CNG N THI HC K I

Mn Vt l 8
A. KIN THC C BN
* Chng I. C hc
1. Chuyn ng c hc
- Khi v tr ca vt so vi vt mc thay i theo thi gian th vt chuyn ng so
vi vt mc (gi l chuyn ng c hc)
- Vt chuyn ng hay ng yn ph thuc vo vic chn vt mc, v vt chuyn
ng hay ng yn c tnh tng i. Ta thng chn nhng vt gn vi Tri t lm
vt mc.
- Cc dng chuyn ng thng gp l chuyn ng thng v chuyn ng cong.
* Bi tp v d:
1. Hnh khch ngi trn t ang ri khi bn:
a. So vi bn xe th hnh khch chuyn ng hay ng yn? Ti sao?
b. So vi t th hnh khch chuyn ng hay ng yn? Ti sao?
2. Cy ct in ven ng ang ng yn hay chuyn ng?
* Hng dn tr li
1.
a. So vi bn xe hnh khch chuyn ng. V so vi bn xe hnh khch c s
thay i v tr.
b. So vi t hnh khch ng yn. V so vi t hnh khch khng c s thay
i v tr.
2. Cy ct in ven ng ng yn hay chuyn ng ph thuc vo vic ta chn vt
no lm mc. Nu chn mt ng, cy ci ven ng...lm mc th cy ct in ng
yn. Nu chn t ang chy trn ng, con chim ang bay...lm mc th cy ct
in chuyn ng.
2. Vn tc.
- Vn tc l i lng c trng cho mc nhanh chm ca chuyn ng.
s
t

- Cng thc tnh vn tc: v , trong :

+ s l qung ng vt dch chuyn
+ t l thi gian vt dch chuyn c qung ng s.
- n v ca vn tc ph thuc vo n v qung ng v n v thi gian.
- Chuyn ng u l chuyn ng c vn tc khng thay i theo thi gian,
chuyn ng khng u l chuyn ng c vn tc thay i theo thi gian.
- Vn tc trung bnh ca chuyn ng khng u c xc nh theo cng thc:
vtb

s
.
t

* Bi tp v d
1. Mt ngi i xe p xung mt ci dc di 120m ht 30s. Khi ht dc, xe ln tip
mt qung ng nm ngang di 60m trong 24s ri dng li. Tnh vn tc trung bnh
ca xe trn qung ng dc, trn qung ng nm ngang v trn c hai qung
ng.
1

* HD gii:
- Vn tc trung bnh trn qung ng dc:
s1

120

s2

60

vtb1 = t =
= 4m/s
30
1
- Vn tc trung bnh trn qung ng nm ngang:
vtb2 = t =
= 2,5m/s
24
2
- Vn tc trung bnh trn c hai qung ng:
s1 s2

120 60

3,3m / s
vtb = t t =
30 24
1
2
2. Mt ngi i b u trn qung ng u di 3km vi vn tc 2m/s. Qung ng
tip theo di1,95km, ngi i ht 0,5h. Tnh vn tc trung bnh ca ngi trn c
hai qung ng.
* HD gii:
Li gii:
Tm tt
- Thi gian ngi i qung ng u l:
s1 = 3km = 3000m
s1
3000
5
v1 = 2m/s
t1 = v =
= 1 500s = h
2
12
1
s2 = 1.95km
Vn tc trung bnh ca ngi trn c hai qung ng:
t2 = 0,5h
3 1,95
s s
vtb = ?
vtb 1 2 = 5
= 5,4km/h = 1,5m/s
t1 t2

12

0,5

3. K lc th gii v chy 100m do lc s Tim ngi M t c l 9,78s

a. Chuyn ng ca vn ng vin ny trong cuc ua l u hay khng u?
Ti sao?
b. Tnh vn tc trung bnh ca vn ng vin ny ra m/s v km/h.
* HD tr li:
a. Chuyn ng ca vn ng vin ny l khng u. V lc bt u chy vn
ng vin cn chy chm sau mi tng dn vn tc.
b. Vn tc trung bnh ca vn ng vin ny:
s

100

vtb = t 9,78 10,225m/ s 36,8km/h

4. Mt t chuyn ng trn chng ng gm ba on lin tip cng chiu di. Vn
tc ca xe trn mi on l v 1 = 12m/s, v2 = 8m/s, v3 = 16m/s. Tnh vn tc trung bnh
ca t trn c chng ng.
* HD gii:
Vn tc trung bnh:
vtb

3s
3s

t1 t2 t3 s s s
v1 v2 v3

3v1v2v3

= v v v v v v 11,1m/ s
1 2
2 3
1 3
5. H Ni cch Sn 120km. Mt t ri H Ni i Sn vi vn tc 45km/h.
Mt ngi i xe p vi vn tc 15km/h xut pht cng lc theo hng ngc li t
Sn v H Ni.
* HD gii:
a. Gi t l khong thi gian t v xe p gp nhau:
s1

s2

t = v v
1
2
Khi hai xe gp nhau, ta c:
s1 s2

v1 v2

s s 120
1 2
s1

s2

s1 90km
s2 30km

=>

90 30

2h
=> t = v v =
45 15
1
2
b. Ni gp nhau cch H Ni 90km.

6. Bi tp 3.13/SBT.Tr10
* HD gii:
- Vn tc trung bnh khi leo dc:
1
v2 .45 15km/ h
3

- Vn tc trung bnh khi xung dc:

v3 4.15 60km/ h

Chng ng AB: s = s1 + s2 + s3
1
3

Vi s1 = v1.t1 = 45. = 15km

1
= 7,5km
2
1
s3 = v3.t3 = 60. = 10km
6

s2 = v2.t2 = 15.

=> s = 32,5km
3. Biu din lc
- Lc l mt i lng vect (c phng, chiu v ln). K hiu vect lc:
- Biu din lc: Dng mt mi tn c:
+ Gc l im m lc tc dng ln vt (gi l im t)
+ Phng v chiu l phng v chiu ca lc
+ di biu din cng ( ln) ca lc theo mt t xch cho trc.

* Bi tp v d:
Biu din cc vect lc sau y:
a. Trng lc ca mt vt c khi lng 15kg (t xch ty chn).
b. Lc ko mt vt c ln 500N theo phng ngang, chiu t phi sang tri,
t xch 1cm ng vi 100N.
HD tr li:
a. Trng lc ca mt vt c
b.
khi lng 15kg l 150N
100N
150N
4. Hai lc cn bng, qun tnh.
- Hai lc cn bng l hai lc cng t ln mt vt, c cng bng nhau, cng
phng nhng ngc chiu.
- Qun tnh c trng cho xu th gi nguyn vn tc. Mi vt khng th thay i
vn tc t ngt v c qun tnh.
- Di tc dng ca hai lc cn bng, mt vt ang ng yn s tip tc ng
yn, ang chuyn ng s tip tc truyn ng thng u.
* Bi tp v d:
t mt chn nc trn gc ca mt t giy mng. Hy tm cch rt t giy ra
m khng lm dch chn. Gii thch cch lm .
* Tr li: Git nhanh t giy ra khi chn nc. Do qun tnh chn nc cha kp thay
i vn tc nn chn nc khng b .
5. Lc ma st
- Lc ma st trt: Lc xut hin khi mt vt trt trn vt khc, c chiu ngc
vi chiu chuyn ng ca vt.
- Lc ma st ln: Lc xut hin khi mt vt ln trn vt khc, c chiu ngc vi
chiu chuyn ng ca vt.
- Lc ma st ngh: xut hin gi cho vt khng trt khi b tc dng ca lc
khc, c chiu ngc vi chiu ca lc tc dng.
- Lc ma st c th c hi hoc c ch.
* Bi tp v d:
1. Hy gii thch cc hin tng sau v cho bit trong cc hin tng ny ma st c ch
hay c hi?
a. Khi i trn sn hoa mi lau d b ng.
b. t i trn ng t mm c bn d b sa ly
c. Giy i mi b mn.
d. Mt lp t vn ti phi c kha su hn mt lp xe p.
c. Phi bi nha thng vo dy cung n ko nh (n c)
4

2. bi c tc dng g? Ti sao vic pht minh ra bi li c ngha quan trng n s

pht trin ca khoa hc v cng ngh?
* HD tr li:
1.
a. Khi i trn sn hoa mi lau d ng v lc ma st ngh gia sn vi chn
ngi rt nh. Ma st trong hin tng ny l c ch.
b. t i trn ng t mm c bn, khi lc ma st gia lp t v mt
ng qu nh nn bnh xe t b quay trt trn mt ng. Ma st trong trng hp
ny l c li.
c. Giy i mi b mn v ma st ca mt ng vi giy lm mn . Ma
st trong trng hp ny c hi.
d. Kha rnh mt bnh lp t vn ti phi c su hn mt lp xe p
tng thm ma st gia lp vi mt ng. Ma st ny c li tng bm ca lp
xe vi mt ng lc xe chuyn ng. Khi phanh, lc ma st gia mt ng vi bnh
xe ln lm xe nhanh chng dng li. Ma st trng hp ny l c li.
2. bi c tc dng gim ma st do thay th ma st trt bng m st ln ca cc vin
bi. Nh s dng bi nn gim c lc cn ln cc vt chuyn ng, khin cho cc
my mc hot ng d dng, gip phn thc y s pht trin ca ngnh ng lc hc,
c kh, ch to my...
6. p sut
- p lc: l lc p c phng vung gc vi mt b p.
- p sut: ln ca p lc trn mt n v din tch b p:

F
S

Trong : p l p sut, F l p lc tc dng ln mt b p c din tch l S.

Nu F c v l N, S c v l m 2 th p c v l N/m2 (niutn trn mt vung),
N/m2 cn gi l paxcan(Pa).
1Pa = 1N/m2
- p sut cht lng: Cht lng gy ra p sut theo mi phng ln y bnh,
thnh bnh v cc vt trong lng n.
+ Cng thc tnh p sut cht lng: p = d.h, trong h l su tnh t mt
thong ca cht lng n im tnh p sut, d l trng lng ring ca cht lng.
* Bnh thng nhau: Trong bnh thng nhau cha cng mt cht lng ng yn,
cc mt thong ca cht lng cc nhnh khc nhau u cng mt cao.
- p sut kh quyn: Khng kh cng c trng lng nn Tri t v mi vt trn
Tri t u chu p sut ca lp khng kh bao quanh Tri t.
+ p sut kh quyn bng p sut ca ct thu ngn trong ng Trixeli.
* Bi tp v d:
1. Mt ngi tc dng ln mt sn mt p sut 1,7.104N/m2. Din tch ca bn chn tip
xc vi mt sn l 0,03m2. Hi trng lng v khi lng ca ngi ?
2. t mt bao go 60kg ln mt ci gh bn chn c khi lng 4kg. Din tch tip
xc vi mt t ca mi chn gh l 8cm2. Tnh p sut chn gh tc dng ln mt t.
3. Mt tu ngm ang di chuyn di bin. p k t ngoiv tu ch p sut
2,02.106N/m2. Mt lc sau p k ch 0,86.106N/m2.

a. Tu ni ln hay ln xung? V sao khng nh c iu nh vy?

b. Tnh su ca tu ngm hai thi im trn. Cho bit trng lng ring ca
nc bin bng 10300N/m3 .
4. Ti sao np m pha tr thng c mt l nh?
5. Ni p sut kh quyn bng 76cmHg c ngha l th no? Tnh p sut ny ra N/m2.
5. Trong th nghim T-ri-xe-li, gi s khng dng thy ngn m dng nc th ct
nc trong ng cao bao nhiu? ng T-ri-xe-liphi di t nht l bao nhiu?
6. Ti sao khng th tnh trc tip p sut kh quyn bng cng thc p = d.h
*HD tr li:
1. Trng lng ca ngi:
P = p.S = 17000.0,03 = 510N
Khi lng ca ngi: m =

P
51kg
10

2. p sut ca cc chn gh tc dng ln mt t l:

P

60.10 4.10

640

P = S 4.0,0008 0,0032 200000N / m

3.
a. p sut tc dng ln v tu ngm gim, tc l ct nc pha trn tu ngm
gim. Vy tu ngm ni ln.
b. p dng cng thc p = d.h => h =

p
.
d

- su ca tu ngm thi im trc:

h1 =

p1 2020000

196m
d
10300

- su ca tu ngm thi im sau l:

h2 =

p2 860000

83,5m
d 10300

4. rt nc d dng. V c l thng trn np nn kh trong m thng vi h quyn,

p sut kh trong m cng vi p sut nc trong m ln hn p sut kh quyn, bi
vy lm nc chy t trong m ra d dng hn.
5. Trong th nghim T-ri-xe-li, gi s khng dng thy ngn m dng nc th chiu
cao ct nc c tnh nh sau:
p = d.h -> h =

p
103360
10,336m
=
d
10000

p l p sut kh quyn tnh ra N/m2.

D l trng lng ring ca nc.
Nh vy ng T-ri-xe-li t nht di hn 10,336m.
6. Khng th tnh trc tip p sut kh quyn bng cng thc p = d.h, v cao ca lp
kh quyn khng xc nh c chnh xc v trng lng ring ca khng kh cng
thay i theo cao.
7. Lc y Acsimet.
- Mt vt nhng trong cht lng b cht lng tc dng mt lc y hng t di
ln gi l lc y Acsimet.
6

- ln ca lc y Acsimet: FA = d.V; Vi d l trng lng ring ca cht lng,

V l th tch ca phn cht lng b vt chim ch.
FA < P -> Vt chm;
FA = P -> Vt l lng;
FA > P -> Vt ni.
(P: trng lng ca vt)
* Bi tp v d:
1. Th tch ca mt ming st l 2dm3. Tnh lc y Acsimet tc dng ln ming st khi
n c nhng chm trong nc, trong ru. Nu ming st c nhng su khc
nhau th lc y Acsimet c thay i khng? V sao?
2. Bit P = dv.V (dv l trng lng ring ca cht lm vt, V l th tch ca vt) v FA =
dl.V (dl l trng lng ring ca cht lng, hy chng minh rng nu vt l mt khi
c nhng ngp vo trong cht lng th:
- Vt s chm xung khi: dv > dl.
- Vt s l lng trong cht lng khi: dv = dl.
- Vt s ni ln mt cht lng khi: dv < dl.
* HD gii:
1. Lc y Acsimet tc dng ln ming st khi ming st c nhng chm trong nc
l:
FAnc = dnc.Vst = 10 000.0,002 = 20N
- Lc y Acsimet tc dng ln ming st khi ming st c nhng chm trong ru
l:
FAru = dru.Vst = 8000.0,002 = 16N
- Lc y Acsimet khng thay i khi nhng vt nhng su khc nhau, v lc y
Acsmet ch ph thuc vo trng lng ring ca cht lng v th tch ca phn cht
lng b vt chim ch.
2. Ta c: P = dv.V; FA = dl.V
- Vt chm xung khi: FA < P hay dl.V < dv.V <=> dl < dv
- Vt l lng khi: FA = P hay dl.V = dv.V <=> dl = dv
- Vt chm xung khi: FA > P hay dl.V > dv.V <=> dl > dv
8. Cng c hc
- Khi c mt lc tc dng vo vt v lm cho vt dch chuyn th lc ny sinh
cng
A = F.s -> Cng c hc ph thuc vo hai yu t: Lc tc dng F v
qung ng dch chuyn s.
Khi F = 1N, s = 1m th A = 1N.1m = 1Nm
n v tnh cng l Jun(J) (1J = 1Nm)
- nh lut v cng: Khng mt my c n gin no cho ta li v cng. c
li bao nhiu ln v lc th thit by nhiu ln v ng i v ngc li.
* Bi tp v d:
1. Ngi ta dng mt cn cu nng mt thng hng khi lng 2 500kg ln cao
12m. Tnh cng thc hin c trong trng hp ny.
2. Mt con nga ko xe chuyn ng u vi lc ko l 600N. Trong 5 pht cng thc
hin c l 360kJ. Tnh vn tc ca xe.
7

3. Mt ngi cng nhn dng rng rc ng nng mt vt ln cao 7m vi lc ko

u dy t do l 160N. Hi ngi cng nhn thc hin mt cng bng bao nhiu?
* HD gii:
1. Thng hng c khi lng l 2 500kg nn c trng lng l 25 000N.
Cng thc hin c khi nng thng hng ln cao 12m l:
A = F.s = P.s = 25 000.12 = 300 000J = 300kJ.
2. Qung ng xe i c do lc ko ca con nga:
s=

A 360000

600m
F
600

Vn tc chuyn ng ca xe l:
v=

s 600

2m/ s
t 300

3. Ko mt vt nng ln cao nh rng rc ng th c li hai ln v lc nhng li

thit hai ln v ng i.
Vt c nng ln cao 7m th u dy t do phi ko i mt on bng 14m.
Cng do ngi cng nhn thc hin c l:
A = F.s = 160.14 = 2 240J
9. Cng sut.
- Cng sut l i lng c trng cho tc sinh cng, c xc nh bng
cng thc hin c trong mt n v thi gian.
- Cng thc tnh cng sut:

A
t

- n v cng sut: Nu A o bng J, t o bng s th

1J
1s

= 1J/s (jun trn giy)

n v cng sut J/s gi l ot(W)

1W = 1J/s; 1kW = 1000W;
1MW = 1000kW = 1000 000W
* Bi tp v d:
Tnh cng sut ca dng nc chy qua p ng
n cao 25m xung di, bit rng lu lng dng nc l 120m3/pht, khi
lng ring ca nc l 1000kg/m3.
*HD gii:
Trng lng ca 1m3 nc l 10 000N.
Trong thi gian t = 1ph = 60s, c 120m 3 nc ri t cao h = 25m xung di,
thc hin mt cng l:
A = F.s = P.s = 120.10 000.25 = 30 000 000J
Cng sut ca dng nc:
P=

A 30000000

500000W 500kW
t
60

B. BI TP
- Xem li tt c cc bi tp trong SGK, SBT.
8