Professional Documents
Culture Documents
Sac Metal Kalıp Ve Mekanizmalar Resmi
Sac Metal Kalıp Ve Mekanizmalar Resmi
MAKNE TEKNOLOJS
Ankara, 2011
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. SAC METAL KALIBI ......................................................................................................... 3
1.1. Sac Metal Kalbn Tanm ve nemi ............................................................................ 3
1.2. Sac Metal Kalbn Snflandrlmas .............................................................................. 4
1.3. Meslek Matematii lemleri ........................................................................................ 5
1.4. Gere Seimi zellikleri ve Dayanm Hesab .............................................................. 8
1.5. Kesme Boluu Hesab ............................................................................................... 11
1.6. Kesme Kuvveti ve Syrma Kuvveti Hesab ............................................................... 15
1.7. Kesme ve Delme Zmbalar ve Flambaj Hesab ......................................................... 16
1.8. erit Malzeme Yerletirme ve Verim Hesab ............................................................. 18
1.9. Sap Merkezinin Bulunmas ......................................................................................... 21
1.10. Standart Kalp Setleri ................................................................................................ 22
1.11. Pres Tezgh .............................................................................................................. 25
1.12. Kalp Balama Elemanlar ........................................................................................ 25
1.13. Montaj Resmi ............................................................................................................ 26
1.14. Yapm Resmi ............................................................................................................ 27
1.15. Kalp Balama Elemanlar ........................................................................................ 30
1.16. Gvenlii ............................................................................................................... 30
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 32
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 34
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 35
2. DELME VE BALAMA KALIPLARI ............................................................................. 35
2.1. Delme ve Balama Mekanizmalarnn Tanm nemi ve zellikleri......................... 35
2.2. Delme ve Balama Mekanizmalarnn Montaj Resmi ................................................ 37
2.3. Delme ve Balama Mekanizmalarnn Yapm Resmi ................................................. 38
2.4. Gere Seimi zellikleri ve Dayanm Hesab ............................................................ 42
2.5. Delme ve Balama Mekanizmalarnda Kullanlan Makine Elemanlar ve Seimi ..... 44
2.6. Standartlar ................................................................................................................... 46
2.7. malat Yntemleri Makineler ve Tezghlar ................................................................ 52
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 59
LME DEERLENDRME ........................................................................................... 62
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 64
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 65
KAYNAKA ......................................................................................................................... 76
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
521MMI18
ALAN
Makine Teknolojisi
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK
MODLN AMACI
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
LME VE
DEERLENDRME
ii
GR
GR
Sevgili renci,
Teknolojik gelimelere paralel olarak uygulama alan gittike genileyen ve
yaygnlaan kalpln lke endstrimizdeki nemi de gn getike artmaktadr.
retimde sfr hata kavramnn ne kt gnmz teknolojilerinde, zde ve sfr
hatal paralarn retildii alanlardan bir tanesi de kalplktr. Ayrca kalplk, seri ve
dk maliyetli retim yapabilmek iin en ok kullanlan yntemdir.
Sac metal kalpl, rekabetin acmaszca uyguland serbest piyasa ekonomisinde
azami derecede kullanlan kalplk eididir. lkelerin veya sanayilerin rekabetleri
asndan ilk art, dk maliyetli, yksek kaliteli retim yapabilmektir. Buna teknolojik
gelimelerde ilave edildiinde kalplk, retim sektrnn lokomotifi hline gelmektedir.
Hazrlanan bu modl ile sizlere sac metal kalpl hakknda gerekli bilgileri
verebilmeyi ve sac metal kalplnn temellerini retmeyi amalyoruz.
RENME FAALYET1
RENME FAALYET-1
AMA
Sac metal kalplar ve delme balama mekanizmalar ile ilgili hesaplamalar
yapabilecek, TS ISO standartlar ve kataloglardan bilgi alabilecek, elde edilen verilere gre
detay ve montaj resimlerini bilgisayar destekli izim ortamnda izebileceksiniz.
ARATIRMA
U kesme
Bkme kalplar
Bkme, sac metal malzemeden kesilen paraya istenilen ekli verme ve dayanm
kazandrma amacyla yaplan kalplama ilemine denir. Bkme ilemi en ok delinen,
boaltlan veya kanal alan paralar zerindeki ksmlarn ekil deitirmelerini nlemek
amacyla uygulanr.
Biimlendirme ileminin zelliine
snflandrabiliriz:
Bkme
Kenar bkme
Kvrma bkme
Oluklama bkme
gre
bkme
kalplarn
aadaki
gibi
ekme kalplar
Uygun bir zmba yardmyla yaplacak iin zelliine gre seilen sac malzemelerin,
birden fazla kademede esnetilerek istenilen geometrik yapya getirilme ilemidir.
Dier kalplardan farkl olarak simetrik olmayan paralarn ekme kalplaryla retimi
olduka zordur. Bu nedenle iyi bir ekme kalb tasarmnn yaplabilmesi iin kalbn
tasarmn yapacak kiinin kalplk konusunda ok iyi bilgi ve beceriye sahip olmas
gerekmektedir.
Svama kalplar
Svama, sac malzemelerden dikisiz tp veya benzeri paralarla konik, yarm kre
veya kresel paralarn retim yntemidir. Basit svama ilemleri genellikle torna
tezghlarnda yaplr. Svama tornalarnda, svanacak para profiline uygun mastar kullanlr.
Bu mastar, profil makarasnn para zerindeki hareketini kontrol eder.
retilmesi istenen para biimine uygun kalp torna tezghna balanr. Dz sac
malzeme, dner aln puntasyla kalp zerine bastrlr. Ucuna dner makara monte edilmi
manivela yardmyla sac malzemeye bask yaplr. Uygulanan kuvvet etkisiyle sac malzeme
kalp zerine svanr.
A=axa
= a+a+a+a
A = a
=4xa
A=axa
A = a
A=axb
= a+b+a+b
= 2 x ( a+b )
A = x d / 4
=xd
Dik genin alan: Uzun ve ksa kenarlarnn arpmnn ikiye blnmesi ile
bulunur.
Dik genin evresi: kenarnn toplamna eittir.
A=axb/2
= a + b + Hip.
CB =
a2 = b + c2
b
b = a - c
c = a - b
A
CA + AB
a = b + c
a = 3 + 4 =>
2
a =
25
a = 9 + 16
a = 25
a = 5
Trigonometrik fonksiyonlar:
Sins Teoremi
Bir dik gende kar dik kenarn hipotense oranna sins denir.
Sin.
b
a
b
Sin.
=
=
b
a
a
b
b
a
Tan.
Cosins Teoremi c
Bir dik gende komu dik kenarn hipotense oranna cosins denir.
a
Cos.
b
a
b
Cos.
c
c
=
=
c
a
c
a
a
b
Cotng.
a
a
b
a
Sin.
b
a
Sin.
Tangent Teoremi
Bir dik gende kar dik kenarn komu dik kenara oranna tangent
denir.
Cos.
c
a
Cos.
c
a
Tan.
b
c
Tan.
b
c
Cotangent Teoremi
c
Bir dik gende komu dik kenarn kar dik kenara oranna cotangent
denir.
a
b
a
b
Cotng.
c
b
Cotng.
c
b
Kesme kuvveti
Kesme kalplarndaki kalplama kuvvetinin hesaplanmasnda, kesilen parann evre
uzunluu, sac malzeme kalnl ve kesme direncinin nceden bilinmesi gerekir. Ayrca pres
emniyet katsays (EKS)nn da gz nnde bulundurulmas gerekir. Genellikle pres emniyet
kat says EKS = 1,5 4 arasnda tavsiye edilir. Toplam kalplama kuvveti aadaki
formlle bulunur.
P = Lt x T x d, kg
Pem = P x EKS, kg
P
: Kalplama kuvveti, kg
Pem : Emniyetli kalplama kuvveti, kg
Lt : Kesilen parann toplam evre uzunluu, mm
T : Sac malzeme kalnl, mm
d : Sac malzemenin kesme direnci, kg / mm
Aadaki izelgede malzemelerin cinsine gre kesme direnleri verilmitir.
Hesaplamalarda kesme direnleri izelgeden alnr.
Kesme Direnci
d, kg / mm
Malzemenin Cinsi
Kurun
Kalay
Alminyum
inko
Bakr
Pirin
Nikel
% 0, 010 C elikler
Tavlanm
Souk Haddelenmi
% 0, 20 C elikler
Tavlanm
Souk Haddelenmi
% 0, 30 C elikler
2,50
3,50
5,60
10,00
15,50
20 25
25,00
Tavlanm
Souk Haddelenmi
35,00
45 50
40,00
45,00
25 30
30,00
30,00
35 40
Paslanmaz elikler
Silisyumlu elikler
izelge 1.1: Kesme direnleri tablosu
Pl
x d 2 c x dc
4
x n dc(max)
4 x Pl
, mm
x dc x n
n(max)
4 x Pl
x dc x d 2 c
10
SAC
KALINLII
D KALIP
KALINLII
B ( MM )
0 1,5
24
1,5 3,0
KALIP DELNDEN
KALIP KENARINA OLAN ( A ) UZAKLII
2
Dzgn Kenarl
Kalp Delii
Keskin Kenarl
Kalp Delii
27
35
46
28
32
38
62
3,0 4,5
35
38
52
70
4,5 6,0
40
46
62
86
6,0 - ...
48
52
72
90
A = 1,25 x B
A = 1,5 x B
A=2xB
PRATK OLARAK
1
Yuvarlak
Kenarl
Kalp Delii
PRATK OLARAK
A1 = A alnabilir.
izelge 1.2: Kesme direnleri tablosu
11
Malzemenin cinsi
Zmbann ekli
ALMNYUM
PRN
VE
BAKIR
ELK
MALZEME
KARIIK
YUVARLAK
%3
%2
%5
%5 - 8
%3
%4 - 6
Yumuak
%3
%2
Yar sert
%4
%3
Sert
%5 - 6
%4
Dk karbonlu, yumuak
%3
%2
Yar sert
%4
%2
Sert
%5
%3
Silisyumlu elik
%4 - 5
%3
Not: Eer delik ls esas ise dii kalp sabit tutulur, zmba boluu zmbaya
kltlerek verilir. Den ksm esas ise zmba ap sabit tutulur, kesme boluu dii kalba
byltlerek verilir.
12
ekillerde de grld gibi kesme boluu her bir taraf iindir. Bu yzden kesme
boluu hesaplanrken ( c ) 2 ile arplr. Yani 2 x cdir.
13
rnek
Kalnl t =2 mm olan yar sert bakr malzemeden i ap d = 10 mm, d ap
D= 30 mm olan bir rondela kesilecektir. Kesme boluunu hesaplayarak zmba
llerini bulunuz.
zm
d = 10 mm
D = 30 mm
t = 2 mm
c = 0,03 mm
Tek taraf iin: c = 0,03 x t => c = 0,03 x 2 = 0,06
ift taraf iin: 2 x c => 2 x 0,06 = 0,12 mm
Kk Zmba in
Byk Zmba in
10 0,12 = 9,88 mm
30 + 0,12 = 30,12 mm
Asal Boluk
Kesilen parann kalptan rahata dmesi iin ve kalp mrnn uzamas iin dii
kalba asal bir boluk verilir. ki eittir.
Kesme sahasz kalbn mr bileme iin kesme sahal kalplardan daha fazladr.
Ancak bileme imkn kstl olduundan kullanl deildir.
14
P = Lt x T x d
= 94,2 x2 x 40
= 7536 kg
Kesme annda saca giren zmba, sacdan karken belirli bir direnle karlar. Bu
dirence syrma kuvveti denir. Syrma kuvveti, kesme kuvvetinin % 20si kadardr.
Ps = P x % 20 forml ile ifade edilir.
rnek
ekilde verilen parann kalnl T = 2 mm ve kesme direnci d = 40 kg / mm dir.
Parann retilebilmesi iin kesme, syrma ( Ps ) ve toplam pres ( Pt ) kuvvetlerini bulunuz.
zm
Lt = 50 + 50 + 40 + ( x 20 / 2 ) +( x 10) +( x 10)
Lt = 140 + ( 31,4 ) + 31,4 + 31,4
Lt = 234,2 mm
P = Lt x T x d
P = 234,2 x 2 x 40
P = 18736 kg
Ps = P x %20
Ps = 18736 x %20
Ps = 3747,2 kg
15
Pt = P + Ps
Pt = 18736 + 3747,2
Pt = 22483,2 kg
16
Lz x
ExI
Lk x d x T
17
rnek:
ekildeki rondela, kesme gerilmesi d = 30 kg / mm olan ve kalnl T = 2 mm olan
sac malzemeden kesilecektir. Zmba boylar 80 mm tasarlandna gre zmbann flambaj
hesabn yapnz. Elastikiyet Modl E = 20 000 kg / mm dir.
zm:
Lz = 80 mm
x d4
d = 30 kg / mm I = ------------T = 2 mm
64
E = 20 000 kg / mm
I =?
Lk = x d
Lk = ?
Lz = ?
3.14 x 625
I = ------------------64
I=30.66 mm4
Lk = 3.14 x 5
Lk =15.7mm
ExI
20 000 x 30.66
Lz = x ----------------- => 3.14 x ----------------------Lk x d x T
15.7 x 30 x 2
613200
Lz = 3.14 x ----------------- => 3.14 x 650.95
942
Lz = 3.14 x 25.51
Lz = 80.1 mm
18
19
Kesme payn (artk malzeme miktarn ) en aza indirmek iin erit malzeme yerleim
plan aadaki ekilde uygulanr.
Kalplanacak para, erit malzeme zerine tek sral veya eik konumda,
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
1.16. Gvenlii
Sanayide ve okullarmzda ister eitim ve retim amacyla olsun ister seri retim
ieren imalat almas olsun, doabilecek i kazalarna kar alnmas gereken i gvenlii
tedbirleri nceden alnmaldr.
kazalar genellikle bilgisizlikten, ilgisizlikten, bilgilik taslamaktan ve bunlarn yan
sra uygun olmayan alma ortamndan meydana gelir. yerleri, nce altrd iilerin,
sonra da retimin vazgeilmez unsuru olan tezgh ve avadanlklarn korumak, ayrca i
gvenliini de salamak zorundadr. gvenlii ise u ekilde aklanabilir.
Gvenlii: kazalarn, meslek hastalklarn, yangnlar ve sanayileme hastal
diyebileceimiz insan bunalmlarn ortadan kaldrmak ya da en aza indirmek amacyla
alnmas gereken nlemlerin tm olarak aklanabilir.
kazalarna neden olan sebepleri iki ana grupta toplamak mmkndr.
Yetersiz koruyucular
Yetersiz havalandrma
Emniyetsiz hareketler:
Her pres tezgh zerinde elektrik alteri bulunmas, acil mdahale asndan
gereklidir.
31
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
neriler
32
Zmbay iziniz.
Plaka kalnlklarn belirleyiniz.
Balant elemanlarn iziniz.
Kalp sapnn yerini belirleyerek iziniz.
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1. Plaka kalnlklarn belirleyebildiniz mi?
Evet Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
33
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatle okuyarak doru seenei iaretleyiniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
D ) Bur
7.
8.
9.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
34
RENME FAALYET2
RENME FAALYET-2
AMA
Delme-balama mekanizmalar ile ilgili hesaplamalar yapabilecek, TS ISO
standartlar ve kataloglardan bilgi alabilecek, elde edilen verilere gre detay ve montaj
resimlerini bilgisayar destekli izim ortamnda iki- boyutlu izebileceksiniz.
ARATIRMA
Delme kalplar
Delme kalb i parasn istenen konumda tutan ve tala kaldrma ilemini yapan
kesici alete yn veren bir aygttr. Delme kalplar, delik delmek, raybalamak, hava amak,
klavuz ekmek veya bunlarn bileik ilemlerini yapmak iin kullanlr.
Bir delme kalbnn tasarlanmasnda ve yaplmasnda mmkn olduu kadar izlenmesi
gereken prensipler yle sralanabilir:
paras delme kalbnn ierisine kolayca ve abuka koyulabilmelidir.
paras hassas olarak yerletirilebilmelidir.
Delme ykskleri, deliklerin ekseninde olmaldr ve ii tarafndan bunlara
kolayca eriilebilmelidir.
paras kalp ierisinde emniyetli olarak tespit edilebilmelidir.
paras kalp ierisinden kolayca ve abuka alnabilmelidir.
Yukarda saylan noktalar dikkate alnarak bir delme kalb tasarlanacak olursa bu
kalp i parasnn gerektirdii ihtiyalara baarl bir ekilde cevap verecektir. Bu hususlar
en iyi ekilde yerine getiren pek ok deiik metot vardr. Bu metotlardan en uygun olan
seilerek kalp hazrlanmaldr.
35
Balama kalplar
Bir balama kalb, baz tala kaldrma ilemlerini yapmak iin i parasn yerletiren
ve tutan bir aygttr. Balama kalplar, kesici aletlere yn verme ve kontrol etme
mekanizmalar bulunan i tezghlar zerinde kullanlr. Bylece bir torna tezgh zerinde
bir balama kalb ile aln tornalama, d tornalama veya delik tornalama ilemleri
yaplabilir. Bir freze tezgh zerinde bir veya daha fazla yzeyler ilenebilir. Bir talama
tezgh zerinde silindirik veya dz yzeyler talanabilir.
Frezeleme, tornalama vb. ilemler iin balama kalb tasarlarken delme kalb
tasarlamak iin verilen yerletirme ve balama prensipleri aynen izlenir.
Freze aklarn kolayca ayarlamak ve zamandan kazanmak iin balama kalplarnn
zerine mastarlar ilave edilir.
Balama kalb tasarmnda dikkat edilmesi gereken hususlar unlardr:
36
37
38
39
40
41
Dier faktrler dikkate alnmakszn, uygun kalp elii kullanld kabul edilirse
daha uzun kalp mr iin abuk anan kalplar daha sert veya bunun aksine kopan veya
atlayan kalplar daha yumuak hle getirilmelidir.
Isl ilemlerde scaklk kontrol ok byk nem tar. Her tr elik iin tavsiye edilen
sl ilem scaklklarna, mmkn olan en byk yaklam salanmaldr.
42
43
Delme i kalplarnda sac metal kalplarnda olduu gibi basma ve syrma kuvvetleri
olumaz, yalnz burulmaya kar burlar yeterli et kalnlnda salr ve sertletirilir.
Bylece delme kalplarnn uzun mrl kullanlmas salanr.
Balama kalplarnda skme, skma srekli olduundan seilen balama ve
merkezleme elemanlar standartlara uygun seilir. Merkezleme pimleri kalba uygun sertlik
seimiyle yaplmaldr.
44
parasn delme kalbnn iinde tespit etmek iin ve balama kalplarn tezghlara
balamak iin kullanlan en nemli balama elemanlarndan bazlar unlardr:
eitli pabular
C rondelalar
V bloklar (kzaklar)
Kamlar
Ayarlanabilen pimler
Hidrolik pistonlar
Kilitler
45
Resim 2.6da grlen balama elemanlar standart olup ilgili kataloglardan amaca
gre seilerek hazr satn alnabilen aparatlardr.
2.6. Standartlar
Delme ve balama kalplarnda kullanlan baz elemanlar standartlatrlmtr. Bu
elemanlarn isimleri, standartlar ve izelgeleri aada verilmitir.
Delme ykskleri
Delme ykskleri biim ve l bakmndan standardize edilmi elemanlardr. DIN
179da dz ykskler, DIN 172de fatural ykskler ve DIN 173te deitirilebilen
ykskler belirtilmitir.
46
d1 F7
d2 N6
d3
L2
2,6 3,3
3,3 4,0
4,0 5,0
5,0 6,0
6,0 8,0
8,0 10
10 12
12 15
15 18
18 22
22 26
26 - 30
6
7
8
10
12
15
18
22
26
30
35
42
10
11
12
14
16
19
22
26
30
35
40
47
8
8
8
10
10
12
12
16
16
20
20
20
2
2
2
3
3
3
3
4
4
5
5
5
0,2
0,3
0,4
0,6
0,8
1,0
1,5
1,8
2
2,2
2,5
3,0
47
Max.
Kaklk
0,005
0,01
0,02
Pabular
Vida
b1
b2
b3
e1
e2
M6
M8
M10
M12
M14
M16
M18
M20
M22
M24
M30
7
9
11
14
14
18
18
22
22
26
34
20
25
30
40
40
50
50
60
60
70
80
8
10
12
14
14
18
18
22
22
26
34
10
12
15
20
20
25
25
30
30
35
40
10
13
15
21
21
26
26
30
30
35
45
20
22
30
40
40
45
45
60
60
80
100
20
24
30
40
40
50
50
60
60
70
80
8
9
12
16
16
20
20
24
24
28
40
50
60
80
100
100
125
125
160
160
200
250
48
Vidal pimler ve somunlar
paralarn emniyetli olarak tutmak iin olduka baarl ve ucuzdur.
d1
d2 H11
d3
z1
z2
M6
M8
40
45
4,5
6
4
5,4
2,5
3
5,4
6,8
2,5
3
M10
M12
M16
M20
60
70
80
100
8
8
12
15,5
7,2
7,2
11
14,4
4,5
5
5,5
5,8
8,2
8,6
10,5
12,4
4,5
4,5
5
5,5
d1
d2
m1
AA
M6
M8
M10
M12
7
9
11,5
14
11,5
15
19,6
21,9
9
12
15
18
12
15
18
21
10
13
17
19
M14
M16
16
18
25,4
27,7
21
24
24
27
22
24
M18
M20
M24
M30
20
22
26
32
31,2
34,6
41,6
53,1
27
30
36
45
30
33
36
45
27
30
36
46
49
Skma kolu
Kresel topuz
Skma Kolu
Kresel Topuz
d1
d2
d3
L1
L2
d1
d2
d3
d4
h1
t1
d1
d2
h1
10
32
M8
20
20
33
12
72
M4
16
7,2
15
13
40
M10
22
20
37
15
85
M5
20
9,1
18
16
10
11
50
M12
28
12
30
47
18
115
M6
25
11
22
20
13
13
64
M16
36
14
35
58
24
145
M8
32
14,
5
29
25
10
16
10
14
80
M20
45
16
40
71
30
180
M10
40
18
37
32
13
20
13
21
10
M24
50
18
45
80
36
200
M12
50
21
46
izelge 2.5: Sabit evirme kolu, skma kolu ve kresel topuzlara ait izelge
Tutamaklar
Ar el tutama
50
d1
d2
h1
d1
d2
d3
h1
M6
M8
M10
M12
M16
32
40
50
63
80
12
14
18
20
25
21
26
34
42
52
10
13
17
21
25
80
120
160
200
240
40
60
80
100
120
20
30
40
50
60
50
55
60
65
70
20
25
30
35
40
Rondelalar
d1
d2
d3
d4
h1
h2
h3
6,4
12
12
12
2,3
2,8
2,8
8,4
17
17
17
3,2
3,6
3,6
10,5
21
21
21
4,2
4,2
13
24
24
24
4,6
15
28
28
28
5,6
5,6
17
30
30
30
5,6
6,2
6,2
21
36
36
36
6,2
7,5
7,5
25
44
44
44
8,2
9,5
9,5
31
56
56
56
11,2
12
12
51
d
M6
M8
M10
M12
M14
M16
M20
Cvata ve somunlar
T Kanal
ls
8
10
12
14
16
18
22
b1
b2
7,6
9,6
11,5
13,5
15,6
17,5
21,6
15
22
30
35
40
46
55
13
15
18
22
25
28
35
10
12
14
16
18
20
28
6
6
7
8
9
10
14
32
40
50
55
63
70
80
9
11
13
15
17
19
27
16
20
25
28
32
35
35
Torna tezghlar
Freze tezghlar
Talama tezghlar
Matkap tezghlar
53
Torna tezghlar
Kendi ekseni etrafnda dnmekte olan i paralar zerinden, kalem ad verilen kesici
takmlarla tala kaldran tezghlardr. Genellikle silindirik paralarn ilenmesinde kullanlr.
Kullanm amalarna gre eitli isimler alr. Aadaki resimde niversal torna tezgh
grlmektedir. En ok kullanlan torna tezgh eitlerindendir.
54
Freze tezghlar
eitli geometrik yap ve profildeki kesici kenarlar sayesinde para yzeyinden tala
kaldran tezghlardr. Kullanm amac ve kullanm yerlerine gre eitlilik gsterir. En ok
kullanlanlar niversal frezeler, yatay frezeler, dikey frezeler ve kalp frezelerdir.
Resim 2.9da niversal freze tezgh, Resim 2.10da ise kalp freze tezghlar
grlmektedir. Kalp yapmnda en ok kullanlan tezghlardr.
55
Talama tezghlar
zel yaptrclarla yaptrlm kesici taneciklerden olumu zmpara talarnn
kendi ekseni etrafnda yksek hzlarla dnmesi sonucu, para yzeyinden tala kaldran
tezghlardr. zellikle hassas yzeylerin ilenmesinde kullanlr. Kendi aralarnda eitleri
vardr.
56
57
Matkap tezghlar
Helisel kanallar olan silindirik kesicilerle, metal malzemelerin iine dairesel oluklar
aarak boaltan tezghlara denir. Genellikle paralar zerine delik amaya yarayan
tezghlardr.
El breyzleri
58
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aada lleri verilen i paras zerine ap 4 mm olan adet delik alacaktr.
ok sayda parann delinmesi istenmektedir. Verilen i parasna uygun delme kalb
tasarmn yapnz.
59
lem Basamaklar
neriler
60
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Deerlendirme ltleri
Balama sistemini belirleyebildiniz mi?
parasnn sabitleme eklini belirleyebildiniz mi?
Kalp paralarnn detay resimlerini izebildiniz mi?
Grnleri llendirerek tolerans ve yzey
belirleyebildiniz mi?
Paralarn gerelerini belirleyebildiniz mi?
Para saylarn belirleyebildiniz mi?
Montaj resmini numaralandrabildiniz mi?
Montaj antetini doldurabildiniz mi?
Evet Hayr
kalitelerini
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme Deerlendirmeye geiniz.
61
LME VE DEERLENDRME
LME DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
2.
3.
4.
5.
Uygun bir ortamda kendisine batmaya alan daha sert baka malzemeye kar
gstermi olduu diren neyi ifade eder?
A) Malzemenin gerecini
B) Malzemenin sertliini
C) Malzemenin iletkenliini
D) Malzemenin ssn
6.
7.
62
8.
9.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru Modl Deerlendirmeye geiniz.
63
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aada resmi verilen parann bant tasarmn yaparak kalbn montaj resmini ve
kalp paalarnn yapm resimlerini iziniz.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
64
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
LME DEERLENDRME-1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
B
C
B
A
D
C
A
C
B
A
B
D
C
B
A
C
D
C
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
KAYNAKA
KAYNAKA
UZUN brahim, ERKN Yakup, Sac Metal Kalpl, MEB, stanbul, 1983.
76