OTPORNOST GRAEVINSKIH

KONSTRUKCIJA NA POAR
mr. sc. Ljerka Koprianec-Matijevac, v. predava

Otpornost graevinskih konstrukcija i elemenata,

elemenata
ispitivanje otpornosti,
klasifikacija konstrukcija i elemenata

Graevinske konstrukcije i elementi otporni na poar su:

- bilo koja graevinska konstrukcija
( id meukatna
(zid,
k t konstrukcija,
k
t k ij stup,
t
greda)
d
)
ili
- bilo koji element
(vrata, zaklopke, cijevne obujmice )
koji imaju neki stupanj otpornosti na poar (od 15 do 360
minuta), a izvedeni su od negorivog i/ili ogranieno gorivog
materijala.

Osnovne zahtjeve za zatitu graevine od poara moemo pronai u

lanku 14. Zakona o prostornom ureenju i gradnji (NN 76/07., 38./09., 55/11.,
90/11. i 50/12.) te u lanku 25. Zakona o zatiti od poara (NN 92/10.).
ouvanje nosivosti konstrukcije u sluaju poara tijekom odreenog vremena
sprjeavanje irenja vatre i dima unutar graevine,
sprjeavanje irenja vatre na susjedne graevine,
omoguavanje da osobe mogu neozlijeene napustiti graevinu,
graevinu odnosno da se omogui
njihovo spaavanje,
omoguavanje zatita spaavatelja

Prvi zahtjev provodi se pravilnim odreivanjem potrebne klase

otpornosti na poar nosive konstrukcije graevine.

Ispitivanje ponaanja graevinskih konstrukcija i elemenata u

poaru te njihova klasifikacija
Otpornost na poar (fire resistance) je svojstvo konstrukcije, odnosno
elementa, (a ne materijala) da u uvjetima izloenosti normiranom poaru kroz
odreeno vrijeme ispunjava zahtijevanu nosivost (R) i/ili

cjelovitost (E) i/ili

toplinsku izolaciju
j (I) ili drugo
g oekivano svojstvo,
j
kako jje propisano normom za
ispitivanje otpornosti na poar.
Otpornost na poar (vatrootpornost) je vrijeme, izraeno u minutama,
tijekom kojega graevinska konstrukcija podvrgnuta ispitivanju odolijeva poaru
i ispunjava zahtjeve propisane normom.

UTVRIVANJEOTPORNOSTINAPOAR
U ZEMLJAMALANICAMAEU POSTOJEDVIJEMOGUNOSTI
UTVRIVANJA OTPORNOSTINAPOAR

Utvrivanje otpornosti na poar konstrukcije odreuje se temeljem

ispitivanja pri kojem se graevinski elementi i konstrukcije (zidovi,
stupovi, grede, ploe, vrata i dr) izlau djelovanju takozvanog
normiranog poara sukladno zahtjevima norme.
Pod tim se pojmom razumijeva (za razliku od stvarnog poara koji
se definira kao svaka nekontrolirana pojava izgaranja praena
oslobaanjem topline uz popratnu pojavu plamena i/ili dima i/ili ara prema ISO GUIDE 52) simulirani poar kod kojeg je vremenski prirast
temperature u ispitnoj pei odreen tzv. normiranom (standardnom)
krivuljom poara, odreenom standardom ISO 834, a koja je preuzeta i u
HRN DIN-u
DIN u 4102 dio 2 te HRN EN 1363 1.
1
8

HRNDINu4102dio2teHRNEN1363 1.

10

Ispitivanje otpornosti i klasifikacija

NORME

HRN.U.J1.

HRN DIN

HRN EN -

11

Otpornost na poar tipnih graevinskih elemenata i konstrukcija utvruje se

ispitivanjem
p
j
prema Pravilniku o obveznom atestiranju
p
j tipnih
p
g
graevinskih
konstrukcija otpornost prema poaru...("Sl.list", 24/90.) te Pravilnikom o
izmjenama i dopunama Pravilnika o obvezatnome potvrivanju otpornosti na
poar elemenata tipnih graevnih konstrukcija te o uvjetima kojima moraju
zadovoljiti pravne osobe ovlatene za potvrivanje tih proizvoda (Narodne novine
47/1997. i 68/2000.) sukladno preuzetim hrvatskim normama.
- HRN U
U.J1.090
J1 090 - Tehniki uvjeti zatite od poara u graditeljstvu
graditeljstvu. Ispitivanje otpornosti
zidova prema poaru
- HRN U.J1.100 - Tehniki uvjeti zatite od poara u graditeljstvu. Ispitivanje otpornosti
stupova prema poaru
poaru.
- HRN U.J1.110- Tehniki uvjeti zatite od poara u graditeljstvu. Ispitivanje otpornosti
meukatnih konstrukcija prema poaru.
- HRN U
U.J1.140
J1 140 Zatita od poara.
poara Ispitivanje otpornosti krovnih pokrivaa protiv
djelovanja poara izvana.
- HRN DIN 4102 dio 1 do 18
- HRN DIN 18 095 - dio 1 i 2

12

HRNU.J1.090 ZIDOVI
HRNU.J1.100 STUPOVI
HRNU.J1.110 MEUKATNEKONSTRUKCIJE
HRN U J1 140 KROVNIPOKRIVAI
HRNU.J1.140
KROVNI POKRIVAI

Normevienisuvaee,alisepojavljujuupreuzetimpropisima
Do 1 srpnja 2013 godine ????
Do1.srpnja2013.godine????

14

15

16

17

HRN DIN 4102 di

dio 1 d
do 18
te
HRN DIN 18 095 - dio 1 i 2

Otpornost na poar graevinskih elemenata i konstrukcija primjenjuju se i

hrvatske norme iz podruja zatite od poara i to: HRN DIN 4102 dijelovi
1 do 18 te HRN DIN 18 095 - dio 1 i 2 kao na primjer:
1) HRN DIN 4102, dio 2 - Ponaanje graevinskim materijala i
graevinskih elemenata u poaru
poaru- Graevinski elementi
elementi-Pojmovi,
Pojmovi zahtjevi
i ispitivanja
2) HRN DIN 4102, dio 3 - Ponaanje graevinskih materijala i
graevinskih elemenata u poaru - Poarni zidovi i nenosivi vanjski zidovi
-Pojmovi, zahtjevi i ispitivanja

19

HRNDINu4102dio2teHRNEN1363 1.

20

Pri ispitivanju fasada, vanjskih zidova (ukljuujui ostakljenje)

koristi se temperaturno-vremenska
temperaturno vremenska krivulja koja slijedi normiranu
krivulju poara do desete minute tj. do temperature od nominalno
6580 C i ostaje na toj razini preostalo ispitno vrijeme (HRN DIN 4102
dio 3).
)

21

Nain ispitivanja
p
j graevinskih
g
konstrukcija
j u pogledu
p g
otpornosti na poar prema HRN DIN 4102 dio 2
Graevinska konstrukcija izlae se (jednostrano ili viestrano) u
stvarnoj veliini (ili veliini koju odreuju gabariti ispitne pei) djelovanju
simuliranog
gp
poara te p
pod p
projektiranim
j
optereenjem.
p
j
Zidovi (irina x visina)

2,0 x 2,5 m

Po jednoj osi napregnute meukatne konstrukcije 2,0 x 4,0 m

Dvoosno napregnute
p g
meukatne konstrukcije
j

4,0
, x 4,0
, m

Stube predviene irine

i 4,0 m duljine

Grede

4,0 m duljine

Stupovi

3,0 m visine
Di
Dimenzije
ij k
konstrukcija
t k ij za iispitivanje
iti
j prema HRN DIN 4102 di
dio 2
22

Tijekom ispitivanja graevinske konstrukcije u vremenu otpornosti na

poar ne smije doi do prekoraenja niti jednog od triju kriterija:
1. Ruenja konstrukcije (vrijedi za zidove, stropove, stupove i
grede), ( R )
2. Nastanka pukotina, naprslina i drugih otvora zbog ega dolazi
do prodora plamena (vrijedi za zidove koji razdvajaju prostor i
p
) (E)
stropove)
3. Srednja temperatura na neizloenoj strani (zida) ne smije
prijei 1400 C vie od poetne temperature, a najvea temperatura ni
na kojem mjestu ne smije biti via za 180C od poetne (vrijedi za
zidove koji razdvajaju prostor i stropove). ( I )

23

Kod stupova i greda kriterij za odreivanje otpornosti na poara je

poetak pojave plastinih deformacija.
Prema normi HRN DIN 4102 dio 2 graevinske konstrukcije i
elementi dijele
j se u sljedee
j
klase (razrede):
(
)
Klasa otpornosti na
poar
F 30
F 60
F 90
F 120
F 180

Trajanje otpornosti na
poar u minutama
30
60
90
120
180

Klasifikacija vatrootpornosti prema HRN DIN 4102 dio 2

24

F 90 A
znai da jje konstrukcija
j otpornosti na poar 90
minuta i da je graena od iskljuivo negorivih
materijala klase A
F 90 AB
znai da je nosivi, bitni dio konstrukcije graen od
g
materijala
j
klase A, a ostali slojevi
j
ili
negorivih
dijelovi mogu biti graeni i od gorivih materijala
klase B
F 90 B
znai da je konstrukcija izvedena od gorivih
j
klase B
materijala
Oznake klasa vatrootpornosti konstrukcija

25

svi dijelovi od materijala klase A

svi nosivi dijelovi od materijala

klase A

nosivi dijelovi od materijala klase B

Meukatne konstrukcije sa sputenim stropom

nosivi dijelovi od materijala klase B

svi dijelovi od materijala klase A

svi nosivi dijelovi od materijala

klase A

nosivi dijelovi od materijala klase B

Montani zidovi
26

Pri odreivanju vatrootpornosti pa i one najmanje (F30-A) bitno

je voditi rauna da
da, na primjer,
primjer elina konstrukcija zadovoljava
sastavnicu klase A, ali da bi se postigla vatrootpornost klase F30
treba konstrukciju obvezno zatititi nekom od priznatih metoda.
Ako se radi o drvenoj konstrukciji ona e uvijek dobiti klasifikaciju B,
B
npr. F(30,60,90) jer je osnovni nosivi element konstrukcije gorivi
materijal
t ij l drvo
d
k
koji,
ji d
da bi bi
bio vatrootporan,
t t
treba
t b biti zatien
ti propisima
i i
odreenom zatitom.
Kod drva treba voditi rauna da ista konstrukcija, neovisno o zatiti od
poara,

ne moe
dobiti
d biti kl
klasifikaciju
ifik ij A jer
j d
drvo ne moe
postati
t ti negoriv
i
materijal. Ono moe samo iz klase gorivosti B2 prijei u klasu gorivosti
B1 uz upotrebu premaza ili impregnacijskih smjesa.
27

Osim klasifikacijske oznake F kojom se definira vatrootpornost

za

zidove meukatne stupove

zidove,
stupove, grede
grede, nosae i stubita
stubita, prema HRN DIN
4102 imamo i sljedee oznake:
- klasifikacija W protupoarni zahtjevi za nenosive vanjske zidove,
parapete,
t
fasadne
f
d
elemente;
l
t
ogranienje
i j iisijavanja
ij
j ttopline
li
na
suprotnoj strani od vatre
- klasifikacija
kl ifik ij T protupoarni
t
i zahtjevi
htj i za otvore
t
na granicama
i
poarnih sektora kao to su vrata, zaklopke, roloi, industrijska vrata
ili poklopce na industrijskim transporterima;
- klasifikacija

vatrootpornost

zaklopki

ventilacijskih

klimatizacijskih kanala

28

- klasifikacija E vatrootpornost na elektrinim instalacijama uz

zadravanje njihove funkcionalnosti;
- klasifikacija G vatrootpornost stakla s umanjenim zahtjevima u
odnosu na stakla klase F;
- klasifikacija I vatrootpornost instalacija ahtova i kanala;
- klasifikacija R vatrootpornost prodora cjevovoda kroz granine
konstrukcije poarnih sektora;
- klasifikacija S vatrootpornost prodora elektrinih instalacija kroz
granine konstrukcije
g
j p
poarnih sektora

29

HRNEN.

30

Za ocjenjivanje ponaanja u poaru graevinskih proizvoda

pred
d kkoje
j su postavljeni
t lj i zahtjevi
htj i o ponaanju
j u poaru

razvijen
ij jje
usklaeni postupak kod kojeg se primjenjuju testovi u mjerilu 1:1 ili
umanjeni, koji odgovaraju mjerodavnim scenarijima poara.
P i
Proizvodi
di se ispituju
i it j u stanju
t j u kkojem
j
e
biti u upotrebi.
t bi
U mjerodavne kriterije ponaanja ubraja se:
- zapaljivost,
- brzina
b i iisputanja
t j ttopline,
li
- brzina irenja plamena,
- brzina stvaranja dima i otrovnih plinova,
- gorue kapljice/estice
- i/ili kombinacija tih kriterija.
31

Proizvodi kojima su postavljeni zahtjevi glede vatrootpornosti

i it j se prema normiranom
ispituju
i
ISO
ISO-poaru
budui
b d i dda u normiranom
i
ispitivanju otpornosti na poar nije predvieno simulirati temperature i
naprezanja kakva se pojavljuju kod prirodnih poara.

32

Ispitivanja predstavljaju mjeru za relativno ponaanje konstrukcija

i materijala
t ij l unutar
t kkapaciteta
it t i di
dimenzija
ij normiranih
i ih pei.
i O
Openito
it se
nesigurnosti glede nosivosti kod prirodnih poara uzimaju u obzir
time to se odrede konzervativni zahtjevi vatrootpornosti.

33

Scenarij prirodnog poara moe se primijeniti kao alternativa za

normirani poar i svrhovit je posebice u onim sluajevima gdje ne
dolazi do razbuktavanja ili ako su graevinski dijelovi izloeni
neravnomjernom zagrijavanju.

34

Temeljni kriteriji za opisivanje otpornosti na poar (vatrootpornosti) jednog proizvoda, prema HRN EN
graevinskog elementa, izraeno u minutama su:

35

OTPORNOSTNAPOARZIDOVA
HRNEN13651

36

38

39

40

41

42

43

Graevinske konstrukcije koje imaju samo nosivu funkciju

(primjerice stupovi) moraju udovoljavati kriteriju R,
R dok graevinske
konstrukcije koje imaju samo razdjelnu funkciju (primjerice pregradni
nenosivi zidovi)) moraju udovoljavati kriterijima E i I.
Graevinske konstrukcije koje imaju i nosivu i razdjelnu funkciju
(primjerice protupoarni zidovi) moraju imati i nosivu i razdjelnu
funkciju te moraju zadovoljiti kriterije R, E i I.

44

Kl
Klase
(
(razrede)
d ) ttreba
b razlikovati
lik
ti k
kako
k slijedi:
lij di
Za nosive graevinske dijelove:
REI tt:

najkrae vrijeme u kojem su ispunjeni svi kriteriji

((nosivost,, prostorna
p
cjelovitost
j
i toplinska
p
izolacija),
j ),

RE tt:

najkrae vrijeme u kojem su kriteriji nosivosti i

prostorne cjelovitosti ispunjeni,
ispunjeni

R tt:

najkrae vrijeme u kojem je kriterij nosivosti ispunjen.

tt vrijeme u minutama

45

Za nenosive graevinske dijelove:

EI tt:
tt najkrae
jk vrijeme
ij
u kkojem
j
su kkriteriji
it iji prostorne
t
cjelovitosti
j l it ti i
toplinske izolacije ispunjeni,
E tt:
najkrae vrijem u kojemu je ispunjen kriterij prostorne
cjelovitosti.
Vrijeme tt u kojemu je postignuta uinkovitost izraeno je jednim
od sljedeih brojeva: 15, 20, 30, 45, 60, 90, 120, 180, 240.
Time se mogu utvrditi sljedee mjerodavne klase (razredi):
- REI 15, REI 30, REI 45,
- RE 15, RE 30,
- R 15, R 30,

46

Klasifikacija
j graevinskih
g
konstrukcija
j i elemenata u
okviru europskog sustava klasifikacije
Resistance to fire
(HRN EN 13501-2, HRN EN 13501-3, HRN EN 13501-4 i HRN EN 13501-5)

Dok se prema HRN DIN 4102 dio 2 do 18 graevinske

konstrukcije i elementi ocjenjuju i klasificiraju prema ukupnom uinku
u pogledu nosivosti, ograivanja prostora i toplinske izolacije, prema
HRN EN 13501 2, HRN EN 13501 3, HRN EN 13501 4 i HRN
EN 13501 5 konstrukcije i elementi se klasificiraju prema
pojedinanim uincima koji se postiu kod djelovanja poara prema
normiranoj temperaturno-vremenskoj krivulji poara.

47

48

49

Tako se graevinski element s nosivou od 155 minuta,

funkcijom prostorne cjelovitosti od 80 minuta i toplinskom
izolacijom od 42 minute klasificira kao R 120/RE 60/REI 30.;
Graevinski dio s nosivou 70 minuta i funkcijom prostorne
cjelovitosti od 35 minuta klasificira se kao R 60/RE 30;

50

Kod nesimetrinih vatrorazdjelnih

j
g
graevinskih dijelova
j
s
funkcijom

prostorne

cjelovitosti

zasniva

se

klasifikacija

vatrootpornosti na djelovanju poara s bone strane,

strane gdje je
vjerojatno otpornost na vatru slabija, osim ako je smjer djelovanja
poara poznat
poznat.
D
Drave
l
lanice
i
mogu osim
i vatrootpornostii postaviti
ii d
dodatne
d
zahtjeve u vezi s poarnim ponaanjem graevnih proizvoda.

51

Odreivanje stupnja otpornosti graevina prema poaru

Odreivanje stupnja otpornosti graevine prema poaru temeljna je
preventivna mjera kojom odreujemo niz ostalih mjera zatite od
poara za odreenu graevinu, primjerice:
- potrebnu koliinu vode za gaenje,
gaenje
- veliine poara sektora ili
- potrebu ugradnje stabilnih sustava za gaenje poara
poara, ukoliko
posebnim propisima nije drugaije odreeno.
Potujui propisane postupke kod odreivanja mjera zatite od
poara pridonosi se optimalnom odnosu izmeu sigurnosti graevine
i investicijskog ulaganja, koje je esto naalost u praksi razlog
odbacivanja preventivnih mjera na zatiti od poara
poara.
52

Naknadno

pregraivanje

graevine

njezina

sanacija

protupoarnom smislu ima za posljedicu vee trokove ulaganja i

nedosljedno provedene mjere zatite koje se esto u ve izgraenoj
graevini niti ne mogu provesti.
U takvim sluajevima pribjegava se improviziranim rjeenjima iza
kojih svjedoci smo u praksi
kojih,
praksi, uglavnom stoji nepoznavanje poara i
njegovih zakonitosti, a koje bi morao poznavati svatko tko se bavi
protupoarnom zatitom.

53

Prema vaeim propisima podatak o potrebnoj klasi otpornosti na

poar graevine dobiva se u postupku ishoenja lokacijske dozvole u
okviru tzv
tzv. posebnih uvjeta graenja iz podruja zatite od poara
poara.
U ovim posebnim uvjetima graenja koje, sukladno odredbama
Z k
Zakona
o zatiti
titi od
d poara,

odreuje
d j Mi
Ministarstvo
i t t unutarnjih
t jih poslova
l
mogua su u pravilu dva stanja:
1. Klasa otpornosti na poar nosive konstrukcije odreuje se prema
vaeim hrvatskim propisima ovisno o namjeni graevine ili , kad oni ne
postoje ,
2. Prema inozemnom propisu koji se tada primjenjuje kao priznato
pravilo tehnike prakse.
54

Odreivanje stupnja otpornosti graevina prema poaru

Sukladno domaim propisima i normi HRN U.J1.240 (koja je povuena,
ali je na snazi tako dugo do su na snazi i pravilnici koji ju citiraju) sve
konstrukcije graevine razvrstavaju se u pet stupnjeva otpornosti prema
poaru temeljem njihove pojedinane otpornosti izraene u minutama i
poloaju u graevini.
STUPANJ OTPORNOSTI PREMA
VRSTA GRAEVINSKE
POARU (minute)
KONSTRUKCIJE
I.
II.
III.
IV.
V.
BEZ MALA SREDNJA VEA VELIKA
UNUTAR POARNOG SEKTORA
- nosivi zidovi
30
60
120
180
- nosivi stupovi
30
60
120
180
- nosive grede
30
60
120
180
- meukatne konstrukcije
15
30
60
120
- krovni
k
i pokrivai
k i i
15
30
45
60
- nenosivi pregradni i fasadni zidovi
15
15
15
15
- konstrukcije na putovima za
15
30
60
120
180
evakuaciju
NA GRANICI POARNOG

SEKTORA
- zidovi
60
60
90
120
120
- meukatne konstrukcije
30
30
60
90
120
- otvori
30
30
60
60
90
Stupnjevi otpornosti na poar iz preuzete norme HRN U.J1.240
55

I. stupanj
II. stupanj
III. stupanj

IV. stupanj

V stupanj
V.

bez otpornosti; gorive graevine (drvene i sline),

negorive vatroneotporne graevine (nezatiene
eline konstrukcije).
mala otpornost; djelomino vatrootporne graevine
(graevine sa zidom od cigle ili kamena i drvenim
meukatnim
k t i konstrukcijama).
k
t k ij
)
srednja otpornost; vatrootporne graevine za koje se
moe pretpostaviti da e u njima biti nisko poarno
optereenje
t j ((graevine
i od
d armiranobetonskih
i
b t
kih
konstrukcija i mjeovite grae - zid od cigle ili kamena,
a meukatna konstrukcija od armiranog betona ili svod
od cigle
cigle, zatiene eline konstrukcije)
konstrukcije).
vea otpornost; vatrootporne graevine za koje se
moe pretpostaviti da e u njima biti srednje poarno
optereenje (graevine od armiranobetonskih
konstrukcija; zidovi, stupovi, grede i meukatne
konstrukcije).
velika otpornost; graevine s velikom vatrootpornou
za koje se moe pretpostaviti da e u njima biti visoko
poarno optereenje (graevine od armiranobetonskih
konstrukcija, masivne izvedbe s poveanim zatitnim
slojem betona).
56

U usporedbi s austrijskom klasifikacijom graevina glede

vatrootpornosti
t t
ti (kod
(k d iizrade
d
procjene
j
ugroenosti

ti odd poara

prema
Tehnikoj smjernici za preventivnu zatitu od poara TRVB 100) moemo
zakljuiti da:
Stupanj I.

priblino odgovara klasi otpornosti na poar

< F30,

Stupanj II.

priblino odgovara klasi otpornosti na poar

F30

Stupanjj III.
Stupa

ppriblino
b o odgo
odgovara
a a klasi
as otpo
otpornosti
ost naa po
poar
a

F60
60

Stupanj IV. i V. priblino odgovara klasi otpornosti na poar

F90

57

Odabir graevinskih konstrukcija koje imaju traenu

klasu otpornosti na poar
Nakon odreivanja potrebne klase otpornosti na poar nosive
j g
graevine,, p
potrebno jje odabrati nosivu konstrukciju
j
konstrukcije
koja ima traenu klasu otpornosti na poar.
Temeljem vrijedee hrvatske normativno-tehnike regulative
ovaj odabir je mogue obaviti na sljedee naine:
1)
2)
3)

pomou tablica i prateeg prorauna,

ispitivanjem sukladno vaeim normama
odreivanje vatrootpornosti temeljem hrvatskih propisa

58

1) Odabir graevinske konstrukcije odgovarajuih parametara

preko tablica
Smisao tablinog odreivanja odgovarajue graevinske konstrukcije
s potrebnom otpornosti na poar praktine je i ekonomske naravi jer se
ovim nainom prije svega izbjegavaju skupa ispitivanja.
U tom smislu najdalje se dospjelo u Njemakoj gdje se ve preko 70
godina razvijaju norme iz podruja zatite od poara (skupine DIN 4102)
te

j j
obavljaju

ispitivanja
p
j

g
graevinskih

konstrukcija
j

svih

vrsta

laboratorijskim uvjetima izloenosti poaru, a dobiveni rezultati su svrstani

u tablice dane u normi DIN 4102 dio 4.

59

Primjena ovih tablica trai poznavanje odreenih utjecajnih

veliina, kao to su:
- nain izloenosti konstrukcije poaru (jednostrano, viestrano),
- graevinski materijal od kojeg je konstrukcija izraena (armirani
beton, elik, drvo, opeka i dr.),
- konstruktivni sustav,
p
j
- naprezanje,
- stupanj iskoritenosti presjeka i dr.

60

Temeljem navedenih veliina u tablicama HRN DIN 4102

4102, dio 4
odabire se odgovarajua graevinska konstrukcija koja ima traenu
otpornost na poar
poar.
Pritom treba paziti na odreena ogranienja vezana za razlike u
materijalima,
t ij li
alili moe
sasvim
i dobro
d b posluiti
l iti kkao orijentir
ij ti prii
odabiru graevinske konstrukcije traene otpornosti na poar.

61

2 ) Odreivanje
j otpornosti
p
na p
poar g
graevinskih konstrukcija
j
ispitivanjem
U svim sluajevima kad nije mogue odrediti otpornost na poar
nosive konstrukcije preko tablica i prorauna, neophodno je obaviti
ispitivanje. Kod tih graevinskih konstrukcija ovo je ujedno i jedina
mogunost jer je to propisano preuzetim Pravilnikom o obveznom
atestiranju

tipnih

graevinskih

konstrukcija

otpornost

prema

poaru...("Sl.list", 24/90.) te Pravilnikom o izmjenama i dopunama

Pravilnika o obvezatnome potvrivanju otpornosti na poar elemenata
tipnih graevnih konstrukcija te o uvjetima kojima moraju zadovoljiti
pravne osobe ovlatene za p
p
potvrivanje
j tih p
proizvoda ((Narodne novine
47/1997. i 68/2000.) sukladno preuzetim hrvatskim normama:

62

Otpornost na poar tipnih graevinskih elemenata i konstrukcija utvruje se

ispitivanjem prema navedenom Pravilniku sukladno preuzetim hrvatskim
normama:
1) HRN U.J1.070 - Tehniki uvjeti zatite od poara u graditeljstvu. Ispitivanje razvoja
poara kod konstrukcija u ispitnim peima
2) HRN U.J1.090
U J1 090 - Tehniki
T h iki uvjeti
j ti zatite
tit od
d poara

u graditeljstvu.
dit lj t
Ispitivanje
I iti j otpornosti
t
ti
zidova prema poaru
3) HRN U.J1.100 - Tehniki uvjeti zatite od poara u graditeljstvu. Ispitivanje otpornosti
stupova prema poaru.
4) HRN U.J1.110- Tehniki uvjeti zatite od poara u graditeljstvu. Ispitivanje otpornosti
meukatnih konstrukcija prema poaru.
5) HRN U.J1.114 - Tehniki uvjeti zatite od poara u graditeljstvu. Ispitivanje otpornosti
nosaa prema poaru
6) HRN U.J1.140 Zatita od poara. Ispitivanje otpornosti krovnih pokrivaa protiv
djelovanja poara izvana.
7) HRN U.J1.160 Tehniki uvjeti zatite od poara u graditeljstvu. Ispitivanje otpornosti
vrata i drugih elemenata za zatvaranje otvora u zidovima.
8) HRN U.J1.170 Zatita od poara . Ispitivanje otpornosti dimnjaka protiv poara.
9) HRN U.J1.190 - Zatita od poara. Zatitne mjere pri protupoarnim ispitivanjima
10) HRN U.J1.200 - Zatita od poara. Mjerenje temperature na neizloenoj strani
konstrukcije.
63

Otpornost na poar graevinskih elemenata i konstrukcija primjenjuju se i

hrvatske norme iz podruja zatite od poara i to: HRN DIN 4102 dijelovi 1
do 18 te HRN DIN 18 095 dio 1 i 2., kao na primjer:
1) HRN DIN 4102, dio 2 - Ponaanje graevinskim materijala i
graevinskih elemenata u poaru- Graevinski elementi-Pojmovi
elementi-Pojmovi, zahtjevi i
ispitivanja
2)) HRN DIN 4102,
0 , dio
d o 3 - Ponaanje
o aa je ggraevinskih
ae s
materijala
ate ja a i
graevinskih elemenata u poaru - Poarni zidovi i nenosivi vanjski zidovi Pojmovi, zahtjevi i ispitivanja

64

65

66

67

3)) Odreivanje
j klase otpornosti
p
na poar
p
temeljem
j
hrvatskih
propisa
U sadanjim hrvatskim propisima (koji su jo jednim dijelom preuzeti
propisi bive drave) mogu se nai tono odreene klase otpornosti na
poar nosive konstrukcije
p
j samo za manjij dio g
graevina ovisno o njihovoj
j
j
namjeni. Ti propisi su povueni iz uporabe, ali do daljnjega vrijede dok
promijene
j
svi p
pravilnici kojij ih citiraju.
j
se ne p

68

Tako se, primjerice za lakirnice, odreuje klasa otpornosti na poar

nosive konstrukcije od 120 minuta (kad slobodno stojeih lakirnica) ili 180
minuta
i t kod
k d llakirnica
ki i
u sastavu
t
d
drugog objekta
bj kt (preuzeti
(
ti Pravilnik
P il ik o
tehnikim normativima za ureaje u kojima se nanose i sue premazna
sredstva, "Sl. list" 57/85.).

Kod plinskih kotlovnica trai se da zidovi i krovovi kotlovnice moraju biti

otporni na poar najmanje 30 minuta ako postoji opasnost od preskoka
( ij
(prijenosa)
) ili prodora
d
poara

(
(preuzeti
ti Pravilnik
P il ik o ttehnikim
h iki normativima
ti i
za projektiranje, gradnju, pogon i odravanje plinskih kotlovnica "Sl.list",
broj 10/90.).
69

Prema Pravilniku o zatiti od poara u skladitima (N.N. 93/2008.)

Prostor skladita koje je smjeteno u objektu druge namjene mora biti
odvojen od te namjene (ili tog dijela objekta) poarnim zidom minimalne
otpornosti na poar od najmanje 90 minuta. Izvedba poarnog zida mora
odgovarati
g
p
priznatim p
pravilima tehnike prakse.
p
Otpornost na poar graevinskih elemenata na granici poarnih sektora te
nosivih graevinskih elemenata prostora razliite namjene skladita, a koje
se smatraju dijelom jedne tehnoloke cjeline, ili su poarni sektori manjih
skladita, treba biti najmanje:
30 minuta kod odvajanja prostora s niskim poarnim optereenjem,
60 minuta kod odvajanja prostora sa srednjim poarnim optereenjem
odnosno
90 minuta kod odvajanja prostora s visokim poarnim optereenjem.
70

Nosiva konstrukcija slobodnostojeeg objekta skladita mora

zadovoljavati najmanje otpornost na poar od 30 minuta, dok je na
granicama poarnih sektora, najmanja otpornost na poar propisana drugim
odredbama.
d db
Ukoliko je prostor skladita tien automatskim sustavom za gaenje
poara sprinkler ili drugim odgovarajuim automatskim sustavom za
gaenje poara
poara, nema zahtjeva za otpornost na poar nosive konstrukcije
za sva skladita povrine do 6000 m.
Ukoliko se skladite nalazi u sastavu graevine druge namjene za koju je
propisan vei stupanj otpornosti od poara, vatrootpornost konstruktivnih
g skladita mora biti najmanje
j
j ista kao i same graevine.
g
elemenata tog

71

Ako je nosiva konstrukcija skladita elina i pritom nije

vatrootporno zatiena, potrebno je dokazati da pri temperaturi od
500oC nee doi do deformacije konstrukcije koje bi izazvale
oteenja koja utjeu na otpornost na poar i stabilnost konstrukcije
na granici poarnih sektora kroz koje prolazi elina konstrukcija.
Skladite s poarnim sektorom povrine vee od 6000 m (iznimno
doputeno samo kao samostojea graevina) mora imati najmanju
otpornost
t
t na poar
svih
ih nosivih
i ih konstrukcijskih
k
t k ij kih elemenata
l
t 30
minuta.

72

Kod daljinski voenih i daljinski nadziranih elektroenergetskih

postrojenja odreeno je da se kod graevina:
- s niskim poarnim optereenjem (do 1 GJ/ m2) zahtjeva
vatrootpornost od 30 minuta
- sa srednjim poarnim optereenje (od 1-2 GJ/m2) trai se
p
od 60 minuta
vatrootpornost
- s visokim poarnim optereenjem (veim od 2 GJ/m2)
p
od 90 minuta
vatrootpornost
(Pravilnik

temeljnim

zahtjevima

za

zatitu

od

poara

elektroenergetskih postrojenja i ureaja (NN 146/2005.)

73

K d elektroenergetskih
Kod
l kt
t kih postrojenja
t j j i ureaja
j za proizvodnju,
i
d j
prijenos i distribuciju elektrine energije trai se da zidovi i
stropovi na granici poarnih sektora elektroenergetskih
postrojenja visokog napona smjetenih u graevinama za
druge namjene imaju klasu otpornosti na poar od najmanje
90 minuta, odnosno 120 minuta ako se navedeno postrojenje
postavlja u stambene ili poslovne zgrade, bolnice, vrtie, kole,
ob e kue,
ue, zatvorene
at o e e velike
e e ga
garae
a e ili po
portske
ts e obje
objekte
te (p
prema
e a
robne
Pravilniku

temeljnim

zahtjevima

za

zatitu

od

poara

elektroenergetskih postrojenja i ureaja (NN 146/2005.)

74

Kod graevina za uskladitenje plina predvia se da otpornost na

poar tih graevina mora iznositi najmanje 120 minuta (preuzeti Pravilnik
o izgradnji postrojenja za ukapljeni plin i o uskladitenju i pretakanju
naftnog plina "Sl. list", broj 24/71.).
Kod visokih objekata (graevine s prostorima za boravak ljudi iji su
podovi najvieg kata 22 m iznad najnie kate terena na koju se moe
pristupiti i intervenirati uz uporabu automehanikih ljestava) odreeno je
da nosivi i pojaani vanjski zidovi moraju imati klasu otpornosti na poar
od najmanje 90 minuta.

75

Za velik broj graevina, kao to su:

- industrijske
i d t ij k graevine,
i
- bolnice,
- domovi umirovljenika, djeji vrtii,
- trgovine,
- stambene graevine (izuzimajui visoke graevine),
- kazalita,, koncertne dvorane,,
- muzeji, biblioteke,
- portske dvorane,
- hoteli,
hoteli moteli
moteli,
- garae,
- aerodromi i mnoge druge graevine
ne postoje hr
hrvatski
atski propisi prema kojima se moe odrediti
potrebna klasa otpornosti na poar nosive konstrukcije pa se
primjenjuju strani propisi kao priznata pravila tehnike prakse.

76

Literatura:
[1] Zatita
Z tit od
d poara,

Temeljni
T
lj i dokument,
d k
t Bitni
Bit i zahtjevi
htj i b
brojj 2
2, S
Smjernica
j i Vij
Vijea
89/106/EEZ od
d 21.
21 prosinca
i
1988,
1988 Graevni
G
i godinjak
di j k
'99, Hrvatski savez graevinskih inenjera, Zagreb 1999.
[2] Fiter, Stj., Koprianec-Matijevac, Lj., Zatita od poara u graditeljstvu, Ministarstvo unutarnjih poslova - Policijska akademija, Zagreb,
2001.
[3] Carevi, M., Juki, P., Serti, Z., imara, B., Tehniki prirunik za zatitu od poara, Zagrebinspekt, Zagreb, 2002.
[4] Simovi,
Simovi V
V., Leksikon graevinarstva
graevinarstva, MASMEDIA,
MASMEDIA Zagreb,
Zagreb 2002.
2002
[5] Bobinec-Naprta, D., Zatita od poara i eksplozija, Zbirka propisa, Nading, Zagreb, 2001.
[6] Klosse, A., Klingelhfer, H.G., Preventivna graevinska protupoarna zatita, Promat struni lanak,
[7] PROMAT prirunik graevinske i tehnike protupoarne zatite, Zagreb, 2005.
[8] Egan, M.D., Concepts in Building Firesafety, John Wiley & Sons, New York, 1977.
[9] Vidakovi, M., Poar i arhitektonski inenjering, Fahrenheit, Beograd, 1995.
[10] Radi, J. i suradnici, Betonske konstrukcije prirunik, Hrvatska sveuilina naklada,
Sveuilite u Zagrebu Graevinski fakultet, ANDRIS, Zagreb, 2006.
[11] Ivi, R., Zatita od poara pri projektovanju i izvoenju zgrada, Beograd, 1966.
[12] Pravilnik o zatiti od poara u skladitima, N.N. 93/2008.
[13] Pravilnik o temeljnim zahtjevima za zatitu od poara elektroenergetskih postrojenja i ureaja, N.N. 145/2005.
[14] HRN DIN 4102 dio 2 i 4
[15] HRN EN 13501-2, HRN EN 13501-3, HRN EN 13501-4 I HRN EN 13501-5
[16] Pravilnik o obveznom atestiranju tipnih graevinskih konstrukcija na otpornost prema poaru elemenata tipnih graevnih konstrukcija
te o uvjetima kojima moraju zadovoljiti pravne osobe ovlatene za potvrivanje tih proizvoda.("Sl.list", 24/90.)
[17] Pravilnik o izmjenama i dopunama Pravilnika o obveznom potvrivanju otpornosti na poar elemenata tipnih graevnih konstrukcija te
o uvjetima
j
kojima
j
moraju
j zadovoljiti
j p
pravne osobe ovlatene za p
potvrivanje
j tih p
proizvoda ((Narodne novine 47/1997. i 68/2000.))
[18] http://www.sp.se/en/index/services/firetest_building/firetest_bu%C3%ADlding/env1187/Sidor/default.aspx
[19] http://content.yudu.com/Library/A1vbcx/ENV1187Tests/resources/index.htm?referrerUrl=http%3A%2F%2Fwww.firetesting.com%2FEN1187-test1
[20] Stefaan Teirlinck UK TK 03/03/2010 EU standards for FR
http://www.google.hr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CDYQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.iosh.co.uk%2Fgroups
%2Ff d
%2Ffood_and_drink_group%2Fnetwork_event_presentations%2Fidoc.ashx%3Fdocid%3Dbb861a76-4daa-457c-80eed di k
%2F t
k
t
t ti
%2Fid
h %3Fd id%3Dbb861 76 4d 457 80
e547147b9754%26version%3D-1&ei=-rbiUOyWH8rY4QSUvICwBQ&usg=AFQjCNGnXXRUWjShJDdx2fW-bTtD-xM6CA&sig2=T9LCtm8uVtwvDLgo9bjcQ&bvm=bv.1355534169,d.bGE
[21] Carevi, M. Novi sustav EU klasifikacije graevinskih konstrukcija, elemenata i materijala, Jesensko savjetovanje Hrvatske udruge
za zatitu od poara u suradnji s Graevinskim fakultetom u Zagrebu, Zagreb 2011.
http://www.hkis.hr/Upload/Documents/KnjiznicaNormoteka/2012-05-09%20POPIS%20NORMI%20HZN.pdf
http://www.hkis.hr/Upload/Documents/KnjiznicaNormoteka/2012
05 09%20POPIS%20NORMI%20HZN.pdf

77