηεγνξίεο θαη ην ππφινηπν 20%, κνηξαδφηαλ θαηά πνηνηηθή θαηεγνξία.
Τπήξρε ζθέςε θαηάξγεζεο ηνπ θαλφλα ηνπ 10% πνπ αλαθέξζεθε παξαπάλσ. Ο λένο
θαλνληζκφο ίζρπζε ζηαδηαθά απφ ηελ εζνδεία ηνπ 1999, κέρξη απηή ηνπ 2001 θαη
έπεηηα κέρξη ηελ αλαζεψξεζε ηεο πνιηηηθήο θαπλνχ, πνπ ηζρχεη απφ ην 2006. Σν πξηκ
πνηφηεηαο ήηαλ δπλαηφ λα ην πάξεη ν παξαγσγφο κφλν αλ πσινχζε κέζα ζηελ
πεξίνδν αγνξνπσιεζίαο (είρε νξηζηεί λα ηειεηψλεη ζηηο 30/4). Δπίζεο πξνβιεπφηαλ ε
εμαγνξά ησλ πνζνζηψζεσλ, κε βηψζηκσλ εθκεηαιιεχζεσλ, κε αληάιιαγκα ην 25%
ηεο επηδφηεζεο γηα ηξία ρξφληα.
3.5 Πέκπηε Πεξίνδνο (2006-2009)
Σν 2003, ζπγθιήζεθε ην ζπκβνχιην ππνπξγψλ Γεσξγίαο ηεο ΔΔ, ην νπνίν

ζπδήηεζε αιιαγή ηεο ΚΑΠ, κπξνζηά ζηε δηεχξπλζε ηεο ΔΔ θαη ηνπο ππφινηπνπο
ζηφρνπο ηεο έλσζεο. Ο ηξφπνο πιεξσκήο άιιαμε θαη νη εληζρχζεηο είλαη εληαίεο,
πεξηιακβάλνληαο ζηελ αιιαγή, φπσο είλαη θπζηθφ θαη ηνλ ηξφπν πνπ
ρξεκαηνδνηείηαη ν ηνκέαο ηνπ θαπλνχ.
΢ηε λέα ΚΑΠ, νη παιηέο εληζρχζεηο ηνπ θαπλνχ εληάζζνληαη πιένλ ζηελ εληαία
απνδεζκεπκέλε ελίζρπζε (ΔΑΔ). Γηα ηνλ θαπλφ ππήξρε ε δπλαηφηεηα γηα ηηο
εζνδείεο 2006-2009, λα εθαξκνζηνχλ πνζνζηά δέζκεπζεο κέρξη θαη 60% αλά
πεξηνρή (ηειηθά επηιέγε ε νιηθή απνδέζκεπζε γεληθά, παξφηη νξηζκέλεο νκάδεο
παξαγσγψλ επέιεμαλ ζπλδεκέλε ελίζρπζε), αιιά απφ ηηο εζνδείεο 2010-2012,
πνζνζηφ 50% ησλ εληζρχζεσλ απνδεζκεχεηαη απφ ηελ παξάγσγε θαη ζα ρνξεγείηαη
ζαλ απνδεζκεπκέλε ελίζρπζε, ελψ ην ππφινηπν 50% κεηαθέξεηαη ζηνλ Β' ππιψλα
30
(πξνγξάκκαηα αγξνηηθήο αλάπηπμεο) γηα ηνλ θαπλφ ε ΔΑΔ, ηζρχεη ππνρξεσηηθά απφ
ηελ 1/1/2006. ΢ηελ Διιάδα εθαξκφδεηαη ην ηζηνξηθφ κνληέιν, δειαδή θαζνξηζκφο
ησλ δηθαησκάησλ αλά παξαγσγφ θαη φρη θαηά πεξηθέξεηα.
3.5.1. Γηθαηώκαηα πιεξωκήο.
Ζ πιεξσκή ησλ εληζρχζεσλ ζηελ λέα ΚΑΠ είλαη θαηά βάζε απνδεζκεπκέλε απφ
ηελ παξάγσγε θαη γίλεηαη κέζσ δηθαησκάησλ πιεξσκήο. Γηθαίσκα πιεξσκήο είλαη
κηα «εμνπζηνδφηεζε», ε φπνηα επηηξέπεη ηελ θαηαβνιή, ζηνλ παξάγσγν ελφο
ζπγθεθξηκέλνπ ρξεκαηηθνχ πνζνχ, θάζε ρξφλν. Σα δηθαηψκαηα πιεξσκήο κπνξνχλ
λα ηα πάξνπλ φινη νη παξαγσγνί πνπ έιαβαλ επηδνηήζεηο γηα θαιιηεξγήζηκεο
εθηάζεηο, ζε νπνηαδήπνηε ή φια ηα έηε 2000, 2001, 2002 θαη δελ είλαη ζπλδεκέλα κε
ην έδαθνο. Ο ππνινγηζκφο ηνπο, γίλεηαη σο εμήο: ν κέζνο φξνο ησλ επηδνηήζεσλ ηεο
πεξηφδνπ 2000-2002 δηαηξείηαη κε ηνλ αξηζκφ ησλ εθηάξησλ ηε ζηηγκή ελεξγνπνίεζεο
θαη απνηειεί ηνλ αξηζκφ ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ. Ζ Δληαία Απνδεζκεπκέλε
Δλίζρπζε δηαηξείηαη κε ην κέζν αξηζκφ ησλ εθηάξησλ πνπ θαιιηεξγήζεθαλ, ηελ
πεξίνδν αλαθνξάο γηα λα πξνθχςνπλ ηα δηθαηψκαηα πιεξσκήο. Ο παξαγσγφο γηα λα
πιεξσζεί ηα δηθαηψκαηα ηεο απνδεζκεπκέλεο ελίζρπζεο, πξέπεη λα «ελεξγνπνηεί»
κέζσ ηεο Δληαίαο Αίηεζεο Δλίζρπζεο, ηα δηθαηψκαηα πιεξσκήο πνπ ηνπ αλαινγνχλ.
Γηα λα ιάβεη ην 100% ηεο εληαίαο απνδεζκεπκέλεο ελίζρπζεο, ζα πξέπεη λα δηαζέηεη
γηα θάζε δηθαίσκα πιεξσκήο θαη ην αληίζηνηρν επηιέμηκν εθηάξην (νπνηνδήπνηε
εθηάξην γεσξγηθήο γεο).
3.5.2 Καηαβνιή εληαίαο απνδεζκεπκέλεο ελίζρπζεο
Ο θαλνληζκφο απαηηεί λα γίλεηαη ε πιεξσκή κεηαμχ ηεο 1εο Γεθεκβξίνπ ηνπ έηνπο
ππνβνιήο ηεο αίηεζεο ελίζρπζεο θαη ηεο 30εο Ηνπλίνπ ηνπ επφκελνπ έηνπο. Με
εμαίξεζε ηηο πεξηπηψζεηο αλσηέξαο βίαο, φζα δηθαηψκαηα πιεξσκήο δελ
ελεξγνπνηεζνχλ ηνλ πξψην ρξφλν εθαξκνγήο ηεο εληαίαο απνζπλδεδεκέλεο ελίζρπζεο
ζα πεγαίλνπλ ζην εζληθφ απφζεκα. Ο παξαγσγφο πνπ έρεη λνηθηάζεη ή παξαρσξήζεη
ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ ζε ηξίην ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ αλαθνξάο δελ
κπνξεί λα είλαη δηθαηνχρνο ηεο ΔΑΔ, αιιά ηελ παίξλεη απηφο πνπ εθκεηαιιεχηεθε ηελ
έθηαζε θαη ππέβαιε αίηεζε ελίζρπζεο. Αλ ν παξαγσγφο έρεη ηελ ζηηγκή
ελεξγνπνίεζεο κηθξφηεξν αξηζκφ εθηάξησλ απφ ην κέζν φξν ηεο πεξηφδνπ αλαθνξάο,
παίξλεη πνζνζηφ ηεο ΔΑΔ, έθηνο αλ σο ηηο 15/5/2006 είρε αγνξάζεη ή λνηθηάζεη
επηπιένλ έθηαζε (φζε ηφηε ζπλνιηθά κε ην κέζν φξν ηεο πεξηφδνπ αλαθνξάο ). Αλ
πάιη δελ κπφξεζε λα βξεη απηή ηελ έθηαζε ην 2006, κπνξνχζε λα θάλεη ην ίδην 2007
ή ην 2008, ή λα πνπιήζεη ή λα λνηθηάζεη ηα δηθαηψκαηα. Αλ δελ θαηαθέξεη λα ηα
ελεξγνπνηήζεη ζε 3 ρξνληά απηά θαηαιήγνπλ ζην εζληθφ απφζεκα. Αλ ν παξαγσγφο
έρεη απνζπξζεί απφ ηελ παξάγσγε ηα δηθαηψκαηα πιεξσκήο πάλε ζην εζληθφ
απφζεκα. Αλ ν παξαγσγφο αγνξάζεη δηθαηψκαηα κεγαιχηεξεο ρξεκαηηθήο άμηαο
ρσξίο λα έρεη αληίζηνηρε επηιέμηκε γε, κπνξεί λα ελεξγνπνηήζεη απηά έλαληη ησλ
παιαηνηέξσλ δηθψλ ηνπ κηθξφηεξεο ρξεκαηηθήο άμηαο.
3.5.3 Γηαρείξηζε ηωλ δηθαηωκάηωλ πιεξωκήο
Ο παξαγσγφο κπνξεί λα πνπιήζεη ηα δηθαηψκαηα ηνπ ρσξίο λα πνπιήζεη ηελ

αληίζηνηρε επηιέμηκε έθηαζε αλ ελεξγνπνηήζεη πξψηα ην 80% ησλ δηθαησκάησλ ζηε
δηάξθεηα ελφο εκεξνινγηαθνχ έηνπο. Σα δηθαηψκαηα κπνξνχλ λα πσιεζνχλ ζε
νπνηνλδήπνηε παξαγσγφ ηνπ ίδηνπ θξάηνπο-κέινπο. Αληηζέησο αλ λνηθηάζεη ηα
31
δηθαηψκαηα ηνπ δελ κπνξεί λα ην θάλεη ρσξίο λα δψζεη καδί θαη ηελ αληίζηνηρε
επηιέμηκε έθηαζε. Σα δηθαηψκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ ην εζληθφ απφζεκα δελ
πσινχληαη ή λνηθηάδνληαη, γηα κηα πεληαεηία. Μπνξνχλ λα κεηαβηβαζηνχλ κέζσ
θιεξνλνκηάο.
3.5.4 Ο θαλόλαο ηωλ 10 κελώλ
Οη δηθαηνχρνη ηεο ΔΑΔ νθείινπλ λα έρνπλ ζηε δηάζεζε ηνπο γηα κηα θαζνξηζκέλε
πεξίνδν 10 κελψλ έλα εθηάξην επηιέμηκεο έθηαζεο γηα θάζε δηθαίσκα πιεξσκήο πνπ
ελεξγνπνηνχλ. Μεηά ην ηέινο ηεο δεθάκελεο πεξηφδνπ ηα πξφηππα πνιιαπιήο
ζπκκφξθσζεο εμαθνινπζνχλ λα ηζρχνπλ γηα ην ζχλνιν ηεο επηιέμηκεο γεο αιιά ν
παξαγσγφο έρεη ην δηθαίσκα λα ηελ ρξεζηκνπνηήζεη γηα θαιιηέξγεηεο κε ζπκβαηέο κε
ηε ιήςε ηεο ΔΑΔ. Ο θαλφλαο ησλ 10 κελψλ εθαξκφδεηαη γηα λα εμαζθαιηζηεί φηη δελ
κπνξνχλ λα ππνβιεζνχλ πεξηζζφηεξεο απφ κηα αηηήζεηο ελίζρπζεο γηα ην ίδην
επηιέμηκν εθηάξην ηνλ ίδην ρξφλν. Οη παξαγσγνί κπνξνχλ λα επηιέμνπλ σο έλαξμε ηεο
δεθάκελεο πεξηφδνπ, νπνηαδήπνηε εκεξνκελία κεηαμχ 1εο Οθησβξίνπ ηνπ έηνπο πνπ
πξνεγείηαη ηεο αίηεζεο θαη 30ε Απξηιίνπ ηνπ έηνπο ππνβνιήο ηεο ΔΑΔ. Ο θαλφλαο
ηνπ δεθάκελνπ δελ επεξεάδεη ηηο κεηαθνξέο ησλ δηθαησκάησλ
3.5.5 Αληίμνεο ζπλζήθεο
Γηα ηελ αληηκεηψπηζε, εηδηθψλ πεξηπηψζεσλ (αληίμνεο ζπλζήθεο), φπσο:
1. Παξαγσγνχο πνπ άξρηζαλ, ηε γεσξγηθή δξαζηεξηφηεηα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο

πεξηφδνπ αλαθνξάο.
2. Παξαγσγνχο ησλ νπνίσλ ε παξαγσγή θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ
αλαθνξάο επεξεάζηεθε δπζκελψο απφ πεξηπηψζεηο αλσηέξαο βίαο (ζάλαηνο,
καθξφρξνλε επαγγεικαηηθή αληθαλφηεηα, θπζηθή θαηαζηξνθή)
Πξνβιέπεηαη εηδηθή κεηαρείξηζε
3.5.6 Δζληθό Απόζεκα
Ο ξφινο ηνπ εζληθνχ απνζέκαηνο είλαη λα δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζε νξηζκέλεο

θαηεγνξίεο παξαγσγψλ λα απνθηήζνπλ πξφζζεηα δηθαηψκαηα πιεξσκήο θαη κεηά ηνλ
1ν ρξφλν εθαξκνγήο ηεο ΔΑΔ. Απηέο νη θαηεγνξίεο είλαη:
1. Νένη αγξφηεο
2. Δθείλνη πνπ κίζζσζαλ, κεηαμχ ηνπ ηέινπο ηεο πεξηφδνπ αλαθνξάο θαη ην
αξγφηεξν, σο ηηο 15/5/2004, γηα έμη ή πεξηζζφηεξα ρξφληα, εθκεηάιιεπζε, ηεο
νπνίαο νη φξνη κίζζσζεο δελ κπνξνχλ λα ηξνπνπνηεζνχλ.
3. Παξαγσγνί, πνπ αγφξαζαλ γεσξγηθή γε ή επέλδπζαλ ην αξγφηεξν σο
15/5/2004, κε ζθνπφ ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο ηνπο
Σν εζληθφ απφζεκα κπνξεί αλ ρξεκαηνδνηείηαη απφ:
1. Με κείσζε πιεξσκψλ ζε φινπο ηνπο αγξφηεο ζε πνζνζηφ κέρξη 3%

2. Απφ ηα δηθαηψκαηα πιεξσκήο, πνπ δελ ζα ελεξγνπνηεζνχλ θαηά ηνλ
πξψην ρξφλν εθαξκνγήο ηεο ΔΑΔ
32
3. Απφ ηα δηθαηψκαηα πιεξσκήο πνπ δελ ζα ελεξγνπνηεζνχλ γηα 3 ζπλερή

έηε
4. Απφ ηα δηθαηψκαηα πιεξσκήο πξνεξρφκελα απφ ην εζληθφ απφζεκα πνπ
δελ ελεξγνπνηνχληαη πέληε ζπλερή έηε.
3.5.7 Πξόηππα πνιιαπιήο ζπκκόξθωζεο
Σα πξφηππα πνιιαπιήο ζπκκφξθσζεο αθνξνχλ ην ζχλνιν ηεο γεσξγηθήο

εθκεηάιιεπζεο θαη ε εθαξκνγή ηνπο απνηειεί, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ ιήςε
ηεο ΔΑΔ. Οη παξαγσγνί ππνρξενχληαη:
1. Να εθαξκφδνπλ ηηο θαλνληζηηθέο απαηηήζεηο δηαρείξηζεο πνπ θαιχπηνπλ ηνπο

ηνκείο ηνπ πεξηβάιινληνο, ηεο δεκφζηαο πγείαο, ηεο θαιήο δηαβίσζεο ησλ
δψσλ θαη αζθάιεηαο ησλ ηξνθίκσλ.
2. Να δηαηεξνχλ ην έδαθνο ζε θαιή γεσξγηθή θαη πεξηβαιινληηθή θαηάζηαζε,
ζχκθσλα κε φζα νξίδνπλ νη νξζέο γεσξγηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο πξαθηηθέο.
Σα θξάηε κέιε έρνπλ ηελ επειημία λα θαζνξίζνπλ ηνπο δηθνχο ηνπο εζληθνχο
ιεπηνκεξείο θαλφλεο εθαξκνγήο ησλ νξζψλ γεσξγηθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ
πξαθηηθψλ, κέζα ζε έλα πιαίζην πνπ εζηηάδεη ζηελ πξνζηαζία ηνπ εδάθνπο, ησλ
βηνηφπσλ θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ γλσξηζκάησλ ησλ ηνπίσλ. Οη θαλνληζηηθέο
απαηηήζεηο δηαρείξηζεο εθαξκφδνληαη πξννδεπηηθά ζε ηξία ζηάδηα, μεθηλψληαο απφ
ηελ 1/1/2005. Ο έιεγρνο γίλεηαη κε βάζε ζπγθεθξηκέλνπο θαλφλεο πνπ ιεπηνκεξψο
έρνπλ πξνβιεθζεί ζηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία θαη πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηηο αξκφδηεο
ειεγθηηθέο αξρέο θάζε Κξάηνπο-κέινπο. ΢ηφρνο είλαη λα απνηξαπεί ε εγθαηάιεηςε
γεσξγηθήο γεο θαη ε πεξηβαιινληηθή ππνβάζκηζε ηνπ ηνπίνπ. Ζ αξκφδηα αξρή
ειέγρνπ φζνλ αλαθνξά ηηο απαηήζεηο ή ηα πξφηππα γηα ηηο νπνίεο είλαη αξκφδηα
πξαγκαηνπνηεί ειέγρνπο ζε ηνπιάρηζηνλ, 1% ησλ παξαγσγψλ πνπ ππνβάιινπλ
αηηήζεηο ελίζρπζεο. Αλ νη παξαγσγνί δελ κπνξνχλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηα πξφηππα
απηά, κεηψλνληαη νη πιεξσκέο ηνπο ή απνθιείνληαη ηειείσο απφ απηέο. Ο έιεγρνο
γίλεηαη κεηά απφ ηελ ππνβνιή ηεο αίηεζεο θαη πξηλ ηελ πιεξσκή. Οη παξαγσγνί
έρνπλ δηθαίσκα έθεζεο.
3.6 Ζ Αληηθαπληζηηθή Δθζηξαηεία
Οη ηειεπηαίεο πνιηηηθέο πνπ αθνξνχλ ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ θαπλνχ δηθαηνινγνχληαη

απφ ηελ ΔΔ, ζηα πιαίζηα ηεο πξνζηαζίαο ηεο πγείαο ησλ πνιηηψλ ηεο έλσζεο. Έηζη ε
έλσζε έρεη πξνρσξήζεη ζε αληηθαπληζηηθά κέηξα πνπ παξνπζηάδνληαη εδψ.
Ζ ΔΔ κεηά ην 1992, καδί κε ηελ κεηαξξχζκηζε ηεο ΚΑΠ, θαη σο ηνχηνπ θαη ηνπ
ηνκέα ηνπ θαπλνχ, επέβαιε θαη ηελ δεκηνπξγία ηνπ Κνηλνηηθνχ Σακείνπ έξεπλαο θαη
ελεκέξσζεο ζηνλ Σνκέα ηνπ Καπλνχ. Σν Σακείν, απηφ ρξεκαηνδνηεί θαη ζπληνλίδεη
έξεπλεο θαη ελεκεξψλεη γηα ηηο βιαβεξέο ζπλέπεηεο ηνπ θαπλίζκαηνο θαη
πξνζαλαηνιίδεη ηελ θνηλνηηθή παξαγσγή πξνο φζν ην δπλαηφλ ιηγφηεξν βιαβεξέο
πνηθηιίεο θαπλνχ. Ζ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ γίλεηαη απφ ην 1% ησλ επηδνηήζεσλ ησλ
θαπλνθαιιηεξγεηψλ. Δπίζεο κεηά ην 2010, ην 50% ησλ εληζρχζεσλ ησλ
θαπλνπαξαγσγψλ ζα πεξάζνπλ ζηνλ Β΄ ππιψλα αλάπηπμεο.
33
3.6.1. Δπξωπαϊθέο πνιηηηθέο θαηά ηνπ θαπλίζκαηνο
Οη πνιηηηθέο ελάληηα ζην θάπληζκα πνπ αλαπηχζζνληαη ζηηο δηάθνξεο επξσπατθέο

ρψξεο θηλνχληαη ζην πιαίζην ησλ ζρεηηθψλ θνηλνηηθψλ νδεγηψλ θαη ησλ
θαηεπζχλζεσλ ηεο Γηεζλνχο ΢πλζήθεο θαηά ηνπ Καπλίζκαηνο FCTC.
1. Πνιηηηθή ηηκψλ θαη θνξνινγία- Οη πνιηηηθέο γηα ηελ απμεκέλε θνξνινγία ηνπ
θαπλνχ απνζθνπνχλ ζηελ απνζάξξπλζε ηεο θαηαλάισζεο θαη ζηελ θάιπςε
ησλ δαπαλψλ πεξίζαιςεο ησλ λνζεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην θάπληζκα.
΢ηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ηξεηο θνηλνηηθέο νδεγίεο ηνπ 1992
θαζνξίδνπλ ην ειάρηζην επίπεδν θνξνινγίαο, ην νπνίν πξέπεη λα
αληηπξνζσπεχεη ηνπιάρηζηνλ ην 70% ηεο ηειηθήο ηνπο ηηκήο. Ζ θνξνινγία
ηνπ θαπλνχ απμάλεη ηηο ηηκέο θαη έρεη πξαγκαηηθή επίπησζε ζην επίπεδν
θαηαλάισζεο, ηδίσο ζηνπο λένπο θαη ζηα άηνκα κε ρακειφηεξα εηζνδήκαηα.
Τπνινγίδεηαη φηη κηα κέζε αχμεζε ηεο ηηκήο θαηά 10% κπνξεί λα νδεγήζεη ζε
κείσζε ηεο θαηαλάισζεο θαηά 5 - 7% (WHO 2007). Δληνχηνηο, ε πνιηηηθή
ηεο ειάρηζηεο θνξνινγίαο εθαξκφζζεθε κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν θαη νδήγεζε
ζε δηαθνξεηηθά απνηειέζκαηα ζηηο δηάθνξεο ρψξεο
2. Απαγφξεπζε θαπλίζκαηνο ζε δεκφζηνπο ρψξνπο- ΢ρεδφλ φιεο νη επξσπατθέο
ρψξεο έρνπλ πηνζεηήζεη θάπνηνπ είδνπο κέηξα απαγφξεπζεο ηνπ θαπλίζκαηνο
ζε δεκφζηνπο ρψξνπο.
3. Απαγφξεπζε δηαθήκηζεο θαη πξνβνιήο- Ζ δηαθήκηζε ησλ πξντφλησλ θαπλνχ
κέζσ ηεο ηειεφξαζεο απαγνξεχεηαη ζηηο ρψξεο ηεο Δ.Δ. κε ηελ Οδεγία
97/36/ΔΟΚ, ε νπνία θαιχπηεη θαη ηελ έκκεζε δηαθήκηζε, θαζψο θαη ηε
ρνξεγία εθπνκπψλ. Γηα ηηο ππφινηπεο κνξθέο δηαθήκηζεο, ε βάζε ησλ
επξσπατθψλ πνιηηηθψλ είλαη ε Οδεγία 2003/33/ΔΚ, ε νπνία αληηθαηέζηεζε
άιιεο παιαηφηεξεο θαη ε νπνία θαιχπηεη πνιιέο κνξθέο άκεζεο δηαθήκηζεο
θαη αζιεηηθψλ ρνξεγηψλ, αιιά δελ θαιχπηεη ηελ έκκεζε δηαθήκηζε.
4. Πξνεηδνπνηεηηθέο επηγξαθέο- Ζ πνιηηηθή ησλ επξσπατθψλ ρσξψλ γηα ηηο
πξνεηδνπνηεηηθέο επηγξαθέο επηθηλδπλφηεηαο πάλσ ζηα πξντφληα θαπλνχ
θαζνξίδεηαη κε βάζε ηηο ζρεηηθέο θνηλνηηθέο νδεγίεο. Ζ Οδεγία 2001/37/ΔΚ
αχμεζε ηελ ειάρηζηε επηθάλεηα πνπ πξέπεη λα θαιχπηνπλ νη πξνεηδνπνηεηηθέο
επηγξαθέο απφ 4% ζε ηνπιάρηζηνλ 30% ηεο εκπξφο φςεο θαη ηνπιάρηζηνλ
40% ηεο πίζσ φςεο ηεο επηθάλεηαο ηνπ παθέηνπ. Δπηπιένλ, ε Δπξσπατθή
Δπηηξνπή δίλεη νδεγίεο γηα λα ζπκπεξηιεθζνχλ ζηηο πξνεηδνπνηεηηθέο
επηγξαθέο έγρξσκεο εηθφλεο θαη δηαγξάκκαηα, κε ζθνπφ λα θάλνπλ ην κήλπκα
πην απνηειεζκαηηθφ. Ζ ζρεηηθή ζχζηαζε πξνζθέξεη 42 δηαθνξεηηθέο εηθφλεο,
κεηαμχ ησλ νπνίσλ κπνξνχλ λα επηιέμνπλ νη δηάθνξεο ρψξεο. Αξθεηέο ρψξεο,
φπσο ην Βέιγην ήδε απφ ην 2004, έρνπλ ήδε αξρίζεη λα εθαξκφδνπλ ηε
ζρεηηθή ζχζηαζε.
5. Πξνζηαζία ησλ λέσλ- Σα κέηξα πξνζηαζίαο ησλ λέσλ πεξηιακβάλνπλ αθελφο
πξνγξάκκαηα ελεκέξσζεο θαη αγσγήο πγείαο ζηελ εθπαίδεπζε θαη αθεηέξνπ
εηδηθέο απαγνξεχζεηο ζηε δηαθήκηζε θαη ηε ρνξεγία, εηδηθά
34
πξνζαλαηνιηζκέλεο ζηελ πξνζηαζία ησλ λέσλ. Παξάιιεια φκσο, αξθεηέο

ρψξεο έρνπλ πηνζεηήζεη εηδηθά απαγνξεπηηθά κέηξα ζηελ πψιεζε πξντφλησλ
θαπλνχ ζηνπο λένπο, ζην πιαίζην ηεο ζχζηαζεο 2003/54/ΔΚ.
6. Δθπαίδεπζε-πιεξνθφξεζε- Παξάιιεια κε ηα λνκνζεηηθά κέηξα,
εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα θαη θακπάληεο πιεξνθφξεζεο γηα ην θάπληζκα θαη
ηηο ζπλέπεηέο ηνπ αλαπηχζζνληαη, είηε ζε εζληθφ είηε ζε επξσπατθφ επίπεδν. Ζ
Δ.Δ. ρξεκαηνδνηεί αξθεηέο ηέηνηεο δξάζεηο, ζην πιαίζην ηεο πξσηνβνπιίαο
HELP. Σα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα απεπζχλνληαη είηε ζε ζηειέρε ησλ
ππεξεζηψλ πγείαο, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηηο κεζφδνπο δηαθνπήο ηνπ
θαπλίζκαηνο, είηε ζε ζηειέρε ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη
ησλ επηρεηξήζεσλ, κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε κέηξσλ θαη πξσηνβνπιηψλ θαηά
ηνπ θαπλίζκαηνο. Δθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ζηα ζρνιεία έρνπλ αλαπηχμεη
νη ζθαλδηλαβηθέο ρψξεο, νη θάησ ρψξεο, ε Ηζπαλία, ε Πνξηνγαιία, ε Μ.
Βξεηαλία θ.ιπ. Δθζηξαηείεο ελεκέξσζεο πνπ απεπζχλνληαη ζην γεληθφ
πιεζπζκφ έρνπλ αλαπηχμεη ζρεδφλ φιεο νη επξσπατθέο ρψξεο.
7. Μέηξα γηα ηελ δηαθνπή ηνπ θαπλίζκαηνο- Πνιιέο ρψξεο έρνπλ αλαπηχμεη
εζληθά ή ηνπηθά πξνγξάκκαηα πνπ απεπζχλνληαη ζε θαπληζηέο, κε ζθνπφ ηε
δηαθνπή ηνπ θαπλίζκαηνο θαη ηελ απεμάξηεζε απφ ηε ληθνηίλε. Σα
πξνγξάκκαηα απηά πεξηιακβάλνπλ ηελ παξνρή ζπκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ
θαη θαξκαθεπηηθήο αληηκεηψπηζεο ηεο εμάξηεζεο ζε πξσηνβάζκην επίπεδν,
εηδηθέο θακπάληεο πνπ απεπζχλνληαη ζε θαπληζηέο κε ζθνπφ ηελ ελζάξξπλζε
ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζε πξνγξάκκαηα δηαθνπήο, ηειεθσληθέο γξακκέο
βνήζεηαο θ.ιπ.
΢ηελ ρψξα καο ηζρχνπλ ήδε πνιιά απφ απηά ηα κέηξα, ελψ θαηλνχξγηα πνηφηεηα
ιακβάλνπλ ηα κέηξα θαηά ηνπ θαπλίζκαηνο κε ηνλ λέν λφκν 3730/2008, πνπ
εθαξκφδεηε απφ ηελ 1ε Ηνπιίνπ 2009 θαη απαγνξεχεη ην θάπληζκα ζε θιεηζηνχο
δεκφζηνπο ρψξνπο.
3.6.2. Ηζηνξηθή Αλαδξνκή
Γελ είλαη ζθνπφο καο λα επεθηαζνχκε ζηηο πξψηεο επνρέο πνπ ν θαπλφο έθηαζε
ζηελ Δπξψπε φπνπ ζπλάληεζε κηα κνξθή αληίζηαζεο, βαζηδφκελε θπξίσο ζε
ζξεζθεπηηθά θξηηήξηα. ΢ηηο αξρέο ηνπ πξνεγνχκελνπ Αηψλα, αξρηθά ζηηο ΖΠΑ
εκθαλίζηεθε έλα ζρεηηθά δπλαηφ αληηθαπληζηηθφ θίλεκα, ην νπνίν νδήγεζε ζηελ
απφθαζε αξθεηψλ πνιηηεηψλ λα απαγνξεχζνπλ ην θάπληζκα ηζηγάξνπ (ρξήζε,
θαηνρή, παξαγσγή ηζηγάξσλ), νη αηηίεο πνπ παξνπζηάζηεθαλ γηα λα δηθαηνινγήζνπλ
ηελ απαγφξεπζε δελ ήηαλ επηζηεκνληθέο, αιιά ακάγαικα ππνςηψλ γηα ηελ επίδξαζε
ηνπ ζηελ πγεία θαη «εζηθνί» ιφγνη, αθφκα θαη ξαηζηζηηθνί (επγεληζηέο, νη νπνίνη
επεξεάζαλε ζε έλα βαζκφ θαη αληίζηνηρεο απφςεηο ζηε Ναδηζηηθή Γεξκαλία).
Αλάινγεο θηλήζεηο εκθαλίζηεθαλ θαη ζηελ Δπξψπε. Ο Α Παγθφζκηνο Πφιεκνο έβαιε
ηέινο ζε απηά ηα θηλήκαηα, αθνχ ηζηγάξν θαη ραξαθψκαηα πήγαηλαλ καδί. Μεηά ην
1928 αξρίδνπλ λα έξρνληαη νη πξψηεο πιεξνθνξίεο γηα ζχλδεζε ηνπ ηζηγάξνπ κε ηνλ
θαξθίλν ηνπ πλεχκνλα θαη δψζαλε λέα δπλακηθή ζε αληίζηνηρα θηλήκαηα. Καηά ηε
δεθαεηία ηνπ ’50 ππήξραλ πιένλ αξθεηέο επηζηεκνληθέο απνδείμεηο γηα ηελ
35
βιαπηηθφηεηα ηεο ρξήζεο ηνπ θαπλνχ. ΢ηηο ΖΠΑ ήδε απφ ην 1964 πάξζεθαλ κέηξα
θαηά ηεο δηαθήκηζεο ηνπ ηζηγάξνπ θαη ελεκέξσζεο ηνπ θνηλνχ. ΢ηηο αξρέο ηεο
δεθαεηίαο ηνπ ’90 θαη ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’80 πάξζεθαλ αλάινγα κέηξα ζηηο
πεξηζζφηεξεο Δπξσπατθέο ρψξεο. ΢ηελ Διιάδα, κέηξα πεξηνξηζκνχ ηνπ θαπλίζκαηνο
πάξζεθαλ πξψηε θνξά ηελ ηξηεηία 1979-81, ηα νπνία αξγφηεξα εγθαηαιείθηεθαλ
(Dritsakis, 2003), αξγφηεξα λεφηεξα κέηξα πάξζεθαλ κε βάζε ην θνηλνηηθφ δίθαην.
36
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
Ζ Παξαγωγή Καπλνύ ΢ην Ννκό Κνδάλεο 1992-

1999
Ζ παξνπζίαζε ησλ ζηνηρείσλ γηα ηελ δεθαεηία ηνπ 1990, αξρίδεη απφ ην 1992,
δπζηπρψο φπσο γξάθηεθε θαη ζηελ εηζαγσγή δελ ήηαλ δπλαηφλ λα βξεζνχλ ζηνηρεία
γηα πξνεγνχκελεο εζνδείεο, έηζη δελ κπνξνχκε λα θάλνπκε θαιχηεξε κειέηε ησλ
ρξφλσλ πξηλ ηελ εθαξκνγή ηεο ΚΑΠ ηνπ 1992 (θαλνληζκφο 2075/92, άξρηζε λα
εθαξκφδεηε ζηελ εζνδεία ηνπ 1993) θαη ησλ άκεζσλ επηπηψζεσλ εθαξκνγήο ηεο ζε
ζρέζε κε πξνεγνχκελεο εζνδείεο παξά κφλν γηα απηή ηνπ 1992. Σν γεγνλφο απηφ,
δειαδή ε αιιαγή ζηελ θαπληθή θαη γεληθφηεξα ηελ αγξνηηθή πνιηηηθή είλαη θαη ην
θχξην γηα ην αληηθείκελν πνπ κειεηάηαη ζε απηή ηε δεθαεηία. ΢ηε δηάξθεηα απηήο ηεο
ρξνληθήο πεξηφδνπ ζην λνκφ Κνδάλεο θαιιηεξγήζεθαλ νη πνηθηιίεο Μπαζκάο, Κακπά
Κνπιάθ (Κ63 Γπηηθήο Μαθεδνλίαο θαη Κιαζηθά) θαη πνιχ πεξηνξηζκέλα «Βηξηδίληα»
(αξρηθά δχν θαη αξγφηεξα, έλαο παξαγσγφο). Καιχηεξε επηδφηεζε θαη ηηκή
απνιάκβαλε ν Μπαζκάο (θαη ηα Βηξηδίληα αιιά ε παξαγσγή ηνπο ήηαλ ακειεηέα),
ελψ ηα Κακπά Κνπιάθ ήηαλ πνιχ πην απνδνηηθά (ην 1992 ε κέζε απφδνζε ηνπ
Μπαζκά ζην ζχλνιν ηεο Γ. Μαθεδνλίαο ήηαλ 117,7 θαη ησλ Κακπά Κνπιάθ
Κιαζηθά, 176,8 θαη Κ63, 168,3 αληίζηνηρα, πεγή ΔΟΚ).
4.1 Αξηζκόο Παξαγωγώλ
Ο αξηζκφο ησλ παξαγσγψλ θαπλνχ ζην λνκφ Κνδάλεο ζηελ πεξίνδν πνπ
εμεηάδνπκε θαηά θχξην ιφγν αθνινπζεί θζίλνπζα πνξεία, άιινηε κεηψλεηε
γξεγνξφηεξα θαη άιινηε είλαη θζίλσλ αιιά κε πνιχ αξγφ ξπζκφ. Πην ζπγθεθξηκέλα,
απφ ην 1993, παξνπζηάδεηαη ζρεηηθά κεγάιε πηψζε ζηνλ αξηζκφ ησλ
θαπλνθαιιηεξγεηψλ ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε ρξνληά, κέρξη θαη ηελ εζνδεία ηνπ
1996. Ζ ζπλνιηθή πηψζε ηνπ αξηζκνχ ησλ παξαγσγψλ απηή ηελ πεξίνδν είλαη 42,9%,
κε πην κεγάιε κείσζε λα ζπκβαίλεη ζηελ εζνδεία ηνπ 1995 (15%, ζε ζρέζε κε ηελ
πξνεγνχκελε εζνδεία). Απφ ην 1996 θαη κεηά ε θζίλνπζα ηάζε ππάξρεη αιιά είλαη
εμαηξεηηθά κηθξή (9% ζε φιε ηελ ηεηξαεηία), κε άλνδν κάιηζηα ηνπ αξηζκνχ ησλ
παξαγσγψλ ην 1997 ζε ζρέζε κε ην 1996.
΋πσο εηπψζεθε θαη πξηλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αγξνηηθή πνιηηηθή έπαημε ε
κεηαξξχζκηζε ηεο θνηλήο αγνξάο θαπλνχ. Έηζη ηα ζηνηρεία καο θαίλεηαη λα
επηβεβαηψλνπλ απηή ηελ ζεκαληηθή επηξξνή. Ζ λέα ΚΑΠ, άξρηζε λα εθαξκφδεηαη
απφ ηελ εζνδεία ηνπ 1993 θαη κεηά, ε επίπησζε ηεο ζηνλ αξηζκφ ησλ παξαγσγψλ
θαίλεηαη λα κελ είλαη πνιχ κεγάιε (6,3% κείσζε), αιιά ππάξρεη. Δπίζεο πξέπεη λα
ηνληζηεί φηη ε πιήξε εθαξκνγή ησλ λέσλ κέηξσλ έγηλε ζηαδηαθά, ζε επίπεδν ηξηεηίαο.
37
Έηζη γηα θαιχηεξε κειέηε ησλ επηπηψζεσλ, πξέπεη λα δνχκε ηελ επίδξαζε ζηελ
θαιιηέξγεηα ηνπ θαπλνχ ζε αλάινγε ρξνληθή πεξίνδν, απφ ην 1992, κέρξη ην 1996,
φπσο είδακε φηη ε κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ παξαγσγψλ ήηαλ 42,9%.
4000
3500
3000
2500
2000 Αρικμόσ Παραγωγών 1992-

1999
1500
1000
500
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Γράφημα 4.1 Αριθμόσ Παραγωγών 1992-1999
Πεγή: Δζληθφο Οξγαληζκφο Καπλνχ
΋ζν αλαθνξά ηελ κεγάιε πηψζε πνπ ζεκεηψλεηαη, κεηά ηελ πξψηε ρξνληά
πιήξνπο εθαξκνγήο ηεο λέαο αγξνηηθήο θαη θαπληθήο πνιηηηθήο (1996), ξφιν παίδεη
θαη ε αλαζεψξεζε ηεο GATT, ην 1995, κεηά ηνλ θχθιν ηεο Οπξνπγνπάεο,
(ζπκπεξηέιαβε θαη ηελ γεσξγία θαη νδήγεζε ζηελ δεκηνπξγία ηνπ Παγθφζκηνπ
Οξγαληζκνχ Δκπνξίνπ). Σν γεγνλφο απηφ ζε ζπλάξηεζε κε ηελ θαηάξγεζε ηεο
θνηλνηηθήο πξνηίκεζεο θαη ησλ εμαγσγηθψλ επηδνηήζεσλ (πηζαλφηαηα ηα κέηξα απηά
πάξζεθαλ ζηα πιαίζηα ησλ ζπδεηήζεσλ γηα ηελ δεκηνπξγία ηνπ ΠΟΔ) νδήγεζε ζε
ρακειέο ηηκέο, ηελ ληφπηα παξαγσγή (αλάινγα κε ην θφζηνο παξαγσγήο) θαη ζηελ
αγνξά θαπλνχ απφ κεηαπνηεηέο απφ ρψξεο εθηφο ΔΔ, πνπ είραλ ηε δπλαηφηεηα
παξαγσγήο ζε εμαηξεηηθά ρακειφηεξεο ηηκέο. ΋ιε απηή ε δηακνξθσζείζα θαηάζηαζε
εμαλάγθαζε, έλα κέξνο ησλ θαπλνθαιιηεξγεηψλ λα εγθαηαιείςνπλ ηελ ζπγθεθξηκέλε
θαιιηέξγεηα ή αθφκα θαη ην γεσξγηθφ επάγγεικα. (πεγή: Δζληθφ ΢ηξαηεγηθφ ΢ρέδην
Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο 2007-2013).
Παξφια απηά κεηά ην 1996 παξαηεξείηαη φηη κέλεη ζηελ παξαγσγή ηθαλφο αξηζκφο
παξαγσγψλ πνπ δελ επεξεάζηεθε ζεκαληηθά απφ ηηο αιιαγέο απηέο θαη ζε έλα βαζκφ
έκεηλε ζηελ παξαγσγή εθκεηαιιεπφκελνο ηελ χπαξμε ησλ επηδνηήζεσλ. Ζ ηάζε
κείσζεο ησλ παξαγσγψλ απφ ην 1996 θαη κεηά είλαη κηθξή. Ζ χπαξμε ησλ
επηδνηήζεσλ δεκηνχξγεζε έηζη κηα κάδα εηδηθεπκέλσλ θαπλνπαξαγσγψλ, ελψ
παξαγσγνί πνπ επθαηξηαθά παξήγαγαλ θαπλφ (ηδηαίηεξα, παξαγσγνί πνπ σθεινχληαλ
απφ ηελ πξνεγνχκελε αγξνηηθή πνιηηηθή, θαη ηηο ζεκαληηθά πςειφηεξεο ηηκέο πνπ
38
πεηχραηλε ζπγθξηηηθά κε άιιεο θαιιηέξγεηεο) θαη απηνί πνπ δελ κπνξνχζαλ λα

παξάγνπλ ζηηο λέεο ζπλζήθεο απνρψξεζαλ απφ ηελ παξαγσγή.
4.2 ΢πλνιηθή Καιιηεξγήζηκε Έθηαζε
Ζ ζπλνιηθή θαιιηεξγήζηκε έθηαζε αθνινπζεί παξαπιήζηα πνξεία κε απηή ηνπ

αξηζκνχ ησλ θαπλνπαξαγσγψλ. Παξφια απηά ε κείσζε ησλ ζπλνιηθψλ εθηάζεσλ
πνπ θαιιηεξγείηαη θαπλφο είλαη ζεκαληηθή ηελ πξψηε ρξνληά εθαξκνγήο ηεο λέαο
αγξνηηθήο πνιηηηθήο. Απφ εθεί θαη πέξα εκθαλίδεη ζηαδηαθή κηθξή κείσζε θάζε
ρξφλν, κε κεγαιχηεξε απηή ηεο εζνδείαο ηνπ 1996.
30000
25000
20000
15000 Συνολικι καλλιεργιςιμθ

ζκταςθ (ςτρζμματα) 1992-
1999
10000
5000
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Γράφημα 4.1 Συνολική Καλλιεργήςιμη ζκταςη (ςτρ) 1992-1999
Ζ κεγάιε κείσζε πνπ ζπλαληάκε ζηελ εζνδεία ηνπ 1993, ζε ζρέζε κε ηελ
πξνεγνχκελε ρξνληά, εμεγείηαη κε ηελ αιιαγή ηεο θαπληθήο πνιηηηθήο, πνπ άξρηζε
ελ’ κέξεη λα εθαξκφδεηε εθείλε ηελ ρξνληά. Παξαηεξείηαη φκσο φηη ε ζπλνιηθή
θαιιηεξγήζηκε έθηαζε κεηψλεηαη ζεκαληηθά πνιχ πεξηζζφηεξν (21,4%), κφλν απηή
ηε ρξνληά. Απηφ ζεκαίλεη πξψηνλ φηη κείλαλε ζηελ παξαγσγή θαιχηεξα
εμεηδηθεπκέλνη παξαγσγνί θαη πεξηζζφηεξν βηψζηκεο εθκεηαιιεχζεηο θαη δεχηεξνλ
έλαο κεγάινο αξηζκφο παξαγσγψλ πνπ θαιιηεξγνχζε αλάκεζα ζε άιιεο θαιιηέξγεηεο
θαη θαπλφ, απνζχξε ζηξέκκαηα παξαγσγήο θαη επηθεληξψζεθε ζε άιιεο
θαιιηέξγεηεο, ζε απηφ ζεκαληηθφ βαζκφ παίδεη θαη ην λέν θαζεζηψο πνζνζηψζεσλ,
πνπ πεξηφξηζε ηελ παξαγσγή θαπλνχ γηα ηε ρψξα.
39
4.3 ΢πλνιηθή Παξαγωγή ζε θηιά
Ζ ζπλνιηθή παξαγσγή ζε θηιά αξρηθά κεηψλεηαη ηαρέσο, ελψ αξγφηεξα

ζηαζεξνπνηείηαη, παξνπζηάδνληαο αθφκα θαη κηθξέο αλνδηθέο ηάζεηο. Έηζη ηελ πξψηε
ρξνληά εθαξκνγήο ηεο ΚΑΠ ηνπ 1992, έρνπκε ζεκαληηθή κείσζε ηεο ζπλνιηθήο
παξαγσγήο (30,7%), κείσζε έρνπκε θαη ηελ επφκελε ρξνληά (15,2%), απφ εθεί θαη
έπεηηα παξνπζηάδεηαη κηα ζηαζεξφηεηα, κε κηθξή άλνδν ζηελ εζνδεία ηνπ 1996 θαη
ηνπ 1997.
5.000.000
4.500.000
4.000.000
3.500.000
3.000.000
2.500.000 Συνολικι Παραγωγι
2.000.000 Καπνοφ (κιλά) 1992-1999
1.500.000
1.000.000
500.000
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Γράφημα 4.2 Συνολική Παραγωγή καπνοφ 1992-1999
Τπεχζπλε είλαη πάιη ε λέα αγξνηηθή πνιηηηθή, ηελ πξψηε ρξνληά εθαξκνγήο ηεο
ζήκαηλε κηα κεγάιε απψιεηα ζε έδαθνο πνπ θαιιηεξγήζεθε ν θαπλφο, επίζεο εηζήρζε
ην θαζεζηψο ησλ πνζνζηψζεσλ, πξνθαλψο απηφ έπαημε ην ζεκαληηθφηεξν ξφιν ζηε
κείσζε ηεο παξαγσγήο. Δπεηδή ε πιήξε εθαξκνγή ηεο ΚΑΠ έγηλε ζε νξίδνληα
ηξηεηίαο, απηφ ζπλεηέιεζε ζην λα ππάξρεη κείσζε ηεο παξαγσγήο θαη ηελ επφκελε
εζνδεία. Ζ ζηαζεξφηεηα πνπ εκθαλίδεηαη απφ ηηο επφκελεο εζνδείεο ζήκαηλε θαη ηνλ
νξηζκφ ζπγθεθξηκέλεο πνζφζησζεο, ηεο νπνίαο ε δηαθνξνπνίεζε απφ ρξνληά ζε
ρξνληά δελ ήηαλ ζεκαληηθή. Οη παξαγσγνί, κεηά πξνζπαζνχζαλ λα παξάγνπλ φζα
πεξίπνπ πξνέβιεπε ε πνζφζησζε ηνπο, παξαθάησ απφ απηή, ζήκαηλε ρακειή
παξαγσγή άξα θαη αληίζηνηρν ρακειφ εηζφδεκα θαη παξαπάλσ ζήκαηλε, πξφζηηκν
ζπλππεπζπλφηεηαο.
4.4 Μέζε έθηαζε θαπλνπαξαγωγηθήο Δθκεηάιιεπζεο
΢ην ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ κειεηάηαη, παξαηεξείηαη αξρηθά κηα κεγάιε κείσζε ηεο
κέζεο θαπλνπαξαγσγηθήο εθκεηάιιεπζεο, πην ζπγθεθξηκέλα ε κέζε έθηαζε
40
κεηψλεηαη θαηά 16,8% ην 1993. Ακέζσο κεηά έρνπκε κηα ζηαζεξή άλνδν ζηελ κέζε
θαπλνπαξαγσγηθή εθκεηάιιεπζε κέρξη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο.
Φαίλεηαη φηη ε αιιαγή ζηελ θαπληθή πνιηηηθή ην 1993, λα επεξέαζε ζεκαληηθά ηα
κεγέζε ησλ εθκεηαιιεχζεσλ, πηζαλφηεξν θαίλεηαη παξαγσγνί λα ζηακάηεζαλ λα
θαιιηεξγνχλ θαπλφ ζε νξηζκέλα ζηξέκκαηα, κεηά ην 1993 θαη απηέο νη εθηάζεηο λα
αθηεξψζεθαλ ζε άιιεο θαιιηέξγεηεο. ΢ην γεγνλφο απηφ ζπλεγνξεί ε κείσζε ηεο
κέζεο έθηαζεο αξρηθά πνπ δελ κπνξεί λα ζεκαίλεη φηη κείλαλε ζηελ παξαγσγή
θπξίσο κηθξνί θαιιηεξγεηέο. Αληίζεηα αξγφηεξα παξαηεξνχκε φηη ε πιήξεο
εθαξκνγή ηεο λέα ΚΑΠ, ηα επφκελα ρξφληα έδσζε έλαπζκα ζηελ ζηαδηαθή αχμεζε
ηεο κέζεο θαπλνπαξαγσγηθήο εθκεηάιιεπζεο.
Τπάξρεη αθφκα ε πηζαλφηεηα θαιιηεξγεηέο κε κεγάιεο εθκεηαιιεχζεηο πνπ
θαιιηεξγνχζαλ θαπλφ κέρξη ην 1992, λα απνρψξεζαλ απφ ηελ παξαγσγή θαη
ρξεζηκνπνίεζαλ ηα θηήκαηα ζε άιιεο θαιιηέξγεηεο θξίλνληαο φηη ε ζπλέρηζε κηαο
ηφζν θνπηαζηηθήο θαιιηέξγεηαο κε ιηγφηεξν θέξδνο δελ ζπλέθεξε.
10
9
8
7
6
Μζςθ ζκταςθ
5 καπνοπαραγωγικισ
εκμετάλλευςθσ (ςτρ.)
4 1992-1999
3
2
1
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Γράφημα 4.3 Μζςη ζκταςη Καπνοπαραγωγικήσ Εκμετάλλευςησ (ςτρ) 1992-2999
΋πσο εηπψζεθε θαη πξηλ, ε κεηαξξχζκηζε απηή ζπλέβαιε ζηε δεκηνπξγία

θαιιηεξγεηψλ εηδηθεπκέλσλ ζην θαπλφ, θαιιηεξγεηψλ πνπ δελ είραλ ηελ δπλαηφηεηα
λα παξάγνπλ άιια γεσξγηθά πξντφληα ή πνπ γηα θάπνην ιφγν δελ ζέιαλε λα
εγθαηαιείςνπλε ηε ζπγθεθξηκέλε παξαγσγή (παηξνπαξάδνηε ζπλέρεηα, εηδίθεπζε
φια ηα ρξφληα ζε απηή ηελ παξαγσγή θηι). Απηή ε εηδηθεπκέλε κεξίδα φπσο δείρηεθε
θαη ζε άιια ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ζπλερψο κεησλφηαλε, επεηδή ε παξαγσγή
θαηαληνχζε πιένλ, ηειείσο αζχκθνξε γηα κεξηθνχο απφ απηνχο, ή ιφγσ ειηθίαο. ΢ηα
ηειεπηαία ρξφληα ηεο δεθαεηίαο επηβηψλνπλ νη κεγαιχηεξεο θαπλνπαξαγσγηθέο
εθκεηαιιεχζεηο, πνπ αλ θαη ε Γε πνπ θαιιηεξγείηαη θαπλφο κεηψλεηαη, απηέο
θαίλνληαη πηα κφλεο ηνπο ζηνπο δείθηεο θαη αλεβάδνπλ ζηαδηαθά ην κέζν κέγεζνο ηεο
41
θαπλνπαξαγσγηθήο εθκεηάιιεπζεο. Δπίζεο πηζαλφλ λα ππάξρεη θαη κηα ηάζε

ζπγθέληξσζεο Γεο ζε ιίγνπο θαπλνπαξαγσγνχο.
4.5 Μέζε Παξαγωγηθόηεηα αλά ζηξέκκα
Ζ κέζε παξαγσγηθφηεηα αλά ζηξέκκα, παξνπζηάδεηαη αξρηθά ζηαζεξά κεηνχκελε

γηα κηα ηξηεηία, δειαδή κέρξη ην 1994, κεηά ην 1995 αξρίδεη ζηαδηαθά λα είλαη
αχμνπζα κε κηα ζρεηηθή ζηαζεξφηεηα ηα ηξία ηειεπηαία έηε ηεο δεθαεηίαο.
Ζ ζηαδηαθή κείσζε ηεο ηξηεηίαο δελ είλαη κείσζε πνπ νθείιεηαη ζε θάπνηα θαθή
παξαγσγή αιιά απνηέιεζκα ηεο ηζρχο ησλ πνζνζηψζεσλ, έηζη κέρξη ηνλ ηειηθφ
νξηζκφ ηεο πνζφζησζεο πέθηεη ε παξαγσγηθφηεηα αθνχ ππάξρνπλ πνιιέο
εθκεηαιιεχζεηο γηα λα ηελ θαιχςνπλ. Αξγφηεξα φηαλ αξθεηνί παξαγσγνί
εγθαηαιείπνπλ ηελ θαπλνθαιιηέξγεηα, ηδηαίηεξα κεηά ην 1995, ζηαζεξά εκθαλίδεηαη
ζηνπο δείθηεο κηα ζηαζεξή άλνδνο ηεο κέζεο παξαγσγηθφηεηαο αλά ζηξέκκα.
΢ε έλα βαζκφ απηφ κπνξεί λα ζπκβαίλεη θαη ιφγσ ηεο χπαξμεο κεγαιπηέξσλ
εθκεηαιιεχζεσλ ζηελ παξαγσγή πνπ αμηνπνηνχλ θαιχηεξα ηνπο δηαζέζηκνπο
ζπληειεζηέο παξαγσγήο.
180
160
140
120
100
Απόδοςθ ςε κιλά ανά
80
ςτρζμμα 1992-1999
60
40
20
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Γράφημα 4.4 Απόδοςη ανά ςτρζμμα (κιλά) 1992-1999
4.6 Μέζε παξαγωγηθόηεηα ζε θηιά αλά θαπλνπαξαγωγηθή εθκεηάιιεπζε
Ζ κέζε παξαγσγηθφηεηα αλά θαπλνπαξαγσγηθή εθκεηάιιεπζε, αθνινπζεί

παξφκνηεο ηάζεηο κε ηελ κέζε παξαγσγηθφηεηα αλά ζηξέκκα. Έηζη ηελ πξψηε ηξηεηία
παξαηεξείηαη κεγάιε πηψζε, ελψ κεηά εκθαλίδεηαη ζηαδηαθή αχμεζε.
42
Γεληθά θαη εδψ ηζρχεη ε πξνεγνχκελε αλάιπζε, πνπ έγηλε γηα ηελ παξαγσγηθφηεηα
αλά ζηξέκκα, απιά εδψ πξέπεη λα ηνληζηεί φηη αξγφηεξα, δειαδή ηα ηξία ηειεπηαία
ρξφληα ηεο δεθαεηίαο, ξφιν παίδεη ζηελ άλνδν ηεο παξαγσγηθφηεηαο αλά
εθκεηάιιεπζε θαη ην γεγνλφο ηεο εμφδνπ αξθεηψλ παξαγσγψλ θαη ηελ εκθάληζε
θπξίσο κεγάισλ εθκεηαιιεχζεσλ ζηελ ζηαηηζηηθή.
1800
1600
1400
1200
1000
Παραγωγικότθτα ανά
800 εκμετάλλευςθ ςε κιλά
1992-1999
600
400
200
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Γράφημα 4.5 Παραγωγικότητα ανά εκμετάλλευςη (κιλά) 1992-1999
4.7 ΢πκπεξάζκαηα
Ζ δεθαεηία ηνπ 1990 ζεκαδεχεηαη απφ ηελ εθαξκνγή λέαο ΚΑΠ, απφ ην 1993 θαη
κεηά. ΢ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ θαπλνχ εκθαλίδνληαη κεηνχκελεο ηάζεηο ηφζν ζε αξηζκφ
παξαγσγψλ , φζν θαη ζε ζπλνιηθή θαιιηεξγήζηκε έθηαζε θαπλνχ θαη ζε ζπλνιηθά
θηιά παξαγσγήο. Ζ κείσζε είλαη κεγάιε ηελ πξψηε ρξνληά εθαξκνγήο ηεο λέαο
ΚΑΠ, αιιά θαη αξγφηεξα απηή ζπλερίδεηαη. Ζ πξψηε ηξηεηία εθαξκνγήο (πνπ
ζήκαηλε θαη ηελ πιήξε ιεηηνπξγία ηεο), ζπλέβαιε ζηε κείσζε θαηά 26,2 % ηνπ
αξηζκνχ ησλ παξαγσγψλ, 25,6% ηεο Γεο θαη 41,4% ηεο παξαγσγήο ζε ζρέζε κε ηελ
εζνδεία ηνπ 1992.
Σα επφκελα ρξφληα ηεο δεθαεηίαο ραξαθηεξίδνληαη γεληθά απφ πνιχ πην ρακεινχο
ξπζκνχο κείσζεο ηνπ αξηζκνχ ησλ παξαγσγψλ θαη ηεο ζπλνιηθήο θαιιηεξγνχκελεο
έθηαζεο, ελψ ε παξαγσγή κάιινλ ζηαζεξνπνηείηαη, σο απνηέιεζκα ησλ
ζπγθεθξηκέλσλ πνζνζηψζεσλ.
Σελ δεθαεηία απηή παξαηεξείηαη κηα ζηαδηαθή αχμεζε ηεο κέζεο έθηαζεο ηεο
θαπλνπαξαγσγηθήο εθκεηάιιεπζεο απφ ην 1993 θαη κεηά (αιιά πηψζε ην 1992), ε
άλνδνο απηή ήηαλ 31,9% απφ ην 1993 κέρξη ην 1999. Ζ έμνδνο παξαγσγψλ θαη
θαιιηεξγήζηκεο έθηαζεο ζπλέβαιαλ θαη ζηελ ζηαδηαθή άλνδν ηεο παξαγσγηθφηεηαο
43
αλά ζηξέκκα θαη αλά εθκεηάιιεπζε, πνπ φκσο ε κελ πξψηε κφλν ην 1999 έθηαζε ηα
επίπεδα ηνπ 1992, θαη θαίλεηαη φηη εμαξηήζεθε πεξηζζφηεξν απφ ηα κέηξα πνιηηηθήο
θαη πην ζπγθεθξηκέλα απφ ηηο πνζνζηψζεηο πνπ επηβιήζεθαλ. Ζ χπαξμε κεγαιχηεξσλ
πεξηζζφηεξν βηψζηκσλ εθκεηαιιεχζεσλ απφ ηελ πιήξε εθαξκνγή ηεο ΚΑΠ θαη πέξα
επηβεβαηψλεηαη θαη απφ ηελ άλνδν ζε επίπεδα κεγαιχηεξα απφ ηνπ 1992 ηεο κέζεο
παξαγσγηθφηεηαο αλά εθκεηάιιεπζε ήδε απφ ην 1996.
44
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
Ζ Παξαγωγή Καπλνύ ΢ην Ννκό Κνδάλεο 2000-

2008
Ζ παξαγσγή ηνπ θαπλνχ ζηελ δεθαεηία ηνπ 2000, ζεκαδεχηεθε απφ ηελ
κεηαξξχζκηζε ηεο ΚΑΠ, ην 2003, ε νπνία γηα ηε ζπγθεθξηκέλε θαιιηέξγεηα ηζρχεη
απφ ηηο 1/1/2006. Δπίζεο ηα ηξία πξψηα έηε ηεο δεθαεηίαο απνηεινχλ έηε αλαθνξάο
γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ δηθαησκάησλ πιεξσκήο, άξα θαη γηα ηνπ πνζνχ, πνπ παίξλεη ν
θάζε παξαγσγφο, σο Δληαία Απνδεζκεπκέλε Δλίζρπζε (ΔΑΔ), κεηά ην 2006. ΢ηελ
πεξίνδν απηή ε πνηθηιία Κάκπα Κνπιάθ (θιαζηθή θαη Κ63), έπαςε λα θαιιηεξγείηαη,
φπσο εμέιηπαλ ηειηθά θαη νη ιηγνζηνί παξαγσγνί θαπλψλ «Βηξηδίληα». Έηζη ε
παξαγσγή είλαη ζρεηηθά νκνγελνπνηεκέλε θαη απνηειείηαη θπξίσο απφ ηελ πνηθηιία
Μπαζκάο. Σα ηειεπηαία 3 ρξφληα, γίλεηαη πεξηνξηζκέλε θαιιηέξγεηα θαπλψλ ηεο
πνηθηιίαο «Καηεξίλεο».
5.1 Αξηζκόο Παξαγωγώλ
2000
1800
1600
1400
1200
800 2008
600
400
200
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Πεγή: Δζληθφο Οξγαληζκφο Καπλνχ-Οκάδεο Παξαγσγψλ Καπλνχ Γπηηθήο Μαθεδνλίαο
45
΋πσο, θαίλεηαη ζην γξάθεκα, ν αξηζκφο ησλ θαπλνπαξαγσγψλ παξνπζηάδεηαη

κεηνχκελνο, θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο. Ο αξηζκφο ηνπο είλαη θζίλσλ, απφ ην
2000, κέρξη θαη ην 2005, ζηαζεξά ινηπφλ θάζε ρξφλν έλα κέξνο ησλ θαιιηεξγεηψλ
εγθαηαιείπεη, ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ θαπλνχ. Απφ ην 2006 θαη έπεηηα ε ζπξξίθλσζε
είλαη κεγαιχηεξε. Ηδηαίηεξα έληνλε κείσζε ζπκβαίλεη κεηαμχ ηνπ 2005 θαη ηνπ 2006.
Απφ ηνπο 1218 παξαγσγνχο, κφιηο 338 ζπλερίδνπλ ηελ θαιιηέξγεηα θαπλνχ. Ζ
κείσζε είλαη ηεο ηάμεο ηνπ 72,2%. Μεγάιε κείσζε παξνπζηάδεη ν αξηζκφο ησλ
παξαγσγψλ θαη ηελ επφκελε ρξνληά, έηζη απφ ηνπο 338 παξαγσγνχο ζηελ εζνδεία ηνπ
2006, θηάλνπκε ζηνπο 138 ηελ επφκελε ρξνληά ή κείσζε 59,1%. Έηζη ζπκπεξαίλεηαη
φηη ε ρξνληά 2006, απνηειεί ηε ρξνληά πνπ ν αξηζκφο ησλ θαπλνθαιιηεξγεηψλ δέρεηαη
ζνβαξφ πιήγκα, έπεηηα απφ κηα θζίλνπζα πνξεία πέληε ρξφλσλ.
Γελ γίλεηαη λα κειεηεζνχλ νη εμειίμεηο απηέο ρσξίο λα παξζεί ππφςε ε αλαζεψξεζε
ηεο ΚΑΠ, αιιά θαη ν θαλνληζκφο 2848/1998. Έηζη είλαη πξνθαλέο ην ηη νδεγεί ζηε
κείσζε θαηά 72,2% ησλ παξαγσγψλ ην 2006, φπσο θαη ην ηη επζχλεηαη γηα ηε κεγάιε
κείσζε ηεο επφκελεο εζνδείαο. Έλα κέξνο ησλ παξαγσγψλ έθξηλε, φηη ε ζπλέρηζε ηεο
θαιιηέξγεηαο δελ ήηαλ πιένλ ζπκθέξνπζα (έλα κέξνο ην «θαηάιαβε» ζηελ πξάμε,
κεηά απφ ηε δηαηήξεζε κηαο αθφκα ρξνληάο ζηελ παξαγσγή ην 2006), έλα άιιν κέξνο
ηνπο ίζσο επσθειήζεθε απφ ηελ ΔΑΔ, ψζηε λα κελ θαιιηεξγήζεη ηα ρσξάθηα ηνπ θαη
λα ιάβεη απιψο ηελ ελίζρπζε ή αθφκα λα επηδνηεζεί, επηπιένλ αθήλνληαο εθηάζεηο
αθαιιηέξγεηεο ζε αγξαλάπαπζε.
Ο αξηζκφο ησλ παξαγσγψλ παξνπζηάδεη θζίλνπζα ηάζε θαη πξηλ ηελ εθαξκνγή ηεο
λέαο ΚΑΠ, ηέηνηα ηάζε δελ θαηλφηαλ ζε ηέηνην βαζκφ απφ ηελ πξνεγνχκελε
δεθαεηία. Δδψ ξφιν παίδεη αλακθίβνια ν θαλνληζκφο 2848/1998 θαη ε θαηάξγεζε
ηνπ ΔΟΚ ην 2000. Μεηά ηελ θαηάξγεζε ηνπ ΔΟΚ, ηνλ έιεγρν ηεο πνηφηεηαο ηεο
παξαγσγήο αλαιάβαλε απνθιεηζηηθά νη κεηαπνηεηέο, απηφ κπνξνχζε λα πξνθαιέζεη
απζαηξεζίεο. Άξλεζε πψιεζεο ζε απηή ηελ ηηκή, απφ ηνλ παξαγσγφ, ζήκαηλε
απψιεηα ηνπ πξηκ. Δπίζεο δφζεθαλ θίλεηξα εμφδνπ απφ ηελ παξαγσγή ζε
παξαγσγνχο θαηφρνπο κε βηψζηκσλ εθκεηαιιεχζεσλ (25% ηεο πξηκνδφηεζεο γηα 3
ρξφληα) θαη ειηθησκέλνπο παξαγσγνχο. Γελ είλαη ηπραίν φηη ν ξπζκφο εμφδνπ απφ ηελ
παξαγσγή κεηά ην 2001 είλαη κεγαιχηεξνο θαζψο απφ ηφηε ηα κέηξα ηνπ θαλνληζκνχ
ηζρχαλε ζην αθέξαην.
5.2 ΢πλνιηθή θαιιηεξγήζηκε έθηαζε
Ζ ζπλνιηθή θαιιηεξγήζηκε έθηαζε, αθνινπζεί ηελ ίδηα ηάζε κε ηνλ αξηζκφ ησλ
παξαγσγψλ. Έηζη ζηα πέληε πξψηα ρξφληα ηεο δεθαεηίαο είλαη θζίλνπζα θαη κεηά ην
2005 παξνπζηάδεη ζεκαληηθή πηψζε. Ζ κφλε δηαθνξά έγθεηηαη ζην γεγνλφο, φηη ε
πηψζε εδψ δελ είλαη, φζν κεγάιε είλαη ε πηψζε ηνπ αξηζκνχ ησλ θαιιηεξγεηψλ. Σν
2006 έρνπκε κείσζε 66,65% θαη ηελ επφκελε ρξνληά κείσζε 50,2%. Πξνθαλψο νη
αηηίεο κείσζεο ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο θαιιηέξγεηαο θαπλνχ είλαη νη ίδηεο κε ηελ
κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ παξαγσγψλ πνπ αλαιχζεθε παξαπάλσ.
46
18000
16000
14000
12000
10000
Συνολικι καλλιεργιςιμθ
8000 ζκταςθ (ςτρζμματα) 2000-
2008
6000
4000
2000
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.7 Συνολική καλλιεργήςιμη ζκταςη (ςτρ.) 2000-2008
3.000.000
2.500.000
2.000.000
1.500.000 Συνολικι παραγωγι

καπνοφ (κιλά) 2000-2008
1.000.000
500.000
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.8 Συνολική παραγωγή καπνοφ (κιλά) 2000-2008
47
5.3 ΢πλνιηθή Παξαγωγή ζε θηιά
Ζ παξαγσγή ζε θηιά, δελ αθνινπζεί ηελ πησηηθή πνξεία πνπ παξνπζηάδεη ν

αξηζκφο ησλ παξαγσγψλ θαη ε θαιιηεξγήζηκε έθηαζε, απφ ην 2000, κέρξη ην 2005,
αληηζέησο ζε απηή ηελ πεξίνδν εκθαλίδεηαη ζρεηηθά ζηαζεξή. Παξφια απηά κεηά ην
2001, έρνπκε κείσζε ηεο παξαγσγήο. Βέβαηα κεηά ην 2005 ε πηψζε θαη εδψ είλαη
κεγάιε ην 2006, 68,9% θαη ην 2007, 55,9%, παξφια απηά ην 2008 παξνπζηάδεη κηα
κηθξή άλνδν ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε εζνδεία, 7,4%.
Φαίλεηαη φηη ε ζρεηηθή ζηαζεξφηεηα ηεο παξαγσγήο απφ ην 2000 σο ην 2005,
νθείιεηαη ζηελ χπαξμε ηνπ παιηνχ θαλνληζκνχ, έηζη ε παξαγσγή πξνζαλαηνιηδφηαλ
ζηελ θάιπςε ηνπ χςνπο ηεο πνζφζησζεο. Μεηά ην 2001 θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ
θαλνληζκνχ 2848/1998, ην χςνο ηεο πνζφζησζεο έπεζε, πξψηα απφ ηελ εμαγνξά
πνζνχ πνζφζησζεο, κέζσ ησλ πξνγξακκάησλ εμφδνπ κε αληαγσληζηηθψλ
εθκεηαιιεχζεσλ θαη ειηθησκέλσλ παξαγσγψλ απφ ηελ θαιιηέξγεηα θαπλνχ. Μεηά ην
2002 ην χςνο ηεο πνζφζησζεο κεηψζεθε αθφκα πεξηζζφηεξν εμαηηίαο θαη ηεο
ρακειήο ζε πνηφηεηα θαη πνζφηεηα παξαγσγήο εθείλεο ηεο ρξνληάο. Μεηά ην 2005
βέβαηα ε παξαγσγή αθνινπζεί παξφκνηεο ηάζεηο κε ηνλ αξηζκφ ησλ παξαγσγψλ θαη
ηελ ζπλνιηθή θαιιηεξγήζηκε έθηαζε θαη θαίλεηαη φηη ε λέα ΚΑΠ, επζχλεηαη θαη εδψ.
Απφ ηε κία ε απνρψξεζε πνιιψλ παξαγσγψλ θαη απφ ηελ άιιε ε αιιαγή ζηνλ ηξφπν
πιεξσκήο (ε ηειεπηαία είλαη νπζηαζηηθφο παξάγνληα θαη γηα ηελ απνρψξεζε
παξαγσγψλ, φπσο αλαιχζεθε πξνεγνπκέλσο), κεηψλνπλ ζεκαληηθά ηελ παξαγσγή.
5.4 Μέζε έθηαζε θαπλνπαξαγωγηθώλ εθκεηαιιεύζεωλ
Ζ κέζε έθηαζε θαπλνπαξαγσγηθψλ Δθκεηαιιεχζεσλ, ζε αληίζεζε κε ηα

πξνεγνχκελα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία πνπ κειεηήζακε, δελ παξνπζηάδεη πηψζε ζηε
δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο. Σα πξψηα πέληε ρξφληα ηεο δεθαεηίαο είλαη ζρεηηθά ζηαζεξή,
κε κηα κηθξή ηάζε αλφδνπ. Μεηά ην 2006, πξψηε ρξνληά εθαξκνγήο ηεο λέαο ΚΑΠ ε
αχμεζε είλαη 17,9% (16,8% ηελ πξνεγνχκελε ρξνληά) θαη παξνπζηάδεη αθφκα
κεγαιχηεξε αχμεζε ην 2008.
Ζ κηθξή αχμνπζα ηάζε θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο θαη ε απμαλφκελε ηάζε
ζπγθέληξσζεο ηεο Γεο, κεηά ην 2005 νθείιεηαη θαη απηή ζηελ αιιαγή πνιηηηθήο.
Πξψηνλ έλαο κεγάινο αξηζκφο θαιιηεξγεηψλ κε κηθξέο εθηάζεηο, κε εθηάζεηο ζε
κεηνλεθηηθέο πεξηνρέο θαη κεγάιεο ειηθίαο παξαγσγνί, απνρψξεζαλ απφ ηελ
θαιιηέξγεηα ιφγσ ησλ λέσλ κέηξσλ (φπσο εηπψζεθε πξνεγνπκέλσο, είηε απιψο
ιακβάλνληαο ηελ ΔΑΔ, είηε δελ αληαπεμέξρνληαη ζηηο λέεο ζπλζήθεο), έηζη ζήκεξα
ζηελ παξαγσγή κέλνπλ θπξίσο κεγαιχηεξεο θαπλνπαξαγσγηθέο εθκεηαιιεχζεηο, νη
νπνίεο θαίλεηαη λα είλαη πεξηζζφηεξν βηψζηκεο.
48
18
16
14
12
10 Μζςθ ζκταςθ
καπνοπαραγωγικισ
8
6 2000-2008
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.9 Μζςη ζκταςη καπνοπαραγωγικήσ εκμετάλλευςησ (ςτρ.) 2000-2008
Γεχηεξνλ, ε αιιαγή πνιηηηθήο (εγθαηάιεηςε ηεο παξαγσγήο απφ πνιινχο

παξαγσγνχο θαη ζε άιιεο θαιιηέξγεηεο πνπ αξθνχληαη ζηε ιήςε ηεο ΔΑΔ), αιιά θαη
ε ηάζε ησλ θιεξνλφκσλ γεξαηψλ παξαγσγψλ λα κελ αζρνινχληαη κε ην γεσξγηθφ
επάγγεικα, νδεγεί ζηελ ελνηθίαζε εθηάζεσλ κε εμαηξεηηθά ρακειφ ελνίθην (ή αθφκα
θαη δσξεάλ ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο) θάηη πνπ δηεπθνιχλεη ηε ζπγθέληξσζε ηεο
γεσξγηθήο γεο.
5.5 Μέζε Παξαγωγηθόηεηα αλά ζηξέκκα
΋ζν αλαθνξά ηελ κέζε παξαγσγηθφηεηα αλά ζηξέκκα, απηή είλαη ζρεηηθά ζηαζεξή
θαζ’ φιε ηελ πεξίνδν ηεο δεθαεηίαο. Πην αλαιπηηθά εκθαλίδεη κηα κηθξή άλνδν απφ
ην 2000, κέρξη ην 2005, πηζαλφλ γηλφηαλ κεγαιχηεξεο έληαζεο παξαγσγή (είραλ
κείλεη ζηελ παξαγσγή ιηγφηεξνη παξαγσγνί θαη κηθξφηεξε έθηαζε) πξνθεηκέλνπ λα
θαιπθζεί ην πνζφ ηεο πνζφζησζεο, αθνχ πεξηζζφηεξε παξαγσγή ζήκαηλε θαη
θαιχηεξν εηζφδεκα. Μεηά ηελ αλαζεψξεζε ηεο πνιηηηθήο ε κέζε παξαγσγηθφηεηα
αλά ζηξέκκα επηζηξέθεη ζηα επίπεδα ησλ εζνδεηψλ ηνπ 2001 θαη 2000.
49
250
200
150
Μζςθ Παραγωγικότθτα
ανά ςτρζμμα (κιλά) 2000-
100 2008
50
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.10 Μζςη παραγωγικότητα ανά ςτρζμμα (κιλά) 2000-2008
΢ε έλα βαζκφ ηα απνηειέζκαηα απηά είλαη αληηθαηηθά, αθνχ φπσο είδακε πξηλ ε
ηάζε είλαη γηα ζπγθέληξσζε ηεο γεσξγηθήο γεο ή έζησ επηβίσζεο κεγαιχηεξσλ
εθκεηαιιεχζεσλ. Ζ κεγάιε εθκεηάιιεπζε έρεη θαιχηεξεο πηζαλφηεηεο ζηε ρξήζε
θαιχηεξνπ ζχγρξνλνπ κεραλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ, γεληθά θαιχηεξε αμηνπνίεζε ηνπ
πάγηνπ θεθαιαίνπ θαη δπλαηφηεηα αμηνπνίεζεο νηθνλνκηψλ θιίκαθαο. Γηα λα δνχκε
θαιχηεξα ηη ζπκβαίλεη παξαηίζεληαη νη δχν πίλαθεο πνπ δείρλνπλ ηελ
παξαγσγηθφηεηα αλά νκάδεο κεγεζψλ εθκεηαιιεχζεσλ ζηηο πεξηνρέο Κνδάλεο-
Δνξδαίαο-΢εξβίσλ (δηαζέηνπκε αλαιπηηθά ζηνηρεία αλά παξαγσγφ) γηα ηηο ηειεπηαίεο
δχν εζνδείεο.
Πίλαθαο 5.1. Μέζε παξαγσγηθφηεηα ζε θηιά αλά κέγεζνο εθκεηάιιεπζεο ζηελ πεξηνρή Κνδάλεο-
΢εξβίσλ-Δνξδαίαο ην 2007.
Πεγή: Οκάδα Παξαγσγψλ Καπλνχ Κνδάλεο-΢εξβίσλ-Δνξδαίαο
Έθηαζε Αξηζκόο Παξαγωγηθόηεηα αλά

Δθκεηαιιεύζεωλ Δθκεηαιιεύζεωλ ζηξέκκα ζε θηιά
0-10 43 196,69
10-20 29 197,73
20- 9 210,739
50

0-10 32 202,8
10-20 28 228,4
20- 14 221,18
΋πσο θαίλεηαη (πέξα απφ ηελ επηβεβαίσζε ηεο ηάζεο ζπγθέληξσζεο ηεο γεο-
αχμεζεο κεγάισλ εθκεηαιιεχζεσλ), δελ ππάξρεη κεγάιε δηαθνξά ζηε κέζε
παξαγσγηθφηεηα αλά ζηξέκκα, αλάινγα κε ην κέγεζνο ηεο εθκεηάιιεπζεο, πνιινί
απφ ηνπο κηθξνχο θαη κεζαίνπο παξαγσγνχο ρξεζηκνπνηνχλ, κφλν ιίγα ζηξέκκαηα
ηεο θαιχηεξεο ηνπο γεσξγηθήο γεο («πνηηζηηθά») θαη πεηπραίλνπλ πςειέο απνδφζεηο,
πξνζπαζψληαο λα ζηαζνχλ ζηνλ αληαγσληζκφ. Παξφια απηά ε δπλαηφηεηα ηεο
κεγάιεο εθκεηάιιεπζεο λα παξάγεη κε κηθξφηεξν αλαινγηθά θφζηνο ηηο θάλεη πνιχ
πην αληαγσληζηηθέο. Δπίζεο θαίλεηαη φηη κάιινλ αθφκα θαη νη κεγαιχηεξεο
εθκεηαιιεχζεηο δελ έρνπλ επελδχζεη αξθεηά ζε βειηησκέλν εμνπιηζκφ θαη επελδχζεηο
αλάινγεο ηνπ κεγέζνπο ηνπο.
5.6 Μέζε Παξαγωγηθόηεηα αλά θαπλνπαξαγωγηθή εθκεηάιιεπζε
3000
2500
2000
1500 Μζςθ παραγωγικότθτα

ανά εκμετάλλευςθ (κιλά)
2000-2008
1000
500
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.11 Μζςη παραγωγικότητα ανά εκμετάλλευςη (κιλά) 2000-2008
51
΋πσο παξαηεξνχκε απφ ην γξάθεκα ε κέζε παξαγσγηθφηεηα αλά εθκεηάιιεπζε,

παξνπζηάδεη ζηαζεξή αχμεζε θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο, κε αθφκα πην
επηηαρπλφκελε ηάζε κεηά ην 2006 (ε ηειεπηαία εζνδεία έθεξε αχμεζε 15,4% ζε
ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε ρξνληά).
Ζ άλνδνο απηή επηβεβαηψλεη απιά ηηο παξαηεξήζεηο πνπ γίλαλε πξνεγνπκέλσο. Ζ
ζπγθέληξσζε ηεο γεσξγηθήο γεο αλεβάδεη ηελ κέζε παξαγσγηθφηεηα αλά
εθκεηάιιεπζε θαη ζεκαίλεη φηη νη επηρεηξήζεηο πνπ κείλαλε ζηνλ θιάδν είλαη απηέο
πνπ είλαη νη πην βηψζηκεο, ελψ θάζε ρξφλν φιν θαη πεξηζζφηεξν απμάλνπλ ηελ
παξαγσγηθφηεηα ηνπο, είηε κε πεξηζζφηεξε ζπγθέληξσζε γεο (πνπ εθηφο ησλ άιισλ
ζεκαίλεη θαη ρακειφηεξν θφζηνο), είηε απιά κε ηελ έμνδν απφ ηελ παξαγσγή
εθκεηαιιεχζεσλ πνπ δελ αληαπνθξίλνληαη ζηηο λέεο ζπλζήθεο παξαγσγήο θαη
εκθάληζε κφλν απηψλ ζηνπο ζηαηηζηηθνχο δείθηεο.
5.7 Μέζε Σηκή Αγνξάο ην θηιό
Ζ ηηκή Αγνξάο είλαη ε ηηκή πνπ πξνζθέξνπλ νη κεηαπνηεηέο ζηνλ παξαγσγφ γηα
αγνξά ηεο παξαγσγήο ηνπ. Ζ ηηκή αγνξάο εμαξηάηαη απφ ηηο δηεζλείο ζπγθπξίεο, ηελ
πξνζθνξά θαη δήηεζε ζηελ πεξηνρή ηεο αγνξαπσιεζίαο, ηελ πνηφηεηα ηεο
παξαγσγήο θαη ην θφζηνο παξαγσγήο.
΢ηελ δηάξθεηα ηεο ηξέρνπζαο δεθαεηίαο παξαηεξνχκε κηα ζηαζεξφηεηα ηα πξψηα
ρξφληα ηεο δεθαεηίαο, ίζσο θαη κηθξή πηψζε ζε νξηζκέλεο ρξνληέο (2002). Βέβαηα
απηή ε ζηαζεξφηεηα ζήκαηλε κάιινλ πηψζε ηεο ηηκήο, εμαηηίαο ηεο αλφδνπ ηνπ
ηηκάξηζκνπ, εηδηθά κεηά ηελ έλαξμε ηεο θπθινθνξίαο ηνπ Δπξψ ζηε ρψξα (2002),
αιιά θαη ηελ άλνδν ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ πνπ επεξεάδεη πνηθηινηξφπσο ην
θφζηνο παξαγσγήο (παξά ηα φπνηα θπβεξλεηηθά κέηξα ζρεηηθά κε ην αγξνηηθφ
πεηξέιαην).
4
3,5
2,5
2 Μζςθ τιμι αγοράσ το κιλό

(ευρώ) 2000-2008
1,5
0,5
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.12 Μζςη τιμή το κιλό (ευρώ) 2000-2008
Πεγή: Οκάδεο Παξαγσγψλ Καπλνχ Γπηηθήο Μαθεδνλίαο
52
΋πσο βιέπνπκε ην 2002, ε ηηκή είλαη ε ρακειφηεξε ηεο δεθαεηίαο θαη απηφ ιφγσ
ηεο ρακειήο ζε πνηφηεηα θαη πνζφηεηαο παξαγσγήο εθείλεο ηεο εζνδείαο. Δπίζεο
κέρξη ην 2005, κέρξη δειαδή ηελ αιιαγή ηεο πνιηηηθήο, νη ηηκέο δηακνξθσλφηαλ
αξθεηά ρακειά, απνδεηθλχνληαο ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο απφ ην ζηακάηεκα ηεο
ιεηηνπξγίαο ηνπ ΔΟΚ, ζηελ εθηίκεζε ησλ πνηνηήησλ.
Μεηά ην 2006 ε κέζε ηηκή παξνπζηάδεη κηα ζρεηηθή άλνδν, 44,06% πνπ νθείιεηαη
πηζαλφηαηα ζε θαιχηεξεο ζπλζήθεο πξνζθνξάο-δήηεζεο.
Καιχηεξε κειέηε ηεο κέζεο ηηκήο αγνξάο, κπνξνχκε λα θάλνπκε κειεηψληαο ηελ
κέζε ηηκή αγνξάο αλά θαπλνπαξαγσγηθή εθκεηάιιεπζε.
5.8 Μέζε Σηκή Αγνξάο αλά εθκεηάιιεπζε
΋πσο βιέπνπκε ζην γξάθεκα ε κέζε ηηκή πνπ πεηπραίλεη ε θάζε εθκεηάιιεπζε
είλαη ζπλερψο αχμνπζα (κε εμαίξεζε ηελ εζνδεία ηνπ 2002, πνπ αλαιχζεθε πξηλ γηαηί
δελ πέηπρε θαιέο ηηκέο) κέζα ζηελ ηξέρνπζα δεθαεηία. Μεηά ηελ αιιαγή ηεο ΚΑΠ, νη
ιηγνζηνί παξαγσγνί πνπ απνκέλνπλ απνιακβάλνπλ, θαηά κέζν φξν ζρεδφλ δηπιάζηα
ηηκή απφ φηη πξηλ ηελ αλαζεψξεζε, άλνδν δειαδή 48,1%.
10000
9000
8000
7000
6000
Μζςο ειςόδθμα από τθν
5000 πώλθςθ παραγωγισ ανά
4000 εκμετάλλευςθ (ευρώ)
2000-2008
3000
2000
1000
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.13 Μζςο ειςόδημα από την πώληςη παραγωγήσ ανά εκμετάλλευςη (ευρώ) 2000-2008
Έηζη παξφηη, ππάξρεη κηα άλνδνο ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο ζε ζρέζε κε

πξνεγνχκελεο ρξνληέο, ε άλνδνο ηεο ηηκήο πηζαλφηαηα ην μεπεξλά (ππνινγίδεηαη φηη ε
άλνδνο ηνπ γεληθνχ δείθηε ηηκψλ εηζξνψλ ζηελ γεσξγία ηελ πεξίνδν 2005-2008 ήηαλ
14,6%-πεγή: Δ΢ΤΔ). ΢ηελ ηηκή ζα πξέπεη λα πξνζηεζεί θαη ην πνζφ ηεο ΔΑΔ, πνπ
πξνζηίζεηαη ζην πνζφ πνπ θεξδίδεηαη απφ ηελ πψιεζε θαη ζρεκαηίδεη ην εηζφδεκα
53
ηνπ παξαγσγνχ, παξφηη απηή θαζνξίδεηαη κε έηε αλαθνξάο ηελ πξψηε ηξηεηία ηεο
δεθαεηίαο ρσξίο ηηκαξηζκηθή πξνζαξκνγή (επίζεο κεγαιχηεξέο εθκεηαιιεχζεηο
δχλαηαη λα ιακβάλνπλ κεγαιχηεξε ΔΑΔ).
Ζ πςειφηεξε ηηκή αγνξάο αλά εθκεηάιιεπζε, θαλεξψλεη ηα πιενλεθηήκαηα πνπ
απνιακβάλεη ε κεγάιε εθκεηάιιεπζε ζε ζρέζε κε ηε κηθξή. Ζ ηαρεία κείσζε ηνπ
αξηζκνχ ησλ παξαγσγψλ θαη ε αχμεζε ηνπ κέζνπ κεγέζνπο ηεο εθκεηάιιεπζεο κεηά
ηελ εθαξκνγή ηεο λέαο ΚΑΠ, θάλεη ηηο εθκεηαιιεχζεηο απηέο πην αληαγσληζηηθέο.
Μηα πηζαλή θαιχηεξεο πνηφηεηαο παξαγσγή αλεβάδεη αθφκα πεξηζζφηεξν ηελ κέζε
ηηκή αλά εθκεηάιιεπζε. Ζ ζπγθέληξσζε ηεο παξαγσγήο ζε ιίγνπο παξαγσγνχο
επλνεί πηζαλψο θαιχηεξνπο φξνπο πψιεζεο. Δδψ άμην ιφγνπ είλαη λα αλαθεξζεί φηη ν
αξηζκφο ησλ κεηαπνηεηψλ πνπ αγνξάδνπλ ηελ παξαγσγή ηνπ λνκνχ έρεη κεησζεί
ζεκαληηθά απφ 11 ην 2000, ζε κφιηο 4 ην 2008.
5.9 ΢πκπεξάζκαηα
΋πσο γίλεηαη θαηαλνεηφ απφ ηελ παξαπάλσ αλάιπζε, ν ξφινο ηεο αλαζεψξεζεο
ηεο ΚΑΠ, φπσο θαη ηνπ θαλνληζκνχ 2848/1998 ζηελ δηακφξθσζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο
θαηάζηαζεο ζηελ θαπλνπαξαγσγή ηνπ λνκνχ ήηαλ θαζνξηζηηθφο. Ο αξηζκφο ησλ
παξαγσγψλ, ε θαιιηεξγήζηκε έθηαζε θαη ε παξαγσγή θαηά θηιά ζεκεηψζαλε
ζεκαληηθή πηψζε κεηά ηελ εθαξκνγή ηεο λέαο ΚΑΠ, ελψ θαη ε εηνηκαζία εθαξκνγήο
ηεο (δειαδή ν θαλνληζκφο 2848/1998) απφ ην 2000, κέρξη ην 2005 έπαημε ην ξφιν ηεο
ζηε ζηαδηαθή κείσζε ηεο ζεκαληηθφηεηαο ηεο θαιιηέξγεηαο ζηελ νηθνλνκία ηνπ
λνκνχ. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ παξαγσγψλ απφ ην 2000
κέρξη ην 2008 θαηά 93,2%, ηεο θαιιηεξγνχκελεο έθηαζεο θαηά 87,6% θαη ηεο
παξαγσγήο θαηά 86,2%.
Παξφια απηά, θαίλεηαη φηη ε αιιαγή ηεο θαπληθήο πνιηηηθήο ζπληειεί ζε
ζπγθέληξσζε ηεο Γεο θαη ηεο παξαγσγήο ή ηνπιάρηζηνλ ζηελ επηβίσζε κφλν
κεγαιχηεξσλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ, νη νπνίεο είλαη πνιχ πην αληαγσληζηηθέο.
Υαξαθηεξηζηηθά ην κέγεζνο ησλ εθκεηαιιεχζεσλ θαηά κέζν φξν, απμήζεθε ηελ
ηξέρνπζα δεθαεηία θαηά 45,18% (δειαδή ζρεδφλ δηπιαζηάζηεθε), ε κέζε
παξαγσγηθφηεηα αλά εθκεηάιιεπζε θαηά 50,4% θαη ε κέζε ηηκή αλά παξαγσγφ θαηά
72,9% (εδψ πξέπεη λα παξζεί ππφςε θαη ε άλνδνο ηνπ ηηκάξηζκνπ).
Έλα πνζνζηφ παξαγσγψλ αθήλεη ηελ θαπλνπαξαγσγή απφ ηε κία ιφγσ
αληθαλφηεηαο ζπλέρηζεο ηεο θαη απφ ηελ άιιε ιφγσ ηεο χπαξμεο ηεο ΔΑΔ. Ζ χπαξμε
ηεο παίδεη ξφιν ζηελ εγθαηάιεηςε ηεο παξαγσγήο απφ νηθνγέλεηεο παξαγσγψλ, πνπ
πηζαλφλ εγθαηαιείπνπλ πιήξσο ην γεσξγηθφ επάγγεικα θαη αξέζθνληαη ζε απηή,
αθφκα θαη ιφγσ ηεο δπλαηφηεηαο απνθπγήο ηεο εληαηηθήο εξγαζίαο πνπ ε
θαιιηέξγεηα απηή απαηηεί.
54
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ
΢πκπεξάζκαηα
΋πσο έγηλε θαηαλνεηφ απφ ηελ αλάιπζε πνπ γίλεηαη ζηα πξνεγνχκελα θεθάιαηα, ε
εθάζηνηε εθαξκνδφκελε θαπληθή πνιηηηθή, είλαη απηή πνπ παίδεη ηνλ θπξίαξρν ξφιν
ζε φηη αλαθνξά ηελ παξαγσγή ηνπ πξντφληνο. ΋πσο δείρηεθε απφ ην 1992 θαη κεηά,
φιεο νη επηκέξνπο αλαζεσξήζεηο θαη θαλνληζκνί ηεο ΚΑΠ, επεξέαζαλ ηελ
θαιιηέξγεηα ηνπ θαπλνχ, κεηψλνληαο ζεκαληηθά ην πφζν πνιχηηκφο ήηαλ γηα ηελ
ειιεληθή νηθνλνκία θαη εηδηθά γηα κεηνλεθηηθέο πεξηνρέο φπσο είλαη θαη έλα κέξνο
ηνπ λνκνχ Κνδάλεο (εθηφο ηνπ άμνλα Πηνιεκαΐδαο-Κνδάλεο, πνπ έρεη θαη
βηνκεραληθή, δεπηεξνγελήο αλάπηπμε).
Πην ζπγθεθξηκέλα απφ ηελ πξνεγνχκελε ρξνληά εθαξκνγήο ηνπ 2075/92, δειαδή ην
1992 θαη ηελ επφκελε 15εηία, ν αξηζκφο ησλ θαπλνπαξαγσγψλ κεηψζεθε θαηά
96,3%, ε ζπλνιηθή θαιιηεξγήζηκε έθηαζε θαηά 92,6% θαη ε ζπλνιηθή παξαγσγή
θαηά 91,9%. ΋πσο θαίλεηαη ινηπφλ ε ζπλνιηθή πηψζε ηεο ζεκαληηθφηεηαο ηεο
θαιιηέξγεηαο ζηελ νηθνλνκία ηνπ Ννκνχ ήηαλ ζεκαληηθή κέζα ζε απηή ηε 15εηηα.
Άιινηε νη ξπζκνί πεξηνξηζκνχ ηεο θαιιηέξγεηαο ήηαλ πην γξήγνξνη θαη άιινηε πην
αξγνί, αιιά ε ηάζε ππήξρε φια απηά ηα ρξφληα, κε απνθνξχθσκα ηελ πξψηε ρξνληά
ηεο εθαξκνγήο ηνπ 2075/92 θαη ηελ πξψηε ρξνληά εθαξκνγήο ηεο λέαο ΚΑΠ ην 2005
(κε κεγάιε κείσζε επίζεο ην 1995).
Απφ ηελ άιιε ε εθαξκνγή φισλ απηψλ ησλ θαλνληζκψλ νδήγεζε ζε κηα ζηαζεξή
ζπγθέληξσζε ηεο γεο, απφ ην 1994 θαη κεηά (ην 1993, είρακε κείσζε ηνπ κέζνπ
κεγέζνπο ηεο θαπλνπαξαγσγηθήο εθκεηάιιεπζεο), ή ηνπιάρηζηνλ ηελ επηβίσζε
θπξίσο κεγάισλ πην βηψζηκσλ εθκεηαιιεχζεσλ θαη εμαθάληζε πξνβιεκαηηθψλ,
κηθξψλ εθκεηαιιεχζεσλ (ζπληειψληαο έηζη ζε έλα βαζκφ ζηε ιχζε ηνπ
«δηαξζξσηηθνχ πξνβιήκαηνο» ηεο ειιεληθήο γεσξγίαο). Ζ αχμεζε είλαη 50,9%, αιιά
αθφκα δελ κπνξεί λα ππνηεζεί φηη ε παξαγσγή γίλεηαη κφλν απφ κεγάιεο
εθκεηαιιεχζεηο, αθνχ ην κέζν κέγεζνο 15,69 ζηξεκκάησλ ην 2008 δελ απνηειεί
θάπνηα ζεκαληηθά κεγάιε έθηαζε, φηαλ ν κέζνο φξνο έθηαζεο γεσξγηθήο
εθκεηάιιεπζεο ηεο ΔΔ, είλαη ζρεδφλ δεθαπιάζηνο (15,8 Δθηάξηα, πεγή: Δζληθφ
΢ηξαηεγηθφ ΢ρέδην Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο 2007-2013). Απφ ηελ άιιε πιεπξά
θαίλεηαη λα ππάξρεη ηάζε γηα αθφκα κεγαιχηεξε ζπγθέληξσζε, θαίλεηαη φηη
«κεζαίεο» θαπλνπαξαγσγηθέο εθκεηαιιεχζεηο, κεγαιψλνπλ θαη φηη ζπλερψο
κηθξφηεξεο εθκεηαιιεχζεηο βγαίλνπλ απφ ηελ παξαγσγή. Μηθξφηεξεο εθκεηαιιεχζεηο
ζε έλα βαζκφ θξαηηφηαλ ζηελ παξαγσγή θπξίσο ιφγσ ησλ επηδνηήζεσλ πνπ δηλφηαλ
πξηλ ην 2005 (παξφηη νη ρακειέο ηηκέο είραλ δηψμεη απφ ηελ παξαγσγή, αληίζηνηρνπ
ηχπνπ γεσξγνχο ηα πξνεγνχκελα ρξφληα).
΋ζνλ αλαθνξά ηελ κέζε παξαγσγηθφηεηα αλά ζηξέκκα, θαίλεηαη φηη ζε κεγάιν
βαζκφ επεξεάζηεθε ζηελ κειεηψκελε πεξίνδν απφ ηελ εθάζηνηε πνιηηηθή, δειαδή
ηελ εθάζηνηε πνζφζησζε, έηζη έρνπκε ζρεηηθά θαιέο απνδφζεηο ην 1992, ελψ ηα
55
επφκελα ρξφληα ε απφδνζε πέθηεη, ελψ αξγφηεξα παξνπζηάδεη αλνδηθή ηάζε, δειαδή
θάιπςε ηεο πνζφζησζεο αλάινγα ηνπ αξηζκνχ ησλ θαπλνθαιιηεξγεηψλ πνπ
εγθαηέιεηπαλ ηελ παξαγσγή. Μεγαιχηεξε άλνδνο ηεο απφδνζεο κπνξεί λα ζπκβεί θαη
ιφγσ ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο γεο, πνπ παξαηεξείηαη.
Ζ κέζε παξαγσγηθφηεηα αλά εθκεηάιιεπζε παξνπζηάδεη ζπλερψο αλνδηθέο ηάζεηο,
αλάινγεο κε ηελ ζπγθέληξσζε ηεο γεσξγηθήο γεο απφ ηε κία πιεπξά θαη αθελφο γηα
ηηο εζνδείεο πξηλ ηνπ 2005 ηνπ ξπζκνχ θπγήο άιισλ θαπλνπαξαγσγψλ απφ ηελ
θαιιηέξγεηα πνπ αχμαλε ηελ αλαινγία θάιπςεο ηεο πνζφζησζε γηα ηνπο
ελαπνκείλαληεο.
΋ζν αλαθνξά ηηο ηηκέο παξαγσγνχ, απηέο είραλ κηα αχμνπζα ηάζε φιε ηελ 15εηία,
παξφια απηά δελ θάιππηαλ ην θφζηνο παξαγσγήο, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο, ιφγσ
αχμεζεο ηνπ ηηκάξηζκνπ. Ζ θαηάξγεζε απφ ηελ ΚΑΠ ηνπ ’92, ησλ επηδνηήζεσλ
εμαγσγψλ θαη ηεο θνηλνηηθήο πξνηίκεζεο θαη επίζεο ε δεκηνπξγία ηνπ ΠΟΔ, πνπ
έθαλε νπζηαζηηθά αλνηρηή θαη ειεχζεξε ηελ αγνξά θαπλνχ ζπλέβαιε ζε νπζηαζηηθά
ρακειφηεξεο ηηκέο γηα ηνπο παξαγσγνχο, θαζηζηψληαο γηα κεξηθνχο εμ’ απηψλ
αζχκθνξε ηελ παξαγσγή. Έλα κέξνο απηψλ θαηάθεξε λα επηβηψζεη ράξε ζηηο
επηδνηήζεηο πνπ δηλφηαλ απφ ην 1992 κέρξη ην 2005 (παξφηη ζην δηάζηεκα 1999-2005
ν θαλνληζκφο 2848/1998 ζπλεηέιεζε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζε ρακειφηεξεο ηηκέο).
Απφ ην 2005 θαη κεηά ηζρχεη αθφκα κεγαιχηεξε ειεπζεξία ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ
εηζνδήκαηνο κε ηελ αιιαγή ζηνλ ηξφπν πιεξσκήο ηεο ελίζρπζεο. Οη ιίγεο
εθκεηαιιεχζεηο πνπ θαηαθέξαλε λα κείλνπλε δσληαλέο, θαηαθέξλνπλ γεληθά
θαιχηεξεο ηηκέο απφ ηα πξνεγνχκελα ρξφληα κε ηε κέζε ηηκή 8997,64 επξψ ηνπ 2008
αλά εθκεηάιιεπζε λα κελ εμαζθαιίδεη ηελ άλεηε επηβίσζε κηαο γεσξγηθήο
επηρείξεζεο, ρσξίο ηελ θαηαβνιή ηεο ΔΑΔ. ΋πσο είλαη θπζηθφ κεγαιχηεξεο
εθκεηαιιεχζεηο ιακβάλνπλ κεγαιχηεξα πνζά, ελψ ην θφζηνο παξαγσγήο αλά κνλάδα
πξντφληνο (θηιφ) είλαη κηθξφηεξν.
6.1 Πξννπηηθέο ηνπ Σνκέα
Πνιηηηθέο νη νπνίεο λα ζπληειέζνπλ ζε κειινληηθή άλζεζε ηνπ ηνκέα ηνπ θαπλνχ

ζηε ρψξα θαη ζην λνκφ πην ζπγθεθξηκέλα ζην άκεζν κέιινλ δελ θαίλνληαη νξαηέο,
αληηζέησο ζα κπνξνχζε λα ιερζεί φηη επίθεηηαη κεγαιχηεξε ζπξξίθλσζε.
Κξίλεηαη ζθφπηκν πξηλ αλαιπζεί θαιχηεξα ην ηη κέιεη γελέζζαη ηνπ ηνκέα λα γίλεη
κηα κηθξή αλαθνξά ζηηο ζρέζεηο νηθνλνκίαο θαη πνιηηηθήο, δειαδή ζε πνην βαζκφ ε
πνιηηηθή θαζνξίδεηαη απφ ηελ νηθνλνκία θαη απηή κε ηε ζεηξά ηεο επεξεάδεηαη απφ
ηελ εθαξκνγή ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθήο. Απηή ε αλάιπζε θξίλεηαη απαξαίηεηε γηα
εμαγσγή ξεαιηζηηθψλ θαη ζσζηψλ ζπκπεξαζκάησλ γχξσ απφ ην ηη ζπκβαίλεη ζηνλ
θιάδν. Γεληθά ε ζρέζε απηή είλαη αιιεινδηαπιεθφκελε αιιά κε ηελ νηθνλνκία λα
πξνεγείηαη, δειαδή νη λφκνη ηεο νηθνλνκίαο θαζνξίδνπλ αξρηθά ηελ πνιηηηθή, αιιά
θαη απηή παίδεη ηνλ ξφιν ηεο κεηά ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ επηκέξνπο νηθνλνκηθψλ
κέηξσλ, ειίζζεηαη κπξνζηά ζε θνηλσληθέο αληηδξάζεηο (ή άιια πξνβιήκαηα πνπ
ζπλαληψληαη), αιιά δελ ππνρσξεί απφ ηνπο θχξηνπο νηθνλνκηθνχο ζηφρνπο.
Έηζη νη νηθνλνκηθνί λφκνη ηεο ειεχζεξεο αγνξάο είλαη απηνί πνπ ππαγνξεχνπλ
αλνηρηή αγνξά, ρσξίο πεξηνξηζκνχο θαη εληζρχζεηο θαη ζηνλ ηνκέα ηεο γεσξγίαο θάηη
56
πνπ ζπκβαίλεη ζε κεγάιν βαζκφ θαη ζηελ ΔΔ κεηά ην 1993 (θαη πνιχ πεξηζζφηεξν
κεηά ην 1995 θαη ην 2005, ζε φηη αθνξά ηνπο δαζκνχο θαη κεηά ην 2013 ζα επεθηαζεί
θαη ζηηο εληζρχζεηο), αο κε μερλάηε φηη θάηη ηέηνην ζπλέβαηλε θαη ζε άιινπο
νηθνλνκηθνχο θιάδνπο, κέρξη απηνί λα «απνγαιαθηηζηνχλ» θαη λα είλαη έηνηκνη λα
ζηαζνχλ κφλνη ηνπο κε ηνπο λφκνπο ηεο ειεχζεξεο αγνξάο.
Απηέο νη γξακκέο γξάθηεθαλ γηα λα γίλεη θαηαλνεηφ φηη ν ζηφρνο ηεο ΔΔ, πνπ
θαζνξίζηεθε γηα ην 2010, δειαδή λα απνηειεί ηελ πην αληαγσληζηηθή νηθνλνκία ηνπ
πιαλήηε (ζηξαηεγηθή ηεο Ληζαβφλαο), επεξεάδεη θαη ηελ αγξνηηθή πνιηηηθή θαη θαηά
ζπλέπεηα θαη ηελ θαπληθή πνιηηηθή. ΋ηαλ γίλεηαη ιφγνο γηα πην αληαγσληζηηθή
νηθνλνκία, ελλνείηαη θαιχηεξε αληαπφθξηζε ησλ επηρεηξήζεσλ ζηνλ αληαγσληζκφ,
ηέηνηα κέηξα θαίλεηαη λα πξνσζεί θαη ε ηειεπηαία αλαζεψξεζε ηεο ΚΑΠ, κε ηηο
φπνηεο ηδηαηηεξφηεηεο ππάξρνπλ ζηνλ ηνκέα ηεο γεσξγίαο ζε ζρέζε κε άιινπο
νηθνλνκηθνχο ηνκείο. Έηζη νπνηαδήπνηε «πξννπηηθή» κέζα ζηα πιαίζηα ηεο ΔΔ,
δηαθνξεηηθή απφ απηή πνπ απνηειεί ηνλ θχξην νηθνλνκηθφ ζηφρν είλαη νπηνπηθή,
ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη ηα εθαξκνδφκελα κέηξα ζα εθαξκφζνπλ ακέζσο ην
ζχλνιν ησλ θξηλφκελσλ σο αλαγθαίσλ κεηαξξπζκίζεσλ.
Σν ζίγνπξν είλαη φηη ην 2013, ε ΔΑΔ, ζα ζηακαηήζεη, φπσο θαη πνιχ πηζαλφλ θάζε
κέηξν άκεζεο εηήζηαο ελίζρπζεο (δελ ππνζηεξίδεηαη εδψ ην ζηακάηεκα θάζε είδνπο
ελίζρπζεο, φπσο θαη ε πξφζθαηε νηθνλνκηθή θξίζε δηδάζθεη, ην θξάηνο δίλεη
εληζρχζεηο φηαλ θξίλεηαη φηη έλα ηνκέαο ζα ζβήζεη θαη ζα έρεη θνηλσληθφ-πνιηηηθφ
θφζηνο, παξάιιεια αο ζπκφκαζηε ηα νηθνλνκηθά θίλεηξα/επηδνηήζεηο πνπ δίλνληαη
ζε άιινπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο). Γηα ηνλ θαπλφ ην πξφβιεκα θαίλεηαη αθφκα πην
νμχ θαη άκεζν, αθνχ ήδε απφ ην 2010, ην 50% ησλ εληζρχζεσλ πνπ ιακβάλνπλ νη
θαπλνπαξαγσγνί ζα απνηειέζεη κέξνο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ Β΄ ππιψλα.
Γηα ην γεγνλφο απηφ νη ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο ησλ αγξνηψλ ιέλε: «΢ην
δηάζηεκα ηεο ηξηεηίαο 2010-2012 ην ζπλνιηθφ πνζφ πνπ ζα παξαθξαηεζεί απφ ην
εηζφδεκα ησλ ειιήλσλ θαπλνπαξαγσγψλ γηα λα ρξεκαηνδνηεζεί ε αγξνηηθή
αλάπηπμε αλέξρεηαη ζηα 567 εθαηνκκχξηα επξψ. Αλ ιεθζνχλ ππφςε θαη νη πξνηάζεηο
ηεο Δπξσπατθήο επηηξνπήο γηα ην δηαγλσζηηθφ έιεγρν ηεο ΚΑΠ, ε κείσζε ηνπ
εηζνδήκαηνο ησλ 60.000 θαπλνπαξαγσγηθψλ νηθνγελεηψλ ηεο ρψξαο ζπλνιηθά κπνξεί
λα θηάζεη κέρξη θαη 78%» (ΠΑ΢ΔΓΔ΢, ΓΔ΢Α΢Δ, ΢ΤΓΑ΢Δ, ΚΑΠΝΗΚΖ, επηζηνιή
πξνο ηνπο αξρεγνχο θνκκάησλ ηεο Διιεληθήο Βνπιήο κε ζέκα «Άκεζεο εληζρχζεηο
θαπλνπαξαγσγψλ» 29/10/2008).
Ο έιεγρνο πγείαο ηεο ΚΑΠ πξνηείλεη ζηνρεπφκελεο εληζρχζεηο ζηηο εθκεηαιιεχζεηο
πνπ ράλνπλ πάλσ απφ 25% ηεο άκεζεο ελίζρπζεο ην 2011 θαη κεηά, άξα αθνξά θαη
ηνλ θαπλφ. Παξφια απηά ε ελίζρπζε απηή δελ ζα κπνξεί λα ππεξβαίλεη ην 50% ηεο
κεησκέλεο άκεζεο ελίζρπζεο ζε ζχγθξηζε κε ην 2009 (ην πνιχ 4500 επξψ ην 2011,
ην πνιχ 3000 επξψ, ην 2012 θαη ην πνιχ 1500 επξψ ην 2013). Δπίζεο κέζσ ηνπ
δεχηεξνπ ππιψλα ζα δνζνχλ εμηζσηηθέο απνδεκηψζεηο, πξφσξεο ζπληάμεηο, ζα
ρξεκαηνδνηεζνχλ ζεκηλάξηα γηα εμσγεσξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο ή γηα αλαδηάξζξσζε
θαιιηεξγεηψλ. ΋πσο θαίλεηαη ινηπφλ ε ίδηα ε ΔΔ, πξνηείλεη νπζηαζηηθά έμνδν απφ
ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξντφληνο. Ίδηα είλαη θαη ε θαηεχζπλζε πνπ δίλεη
ε ειιεληθή θπβέξλεζε πην ζπγθεθξηκέλα γηα ηελ Γπηηθή Μαθεδνλία θαη άξα θαη ην
λνκφ Κνδάλεο, πξνηείλεηαη ζηα πιαίζηα εθαξκνγήο ηεο ΚΑΠ: «Πξνβιέπεηαη ε
ζηαδηαθή αληηθαηάζηαζε ησλ μεξηθψλ θαιιηεξγεηψλ θαη ηεο θαπλνθαιιηέξγεηαο» θαη
57
«Ζ θαιιηέξγεηα πνπ πιήηηεηαη απφ ηελ αλαζεψξεζε ηεο ΚΑΠ είλαη ν θαπλφο κε
ζεκαληηθή κείσζε παξαγσγψλ θαη θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ ηδηαίηεξα ζην λνκφ
Κνδάλεο. Ζ δηαθνξνπνίεζε ηεο Οηθνλνκίαο αιιά θαη ε αλαδηάξζξσζε ησλ
θαιιηεξγεηψλ απνηεινχλ βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ πεξηθέξεηα» (Δζληθφ
΢ηξαηεγηθφ ΢ρέδην Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο 2007-2013). Σν ζέκα είλαη γηαηί ζπκβαίλεη
απηφ.
΢ην ζεκείν απηφ δελ κπνξεί λα κε γίλεη κηα αλαθνξά ζρεηηθά κε ηελ ιεγφκελε
αληηθαπληζηηθή εθζηξαηεία θαη αλ είλαη απηή πνπ εμαηηίαο ηεο κεηψλνληαη νη
εληζρχζεηο θαη γεληθά πξνσζείηαη ε ειάηησζε ηνπ αξηζκνχ ησλ παξαγσγψλ, ηεο
θαιιηεξγήζηκεο γεο θαη ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο. ΢ίγνπξα παίδεη έλα ξφιν ζηνλ
πεξηνξηζκφ ηεο ρξήζεο ησλ πξντφλησλ θαπλνχ ζηελ έλσζε, αιιά απφ ηελ άιιε νη
πσιήζεηο ηζηγάξσλ ζε ρψξεο ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ παξνπζηάδνπλ ζηαζεξή αχμεζε
(Mackay Judith & Eriksen Michael, 2002), επίζεο «Χζηφζν ε ΔΔ ζην ζχλνιν ηεο,
παξακέλεη ν κεγαιχηεξνο εηζαγσγέαο θαπλνχ ζηνλ θφζκν κε ην πνζνζηφ απηάξθεηαο
εθνδηαζκνχ ηεο λα θπκαίλεηαη ζην 25% ησλ αλαγθψλ» (΢πκβνπιεπηηθή Δπηηξνπή
Καπλνχ, επηζηνιή ζηελ Fischer Boel 28/10/2008). Σειηθά θαίλεηαη φηη ην
ζεκαληηθφηεξν είλαη φηη γηα ράξε ηνπ δηεζλνχο ειεχζεξνπ εκπνξίνπ παίξλνληαη ηα
ζπγθεθξηκέλα κέηξα πεξηνξηζκνχ, αθνχ ζηελ Δπξσπατθή κεηαπνηεηηθή βηνκεραλία
ζπκθέξεη θπξίσο ε αγνξά απφ ηξίηεο ρψξεο (ρακειφηεξν θφζηνο).
Απφ ηελ άιιε ε Διιάδα είλαη παξαγσγφο εηδηθήο θαηεγνξίαο θαπλψλ, δειαδή
απηψλ ηνπ αλαηνιηθνχ ηχπνπ θαη θαλνληθά δελ ζα έπξεπε λα αλεζπρεί αθνχ
πξαγκαηηθά αληαγσληζηέο φπσο ε Εηκπάκπνπε, ε Ηλδία θαη ην Μαιάνπη δελ ζα
απνηεινχζαλ «πξφβιεκα», αιιά θαη εδψ θαίλεηαη φηη «νη κεηαπνηεηηθέο βηνκεραλίεο
πξνκεζεχνληαη θαπλά αλαηνιηθνχ ηχπνπ απφ ρψξεο παξαγσγήο ρακεινχ θφζηνπο,
φπσο: Σνπξθία, Βνπιγαξία, πΓΓΜ, ΢εξβία θαη Καδαθζηάλ». (Φπρνπδάθεο, 2007).
Έηζη θαίλεηαη φηη νχηε κε απηά ηα θαπλά κπνξεί λα ππάξρεη αληαγσληζκφο ζηηο
παξνχζεο ζπλζήθεο («Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην παξάδεηγκα ηεο "Socotab Hellas",
ζπγαηξηθήο ηεο νκψλπκεο πνιπεζληθήο: ζηα επφκελα ρξφληα, αλακέλεηαη λα βάιεη
ινπθέην ζην εξγνζηάζηφ ηεο «…»ιφγσ έιιεηςεο πξψηεο χιεο (ηελ νπνία θαη ζα
ιακβάλεη απφ ππφ θαηαζθεπή κνλάδα ζηα ΢θφπηα»)).
Σν κφλν πνπ κέλεη θαη ζα κπνξνχζε λα επηβηψζεη ζηηο ζεκεξηλέο ζπλζήθεο ζα ήηαλ
πεηξακαηηζκνί, θαη πξνζπάζεηα λα παξαρζνχλ πνηνηηθά θαπλά πνπ ζα κπνξνχζαλ κε
απηφ ην ραξαθηεξηζηηθφ λα ζηαζνχλ ζηνλ αληαγσληζκφ, αιιά θαη πάιη, δελ κπνξνχκε
λα κηιάκε γηα καθξνπξφζεζκε ιχζε, ην πνιχ νη εθκεηαιιεχζεηο λα θαηαθέξνπλ λα
επηβηψζνπλ γηα κεξηθά ρξφληα. Δπίζεο δελ πξέπεη λα μερληέηαη φηη νη αγξνηηθέο
επηρεηξήζεηο ηεο αλαηνιηθήο Δπξψπεο, πνπ απνηεινχλ ηνπο θχξηνπο ζπλαγσληζηέο
καο, είλαη ήδε κεγάιεο θαη κε κειινληηθέο δπλαηφηεηεο ρξήζεο θαιχηεξνπ
κεραληθνχ εμνπιηζκνχ πνπ πηζαλφλ λα αλεβάζεη θαη ηελ πνηφηεηα ηνπο, φπσο θαη λα
ξίμνπλ θη άιιν ηηο ηηκέο, φπσο επίζεο γηα απηφ ξφιν παίδεη θαη ε χπαξμε θηελψλ
εξγαηηθψλ ρεξηψλ (φζν θαη αλ απηφ κπνξεί λα αιιάμεη κειινληηθά, δελ θαίλεηαη λα
ζπκβαίλεη βξαρππξφζεζκα). Παξάιιεια δελ θαίλεηαη δηέμνδνο γηα ηνπο παξαγσγνχο
ζε άιιεο θαιιηέξγεηεο (πρ ε ηηκή ηνπ καιαθνχ ζηαξηνχ, θέηνο ήηαλ κφιηο 12 ιεπηά ην
θηιφ), φπσο αληηθαηηθά ήηαλ θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ ιεγφκελσλ «ελαιιαθηηθψλ
θαιιηεξγεηψλ» πνπ πξνσζήζεθαλ ηδηαίηεξα απφ θπβεξλεηηθνχο βνπιεπηέο.
58
΋πνηε ηη αλακέλεηαη; Σέινο ηεο θαπλνθαιιηέξγεηαο ζηε ρψξα θαη ηνλ λνκφ πην
ζπγθεθξηκέλα; Ννκίδνπκε φηη ην επφκελν δηάζηεκα αλακέλεηαη αθφκα κεγαιχηεξε
κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ παξαγσγψλ, αιιά παξάιιεια κεγαιχηεξε ζπγθέληξσζε ηεο
γεο θαη αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηεο θάζε μερσξηζηήο εθκεηάιιεπζεο. Σν
ζηνίρεκα ζα είλαη, αλ ην 2013, ρξνληά πνπ ην παξφλ θαζεζηψο ζα ζηακαηήζεη, αλ ζα
ππάξρνπλ ηθαλέο εθκεηαιιεχζεηο πνπ ζα κπνξνχλ λα ζηαζνχλ ζην δηεζλή
αληαγσληζκφ. Απηφ ζεκαίλεη ηε δεκηνπξγία βηνκεραληθνχ ηχπνπ εθκεηαιιεχζεσλ γηα
ηα ειιεληθά δεδνκέλα, δειαδή επηρεηξήζεσλ κε κεγαιχηεξε θαιιηεξγνχκελε έθηαζε,
θαηάιιειν κεραληθφ εμνπιηζκφ ηειεπηαίνπ ηχπνπ, πηζαλφλ κεξηθφ πεηξακαηηζκφ κε
βηνινγηθά θαπλά (γηα θαιχηεξεο ηηκέο, αιιά φρη φιε ε παξαγσγή λα επηθεληξσζεί ζε
απηά) θαη θηελφ εξγαηηθφ πξνζσπηθφ πνπ πηζαλφηαηα ζα πξνέξρεηαη φπσο θαη ηψξα
άιισζηε απφ ηελ αιινδαπή, ίζσο θαη πξψελ θαιιηεξγεηέο θαπλνχ πνπ δελ κπνξνχλ
άιιν λα δηαηεξήζνπλ δηθή ηνπο εθκεηάιιεπζε. Απηφο θαληάδεη ν κφλνο ηξφπνο λα
ζηαζεί κηα θαπλνπαξαγσγηθή εθκεηάιιεπζε ζηνλ αληαγσληζκφ, κε ην αλάινγν
θνηλσληθφ θφζηνο βέβαηα.
59
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ
΢έκνο Αλ., (2004) Αγξνηηθή Πνιηηηθή-Πνιηηηθή Αγξνηηθώλ Πξνϊόληωλ, εθδφζεηο Εήηε,

Θεζζαινλίθε
Μάηηαο Κ., (2005) Ζ Νέα Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή, Δξωηήζεηο-Απαληήζεηο,
΢εκεηψζεηο, Θεζζαινλίθε
Εαρνθψζηαο Κ., (1999) Γηάγλωζε Τωλ Εεκηώλ Τνπ Καπλνύ, Εαρνθψζηαο, Καξδίηζα
΢πκβνπιεπηηθή Δπηηξνπή Καπλνχ, (2008) επηζηνιή ζηελ Fischer Boel 28/10/2008
ΠΑ΢ΔΓΔ΢, ΓΔ΢Α΢Δ, ΢ΤΓΑ΢Δ, ΚΑΠΝΗΚΖ, (2008) επηζηνιή πξνο ηνπο αξρεγνύο
θνκκάηωλ ηεο Διιεληθήο Βνπιήο κε ζέκα «Άκεζεο εληζρύζεηο θαπλνπαξαγωγώλ»
29/10/2008
UNITAB 2008, Caceres, Spain 15-16/10/2008, παξέκβαζε ΚΑΠΝΗΚΖΣ, «Ζ
Καπλνθαιιηέξγεηα θαη ην Μέιινλ ηεο Σηελ Διιάδα»
Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο Καη ηξνθίκσλ (2007), Δζληθό Σηξαηεγηθό Σρέδην
Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο 2007-2013, Αζήλα
Αιεμαλδξή Π. (2009), Έξρεηαη Πξόωξε Σπληαμηνδόηεζε Μόλν Γηα ηνπο
Καπλνπαξαγωγνύο, εθεκεξίδα Agrenda 28-29/3/2009 ζει. 36-37
Σδήθα Κ. (2009), Απ’ Αγθάζη Βγαίλεη ξόδν θαη ην όλνκα Απηνύ Κνδάλε, εθεκεξίδα
Agrenda 28-29/3/2009 ζει. 26-31
ΞΕΝΗ
Goodman J (Editor In Chief), (2005) Tobacco In History And Culture, an

Encyclopedia Thomson Gale, USA
Lea David (Ed.), (2002) Agricultural And Mineral Commodities Yearbook, Europa
Publications First Edition, UK
Parker Ph. (2003) The World Market for Tobacco and Tobacco Manufactures, A 2003
Global Trade Perspective, Icon Group, USA
World Health Organisation, (2007) The European Tobacco Report, World Health
Organisation, Switcherland
Mackay Judith & Eriksen Michael (2002) The Tobacco Atlas, World Health
Organisation, Switcherland
60
Dritsakis N. (2003) Forecasting Cigarette Consumption In Greece: An Empirical

Investigation With Cointegration Analysis, Agricultural Economics Review Volume
4, number 2 pp 47-56
Stoforos Chr. (2003) Production And Welfare Implications of Trade Liberalisation:
The Case Of Greek Agriculture, Agricultural Economics Review Volume4, number 1
pp 5-16
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ
http://www.statistics.gr Τν site ηεο Δζληθήο Σηαηηζηηθήο Υπεξεζίαο
http://www.paseges.gr/dynamic/contentLoader/showContentObject.jsf?contentObjectI
d=06314417-0abf-4eb1-9b07-eb2858356a17&topicId=0
http://www.bestrong.org.gr/el/healthylife/nosmoking/strategiesatthesmoking/europea
npoliciesatthesmoking/
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=1236985&textCriteriaClause=%2B546%2F2
002
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=1557040&publDate=12/12/2002
http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=4827547&publDate=22/11/2008
http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=33&artId=275735&dt=28/06/2009
61
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ
ΠΗΝΑΚΔ΢ – ΓΡΑΦΖΜΑΣΑ
Σξίην Κεθάιαην
4000
3500
3000
2500

1999
1500
1000
500
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
30000
25000
20000
15000 Συνολικι καλλιεργιςιμθ

ζκταςθ (ςτρζμματα) 1992-
1999
10000
5000
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Γράφημα 4.14 Συνολική Καλλιεργήςιμη ζκταςη (ςτρ) 1992-1999
62
5.000.000
4.500.000
4.000.000
3.500.000
3.000.000
2.500.000 Συνολικι Παραγωγι
2.000.000 Καπνοφ (κιλά) 1992-1999
1.500.000
1.000.000
500.000
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Γράφημα 4.15 Συνολική Παραγωγή καπνοφ 1992-1999
10
9
8
7
6
Μζςθ ζκταςθ
5 καπνοπαραγωγικισ
4 1992-1999
3
2
1
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Γράφημα 4.16 Μζςη ζκταςη Καπνοπαραγωγικήσ Εκμετάλλευςησ (ςτρ) 1992-2999
63
180
160
140
120
100
Απόδοςθ ςε κιλά ανά
80
ςτρζμμα 1992-1999
60
40
20
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Γράφημα 4.17 Απόδοςη ανά ςτρζμμα (κιλά) 1992-1999
1800
1600
1400
1200
1000
Παραγωγικότθτα ανά
800 εκμετάλλευςθ ςε κιλά
1992-1999
600
400
200
0
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Γράφημα 4.18 Παραγωγικότητα ανά εκμετάλλευςη (κιλά) 1992-1999
64
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Αξηζκόο 3483 3263 3023 2569 1986 1914 1842 1807

παξαγωγώλ
΢πλνιηθή 26822,09 21070,52 20582,3 19943 17675,4 17531,2 17202,3 16993,47
Καιιηεξγήζηκε
έθηαζε (ζηξ)
Παξαγωγή θαπλνύ 4.369.969 3.024.367 2.563.530 2.557.770 2.603.215 2.760.325 2.745.299 2.786.005
ζε θηιά
Μέζε έθηαζε 7,7 6,4 6,8 7,76 8,9 9,15 9,33 9,4
θαπλνπαξ.
Δθκεηάιιεπ-
ζεο (ζηξ)
Απόδνζε ζε θηιά 162,9 143,5 124,5 128,2 147,2 157,4 159,5 163,9
αλά ζηξέκκα
Παξαγωγηθόηεηα 1254,6 926,8 848 995,6 1310,7 1490 1490,3 1541,7
αλά εθκεηάιιεπζε
ζε θηιά
Πίλαθαο 4.1. Ζ Παξαγωγή Καπλνύ ζην Ννκό Κνδάλεο 1992-1999
Σέηαξην Κεθάιαην
2000
1800
1600
1400
1200
800 2008
600
400
200
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
65
18000
16000
14000
12000
10000
Συνολικι καλλιεργιςιμθ
8000 ζκταςθ (ςτρζμματα) 2000-
2008
6000
4000
2000
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.20 Συνολική καλλιεργοφμενη ζκταςη (ςτρ.) 2000-2008
3.000.000
2.500.000
2.000.000
1.500.000 Συνολικι παραγωγι

καπνοφ (κιλά) 2000-2008
1.000.000
500.000
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.21 Συνολική παραγωγή καπνοφ (κιλά) 2000-2008
66
18
16
14
12
10 Μζςθ ζκταςθ
καπνοπαραγωγικισ
8
6 2000-2008
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.22 Μζςη ζκταςη καπνοπαραγωγικήσ εκμετάλλευςησ (ςτρ.) 2000-2008
250
200
150
Μζςθ Παραγωγικότθτα
ανά ςτρζμμα (κιλά) 2000-
100 2008
50
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.23 Μζςη παραγωγικότητα ανά ςτρζμμα (κιλά) 2000-2008
67

0-10 43 196,69
10-20 29 197,73
20- 9 210,739

0-10 32 202,8
10-20 28 228,4
20- 14 221,18
3000
2500
2000
1500 Μζςθ παραγωγικότθτα

ανά εκμετάλλευςθ (κιλά)
2000-2008
1000
500
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.24 Μζςη παραγωγικότητα ανά εκμετάλλευςη (κιλά) 2000-2008
68
3,5
2,5
2 Μζςθ τιμι αγοράσ το κιλό

(ευρώ) 2000-2008
1,5
0,5
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.25 Μζςη τιμή το κιλό (ευρώ) 2000-2008
10000
9000
8000
7000
6000
Μζςο ειςόδθμα από τθν
5000 πώλθςθ παραγωγισ ανά
4000 εκμετάλλευςθ (ευρώ)
2000-2008
3000
2000
1000
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Γράφημα 5.26 Μζςο ειςόδημα από την πώληςη παραγωγήσ ανά εκμετάλλευςη (ευρώ) 2000-2008
69
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Αριθμόσ 1854 1771 1522 1383 1298 1218 338 138 126
Παραγω-
γών
Καλλιερ- 16034,5 15712,9 15483,95 14190,58 14238,9 11757,7 3920,8 1951,3 1977,8
γήςιμη
ζκταςη
(ςτρ.)
Κιλά 2.568.092 2.643.700 2.593.912 2.441.510 2.526.181 2.384.329 739.815,7 326.018 352.088
παραγω-
γήσ
Μζςη 8,6 8,87 10,1 10,26 10,96 9,65 11,6 14,13 15,69
ζκταςη
εκμετάλ-
λευςησ
(ςτρ.)
Μζςη 160,1 168,2 167,5 172,05 177,4 202,78 188,69 167,07 178,02
παραγω-
γικότητα
ανά
ςτρζμμα
(κιλά)
Μζςη 1385,1 1492,7 1704,2 1765,3 1946,2 1957,5 2188,8 2362,4 2794,3
παραγω-
γικότητα
ανά
παραγω-
γό (κιλά)
Μζςη 1,76 2,09 1,2 1,7 1,73 1,75 2,12 3,79 3,22
τιμή
αγοράσ
(ευρώ)
Μζςη 2437,7 3119,7 2045,04 3001,01 3366,9 3425,6 4640,2 8953,4 8997,64
τιμή ανά
εκμετάλ-
λευςη
(ευρώ)
Πίλαθαο 5.3. Ζ παξαγωγή θαπλνύ ζην λνκό Κνδάλεο 2000-2008
70
Ο λόκνο 3730/2008
Παξαθάησ παξνπζηάδνληαη νη βαζηθνί ηνπ άμνλεο.

1. Ο λφκνο νξίδεη απαγφξεπζε πψιεζεο πξντφλησλ θαπλνχ ζε αλειίθνπο θαη
απφ αλειίθνπο.
2. Σα θαηαζηήκαηα πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο εκβαδνχ κέρξη 70 η.κ. κπνξνχλ
λα ραξαθηεξηζηνχλ ζηελ άδεηα ιεηηνπξγίαο ηνπο θαηαζηήκαηα απνθιεηζηηθά
γηα θαπλίδνληεο ή κε θαπλίδνληεο.
3. Γηα ηα θαηαζηήκαηα άλσ ησλ 70 η.κ. δχλαηαη λα δεκηνπξγεζεί εηδηθφο ρψξνο
γηα θάπληζκα. Ο ρψξνο απηφο ζα πξέπεη λα απνηειεί ηδηαίηεξν κέξνο ηνπ
θαηαζηήκαηνο θαη ε επηθάλεηά ηνπ δελ κπνξεί λα ππεξβαίλεη ην 30% ηνπ
σθέιηκνπ ρψξνπ ηνπ θαηαζηήκαηνο. Θα πξέπεη λα δηαρσξίδεηαη απφ ην
ππφινηπν θαηάζηεκα κε δηαρσξηζηηθφ πνπ ζα εθηείλεηαη απφ ην δάπεδν σο
ηελ νξνθή.
4. ΢ηα θαηαζηήκαηα δηαζθέδαζεο κε δσληαλή κνπζηθή άλσ ησλ 300 η.κ. νη
εηδηθνί ρψξνη ζα κπνξεί λα θζάζνπλ ην 40% ηεο ζπλνιηθήο επηθάλεηαο.
5. Καη ζε φ,ηη αθνξά ηα θαδίλα ηα νπνία ππάγνληαλ κέρξη πξφηηλνο ζηελ
απαγφξεπζε ηνπ θαπλίζκαηνο, ζχκθσλα κε αλαθνηλψζεηο ηεο ηειεπηαίαο
ζηηγκήο ηνλίδεηαη φηη δηέπνληαη απφ ηνλ λφκν 2206/1994 θαη έηζη ε
απαγφξεπζε εληφο ησλ ρψξσλ παηγλίνπ παγψλεη πξνο ην παξφλ πξνθεηκέλνπ
νη φξνη λα θαζνξηζηνχλ θαηφπηλ εηδηθήο δηαβνχιεπζεο κε ην ππνπξγείν
Οηθνλνκίαο θαη ην ππνπξγείν Σνπξηζηηθήο Αλάπηπμεο. Αλαθέξζεθε πάλησο
φηη ζηα θαηαζηήκαηα πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο πνπ ιεηηνπξγνχλ κέζα ζηα
θαδίλα ζα ηζρχνπλ θαη΄ αλαινγία νη ίδηνη θαλνληζκνί πνπ ηζρχνπλ θαη γηα ηα
ππφινηπα πγεηνλνκηθά θαηαζηήκαηα. Σν ίδην ηνλίζηεθε φηη ηζρχεη θαη γηα ηα
θαηαζηήκαηα πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο εληφο ησλ μελνδνρείσλ.
6. Ο λφκνο νξίδεη φηη ν εηδηθφο ρψξνο θαπληδφλησλ πξέπεη λα πιεξνί
ζπγθεθξηκέλεο πξνδηαγξαθέο αξλεηηθήο πίεζεο θαη αλαθχθισζεο ηνπ αέξα.
Πξέπεη επίζεο λα δηαζέηεη δηθφ ηνπ ζχζηεκα εμαεξηζκνχ, αλεμάξηεην απφ ην
ζχζηεκα εμαεξηζκνχ ή θιηκαηηζκνχ ηνπ ππνινίπνπ θαηαζηήκαηνο.
7. ΢ε φινπο ηνπο ρψξνπο θαπληδφλησλ απαγνξεχεηαη ε είζνδνο ζε άηνκα θάησ
ησλ 18 εηψλ αθφκε θαη αλ ζπλνδεχνληαη απφ ελειίθνπο.
8. Οη ππεχζπλνη ησλ θαηαζηεκάησλ πνπ ζέινπλ λα δηακνξθψζνπλ εηδηθφ ρψξν
θαπληδφλησλ πξέπεη λα έρνπλ ιάβεη απφ ηνλ δήκν εηδηθή άδεηα θαη ζήκα
(κέρξη ηελ ηειεπηαία ζηηγκή σζηφζν πνιινί δήκνη δηακαξηχξνληαλ φηη δελ
έρνπλ ιάβεη θαλ ηα εηδηθά ζήκαηα). ΋πνην θαηάζηεκα δελ έρεη ιάβεη άδεηα γηα
ηε ιεηηνπξγία ηνπ εηδηθνχ ρψξνπ σο ηελ 1ε Ηνπιίνπ δελ ζα κπνξεί λα
ιεηηνπξγεί παξά κφλν σο ρψξνο κε θαπληδφλησλ θαη ζα ηζρχεη ε νιηθή
απαγφξεπζε.
9. Γελ ζα είλαη αλαγθαία ε δηέιεπζε απφ ηνλ εηδηθφ ρψξν γηα ηελ πξφζβαζε
ζηνπο ρψξνπο πγηεηλήο θαη ζηνπο θνηλφρξεζηνπο ρψξνπο ηνπ θαηαζηήκαηνο.
Δπίζεο ν εηδηθφο ρψξνο δελ κπνξεί λα πεξηθιείεη ηε ζθελή ησλ εθδειψζεσλ ή
παξαζηάζεσλ ηνπ θαηαζηήκαηνο ή παξνπζίαζεο θαη εξκελείαο ησλ
θαιιηηερλψλ. ΢ην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ λφκνπ δελ εκπίπηεη ν εμσηεξηθφο
71
ρψξνο ηνπ θαηαζηήκαηνο φπνπ αλαπηχζζνληαη ηα ηξαπεδνθαζίζκαηα, αθφκε

θαη αλ ζηνλ ρψξν απηφλ ππάξρεη ζηέγαζηξν.
10. ΋πσο αλαθνηλψζεθε, ζηνπο εξγαζηαθνχο ρψξνπο ηνπ ηδησηηθνχ θαη ηνπ
δεκφζηνπ ηνκέα εμαηξνπκέλσλ ησλ θνξέσλ παξνρήο ππεξεζηψλ πγείαο θαη
ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ θάζε βαζκίδαο, επηηξέπεηαη ππφ πξνυπνζέζεηο
ε δεκηνπξγία ρψξνπ γηα θαπλίδνληεο.
11. ΢ηα θαηαζηήκαηα εζηίαζεο, ε παξάβαζε ησλ φξσλ ηνπ λφκνπ 3730 θαη ηεο
νιηθήο απαγφξεπζεο ηνπ θαπλίζκαηνο δελ επηθέξεη θπξψζεηο ζε βάξνο ησλ
θαηαζηεκάησλ θαη ησλ ππεπζχλσλ ιεηηνπξγίαο ηνπο, εθφζνλ δελ ππνδεηρζεί ε
παξάβαζε απφ πειάηε, επηζθέπηε ή εξγαδφκελν ζην θαηάζηεκα ή εθφζνλ ν
ππεχζπλνο ιεηηνπξγίαο ηνπ θαηαζηήκαηνο κεξηκλήζεη γηα ηελ αληηκεηψπηζε
ηεο παξάβαζεο, απνκαθξχλνληαο ηνλ παξαβάηε ή ιακβάλνληαο ηα αλαγθαία
γηα ηνλ ζθνπφ απηφ κέηξα κε παξάιιειε ελεκέξσζε ησλ αξρψλ.
12. Δληζρχεηαη ην ΢ψκα Δπηζεσξεηψλ Τπεξεζηψλ Τγείαο θαη Πξφλνηαο
(΢ΔΤΤΠ) ην νπνίν ζα δηελεξγεί ειέγρνπο, αιιά αληίζηνηρεο νδεγίεο έρνπλ
δνζεί ζηελ Αζηπλνκία, ζηηο Ληκεληθέο Αξρέο θαη ζηε Γεκνηηθή Αζηπλνκία.
΢ε πεξίπησζε πνπ απνδεηρζεί παξάβαζε νξίδεηαη απφ ηνλ λφκν επηβνιή
πξνζηίκσλ. Σν χςνο ησλ πξνζηίκσλ δηαθέξεη αλάινγα κε ηνλ ηχπν ηεο
παξάβαζεο.
13. Ξεθίλεζε ε ιεηηνπξγία ζηνλ ρψξν ηνπ Κέληξνπ Διέγρνπ θαη Πξφιεςεο
Ννζεκάησλ (ΚΔΔΛΠΝΟ) εηδηθνχ Call Center (ηεηξαςήθηνο αξηζκφο: 1142)
ην νπνίν ζα πξνζθέξεη ζπκβνπιέο απεμάξηεζεο απφ ην ηζηγάξν, ζα
θαηεπζχλεη ηνπο πνιίηεο ζηα αληηθαπληζηηθά ηαηξεία ηνπ Δ΢Τ, ζα ελεκεξψλεη
κε εμεξρφκελεο θιήζεηο φια ηα θαηαζηήκαηα πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο γηα
ηηο δηαηάμεηο ηνπ λφκνπ, ζα παξαθνινπζεί ηελ πνξεία εθαξκνγήο ηνπ λφκνπ
θαη ζα δηαηεξεί ζηαηηζηηθά αξρεία ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηνπ λφκνπ ζηε
ρψξα καο. (εθεκεξίδα «ΣΟ ΒΖΜΑ» 28/6/2009)
72

Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΟΖΑΝΗΣ (1992-2008)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΠΝΟΥ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΟΖΑΝΗΣ (1992-2008)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΑΡΗ΢ΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗ΢ΣΖΜΗΟ ΘΔ΢΢ΑΛΟΝΗΚΖ΢

Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΠΝΟΤ ΢ΣΟΝ ΝΟΜΟ ΚΟΖΑΝΗ΢

Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο: Αλαζηάζηνο ΢έκνο

Αξρηθά παξνπζηάδνληαη γεληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαπλνχ. Οη κέζνδνη παξαγσγήο

At first are demonstrated general characteristics of tobacco. The ways of production,

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ: ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ ζει. 7

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: Ο ΚΑΠΝΟ΢ Χ΢ ΑΓΑΘΟ

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ: Ζ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΚΑΠΝΟΤ

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΔΣΑΡΣΟ: Ζ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΚΑΠΝΟΤ ΢ΣΟ ΝΟΜΟ ΚΟΕΑΝΖ΢ 1992-

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΔΜΠΣΟ: Ζ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΚΑΠΝΟΤ ΢ΣΟ ΝΟΜΟ ΚΟΕΑΝΖ΢ 2000-

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΔΚΣΟ: ΢ΤΜΠΔΡΑ΢ΜΑΣΑ ζει.54

Πίλαθαο 4.2. Μέζε παξαγσγηθφηεηα ζε θηιά αλά κέγεζνο εθκεηάιιεπζεο ζηελ

Γξάθεκα 4.2 ΢πλνιηθή έθηαζε ζε ζηξέκκαηα θαπλνπαξαγσγήο θαηά έηνο (1992-

Γξάθεκα 4.4 Μέζε έθηαζε θαπλνπαξαγσγηθήο εθκεηάιιεπζεο ζε ζηξέκκαηα θαηά

Γξάθεκα 5.1 Αξηζκφο Καπλνπαξαγσγψλ θαηά έηε (2000-2008) ζει. 45

Γξάθεκα 5.4 Μέζε έθηαζε εθκεηάιιεπζεο ζε ζηξέκκαηα θαηά έηε (2000-2008)

Ζ πεξηνρή ηεο Έξεπλαο

Σα ζηνηρεία πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ

Γηα ηελ πξαγκάησζε ηεο παξνχζεο εξγαζίαο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηνηρεία απφ ηα

ρξεζηκνπνηήζεθαλ απνθιεηζηηθά ζηνηρεία πξνεξρφκελα απφ ην αξρείν ηνπ ΔΟΚ.

Γνκή ηεο Γηαηξηβήο

΢ην ηέηαξην Κεθάιαην κειεηάηαη ε παξαγσγή θαπλνχ, ζην λνκφ Κνδάλεο ηε

ζηελ θαιιηέξγεηα ηνπ θαπλνχ, ελψ μερσξηζηφ ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ε επίδξαζή

2.1 Σν θπηό Καπλόο

2.2 Σύπνη Καπλνύ

Γχν είλαη νη βαζηθνί ηχπνη θαπλνχ:

αγξψλ πνπ θαιιηεξγείηαη.

2.3 Πνηθηιίεο πνπ θαιιηεξγνύληαη ζηελ Διιάδα

Μέρξη πξφζθαηα θαιιηεξγνχληαλ ζηελ Διιάδα πεξί ηηο 80 πνηθηιίεο, ππνπνηθηιίεο

Θεζπξσηία. Θεσξνχληαη ηα θαιιίηεξα γηα παξαζθεπή ηζηγάξσλ θαη

Νν 17. Μπαζκάο. Απηφο ν ηχπνο ππνδηαηξείηαη

Νν 19. α) Κακπά – Κνπιάθ (θιαζζηθά). Ζ νλνκαζία ζηα ηνπξθηθά ζεκαίλεη «ρνληξά

Νν 20. Κακπά Κνπιάθ κε θιαζζηθά, Μπξσδάηα ΢κχξλεο, Σξαπεδνχο, Θεζζαιία

Νν 21. Μπξσδάηα Αγξηλίνπ. Νν 22. Εηρλνκπξσδάηα.

Νν 23 Σζεκπέιηα. Θεσξείηαη πνηθηιία πςειήο πνηφηεηνο γηα ηα θαπλά εζσηεξηθήο

Νν 24. Μαχξα. Πεξηιακβάλεη ηηο ππνπνηθηιίεο Μαχξα Θεζζαιίαο, Μαχξα Τπάηεο

Νν 26. Μπέξιευ. Ακεξηθαληθνχ ηχπνπ θαπλφο, ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ παξαζθεπή

Παιαηφηεξα εθαιιηεξγείην θαη ν ηχπνο «ηνπκπεθί» ν νπνίνο αλήθεη ζην είδνο

Ο πνιιαπιαζηαζκφο ηνπ θαπλνχ γίλεηαη κε ζπνξά ζε εηδηθά θαπλνζπνξεία. Ο

΢ηα ηερλεηά κέζα ρξεζηκνπνηείηαη κέζνδνο μήξαλζεο κε δεζηφ αέξα. Ζ κέζνδνο

εζσηεξηθφο θαπλφο είλαη ηεκαρηζκέλνο εηδηθά γηα ην γέκηζκα. Ζ παξαγσγή ησλ

2.5 Ωθέιεηεο ηεο θαπλνθαιιηέξγεηαο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία

2.5.1. Γεωξγηθή απαζρόιεζε

2.5.2. Αγξνηηθό εηζόδεκα από ηνλ θαπλό

2.5.3. ΢πλαιιαγκαηηθά θαη δεκνζηνλνκηθά έζνδα

2.6 Παγθόζκηα Παξαγωγή-Παξαγωγή ζηελ Δ.Δ.-Γηεζλέο Δκπόξην

Ο θαπλφο ζήκεξα θαιιηεξγείηαη ζε 110 ρψξεο, ζε ζπλνιηθή έθηαζε 43

2.7 Ζ Ηζηνξία ηνπ Καπλνύ

Ζ πνιηηηθή θαπλνχ πνπ εθαξκφζηεθε ζηελ Διιάδα ζα εμεηαζηεί ζε 5 δηαθνξεηηθέο

3.1 Πξώηε πεξίνδνο (αξρή θαπλνθαιιηέξγεηαο ζηε ρώξα- 1957)

Α. Ζ πξψηε ππνδηαίξεζε ηεο πξψηεο πεξηφδνπ πνπ θάλνπκε, πεξηιακβάλεη ηελ

Β. Ζ δεχηεξε ππνδηαίξεζε θαιχπηεη ηελ πξνπνιεκηθή πεξίνδν απφ ην 1925 κέρξη ην

επεμεξγαζία βγήθαλ ζην εκπφξην θαη θαηαζηξάθεθαλ φια ηα κε εκπνξεχζηκα θαπλά

Γ. Σέηαξηε ππνδηαίξεζε πεξηιακβάλεη ηα ρξφληα απφ ην 1946 κέρξη ην 1957. ΢ε απηή

3.2 Γεύηεξε Πεξίνδνο(1957-1980)

΢ηελ πεξίνδν απηή ζπζηεκαηνπνηήζεθε ε εθαξκνγή ηεο πνιηηηθήο θαπλνχ κε ζηφρν

3.2.1. Πνιηηηθή ζηελ παξαγωγή ηνπ θαπλνύ

3.2.2. Πνιηηηθή Σππνπνίεζεο Καπλνύ

Σππνπνίεζε ζεκαίλεη πνηνηηθή δηαινγή ηνπ πξντφληνο θαη θαηάηαμε ηνπ ζε

3.2.3. Οξγάλωζε ηεο Αγνξάο ηνπ Καπλνύ ζε Δπίπεδν Παξαγωγνύ.

3.2.4. Πνιηηηθή ηηκώλ

Ο ειιεληθφο θαπλφο απνηειεί αλνκνηνγελέο πξντφλ. Τπάξρεη κεγάινο αξηζκφο

3.2.5. Πνιηηηθή Δμαγωγηθνύ Δκπνξίνπ

Δπηδησθφηαλ ε απνξξφθεζε ηεο παξαγσγήο θαη ε απνθπγή δηφγθσζεο ή κείσζεο