SADRAJ:

1. Uvod....................................................................................................................................2
2. Lokacija................................................................................................................................3
3. Opis
objekta-konstrukcija
i
arhitektonsko
rjeenje
objekta..................................................3
4. Namjena objekta i kategorija tehnolokog procesa..............................................................6
5. Stepen otpornosti graevinske konstrukcije prema poaru i propisani kriterijumi..............7
6. Ugroenost objekta od poara..............................................................................................9
7. Poarno
optereenje............................................................................................................10
8. Mjere zatite od poara predviene projektom elektroinstalacija......................................17
9. Kontrola i odravanje aparata za gaenje poara...............................................................20
10. Koncepcija gaenja poara.................................................................................................21
11. Postupak
u
trenutku
izbijanja
poara..................................................................................22
12. Nain prijave poara vatrogasnoj jedinici..........................................................................22
13. Zakljuak............................................................................................................................24
14. Grafiki prilozi...................................................................................................................25

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O
N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

ELABORAT ZATITE OD POARA

1. UVOD
Poar je svako nekontrolisano sagorjevanje usljed koga dolazi ili moe doi do tete na
materijalnim dobrima i ozljeda ljudi.
Zatita od poara u smislu ovog Elaborata je stalna aktivnost usmjerena na spreavanje i
ograniavanje opasnosti od mogueg izbijanja poara, ograniavanje irenja nastalog poara
kao i smanjenje ugroenosti objekat od poara izborom odgovarajuih materijala, konstrukcija
te propisivanjem i sprovoenjem mjera zatite od poara.
Izrada Elaborata zatite od poara jedan je od preventivnih naina djelovanja u cilju spreavanja
poara, otkrivanja te efikasnog gaenja i lokalizacije poara, a kojim se utvruje organizovanje i
provoenje mjera zatite od poara.
Ova problematika je regulisana Zakonom o zatiti od poara (Sl. glasnik Republike Srpske, broj
71/12),Pravilnikom o tehnikim normativima za hidrantsku mreu( Slubeni glasnik Republike
Srpske,broj 39/13),Pravilnik o tehnikim normativima za izradu tehnike dokumentacije kojom
moraju biti snabdjeveni sistemi,oprema i ureaji za otkrivanje poara i alarmiranje(Slubeni
glasnik Republike Srpske 42/13), a spada u djelatnosti od posebnog dravnog interesa.
U neposrednoj vezi sa gore navedenim zakonom je i Zakon o zatiti na radu (Sl. glasnik
Republike Srpske, broj: 01/08 i 13/10).
Elaboratom zatite od poara, ureuju se mjere i radnje zatite od poara koje su obavezni
preduzimati i sprovoditi direktor, struno osposobljavanje radnika kao i svi zaposleni kako
prilikom graenja, rekonstrukcije tako i kod upotrebe objekta, i to u svrhu spreavanja nastajanja
poara, otkrivanja i gaenja poara te spaavanja ljudi i materijalnih dobara ugroenih poarom.
Namjena ovog Elaborata je da kroz analizu navedenih rjeenja u projektu i samom objektu, da
konkretno rjeenje organizacije i provoenje mjera zatite od poara.
Pri izradi ovog Elaborata uzete su u obzir odreene specifinosti, koje proistiu iz namjene i
uslova rada i korienja objekata.
Svi zaposleni i korisnici objekata moraju se pridravati i sprovoditi mjere i radnje u unapreenju
zatite od poara u svim prostorima i na svim mjestima u objektu poslovnog prostora. Direktor
mora odrediti struno osposobljenog radnika za voenje poslova zatite od poara. Takoe
direktor mora predvidjeti finansijska sredstva i napraviti plan godinjih aktivnosti za sprovoenje
i unapreenje zatite od poara, obezbjeenje i sigurnosti objekata, materjalnih sredstava i
obavezno sprovoenje obuke svih zaposlenih radnika iz oblasti zatite od poara, jednom
godinje vriti provjeru znanja iz oblasti ZOP-a.

2. LOKACIJA
Objekat se nalazi u neposrednoj blizini Pala , na geografskoj lokaciji izmau centra Pala i naselja Repce.
Opta namjena objekta je gruba prerada drveta i prodaja drvenog asortimana. Objekat je lociran na parceli
od cca 1000 m2 i longitudinalno je postavljen u pravcu istok-zapad. Ulaz u objekat je formiran sa
pomone saobraajnice i u objekat se pristupa sa sjeverne strane objekta preko jednog od ekonomskih
ulaza (garanih vrata) ili ulaza za radnike. Objekat je nepravilnog oblika, dimenzija 49,3 x 21,8 m.
Spratnost objekta je P+O, gdje se u jednom dijelu objekta nalaze servisni i pomoni prostiri na dvije
etae. Ukupna korisna visina objekta je 5,2 m. Ukupna bruto povrina objekta je cca 785 m2.
2
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O
N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

ELABORAT ZATITE OD POARA

Objekat se nalazi na takvom rastojanju od drugih objekata,tako da nije mogu prenos poara sa
ovog objekta na susjedne objekte i obrnuto.
Prilaz vatrogasnih vozila objektu je omoguen saobraajnicom iz pravca Pala, te pristupnom
saobraajnicom do manipulativne povrine objekta.
U sluaju nastanka poara na objektu moe se oekivati intervencija Vatrogasne jedinice Pale
udaljene cca 3 km,sa vremenom intervencije do 10 minuta.

3. OPIS OBJEKATA GRAEVINSKA KONSTRUKCIJA

Konstruktivni sistem objekta ini armirano-betonska konstrukcija sa kombinacijom eline
konstrukcije. Armirano-betonski dio objekta predstavlja 50% konstrukcije objekta i predstavlja
horizontalnu ukrutu od seizmikih uticaja i uticaja vjetra. elini konstruktivni dio objekta
sainjavaju primarna i sekundarna konstrukcija zidova (fasade) , kao i elina krovna
konstrukcija. elinu konstrukciju fasade ine vertikalni elini stubovi INP 200 u rasteru od
5,25 m. Sekundarnu konstrukciju fasade ine elini kutijasti profili 80x60x4 mm u
odgovarajuem rasteru. Krovnu konstrukciju ine linijske eline reetke , raspona 12,5 m koje
se oslanjaju po kraem rasponu objekta u rasteru od 5,25 m. Linijske reetke su sainjene od
elinih 2 UNP 100 profila izmeu kojih se nalaze dijagonale i vertikale od elinih profila
80x60x4 mm. U suprotnom smjeru linijskih reetki je oslonjena sekundarna konstrukcija od
elinih profila 80x60x4 mm. Na sekundarnu konstrukciju se oslanjaju elini sendvi paneli
-(poliuretan) debljine 30 mm. U sklopu krova nalaze se dva krovna sprega koja daju potpunu
stabilnost objekta. Horizontalni i vertikalni spregovi u fasadnim ravnima su izbjegnuti utapanjem
glavnih nosivih stubova u armirano-betonske temelje. Kompletan objekat je izveden u
kombinaciji fasadnih i krovnih elinih sendvi panela-(poliuretan) sive i zelene boje debljine
30 mm. S obzirom da je objekat proizvodne namjene, nema u velikoj mjeri primjene finih obrada
podova. Vanjski zidovi su projektovani od betonskih ljako blokova d =25 cm. Svi vanjski zidovi
su sa obje strane malterisani. Unutranji zidovi su projektovani od betonskih ljako blokova
d=20 cm. Obrada unutranjih zidova je sa cementnim malterom. Samo u dijelu objekta u kojem
se javljaju servisni i pratei prostori, primjenjivana je fina obrada zidova i plafona. U
prostorijama: kupatilo, kuhinja i restoran , kao podna obloga predviene su keramike ploice.
Prostorija datog objekta, hala i radionica, posjeduje sopstvena 3 (tri) ulaza/izlaza koji vode
direktno napolje na plato ispred objekta , a ostale prostorije imaju ulaze/izlaze u halu.
Objekat sadri: 1-Restoran(18,4 m),2-Otranicu(30,04 m),3-Kotlovnicu (10m),
4-Halu,radionicu(cca 627,5 m) i stepenice sa podestom(cca10,5 m),5-Magacinski prostor
I(31 m) , 6-Magacinski prostor II(41 m) , 7-Silos piljevine (cca 16 m), 8 -Vanjsko skladite
rezane grae (manipulativna povrina ) , 9 -Vanjsko skladite trupaca (manipulativna
povrina ) i 10 -Kupatilo(8 m).

3
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O
N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

ELABORAT ZATITE OD POARA

4. NAMJENA OBJEKTA I KATEGORIJA TEHNOLOKOG PROCESA

Namjena objekta je za primarnu preradu drveta i skladite rezane grae. U hali se moe nalaziti
max. 40 m3 rezane grae , cca 30 m3 trupaca na utovarnoj rampi brente kao i drvenog otpada
( okoraka ) cca 4 m3. Takoe na manipulativnoj povrini (otvoren prostor ) nalazi se do 100 m3
trupaca i cca 40 m3 rezane grae. U skladitima se nalaze rezervni dijelovi ( konzervirani i
upakovani u masni papir i kartonsku ambalau ) za opremu koja se koristi. Masti za
podmazivanje se nalaze u bravarsko-mehaniarskoj radionici.Goriva i ulja za potrebe motornih
sredstava ne nalaze se na ovom lokalitetu.
Broj osoba koje e boraviti raditi u objektu je maksimalno 6 (est) ljudi.
U tehnolokom procesesu u kojem se proizvodi rezana i skladiti rezana gaa temparatura
paljenja kree se u granicama 270 - 300C.
Obzirom na naprijed navedene karakteristike objekat se svrstava u grupu objekata ija je taka
paljenja takva da pripada kategoriji tehnolokog procesa K-3.

5. STEPEN OTPORNOSTI GRAEVINSKE KONSTRUKCIJE PREMA

POARU I PROPISANI KRITERIJUMI
Minimalno potrebno vrijeme otpornosti na dejstvo poara konstruktivnih elemenata
objekta
Postoje tri kriterijuma za obezbenje otpornosti na dejstvo poara:
1. KRITERIJUM STABILNOSTI: Konstrukcija, njen dio ili pojedini elementi moraju
sauvati svojstvo nosivosti, odnosno ne smiju se sruiti u poaru, za vrijeme gaenja ili
neposredno poslije gaenja poara.
KRITERIJUM INTEGRITETA: U dijlovima konstrukcije izloenim dejstvu
poara ne smiju nastati pukotine kroz koje bi plamen ili zapaljivi gasovi mogli prodrijti u
susednu prostoriju.
KRITERIJUM IZOLACIJE: Srednja temperatura na strani konstrukcije koja nije izloena
dejstvu poara ne smije porasti vie od 14000C u odnosu na poetnu temperaturu prije nastanka
poara.
Za materijale i konstruktivne elemente ugraene u konstrukciju objekta minimalno potrebno
vrijeme otpornosti na dejstvo poara utvruje se saglasno standardu JUS U. 11. 240 i to u
zavisnosti od vrste graevinske konstrukcije, poloaja u okviru objekta i usvojenog stepena
otpornosti prema poaru. Minimalno vreme otpornosti na dejstvo poara za razliite vrste
graevinskih konstrukcija u zavisnosti od tipova konstrukcija data su u tabeli 1.
4
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O
N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

ELABORAT ZATITE OD POARA

Tabela 1. Stepeni i vremena vatrootpornosti pojedinih vrsta graevinskih konstrukcija.

STEPEN OTPORNOSTI - TIPOVI
VRSTA
IspitivaKONSTRUKCIJE
Poloaj
GRAEVINSKE
nje
I
II
III
IV
V
KONSTRUKCIJE
vreno po
bez
mala
srednja vea
velika
JUS-u
otpor. otpor. otpor.
otpor. otpor.
asova
Nosivi zidovi
U. J1. 090
Nosivi stubovi
U. J1. 100
0, 5
1, 0
2, 0
3, 0
Nosive grede
U. J1. 114
Meuspratne
U. J1. 110
0, 25
0, 5
1, 0
2, 0
konstrukcije
Unutar Krovni pokriva
U. J1. 140
0, 25
0, 5
0, 75
1, 0
poarnog
Nenosivi pregradni i
U. J1. 090 sektora 0, 25
0, 25
0, 25
0, 25
fasadni zidovi
Konstrukcija
0, 25 0, 5
1, 0
2, 0
3, 0
evakuacionog puta
Zidovi
U. J1. 090 Granica 1, 0
1, 0
1, 5
2, 0
3, 0
Meuspratna
U. J1. 110 poarnog 0, 5
0, 5
1, 0
1, 5
2, 0
konstrukcija
sektora
Otvori
U. J1. 160
0, 5 0, 5
1, 0
1, 0
1, 5
S obzirom na data rjeenja arihtektonsko-graevinskim projektom i dato vrijeme vatrootpornosti
pojedinih elemenata materijala:
- elini stubovi
debljina(cm)
vatrootpornost(h)
stubova
INP18
2
-elina krovna konstrukcija
sa el. sendvi panel-( poliuretan)
0,75
krovnim pokrivaem debljine 30 mm
-armirano betonska ploa
debljina(cm)
10
1
- uplji betonski ljako blok (20) cm
2
Navedeni kriterijumi zadovoljavaju, unutar poarnog sektora, odreene zahtjeve iz
procjene potrebnih mjera zatite, kao i data rjeenja po pitanju vatrootpornosti datih u tabeli.
Prema tome svi graevinski konstruktivni elementi objekta u cjelini zadovoljavaju potrebno
vrijeme otpornosti na dejstvo poara (IV vea otpornost-VO), po JUS-u U.J1.240, te
omoguava uspjenu evakuaciju svih lica koja se mogu nai u objektu za vrijeme poara i
uspjenu intervenciju vatrogasaca s obzirom na vrijeme evakuacije, a samim tim zadovoljavaju
tehnike propise za namjenu u navedenom objektu.
5
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

6. UGROENOST OBJEKTA OD POARA

Prema vrsti materije koja moe biti obuhvaena poarom, poari se razvrstavaju u pet klasa
(JUS Z.C0.003) i to:
klasa A poari vrstih materija
(poari sa stvaranjem ara drvo, papir, slama, tekstil, ugalj i sl.)
klasa B poari zapaljivih tenosti
(poari bez ara benzin, ulja, masti, lakovi, smole, katran i dr.)
klasa C poari zapaljivih gasova
(gradski gas, metan, butan, propan i dr.)
klasa D poari zapaljivih metala
(aluminijum, magnezijum i njihove legure, natrijum, kalcijum i dr.)
klasa E poari na ureajima i instalacijama pod elektrinim naponom
(elektromotori, transformatori, razvodna postrojenja i dr.).
Na osnovu zapaljivih materijala eventualni poar u objektu moe biti klase A,B,C,D i E.
Sredstva za gaenje pojedinih klasa poara navedena su u tabeli 2:
Tabela br. 2
Klasa poara
Sredstvo za gaenje
A
B
C
Voda u punom mlazu
+
Vodena magla
+

Laka pjena

+
Teka pjena
+

Ugljen dioksid
+
+
ABCD prah
+
+
+

D
+

+
+

Gdje je:
+ podesno sredstvo za gaenje
ogranieno podesno sredstvo za gaenje
- nepodesno sredstvo za gaenje
Sagledavajui namjenu objekta i tehnoloki proces koji se odvija u objektu klasifikacije
K-3 i arhitektonsko-graevinskog rjeenja, maksimalnog broja radnog osoblja, koji se
mogu zadesiti u kritinom momentu(6 ljudi)i analizom uzroka eventualnog poara i klasa
poara u objektu,projektovanim brojem izlaza iz objekta dolazi se do zakljuka da dati
6
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

objekat spada u DRUGU(II) kategoriju ugroenosti od poara prema pravilniku 53/13

Slubeni glasnik Republike Srpske(PRAVILNIK O OSNOVAMA I USLOVIMA ZA
RAZVRSTAVANJE PREDUZEA I DRUGIH PRAVNIH LICA,DRAVNIH I DRUGIH
ORGANA I PREDUZETNIKA U ODGOVARAJUE KATEGORIJE UGROENOSTI OD
POARA).

7. POARNO OPTEREENJE
Poarno optereenje je ukupna toplota koja se moe osloboditi iz toplotne moi koliine
upaljenog materijala u predmetnom objektu, bez obzira da li taj materijal pripada konstrukciji ili
ne pripada.
Obim primjenjenih mjera za zatitu ljudi, imovine i objekata od poara, u najznaajnijem dijelu
zavisi od poarnog optereenja i poarnog rizika. Samim tim se utvrivanju poarnog
optereenja i poarnog rizika mora prii sa najveom panjom, obzirom da od poarnog
optereenja, projektanti odreuju potrebne otpornosti prema poaru elemenata konstrukcije, kao
i opremanje objekata sredstvima za gaenje. Poarno optereenje i poarni rizik ujedno
predstavljaju osnovne elemente za odreivanje lokacije, broja i opremljenosti jedinica za zatitu
od poara, rasporeda i optereenosti pristupnih puteva i puteva za evakuaciju van objekta.
Saglasno standardu JUS U. J1. 030 ukupno poarno optereenje daje raunsku vrijednost
toplotne energije jednog objekta koja se moe osloboditi u poaru, i rauna se prema formuli:
Z = Pi Si
gdje su :

[ kJ ]

Pi - specifino poarno optereenje u [KJ/m2],

Si povrina osnove na koju se odnosi proraun u [m2].
Z ukupno poarno optereenje [KJ]

Poarno optereenje i poarni rizik ujedno predstavljaju osnovne elemente za opremljenost

sredstvima i opremom za gaenje poara i optereenost puteva za evakuaciju van objekta.

SPECIFINO POARNO OPTEREENJE

Specifino poarno optereenje je prosjeni iznos ukupnog poarnog optereenja na
jedinicu povrine osnove, a izraava se toplotom koja se moe razviti u objektu (sobi, hali,
skladitu itd.) svedeno na 1m2 povrine te prostorije.
7
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

Specifino poarno optereenje (Pi) se rauna prema formuli:

Pi

V
i

H i

gdje su:

i specifina gustina materijala, u [kg/m3],

Vi zapremina materijala, u [m3],
Hi toplotna mo materijala, u [kJ/kg],
S povrina osnove objekta, u [m2].

Objekat je tretiran kao cjelina koja se sastoji od 9poarnih sektora.

Poarni sektor ( PS ) 1
Poarni sektor ( PS ) 2
Poarni sektor ( PS ) 3
Poarni sektor ( PS ) 4
Poarni sektor ( PS ) 5
Poarni sektor ( PS ) 6
Poarni sektor ( PS ) 7
Poarni sektor ( PS ) 8
Poarni sektor ( PS ) 9

- Restoran
- Otranica
- Kotlovnica
- Hala i radionica
- Magacin I ( na spratu)
- Magacin II( na spratu)
- Silos piljevine
- Vanjsko skladite rezane grae (manipulativna povrina )
- Vanjsko skladite trupaca (manipulativna povrina )

PRORAUNI PO SEKTORIMA:
1. Poarni sektor 1.

S= 18.4 m2

U sektoru se nalaze sledei zapaljivi materijali:elektrini kablovi od rasvjete, stolovi i stolice.

Ukupno izraunato poarno optereenje poarnog sektora 1 je: 1840 MJ,a specifino poarno
optereenje:

Pi= 1840MJ/18,4 m2= 100 MJ/m2

2. Poarni sektor 2.

S= 30,04 m2

U sektoru se nalaze sledei zapaljivi materijali:elekrine instalacije i alatne maine za otrenje i

taufanje.
Ukupno izraunato poarno optereenje sektora 2 je: 4563,04 MJ, a specifino poarno
optereenje je:

Pi= 4563,04MJ/30,04 m2=151 MJ/m2

8
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O
N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

3. Poarni sektor 3.

ELABORAT ZATITE OD POARA

S= 10 m2

U sektoru se nalaze sledei zapaljivi materijali:elektrine instalacije ,cirkulaciona elektro pumpa ,

drveni otpad za loenje.
Ukupno izraunato poarno optereenje sektora 3 je: 18120 MJ, a specifino poarno optereenje
je:

Pi=18120 MJ/10 m2=1812MJ/m2

4. Poarni sektor 4.

S= 605,5 m2

U sektoru se nalaze sledei zapaljivi materijali:elektrine instalacije,maine za primarnu preradu

drveta , rezana graa , trupci , drveni otpad i u dijelu radionice masti za podmazivanje.
Ukupno izraunato poarno optereenje sektora 4 je: 1085000 MJ, a specifino poarno
optereenje je:

Pi=1085000 MJ/605,5 m2=1791,96 MJ/m2

5. Poarni sektor 5.

S= 31 m2

U sektoru se nalaze sledei zapaljivi materijali:elektrine instalacije, rezervni dijelovi

konzervirani i upakovani u masni papir i kartonsku ambalau.
Ukupno izraunato poarno optereenje sektora 5 je:6138 MJ, a specifino poarno optereenje
je:

Pi=6138 MJ/31 m2=198 MJ/m2

6. Poarni sektor 6.

S= 41 m2

U sektoru se nalaze sledei zapaljivi materijali:elektrine instalacije, rezervni dijelovi

konzervirani i upakovani u masni papir i kartonsku ambalau.
Ukupno izraunato poarno optereenje sektora 6 je:8118 MJ, a specifino poarno optereenje
je:

Pi=8118 MJ/41 m2=198 MJ/m2

7. Poarni sektor 7.

S= 16 m2

U sektoru se nalaze sledei zapaljivi materijali:elektrine instalacije,pilota.

9
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O
N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

ELABORAT ZATITE OD POARA

Ukupno izraunato poarno optereenje sektora 7 je: 420000 MJ, a specifino poarno
optereenje je:

Pi=420000 MJ/16 m2=26250 MJ/m2

8. Poarni sektor 8.

S= 292 m2

U sektoru se nalaze sledei zapaljivi materijali: rezana graa.

Ukupno izraunato poarno optereenje sektora 8 je: 559822,4 MJ, a specifino poarno
optereenje je:

Pi= 559822,4 MJ/292 m2=1917,8 MJ/m2

9. Poarni sektor 9.

S= 180 m2

U sektoru se nalaze sledei zapaljivi materijali: trupci .

Ukupno izraunato poarno optereenje sektora 9 je: 999000 MJ, a specifino poarno
optereenje je:

Pi=999000 MJ/180 m2=5550MJ/m2

Kategorizacija objekata prema poarnom optereenju

Standardnom JUS U. J1. 030 odreene su tri grupe objekata u odnosu na specifino poarno
optereenje:

objekti sa niskim poarnim optereenjem (do 1 GJ/m2),

objekti sa srednjim poarnim optereenjem (do 2 GJ/m2),
objekti sa visokim poarnim optereenjem (preko 2 GJ/m2).

Poarni sektori 1,2,5,6 i 7 se svrstavaju u grupu objekata sa niskim poarnim optereenjem,

poarni sektori : 3,4 i 8 spadaju u grupu objekata sa srednjim poarnim optereenjem , a
poarni sektori : 7 i 9 spadaju u grupu objekata sa visokim poarnim optereenjem.
Stepen otpornosti objekta prema poaru je IV (vea otpornost).
Kategorija tehnolokog procesa K-3 (Slubeni glasnik RS, broj 53/13).
Klasa opasnosti II,JUS Z.C0.005..
Klase poara u objektu su: A,B,C,D i E.

10
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

8. POARNI RIZIK OBJEKTA

Poarni rizik objekta zavisi od mogueg inteziteta i trajanja poara, kao i konstruktivnih
karakteristika nosivih elemenata objekta (otpornost konstrukcije prema djelovanju visokih
temperatura), a izraunava se prema obrascu:
( Po C) + Pk B L
Ro =
W Ri
gdje su:
Ro poarni rizik objekta,
Po koeficijent poarnog optereenja sadraja objekta,
C koefcijent sagorljivosti sadraja u objektu,
Pk - koeficijent poarnog optereenja od materijala ugraenih u konstrukciju
objekta,
B koeficijent veliine i poloaja poarnog sektora,
L koeficijent kanjenja poetka gaenja,
koeficijen irine poarnog sektora,
W koeficijent otpornosti na poar nosive konstrukcije objekta,
Ri koeficijent smanjenja rizika.

Analiza koeficijenta za odreivanje koeficijenta poarnog rizika objekta

Po - koeficijent poarnog optereenja sadraja objekta (oprema, namjetaj, uskladitena roba i
slino), odreuje se iz tabele 3, s tim to se predhodno izrauna toplotna vrijednost svih gorivih
materijala objekta u MJ/m2.
Tabela br. 3.
SPECIFINO POARNO
OPTEREENJE
MJ/m2

KOEFICIJENT POARNOG
OPTEREENJA
Po

0 - 251

1,0

252 502
503 1004

1,2
1,4

1005 2009

1,6

2010 4019

2,0

4020 8038

2,4

8039 16077

2,8

11
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

16078 32154

3,0

32155 64309
> 64310

3,4
4,0

Na osnovu specifinog poarnog optereenja (Po), objekta odreuje se koeficijent poarnog

optereenja sadraja objekta, prema datoj tabeli i iznosi: za sektore 1,2,5,6 i 10 Po=1,0 ; za
sektore 3,4 i 8 Po=1,6 ; za sektor 9 Po=2,4 ; i za sektor 7 Po=3,0

C koeficijent sagorljivosti sadraja objekta odreen je klasom opasnosti od poara a bira se iz

tabele 4.

Tabela br. 4.
KLASA OPASNOSTI OD POARA (K)

VI

IV

III

KOEFICIJENT SAGORLJIVOSTI (C)

1,0

1,0

1,0

1,2

II
1,4

I
1,6

Svi tehnoloki procesi su podjeljeni u est klasa opasnosti od poara. Kategorija tehnolokog
procesa koji e se odvijati u poslovnom objektu, prema ugroenosti od poara je K-3. Prema
tome koeficijent sagorljivosti sadraja objekta odreen je za ovu klasu opasnosti od poara i
iznosi C = 1,4.
Pk koeficijent poarnog optereenja od materijala ugraenih u konstrukciju objekta, odreuje se
iz tabele 5, s tim to se predhodno izrauna vrijednost svih gorivih materijala u objektu, u
[MJ/m2].
Tabela br. 5.
TOPLOTNA VRIJEDNOST GORIVIH
MATERIJALA UGRAENIH U
KONSTRUKCIJU
(MJ/m2)

KOEFICIJENT POARNOG OPTEREENJA

MATERIJALA UGRAENIH U
KONSTRUKCIJU OBJEKTA
(Pk)

0 419

420 837
838 1675
1676 4187
4188 - 8373

0,2
0,4
0,6
0,8

Toplotna vrijednost gorivih materija ugraenih u konstrukciju objekta od armirano-betonska

konstrukcija sa kombinacijom eline konstrukcije,betonskih ljako blokova, elinom krovnom
konstrukcijom , pri emu je za sve sektore Pk=0.

12
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

B koeficijent veliine i poloaja poarnog sektora, odreuje se iz tabele br. 6.

Tabela br. 6.
KARAKTERISTIKE OBJEKTA

KOEFICIJENT VELIINE I
POLOAJA POARNOG
SEKTORA
(B)

- poarni sektor do 1500 m2

- visina prostorije do 10 m
- najvie 3 etae
- poarni sektor 1501 3000 m2
- 4 9 etaa
- visina prostorije od 10 - 25 m
- jedna etaa ukopana

1,0

1,3

- poarni sektor 3001 10000 m2

- vie od 9 etaa
- visina prostorije preko 25 m
- vie od jedne ukopane etae
- poarni sektor preko 10000 m2

1,6
2,0

Za karakteristike za sve sektore B=1.

L koeficijent kanjenja poetka intervencije gaenja poara odreuje se iz tabele br. 7, a zavisi
od vrste i opremljenosti vatrogasne jedinice koja intervenie, njene udaljenosti od objekta
ugroenog poarom, kao i stanja saobraajnica.
Tabela br. 7.
Vrijeme od poetka gaenja poara (minuta)
Udaljenost vatrogasne jedinice od mjesta poara
Profesionalna industrijska jedinica
Vrsta
Dobrovoljna industrijska jedinica
vatrogasne
Teritorijalna profesionalna jedinica
jedinice
Teritorijalna dobrovoljna jedinica sa
stalnim deurstvom
Teritorijalna dobrovoljna jedinica bez
stalnog deurstvom

10
1
1,0
1,1

20 - 30
6 - 11
1,3
1,4

1,0

10 - 20
1-6
1,1
1,2
1,1

1,2

>30
>11
1,5
1,6
1,4

1,1

1,2

1, 3

1,5

1,3

1,4

1, 6

1,8

Ukoliko doe do poara intervenisa e profesionalna vatrogasna jedinica Pale koja je udaljena
cca 3 km, od navedene lokacije. Za ove uslove koeficijent kanjenja poetka intervencije gaenja
poara je L = 1,0.

13
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

koeficijent irine poarnog sektora, zavisi od irine poarnog sektora i odreuje se iz tabele
br. 8..
Tabela br. 8.
NAJMANJA IRINA
POARNOG SEKTORA
(m)

KOEFICIJENT IRINE POARNOG

SEKTORA
()

do 20

1,0

20 40
41 60
>60

1,1
1,2
1,3

Za sve sektore =1,0.

W koeficijent otpornosti na poar konstrukcije objekta zavisi od konstruktivnih karakteristika
objekta i odreuje se iz tabele br. 9.
Tabela br. 9.
OTPORNOST NA POAR
(minuta)
Koeficijent otpornosti na poar
nosive konstrukcije objekta

do 30

30

1,0

1,3

60
1,5

90

120

180

240

1,6

1,8

1,9

2,0

Za otpornost na poar konstruktivnih elemenata od kojih je izgraen objekat, najmanje potrebno

vrijeme otpornosti na poar iznosi 60 minuta, pri emu je koeficijent otpornisti na poar nosive
konstrukcije objekta W = 1,5.
Ri - koeficijent smanjenja rizika od poara
Poarni rizik objekta se moe smanjiti u zavisnosti od koeficijenta (Ri) ije su vrijednosti date u
tabeli br. 10, a u ovom objektu Ri = 1,3.
Tabela br. 10.

maksimalan

PROCENA
RIZIKA

OKOLNOSTI KOJE UTIU NA PROCJENU

- velika zapaljivost materijala i uskladitenje sa veim
meurazmacima
- oekuje se brzo irenje poara
- u samom tehnolokom procesu ili prilikom uskladitavanja
postoji vei broj moguih izvora

KOEFICIJENT
SMANJENJA
RIZIKA (Ri)

1,0

14
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

neznatan

normalnogmanja od

normalan

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

- zapaljivost nije izrazito velika, a uskladitenje je sa

razmacima
dovoljnim za manipulaciju,
- oekuje se normalna brzina irenja poara,
- u samom tehnolokom procesu ili prilikom uskladitavanja
postoje normalni izvori paljenja.
- manja zapaljivost zbog deliminog uskladitenja (25-50)%
zapaljive robe u negorivoj ambalai,
- skladitenje zapaljive robe bez meurazmaka,
- ne oekuje se brto irenje poara
- za prizemne hale povrine manje od 3. 000 m2,
- za objekat u kom je rijeeno odvoenje dima i toplote.

1,3

1,6

- mala vjerovatnoa paljenja zbog robe u sanducima

od lima ili drugih slinih materijala, kao i od gustog skladitenja
- oekuje se vrlo lagan razvoj poara.

2,0

Poarni sektor 1:
( Po C) + Pk B L
Ro =

(1,0x1,4)+0x1x1x1,0
=

W Ri

1,5 x 1,3

Koeficijent poarnog rizika objekta za PS-1 iznosi Ro =0,72.

Poarni sektor 2:
( Po C) + Pk B L
Ro =

(1,0x1,4)+0x1x1x1,0
=

W Ri

1,5 x 1,3

Koeficijent poarnog rizika objekta za PS-2 iznosi Ro =0,72.

Poarni sektor 3:
( Po C) + Pk B L
Ro =

(1,6x1,4)+0x1x1x1
=

W Ri

1,5 x 1,3

15
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

Koeficijent poarnog rizika objekta za PS-3 iznosi Ro =1,15.

Poarni sektor 4:
( Po C) + Pk B L
Ro =

(1,6x1,4)+0x1x1x1
=

W Ri

1,5 x 1,3

Koeficijent poarnog rizika objekta za PS-4 iznosi Ro =1,15.

Poarni sektor 5:
( Po C) + Pk B L
Ro =

(1,0x1,4)+0x1x1x1
=

W Ri

1,5 x 1,3

Koeficijent poarnog rizika objekta za PS-5 iznosi Ro =0,72.

Poarni sektor 6:
( Po C) + Pk B L
Ro =

(1,0x1,4)+0x1x1x1
=

W Ri

1,5 x 1,3

Koeficijent poarnog rizika objekta za PS-6 iznosi Ro =0,72.

Poarni sektor 7:
( Po C) + Pk B L
Ro =

(3,0x1,4)+0x1x1x1
=

W Ri

1,5 x 1,3

Koeficijent poarnog rizika objekta za PS-7 iznosi Ro =2,20.

16
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

Poarni sektor 8:
( Po C) + Pk B L
Ro =

(1,6x1,4)+0x1x1x1
=

W Ri

1,5 x 1,3

Koeficijent poarnog rizika objekta za PS-8 iznosi Ro =1,15.

Poarni sektor 9:
( Po C) + Pk B L
Ro =

(2,4x1,4)+0x1x1x1
=

W Ri

1,5 x 1,3

Koeficijent poarnog rizika objekta za PS-9 iznosi Ro =1,72.

9. POARNI RIZIK SADRAJA OBJEKTA

Poarni rizik sadraja objekta rauna se prema izrazu:
RS = H D F
gdje su:
H - koeficijent opasnosti po ljude,
D - koeficijent rizika imovine, i
F - koeficijent djelovanja dima.
Analiza koeficijenta za odreivanje poarnog rizika sadraja objekta
H - koeficijent opasnosti po ljude zavisi od mogunosti blagovremene evakuacije ljudi iz
objekta i odreuje se iz tabele br. 11.

17
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

Tabela br. 11.

STEPEN UGROENOSTI

KOEFICIJENT OPASNOSTI
PO LJUDE

(H)
Nema opasnosti po ljude

1,0

Postoji opasnost po ljude ali se sami mogu spasiti

2,0

Postoji opasnost po ljude, a evakuacija je oteana

(jako zadimljavanje, veliki broj prisutnih lica, viespratni
objekat, brz razvoj poara, prisustvo nepokretnih lica
bolesnici, deca, starci)

3,0

U poslovnom objektu postoji opasnost po ljude ali se sami mogu spasiti. U ovom sluaju
koeficijent opasnosti po ljude je za sve sektore H=2,0 .
D - koeficijent rizika imovine zavisi od koncentracije vrijednosti unutar jednog poarnog sektora
kao i mogunost ponovne nabavke unitene, a odreuje se iz tabele br.12.

Tabela br. 12.

KOCENTRACIJA VRIJEDNOSTIU OBJEKTU

Koeficijent rizika imovine

(D)
Sadrina objekta ne predstavlja veliku vrijednost ili je
malo sklona unitenju
Sadrzina predstavlja veliku vrijednost i sklona je
unitenju
Unitenje vrijednosti je definitivan i nenadoknadiv
gubitak (kulturna dobra i slino) ili se unitenjem posredno
ugroava egzistenciju stanovnitva

1,0

2,0
3,0

Sadrina prostora predstavlja veliku vrijednost sklona je unitenju, pri emu se usvaja
koeficijenat rizika imovine, D = 2,0 .
18
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

F - koeficijent djelovanja dima, usvaja se iz tabele br. 13, jer pojave vee koliine dima
poveava ugroenost ljudu i imovine (toksino i korozivno djelovanje)
Tabela br. 13.
OKOLNOSTI KOJE DOVODE
DO ZADIMLJAVANJA

Koeficijent
djelovanja dima

(F)
Nema posebne opasnosti od zadimljavanja i korozije
Vie od 20% svih gorivih materijala izaziva zadimljavanje
ili izluuje tetne produkte sagorjevanja
Vie od 50% svih gorivih materijala izaziva zadimljavanje
ili izluuje tetne produkte sagorjevanja

1,0

2,0

Vie od 20% svih gorivih materijala sastoji se od materijala

koje izluuju lako korozivne gasove

2,0

1,5

U poslovnom objektu nema posebnih opasnosti od zadimljavanja od korozije, pri emu se usvaja
da je koeficijent djelovanja dima (prema tabeli 13), F = 2,0
Poarni rizik za sve sektore od 1 do 10:
RS = H D F = 2 2 2 = 8
Na osnovu poarnog rizika objekta i poarnog rizika sadraja objekta ije se vrijednosti iznose na
dijagram odluke odreuje se neophodan kvalitet zatite objekata od poara, te je vidljivo da je su
neophodne preventivne mjere,automatska dojava poara i runa dojava poara.

10. POARNI SEKTORI

Poarni sektor je objekat ili dio objekta u kojem se poar moe lokalizovati bez mogunosti
irenja na susjedni objekat ili prostor unutar objekta.
Podjela objekata po poarnim sektorima data je tabelarno sa osnovnim karakteristikama i to:
povrina m2
specifino poarno optereenje MJ/ m2 JUS U. J1. 020
kategorija tehnolokog procesa
broj i vrsta PPA
klasifikacija poara JUS Z. C0. 003

19
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

Klasif. poara JUS Z.C0.003

Broj(kom) / vrsta PPA

Specifino
poarno
optereenje
MJ/ m2
JUS U. J1.
020

1.

Restoran

18,4

100

K-3

2.

Otranica

30,04

151

K-3

S-6 1 kom

3.

Kotlovnica

10

1812

K-3

627,5

1791,96

K-3

S-6 1kom
CO2-5-- 1 kom
S-9 4 kom
CO2-5-- 1 kom
Hidrant

31

198

K-3

S-9 1 kom

41

198

K-3

S-9 1 kom

cca 16

26250

K-3

Hidrant

A,B,C,
D,E
A,B,C,
D,E
A

292

1917,8

K-3

Hidrant

180

5550

K-3

Hidrant

Poarni sektor

ccaPovrina m2

Kategorija tehnolokog procesa

Tabela br. 14.

4.
5.
6.
7.
8.
9.

Naziv sektora

Hala,radionica i
stepenice sa
podestom
Magacinski
prostor I
Magacinski
prostor II
Silos piljevine
Vanjsko
skladite rezane
grae
Vanjsko
skladite trupaca

S-6 1 kom

A,B,C,
E
A,B,C,
E
A,B,C,
E
A,B,C,
D,E

11. EVAKUACIJA IZ UGROENOG OBJEKTA, POARNI PUTEVI

Jedan od najvanijih zadataka osoblja u objektu jeste da blagovremeno obavjeste
vatrogasnu jedinicu i prue pomo svim prisutnim radnicima u objektu koji ostanu zarobljeni pri
20
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O
N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

ELABORAT ZATITE OD POARA

nastanku poara. Uspjeh u tom poduhvatu zavisie prvenstveno od preventivnih mjera zatite,
koje su predviene u fazi projektovanja, odnosno izvoenja objekta.
Graevinsko rjeenje objekta, je tako da omoguava bezbjednu evakuaciju lica koja se
nau u objektu i imaju dovoljan broj izlaza propisanih irina.
Predvieni izlazi kao i njihiva irina zadovoljavaju uslove za bezbjedno spasavanje ljudi iz
objekta zahvaenog poarom.
Obiljeavanje evakuacionih puteva u objektu mora biti jasno nazanaeno kao smjer
evakuacije. Svi izlazi iz objekta, kao i prilazni putevi izlazima, moraju biti oznaeni sa
uoljivim znakovima. Znakovi za usmjeravanja kretanja ljudi moraju biti na svjetiljkama
PANIK rasvjete i znakovima IZLAZ obeljeeni izlazi iz objekta,to je dato u prilogu.
Vrijeme evakuacije iz svih prostorija objekta do izlaza napolje iznosi po 15
sekundi(0,25min) na jedan poarni izlaz, to viestruko zadovoljava propise i standarde za
ove objekte.Maksimalan broj ljudi u kompletnom objektu je 6.
Mogunost evakuacije
Mogunost evakuacije u sluaju hitnosti, koja se utvruje na osnovu JUS-a N. B2. 730, je BD3.
Za evakuaciju u sluaju potrebe koristi ulaz7izlaz koji vodi direktno napolje.
Prilazni poarni putevi:
Navedeni putevi imaju potrebnu osovinsku nosivost i propisane radijuse za saobraaj vatrogasnih
vozila i njihovo nesmetano manervisanje te kao takvi zadovoljavaju tehnike propise.
Pristup objektu sa vatrogasnim vozilom je omoguen sa glavne saobraajnice iz pravca Pale
Podvitez pristupnom saobraajnicom preko manipulativne povrine prema objektu. U grafikom
prilogu elaborata prikazani su putevi evakuacije i poarni putevi.
Poarni put zadovoljava tehnike propise za ovu vrstu objekata.

12. MJERE ZATITE OD POARA PREDVIENE PROJEKTOM

ELEKTRO INSTALACIJA
Neispravnost elektrinih ureaja, instalacija i opreme, te njihov nepravilan razmjetaj i koritenje
najee dovodi do poara i eksplozija. U tome vano mjesto zauzima preoptereenost
elektrinih instalacija zbog veeg broja prikljuaka potronih ureaja. U tim uslovima dolazi do
pregrijavanja provodnika i pojave poara.
Veliki broj poara izaziva preoptereenost strujomjera, usljed ega dolazi do poara na njima i na
ostaloj razvodnoj ploi i instalacijama.
Posebnu opasnost predstavljaju premoteni (icom premotani) osigurai, osigurai sa vie
komada licni, debljom icom, ekserima i sl.
Zbog preoptereenja provodnici se vie zagrijavaju nego to je dozvoljeno i izazivaju poar na
izolaciji (svila, guma, plastika i dr.), koji se dalje prenosi na najblie predmete. Kratak spoj, zbog
mehanikog oteenja izolacije ili vlage izaziva varnienje i zagrijavanje provodnika, to dovodi
do poara i tehnike ne ispravnosti na elektrinim ureajima, kao to su transformatori, sklopke,
prekidai, utinice i sl.
21
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O
N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

ELABORAT ZATITE OD POARA

Iz navedenih razloga i opasnosti pri eksploataciji elektroinstalacija projektom elektroinstalacija

predviene su sledee mjere zatite:
Zatita od sluajnog dodira dijelova pod naponom obezbjeena je pravilnim izborom
odgovarajue elektrine opreme i izvedbom tako da su dijelovi pod naponom smjeteni u
zatvorena kuita, koja se zatvaraju sa vratima sa bravom za zakljuavanje ili posebnim
alatom za otvaranje.
Zatita od pojave previsokog napona dodira u eksploatacionoj mrei 220/380 V izvesti u
TN-S sistemu, sa treim odnosno petim provodnikom kao zatitnim vodiem. Dodatna
zatita od pojave nedozvoljenog napona dodira izvrena je projektovanjem i izvoenjem
instalacije izjednaenja potencijala, tj. galvanskim spajanjem svih metalnih masa (metalne
vodovode, kanalizacione, plinske cijevi, cijevi grijanja, kuita satelitskih, zemaljskih
antena, kuita RO, telefonskihRO i dr.), koje u normalnom reimu nisu pod naponom, na
isti potencijal (kvalitetan elektrini i mehaniki spoj), zatim spajanje na glavno uzemljenje
objekta. U glavnom razvodnom ormaru (GRO) zatitna i nultna sabirnica se kratko spajaju
i veu na uzemljiva objekta.
Zatita od nastanka kratkog spoja i preoptereenja izvedena je projektovanjem i
izvoenjem pravilno odabranih elektrinih parametara osiguraa na poetku svakog
strujnog kruga.
Zatita od pojave nedozvoljenog pada napona, ispod propisima dozvoljenih vrijednosti,
obezbjeena je pravilnim izborom vodova prema maksimalnom optereenju strujnih
krugova.
Zatita od nepovoljnog uticaja sredine, kao to su prodor vlage, vode, praine, mehanikih,
toplotnih, hemijskih i drugih uticaja, izvesti pravilnim izborom opreme, tako da ugraena
elektrina oprema odgovara stepenu zatite u uslovima sredine u kojoj se koristi. Na
mjestima gdje su kablovi posebno ugroeni od mehanikih, toplotnih ili hemijskih
oteenja predviena su dodatna ojaanja (metalne cijevi, teolpotne izolacije ekrani i sl.)
Zatita od nastanka iskrenja i elektrinog luka obezbjeena je pravilnim izborom i
dimenzioniranjem rasklopne i zatitne opreme, pravilnim izvoenjem u skladu sa vaeim
propisima, zatim ispravnim rukovanjem elektrinom opremom, te pravovremenim i
pravilnim odravanjem.
Zatita od pojave poara obezbjeena je izborom odgovarajue elektrine opreme i zatite
od nastanka kratkog spoja odgovarajuom zatitnom opremom.
Razvodni ormarni su predvieni od negorivog materijala, a napojni i instalacioni
provodnici su dodatno osigurani sklopkom diferencijalne struje. Uz svaki razvodni ormar
je predvien gumeni tepih i aparat za suho gaenje poara.
Zatita od pojave statikog elektriciteta provodi se uzemljavanjem maina i ureaja Cu
provodnikom presjeka ne manjeg od 6 mm 2, uvezivanjem u mreu za izjednaenje
potencijala koja je spojena na glavno uzemljenje, a tamo gdje je ova pojava opasna suzbija
se ovlaivanjem radnih prostora, antistatikom preparacijom, jonizacijom vazduha i dr.
Ostale mjere zatite postiu izvoenjem elektrine i ostalih instalacija u skladu sa vaaim
propisima i standardima, te u skladu sa predloenim rjeenjem.
U RO je potrebno stalno imati odgovarajuu itku jednopolnu emu razvoda sa ispravno
oznaenim strujnim krugovima, sa upustvom za pruanje prve pomoi u sluaju potrebe,
te upozorenje na opasnost od udara elektrine struje.
Kod odravanja elektrine opreme koristiti odgovarajua zatitna sredstva.
22
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

Za opravke i intervencije koristiti odgovarajue ispravne rezervne dijelove.

Prema odabranom nivou zatite predviena je klasina gromobranska instalacija sa
hvataljkama, vertikalnim spustovima i temeljnim zdruenim uzemljivaima od FeZn trake.

Napajanje glavnog razvodnog ormara (GRO) elektrinom energijom izvodi se sa NN

elektrodistributivne mree.GRO je smjeten u proizvodnoj hali do pjeakih vrata.Izbor i presjek
kablova je izveden prema pravilima i propisima. Kompletan instalacioni razvod je izveden u OG
izvedbi.

13. ZAGRIJAVANJE I VENTILACIJA OBJEKTA

Zagrijavanje objekata vri se putem centralnog grijanja preko radijatora,a kao energent se koriste
drveni otpad iz sopstvene hale.
Ventilacija iz prostorija vri se ventilacionim sistemom sa usisom piljevine kod svake maine i
cijevnim transportom u silos.

14. HIDRANTSKA MREA

Predviena je hidrantska mrea(1 vanjski i 1 unutranji zidni hidrant) za zatitu predmetnog
objekta prema pravilniku o tehnikim norativima za hidrantsku mreu za gaenje poara
(Slubeni glasnik RS,broj39/13).
Hidrantsku mreu kontrolisati svakih 12 mjeseci. U kontroli konstatovati stanje opreme i pritiska
u mrei i o tome sainiti pisani zapisnik.
Za ovu vrstu objekata je potrebno obezbjediti vodu kapaciteta10 l/s, po Pravilniku o tehnikim
normativima za hidrantsku mreu sa minialnim pritiskom 2,5 bara na svakom izvodu.
Prije pristupanja gaenju poara vodom potrebno je da se ugroena prostorija iskljui iz
napajanja elektrinom energijom. Posle toga pristupa se akciji gaenja poara.
U poetku gaenja vodom iz hidranta potrebno je da se mlaznica podesi za dobijanje vodene
magle, zatim kapljica kie, a na kraju "pun mlaz". Ukoliko jedan hidrant nije dovoljan da ugasi
razbuktalu vatru aktivira se i drugi hidrant.

Rukovanje zidnim hidrantima

Zidnim hidrantom rukuju svi zaposleni radnici, lica koja borave u radnim prostorijama i dr. lica
koja su se sluajno zadesila na mestu poara.
Da bi se zidni hidrant upotrebio, potrebno je prethodno obaviti sledee radnje:
Iskljuiti napon el. energije,
Otvoriti zidni ormari ili razbiti staklo na istom,
Mlaznicu spojiti sa vatrogasnim crijevom,

.
.
.

23
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

.
.

Odmotati, odnosno pruiti, vatrogasno crijevo u pravcu ugroenog prostora

(prostorije),
Otvoriti ventil i mlaznicu usmjeriti ka mjestu poara.

ZIDNI HIDRANTSKI ORMARI

1 5. MOBILNA OPREMA ZA GAENJE POARA

Pod mobilnom opremom za gaenje poara se podrazumevaju runi prenosni i runi prevozni
Aparati.

15.1. IZBOR VATROGASNIH APARATA

Na osnovu procjene ugroenosti objekta od poara, namjene objekta i pojedinih prostorija,
poarnog optereenja i moguih klasa poara u objektu e biti postavljeni runi prenosni aparati
za gaenje poara i to:
aparati za gaenje prahom, tipa "S",
aparati za gaenje ugljendioksidom, tipa "CO2",

.
.

Iz grupe aparata za gaenje prahom, usvojeni su runi prenosni i prevozni aparati kapaciteta:
S-6, S-9 koji su usaglaeni sa standardom JUS Z. S2. 035. Ove aparate ne postavljati na
mjestima gdje se moe oekivati temperatura preko 45 C i na vlanim mjestima.
Runi prenosni aparati za gaenje poara rasporeuju se i postavljaju u blizini mjesta mogueg
izbijanja poara, uvijek na uoljivim i pristupanim mjestima.
Runi prenosni aparati (tip: S-9 i S-6) se postavljaju na zidu u visini od 1 do 1, 5 m od nivoa
poda.
Iz grupe aparata za gaenje ugljendioksidom, usvojeni su runi aparati tipa: CO 2-5, koji su
usaglaeni sa standardom JUS Z. C2. 040.
24
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

TEHNIKE KARAKTERISTIKE USVOJENIH APARATA

Tabela br. 15.
Karakteristike
Koliina sredstava za gaenje (kg)
Bruto masa aparata (kg)
Domet mlaza (m)
3

zapremina(m )
Spos. ga. aparata pri
optimalnoj primjeni
povrina(m2)
Vrijeme djelovanja (s)
Temperaturno podruje (T)
Pogonsko sredstvo

S-9
9

Tip aparata
S-6
6

15,5
4 do 6
9
2,25
20 do 25
-25 do 45

12
4 do 6
9
2,25
12 do 15
-25 do 45

Komprinovani CO2

CO2-5kg
5
19
2 do 3
2 do 9
2,5
20
-25 do 45
Pritisak CO2
u aparatu

16. TAKTIKA GAENJA POARA POMOU RUNIH APARATA

Svaki aparat za gaenje poara posjeduje uputstvo za upotrebu koje je propisao proizvoa.
Aktiviranje aparata vri se na sledei nain:
ispravan aparat donijeti na mjesto nastalog poara,
osloboditi crijevo i mlaznicu iz pozicije u kojoj se nalazi,
izvaditi osigura iz glave aparata,
pritisnuti ruicu na glavi aparata ili odvrnuti toki ventila u lijevo,
mlaznicu prethodno usmjeriti prema vatri i vrsto je drati rukama.

Radi bolje vidljivosti i preglednosti mogu se postaviti pored aparata ili na ugroenim mjestima
od poara table sa upustvima za rukovanje aparatima za gaenje poetnih poara. Kod poetnih
poara veeg obima, efikasnija je upotreba vie vatrogasnih aparata istovremeno, nego jedan po
jedan.

Runi prenosni aparati za gaenje poara ugljendioksidom, tip: CO2

Upustvo za rukovanje je odtampano na samom aparatu.
Pri upotrebi runog aparata za gaenje poara ugljendioksidom, mlaznicu treba usmjeriti u
ariste poara, ispod plamena.
Pri gaenju poetnih poara mora se obavezno uzeti u obzir, u cilju to efikasnijeg gaenja
poara sledee:
25
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O
N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

ELABORAT ZATITE OD POARA

. Udaljenost aparata od mjesta koje je zahvaeno poarom ne smije biti vea od 2 do 3 m.

. Prozore i vrata, u momentu poara, ukoliko je mogue, treba zatvoriti.
. Poar gasiti tako da se pravac kretanja sredstva za gaenje poklopi sa pravcem vjetra
(promaje).
. Mlaz ugljendioksida usmjeriti 20 - 30 cm iznad zapaljenog objekta odnosno povrine,
. Mlaz ugljendioksida pomjerati cik-cak po vatri kako bi se istovremeno prekrivao cijeli
objekat koji gori.

Kod poetnih poara veeg obima, efikasnija je upotreba vie vatrogasnih aparata istovremeno,
nego jedan po jedan.
-PPA CO2-5 kg -PPA
S-9A i S-6A (stalni pritisak)

Upustvo za postavljanje aparata u objektu

Aparati za gaenje se rasporeuju i postavljaju u blizini mjesta mogueg izbijanja poara, uvijek
na uoljivom i pristupanom mjestu. Svi runi aparati se postavljaju na zid, u visini od 1 do
1,5 m do vrha aparata izuzev aparata tipa CO2, koji se postavljaju na patos pored zidnih
hidranata.
Meusobna udaljenost aparata za gaenje poara ne smije biti vea od 20 m.
Potreban broj vatrogasnih aparata i njihov raspored odreen je na osnovu poarnog
optereenja, a prema tabeli br. 16.
26
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

Tabela br. 16.

Povrina
objekta
[m2]

POARNO OPTEREENJE
NISKO
do 1 [GJ/m2]

SREDNJE
od 1 do 2 [GJ/m2]

2
2
2
3
3
3
3
4
5
6
7
10
12
15
17
20
22
27

2
2
3
3
3
4
4
6
7
9
12
17
22
27
32
37
42
52

50
100
150
200
300
400
500
750
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
10000

VISOKO
>2 [GJ/m2]
2
3
3
4
5
6
7
9
12
17
22
32
42
52
62
72
82
102

Kao jedinini, usvojeni su aparati tipa: S-6,S-9 i CO2-5.

Na osnovu izraunatog poarnog optereenja za objekat, a na osnovu
ranije navedene tabele za raspored aparata u objektu, usvojen je sledei
tip i broj aparata: CO2-5kg --2komad , S-6 --3 komada i S-96 komada.

17. KONTROLA I ODRAVANJE APARATA ZA GAENJE POARA

Runi aparati za gaenje poara se odravaju u ispravnom stanju koja se utvruje redovnom
kontrolom koja obuhvata:
Kontrolu mehanike oteenosti,
Kontrolu sredstva za gaenje (prah i ugljendioksid),
Kontrolu izdrljivosti rezervoara (tijela) aparata na hladni vodeni pritisak

.
.
.

Odravanje aparata podrazumijeva:

.
.
.

pregled ispravnosti,
servisno odravanje i
kontrolno ispitivanie.

Pregled ispravnosti aparata za gaenje poara obavlja se periodino na 12 mjeseci po isteku

27
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

garantnog roka koji je dao proizvoa.

Servisno odravanje sadri radnje ponovnog punjenja, nakon upotrebe odnosno izmjene
istroenih ili oteenih dijelova utvrenih pregledom ispravnosti.
Kontrolno ispitivanje se vri u skladu sa odredbama standarda JUS Z. C2. 022 taka 2. 2 i
standarda pojedinih vrsta aparata za gaenje. Kontrolno ispitivanje sadri provjeru mehanikih
osobina aparata u svrhu sigurnosti djelovanja.
Vremenski rok izmeu dva kontrolna ispitivanja ne smije biti dui od 5 godina za sve vrste
aparata. Aparati za gaenje poara ugljendioksidom ispituju se prema Pravilniku o tehnikim
normativima za pokretne zatvorene sudove za komprimovane, tene i pod pritiskom rastvorene
gasove ("Slubeni list SFRJ" broj 25/81).
Izvreni pregled ispravnosti i servisno odravanje upisuje se u kontrolni list.
Pozitivni rezultat kontrolnog ispitivanja potrebno je vizuelno oznaiti na aparatu, naljepnicom.
Naljepnica sadri podatke kontrole ispravnosti i datum izvrenog ispitivanja.
Kontrola mehanike oteenosti aparata vri se vizuelno i to jedanput mjeseno. Ova kontrola
podrazumijeva uoavanje mehanikih oteenja na aparatu, plombi, uputstva za rukovanje,
kontroli o estomesenom redovnom pregledu.
Kontrola kvaliteta praha i napunjenosti boce sa ugljendioksidom vri se estomeseno od strane
ovlaenog servisa.
S obzirom na mogunost gubitka ugljendioksida iz aparata usljed eventualno nedovoljne
zaptivenosti dijelova aparata, kontrolu aparata ovog tipa treba vriti vaganjem svaka tri mjeseca,
a po potrebi i ranije.
Posle upotrebe aparat obavezno predati servisnoj ustanovi da se napuni, a na njegovo mjesto
postaviti novi ispravan aparat istog tipa i kapaciteta.
Neispravne aparate ne drati na mestima eventualne upotrebe zajedno sa ispravnim aparatatima.
Oteene naljepnice na aparatima na vrijeme zamijeniti.
Obavezno je voenje evidencije o svim intervencijama na vatrogasnim aparatima, pa zato svaki
aparat mora imati vidno istaknut kontrolni karton koji e sadrati sljedee podatke: vrstu i tip
aparata, fabriki broj, datum punjenja, datum kontrole, kao i potpis lica koje je vrilo kontrolu.
Ove podatke treba voditi u posebnoj knjizi, jer postoji mogunost da kontrolni karton na aparatu
nestane.

18. KONCEPCIJA ZATITE OD POARA

Poto nastali poar dostie najvei intenzitet posle odreenog, kraeg, vremena jasno je da je
intervencija gaenja najefikasnija u samom poetnom stadijumu. Zbog toga su za zatitu od
poara predvieni runi aparati za gaenje poara punjeni prahom i CO2 kao i hidrantska mrea.
Svu ovu opremu u poetnom stadijumu poara moe da upotrebi svaki obueni radnik i da
28
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O
N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

ELABORAT ZATITE OD POARA

pokua lokalizaciju poara prije dolaska vatrogasne jedinice, koja po dolasku preuzima akciju
gaenja poara.
Svaki radnik koji primjeti poar duan je da ga ugasi, ako to moe da uini bez opasnosti za
sebe ili drugoga.
Da bi ovo mogao uspjeno da uradi svaki radnik mora da bude uvjeban i da zna da upotrebi
vatrogasnu opremu koja mu stoji na raspolaganju.

Obavjetenja i natpisne table na objektima

U objektu postaviti table zabrane, obavjetenja i upozorenja:
Uputstvo za upotrebu runih prenosnih aparata za gaenje poara na mjestima
pored aparata,
U sluaju poara obavjestiti vatrogasnu jedinicu na telefon 123 ,
U sluaju poara iskljuiti dovod struje (pored svih elektro - ormara),
Poarni put (table) postaviti tako da tano oznaavaju poarni put naznaen u
grafikom delu projekta,
Pravci evakuacije,
Zabranjeno puenje,
Zabranjeno loenje vatre

19. POSTUPAK U TRENUTKU IZBIJANJA POARA

Postupak zaposlenih radnika u sluaju pojave poara zavisi od mjesta gde se pojavio poar.
U momentu uoavanja vatre ili dima, kada uoena pojava moe da preraste u poar, lice koje
je prvo primjetilo vatru ili dim, mora da uradi sledee:
Glasno uzvikuje POAR, i pristupa njegovom gaenju runim vatrogasnim aparatima
koji su na raspolaganju ili pomou hidrantske mree.
Ukoliko radnik nije u mogunosti da ugasi poar, duan je da o poaru obavijesti
optinsku vatrogasnu jedinicu ili optinski centar za obavjetenja.
Ako je u mogunosti, poeljno je da prije dolaska vatrogasne jedinice iskljui dovod
elektrine energije na glavnoj razvodnoj tabli.

.
.
.

20. NAIN PRIJAVE POARA VATROGASNOJ JEDINICI

Kada se obavjetenje o mjestu poara dobije deurno lice je duno da uradi sledee:
29
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

. da organizuje akciju gaenja poara i uputi potreban broj ljudi, opreme i sredstava za
gaenje poara na mjesto poara,
. da iskljui ugroeni objekat od napajanja elektrinom energijom ako isti ve nije
iskljuen.

Prilikom iskljuenja pojedinih potroaa mora se prvo konsultovati sa deurnim elektriarom

koji za vrijeme gaenja poara mora da bude prisutan na mjestu gaenja.
Prijava poara mora da sadri sledee:

.
.
.
.
.
.
.

mjesto gde je poar nastao (taan naziv objekta),

naj blii put dolaska do mjesta poara,
ta gori,
da li postoji opasnost po ivot ljudi.
obim i veliina poara i da li su ugroeni susjedni objekti,
prezime i ime lica koje je prijavilo poar,
broj telefona sa kojeg se javlja.

Po dolasku vatrogasne jcdinice svi prisutni radnici se stavljaju pod komandu komandira ove
jedinice (prethodno ga obavetavaju o tome ta gori i kakve su akcije preduzete na suzbijanju
poara).
Daljim gaenjcm poara rukovodi rukovodilac vatrogasne jedinice, koja je prva poela da gasi
poar. Meutim. ako na mjestu poara ima vie vatrogasnih jedinica, onda se rukovodioci
mogu dogovoriti da akcijom rukovodi najiskusniji meu njima.
MOGUE OPASNOSTI OD NASTANKA POARA NA OBJEKTU
Sagledavajui namjenu objekta do pojave poara moe doi u sledeim sluajevima:
- U sluaju kvara na elektro instalacijama,oteenju el.kablova i prikljunih mjesta.
- U sluaju atmosferskog pranjenja.
- U sluaju kvara ili nepravilnim rukovanjem instalacijama za zagrijavanje objekta.
- U sluaju kvara na elektrinim ureajima i oruima.
- U sluaju upotrebe otvorenog plamena
- Prenoenjem eventualnog umskog poara sa okolnih uma
PREDVIENE MJERE ZATITE OD POARA PRI IZBORU PROJEKTNOG RJEENJA
Prilikom izbora i utvrivanja odreenih projektnih rjeenja u skladu za Zakonom i tehnikim
propisima,a u odnosu na namjenu objekta predviene su sledee mjere zatite od poara:
- Odabrana lokacija omoguava prilaz do objekta odgovarajuom saobraajnicom.
- Na objektu postoji dovoljan broj izlaza za brzu evakuaciju u sluaju poara.
- Roba u skladitima mora biti sloena po vrsti i grupama proizvoda prema stepenu poarne
30
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

opasnosti sa obezbjeenim prolazima i prilazima izmeu uskladitenih roba do opreme za

gaenje poara( aparati za poetno gaenje).
- Elektro instalacije su projektovane prema vaeim propisima.
- Za zatitu od atmosferskog pranjenja predviena je gromobranska instalacija,kao i zatitno
uzemljenje konstruktivnih i drugih metalnih masa objekta.
POTREBNO JE SPROVODITI SLEDEE MJERE ZATITE OD POARA.
- Objekat koji je predmet ovog elaborata potrebno je drati u urednom stanju,ne zakrene
prolaze,redovno odstranjivati zapaljivi otpadni materijal,okolo objekata redovno kositi travu u
ljetnom periodu i odlagati je na dovoljnom odstojanju od objekata.
- Izvriti postavljanje PPA kako je navedeno u grafikom prilogu.
- Izvriti kontrolna mjerenja i ispitivanja ispravnosti i funkcionalnosti izvedenih instalacija
( gromobranske,elektro instalacije isl.).
- Redovno vriti osposobljavanje i provjeru znanja zaposlenih radnika iz oblasti ZOP-a. a
posebno novoprimljenih radnika i o tome imati pisanu evidenciju.
- Postaviti znakove obavjetenja-upozorenja,pravce evakuacije.

21. ZAKLJUAK
Na osnovu projektovanih,izvedenih i prikazanih tehnikih rjeenja u cilju zatite od poara
zadovoljeni su svi kriterijumi propisani zakonom,pravilnicima i standardima iz oblasti
zatite od poara.
PROJEKTANT:
________________________

Jaki Milena, dipl. ing. tehn.

31
VELIKE UMEd.o.o. Pale

IN S T IT U T Z A E K O L O G IJ U , Z A T IT U N A R A D U I
Z A T IT U O D P O A R A - IS T O N O S A R A J E V O

ELABORAT ZATITE OD POARA

N A U N O - IS T R A IV A K I IN S T IT U T

22. GRAFIKI PRILOZI

Situacija-prilazni,poarni putevi i raspored hidranata

Osnova objekta- raspored PPA i smjer evakuacije

32
VELIKE UMEd.o.o. Pale