PROJEKAT

Tema : ANALIZA FINSNSIJSKIH

POKAZATELJA BANAKA U BIH U
TOKU 2007.GODINE I U PRVOJ
POLOVINI 2008.GODINE

SARAJEVO, decembar, 2008.god.

S AD R AJ
UVOD ............................................................................................................... 2
1. POJAM BANKE ........................................................................................... 3
1.1.
Karakteristike bankarskog sektora BiH ........................................ 3
2. FINANSIJSKI POKAZATELJI POSLOVANJA BANAKA .....................
2.1 Bilans banaka ..........................................................................................
2.1.1 Bilans stanja .........................................................................
2.1.2 Bilans uspjeha ......................................................................
2.1.3 Struktura bilansa banaka u BiH ...........................................

7
8
8
8
9

2.2. Likvidnost banaka ................................................................................. 15

2.2.1 Likvidnost banaka kao osnovni princip poslovanja..............15
2.2.2 Utvrivanje likvidnosti banaka ............................................16
2.2.3 Planiranje likvidnosti banke .................................................17
2.2.4 Likvidnost banaka u BiH u toku 2007.godine i
prvom polugoditu 2008.godine .......................................... 18
2.3 Profitabilnost banaka ...... ....................................................................... 22
2.3.1. Povrat na prosjeni dioniki kapital (ROE) .................................27
2.3.2. Povrat na prosjenu aktivu (ROA)................................................27
2.3.3. Primjeri finansijskih pokazatelja profitabilnosti
kod banaka u BiH u 2007.godini ................................................. 28
2.4. Principi poslovnosti i efikasnosti ..........................................................28
3. IZLOENOST BANAKA U BIH RIZICIMA .............................................. 30
3.1. Kreditni rizik .........................................................................................30
3.1.1. Upravljanje kreditnim rizikom......................................................30
3.2. Rizik likvidnosti ................................................................................... 31
3.2.1. Politika upravljanja rizikom likvidnosti ...................................... 32
4. ZAKLJUAK ................................................................................................35
5.LITERATURA ............................................................................................... 36

UVOD
Ovaj projekat obuhvata analizu finansijskih pokazatelja poslovanja banaka u Bosni i
Hercegovini za period 2007.godine i prvu polovinu 2008.godine. U svrhu ove analize
koriteni su finansijski pokazatelji bankarskog sistema.
Bankarski sektor u Bosni i Hercegovini (FBiH i RS-a) u prvoj polovini 2008. godine
nastavio je sa umjerenim rastom, te zadrao pozitivne trendove razvoja i stabilizacije iz
prethodnog perioda. Uz okrupljavanje najveih banaka, te zaotravanje konkurekcije, banke
su nastavile sa irenjem mree svojih organizacionih dijelova, nastavljeno je poveanje
broja bankomata kao i usluga elektronskog bankarstva.
U prvoj polovini 2008.godine u BiH poslovala je 31 banka: 21 sa sjeditem u FBiH i 10
sa sjeditem u RS-u. Posmatrajui strukturu vlasnitva banaka u BiH u prvoj polovini
2008.godine poslovalo je 20 banaka u stranom vlasnitvu, domaih ili privatnih banaka 8,
dok su 3 banke u dravnom vlasnitvu.
U prvoj polovini 2008.godine, ukupna bilansna suma je poveana i u bankama FBiH (za
5% ) i u bankama RS-a (za 7%) u odnosu na kraj 2007.godine.
Osnovni kapital banaka u FBiH je porastao za 83 miliona KM ili za 6%, u odnosu na
kraj 2007.godine, tako da je sa 30.06.2008.godine kapital iznosio 1,6 milijardi KM. U
bankama u RS-u osnovni kapital je takoe porastao za 14 % u odnosu na kraj prethodne
godine, to je rezultat poveanja akcionarskog kapitala, emisione aie, kapitalnih rezervih i
iznosa nerasporeene dobiti za 2007.godinu.
Depoziti imaju rast u prvoj polovini 2008.godine, u odnosu na prethodnu godinu. Kod
banaka FBiH rast je 4% i imaju uee u izvorima sredstava 70,9%. U RS-u je zabiljeen
rast depozita za 6% sa ueem u izvorima sredstava 85 %. Na osnovu uea zakljuujemo
da depoziti ine i dalje najznaajniji izvor finansiranja banaka BiH.
Banke FBiH na kraju prve polovine 2008.godine ostvarile su dobit u iznosu od 29
miliona KM, to je znaajno smanjenje za 64% u odnosu na isti period 2008.godine, a to je
svega 27% ostvarene dobiti u 2007.godini. Za razliku od banaka u FBiH, banke u RS-u su
ostvarile dobit u iznosu od 19 miliona, to je poveanje za 42 % u odnosu na isti period
2007.godine.

1. POJAM BANKE
Banka kao finansijska institucija kljuni je faktor u procesu formiranja novca, kapitala
te njihovoj upotrebi. Mobilizacija i koncentracija novca i akumuliranje tednje je jedna od
najznaajnijih funkcija banke , ali nita manje nije vana funkcija pozajmljivanja tako
koncentrisanih novanih sredstava brojnim subektima na tritu. 1
Banke u danjanje vrijeme postaju sve vie regulator novanih tokova u njihovom
stalnom priticanju i oticanju iz samih banaka. Dakle, usklaenosz priliva i odliva novca
jedan je od osnovnih principa bankarskog poslovanja- princip likvidnosti.
1.1 Karakteristike bankarskog sektora BiH
Bankarski sektor ve dui niz godina dominira finansijskim sektorom u Bosni i
Hercegovini, ali je primjetan i njegov ubrzan razvoj posljednih godina.
Tokom 2007. godine najizrazitije promjene mogu se saeti na dalji rast i razvoj sistema,
jaanje kapitalne osnove, priliv novih stranih investicija kroz kreditna i depozitna sredstva i
dokapitalizacije, to je rezultiralo izmjenom vlasnike strukture i uea dravnog, stranog i
privatnog domaeg (rezidenata) kapitala u ukupnom dionikom kapitalu.
U funkciji to jaeg trinog pozicioniranja, u 2007. godini su se odvijali i integracijski
procesi koji su rezultirali, odnosno rezultirati e okrupnjavanjem najveih banaka,
smanjenjem broja banaka, te zaotravanjem konkurencije.
Sa 31.07.2007. godine okonan je postupak pripajanja banaka koje su lanice Grupe
Intesa Sanpaolo (LT Gospodarske banke d.d. Sarajevo UPI Banci d.d. Sarajevo), a drugi
integracijski proces, pripajanje lanica UniCredit grupe (HVB Central Profit Banke
UniCredit Zagrebakoj banci Mostar) koji je bio predvien za kraj 2007. pomjeren je za
01.03.2008. godine.
Ukljuivanjem u meunarodno finansijsko poslovanje i trita, banke e u
budunosti,nesumnjivo, biti vie izloene trinim rizicima: kamatnom, deviznom i
cjenovnom, to e zahtijevati dalje jaanje kapitalne osnove banaka.

Dr. S.Komazec , dr... Risti, dr .J. Kova: Bankarska ekonomija, ABC GLAS, Beograd, 1993, str.117.

TABELA 1: Spisak komercijalnih banaka u BIH.2

Banke koje pokriva Glavna jedinica
Banke koje pokriva Glavna jedinica
Sarajevo na dan 31.12.2007.god.
Sarajevo na dan 30.6.2008.god
1. ABS banka d.d. Sarajevo,
1. ABS banka d.d. Sarajevo,
2. Bosna Bank International d.d. Sarajevo,
2. Bosna Bank International d.d. Sarajevo,
3. BOR banka d.d. Sarajevo,
3. BOR banka d.d. Sarajevo,
4. Investicijska banka FBiH Sarajevo,
4. Investicijska banka FBiH Sarajevo,
5. Investiciono - komercijalna banka d.d.
5. Investiciono komercijalna banka d.d.
Zenica,
Zenica
6. FIMA banka d.d. Sarajevo*,
6. FIMA banka d.d. Sarajevo,
7. ProCredit Bank d.d. Sarajevo,
7. ProCredit Bank d.d. Sarajevo,
8. Privredna banka d.d. Sarajevo,
8. Privredna banka d.d. Sarajevo,
9. Postbank d.d. Sarajevo,
9. Postbank BH d.d. Sarajevo,
10. Raiffeisen Bank BH d.d. Sarajevo,
10. Raiffeisen Bank BH d.d. Sarajevo,
11. Turkish Zirrat Bank Bosnia d.d. Sarajevo,
11.Turkish Ziraat Bank Bosnia d.d. Sarajevo,
12. NLB Tuzlanska banka d.d. Tuzla,
12. NLB Tuzlanska banka d.d. Tuzla,
13. Union banka d.d. Sarajevo,
13. Union banka d.d. Sarajevo,
14. UPI banka d.d. Sarajevo,
14. UPI banka d.d. Sarajevo,
15. Vakufska banka d.d. Sarajevo,
15. Vakufska banka d.d. Sarajevo,
16. Volksbank d.d. Sarajevo,
16. Volksbank BH d.d. Sarajevo,
17. HVB Central profit banka BiH d.d.
Sarajevo

Banke koje pokriva Glavna jedinica

Banke koje pokriva Glavna jedinica

Mostar
1. Hercegovaka banka d.d. Mostar,
2. Hypo Alpe Adria Bank d.d. Mostar,
3. Komercijalno - investiciona banka d.d.
Velika Kladua
4. Una banka d.d. Biha,
5. Unicredit Zagrebaka banka d.d. Mostar.

Mostar
1. Hercegovaka banka d.d. Mostar,
2. Hypo Alpe Adria Bank d.d. Mostar,
3. Komercijalno investiciona banka d.d.
Velika Kladua,
4. Una banka d.d. Biha,
5. UniCredit Bank d.d. Mostar.

Bilten 2, 2008, CBBH, www.cbbh.ba, 4 decembar 2008.god.

Banke koje pokriva Glavna banka

Republike Srpske CBBiH na dan 31.12.2007.
1. Balkan Investment Bank Banja Luka,
2. Bobar banka a.d. Bijeljina,
3. Hypo Alpe Adria Bank a.d. Banja Luka,
4. Nova banjaluka banka a.d. Banja Luka,
5. Nova banka a.d. Bijeljina,
6. Pavlovi International Bank a.d. Slobomir Bijeljina,
7. NLB Razvojna banka AD Banja Luka,
8. Volksbank a.d. Banja Luka*,
9. Komercijalna banka a.d. Banja Luka.
10.IEFK banka a.d. Banja Luka.*

Banke koje pokriva Glavna banka

Republike Srpske CBBiH na dan 30.6.2008.
1. Balkan Investment Bank a.d. Banja Luka,
2. Bobar banka a.d. Bijeljina,
3. Hypo Alpe Adria Bank a.d. Banja Luka,
4. Unicredit bank a.d. Banja Luka*,
5. Nova banka a.d. Bijeljina,
6. Pavlovi International Bank a.d.
Bijeljina,
7. NLB Razvojna banka a.d. Banja Luka,
8. Volksbank a.d. Banja Luka,
9. Komercijalna banka a.d. Banja Luka,
10. IEFK banka a.d. Banja Luka.

02.10.2007 god. VABA Banka d.d. Sarajevo je promijenila naziv u FIMA Banka d.d.
Sarajevo.
* Zepter banka a.d. Banja Luka od 01.10.2007. godine posluje pod nazivom Volksbank
a.d. Banja Luka.
* 19.12.2007. god. IEFK banka a.d. Banja Luka postala je 24 ~lanica programa osiguranja
depozita banaka u BiH3
Pored navedenih promjena desilesu se jo neke koje su se odrazile na broj banaka u
BiH i promjene u vlasnikoj strukturi banaka.
U toku prvog kvartala 2007.god. Vakufska banka je postala banka sa veinskim stranim
kapitalom, a u BOR banci je izvrena dokapitalizacija, pa je ista prema strukturi kapitala
postala domaa privatna banka.
U toku drugog kvartala izvrena je dokapitalizacija Postbank-e, koja je po strukturi
postala veinska privatna domaa banka.
U treem kvartalu, Vakufska i PBS banka Sarajevo, nakom dokapitalizacije prele su iz
grupe stranih u grupu domaih banaka.
Ovim promjenama broj banaka u stranom vlasnitvu smanjio se sa 24 na 21 , dok se
istovremeno broj privatnih domaih banaka poveao za dvije i sad ih je osam.

Bilten 2, 2008, CBBH, www.cbbh.ba

Struktura vlasnitva nad bankama u FBiH sa 31.12.2007. godine ocjenjena na osnovu

raspoloivih informacija i uvida u samim bankama je sljedea:
U privatnom i preteno privatnom vlasnitvu 19 banaka (86%)
U dravnom i preteno dravnom vlasnitvu 3 banke (14%)
Od 19 banaka u preteno privatnom vlasnitvu, sedam banaka je u veinskom
vlasnitvu domaih pravnih i fizikih lica (rezidenata), dok je 12 banaka u veinskom
stranom vlasnitvu.
Struktura vlasnitva nad bankama sa 30. 06. 2008. godine ocjenjena na osnovu
raspoloivih informacija i uvida u samim bankama je slijedea:
U privatnom i preteno privatnom vlasnitvu 18 banaka (86%)
U dravnom i preteno dravnom vlasnitvu 3 banke (14%)
Od 18 banaka u preteno privatnom vlasnitvu, sedam banaka je u veinskom
vlasnitvu domaih pravnih i fizikih osoba (rezidenata), dok je 11 banaka u veinskom
stranom vlasnitvu.4
Svi kljuni finansijski pokazatelji poslovanja analizirani prema kriteriju vlasnitva u
bankama, pokazuju da privatne banke posluju rentabilnije, produktivnije i efikasnije, to im
osigurava konkurentnu prednost u odnosu na dravne banke.
Vano je naglasiti da su komercijalne banke tokom 2006. poele da se bave i
skrbnikim poslovima, koji predstavljaju starateljstvo nad vrijednosnim papiriama i nain
na koji se moe unaprijed predvidjeti berzansko poslovanje putem poveanja povjerenja

www.fba.ba Informacija o bankovnom sustavu Federacije Bosne i Hercegovine 30.6.2008..godine

stranih investitora na tritu kapitala BiH. Krajem 2007. god. Ukupan broj skrbnikih
banaka iznosio je osam (tri u FbiH i 5 u RS).

2. FINANSIJSKI POKAZATELJI POSLOVANJA BANAKA

Kontrola banaka putem izvjetaja obavlja se koritenjem izvjetaja propisanih od strane
FBA iizvjetaja drugih institucija, koji ine bazu podataka utemeljenu na tri izvora:
1. informacije o bilansu stanja za sve banke koji se dostavlja mjeseno, sa dodatnim
prilozima tromjeseno, koji sadre detaljnije informacije o novanim sredstvima,
kreditima, depozitima i vanbilansnim stavkama, te osnovne statistike podatke,
2. informacije o solventnosti banaka, podaci o kapitalu i adekvatnosti kapitala,
klasifikaciji aktive, koncentracijama odreenih vrsta rizika, poziciji likvidnosti,
izloenosti deviznom riziku, a na osnovi izvjetaja propisanih od strane FBA,
3. informacije o rezultatima poslovanja banaka (bilans uspjeha po shemi FBA) i
izvjetaji o novanim tokovima, koji se dostavljaju FBA tromjeseno.
Osim navedenih standardiziranih izvjetaja, bazu podataka ine i informacije dobivene
na osnovu dodatnih izvjetajnih zahtjeva postavljenih od strane FBA, u cilju to
kvalitetnijeg praenja i analize poslovanja banaka u Federaciji, zatim izvjetaji o reviziji
finansijskih izvjetaja banaka uraeni od strane neovisnog revizora, kao i svi ostali podaci
relevantni za ocjenu performansi svake pojedinane banke i bankarskog sistema u cjelini.
U sve sloenijem trinom okruenjnu bilo kakvo odstupanje od osnovnih principa
dovest e do poremeaja u funkcionisanju bankarskog sistema, a samim tim ugrozit e se
stabilnost privrede. Dakle, banke u svakom momentu moraju imati uvid u situaciju na strani
sredstava (priliva) i plasmana (odliva), kao i predvidjeti izvore iz kojih daju kredite ,
kvalitet i ronost sredstava.
Vani momenti za banku koje ne smije zanemariti su:
1. dinamika priliva sredstava po vrstama i strukturi
2. rona struktura svih sredstava i njihovo usaglaavanje sa ronom strukturom
kredita. Angaovanje kratkoronih sredtava u dugorone plasmane moe dovesti
do nelikvidnosti.
3. ponaanje subjekata u privrednom sistemu, odnosno komitenata banke. Ovo
podrazumijeva da banke trebaju imati detaljan uvid u njihovo poslovanje.
4. mjere monetarno - kreditne politike, koje kao takve mogu stimulativno ili
restriktivno djelovati na sredtva i kreditte banaka.5

2.1. Bilans banaka

5

prof.dr.Komazec S.;prof.dr.ivkovi A.;prof.dr.Risti .,( 2000) Poslovna politika banaka'', Beograd

Bilans banke se sastoji iz dva (uravnoteena) dijela aktive ili plasmana banaka i
pasive ili sredstava banke. esto se skraeno prikazuje kao aktiva i pasiva bilansa banke. U
osnovi se radi o dva bilansa:
1. bilans stanja banke
2. bilans uspjeha
Postoji uska povezanost bilansa stanja i bilansa uspjeha banke. Ovo je iz razloga to je
bilans uspjeha rezultat politike efekata iz bilansa stanja, dok se konaan rezultat bilansa
uspjeha unosi u bilans stanja (nerasporeena dobit ili nepokriveni gubitak).
Na osnovu bankarskog bilansa dobijamo veoma korisne informacije i moemo
konstruisati razliite finansijske i kontrolne parametre. Za formulisanje poslovne politike
banke najvaniji su slijedei koeficijenti : stopa gotovine, stopa likvidnosti, stopa
solventnosti, stopa rezerve likvidnosti, stopa kreditiranja i stopa kapitala.

Bilans stanja
Bilans stanja obuhvata sve pozicije i podbilansne aktive i pasive banke. Sve pozicije su
svrstane u homogene dijelove (prema vremenu ili funkcionalnosti sredstava i plasmana). Ti
dijelovi ukupnog bilansa stanja su podbilansi.
Ukupna aktiva ili pasiva predstavljaju bilansni potencijal banke. Analiza bilansa stanja
banke vri se uporeivanjem tekueg sa nekim od prethodnih stanja, iz ega se sagledava
dinamika promjene i odnosi (prelivanja) izmeu podbilansa, to je odraz tekue poslovne
politike banke, ali i kvaliteta upravljanja aktivom i pasivom banke.
Rona struktura kredita i izvora sredstava kao vrlo znaajna komponenta ukupne
poslovne politike banaka, posebno se istrauje iz aspekta koliko je banka uspjela da uskladi
ronu strukturu plasmana i odgovarajuih sredstava. Neadekvatna struktura sredstava i
plasmana nae da ugrozi likvidnost banke, ali i da snano djeluje na profitabilnost, odnosno
stvaranje gubitaka u poslovanju.

Bilans uspjeha
Bilans uspjeha banke sintetiki prikazuje finansijski rezultat poslovanja banke. Iz
odnosa ukupnih prihoda i rashoda nastaje kapitalni gubitak ili dobit. Ukoliko su rashodi
vei od prihoda nastaje gubitak, suprotno tome vei prihodi od rashoda u poslovanju banke
formiraju dobit. Iskazani gubitak iz tekue godine pokriva se u narednoj poslovnoj godini.

Struktura bilansa banaka u BiH

Aktiva komercijalnih banaka u BiH na kraju 2007. iznosila je 19,52 milijarde KM, to
predstavlja veliko poveanje od 4,82 milijarde KM (ili 32,8%) u odnosu na kraj prethodne
godine. Sljedea tabela daje pregled strukture bilansa komercijalnih banaka u posljednje
dvije godine.
Struktura bilansa komercijalnih banaka u hiljadama KM6
O P I S
Aktiva (1)+(2)+(3)
(1) Strana aktiva
Kratkorona
Dugorona
(2) Domaa aktiva
Potraivanja od sektora vlade
Potraivanja od nevladinog sektora
Kratkorona
Dugorona
(3) Rezerve
Pasiva (4)+(5)+(6)+(7)
(4) Strana pasiva
Kratkorona
Dugorona
(5) Domaa pasiva
Sektor vlade
Nevladin sektor
Depoziti po vienju
Oroeni i tedni depoziti
(6) Rauni kapitala
(7) Ostala pasiva

2006
14.698.458
2.328.570
2.282.459
46.111
9.307.971
68.382
9.239.589
2.149.756
7.089.833
3.061.917
14.698.458
4.032.774
408.145
3.624.629
8.838.929
1.465.920
7.373.009
3.846.185
3.526.824
2.071.841
-245.090

2007
19.519.770
3.533.911
3.446.845
87.066
11.963.577
127.553
11.836.024
2.624.609
9.211.415
4.022.282
19.519.770
5.114.450
763.575
4.350.875
12.138.711
3.069.667
9.069.044
4.664.324
4.404.720
2.534.382
-267.774

Bilans stanja banka u FBiH7

6
7

Bilten za 2007.god, CBBH, www.cbbh.ba

www.fba.ba Informacija o bankovnom sustavu Federacije Bosne i Hercegovine 30.6.2008..godine

Tabela 2: Bilans stanja banaka u FBiH-u

Iznos (u 000 KM)
O P I S
31.12.2007 30.06.2008
1
2
3
A K T I V A( IMOVINA):
Novana sredstva
4.894.973 4.381.843
VP za trgovanje i VP koji se dre do dospjea
48.565
36.633
Plasmani drugim bankama
69.314
54.568
Krediti
8.874.984 10.131.716
Rezerve za kreditne gubitke (RKG)
334.139
376.301
Krediti-neto(krediti minus RKG)
8.540.845 9.755.415
Poslovni prostor i ostala fiksna aktiva
405.116
418.635
Ostala aktiva
237.109
256.644
UKUPNA AKTIVA
14.195.922 14.903.738
PASIVA:
OBAVEZE
Depoziti
10.190.977 10.572.104
Uzete pozajmice od drugih banaka
3.289
3.289
Obaveze po uzetim kreditima
1.856.471 1.973.152
Ostale obaveze
1.856.471
762.022
KAPITAL:
Kapital
1.510.042 1.593.171
UKUPNA PASIVA
14.195.922 14.903.738

Index
3/2
4
90
75
79
114
113
114
103
108
105

104
100
106
120
106
105

Ukupna bilansna suma banaka u Federaciji BiH, prema dostavljenim bilansima stanja
na dan 30. 06. 2008. godine, iznosila je 14,9 milijardi KM, to je za 5% ili 708 miliona KM
vie u odnosu na kraj 2007. godine. Bankarski sektor, nakon minimalnog rasta od 1% u
prvom kvartalu 2008. godine, nastavlja s umjerenim rastom u drugom kvartalu i
kumulativno ostvaruje porast od 5% u prvoj polovini 2008. godine.

Bilans uspjeha banaka u FBiH8

8

www.fba.ba Informacija o bankovnom sustavu Federacije Bosne i Hercegovine 30.6.2008..godine

Tabela 3: Bilans uspjeha banaka u FbiH-u

Iznos (u 000 KM)
O P I S
30.06.2007 30.06.2008
1
2
3
PRIHODI
Prihodi od kamata i sl.prihodi
386.931
446.984
Operativni prihodi
164.020
147.185
UKUPNI PRIHODI
550.951
594.169
RASHODI
Rashodi od kamata i slini rashodi
148.934
197.264
Ukupni nekamatni rashodi
320.976
363.644
UKUPNI RASHODI
469.910
560908
UKUPNI PRIHODI-RASHODI
81.041
33.261
NETO DOBIT
81.041
29.322

Index
3/2
4
116
90
108
132
113
119
41
36

Prema podacima iz bilansa uspjeha, banke u Federaciji BiH na kraju prve polovine
2008. godine ostvarile su pozitivan finansijski rezultat-dobit u iznosu od 29 miliona KM,
to je na nivou sistema znaajno smanjenje od 64% ili 52 miliona KM u odnosu na isti
period 2007. godine, odnosno dostignut je nivo od svega 27% ostvarene dobiti u 2007.
godini. Treba napomenuti da je na smanjenje finansijskog rezultata uticalo i sljedee:
obraunati porez (etiri miliona KM) i dobit banke (sa 29. 02. 2008. godine pripojena
drugoj banci) za dva mjeseca 2008. godine u iznosu od 1,8 miliona KM (od 01.03.2008.
godine na raunima kapitala).
U prvoj polovini 2008.godini prihodi od kamata i slini prihodi iznose 446,9 miliona
KM, to je u odnosu na isti period 2007.godine poveanje za 16 % ili 60,1 milion KM.
Pozitivan trend rezultat je kontinuiranog rasta kreditnih plasmana, ali s evidentnim sporijim
rastom kamatnih prihoda od stope rasta kamatonosne aktive od 25,1%, te manjim dijelom
primjena odredbi MRS-a 18. S druge strane, na smanjenje stope rasta kamatnih prihoda
uticala je, pored ostalog, suspenzija kamatnih prihoda zbog porasta nekvalitetne aktive od
12,8% u posmatranom periodu.
S druge strane, u odnosu na stopu rasta kamatnih prihoda, kamatni rashodi su imali bri
rast, odnosno stopu od 32% ili 48 miliona KM, iznose 197,3 miliona KM.
Operativni prihodi u prvoj polovini 2008.godine iznose 147,2 miliona KM i u odnosu
na predhodnu godinu manji su za 10% ili 168 miliona KM. Na smanjenje operativnih
prihoda najvei uticaj je imao enorman pad prihoda iz poslova trgovanja (sa 16,2 miliona
KM na 0,2 miliona KM) kod jedne banke zbog velike promjene cijene na tritu
vrijedonosnih papira, zatim smanjenje prihoda od naknada po kreditima za 60% kao
rezultat promjene raunovodstvenih politika u segmentu metodologije tretmana i
priznavanja prihoda po osnovu naknada koje su vezane za kredite i posebno zbog
izraenijeg rasta dugoronih kredita uodnosu na kratkorone .

Ukupni nekamatni rashodi imali su neto bri rast od neto kamatnog prihoda (5%), sa
30. 06.2008. godine iznose 363,6 miliona KM i u odnosu na isti period prethodne godine
vei su za 13% ili 42,7 miliona KM.
Bilans stanja banaka u RS-u9
Tabela 4: Bilans stanja banaka u RS-u
Iznos (u 000 KM)
O P I S
31.12.2007 30.06.2008
1
2
3
A K T I V A( IMOVINA):
Novana sredstva
2.209.107 2.068.361
Vrijedonosni papiri za trgovanje
10.000
6.364
Plasmani drugim bankama
292.640
229.316
Neto krediti
2.620.101 3.137.752
Poslovni prostor i ostala fiksna aktiva
176.518
176.518
Ostala aktiva
70.341
80.884
UKUPNA AKTIVA
5.378.707 5.711.948
Ukupno vanbilans
847.004
954.584
Aktivni vanbilans
477.962
630.098
Klasifikovana aktiva-gubitak E
163.319
153.595
Komisioni poslovi
205.723
170.891
SVEUKUPNA AKTIVA
6.225.711 6.666.532
PASIVA:
Depoziti
4.586.511 4.850.284
Obaveze po uzetim kreditima
218.697
222.381
Subordinirani dugovi
11.162
11.098
Ostale obaveze
94.905
115.575
Rezerve za potencijalne gubitke
18.659
20.754
Kapital
448.773
491.856
UKUPNA PASIVA
5.378.707 5.711.948
Ukupno vanbilans
847.004
954.584
Aktivni vanbilans
477.962
630.098
Klasifikaciona aktiva-gubitak E
163.319
153.595
Komisioni poslovi
205.723
170.891
SVEUKUPNA PASIVA
6.225.711 6.666.532

Index
3/2
4
94
64
78
120
107
115
106
113
132
94
83
107
106
102
99
122
111
110
106
113
132
94
83
107

Ukupna aktiva banaka RS-a sa 30.06.2008. godine iznosi 6.666,5 mliona KM i ima
stopu rasta od 7% u odnosu na 31.12.2007. godine.
Ukupna aktiva se sastoji od bilansne aktive u iznosu od 5.711,9 miliona sa stopom
rasta od 6% i vanbilansne aktive u iznosu od 954,6 miliona KM i stopom rasta od 13% u
9

www.abrs.ba Informacija o bankarskom sistemu Republike Srpske 30.6.2008..godine

odnosu na kraj prethodne godine. U strukturi bilansne aktive najznaajniji rast biljee neto
krediti sa stopom od 20% prema stanju prethodne godine i sa poveanjem uea u
strukturi sa 49% na 55%. Novana sredstva biljee pad od 6%, uee u strukturi aktive je
smanjeno sa 41% na 36%. Uee ostalih stavki aktive je smanjeno sa 10% n 9%. S
30.06.2008. godine struktura pasive nije izmjenjena. Depoziti su porasli za 6%, kapital za
10% u odnosu na 31.12.2007. godine. Najvei porast od 22% biljee ostale obaveze, ali je
njihovo uee u pasivi svega 2%. Neznatni rast od 2% imaju obaveze po uzetim kreditima
i ine 4% od ukupne pasive. Ukupni vanbilans iznosi 954,6 miliona KM i ima stopu rasta
od 13%. Rast u odnosu na kraj 2007. godine biljei aktivni vanbilans od 32%, dok
klasifikovana aktiva - gubitak "" ima pad od 6%, komisioni poslovi pad od 17%..
U prvom polugoditu 2008. godine bankarski sektor je ostavario ukupna prihod u
iznosu od 237,1 miliona KM sa stopom rasta od 33% u odnosu na isti period prole godine.
Ukupni rashodi iznose 217,2 miliona KM i takoer imaju stopu rasta od 33%.
Struktura bilansa uspjeha bankarskog sektora RS-a je sljedea10:
Tabela 5: Bilans uspjeha banaka u RS-u
Iznos (u 000 KM)
O P I S
30.06.2007 30.06.2008
1
2
3
PRIHODI
Prihodi od kamata i sl.prihodi
105.363
166.984
Operativni prihodi
72.394
70.108
UKUPNI PRIHODI
177.757
237.092
RASHODI
Rashodi od kamata i slini rashodi
44.857
80.475
Poslovni i direktni rashodi
42.396
47.261
Operativni rashodi
75.514
89.426
UKUPNI RASHODI
162.767
217.162
UKUPNI PRIHODI-RASHODI
14.990
19.930
DOBIT PRIJE OPOREZIVANJA
16.853
20.618
GUBITAK
1.863
688
POREZI
1.380
586
NETO DOBIT
13.610
19.344

Index
3/2
4
158
97
133
179
111
118
133
122
37
42
142

Prihodi od kamata kao najstalniji izvori prihoda su osnovni izvori prihoda bankarskog
sektora i ine 70% ukupnih prihoda sa stopom rasta od 58% u odnosu na prvo polugodite
2007. godine. Rast kamatnih prihoda je rezultat poveanja kreditne aktivnosti banaka,
posebno u sektoru privrede i stanovnitva. Prihodi od kamata i slini prihodi ukupno iznose
167 miliona KM. U strukturi ovih prihoda na kamate po kreditima se odnosi 121,7 miliona
KM ili 73% sa stopom rasta od 35% u odnosu na 30.06.2007. godine. Znaajan rast od
137% u odnosu na isti period prole godine imaju prihodi po kamatonosnim raunima
10

www.abrs.ba Informacija o bankarskom sistemu Republike Srpske 30.6.2008..godine

depozita kod depozitnih instutucija i po plasmanima drgugim bankama. Ovi prihodi ukupno
iznose 20,3 miliona KM ili 12% prihoda od kamata i slinih prihoda. Veim dijelom se
odnose na kamate na novana sredstva i plasmane novanih sredstava. Ostali prihodi od
kamata i slinih prihodi iznose 9,6 miliona KM ili 6%, prihoda od kamata i slinih prihoda i
uglavnom se odnose na prihode po naknadama za obradu kreditnih zahtjeva i drugo.
Operativni prihodi iznose 70,1 miliona KM ili 30% ukupnih prihoda i manji su za 3% u
odnosu na 30.06.2007. godine. U strukturi operativnih prihoda na prihode od platnog
prometa se odnosi 23,3 miliona KM ili 33%, na prihode od ukidanja rezervisanja 17,4
miliona KM ili 25%, po osnovu poslovanja sa devizama 7,5 miliona KM ili 11%, po
vanbilansnim poslovima 3,8 miliona KM ili 6%, trgovanju sa hartijama od vrijednosti 0,9
miliona KM ili 1%. Na ostale operativne prihode kao to su neto kursne razlike, zakupnine,
prihodi od lanarina na kartice, prihodi od revalorizacije, po ueu u kapitalu drugih i
druge prihode se odnosi iznos od 17,1 miliona KM ili 24% od ukupnih operativnih prihoda.
Ukupni rashodi iznose 217,2 miliona KM, to je 33% vie u odnosu na isti period prole
godine. Struktura rashoda je znaajnije izmijenjena u odnosu na 30.06.2007.godine.
Rashodi po kamatama iznose 80,5 miliona KM i poveali su uee u ukupnim rashodima
sa 28% sa 30.06.2007. godine na 37% sa 30.06.2008. godine i imaju stopu rasta od 79%,
to je rezultat rasta depozita i poveanja kamata na depozitna sredstva, posebno na
dugorone depozite. Poslovni i direktni rashodi iznose 47,3 miliona KM i odnose se na
trokove rezervi za kreditne i druge gubitke u iznosu od 41,6 miliona KM ili 88% i ostale
poslovne i direktne trokove u iznosu od 5,7 miliona KM ili 12%. Ovi trokovi su rasli po
stopi od 11% u odnosu na 30.06.2007. godine, a u strukturi ukupnih rashoda su smanjili
uee sa 26% na 22%. Operativni rashodi iznose 89,4 miliona KM i biljee rast od 18%, a
odnose se na trokove plata i doprinosa 41%, trokove poslovnog prostora 36% i ostale
operativne trokove 23%. Ostvarena dobit prije oporezivanja je 20,6 miliona KM i vea je
za 22% u odnosu na isti period prole godine. Tekui gubitak sa 30.06.2008. godine iznosi
688 hiljada KM i manji je za 63% u odnosu na isti period prole godine, a odnosi se na
banku koja je sa radom zapoela u drugom polugoditu 2007. godine. Neto dobit je 19,3
miliona KM i vea je za 42% u odnosu na 30.06.2007. godine.

2.2. LIKVIDNOST BANAKA

Iz duge prakse bankarskog poslovanja proizala su odeena naela i pravila ponaanja o
kojima sve poslovne banke moraju posebno voditi rauna. Mogu se izdvojiti slijedea
naela bankarskog poslovanja ili kako se esto nazivaju, zlatna pravila bankarskog
poslovanja:
a) naelo likvidnosti

b)
c)

naelo sigurnosti sredstava

naelo rentabilnosti-profitabilnosti, efikasnosti.

2.2.1. Likvidnost banke kao osnovni princip poslovanja

Prema naelu likvidnosti jedna poslovna banka se smatra likvidnom sve dok je
sposobna da o rokovima dospjea izvrava sve svoje obaveze. To znai da je banka, poto
po pravilu posluje sa tuim novanim sredstvima, preuzela obavezu da e na vrijeme i pod
unaprijed dogovorenim uslovima vratiti primljena sredstva i to bez ikakvog odlaganja.
Likvidnost bi se mogla definisati kao mogunost i sposobnost privrednog subjekta,
odnosno banke, da moe bezuslovno da ispunjava obaveze u svakom vrmenskom
trenutku11. Najvanije obaveze banke, u kojima se najee ogleda njena likvidnost su:
1.
obaveza da u roku izvrava naloge komitenata koji raspolau sredstvima na
raunima koji se vode kod banke;
2.
obaveza da u ugovorenim rokovima puta u teaj odobrene kredite komitentima;
3.
obaveza da vraa u odreenim rokovima kredite koje su joj odobrili njeni
kreditori, centralna banka ili druge bankei institucije.
Pored ispunjavanja svih ovih obaveza, neometano i tano, bitno je da banka ima
istovremeno odvojena sredstva za rezervne likvidnosti i propisane obavezne rezerve. Ako
jedan od ovih elemenata nije ispunjen moe se rei da je banka nelikvidna.
Odnosno, banka se smatra likvidnom ako su joj raspoloiva likvidna sredstvana iro raunu
i u blagajni vea ili jednaka dospjelim obavezama.
Da bi se odredilo u kom stepenu je neka imovina likvidna treba uzeti u obzir slijedea tri
elementa osobine likvidnosti:
1. vjerovatnou da se u kratkom roku moe pretvoriti u novac
2. vjerovatnou da se pri tome moe dobiti odreena cijena;
3. vjerovatnou da se u odreenom vremenskom periodu nee promijeniti
predhodne dvije vjerovatnoe12.
Svakom dijelu imovine moe se pripisati neki stepen likvidnosti, pri emu se ti stepeni
kreu od nule(za potpuno nelikvidnu imovinu), pa do jedinice(to je obiljeje samo novca).
Imovinu moemo podijeliti na:
-

11 12

.
12

superlikvidnu koju ine novac u kasi i novana sredstva na raunu kod

centralne
banke koja se bez ogranienja mogu
koistiti za plaanje obaveza. Ova imovina je likvidna u nultoj vremenskoj
jedinici.

, prof.dr. Komazec S., prof.dr. ivkovi A., prof.dr. Risti .,(2000), ''Poslovna politika banaka'' Beograd

likvidnu likvidnom imovinom se smatraju svi oblici imovine koji se veoma

lako mogu prodati ili kupiti na tritu po cijeni koja je jednaka orginalnoj cijeni.
nelikvidnu - nelikvidnom imovinom se smatra sva ona imovina kod koje su
vrijeme i troak konverzije u gotovini neprihvatljivi za banku13.

Nasuprot likvidnosti imovine stoji dospjee obaveza. Najprihvatljvije za banku bi bilo

da postoji poklapanje izmeu ove dvije veliine, odnosno da se dospjee aktive poklapa sa
dospjeem obaveza. U sluajevima kada je dospjee aktiva krae u odnosu na dospjee
obaveza kaemo da postoji visoka likvidnost, a u obrnutom sluaju postoji smanjanje
likvidnosti koje je utoliko vee ukoliko je i odstupanje izmeu dospjea aktive i dospjea
obaveza vee.

2.2.2. Utvrivanje likvidnosti banaka

Ukoliko bismo eljeli po odreenom kriteriju da definiemo i metodoloki utvrdimo
stepen likvidnosti svake banke, treba da izvrimo grupisanje pojedinih oblika aktive,
odnosno potrivanja banke prema stepenu likviditeta, tj.obima, uslova i brzine
transformacije te aktive, odnosno potraivanja u gotovini ili u novana sredstva kod
cenralne banke. Iz praktinih razloga dovoljno je izviiti gradaciju u tri kategorije, i to:
primarnu, sekundarnu i tercijalnu likvidnsot.
Pod primarnom likvidnou jedne banke podrazumjeva se gotovina i slobodna likvidna
srdstva banke na iro raunu kod centralne banke. Rezerva likvidnosti svake banke je
empirijski odreena visinom novanih sredstava poslovne banke u gotovini i na raunima
kod CB koja se izraava u procentima od depozita kojima banka raspolae. Stopa rezervne
likvidnosti je zavisna od mogobrojnih faktora, a prije svega od:
raspoloivih sekundarnih i tercijalnih oblika likvidne aktive i potranje
strukture komitenata sa gledita djelatnosti kojoj pripadaju i veliine tih
koitenata
strukture depozita i oblika pozajmljenih sredstava banke
rone strukture plasmana banke
veliina banke i stepena kompenziranja plaanja koja vre komitenti unutar
jedne banke
sezonskih oscilacija tranje kredita i sezonskih fluktuiranja depozita
konjukturnih kretanja i tendencije tih kretanja u narednom periodu
tndencija kretanja razlike izmeu novih ulaganja i podizanaj postojeih
finansijskih sredstava
sposobnost banke da planira i obezbjeuje svoju likvidnost.
Sekundarna likvidnost obuhvata, pored primarne likvidnosti, i one dopunske izvore
likvidnosti kojima se mogu brzo, po pravilu tokom istog dana, poveati likvidna novana
sredstva banke na njenom iro raunu kod CB. To je za banki njena dopunska rezerva
13

prof.dr. Komazec S., prof.dr. ivkovi A., prof.dr. Risti .,(2000) ''Poslovna politika banaka'' , Beograd.

likvidnosti, koju ona aktivira u vandrednim situacijama za sezonske ili neoekivane odlive
sredstava. 14
Sa aspekta strukture sekundarne likvidnosti grupisanje se moe izvriti slijedeim
redom:
na prvom mjestu nalaze se sredstva posebnih rezervnih fondova
drugi po rangu faktor je disponibilitet banke u reeskontnom kreditu kod CB
banke u korespondentskim odnosima sa inostranstvu dolaze u situaciju da
povremeno raspolau veim deviznim sredstvima na raunu kod svojih
inostranih korespondenata nego to potrebe buduih plaanja stvarno
zahtjevaju
u nedostatku adekvatnih oblika dobijanja dopunskih likvidnih sredstava od
CB, ili na novanom tritu, bankama je data mogunost da mogu izuzetno, i
to najvie do 10 radnih dana u jednom tromjesjeju koristiti kod CB poseban
dokumentarni kredit za likvidnost.
Pod pojmom tercijalne likvidnosti treba obuhvatiti one obilke pribavljanja likvidnoh
novanih sredstava koje karakterie znatno nia vjerovatnoa transformisanja aktive i
potraivanja u gotovini ili u novana sredstva na iro raunu kod CB u jednom relativno
kraem vremenskom periodu. Tu se mogu, uglavnom, ubrajati sljedei oblici tercijalne
likvidnosti:
neiskoritene trane odobrenih kredita kod banaka u zemlji
neiskoritene trane odobrenih kredita kod banaka u inostranstvu
neiskoritena prava povlaenja likvidnoh sredstava iz udruenih sredstava
rezervnih fondova pri udruenjima poslovnih banaka i
mogunost odbijanja kredita od drugih banaka u zemlji i inostranstvu.

2.2.3. Planiranje likvidnosti poslovne banke

Planiranje likvidnosti poslovne banke moe se definisati proces koji poinje
prognoziranjem oekivanog vika novca, odnosno dodatne potrebe za novcem. Nakon toga
slijedi definitivno odluivanje o upotrebi vika, odnosno o pokriu dospjelih obaveza.
Osnova planiranja je voenje optimalne likvidnosti koja objedinjuje rantabilnost i platenu
sposobnost. Plan likvidnosti moe imati strateki ili usmjeravajui karakter kada se pravi za
dui vremenski period ili ima operativni karakter. Planiranje likvidnosti poslovne banke na
godinjem nivou ima vie orijentacioni karakter, a slui prvenstveno za sagledavanje optih
kretanja i kao osnov za angaovanje novanih sredstava u planskom periodu. Bitno da je
ovaj plan glavni dokument za odreivanje ciljeva i zadataka banke, neophodno je da
elementi na kojima se zasniva politika likvidnosti banke budu objektivni, dokumentovani i
realno postavljeni. Na osnovu ovih kvantitativnih veliina, kao i analitikih predvianja
dinamike porasta ili poveanja svih izvora sredstava, proizai e visina potrebnih novanih
sredstava u obliku njihovog dinamikog priliva i odliva. Sistem planiranja trai stalno
14

prof.dr. Komazec S., prof.dr. ivkovi A., prof.dr. Risti , 2000, ''Poslovna politika banaka'' , Beograd

prilagoavanje planiranih veliina nastalim promjenama i korekcija tih planova za nardni

period od 12 mj.15
Godinji plan likvidnosti se javlja kao osnova za sastavljanje mjesenog plana
likvidnosti. Operativni plan likvidnosti predstavlja blie sagledavanje priliva i odliva
sredstava u odnosu na godinji plan. Prilikom izrade godinjeg plana likvidnsoti polo se od
pretpostavki koje su bile poznate u trenutku kada se sastavlja godinji plan. Prema tome,
operativni plan se mora zasnivati na relanijim pretpostavkama, koje e se realnije izraditi
ukoliko je taj vremenski period krai.
Cilj mjesenog operativnog plana treba se zasnivati na elji da se njime obezbjedi to
pribliniji uvid u priliv i odliv novanih sredstava u toku mjeseca i u tim okvirima
obezbjediti maksimalno moguu likvidnost. Mejseni plan mora da bude u ravnotei kako u
cjelini tako i po dekadama. Ukoliko je oekivani priliv vei, banka e u tom mjesecu imati
viak sredstava koji se najee usmjerava u kratkorone plasmane, i obratno. Planiranjem
likvidnosti i stalnim praenjem promjena mogu se na vrijeme uoiti odstupanja i
blagovremeno preduzeti mjere za spreavanje nelikvidnosti.

2.2.4. Likvidnost banaka u BiH u toku 2007. i prvom polugoditu

2008.god.
U strukturi izvora finansiranja banaka u Federaciji BiH na dan 31. 12. 2007. godine
najvee uee od 71,7% imaju depoziti, zatim slijede uzeti krediti (ukljuujui
subordinisane dugove s ueem od 14,8%), koji su sa duim periodima ronosti i
predstavljaju kvalitetan izvor za dugorone plasmane, a znaajno su doprinijeli ronom
usklaivanju dospijea stavki aktive i obaveza.

Tabela 6: Rona struktura depozita

31.12.2006.
DEPOZITI
IZNOS
%
1

tednja i
15

4.079.002

48.7

u -000 KM
31.12.2007.
IZNOS
%
4

4.747.689

46.6

30.06.2008.
IZNOS
%
6

4.572.578

43.2

INDEX
4/2
6/4
8

116

prof.dr. Komazec S., prof.dr. ivkovi A, prof.dr. Risti .,2000, ''Poslovna politika banaka'' Beograd.

96

dep.po vienju
Do 3 mjeseca
Do 1 godine
1. Ukupno
kratkoroni
Do 3 godine
Preko 3 godine
2. Ukupno
dugoroni
UKUPNO ( 1+ 2 )

293.735
742.994

3.5
8.9

430.784
1.045.768

4.2
10.3

514.749
1.153.683

4.9
10.9

147
141

119
110

5.115.731
2.212.076
1.051.515

61.1
26.4
12.5

6.224.241
2.722.927
1.243.809

61.1
26.7
12.2

6.241.010
2.911.901
1.419.193

59
27.6
13.4

122
123
118

100
107
114

3.263.322
8.379.322

38.9
3.966.736
100 10.190.977

38.9
100

4.331.094
10.572.104

41
100

122
122

109
104

Analizirajui ronu strukturu depozita prema dvije osnovne grupe, u odnosu na 2006.
godinu, evidentan je relativni porast kratkoronih i dugoronih depozita od 22%, dok je
nominalni porast kratkoronih depozita iznosio 1,1 milijarda KM, a dugoronih 0,7
milijardi KM. U kratkoronim depozitima u odnosu na 2006. godinu najvei nominalni rast
od 669 miliona KM (stopa rasta 16%) ostvaren je kod depozita po vienju, koji ujedno
imaju i najvee uee od 46,6% u ukupnim depozitima, dok je najvea stopa rasta (47% ili
137 miliona KM) ostvarena kod oroenih depozita do tri mjeseca. U ukupnim depozitima
po vienju najvee uee i dalje imaju depoziti graana (36,8%), a u odnosu na
2006.godinu poveani su za 24% ili 334 miliona KM. Treba istai da je kod dugoronih
depozita dominantno uee dva sektora, i to: stanovnitva od 49,2% i bankarskih
institucija 25,6%, s blagim trendom smanjenja njihovog uea (sa 28,7% na
25,6%). U depozitima oroenim do tri godine najvee uee od 62% imaju depoziti
stanovnitva (na kraju 2006. godine 58,4%), dok u periodu preko tri godine najvee
uee od 64,4% imaju depoziti bankarskih institucija (na kraju 2006. godine: 62,9%).16
U odnosu na 2007. godinu, evidentne su manje pozitivne promjene, odnosno smanjenje
uea kratkoronih depozita za 2,1 procentni poen i za isto porast dugoronih depozita,
tako da je njihovo uee na kraju prve polovine 2008. godine iznosilo 59% i 41%. U
kratkoronim depozitima u odnosu na 2007. godinu nominalni pad od 175 miliona KM ili
4% ostvaren je kod depozita po vienju, koji ujedno imaju i najvee uee od 43,2% u
ukupnim depozitima, dok su depoziti do tri mjeseca porasli za 84 miliona KM ili 19%, a
depoziti do jedne godine za 108 miliona KM ili 10%. U ukupnim depozitima po vienju
najvee uee i dalje imaju depoziti graana (39,7%), koji su u odnosu na 2007.godinu
poveani za 4% ili 70 miliona KM. Treba istai da je kod dugoronih depozita dominantno
uee dva sektora, i to: stanovnitva od 46,4% i bankarskih institucija 28,7%, s blagim
trendom poveanja njihovog uea u prvoj polovini 2008. godine (sa 25,6% na 28,7%). U
depozitima oroenim do tri godine najvee uee od 58,8% imaju depoziti stanovnitva
(na kraju 2007. godine 62%), dok u periodu preko tri godine najvee uee od 65,4%
imaju depoziti bankarskih institucija (na kraju 2007. godine:
64,4%). U funkciji planiranja potrebnog nivoa likvidnih resursa, banke trebaju planirati
izvore i strukturu adekvatnog likvidnog potencijala, i u vezi s tim planirati i kreditnu
politiku. Ronost plasmana, odnosno kreditnog portfolija je determinisana upravo ronou
izvora. S obzirom da je rona transformacija sredstava kod banaka inherentno povezana sa
16

Informacije o bankarskom sistemu BiH 30.06.2008.godine, Agencija za bankarstvo, www.fba.ba

funkcionalnim karakteristikama bankarskog poslovanja, banke kontinuirano kontroliu i

dre rone debalanse izmeu izvora i plasmana u okviru propisanih minimalnih limita.
Tabela 7: Rona struktura kredita
000 KM
KREDITI
1
Dospjela potraivanja i
plaene vanbil.obaveze
Kratkoroni krediti
Dugoroni krediti
UKUPNO KREDITI

31.12.2006.
IZNOS
%
2
3
210.852
1.360.381
5.248.921
6.820.154

3.1
19.9
77
100

31.12.2007.
IZNOS
%
4
5
214.223
1.719.297
6.941.464
8.874.984

2.4
19.4
78.2
100

30.06.2008.
IZNOS
%
6
7
203.533
2.165.364
7.762.819
10.131.716

2
21.4
76.6
100

INDEX
4/2
6/4
8
9
102
126
132
130

95
126
112
114

Banke su, kao to je navedeno, u 2007. godini znaajnije poveale kreditne plasmane, a
ostvarena stopa rasta od 30% je za sedam indeksnih poena vea nego u 2006. godini.
Dugoroni krediti su poveani za 32% ili 1.693 miliona KM (56% ili 942 miliona KM od
ostvarenog rasta odnosi se na kredite date stanovnitvu), a kratkoroni za 26% ili 359
miliona KM (na privatna preduzea se odnosi 84% ili 301 milion KM).
Sektorska analiza po ronosti pokazuje da se od ukupnih kredita datih stanovnitvu
91,5% odnosi na dugorone kredite, a kod kredita plasiranih privatnim preduzeima 64,5%,
s trendom rasta (na kraju 2006. godine 62,7%). U strukturi aktive krediti, kao najznaajnija
kategorija, imaju i dalje najvee uee od 62,5%, uz stalni trend rasta koji je podran kako
rastom depozita (22%) tako i uzetih kredita (31%).
Banke su u 2007. godini redovno ispunjavale obavezu odravanja propisane obavezne
reserve kod Centralne banke BiH. Obavezna rezerva kao znaajni instrument monetarne
politike, u BiH u uslovima funkcioniranja valutnog odbora i relativno finansijski
nerazvijenog trita jedini je instrument monetarne politike putem kojeg se ostvaruje
primarno monetarni cilj odnosno monetarna kontrola, u smislu zaustavljanja brzog rasta
kredita ostvarenog u prethodnim godinama i smanjenja multiplikacije. S druge strane,
primjena regulative o deviznom riziku i odravanje valutne usklaenosti s propisanim
limitima, utie takoer znaajno na iznos koji banke dre na raunu rezervi kod Centralne
banke BiH u domaoj valuti, ime se osigurava visoka likvidnost banaka pojedinano i
bankarskog sektora.
U posmatranom periodu 2008. godine dugoroni krediti su poveani za 12% ili 821
milion KM (61,4% ili 504 miliona KM od ostvarenog rasta odnosi se na kredite date
stanovnitvu), a kratkoroni za 26% ili 446 miliona KM (na privatna preduzea se odnosi
83% ili 371 milionKM). Sektorska analiza po ronosti za dva najznaajnija sektora
pokazuje da su krediti plasirani stanovnitvu 92% dugoroni, a od ukupno odobrenih
kredita privatnim preduzeima na dugorone se odnosi 61,4%. U strukturi aktive krediti,
kao najznaajnija kategorija, imaju i dalje najvee uee od 68%, uz stalni trend rasta, koji

je u prvoj polovini 2008. godine iznosio relativno visokih 14% ili 1,26 milijardi KM,
finansiranog iz depozitnih i kreditnih izvora. Novana sredstava smanjena su za 513
miliona KM ili 10%, a njihovo uee sa 34,5% na 29,4%. Banke su u 2008. godini
redovno ispunjavale obavezu odravanja propisane obavezne reserve kod Centralne banke
BiH. Stopa obavezne rezerve je od 01.01.2008.godine poveana na 18% (od 01. 12. 2005.
do 31. 12. 2007. godine iznosila je 15%). Obavezna rezerva kao znaajni instrument
monetarne politike, u BiH u uslovima funkcioniranja valutnog odbora i finansijski
nerazvijenog trita, jedini je instrument monetarne politike putem kojeg se ostvaruje
monetarna kontrola, u smislu zaustavljanja brzog rasta kredita ostvarenog u prethodnim
godinama i smanjenja multiplikacije. S druge strane, primjena regulative o deviznom riziku
i odravanje valutne usklaenosti s propisanim limitima, utie takoe znaajno na iznos
koji banke dre na raunu rezervi kod Centralne banke BiH u domaoj valuti, ime se
osigurava visoka likvidnost banaka pojedinano i bankarskog sektora.
Za analizu likvidnosti koristi se vie koeficijenata, a pregled najvanijih je u sljedeoj
tabeli.17
Tabela 8: Koeficijenti likvidnosti
KOEFICIJENTI

-u%
31.12.2006. 31.12.2007. 30.06.2008.

- Likvidna sredstva/Ukupna aktiva

- Likvidna sredstva/kratkorone fin.obaveze
- Kratkorone fin.obaveze/ukupne f
fin.obaveze
- Krediti/Depoziti i uzeti krediti
- Krediti/Depoziti,uzeti krediti i
subordinirani dugovi

37.4
62.2
68

34.5
58.1
67.3

29.2
51
64.9

69.6
68.5

73.7
72.2

80.8
79.1

U 2007. godini nastavljen je trend laganog pada kvaliteta osnovnih pokazatelja

likvidnosti, najvie zbog daljeg rasta kreditnih plasmana, a u usporedbi sa 2006. godinom
kada su zabiljeene neznatne promjene (do 1,5 procentnih poena), u 2007. godini skoro svi
promatrani pokazatelji imali su negativnu promjenu izmeu tri i etiri procentna poena
Strukturni pokazatelj uea kratkoronih obaveza u ukupnim finansijskim obavezama je
neto bolji nego na kraju 2006. godine. Posljednja dva pokazatelja, izraena kao odnos
kredita i izvora iz kojih su finansirani (depoziti i uzeti krediti), iako su se neznatno
pogorali, ocjenjuju se zadovoljavajuim, to je na nivou iskustvenog standarda. Propisani
regulatorni zahtjevi prema bankama su dosta restriktivni, to je i rezultiralo dobrom
likvidnou banaka pojedinano i ukupnog bankarskog sistema
U prvoj polovini 2008. godine nastavljen je trend laganog pada kvaliteta osnovnih
pokazatelja likvidnosti, najvie zbog daljeg rasta kreditnih plasmana, a u usporedbi sa 2007.
godinom skoro svi promatrani pokazatelji imali su negativnu promjenu izmeu pet i sedam
procentnih poena. Iako ostaje konstatacija da je pozicija likvidnosti bankarskog 18sistema u
17
18

Agencija za bankarstvo
Agencija za bankarstvo

Federaciji BiH i dalje dobra, sa zadovoljavajuim ueem likvidnih sredstava u ukupnoj

aktivi i pokrivenou kratkoronih obaveza likvidnim sredstvima, navedena kretanja u
prvoj polovini 2008. godine ukazuju na porast rizika likvidnosti, posebno zbog prisutne
finansijske krize u svijetu koja se negativno reflektira na bankarske sisteme pojedinih
evropskih zemalja, a banke u BiH su u vlasnitvu velikih evropskih bankarskih grupa, koje
pruaju znaajnu finansijsku podrku naim bankama, kroz depozitna i kreditna sredstva.
Dodatnu zabrinutost izaziva injenica da su pozitivne promjene u realnom sektoru u
Federaciji BiH neznatne, odnosno u ukupnom privrednom i ekonomskom okruenju u
kojem banke posluju u BiH. Sve banke kontinuirano ispunjavaju i to znatno iznad
propisanog minimuma, obavezu dekadnog prosjeka od 20% u odnosu na kratkorone
izvore sredstava, i dnevnog minimuma od 10% prema istoj osnovici, to se vidi iz sljedeeg
pregleda.
Likvidnost bankarskog sistema u Federaciji BiH je, na osnovu svih iznesenih
pokazatelja, na zadovoljavajuem nivou, to je i rezultat postojee restriktivne regulative.
Kako je ovaj segment poslovanja i nivo izloenosti likvidnosnom riziku u korelaciji s
kreditnim rizikom, a imajui u vidu rastui trend i nivo kreditnog rizika, banke e u
narednom periodu trebati jo vie panje posvetiti upravljanju rizikom likvidnosti
uspostavljanjem i provoenjem politika likvidnosti koje e osigurati izvrenje svih
dospjelih obaveza banke na vrijeme, a na osnovu kontinuiranog planiranja buduih
likvidnosnih potreba uzimajui u obzir promjene u operativnim, ekonomskim, regulativnim
i ostalim uslovima poslovnog okruenja banaka. FBA e, i putem izvjetaja i on site
kontrola u bankama, pratiti i nadzirati kako banke upravljaju ovim rizikom i da li postupaju
u skladu s usvojenim politikama i programima
2.3. PROFITABILNOST
Profitabilnost poslovanja rezultat je uspjenosti realizacije mjera poslovne politike
banke.
Da bi se rezultati uspjenog ili neuspjenog poslovanja mogli kvantificirati koriste se
pokazatelji profitabilnosti banke.

Za mjerenje profitabilnosti banaka dva su analitiki najsadranija pokazatelja:19

stopa profitabilnosti prosjene ukupne imovine banke (ROA) omjer koji
odraava sposobnost ostvarivanja dobiti angaovanjem prosjene imovine banke u
odreenom razdoblju
stopa profitabilnosti dionikog kapitala banke (ROE) omjer koji odraava
prinos dioniarima banke.

19

A. Pavkovi , Instrumenti vrednovanja uspjenosti poslovnih banaka , zbornik Ekonomskog fakulteta u

Zagrebu, br.1 , 2004.

Stopa profitabilnosti imovine banke (ROA) stavlja u odnos dobit prije oporezivanja i
ukupnu imovinu. Ovaj omjer pokazuje dobit prije oporezivanja kao postotak od ukupne
aktive banke. Ako se omjer ROA ostvaruje u redu veliine 1 investiranje u dionice takve
banke smatra se profitabilnim.
Stopa profitabilnosti dionikog kapitala (ROE) stavlja u odnos dobit prije oporezivanja
i ukupni dioniki kapital.
Ova raunovodstvena stopa mjeri povrat na dioniki kapital. Vlasnicima banke
pokazuje koliku je dobit menadment banke ostvario po novanoj jedinici njihova udjela u
kapitalu banke.
Da bi realna vrijednost kapitala bila sauvana u uvjetima inflacije ,ovaj bi pokazatelj
trebao biti najmanje jednak stopi inflacije.
Banka moe imati istodobno dobar pokazatelj ROA i slab pokazatelj ROE i obrnuto.
ROE je vezan za ROA multiplikatorom kapitala EM koji je jednak ukupnoj imovini
podijeljenoj s ukupnim dionikim kapitalom.
ROE

dobit prije oporezivan ja

ukupna imovina

ROA EM
ukupna imovina
ukupni dioniio kapital

Multiplikator kapitala usporeuje imovinu s kapitalom tako da relativno velike

vrijednosti pokazuju veliki iznos finansiranja dugom prema dionikom kapitalu. EM mjeri
finansijsku polugu i predstavlja mjeru dobiti i rizika.
Finansijska poluga pozitivna je za banku kada su zarade pozitivne ,a negativno djeluje
na gubitke. Vii ROE postie se poveanjem ROA ili poveanjem finansijske poluge.
ROE se moe izraunati i kao:
ROE = neto profitna mara

stepen iskoritenosti aktive

gdje je : Stepen iskoritenosti aktive

multiplikator kapitala

ukupan prihod poslovanja

ukupna aktiva

Najznaajniji pokazatelji profitabilnosti su: raun dobiti i gubitka ,raun prihoda i

rashoda. Profit je konani i nedvojbeni rezultat uspjenosti koji pokazuje neto uinak
bankovne politike i aktivnosti tokom finansijske godine20. Trendovi njegove stabilnosti i
rasta najbolji su sumarni pokazatelji protekle i budue uspjenosti banke.
Tabela 9: Finansijski rezultat bankarskog sektora21
Na nivou sistema
Dravne banke
Datum/Opis
Iznos
Br. banaka Iznos Br. banaka
20
21

u 000 KM
Privatne banke
Iznos
Br. banaka

prof. dr. Komazec S., prof. dr. ivkovi A. , prof. dr. Risti ., ''Poslovna politika banaka', Beograd
www.fba.ba Informacija o bankovnom sustavu Federacije Bosne i Hercegovine 31.12.2007.godine

31.12.2005
Gubitak
Dobit
Ukupno
31.12.2006.
Gubitak
Dobitak
Ukupno
31.12.2007
Gubitak
Dobit
Ukupno

- 26.398
87.129
60.731

5
19
24

-1.896
4.236
2.340

3
3
6

-24.502
82.893
58.391

2
16
18

-7.030
95.287
88.257

5
18
23

-2.603
3.134
531

3
2
5

-4.427
92.153
87.726

2
16
18

-8.261
123.425
115.164

4
18
22

-420
3.182
2.762

1
2
3

-7.841
120.243
112.402

3
16
19

Prema konanim podacima iz finansijskog izvjetaja koji prikazuje uspjenost

poslovanja banaka, odnosno iz bilanse uspjeha za 2007. godinu, banke u Federaciji BiH
ostvarile su pozitivan finansijski rezultat-dobit u iznosu od 115,2 miliona KM, to je za
znaajnih 30,5% ili 27 miliona KM vie nego u 2006. godini. Kontinuirani trend
poboljanja uspjenosti ukupnog sustava, mjereno razinom ostvarene dobiti, rezultat je
sveukupnog trenda poboljanja i stabilizacije bankovnog sektora.
Pozitivan finansijski rezultat ostvaren je kod 18 banaka u ukupnom iznosu od
123,4 miliona KM, to je za 29,5% ili 28 miliona KM vie nego u 2006. godini (isti broj
banaka), dok su etiri banke iskazale gubitak u iznosu od 8,3 miliona KM, to je za
17,5% vie nego prethodne godine.
Na temelju analitikih podataka ukupna profitabilnost sustava se poboljava, kao
rezultat sveukupnog trenda poboljanja i stabilizacije bankovnog sektora, iako najvei
utjecaj na visoku razinu ostvarene dobiti ima finansijski rezultat nekoliko velikih
privatnih banaka u veinskom stranom vlasnitvu.
Sektor dravnih banaka nema znaajniji utjecaj na ostvareni finansijski rezultat i
ukupnu profitabilnost bankovnog sektora.
Ostvareni ukupan prihod na razini sistema iznosi 807 miliona KM, sa stopom rasta od
18% ili 124 miliona KM. Ukupno iskazani gubitak od 8,3 miliona KM odnosi se na
jednu dravnu i tri privatne banke.
Banke u Federaciji BiH na kraju prve polovine 2008. godine ostvarile su pozitivan
finansijski rezultat-dobit u iznosu od 29 miliona KM, to je na nivou sistema
znaajno smanjenje od 64% ili 52 miliona KM u odnosu na isti period 2007. godine,
odnosno dostignut je nivo od svega 27% ostvarene dobiti u 2007. godini.
za

Pozitivan finansijski rezultat od 53,3 miliona KM ostvarilo je 15 banaka to je

36% ili 30 miliona KM manje nego u istom periodu 2007. godine.

Istovremeno,gubitak u poslovanju u iznosu od 24 miliona KM iskazan je kod est banaka

i isti je za 21,7 miliona KM vei u odnosu na uporedni period 2007. godine.
Ukupna profitabilnost sistema je znaajno pogorana u odnosu na isti period
prethodne godine. Na nivou sistema ostvaren je ukupan prihod u iznosu od 397 miliona
KM, isti je za 1% ili 5,1 milion KM smanjen u odnosu na uporedni period prethodne
godine, a znaajno manji u odnosu na uporedni period 2007./2006. godina (rast od 25%
ili 81 milion KM). Ukupni nekamatni rashodi iznose 364 miliona KM, sa stopom
rasta od 13% ili 42,7 miliona KM i u odnosu na prethodnu godinu to je pad od tri
indeksna poena, to se pozitivno odrazilo na ukupan finansijski rezultat sektora.
Tabela 10: Struktura ukupnih prihoda bankarskog sektora22
Struktura ukupnih prihoda
I Prihodi od kamata i slini
prihodi
Kamatonosni ra.depozita
kod depoz.inst.
Krediti i poslovi lizinga
Ostali prihodi od kamata
UKUPNO
II Operativni prihodi
Naknade za izvrene usluge
Prihodi iz posl. sa devizama
Ostali operativni prihodi
UKUPNO
UKUPNI PRIHODI ( I + II )

30.06.2007

31.12.2007

30.06.2008.

44.365

8,0

121.966

10,8

46.112

7,8

323.891
18.675
386.931

58,8
3,4
70,2

666.417
46.150
834.533

58,9
4,0
73,7

377.643
23.229
446.984

63,6
3,8
75,2

87.602
15.571
60.847
164.020
550.951

15,9
2,8
11,1
29,8
100

168.353
33.054
95.577
296.984
1.131.517

14,9
2,9
8,5
26,3
100

88.325
15.371
43.489
147.185
594.169

14,9
2,6
7,3
24,8
100

Ako se analizira struktura ukupnog prihoda i promjene u najznaajnijim kategorijama,

moe se zakljuiti da i dalje raste uee neto kamatnog prihoda na koji se odnosi
62,9% ukupnog prihoda (u istom periodu 2007. godine 59,2%), dok se uee
operativnih prihoda smanjilo sa 40,8% na 37,1%.
Tabela 11. Struktura ukupnih rashoda bankarskog sektora
Struktura ukupnih rashoda
30.06.2007
%
31.12.2007
I Rashodi od kamata i
slini rashodi
Depoziti
Obaveze po uzetim kred. I
ost. pozajm.
Ostali ras. od kamata
UKUPNO
22

30.06.2008

105.276
37.457

22,4
8,0

225.465
83.192

22,5
8,3

134.545
52.099

24,0
9,3

6.201
148.934

1,3
31,7

15.114
323.771

1,4
32,2

10.620
197.264

1,9
35,2

www.fba.ba Informacija o bankarskom sistemu Federacije Bosne i Hercegovine 30.06.2008.godine

II Ukupni nekamatni
rashodi
Trokovi rezervi za opi kred.
rizik
Trokovi plata i doprinosa
Trok. posl.prost. i amortizac.
Ostali poslovni i direktni trok
Ostali operativni trokovi
UKUPNO
UKUPNI RASHODI (I +II)

80.230

17,1

172.548

17,2

84.970

15,1

102.979
59.549
26.898
51.320
320.976
469.910

21,9
12,7
5,7
10,9
68,3
100

219.730
124.633
58.260
105.553
680.724
1004.495

21,9
12,4
5,8
10,5
67,8
100

115.610
67.257
26.318
69.669
363.644
560.908

20,6
12,0
4,7
12,4
64,8
100

S druge strane, u odnosu na stopu rasta kamatnih prihoda, kamatni rashodi su

imali bri rast, odnosno stopu od 32% ili 48 miliona KM, iznose 197,3 miliona KM.
Takoe, njihovo uee u strukturi ukupnog prihoda poveano je sa 37,1% na 49,7%
u odnosu na isti period prethodne godine. U usporedbi sa rastom prosjenih
kamatonosnih izvora (stopa 15,1%) rashodi su imali bri trend rasta.
U 2007.godini operativni prihodi, kao druga najvanija komponenta ukupnog prihoda,
rasli su sporije od neto kamatnog prihoda, odnosno vei su za svega 3% ili devet miliona
KM i na kraju 2007. godine iznosili su 297 miliona KM.
U prvoj polovini 2008.godine operativni prihodi iznose 147,2 miliona KM i u odnosu
na prethodnu godinu manji su za 10% ili 16,8 miliona KM i smanjenje u strukturi
ukupnog prihoda sa 40,8% na 37,1%.
Ukupni nekamatni rashodi imali su neto bri rast od neto kamatnog prihoda
(5%), sa 30. 06. 2008. godine iznose 363,6 miliona KM i u odnosu na isti period
prethodne godine vei su za 13% ili 42,7 miliona KM.

2.3.1. Povrat na prosjeni dioniki kapital (ROE)

Na kraju 2007.godine povrat na prosjeni dioniki kapital (ROE) iznosio je 8,9 % , to
predstavlja poveanje od 0,53 procentna poena u odnosu na kraj 2006. 23 Poveanje
vrijednosti ovog koeficijenta u prvom redu je uzrokovano poveanjem dobiti u odnosu na
prethodnu godinu. Najvie vrijednosti ovog koeficijenta zabiljeene su kod banaka u
veinskom stranom, a najnie kod banaka u privatnom domaem vlasnitvu. Bitno je
napomenuti da je ROE za banke u veinskom domaem privatnom vlasnitvu zabiljeio
znaajan pad u odnosu na kraj prethodne godine ( sa 6 % na 1,9 % ).Ali je, u ovom sluaju,
smanjenje koeficijenta uzrokovano poveanjem dionikog kapitala ove grupe banaka u
kombinaciji sa pozitivnim finansijskim rezultatom, dok je u isto vrijeme ROE za banke u
23

Bilten 2, 2008, CBBH, www.cbbh.ba

veinskom dravnom vlasnitvu zabiljeio znaajan porast u odnosu na kraj prethodne

godine (sa 0,3 % na 1,9 %).
U prvoj polovini 2008.godine povrat na prosjeni dioniki kapital ( ROE ) je iznosio
1,95 % na osnovu ega moemo zakljuiti da je profitabilnost ukupnog sistema znatno
loija nego u prethodnoj godini.

2.3.2. Povrat na prosjenu aktivu (ROA)

U 2007.godini povrat na prosjenu aktivu (ROA) zabiljeio je manji porast u odnosu
na prethodne periode ,ali jo uvijek prati poveanje obima poslovanja banaka. Zabiljeena
vrijednost na kraju 2007.g. iznosila je 0,87 % .Iako je ROA dosta nizak, to je uobiajena
pojava za zemlje u kojima bankarski sektor ima sva obiljeja komercijalnog bankarstva i
koje karakterie visoka zaduenost.
Analiza vlasnike strukture pokazuje da je koeficijent povrata na prosjenu aktivu
najvii kod banaka u veinskom stranom vlasnitvu.
30.06.2008.godine povrat na prosjenu aktivu (ROA ) iznosio je 0,21 % .Na osnovu
navedenog pokazatelja vidimo da je profitabilnost ukupnog sistema loija.
Svi kljuni finansijski pokazatelji profitabilnosti analizirani prema kriterijumu
vlasnitva u bankama, pokazuju da privatne banke posluju rentabilnije, produktivnije i
efikasnije, to im osigurava konkurentnu prednost u odnosu na dravne banke i
ukazuje na nunost zavretka privatizacije preostalih dravnih banaka.
Kakva e biti profitabilnost bankovnog sektora u narednom periodu zavisit e od vie
faktora, a kao glavni mogu se navesti sljedei: kvaliteta aktive, odnosno izloenost banke
kreditnom riziku i u vezi s tim trokovi rezervi za kreditne gubitke, zatim efikasno
upravljanje i kontrola operativnih trokova. Stoga je kljuni faktor za djelotvornost i
profitabilnost svake banke kvaliteta menadmenta i poslovna politika koju vodi i
strategija daljnjeg rasta i razvoja banke, jer se time izravno utie na njezine izvedbe.
Tabela 12. Koeficijenti profitabilnosti,produktivnosti i efikasnosti na dan 30.6.2008.god.
DRAVNE
PRIVATNE
PROSJEK U
KOEFICIJENTI
BANKE
BANKE
FBIH
Dobit na prosjenu aktivu
0,55
0,20
0,21
Dobit na prosjeni ukupni kapital
1,49
2,00
1,95
Dobit na prosjeni dioniki kapital
1,82
2,96
2,83
Neto prihod od kamata/ prosjena aktiva
2,10
1,78
1,79
Prihod od naknada/ prosjena aktiva
1,56
1,04
1,05
Ukupan prihod/ prosjena aktiva
3,67
2,81
2,84
Poslovni i direktni rashodi/prosjena aktiva
0,84
0,79
0,79
Operativni rashodi/ prosjena aktiva
2,20
1,79
1,81

Ukupni nekamatni rashodi/ prosjena aktiva

3,04

2,59

2,60

2.3.3 Primjeri finansijskih pokazatelja profitabilnosti kod banaka u BiH

u 2007.god.
Najvei iznos aktive u 2007.godini imala je Raiffeisen banka u iznosu od 3.814.370.000
KM. Takoe,Raiffeisen banka imala je u 2007.g. i najvei najvei kapital, koji je iznosio
279.449.000 KM, kao i najvei iznos dionikog kapitala(168.934.000 KM).24
Najveu stopu prinosa na dioniki kapital(ROE) u BiH u 2007. godini ostvarila je
UniCredit Zagrebaka banka d.d. Mostar u iznosu od 35,76 % .
Najveu aktivu meu bankama u BiH s preteno domaim kapitalom u 2007. u iznosu od
201.312.000 KM, imala je Investicijska banka Federacije BiH. U odnosu na prethodnu
godinu
to
je
poveanje
od
14,77
posto.
Komercijalno-investiciona banka d.d. Velika Kladua je prole godine zabiljeila najveu
stopu
prinosa
na
aktivu
(ROA)
u
iznosu
2,45
posto.
Najvei procent rasta depozita u BiH u 2007. ostvarila je FIMA banka d.d. Sarajevo. Ova
banka uspjela je poveati depozit u odnosu na prethodnu godinu za nevjerojatnih 178,59 %.

2.4. PRINCIP POSLOVNOSTI I EFIKASNOSTI

Jedan efikasan, i siguran bankarski sisitem je osnovni dio trine ekonomije. On
ohrabruje ljude da tede obezbjeujui im dobre instrumente tednje i promovie
investiranje i ekonomski razvoj tako to kanalie ove uteevine prema biznisu i ljudima
koji ele da posude za financiranje svojih poslova.
U ovom momentu, BIH nema ni efektan ni efikasan bankarski sistem. Bankarski sistem
u BIH je jo uvijek dosta slab i isparan i ne igra znaajnu ulogu u ekonomiji. To je loa
vijest.
Dobra vijest je da ova tmurna situacija poinje da se mijanja. Proces konsolidacije u
bankarskom sektoru se ve odvija uz spajanje nekih banaka i zatvaranje ili uvoenje uprave
u neke.
Monopol koji su zavodi za platni promet imali na domaa bezgotovinska plaanja je
uklonjen prole godine, bankarske agencije su izdale veliki broj licenci za banke da bi se
angaovale u domaim bezgotovisnkim plaanjima.
Prva banka odobrena u jednom entitetu je nedavno dobila odobrenje da otvori filijalu u
drugom entitetu, a veina dravnih banaka imaju poravnate svoje bilanse i sada kreu u
24

www.kapital.ba

privatizaciju. Ovaj proces privatizacije iao je do sada jako sporo i mora se ubrzati. Ako se
to ne uradi, bankarsko poslovanje e se preseliti iz banaka koje su dravno vlasnitvo i bie
ih teko prodati, tako da e se morati zatvoriti. Neke strane banke su nedavno poele sa
djelovanjem u BIH. Poveana strana konkurencija bie jako dobra za BIH ekonomiju poto
e depozitarima i posuivaima dati vie anse i prisilie lokalne banke da poboljaju
dijapazon i kvalitet usluga koje pruaju.
Problem je to je agencija za osiguranje depozita je osnovana samo u Federaciji, dok
ista u RS jo nije poela sa radom. Vlasti RS-a bi to prije trebale uvesti depozitno
osiguranje u njihov bankarski sektor koje e igrati vrlo vanu ulogu u ponovnom graenju
povjerenja graana u bankarski sektor.
Ovo je osnovni niz promjena i to je samo poetak. Brzina i nivo promjene u
bankarskom sektoru ,sigurno je, bie jo izvjesnija u godini ispred nas. Bankarski sistem
BIH e biti iz osnove drugaiji za jednu godinu dana u odnosu na dananje stanje. Vrlo je
vjerovatno da e biti manje banaka ali e bankarski sektor biti vei i igrae mnogo
vaniju ekonosmsku ulogu. To je jako vano ako e BIH ekonomijja napraviti gladak
napredak sa sadanjeg oslanjanja na ulazak zvaninog kapitala na oslananje na financiranje
privatnog ulaganja, i stranog i lokalnog.

3. IZLOENOSTI BIH BANAKA RIZICIMA

3.1. Kreditni rizik
Kreditni rizik25 ili rizik druge ugovorne strane odreuje se kao vjerovatnoa da dunik
ili izdavatelj finansijskog sredstva nee biti sposoban platiti kamatu ili otplatiti glavnicu
prema uslovima utvrenim u sporazumu o kreditiranju sastavni je dio bankovnog
poslovanja. Kreditni rizik znai da se plaanje moe odgoditi ili u konanici uopte ne
ostvariti to, s druge strane, stvara probleme u novanim tokovima i utjee na likvidnost
banke. Uprkos inovacijama u podruju finansijskih usluga, kreditni je rizik jo najznaajniji
pojedinani uzrok steajeva banaka. Razlog tome jest to se vie od 80 % bilansa stanja
banaka u naelu odnosi na ovaj vid upravljanja rizicima. Postoje tri osnovne vrste kreditnog
rizika ( rizik druge ugovorne strane ), kako slijedi:
25

prof. Komazec S., prof. dr. ivkovi A. prof. dr. Risti , ''Poslovna politika banaka'', Beograd

Osobni ili potroaki rizik;

Korporativni ili rizik preduzea;
Dravni ili rizik zemlje.

Zbog potencijalnog znaajnog utjecaja kreditnog rizika vano je provoditi obuhvatnu

procjenu sposobnosti banke za procjenu, voenjem, nadzorom, odobravanjem i naplatom
kredita, predujmova, jamstava i drugih kreditnih sredstava. Ukupna provjera upravljanja
kreditnim rizikom ukljuuje procjenu politika i prakse upravljanja kreditnim rizikom
banaka. Ova procjena takoe treba odrediti primjerenost primljenih finansijskih podataka,
os dunika ili izdavatelja finansijskog instrumenta, koji je banka koristila kao osnovu za
investiranje u isti finansijski mehanizam ili za odobravanje kredita i periodinu procjenu
profila ve preuzetih rizika banke.
Rasprava o ulozi upravljanja kreditnim rizikom po najprije se odnosi na kreditni
portfolio i ako se naela vezana uz odreivanje kreditne sposobnosti jednako odnose na
procjenu druge ugovorne strane koja izdaje finansijski instrument.

3.1.1. Upravljanje kreditnim rizikom

Nadzornici banaka26 veliki znaaj pridaju formalnim naelima usvojenim od strane
nadzornog odbora, a koje dosljedno primjenuje ili provodi uprava banke. Najvei naglasak
daje se na kreditnu ulogu banke pri emu se zahtjeva da banka nedvojbeno usvoji zdrave
sustave za upravlljanje kreditnim rizikom. Uloga kreditiranja treba sadravati pregled
obuhvata i raspodijela kreditnih aktivnosti banke i nainu upravljanja kreditnim
portfolijem, tj. nain na koji se krediti odobravaju, ocijenjuju, nadziru i naplauju.
Elementi koji ine osnovu za stvaranje zdrave kreditne politike ukljuuju slijedee:
26

Ogranienje ukupnih odobrenih kredita

Zemljopisna ogranienja
Kreditna koncetracija
Distribucija prema vrstama
Vrste kredita
Ronost
Cijenovno vrednovanje kredita
Ovlatenja za odobravanje kredita
Proces odobravanja kredita
Maksimalni omjer izmeu kredita i trine vrijednosti zaloenog vrijednosnog
papira
Objava finansijskih izvjea
Smanjenje vrijednosti

Hennie van Greuning, Sanja Brajlovi Bratanovi, ''Analiza i upravljanje bankovnim rizicima''

Naplata
Finansijski podaci

3.2. RIZIK LIKVIDNOSTI

Likvidnost je bankama potrebna za kompezaciju oekivanih i ne oekivanih
nestabilnosti u bilansu i za osiguranje sredstava za rast. Ona predstavlja sposobnost banke
da djelotvorno obavlja otkup depozita i zadovoljava druge obaveze te da pokrije vea
finansiranja u kreditnom i investicijskom portfoliu.
Banka posjeduje primjereni potencijal likvidnosti, a onda kada moe pribavitri potrebna
sredstva (poveanjem obaveza, sekuritizacijom ili prodajom imovine ) bez oklijevanja i po
razumnim cijenama. Cijena likvidnosti27 je odreena trinim uvjetima i trinom
predodbom rizinosti institucije zajmoprimatelja. Upravljanje rizikom likvidnosti
predstavlja sr povjerenja bankarskih sustava sa obzirom na to da su banke institucije
kojima je efekt poluge snano izraen uz koeficijent aktive prema temeljnom kapitalu od
oko 20 : 1. vanost likvidnosti nadmauje razinu pojedinanih institucija jer se nedostatak
likvidnosti u samo jednoj instituciji moe odraziti na cijeli sustav. U prirodi je svake banke
da transformie ronost svojih obaveza u razliitu ronost na aktivnoj strani bilansa. S
obzirom na to da je krivulja prinosa obino nagnuta prema gore, ronost je aktive obino
dua od ronosti pasive.
Stvarni prilivi i odlivi sredstava ne moraju nuno odraavati ugovorene ronosti, a ipak
banke moraju biti u stanju ispunjavati odreene obaveze ( kao to su npr. one vezane za
depozite) kad god ove dospjevaju. S toga se banka moe pokatkad suoiti sa
neusklaenostima likvidnosti pa njena politika likvidnosti i upravljanja rizicima likvidnosti
poostaje kljunim imbenikom poslovne strategije.

3.2.1. Politika upravljanja rizikom likvidnosti

U svakodnevnom poslovanju upravljanje likvidnou obino se postie putem
upravljanja aktivom odreene banke. Srednjorono se likvidnou upravlja i kroz
upravljanje strukturom pasive odreene banke. Nivo likvidnosti koja se smatra
primjerenom za jednu banku moe biti nedostatna za neku drugu. Odreena likvidnosna
pozicija neke banke moe takoe varirati od primjerene do neprimjerene, ve prema
oekivanoj potranji za sredstvima u odreenom trenutku. Sud o primjerenosti likvidnosne
pozicije zahtjeva analizu prijanjih potreba neke banke za finansiraje njene tekue
likvidnosne pozicije te njenih oekivanih buduih potreba za finansiranjem, mogunostima
koje su joj na raspolaganju za smanjenje potreba za finansiranjem ili privlaenja dodatnih
sredstava kao i njenim izvorima finansiranja.

27

Poslovna politika banaka prof. Slobodan Komazec, prof. dr. Aleksandar ivkovi, prof. dr. arko Risti,
Beograd 2000
Analiza i upravljanje bankovnim rizicima Hennie van Greuning, Sanja Brajlovi Bratanovi

Iznos likvidnih i lahko utrivih sredstava koje bi banka morala odravati, ovisi o
stabilnosti njene depozitne strukture i potencijala za brzi rast kreditnog portfolija. Openito
govorei, ako se depoziti uglavnom sastoje od amlih, stabilnih rauna, banci e trebati
razmjerno niska likvidnost. Mnogo je via likvidnosna pozicija obino potrebna kada se
znatni dio kreditnog portfolija sastoji od veih dugoronih zajmova, kada banka ima
razmjerno visoku koncetraciju depozita ili kada tekui trendovi pokazuju smanjenje velikih
depozita preduzea ili domainstava. Mogue su i situacije u kojima banka mora poveati
svoju likvidnosnu poziciju; npr. kada su na strani aktive preuzete velike obaveze, a banka
oekuje da e klijent u kratkom roku zapoeti sa koritenjem tih sredstava.
Prikupljanjem kapitala banke u Bosni i Hercegovini nastoje ojaati rizik likvidnost i
kreditni rizik.
Prikupljem kapitala banke u Bosni i Hercegovini nastoje ojaati likvidnost, ali i odrati
kreditni rast u uvjetima uvjetima smanjenog priljeva kapitala iz inozemstva i osigurati se od
rizika, smatraju strunjaci, piu Nezavisne novine. Veina banaka u BiH pokrenula je u
posljednje vrijeme dokapitalizaciju emisijom vrijednosnih papira. To su, izmeu ostalih,
uinile ABS banka, Intesa SanPaolo banka, Raiffeisen banka, FIMA, Postbank BH, PBS i
UniCredit banka.
U ABS banci kau da emisijom dionica ele realizirati poveanje kapitala u iznosu od
15 milijuna eura. Prema planu poslovanja za sljedee tri godine, kreditni portfelj e se
poveavati za 50 do 60 posto godinje. Rast je znaajan i mora biti podran adekvatnom
kapitalnom osnovom, istie Zahida Kari, izvrna direktorica ABS banke
UniCredit banka Mostar je emitirala obveznice javnom ponudom u ukupnoj vrijednosti
od 50 milijuna eura i to u dvije trane. U ovoj banci kau da je rije o prikupljanju
sredstava za potrebe refinanciranja. "Na je cilj, izmeu ostalog, da investitorima koji
koriste skrbnike usluge osiguramo dunike vrijednosne papire na tritu kapitala, ali i da
klijente uputimo na mogunost refinanciranja putem ove vrste vrijednosnih papira", kau u
banci.
Emitiranje vrijednosnih papira, naglaavaju u Udruenju banaka BiH, dobar je nain
prikupljanja kapitala u uvjetima kada su izvori kredita iz EU prekinuti. Profesor Muris
ii naglaava da se ove aktivnosti banaka mogu smatrati redovnim, ali su istovremeno
pojaane u uvjetima financijske krize i u skladu s praksom na svjetskom tritu. Banke
poveavaju kapital jer su svjesne da na taj nain poveavaju sigurnost i smanjuju rizik u
sluaju bankrota klijenata.
Prema miljenju Sanjina Arifagia, direktora kompanije za poslovno savjetovanje
FIMA FAS, poveanju kapitala sve ee e pribjegavati domae podrunice stranih banaka
koje su kreditni rast do sada financirale pozajmicama od banaka-majki. "Rast aktive banaka
u prvih 10 mjeseci ove godine iznosio je 5,8 %, za razliku od prologodinjih 32 %. Zbog
toga je realno oekivati da e se banke okrenuti prikupljanju depozita od domaih

kompanija, vlada i graana i da e na svaki nain pokuati jaati kapitalnu bazu, pa i

emisijom dionica", kae Arifagi.
Bosna i Hercegovina je integralni dio finansijskih trita Evrope. Istina je da smo malo
trite, ali kriza likvidnosti, odnosno nelikvidnosti ima odreene reperkusije i na mala,
otvorena trita kao to je BiH, izjavio je za Osloboenje rukovodilac Centra za
makroekonomska istraivanja Ekonomskog instituta Sarajevo Fikret auevi.
Kada je rije o eventualnoj intervenciji Centralne banke BiH, auevi naglaava da
CBBiH, po zakonu, ne smije odobravati kredite komercijalnim bankama, te ne moe
regulirati likvidnost banaka. Istini za volju, banke u BiH nemaju problema sa likvidnosti,
one su za sada hiperlikvidne, meutim, nelikvidan je poslovni sektor, sektor realne
ekonomije, dodao je on.
Ipak, ako bi dolo do pranjenja likvidnosti, odnosno smanjenja likvidnosti banaka
majki u zapadnoj Evropi, prema tvrdnjama auevia, onda bi to imalo negativne
reperkusije za povlaenje kredita iz banaka majki iz zapadne Evrope i servisiranje
poslovnih djelatnosti u BiH
Veina banaka u BiH poveala kamate
Zbog rasta EURIBOR-a koji je u lipnju iznosio 5,1 posto veina banaka u BiH poveala
je aktivne kamatne stope, odnosno stope na kredite. Izuzetak je mostarska UniCredit banka
koja je umjesto aktivnih poveala kamate na depozite. Premda su u Volksbanci BH
Sarajevo i Volksbanci Banja Luka prije nekoliko mjeseci najavili da e od 1. jula poveati
aktivne kamatne stope te da e se nove kamate odnositi samo na kreditne zahtjeve
podnesene od 1. jula, Volksbanka BiH poveala je kamate i na postojee kredite. Na kune
adrese korisnika kredita Volksbanka BiH Sarajevo ovih je dana poslala dopis u kojem ih
obavjetava kako e im "zbog opih trendova rasta kamatnih stopa na financijskom tritu
od prvog srpnja ove godine biti obraunata nova kamatna stopa".

Za razliku od drugih banaka UniCredit, sa

sjeditem u hercegovakoj prijestolnici, odluio se
na drugu taktiku Razliite stope. Kreditni dunici
kojima je kamatna stopa na nenamjenske kredite
iznosila 10,75 posto sada je poveana na 12,75
posto. U Volksbanci kau kako se to odnosi samo na
neuredne kreditne dunike, koji se nalaze u
kategoriji B. Da bi preli u kategoriju A, kreditni
dunici moraju uredno otplaivati kredit najmanje
est mjeseci, objanjavaju u toj banci. Onima koji su u kategoriji A kamatna stopa bit e
smanjena za 0,25 posto. Kamate na nove kredite poveane su u Volksbanci u rasponu od
0,75 do 2,5 posto, ovisno o visini kredita i roku otplate. Hypo Alpe-Adria banka kamatne
stope poveala je jo u svibnju, a nije iskljueno da, kako se moe saznati u toj banci,

ponovo doe do "korekcije kamata". Kamate na kredite stanovnitvu, ovisno o visini

kredita, roku otplate, tvrtki u kojoj radite i o tome primate li plau preko te banke, kreu se
od 9,25 do 11 posto. U Raiffeisen banci kau da e banka korigirati kamatne stope za svaki
ugovor pojedinano te da e nove stope biti primijenjene od 1. kolovoza. Istiu da je u
pitanju velik broj ugovora zbog ega ne mogu dati procjenu poveanja kamatnih stopa.
Guverner Centralne banke BiH Kemal Kozari rekao je da se posljedice svjetske
finansijske krize u BiH ogledaju u poveanju kamatnih stopa, jer je u evrozoni, gdje se
banke zaduuju, poskupio novac, s obzirom na to da su ta trita manje likvidna.
"Veina banaka koje djeluju u BiH imaju svoje banke majke u inostranstvu od kojih
povlae novac i, istovremeno, i te banke majke se zaduuju na meunarodnom tritu, to
poveava cijenu kredita i njima, a samim tim i bankama u BiH", pojasnio je Kozari.
Prema njegovim rijeima, komercijalne banke u BiH samostalno formiraju visinu
kamatne stope, zavisno od banke do banke.
"ini se da su uslovi za dobijanje kredita, s aspekta analize rizika investiranja i davanja
kredita, neto pootreni, tako da e sve tee biti dobiti kredit", smatra guverner Centralne
banke BiH. On je potvrdio da je tednja u gotovo svim bankama u BiH zatiena
zahvaljujui postojanju i djelovanju Agencije za osiguranje depozita BiH.

4. ZAKLJUAK
Kroz ovaj projekat mi smo nastojale da na to bolji i precizniji nain pokaemo realnu
sliku poslovanja banaka u BiH.
Ocjena ukupnog bankarskog poslovanja moe se dobiti uvidom u finansijske izvjetaje.
Finansijski izvjetaji osiguravaju detaljne informacije o imovini banke ,obavezama i
kapitalu ,strukturi prihoda i rashoda banke.

Poznavanje osnovnih alata finansijske analize je strogo potrebno za razumijevanje

uticaja i meudjelovanja razliitih kategorija poslovanja banke i za dobivanje slike o banci i
bankarskom sistemu kao cjelini.
Na osnovu navedenih podataka koji su prikupljeni u ovom projektu moemo zakljuiti
da je bankarski sektor u BiH (FbiH i RS) u prvoj polovini 2008.godine nastavio sa
umjerenim rastom, te zadrao pozitivne trendove razvoja i stabilizacije iz prethodnog
perioda. I u narednom periodu u bankarskom sektoru BiH oekuje se pozitivan trend
razvoja i stabilizacije.
Sa 30.06.2008.godine u BiH, posluje 31 banka: 21 sa sjeditem u FbiH i 10 sa sjeditem
u RS-u. Sa istim datumom posmatrano strukturu vlasnitva poslovalo je 20 banaka u
stranom vlasnitvu, domaih ili privatnih banaka 8, dok su 3 banke u dravnom vlasnitvu.
Kada je u pitanju ukupna bilansna suma moemo zakljuiti da je sa 30.06.2008.godine
dolo do poveanja i u bankama FbiH(za 5%) i u bankama RS (za 7%) u odnosu na kraj
2007.godine.
Podaci vezani za teorijski dio ovog praktinog rada u potpunosti su primjenjivi i za
druge projekte to daje dodatnu ozbiljnost ovom projektu .Rad na ovu temu nam je donio
jedno veoma korisno iskustvo koje nismo sretali u dosadanjem kolovanju i u velikoj mjeri
smo sigurne da e ovo znanje koje smo stekle radei na ovom projektu biti veoma korisno
za nae dalje kolovanje.

5. LITERATURA
1.

Dr. Komasec S., dr. Risti , dr.Kova J., 1993, ''Bankarska ekonomija'', ABC
GLAS, Beograd

2.

Pavlovi A., 2004, ''Instrumenti vrednovanja uspjenosti poslovnih banaka'',

Zbornik radova Ekonomskog fakulteta u Zagrebu

3.

Prof.dr. Komasec S., prof.dr. ivkovi A., prof.dr. Risti , 2000, ''Poslovna
politika banaka, Beograd

4.

Bilten za 2007.godinu, CBBH, www.cbbh.ba, 4 decembar 2008.godine

5.

Bilten 2, za 2008.godinu, CBBH, www.cbbh.ba, 4 decembar 2008.godine

6.

Informacije o bankarskom sistemu FBiH 31.12.2007.godine, Agencija za

bankarstvo FBiH, www.fba.ba

7.

Informacije o bankarskom sistemu FBiH 30.06.2008.godine, Agencija za

bankarstvo FBiH, www.fba.ba

8.

Informacije o bankarskom sistemu RS-a 31.12.2007.godine, Agencija za

bankarstvo RS, www.abrs.ba

9.

Informacije o bankarskom sistemu RS-a 30.06.2008.godine, Agencija za

bankarstvo RS, www.abrs.ba