Molo

Kyjiv 1967
Ole Berdnyk plidno praciuje na nyvi fantastyky,
kona joho nova knyha ce mandrivka ne tiky v nevidomi svity, a j u bezmeia liudkych du. U tvorach Berdnyka zavdy panuje duch vysokych liudkych poryva
i uka, atmosfera moranoji ystoty i cnotlyvosti, vira v
liudynu.

Roman-legenda

Vysoko v nebi, za chmaramy, yvu udesni ptachy chomi, o nikoly ne sidaju na zemliu. Navi jichni jajcia ne dosiahaju zemli.
Ptaeniata vylupliujusia pid as padinnia jaje i, viduvy prostir,
letia uhoru, v tu nebesnu sferu, kudy vede jich instynkt.
Indijka kazka

Dovhe yttia proyla Anura. Ta ne pamjataje vona takoji buri, jak nyni. Zdryhajesia chalupa
vid strachitlyvych udariv, i inci zdajesia, o sama bohynia buri Tinaka hamsely kulakamy po
bidnomu prytulku.
Ne hnivajsia, bohyne, epoe zivjalymy vustamy Anura, zakutujuy zi strachu holovu
starym hanirjam. Ne hnivajsia, spravedlyva. Ja ne zavynyla pered toboju. I mu mij Divara
v omu vin vynen? Lovy rybu lye dlia proytku, ne hrabuje morke dobro, yve myrno z susidamy, zustriaje sonce molytvoju praci Blahoslovenna Tinako! Za o hnivajesia?

Anura vmovkaje. Prysluchajesia tryvono. Buria liutuje e synie. Nezrymi ruky jiji arpaju ubohu chatynu rybalky, o-o zirvu blaheku pokrivliu j ponesu u bezvis.
Serce inky schvyliovano tripoe. Jaku my vona storoko oikuje, potim riue vidkydaje
diriave pokryvalo, spletene z suchych vodorostej, pidchody do vikoncia.
Tonkymy tremtiaymy rukamy vyjmaje Anura zelenkuvati yby z hirkoji sliudy. Do otvoru
vryvajesia hurkit pryboju. V temriavi metajusia tini duchiv okeanu j buri, cholodne siajvo misiacia z-za kolatych chmar plyve, perelyvajesia na zavychrenomu, tumannomu vbranni hriznoji bohyni.
Anura ohliadajesia. V kutku chalupy, na kupi sitok, spy Divara. uty nespokijnyj podych,
hluche burmotinnia. De brody nyni duch mua? Neve ne uje vin, jak liano Anuri, jak demony
vidaju rozdyraju jiji duu?
Tinako! Za o ty prohnivalasia na nau vbohu simju? Simju A de vona simja? Ve
dvadcia vesen i lit mynulo nad ostrovom, dvadcia raziv vitry prynosyly bili snihy z dalekych pivninych krajiv, dvadcia raziv jasne sonce vypyvalo jich vesnianymy dniamy, a j dosi Anura ta
Divara samotni. Ne uty v chalupi dytiaoho kryku i plau, ne uty ebetannia, ne siaju jasni
oi Bohyne! Moe, za ce hnivajesia? Ta chiba ja vynna? y ne vyplakala oi svoji temnymy
noamy? y ne sniasia meni onoi tonki dytiai rueniata j adibni vusta, o prypadaju do
hrudej mojich?
Bohyne! Zmylujsia! Znaju, o velykyj hrich ne zalyyty simja svoho na zemli! Blahaju
tebe, blahoslovenna, ne daj propasty neplidnym korenem! Prynesy z bezdonnoho lona, Tinako,
z lona nebes odnu ziroku dlia nas! Zroby ce, Tinako! Znaju, o zori, jaki ty mee veoramy
na zemliu, to dui novonarodenych. Ky meni takyj vohnianyj darunok, bohyne! Budu vinoju
raboju tobi na zemli i v carstvi predkiv
Svarysia nesamovyta buria. Stohne uvi sni Divara. Prymaroju stoji bilia vikoncia Anura.
Prysluchajesia.
I zdajesia jij, o zdaleka lyne tonesekyj holosok. Pronyzlyvyj dytiayj holos. Anura zdryhajesia. Tilo proyvaje blyskavycia. o ce, bohyne? y to zdajesia, y naspravdi?
Holos lunaje znovu, nastyrlyvo, vidajduno.
Tinako! Moe, to demony omany potiajusia nadi mnoju? o maju dijaty?
U pokrivliu o zahupalo. Pouvsia mohutnij holos:
Zustriaj doliu svoju, Anuro!
Zahorilosia serce inky, tysiai al pronyzaly tilo. Vona metnulasia do mua, schopyla za
ruku, arpnula. Vin liano kynuvsia zi snu, zirvavsia na nohy.
o stalosia?
Holos Tinaky, Divaro! jiji holos! uroysto-naachano kae Anura.
Jakyj holos? zaspokijlyvo perepytuje mu, pryhortajuy inku do yrokych volochatych hrudej. Tobi nasnylosia. Lia bilia mene, vspokijsia!
Ne nasnylosia, tryvoysia Anura. Ja ula dytiayj kryk. Ja molylasia bohyni. A potim
holos
Movu Anury znovu perebyv synyj udar v stinu. I huno prolunav holos:
Ne spokuajte doli, Anuro j Divaro! Bohynia lye odyn raz vidkryvaje oblyia astia!
uje? zatremtila vid radosti Anura. Mue mij, chodimo!
Divara, e ne otiamyvy vid podyvu, stupyv do vychodu, vidchylyv skrypui dveri. Anura
vyjla za nym.
Vysoenna chvylia vdaryla v skeliu, metnula chmaru bryzok na Divaru. Vin zachlynuvsia,
zakaliavsia. Zbenteeno prysluchavsia, vdyvliajuy u motoronu pimu.
Kudy jty? o ukaty, Anuro?
Zvidty kryy, blahano skazala inka, vkazujuy v pimu. Bilia zatoky. uje? uje!..
U hriznomu revyi buri spravdi prolunav dytiayj kryk.
Todi Divara ne zadumujuy kynuvsia do bereha. Bih lehko, jak dvadcia lit tomu, koly
lovyv prudku Anuru na pryberenomu pisku. Jak u ti dni, koly myluvav jiji karubkymy rukamy,

viduvajuy prune, palajue tilo svojim tilom. Jak u ti roky, koly spovniuvav serce svoje ekanniam dytyny. Tak bahato sumnych dniv i noej mynulo vidtodi. Spodiva i zneviry! Neve zmyloserdyla dolia?
Divara bih, zatuliajuy rukamy od buri. Namahavsia rozhledity tini, prysluchavsia do stohonu chvy.
O i zatoka. Nevelyka smuha, zachyena vid okeanu vysokymy skeliamy. Tut spoyvaju
ovny Divary. Tut tyche, siudy ne dosiahaju ruky demoniv buri.
Divaro! Divaro! kryy Anura. Ja bau uyj oven. Naych dva, a tut yj tretij!
Ta Divara ve j sam pobayv. Vin metnuvsia do tretioho ovna, schylyvsia nad nym. U hlybyni o bililo. Divara perestupyv erez bort. oven hojdnuvsia. Pid nohamy rybalky o zavoruylosia, zarepetuvalo dytiaym holosom.
Ptachom metnulasia do ovna Anura, schopyla bilyj zhortok, pidniala.
Dytyna, plauy ozvalasia inka. Nebo poslalo nam dytynu!
Do chalupy merij! otiamyvy, chrypko skazav Divara. Jiji treba zihrity!
Vony pobihly nazad. Anura zadychalasia vid astia j tryvohy. Vona nioho ne rozumila i ne
chotila dumaty nad tym, o stalosia. Dytyna! V neji bude dytyna! Diakuju tobi, Tinako! Raba
tvoja doviku! Doviku! Tiky zberey, ne obmany, ne vidbery nazad! Chaj ce ne bude snom!
Vony vnesly zhortok do chalupy. Anura poklala nemovlia na siti. Divara zachodyvsia rozdmuchuvaty voho u piurci. Zahorilosia haluzzia, spalachnulo polumja, osiajalo siru chatynu.
Nesy siudy.
Anura pidbicem nablyzyla do mua. Vony rozhornuly spovytok, v jakyj bula zamotana dytyna. Roevo-bile lyko jiji zmorylosia, rozpliuylysia oyci, zapliamkav bezzubyj rotyk.
Anura provela tremtiaymy paciamy po yvotyku dytiaty, niby chotila perekonatysia, o
vono yve.
Syn! proepotila inka, liubovno pestiay tonki rueniata. Syn, Divaro!
Vin bilyj, te poepky skazav Divara, omu ohlianuvy.
A o meni? rozhnivalasia inka. o meni do toho? Tinaka poslala nam syna! Vin
mij bilyj y ornyj!
Ale , Anuro, nesmilyvo movyv rybalka, rozhubleno uchajuy hrudy. My orni i
naleymo ornomu Volodariu Ty znaje, jak ne liublia bilych nai volodari! jich roblia rabamy
Ne vsich, riue zajavyla inka. U ornoho Volodaria je leginy bilych vojakiv. I
mudreci je bili. Ne hnivy bohyni, Divaro! A to zabere vid nas znovu syna!
Dytia vsmichnulosia, prostyhlo rueniata do polumja, zadrygalo nikamy.
Radije, radije! a zachlynulasia Anura vid astia. Nesy koziae moloko, Divaro!
Nesy chuti
Rybalka metnuvsia do dverej, vyjov. Nezabarom vin povernuvsia z velykoju hlynianoju sulijeju. Vidlyv trochy hustoho moloka v aplyok. inka pidnesla posudynu do vust chlopyka. Krapli vpaly na jazyok. Dytyna zapliamkala, vymohlyvo zakryala.
Choe, choe! kri sliozy promovyla Anura, prytyskajuy syna do vyschlych hrudej.
Divaro! Podiakujmo Tinaci!
Vony staly na kolina, poklaly dytynu na siti pered soboju i zaepotily hariai molytvy
vdianosti

Nastav ranok. Zatychla buria. Rozijlysia tui. Tiky lehkokryli chmarynky roevily-zolotylysia na schodi. Filetovo-bahriani vstaly skeli nad morem. Nad nymy yrialy hostrokryli bili ajky.
Divara pidniav siti, zhromadyv jich na mohutni plei. Stupyvy krok do chalupy, vidchylyv
dveri.
Anuro, plyvu
Tinaka chaj beree tebe, Divaro, rozuleno ozvalasia inka.

Vona stojala na porozi vbohoji chatyny. Divara vraeno dyvyvsia na druynu. Jak davno vin
ne pomiav u neji takoho aslyvoho vyrazu! Chiba o todi, koly vony buly molodi
omu tak dyvno hliady na mene, mue? laskavo zapytala inka.
Bo ty Divara odrazu ne mih znajty slova, bo ty nyni due harna, Anuro Ty niby
vdruhe stala divynoju
Anura spalachnula vid astia. Vona nino prytysla teplyj klubook do hrudej, zasmijalasia
stycha. Velyki oi inky zablyaly tajemnym vohnem, buzkovi huby zdryhnulysia laskavo, na
ornych okach zahraly cnotlyvi jamky.
Tak, tak, Divaro, le utno proelestila vidpovi. My znovu z toboju molodi. Nam
je dlia oho yty
inka zadumlyvo prymruyla, niby dyvylasia vdalynu i, kolyuy dytynu, protiano zaspivala starovynnu pisniu materiv Atlantisa, jaku davno mrijala zaspivaty.
Ziroka vpala z neba.
Na zemli narodyvsia synok,
Na sumnij, nepryvitnij zemli.
Ruy buria chatyny,
Vyryvaje dereva z korinniam,
Paly blyskavka lis,
Pohlynaje rybalok voda,
Zabyraje nevydyma smer vojakiv
Na sumnij, nepryvitnij zemli
Terpnu ruky v tiakomu trudi,
Lomy spynu vid boliu,
Serce plae vid strachu
Pered hriznym vohnem z nebes.
Ta nemaje strachu dlia materi,
Bo upala z neba radis,
Nebesna, jaskrava zoria.
Na zemli narodyvsia synok,
Na sumnij nepryvitnij zemli..
Ty radij, vyrostaj.
Jasne sonce striaj,
Pide v zorianyj kraj
Po sumnij, nepryvitnij zemli
ob zasiajaty znovu zoreju
U molonij dorozi nebes
Divara tak i zavmer z tiaharem sitok na pleach, sluchajuy pisniu. Koly Anura kinyla
spivaty, vin siajnuv blyskuym razkom zubiv, kreknuv zadovoleno, chytnuv holovoju.
Berey joho, Anuro. Teper tobi praciuvaty mene treba. Ja spravliusia za dvoch
Ni, ni, zachvyliuvalasia Anura. Ja vporajusia sama. Ty j tak tiako trudysia u mori.
Plyvy! Lovy nyni na trioch. Tiky odne nepokoji mene Treba osviatyty imjam soncia dytynu
Budemo daty ercia, zitchnuv Divara.
Chtozna, koly vin zavitaje, zabidkalasia inka. Nehoe dytyni yty bez imeni
Nazvemo poky o sami, vyriyv Divara. A potim, jak osviatymo, matyme syn ine
imja. Nazvemo joho Uratana
Darunok buri, vsmichnulasia Anura. Chaj bude
Rybalka proano kyvnuv i ruyv do moria. Vin zupynyvsia na skeli bilia zatoky,
usmichnuvsia sonciu, o schodylo bahrovym krualom nad morem, ninij syniavi, teplomu vitru.
Lehko zbih donyzu, kynuv siti v oven. Chotiv podyvytysia e raz na uoho ovna, v jakomu
leala vnoi dytyna, ale joho ve ne bulo.

Divara zdyvuvavsia. Chto b mih zabraty? A vtim, o vin pytaje. Buria dala syna, buria j zabrala oven. y ne zabahato vin choe darunkiv?
Rybalka siv u svij oven, vziav do ruk yroke veslo.
Vidtovchnuvsia od bereha, vydko proskoyv zatoku i spriamuvav oven u vidkrytyj
okean
Raz! Raz! Rytmino perekaujusia tuhi mjazy pid kiroju na ornych duych rukach, movby
vytesanych z bazatu. Striloju lety oven, zalyajuy burunystyj slid nad prozoroju hlybinniu vod.
Divara vsmichajesia, znovu chmurnije. Nae chmarynky probihaju po joho suvoromu
oblyiu. Tryvoysia serce. omu? Nevidomo zvidky pidkradajusia sumnivy, pereduttia nedobroho.
Radis! Chaj bude radis! Bo narodyvsia syn buri! Bilyj, jak morkyj pisok, harnyj, jak rankove
sonce, synyj, jak okean. Pryjdy, pryjdy, bohyne doli Kalauro, zachysty male dytia vid pryvydiv
achu!
Divara perestav hrebty, poklav veslo v oven. Tya proslalasia nad okeanom. Sonce velyno
vyhlianulo z-za oranevych chmar. Poplyvlo nebom na zolotomu ovni, roniajuy hariai krapli v
prozoru hlybi.
Divara prostiah ruky do jasnoho kruala, hlyboko zitchnuv i zaepotiv palko, ahue, v
prunomu rytmi:
Sonce predyvne,
oven velykoho rybalky,
Sonce vsesyne,
Ryba vohnianoho moria,
Prou tebe, prou
Oko svoje zverny do mene,
Vucho svoje schyly do mene,
Prochannia pryjmy moje
V siti zemni potrapyla ryba,
e mala, slabka, bezzachysna ryba.
Zhliasia, sonce,
Daj svoju sylu,
Daj jasnu doliu.
A koly za nym ide
Nenavysna dolia
Oberny svij plomi na mene!
Rybalka zamovk. Prysluchavsia. Poleheno zitchnuv.
Nu ot i harazd! Teper syn pid zachystom. Vse zle vpade na nioho, na Divaru. A jomu o?
Ve dosy poyv, nadyvyvsia svita, natrudyvsia. Mona vyruaty do predkiv. Tam krae lovyty
rybu. Oho! Tam e yryj okean! De vy, duchy zla i peali? Ne bojusia vas!
Divara pohlianuv u vodu. Joho oven stojav nad temno-zelenoju zahlybynoju. V tij smarahdovij ai sriblom vyblyskuju zhraji veselych ryb. Povano plyvu tovsti, syti klaotly rybysvyni, jak zvu jich rybalky; velyno, le pochytujuy plavnykamy, priamuju kudy hostronosi,
strunki, kostysti rualy. To najsmania ryba! Siohodni bulo b do rei spijmaty kika takych. Pryhostyty rybalok z nahody narodennia syna.
Divara pryvjazav odyn kine siti do ovna. Tycheko hrebuy odnijeju rukoju, druhoju stav
vykydaty u vodu si
A vveeri, koly sonce silo za obrij, koly temno-filetovi tini ohornuly dolyny, lisy, skeli, koly
procholodnyj viter dychnuv iz zachodu, chvyliujuy okean, bilia chalupy Divary, na yrokomu
skeliastomu majdanyku, zapalaly bahattia.
Bahatyj ulov pryviz Divara. Veselo klekoe voda v bronzovych kazanach, biliju oi u veletenkych ryb, dralyvo-solodkyj zapach smanoji stravy plyve nad ostrovom. Rybalky, jichni inky
ta dity otoyly druno vohnye, ekaju, spivaju starovynni pisni.

Protiano lyne melodija, vplitajesia v tychyj um okeanu, plyve povano, jak zorianyj neboschyl.
Divara daje znak. Kika starych rybalok kopystkamy vybyraju rybu z kazaniv, kladu
konomu v kamjanu mysku joho astku.
Zamovkaje pisnia. Poynajesia veeria. Smano pliamkaju huby, horia oi v ditej ta pidlitkiv. Lye stari ostrovytiany jidia povano, niby znechotia. Tak vely zvyaj.
Anura z chalupy pohliadaje na hostej, radije. Divara prynis jij u aplyku trochy juky, i vona
poji neju dytynu. Uratana oblyzujesia, smijesia. Smakuje? Znay, bude rybalkoju, radije bako.
Hosti prysuvajusia do kazaniv, siorbaju hustu juku. yvoty v ditej poodduvalysia, lycia
blya od yru, ale due smana veeria, ob kydaty jiji nedojidenoju. Chtozna, y skoro povtorysia takyj veir?
Ta o poroniju kazany. Hosti znovu zbyrajusia v kolo na majdanyku. Lunaju schvani
holosy. Liudy vymahaju, ob jim pokazaly nemovlia. Treba podiakuvaty jomu j bakam.
Anura nesmilyvo jde do hostej, prytyskajuy svij skarb do hrudej. Vona movazno perezyrajesia z Divaroju. Oblyia mua spokijne. V blyskuych, rozyrenych oach upevnenis. Vin ledve pomitno kyvaje.
Anura rozmotuje spovytok. Pokazuje syna. I vraz tya spadaje nad majdanykom. Hosti
mova. I tryvono movy Anura.
Uratana prostiahaje rueniata do hostej, vladno kryy:
Ua! Ua! Ao! Ao!
Dyvnyj homin poplyv navkolo. Z miscia vstav najstaryj rybalka Klaotlana. Vin prostiahnuv
kistliavyj dovhyj pale do dytyny j chrypko zapytav:
Bila dytyna, Divaro?
Nu to j o? suvoro vidpoviv Divara.
Zvidky u vas bila dytyna? Vy oboje orni
Ce darunok buri! prodzveniv holos Anury. Blahoslovenna Tinaka prynesla nam radis cijeji noi!
To darunok demoniv, zapereyv Klaotlana.
Demoniv, zitchnula jurba vslid za nym.
Pojava biloji dytyny viuje nam neastia, viv dali staryj rybalka. Navio ty vziav
jiji, Divaro?
Jak ja mih ne vziaty? skryknuv Divara, i temne oblyia joho nalylosia prychovanym
vohnem.
Dytia klykalo nas, vono z neba zoreju vpalo do nas! o ty kae, Klaotlano, o vy movyte,
liudy moria? Jak mona kydaty dytynu sered buri?
Dovho movaly rybalky. Nevmolymo zahrozlyvo dyvyvsia na dytynu Klaotlana. Anura,
tremtiay, zahortala Uratanu v pokryvalo.
Najstaryj rybalka, zvertajuy do jurby, povahom skazav:
Bili plemena ne v mylosti u ornoho Volodaria. Koly vojiny Volodaria pobaa dytynu na
ostrovi bude bida! Ne treba zarady odnijeji dytyny naklykaty bidu na vsich!
Ne treba, pochmuro burmotily liudy.
Viddamo dytynu tudy, zvidky vona pryjla, hrizno skazav Klaotlana. Viddamo jiji
okeanu.
Ni!!! strano zakryala Anura. Ni! Ne smijete! Razom zi mnoju! Tiky zi mnoju! Zi
mnoju!
Divara pidijov do inky, zatulyv jiji yrokoju spynoju. Oblyia v nioho posirilo vid hnivu.
Liudy, hrizno skazav vin. Oce tak vy diakujete za hostynnis? Klaotlano! Po-tvojemu
ne bude!
Bude! suvoro zapereyv staryj rybalka. A koly opyratymete, to skynemo zi skeli ne
lye dytynu, a j vas iz neju!
Jurba zimknulasia navkolo Klaotlany, pidstupyla stinoju do Divary. adily v sutinkach bahattia, nalyvalysia prozorymy arynamy zori v nebi, vyplyvav nad okeanom veselyj misia.
Divara vidstupav do chalupy, prykryvajuy soboju inku z dytiam. Neuchyno za nymy

povzla jurba. Tak vony movky dijly do skeli. Vnyzu chliupala chvylia, hrajuy fosforynymy
iskramy, na plesi okeanu merechtila sribna doroha.
Divara u vidaji pidniav ruky do zirok, hnivno zakryav:
Ehe-hej, nebo! Ehe-hej, syly buri j pomsty! Ehe-hej, duchy spravedlyvosti! Klyu ja vas!
Bezume! zareviv Klaotlana. Na koho vyklykaje syly pomsty?
Smer jomu! pidchopyla jurba, e tisnie obstupajuy pryreenych.
Ta v ciu my vsich vrazyv, niby hromom, lunkyj okryk:
Zupynisia! Imjam sviaennoho Soncia, zupynisia! Jurba zmialasia. Vsi ohlianuly.
Tryvonyj epit pokotyvsia mi liumy:
re! re Soncia! re Vohniu
Dyvy, dyvy, Divaro! vraeno promovyla Anura. Tinaka poula moju molytvu. Ce
sluyte Soncia!
Spravdi, do jurby nablyavsia re. Vin vynyk nespodivano z pimy, vvijov u kolo vohniv i
zupynyvsia, hrizno ohliadajuy liudej.
Oi joho palaly, mov blyskavyci, husti orni brovy chmaramy zijlysia na perenissi, vysoke
olo porizaly zmorky, dovha syva boroda spadala na mohutni hrudy. Plei joho pokryvala kira
muskusnoho byka znak erciv Soncia. Liudy, vraeni, zavmerly, schylylysia v pokloni pokory.
Klaotlana o chotiv pojasnyty, ale re, pidniavy vladno ruku, obirvav joho movu:
Vse uv! Vy hotuvalysia zdijsnyty zloynnu spravu. Dytyna prysviaena Vohniu! Vona
poslane Soncia! Bereisia prohnivyty Velykoho Baka, jakyj posy laje vam riatunok. Divaro,
Anuro! Zavtra, na svitanku, prysviau dytynu Sonciu!

Na druhyj de, rano-vranci, re znovu zjavyvsia bilia prytulku Divary. Vin nevidomo de
nouvav, ne znaty o jiv. Od snidanku vidmovyvsia, nioho ne hovoryv, tiky estom pokazav na
dytynu.
Anura, schvyliovana j tremtiaa, vynesla syna z chatyny. Za neju jly Divara i re. Rybalky
movaznym hurtom stojaly ostoro i zdyvovano-tryvono dyvylysia na ercia. Chto vin? Zvidky
zjavyvsia? Jak pereplyv na ostriv?
Na obriji kupylysia chmary. Okean blyav, mov sira, cholodna kira zmiji. Dychav koliuyj
viter.
Anura pohlianula na nebo, ziulyla od cholodu, proepotila:
Ne vydno soncia. Nedobryj znak
re movky hlianuv na neji. Odvernuvsia. Sklavy ruky na hrudiach, dovho dyvyvsia na
schid. Vusta joho buly micno stysnuti, dovha syva boroda kolychalasia na vitri.
Divari zdavalosia, niby re napruyvsia nazustri schodu. Jaka mohutnia syla prominylasia z joho postati.
Viter dychnuv synie. Okean zadvyhtiv, hojdnuvsia. Chmary zibralysia v huste pletyvo, zvychrylysia, potemnily. Vdalyni zahrymilo.
Z neba do moria potiahlasia temna civka, skaeno zakrutylasia, torknula chvy, pomala do
ostrova.
Smer! dychnulo achom mi rybalkamy.
A re navi brovoju ne poviv. Vin nezmyhno dyvyvsia tudy, de za chmaramy malo zijty
sonce.
e narodylosia kika smeriv. Chmary zametalysia u alenomu tanci. Pomaly, jak osinnie
lystia, nad okeanom.
Zolotymy spysamy majnuly v prostori promeni soncia. Oranevo-bahrovi spalachy zamajorily na chmarach. Po holubij haliavyni nebes peremono poplyvlo vesele svitylo.
re voruchnuvsia, vladno pokazav na dytynu. Anura pidnesla Uratanu do nioho. Vin obereno vziav dytynu na ruky, pidniav uhoru na synych doloniach, povernuv do soncia. Uratana zakryav, zadrygav nikamy.

Divara j Anura hotuvalysia pouty dyvni zakliattia, jakymy erci zvyajno suprovoduvaly
posviatu, ale suvoryj sluyte Soncia hovoryv zrozumilo, prosto:
Imja dytyni bude Vajvasvata,
Vajvasvata, proepotily maty j bako.
Ce oznaaje Poslane Svitla, viv dali re. Sonciu jasnomu, yvotvornomu duchu,
naomu Bakovi prysviauju Vajvasvatu.
Zvorueno sluchaly Divara z Anuroju. Dyvuvalysia zavoroeni rybalky. Zamovk syn na rukach ercia, vsmichnuvsia nazustri sonciu.
A re, pomovavy, nino skazav, zvertajuy do Vajvasvaty:
Sonce tvij bako,
Zemlia maty tvoja.
Bu, jak vony,
Vsiudy, zavdy
Jasnym, jak sonce, bu,
yrym, jak zemlia, bu,
Munim, jak lev, bu,
Mudrym drakonom bu,
Zlo spopeliaj,
mu rozhaniaj,
Vidvanym vojinom bu!
Divara dyvuvavsia. Zovsim ne schoyj na inych erciv cej sluyte Soncia. I mova joho
zvyajna, zrozumila. Ne stranyj, ne uyj vin, a blykyj i ridnyj. Zdajesia, o Vajvasvata dlia
nioho doroha j kochana istota. omu? omu tak zdajesia Divari?
A re lahidno promovliav dali, pidnimajuy chlopcia nazustri yvotvornym promeniam:
Vajvasvato, novyj vojine,
Vajvasvato, vinyj vojine!
Upodobsia Sonciu Vohnianomu Volodariu!
Vse viddaj inym i nioho sobi!
Blyskavyceju, hromovyceju
Pronyy maru yttia!
U boloti ne zupyny,
Prynadoju vladnosti ne zachopy!
Vajvasvato, Vajvasvato!
re zamovk. Vako zitchnuv, pociluvav dytynu v olo, peredav Anuri. Dovho dyvyvsia zatumanenym pohliadom na neji, na syna. Potim skazav:
Vaki asy pryjdu dlia liudej Atlantisa. Munimy bute, Anuro j Divaro. Berei
Vajvasvatu. Jomu naley bahato zdijsnyty. Due bahato dlia blaha
liudej
re odvernuvsia j ruyv do bereha. Potim rizko zupynyvsia, skazav:
Dyvna dolia ekaje joho. Koly vyroste peredajte: chaj ne bojisia strada! Chaj
znevaaje smer! Chaj ide, jak strila v polioti!
Kudy? tryvono zapytav Divara. Kudy jomu jty? Chaj ukaje, suvoro promovyv re. Zerno prorostaje v uroyj as. Nio ne peretvory zerno evkalipta v zerno liny.
Chaj zrouje zerno munosti v svojemu serci!..
Bie nioho ne skazav re. Tverdymy krokamy ruyv vin do moria i znyk za skeliamy.
erez jaku my ditlachy syponuly do bereha. Za nymy potiahlysia dorosli. Vsim kortilo pobayty e raz dobroho j suvoroho sluytelia Soncia.
Ta bereh buv bezliudnyj. Okean tako. Ne vydno bulo ni ercia, ni ovna, na jakomu vin mih

by poplysty do inych ostroviv. Sluyte Soncia znyk

Pokotylysia nad ostrovom dni j lita. Hrozamy stoholosymy, o suprovoduvaly burchlyvi

tropini zlyvy. Urahanamy strachitlyvymy, jaki zabyraly v mori rybalok, topliay jich v nezmirianych hlybynach. arivnymy prozorymy dniamy, koly puchnasti chmarynky, hrajuy, plyvly nad
roznienoju zemleju, a dereva hnulysia pid tiaharem ovtych, ervonych, oranevych plodiv. Snihovymy zaviriuchamy, o kotylysia z dalekoji pivnoi, nesuy liudiam cholod i chvoroby.
Vse mynalo. I zle j dobre. I pryjemne j ohydne. Pislia cholodiv prychodyla speka. Pislia holodu dostatok. Pislia smerti naroduvaly novi liudy.
Vse mynalo. Teklo, strumylosia rozmajitym yvym potokom. I v tomu potoci vyrostav, nalyvavsia syloju, vchodyv u yttia Vajvasvata.
Vin plavav z bakom na velykomu ovni, pomahav jomu lahodyty siti, zakydaty jich u more,
vytiahaty z bahatym ulovom. Materi vin prynosyv z bereha blyskui kaminci, nanyzuvav na tonki
nytky i, radisno smijuy, daruvav. Anura ne mohla natiytysia synom. Vin vyrostav sluchnianyj,
synyj, munij. I vse ne takyj, jak vsi.
Jichnie yttia zamykalosia v tisnych meach nevelykoho ostrova. Na zachodi bovvanily hory,
na pivdni zelenily lisy. A e dali, na obriji, inkoly mona bulo pobayty syniu smuhu inoho
ostrova. To buv Ruta, ostriv ornoho Volodaria, a na niomu legendarne misto Zolotych Vorit.
Vajvasvatu ne zadovonialo odnomanitne yttia bakiv. Vin ne hovoryv pro ce nikoly, ale v synich
oach syna Anura asto pomiala tuhu j tryvoni iskry prychovanych baa.
Mamo, zapytuvav veoramy Vajvasvata, kudy sonce chovajesia pislia dnia?
V lono boestva, synku.
Boestva, povtoriuvav Vajvasvata, nachmuryvy rusi brovy. Lono boestva A o
ce take, mamo?
Hrich pytaty pro cs, synku, stroho vidkazuvala Anura.
o oznaaje hrich?
Nedozvolene, synu. Te, za o boestvo karaje
Boestvo, zadumlyvo j protiano hovoryv chlope. Vono syne, mamo?
Najsynie za vse, synu. Navi sonce sluy jomu!
Navi sonce?! dyvuvavsia Vajvasvata. Ot ba! A sonce nikoho ne karaje. Vono svity
vsim. To jak e boestvo moe buty hirym za sonce?
Maty rozhubleno rozvodyla rukamy, zamovkala. Divara, sluchajuy syna, zadovoleno vsmichavsia, ale omu potim vako zitchav, pochytujuy kudlatoju orno-syvoju holovoju.
Mynaly dni. I znovu Vajvasvata pytav:
A kudy ponesly vora staroho Ototala?
Zakopuvaty, pojasniuvala maty. Joho spoatku spalia, a potim zakopaju.
Navio? dyvuvavsia syn. Chiba vin ve ne choe yty?
Pryjla smer, terpliae kazala maty. Ototala postariv, vtratyv sylu
I tak usi liudy? dopytuvavsia Vajvasvata. Vsi vmyraju?
Vsi, synu I ja vmru. I ty
I vse? Bie nas ne bude?
Mudri liudy kau, o my budemo. Tiky ne tut, a v krajini blaennych predkiv
De vona, mamo? tryvoyvsia Vajvasvata. Ja chou tudy. Tam, mabu, cikavo!
Maty hladyla syna po rusiavij holivci, vtiala:
e pryjde as, synu. Ty znatyme vse. o ja vidaju stara, temna inka? re, jakyj
prysviatyv tebe sonciu, kazav: de Vajvasvatu dyvna dolia! ekaj doli-svojeji, Vajvasvato!..
Chlope iov na bereh moria, sidav na kameni, sluchav hurkit pryboju, dyvyvsia na plyn zelenavych chvy. Vin vdyvliavsia v obrij, vsluchavsia u zvuky prostoru, steyv za blyskavynym poliotom kryklyvych ptachiv, niby chotiv u spletinniach minlyvoji pryrody znajty rozhadky tajemny,
o tryvoyly joho junyj rozum.

Ne znaty o prynosyly rozdumy Vajvasvati, ale maty bayla, o syn povertavsia z bereha
vspokojenyj, projasnenyj
I znovu kotylysia lita.
Ris, muniv Vajvasvata. Stav vin prekrasnym junakom. Synym, jak lev, strunkym, jak bambuk, jasnookym, jak sokil. ornokiri divata ostrova plakaly vid ahy veoramy, chovajuy od
storonnich oej poza derevamy, provodyly zakochanym pohliadom junoho veletnia.
Boh! Boh Soncia! epotily vony, zalamujuy ruky nad holovoju.
Bronzova kira junaka zolotavo blyala pid promeniamy veirnioho soncia, husti kueri rozsypalysia temno-rusym vodospadom po krutych pleach, oi horily blakytnym vohnem pid hustymy brovamy.
Vin iov na skeliu, na svoje zvyne misce, zavmyrav. Hrudy zdymalysia vid nejasnoho chvyliuvannia, vid prychovanoji tryvohy. Vajvasvata niby uv jakyj poklyk. Kudy? Chto joho klykav?
Dlia oho? Nichto ne mih vidpovisty jomu.
Ta odnoho vesnianoho ranku dyvna dolia, prorokovana ercem Soncia, znajla-taky
Vajvasvatu
Do ostrova nablyalysia try velyki korabli. Vony maly ornyj, zlovisnyj kolir. Nad nymy, na
ohlach, majaly ovti polotnya z kryvavo-ervonymy obrazamy Pirjastoho Zmija, o pazuramy
rozdyrav serce lebedia. Vitryl korabli ne maly, ne vydno bulo j hrebciv, ale o ruchalo jich po
vodi. Korabli povino nablyalysia do bereha, za nymy vyruvala chvyliasta burunysta dorika.
Ostrovytiany skupylysia na skeliastomu berezi, dyvylysia na neprochanych pryeciv,
movaly, tryvono perezyralysia.
Vajvasvata zacikavleno spytav:
Baku! omu vony plyvu siudy? Jaki dyvni velyki ovny Vitryl nemaje Nema vesel
o jich tovchaje?
aklunstvo, znechotia vidkazav Divara. Ne inake, jak aklunstvo. Ce korabli ornoho Volodaria. Ja bayv taki e v junosti. Serce viuje lycho Oj, nedobri ce hosti!
Korabli ve blyko. Na nych zavoruylysia postati v ornomu. Poaly strybaty prosto na milynu. Latuvalysia riadamy, movky brely do bereha, vyblyskujuy bronzovymy pancyramy.
Oblyia vojakiv zakryti ornymy makaramy. V prorizach blya cholodni oi. Ne rozibraty, o v nych zloba y bajduis.
Velete u bilomu olomi z ornym pirjam na verchivci vytiah me, o kryknuv. Vojaky te
oholyly korotki mei. Todi velete skazav, zvertajuy do ostrovytian:
Velykyj ornyj Volodar Ruty j Dajiji Ranataka, povelyte soncia, duch zemnoho kruha,
vinyj koro nezrymych i vydymych syl, zbyraje nove vijko dlia slavnych pochodiv. Ja ruka
Volodaria Ranataky. Ja joho slovo. Ja joho volia. Vsi junaky, zdatni nosyty zbroju, maju vstupyty do vijka Volodaria.
Jurba zacipenila. Zaholosyly inky. Spalachnuly strachom i nenavystiu oi olovikiv. A vojiny po znaku veletnia ve otouvaly yrokym kicem ostrovytian.
O, skryknuv radisno velete. Bilyj syla! udesna znachidka! Hej ty! Radij! Moje
oko vidznaylo tebe! Bude vodem zahonu v leginach Volodaria! Do mene ru!
Slova veletnia buly zverneni do Vajvasvaty. Junak rozhubyvsia, stupyv krok nazad. Anura
schopyla joho za ruky. Tilo jiji tipala lychomanka. Vona blahano pohlianula na Divaru, zaholosyla:
Muu, o ce? Naviky synoka viddaty na uynu? Divaro! Vajvasvato!..
Velete riue nablyzyvsia do Vajvasvaty, schopyv joho za ruku, smyknuv do sebe. Chlope
podavsia nazad. Velete pochytnuvsia.
Oho-ho! radisno-zlobno skryknuv vin. Dobra syla! Anu, ne protyvsia!
Vin spriamuvav vistria mea na junaka, a druhoju rukoju vkazav na korabli.
Ru do bereha i dy! Inake smer!
Mene! Mene krae! rydala Anura, zatulyvy soboju Vajvasvatu. Syna ne rute!
Ty, pokyku nikemnyj! Udarom nohy velete vidkynuv Anuru. Jakyj vin syn tobi
bilyj chlope? Vin rab ornoho Volodaria!

Vajvasvata spalachnuv vid obrazy za matir, schopyv velykyj kami i vyrhonuv joho v napasnyka. Velete, zojknuvy, zachytavsia, vpav. orni vojiny korunamy nakynulysia na Vajvasvatu,
obplutaly ruky j nohy reminniam, povalyly na zemliu. Vin voruyvsia pid nymy, jak vedmi, ryav
od liuti. Ale hodi bulo o zrobyty! Kice blyskuych meiv oddilylo Vajvasvatu ta inych junakiv
ostrova vid bakiv, materiv, sester i brativ.
Nad ostrovom lunav rozpalyvyj lement. Zacholola, zakliakla Anura, vytyrajuy krov z vust,
zatumanenym pohliadom dyvylasia, jak jiji syna pidvely z zemli j povely u vodu.
Mamo! kryav Vajvasvata. Mamo, dy mene! dy, baku! Ja povernusia!
Nikoly! zlovisno obirvav joho velete. Nikoly ne povernesia, rabe pohanyj! Ne
schotiv buty vojinom, bude dovinym rabom ornoho Volodaria! Dovinym rabom! Cha-chacha!
Strano rehouy, velete dav znak vesty polonenych.
Junakiv vyvely na bort korabliv. Ledve vydno bilu posta Vajvasvaty. O ue znyk vin, jedynyj, svitlookyj, radis sercia Anury, poslane soncia, dytia buri! O Kalaure, bohyne doli! O Tinako!
Za o karajete tak tiako? ym zavynyla Anura?
Vidaj i hniv yriaje ornym ptachom nad ostrovom. Vyruje voda za korabliamy. Nevydyma
syla ene jich he, do obriju. Buriana dolia vede Vajvasvatu do novych berehiv, do novych zvere,
u nevidomi tajemnyi svity

Ja jizde. Vizok tilo. Viznyk,

o keruje nym, intelekt. Mohutni
koni pouttia. Viky, jakymy jich
strymuju, rozum. Vizok cej my
po liachu vyprobuva.
Katha Upaniada

Maruira zupynylasia pered liustrom. Velykyj polirovanyj dysk vidbyv jiji strunku posta, zakutanu v malynovyj pla z vakoji pari, bronzovo-temne oblyia.
Divyna vsmichnulasia. Blysnuly radisno velyki orni oi, na okach zjavylysia lukavi
jamky. Vona pidniala ruky do hrudej, zamyluvalasia vytonenistiu paciv, graciznistiu dovhoji
yji, perelyvamy orno-synioho volossia, o vakoju chvyleju spadalo donyzu.
Ta vraz, divyna spochmurnila, vako zitchnula. Vidvernulasia od liustra. o jij krasa? o
jij pryvablyvis? Dlia koho? Chodyty dniamy j rokamy v bakovych palacach, sered nimych ta pokirnych sluh, viduvajuy na sobi vaki, ahui pohliady vojevod i akluniv, jaki tajemno rozdiahaju jiji v svojich rozbeenych duach i gvaltuju v nezrymych tajnykach serde. O sorom!
Navio jij take neliube, aliuhidne yttia? Navio? Vsia mohutnis baka Ranataky, Volodaria
Ruty j Dajiji, do jiji posluh, nezmiriani syly dyvovynych utvoriv aklunstva hotovi pidkorytysia
jij! A o jij do toho? Kudy poditiji tu sylu?
Maruira zupyniajesia pered velykym ovanym viknom. Za prozorymy ybamy vydno hirke

pasmo. Biliju snihovi veryny. Spokijni, nezvoruni. V nych bie mudrosti j ystoty, ni u vsiomu
znanni, jake zdobula Maruira. Zaplutani, chymerni istyny, dyvni idealy, orstoki prahnennia.
Vozvelyennia syly, vlady. Neve v ciomu smysl? y vona ne rozumije oho-nebu? Tak de mira
spravedlyvosti j smyslu?
Za viknom, v sadu, hojdajusia dereva. Pomi nymy nini rozmajiti kvity. Vony perelyvajusia tonkymy barvamy pid sonianym prominniam, usmichajusia svitovi, pryrodi, liudiam.
Maruira dovho z laskoju dyvysia na nych. Kvity, pevno, o znaju. Vony znaju take, o
zakryto vid liudej. Ni, ne mona tak bie! adoba znannia i liubov spovniuju jiji serce. Kudy
podity ci pouttia, kudy spriamuvaty?
Bako Joho zapytaty? y skae vin suvoryj, movaznyj i despotynyj? Zavdy v samotyni, zavdy v jakij tajemnij roboti abo v dalekych pochodach. A v omu smysl i meta joho yttia?
Maruira riue ruyla do dverej. Dveri tycho vidynylysia. Dali, dali! Rozsovujusia vaki
kylymy, ruchajusia vhoru schidci. Hraje nevydyma muzyka. ary. Vsiudy ary!
Divyna osudlyvo chytaje holovoju. Tak mona vmerty vid sumu. e trochy, i jiji, mabu,
hoduvatymu nezrymi mechanini pominyky. Jak vony ostohydly!
O vysoki strilasti dveri. Vony ne vidyniajusia. Maruira nesmilyvo torkajesia ruky. Zajty
y ni? y ne rozserdysia bako?
Zacho, Maruiro, ujesia vladnyj holos. Divyna zdryhajesia. Vchody do nevelykoho
zalu.
Obabi dverej neporuno stoja dvi postati. Blya u prysmerku ervoni oi. Chto ce liudy
y mechanizmy? Nevidomo. V rukach mei j dovhi vohnedyni trubky. Pevno, storoa!
Jdy siudy, doko, promovliaje zdaleka bako. Vin sydy u hlybokomu krisli poseredyni
zalu. Siudy
ne pronykaje soniane prominnia. Tiky sferyna pokrivlia sriblysia fosforynym siajvom ta
nevelyki prozori kuli nad stolom vyprominiuju mertvotne svitlo.
Maruira nablyajesia, nesmilyva j rozhublena. Vona ve alkuje, o pryjla. Ta pizno! Na
neji pyno dyvliasia strani, pronyzlyvi oi. Dovhe, suche oblyia Ranataky niby vysiene z ornoho duba, zmorky zakamjanily na oli, na okach; zdajesia, nae vin neyvyj, i lye polumjani
iskry pohliadu svida pro napruenu robotu svidomosti.
o tobi, doko?
Jaku my Maruira movy, potim navaujesia i riue hovory:
Mij Volodariu i baku! Kona syla povynna vstupyty v diju. Zerno zrouje z sebe kvitku
y derevo, viter hony korabli po moriu, navi nerozumni tvaryny znaju smysl svoho yttia A ja
A ty, ironino pidchopyv Ranataka, ne maje takoho smyslu? Tak?
Tak, baku, yro pryznalasia divyna. Ja muusia
U tebe tysiai rukopysiv, z podyvom skazav bako. U tebe nezlienni bahatstva j
molyvosti. U tebe pravo povelivaty sluhamy. oho ty e baaje?
Ja chou znaty j dijaty! riue skazala Maruira.
Znaty o? Dijaty o?
Znaty istynu! Dijaty dobro!
olo Ranataky napruylosia pid sitkoju zmorok, oi, zdavalosia, potemnily e bie.
Istyna Dobro o za cymy slovamy? Ty rozumije? o vkladaje v nych ta y ina
istota? Nerozumna dytyno! Kone slovo ce symvol pevnoji formy. A su vkladaje liudyna. V
odnu j tu formu mona nalyty rizni ridyny
Vin pomovav. Potim vidkryv tajnyk u masyvnij stini. Distav zvidty malekyj priamokutnyj
jayok. Podav joho doci.
o ce? zdyvuvalasia vona.
Mij darunok tobi. Sluchaj, o skau. Vyky chymery z holovy. Zabu ukannia. To porodennia fliujidiv svidomosti, jaki ne maju reanoho zmistu. Sluchajsia pouttiv ploti. Ty moloda
j zdorova. Ty doka Volodaria. Ja du vid tebe micnoho j synoho potomstva. Poperedu velyki bytvy. Bu spokijna j syna. Znajdu tobi dostojnoho mua, i vsi pryvydy rozdumiv znyknu.
Ne ukaty smyslu buttia, a tvoryty joho neobchidno! Zbahnula?
Ne znaju, proepotila Maruira. Ne znaju, baku. Toskno meni!

 A ob ne bulo toskno, skazav Ranataka, pryjmy darunok. Ce Vsevydiue Oko.

Vsevydiue Oko?
Vono. Cej darunok dopomoe tobi mandruvaty po zemli, bayty vse, o zachoe. Sumuvaty ne bude koly! Nu jak zadovolena?
Maruira schylylasia do ruky baka, pociluvala i movky metnulasia do dverej. Bilia vychodu
e raz vklonylasia j znykla.
Ranataka dovho dyvyvsia vslid jij, vako movav, rozdumujuy. Potim, hlyboko zitchnuvy,
znovu vziavsia zmiuvaty riznobarvni ridyny v prozorych posudynach.

Plemena Atlantisa j dalekych zamorkych zeme, narody tajemnyoji Ellady i ovti stepovi
vojiny daleko na schodi vsi rozpovidaju legendy pro nioho. Vsevydiue Oko maju heroji v
kazkach, pro nioho spivaju v starovynnych pisniach, pro nioho mriju veni Atlantisa. A teper vono
v rukach Maruiry! Tak prosto?
Jak potrapylo vono do baka? Zvidky?
Divyna zhaduje vse proytane neju. V drevnich manuskryptach je tumanni, symvolini natiaky na Vsevydiue Oko. Vono stvorene na inych planetach. Joho pryneseno mijony lit tomu na
zemliu z dalekych nebes yteliamy vyych sfer. Chto vony, tvorci udesnoho darunka?
Maruira ne moe rozibratysia v strokatomu potoci zna, o plyvly do jiji svidomosti z knyhoschovy. Staryj uyte Ngala, jakomu dorueno bulo vychovannia j osvita divyny, dobryj,
sumyrnyj did tycho vsmichavsia, koly uenycia doskipuvalasia do nezbahnennych tajemny,
chytav syvoju holovoju, dyvyvsia na neji prozorymy oyma i hovoryv:
Ptako moja! o ja skau tobi? Ty j sama moe proytaty v knyhach. Ja stverdu onebu, i ce stane dlia tebe istynoju! A istyna bezmena. Jak mou ja smertna liudyna stverduvaty absoliutne! Ty zbahnula, Maruiro? Ja chou, ob ty dumala, muylasia, ukala. Stradannia velykyj uyte. Tak hovoria drevni pryeci
Pryeci? perepytuje Maruira. Ty skazav pryeci? Ja bahato ula pro nych.
Zvidky pryjly vony?
Uyte zamovk. V oach joho zjavyvsia cholodok, ti zadumy vytaje nad temno-korynevym
vysokym olom.
Maruira dyvujesia.
Ty movy? Ja pytaju nedozvolene? Bako jako kazav meni, o nijakych pryeciv ne
bulo. o to legenda, skladena liumy, jaki rozchytuju vladu zemnych volodariv i erciv. o
skae ty?
Uyte zitchnuv, povoruyv tonkymy vustamy, promovyv:
Pokazaly Mudreciu zobraennia liudyny z dalekoji krajiny. Na doloniach i stupniach bulo
vydno vidkryti oi. Zapytaly Mudrecia: y ne zabobon ce? Chiba mona bayty nohoju y rukoju?
Spravdi, navajemo bayty rukamy j nohamy, skazav Mudre. Jak zdobudemo
dosvid, koly ne pryklademo ruk do praci? Duch na perenosysia po zemli nohamy.
Mudri liudy daly ce zobraennia, dodav Mudre, ob nahadaty pro su reej. A e
y ne schoi ci oi na vidkryti rany? Pravdu kau vam, erez rany zdobuvajete Svitlo Znannia
Bie nioho ne skazav staryj uyte. Tiky sumno j tryvono podyvyvsia na junu uenyciu.
A potim piov do svojeji observatoriji, na pokrivliu bibliteky. Ve na porozi dodav:
Vako bude tobi, dytia moje. Dumaj i oyaj serce. Divyni j tak nesterpno tiako. oho
jij, zdavalosia, ne vystaalo? Vse je, navi bie ni treba! Ale boly serce, jatrysia rozum nejasnoju tryvohoju, nezrymyj duch klye do diji, do ukannia. Jak perenesty nejasni poryvannia v
reane yttia?
Maruira v sebe vdoma. Nevelyka zatyna kimnata, vsia zaviana ovkovymy kylymamy. Po
buzkovomu tli plyve usmichnene sonce. Vid nioho strumliasia chvyliasti promeni. Letia barvysti

ptachy, nesuy v dziobach kvity. Maruira sila do kruhloho stolyka bilia vikoncia, neterpliae vidkryla skryku.
Na ornomu oxamyti blysnuv filetovyj krystal. Vin zakutyj u siru metalevu opravu. o tam,
u hlybyni, nevidomo. Jak dijaty, jak korystuvatysia Vsevydiuym Okom?
Maruira schylylasia nad krystalom.
Dobre bulo b vyrvatysia z pochmuroho palacu na voliu, ohlianuty svit z vysoty orlynoho poliotu!
O dyvo! Krystal spalachnuv holubym siajvom. Maruira pobayla v niomu nebo j dalekyj
okean, a vnyzu horod Zolotych Vorit. Za nym pasmo bilych hir, poriad palac Volodaria, jiji
baka.
Ote, pravda! Vsevydiue Oko nese jiji, kudy vona baaje!
Maruira metnulasia v prostir. Nye, nye. O u krystali vydno koncentryni smuhy horoda
Zolotych Vorit. Rozkini palacy erciv i vojevod. Bani observatorij i chramiv. yroki blakytni kanaly, rozkini pamy nad nymy. I jurba, rozmajita vesela jurba na berehach kanaliv i po vulyciach.
ovti, orni, oranevi, bili liudy! Veletni moriaky z hrubeznymy rukamy j yrokymy hrumy,
raby z vysokymy korzynamy na holovach, vertliavi divata v bilych plattiach a rozrizamy na stehnach. Vysoko v nebo porskaju vodohraji, pid potokamy procholodnych strumeniv veselo rehoesia ditvora.
Ech, jak choesia Maruiri tudy, do nych! O, omu vona narodylasia v palaci Volodaria!
Dali, dali! Bereh okeanu. Skeli j vysoki piniasti chvyli! Bje prybij. Chytajusia na chvyliach
korabli, hordo biliju vitryla.
A tam, poza horodom Zolotych Vorit, vzdov bereha prostiahlasia yroka pustelia. Maruira
bay jiji zhory. Tam te je liudy. Vony metuasia na plantacijach, o
roblia.
Po vuzekych kanalach tee voda. Zvidky? Ade tut nema riky. Aha, vodu dobuvaju z hlybokych kolodiaziv. Vysoki uravli schyliaju dovhi yji z vaennymy derevjanymy vidramy do
vody, jaka le-le poblyskuje sirym kruacem unyzu, povertajusia nazad, vynosiay v dziobach
dorohocinnu volohu.
Jak mechanizmy, zhynajusia j rozhynajusia bilia kolodiaziv raby. Vony blya vid potu, o
riasno vkryvaje tilo. Naprueni v neliudkomu zusylli mjazy, spotvoreni vid muky lycia.
Maruira achajesia. omu tak muasia liudy? Za vio? Neve nema u Volodaria mechaninych pominykiv? Pamoroysia holova v divyny. Vona bay achlyvi kartyny movby kri tuman.
Povino posuvajesia dali j dali nad zlovisnym prostorom pusteli. Bez dum, bez rozuminnia,
z odnym lye viduttiam tupoho boliu j nezbahnennosti
Pered zorom jiji vynykaje mohutnia bilokira posta. Temno-zoloti kueri vpaly na zmuene
prekrasne oblyia. Priamo v duu Maruiri pohlianuly velyki, pronyzlyvi blakytni oi.
Vona zdryhnulasia. Tycho skryknula vid nespodivanky. o take? omu tak schvyliuvav jiji
bilyj rab?

Inkoly Vajvasvati zdavalosia, o vin bay stranyj son.

Ne bulo nioho! Ni ornych korabliv, ni orstokych vojakiv, ni ostrova Ruta, ni palajuoji
pusteli. Ce jomu snysia I bezmena kamenysta ployna, i vuzeki kanaly, i uravli nad hlybokymy kolodiaziamy, i sotni rabiv, jaki dobuvaju vodu z-pid zemli, ob polyvaty neosiani plantaciji.
Vde i vnoi skrypy gigantke bylo uravlia, nimiju ruky vid natuhy, paly vohnem spynu,
yroko rozkrytyj rot chapaje rozpeene povitria Tak, tak! Cioho nema! e trochy, e nebahato
i vin prokynesia, i vse znykne Znovu bude bilia nioho laskava Anura, movaznyj bako, hluchyj hrim pryboju, jakyj hupaje v skeliu bilia jichnioho ytla
Ni, Vajvasvata ne prokydavsia. Mynaly dni. Mynaly noi. I chlope z achom zbahnuv, o

aslyve junake yttia ezlo, vyparuvalosia, jak bila chmarynka v hariaomu litniomu nebi.
Velete vojevoda dotrymav slova. Vin oddav Vajvasvatu hospodariam majisovych plantacij,
jaki postaaly zernom horod Zolotych Vorit. Sotni rabiv z riznych krajiv bilych, ornych, ovtych
oranku vychodyly z kamjanych vjazny pid nahliadom ornych vojakiv i prostuvaly do kolodiaziv. jich prykovuvaly do ciamryny tovstymy lanciuhamy. Vid kolodiazia nemolyvo vidstupyty
j na dva kroky. Vaennu baddiu treba bulo zahlybyty na pivsotni liktiv unyz, zaerpnuty vody i
potim vytiahty nazad. Ni zupynyty, ni peredychnuty, ni vypustyty z ruk bylo. Vhori, bilia uravlia,
buv chytryj mechanizm, jakyj zahrouvav smertiu tomu rabu, o kydav baddiu napryzvoliae
Vona pidnimala uhoru, vdariala vai, zhory padav kami i rozavliuvav nesluchnianoho.
Vajvasvata znav pro ce. Vin bayv kika takych vypadkiv. Na noho oach ne vytrymuvaly
neliudkoji napruhy molodi raby, vypuskaly z ruk bylo i, zapliuyvy oi, pokirno daly nemynuoho
Rozavleni kryvavi trupy rozkladaly pered kamjanyceju, ob raby uveeri, jduy na nilig,
bayly, do oho pryzvody nesluchnianis. Pislia takoho vydovya Vajvasvata ne spav do svitanku,
achlyvi prymary vytaly pered joho oyma, tilo tipala lychomanka.
A na svitanku znovu treba bulo jty do praci. Nahliadai lajuy rozdavaly rabam majisovi
kori j po mysoci hustoji teploji burdy. A potim vely jich do kolodiaziv. Vajvasvatu riatuvala joho
velyezna syla. V peryj de vin dosy lehko zakinyv svoju robotu, ale potim vsiu ni plakav
nykom od pekuoho boliu, jakoho zavdavaly obderti doloni.
Poriatuvav joho staryj rab Soat, jakyj leav poriad z junakom. Vin pouv stohin Vajvasvaty,
zrozumiv joho bidu. Distavy z-pid uzholivja puk zelenych majisovych kis, Soat pryklav jich do ran,
zamotavy hanirkoju. Bi potrochu vuchav. Vajvasvata z vdianistiu usmichnuvsia staromu. A
toj, alisno dyvliay na novoho raba, epotiv:
Bidna dytyno! oho tebe dolia zanesla siudy? Propade nizao!
Vajvasvata movav, bo ne znav, o vidpovisty. Zanadto stranym, nespodivanym bulo vse,
o stalosia.
Ne pospiaj, radyv junakovi Soat. Ne nadryvajsia. Znaju, o syly bahato maje, ta
tut jiji lehko vykynuty na viter. Vdianosti vid hospodaria ne matyme, to berey sebe. A raptom
usmichnesia tobi dolia Chto znaje?
Vajvasvata potrochu vtiahnuvsia v robotu. Zayly, zakarubly doloni, potemnilo pid sonianymy promeniamy tilo, mohutnia sitka yl i mjaziv obplutuvala ruky j hrudy.
Nahliadai dyvylysia na atletynu posta junaka, liutuvaly. Komu iz nych zdalosia, o zanadto lehka cia robota dlia biloho raba. Jak pirjinku, tiahaje vin baddiu tudy j nazad! Nijakoho
strachu, nijakoji muky! A jakyj to rab bez muky?
I vony zaminyly baddiu v kolodiazi Vajvasvaty na vdvii tiau. Chotiv protestuvaty junak,
ta nahliada tak vdaryv joho remenem, o kira trisnula na spyni. Vajvasvata prykusyv jazyka,
cho u dumci laden buv rozterzaty muytelia.
Teper robota vysnauvala junaka bie, ni inych. Navi joho molodych syl ne vystaalo,
ob znosyty achlyvyj tiahar. Vin poav chudnuty. Soat pomiav ce, viddavav jomu astynu svojeji pajky. I e pidtrymuvala Vajvasvatu nezminna vesela posmika staroho raba. To bula posmika
ne vymuena, ne tuna, ni! Junak bayv, o Soat niby osiajanyj zseredyny nezrymym vohnem.
Vin buv schoyj na zlydennu poarpanu nehodoju chalupu. Zovni vona obbyta, obluplena, v dranij
pokrivli svysty buria, a za pochylenymy stinamy hory zatynyj vohnyk, yvu dobri liudy, jaki
zavdy hotovi pryjniaty do sebe zmuenoho mandrivnyka, nahoduvaty joho, poklasty spaty
Dyvuvavsia Vajvasvata, zvidky ce v Soata? Jak vin v takij bidi zberih veseloi j navi radis?
Prote zapytaty Soata odrazu ne nasmiliuvavsia. Lye znav, o staryj rab prychovuje v dui jaku
tajemnyciu. Bez tajemnyci, napevne, ne mona tak dijaty j yty.
Osoblyvo viduvav Vajvasvata dyvnyj potiah do Soata veoramy, koly nahliadai zamykaly
rabiv do yrokoji ovanoji kamjanyci. Tut mona bulo pochodyty, rozimjaty zakliakli nohy, poleaty na kamjanych plytach, zaroslych burjanamy. Tovaryi, rozbyti cilodennoju praceju, zamertvo padaly na solomjani pidstylky. A Vajvasvata razom z Soatom sidaly ostoro i dovho movky
dyvylysia, jak nad nymy velyno kotylo chvyli nebesne more, spovnene zorianoju ryboju.
Soate, skazav Vajvasvata sumno. Staryj Soate! Meni tiako na dui, koly ja dyvliusia

na zori. Zdajesia, o ja vtratyv o. o prekrasne, nedosiane, velyke

Staryj rab zapytlyvo dyvyvsia na junaka, vsmichavsia, movav. Potim tycheko zaspivav
dyvnu, tryvonu pisniu protianu i melodijnu.
Koly ryba plyve v okeani,
Chiba ryba sumuje vid toho,
o otouje jiji vodiana stychija, ridna stychija?
Ni, ne sumuje ryba vid toho
Bjesia ryba na hariaomu pisku,
Zadychajesia na kamjanomu berezi,
Baaje pirnuty v zelenu hlybi,
o porodyla jiji!
Koly sokil yriaje u nebi,
Chiba sokolu vako vid toho,
o vitry joho v nebo zdijmaju,
U blakytne, udove nebo?
Ni, ne vako jomu vid toho!
A v klitci sumuje sokil,
U sici tripoesia sokil,
Koly zvjazani kryla yroki,
Koly nebo zakryte vid zoru,
O prekrasne, velyne nebo!
Pisnia chvyliuvala Vajvasvatu, ale vin ne rozumiv jiji hlybyny, jiji prychovanoho zmistu. I junak e ahuie dobyvavsia v Soata:
Ty zavdy veselyj, Soate. omu ty radije?
yttiu! prosto vidpoviv Soat.
yttiu, hirko povtoryv junak. De ty bay yttia, v omu? V stradanni? Soate! Ty
smijesia nadi mnoju!
Ne smijusia, serjozno vidkazav staryj rab. Joho suche ovte oblyia rozhladylosia, prozori oi siajaly, vdyvliajuy zadumlyvo v hlybyny neba. Ne smijusia, Vajvasvato. Ty e junyj,
ty nioho ne znaje. A ja poyv dosy Buv i vinym, buv i rabom! Znaju cinu svobodi j rabstvu.
asto liudy radiju lychovi i pealiasia, koly astia pidstupaje do nych. Chto skae, de vona
radis? I de neastia?
Ne rozumiju, sumuvav Vajvasvata.
Ujavy sobi, nino epotiv Soat, o ty povertajesia do ridnoho domu
Movy, ne hovory cioho, skrypiv zubamy junak. Ne bude cioho, ne bude
E, ne perebyvaj, smijavsia staryj rab. Povertajesia ty do ridnoji materi. Navkolo
pima, hroza, bahniuka. Ty mokryj, obirvanyj, cholodnyj i holodnyj. y bude bidkatysia, o ty
neasnyj?
Ne budu, pochmuro skazav Vajvasvata. Bo nezabarom znajdu prytulok vid buri!
Zbahnuv, laskavo zauvayv Soat. U mene je poperedu takyj prytulok, ridnyj
prytulok
De vin? nedovirlyvo spytav Vajvasvata.
Nad namy, dyvy, movyv Soat, prostiahajuy vn-schli ruky do zirok. Junae mij liubyj! Pamjataj, o vse mynaje i vse splitajesia v dyvnomu potoci yttia. Vpadajuy v rabstvo, my
hotujemo sobi dorohu do slavy. Zachopliujuy bahatstvom i velyiu, my nablyajemo do padinnia! Ja radiju, bo plau stari borhy. Koly e treba rozplatytysia?
Vsedno ne zbahnu, pochmuro zapereyv Vajvasvata. ornyj Volodar maje neosianu vladu. Ty lye ervjak pid joho obotom. Vin hospodar svoho astia j neastia. A ty? A ja?
My zaleymo vid odnoho joho slova
Staryj Soat tycheko zasmijavsia, obniav Vajvasvatu za mohutni plei, prytys do sebe.

 To obmay. To mara rozumu, jakyj ne bay hlybyn buttia, Vajvasvato. Vin ornyj Volodar spravnij rab. A my vini! Zaekaj. Ja pojasniu. Ta tiky moji pojasnennia nioho ne dopomou, koly ty sam ne zbahne. Skay vidverto oho ty najbie choe?
Voli! skryknuv Vajvasvata. Bie nioho. Ni palaciv, ni rabiv, ni ovniv, ni zolota.
Voli!
udovo, zasiajav Soat. Mij drue, prekrasno! Tobi j meni ne treba nioho. A ornomu Volodariu i joho vojevodam potribno bahato oho! I raby, i palacy, i chramy, i polia, i korabli.
jim potribna vlada nad liumy, nad svitom. Jak e ty ne zbahne, o vony nikoly ne matymu
svobody? Vony raby vsioho toho, bez oho ne mou obijtysia. Vinyj lye toj, chto vidmovyvsia od
usioho. Navi od sebe!
Vid sebe? Jak ce?
Cioho ne mona pojasnyty, skazav Soat. Ce prychody u taku my, na jaku ne mona
vkazaty. Jak rozkvitaje kvitka
Ty mudryj, Soate, hariae movyv Vajvasvata. Ty mudryj i dobryj. Ta ja ne vse rozumiju. I ja ne chotiv by vidmovliatysia vid sebe! Ni! Ja chotiv by staty vinym i synym!
Dlia oho?
ob zrujnuvaty, svavoliu j rabstvo! hnivno vidpoviv Vajvasvata. ob usi liudy
mohly vino dychaty j yty! I ob buly sami sobi hospodariamy!
A o ty baaje sobi za ce, junae? spytav stari rab. Za te, o zviny rabiv?
Nioho, zdyvovano skazav Vajvasvata. A navio sobi? Koly inym bude dobre, to
radisno bude j meni
Soat zasmijavsia vdovoleno.
Todi ty te vidmovyvsia od sebe, drue mij. Tiky rozum tvij e tuhyj i nepovorotkyj, a
serce, jak almaz. Berey serce, Vajvasvato! Vono pryvede tebe do pravdy
Junak bolisno rozdumuvav nad slovamy Soata, namahavsia zbahnuty jich. Ta hodi bulo. e
malo mozok zakarbuvav zna, e malo dosvidu vlylosia do ai dui, ob zrozumity tajemnyi
dumky staroho raba.
Tak mynaly dni j noi. Vajvasvata metavsia sered zahoroi, jak lev po kamjanyci, ukav vychodu. Kydavsia do Soata, palko epotiv:
Ne vytrymaju, staryj Soate! Ne vytrymaju! Treba vtikaty! Pomoy meni!
Kudy vtee? sumuvav Soat. Ty takyj prymitnyj. Odrazu spijmaju Odnae treba
o prydumaty. kiru mona pofarbuvaty. U mene je sik, prychovanyj ue davno A volossia postryemo. Nu-nu, leopard! Zaduy! Tyche, a to chto pouje! Buty bidi!
Vony znajly misce v kutku kamjanyci, de nichto ne spav. Poaly potrochu piddovbuvaty
zemliu, vykydaly v stinu jamu. Ale radis jichnia j nadija buly nedovhymy. Chto pomityv ti hotuvannia i povidomyv nahliadaiv.
Soata i Vajvasvatu spijmaly na hariaomu. Na svitanku jich liuto byly reminniam pered jurboju rabiv. Nalyvalysia krovju bahrovi smuhy na spynach, pochniupyvy, stojaly raby, i, jak
zavdy, laskavo smijalosia sonce, pidijmajuy nad okeanom.
Povernuvy z roboty, Vajvasvata byvsia holovoju ob kaminnia, stohnav vid bezsyllia, rvav na
sobi volossia.
O Soate! o dijaty? Teper kine! My raby nazavdy. A ty kazav: my vini! Ty kazav, o
vony raby! Cha-cha! Soate! o teper tvoja mudris skae? o?!
Nerozumna dytyno! alisno proepotiv staryj rab. Tebe buntuje bi i spraha pomsty.
Ne dumaj pro sebe. Vspokijsia! I bu radisnyj! Ja ne smiju, ne krey oyma na mene! Bo hore,
koly vono navi pryjlo, ne daje ni vtichy, ni pomoi! Radij u hori, Vajvasvato! Radis to velyka
syla! To nae zvinennia, junae!
Ty v bezodni rabstva vvaaje sebe vinym? Soate! Ja boevoliju! Ja ne mou zrozumity
tebe
Zrozumije, zapliuyv oi Soat. Nezabarom ornyj Volodar hadaje, o volodije
mnoju? Durnyci! Vin volodije, i to tymasovo, lye tilom A o tilo? Mara Ty bay, jake vono
nikemne, jak lehko joho znyyty Vsi hynu, vsi hnyju u zemli Odyn ranie, inyj piznie To
navio dryaty za tym, o vse odno znykne ym e volodije ornyj Volodar, Vajvasvato?

Hnojem A dua moja nepidvladna jomu I nikomu! Nikomu, uje? Volia moja, duch mij zi
mnoju. Ja vteu z vjaznyci tila, koly zachou. Nijaki volodari ne vtrymaju mene Vony strachaju
mene smertiu. Ale smer to svoboda. Svoboda, Vajvasvato
Staryj rab zabuvsia v marenni. Vin o burmotiv, zahortajuy u hanirja, ale Vajvasvata ve
ne mih nioho rozibraty. Vin prosydiv cilu ni bilia nioho, spustoenyj i pochmuryj. A koly vranci
nahliadai vyhanialy rabiv na robotu, Soat, jak zavdy, vsmichavsia.
Staryj nahliada rozliutyvsia, pobayvy toj usmich.
Hej ty, rabe pohanyj! Ty smije nasmichatysia? Pislia toho, o oderav uora? Anu, dajte
jomu bie vidro! ujete? Chaj teper posmijesia!
Ta na oblyi Soata ne zminylosia nioho. Vin lye z alem pohlianuv na nahliadaa i, rozluajuy z Vajvasvatoju, skazav:
Pora meni, junae. Pora dodomu
Kudy? ne zrozumiv Vajvasvata.
Do baka, vsmichnuvsia Soat. Spoyvaty Ve ne mou trymaty tiahar. Pryjdu ini
A ty terpy. Terpy, Vajvasvato! I pamjataj pro radis!
Vajvasvata zanuriuvav baddiu v kolodia, vytiahav, vylyvav vodu v koryto i nijak ne mih vidihnaty tryvonych dumok pro Soata. o vin nadumav? Kudy vin choe vtekty?
Koly sonce pidnialosia v zenit, na plantacijach prolunaly liuti kryky. Vajvasvata bayv metuniu, uv lajku nahliadaiv, ale ne znav, o trapylosia.
Tiky vveeri, koly rabiv zavodyly do kamjanyci, Vajvasvata ne pomityv u jurbi Soata. Serce
junaka zatripotilo bolisno j tiako. A bilia vchodu na travi lealo rozavlene tilo. Po barvystych
hanirkach, jakymy Soat obmotuvav nohy, junak piznav staroho raba. Raba? Teper ue Soat ne buv
rabom. Vin zvinyvsia vid rabstva. Vin buv vinyj!
Vajvasvata zbahnuv, pro jaku svobodu hovoryv staryj tovary. Jak prosto, jak lehko! Odna
my i ruysia temnycia! Znykaje vse nebo, kamjanycia, ornyj Volodar! Pustyty bylo, vpade
kami i kine! Mabu, tak zrobyv i Soat.
Toho veora Vajvasvata sydiv u kamjanyci na zvynomu misci samotnio. Raby zdaleka
pohliadaly na vbytoho horem junaka, ale ne pidchodyly, bo znaly, o ne mona zaraz joho ni
vtiyty, ni rozvayty.
Vajvasvata dyvyvsia u temno-synie nebo, zori pomahaly tamuvaty nesterpnyj bi dui. Ne
bulo dum, ne bulo mrij Pusto v serci! Lye v prostori vidluniuvaly tychi slova:
Koly sokil yriaje u nebi,
Chiba sokolu vako vid toho,
o vitry joho v nebo zdijmaju,
U blakytne, udove nebo?..

Maruira ne mohla daty rady svojemu serciu, ne mohla zaspokojity svidomis. o jij bilyj rab,
pobaenyj v krystali Vsevydiuoho Oka? o vin jij nevidomyj i uyj? Dni j noi vona sposterihaje za nym, dumaje pro nioho j muysia za joho doliu. Dyvni blakytni oi. Magnetyne lyce,
jake marysia jij u snach. omu?
Divyna chotila pohovoryty zi starym uytelem, ale potim vyriyla ne treba! Chtozna, jak
podyvysia uyte na jiji pouttia, o podumaje. Bo j sama vona e ne rozibralasia v sobi.
I o vona jde do baka. Volodar poklykav jiji. Navio? Moe, tomu, o jij spovnylosia pjatnadcia lit? Koly maty bula yva, jij oroku daruvaly v cej de ihraky, barvysti vbrannia, smani
plody z dalekych zamorkych krajin. Moe j nyni bako zhadav pro ce i vyriyv vidnovyty toj
zvyaj? y potribno jij ce? Nema materi, nema jiji tychoho arivnoho smichu, jiji laskavych karych
oej. Jaki veseloi bez neji?
Maruira prochody vukymy, vysokymy korydoramy. V niach stoja skuptury Ranataky,

vytesani z ornoho granitu. Oblyia baka hrizne, ino zimknuti vusta, ruky skladeni na hrudiach. Bilia pidniia konoji skuptury hory ninyj svitynyk. oranku erci slua bilia cych
idoliv, kuria aromatni oliji, moliasia. A Maruiri smino j nijakovo! Navio tak bahato obraziv
odnijeji liudyny? I navio jij molytysia? Kau, Ranataka boh! Jakyj e vin boh? Liudyna, jak i
vsi. To omu nazyvaju bohom Volodaria Ruty j Dajiji? Pravda, ne lye vin maje svoji zobraennia. Bahato znatnych liudej vojevod, akluniv i majetnych sluyteliv sporudyly v chramach
vlasni kaplyci j utrymuju erciv dlia molytov i ertv. Dyvni liudy!
Maruira vchody do baka. Vin siohodni usmichnenyj, zadovolenyj. Mene zmorok na oli,
oi prymrueni, j pohliad jich volohyj, mjakyj.
Pidijdy blye, doko, lunaje holos Ranataky. Vin klade ruky jij na plei, dyvysia v oi.
Sumno zitchaje.
Ja ne hoden daty tobi takoji radosti, jak maty, Maruiro. Ta o v mojij syli zrobliu. Tobi
siohodni pjatnadcia lit. Ty ve velyka. Skoro bude inkoju. Prosy, o baaje. Vse, o choe
serce tvoje. Slovo Volodaria zakon.
Znenaka svidomis Maruiry pronyzala blyskavycia. O vono! Teper abo nikoly! I, opustyvy
oi, vona skazala:
Mij Volodariu i baku! Ja diakuju tobi za Vsevydiue Oko. Ja bie bau, ja maju zmohu
mandruvaty po tvojemu carstvu
Po naomu carstvu, mjako dodav bako.
Tvoje carstvo prekrasne, vdiano vsmichnulasia divyna. Osoblyvo meni spodobalysia kazkovi kvitui sady. Ja b chotila rozvesty taki kvity v palaci. ob odnia myluvatysia nymy,
ob vdychaty jichni pachoi
To ja pryliu rabiv, vony odrazu perevezu.
Ni, riue skryknula Maruira. Ne treba tak prosto. Meni ne cikavo odrazu maty sad.
Ja chou, ob vin ris postupovo, ob ja bayla vse vid narodennia kvitky do zriloho plodu. I
ob mohla sama vyrouvaty jich. Baku, daj meni odnoho dobroho j synoho raba, ob vin dopomahav meni
Jaki dribnyci! nevdovoleno skazav Ranataka Ty b mohla poprochaty o znanie!
Bery sobi jakoho choe u palaci.
Ne chou v palaci, zitchnula divyna. Vony nikemni j ledai. I pidstupni. Nyporia
vsiudy, pidhliadaju Ja ne liubliu jich!
Ce pravda, zasmijavsia Ranataka. Todi treba vybraty na plantacijach. Tam raby
zvyni do roboty. Sluchniani j syni. Hm! o my zrobymo? Tak i buty! Trochy asu prysviau
tobi, doko! Zbyrajsia, letymo za misto!
Maruira proohom kynulasia do svoho pokoju. Vona ledve strymuvalasia, ob ne vykryty
sebe, svoho astia.
Vyjlo, vyjlo! Dobryj duch pokijnoji materi pomahaje jij. Ale tycho, tycho. Ranataka aklun, vin umije ytaty dumky! Tycho, ni slova!
Divyna odiahla temno-synij pla, spustyla na oblyia prozoru ornu sitku. Chutko zijla
po spiranych schidciach na pokrivliu palacu, mymo neporunych vartovych-veletiv, mymo bibliteky. Tut, bilia hlybokoji nii, ve ekav na neji bako. Mohutniu posta joho obliahala zolotysta
kouha z dribnoji metalevoji lusky, plei pokryvala orna nakydka, holovu vinav olom z obrazom Pirjastoho Zmija. Ranataka vkazav na lehkyj napivprozoryj oven, o stojav u nii.
Sidaj!
Maruira chvyliujuy sila na prune sydinnia. Bako navproty. Vartovyj ovtolycyj kremeznyj velete zapytlyvo pohlianuv na Volodaria. Toj nedbalo kyvnuv.
Zalyajsia tut. Ja sam
Ranataka vidkryv poseredyni ovna nevelykyj sribnyj jayok. Peresunuv malekyj vaele.
Maruira vidula zapach svioho zerna penyci. Poulosia dzyannia. oven hojdnuvsia. Navkolo
bortiv joho vynyklo tumanne tremtlyve kolo. Vono temnilo, nasyuvalo, uiniuvalo.
oven pidniavsia v povitria. Proplyv nad sferoju observatoriji, popriamuvav do hir. Dychnuv
teplyj volohyj viter, nasyenyj zapachom moria. Maruira zachopleno ohlianula velynu panoramu
horoda Zolotych Vorit, vdychnula na povni hrudy aromatne povitria, povernulasia do baka.

 Baku mij i Volodariu! omu b usim liudiam ne daty letiuych ovniv? Jaka to radis!
O durna divyno! nachmuryvsia Ranataka, skosa pohliadajuy na vulyci horoda Zolotych Vorit. o bude, koly vsia ota neystota liudka pidnimesia v nebo? O bohy! Ja ne chou
doyty do takoho dnia!
Maruira prykusyla jazyk. Vona rozulylasia j zabula, o bako zovsim inake dyvyvsia na
svit, ni vona. Chiba ne svaryv vin jiji bahato raziv, koly vona vyjavliala ulis i mjakis do liudej?
Tycho, tycho, ne slid budyty v niomu nijakych pidozri!
Nasuvajusia kryani apky hir. Dychaje cholodom vid nych. Maruira zakutujesia v teplu
nakydku. Ranataka klade ruku na sribnyj jayok, i oven znyujesia, plavno pochytujuy, do
hustych sadiv, rozkydanych u hirkych uelynach.
Nahliadai pomityly letiuyj oven Ranataky. Vony padaju na kolina, bjuy lobamy ob kamjanystyj grunt, movazno dyvliasia v oblyia povelytelia, oikujuy nakaziv.
Ranataka movy. Potim skupo kae Maruiri:
Projdimo po sadu. Dyvy i vybyraj do smaku. Maruira znaje, o tut jij nichto ne pidijde.
Ale treba jty. Treba hraty svoju ro.
Zdyvovani raby dyvliasia na hriznoho ornoho Volodaria, na tenditnu inou posta u
temnij nakydci. Schyliajusia v pokirnych poklonach.
Plyvu mymo Maruiry smuhy vynohradnykiv, zarosti pynych trojand, bilych lilej, basejny z
lotosamy. Tonki aromaty zabyvaju duch, pjania.
orni, ovti, bili raby. Zihnuti postati, pokirni lycia. Ranataka dopytlyvo dyvysia na doku.
Nu? Vybrala koho-nebu?
Ni, neriue kae Maruira. Vony vsi jaki kvoli i due pokirlyvi. Ja b chotila ne
takych
Todi letimo na majisovi plantaciji, znyzavy pleyma, kae bako. Tam najsynii
raby!
Maruira torestvuje. Serce jiji spivaje. Vona opuskaje viji i pokirno zitchaje.
Harazd, baku. Sluchaju tebe
Nahliadai provodaju zachoplenymy pohliadamy oven ornoho Volodaria. Perehliadajusia, pochytujuy holovamy. Nedarma skladaju pro Ranataku strani legendy j kazky. Navi
nebo pidvladne jomu!
A Volodar z dokoju ve nablyajusia do majisovych plantacij. Vdalyni synije okean.
Tiahnusia erez pisky zelenavo-ovti smuhy majisu, blakytnymy stiokamy strumysia v kanalach
voda.
Maruira, zatamuvavy bi, dyvysia zhory na dribni postati rabiv, prykutych do kolodiaziv.
Baku omu ci liudy tak muasia? U tebe je potuni mayny. U tebe je tuni raby.
Vony mohly b dobuvaty vodu
Ranataka dovho j suvoro dyvysia na doku. Tonki vusta nedobre voruasia. Potim rozcipliujusia. ujusia suchi slova:
Ty e dytyna. I ne znaje svitu. Ne znaje yttia. Zaminyty liudynu mechanizmom
oznaaje daty liudyni voliu. Daty jij as dumaty pro sebe. A tym, chto matyme mayny, treba daty
znannia. Znannia daje sylu j vladu. I nasolodu. Bezli liudej zachoe maty nasolodu. I bahatstvo. I
vladu. Vsim e ne vystay! I ponesia strana boroba. Znovu padinnia donyzu. Znovu vse
spoatku. Ni, chaj praciuju raby. Chaj poynaju plody jichnioji praci j plody rozumu mudreciv
obrani! My! Ne dumaj pro ce, Maruiro. To sprava starych i mudriych!
oven tycho sidaje bilia vysokoji kruhloji kamjanyci. Do Volodaria zbihajusia nahliadai.
Vony zapopadlyvo vedu joho vzdov kanaliv, mymo kolodiaziv.
Maruira tremty, namahajesia strymaty nervovu lychomanku, zcipliuje zuby. O vin, nareti!
Vona zupyniajesia. Zupyniajesia j Ranataka. uty skrypuyj holos ornokiroho nahliadaa:
Nesluchnianyj rab. Zbyravsia vtikaty. Ale synyj
Vin meni podobajesia, ledve utno kae Maruira. Cioho ja beru
Bako nedbalo dyvysia na biloho raba, kyvaje.
Bau, o synyj. A y vmije vin dohliadaty kvity?

 Ja zapytaju, kae Maruira.

Vona stupaje kika krokiv do kolodiazia. Z alem i achom dyvysia na naprueni ruky raba,
na pokryte riasnym potom tilo. Rab pomiaje bilia sebe liudej, ruchy joho spoviniujusia. Vin
dyvysia na dyvnu toneku posta, o nablyajesia do nioho, vako dychaje. oho baaju vid
nioho uynci? Moe, vyhadaly novi muky?
Z-za prozoroji zapony ujesia tychyj melodijnyj holos:
Ja doka Volodaria. Chou vziaty tebe do sadu. y vmije ty vyrouvaty kvity?
Rab movy. Hrudy joho vysoko zdijmajusia. Ranataka dyvysia na nahliadaa.
o vin nimyj? nezadovoleno zapytuje Volodar.
Hovory, ovno vidpovidaje nahliada. Pevne, jazyk kovtnuv zi strachu.
Ranataka schvano vsmichajesia.
Hej ty, rabe! huno kae vin. Tebe zabyraje doka moja do palacu. Tebe rozkuju.
Maje viddano j virno sluyty jij vse yttia. Za te daruju tobi voliu!
Vajvasvata pochytnuvsia. Vypustyv bylo z ruk. Zahurkotila baddia, pomala vhoru.
Kami! skryknuv nahliada.
Maruiro, nazad! rozpalyvo huknuv Ranataka.
Vajvasvata myttiu otiamyvsia, zbahnuv smertenu nebezpeku. Zahynuty tak nikemno, koly
volia vsmichajesia jomu! O Soate, velykyj drue, pryjdy na pomi z krajiny predkiv, z jasnoho
neba!
U neliudkomu zusylli vin zibrav usiu junaku mohu i sachnuvsia he vid kolodiazia. Zahrymiv lanciuh, trisnula ciamryna, poletily druzky dereva v usi boky. Vajvasvata vpav bilia nih Maruiry.
A v nastupnu my velyeznyj kami hepnuvsia na te misce, de tiky o stojav rab. Maruira,
zatulyvy doloniamy lyko, tremtila vid achu. Movaly nahliadai, z podyvom dyvliay na
Vajvasvatu. Movav i Ranataka, vraenyj syloju biloho raba.
Hrizna zmorka prorizala olo Volodaria, tiaka duma zaliahla v hlybyni svidomosti. Vin pereduvav o nepryjemne dlia sebe u podiji z bilym rabom, u joho dyvnomu zvinenni. Ade ne
vin, Ranataka, zvinyv raba vid lanciuha. A toj sam pid zahrozoju smerti rozirvav kice nevoli! Ce j
ne podobalosia Volodarevi.
Dovho tryvala movanka. Pochytujuy, zvivsia na nohy Vajvasvata, e ne rozumijuy, o
z nym, de vin. Maruira blahano pohlianula na baka, tycho promovyla:
Mij Volodariu i baku! Ja chou dodomu. Meni treba vidpoyty! Joho pryvedu potim.
Ade ty obiciav?
Harazd, vako skazav Ranataka. I, ne ohliadajuy na Vajvasvatu, piov do letiuoho
ovna

Vajvasvata yve u nevelykomu kamjanomu budynoku sered derev. Pamy umlia yrokym
lystiam nad pokrivleju. Na svitanku dzvinko spivaju ptachy. urlyvo bryny potiok, vpadajuy
do kanalu.
Junak ve ne prykutyj lanciuhom. Poriad nema nahliadaiv, rabiv. Vin vino chody po sadu,
sered kvitiv. Moe navi vyjty za mei palacu, v horod Zolotych Vorit.
Inkoly Vajvasvata bay sered kvitiv zdaleka vysoku posta doky Volodaria. Tijeji, o prychodyla na plantaciji, o zachotila vziaty joho do sebe v sad. Ote, vin jiji rab. I vona moe zrobyty
z nym, o schoe. Vbyty, zakatuvaty, povisyty, etvertuvaty, kynuty u prirvu! Vse, o schoe!
Ale vona tycha j movazna. Vona e ne pidchodyla do nioho, ne kryala, ne lajala. Jomu
nema oho narikaty na doliu. Treba daty
Jako Vajvasvata pidrizuvav noem zivjali kvity na velykomu trojandovomu kui. Vin praciuvav maynano, a v svidomosti probihaly jaskravi spohady dytynstva, maryly daleki morki
prostory, vysoki zelenavi chvyli, orni, micni ruky baka Divary. Serce junaka emilo, na dui
bulo toskno j sumno.

Nih Vajvasvaty torknulasia ti. Vin zdryhnuvsia. Pidviv holovu i zliakano zavmer.
Poriad z nym stojala doka ornoho Volodaria. Vona dyvylasia na Vajvasvatu tryvono j
pyno. orni oi vyprominiuvaly lasku. Junak zitchnuv, sumyrno schylyv holovu.
Vitaju tebe, Vajvasvato, skazala divyna.
Hospodynia vitaje raba? zdyvuvavsia junak. Hospodynia nasmichajesia?..
Ty ne rab, tycho promovyla divyna. Ty vina liudyna. Rab toj, chto choe buty rabom. A ty ne choe?
Vajvasvata zavmer. Chto hovoryv jomu ce same? I takym e serdenym holosom? Soat. Nu,
zvyajno, Soat, kochanyj staryj druh, jakyj piov od nioho v krajinu predkiv
Junak pomovav, nesmilyvo hlianuv na preharne oblyia doky Volodaria, proepotiv:
Nahliadai prozyvaly mene brudnoju hijenoju. Hospodynia due dobra, nazyvajuy mene
liudynoju
Divyna spalachnula. V pohliadi jiji zaevrily iskry hnivu. I tak e raptovo zhasly. Pryvitno
podyvyla vona na mohutniu posta Vajvasvaty, na joho munie oblyia i jasni oi, skazala:
Liudyna vysokoji dui ne nazve pohanym slovom navi raba. Ti, o klykaly tebe tak, sami
nikemni. Nichto bie ne nazve tebe tak, Vajvasvato!
Ja viddanyj sluha tvij, hospodyne, poklonyvsia Vajvasvata. Ty povertaje meni nadiju
Na o nadiju, Vajvasvato?
Na voliu
Ale ty vinyj, hariae zitchnula divyna. Ja perekazuvala tobi, o ty moe vychodyty v horod Zolotych Vorit. Ja viriu tobi
Tak, tak, sumno pidchopyv Vajvasvata. Ty viry meni. I ja ne zradu tvojeji viry. Ja
povernusia. Ta ja b ne chotiv bu-jakoho rabstva ni z lanciuhom, ni bez lanciuha. Tvoje rabstvo,
hospodyne, ninie, ale vono vsedno rabstvo
Vajvasvato, ty zbahne zhodom, o ce ne tak. Ty moe cho zaraz buty zovsim, zovsim
vinym. Ja mou zrobyty ce. Ja navi dam tobi znak Volodaria, z jakym tebe nichto ne torkne
pacem. Ty zmoe povernutysia dodomu, na svij ostriv
Pravda? zahorivsia Vajvasvata. Hospodynia ne obmaniuje mene?
Ni, Vajvasvato, sumno zitchnula divyna. Ale ne zvy mene hospodyneju. Imja moje
Maruira
Ne smiju, pochniupyvsia Vajvasvata. Ja znaju svoje misce. Ty vysokoho rodu, vena,
preharna j vina. A ja temnyj rab, jakyj ne znaje nioho
Ne znaje nioho, proepotila Maruira. Vona vsmichnulasia jakij svojij dumci. I raptom
zapytala: Vajvasvato, a ty liuby kvity?
Junak zdyvuvavsia nedanomu zapytanniu, trochy pomovav, potim znyzav pleyma.
Ja dyvujusia jim
omu?
Ne zbahnu. Jak vony tut?
De tut, Vajvasvato?
Na zemli, hospodyne De tak strano j tiako, de lliesia krov i stohnu liudy. Vony nini
j prekrasni. I zavdy veseli. Konoji vesny vyrostaju znovu v krasi j velyi. Cho navkolo, jak i
ranie, smer i tortury
Dyvno hovory, Vajvasvato
Ne znaju. Ja tak mysliu.
Ja dumala pro o podibne, skazala Maruira. I ytala v starych rukopysach.
ytala, protiano skazav Vajvasvata. Meni navi slovo ce neznajome
ytaty oznaaje rozbyraty znaky, zapysani na papirusi. Ti znaky peredaju slova, jakymy my obminiujemo. V slovach zapysujesia drevnia mudris. Mynule zemnoho kruha, bytvy,
znannia pro liudej, roslyn i tvaryn, pro zirky j sonce, pro misia i nebesa
Ja nikoly ne znatymu toho, pochylyv holovu junak.
omu?
Chto navy mene?

 Ja, blysnula oyma Maruira.

Ty, hospodyne?
Tak. Tiky chaj nichto ne znaje pro ce. Zhoda? Ja peredam tobi vse znannia, jake zmou.
U palaci velyka bibliteka. Ja ne proytala navi desiatoji astky. Tobi bude cikavo j radisno. A
potim, koly ty stane rozumnym i mudrym, todi pide, kudy schoe, Vajvasvato
Vajvasvata dyvyvsia na schvyliovane lyko Maruiry, i serce joho bylosia asto j tryvono.
Zvidky cia dyvna ninis u hospodyni? Za o jomu nehadana radis?
Ja veoramy prychodytymu do tebe, Vajvasvato. I prynosytymu rukopysy znannia. dy
mene. Ale ni slova nikomu
Maruira vsmichnulasia laskavo j vydko pila he. Vajvasvata dyvyvsia jij uslid, e ne viriay,
o tenditna posta u ornij oxamytovij sukni ne pryvydilasia jomu

Nadveir Vajvasvata oblyyv robotu v sadu, sklav bilia svoho ytla motyky, noi, drabyny.
Vmyvsia cholodnoju prozoroju vodoju z potika. Potim vyriyv pomyty holovu. Namyliuvav volossia blido-zelenoju travykoju, o neju tak asto vmyvala joho Anura v dytynstvi. Trava pinylasia,
ypala oi. Voda, stikajuy z holovy junaka, stavala vse ystioju. Pokinyvy z vmyvanniam,
Vajvasvata rozesav bujne volossia derevjanym hrebenem. Podumavy, distav z vuzlyka bilu ystu
tuniku, jaku prydbav nedavno u palacovych rabiv, perevdiahsia.
Schylyvy nad potokom, vin zahlianuv u dzerkanu vodu i zliakavsia. Dlia koho vin tak hotujesia? Doka ornoho Volodaria obiciala pryjty. Obiciala Komu? Nikemnomu, bezpravnomu rabu. ob vyty joho. o ce? Hluzuvannia? jij sumno, jij choesia rozvahy! Ot vona j vybrala joho potiyty. A potim pryjde siudy razom z vojakamy I nakae schopyty joho! Jaka haba!
Vajvasvata kynuvsia do svoho prytulka, chotiv zirvaty z sebe tuniku. Potim otiamyvsia. Ochopyvy doloniamy oblyia, siv na svoju nudennu posti, tiako zadumavsia. Ne moe buty! Taka
zrada nemolyva vid takych jasnych oej! o z toho, o vona doka Volodaria? Ade vriatuvala
vona joho vid smerti, vid tiakoho poneviriannia!
Vajvasvata schopyvsia z posteli, vyjov nadvir. Smerkalo. ornym hromaddiam navysav palac Volodaria nad sadom. U nebi merechtily peri zirky. Bahrovym krualom nad dalekymy horamy
schodyv misia. Z mista dolynaly protiani kryky, pisni.
Zaelestily kui. Vajvasvata kynuvsia, pryajivsia bilia svojeji chatyny.
Chto tam?
Ja, Vajvasvato
O vona, Maruira. Hnuka, jak jairka. V temnomu plai. Oi siaju tajemnyym vohnem,
tryvonyj podych zlitaje z vust.
Chodimo v prytulok.
Hospodyne, navio?
Chodimo
Vin ve ne zapereuje. Vidyniaje dveri, vpuskaje kazkovu hostiu. Pidpyraje dveri vakoju
motykoju. Chutko zaviuje maleke vikonce plaem. Potim rozhribaje popil u piurci, rozduvaje
arynu. Spalachuje smolysta trisoka. Vajvasvata zapaliuje svitynyk. ovtavyj vohnyk osvitliuje
Maruiru. Vona ohliadaje tisne ytlo, slabo vsmichajesia.
Meni podobajesia tut, Vajvasvato
artuje, hospodyne?
Ni, ne artuju.
Hospodyne, ja dumav, ty ne pryjde Ja dumav, ty hluzuvala.
Ja znala, o ty tak dumaje.
omu todi
Vajvasvato, ponemo navannia.
To ty spravdi?
Vajvasvato, ja prynesla papirus dlia vyvennia znakiv pyma.

 Hospodyne, ja bojusia za tebe. Kynusia, diznajusia, o tebe nema. Bude lycho

Ty bojisia za sebe?
Ni, spalachnuv Vajvasvata. Za sebe ni! Ale ty
Todi vse harazd! Za mene ne bijsia. Ja znatymu, koly chto zachoe mene bayty.
Jak, hospodyne?
Ne pytaj. Zhodom bude znaty bahato. Ponemo
Vajvasvata zamovkaje. Pouttia dovirja j ninosti zalyvaje serce junaka. Chaj o bude! Jomu
radisno, jomu pryjemno. Dyvytysia v harne oblyia, sluchaty spivuyj holos, liubyj holos oho
e treba?
De mona sisty, Vajvasvato?
Junak kynuvsia do posteli, zhornuv jiji, pidsunuv do Maruiry.
Jako hospodynia dozvoly U mene bi nioho nema
Meni bude dobre, Vajvasvato.
Maruira sila na posti, distala z-pid plaa zhornutyj v trubku papirus. Rozhornula. Vajvasvata, tamujuy chvyliuvannia, dyvyvsia na jiji povani ruchy. Na lystku zjavylysia orni znaky. Maruira pokazala na peryj.
o bay, Vajvasvato?
Schoe na rybu, nesmilyvo proepotiv junak, prysivy navpoipky bilia divyny.
Ryba i je, skazala Maruira. Ote, ce j znay ryba.
Tak prosto? zdyvuvavsia Vajvasvata.
Ne prosto, pochytala holovoju divyna. Dyvysia dali. o bay?
Rybjaa holova
Maruira toneko zasmijalasia. Vona tak rozveselylasia, o navi sliozy vystupyly na oach.
Vajvasvata vynuvato dyvyvsia na neji.
Chiba ne tak, hospodyne?
Oj, Vajvasvato jak ty rozsmiyv mene Rybjaa holova. Cha-cha-cha A. ce? Ce o
take?
Rybjayj chvist
Maruira zasmijalasia e due. Junak zovsim rozhubyvsia.
Tak schoe , hospodyne!
Ni, ni, ja nioho Ja tobi vse pojasniu, Vajvasvato. Spravdi, ce holova, a ce chvist. Ale
ytajesia vono ne tak
A jak e, hospodyne?
O tak. Holova oznaaje peru astynu slova ryba. Jak my todi ytajemo?
Ry? nesmilyvo zapytav Vajvasvata.
Chvaliu, zasiajala Maruira. Ty kmitlyvyj ue. A jak e bude chvist ryby nu-nu, ja
ne smijusia! Ce oznaaje druhu polovynu slova
Ba, skazav Vajvasvata.
udovo, pochvalyla Maruira. Koly tak navatymesia, to za dva misiaci ytatyme
rukopysy
Ja zbahnuv, hospodyne Maliujusia ne vsi predmety, a lye dejaki Rozdiliajusia na
astky Z tych astok skladajusia ini slova
Ne tak prosto, Vajvasvato. Deo tak, a bahato oho ne tak O dyvy. o bay?
Znovu ryba. Tiky z krylamy Letiua ryba? Tak?
Ot bay! Zovsim ne tak! Ce oznaaje dua!
Dua? zdyvuvavsia Vajvasvata. omu dua?
Tak hovory drevnia mudris, o dua ce nebesna ryba, jaka mandruje v zorianomu
okeani nebes. Tomu v neji kryla. Zapamjatav? Ce dua. A ce o?
Zubci
Maruira znovu zasmijalasia.
Ne zubci, a chvylia
Chvylia, povtoryv Vajvasvata. Schoe. Spravdi, chvylia
I voda. skazala Maruira. Bo chvylia na vodi. I more. I maty

 A omu maty? ne zbahnuv junak.

Mudris hovory, o vse vyjlo z vody. Voda pravina maty. I Vsesvit te zvesia Nebesnym Okeanom. A zori rybamy. Ote, cej znak ytajesia voda, chvylia, more, maty. I e bahato oho.
O duchy moria! skryknuv Vajvasvata. To jak e rozibratysia v ciomu?
Rozberemosia, zaspokojila Maruira. Spoatku zdajesia skladnym, a potim prosto.
Dyvysia siudy. Oci znaky vhori daju riznyciu
Nad Atlantisom kotylasia ni, blidly zirky. A bilia svitynyka v prytulku raba schylialysia nad
papirusom dvi postati
Zachoplenyj Vajvasvata zabuv, de vin, o z nym. Novi poniattia, chvyliujui j baani, plynuly
do svidomosti, karbuvalysia vohnianymy znakamy. Temna pelena nerozuminnia tanula, znykala,
spovniuvalasia promenem piznannia.

Mynaly dni. Maruira vsia viddalasia navanniu Vajvasvaty. Ne mohla ne dumaty pro
nioho, ne chodyty do nioho. Neperemona syla nezryma, nezbahnenna klykala jiji, zvala,
vymahala. Jdy! Navaj!
Divyna povertalasia pa svitanku do palacu, tajemnym vuzekym chodom pidnimalasia do
svojich pokojiv, pochapcem rozdiahajuy, kydalasia v liko i dovho ne mohla zasnuty, zhadujuy
siajui oi junaka, joho schvyliovanyj holos, dytiau radis piznannia.
Niby synyj potik ponis Maruiru kudy. A kudy vona ne chotila dumaty! Bo znala, o
projasnennia buty ne moe! Znala, o poriad prirva. A vona a vony z Vajvasvatoju na tonekij
nytoci nad tijeju prirvoju
Zasynala znemoena, aslyvo vsmichalasia uvi sni. A vranci prychodyla Horosata metka
ovtokira slunycia. Vona kosuvala chytrekymy ornymy oyciamy na hospodyniu, jaka rozisuvalasia bilia, liustra, lukavo skoromovkoju kazala:
Ranie hospodynia vstavala na svitanku. Nyni sonce vysoko v nebi. Moe, chvoroba jaka?
Moe, hospodyni dopomohy treba?
Maruira nezadovoleno dyvylasia na Horosatu, nedbalo znyzuvala pleyma.
Nioho ne potribno, Horosato. Ne vtruajsia ne v svoji spravy.
Ne budu, ne budu, torochtila slunycia, pidmitajuy marmurovu pidlohu. Ta koly
hospodynia dozvoly, ja skau slovo hospodyni
Kay, Horosato
V sadu je novyj rab Vajvasvata, promovyla slunycia. y znaje joho hospodynia?
Maruira zdryhnulasia. Zavmerla. Namahalasia ne vydaty sebe, ne pokazaty, o jiji chvyliuje
o. Zatamuvavy podych, nedbalo vidpovila:
Znaju. A chiba o?
Horosata zupynylasia za spynoju Maruiry, nesmilyvo proepotila:
Vin due harnyj, hospodyne
To j o? rizko zapytala Maruira.
Vin podobajesia meni I ja b chotila, ob hospodynia dopomohla Moe, vin pohliane
na mene prychyno Vin rab i ja rabynia
Movby strila vpjalasia v serce Maruiry. O bohy! Jakyj achlyvyj udar! Vid koho? Vid
slunyci. Rab? Pro nioho mrije cia nikemna lysyka! Cia palacova brechucha, o nypory po
vsich usiudach. Dobre, o vona nioho ne dovidalasia! Ale jaka haba! Todi, koly Maruira pidnimala tak vysoko Vajvasvatu v svojich dumkach, koly vona vytala popid nebo z nym u mrijach, Horosata tak prosto, tak ohydno baaje maty joho dlia sebe
Maruira ledve ne zastohnala vid tiakoji duevnoji obrazy. A Horosata, ne didavy vidpovidi, zitchnula, poala prybyraty dali. Sumno skazala:
Hospodyni nema dila do bidnoji slunyci. Horosati te choesia kochannia i astia Hospodynia probay meni Ja bie ne budu

 Ty hovory durnyci, Horosato, bajduym tonom skazala Maruira. Ty choe kochannia? To jdy do nioho skay
Meni soromno, chychyknula Horosata.
Todi ne jdy, znyzala pleyma Maruira.
Tak choesia pobayty, znovu zamrijano movyla Horosata. Takyj krasunyk. Jakby
pryhornuv do sebe vmerla b! Oj lele! o ce ja kau?
V holovi Maruiri zapamoroylo. Vona stysnula vusta, prykryla doloneju oi. Slabo skazala:
Idy he, Horosato. Zajmajsia svojimy spravamy. Ja chou pobuty sama
Jak choe laskava hospodynia. Jak choe Zatychly kroky Horosaty. Maruira sama. Niby
prirva
rozverzlasia v dui divyny. I padaje v tu prirvu jiji nadija, jiji chymerna vira. Buria matuje
serce, rve joho neadno, liuto. Maruira vstaje z-za stolyka, u vidaji chody po kimnati. o dijaty?
Chto das poradu? Mamo, de ty? De ty, moja nina matusiu? omu pila tak rano z cioho svitu?
Pryjdy, pryjdy do mene, navy!..
Maruira zupynylasia, zamyslylasia. Moe, spravdi, vyklykaty mamu? Zapytaty! Vona skae,
vona rozvije prymary dui
Divyna kynulasia do nii, vybrala starovynne sribliaste plattia. Po tilu prokotyvsia cholodok.
Divyna ponyporyla v zapovitnij skryci, rozhornula kika vuzlykiv, vysypala z nych dvi puky
poroku ovtoho j ornoho. Zmiala v sribnij ai. Prynesla au do stolyka, postavyla pered
liustrom. Potim zakryla neprozoroju zaponoju vikna. Stalo temno. Maruira lapnula rukoju po stini.
Smyknula za nytoku zapanyky. Blysnula iskra, zahorivsia bahrovyj vohnyk. Divyna zapalyla
vid nioho sviku, postavyla bilia liustra. V dzerkanij poverchni vidbylosia schvyliovane temnobronzove oblyia, spovneni muky oi. Maruira zibrala volossia vakym vuzlom, zavjazala zzadu,
nakryla temnoju prozoroju sitkoju holovu. Potim vkynula do ai krychitku smoly stolitnioho kedra. Pid aeju postavyla sviku. Zatamuvaviji podych, dala.
Zakuryvsia dymok nad sumiiu, poplyv u povitri. Tonko loskotav nizdri divyni. Vona
vdychnula joho. Spokij rozlyvsia v svidomosti. Chvylia zanepokojennia vidkotylasia v dale, znykla. Stalo lehko, jasno, prosto
Dym pohustiav, stav ovtym i neprozorym. Maruira hlyboko zitchnula. Jij zdalosia, o svidomis viddiliajesia vid neji, vytaje de zboku. Stvorylosia vraennia, niby vona rozdilylasia. Odna
Maruira sydy bilia liustra, druha vytaje v prostori. Lehko, udovo, nezbahnenno!
A vusta divyny epotily drevni magini zakliattia:
Duchy povitria j vod, syly zemli j vohniu, ja ne turbuju vaoho spokoju! Zalyajtesia v sferach svojich! Sviaennym pojasom Nezrymoji Materi vidhoroduju vas! Spi v lonach svojich!
Abeon! Ameon! Vam ertva moho sercia! Pryjdi, dopomoi!
U liustri znykaje zobraennia Maruiry. Tam poronio, temno. Vidkrylasia bezodnia, perelyvajesia klubamy dymu, rozmajitymy iskramy, jurbamy pryvydiv.
Pamoroysia v holovi Maruiry, vona le-le utrymujesia na hrani svidomosti, epoe palko:
Maty, matusiu! Doka tvoja Maruira tryvoy duch tvij! Pryjdy, pryjdy, pryjdy!
Sira mla nasuvajesia na dzerkalo, nabyraje tremtlyvych form. Zjavliajusia tumanni ruky, nalyvajusia farbamy, vynykaje z imly oblyia. Ridne, myle oblyia materi. Vona vsmichajesia,
sumno dyvysia na doku.
oho tobi, Maruiro? ym zbenteenyj duch tvij? ninym elestom lyne zapytannia.
Tiako meni, matusiu, stohne doka, tremtiay vid napruennia. Serce moje ne naley meni. Ja rozryvaju na dvoje. Navkolo mara, son Mene ne vaby yttia. I lye vin vin
svito dlia mene! Ale vin rab Oj matusiu, tiako meni!
Ty sama skazala mara, proepotila maty. Ty sama skazala svito. Mara znykaje
pered svitoem. Svitlo ne vtrymaje u papirusnomu posudi! Vir i spodivajsia! Vir i spodivajsia, Maruiro!..
Posta materi znykla. Maruira slabo skryknula j zneprytomnila
Otiamyvy, vona vydko prybrala na stolyku, pereodiahlasia v svoje lehke vbrannia. Pidijla
do vikna.
Dyvylasia na hory, dumala. I dumy jiji buly spokijni, vpevneni.

He nikemni turboty rozumu! Serce znaje pravdu. Maty stverdyla ce. Chaj tvorysia volia
sercia
U sutinkach Maruira znovu probralasia mi kuamy trojand i lilej do prytulku Vajvasvaty.
Vin zustriv jiji, jak i oveora, tryvonyj i radisnyj, vsadovyv na mjake sydinnia, jake zrobyv z dereva j morkych vodorostiv, movazno j vdiano ekav.
Cioho razu Maruira distala z-pid nakydky ne papirus, a pjatystrunnu zulu, pid zvuky jakoji
mandrivni pisniari spivaly na dorohach i majdanach Atlantisa. Vajvasvata zdyvovano pohlianuv na
divynu.
Zula, pojasnyla vona. Ja chou zahraty
Meni? vraeno zapytav junak.
Tobi. Mene navyla maty. e koly vona bula yva. Siohodni my ne budemo vyvaty znaky
pyma. Siohodni sluchaj pisniu. Vona te taji u sobi mudris vikiv. Velyku mudris. Jiji rozumije
toj, u koho serce vidkryte
Todi spivaj, hospodyne, proepotiv Vajvasvata. Vin siv navproty neji na nyzekyj peniok kedra, spersia pidboriddiam na doloni, dav. Maruira torknulasia paciamy strun. Le utne
zitchannia polynulo v prostori. Zvuky narostaly, rokotaly, pereplitalysia v tryvonomu pojednanni,
chvyliuvaly. I divyna v takt jim zaspivala nykym holosom:
Z tajemnyoho Kraju,
Zaletilo Zerno Zolote v Okean Predkovinyj.
Zaletilo tremtlyve Zerno yttia.
I pustylo korinnia u prostir yrokyj,
I rozkynulo vity u neosianis.
Vyrostalo, micnilo nepovtorne Drevo yttia
A na niomu vyzrivala dyvovyna kvitka,
Jedyna u cilomu Vsesviti.
Kvitka Sercia j Liubovi.
Ta raptovo pidkravsia pidstupnyj Drakon,
I zachotiv vin prokovtnuty palajue serce,
ob volodity nym lye jomu!
ob u Chaosi vse potopyty, jak koly, do pojavy Zerna.
Serce vybuchlo polumjam i rozsypalo v neosianim
prostori nebes,
Nezliennymy iskramy rozletilo v Okeani yttia.
Tak poruyla Jednis
Plynu iskry v serciach, i ukaju dorohy do ridnoho
domu.
Ta doroha Liubov.
De vynykaje vona drevnij zapovit voskresaje:
Sklasty z iskor palajue Serce,
Povernuty joho promenysto-udove
U jedyne lono yttia.
Maruira zamovkla Poklala zulu na kolina. Dyvylasia na Vajvasvatu.
Mene stryvoyla pisnia, skazav junak. Ja e ne zbahnuv usioho. Ja budu dumaty,
hospodyne
Dumaj, Vajvasvato, suvoro movyla Maruira. V cij pisni velyka tajemnycia
Divyna pidvelasia z sydinnia, zahornulasia v nakydku.
Ja pidu. Na siohodni dosy. My prodovymo navannia v nastupni noi
Vona stupyla do dverej, rizko povernulasia, hlucho proepotila:
Pamjataj, Vajvasvato Cijeji pisni ne znaje navi bako mij Volodar. Ty peryj pouv
jiji z mojich vust

Vajvasvata ne mih ranie navi pomyslyty, jaku radis prynese jomu znannia pyma. Niby
blyskavycia vdaryla v duu, osiajala temni obriji, rozsunula vydymyj svit do bezmiru.
Praciujuy v sadu, kopajuy zemliu, polyvajuy jabluni j pamy, proyajuy doriky, vin
neodstupno dumav pro veir, blahoslovennyj veir, koly znovu zasiaju zirky na nebi, koly poujesia elest lehkych krokiv, prolunaje tychyj holos, polliusia v duu vohniani strumky mudrosti.
Junak praciuje za desiatioch. Nadveir skladaje svoji rei, vmyvajesia, pospiaje do chatyny.
Distaje z-pid sydinnia skruenyj papirus, obereno rozhortaje, pidstupaje do vikoncia, pry
bahrovomu svitli zachodu rozbyraje tajemnyi znaky. Voruay hubamy, ytaje jich, vyznaaje
zmist napysanoho. Dyvni poniattia plyvu do svidomosti, niby murujuy z nezrymych kameniv
novyj chram joho dui.
Lye znannia rozsijuje nerozuminnia, epoe Vajvasvata, jak svitlo rozsijuje pimu.
Dyvno j harno, chytaje holovoju junak. Znannia rozsijuje nerozuminnia. Spravdi tak.
Nebahato piznav vin, a jak daleko bay teper. I rozumije nezrivniano bie, ni tam, na dalekomu
rybakomu ostrovi Tiky omu omu ornyj Volodar ne navaje vsich svojich liudej?
omu liudy Ruty ta Dajiji temni j nepymenni? Navio ce jomu?
Munis, samozreennia, viddanis, vidsutnis zazdroiv, duevna ystota, vlada nad
pouttiamy, svidomyj rozum, duchovnyj rozvytok, vira, nezlobyvis taki desia vidznak vsiakoho
istynnoho vennia.
Vajvasvata zitchnuv. Zadumavsia.
Chto propoviduje munis nyni? V omu vona? Chiba o v tomu, ob napasty na bezorunych rybalok, jak todi, koly zabraly joho vid bakiv? Samozreennia Nezlobyvis Tajemnyi
poniattia, prekrasni, ysti Tiky de ukaty jich? Chto napysav udovi papirusy? Jak mohly vony
potrapyty do bibliteky Volodaria? Neve vin ytaje jich? A jako ytaje, to omu sam ne takyj?
O tut dali skazano: Prysluchajsia navi do sliv malekych ditej, vybyraj z nych istynu, o
promovliaje do tvoho sercia. Vidkydaj vse, o ne spryjmajesia tvojim sercem, jak istyna. I koly
navi Verchovnyj Boh hovorytyme z toboju, ne pryjmaj joho sliv, koly jich ne spryjmaje serce tvoje,
jak istynu. Tryvoni, strani slova! Jakby chto skazav take sered liudej, sluhy ornoho Volodaria
myttiu schopyly b joho j uvjaznyly. Navi znyyly b! Bo z malych lit yteliam Atlantisa vbyvajesia
v holovu dumka pro te, o erci ne pomyliajusia, o ornyj Volodar dumaje za vsich, o vin
odyn moe znaty voliu boestva, o treba z trepetom sluchaty nakaziv vojevod, akluniv ta erciv
Pirjastoho Zmija! Dyvno, dyvno! Chto todi pysav ce? Koly? I omu Maruira ytaje taki strani
papirusy? omu prynosy jomu? Neve vona dumaje inake? Chiba vona ne doka svoho baka?
Serce moje, daj meni vidpovi, pryvedy mene do bereha pravdy!..
Za dveryma ujusia lehki kroky. Vajvasvata zdryhajesia. Chto ce? Neve vona? Ne moe
buty! e vydno nadvori!
Vin pochapcem zasovuje papirus za pazuchu. Skryplia dveri, na porozi vynykaje inoa posta. Ce moloda divyna tonka, hnuka. Kosuvati oi jiji vsmichajusia zbenteeno j zuchvalo,
na ovtych okach rumjane.
Chto ty? dyvujesia vin.
Ja Horosata, bryny dzvinkyj holos divyny. Slunycia hospodyni Maruiry
Vajvasvata zavmyraje. o trapylosia? Moe, vona poslala do nioho, ob poperedyty? Jak
buty? A moe, pastka? Obereno! Obereno
oho baaje Horosata? zapytuje Vajvasvata. Divyna movy, potupyvy oi. Potim, ne
dyvliay
v oblyia chlopcevi, nablyajesia do nioho, hlyboko zitchaje. I znovu movy.
Junak tryvono dyvysia na neji. Dyvna jaka. Moe, chvora? Tak ni, ne schoe.
o tobi, Horosato? zanepokojeno kae vin, trochy odstupajuy vid neji.
Horosata palko pohlianula na nioho, zachychotila. Torknulasia hariaoju doloneju joho hrudej. Vidsmyknula ruku, niby obpeklasia.

 Vajvasvato, proepotila vona. Ty samotnij sered uych liudej Ja te samotnia

Ja chou liubovi Ja chou, ob mene obnimav takyj junak, jak ty! Synyj, smilyvyj, prekrasnyj!
Vajvasvato! Ja ve davno pomityla tebe! I pokochala! Pryhorny mene, prytysny do sebe! Virnoju
rabyneju budu!
Vona prytulylasia do nioho tremtlyvymy hrumy, dychnula ahue. Vajvasvata pochytnuvsia, zamruyv oi. Svidomis zamarylasia vid nespodivanoho pouttia, po tilu prokotylasia tajemnya chvylia.
Podyvysia na mene, spokuslyvo epotila Horosata. Jaka ja micna! Jaka ja pruna! I
e zovsim malo obcilovana. Ja chou naleaty tobi. Radis, jaka radis! Ty mij boh!
Vajvasvata rozpliuyv oi. Pohlianuv na divynu. Vona, vtratyvy hluzd vid ahy, pestyla
mohutni plei junaka tremtlyvymy, ukajuymy paciamy.
Vajvasvata odihnav stranym zusylliam voli maru pouttia, strepenuvsia, skynuv hariai ruky
Horosaty z svojich pleej. Divyna potoylasia, z achom i nerozuminniam pohlianula na zblidloho
veletnia.
o ty? o ty
Idy jidy, Horosato, hlucho skazav Vajvasvata. Jak moe ty? Ty ne liuby mene I
ja ne liubliu tebe Ja vpere bau tebe Jak moe ty? He!
Nikema! .zaskrehotala zubamy obraena Horosata. Vona metnulasia do dverej, rizko
zupynylasia, schlypnula vid liuti j nevdovolenoji ahy, proypila: Nikemnyj rab! Nechliuj!
Hanirka! Nenavydu! Ja tobi ne zabudu obrazy!
Dveri hrymnuly. Prolopotily kroky. Tya. Za viknom kotylasia pima. Vajvasvata ponuro stojav bilia stiny, bezmovnyj, neporunyj, spustoenyj.
Za viknom zjavylasia ti. Maruira! O radis! Vse zabuty, vse vykynuty z sercia, krim neji.
Vona zajla bezumno, jak zavdy. Sila na svoje misce. Znovu hory svitynyk, zapnute vikno.
Nema svitu, nema rabstva, nema doky Volodaria. Je lye jasni oi, tychyj holos, jakyj promovliaje
slovamy tajemnyoji istyny.
Siohodni my budemo hovoryty pro zemnyj kruh, pro mynule Atlantisa, pro zahybe velykoji zemli Ru, pro daleki planetni kruhy
Ty kae kruh, hospodyne? Chiba zemlia kruhla?
Kruhla, Vajvasvato. Jak tvoja holova
omu akluny j erci hovoria zovsim ine? Niby zemlia ploska. o vona plavaje v okeani
Pravda, vona plavaje v okeani. Ale toj okean nebo. I v tomu okeani plyve ne tiky zemlia.
Tam plyvu ini planetni kruhy, sonce, zirky
omu zemnyj kruh plyve? omu vin ne padaje, hospodyne? Chto joho pidtrymuje?
A chiba chto pidtrymuje kami, jakyj ty kydaje praeju? Vin lety bez pidtrymky, doky
joho tovchaje syla, nadana toboju
Chto tovchaje planetni kruhy?
Syly stychij, Vajvasvato. Vony vini. Vony, v postijnomu rusi.
To omu mova pro ce erci j akluny? omu vony prychovuju znannia vid liudej?
Bo chou volodity nym. Liudy z jasnym rozumom ne sluchatymu erciv. Ty zbahnuv?
Ja zbahnuv, hospodyne Ce strano. Ote, ornyj Volodar
Dosy, Vajvasvato. Tycho. Ne treba. My e malo z toboju vyvyly mudrosti. Ty musy
znaty vse, o ja zmou daty tobi. Meni serce moje vely ce zrobyty. Ja prou tebe, Vajvasvato, bu
oberenyj, ne hovory poky o pro ce
Ne budu, hospodyne Ja sluchaju tebe.
Ty pouje siohodni pro doliu velykoji zemli Ru, pro daleki zemli na schodi, pro arivnu
Elladu, pro tajemnyu veta-Dvypa, de yvu bezsmertni
Maty rozpovidala meni kazku pro veta-Dvypa, hospodyne.
V konij kazci, Vajvasvato, velyka pravda. Sluchaj e, sluchaj

Uniu, koly navi Sonce svity z neba, zapaly e odyn svitynyk, ob ne propustyty Istynu,
jako vona zjavysia na tvojemu liachu.
Uniu, koly oi j sluch tvij hovorytymu tobi oevydne, ne vir jim, bo oevydnis to maty
obmanu j mary.
ytajuy ci znaky, vnykajuy v rozuminnia napysanoho, probyvaj karalupu symvolu, ob
dobuty yve jadro dumky. I navi koly zbahne prychovanyj smysl jiji, pamjataj, o Istyna neosiana. Vona javliaje sebe v takomu rozmiri, jakyj vyznaenyj rozumom ukaa
Vajvasvata sluchav Maruiru, napruujuy svidomis, namahajuy vlovyty su skladnoho
pletyva drevnioji symvoliky. Ale zapas joho zna buv e zamalyj, ob dosiahty jasnosti. Vin
zitchnuv, lehkym estom poprochav zaekaty.
Maruira zamovkla, pohlianula na junaka.
Ty ne zbahne oho-nebu?
Tak, hospodyne. Mij rozum radije, o rujnujusia mei svitu, pro jakyj ja ranie malo znav,
ta vse choesia zbahnuty jasnie, o i omu? Chto zapaliuje vohniani fakely soncia v prostori?
Chto zhaniaje vohnianyj tuman u kice? omu kruh poynaje obertatysia? yja syla tovchaje
joho? Syla bohiv, demoniv? y skae ty meni pro ce?
Maruira po-dytiaomu rozhubleno rozvela rukamy. Zaklipala povikamy.
Vajvasvato, ja znaju bahato, ale sama ne mou rozibratysia v tych znanniach. Mij uyte
kazav ne odyn raz, o bohiv nema, o stychiji diju samostijno. A v chramach stverduju, o
bohy j demony tvorci neba ta zemli. Ja ranie bula rozhublena, taka rozdvojenis dovodyla mene
do vidaju. Ta vyte pojasnyv meni, o blaho, Atlantisa vymahaje riznych zna dlia riznych liudej. Te, o zbahne mudre, ne zbahne rab
Rab, spalachnuv Vajvasvata. Ty skazala rab. Ote, ja ne zdatnyj zbahnuty
Tak skazala ne ja, mjako j sumno zapereyla divyna. Ty bay, o ja tak ne dumaju,
Vajvasvato. Obly obrazu. Mene hnity te, o viduvaje moje serce. Ja ne zbahnu e rozumom,
ale pereduvaju: nasuvajesia katastrofa, velyka bida dlia Atlantisa. Ty pomityv kika misiaciv
tomu, jak syyo triaslasia zemlia?.. Uyte kazav, o tak buvaje zavdy pered bidoju. Tak bulo,
koly zahynula zemlia Ru. Tak bulo, koly velyka astyna Atlantisa propala u vodach okeanu. Ty
proytaje pro ce v papirusach, Vajvasvato
Ja pamjataju, skazav junak. Ja todi buv prykutyj do kolodiazia. Strus tak syno
kolychnuv zemliu, o ja ledve ne vypustyv baddiu. Dvoch rabiv todi vbylo kaminniam
Ne treba, proepotila Maruira. Ne zhaduj
Tam e tysiai takych, jak ja, pochmuro vidpoviv Vajvasvata. Jak meni ne zhaduvaty?..
o podije, Vajvasvato, vidaj ne do lycia vojinovi
Vajvasvata z podyvom pohlianuv na divynu. o vona hovory? Vojin Vona nazyvaje joho
vojinom! o oznaaje ce?
Maruira niby proytala joho dumky. Vona vstala, skrutyla papirus trubkoju, poklala na sydinnia.
Ja davno vidula v tobi duu orla, Vajvasvato, palko skazala divyna. Tiky malo
maty taku duu. uje? Treba navyty litaty. Malo buty munim. Treba volodity meem!
Hospodyne, serce moje vyryvajesia z hrudej Navio tak muyty mene? Chto ja tobi?
Pojasny
Vajvasvato! Ne potribno sliv. Chaj yttia skae pro vse, o maje statysia. Ja viriu v tebe
Hospodyne
Movy. Idy v horod Zolotych Vorit. Tam pobay yttia. I znannia toho, o hriade, rozkvitne v as uroyj, jak kvitka. Chaj beree tebe velyka dolia, Vajvasvato

Odnoho dnia Vajvasvata vyriyv vyjty v misto Zolotych Vorit, skorystavy dozvolom Maruiry i znakom, jakyj vona podaruvala jomu v ostannij veir. Vin pozrizuvav zivjali kvity na
kuach, polyv zeleni travy, spriamovujuy na nych potunyj strumi vody z vodohraju. Potim,
sklavy svoji roboi rei bilia chatyny, chutko vmyvsia, nadiv ystu soroku, na neji bilu tuniku,
pidperezavsia barvystym yrokym pojasom. Z tryvohoju ruyv do palacovoji stiny.
Vukoju steynoju, pomi gigantiv derev, dobravsia do velykych pochmurych vorit, okovanych masyvnymy bronzovymy plytamy, obliamovanymy temnym zolotom. Na oboch polovynkach
Pirjastyj Zmij poyrav serce Lebedia. Vajvasvata zadyvyvsia na zlovisne zobraennia. o oznaaje
vono? omu ornyj Volodar vziav sobi takyj stranyj symvol?
Chto i kudy? prozvuav skrypuyj metalevyj holos.
Vajvasvata zdryhnuvsia. Na nioho dyvylysia bajdui cholodni oi vartovoho. Blide oblyia
ne malo zmorok, odnoho pouttia ne vidbyvalosia na niomu.
Junak prostiah ruku. Na paci v nioho bulo kice iz znakom. Toj samyj Pirjastyj Zmij. Pohliad
vartovoho na chvyku zupynyvsia na kici. V zinyciach blysnuly ervoni vohnyky. I znovu prolupav
bajduyj holos:
Imjam Volodaria Ranataky procho. Zaskrehotaly veletenki dveri, povoli rozynylysia.
Vajvasvata podyvyvsia na vartovoho. Toj bajdue odvernuvsia. Junak chutko mynuv vorota.
Opynyvsia na berezi yrokoho j hlybokoho kanalu. Pochmuryj palac lyyvsia pozadu, a pered nym,
za smuhamy pam i kedriv, hlucho umiv horod Zolotych Vorit. U arkomu holubomu marevi
bovvanily pyli vysokych budive, vyblyskuvaly zolotom sferyni bani chramiv.
Vajvasvata hlyboko zitchnuv, ohlianuvsia. Nema liudej, nema nahliadaiv. Nichto ne piov
za nym. Na paci znak Volodaria. Mona projty do moria, nadybaty oven. A potim v okean!
Dodomu, do Anury, do Divary! Bohy, jak udovo! Znovu vyplyvaty z bakom na morkyj prostir,
lovyty rybu, sluchaty drevni mudri perekazy, dyvytysia vveeri na hrajlyve bahattia. Zabuty pro te,
o stalosia! Zabuty muky To buv son
Son? Vajvasvata zastohnav od duevnoho boliu. Ni, ne son! Ne pryvydilo jomu achlyve
rabstvo, kryvava pracia, smer Soata. Ne pryvydila nina Maruira Ne poulysia uvi sni tajemnyi
legendy pro mynule Zemli, pro planetni kruhy, pro nestrymnyj potik narodiv do nevydymoji mety.
Treba zmusyty sebe pryjniaty novyj liach! Treba strymaty baannia sercia! Piznaty do hlybyn
yttia, spryjniaty mudris mynuloho. Maty peredavala dyvovyni slova sluytelia Soncia, o
prysviatyv joho, Vajvasvatu, vohniu: Chaj ne bojisia smerti! Chaj ne bojisia nioho! Chaj ide, jak
strila v polioti!
Jak strila v polioti! Vajvasvata radisno napruyvsia. omu tak skazano? Dyvno j prosto. Chto
buv toj re? Zvidky vin znav majbuttia Vajvasvaty?
Treba ukaty! ukaty Tiky chto povede joho? Maruira? Doka Volodaria? Tajemnya j
chvyliujua. Vona sama e dytyna. I potim chto vin dlia neji? Jakoju syloju mona zjednaty
jich, takych riznych i dalekych?
Znenaka rozdumy Vajvasvaty perervalo dyvne viduttia. Jomu zdalosia, o potunyj vohnianyj strumi pronyzav joho z holovy do nih. Zatripotily hrudy, schvyliovano zabylosia serce. Junak ostovpiv. Dyvyvsia v nebo, nioho ne rozumijuy, ne v syli zruyty z miscia. Tiky de v hlybyni
jestva pusuvala, vyruvala radis. Hariaa chvylia prokotylasia, ezla, i poulysia jomu slova y
to v serci, y to v prostori:
Narodenyj vohnem sluy vohniu. U serci pravda. Znak tobi blyskavycia.
Vajvasvata, e ne v zmozi otiamytysia, ohlianuvsia. Chto ce skazav? Nema nikoho. Bezliudna doroha, spokijno plyne zelenkuvata voda v kanali, elestia dereva. ary! ary
Narodenyj vohnem sluy vohniu o ce oznaaje? Vin liuby voho, joho ystotu.
Moe, buty ystym, hariaym? Vajvasvata pryjmaje takyj zapovit nezrymoho druha. U serci
pravda! Neve tak prosto? I spravdi, serce nae zavdy znaje, o dobre j o pohano! Znak tobi
blyskavycia! Nezrozumilo. Treba daty! daty j terpliae jty dali j dali v yttia. Ja vdianyj
tobi, nevydymyj drue, chto b ty ne buv!
Projasnenyj, radisnyj, Vajvasvata ruyv dali, vzdov kanalu. Nezabarom vin opynyvsia bilia
yrokoho mostu, zmurovanoho z ornych ske, o viv na toj bik kanalu. Bilia nioho stojalo e dva

vartovych u ornych kouhach, z tiakymy meamy j dovhymy spysamy. Vony, na vidminu vid
poperednioho vartovoho, z cikavistiu ohlianuly mohutniu posta Vajvasvaty, Odyn z nych zapytav:
Znak je?
Je, skazav Vajvasvata, pokazujuy kice.
o ja vpere tebe bau.
Praciuju v sadu hospodyni
Poastylo tobi, vsmichnuvsia vartovyj. Spoyvaj doschou. Dereva sami rostu
Ne zazdry uomu astiu, pochmuro ozvavsia druhyj vartovyj. A to j svoje, kuce,
vtraty!
I to pravda, pozichnuv peryj. Procho, chlope
Vajvasvata piov po yrokij kamjanystij dorozi, zacikavleno ohliadajuy navkolo. Vse bulo
dyvno, nezvyno, chvyliujue. I procholodni kanaly z krytalevo-zelenoju hlybinniu, i dorohy, vykladeni stareznymy plytamy, i orni vartovi, hrizno ozbrojeni, ale taki dobroduni zblyka. ym
vony vidrizniajusia vid toho vartovoho, o vypuskav joho z palacu? Pevne, yvym pohliadom,
prostym slovom, ymo liudkym Chto todi toj, peryj vartovyj? omu takyj bajduyj pohliad
v nioho, dyvni vohni v zinyciach, neporune oblyia? Vse navkruhy spovnene tajemny.
Vajvasvata mynuv e odyn kanal, perejov krutyj mist, o duhoju navys nad vodamy. Posylyvsia um, uty kryky liudej, rev koriv, irannia konej. yrokym liachom plyne jurba. Dity,
inky, oloviky, vojaky, vernyky, pii, na vakych kolymahach. Nezliennyj potik rozmajitych
obly. orni, bili, ovti, ervoni liudy! Jak bahato jich! Jaki vony rizni! Bohy, vin i ne znav, o na
zemli tak bahato liudej! Kudy vony priamuju, oho baaju, o ukaju?
Jurba vlyvajesia do yroennoji ploi, vychrysia, rozsypajesia. Vajvasvata zmiavsia z
neju, prysluchajesia, prydyvliajesia. uty nezrozumilyj hovir, lajku, rehit, vysoki pronyzlyvi
kryky ebrakiv.
Zalyajte, zalyajte zoloto j sriblo meni! Polehi svij zemnyj liach! Vy matymete podvijnu
radis: dopomoete bidnomu i skynete zajvyj vanta, ob lehko perejty do krajiny predkiv! Zalyajte, zalyajte hrinyj tiahar!
Dopomoi beznohomu moriaku! Zupynisia na chvyku! Mou rozpovisty pro daleki plavannia na kraj svita! Mou daty arivni travy z kazkovoji Ellady dlia likuvannia vid zloho oka! Zupynisia, zhliatesia na beznohoho moriaka!
Hej, muyny! Neve vy slipi? Pohliate na mene! Daruju nezemni liuboi! Daruju neuvanu vtichu! Ne tikaj, chlopyku! Jdy siudy! Nedoroho kotuje! Odyn zolotyj, dva sribnych!
Prodaju konia! Nebesnyj zmij, a ne ki! Prodaju, bo vidplyvaju v daleki zemli! Kupujte,
ne poalkujete!
V holovi Vajvasvaty namoroysia vid nezvyky, neosiana jurba svojimy krykamy i hamom
bje po joho svidomosti, niby molotom, zakolysuje, nese v prirvu. Majevo riznobarvnych vbranniv,
oej, apok, ruk splitajesia v strachitlyvu, mnohoruku istotu, jaka rozkynulasia na yrokych hrudiach mista i povze ne znaty kudy, pojidaje sama sebe, vyruje v nesvidomomu baanni vyjavyty
svoju upyrku su.
Skorie, skorie zvidsy! Vajvasvata probyrajesia mi vysokymy dvokolisnymy povozkamy,
mi riadamy konej. Tvaryny pochropuju, liaklyvo kosia oyma, lehko vdariaju junaka po
oblyiu cupkymy dovhymy chvostamy. Chto dohaniaje joho, obnimaje za plei. Vajvasvata
ohliadajesia. ornokira tonka divyna blahano dyvysia na nioho, velyki buzkovi huby jiji
tremtia, tumanni filetovi oi voloho blya.
Chodimo, krasunyku, zi mnoju, epoe vona. Navi platy ne treba! Z toboju zadarma! Chodimo!
Vajvasvata spalachuje. Znovu! Znovu jomu proponuju sebe, svoje tilo, svoju liubov! Bohy!
omu tak nyko padaju inky? Taki boestvenni, taki prekrasni j nini! Navio sami letia na
voho, jak nini komachy?
Pide, krasunyku? Pide, boestvennyj?
Ni! mjako kae Vajvasvata, vidvodiay ruky divyny. Ni, ne treba. Meni a tebe. Ty
harna, divyno Ty ne povynna dijaty tak
Vin vydko jde he, a divyna storopilo dyvysia jomu vslid, e prostiahajuiji ruky.

Vajvasvata vybyrajesia z velyeznoho bazaru, znovu perechody kanal. Nablyajesia do yroko rozynenych dverej vysokoho chramu. Zvidty ujesia basovytyj holos, strumliasia tonki pachoi evkaliptu. Junak na my zupyniajesia. Zajty y ni? Tut moliasia boham, tut znaju tajny
neba j zemli. Tak kau erci Treba zajty, podyvytysia.
Vajvasvata stupaje pid velyne sklepinnia chramu. Mynaje tovsti orni kolony. V prostori
plyve syniuvatyj dymok. U centri chramu tisnoju lavoju zimknulasia jurba. Dechto z liudej stoji,
dechto vpav na kolina. Na kupoli zolote krualo z chvyliastymy linijamy, o rozchodiasia vincem. Pevno, sonce. Vnyzu, na pidvyenni, stoji re u ornij tunici j ornij nakydci, obliamovanij
zolotom. Bilia nioho na kolinach zvjazanyj ovtokiryj rab. Vin holyj. Tilo joho zdryhajesia, oi z
achom dyvliasia na jurbu.
Dva pominyky ercia namazuju raba jakoju ridynoju. U povitri plyve hustyj zapach evkaliptu. Holovnyj re pidniav ruky vhoru, pohliad joho neporunyj, stranyj, z suchych vust zryvajusia nezrozumili slova, Jichnij rytm, napruha, tajemnyis potriasaju jurbu, kolychaju jiji v
drunomu poryvi, jak jedynu istotu. Vajvasvata viduvaje, o ua volia obplutuje joho svidomis
nezrymoju pavutynoju. He, maro, stij! Ne pidstupaj!
Zavoroena jurba adibno ekaje. Sluyteli chramu v hlyboki ervoni ai sypliu sribnyj porook. Kluby buroho dymu plyvu nad liumy. Hirkyj zapach durmanu pronykaje v nizdri junaka.
A re vladno pokazuje na zvjazanoho raba. Pominyky pidnimaju joho. Blyskavynym ruchom
re udariaje noem jomu v hrudy. uty pronyzlyvyj alisnyj kryk. Vodohrajem bryznula krov.
Jurba radisno zakryala. re pidstavyv nevelyku au pid ranu, napovnyv jiji bahrovoju ridynoju,
chliupnuv u velyki ai, de kuryvsia dym. Potim rozpanachav hrudy mertvoho, vyrizav serce,
pidniav u zakryvavlenij ruci. Serce e pusuvalo, zdryhalosia, paruvalo.
Vajvasvata zakliak, doky dijalasia kryvava ertva. Ruky j nohy ne ruchalysia, serce zavmerlo,
do horla pidstupyla nudotna chvylia. Jomu zdavalosia, o v bahrovomu tumani vynykly potvorni
udyka z ohydnymy, vyskalenymy mordamy, z dovhymy upaciamy. Vony tiahnulysia do
tremtiaoho sercia, vpynalysia v nioho, vysmoktuvaly trepetnu, zhasajuu sylu.
Vajvasvata zastohnav, sachnuvsia nazad. Chytajuy, vybih z chramu, kynuvsia do potoku,
zmoyv holovu procholodnoju vodoju. Otiamyvy trochy, pidniav oblyia do neba, do jasnoho
soncia. Svitylo promenyste! o ce dijesia v imja tvoje? Navio dopuskaje taki strachittia?
omu terpy kryvavu maru na hrudiach zemli?
Sonce smijalosia. Tycho dziurala voda. Bajdue plynula po dorozi jurba. Z chramu zlovisno
zvualy zaklynannia ercia.
Vajvasvata sudorono vdychnuv yste povitria, proviv doloniamy po oblyiu. Nichto ne das
jomu rozhadky! Nichto! Ale j spokoju vin ne znatyme, ne matyme astia, doky ne rozhadaje tajemnyciu.
I znovu Vajvasvata pouv dyvnyj holos ne znaty zvidky:
Bahato tormiv poperedu. Ta Zirka liach pokae!

Mynaly dni. Vajvasvata vse hlybe j hlybe porynav u huu yttia. Ve ne dyvuvavsia ni kryvavym ertvam u chramach, ni ebractvu, ni rozpusti, ni rabstvu, ni bahatstvu erciv ta akluniv, ni
bidnosti prostych trudariv Atlantisa. Namahavsia piznaty pryyny toho, o bayv, piznaty tajemne, prychovane, znajty svij liach u chaach yttia.
Ni v koho bulo zapytaty, ni z kym poradyty. Maruira sumno dyvylasia na junaka, alisno
epotila:
Ja ne znaju nioho, Vajvasvato! Ja spodivaju na tebe! Idy, dyvy!
I vin piov. Znovu j znovu nevtomno vbyrav u svoje serce, v svidomis strachitlyvyj potik
buttia. Lye inkoly jomu zvualy arivni slova porady, o suprovoduvaly teploju chvyleju radosti j zaspokojennia. Navi Maruiri Vajvasvata ne hovoryv pro dyvni javya. Nis jich u serci, jak
najdoroyj skarb, jak zapovitne, sviaenne.
V horodi Zolotych Vorit yrylasia tryvoha. Po torhovenomu majdani peredavaly z vust v usta

utky pro vybuchy vulkaniv na zachodi ostrova Ruta. Inkoly kolyvalasia zemlia. Rozkoliuvalysia
budivli v sektori bidnoty tam ytla sporuduvalysia neochajno, naspich, niby spravdi v ekanni
lycha. eptalysia liudy pro nastupni vijny, jaki zativav ornyj Volodar, pro nemynuu zahybe
Atlantisa. Chodyly po liachach i majdanach obidrani, chudi proroky. Vony zhaduvaly daleki asy,
koly Atlantis pyavsia v slavi j velyi, koly vin siahav svojeju syloju do neba, i pycha ta zuchvalis
pravyteliv pryvely joho narody do stranoji smerti u vodach okeanu.
Opamjatajte! zaklykaly proroky. Zupynisia, doky ne pizno! Prypyni kryvavi ertvy, ne hnivi jasnolykoho boha Soncia!
Prorokiv chapaly, kydaly do vjazny. Dejakych prynosyly v ertvu. I sercia provisnykiv lycha
tripotily v zakryvavlenych rukach sluyteliv chramiv pered vivtariamy bohiv. Znavisnila jurba,
zaarovana, spjanila vid krovi, vymahala novych i novych ertv, vydovy, orgij.
Inkoly z palacu ornoho Volodaria vychodyly vojaky. Vony vyvozyly desiatky zdorovennych derevjanych kadovbiv, povnych pjankoho vyna, rozpaliuvaly na majdanach bahattia, vbyvaly
sotni konej i bykiv, jakych potim varyly u velyeznych kazanach. Zbihalysia jurby, sotni ruk
prostiahalysia za ervonoju ridynoju. Radisni kryky lunaly nad horodom Zolotych Vorit, cilymy
noamy hrymily vulyci pid nohamy zbudenych, bujnych yteliv.
Slava Volodariu Ranataci! revily pjani, dobuvajuy z kazaniv parujui matky mjasa.
Slava edrotam ornoho Volodaria! vtoryly vulyni inky, nyporiay pomi natovpom.
Bahattia palachkotily, kydajuy v nebo chmary iskor, na bajduych oblyiach palacovoji
varty hraly bahrovi polysky.
Vajvasvata muyvsia dumamy. omu Ranataka movy, ne zupyny achlyvoho potoku
podij? Neve vin ne rozumije, o Atlantis hyne? Neve ne bay rozpusty j padinnia, rabstva j
bidnosti? omu znannia erciv ne jdu na dobri dila? omu letiui ovny j korabli prychovani v
chramach, a vantai perevoziasia vakymy kolymahamy po skeliastych dorohach? omu tuni
liudy, stvoreni aklunamy, syni j nevtomni vartuju u palaci Volodaria, a ne zaminia rabiv
na plantacijach u pusteli? Navio vzahali ornomu Volodariu raby? Chiba ne krae vini trudari? Vajvasvata pamjataje ridnyj ostriv, baka Divaru Jak choroe jim bulo vyplyvaty na svitanku v okean. Nichto ne zmuuvav jich do praci, bo pracia bula radisnoju pisneju jichnioho sercia Tak by musylo buty zavdy j skri. o ciomu zavaaje, chto?
Vajvasvata zvertavsia do poovklych lystkiv papirusiv. Namahavsia znajty v symvolach, u
znakach, v slovach drevnich mudreciv rozhadku buttia, zdobuty vidpovi na svoji terzannia. A
znaky splitalysia v dyvni frazy, manyly svojeju nezvyajnistiu, dratuvaly vidnosnistiu.
Najvya pea u nadiji. U vidsutnosti nadiji najvye blaenstvo.
Jak ce moe buty? ne rozumiv Vajvasvata. Lye nadijeju my yvemo. Lye v nadiji
erpajemo syly dolaty rabstvo i rozpa. Ne zbahnu takoji mudrosti. Ne pryjmu
Vse, o rozkvitaje, povynno zavjanuty, zapevnialy papirusy, vse, o zustriajesia,
povynno rozluytysia takyj zakon cioho svitu.
Dlia oho todi vira v majbuttia? rozhubliuvavsia Vajvasvata. Navio borinnia?
Navio zustrii j liubov? Aby zavdaty e synioho boliu? Todi o zakrytysia vid liudej, pity
v hory, v lisy, odirvatysia vid svitu i vmerty, ne kodujuy ni za ym? A v omu smysl narodennia? I y varto sydity v samotyni, znajuy, o ty moe ym-nebu dopomohty liudiam? Ade jdu
po liachach Atlantisa proroky, proviajuy zahybe, cho i znaju, o jich znya sluhy ornoho
Volodaria. o klye jich do diji, jaka syla?
Tomu, chto ne zavojovuje svobody, rozryvajuy kajdany vlasnym rozumom, hodi ekaty
zvinennia vid koho-nebu inoho.
Vajvasvata zhoden z drevnim mudrecem! Istynno, syla rozumu kypy i vymahaje diji! Treba
lye nahostryty tu sylu, znajty pravyni steky sered moroku!
Boestvo zriaoho voho. Boestvo bezmovnoho serce joho. aliuhidni umy znachodia svoje boestvo v idolach. Istynno zriayj bay boestvo vsiudy. Joho boestvo Vsesvit.
Jak oho, ne pidtrymanyj palyvom, hasne, tak ezaje derelo vsiakoji dumky, koly vono ne
yvysia minlyvym yttiam.
Pryjmaju! I munio pidu u vyr yttia. Tam vse i hore, i piznannia, i sud, i nahoroda. Ne

zmou rozhadaty ni svoho poklykannia, ni mety, koly ne pryjmu v serce bi usioho svitu
I znovu trepetni strumeni nevydymoji energiji pronyzuju tilo Vajvasvaty, potriasajuy vse
joho jestvo. Na uroystij chvyli ninoho, radisnoho jednannia plynu neutni slova:
Ptach u polioti ne zimkne kryl.
Ne zimknu, epoe Vajvasvata. Ne zabudu. Ne zaspokoju ni na my
Toho veora v prytulok Vajvasvaty, jak zavdy, pryjla Maruira. Zasterelyvo pidniala ruku,
ob vin ne nablyavsia. Hlucho skazala:
Nadijly hrizni asy, Vajvasvato. Serce viuje bidu
Ja mou v omu dopomohty, hospodyne? tryvono zapytav junak.
Ne znaju, proepotila divyna. Ja e nioho ne znaju
Skay meni vse
Ne mou. e ne mou. Prou lye vidpovidi: ty hotovyj do najstranioho?
Hotovyj, hospodyne, tverdo skazav Vajvasvata. Tiky ja muu znaty, v imja oho? omu
ne skae meni?
Bo j sama e ne znaju. yttia prynese vidpovi. Tiky ne zabu mojich sliv, Vajvasvato.
Hotujsia do najstranioho

Maruira nedaremno tryvoylasia. Naperedodni uveeri vona mandruvala nad Atlantisom z

dopomohoju Vsevydiuoho Oka. arivnyj prystrij perenosyv jiji nad zemleju z horoda Zolotych
Vorit v rybaki sela, z chramiv do prytulkiv bidnoty, z bujnych predkovinych lisiv do kryanych
verchivjiv hir.
I raptom jij zachotilosia podyvytysia na baka, na Volodaria Ranataku Spoatku cholodok
ostrachu prokotyvsia poza spynoju. Svidomis zasterihala, o cioho ne slid robyty, o za ce moe
buty strana kara Ta nevidstupne baannia peremohlo. I Maruira metnula svoju svidomis v palac
Volodaria.
Krystal Vsevydiuoho Oka miano iskryvsia blakytnymy promeniamy. Myhotily korydory,
statuji v niach. Dveri. Mechanini liudy virni vartovi Ranataky. A o i bako. Vin ne odyn. Bilia
nioho stoji jaka posta. Chto ce?
Maruira prydyvliajesia. Blye, blye. Ba, ta ce holovnyj aklun Han. Najblyyj radnyk
Volodaria, staryj re kutu Pirjastoho Zmija. Maruira zavdy bojalasia joho i unykala navi dyvytysia na Hana. Pohliad akluna buv cholodnyj i ahuyj, vin rozdiahav divynu, vpyvavsia v jiji
svidomis, zalyajuy pouttia soromu j ohydy. o potribno jomu? o vin choe vid Volodaria?
Divyna prysluchajesia. Rozmova vedesia tycho, ale slova Hana itko karbujusia v svidomosti Maruiry.
Dzerkalo bytvy dalo hrizni znaky, hovory Han. Kika raziv my spijmaly potik promenia veta-Dvypa. Ty rozumije, Volodariu, o ce oznaaje?
Ranataka movav. Hrizna zmorka prorizala vysoke olo. Oi horily temnym vohnem. Potim
vin, roztulyvy suchi huby, povino movyv:
Poslane vyris. O o ce oznaaje, Hane. Vony hotuju joho. Dlia oho? o vony zadumaly?
Maruira, zavmery vid nespodivanky, sluchala. Namahalasia zbahnuty, osmyslyty poute.
Pro o vony movlia? Jake dzerkalo bytvy? Jakyj poslane? Vony zhaduju veta-Dvypa Ote,
ne kazka, ne legenda A bako zapevniav jiji, o ce vyhadky! Neve vin ne doviriaje navi doci?
My zibraly vsi proroctva, povino cidyv Han, vsi poperedennia cych boevinych
brodiaych prorokiv, erciv Soncia. My ne zabuly navi snovydi prosto-liudiv
Nao meni proroky! rozdratovano skazav Ranataka. Ja veliv znajty liach do vetaDvypa! Ja veliv probyty prochid v jichniomu zachysti
Volodariu, spokijno zapereyv Han. My zrobyly vse, o mohly! Pancyr nezrymoho
zachystu veta-Dvypa probyty nemolyvo. Ty znaje, jaka syla
Znaju, znaju, nevdovoleno perebyv ornyj Volodar. To o proroctva? Korote i

jasnie
Prorokujesia tvoje padinnia. I zahybe Atlantisa. Prorokujesia prychid novoho vodia,
jakyj vriatuje narod
Vikovini obrazy! znevalyvo vsmichnuvsia Ranataka. Vony zapysani v knyzi prostoru. Vsiakyj nikema, cho trochy utlyvyj, spijmaje jich u vydinni y uvi sni. Zahybe, novyj
vo, zolotyj vik! Raby zavdy mriju pro zolotyj vik, pro vladu j bahatstvo, ne vmijuy volodity
navi soboju!
Volodariu, zapereyv Han. Kau e raz: ty daremno znevaaje holos jurby. Vony
viduly te, o nablyajesia. My ne zmohly vyznayty miscia ce nemolyvo, ale my bayly v
dzerkali bytvy pojavu promenia veta-Dvypa. Ty sam skazav poslane vyris! I treba joho znajty
Znyyty, ovno ozvavsia Ranataka.
Jak?
Treba dumaty! Navio vy vsi nosyte vbrannia akluniv? ym vy zajmajete? Tym, o
tryvoyte stychiji, vyklykajuy buri na moriach i smeri v pusteli? Nemudre zaniattia dlia akluna.
Hadaju, o mahy veta-Dvypa ne vytraaju asu pa podibni ihraky!
Volodariu
Zady! Ja dosy sluchav. Teper sluchaj ty. Ranataka ne bude ekaty. Ranataka vdary
peryj. Poslane veta-Dvypa povynen vmerty!
Ja ne zbahnu tvojeji dumky!
Ja pidkau tobi. Jedynyj ostriv Atlantisa, jakyj ne maje kutu Pirjastoho Zmija, Tot. Tam
pokloniajusia Sonciu. Tam hablia mij rukotvornyj obraz, ne vyznaju mojeji vlady. Lye tam
treba ukaty poslancia
Jich bahato, Volodariu. Jak sered nych znajty poslancia? Chto vkae na nioho?
Ty ne doroslyj mu, Hane! Ty dytia! My znyymo ve ostriv Tot, i chaj nam pomoe blahoslovennyj Pirjastyj Zmij!..
Maruira ledve ne skryknula vid achu. Bako choe znyyty cilyj ostriv, ob vbytiji poslancia veta-Dvypa! Jake zloynstvo! ym zavynyly liudy? I omu Ranataka tak bojisia poslancia?
Chiba kazkovyj ostriv veta-Dvypa, de yvu bezsmertni, voroh Atlantisa, voroh joho liudej?
Volodariu, ty peven, o poslane tam? zapytav Han.
Jake ce maje znaennia? znevalyvo vidpoviv Ranataka. Ostannia tverdynia nepokory vpade do mojich nih! A potim udar na veta-Dvypa!
Oblyia Hana spotvorylo od achu. Vin jaku my movav, niby prokovtnuv jazyk. Potim
proepotiv:
Volodariu Ty znaje, o veta-Dvypa maje dalekosiani vucha
Heroji, znevalyvo procidyv Ranataka. akluny! Volodari eteru! Vy zdryhajete pry
odnomu slovi veta-Dvypa! Ja navu vas smilyvosti! Pirjastyj Zmij ne prychovuje svojeji nenavysti! Ce boroba vikovina j nevblahanna! Vony pryeci! My hospodari planetnoho kruha! I
ja pokau jim, chto hospodar!
Svidomis Maruiry namoroyla vid navaly nejmovirnych novyn. Vona pobayla svoho baka
zovsim inym, ne takym, jak ranie. I cho bojalasia poviryty povnistiu v te, o ula, nastiky vono
bulo achlyve, ale slova, o lynuly z Vsevydiaoho Oka, stverduvaly dohadky.
Pochid ooly ty, skazav Ranataka. Ja te budu z vijkom. Chaj na majdanach mist
palaju bahattia! Chaj vyvezu vyno dlia jurby! Chaj vsi chramy prynesu Pirjastomu Zmiju ertvu
sercia. Narod povynen zabuty proroctva, zabuty pro novoho vodia! Chaj slavlia Ranataku! Pochid, pochid, pochid! Ty zbahnuv, Hane?
Rozumiju, Volodariu! I sluchaju tebe. Ta pryjov as vidnovyty nau rozmovu
Pro o?
Pro Maruiru
Tak Pamjataju. Ty choe vziaty jiji. Ja te dumav pro ce. Vona vyzrila. Vona hotova staty
inkoju Ale
o, Volodariu?
Dovedy svoje pravo na neji. Pislia pochodu odery jiji! o? Ty nevdovolenyj? Taka moja
volia. Vona te bude zi mnoju v pochodi. Na rujinach ostrova Tot ja prysviau jiji tobi

Vraena Maruira vidkynula Vsevydiue Oko, vpala na posti. Leala jakyj as zakliakla, cholodna, bez ruchu. O bohy! Jaka achlyva dolia hotujesia dlia neji? o dijaty, jak vtekty vid
komaru, vid stranoji haby?

Hospodyne! Neve ty dopusty take zloynstvo?

Vajvasvato! o ja mou zrobyty?
Treba jty do Volodaria, zupynyty joho. Chiba mona spokijno plysty tudy, do ostrova?
Dyvytysia, jak budu nyyty liudej, ytla? Hospodyne!
Vajvasvato, ne terzaj moho sercia Volodar navi ne vysluchaje mene. Vin prosto vbje
mene
Tebe? Svoju doku?
o jomu doka? hirko proepotila Maruira. Vlada dlia nioho ponad use
Hospodyne, zvidky ty diznalasia pro lycho? Chto skazav tobi pro pochid?
Divyna movala, opustyvy holovu. Vona ne smila skazaty vsioho. I pro veta-Dvypa, i pro
pidstupnoho Hana, i pro svoju strachitlyvu majbutniu doliu. Ne mona, ne mona perekladaty svij
tiahar na Vajvasvatu! Chto znaje, jak vin stane dijaty? Kudy povede joho junaka zapanis? Ne
pora e
Vajvasvata vako zitchnuv, odijov do vikoncia. orni stovbury kedriv chytalysia na tli neba,
zirky horily cholodnym vohnem. Junak povernuvsia do Maruiry, z tryvohoju hlianuv na jiji pochylenu posta.
Hospodyne Moe, pity do narodu? Vid selya do selya? Hovoryty, zasterihaty!
Pidniaty liudej! Ne dopustyty nasystva!.. Neve liudy ne zbahnu? Neve vony ne baaju voli?
Neve jim pryjemno viddavaty svoji syly j krov erciam ta aklunam? Ja achaju, koly bau take
yttia!
Maruira hlianula na Vajvasvatu, oblyia jiji bulo serjozne. Vona povino vstala, nablyzyla
do nioho, poklala hariau doloniu na krute plee.
Ja vsioho ne mou skazaty tobi, Vajvasvato! Ty zbahne potim. Hotujesia stranie, ni ty
pouv. Te, o ty choe zrobyty, nikemna dija. Vse odno, o vodohraj suproty okeankoji
chvyli. Ty staryj, Vajvasvato, ale tak malo znaje. Ty bayv ertvu u chrami? Bayv, jak jurba
skaenila vid krovi? o ty skae jim suproty ertvy? o dasy jim? Volodar vykoty jim na Majdany vyno i das mjaso! A ty?
Vona zniala ruku z joho plea, zahornulasia v nakydku.
Treba znaty vse, ob dijaty napevne. Drevni papirusy kau, o mudryj vse zustriaje
spokijno i hore, j radis
Ja e ne mudryj, pochmuro zapereyv Vajvasvata.
Sta nym. I todi ty pobay, o zupyniaty potik stychiji ne slid. Vin zmete toho, chto staje
na perekodi. Treba daty jomu projty, a potim dijaty
Ne rozumiju, hospodyne Ne zbahnu Tonkoi mudrosti. Serce moje vely dijaty, koly
bay zlo!
Vajvasvato, te, o hotujesia, stranie za smer tysia liudej. A teper vse. Ja pidu.
Zavtra my vidplyvajemo
Hospodyne Ty te? Navio?
Taka volia Volodaria
A jak e ja?
Mjakyj volohyj blysk zjavyvsia v oach Maruiry.
o ty Vajvasvato?
Tak, tak, hlucho proburmotiv junak. Ja zapytav durnyciu. Ne zvertaj uvahy. Ty j tak
zabahato viddala meni uvahy, asu, znannia Rab Vajvasvata vdianyj, hospodyni za vse
Divyna vystrunylasia, niby jiji vdaryly.
Ty orstokyj, Vajvasvato, tremtiaym holosom skazala vona. Ty hrubyj o ja

kau? Ne treba! Vajvasvato Ty poplyve zi mnoju?

Kudy?
V pochid!
Tak, hospodyne! radisno skryknuv junak. Ale jak? Chto vime mene?
Ty nestyme mene. Ty i e odyn polonenyj. Ja tak zveliu. Tiky bu oberenyj. U Volodaria bahato vuch i oej Zhoda, Vajvasvato?
Prosty mene, hospodyne
Majbutnie rozkryje vse, zahadkovo skazala divyna.
Vona vyjla za dveri, ezla v pimi.
Vajvasvata stupyv slidom za neju, zupynyvsia pid stinoju svoho prytulku, prysluchavsia. Zdaleka e ulysia vydki lunki kroky Maruiry. Junak zapliuyv oi, pochytav holovoju. o z nym?
Mara Nioho nema Dyvnyj son dovhyj i vakyj. ym vin skinysia?
Na svitanku Vajvasvata z vysokym ylavym rabom nis Maruiru do moria. Vona sydila na
lehkych bambukovych nosylkach za oxamytovymy zaponamy. Po bokach ily, pobryzkujuy
meamy, vartovi. V rankovomu tumani vyriblialy hory, povitria bulo cholodne, koliue. Na obriji
roevilo.
Zupynylysia bilia yrokoho kanalu, jakyj spoluavsia z morem. Na vodi kolychalysia vysoki
temni korabli. Po mistkach vojaky vnosyly na nych prypasy, zbroju, boky z vodoju.
Nosylky opustyly na zemliu. Do nych pidijly dvi postati, zakutani v orni plai. Vajvasvata
v odnij z nych piznav ornoho Volodaria. Pronyzlyvi oi vkololy junaka, pereskoyly na staroho
raba.
Maruiro, poklykav Ranataka.
Ja, baku, ozvalasia divyna.
Tobi dobre?
Ne turbujsia, mij Volodariu
Tebe perenesu na mij korabe. ujete, raby? Idi za mnoju
Vajvasvata zcipyv zuby, pochylyv holovu. O vono! Vin odvyk u sadu vid takoho zvertannia
i zabuv, o nioho ne zminylosia!
Pidchopyv nosylky, tverdo stupav, sumno dyvyvsia na tremtlyvi oxamytovi zapony. Zijly na
pomist. Doky zaskrypily pid tiaharem nosijiv.
Pozadu nevdovoleno proburmotiv suputnyk ornoho Volodaria:
Navio vona vybrala sobi takych nosijiv? Ce nosorohy, a ne raby
y ne zazdry ty, Hane, rabam? znevalyvo kynuv Ranataka.
Volodar artuje, obraeno skazav aklun. Moja syla ne v mjazach, a v znanni!
Maruira vybyraje rabiv za svojim smakom. Poky o vona hospodynia sobi
Poky o, vdovoleno zhodyvsia Han. Vajvasvata uv uryvok tijeji dyvnoji rozmovy.
Neve mova jla pro Maruiru? Chto vin cej Han? Moe, Volodar choe viddaty doku jomu?
Tak o omu Maruira taka schvyliovana? Spokijno, serce, spokijno! Ne prosta petlia zaplutana
Treba rozibratysia
Raby vnesly nosylky do prostoroji budovy na kormi. Z malekoho vikoncia vydno bulo more,
pasma tumanu. Proletila ajka, rizko skryknula.
Do mekannia zajly ornyj Volodar i Han. Maruira pidvelasia z nosylok, vyzyrnula z-za pokryvala.
Raby, vyjdi, nakazav Ranataka. ornokiryj rab i Vajvasvata movky ruyly do vychodu. Ve za dveryma junak pouv holos Maruiry:
Vajvasvato, ty bude poriad z mojim ytlom Ranataka zdyvovano pohlianuv na doku.
omu ty ne vziala Horosatu? Navio tobi cej bilyj rab? Ade vin praciuvav u sadu?
Sad zaekaje, spokijno skazala Maruira. Vajvasvata viddanyj i synyj. A Horosata ne
vytrymuje buri. jiji nudy. Neve meni e prybyraty za rabyniamy?
Pravda tvoja, zasmijavsia Ranataka. Chaj bude tak. Ote, my vidplyvajemo, Maruiro,
vyriujesia tvoja dolia.
Ne rozumiju, baku
Zrozumije, Maruiro, nezabarom. Hotujsia staty inkoju. I usmichny Hanu

 Ne rozumiju, mij Volodariu, vperto povtoryla divyna, opuskajuy pohliad.

Han skryvyv huby, chyyj chriauvatyj nis joho voruchnuvsia.
Volodariu, damo spokij doci Ranataky. Vona podumaje na samoti
Chodimo. Pora vidplyvaty
Nad kanalom prolunala komanda. Na ohlach korabliv zasiajaly prymarni hrozovi vohni. V
nutri morkych veletniv o zadvyhtilo, zahulo. Korabli ruyly. Zavyruvala voda. Skeliasti stiny
kanalu viddalialysia, lehkyj vitre povijav z okeanu.
O i vychid u more. Nevysoka chvylia lye pisok. U sutinkach bovvaniju pamy, hromaddia
horoda Zolotych Vorit tane v tumani.
Vajvasvata zahornuvsia v starekyj pla, prytulyvsia do staroho raba. Vony sydily v zakutku
na kormi j dyvylysia na bezkraje more. Viter posyliuvavsia.
Jak tebe zvaty? zapytav Vajvasvata.
Staryj rab pohlianuv na junaka z podyvom, sumna posmika zjavylasia na tovstych poerchlych hubach.
Chiba ne vsedno?
Jak e klykaty tebe? zdyvuvavsia Vajvasvata.
Dosi klykaly rabe pohanyj, bajdue movyv staryj rab. Maty koly nazyvala Laotoju To bulo due davno. Moe, uvi sni
Uvi sni, povtoryv hnivno junak, De krajina tvoho snu?
Daleko na schodi. Za morem. Tam bujni lisy. Bahato zviriv. Je taki velyki, jak hory.
A ne obmaniuje? perepytav Vajvasvata.
Ni, ja sam bayv. U mojemu plemeni tych tvaryn puskaju v boji. Vijko Volodaria Atlantisa napalo na nai mista j selya raptovo. V nebi zjavylysia vimana vohnenni zmiji. Vony palyly
budivli j liudej. Bojovi chu, tvaryny, pro jaki ja kazav, oskaenily vid aru, toptaly naych vojakiv.
A potim z korabliv zijly vojaky Atlantisa i zabraly malych ditej. Doroslych vbyvaly. Ja vyris tut, u
horodi Zolotych Vorit. Ja zabuv svij kraj. Ja zabuv use Chiba, moe, e zhaduju pisniu
Jaku pisniu, Laoto?
Pisniu materi. Vona spivala meni, jak nosyla na rukach
Zaspivaj tu pisniu, Laoto Zaspivaj meni
Sprobuju Laota zaudovano dyvyvsia na Vajvasvatu, chytav holovoju. Dyvnyj ty
Due dyvnyj
Potim zapliuyv oi, niby prysluchajuy do dalekoho, neutnoho holosu. umila chvylia
okeanka, tonko svystiv viter u ohlach, hlucho dvyhtily nutroi korablia. V toj rytm poala vplitatysia tycha pisnia Laoty.
Pisni moji,
Pisni materiv sviaenni,
Zavoroi syna aramy stovinymy,
ob ne znav vin napasti, ni chvoroby liutoji,
Ni strily vorooji, ani doli rabkoji
Laota schlypnuv sudorono, odvernuvsia. Hlucho probuboniv:
Vse. Zabuv dali Ne vberehla mene maty ni vid nevoli, ni vid napasti Vyris u rabstvi
postariv u rabstvi.
Vajvasvata movav. Zatulyvy oblyia doloniamy, palav na vohni uoho boliu, dodajuy
e j vlasnoho. o mih vin skazaty Laoti, ym zaradyty?
Dovho movaly vony. Starity rab zadrimav pid odnomanitnyj um chvy. Vajvasvata dyvyvsia
na cholodnu prostori moria, dumav. Vse ezaje, hyne v bezodni vikiv I bahati, j ebraky, i volodari, j raby omu kypy bytva? Navio? Chiba zabyraju zemni vojevody do krajiny predkiv
bahatstvo j slavu, rabiv i zoloto? Vse zalyajesia tut. Dlia oho stiky muk i strada?
Na ohlach blidly hrozovi vohni, napynalysia ervoni vitryla. Korabli plyvly vyde. Na mori
zjavylysia bili buruny.
Laoto, poepky movyv Vajvasvata. o to za vohni nad namy?

 De? proburmotiv staryj, pozichajuy. A, na ohlach! To hrozova syla, to blyskavycia

v rabstvi
Blyskavycia? zdyvuvavsia Vajvasvata. Jak e jiji spijmaly?
akluny ornoho Volodaria vmiju zdobuvaty hrozovu sylu, skazav Laota. Iz zerna.
Iz krystaliv
Ne zbahnu
Ja te znaju malo. To tajemnycia erciv i akluniv. Hrozova syla tovchaje nai korabli,
pidnosy u nebo vimana letiuych zmijiv. Tut, na korabli, je vimana. Ja sam bayv
Ja te bayv. U palaci. Tiky ne dumav, ob iz zerna
V zerni velyka mi vpevneno skazav Laota. Jake male, a posady vyrostaje vysoke
derevo! Ehe, zerno to tajemnycia bohiv
Ty viry u bohiv, Laoto?
Viriu, ohlianuvy, skazav staryj rab. Tiky ne v tych, o stoja u chramach. Ne v
tych, jakym prynosia kryvavi ertvy erci
A v jakych e, Laoto?
Ja bayv jich, Vajvasvato. To spravni bohy
De ty jich bayv? schvyliovano zapytav junak.
Ja todi pas bujvoliv u horach. Ce bulo davno, koly ja mav stiky lit, jak o ty. Ja sydiv na
berezi potoku j spivav pisniu. Nikoho navkolo Lye ja, hory j moji bujvoly. A tut zjavylysia vimana
Letiui ovny?
Ehe. Tiky ne taki, jak u ornoho Volodaria. Vimana buly velyki, blyskui. Vony opustylysia nad potokom. Z nych vyjly bohy. Tila jich siajaly, jak sonce, na lycia ne mona bulo dyvytysia.
Serce moje zabylosia, strach kynuv mene na zemliu
Vony ne zaepyly tebe?
Ni, Vajvasvato. Vony pobayly mene. Odyn z nych nablyzyvsia. Ja ledve ne vmer od strachu. Ja pouv holos, hunyj, jak truba. Ne bijsia, syn Atlantisa, skazav holos. Poslanci vetaDvypa ne zroblia zloho.
veta-Dvypa, proepotiv Vajvasvata. Ty te kae pro kazkovyj kraj. To vin spravdi
je?
A je, zitchnuv Laota. Ostriv soncia, ostriv svitla. To naa nadija, Vajvasvato. Moe,
koly volodari veta-Dvypa pryjdu siudy Todi ne bude rabiv
omu vony ne prychodia, Laoto? omu du?
Ne znaju, alisno skazav staryj rab. Moe, vony du, ob my sami prosvityly svij
rozum. Chto dumaje pro veta-Dvypa, Vajvasvato? Chto? Lye dity
Ce pravda
Oto bo Ja znaju lye odne ja bayv bohiv. I viriu, o onuky nai ytymu u carstvi
veta-Dvypa Po palubi z hurkotom projla grupa vojakiv. Vony latuvaly bilia bortiv jaki prystroji z dovhymy trubamy, tryvono peremovlialysia. Laota tovchnuv Vajvasvatu v bik.
Tycho, proepotiv vin. Pouju kine Nad obrijem schodylo sonce. Vono chutko
vyhuknulo z-za stiny tumanu, sypnulo promenystymy strilamy na vitryla, na chmary. Vitryla nalylysia kryvavym bahriancem. itko vyznayvsia na nych obrys Pirjastoho Zmija, o trymaje u
kihtiach Lebedia i terzaje joho serce. Vajvasvata pohlianuv na vitryla, pereviv pohliad na svoje
kice. Znovu Pirjastyj Zmij
Koly vojaky vidijly, junak nachylyvsia do Laoty.
Skay meni, o oznaaje zmij na vitrylach?
To znak ornoho Volodaria, poepky vidpoviv Laota.
Sam znaju. Bayv joho na vorotach palacu. Navi kice take maju
Kice? Pokay
O vono
Laota schopyv ruku Vajvasvaty, zaudovano dyvyvsia na kice. Potim schvyliovano skazav:
Z nym mona buty vinym. Ty znaje?
Znaju.

 omu zalyajesia tut?

Ne pora e
Laota vidvernuvsia, zamovk. epotiv o sobi pid nis, kutajuy u vetchu nakydku.
Vajvasvata smyknuv joho za tuniku.
Ty zabuv rozpovisty pro Pirjastoho Zmija
Tak, tak, proburmotiv Laota, dyvliay nevydiuym pohliadom na more. Ja rozkau.
To stara kazka. Meni rozpovidav jiji odyn olovik.
Podruylysia Zmij i Lebi. Zmij yv u svojemu sviti sered trav i kvitiv, sered ozer i hustych lisiv. Nad joho carstvom kotylysia tumany, tya j sum panuvaly nad bolotamy j ahariamy. A
Lebi litav u nebi, dychav ystym povitriam, spivav pisni radosti, rozmovliav z zirkamy. To bulo
joho carstvo bezmene nebo. Inkoly vin prolitav nad volodinniamy Zmija. I Zmij zaklykav joho
do sebe:
Spustysia siudy, pohlia na kvity moji, na boloto, na travy. Tut tak pryjemno niyty i spaty.
Vidpoy, neve ne nabrydlo tobi litaty?
Ne nabrydne nikoly, klekotiv Lebi. Nema jasnioji radosti, ni radis poliotu.
Due dyvno, skazav Zmij. Ja nikoly ne znav radosti poliotu. Chotilosia b meni zvidaty
jiji. y ne dasy meni ty kryl svojich, ob zletity v nebo?
Zaliubky, rado vidpoviv Lebi. To druha radis vinych ptachiv dopomahaty
inym.
Vin spustyvsia u carstvo Zmija, skynuv kryla, skazav tovaryevi: Lety.
Operyvsia Zmij, machnuv krylamy, pidniavsia v nebo! Pobayv vin hlybi i neosianis
carstva Lebedia. Vlasne carstvo zdalosia jomu mizernym, vono hubylosia vnyzu sered chmarynok.
I zazdroi zarodylysia v dui u Zmija. Zachotiv vin carstvo Lebedia sobi zabraty. Dlia cioho treba
bulo naviky zalyyty sobi j kryla lebedyni. Litav, litav u nebi Zmij, a potim synu vtomu viduv. I
vpav na zemliu. Spoyvy trochy, znovu pidniavsia. I znovu vpav. Zloboju plomenijuy, prypovz
vin do Zmijichy-materi i vse jij rozpoviv.
ob sylu maty dlia poliotu v nebo, skazala maty, treba krov iz sercia Lebedia toyty j
pyty odnia. Ta krov tobi das sylu.
Zmij posluchav rady materi, kynuvsia do Lebedia, o dav joho bilia bolota, i pazuramy rozirvav hrudy tovaryevi. Zastrumylasia krov, Lebi skryknuv alibno:
o ty dije, Zmiju? Za dobro moje tak platy?
Chto synyj, toj zakonom syly dije, a ne jakym dobrom, znevalyvo skazav Zmij, vpynajuy u serce druha pazuramy. Teper ty zhnyje v boloti, a ja u nebi panuvatymu j na zemli.
Lebi, rozterzanyj, skazav:
Pidstupnyj Zmiju, ty ne vbje mene, bo ja bezsmertnyj. Tiaki muky ja vyterpliu za te, o
Zmiju chytromu poviryv i kryla hadyni viddav. Ta pryjde as, z nebes dalekych do mene prylety
matusiA-Lebedycha i novi kryla das meni. Todi nastupy tvij kine.
Laota, rozpovidajuy legendu, ve zahorivsia. orni oky joho paily vohnem, oi blyaly.
Zdavalosia, niby vin sam pereyvav strani muky Lebedia i nenavydiv pidloho zradnyka.
Tycho, strymav joho Vajvasvata. Ty due kryy. On pohliadaje siudy odyn vojak.
Bay, kosuje okom?
Et, proburmotiv Laota, znovu zahortajuy u lachmittia. Bajdue o z mene
vziaty?
Laoto, spytav zhodom Vajvasvata. Tak omu ornyj Volodar uziav sobi takyj znak?
Chto vin Zmij y Lebi?
Cha, nasmikuvato ozvavsia staryj rab. Znajov Lebedia E, chlope! Dosy toho,
o ja skazav. To kazka stara j chymerna. Moe, chto inyj rozhadaje jiji tobi
Oboje zamovkly, dumajuy pro svoje. Rytmino huly mechanini prystroji v nutroach korablia, lopotily vitryla. Pohojduvaly na chvyliach, vylatuvavy uravlynym kliuem, ini korabli.
Vse vye vyplyvalo sonce na neboschyl. Poryvamy duv teplyj viter.
Stavalo arko. Vajvasvata skynuv pla, pidijov do borta korablia, vdychav morke volohe
povitria. Hrudy rozdymalysia vid bolisnoho baannia voli j diji. O bohy! Koly, koly nastupy adana
my?

A ninyj podych vitru prynis ledve utnu vidpovi:

Ptaenia, zrostyviji kryla, do soncia pidnosysia. Tak, tak, e ne hotovi kryla! e malo
znaje Vajvasvata. Terpity, piznavaty j munity treba
Vajvasvato, raptom poklykav joho Laota. Junak ohlianuvsia.
oho tobi?
Prysia znovu do mene
Vajvasvata lih bilia staroho raba. Toj vako dychav, tovsti huby joho tremtily, na vijach vystupyly sliozy.
o z toboju, Laoto?
Zady, Vajvasvato Ja pojasniu Ja mrijav, rozumije I tak pidnissia v tij mriji svojij, o
boliae bulo vidkynuty jiji. Ja mrijav, o znenaka stav vinyj o jdu po dorozi kudy chou
Zupyniaju de chou. Rozumije, de chou. I nichto ne prykuje lanciuhom, nichto ne prymusy do
osorunoji roboty, ne obizve smerdiuym rabom! Bohy, ja hotovyj vmerty u rivaku, aby lye na
voli! Cho pered smertiu, na starosti
Laoto Jak e ty
Vajvasvato Skay, mij synku Ty pravdu movyv, o ne choe skorystatysia nyni svojim
kicem?
Pravdu. A ty chotiv by? Ty mrijav pro
Tycho, Vajvasvato Hovory poepky Do smerti j pislia smerti, vsiu vinis ja diakuvav
by tobi
omu ranie ne skazav, Laoto? tryvono-rozhubleno spytav junak. Ja z radistiu!
Bery! Otak. Ta zachovaj Tiky jak e ty?
Laota, zakutavy u lachmittia, bezzvuno rydav. Suchi, ylavi ruky joho tremtily. Vajvasvata
ne znav, o j dijaty. Ta o staryj rab otiamyvsia vid potriasinnia, pidvivsia znovu. Oi joho plomenily dytiaoju radistiu. Pohliad buv zanurenyj u nezrymyj svit. Vin bayv svoju mriju, viduvav
svobodu, oplakanu, vymuenu takym neliudkym, takym neskinennym stradanniam.
Synku, epotiv Laota. Chaj Velyka Dolia prynese tobi najkrai svoji dary. Blahoslovennia vsich materiv zemnoho kruha chaj bude z toboju
Laoto, ne treba, rozhubleno skazav junak. Ja po yrosti. Ne treba. Ja lye chou
znaty Moe, e ym-nebu dopomohty?
Bie nioho, proepotiv Laota. Vnoi u vodu. Ja plavaju, jak ryba. My budemo
proplyvaty mymo nevelykych ostroviv. Ja doberu. U mene je suchyj svyniayj michur. Nadmu.
Vtomliu pidtrymaje. A kynusia vranci skay, o, mabu, upav u vodu, vtonuv. Poviria!
Komu a staroho psa? Vajvasvato, hodi! Ja chou pomovaty. Bo serce ne vytrymaje!
Mynav de. Majorily na obriji skeliasti ostrovy. Dekika raziv do prytulku Maruiry prychodyv ornyj Volodar. Vona ne vychodyla nazovni, ne vidzyvalasia.
Iz zachodu kupylysia chmary. vydko kotylasia ni. Chvyli liuto rozbyvalysia ob korabe,
bryzky dosiahaly paluby.
Vajvasvata z tryvohoju dyvyvsia pa orne nebo, chytav holovoju.
Laoto! Nebezpeno plyvty
Synku, aslyvo epotiv staryj rab. o meni nebezpeka? Vdychnuty voli! Ho-ho!
Chaj mene chvylia ob skeli roztroy, aby na voli!
Temriava vkryla korabli. Lye hrozovi prymarni vohni horily nad burchlyvymy stychijamy.
Vojaky pochovalysia v zatykach. Berehy roztanuly v moroci.
Pora, vydychnuv Laota. Blahoslovliaju tebe, mij drue, mij synu
Zady, vchopyv staroho za ruku Vajvasvata. Odne prochannia
Kay
Ty de bude?
Ne znaju. Chiba znaje ptach, de zupynysia. Pered smertiu chou projty ve Atlantis.
Chou bayty liudej, chou dychaty voleju, chou rozpovidaty ditiam kazky, chou sijaty majis,
chou zbyraty plody v sadach!
Laoto! Koly bude zmoha pobuvaj na ostrovi Lopala. To mij ridnyj ostriv. Na pivnoi

Atlantisa Tam moji baky. Jako yvi, skay, o ja zdorovyj, zhaduju jich. Moe, koly pobaymo.
Znajdu, tverdo movyv Laota, styskajuy doloniu Vajvasvaty.
Bako Divara. Maty Anura. Ne zabude? Skay, o nova dolia vede mene. Skay jak
strila v polioti! Maty znaje
Skau
Temna posta Laoty povze do bortu. ezaje. I niby j ne bulo staroho raba. Hupaje chvylia v
korabe, chmaroju sribliasia bryzky v promeniach hrozovoho siajva, liuto kotysia ni u prostori.
Dovho dyvyvsia v pimu Vajvasvata, usmichavsia sam sobi, radiv tomu, o stalosia. Vtoma
povoli zmoryla junaka, i vin zasnuv.
Prokynuvsia Vajvasvata vid stranoho hromu. Jomu snylosia, o vohnianyj Pirjastyj Zmij lety nad svitom i jazykom rozpeenym zlyzuje dereva, kvity j zeleni travy. A pislia nioho zalyajesia
orna smerdiua steyna. Vse blye, blye Zmij, ve joho jazyk torkajesia Vajvasvaty! Junak
rozpliuyv oi. I znovu zapliuyv jich vid bahrovych spalachiv
Korabli ornymy pryvydamy otouvaly skeliastyj ostriv. "U vodu schodyly kohorty vojakiv.
Na ostrovi palaly sela, ulysia kryky, vybuchy. Dovhi metalevi truby na korabliach vyverhaly syniuvate polumja, pronyzlyvyj svyst rozdyrav povitria, a na ostrovi vhoru zlitaly budivli j liudy.
Popid chmaramy krulialy vimana letiui korabli Slipui filetovi promeni inkoly spalachuvaly na nych, i todi dovhi bahrovi jazyky schopliuvalysia na zemli.
Vajvasvata tremtiv od hnivu j strachu. Vin spoatku ne mih osiahnuty toho, o. bayv.
Zbahnuvy, chotiv kynuty u vodu, ob dijaty, dopomahaty tym, chto hynuv u vohni. Joho klykalo
serce, vono ne mohlo sterpity takoji achlyvoji naruhy, takoho zloynnoho vbyvstva liudej.
I v tu my osiajna blyskavycia zupynyla Vajvasvatu. Vin zavmer. Bolisno styslosia serce, zatripotilo. Vyplyvly v svidomosti slova: Znak tobi blyskavycia.
A potim vnutrinij holos neutno skazav:
Na lezi mea jdu liudy Atlantisa. Novi zerna du novoho polia. Storoa vohniu vynese z
polumja zerna novoho posivu.
Vajvasvata kynuvsia na palubu, lamav ruky sobi, hirko plakav. o z nym? y potiajusia
demony lycha, y boevinyj rozum joho znuajesia nad vlasnym hospodarem? Chto skae, chto
porady?
A prostir hrymotiv polumjam, rozdyravsia krykamy ertv, radistiu j zloboju peremonych
kohort Atlantisa. Vajvasvata, zakutavy holovu plaem, ne dyvyvsia, ne chotiv bayty, dumaty,
yty
Joho pryviv do tiamy dotork yjeji ruky. Vajvasvata pidviv holovu. Na nioho dyvylysia
strani oi ornoho Volodaria. Chrypkyj holos nasmikuvato skazav:
Tak ty pynuje hospodyniu svoju? Rabe pohanyj, ty prospav bytvu. Rady peremohy daruju tobi provynu! Nesy hospodyniu na bereh. De druhyj rab?
Ne znaju, ozyrnuvy, skazav junak. Unoi buv Moe, vpav sonnyj u vodu. Velyka
chvylia bula
Pes nikemnyj, burknuv Ranataka. Tudy jomu j doroha! Dobra jia bude rybam!
Poliu tobi inoho pominyka
Volodar vidijov. Nezabarom pidbih napivholyj ovtokiryj rab. Razom z nym Vajvasvata
zajov do prytulku Maruiry. Vona ve sydila na nosylkach za oxamytnymy zaponamy. Poriad stojav
Han radisnyj, usmichnenyj.
Vin dav znak nesty. Vajvasvata z rabom pidnialy nosylky. Junak ledve strymuvav sebe, ob
ne zakryaty vid liuti. Rab, rab, rab! y ne krae bulo b tak, jak zrobyv Laota? Volia, prostir, nebo!
Smer tak smer! Aby ne lanciuh! Zabuv, zabuv vin zapovit staroho Soata!
Vajvasvata z tovaryem strybnuly na milynu, ponesly hospodyniu do bereha. Za nymy jly
ornyj Volodar i Han. Jurby ornych vojakiv nyporyly po ostrovu. Dymuvaly rujiny. Na pisku
valialysia hory trupiv. Karkalo v nebi voronnia, chmaramy zastylajuy rankove sonce.
Do nosylok pidijov ornyj Volodar. Z-za zapony vyjla Maruira. Vona opustyla oi, ne dyvylasia ni na koho. oky v divyny poblidly, paci dribno dryaly.
Baku, proepotila vona. o ty narobyv, baku?

 Movy, hrizno hrymnuv ornyj Volodar. Volia Pirjastoho Zmija jedynyj zakon
dlia vsich. Hane! Idy siudy!
Staryj aklun zupynyvsia poriad z Volodarem. Ranataka schopyv Maruiru za ruku. Metnuv
jiji do nih akluna.
Bery jiji. Vona tvoja!

Bisnuvaly morki stychiji. Chvyli, jak hory, vstavaly pered korabliamy. Stuhonily dnya vid
tiakych udariv, potoky vody perekouvalysia erez palubu. Vojaky epotily zakliattia demonam
buri, peremovlialysia:
Ruka Velykoji Doli nablyajesia. Bilyj Vojevoda buv velykym aklunom! Ne treba bulo
vbyvaty! Teper joho ti vytaje nad namy! Bude lycho!
A Vajvasvata, skulyvy u kutku bilia prytulku Maruiry, pochmuro movav. Na dui bulo poronio j bajdue. Zvidky nakotylasia chvylia beznadiji. Chotilosia zabuttia. Nao jomu yttia? V
imja oho? Ade j najkrai kvity sered liudej otrujeni! Vony lye na vyhliad pryjemni, a nutroi
v nych hnyli O Maruiro, navio ty zavdala takoho udaru viri mojij?
Hotujsia do najstranioho, Vajvasvato Nasmichala! Znala, o jiji viddadu pliuhavomu
nikemi. Znala j chotila, ob Vajvasvata buv svidkom haby. He, he! Vin lye rab u ciomu koli
temriavy! oho vin e chotiv vid vojevod i volodariv? Chto skazav jomu, o vid neji slid ekaty
inoho? Papirusy, legendy, pisni Jij prosto sumno bulo, jij chotilosia zabavy A nyni kine!
Kynuty u chvyliu, plysty do bereha, na voliu! Abo yttia, abo smer! Ly ne zavdiauvaty nikomu,
nijakij lasci neyrij!..
Vin vstav, trymajuy za viriovky, ruyv do borta. Zupynyvsia. Vysokyj val naletiv, syponuv
vodohrajem bryzok.
Vajvasvato!
Chto ce? Znovu neutnyj holos?
Vajvasvato! Ja du
Junak rizko obernuvsia. Dveri v prytulku vidyneni. Maruira klye joho. Vin ohlianuvsia. Nikoho ne vydko. Vajvasvata kynuvsia do vchodu.
Vona zaynyla dveri. Schopyla junaka za ruku. Dyvylasia znyzu vhoru tryvonymy oyma,
spovnenymy muky. Vin opustyv pohliad, movav.
o choe hospodynia? nareti proepotiv ponuro.
Vajvasvato, lynuly bolisni slova. Nastupaje as dijaty! Ty bayv moju habu? Neve
dopusty? Neve ty j dosi nioho ne zbahnuv?
Hospodyne, spalachnuv Vajvasvata, styskujuy tonku ruku divyny, to ty ne choe
buty z tym vyrodkom? Tebe prysyluvaly? Ty ne znala nioho?
Znala, ale ne chou, tverdo skazala Maruira. Vajvasvato! Treba o dijaty! Ne viddavaj mene. Krae ja pidu ebrakoju po dorohach. Krae ja vmru de u horach! Oj hore meni!
Jty v obijmy smerdiuoho tchora? Nizao!
V prozorych oach Vajvasvaty zapalachkotiv peremonyj voho radosti. Usmikoju osiajalo
oblyia.
Ja zviniu tebe, hospodyne! e ne znaju jak, ale zviniu! Ja dumav zle pro tebe prosty
meni!
Tycho! skryknula Maruira. Chto ide siudy! Vona metnulasia do zapony, zupynylasia bilia svoho
lika. Dveri rvuko rozynylysia, hrim buri vdersia v zatyok. Na porozi stojav Han. Vin lychovisno zyrknuv na Vajvasvatu, potim pereviv pohliad na Maruiru.
omu rab tut?
Ja bojalasia sama. Ja poprochala joho sterehty mene
Bojalasia, prochrypiv Han. Rabe, vyjdy he!

Vajvasvata hnivno blyknuv na Hana, riue vyskoyv u dveri, z hriukom pryynyv jich. aklun rozliueno kryknuv: Rozbestyla ty rabiv svojich! Viddam na ertvu!
Vin ne tvij! z vyklykom skazala Maruira. Ne pidcho do mene! Ne chou bayty
tebe!
Vse moje vidnyni! pjano prochrypiv aklun. Sam Volodar viddav tebe meni! Zachou
pidtopu pid nohy. Zachou kynu v okean! Cha-cha! Ty dovho znevaala mene Teper
kine! Hrudy tvoji nedotorkani moji! Lono tvoje divoe dlia moho simja! Cha-cha! Dity tvoji
budu vid mene! Jdy siudy, liubov moja! Jdy siudy! Sam Pirjastyj Zmij blahoslovyv nas! omu
dyvysia, mov skaenyj nosoroh?..
Znevaaju! prochrypila z nenavystiu Maruira. Nikemna aba! Dochlyj krokodyl!
He!
Vona z ohydoju pohlianula na chriauvatyj nis akluna, na ervoni poviky, tovchnula v
hrudy. Vin pochytnuvsia, schopyvsia za stinku. Mstyvyj plomi zaevriv u joho oach. Vin liuto
zasyav, jak hadiuka pered napadom:
Vse vse zhadaju! Nioho ne zabudu! Ne choe dobroju voleju syloju zmuu!
Vin pidniav ruky vhoru i zaburmotiv zaklynannia. A oi joho pronyzuvaly Maruiru, propikaly
naskri. Vona vidula slabis, schopylasia za hrudy, potoylasia. Han metnuvsia do neji, pidchopyv, kynuv na posti. ylavoju rukoju rvonuv pla, burnuv joho he. Na divyni zalyyla tonka
tunika. Pid napivprozoroju tkanynoju tripotily divoi hrudy. Han adibno rozterzav blaheku tuniku, oholyv tilo.
Moja! a zastohnav vid ahy, poyrajuy pohliadom prunu temno-bronzovu posta.
Moja!
Maruira slabko boronylasia. Ta darma: ua volia pohasyla svidomis, zakuvala ruky.
Vajvasvato! alibno zojknula vona. Vajvasvato!
Chriapnuly dveri. V prytulok vdersia Vajvasvata. Han vidsachnuvsia od divyny, schopyvsia
na nohy. Vajvasvata vako dychav, krapli vody stikaly po joho oblyiu. Hrozoju dychaly nasupleni brovy.
He, rabe pohanyj! kryknuv Han. Chto dozvolyv tobi vchodyty?
Obly hospodyniu! hrizno skazav Vajvasvata.
Pes nikemnyj! zaryav Han. Ty posmiv liubyty doku Volodaria! Ja bau ce po
tvojij pyci! To dyvysia , dyvy! Pered tym, jak tebe zariu u ertvu Pirjastomu Zmiju, bu svidkom
moho torestva!.. Mara-kara! Mara-kara! Duchy pidzemnych nadr! Vybyrajtesia z lon svojich!
Otoi stinoju vladyku vaoho! Mara-kara! Mara-kara!
Nezrymyj vychor vdaryv Vajvasvati v hrudy. V oach potemnilo. Strano zachytavsia korabe, zaskrypily stiny prytulku. A Han burmotiv zakliattia, i bahrovi iskry merechtily v joho oach.
Vajvasvata prytulyvsia spynoju do stiny, bezsylo opustylysia ruky, tuman opovyv svidomis. Spaty,
spaty
Han zlovtino zasmijavsia. Stav na kolina. Poklav ruky na yvit Maruiry. Divyna zdryhnulasia, zastohnala.
Dyvy, proepotiv aklun. Dyvy! Meni bude bie nasolody zrobyty jiji inkoju na
tvojich oach!..
Vin upjavsia vustamy v divou yju. Pronyzlyvo zakryala Maruira. Pidnialysia i vpaly tonki
ruky, niby zlamani hilky. Vajvasvata pouv toj kryk. Z nadr sercia, z nezvidanych hlybyn duchu
vyklykav voliu. Hlyboko vdychnuv povitria mohutnimy hrumy. I jak todi, bilia ciamryny, rozirvav
tovsti lanciuhy, tak teper rozpanachav u stranomu poryvi nevydymi viriovky, o obplutaly joho.
Mov blyskavycia metnuvsia do akluna. Synoju rukoju vchopyv joho za tuniku, odirvav vid
divyny, pidniav u povitria. Han telipav nohamy, o bekotiv horlo v nioho bulo zduene.
Vajvasvata liuto vyrhonuv joho do dverej. Han vdaryvsia holovoju ob stinu, rozplatavsia na pidlozi.
Maruira, pochytujuy, pidvelasia, nakynula na sebe pla. Tumannym pohliadom dyvylasia
na akluna. Potim hlianula na Vajvasvatu, slabo posmichnulasia.
Vin neprytomnyj? proepotila vona.
Navriad, ponuro skazav junak. Vid takoho udaru Teper nema vychodu! Abo

smer, abo tikaty!

Zady, Vajvasvato, tryvono skazala divyna. Nichto ne bayv cioho! Vyky tilo za
bort! Buria podumaju, o sam upav!..
Vona schopyla oxamytne pokryvalo, metnulasia do akluna, nakryla joho. Potim zupynylasia. Za stinamy lunaly vidajduni kryky, prokliattia.
o tam?
Korabe hojdnuvsia. Vajvasvata potoyvsia, vpav. Znovu schopyvsia, trymajuy za stinu.
Dotiahnuvsia do dverej, vidynyv jich. De nedaleko blysnulo. Hrizno prokotyvsia hrim. Lavyna
vody rynula na palubu. V moroci borsalysia liudy, ulysia rozpalyvi kryky.
Hynemo!
Vimana! De vimana?
Ranataka! De vimana?
Ranataka! O vin! Chaj riatuje liudej!
Maruira prytulylasia do spyny Vajvasvaty, vyhlianula z dverej, skryknula:
Korabe hyne! Stychiji nesu pomstu! Ce kine, Vajvasvato!
Vajvasvata pohlianuv na neji. Oblyia junaka v polumji hrozovych rozriadiv bulo prekrasne.
Vin peremono dyvyvsia u prostir, nizdri joho tripotily, niby v bojovoho konia.
Maruiro! Ne kine! Poatok! Ce yttia, Maruiro! Bilia ohl, de buly pryvjazani letiui
ovny vimana,
zavjazalasia bijka. Blyaly mei. Spalachnulo blakytne polumja bojovych ahnita. Padaly
orni tila vojakiv, kotylysia po palubi, skaena chvylia zmyvala jich v okean.
Vony pobju sami sebe, zastohnala divyna. oden ne skorystajesia vimana!..
Vseredyni korablia pouvsia hluchyj vybuch. Zelene polumja probylosia kri ilyny paluby.
Korabe nachylyvsia, poav tonuty. Bilia prytulku Maruiry zjavylasia vysoka temna posta. To buv
ornyj Volodar.
Rabe, hrizno skazav vin. Maruira yva?
yva.
Baku! skryknula divyna. oho ty de? o dijaty?
Letymo na vimana! Ci skaeni hijeny perekusaju odna odnu! Rabe, nesy Maruiru!
Vajvasvata schopyv divynu na ruky, obereno stupajuy, ruyv za Ranatakoju. Vona prytyslasia do junaka, serce jiji bylosia bilia joho hrudej. ornyj Volodar zupynyvsia na kormi, vidkynuv
polotnye, jake poryv buri metnuv u prostir. Velyezna- chvylia vdaryla, chliupnula vseredynu
vimana. Ranataka vpav na dno ovna, schopyvsia za perehorodku. Vajvasvata ledve vtrymavsia na
nohach. Korma pidnimalasia vhoru, nis korablia vydko zanuriuvavsia. Z triskom rvalysia vitryla.
Ranataka smyknuv Maruiru za ruku. Vona opynylasia v ovni.
Vajvasvato, a jak e ty?
o? hrymnuv Ranataka. Za raba turbujesia! Rabu radis vmerty za hospodaria!
Vin uvimknuv mechanizm vimana. Sribnyj jayk zapusuvav, prune tumanne kolo
vidtovchnulo Vajvasvatu vid letiuoho ovna.
Vimana trochy pidniavsia v povitria j znovu vpav na kormu. Ranataka zlisno vdaryv kulakom
po bortu.
Mokryj, ne pidnime dvoch! U buriu propademo!
Chaj lety Maruira! kryknuv Vajvasvata, zachlynajuy vid solonych bryzok.
Maruiro, vyjdy he! nakazav Ranataka, Ja leu sam! Dolia Atlantisa v mojich rukach!
Demony doli poturbujusia za tebe!
Vin vykynuv doku z vimana. Vajvasvata pidchopyv jiji na ruky, nespromonyj zbahnuty
vynku Volodaria. A vimana ve pidnimavsia v povitria, znykav u tumani rozkolanych chmar, o
v urahannomu vychori maly nad rozliutovanym morem.
Nima, rozhublena dryala bilia junaka divyna. Vin ne rozdumuvav i myti. Synym ruchom
vidirvav vid kormovoho barjera tovstu doku, stav pryvjazuvaty do neji viriovku.
Nao? slabo skryknula Maruira.
Riatunok, veselo skazav Vajvasvata. Liubo meni! Chaj lety Ranataka! Vin vybrav
sobi doliu. A my ukajemo svoju! Daj ruku! Doky ne zatonuv korabe strybajmo! A to vtiahne!..

Trymajuy v rukach doku, vin nablyzyvsia do borta. Zniav z divyny ornyj pla.
Vyky, zavaatyme!
Zaly, tam velyka cinnis, Vajvasvato!
Harazd, pryvjau do doky!
Vin obmotav pla navkolo viriovky, potim prykripyv do doky.
Strybajmo!
Vysoka chvylia kovtnula jich, potim metnula na piniaste verchivja. Korma korablia ezla v
moroci. Maruira zakaliala, morka voda rozdyrala jij horlo.
Trymajsia! Trymajsia za viriovku! kryav Vajvasvata.
A hrizna stychija nesla j nesla jich u ni, u nevidome

Bezperervne revinnia chvy. Nevpynni udary solonych bryzok. I hojdannia nevmolyme potune hojdannia! Hrizni buruny perekoujusia erez holovu, zabyvaju duch, sliplia oi.
Skiky mynulo asu? De, dva y vinis?
ovti kola tanciuju pered oyma Maruiry, sudoroha kory nohy. Choesia zapliuyty oi
j zabutysia! Zabutysia
Vajvasvato Bie ne mou Syly nemaje Poky mene
Movy, hospodyne! Terpy
Paly u hrudiach Vody! Cho krapliu vody!
Terpy, hospodyne!
Tilo zakliaklo ruk ne uju
Vajvasvata, obchopyvy odnijeju rukoju doku, kincem viriovky pryvjazuje divynu.
Hospodyne e trochy Maje buty skoro bereh Ja znaju! Chvylia vysoka mabu, milyna
Maruira znesyleno vsmichnulasia, rozpliuyla zmueni oi. adibno vdychnula koliue mokre povitria. Zakaliala.
Vody choesia spaty spaty
Liutyj val naletiv, kynuv jich rvuko vpered. Vajvasvata sprobuvav prykryty oblyia Maruiry. Z hrebenia chvyli vony kovznuly vnyz. Nohy junaka torknulysia tverdoho. Naletila nova
chvylia, tovchnula jich dali.
Serce junaka zavmerlo. Neve riatunok? Neve bereh? Znovu padinnia. Dno! e hlyboko,
Vajvasvati po yju! Vin vidtovchujesia, poryvajesia vpered. Treba ne daty, ob zvorotna teija
potiahla v okean. Znovu dno! Po hrudy! Vajvasvata ochopliuje Maruiru synymy rukamy, brede
sered chvy, rvuy jich hrumy.
Vajvasvato! o z namy?
Riatunok, diakuvaty doli! Riatunok, hospodyne
Zemlia?
Zemlia, hospodyne
Temriava zastylaje obrij, liutuje urahan, hrymlia chvyli, namahajuy potiahty ertvu nazad.
Ta velete Vajvasvata z ostannich syl zmahajesia z nymy, priamujuy do bereha. V tumannij mli
orniju skeli, biliju buruny. Pid nohamy tuavyj, prunyj pisok. Vajvasvata nese divynu razom z
dokoju na rukach. Chvylia nalitaje, vdariaje v spynu. Vin padaje, schopliujesia, adibno poryvajesia do riativnych ske.
Nareti, strachitlyva paa stychiji pozadu. Junak ide po pisku. Nablyajusia skeli. Vin prochody za nych. Tut trochy zatynie. Vajvasvata opuskaje Maruiru na pisok, odvjazuje viriovku.
Divyna skuliujesia klubokom pid kamenem, znemoeno epoe:
Spaty Spoynku
Vajvasvata vse e ne moe otiamyty. V holovi hude, ruky movby metalevi, nohy drya.
Svidomis junaka, niby hirkyj potik, rozsypajesia na skalky j ne moe zoseredyty. o dijaty
dali? De vony? o jomu do toho? Volia, riatunok Majbuttia pokae

Vin pohlianuv u nebo. Chmary rozryvalysia pid podychom mohutnioho vitru. De-ne-de zaiskrylysia zirky.
Junak usmichnuvsia. Opustyvsia na kolina. Lih na pisok, prykryvy soboju Maruiru od vitru.
Chvylia znemohy naletila, pokotylasia po rukach, nohach, u svidomosti.
Majnuly v nebi radisni oi Laoty, spotvorene oblyia Hana, posta pidstupnoho Ranataky,
bilyj lebi u polioti
A potim dobri obijmy snu zakolysaly joho

Tepli, nini ruky pestyly Vajvasvatu. Tychyj holos eptav laskavi slova:
Vstavaj Vstavaj, Vajvasvato Pora v more, synku
Chto ce? Maty Anura? Vona Za stinamy pliuskoty lahidna chvylia. Bako vovtuzysia z
sitiamy. Zaraz vony pidu do ovna i poplyvu v okean.
Junak rozpliuyv oi. V pidboriddia jomu vpyralasia divoa holova. Vin odsachnuvsia. Prychodiay do tiamy, ohlianuvsia. Jasnilo blakytne nebo. Vysoko pidnialosia sonce. Okean le-le
chvyliuvavsia, dychav teplym vitrom.
Vajvasvata zitchnuv. To buv son. A dijsnis o vona. Zahybe korabliv, vtea Ranataky,
motorona ni sered buri I samotnis na ostrovi.
Maruira vse e ne prokydalasia. Holova jiji leala na skladenych doloniach, lyko usmichalosia. Popid oyma zaliahly temni tini.
Junak vyriyv ne budyty jiji. Chaj spoyvaje. Treba poukaty jii j vody. Potim mona dumaty, o dijaty dali.
Vin skynuv tuniku z neji lyylysia sami klapti, zrobyv napojasnyk. Vyskoyvy na velykyj kami, ohlianuv vydnokil. Ostriv buv malekyj, pustenyj. Daleko na obriji v marevi synily
smuhy inych ostroviv. Hodi bulo j dumaty doplysty tudy bez ovna. Vajvasvata znav, o moria v
cych misciach kya chyymy rybamy.
Vin pobih po pryberenomu pisku, rozbryzkujuy vodu. Inkoly chvyli vykydaly z okeanu
rybu, inkoly velykych erepach. Pislia buri Vajvasvata ne raz zbyrav taki darunky moria razom z
bakom.
Nadiji junaka vypravdaly. Liktiv za trysta vin nadybav na pisku velyku klaotlu, rybu-svyniu.
Vajvasvata zradiv. Cioho vystay nadovho. e aby vody, todi mona terpity!..
Bilia klaotly poravsia nevelykyj orel-stervjatnyk. Vajvasvata hrymnuv na nioho. Orel zasyav, liuto klacnuv dziobom, vako zmachnuv krymy i zletiv u povitria. Pokruliavy, poletiv nad
ostrovom.
Vajvasvata schopyv rybynu, ponis nazad. Poputno zazyrnuv u zahlybyny mi skeliamy.
Zvidty z krykom vylitaly ajky j burevisnyky. Vajvasvata znajov kika hnizd, a v nych desiatkiv
dva velykych syniuvatych jaje. Vin sklav jich na kupku. Potim ponyporyv trochy, rozukujuy
jamky v kaminni. Nadybav na kika zahlybyn, v jakych zalyylasia voda. Vajvasvata pokutuvav
jiji. Voda bula doova. Morka chvylia siudy ne dochodyla, mona bulo zalyyty jiji na misci, a v
razi potreby pyty prosto iz zahlybyny.
Junak perenis rybynu i jajcia do miscia noivli. Divyna ne prokydalasia. Viter hravsia z jiji
kosoju, vijav piskom na tremtiai poviky.
Vajvasvata e raz probih ponad berehom, pomi skeliamy. Nazbyrav suchoho mochu v ilynach. U kikoch misciach more vykynulo na bereh ulamky dook, trisky. Junak zibrav jich.
Mi kaminciamy vin znajov kika ovtavych prozorych kremeniv. Potim vytiah iz skladok
napojasnyka bronzovyj ni, z jakym ne rozluavsia nikoly. Zihnuvy u zatyku, Vajvasvata poav
kresaty noem ob kremi. Vid synych udariv letily iskry, moch tliv, ale ne zajmavsia. Junak kynuv
kresaty, spliunuv. Neve dovedesia jisty syru rybu? Jomu nioho, vin probuvav ne raz u mori, a
vona Ni, treba rozpalyty vohoy!
Vajvasvata e raz probih po ostrovu. Znajov kika suchych vodorostej. Poypav jich na

toniusiki pasma, roztripav. I znovu poav kresaty. Na cej raz jomu poastylo. Na kinyku puchnastoji vodorosti spalachnuv jazyok polumja. Vajvasvata pidsunuv moch. Zahorilo bahattia. Vin
nakydav dook, trisok. Na vohnye poklav dva maty klaotly. Smano zapachlo. Junak perevertav matky ryby z boku na bik, ob vony ne pryhorily.
Maruira zaburmotila uvi sni, solodko potiahlasia. Vpery rukoju v skeliu, zdyvovano rozpliuyla oi. Rozhubleno podyvylasia na vohnye, na Vajvasvatu. Potim ohlianula sebe, napivholu, roztripanu. Prykryla rukoju hrudy.
De my?
Na ostrovi, veselo skazav junak.
Ote, pravda, proepotila Maruira. A meni snylysia hory. I prekrasni lisy. I ty
Bery, hospodyne, ji, podav na doeci parujuyj mat ryby Vajvasvata. Doky ty
spala, ja znajov na berezi. I voda je. Ne propademo!
Divyna schopyla jiu, adibno poala jisty. Vsmichnulasia vynuvato.
Due zholodnila! Ty ne dyvy tak na mene, Vajvasvato!
Hospodyne! Ja aslyvyj
Ne kay meni hospodynia! Pislia toho, o stalosia
o stalosia?
Sama dolia vkazala, chto oho vartyj. Vajvasvato Volodar vtik, pokynuvy mene napryzvoliae! Ty riativnyk mij! Ty mij volodar!
Vajvasvata zblid. Poklav rybynu na doku. Dyvyvsia na divynu nino, tryvono j palko. Potim opustyv pohliad vnyz. Strymuvav sebe, ob ne vykazaty radosti. Ne treba, a to rozvijesia maroju te, o vin pouv, vtee aslyva my.
Divyna dojila rybynu. Junak podav jij kika jaje.
Vypyj.
Pokinyvy z jieju, Vajvasvata zasypav piskom vohnye. Treba berehty drova. Potim vin
poviv Maruiru do ske, de zberehlasia voda. Divyna adibno prypala do prozoroji volohy, kovtala
ciliuu ridynu. Vajvasvata torknuvsia jiji plea, zasterelyvo skazav:
Ne treba bahato, bo bude zle.
Vona pidvelasia z kamenia, stupyla krok do nioho, poklala ruky na joho plei. Nina j hariaa
chvylia strumylasia z ornych ahuych oej, chliupala v syni oi Vajvasvaty. Vin zadychnuvsia vid
neznanoho pouttia, odvernuvsia. Proepotiv:
Ne dyvysia tak, hospodyne
Ne tak, ne tak, Vajvasvato, tycho movyla Maruira. Ve nikoly ne bude ty zvatysia
rabom. Maruira ja dlia tebe. A ty kochanyj mij, obrane mij!
Mov bahattia obpeklo oblyia junaka. Vin zadychnuvsia vid astia, proepotiv:
Povtory skay e
Liubliu, nino movyla divyna. Zavdy liubyla Odrazu, jak pobayla Koly ty buv
u rabstvi. Bohy moji! Jakyj e ty rab! Ty heroj!
Nebo moje, skryknuv Vajvasvata, pidchopyvy jiji na ruky. Blaenstvo moje!
Vin ponis jiji berehom, kolychajuy na rukach, mov u kolysci. Vona pestyla joho zolotavoruse volossia, zahliadala v syni ozera oej. Potim prypala do poerchlych vust. Tak i zanimily vony
v palkomu pocilunku.
Vin opustyv jiji na pisok. Vona skynula tuniku i stala pered junakom tremtlyva, strunka,
mov vysiena z bazatu. Prostiahla ruky do kochanoho. Vin myluvavsia divoymy persamy,
boestvennymy formamy tonkoho stanu. I krov burchlyvie strumuvala po joho tilu, lunko kalatalo
serce.
Vina moja, proepotiv vin.
Mov elest vitru prolunala vidpovi:
Tiky ty hospodar duchu moho j tila

Vony lealy pid zorianym sklepinniam, dyvylysia v nebo. Maruira prytulylasia do Vajvasvaty,
obniala joho. Dychav ninyj viter, cholodyv tilo.
o treba dijaty, promovyv Vajvasvata. Nadovho tut jii ne vystay. Ta j cholodnymy noamy zamerznemo
Meni bajdue, murkotila Maruira, cilujuy joho v yju. Aby z toboju
ajko moja, nino vidpoviv Vajvasvata. Doky je syla treba borotysia. Vmerty vstyhnemo. Moe, sprobujemo plysty? Ja bayv zemliu na obriji
Ja boju, skazala Maruira. Jak zhadaju buriu
Zaraz spokijno. Ja sprobuju zmajstruvaty ovnyk
Z oho, Vajvasvato? zdyvuvalasia divyna.
Z kiry ryby klaotly. Due micna kira, zapevnyv vin. Diroky yrom zamaemo. Tak
i doplyvemo.
A potim? tryvono zapytala Maruira. Kudy potim, Vajvasvato? Znovu v palac Volodaria? Znovu v ruky jakomu aklunovi? Ne chou! Nizao! Krae zhynuty tut
Oi chlopcia zajasnily radistiu. Vin a zaskakav od astia. Potim pidniav divynu iz zemli i,
dyvliay jij u vii, skazav:
Ja ekav tvoho slova, prekrasna moja. My ne povernemo do horoda Zolotych Vorit. My
popriamujemo do ostrova Lopala, de ja yv, de moji baky. Vimemo jich, znajdemo nevelykyj
ostrive, de nas ne rozukaju vojevody Volodaria. I zayvemo aslyvo
Jak choe, liubyj Ja ladna z toboju cho na kraj zemli Roby, jak znaje jim poastylo. Chvylia vykynula na bereh nevelykoho kyta. Na nioho nasilasia zhraja orliv ta dribniych
ptachiv. Vajvasvata prohnav jich, obbiluvav velykyj mat kiry, vylamav kika reber. Za kika dniv
vin zmajstruvav ymalekyj ovnyk, jakyj lehko trymav na vodi jich oboch.
Na pjatyj de vony vyruyly na pivni. Vajvasvata hrib kistkoju, schooju na veslo. Maruira
leala na nosi ovnyka, myluvalasia neozorym nebom. Usmichalasia chmarkam, jasnomu pohliadu
Vajvasvaty, urlyvomu pliuskotu chvy.
Ja j ne znala, jaka radis na voli, zitchala vona. Nioho ne treba Mona jty kudy
choe, dijaty, jak pidkazuje serce I nioho vtraaty vse z soboju
Chiba ty ne viduvala sebe vinoju? dyvuvavsia chlope.
O, to stranie za rabstvo, sumovyto vidkazala Maruira. yttia osorune, nevidomo
dlia oho, ne znaty, rady jakoji mety. Ja zavdy zazdryla ptacham, chmarynkam, chvyliam morkym. Vony spravni volodari doli svojeji A liudy
Ale i ptachy potrapliaju u syce, zapereyv Vajvasvata.
To j o? Odynyci potrapliaju, a bie na voli A liudej? Liudej ja ne bayla vinych. Vsi
v rabstvi. Toj u tilesnomu, toj u serdenomu, toj u nevoli zvyky abo linoiv
My vyjdemo z toho aklunkoho kola, Maruiro, hariae skazav Vajvasvata. Budemo
yty, jak chmary nebesni. Kudy schoemo, tudy poletymo. I vitrom naym bude viter sercia
Za bortom ovnyka poulosia holosne bukannia. Divyna zliakano ohlianulasia, skryknula.
Pokazala rukoju za kormu.
o ce? Nas dohaniaje jaka povara! Ta ne odna! Vajvasvata chutko pohlianuv, zasmijavsia poleheno.
Ne liakajsia, ajko! To moaly myrni tvaryny. Vony nikoly ne napadaju na liudej. I ce
virnyj znak de moaly, tam nemaje morkych chyakiv.
Moaly pidplyvly blye, veselo vyskakuvaly z vody, hrajuy na sonci prunymy tilamy. Vony
z cikavistiu pohliadaly na liudej malekymy oyciamy, niby chotily o skazaty.
Maruira poleheno zitchnula, pochytala holovoju.
Z toboju nam zavdy asty, Vajvasvato. Vriatuvalysia vid buri, znajly jiu na ostrovi,
zmajstruvaly ovnyk A teper majemo vartovych od chyakiv Chto ty, Vajvasvato? Moe,
boestvo v obrazi liudyny?
Ty smijesia, Maruiro, dokirlyvo ozvavsia Vajvasvata. Nao vyhaduvaty? Vse roblia ruky liudki. Vidkoly pamjataju sebe vse zvjazano z rukamy. Sitky dlia ryby plely ylavi
ruky baka, zemliu kopaly j zasivaly strudeni ruky materi Vony j hotuvaly rybu, varyly nam jiu,
obmazuvaly na bidnyj prytulok, pestyly mene v dytynstvi

 Ty ne tak mene zrozumiv, Vajvasvato, skazala divyna. V liudyni je temne j svitle,

zle j dobre. Ty syn prostych rybalok, ale v tobi nema nioho temnoho Ja dyvuvala i dosi dyvujusia zvidky ce v tebe, ade ty vyris sered prostych liudej?
Ty pohano znaje liudej, Maruiro Sered prostych, jak ty skazala, liudej je dyvovyni samocvity. Tiky vony v bahni, v zlydniach, u pyliuci. A v pyliuci chiba samocvity zasiaju?
Ja pobau tvojich bakiv, proepotila Maruira. Vse, o bulo doteper, chaj ezaje,
jak son
Nablyavsia skeliastyj bereh. Moaly vidstaly. Vony e vystrybnuly kika raziv z vody,
pidniavy rajduni bryzky, potim pirnuly v morku hlybi. Vajvasvata proviv jich oyma, skazav
sumovyto:
Maty rozpovidala meni, o moaly zaarovani liudy. Vony due rozumni. Je takyj perekaz, o v daleki-daleki asy Zemlia bula vina. Ne bulo na nij ni volodariv, ni rabiv. Liudy yly
druno ta radisno. I myrno yly poriad z nymy tvaryny. Ne bulo todi chyakiv, lye travu spoyvalo
vse yve. A potim pryletiv z dalekoho kraju velykyj aklun. Vin pidkoryv sobi Zemliu. I zmuuvav,
ob usi vyznavaly joho vladu. Ale liudy ne chotily buty rabamy. Todi aklun syloju svojich ar
peretvoryv liudej na tvaryn. A z tvaryn zrobyv novych liudej. Najrozumnii liudy staly moalamy. A
vsi ini zrobylysia levamy, vovkamy, korovamy, kimy, ptachamy
A j spravdi, ce mohlo buty, zadumlyvo movyla Maruira. Chiba Han abo ini akluny
liudy? Ni, ni, v konomu z nych yve hijena! A Volodar? Vin cholodnyj i bezalisnyj, jak zmij.
Je liudy slyki, jak aby, ohydni, jak pavuky, brudni, jak svyni
A tvaryny je harni, dodav Vajvasvata. Niby
dobri liudy
Ce pravda. Najbie ja liubliu konej i koriv. Jak vony sumno dyvliasia na liudej! Jaki vony
harni Vse trudiasia, praciuju na inych
Ot i pryjichaly, ajko, radisno skazav Vajvasvata. Dobre, o veir nastupaje. Peresydymo v skeliach bilia moria, a potim ruymo v pu
Ja maju znak Volodaria, zaspokojila divyna. Nas ne zaepy nichto
Krae osterihatysia, skazav Vajvasvata. Podali vid pohanych oej. Vstavaj, ja perenesu tebe na bereh
Dovhi dni. Motoroni noi Vajvasvata z Maruiroju jly poliamy, lisamy, obmynajuy sela.
De na schodi horily zahravy, ulysia kryky, viter donosyv zvidty zapach smorodu palenych til,
dym vid poe. Pevno, tam hasaly posipaky ornoho Volodaria.
V lisach utikai zbyraly jahody j hryby, inkoly Vajvasvati astylo spijmaty v syce jakoho
ptacha abo zajcia. Todi vin rozvodyv vohnye v huavyni j smayv zdoby na polumji.
ym dali vony zahlybliuvalysia v lis, tym stavalo teplie. Vajvasvata znachodyv hlyboki vyverty, vsteliav jich mjakoju travoju, lystiam paporoti i robyv udesnyj zatyok dlia kochanoji. Vona
znemoeno zalazyla v prytulok pislia dovhoji puti j solodko zasynala. A na svitanku, vmyvysia
derenoju vodoju abo rosoju, vony jly dali, na pivni.
Za dvadcia dib mandrivnyky vyjly do moria. Lisy poridaly, zalyyly pozadu, a navkolo
nych vysoily ovti diuny, hromadylysia chaotyni skeli. Zdaleka uvsia hurkit pryboju, viter donis
zapachy vodorostej. Vajvasvata tryvono-radisno vdychnuv povitria, zasmijavsia.
Ridne more Tam na ostriv Ve nedaleko Vony spustylysia z diun, nablyzyly do
vody. Chvylia vdariala v bereh, ypila, bryzkala syvoju pinoju. Z krykom hasaly v nebi ajky, nad
zemleju kotylysia chmary, kupylysia nad morem.
Na berezi vony pobayly ornokiroho rybalku. Vin poravsia bilia velykoho ovna, rozviuvav siti na vysokych palyciach. Uzdrivy mandrivnykiv, rybalka zliakavsia vid nespodivanky,
spoatku kynuvsia tikaty, potim zupynyvsia, nachmureno dyvliay na Vajvasvatu. Na pryvitannia
vidpoviv movaznym kyvkom, z cikavistiu j pidozrinniam pohliadajuy na zakutanu v pla inku.
Tvij oven? zapytav Vajvasvata.
Mij, skupo skazav rybalka.
Perevezy nas pa ostriv Lopala. Hospodyniu j mene
Zvidky ja znaju, chto vy? nepryjazno movyv rybalka. Ty kae hospodynia. Chto
skae rabynia

 Hej, ty! hnivno skryknuv Vajvasvata. Jak smije tak hovoryty na inku?
Tycho, vtrutyla Maruira, lahidno vsmichajuy rybalci. Vin spravdi ne znaje, chto
my. Ne treba hnivaty. Pereveze nas, a potim vojevody Volodaria schoplia joho
Mudro movy, zakyvav holovoju rybalka. De dokaz, o vona hospodynia?
Maruira rozkryla pla, pokazala znak Pirjastoho Zmija. Rybalka zblid, schylyvsia v nykim
pokloni do zemli.
Ne karaj temnoho raba, proepotiv vin. Nichto ne znaje, y je sonce na nebi, doky
joho zastylaju chmary
Mudryj znaje: koly vydno nadvori, to sonce na nebi, cho husti chmary zakryvaju joho,
zapereyv Vajvasvata.
Ja ne mudre, zitchnuv rybalka. Ja lye temnyj rab. o nakae hospodynia?
Ja ne nakazuju, mjako movyla Maruira, ja prou tebe perevezty nas na ostriv Lopala.
Nastane as ja viddiau tobi
Ne treba nioho meni, z hotovnistiu zametuyvsia rybalka. Dlia hospodyni ja vse.
zrobliu. More burchlyve, ale to nioho, ja zvyk. Do veora budemo tam

Pizno vnoi Vajvasvata z Maruiroju pidijly do chatyny nad morem. Vona bovvanila v sutinkach, niby pidbyta striloju ajka, o zliakano pryajilasia vid lychoho oka pid skeliamy. U
Vajvasvaty huno zabylosia serce, sliozy pidstupyly do oej. Jak tut bidno! Bidno j liubo! y yvi
baky, y e ekaju joho?..
Vin, zihnuvy, stupyv u ornyj otvir vchodu. Vseredyni bulo tycho, dychalo pustkoju.
Vajvasvata prysluchavsia, tycho poklykav:
Mamo Baku
Pouvsia stohin, nerozbirlyve burmotinnia, schlypuvannia. Vajvasvata navpomacky projov
popid stinoju, namacav piurku, poav dmuchaty. Zaevrila sered popelu ervona aryna. Spalachnuv slabekyj vohnyk. U kutku zavoruylasia temna kupa lachmittia. Z-pid nioho zjavylasia orna
ruka toneka, jak sucha lozyna, a za neju vyschle oblyia inky.
Chto ce? poepky zapytala vona. y ne duchy moria?
Mamo, ledve strymujuy sliozy, skazav Vajvasvata. Mamo, neve ty ne vpiznala
mene?
inka zojknula, jak pidstrelenyj ptach, zadryala v rydanni. Syn kynuvsia pered neju na kolina, pryhornuv materynu holovu do yrokych hrudej.
Mamo Ridna moja Jak davno ja ne bayv tebe
Synok Synook, prymovliala vona, e ne viriay svojim oam, hladyla hariaymy
paciamy oblyia syna. Jak e ty? Zvidky? Vidpustyly tebe?
Potim pro mene, mamo, zaspokojuvav jiji Vajvasvata. o z toboju? Ty chvora? Ty
zaslabla? A bako, bako de?
Bako pomer, zivjalym holosom skazala Anura. A meni dobri liudy inkoly prynosia
to matook rybyny, to kora majisovoho, to vody Ta ve klye mene Divara Hariae v hrudiach serce boly, i ruky ne sluchajusia Ja diakuju Tinaci o poslala tebe pered smertiu
Ja aslyva Ty vinyj, synku? Ty vinyj teper?
Vajvasvata chotiv skazaty pravdu, ale striv zasterelyvyj pohliad Maruiry. Tak, tak, ne mona
kazaty vsijeji pravdy materi. Ce jiji vbje
Ja vinyj, mamo, tycho skazav vin. Mene vidpustyly Teper my z toboju poplyvemo
na harnyj ostriv de bahato ryby, de zeleni lisy My zayvemo aslyvo
Maty kyvala holovoju, i ridki sliozy kotylysia po chudych okach.
Dobre, synku Dobre Chaj bude tak A chto ce z toboju? Niby divyna?..
To druyna moja, matusiu Maruira
O bohyne doli, jaka radis meni! Chaj e astia, ne znajdene namy, pryjde do vas, dity
moji Schylysia, divyno pryjmy blahoslovennia materi

Vajvasvata z Maruiroju staly poriad, jichni tini chytalysia na steli v prymarnomu svitli smoloskypa, a maty, pryklavy tremtiai ruky do hrudej, dyvylasia na nych zatumanenym pohliadom i
tycheko epotila ostannie serdene naputtia
Druhoho veora jiji ne stalo. Vajvasvata pochovav matir na skeli, bilia mohyly baka. Zvidsy
vydno bulo neosiane more, jakomu viddaly pokijni vse svoje yttia, dumy, nadiji. Tut jim bude
uty um pryboju, tulyvi kryky ajok, sumne epotinnia chvy.
Vnoi Vajvasvata z Maruiroju dovho sydily na krui, prysluchalysia do homonu moria,
dumaly. Divyna dyvylasia na daleki spokijni suzirja, ulylasia vid procholodnoho vitru. Potim
mjako prytulylasia do plea Vajvasvaty i povino, niby rozmirkovujuy, proepotila:
Kochanyj, nam treba vernutysia v horod Zolotych Vorit
Jak? achnuvsia vin. o ty vyhadala?
Ne dyvujsia, tverdo movyla vona. Ja dovho dumala, per ni skazaty pro ce. My
lyylysia samotni. V nas nemaje prytulku Kudy my pidemo?
Kudy zavhodno, skryknuv Vajvasvata. Tak, jak Laota, mij tovary. Krae zahynuty
v rivaku, ni vpasty do nih akluniv! Maruiro, zhadaj, o ty nedavno hovoryla?..
Pravda tvoja, Vajvasvato! Ja j teper povtoriu te same. Nikoly mene ne torknesia ua ruka.
Ale my nerozumno vdijemo, koly pidemo blukaty. Ty pomitnyj, tebe odrazu schoplia Zady,
posluchaj mene. Znak Volodaria ne dopomoe Donesu vis pro tebe do ornoho Volodaria, vin
diznajesia, o ja yva, bude e hire! A tak
o tak?
My pryjdemo sami. Ty mij riativnyk! Ty stane vinym. I moe
o? ponuro zapytav Vajvasvata. Virno sluyty Ranataci?
Ni, hariae skazala Maruira, zazyrajuy v oi Vajvasvati. Neve ty ne moe
zbahnuty? Treba terpity. Ade my ne zabuly, o Ranataka hotuje pochid. Ty znaje kudy. Dolia
vsioho zemnoho kruha vyriujesia, a my pomandrujemo svit za oi. Ja znaju, ja viduvaju, ty moe
bahato zrobyty dlia riatunku.
Jakoho riatunku, Maruiro?
Riatunku Atlantisa Ja dopomou tobi.
Vajvasvata dovho movav, dumav, sumnivavsia. I sered tyi lehko, niby podych stepovoho
lehotu, poulysia tryvoni slova:
Vohniani kvity ne bojasia ni cholodu, ni nehody. U hurkoti bytvy stverduju munis
vojiny!
Vajvasvata radisno strepenuvsia. Znovu toj lahidnyj, zaspokijlyvyj holos druha. ezly
sumnivy, lunko zabylosia serce.
Maruiro, ty pravdu skazala. My povernemo.
Ty zbahnuv, sokole mij?
Tak. Tiky jak my doberemo? Korabli prochodia ostoro. Nai rybalky bojasia vychodyty daleko v more daty, koly chto navidajesia z Ruty?..
A Volodar? skazala Maruira. Vin zabere nas zvidsy.
Jak vin diznajesia? znyzav pleyma Vajvasvata. Vin e ne vsevydiuyj.
Maruira skryknula radisno.
O bohy! Ty skazav vsevydiuyj! U nas e je
o?
Vsevydiue Oko!
Ty artuje, Maruiro?
Ni! De mij pla?
Tut, bilia mene
Daj siudy
Vajvasvata namacav temnyj zhortok, podav divyni. Vona rozhornula joho, o zdobula.
Je, skazala Maruira. Aby ly ne zipsuvalo
Tak ty ne artuje? zdyvuvavsia Vajvasvata, Vsevydiue Oko! Ce kazka!
A vimana chiba ne kazka dlia prostych liudej? veselo zapytala Maruira. Nachylysia
siudy Dyvy..

Vajvasvata pobayv filetovyj blysk krystala, nedovirlyvo promovyv:

Ocej kami?
Tak. Ce darunok Ranataky. Cym kamenem ja vriatuvala tebe, Vajvasvato
Ne rozumiju
Ja pobayla tebe vpere u Vsevydiuomu Oci. A potim Nu vse ine ty znaje. Hlia O
ja pidnimaju u nebo
V krystali zamerechtily zirky, zjavyvsia bilyj oval ostrova, temno-synij prostir neba.
Bau, vraeno skryknuv Vajvasvata. Dali, dali!
Ja ne znaju kudy. nepevno movyla divyna. De horod Zolotych Vorit?
Vajvasvata zamyslyvsia, pohlianuv na nebo.
My plyvly na zachid soncia, potim nazad. De na schodi, Maruiro Priamuj na schid
A de schid, Vajvasvato?
Hlia, on jasna zoria nad okeanom. To ukra. Tam schid Skoro svitanok. Stane vydnie
Maruira znovu schylylasia nad krystalom. Pomala dumkoju nad okeanom. Zjavylysia na dalekomu obriji roevi promeni, potim vykotyvsia slipuyj dysk soncia.
Ech, jakby tak mona bulo samomu! zachopleno movyv Vajvasvata, obnimajuy
divynu. Mov ptach! Nichto j nio ne vtrymalo b nas. Poletily b my z toboju nad svitom
Ja viriu v ce, Vajvasvato Dyvy, on hory
Bau A teper budivli Horod Horod Zolotych Vorit A tam hen unyzu palac
Maruira metnula svidomis do zolotystoji bani. Pronykla kri pokrivliu. Zamajorily znajomi
perechody. O i zala baka. Vysoka orna posta stoji bilia vikna, ponura j neporuna.
Vin, proepotiv Vajvasvata. Ale jak e ty joho povidomy? Vin ne pobay tebe
U nioho je Vsevydiue Oko. Aby ly viduv. Tycho. Ja sprobuju
Divyna zoseredyla. Vajvasvata zavmer, dyvyvsia na zlovisnu posta Ranataky. Na temnomu
oblyi Volodaria vidbylo jake zanepokojennia. Vin ohlianuvsia, prysluchavsia. My stojav, zapliuyvy oi. Potim riue kynuvsia do svoho stolu, rozkryv ornyj jayok, takyj samyj, jak i v
Maruiry. Oi Volodaria nablyzyly, zahlianuly priamo v krystal Vsevydiuoho Oka.
Maruira, prolunav holos. Ty yva?
yva, Volodariu!
Chto vriatuvavsia? Han z toboju?
Ni, vin zahynuv! Mene vriatuvav Vajvasvata, hariae skazala divyna. Bie nikoho
nema
De vy? tryvono zapytav Ranataka.
Na pivni vid Ruty. Malekyj ostriv Lopala. Jakby ne Vajvasvata, ja b zahynula
Ja vysylaju velyki vimana, obirvav jiji bako. ekajte. Siohodni znajdemo vas
ornyj Volodar zaynyv skryku. Filetovyj krystal pomianiv. Zobraennia znyklo. Maruira
vtomleno vidchylylasia do skeli, zachovala Vsevydiue Oko.
Vajvasvata ponuro movav.
Mij kochanyj, proepotila Maruira. Ty zbenteenyj? Ja rozumiju Znovu palac,
znovu akluny j erci, znovu kryvavi ertvy Ta nam treba vernutysia
Chiba o dlia toho, ob dijaty! riue skryknuv Vajvasvata. Dosy movaznoji pokory! Duch mij vymahaje diji!
Vajvasvato, suvoro ozvalasia divyna. My e ne majemo ni syly, ni znannia, ob
dijaty. Maj terpinnia. Ja vsioho ne kazala tobi. Nyni skau
Pro o, Maruiro?
Z dopomohoju Vsevydiuoho Oka ja pidsluchala tajemnu zmovu Ranataky j Hana. Ce
bulo pered pochodom
Todi, jak ty prybihla?..
Todi Sluchaj e, sluchaj Vony hovoryly pro veta-Dvypa
Koly zijlo sonce, na obriji zjavylysia try orni ciatky. Vony yrialy nad ostrovom, robliay
yroki kola. Vajvasvata nazbyrav suchych vodorostej, vykresav vohniu. Rozpalyvy bahattia, pidkynuv mokroho mochu. Hustyj syzyj dym rozislavsia nad ostrivcem. Vimana vylatuvaly lanciukom i popriamuvaly na znak. Za nymy vychryvsia vohnianyj potik, niby chvist kazkovoho

zmija. Potuni hariai potoky vdariaju u zemliu. V povitria zdijmajesia chmara pisku. Vimana sidaju na ostriv. um zatychaje. Zliakani rybalky pochovalysia v chatyny.
Biimo, skryknula Maruira.
Vony kynulysia do letiuych korabliv. Z vimana ve vychodyly vojaky. Za nymy po schidciach zijov Ranataka.
Na joho holovi perelyvavsia zolotom obraz Pirjastoho Zmija vine volodariv Atlantisa.
Oblyia bulo zamknute, suvore. Maruira kynulasia do baka, obniala. Vin skupo vsmichnuvsia,
pociluvav jiji v holovu.
Ja radyj, skazav Ranataka. Demony doli zberehly tebe. Ja molyvsia za tebe.
Baku, palko skazala Maruira. O mij riativnyk. Vin ne aliv sebe, ob vriatuvaty
mene. Vin spravnij heroj, baku mij i Volodariu! Vin udruhe narodyv mene! Chaj bude vinyj!
Ranataka zyrknuv na blide oblyia Vajvasvaty, pomovav. Potim chytnuv holovoju.
Sluno skazala. Volia mojeji doky moja volia. Chaj bude vinyj. Pidijdy siudy,
Vajvasvato
Junak nablyzyvsia do Ranataky, zupynyvsia, pohlianuv u hrizne oblyia. Ale ne odviv jasnoho pohliadu.
Dyvno zijlysia nai doli, zadumano skazav ornyj Volodar. Ta ty pokazav sebe jak
spravnij vojak. Maje oderaty nahorodu. Bude vojevodoju u mojemu vijku, v ochoroni palacu.
Ale ja nioho ne vmiju, Volodariu
Navysia. A teper v pu. I Ranataka ruyv do vimana.

Chto maje kryla, toj ne pytaje, y

mona letity.
Z aforyzmiv Schodu.

Mynuv rik. Ue ne rabom vojevodoju yve v palaci Volodaria Vajvasvata. Na niomu buzkova tunika, ornyj pla zi sribnoju kajmoju, bilyj olom, uvinanyj kueriavoju pirjinoju strausa.
Veoramy obchody vin vorota palacu, stavy vartovych. A potim pospiaje, do observatoriji.
Staryj uyte Maruiry, zoreznave Ngala, de joho dlia besidy.
Vajvasvata sidaje na puchkyj kylym, spyrajesia na liko. Tak zruno dyvyty u nebo. Nad
nymy nema dachu, zorianyj potik tee bez upynu, v tyi, v tajni, u vinij minlyvosti. Tryvohy dnia
znykaju kudy, zabuvajusia vaki dumy, na duu schody spokij.
Ngala schvano dyvysia na Vajvasvatu, na joho zamrijane j natchnenne oblyia. Pochytuje
holovoju, tycho zitchaje:
Diakuju doli, o poslala tebe, Vajvasvato. Davno U mene ne bulo takoho viddanoho
unia.
Temne zmorkuvate oblyia vytelia zbyrajesia v tysiai prominciv, kri ilynky laskavo
poblyskuju oi.

 Chto nyni prahne do istynnoho znannia? Chto, ja zapytuju? Jurby poryvajusia do chramiv, do vydovy! Jich astuju kryvavymy ertvamy, spojuju vynom i truja adom! erci j akluny vyklykaju stychiji, ne vmijuy keruvaty juy, ne znajuy suti jich. Hore nam! Pryvydy j
upyri, dym chramiv, bohotvorinnia svojich zobrae o jichnie znannia A bulo ne tak Ne
tak
Ngala bolisno morysia, i Vajvasvati zdajesia, o vin plae. Ta o uyte zaspokojujesia j
vede dali:
Nam dano bulo prekrasne znannia. Nijakych bohiv. Nijakych rabiv. Vsesvit jedyna
Maty. Vse jiji dity. Vona jedyno sua, vinyj vohnianyj potik Bezmiru. Liudy ryby Vohnianoho Moria plyvu v tomu potoci do neskinennoji radosti. Nema hricha, nema spokuty. Je
krasa dumky, prahnennia do vinoho podvyhu. Navio prynyennia pered idolamy? Navio kryvavi ertvy? Pohlia uhoru, na zorianyj potik, zupyny! Z rukamy kryvavymy ne vvijde u siajuyj
ertoh Materi
Ngala schlypnuv vid chvyliuvannia, zamovk, tycheko rozchytujuy. Vajvasvata torknuvsia
rukoju joho plea, epnuv:
Ty skazav dano bulo znannia. Chto dav joho, Ngalo?
Ryby Vohniu, skazav Uyte. Taki, jak i my, liudy. Lye nezrivniano stari za nas.
Plavaju vony hlybe j dali. Mi zoriamy plavaju vony, mi planetnymy
kruhamy
Ty movy pro veta-Dvypa? ozvavsia schvyliovano Vajvasvata. Ve dva roky ja uju
pro neji
Tycho, proepotiv Ngala. Tycho, Vajvasvato. Ni slova bie. Tut ne liublia cijeji
nazvy. Koly tobi sudylosia znaty bie znannia pryjde do tebe. Ne chapaj peredasno. A teper
vidkryj vucha svoji. Ty chotiv znaty pro sylu, o dije u vimana, v samoruijnych korabliach, u bojovych ahnita. To sluchaj
Tu tajemnyciu nam vidkryvaju roslyny. Z maje nevydymoho zerniatka vyrostaje veletenke
derevo, siahaje verchivjam chmar. Ty zbahnuv, Vajvasvato? Zerniatko vypuskaje z sebe korinnia,
pahony, lystia j tiahne, tiahne dlia sebe sylu zemli j soncia. Dyvna, hlyboka tajemnycia. I nai drevni
vyteli rozhadaly jiji. Vony vyjavyly, o mona odrazu zibraty tu sylu, jaka vyrouje derevo za
bahato rokiv
Ale jak, Ngalo?
Vsioho ne mou skazaty. To tajemnycia erciv. Ale trochy pojasniu. Vse yve j neyve
liudy, zerna, dereva, tvaryny otoeni cholodnym polumjam. Zoseredenym pohliadom mona
bayty te polumja. Sylu polumja, zakladenoho v zerni, peretvoriuju u vimana na hrozovu sylu,
taku, jak v blyskavyci. Tu hrozovu sylu po trubach posylaju vid holovnoho jayka v potribnomu
napriami vnyz, abo vhoru, abo vbik. Jako vnyz vimana pidnimajesia v povitria, jako vbik
lety. Tak samo korabli. Dlia letiuych ovniv vimana bulo stvoreno due lehkyj splav, o vahoju dorivniuje maje puchovi. Ty probuvav vimana na vahu, Vajvasvato? Jich treba pryvjazuvaty,
ob viter ne pidchopyv jich v nebo. Dyvni vidkryttia, velyni znannia. Ta kudy pryklaly jich
atlanty? Do oho? Hore nam, hore! Istyna vidvernula od nas!
De doroha do istyny, Ngalo? zapytav Vajvasvata. Ty bahato znaje. omu ne
skae?
Ngala tiako zitchnuv.
Jakby ja znav Jakby znav Sumnivy j nemi tila, strach i vina pokora vyssaly z mene
munis, zjily moju sylu. Tobi, tobi naley ukaty, Vajvasvato. Ty pytaje, de doroha? Ty pytaje,
de meta? Jak vkazaty tobi, koly ty ne prahnutyme vpered? Idy, ukaj A e skau navi
najvye znannia schyliajesia pered sercem
Pered sercem, Ngalo?
Pered liubovju, Vajvasvato. Chto vmije liubyty, toj znajde virnu dorohu. Znajde
Staryj uyte zahornuvsia v nakydku, ziulyvsia, prychylyvy do stiny, zavmer neporuno.
Ne mona bulo rozibraty, y vin dyvysia v nebo, y spy.
Ngalo Ja sluchaju dali
Dosy, proepotiv uyte. Ja vtomyvsia Idy, Vajvasvato. I pamjataj oberenis.

Dovhi vucha vsevydiui oi Tut ne liublia ystoho sercia Idy, Vajvasvato, i prycho zavtra.
Ja rozkau tobi pro skamjanilych veletniv, o yly v dalekomu mynulomu
Vajvasvata pidvivsia, poklonyvsia vytelevi. Mjako stupajuy, spustyvsia spiranymy schidciamy vnyz. Zajov do prymiennia, de spaly vojaky pislia vartuvannia. V nis udaryv smorid nemytych til. V zelenomu promeni hrozovoji trubky zavoruyvsia desiatnyk ochorony, chrypko spytav:
o nakae hospodar?
Vartu zminy bez mene. Ja jdu u spravi.
Sluchaju, hospodariu.
Vajvasvata vyjov na yste povitria. Storoko ohlianuvy, popriamuvav do sadu.

V hustomu sadu orni tini. elestia lapatym lystiam pamy. Hudu tryvono pachui kedry. Zdajesia, o za stovburamy pryajilysia voroi postati. Stea, vyikuju, pryhliadajusia.
Vajvasvata jde storoko, obereno, jak lisovyj zvir. Navi hilka ne chrusne pid joho nohamy.
O umovlene misce. Vikovinyj dub z tovsteznym hilliam, opuenym a do zemli. Zelenkuvate
prominnia misiacia syple na temne lystia sribni krapli, te arodijnu tkanynu. Tryvono, motorono, trepetno
Vajvasvata stupaje pid huste hillia, zhynajesia. Probyrajesia do stovbura. Hariai ruky obvyvaju joho yju, polumjani vusta ciluju joho oky, oi, kueriavu junaku boridku.
Vin obnimaje kochanu, movy, prysluchajuy do pusu molodoho inooho tila, do stukotu
jiji sercia. Vona pidvody, oblyia vhoru, i jomu zvyajesia v jiji oci blyskua iskra. Plae Maruira
y jomu zdalosia?
o tobi, ajko moja?
Tryvono. Serce viuje bidu. Ja ne mou tak. Vini strachy, vini terzannia I potim
Vajvasvato U nas bude dytia
Pravda?
Ja vidula joho pid sercem. Ja aslyva, muu mij
Maruiro! Diakuju za darunok neba! Ale , krim radosti, ce j
Znaju. Teper ue ne mona ekaty! o musymo dijaty.
Ty hadaje, o Volodar zhodysia? o vin viddas tebe meni?
Ne znaju Ne viriu v ce Krae vtekty, perebraty erez more v daleku Elladu. Tam,
kau, e nema takoho padinnia, jak v Atlantisi. Nema akluniv i erciv. My b poselylysia de nad
morem, bilia sadu Nioho ne treba! Ty, ja i dytia I nebo nad namy Vajvasvato, ja tak chou
prostoho liudkoho astia. o meni bako Volodar? o meni palac i bahatstvo! Obluda, lycho,
padinnia
Maruiro, ale ty zabula My chotily diznaty pro joho plany. My e dosi ne znajemo
vsioho
Tak, sumno movyla Maruira. Ja probuvala bahato raziv. Volodar pislia smerti Hana
zamknuvsia, zi mnoju ne hovory. U Vsevydiuomu Oci nikoho zastaty z nym ne mona. Ta ce j
nebezpeno. Vin velykyj aklun, moe viduty dumku. Todi bida! Odne znaju: hotujesia pochid. I napevne, tudy
Vin mene pryznayv vojevodoju, skazav Vajvasvata. Ta omu nioho ne skazav pro
pochid?
To strana j tajemna sprava, proepotila Maruira. Ty znaje veta-Dvypa ly kazka
dlia vsich. Za zhadku pro neji peresliduju i navi karaju
Maruiro, ne mona ekaty. Ja hotuvatymu vteu. Treba maty nadijnyj vimana. Vse ine ja
zdobudu
Vimana nahori, bilia observatoriji. Ja distanu kliui. Ly treba domovyty pro as
Doky ne povijaly osinni vitry. Vako bude letity

 Bu oberenyj. U Ranataky je tajemne kolo erciv, jaki stea za Atlantisom. U nych Vsevydiui Oi, u nych magini dzerkala. Nedarma tryvoysia serce moje
Todi nam ride treba zustriatysia, Maruiro, ob nichto nioho ne zapidozryv. Teper
erez dva dni, o cij e pori
Tiky ne tut, kochanyj. U mene v kimnati. Vimy kliu vid dverej. Projde po schidciach,
z sadu. Ja zamknu vchid z palacu, vidpuu slunyciu. My budemo znovu razom, nebo moje, radoste moja
Prudkoju jairkoju znykaje Maruira v pimi. Tycho jde Vajvasvata nazad. A misia edro
zalyvaje prynyklu zemliu sriblom, rozkydaje blyskui struny po temnych derevach. I brynia ti
struny tryvohoju

Magine dzerkalo merechtilo bahrovymy spalachamy. Syni, filetovi, sribni vohni pronyzuvaly kryvavu hlybi. Ranataka vhliadavsia v bytvu kolioriv, u chymerni vizerunky iskor, namahavsia vyznayty napruhu syl u prostori. akluny, ve pislia smerti Hana, bahato raziv hovoryly
jomu pro stranyj promi, o pronykaje v prostir Atlantisa. Kudy priamuj vin? Chto pryjmaje
joho? o hotuju vorohy?
Znenaka iskry j spalachy, niby spolochani tini, metnulysia na dzerkali vrozti. Blakytna
chvylia prokotylasia po hladi blyskuoho ovala. Za neju buzkova. Potim filetova. I vraz nezryma
energija zmela z dzerkala vse. Rozkrylasia bezodnia Kosmosu, v nij strumylysia velyni zoriani potoky. Volossia Ranataky zavoruylosia. Pochololy ruky. o ce oznaaje?
Z bezdonnoji temriavy vynykly jasni oi. Vony dyvylysia na Ranataku prosti j mudri. V
nych vidbyvalysia a i spivuttia. Volodar voruchnuvsia, huby joho zaepotily slova zakliattia. Ta
oi ne znykaly. Pohliad jich vpynavsia nezbahnennoju syloju v akluna, zmuuvav joho tripotity.
Ja piznav tebe, hlucho, z nenavystiu skazav Ranataka. Navio ty tut?
e je as, lynula spokijna vidpovi. as ostannij
o tobi do mene? skryknuv Ranataka, Chto ty
tut, na zemnomu kruzi?
Liudyna.
Ty pokynuv svoju sferu, liuto zapereyv Ranataka. Ty vtorhajesia v doliu moho planetnoho kruha. Ty
poruuje zakon!
Zakon liubov! poulasia vidpovi. Ty sije nenavys. Planetnyj kruh zdryhajesia
v konvusijach. Daleki sfery striasajusia vid tvoho bezzakonnia!
Moja volia! z vyklykom skazav Ranataka.
Svavolia, a ne volia! Volia tvory harmoniju. Svavolia rujnuje, kydaje v chaos! o
raz kau as ostannij! Zahlybsia v sebe, znajdy iskru tvoriaoho vohniu!
Zlobna usmika skryvyla suvore oblyia Ranataky.
Liudiam zemnoho kruha ne potribna tvoja liubov i harmonija. Ty klye u poroneu. Ja
daju jim vydovya j chlib, ertvy j bohiv! Vony jdu za mnoju i liublia mene!
Ty zasmiuje chvyli prekrasnoho Vohniu brydkymy tvorinniamy! Chvoroba tvoho padinnia pronyzuje daleki svity! Zupynysia! Vtretie kau as ostannij!
He! Ne chou! I nichto ne baaje tvojeji prysutnosti tut. Nichto ne pide za toboju. Obly
u spokoji planetnyj kruh
Jasni oi poaly mianity, vidsuvatysia vhlyb. Prozvuav tychyj, ale vladnyj holos:
Ja skazav!
Dzerkalo vtratylo hlybi, po joho poverchni znovu poplyvly filetovi j blakytni chvyli. Potim
zapusuvalo bahrove siajvo, prorizane blyskavyciamy rozriadiv. Ranataka ve dryav vid napruhy.
Pohliad joho buv vse e vtuplenyj u dzerkalo, huby epotily:
Ne mona bie ekaty. Vony o nadumaly. as dijaty Ale koho? Koho poslaty?
Vin odijov vid dzerkala, siv u krislo. Sklavy na hrudiach ruky, zamyslyvsia. Doky isnuje na

zemli hnizdo, o poroduje kazky j chymerni nadiji, spokoju ne bude. Vono musy znyknuty. Zahrouvaty Ranataci? Hospodariu planetnoho kruha!
as ostannij, zlobno proepotiv Ranataka. Tak ja sam nablyu joho! Ja vyklyu do
diji vsi syly nadr zemli, ja kynu v bij vsiu mi Atlantisa!..
Pered vnutrinim zorom Volodaria vyplyvlo oblyia Vajvasvaty. Ranataka vsmichnuvsia. O
koho vin pole! Molodoho vojevodu! Ne tych starych, rozyrilych, ledaych i bojahuzlyvych, a
joho munioho j bezstranoho junaka. Vin doviv svoju virnis. Vin ooly pochid.
Ranataka zadumavsia. A y mona posylaty prosto tak, ne znajuy dumky vojevody? Vin zachoe znaty kudy j navio. V ciomu pochodi prosto nakaz ne hodysia. Viddana volia potribna.
Spodivannia nahorody, vdianosti. Tak, tak Vyklykaty joho Nablyzyty Pohovoryty Laska j
obicianky
Ranataka ve ne sumnivavsia. Vin riuo zvernuvsia do
movaznoho neporunoho sluhy:
Lo! Sluha rozpliuyv oi, blymnuv povikamy.
Sluchaju, Volodariu.
Pidy v prymiennia ochorony. Znajdy vojevodu Vajvasvatu. Pryvedy joho do mene.
Sluchaju, Volodariu.
Lo bezumno ruyv do dverej, vidynyv jich i znyk. Volodar usmichnuvsia.
O jaki potribni meni sluhy. Nijakych baa. Nijakoho strachu. Ehe, ta ce udova dumka!
Poslaty v pochid tunych vojakiv. Na oli vojevoda. V konomu vimana yvyj desiatnyk. A
reta tuni. Tak, lye tak! I todi uspich zabezpeeno.
Ranataka radisno pidvivsia z krisla, pidijov do vikna, vidkynuv ornu zaponu. Roeve svitlo
svitanku polylosia v zalu. Volodar zamrijano pohlianuv na schid, de za filetovymy verynamy
malo zijty sonce. Proepotiv:
Nichto ne zupyny mene. Nichto
Vin pidstupyv do stolu, vidkryv ornyj jayok, pohlianuv u krystal Vsevydiuoho Oka. I
koly tam vynyklo zobraennia, vladno skazav:
Sluchajte mij nakaz. Vsi mechaniky chaj tvoria vidnyni tunych liudej. Navaty jich lye
vijkovij spravi: polit na vimana, volodinnia ahnita. Vse. Doky misia obijde odyn raz nebesne kolo,
desia sote vojakiv povynni buty hotovi
Vpere Vajvasvata prochody cym korydorom. Movazni ochoronci ranie ne dopuskaly
siudy nikoho. A teper tunyj sluha klye joho do Volodaria. Molodyj vojevoda jde za bajduym
poslancem, naprueno rozdumuje. o b ce mohlo oznaaty? o lyche? Tak ni. Dosy Volodarevi
nakazaty i joho znya. Oberenis! Oberenis!
Vajvasvata rozhliadaje vysoki statuji v niach. Vsiudy vin Ranataka! Horia pered nym
vohni, plyve po perechodach palacu zadulyvyj zapach.
Junak nazdohaniaje poslancia. Zazyraje v neporune oblyia, nedbalo zapytuje:
Navio vymahaje mene Volodar?
Sluha movy. Vajvasvata zitchaje. Odoroblo, a ne istota. Ni pohovoryty, ni pouty o-nebu. Ta darma! Vse zjasujesia.
Vidyniajusia dveri. Poslane zalyajesia bilia vchodu, propuskaje Vajvasvatu vpered. Molodyj vojevoda opyniajesia v zali. Z vukoho vikna vlyvajusia nini promeni ranku. Na steli
rozmajiti hrozovi vohni. V hlybyni prymiennia ornyj stil, na niomu chymerni prystroji, prozori posudyny. Zi steli zvysaje vake orno-bahriane pokryvalo. Pid nym zavoruylasia posta, stupyla nazustri. Vin! Ranataka!
Oblyia ornoho Volodaria spokijne, zoseredene. Nema j tini hnivu, nezadovolennia. Vin
pokazuje vojevodi na sydinnia.
Sidaj, Vajvasvato.
U mene micni nohy, vidkazav Vajvasvata. Ty klykav mene, Volodariu. Ja sluchaju
tebe.
Dyvnyj vyraz y to schvalennia, y to nevdovolennia majnuv na oli Volodaria. Vin
odstupyv nazad, siv u hlyboke krislo. Sklav ruky na hrudiach. Ohlianuv bohatyrku posta molodoho vojevody.

 Ty pozbavlenyj uleslyvosti, skazav Ranataka. Ce meni do vpodoby. Munis i yris

okrasa vojaka!
Vajvasvata movky schylyv holovu.
Malo u mene viddanych liudej, zadumlyvo movyv Ranataka zitchajuy. Uroyj as
nastupyv. A poklasty nema na koho
U tebe bezli akluniv i erciv, skazav Vajvasvata. Vony slua tobi, vony znaju mynule j majbutnie, vony vyklykaju duchiv stychij. oho tobi e potribno?
Nichto z nych ne dumaje pro doliu Atlantisa i zemnoho kruha, sumno vidpoviv Volodar.
Vse liahaje na moji plei. O omu ja ukaju virnych pominykiv. I pohliad mij zupynyvsia na
tobi, Vajvasvato!
Na meni? zdyvuvavsia vojevoda. Chto ja, ob meni doviriav Ranataka?
Chto ne znaje uleslyvosti, toj hidnyj dovirja, skazav Ranataka.
Vajvasvata syloju voli strymuvav svoji pouttia, ob ne vykazaty chvyliuvannia. O vono!
Dolia nese jomu nezvyajni molyvosti. Aby ly ne zliakaty ptaky chymernoho vypadku. odnoho
zacikavlennia. Povna bajduis!..
Ta ja muu znaty, do oho ty prahne, Vajvasvato? viv dali Volodar, uvano dyvliay
v oi junakovi. o choe? oho ukaje?
Vajvasvata viduv, jak potuna magnetyna syla uoji voli pidkradajesia do joho svidomosti, macaje nezrymymy upaciamy, pereviriaje. Vin ne odviv pohliadu, yro skazav:
Ja chou znannia. ukaju istyny.
Znannia matyme, vidpoviv Ranataka. Vsia mudris mojich knyhoschovy vidkryjesia dlia tebe, koly dovede svoju viddanis. A istyna Istyna mara. Slovo, za jakym nema
nioho
Zvidky vynyklo vono? zdyvuvavsia Vajvasvata.
Vyhadka boevinych erciv, o brodia po dorohach planetnoho kruha. Vony vykonuju
voliu rujinnykych syl, jaki vidryvaju liudej od zemli, klyu u sfery poronei, de nema osnovy
buttia, de nema radoiv volodinnia j nasolody
Vajvasvati znenaka zhadalasia legenda pro Pirjastoho Zmija. Vyplyv obraz Biloho Lebedia,
jakyj yriaje v neosianomu prostori. Niby perechopyvy dumky vojevody, Ranataka skazav:
Velykyj i mudryj Pirjastyj Zmij nezrymyj tvore planetnoho kruha i vsioho vydymoho
jedynyj Volodar suoho. I ja joho vyjav na zemli. Ty zbahnuv?
Tak, tycho vidpoviv Vajvasvata, opustyvy pohliad unyz, niby rozdumujuy. V omu
meta tvorennia Pirjastoho Zmija? V omu tvoja meta, Volodariu?
Ranataka nachmuryvsia. Hrizni vohni spalachnuly v joho oach.
Volia j dumka Volodaria tajemnycia dlia vsich. Chto derzaje znaty vyu metu? Ta tobi
skau, bo pokladaju na tvoju virnis. Jedyna su i meta isnuvannia syla! Vse buttia stverduje
ce. Syloju Pirjastyj Zmij vyrvav iz bezodni svoje volodinnia, utverdyv boestvennu voliu na planetnomu kruzi. Syloju ja strymuju buuvannia stychiji jurby, ob zberehty spokij na Atlantisi i v zamorkych volodinniach. Bezumni proroky propoviduju samozreennia v imja spinoty, v imja
toho, o zvesia narodom! Bezumstvo j mara! Lye naa osoba osnova vsioho. Zreennia jiji
znyennia smyslu buttia! Radis v osobi, piznannia v osobi, astia vlady j nasolody v
osobi! o poza osoboju? Nesvidomyj okean stychij. Nio! Samokoncentracija, samo-vozvelyennia liach spravnioho yttia. Boroba konoho z konym! Syly z syloju! V ciomu radis zmahannia, nasoloda peremohy! Syla blaho! I koly choe, Vajvasvato, znaty istynu, to lye odne mona
nazvaty istynoju sylu! Bezmena syla meta! Koly syla moja bude najbioju chto povstane
suproty mene? Nichto! Takyj zapovit Pirjastoho Zmija!..
Ranataka zamovk, sposterihajuy za Vajvasvatoju. Vojevoda ne vykazuvav nijakych
pouttiv, cho v hrudiach u nioho buuvala buria. Treba zmovaty. Treba pouty, do oho vin
vede
Ty te synyj, promovyv Volodar. Tomu ty do vpodoby meni, Vajvasvato. Chou
pidnesty tebe, doruyty velyku spravu. Vykonaje bude holovnym vojevodoju Atlantisa!
o maju vykonaty, Volodariu?

 Polety daleko na schid. Na planetnomu kruzi je liudy, o prahnu sprostuvaty moji zusyllia. Vony baaju zachopyty vladu v Atlantisi, zrujnuvaty chramy, kynuty zemnyj kruh u chaos
bezlykosti. Ce vony puskaju sered plemen i narodiv chymerni kazky, smichovynni mriji. Ce vony
odryvaju liudej vid spravnioho yttia, zaklykajuy jich do poukiv mary, jaku nazvaly istynoju.
Ce nenavysna veta-Dvypa, prytulok bezumnych rujnivnykiv
Vajvasvata zavmer, jak tiatyva luka, natiahnuta do kraju. o dijaty? o vidpovisty? Jak vyriyty?
V tyi sercia prozvuala struna. Nine nezryme krylo majnulo nad svidomistiu. V duu vkarbuvalysia neutni slova:
Vsiakyj ptach povertajesia do svoho hnizda. Ta munis i znannia puti neobchidni dlia
pereliotu.
Tya v prostori. Ale dotyk radosti zalyyvsia v dui. Chto ce znovu? Zvidky? omu ne vidkryvajesia tajemnycia?
Znaennia dyvnych sliv nezbahnenne. Ta smysl jich vhadujesia. Splitajusia v podijach
yttia Vajvasvaty jaki neobchidni pojednannia. Treba jty nazustri poklyku. Tam, kudy z nenavystiu prahne Ranataka, moe rozkrytysia tajemnycia
I Vajvasvata tverdo skazav:
Ja poleu, Volodariu

Horosata, zadychavy, bihla perechodamy. Liu klekotila v hrudiach. Nareti pryjov jiji as!
O, vona pomstysia! Navi smer ne zupyny jiji! O, radisne pouttia rozplaty! Za prynyennia, za
jiji vtoptane v hria baannia!
Vona mala priamo do vysokych strilastych dverej. Inym razom navi dumka pro ce ne vynykla b u jiji holovi. Za takyj vynok rabiv oddavaly na stratu. Ale nyni Horosata ne bojalasia. Jiji
ne vbju! Jiji nahorodia! Virnis jiji bude dovedena i, moe, navi volia vsmichnesia jij!
liach perehorodyv vartovyj. Hrizno prolunav holos:
Nazad!
Pusty mene do Volodaria, kryknula Horosata. Jomu zahrouje lycho! uje? Pusty!
Nazad, bajdue povtoryv tunyj vartovyj. Hotujsia do smerti, neasna!
Durniu bezmozkyj! vylajala Horosata. Ja maju o skazaty Volodariu! Vin pochvaly i mene j tebe!
Vona kynulasia do dverej, namahalasia vidynyty jich. Vartovyj zhrib jiji v tiaki obijmy, stysnuv. Vona vidajduno zakryala, zabylasia v noho rukach.
Hrymnuly dveri. Prolunav stranyj holos:
o tut dijesia?
Horosata pobayla Ranataku, veresklyvo kryknula:
Laskavyj Volodariu! Ja bihla do tebe. Strane lycho Ja chotila poperedyty! A vin a ocej
dure stysnuv mene!
Vidpusty! nakazav Volodar.
Horosata vyslyznula z metalevych ruk, stohnuy, popravyla nakydku. Ranataka hrymnuv na
neji:
Hovory!
Vy doviriajete Vajvasvati, a vin
o?
Vin piov do Maruiry
o ty bazikaje, nehidna? proypiv Volodar.
Ve davno chody. Ja pidsterehla. I o nyni. Tiky o zajov. Z sadu. U nioho svij kliu. Ja
ne mohla vytrymaty takoho Ja virno sluu Volodariu
Oblyia Ranataky potemnilo. Tak o jakoho vojevodu vin pryhriv u sebe pid bokom. A Maruira! Neve posmila? ornyj Volodar i kolynij rab! O demony!

Vin metnuvsia do perechodu. Potim zupynyvsia. Hrizno skazav vartovomu:

Vimy jiji.
Metalevi ruky schopyly divynu za pojas. Vona alisno zakryala:
Za o? Ja pravdu skazala! Perevirte! A-a-a! Pusty!
Ranataka machnuv rukoju. Vartovyj korotkym ruchom zahnav blyskue lezo mea v hrudy
Horosaty. Pronyzlyvyj kryk lunoju rozkotyvsia v perechodach. Volodar ohydlyvo hlianuv na vartovoho, kynuv bajdue:
Vynesy.
Povernuvy, vin riue popriamuvav do vychodu
Vajvasvata zijov schidciamy v sad. Povino piov stekoju do stiny ohoroi. e viduvav na
vustach pocilunky kochanoji, nis na hrudiach teplo jiji oky. Tryvono dumav nad ostannimy
slovamy Maruiry:
Vin sam stupyv krok nazustri. Teper mona skazaty. Ja zavtra pidu. Ja zumiju perekonaty
Dumy vojevody poruyv um. orni tini vystupyly z-za derev. Vajvasvata schopyvsia za me.
Cholodni ruky metalevoju chvatkoju stysnuly joho, perejnialy me.
Serce junaka vpalo. Vysteyly! Chto zradyv!
Vin rvonuvsia. Zatrialy sugloby v napasnykiv. Ale jim na pomi pidskoyly e dvi temni
postati. Vajvasvatu povalyly, zvjazaly. Pidnialy v povitria i ponesly. Vin stohnav od liuti j bezsyllia.
Kolychalysia zirky v nebi, plyvly mymo temni stovbury derev, stina, vorota. O vysoka dvokolisna povozka. Joho movky poklaly na dno, prykryly smerdiuym mattiam. Ni slova. Ni zvuku.
Chto? Za o?
Povozka ruyla. Zaskrypily kolesa, zachrustilo kaminnia. O bohy! Neve tak nikemno vse
skinylosia? Neve kine? A o bude z Maruiroju? o bude z dytiam, jake maje narodytysia?
Chvylia tuhy j vidaju zalyla hrudy junaka. Vin odyn vynen! Zabuv oberenis, znechtuvav
poradoju sercia.
O haba!
Povozka vjidaje v rozyneni vorota. Nablyajesia vysoka kamjana vea. Bujvoly zupyniajusia. Chto pidchody do povozky, vidkydaje zaponu. Vajvasvatu znovu beru, movky nesu
u pochmure, zatchle pidzemellia. I, rozhojdavy, kydaju v jamu

Zhory padalo miane svitlo. Vajvasvata zavoruyvsia, pohlianuv tudy. V zapylenomu otvori
horiv hrozovyj lichtar. Vin osvitliuvav velyke prymiennia vjaznyci, o malo formu pivkola. V
stini ornymy pliamamy vyriznialysia nii. Zvidty ulosia chropinnia sonnych liudej.
Vajvasvata u vidaji zastohnav. Liudy nastiky zvykly do rabstva, o navi ne prokydajusia,
koly do nych vkydaju novoho vjaznia. Cho by chto pidijov, rozvjazav.
V odnij z ni zavoruylasia ti. Vyhlianulo oblyia olovika. Vin pidvivsia, tycho nablyzyvsia
do Vajvasvaty. Schylyvsia, rozhliadajuy. Pochytav holovoju, pocmokav zanepokojeno. Potim
umilo rozvjazav remeni na joho rukach.
Vajvasvata zitchnuv z polehenniam. Rozpravyv ruky, rozhaniajuy krov. Pryhliadavsia v
prymarnomu osvitlenni do vjaznia. To buv pochyloho viku olovik z dovhoju syvoju borodoju.
Hole tilo pokryte matkom siroho polotna.
I bi nioho. Vpali oky, blyskui usmichneni oi, suchorebryj stan.
Vitaju tebe, brate, laskavo skazav vin.
I ja tebe, strymano vidpoviv Vajvasvata. De ja?
Vdoma, spokijno movyv vjaze.
Ty nasmichajesia? spalachnuv junak. Neve tut mona tak artuvaty?
Brate, poepky vmovliav joho staryj vjaze. Ne kryy. Chto b stav z toboju artuvaty?
Ja hadav, o ty mudriyj, Bau vbrannia vojevody. Mabu, bahato znaje
Do oho tvoji dyvni slova? ponuro zapytav Vajvasvata, roztyrajuy pobyti miscia.

Ja baaju znaty, de cia vjaznycia. Mene vezly v pimi

o nam do toho? usmichnuvsia vjaze. Vsiudy na dim. My vino miniajemo misce.
I navi tilo nae plynne. Vono ne maje nezminnoji formy. O ty dytyna. O ty rab. O ty volodar. O
ty vyhnane. O ty ebrak. O ty vjaze. O ty mertvyj. Chto ty, mij brate? De tvij dim? Tam, de
ty. A de ty? Skri. I nide
Dyvni slova, proburmotiv Vajvasvata. Cikavi j mudri Ale je potreba svobody. Chto
choe buty vjaznem? Koen prahne vyrvatysia z nevoli
O nerozumnis! sklav suchi ruky pered soboju vjaze. Chto moe vtrymaty nas u
nevoli? My sami sobi nahliadai j vlasna vjaznycia. Ne stiny trymaju nas u poloni, a nesvidomyj
duch i neznannia
Koho nahaduje jomu staryj vjaze? Chto e tak spokijno spryjmav fatanu doliu? Soat Dalekyj ninyj druh. Znovu ty podaje svij holos z nebuttia erez inu podobu.
Zadzvenily vhori kliui. Zaskrehotily dveri. V ovtomu priamokutnyku zjavylysia nahliadai.
Vony vtovchnuly do vjaznyci tonku inou posta. Vona stohnala, ipliala za nohy svojich kativ,
plakala:
Zmylujte!.. Ne treba Ja ni v omu ne vynna Zmylujte!..
Odepy! He! kryav nahliada, tovchajuy jiji nohamy.
Staryj vjaze kynuvsia do dverej, vpav na kolina, schopyv nahliadaa za ruku, skryknuv:
O, ne treba byty neasnu inku, brate! Vona to ty, liubyj mij brate! A ty ce ja!
Neve ne viduvaje, jak boly jiji tilo, jiji serce? O ninyj mij, neasnyj brate, chto tak ohrubyv
tebe?
He, bezumnyj! z ostrachom vyhuknuv nahliada, vyryvajuy. Vin vyskoyv z vjaznyci. Hrymnuly dveri. Zabriazkotiv zamok. Vse stychlo. Lye uty bulo schlypuvannia inky. Staryj vjaze pidviv jiji, dopomih zijty vnyz, poklav u nii. Vajvasvata uv, jak vin epotiv:
Terpy, sestro. Vse myne, moja bidna, moja choroa Zasny Vspokijsia. Ne treba plakaty
Vajvasvata dyvuvavsia. o za nezbahnenna svidomis? Kata svoho nazyvaje bratom. Moe,
boevinyj? Moe, v nioho spravdi vselyvsia zlyj duch? Ta ni . Vin laskavyj i tychyj. Rozvalyvyj.
I viduvajesia, o to dlia nioho ne hra, ne chvoroba svidomosti
Staryj vjaze, tym asom, zaspokojivy divynu, povernuvsia do Vajvasvaty, skazav:
Stradaje, nerozumna Bo ne viduvaje nioho poza soboju. Lye bi tila, strach smerti. O
neznannia! O slipota!..
Vin zhory vnyz alislyvo dyvyvsia na Vajvasvatu, potim splesnuv rukamy.
Koly , koly zbahnu liudy, o nema ni kata, ni ertvy. Je odne, nerozdine! A my, mov
tini, mov lystia osinnie za vitrom, metajemo u ytti, ukajuy smyslu, rvuy jedynu ny, o
zvjazuje vse
Ne mou zbahnuty, vperto movyv Vajvasvata. Ja sam bahato dumav nad smyslom
yttia, ukav istynu. Liubliu sluchaty mudrych Ta tvoji slova ne vkladajusia v serce moje. Pojasny, prou tebe
Chody siudy, brate. V mojij nii pomistymo udvoch Vajvasvata pidvivsia z cholodnoho
kamenia, probravsia za
starym vjaznem do nii. Prylig na solomjanij pidstylci. Vjaze siv navproty, pidibhavy pid
sebe nohy. Natchnenno skazav:
U tebe jasni oi. Ty nese v sobi boestvennyj voho ukannia. Tobi ja j rozpovim pro svoje
znannia. Jak vono zarodylosia, jak opanuvalo mene. Mij brate, ty ne poalkuje za tym, o zustriv
mene

Mij liubyj brate Ty zhaduje svoji dytiai dni? Koly e liudy ne peredaly tobi svojich
zvyajiv i dumok, koly ty e ne sformuvav sebe, jak vojina y rybalku, ercia y moriaka Koly ty
ne dyvyvsia na sebe, jak na o okreme vid svitu Ty pryhaduje?

 Pamjataju, sumno ozvavsia Vajvasvata. Ja bihav Do moria My yly todi nad morem I ja dyvyvsia na chvyli, sluchav pisniu pryboju. Zapliuuvav oi I meni zdavalosia, o ja v
tij pisni Dyvyvsia veoramy na zirky I zdavalosia meni, o zirky v meni, o ja obnimaju jich
svojim sercem, plyvu v nebi i zabuvaju pro tilo, pro as
Tak, tak, brate, rado pidchopyv staryj vjaze. Ty dobre skazav. Todi zbahne, pro o
ja budu movyty. V dytynstvi my e ne stvoryly vjaznyci dlia ducha. Vona ly budujesia, murujesia konym slovom, konoju zvykoju. My stavymo peri stovpy dlia stin. I rozum na kri diry
v stini, kri vidkrytu steliu spohliadaje problysky svitu. A potim de za dnem, rik za rokom zakryvajusia vsi otvory, hluchi stiny oddiliaju nas vid jedynoho moria yttia Zalyajusia lye
vikna, dveri Oi, vucha, nis Dobre e, koly ti vikna prozori, koly hospodar chatyny vyhliadaje
erez nych. A v bahatioch liudej ti vikna zapyleni j zapliovani, a to j zovsim zatuleni Ehe, ja ne
vyhaduju I ty, mij brate, ne zaperey meni!..
Ja te vyrostav, jak vsi. odenna pracia na nudennomu poli, turbota pro jiu, pro vbrannia
j ytlo vidbyrala vse, vse. Ne bulo koly dumaty, mrijaty, ukaty oho inoho. Pily dity, jich bulo
bahato. Ja prychodyv z polia znesylenyj, rozbytyj. Padav na posti i zasynav Navi sniv ne bayv.
Inkoly marylosia meni dytynstvo, merechtily zirky na jasno-blakytnomu nebi, dyvni liudy z veselymy lyciamy, z krylamy polumjanymy A potim use zabuvalosia
Ta yttia poslalo meni lycho. Neuvane lycho. Odnoho razu navesni ja sijav penyciu. Schodylo sonce, paruvala tepla zemlia. Bulo jasno, soniano, radisno. Raptom skolychnulosia vse
navkolo. Ja vpav. Zarevly zliakano bujvoly, pobihly Na obriji pidnialysia kluby dymu. V tij storoni
bulo moje poselennia. Ja pobih dodomu, serce pereduvalo neastia. Na liachu trapylosia kika
yrokych triyn. Vony siahaly v hlyb zemli, z nych valuvav dym. V seli stojav lement, ulosia holosinnia. Polovyna liudej i chat znykla. Ty rozumije, brate? Prosto niby j ne bulo. Tysiai liudej
razom z prytulkamy pohlynula prirva. Moja inka, moji vomero ditej provalylysia v dymujuu
jamu
Ja pokynuv selo, piov u svit. o meni e zalyylo? Vse yttia trudyvsia, mrijav, ob vyrostyty ditok, navyty jich dobru, pobayty onukiv, utiyty, moe, astiam jich Ehe! Mov rosa
rankova, vyparuvalosia moje astia.
Ja brodyv liachamy Atlantisa bez dum, bez potreby, mov snovyda Jiv, o davaly dobri
liudy, spav razom z brodiaymy psamy v kanavach nad liachom i jov, iov, ob zahluyty bi
sercia, ob zabutysia
A potim, zhodom, vspokojivy trochy, zadumavsia Tak, tak! Te, o stalosia zi mnoju,
strano! Take j pereyty vako! I navi ne jasno, navio pereyvaty take? y ne krae prosto kynutysia vslid za ditkamy j inkoju v prirvu? Ta ja zalyyvsia yty zalyyvsia i, kau, navi vspokojivsia
Odnoho razu ja sydiv, spoyvajuy, pid staroju sosnoju, kraj dorohy. Navkolo ne bulo nikoho. Tya, step, kvitui travy. Lisy na obriji. I vpav mij pohliad na mertvoho chomjaka, o leav
u travi. Vin ue zasmerdivsia. Na niomu sydila velyka zelena mucha, poyrajuy padlo. Potim vona
znialasia i zakruliala nad travoju, nad kvitamy. I ne bayla, o na lystokach zasnovana pavutyna.
Raz! I zaplutalasia mucha v micni teneta. Zabylasia, zalementuvala, zakrutylasia! Ta kudy tam!
Myslyve nadijno hotuvav svoju pastku. Vin vyskoyv z zasidky, kynuvsia do muchy, vavo obplutav jiji i poav jisty. Pavuk buv spoatku nevelykyj. Potim nassavsia, rozduvsia, zablyav.
Skinyvy snidanok, zaspokojivsia i stav spoyvaty. A o mymo projov jakyj olovik. Vin ne
zvertav uvahy ni na mene, ni na pavuka. Vin prosto nastupyv na nioho j rozduyv.
I tut znenaka o niby osiajalosia v meni. Ja zbahnuv, naskiky vse chymerne v ciomu sviti
j nepostijne. Meni zdalosia, o ja volodiv zemleju, mav simju. Same zdalosia. To buv soj. To buv
obman. Chomjakovi zdavalosia, o vin hospodar svojeji nory, mucha vvaala, o vona volodije
chomjakom, pavuk radiv, o zdobuv poyvu, cho i sam odrazu skonav pid nohoju perechooho.
Chto skae, y skoro, y ne skoro te same stanesia j z perechoym? Chto skae? I ja poav dumaty.
O ja yvu sered riznych reej i tvaryn, sered derev i liudej. Ja stryu vivciu, ob zrobyty sobi
vbrannia, ja beru moloko vid korovy, ja zdyraju kiru z neji, ob poyty vzuttia, ja rubaju derevo,
ob pobuduvaty prytulok. Oj lele! Bezkonene poyrannia, obkradannia! Chto skae, jaka mira
muky vivci, koly ja jiji vbyvaju? Chto skae, o viduvaje derevo, koly joho riu? Chto skae pro

viduttia korovy, koly jiji na starosti riu dlia mjasa, dlia kiry? Mij brate! De mira mojeji muky j
muky kvitky, tvaryny i navi reej? Ty hadaje, o rei mertvi? Ehe! To naa nerozumnis kae
tak.
Vony yvi, vony viduvaju i stradaju, radiju i sumuju
I ja podyvyvsia na sebe v mynulomu, ja podyvyvsia na liudej. Vony baaju pidkoryty sobi
vse, o poza nymy. Ty zbahny pidkoryty! Poza nymy tak bahato! Tvaryny, liudy, rei, zemlia,
zirky, nebo, duchy, poza nymy vse, vse, vse!
I ja podumav: use mynaje. Vse vmyraje. Narodujesia. Hyne. I navi najvyi volodari znykaju. I pyl zatruuje jichni mohyly. I navi najbii carstva, pro jaki rozpovidaju legendy, ne lyyly
znaku. Jak e mona ovolodity tym, o poza namy, koly vono znykaje, jak znykajemo j my?
Ja stav ukaty mudrych liudej. Chodyv po selyach, po velykych mistach. Zahliadav do
hirkych prytulkiv, de chovalysia vid liudkoho oka samitnyky. Pytav, vyukuvav. Nadi mnoju smijalysia, mene prohanialy. Mene zvaly boevinym. Mene byly kaminniam. Dechto rozrajuvav. Dejaki samitnyky zapevnialy, o nema smyslu v ciomu sviti, o treba ne ukaty zvjazku reej i
javy, a kynuty vse j riatuvaty bezsmertnyj duch svij. o cej svit treba prokliasty j vyrvatysia z
nioho.
Ne mou prokliasty cioho svitu, skazav ja samitnykovi. Bo krasa yve v niomu. Krasa
v kvitach, sonci, v ditiach, u ertvi zarady blynich, v tyi svitankovij, v dovirlyvosti tvaryn, u
konomu podychu novoho dnia, novoji vesny. Ni, ne mou prokliasty cioho svitu! Ta j o oznaaje
riatuvaty svij duch? Jak riatuvaty? Vid koho? Moja liubov yla v ciomu sviti, tut ja trudyvsia,
stradav. Tut ja muu znajty j smysl moho ducha, i joho riatunok
Ja piov dali. Rozpytuvav, ukav, sumuvav, o nichto ne zbahne mojich dum. Ta odnoho
razu na dorozi meni strivsia stareznyj did. Ja rozpoviv jomu pro svoji pouky. Vin ne spereavsia zi
mnoju. A odrazu skazav:
Te, o ty choe, molyve. Ale to strane znannia.
I prekrasne.
Daj meni joho, poprochav ja.
Vono v tobi, skazav staryj mudre. Vse zaley vid tebe. Ty, jak i vsi, metajesia sered
reej i istot svitu, tovchajesia mi nymy, porodujuy iliuziju okremosti. Vidmeujsia od vsioho,
vspokijsia. Chaj nio mynule ne tryvoy tebe. Chaj znykne suasne, majbutnie. Sta, jak ystyj
hirkyj krystal, zdatnyj propustyty jasnyj promi soncia. Vidkryj sebe chvyli Jedynoho yttia, krapliamy jakoho my je. I todi zbahne te, o ukaje. Bie nioho ne skau. Idy j ukaj
Ja posluchav joho, cho e ne vse rozumiv. Ja vybrav sobi kryjivku sered lisu, stav tam yty.
Ja zabuv pro svoji neastia. Zabuv pro liudej. Namahavsia zahlybytysia v sebe, zdobuty viduttia
spokoju, povnoho vidokremlennia vid osobystoho
Dovho ja znemahav vid daremnych zusy, navi poav dumaty, o staryj mudre skazav meni
nemolyve. I chotiv ue pokynuty svoji starannia ta jty dali, ukaty inych mudreciv. A potim peremih sebe, znovu dniamy sydiv u svojemu tychomu prytulku, rozmirkovujuy nad prychovanoju
suttiu yttia. Odnoho razu znenaka niby blyskavycia oslipyla mene. Meni zdalosia, o ja vtraaju
svidomis, o ja vtraaju formu j rozplyvajusia sered bezlii javy. Ehe! Ce nemolyvo, mij brate,
rozpovisty! Moji slova budu lye slaboju podoboju, nikemnoju tinniu toho, o ja viduv.
To bulo dyvovyno radisno j strano, boliae j tryvono! To bula muka, bi, nadija j rozpuka!.. Moja svidomis yla v tili oleniaty, jake vtikalo vid leva. Tremtily vid straennoji napruhy
tonki noeniata, serce rozryvalo hrudy, nejmovirnyj strach spovniuvav vse moje jestvo. Ja kryav
u rozpuci, ja pereduvav, o skoro zahynu I ne chotiv hynuty!
Ja viduvav sebe levom, bih za svojeju nevynnoju ertvoju, spovnenyj syly, vpevnenosti, liuti
j baannia. Ja rykom potriasav okolyci, lehko pereskakuvav erez povaleni dereva, erez jamy. Ja
ve bayv tonku pliamystu spynku oleniaty i tremtiv vid pereduttia nasolody! Ostannij strybok!..
Mij brate! Hore meni! Ja znemahav vid rozdvojenosti, roztrojenosti, vid nezliennoji svojeji
mnoynnosti! Zi stranym bolem proavsia ja z svojeju tremtlyvoju obolonkoju v oleniati, z adoboju ja pyv vlasnu krov u podobi leva, terzav vlasne tilo, chrumav svoji kosti! I mukam mojim ne
bulo miry!
Ja plavav ryboju v okeani, v cholodnych hlybynach. Ja achavsia konoji tini, viduvav svoju

samotnis i bezzachysnis. I ja buv okeanom, trymav u sobi miridy tvaryn i ryb, drakoniv i slymakiv, krabiv i zmijiv. Ja viduvav konu rybynu okremo i razom z soboju, konu chvyliu v jiji narodenni j znyknenni, baannia vsioho okeanu vyslovyty, vyjavyty svoju yttievu sylu v nezliennych formach i nemolyvis cioho
Ja buv derevom. Starym movaznym dubom. Do mene pidchodyv lisorub i vhaniav hostru
sokyru v moje tilo. I tym lisorubom buv ja. Ja stohnav pid udaramy bronzy, skrypiv, alivsia na
orstokis liudyny. I ja buv nudennym olovikom, o muyvsia tiako, zdobuvajuy derevo dlia
prytulku, de maly yty joho dity. I tymy dimy buv ja. Ja tremtiv vid cholodu razom z nymy, ja
muyvsia jich holodom, jich nudennistiu, ja plakav vid udariv, vid aliu, vid obraz dytiaych
Ja buv kvitamy na lukach. Mene bezalisno toptaly liudki j zviriai nohy. Mene rvaly, kosyly, mene jily korovy j vivci, koni j nosorohy. Mene splitaly u vinky divata j nadivaly na holovy.
I todi ja radiv i umyrav z pouttiam astia. O nezrivnianne pouttia radoiv buty vinkom na
oli prekrasnoji divyny! O blaenstvo viddaty svij aromat kvitiv choroij liudyni, jaka viduvaje
tvoju krasu, jaka beree j alije tebe!
Ja buv chmarynoju. Ja plavav u neosianomu nebi, jak ptach. Ja padav na zemliu doem,
zrouvav travy, lisy j sady. Ja bih pidzemnymy strumkamy, vyryvavsia na poverchniu zemli, strybav
po kaminniu sribnymy vodospadamy. Mene pyly liudy j zviri, mnoju vtyuvaly sprahu.
Ja buv zemleju, vsim planetnym kruhom. Ja muyvsia mukamy vsich ditej svojich, ja
koryvsia vid jichnioho boliu, vid jichnioho zla! Ja radiv jichnimy prostymy radoamy, pealyvsia
jichnioju pealliu.
Mij brate! Ty ne znaje, jak muysia zemlia, jak muysia nebo, jak stradaje vse sue,
viduvajuy bezupynni terzannia ditej svojich!
I ja zbahnuv te, o ukav! Treba prozrity! Nema nas. Je yttia, potik jedynoho. I krapli toho
potoku omu staly poyraty odne odnoho. O hore! Treba zbahnuty jednis, druno plysty v jedynomu potoci. I to bude radis, i smysl, i astia, i zdijsnennia!
Zbahnuvy istynu, ja pokynuv svij prytulok i piov po dorohach Atlantisa. I stav hovoryty
liudiam, o vsi vony braty. Chaj vony zabuvaju voroneu, chaj obijmusia z vorohamy. I vse
povernesia v predkovine lono Materi. I znykne rozdertyj, zakryvavlenyj, neasnyj svit!..
Ja hovoryv, brate A nadi mnoju smijalysia Mene zakydaly kaminniam. Mene kusaly sobaky. Mene peresliduvaly erci j akluny. I rehotalysia, koly dity byly mene palyciamy j pliuvaly
na mene. I kryaly:
To ty sam na sebe pliuje! Radij! To ne kami vdariaje tebe, to ty sam sebe bje! Bu
aslyvyj!
I spravdi tak! Ja sam sebe byv, ja smijavsia sam nad soboju, i plakav, i terzavsia, i proklynav,
i proav. A potim mene kynuly siudy Sydu, radiju, o, moe, nezabarom zvinia mene vid
vjaznyci tila i poplyvu ja chmarynoju v nebi, zirkoju v prostori, liau vinkom na olo divyny abo
spoynu v loni nebuttia
Ty zadumavsia, brate mij jasnookyj! Ty zasmuenyj? y ne zhoden zi mnoju? y ne zbahnuv
mojeji rozpovidi?

Vajvasvata povoruyvsia, zitchnuv. Potim sumno skazav:

Zbahnuv. Sam inkoly dumav pro ce. Ta odnoho ne zbahnu: oho ty dosiahne tym, o
bude nazyvaty kata bratom, zmiaje vojedyno brata j nedruha, leva j zajcia, uku j lyna, nosoroha j travu? y vid tvoho slova kat perestane rubaty holovy, a re vyryvaty serce v raba? y vid
tvoho povannia Volodari vidmovliasia vid bahatstva, a rozbijnyk perestane hrabuvaty? y ezne
holod i smer?
ezne, znykne! radisno skazav vjaze. Koly liudy zbahnu te, o ja viduv, vony ne
budu vbyvaty, vony budu ality odne odnoho. I ne lye sebe, a j tvaryn, roslyn I vid osiajannia
liudyny osiajesia j ve svit, ve planetnyj kruh. I znykne rozjednannia! Znyknu chyaky, j vorohy,
j volodari ta raby!..

Vajvasvata zhadav pusteliu, hlybokyj kolodia, odnomanitnyj skryp uravlia, kryky zmuenych rabiv. Vin zhadav nudennu Anuru, orstokoho Hana, nevmolymoho Ranataku. Z alem
pohlianuv na staroho vjaznia, pokyvav holovoju:
Mij mudryj brate. Ty hlyboko siahnuv. Ty staryj za mene. Ta slova, navi najkrai, najmudrii, ne zminia svitu. Oj, jak hlyboko v niomu lea zlo j merzota, svavolia j chyactvo. V samomu
serci joho Ja zbahnuv tvoju mudris. Vse porodeno v jedynomu potoci yttia. Mabu, o tak.
Ce bay koen, chto vmije bayty Ta o z toho, o maty naa jedyna? Ade z dereva mona
vytesaty i motyku dlia praci, j ybenyciu dlia straty
A z kamenia muruju vjaznyciu i budivliu dlia ytla, dlia radoiv. V odnomu kolosku vyrostaje i ysta zernyna, i orna saka, jaku odmitaju z polovoju. Mij mudryj brate! Vse to z odnoho
soku zemli, ta hospodar bere sobi dobre zerno, a saku j polovu spaliuje, nyy
Ty hlyboko mysly, schvano skazav vjaze. Ta do oho vede?
A do toho, o treba zmahatysia z vorooju syloju, zi zlom, mij brate! Bo koly opusty ruky,
zla volia opanuje tebe, znyy, i ne lyysia navi tvoho dobroho slova
Ne znyy, usmichnuvsia staryj. Vse jedyno. Ja eznu tut, vynyknu v inomu misci.
Vse jedyno
Vse jedyno, spalachnuv Vajvasvata, i vse bude bez kincia povtoriuvaty! Ne mou,
ne mou ja terpity! Syla vymahaje diji. Ja viduvaju sylu v sobi, jiji treba pryklasty dlia zachystu
dobra.
De zlo? De dobro? Chymera, ti! Oleniati zlo, levovi dobro! Dubovi zlo, lisorubovi
dobro! I tak vse, vse! Ja viduv jednis vsioho suoho. Ja kryu, blahaju: schamenisia, obnimisia, volodari j raby, neasni j aslyvi! Vsi vy jedyni, vsi vy odno! Vae rozjednannia mara!
Vai prahnennia do volodinnia chymera!
A vony ne sluchaju! nasmikuvato promovyv Vajvasvata.
Ne sluchaju, pochylyv holovu vjaze. Ta vse treba hovoryty, treba nesty jim slovo
istyny. Znovu j znovu prychodyty na zemliu, hovoryty, hovoryty, a doky ne vpade stina rozjednannia
Dveri zahrymily. V otvir pronyklo sire svitlo dnia, dychnulo sviistiu. Briazkajuy zbrojeju,
do vjaznyci vvijly kika vojakiv u temnych plaach. V niach zavoruylysia vjazni. Vojaky projly
po prymienniu movky, vkazaly na staroho vjaznia, Vajvasvatu j molodu divynu, vkynutu vnoi.
Ty! Ty! Ty! Zbyrajtesia. Chutko!
Divyna alisno zaholosyla. Vajvasvata ponuro zyrknuv na staroho vjaznia.
O, mij brate, pryjly nai rodyi, nai vlasni podoby. Vony pokau nam jednis
Terpy, mij drue, i radij, usmichnuvsia vjaze. Skoro vpade stina iliuziji
Vony pidnialysia po krutych schodach iz vjaznyci. Vajvasvata pidtrymuvav divynu. Vona
zadychalasia, bezsylo spyralasia na joho micnu ruku. Vyjly za vorota. Na vulyci jich otoylo desiatkiv dva ochoronciv.
Nad mistom vstavav jasnyj ranok. More dychalo procholodoju. Vono bulo zovsim nedaleko,
za stinoju temnych kedriv i jalyn.
Brate, laskavo zvernuvsia staryj vjaze do najblyoho vartovoho, kudy nas vedu?
Pobay! zlobno kryknuv vartovyj. Zamovkny! Vjaze alisno pohlianuv na
Vajvasvatu, vsmichnuvsia.
Toj movav, ponuro dyvliay u spynu ochoronciam. U duu vpovzav cholod, serce styslosia,
zavmerlo. Rozum aleniv u znemozi, vyukujuy steku dlia riatunku. o dijaty? Tak vydko vse
stalosia. ornyj Volodar navi ne zachotiv pohovoryty z nym. Oburena pycha, vraena hordynia
despota! Vin navi zabuv pro te, o chotiv poslaty Vajvasvatu v pochid! O zemni volodari! Jak
daleko vy od toji jednosti, pro jaku mrije staryj dyvak! A Maruira! Bidna moja, zore moja! Samitna
j znedolena zalyajesia ty v sviti! Tak bahato omrijano, tak bahato zadumano Nioho ne zdijsnylosia, nioho ne piznano
Vjazniv pryvely do chramu. Sonce schodylo, sriblylo hostre verchivja sporudy. Na yrokomu
majdani umila jurba, inym kicem otoyvy kamjanyj pomist. Bilia pomostu vysoila kamjana
figura Pirjastoho Zmija.
Jurba rozstupylasia. Pryreenych provely do pomostu. Divyna zakovano dyvylasia na

dvoch kativ u bahrovych plaach, z makaroju na oblyiach, i pochmuroho vysokoho ercia.

Za o? Za o? rozpalyvo epotila vona. Ochorona otoyla pomist, vidtisnyla cikavych. re
pidniav ruky vhoru, huhniavym holosom stav vykrykuvaty zakliattia. Bilia pohruddia Pirjastoho Zmija, v zahlybyni, zahorilosia bahattia. re, spivajuy himny, vkynuv do nioho dvi meni
jakoho poroku. Vakyj dym poplyv nad natovpom. Prolunaly kryky:
Sviaennyj Zmij dyvysia na nas! Vin vymahaje ertvy!
Baymo! Baymo!
Krovi Pirjastomu Zmiju!
ertvy! ertvy!
Krovi! Krovi!
Staryj vjaze urno j lahidno dyvyvsia na jurbu, kyvav holovoju:
O nerozumni braty! Vy bayte prymary vlasnoji svidomosti! Vy spyte najavu! Prosnisia
i vy pobayte, koho choete kynuty v ertvu! Sami sebe! O neasni!..
A Vajvasvata, schylyvy do divyny, tryvono zapytuvav jiji:
Jak ty potrapyla do vjaznyci? Za o?
Bula ryceju pry chrami, tremtiay, epotila divyna. Mala prynesty v ertvu kozenia.
Vono bulo take bileke, hrajlyve. Ja poalila. I vypustyla joho. Viddala odnij simji. A v ertvu na
voho poklala dochloho psa. Ja hadala, o boham odnakovo, jakyj prach niuchaty. I te j te smerdy, ady. Ja ne znala, o staryj re diznajesia pro ce Mene schopyly j kynuly u vjaznyciu. A
teper O hore meni! Ja sama budu ertvoju
Radij, dytia moje, veselo skazav staryj vjaze, prosluchavy rozpovi. Ty poalila
nevynne stvorinnia. Ty vidula zakon jednosti. Za te skorotysia steka tvoho stradannia v majbutnich yttiach Munioju bu, dytia moje!..
re skinyv spivaty himny, o huknuv. Do pryreenych pidstupyv odyn z kativ, smyknuv
staroho za ruku, poviv na pomist. Toj pokirno jov za katom. re zirvav z pryreenoho mat polotna, jakym toj obhortav svoje nudenne tilo. Druhyj kat prystupyv do kraju pomostu, zakryav:
Za kounstvo nad bohamy, za vidmovu nazvaty imja svoje, za te, o stavyv sebe vye
Pirjastoho Zmija, jedynoho volodaria zemli j neba, pryznaeno cioho vidstupnyka v ertvu. Chaj
tvorysia volia Pirjastoho Zmija!
Natovp zachopleno zareviv. Divyna prytulylasia do Vajvasvaty, zapliuyla oi. re, trymajuy ni i au, stupyv do pryreenoho. Toj pohlianuv na sonce, na liudej, zakryav:
Ehej, braty moji! Ja liubliu vas, bidni braty moji! Vy ce ja! Ce sebe vy prynosyte v
ertvu!
Krovi! Krovi! zavyla jurba, skaenijuy.
Katy schopyly vjaznia za ruky. re zamachnuvsia noem. Pryreenyj spokijno dyvyvsia na
vbyvciu. Vin vstyh e skazaty:
I ty, mij brate, ce ja!
Tycho, jak pidtiata bylyna, vpav staryj rab vid udaru. Pryholomenyj Vajvasvata, mov kri
tuman, bayv, jak re roztynav jomu hrudy, jak vyjniav tripotlyve serce, pokazav liudiam, jak kynuv joho v oho.
adilo ertvenne bahattia, smorid palenoho mjasa plyv nad majdanom, nad chramom, nad
natovpom, dym zakryvav sonce.
Ech, nema mea, v bezsylij liuti epotiv Vajvasvata. Doroho b viddav ja vam svoje
serce, pidli vbyvci! O mij mertvyj, mij ninyj brate! Vohnem treba palyty strane zloynstvo! Bezzbrojne dobro vmije lye vmyraty
Znovu z pomostu zijly katy, schopyly divynu. Vona ve zakliakla vid achu j navi ne prualasia. Lye epotila poblidlymy hubamy jaki molytvy. Vajvasvata opustyv holovu, zapliuyv oi.
Pered joho vnutrinim zorom vynykla Maruira. Vin blahoslovyv jiji v dumci, posylajuy svoju
liubov, svoje ostannie vitannia

Maruira zupynylasia pered bakom na nij buv ornyj savan, oblyia pokryte ervonoju
zaponoju. Ranataka stojav spynoju do neji, dyvyvsia na ovtohariayj vohnyk u posudyni z biloji
hlyny, de kurylysia jaki pachui travy. Povoruyvsia, zitchnuv tiako i, ne obertajuy, ponuro
zapytav:
oho tobi? Maruira movala.
Todi Volodar obernuvsia do neji. Ohlianuv z holovy do nih. Vraeno skryknuv:
o ty dije? Dlia oho odiahla pokrov mertvoho?
Bo ja jdu vmyraty, zhaslym holosom movyla doka.
Bezumna, skazav Ranataka. o ty vyhadala? Ja ne dopuu cioho. Ja kynu tebe u
vjaznyciu!
Ne zmoe perekodyty, prolunala spokijna vidpovi. Ja znaju drevnie zakliattia.
Mene navyla maty. Ja vmiju pokynuty tilo. Tvoja pohroza ne strana
Oblyia Volodaria posirilo. Vin zbahnuv, o doka ne artuje. Stupyvy do neji, schopyv
jiji za ruku, namahavsia zahlianuty v zakryti zaponoju oi.
Todi kay, kay! o choe? Dlia oho pryjla terzaty mene?
Zviny Vajvasvatu
Ni! kryknuv Volodar. Joho oi zahorilysia mstyvym vohnem. Vin zhabyv moju es.
Vin chotiv zhabyty tebe!..
o ty hovory, baku j Volodariu? z hirkotoju promovyla Maruira. Pro jaku habu
movy? Ty chotiv viddaty mene Hanu nikemnomu, brydkomu aklunovi! To bula haba! Ty
chotiv, ob simja chtyvoho j merzennoho dida vlylosia do lona doky Volodaria Atlantisa! Jakych
ditej, a tobi onukiv ja narodyla b vid takoji hydotnoji spilky? Skay jakych? Neve mona porivniaty joho z Vajvasvatoju? Vajvasvata heroj i vojak! Vij munij i bezstranyj! Vin prekrasnyj i dobryj! De tvoji oi?
Vin rab! nachmuryvsia Ranataka. Ja pidniav joho z rabstva i postavyv vojevodoju.
I o vdianis!
Rabstvo v dui liudyny, a ne v stanovyi, baku! Vin buv vinyj! Tvoji, vojaky zachopyly
joho. Ale vin ne zihnuvsia v nevoli, a zberih munis i es! Chiba ne vin vriatuvav mene v buriu?
Zhadaj!
Do oho vedeni, Maruiro? hrizno zapytav Volodar. Neve b ty chotila, ob
Vajvasvata stav bakom tvojich ditej?
Vin stav nym.
o?!
Ja skazala. Ja nesu v loni dytia vid nioho. Baku, ja liubliu joho. Vin radis moho sercia.
Joho povely na stratu. Ja bayla u Vsevydiuomu Oci. Baku, jak tiky vpade joho holova, ja te
umru. Ty choe lyyty sam? U tebe kamjane serce! Imjam materi ja zaklynaju tebe!
Jak skelia, stojav Ranataka. Ne povoruchnesia. Chmara navysla nad olom, oi schovaly
pid brovamy. Vaka dumka hryze serce. Spravdi, pospiyv vin. e todi, koly domovyvsia z molodym vojevodoju pro pochid. Koho teper poslaty? Komu doviryty?
Vin riue znimaje z holovy vine z blyskuymy krymy Pirjastoho Zmija. Daje v ruky doci.
Pospiaj. Lety na vimana. Cej znak zupyny stratu. Tiky pamjataj Vajvasvata musy
dovesty svoju viddanis. Lye pochid das jomu pravo vvijty v mij palac molodym volodarem! Ty
uje?
Ta Maruira ve ne ula nioho. Vona schopyla vine, prudko, jak antylopa, metnulasia do
vychodu. Skorie, skorie, skorie! Spiranymy schodamy vhoru, do nii, de zachovani vimana.
Chutie, chuti! O jak vako vidyniajusia dveri! Maruira sidaje v sribliastyj vimana, natyskuje
vai pusku
Dryy lehkyj prystrij, zdijmajesia v povitria. My nad palacom. Maruira sokolom poryvajesia v nebo, prolitaje nad mistom, nad kanalamy, nad vulyciamy, nad jurmyamy narodu. Vona
priamuje do chramu nad berehom moria, de maje buty straenyj Vajvasvata.
Maty moja, zupyny! Bohyne doli Kalauro, zmylujsia! Ne dopusty stranoho zloynstva!
U vuchach svysty cholodnyj viter, sie oblyia, vychry ervonu zaponu. Maruira skydaje

jiji, rve z holovy, vykydaje he. Vona ve bay yrokyj majdan, burchlyvu jurbu, dym bilia pomostu. Vimana padaje vnyz, priamo do ercia, jakyj hotujesia vbyty pryreenoho. Koho? Jaku
divynu. A poriad Vajvasvata. yvyj! O radis! Vstyhla! Vona padaje z vimana na zemliu, potim
zryvajesia na nohy, ne viduvajuy boliu. Jurba chvyliujesia, vraeno zamovkaje.
Maruira kryy:
Imjam Pirjastoho Zmija zupyni stratu! I pidnimaje vhoru vine ornoho Volodaria.
Ni, zanesenyj nad tilom divyny, tremty u ruci ercia, poblyskuje na sonci, Oi kativ zlobno svitiasia v prorizach makary.
ertvy! vyhukuje chto v jurbi.
Krovi! pidchopliuje natovp.
Koho myluje Pirjastyj Zmij? voroe zapytuje re, nevdovoleno dyvliay na blyskuyj
vine. olovika y inku?
Jiji te, epoe Vajvasvata. Oboch
olovika j inku! vladno kae Maruira. Odpusti jiji, vona pide zi mnoju.
Divyna, rydajuy vid radosti j strachu, vpala do nih Maruiry. Vajvasvata movazno dyvyvsia
na chude, zmarnile oblyia kochanoji, i huby joho tremtily vid nezdolannoho chvyliuvannia. A v
prostori prolunalo utne lye jomu:
Ja du vojina!

Vajvasvata i Maruira zupynylysia na ploskij pokrivli palacu. Nedaleko vid nych, schylyvy
nad pymovoju dokoju, sydiv uyte Ngala. Oblyia v nioho ponure, tryvone. Vin nespokijno
hortav lysty starovynnoji knyhy. Viduvy, o chto dyvysia na nioho, Ngala pidniav holovu. U
vukych oach zjavyvsia vyraz radosti. I odrazu pohas.
Vajvasvata pryjov poproatysia, skazala Maruira. Uyteliu, vin lety u pochid
Ngala ohlianuv vysoku posta vojevody, joho zolotystyj olom z ornym perom, rozkinyj
haptovanyj pla. Vidznayv napruenyj dyvnyj vyraz joho oej. Hlucho movyv:
Znaju Lety Znaju, Maruiro! A kudy lety? Kudy?
Ce tajemnycia, tycho skazav Vajvasvata, vynuvato opustyvy pohliad donyzu. Tajemnycia Ranataky. Vin ne veliv rozpovidaty.
Ngala prudko skoyv na nohy, pidijov do vojevody, rizko j z dokorom skazav:
Tajemnycia, kae? A ja dniamy j noamy sydiv nad planamy zemnoho kruha, skladajuy
jich na velinnia Volodaria. I najbie cikavy joho odne misce na schodi. Na schodi! Ty uje? Joho
cikavy veta-Dvypa, sviaennyj ostriv
Holos Ngala upav do svystiaoho epotu, v oach skakaly iskry oburennia. Vajvasvata
vraeno perezyrnuvsia z Maruiroju.
Ja ne ekav cioho vid tebe, Vajvasvato, hirko promovyv uyte. Ty vede stranu
lavynu na veta-Dvypa! Ade tobi peredano plany zemnoho kruha. Ranataka choe znyyty
ostriv. O bohy! Jake bezumstvo!
Uyteliu, tycho vidpoviv Vajvasvata, blidyj i riuyj, mij liubyj uyteliu! Vse splelosia
tak, o ne poverne nazad. Ja chou znaty istynu! Ja muu znaty
Istynu! spalachnuv Ngala. Ty lety nyyty jiji, Vajvasvato
o ty kae, Ngalo?
Te, o pouv! Ja movav ranie. Teper skau. veta-Dvypa to nadija zemnoho kruha.
To baky naoho znannia. To nai druzi z dalekych planetnych kruhiv. O dole! o ty natvoryla!
Lye vony, uje, lye vony strymuju dyku sylu zemnych despotiv! I e skau tobi, Vajvasvato,
zapamjataj ce dobre syla veta-Dvypa nezmiriana. Bezumstvo Volodaria ja ne bojusia skazaty
nyni cioho! ne choe zbahnuty, suproty oho vono povstaje! O Vajvasvato, krae tobi zahynuty, ni letity v takyj pochid
Uyteliu! skryknula Maruira, i sliozy zablyaly v jiji oach. Uyteliu, o ty kae?
Divyno moja, alisno vidpoviv Ngala. o robyty?

Vajvasvata poklav svoju synu ruku na plee Ngaly. Dyvliay jasnym pohliadom v oblyia
vyteliu, skazav:
Ngalo Te, o ty movyv, ja pereduvav v hlybyni sercia Ngalo, dajuy zhodu letity,
ja znav, o toho ne bude, oho ty bojisia
Jak ne bude? skryknuv Ngala. Ranataka sam chvalyvsia. Ty vede strane vojinstvo
tunych liudej na schid, a ina kohorta napade na Elladu. Volodar mrije odnym udarom zavojuvaty planetnyj kruh. Ty choe perechytryty Ranataku? O male dytia!
Ni, ni, Ngalo, spokijno zapereyv Vajvasvata. Ne slid bojatysia. veta-Dvypa ne bezzachysna. Ty sam skazav. I ja vse zrobliu, ob
Tycho, Vajvasvato, perebyla Maruira. Tycho, kochanyj Zamkny dumku. Vona
zvuy u prostori
Ngala pyno pohlianuv na Vajvasvatu, na Maruiru. Tiako zitchnuv.
Strane spletinnia, proepotiv vin. Ta viduvaju ce nedarma. Nadliudka syla vede
tebe, Vajvasvato! Idy. I berey sebe, chlopyku. Berey I koly bude tam koly oi tvoji pobaa
jiji poklony vid staroho Ngaly tij zemli
Vajvasvata rozuleno obniav uytelia. Poleheno hlianuv na druynu.
A teper pora. Ve pidnimajusia vimana. Maruiro, dumaj pro mene. Berey. Vriatovanu
divynu vimy sobi. Vona dopomoe tobi z dytiam. Chto poaliv kozenia, toj poalije liudku
dytynu
Zrobliu, tycho vidpovila Maruira. Budu daty. Budu molytysia Kal auri bohyni
doli. Dyvytymu na tebe, jako dumka moja doene tebe u Vsevydiomu Oci
Ja b radyv, ohlianuvy, skazav Ngala, pokruliaty de tam i povernuty nazad Ne
znajov, i vse
Pryvesty strachitlyve vijko nazad? suvoro zapytav Vajvasvata. Ngalo! Chaj zdijsniujesia spravedlyve riennia Kalaury! Ty znaje, jake vono bude!
yrokymy krokamy Vajvasvata lehko vybih na majdanyk observatoriji. Siv u vimana. Maruira pidijla do nioho, obniala, prytulylasia hariaoju okoju do hrudej. Potim riue odstupyla.
Lety!
Vimana metnuvsia v povitria, zakruliav nad majdanykom, polynuv u nebo. A daleko nad
morem ve letily riadamy, niby perelitni ptachy, bojovi korabli, priamujuy na schid.
Maruira tamuvala rydannia, o rvalysia z hrudej. Do sliz v oach dyvylasia na sribliastyj vimana, v jakomu letiv u tumannu dalei svito oej jiji. O ue oven schoyj na morkoho ptacha,
potim na jasnu ciatku. Nareti, znykaje ciatka v neosianomu nebi, zlyvajesia z prostorom.
Strana tuha kraje serce Maruiry, vidaj chliupaje, niby buriana chvylia, v berehy dui. Ta
movy vona, tamujuy hore. Prysluchajesia do lehekych udariv u svojemu loni. I zdajesia jij, i
virysia palko, o nioho ne stanesia v dalekomu kraju z jasnym kochanym. Ne stanesia nioho
zloho. Bo nese vona joho astku v sobi, pid sercem. Nese, beree i zachysty vid urahaniv zemnoho, takoho nespokijnoho, zaplutanoho, kryvavoho, ale liuboho svitu

Maruiro! Daleka moja, najblya moja y bay ty mene sered nebesnoho prostoru, sered
chmar i ptachiv, o suprovoduju vijko Atlantisa?
Leu nad planetnym kruhom, nad okeanom, nad ostrovamy, dyvliusia na drimui lisy, na
hory, vkryti snihovymy apkamy, na nudenni selya ornych plemen. Inkoly vraenyj rozum achajesia, ne zbahne, jak ce stalosia. e zovsim nedavno ja yv nesvidomym chlopjam na malekomu ostrovi Lopala, sered takych e prostych rybalok. Vony znaly lye svoji siti, radoi dobroho
ulovu, vtichu inoych pestoiv, spini sviatkovi obidy, koly mona najistysia na kika dniv. I lye
v kazci vony, jak i ja, uly pro polioty v nebo, pro tunych liudej, pro daleki kraji bezsmertnych.
A nyni ja leu do tych krajiv, vedu za soboju stranu povitrianu kohortu smerti. Namahajusia
vidihnaty od sebe rij tiakych dum, buty spokijnym. Vse strane j radisne poperedu. Ja znaju. Mov

strila, vypuena z tuhoho luka, mu v nevidomu dalei, ale pereduvaju, o v ci popadu neodminno! Kudy i jak ne znaju Ta hrim novoho liachu, vychor doli nese mene v novi kraji, zahluuje vydyva junakych dum
Koly ja zapliuuju oi, meni zdajesia, o ja jdu nad prirvoju. V rukach dorohocinna aa.
Pid nohamy le pomitna steyna. Vuzeka, slyka. Ne pomoe rukamy sobi, ne schopysia za
riativnu skeliu y derevo. Treba stupaty nohoju obereno, bo ostupysia, poslyznesia, polety
strimgolov u bezodniu. I aa rozibjesia. Roztriskajesia na rij ulamkiv. A ja ne smiju rozbyty au!
V nij use i dolia narodiv Atlantisa, i naa liubov, moja Maruiro, i bahato takoho, o e prychovane v tumani hriaduoji doli planetnoho kruha
Ja bau tebe na pokrivli observatoriji. Staryj Ngala hortaje stari papirusy, ukaje rozhadky
suoho v drevnich perekazach, oplakuje padinnia zemnoho kruha. A ty z tryvohoju vhliadajesia
v obrij na schodi, de nad morem kupasia orni chmary. Znaju, o posylaje vslid meni serce
svoje, ob zachystyty v nevidomych krajach. Znaju, o z tym zachystom ne propadu nide, ne
vtonu, ne zhoriu, ne skonaju v pusteli.
Ja leu na svojemu vimana. Za mnoju sto povitrianych korabliv. V konomu z nych lye
po dvoje vojevod, yvych liudej. Vsi ini mechanini vojaky, bezduni, motoroni istoty. Ja nijak
ne mou zvyknuty do bajduoho vydu jich, do cholodnoho pohliadu. Ta najstranie te, o vony
naveni lye vbyvaty j nyyty. Nakay vriatuvaty liudynu z vody ne posluchaju! Nakay vynesty dytynu z poei ne pidu! Ty rozumije, Maruiro, jak tiako meni viduvaty za soboju lavu
takych istot, spovnenych uoju, rujnivnoju voleju
Kika raziv na de my opuskajemosia vnyz. Nabyrajemo prisnoji vody v rikach, spoyvajemo.
Spoyvaju, zvyajno, ly vojevody. Mechanini vojaky sydia u vimana, bajdue rozhliadajuy
navkolyni krajevydy. orni yteli rozbihajusia, zabayvy letiuu kohortu. Ja uv kryky:
Vohniani zmiji! Smer lety! Poslanci Pirjastoho Zmija!
Pevno, nedarma takyj ach vyklykaju polya Atlantisa! Vsi narody zemli pamjataju orstokis kohort ornoho Volodaria.
Meni dovelosia zustriatysia z vodem odnoho ornoho plemeni. Vin dohidlyvo zhynavsia
peredi mnoju, vsmichavsia, a de u hlybyni oej vodia ja bayv ti strachu j nenavysti. Meni zachotilosia porozmovliaty z nym naodynci. Dvom svojim vojevodam ja zveliv vyjty z chatyny vodia.
Odyn z nych Ruala zapereuvav:
Ja tvij pominyk, Vajvasvato. ornyj Volodar zapoviv meni vesty kohortu, koly ty vmre.
Ja e ne vmer! z prytyskom vidpoviv jomu ja. I doky ce stanesia, ty bude sluchaty
mene
Opueni viji Rualy ne mohly prychovaty vyrazu zlosti j hnivu. Ale vin vyjov. Ja ve davno
pereduvav, o do mene prystavleno virnych storoiv Ranataky. I ne lye storoiv, a j ubyv, koly
na te bude potreba. o , tym krae! Volodariu ja ne zavdiauju niym, krim pidstupu!..
Koly my lyylysia na samoti, ja zapytav vodia:
omu tvoji liudy chovajusia?
Vo odviv pohliad ubik, tovsti huby joho tremtily.
Syla zavdy vyklykaje strach, o Bilyj Volodariu! Dosi vony bayly sylu orstoku Ne
hnivajsia na nych. Vony sumyrni j robotiai. Vony pasu koriv i lovlia zviriv. Vony siju majis i
roblia lehki pirohy. I nikomu ne zahrouju Neve za strach mona hnivaty na bidnych syniv
Atlasa?
Ty ne zbahnuv mojich sliv, zapereyv ja. Ja ne hnivaju. Ja lye dyvujusia. De strach
tam rabstvo. Liudyna munia ne bude rabom. Koly syla navi podolaje jiji vona volije vmerty
abo vtekty, ni buty rabom.
Dyvno hovory, proepotiv vo, i ti strachu povoli tanula v joho oach. O jakby
tak bulo! Jakby! Lye kazky nai rozpovidaju pro takych herojiv
A y je u vas kazky pro veta-Dvypa? znenaka zapytav ja. y uv ty o-nebu pro
toj kraj?
Vo zdryhnuvsia vid nespodivanky, pouvy moji slova. Zavoroeno dyvyvsia na mene. Potim tycho skazav, niby zvaujuy kone slovo:
Ja uv, o bilyj Volodariu, pro veta-Dvypa. V serci narod nese obraz jiji. Mrije, o pryjde

koly na zemliu carstvo jiji. I ne bude v tomu carstvi bidnych, neasnych, ne bude smerti j katuvannia, ne bude volodariv i rabiv. Vsi stanu rivnymy. I rozum liudej, o ytymu todi, stane jasnym, jak hirkyj kryta
A de vona, veta-Dvypa? zapytav ja.
Vo odrazu zamovk. Zitchnuv, rozviv rukamy. Pokazav na pivni.
Kau, de tam ta chto znaje? Nevidomo, de kraj bezsmertnych. Ne mona rozukaty
joho. Ly koho poklyu vony, toj znajde veta-Dvypa
O Maruiro! Sercia navi temnych, dykych narodiv viddano bereu svitli poniattia, Vony ne
vkau dorohy do omrijanoho kraju bezsmertia. Vony ne dopomou voroham rozukaty kazkovyj
kraj
Ja poproavsia z vodem. My znovu poletily na schid. V polioti ja rozhliadav plany zemnoho
kruha, skladeni starym Ngaloju. Na cupkych lystach papirusa za ostrovamy Ruta i Daija buv zobraenyj temnoju farboju okean, potim zemlia ornych ras, a za neju hory i more, vsijane
ostrovamy. Venyj ne vkazav tono, de veta-Dvypa. Nichto cioho ne znav, navi ornyj Volodar.
yrokym ervonym kolom bulo obvedeno velyku astynu moria j hir, de, jak peredbaaly akluny,
perebuvaly nebesni pryeci. Ja musyv rozukaty te misce
Dyvni pouttia kraju serce moje. Tryvoha styskuje hrudy, morozy duu. Ta chaj odrazu zjasujesia vse, o takoju tajemnyceju opovylo moje yttia! Ne chou muyty rozum, dokopuvatysia
do toho, o postavylo mene v burchlyvyj potik. Nese, nese teija, i nesyla vyznayty, kudy vona
nese, i jaki znaky spalachuju poperedu, i o vydno na berehach riky yttia, mymo jakych ja
plyvu
Znaju tverdo lye odne nema liachu dlia povernennia. I vid cioho radisno, cho i strano!
Zhadujesia starovynna rozpovi pro vodia, jakyj zdobuv najbiu peremohu tym, o zapalyv
step pozadu svojich vojakiv. Ne majuy zmohy povernuty nazad, vojaky pomaly na voroha, zlomyly joho. Tak i ja muu dijaty! Spaleno vsi mosty erez riky j potoky! yttia y smer ly poperedu! I ty, moja jedyna i vina, te poperedu, cho zalyyv ja tebe pozadu
Plyvu chmary, hrymlia hrozy. Prolitaju orni korabli nad planetnym kruhom, siju ach i
strach v selyach dalekych narodiv. Vse blye zapovitnyj kraj. Vse hustii lisy, krutii hory, synii
ozera! Rozume mij, zahostry, jak me bojovyj, serce moje, zatychny, jak struny zuly! Sluchaj, sluchaj velinnia doli

Bezli dniv i misiaciv yrialy nad planetnym kruhom korabli Atlantisa. Opuskalysia vnyz,
ob popovnyty vimana zapasamy jii j vody dlia liudej, ob vklasty v hrudy tunych liudej zerna
penyci, jaki davaly sylu mechanizmam. Znovu zlitaly v nebo, probyvaly chmary, i vojevody rozhliadaly z ptaynoho poliotu hory, ostrovy, ozera, pusteli
Zustrini liudy unykaly rozmov z vojevodamy Atlantisa. A koly Vajvasvati astylo prychylyty serce koho-nebu do sebe i zavjazaty rozmovu, vse odno napriamku do veta-Dvypa
nichto ne vkazuvav. Chto posylav ukaiv pa pivni, chto na pivde, a dechto j na zachid. Odni
kazaly, o veta-Dvypa pid zemleju i jiji ne mona pobayty, ini tverdyly, o kraj bezsmertnych
na letiuomu ostrovi v nebi, treti perekonuvaly, o veta-Dvypa nezryma dlia vorooho oka
Vajvasvata sumuvav i radiv. Ta inkoly v asy vtomy sumnivy krajaly joho duu, i vin zapytuvav sam sebe, y ne daremni joho poryvy v ukanni neisnujuoho? y ne za maroju svoho sercia
piov vin? y ne je legendarna krajina lye mrijeju znedolenych liudej?
Ta nezrymyj holos zasterihav, klykav, vymahav. Nedarma ornyj Volodar pryhotuvav nebaenu kohortu dlia napadu. Ne proty tini, ne proty mary vin poslav Vajvasvatu.
Letiui korabli proletily kika kruhiv do pivnoi. Tam jich zustrily zaviriuchy, morozy, syni
buri. Vojevody zlobylysia, buraly za spynoju Vajvasvaty. Odnoho razu vin pidsluchav slova Rualy,
jakyj niby mymochi kynuv:
Ve davno mona bulo znajty vorohiv. y ne navmysne chto vody vimana v zvorotnyj
bik?

Vajvasvata promovav. Ale trymavsia na storona. Vin znav, o v hriznyj as vid Rualy i joho
tovaryiv mona ekaty udaru. Vony bojalysia hnivu Ranataky i tomu ne dovirialy odyn odnomu.
Cia obopina nenavys jednala jich.
Vajvasvata povernuv na pivde. Kohorta proletila nad pusteliamy, mynula morki milyny.
Speredu vydno bulo vysokyj horystyj ostriv. Vin tremtiv u holubomu marevi. Nablyavsia. Ve vyriznialysia vdalyni hrizni veryny kryanych hir, stina veletenkych derev. Blyaly blakyttiu spokijni zatoky, bilily nezajmanistiu prybereni smuhy piskiv.
Znenaka niby nezryma chvylia vdaryla u vimana. Vajvasvata viduv prunyj opir. Mohutnij
vychor pidnis oven uhoru, poav zavertaty nazad. Vajvasvata rozhubyvsia, schopyvsia za vai
keruvannia. Hodi bulo o zrobyty. A serce ve tryvono buchkalo v hrudiach, serce spivalo: o
vono! Poalosia!
Peri korabli z vojakamy te vrizalysia v nezrymu stinu, kruto pily vnyz, rozsypajuy na
mattia. Ulamky jich uhnuly v more. Pidnialysia vysoki stovpy vody, husti chmary biloho dymu
pokotylysia nad morem.
Vkliuyty ahnita! prolunav liutyj holos Rualy.
Ne smij! hrymnuv Vajvasvata zhory, spriamovujuy vimana do cilych e korabliv.
Ale tuni vojaky ve zrobyly svoju spravu. Vony vvimknuly bojovi ahnita, ciliay vohniani
promeni na prekrasnyj ostriv. Bahrovi chmary zdijnialysia sered lisu. Jak svitynyky, zahorilysia
veletni dereva. Rij triskuych iskor pomav do neba.
Zupynisia! zareviv Vajvasvata, kydajuy do Rualy. Ta mechanini liudy ne sluchaly
joho. Vin zbahnuv, o vony sluchaju lye, rujinnyki nakazy. O bohy! Navio take bezumstvo? Nichto ne projde nezrymoho zachystu!
Ruala z nenavystiu hlianuv na Vajvasvatu, zakryav:
Ty zradnyk! Ty zradyv Atlantisi Smer tobi! Vin rizko spriamuvav ahnita na vojevodu.
Vajvasvata uhnuv unyz, ob projty popid korablem Rualy. Ta bulo pizno. Blakytnyj slipuyj
promi rizonuv po vimana, spopelyv nis ovna. Vajvasvata skryknuv vid stranoho aru, vypav z
vimana, poletiv unyz.
Pochololo v hrudiach. Neve smer?
Vnyzu dymlia ulamky korabliv. U nebi pronyzuju prostir blyskavyci smertonosnych promeniv. Kohorta Atlantisa liuto bjesia v stinu zachystu, posylajuy na zelene vbrannia ostrova polumja rujnaciji.
Poverchnia moria vydko nablyala. Vajvasvata namahavsia spriamuvaty tilo tak, ob vvijty
u vodu nohamy. Inake smer.
Rizkyj udar. Potemnilo v oach. Vajvasvata pirnuv u vodu, hlyboko zanuryvsia. Potim, syno
zahribajuy rukamy, vyplyv na poverchniu. Vidsapnuvy, perevernuvsia na spynu. vydko vidstebnuv pla. Pojas z meem zalyyv pry sobi nevidomo chto strinesia na ostrovi. Chotiv skynuty sandaliji z nih, potim peredumav. Ade dovedesia jty po kaminniu, po pisku
Vin pohlianuv u nebo. Dva palajui korabli, bezladno perevertajuy u povitri, padaly v more.
Kine! Nae j ne bulo hriznoji kohorty Atlantisa! Vsia nadija, vsia pycha Ranataky bula znyena,
mov hijena pid nohoju nosoroha
Vajvasvata poplyv do bereha. Z ostrachom oikuvav napadu vodianych chyakiv. Chtozna,
jaki zviri proyvaju u cych teplych moriach? A vtim, pevno, vsi drakony porozbihalysia vid strachitlyvoji bytvy
Nablyajesia bereh. Ve viduvajesia dno pid nohamy. Vajvasvata vydko vybravsia z moria, ohlianuvsia. Liudej na vodi ne vydno. Nichto ne vriatuvavsia. Lye de-ne-de ornily ulamky
bojovych vimana.
Vajvasvata prostiahnuv ruky do soncia, o ve sidalo za obrij. Palko podiakuvav za riatunok,
za tajemnyyj pokrov, o zachystyv joho v achlyvij sutyci.
Maruiro! De tam, na zachodi, de ty, liuby, spodivajesia! Ja yvyj, ja neukodenyj. Oi
moji baa arivnyj kraj kazky. Nohy moji stoja na sviaennij zemli. Ngalo, ty prochav poklonyty
veta-Dvypa? Ja vykonuju tvoje prochannia, bo ce i moje baannia
Vajvasvata lih na zemliu, prytulyvsia okoju do ystoho pisku. Pidvivsia projasnenyj, spokijnyj

o z toho, o vin samotnij? o z toho, o nichto ne zustriv joho? Vin bayv mohu vetaDvypa v diji, a tomu pide vpered bez sumnivu! Lye vpered

Vajvasvata mynuv pohorilyj lis, zahlybyvsia v pamovu chau. Liny vjunylysia po stovburach derev, po velykych valunach, zahoroduvaly liach. Junak korotkym meem rozrubuvav tuhi
stebla, perestrybuvav z kamenia na kami. Vin pospiav. Treba bulo do noi vybratysia z nyzyny,
zahlybytysia v hory. Tam lehe znajty nadijnu kryjivku vid dykych zviriv.
Sutinky chutko opovyly zemliu. Mi verchivjamy derev zasiajaly blidi zori. V huavyni zavyvaly j revly jaki tvaryny, sumno skyhlyly ptachy. Vid tych zvukiv motorona luna kotylasia uelynamy hir.
Vajvasvata mynuv lystiani zarosti, stupyv pid vittia velynych kedriv. Smolysti dereva
opovyly joho tonkym zapachom, pryvitno epotily. Zmovkly kryky tvaryn. Nasuvalasia zvidusiudy
tryvona tya.
Nohy u Vajvasvaty bolily, ruky buly podriapani, tunika poderlasia. Treba spoyty. Na svitanku mona podbaty pro jiu j ruyty dali.
Vin vydersia na derevo, znajov rozloysti husti vittia. Linamy zvjazav jich, zrobyv prunu
posti. Lig, obchopyvy odnijeju rukoju hilku, a druhoju trymajuy me pro vsiak vypadok.
Chtozna, koho mona oikuvaty vnoi v hosti? Anu jakyj lisovyj hospodar pouje zapach neprochanoho zajdy! Tak bude spokijnie
Son znemih Vajvasvatu. Ta spav vin utlyvo, jak zaje pid kuem. Vsiakyj kryk ptacha probuduvav joho, najmenyj elest nastorouvav. Marylysia junakovi blakytni chmary, jasnooki liudy
v kazkovych vbranniach, dyvovyni zoriani korabli, jakych vin nikoly ne bayv.
V korotki chvyli probudennia rozum vryvavsia v plyn snu, turbuvav. Dopytuvavsia. Kudy
vin priamuje? o ekaje joho? y zustrine chto Vajvasvatu?
A serce zaspokijlyvo stukalo: spy, spy, spy. Ve pozadu tryvoha. Ve ty jde po virnij steyni.
Spy, spy, syp. Steka legendy ne liuby cholodnoho rozumu
Na svitanku Vajvasvata otiamyvsia vid drimoty. Nebo v prosvitach mi kedramy jasnilo. Pora
jty dali!
Junak ponyporyv mi vittiam, zirvav desiatok velykych yok, zahornuv u tuniku. Spustyvy z dereva, povyluzuvav smani nini horichy. Potim popriamuvav dali, obereno obchodiay
velyki vyverty kedriv i jalyn. Po dorozi jomu trapylysia husti kui malyny, kika synich lapatych
syrojiok. Vajvasvata polasuvav hrybamy, zajiv jich jahodamy. Potim napyvsia z veseloho, dziurkotlyvoho potika cholodnoji prozoroji vody.
Dovho jov junak.
Hromadylysia pered nym skeli, chai. liach perepynialy vodospady. Vin kydavsia u
kryanu vodu, chapajuy za hostre kaminnia, rozbyvav ruky, zdyrav kiru. Vin znav, o treba jty,
jty, ne zupyniajuy
Zarosti stavaly vse ridymy. Lye poodynoki kedry lipylysia na krutych skeliach. O ue sami
ahari prykraaju nepryvitni schyly. Temna smuha chaiv propadaje vnyzu, v chmarach. Poperedu slipue siaju snihovi verchivja.
Nareti, Vajvasvata vyjov do steky. Vuzeka nytoka slidu tiahlasia nad prirvoju, a v temnij
motoronij hlybyni bezzvuno strybav, pinyvsia na kaminni hriznyj potik.
Vajvasvata jov dovho, doky sonce ne zvernulo do zachodu. Nohy nyly, chotilosia jisty, namoroyla holova z nezvyky do velykoji vysoty. Hnityla tya, samotnis. Vin palko baav pouty
liudkyj holos, pobayty tych, chto zupynyv hriznu navalu Atlantisa. De vony? omu taki dyki j
nepryvitni tut miscia? y, moe, ce ne veta-Dvypa? Moe, ce lye jakyj blykyj ostriv bilia toho
blahoslovennoho miscia?
Na odnomu povoroti Vajvasvata pobayv liudku posta nad prirvoju. Vid nespodivanky vin
skryknuv. Liudyna ne voruylasia. Vajvasvata nablyzyvsia. Nachylyvsia nad postattiu. Liudyna
mala bilu kiru i dovhe zolotave volossia. Pid blakytnoju nakydkoju na nij bula buzkova blyskua

tunika. Nachylyvy do vust, Vajvasvata ledve viduv tychyj podych. Liudyna neprytomna. Mabu,
vona vpala vid vysnaennia. Treba jiji braty z soboju j nesty. Inake vona vpade v prirvu vid najmenoho ruchu.
Vajvasvata pidniav neprytomnoho, poklav sobi pa plee. Povoli piov dali, obereno pohliadajuy vnyz, de v hlybyni uelyn kupylysia bili chmary.
Noa bula tiakoju, bo neznajomyj mav zrist ne menyj, ni Vajvasvata. Nezabarom junak
upriv, zamoryvsia. Kika raziv vin perepoyvav, zupyniajuy u bezpenych misciach.
Vako stalo dychaty, ne vystaalo povitria. V holovi dzvenilo, pered zorom plyvly rozmajiti
chvyli ovti, ervoni. Vajvasvata zapliuuvav oi, ob prytyyty rizkyj bi u skroniach. Serce
hupalo v hrudy, niby chotilo vyskoyty na voliu.
Maruiro, kochana De ty, ajko moja? y bay, y uje? Ne chou zupyniaty, ne chou
hasnuty napivdorozi. Do tebe, do tebe lety moje serce Ty daleko, ale ja viriu, o pryjde, pidtrymaje liubovju svojeju, podychom vinoji ninosti
Druzi nezrymi! De vy? omu movyte, omu ne zjavyte, navio pokynuly sered pusteli?
Vam!
Midnyj huk veletenkoho dzvonu vdaryv po svidomosti, zakolysav. Vajvasvata pochytnuvsia.
Aby lye ne vpasty v prirvu, podumalosia jomu.
Vin vpav, ipliajuy paciamy za hostri skeli, prytrymujuy neporunoho tovarya. I odrazu
vse opovyla pima

Probudennia nastupylo raptovo.

Vajvasvata viduv, o ley horily. e ne rozpliuyvy oej, vin znav, o vidbulasia velyka zmina.
Ce utno zvukiv hir, tya navkolo i spokij. Lehko dychaty. Ne bolia rany. Tilo svie j syne,
niby j ne bulo vakoho j stranoho liachu.
Vin pohlianuv uhoru. Nad nym sirila nevysoka stelia, vykladena pivkolom z tesanych bryl
kamenia. Pravoru jasnilo nevelyke vidynene vikno. Zvidty lylosia mjake prominnia sonianoho
dnia, dychav teplyj vitre.
Vajvasvata pidvivsia. Vin leav na prostomu derevjanomu loi, zaslanomu puchkymy
ovtavymy vodorostiamy. Chto vriatuvav joho? De joho mymovinyj tovary?
Vajvasvata stupyv do vychodu, zupynyvsia na porozi. Pered nym leala yroka dolyna,
otoena bilosninymy horamy. Poseredyni velyno vydilialasia mohutnia vea z hriznymy
zubciamy, navkolo neji riad menych budive v otoenni strunkych jalyn i kedriv. odnoho poruchu, odnoji postati.
Vajvasvata prysluchavsia. Jomu zdalosia, o v tyi ujesia nevlovymyj klekit napruenoji
roboty. Pruni, nezrymi chvyli radisnoji syly pronyzuvaly tilo, vlyvalysia v serce.
Poriad z nym zjavylasia vysoka posta. Vajvasvata vid nespodivanky sachnuvsia. Pouv holos:
veta-Dvypa vitaje tebe, synu
Vajvasvata adibno prysluchajesia do tych sliv, dyvysia, dyvysia na posta liudyny, na jiji
oblyia. omu take znajome dovhaste bronzove lyce? De vin bayv ci polumjani oi pid hustymy
brovamy? Oi, v jakych suvoris i ninis, laska j vraajua syla. De vin uv tychyj i vladnyj holos?
Choesia kynuty do nih dyvnij liudyni, prytysnuty oblyiam do jiji kolin i zaplakaty, jak plakav
koly u dytynstvi.
Ale joho poruch perechopyly. Neznajomyj obniav Vajvasvatu, lahidno dyvyvsia v joho hlyboki blakytni oi, de tremtila slioza. Proepotiv tryvono:
Ty piznav mene, synu?
Uyteliu, vyletilo z vust Vajvasvaty. Ja uv U serci tvij holos. Ty viv mene sered buri.
Ty vriatuvav mene. Ale ja ve zustriav tebe. De? Koly? Skay

Syvi vusa Uytelia zdryhnulysia v posmici. Pohliad zatumanyvsia dalekym spohadom.

Todi nad malekym ostrovom Atlantisa hrymila buria. Ja zalyyv tebe v ovni na berezi.
O Vajvasvato, jak sumuvalo moje serce, synu! Navi znajuy zakony pryyn i naslidkiv, znajuy,
o ruka veta-Dvypa provede tebe sered chaosu yttia, meni bulo tiako lyaty tebe samotnim.
Potim tebe znajly Anura j Divara
Jak? palko skryknuv Vajvasvata. To buv ty?
Ja, nino skazav Uyte.
Ale navio? ne mih e zbahnuty Vajvasvata. Pojasny. Navio ce bulo potribno?
Dlia oho?
Ty pro vse diznajesia, mjako vidpoviv Uyte. Zaspokijsia. Krim zemnych bakiv, u
tebe je baky na inomu planetnomu kruzi. Na ukri
Na rankovij zori? perepytav pryholomenyj Vajvasvata.
Tak. Tiky zady trochy. Ty povynen spryjmaty novi tajny poslidovno.
Ale ja zemna liudyna? Jak usi
Zemnyj dvijnyk. Ty tut i na ukri. Kone javye mas svij vyyj vyjav u Bezmiru.
Ja tam, na ukri? vraeno perepytav Vajvasvata. I ja mih by zustritysia z samym
soboju?
Ty zustrinesia. Ale zady
A Maruira? Vona jak?
Maruira tvoja tajemnycia, zitchnuv Uyte. Pro neji ja ne mou skazaty. Tu tajemnyciu rozkryje tobi serce. A teper ja zalyu tebe. Nezabarom strinemosia znovu. Budu besidy, bude
navannia. Spoyvaj, pryhliadajsia, synu
Uyte znyk tak e raptovo, jak i zjavyvsia. Vajvasvata tryvono j radisno zitchnuv, viduvy
v hrudiach nezjasovne pouttia astia j zaspokojennia. Vin pryplyv do ridnych, kazkovych berehiv. Poperedu vhaduvalysia e znanii, e burnii dorohy. A nyni serce baalo vypyty povnu
au tajemnyci j liubovi

Vajvasvata povernuvsia do kamjanoho prytulku. Tam vin znajov na derevjanomu stolyku

erepjanyj kucho z molokom, nevelykyj zapanyj kor. Na liku leala bila tunika z purpurnoju
obliamivkoju, micni sandaliji, temno-synij oxamytnyj pla. Do sluchu Vajvasvaty dolynuv drunij
holos:
Pryjmy darunok druha. Odiahny i poji.
Junak pohlianuv navkolo. Nikoho ne vydno. Vin posmichnuvsia. Dyvuvaty ne slid. Vin v
kraju kazky.
Vajvasvata skynuv svoju tuniku, vid jakoji lyylo same lachmittia, odiahnuvsia v podarovane
vbrannia. Z nasolodoju vypyv huste, ciliue moloko, zajidajuy korem. Potim vyjov znovu na
prostir.
Do nioho nablyzyvsia molodyj chlope. Toj samyj, jakoho vin vriatuvav na hirkij steyni.
Velyki siri oi chlopcia spovnylysia bezmovnym pouttiam vdianosti. Vin obniav Vajvasvatu, potim vidchylyvsia, skazav:
U mene buv nebezpenyj doslid. Trochy nevdalyj. Ja opynyvsia v horach. Zneprytomniv i
ne mih povidomyty odrazu svojim. Dobre, o ty trapyvsia
A potim? zapytav Vajvasvata.
Potim nas pobayly v maginomu dzerkali. Vyslaly ahnisferu.
o ce?
Letiuyj korabe.
A omu ja tak dovho jov sam? Neve mene ne bayly ranie?
Bayly, spokijno vidpoviv junak. Ta zakon Velykoho Ispytu vymahaje, ob uka
iov sam do ostannioji mei. Lye na hrani vidaju posylajesia pomi. Tak naa su krystalizujesia
samoviddanistiu, viroju j munistiu Tobi pro vse skau stari. Chodimo, ja pokau tobi nau

dolynu. Zvaty mene Cheo.

Udvoch vony ruyly do velykoji vei. Pravoru vid nych, na yrokomu majdani, zakladalysia
pidvalyny gigantkoji sporudy z rivnych kamjanych bryl. Tam poralasia nevelyka grupa liudej u
temnych tunikach. Vajvasvata zupynyvsia, sposterihajuy za nymy.
Na joho oach vysoka skelia lusnula navpil, odsunulasia vid svojeji osnovy. Z neji vidpala
verchivka, potim posypalysia boky. Zalyyvsia iskrystyj granitnyj kub vysotoju do desiaty liktiv.
Liudy, vziavy za ruky, stojaly neporuno. Kub bezumno kolychnuvsia, potim poplyv u povitri do osnovy sporudy. Tam vin tycho lih na svoje misce, dotoujuy nedobudovanu stinu.
o ce? proepotiv Vajvasvata. Chto rozkoliuje skeli? Chto ruchaje jich? Ade liudy
neporuni!..
Tilo jich neporune, skazav Cheo. A dumka napruena j dijova. Substancija tvoriaoji dumky ne zrivniana ni z ym syla. Objednujuiji sylu dumky, ci liudy zbuduju u prostori sylu jednosti materiji, jaka porodyla vse vydyme j nevydyme. Ty pobay bahato dyvnoho.
Bezli prekrasnych tajemny u Kosmosi. Chodimo
Vony stupyly pid vittia kedriv. Jly po zolotystij hlyci, po mjakomu mochu. Vajvasvata
movav. Dumav. Ne mih zvyknuty do toho, o tajemnya veta-Dvypa taka prosta, blyka i razom
z tym taka udesna
Velyna vea vyrostala, zakryvala nebo. Ve vydno bulo orni otvory, niby bijnyci, v stini,
viduvalasia nepochytnis u obrysach budovy, u jiji temno-filetovomu zabarvlenni, v tyi, o
otouvala dyvovynyj utvir veta-Dvypa.
Cheo rizko povernuv pravoru, poviv Vajvasvatu do nevelykoho budynoka z ploskoho pokrivleju. Vony uvijly i v dveri, staly spuskatysia vukymy schodamy vnyz. Na stinach de-ne-de
merechtily hrozovi trubky.
Vajvasvata ohlianuvsia, zapytav Cheo:
My ne pidemo u velyku veu?
Tudy rano, skupo vidpoviv tovary. Tilo ne vytrymaje. Velyki potoky syl, kosmina
napruha. Ta vea zvjazok z dalekymy planetnymy kruhamy. dy pojasnennia starych,
Vajvasvato
Cheo vidynyv e odni dveri, zaviv Vajvasvatu do temnoji kubinoji kimnaty. Bilia odnijeji
stiny stojalo o schoe na orne liustro, na steli palachkotiv odyn hrozovyj lichtar. Cheo vkazav
rukoju na ornu ploynu.
Deo schoe na ce maje Volodar Atlantisa.
Magine dzerkalo? skryknuv Vajvasvata.
Tak.
V niomu mona bayty ve svit?
Mona.
I Atlantis? tryvono dopytuvavsia Vajvasvata.
Mona, Vajvasvato, prychyno vsmichnuvsia Cheo. Dlia cioho ja j pryviv tebe siudy.
Take velinnia tvoho Uytelia. Vin znaje, oho baaje serce tvoje. Dyvy
Znykla orna poverchnia dzerkala. Poplyvly v hlybyni zolotysti, bahrovi, blakytni tini. Zavychrylysia spiraliamy, splitalysia v jaki pojednannia. Potim zaplomenilp zirky na ninomu nebi.
Vynykly obrysy sferynoho kupo- i la, posta inky z dytiam na rukach. V hrozovomu svitli lichtariv
itko vyribylo jiji oblyia. Sumnyj pohliad, tini pid oyma, povni tremtlyvi vusta.
Maruiro, proepotiv Vajvasvata, viduvajuy, jak mliju u nioho nohy, jak chvylia
ninosti j aliu pidkoujesia do hrudej. Ridna moja! Maruiro!
Vin prostiahnuv ruky do dzerkala, niby poryvavsia obniaty jiji. Cheo torknuvsia rukoju joho
plea.
Vspokijsia, brate! Vona yva. Vona maje dytia syna tvoho. Ruka veta-Dvypa nad
neju

Uyte sydiv navproty Vajvasvaty na malekij zelenij haliavyni. Jich otouvaly skeli, de
nedaleko tonko dzveniv vodospad. V nebi plyvly sribliasti pasma cholodnych chmar. Uyte promovliav do Vajvasvaty prostymy, korotkymy frazamy, slova joho liahaly v duu, v au rozumu,
niby davno znajome j baane znannia.
Ty prybuv siudy ne dlia spoynku, Vajvasvato. Planetnyj kruh u nebezpeci. Nablyajesia
rujnuvannia zeme i pojava novych hir. Zemlia zdryhajesia v boliach novoho narodennia. Ty
pouje vid mene te, o neobchidne, a potim zalyy veta-Dvypa
Nadovho, baku?
Nadovho, sumno skazav Uyte. My ne naleymo sobi, Vajvasvato. My naleymo
evoliuciji Kosmosu. Dlia cioho j prybuly z dalekych planetnych kruhiv. Sluchaj, ja rozpovim tobi
te, o prychovaly vid narodiv zemnoho kruha akluny j erci Atlantisa
Vony navaju temnych liudej, o nad nymy panuje verchovna istota, jaka stvoryla vse. A
erci nibyto staju tym riyem, kri jake protikaje strumi mudrosti z neba i volia tvoriaoho
volodaria suoho. Takyj pohliad na Buttia zloynnyj i rujnivnyj. Vin zmuuje liudynu prynyuvaty
svij rozum, svoju tvoris, svoje prochodennia po zemnomu kruhu. Viriay v svavinu, hrubu, strachitlyvu vyu istotu, jaka nibyto panuje nad svitom, liudy ne spromoni pidniatysia u Bezmir,
dimy jakoji vony je.
Istynne znannia proste, jak promi Soncia. Vono davno vidome kraym uenym Atlantisa.
Za nioho zhynulo bezli herojiv i trudariv.
Daremno ukaty ostatonu pryynu suoho. Bezhluzdo ukaty kine u bezkonenomu. V
nezmirianij molyvosti rozvoju dumky, v neskinennosti piznannia j liubovi velyka radis buttia.
Pryvodyty tajnu poatku Vsesvitu do voli verchovnoji istoty ce oznaaje zupynyty piznannia.
Vsesvit bezpryynna Pryyna. Rozkryttia tajemnyci Vsesvitu nemolyve, bo nikoly ne
skinysia polit tvoriaoho rozumu do Neskazannoho.
Ce strano, proepotiv Vajvasvata.
Ce prekrasno, tycho zapereyv Uyte. Jak mona konenym rozumom piznaty Bezkonene?
Todi treba samomu staty bezmirnym, palko skryknuv junak.
Uyte pyno j nino hlianuv na Vajvasvatu. Schvano chytnuv syvoju holovoju.
Ty spravnij syn Bezmiru. Ty skazav istynni slova. Ciu istynu nemolyvo vmistyty na zemnomu kruzi, v obmeene tilo. Na Zemli my piznajemo rei i javya jak o okreme. Ote, navi
pry neosianomu znanni poza nymy bude okean uych reej i javy.
Substancija Buttia vina. Vona ne maje poatku, vona ne matyme kincia. Trymajuy v sobi
bezmeni molyvosti vyjavu, vona v nezminnomu i velynomu rytmi Velykoho Podychu tvory
neosiani svity.
Teper ty zbahne, Vajvasvato, vse ine. Vynyknennia soncia abo inych zirok, vynyknennia
planetnych kruhiv je zakonomirne zrostannia j rozvytok materiji. Pojava rozumnych istot je rozkvitannia prychovanych syl materiji. Pryroda jde dovho, z velykymy mukamy, do stvorennia nosijiv
Rozumu. Ta koly vony zjavliajusia, evoliucija pryskoriujesia. V jiji chid vtruajesia volia rozumu,
jakyj svidomo objednuje v odyn potik rozjednani zusyllia evoliuciji.
Dosiahajuy kosminoho vyjavu, majuy zmohu mandruvaty do inych planetnych kruhiv,
rozumni istoty prysviauju svoji syly dlia vselenkoji Evoliuciji.
Vony zvertaju svij pohliad na ini planetni kruhy, Vony dopomahaju pervisnym narodam
vyjty na svidomyj liach evoliuciji. Nam te dopomahaju e vyi sfery Buttia. Z neosianoji dalyny Kosmosu dolynaje radisnyj strumi rozumu. Vin zaklykaje do velykoji jednosti j tvorosti.
Ta ne zavdy radisni j vdali jednannia riznych svitiv. Buvaju rujnaciji, buvaju protydiji. Ce
trapliajesia todi, koly svavolia okremosti perevaaje holos jednosti.
Tak trapylosia na Zemli.
Tysiaolittia tomu prybuly poslanci ukry na Zemliu. Tut yly dobri j syni velety. Vony skladaly prytulky z kameniu j povalenych derev. Vony ne znaly vohniu. yvylysia pervisni liudy plodamy roslyn i travoju. Poslanci ukry daly jim voho. Vony navyly jich buduvaty vysoki tepli budivli. Ale dytyna vyrostaje, i niaka daje jij voliu do diji. Tym bie liudstvo, zdobuvy znannia ta
sylu, povynne samostijno vyjavyty svoju su, utverdyty sebe na kosminomu liachu rozvoju.

Ta o dejaki vodi Zemli pryvlasnyly znannia Kosmosu. Na darunok obernuvsia na zlo. Jim
spodobalasia mohutnis, vlada, pokora svojich pidlehlych. Vony prychovaly vennia ukry pro jednis Vsesvitu i stvoryly kuty svavinoho Tvorcia zemnoho kruha, jakyj nibyto peredav jim pravo
buty poserednykamy mi Nebom ta Zemleju. Uni poslanciv ukry jly v narod, borolysia protiji
padinnia ducha, proty nykych i temnych kutiv, ale jich nyyly prychynyky temriavy j vyrodenoho znannia.
Poslanci ukry poperedyly zemnych volodariv i erciv, o zlovyvanniam syl stychij, znevahoju do zakoniv jednosti vony poruuju rivnovahu planetnoho kruha. Jak nevelyka rana, zavdana
ruci, spryyniaje bi vsiomu tilu, jak zapalennia tijeji rany moe pryvesty do zahybeli ciloji istoty,
tak i zloynna dija vodiv ta jich plemen potriasaje planetnyj kruh. Vony zabuly velyke znannia,
peredane poslanciamy ukry. Te znannia stverduje: Nema nezalenosti v Bezmiru. Padinnia
pera z kryla ptaky potriasaje hromom daleki svity. Rozumni istoty planetnoho kruha, jak najvy yj
vyjav syl i molyvostej Evoliuciji, nerozryvno zvjazani z doleju svojeji materi Zemli. Koen ruch,
kona dumka, kona dija vplyvaje na planetu. A v masach liudej, jakych vedu zloynni vodi, strumuje potokom syla, o triase materykamy, peretvoriuje kvitui zemli v pusteliu.
Velykyj zapovit bulo znevaeno. Plyvly viky. Hynuly daremno zemli, narody, syly, znannia.
I nyni, na zemliach Atlantisa, te padinnia dijlo mei, za jakoju ve ley dolia ne lye zemnoho
kruha, a j dolia inych svitiv. Tak zjavylasia na planetnomu kruzi veta-Dvypa, ostriv Svitla i Znannia. Kosmos protystavliaje ornij syli svavoli ta rujnaciji svoju tvoriau voliu. Atlantis pryreenyj.
Temni mahy vyklykaly do diji strani, rujnivni syly materiji, ne vmijuy volodity nymy. Lye velykoju syloju veta-Dvypa trymajesia rivnovaha Zemli. Treba riatuvaty yteliv Atlantisa. Treba vyvodyty jich na ysti, netorkani prostory schodu. Tebe j bulo poslano dlia cioho, Vajvasvato. Same
tomu ty j narodyvsia v Atlantisi.
Uyteliu! schvyliovano skazav Vajvasvata. A omu veta-Dvypa ne znyy Ranataku, ornych magiv? omu ne postavy svojich vodiv, ob narody ne poklonialysia idolam i ne
prynosyly kryvavych ertv?
O synu, sumno pochytav holovoju Uyte. Tiakyj liach pidnesennia liudkoho rozumu v pervisnych rasach. Svitlo j dobro spryjmajesia vako. Liudej pryvabliuje zlo j rozpusta,
bahatstvo ta vlada. Znyyvy Ranataku, my ne znyymo mijony inych volodariv, jaki drimaju
v duach rabiv. Ni, ni, synu mij, my zrobyly vse, o mohly, aby planeta ne zahynula. My choemo,
ob narody Zemli maly vlasnych vodiv, uenych, jaki povoli, protiahom vikiv nestymu jim zerna
Istyny, formuvatymu dui vysokych kosminych istot. Tomu nam dovodysia kydaty ridnu planetu, uvjazniuvaty vlasnyj rozum i jestvo v tilo zemnych liudej. Nam nelehko, moe, e vae, ni
liudiam Zemli. My, jduy po planeti, ne korystujemo syloju svojeji vityzny, ne majemo prava na
ce. Lye inkoly zvuy v naij svidomosti poklyk dalekych druziv, bakiv, brativ. Teper ty zbahne,
zvidky uvsia tobi holos u chvylyny zneviry. To buv mij holos. Nai dzerkala steyly za toboju z
dytynstva. Ja bayv tebe v rabstvi, v zneviri, v radosti, v hori. Ja viduvav konu dumku tvoju, ja
sercem pryjmav koen bi tvij, synu mij
Ale vse ja ne zbahnu Navio takyj dyvnyj liach? movyv Vajvasvata, niby prokydajuy z vakoji zadumy. omu ne mona bulo meni pity zvidsy doroslym?..
Ja ve skazav tobi, o cioho ne mona robyty, movyv Uyte. Treba staty liudynoju
zemnoho kruha. Treba narodytysia sered nych, vyrosty, yty jichnimy boliamy, znaty jichni potreby. Takyj zakon postupu. Liudy ve maju vlasnu voliu j svidomis. Staty jichnim vodem,
pryjovy z syloju uoji sfery, rujnivno. Takyj vo das jim znannia, nad jakym vony ne zmahalysia, ne stradaly, jakoho vony ne ukaly, vono vvijde v jichniu su, v rozum, jak neporunyj zakon,
a ne yve piznannia, vono bude ne rozkvitanniam vlasnoho jestva, a holosom nebesnoho despota.
Tomu dlia tebe bulo pidibrano novonarodene dytia na dalekomu Atlantisi i zjednano z joho rozumom tvoju su. My ve davno vmijemo na ukri robyty vlasnych zastupnykiv. Potim baky dytyny
pomerly. Ja dovho ukav novych rodyiv. Zretoju, na velykomu ostrovi meni spodobalasia prosta
simja. Anura j Divara ne maly ditej i palko mrijaly pro nych. Vony buly esni j praciovyti. Ostriv
buv nebahatoliudnyj. Na niomu dytynstvo tvoje malo projty spokijno Vse ine ty znaje A teper
dosy. Ty vtomyvsia, spoy. Podumaj, zoseresia. Te, o ja rozpoviv, lye potovch do diji. Vse

ine v tobi. Vono probudysia, koly ty zustrinesia sam z soboju. Koly smertnyj pobay bezsmertnoho. Teper ja jdu. dy mene

ukra stara vid zemli. Jiji liudy mandruju mi zoriamy. Jednajusia z inymy sferamy.
Korystujusia energijeju dumky j prostoru. Viduvaju jednis Bezmiru tak, jak liudy Zemli baa
barvy predmetiv. yteli ukry bezsmertni.
Ty zdyvovanyj? Ja pojasniu. yttia Vsesvitu vseosiane. Vono vine. Okremi projavy joho,
jak chvyli v okeani, plynni. Mona hovoryty pro poatok vynyknennia chvyli j kine, jak pro yttia
pevnoji formy. A substancija, o vvijla v tu chvyliu, zalyajesia. Lye jedyne yttia Bezmiru
nevmyrue, nezminne v praosnovi, a konena forma joho vynykaje j rozpadajesia.
Rozumna istota, usvidomyvy sebe, vidbyvy v svojemu rozumi svitobudovu, prahne zalyyty
viduttia svojeji nepovtornosti, tobto yty zavdy. Ce baannia vsioho suoho. Doky istota ne
zmoe svojeju voleju onovliuvaty formu vyjavu vona smertna, vona znykaje.
Ta evoliucija nemynue vede rozumnu istotu do kosminoji mohutnosti, koly rozum sam sobi
tvory neobchidnu formu, vidpovidno do potreb vyjavu. Tak je na ukri. Tak bude j na Zemli v
dalekomu majbutniomu.
Koly vynykla neobchidnis dopomohty zemnomu kruhu, grupa druziv Evoliuciji z ukry prybula siudy. Ale v nas ini elementy substanciji, ina napruha syl, ina forma. Syloju krijaakti
tvoriaoji dumky bulo stvoreno naych dvijnykiv dlia praci na Zemli u formi liudej. Tak porodenyj i ja, i ty, j ini nai braty. Naa forma te ne vina, cho i dovholitnia. Znajuy zakony
onovlennia, mona prodovyty yttia zemnoji obolonky na tysiaolittia. Ale vse nastupaje kine.
Todi znovu stvoriujesia novyj zastupnyk. Vin prodovuje diju poperednyka.
Ale ja ne pamjataju, Uyteliu. y ja ve dijav tut, na Zemli?
Dijav. Narodyvy v Atlantisi, ty vtratyv tymasovo staru pamja. Povnistiu jiji zberihaje
Liudyna ukry tvij vyyj dvijnyk. Nastupy as ty zhadaje. Nyni cioho ne treba.
A teper oblyymo mudris znannia. Nastupyv as bytvy. Pryjmy Vsesvit, jak vinu domivku,
jak bezmenu dorohu podvyhiv, jak rozkvitannia jedynoho dreva yttia. Vse ine zbahny bez sliv.
Vako liudiam zemnoho kruha. Vony plutajusia v chaach kutiv ta baa, zachlynajusia
vid zloby j nenavysti, vlastoliubstva j adoby nasolod.
Proces padinnia tryvaje, zahrouje samij evoliuciji planetnoho yttia. Nai aparaty pokazuju
zahybe ostroviv Atlantisa nablyajesia. Treba pospiaty, Vajvasvato.
Ty povernesia nazad. Zbyratyme liudej, jaki zhodni pity za toboju na novi zemli. Zaklykaj,
popereduj! Chaj jich bude nebahato, ale vony stanu osnovoju novoho narodu. Tobi dopomou
druzi, jich dosy, my vkaemo tobi pa nych. Vy projdete po ostrovach Ruta j Dajija i proholosyte
voliu Kosmosu. Chto zrozumije, chto pide za vamy Vriatujesia. Doky e je as chaj vychodia z neasnoho kraju
Uyteliu, v Ranataky i joho erciv velyka syla. Vony mou znyyty mene i liudej, jakych
ja znajdu
Ne znya. veta-Dvypa das vam svij yt. Nichto ne torknesia naych poslanciv. Ty
zdobude sylu pronykaty kri prostir, ty stane nevydymyj i nevrazlyvyj. Koly liudy zemnoho
kruha te stanu takymy. Koly Dovhi liachy, mij synu, na cij planeti, bahato sumnych ertv, bez
jakych mona bulo b radisno tvoryty v ridnij sferi. Ta rozumni istoty ne sumuju. Vony jdu tudy,
de najvae, de evoliuciji zahrouje padinnia. Taka volia jedynoho yttia.
Ty bude samotnij sered liudej. Jim nemolyvo pojasnyty vse. Lye astku znannia spryjmu
vony. Vse rozvyvajesia ne odrazu. I derevo zrostyty treba pryklasty bahato praci. A liudka evoliucija ce vinis. Hotujsia do vinosti, Vajvasvato.
Navaj pominykiv. Kly ditej. Po jasnych oach ukaj hriaduych vodiv narodu. Ditiam
mona daty bie. Vony lehko pryjmaju spine volodinnia reamy, vony rozumiju jednis, vony
ysti sercem. Vony ponesu tvoji zapovity v kazkach i legendach. uje, Vajvasvato? Zakony ne
zbereusia, vony budu spotvoreni liumy. Ale jich jasnyj voho, jich pravda iskramy zalyysia v

pisniach i kazkach. Ti iskry ne pohasnu nikoly.

Mynu tysiaolittia. Opustiasia na dno okeaniv ostrovy i zemli. Novi zemli pidijmusia z
morkych lon. Projdu u plyni vsevladnoho asu plemena, narody j rasy, ukajuy mety. Vony znajdu jiji koly, synu mij. Znajdu, jako ne schyliasia pokirno pered idolamy bohiv, tym zhasyvy
vlasnu sylu uka. Ta volia evoliuciji nevmolyma. Kri tovu zla j temriavy probjesia vona v zatumaneni sercia, ob metnuty jich znovu v buriani pouky. Idy na tu vaku steynu, Vajvasvato!

Zabuv lik Vajvasvata dniam i noam. Vychorom kotyvsia dlia nioho as, nasnahoju navannia, nezmirianymy hlybynamy kosminych pizna.
Konoho dnia Uyte viv joho v ystyj nevelykyj prytulok na loni hir. Magnetynoju syloju
dumky vin povoli rozkryvav prychovani syly Vajvasvaty. Potuni chvyli nezrymych energij pronyzuvaly tilo, inkoly zdavalosia, o vono ne vytrymaje, roztane, spopelysia j polety chmarynkoju,
v nebo. A potim chvylia vidkouvala u bezvis, nastupala polehkis, i pislia toho niby tonki struny
zjavlialysia v serci Vajvasvaty, brynily pereduttiam novoho rozuminnia yttia.
Odnoho razu Vyte skazav:
Nezabarom proannia. Chodimo do Holovnoji vei.
Tak vydko? zitchnuv Vajvasvata, sumno dyvliay na Vytelia. Zovsim dytiayj vyraz
zjavyvsia v joho synich oach. Dyvno bulo bayty ti prozori juni oi na muniomu oblyi. Uyte
z liubovju dyvyvsia v nych, movav.
Potim lahidno movyv:
I v zemnomu tili ty zberih dytiae serce, Vajvasvato. Takym pamjataju tebe zavdy. Takym
i vidpuskaju tebe v buriu. Pamjataj, synu, o lye dytiaomu serciu naley vidkryty bramu Istyny.
A teper chodimo. ukra vidkryje tobi oblyia svoje. Ty spalachnuv ohnem ekannia. Tycho.
Sliv ne treba.
Vony vvijly v nevelyki vorota. Dveri odrazu zaynylysia. Lunkymy korydoramy v pimi viv
Uyte Vajvasvatu po merechtlyvych sribliastych znakach na stini.
Potim zvuky krokiv rozkotylysia popid vysokoju steleju. Pevno, korydory skinylysia. Uyte
zupynyv Vajvasvatu. Vziav za ruku. Poulysia slova. Vony buly promovleni v dumci, bezzvuno:
Zalyajsia tut. Ja pidu. A ty napovny velyiu Bezmiru. Sluchaj, dumaj, dyvy. Sta astkoju ciloho. Sta krapleju Okeanu
Uyte odstupyv. Vajvasvata zalyyvsia na samoti. Hlucha tya otoyla joho stinoju, nepronyklyva pima plyvla vsiudy. Potim u prostori vynykly jaskravi barvysti ciatky, schoi na iskry,
vony jednalysia v arivni prekrasni kvity, vizerunky i tkaly, maliuvaly na temnomu tli tremtlyvyj
zorianyj pokryv jakoji vselenkoji tajny. Toj pokryv chvyliuvavsia, dychav, niby vid zitchannia
kosminoho vitru. Poulysia nini, krytalevi, lunki akordy nezemnoji melodiji. Potuni chory dytiaych holosiv vlylysia v harmonijnyj potik, i Vajvasvata uttiam sercia vlovliuvav znaennia
tryvono-radisnoji pisni Kosmosu.
Vyjly v pole davno my,
Zarostaju steyny zirkamy.
Otyj dim roztaje
I ezaje v potoci Buttia.
Tiaka noa zerna,
Ta nyva budu liubi,
My zberemo vroaj
Tajemnyci, liubovi, nadij.
My naadky Vohniu,
My ne znajemo v praci spoynku.
Vajvasvati zdajesia, niby z nioho spadaje jaka pelena. Vin vyrostaje, siahaje pleyma zirok,

vdychaje moroznyj prostir Bezmiru, spovnenyj zorianym pylom drevnioho Molonoho liachu.
Rozum hlyboko spryjmaje vely pisni syniv Bezmiru, rozdilenych neosianymy okeanamy asu,
rozdroblenych nejmovirnymy prirvamy Prostoru.
Jak zjednatysia? Jak obijniaty Bezmir? Ne zaspokojisia Rozum na menomu, ne zupynysia
napivdorozi!
Vidluniuje pisnia Syniv Vohniu, kotysia vdalynu Vsesvitu. A nazustri jij lehotom ninym,
rytmom yttiedajnym plyne arivne slovo nadiji. Joho spivaje Maty, o naroduje i posylaje na
podvyh.
Dity moji, liubi moji,
Sijai j pisennyky!
Zerna moji, dumy moji
Ja daruvala vaym serciam.
Ja dala vam v dorohu
Podarunky udovi
Vucha utlyvi, oi vydiui,
Rozumu dar promenystyj!
A v tajemnomu schovi
Najniniyj darunok,
Nepovtornyj darunok
Serce iskra moja!
Ja kryu navzdohin vam:
Ne zabute pro serce,
Ly po niomu v tumani
Vidukajete pu
Sribnymy peredzvonamy poplyvly arivni zvuky v bezvis, zhasly. Vajvasvata tremtiv vid ahuoho pereduttia oho tajemnoho j baanoho.
I o u filetovij temriavi neba spalachnula jaskrava zoria.
ukra! zadzvenilo v svidomosti.
Zoria stala dyskom, nablyzyla. omu vona taka blyka, taka ridna? Vyrostaje planeta, povino obertajesia; zakryvaje prostir.
Blyskavycia rozpanachuje neprozoryj pokryv. Kolyusia sribnolysti dereva, kupaju vity v
nino-lazurnij vodi. A na berezi Vajvasvata bay posta Liudyny. Hubliasia formy v lehkomu tumani, zolotymy chvyliamy hraje volossia, a oi mudri j peani zahliadaju u duu Vajvasvati.
Vin lety do tych oej, choe zahlybyty u nych, staty jichnioju iskroju. Vin zhaduje, zhaduje!
Ce vin sam u mynulomu!
Ce vin sam u majbutniomu!
Plyve tya bezmovnosti. Jednaje darunkom vserozuminnia dvoch rozriznenych brativ.
Ja ty, skazav Vajvasvata.
Ty ja, zitchnuv dalekyj. astky jedynoho sercia. Doky my v rozluci ja ne maju
spokoju. Rozum mij krajesia tvojeju tryvohoju, serce moje klekoe hnivom tvojim, bolem tvojim,
oi moji spovneni kryvavymy zahravamy tvojich vydi i bytv. Ta jdy dali, brate. My lye lanka v
bezmenomu potoci. My vykonujemo voliu potoku.
Zberey mij bi, moju liubov, skazav Vajvasvata. Koly ja povernusia v inij podobi
vidkryj meni velykyj kruh projdenoho. Ja ne chou zabuty nioho
Zbereu, skazav dalekyj dvijnyk. Idy v yttia. Ne sklady zbroji rozumu, ne opusty
ruk, ne znevirsia v zradi. Vse prochody, vse miaje, lye neskazannyj zapovit Kosmosu vino
zvuy: objednaty svity polumjam Liubovi. Iskry vohniu siaju vsiudy ne propusty, ne zahuby.
Pisniu pidtrymaj, munis vidzna, yris vysluchaj, liubov vlyj u svoje serce. I lye zradu odsiy i
rozvij popelom za vitrom bytvy! Ty uje, Vajvasvato?
uju! skazav Vajvasvata. e odno slovo. Maruira
To tajna tvoho sercia, usmichnuvsia dvijnyk. Chiba ne skazav tobi Vyte? Zapytaj

sam sebe
I ty te ne choe skazaty?
Ty ve davno rozhadav jiji, brate! A teper pora. Doroha klye!
Vin pryvitno pidniav trepetni ruky. Synie polumja polylosia z joho oej.
Bila zapona tumanu pokryla krajevyd planetnoho kruha. Perlamutrovoju sferoju velyno poplyvla ukra mi zirkamy. Zahubylasia v rozmajitomu potoci nebesnych iskor.
Chto torknuvsia plea Vajvasvaty. Tychyj holos Uytelia movyv:
Syla Kosmosu v serci tvojemu. Chodimo, Vajvasvato, do starych. as ostannioji bytvy
nastav

Odnoho veora Ranataka pryjov do kimnaty doky. Temnoju tinniu stojav bilia dverej,
movav. Maruira tryvono pidvelasia, tuliay syna do hrudej. Tini vid briv padaly na bakovi oi,
pohliadu ne vydno bulo, ta v tych ornych jamach blyaly hrozovi iskry.
Chaj slunycia vyjde, nareti movyv Volodar. Maruira tremtiaymy rukamy peredala
teplyj zhortook slunyci.
Onali, vyjdy. Pryspy Ani
Onali poklonylasia Volodariu, prudko, niby kizka, metnulasia v susidniu kimnatu.
Maruiro, pochmuro skazav Ranataka. Tiakyj udar vpav na Atlantis
o take? ledve utno vymovyla Maruira.
Kohorta Vajvasvaty zahynula
Ni! zakryala Maruira. Ni! Ty nepravdu skazav! Cioho ne moe buty!
Tak! udarom molota prozvualo zapereennia. Zamovkny i sluchaj. Nai magini
dzerkala bayly bytvu. Kohorty nema. Nae vijko v Elladi vidstupaje nazad.
Syni zemletrusy, pidzemnyj voho znyyly vsi vimana j ahnita. Teper navi nikemni yteli
Afin mou bezkarno peresliduvaty mojich vojakiv! O prokliattia! Ruka veta-Dvypa zanadto
dovha! Ta Ranataka ne zdajesia. Joho nenavys ne maje me! Maruiro, nastav ostannij as!
Maruira, blida j pomertvila, bajdue proepotila:

 o ty e vyhadav, baku?
Ranataka schylyvsia do doky, oi joho zahorilysia? mstyvi vohnem.
Vony dumaju, o peremohly mene! Vony baaju zabraty v mene sylu j mi! Ta Ranataka
e maje sylu. Ja zviniu pidzemni stychiji vohniu, ja rozkuju tajemni syly atoma v serci zemnoho
kruha. Planeta rozletysia na astky
A ty? promovyla Maruira, viduvajuy, jak cholodna chvylia achu plyve poza spynoju.
Kudy podinesia ty, Volodariu?
My perejdemo v carstvo Pirjastoho Zmija, hordo skazav Ranataka. Lebi ne poverne
sobi svojich kryl, pi! Ja j dali budu Volodarem miridiv du u carstvi tinej!
Ty zboevoliv, baku, hirko vidpovila Maruira, pryklavy ruky do hrudej. Ty mary
vid nenavysti. Zamachujesia na krasu yvoho svitu, choe perejty v prymarnyj svit! O schamenysia! Zupyny chvyliu zloby!
Ranataka rizko vidstupyv vid neji, proypiv liuto:
Ty ne dostojna buty dokoju Pirjastoho Zmija. Ty napojena vyhadkamy nikemnych provisnykiv liubovi. Todi zalyajsia v sviti chymer i spodiva! Ja voleju i syloju svojeju zrujnuju planetnyj kruh, ob stvoryty novyj pokirnyj meni j viddanyj do ostannioho atoma! Ja zalyaju tebe.
Sydy j dy kincia!
Ranataka kruto povernuvsia, pryvydom vyplyv z kimnaty. Daleko v perechodach palacu
vidlunaly joho kroky. Zapala tya. Lye z-za dverej susidnioji kimnaty ulasia kolyskova pisnia
Onali.
Ty rosty, vyrostaj,
Jasne sonce striaj,
Pide v zorianyj kraj
Po sumnij, nepryvitnij Zemli
Maruira opamjatalasia, u vidaji zalomyla ruky, movazno zvertajuy u prostir. Chto dopomoe? Chto zupyny achlyvu voliu Ranataky? Vin choe pohasyty jasne sonce, nadiju j radis
vsioho yvoho! Vin choe kynuty v morok pervisnoho chaosu potik yttia, jakyj takoju vakoju
dorohoju vyjov do obrijiv ducha!
Vona tycho proynyla dveri do susidnioji kimnaty. Onali pidniala ruku, zasterihajuy.
Spy?
Spy, hospodyne. Vsmichajesia. Moe, hrajesia z duchamy radosti
Berey joho. Zamknysia. Nikoho ne puskaj. uje,
Onali?
uju, hospodyne. Ta o stalosia? Meni strano
Movy, Onali. Ja sama e ne znaju.
Maruira chutko popriamuvala do vychodu. Vona pidnialasia pa pokrivliu palacu. Nebo
chmurylosia hrozovymy chmaramy, na obriji myhotily blyskavyci.
Ngala sydiv u prochodi mi dvoma riadamy jaykiv, de buly skladeni drevni rukopysy. Maruira natknula na joho skulenu posta, poklykala.
Ha? Chto ce? zliakavsia uyte. A, to ty, Maruiro? A ja ukaju. ukaju pojasne
tomu, o tvorysia nyni. Ty viduvala, jak strano dryala zemlia pozavora? Dva chramy zrujnovani. V okruhach bidnoty zavalylo tysiai liudej
Uyteliu, skazala Maruira, sidajuy bilia nioho. Vona provela pestlyvo paciamy po
joho chudij ovtij oci, zitchnula. Uyteliu mij. Ve ne treba hadaty. Nyni do mene prychodyv
Ranataka
Prychodyv? oho jomu treba?
Vin skazav, o Vajvasvata zahynuv. I vsia kohorta Atlantisa. Vin skazav, o vijko,
poslane suproty Ellady, vtikaje nazad
A-a! Kalaura pidniala me spravedlyvosti, zakyvav holovoju Ngala. Ja znav Znav!
Uyteliu, proepotila Maruira. o dijaty? Jak yty bez Vajvasvaty?
Bez nioho? Ty pravdu skazala, doniu. Nema dlia oho yty, koly znykaje svitlo. Ale chto

perekonav tebe v smerti mua? Lye slovo Ranataky? o movy

serce tobi?
Serce stukaje vin yvyj, uyteliu! Serce klye
joho
To vir serciu, Maruiro
Uyteliu, chaj bohy blahoslovlia tebe. Ty rozvijuje moju tryvohu. Ja budu daty. Ja viriu,
o vin pryjde. Tiky odne bentey Ranataka pohrouje, o zrujnuje planetnyj kruh. Vin kae,
o vyklye do diji schovanu sylu atoma. Neve ce molyvo?
Ngala zavmer vid nespodivanky. V zatumanenych oach zablyaly iskry hnivu.
O, Maruiro, to ne pusta pohroza. Zloba maje velyku sylu. Ty ne dyvy, o kruh takyj velykyj. Vse mona zrujnuvaty. Rozum buduje i rujnuje. Ta budemo viryty
Uyteliu! Ne daty, dijaty treba. Tut, na pokrivli, je vimana. Ja maju kliui. Zbyrajsia, ja
vimu dytia, slunyciu i vteemo.
Kudy, Maruiro?
Na schid. Tudy, de schody sonce. De veta-Dvypa Oi Ngaly znovu pomianily.
Kudy meni, Maruiro? Ja lye podoba liudyny! Vytiahne na viter rozviju, jak porochniava. Lety sama. A ja lyusia bilia knyh. Tut i zahynu
Uyteliu, ja ne pokynu tebe
Ne treba Maruiro. Na novij dorozi potribni munis, syly Ja vtratyv jich Chiba v nastupnych yttiach voskresne mij duch A teper ni Idy, doniu Idy
Maruira sumno povernulasia nazad do svojeji kimnaty. Dovho stojala bilia vikna, dyvylasia
na daleki spalachy hrozy. Ve ulysia lunki udary hromu, syniuvatym siajvom palachkotily vysoki
vei.
Potim vona riue pidijla do nii, vytiahla teplyj pla. Sklala na kupu dytiai peliuky, chutrianu zaponu, vse zahornula u vuzol. Distala skryku z Vsevydiuym Okom. Navpyky pidstupyla do kimnaty, de spalo dytia. Pora budyty. V hrozu mona nepomitno proletity nad mistom.
Potim vidpoyty i erez more. Zavtra vony budu na zemliach Atlasa. Vona letityme na schid.
Koly Vajvasvata yvyj, to zustrine, de b ne buly vony, A jak ni chaj ui zemli pohlynu jiji
prach
Rozdumy Maruiry zupynyv dyvnyj elest. Poulysia niby zvuky slabkoho rozriadu hrozovych
iskor. inka zliakano ozyrnulasia. Bilia stiny stojav Vajvasvata. Temno-zolote volossia bulo nepokryte, posta obliahav prostyj synij pla. Vin dyvyvsia na druynu nino j schvyliovano. Movav.
Vona tycho skryknula, schopylasia za dveri. Prostiahla ruku vpered, niby zachyajuy.
Ty mertvyj? Ty pryjov iz svitu tinej? omu movy?
Vajvasvata chutko nablyzyvsia do neji, poklav doloniu na jiji oku. Vona zdryhnulasia.
Ne bijsia, ajko moja. uje yva krov strumy v tili mojemu? Ne mertvyj ja. vetaDvypa vriatuvala mene
Vona provela paciamy po joho volossiu, po oach, torknulasia vysokoho ola. Zatremtila vid
hariaoji chvyli, o zalyvala jiji hrudy, rvalasia rydanniam z sercia. Maruira palko obniala
Vajvasvatu, niby bojalasia znovu vtratyty joho, ciluvala oky, yju, syni ruky.
Pryjov, ulysia sudoroni slova. Pryjov, mij jedynyj Sonce moje yttia moje.
Vajvasvata pestyv jiji orno-syni kosy, vdychav ninyj nepovtornyj zapach jich, dumav pro
nedavnie nejmovirne vydinnia ukry, koly dalekyj Brat skazav: rozhadka Maruiry v serci tvojemu! Vin skazav pravdu.
Maruira pohlianula na mua, zoriamy blyaly jiji zaplakani oi. Vona tryvono proepotila:
Jak ty projov? Velyka storoa. Tebe mou pobayty. Ranataka schopy. Ade ty povernuvsia bez kohorty
Maruiro. Nichto ne schopy mene. veta-Dvypa dala meni taki syly, jaki nepidvladni Volodariu Atlantisa
Ja zbyralasia vtikaty. Ranataka choe zrujnuvaty planetnyj kruh
Ce jomu ne vdassia. Lye Atlantis zahyne. Ta e je korotkyj as. Treba poperedyty liudej.
A ja, Vajvasvato? Na syn Ani?
Zalyajtesia tut. Skoro ja zaberu vas. Tiky tycho. Ni slova. Bu hotova konoho dnia

 Choe pobayty syna?

Pokay, zore moja. A potim ja znyknu. Daj meni Vsevydiue Oko. Budu steyty za toboju.
Stane nebezpeno pryjdu

Nad ostrovamy Atlantisa prokotylysia urahany. Dribni ostrovy na pivnoi potonuly v okeani,
hlyboki triyny rozkololy v bahatioch misciach Rutu j Daiju. Stovpy dymu j vohniu pidnialysia
nad vulkanamy. Na majdanach mist, u selyach zjavylysia proroky, pokryti kiramy muskusnych
bykiv. Na palyciach vony trymaly znak Soncia. Pidijmajuy ti znaky vhoru, proroky kazaly:
aa zloynstva perepovnena. Dolia Atlantisa zaverena. Vyjdy, narode, z prokliatoji zemli. Chaj vpade kara na ornych akluniv, o zhabyly zakon liubovi j svitla. Chto uje riatujsia!
Liutuvaly vojevody Ranataky. Za nakazom Volodaria zahony ozbrojenych erciv Pirjastoho
Zmija hasaly po liachach Atlantisa, ob spijmaty buntariv. Ta poslanci Soncia znykaly tak samo
tajemnyo, jak i zjavlialysia.
Jurby liudej kotylysia po dorohach, ukajuy riatunku. Bahato liudej perebyralysia erez tepli protoky na zachid, na velyki lisysti zemli, ne zaseleni nikym. Vony naspich buduvaly tam selya, vyrubujuy vikovini chai sered bujnych rik i yrokych ozer.
Ini valom skouvalysia na schid. Latuvaly korabli, ovny, vychodyly v more. tormy kydaly
ti blaheki posudynky u vychor stychij, topyly v bezodni. A novi ukai astia vse kotylysia j kotylysia do bereha, blahajuy uynekych moriakiv perevezty jich na zemliu Atlasa.
akluny j erci Pirjastoho Zmija v ti dni zibralysia v palaci Ranataky. V hlybokomu pidzemelli vony zustrilysia z ornym Volodarem, jakyj rozkryv pered nymy doliu zemnoho kruha. Najstarii tajemno hotuvaly dyvovyni reovyny, jakymy Ranataka chotiv vyklykaty rujnivni syly.
Maruira ne vychodyla ni v sad, ni do Ngaly, ob ne vyklykaty pidozry. Hoduvala syna,
spovyvala joho, peredavala Onali. A potim stojala bilia vikna, neporuna, jak statuja, prysluchajuy, prydyvliajuy. Moe, pryjde Moe, zjavysia, jak blyskavycia, jak promi svitanku
Odnoho ranku v kimnatu vdersia Ranataka. Za nym stojaly dvoje ochoronciv u bahrianych
plaach. Maruira jak pobayla jich, tak i zacholola. Vona zbahnula, o bako znaje pro vse. Kynulasia do dytyny, zakryla jiji soboju, jak ptaka, zakryala strano:
Ne dam! Ne smij!
Ranataka odirvav jiji vid dytyny, vidipchnuv Onali. Hrizno zareviv:
Sama sebe vydaje! Zradnycia! U tebe buv Vajvasvata. Vin povernuvsia zi schodu sam, bez
kohorty. Vin zavdav udaru Atlantisu! De vin kay?
Ne znaju! peresochlymy hubamy proepotila Maruira, zakovano dyvliay u hrizne
oblyia Volodaria. Ne znaju, ne bayla
Brechnia! Joho bayly v bahatioch mistach Ruty j Dajiji! Vin pidburiuje er! Vin hotuje
zhubu meni. O joho diaka za moju lasku! De vin?
Ne znaju
O pidle simja! skrypnuv zubamy Ranataka. Ni, ne z moho jestva ty porodena! Moja
nehidna inka pryjniala v lono voroe zerno! Vimi jiji! Slunyciu j malu hijenu te! U Veu smerti!
Volodariu! prostohnala Maruira. Zupynysia. e je as. Moe, ostannia my. V tebe
je syly veta-Dvypa zupyny rujinu
A-a-a! strano zareviv Volodar, obpikajuy pohliadom doku. Ty viddala serce
mojim voroham! Ja viduv ce davno! Sluhy! Vedi jich. Odnu ni vony budu u Vei smerti. Ne
skau uranci v ertvu! uje? V ertvu Pirjastomu Zmiju!
Temno na vei. U vuke vikno zahliadaje cholodne oko misiacia. Svye viter. Povzu po
nebu chmaryny, kovtaju zori, a vony znovu vyrynaju z polonu, pryvitno merechtia.
Maruira chody po kamjanyci, pryhortaje Ani do hrudej. Dytia spy, smino pliamkaje hubamy, o burmoe. O nevynna dua! Ty ne vidaje, jake lycho navyslo nad toboju! Navio vona

zalyylasia v prokliatomu hnizdi? Navio posluchala mua? Teper siudy ne probjesia nichto, riatunku ne daty.
A vtim omu vona pealysia? Vsia zemlia hyne kochana zemlia bakiv. Ve ne zijde
nad neju sonce, ne elestitymu vity derev, ne spivatymu ptachy na svitanku. Ne projdu bujvoly
po yrokych nyvach Atlantisa, prokladajuy masnu boroznu dlia posivu, ne hratymusia dity v pisku nad morem, ne stohnatymu materi vid muk narodennia, ne spivatymu divata liubovnych
pise. V lono vod, v nezmiriani prirvy liae pryreena zemlia.
Maruira zupyniajesia, dyvysia na skulenu posta Onali, jaka hornesia v lehekyj pla,
tremty vid cholodnoho vitru.
Tobi strano, Onali? Skay? Ty ne choe vmyraty?
Meni strano uriv, hospodyne. ujete bihaju. Ja due bojusia jich
O durneka! Ja pytaju pro smer. Ade zavtra nas ue ne bude.
Hospodyne, zitchaje Onali, ja ve hotuvala do smerti. A vona ne pryjla. Ty todi
vriatuvala mene. A teper pryjde vin bilyj hospodar Vajvasvata
O jakby-to, Onali! Jakby
Pryjde, hospodyne, zapevniuje Onali. I synok Ani vyroste, stane munim vojakom.
ujete? My pidemo daleko na schid. Tam udovi zemli, hospodyne. Tam syni ozera, husti lisy.
Tam vysoki, vysoki hory j burchlyvi riky. Ja bayla jich uvi sni
Tycho, Onali Niby krebesia chto u dveri
Ni To poulosia
Moe, za namy?
e daleko do ranku
Ni, ni Ja uju um Tut, za viknom
Teper uju i ja, hospodyne
Temna ti zakryvaje svitlo misiacia. Vjazni zliakano tuliasia do stiny. Jasnyj oval vynykaje v
kamjanij stini. V holubomu tumani zjavliajesia u vjaznyci posta Vajvasvaty. Skryknula Maruira,
pochytnula. Onali pidchopyla dytynu. Ani prokynuvsia, zakryav.
Tycho, proepotiv Vajvasvata. Tycho, bo pouju. Ve palac otoenyj vartoju. Napohotovi ahnita. Dobre, o chmary na nebi. Jakraz zakryly misia. Pora
Onali zakolychala dytynu, o prymovliajuy. Maruira metnulasia do mua, schopyla joho
za ruku. Vid nioho pachlo hrozoju j cholodom.
Kochanyj! A jak e my? Jak vyjdemo?
Za stinoju velykyj vimana. Chutko. Davaj dytia! Onali pidniala dytia do otvoru. yji ruky
pryjnialy
Ani. Vajvasvata pidniav Maruiru na duych rukach, pomih jij staty na pidvikonnia. Vona hlianula vnyz, achnulasia. Vimana prytulyvsia bilia Vei smerti, synyj viter kolychav joho, jak oven
u mori.
Strybaj, vladno proepotiv Vajvasvata.
Vona zapliuyla oi, vpala na o mjake. A koly pidvelasia, poriad z neju ve sydily Onali z
dytiam na rukach i Vajvasvata. Neznajomyj suputnyk dyvyvsia vpered, viv letiuyj oven kruto
vhoru.
Majorily chmary dovkola, chytalysia zirky u vysokosti. Maruira zapliuyla oi, trymajuy
synu ruku mua v svojich rukach. Movaty, bo znovu rozvijesia radisna my, bo znovu vse stane
maroju.
Maruiro! Ve daleko horod Zolotych vorit. My nad okeanom. Ne bijsia. Nas ne doenu
Vona znemoeno dyvysia v joho oblyia, torkajesia kinykamy paciv hariaych vust
Vajvasvaty.
Ja bojusia, ob ce ne stalo snom
Son pozadu, jedyna moja, skazav Vajvasvata. Lye teper nastalo probudennia. Hlia
tam unyzu morki korabli. Na nych my prybudemo na zemliu Atlasa. Ja zibrav nove plemja.
Sered nych sijai j rybalky, vojaky j erci Vsi, chto vmije liubyty j baaje svobody. My pidemo na
Schid, tam zapalymo novyj voho. Hrizne znannia rujnivnych syl bude zachovane na bahato ty-

siaoli. Vono zrujnuvalo Atlantis, bo dalo sylu, ne pryepyvy liubovi. Nai naadky znovu vidkryju tajemnyci atoma j zerna. Vony ne povtoria zloynu volodariv Atlantisa
Maruira pohlianula nazad. U bahrianij dalyni kluboyly chmary, Atlantis propadav u mli.
Bi pronyzala serce inky, ale vona ne vykazala joho. Lye sliozy pokotylysia po jiji okach, vydajuy tuhu dui. Vajvasvata pomityv blyskui iskry na vijach druyny, zitchnuv.
De i ni zalyylosia yty Atlantisu, proepotiv vin. Vsi, chto ne poviryv poperedenniu, ne vriatujusia.
Na schodi zjavylasia roeva smuha svitanku. Maruira vidvernulasia od zachodu i ve dyvylasia lye tudy, de malo zijty sonce novoho dnia

e cilyj de plyvly vtikai erez more. Vveeri prystaly vony do pianych berehiv Atlasa.
Tut Vajvasvata nakazav vychodyty na bereh, vyvodyty konej, vjuyty prypasy.
Dity sturbovano pytaly bakiv:
A omu my schodymo na zemliu? Tak cikavo plysty.
Baky vidmovuvaly, zanepokojeno pohliadajuy na zachid.
Ily cilu ni ne spoyvajuy. Na svitanku zupynylysia na vysokomu hirkomu perevali. Tut
rozvjuyly konej, pustyly pastysia mi kaminniam.
Na pivnoi roevym blyskom krasuvalasia vysoka veryna Atlasa. Nye hrizno klubylysia
chmary.
Zmoreni liudy liahaly spaty. Chto v pochidnomu nameti, chto prosto tak, proty neba. Lye
Vajvasvata, rozpalyvy bahattia, ne spav. Dyvyvsia v nevtomne polumja, dumav. I olo joho prorizuvalosia zmorkoju velykoji peali.
Maruira ta Onali z dytiam spoyvaly v nameti. Ani, rozkryvy bezzubyj rotyk, usmichavsia,
zdryhavsia vvi sni. A maty joho dyvylasia na hrizne nebo, o vydnilosia v otvori nameta, prysluchalasia tryvono.
I o kolychnulasia zemlia. De nedaleko zairaly koni. Maruira skoyla z posteli, vybihla nadvir. Vajvasvata stojav na poven zrist, dyvyvsia na zachid. Na obriji povzla orna mla, prorizana blyskavyciamy j bahrianymy polyskamy.
Znovu zatriaslasia zemlia, niby v mukach narodennia. Maruira pochytnulasia, schopylasia
za plee mua.
Muu mij, proepotila vona. Ja uju niby poklyk u prostori. Atlantis klye. Chto b ce
mih buty? Hliamo u Vsevydiue Oko
Vajvasvata kynuvsia do nametu. Zi skryky dobuv zapovitnyj krystal. Razom vony schylylysia nad nym. Kryvava zahrava merechtila v hlybyni Oka, hlucho hrymiv prostir.
Jaka ti promajnula v krystali, potim zjavylysia bezumni oi.
Ranataka! skryknula Maruira zliakano.
Ranataka! zlovisno povtoryv Volodar. Vin! Sam Pirjastyj Zmij zradenyj i pokynutyj! O ty, Vajvasvato, pereveryv mene u pidstupi! Ty ne zalyyv meni odnoho vimana! Ty zakryv meni liachy dlia vtei z bezodni achu, o vyruje tut! Ty zachopyv moju doku! Ty vede
mojich piddanych! O, prokliattia vam vsim! Proklynaju koen tvij krok! Proklynaju tu, jaka dily
loe z toboju! Proklynaju simja tvoje i plid reva jiji! Proklynaju vae majbutnie! Cha-cha-cha! Ty
hadaje, o pozbavysia mene? Cha-cha-cha! Ja jdu z toboju, Vajvasvato! V konomu z tvojich
suputnykiv yve Pirjastyj Zmij. Vin prokynesia, koly as nastupy! I ja znovu narodusia sered
tvojich obranych cha-cha-cha! sered obranych plemen!
Demone achu, suvoro skazav Vajvasvata, z alem dyvliay na Ranataku. Ty sam
poynaje posijane toboju. Ty znevayv zakon Buttia, zakon Liubovi. Pro jakyj pidstup hovory?
ym zahrouje? Znaju, o simja tvoje rozkydane v serciach liudej. Znaju, o povernesia e v
dalekych naadkach. Budu bytvy poperedu. Smer i ertvy Vse bude, pidstupnyj Pirjastyj
Zmiju! Tiky prokliattia tvoji daremni! Bilyj Lebi nevmyruyj. uje mene? Bezmir posylaje
jomu syly svoji. Vin zbere svoji kryla, zayvy rozterzane serce

 Nikoly! z nenavystiu proreviv Ranataka. Nikoly! A-a!.. Kine! Bezodnia rozkryvajesia!..

Spalachnulo polumja. orna ti Ranataky machnula rukamy, niby yrokymy krymy, i znykla. Prolunav ohlulyvyj hrim. Vajvasvata perevernuv krystal, zachovav joho v skryku. Movky
pohlianuv na Maruiru. Vona bula spokijna j blida.
Stalosia, proepotila Maruira.
Znadvoru ulysia kryky. Vajvasvata vyjov z nametu. Dorosli j dity zibralysia na hrebeni perevalu, lementujuy. Vsi dyvylysia na zachid. Zvidty kotylasia po dolynach sira blyskua chvylia,
zmitajuy po dorozi lisy, kaminnia, selya. Vydovye bulo nastiky hrizne, o liudy zamovkly.
My vasno vyjly na horu, proepotiv Vajvasvata. Okean zatopliuje zemliu
A zemlia dryala, stuhonila, nesla vidhomin strachitlyvych podij po vsiomu planetnomu
kruhu. I orni chmary maly na schid, vykreujuy blyskavyci v hrozach i urahanach.
Onali vynesla dytia z nametu. Ani prostiahav ruky do materi, smijavsia.
Ma ma bekotiv vin, drygajuy nohamy.
o tobi? nino zapytala Maruira. o tobi, synku?
Ani vymahaje moloka, serjozno skazav Vajvasvata, poklavy ruku na plee druyni.
Jomu pora v pu. uje, Maruiro? V daleku pu Vinu

asto-husto pro fantastyni tvory dumaju, jak pro svojeridnu naukovo-techninu programu,
jak pro te, o povynno obovjazkovo zdijsnytysia u majbutniomu. o , i taka fantastyka je. Ta
vona nedaleko siahav vid zvyajnoji populiaryzaciji tonych nauk. Na moju dumku, zavdannia fantastyky ley ne v sferi lye cych nauk, a j u sferi etyno-estetynij.
Fantastyka je katalizator myslennia, ferment naukovoho, tvoroho procesu v usich haluziach
rozvoju liudkoho rozumu. Konkretni obrazy toho procesu vyznaaje praktyna potreba suspistva.
Holovne nevsypua mrija pro bezupynnyj postup Liudyny. Koly ty, ytau, zbahne ce
moje zastereennia, todi ja ne zustrinu zvynuvaennia v nereanosti bahatioch mojich prypue.
Komu dejaki z mojich hipotez zdadusia kazkoju, komu stanu zernom dlia zroennia vlasnych dum. Ja budu aslyvyj, koly parosti rozkvitnu dlia spinoho blaha.
Dejaki z prypue je artivlyva, chymerna hra uma, deo perenesennia ujavnoho v
zvyni umovy dlia fokusuvannia vyslovlenoji dumky. Pryjmy, ytau, taki opovidannia, jak fantastynu formu, v jaku vlyto pevne etyno-estetyne pytvo.
I lye dlia nebahatioch viddanych, nezradlyvych syniv Mriji ja skau tycheko, maje
neutno:
Pisliamovu ja napysav dlia skeptykiv. Vony proytaju jiji i zaspokojasia. A ty ne vir meni.
Vir svojemu serciu. I koly serce skae tobi, o mona pobuduvaty muzynyj zorelit dida Hrycia,
o mona u naomu ytti zustrity chlopcia z Majbutnioho, o herojina Vila yve sered nas,
vono skae velyku pravdu. I chaj leginy skeptykiv ne pochytnu tebe v ciomu perekonanni.
Z cijeju radisnoju nadijeju ja j poslav svoji dumy na tvoru zustri z toboju, mij ytau, mij
drue.
Ole Berdnyk