Professional Documents
Culture Documents
1.2
Tang hoat giao cam dan en THA qua s kch hoat tim (tang cung
lng tim), than (gi nc) va mach ngoai vi (co mach). Nghien cu
CARDIA theo doi 4762 benh nhan t 18-30 tuoi trong 10 nam cho
thay tan so tim la yeu to tien oan oc lap benh THA (3). Yeu
to chnh cua tan so tim nhanh la tang hoat giao cam.
S dung dung cu o vi than kinh (microneurography) nham xac nh
hoat tnh giao cam than kinh ngoai vi va c cho thay hoat tnh
giao cam tang ngi THA so vi ngi HA bnh thng (4).
1.2.2 Tang hoat mach mau va tai cau truc mach mau
Ngi co tien s gia nh THA, se tang co mach khi gap lanh hay
stress tnh cam, do o de b THA (5).
Tai cau truc mach mau lam tang sc can mach ngoai vi do o
lam THA. Sinh thiet mo c benh nhan THA tien phat khong ieu
tr cho thay lp trung mac b day va giam khau knh long mach
(6).
1.2.3 o cng ong mach
HA tam thu va ap lc mach (pulse pressure- o chenh gia HA tam
thu va HA tam trng) gia tang khi o cng ong mach ln gia
tang. o cng mach mau ln tang do x cng ong mach va voi
hoa.
Van toc song mach (pulse wave velocity) ngi tre khoang
5m/giay, do o song phan hoi ve ti van MC vao luc van a
ong. Nh o ap lc mau tam trng cao, giup ti mau u cho
mach vanh.
ngi cao tuoi ong mach cng hn, o dan (compliance) giam,
van toc song mach co the len ti 20m/giay. Do o song phan
hoi tr ve vao luc van MC m. Hau qua la ap lc tam thu cao,
ap lc tam trng giam va ap lc mach gia tang (hnh 1) (7).
TL : O'Rourke MF et al. Left ventricular systemic arterial coupling in humans and strategies
to improve coupling in disease states. In : Yin FCP, ed : Vascular/Ventricular coupling. New
York ; Springer. Verlag 1987 : 1-19
TL : Goodfrend et al. Angiotensin receptors and their antagonists. N. Engl J Med 1996 ; 334 :
1649-1654
nhieu nhom dan chung rai rac, khi tieu thu t muoi natri se
khong co hay rat t THA. Khi tieu thu nhieu natri, THA xuat hien.
THA xay ra ong vat khi cho an nhieu muoi natri, neu cac
ong vat nay co yeu to di truyen THA.
vai ngi, an nhieu muoi natri mot thi gian ngan, sc can
mach tang va HA tang
Han che muoi natri < 100 mmol/ngay se giam HA hau het
benh nhan. Tac dung ha ap cua thuoc li tieu can khi au
bang tieu ra natri.
Phan o THA
HA tth,
bat buoc Co ch nh
mmHg
mmHg
buoc
Bnh thng < 120
va < 80
Tien THA
120 80 ch
139
hoac 89
THA g1
ch
bat buoc
140 159
X tr
Khi au ieu tr
HA ttr,
Thay oi Khong ch nh
loi song
bat
Khuyen khch
Can Khong ieu tr thuoc
90 Can
hoac 99
Thuoc
cho
nh bat buoc
Li tieu cho hau het trng
Thuoc
cho
hp; co the UCMC, chen
nh
thu the AGII, chen beta; UC
calci hoac phoi hp
THA g2
>160 hoac > 100 Can
Thuoc cho ch
nh bat buoc
Phan o cua Hoi tim mach va Hoi THA Chau Au co hi khac (12).
Phan o nay van gi phan o cua JNC 6 (1997) va phan o cua
To chc Y te the gii (1999).
Bang 2 : nh ngha va phan o HA (mmHg) cua Hoi Tim
mach va Hoi THA Chau Au
Mc o
Ly tng
Bnh thng
HAtth
< 120
120-129
HAttr
< 80
80-84
85-89
90-99
100-109
> 110
< 90
Tuan suat (prevalence) THA thay oi theo tuoi, gii tnh, chung toc
va a d. Tai Hoa Ky, tan suat chung ve THA ngi ln khoang
24% (13). Tai Viet Nam, nghien cu tai mien Bac cho thay tan suat
THA khoang 16% (14). Tai mot so vung tren the gii tan suat THA
rat thap (hnh 3).
TL : Pulter and Sever. Blood pressure in other populations. In Swales JD (ed). Textbook of
hypertension. Oxford : Blackwell Scientific Publishers 1994 ; p. 22-36
Benh s
Tien s gia nh b THA kem theo THA tng luc trong thi gian trc
giup ngh en benh THA tien phat.
THA th phat can ngh en ngi benh THA di 35 tuoi hoac
tren 55 tuoi ma THA nang va nhanh.
Tien s s dung kch thch to thng than hoac oestrogene
10
Quan sat chung : mat tron kem map than hn la chi giup ngh
en hoi chng Cushing. Phat hien bap tht chi tren phat trien hn
chi di giup ngh en hep eo MC.
So sanh HA va mach 2 chi tren va 2 chi di. o HA t the
nam va ng (t nhat 2 phut). HA tam trng gia tang khi oi t
nam ra ng giup ngh en THA tien phat, neu giam giup ngh
en THA th phat (vi ieu kien benh nhan cha uong thuoc ha
ap).
Soi ay mat giup lng gia thi gian THA va tien lng.
S va nghe ong mach canh xem co hep khong. ay co the la
bieu hien cua benh mach mau do THA hoac co ton thng ong
mach than. Kham tim va phoi giup phat hien co tim ln, co
tieng T3, T4 va co ran ay phoi. Can tm tieng thoi ngoai tim do
tuan hoan bang he cua hep eo MC.
Kham bung bao gom :
- Nghe bung, vung tren ron ben phai va trai ng gia,
vung 2 ben hong giup tm am thoi cua hep M than.
-
Cac xet nghiem c ban can thc hien cho tat ca benh nhan
THA :
- Huyet o, dung tch hong cau
- Uree mau, creatinine mau
- Tong phan tch nc tieu (ng, am, hong cau, can lang)
- ng mau, cholesterol mau, Triglyceride mau, HDL, LDL
- Acid urique mau
- Phim long ngc
- ien tam o
- Sieu am tim
Cac xet nghiem nham tm nguyen nhan THA :
- Benh mach mau than : sieu am ong mach than, chup cat lp
ien toan hoac anh cong hng t, chup mach than
- U tuy thng than : nh lng Catecholamine hoac Metanephrine
nieu trong 24 gi
- Hoi chng Cushing : trac nghiem c che dexamethasone hoac
nh lng Cortisol nieu trong 24 gi
Bang 4 : Phan tch benh vong mac do THA va x cng ong
mach
THA
X cng ong mach
Tieu ong mach
Mc o Hep chung
Co that Xuat
XuatPhu Phan
xa
anh
Khiem khuyet
Ty le
khu tru huyet
tiet sai
sang M M-TM bat
cheo
M/TM
th
Bnh thng
3:4
1:1 0
o I
1:2
1:1
o II
1:3
2:3
o III
1:4
1:3
o IV
manh mai,
Giong o III
si gan dong xa
nghen +
0
ng vanh
0
manh, cot mau
o
ng vanh
Ep nhe TM
rong, cot mau
o
ng vanh
Ep sup TM
rong day ong
cot mau khong
thay
ng trang
Gap goc, thon
rong day bac dan va mat TM
cot mau khong di M ; dan TM
thay
xa
+
+
Si gan, cot
mau khong
thay
4.1
Cac bien chng tim cua THA bao gom : ph ai that trai kem dan
hay khong dan buong that, suy tim, benh MV, loan nhp va ot
t.
Cac yeu to benh sinh lam ton thng tim trong THA c tom tat
trong bang 5 (15).
Bang 5 : Cac yeu to benh sinh lam ton thng tim trong THA
Than kinh hormone
13
Bang 6 : Gii han tren cua that trai theo tieu chuan sieu
am
TL : Levy D, Savage DD, Garrison RJ et al. Echocardiographic criteria for left ventricular
hypertrophy : the Framingham Study. Am J Cardiol 1987 ; 59 : 956-960
Roi loan chc nang tam trng that trai (TD : do ph ai that)
Roi loan chc nang tam thu TT khong trieu chng c nang kem
PTT ong tam
Dan TT khong trieu chng c nang kem ph ai lech tam TT
Roi loan chc nang tam thu TT co trieu chng c nang kem
ph ai lech tam TT va dan ln TT
14
Tien trien cua hnh dang TT trong suy tim c bieu hien trong hnh 5.
Hnh 5 : Tien trien hnh dang that trai trong suy tim
15
Chan oan xac nh suy tim sung huyet da theo tieu chuan
Framingham hay tieu chuan Chau Au
Loai tr cac nguyen nhan suy tim khac bang trieu chng lam
sang va nhat la can lam sang : benh van tim, benh c tim,
benh mang ngoai tim, benh tim bam sinh va benh MV. Sieu
am tim rat co gia tr trong phan biet cac nguyen nhan suy tim,
ngoai tr benh MV. Chan oan phan biet suy tim do THA va suy
tim do benh MV can sieu am tim Dobutamine hoac oi khi can
chup MV.
ieu tr suy tim do THA cung theo cac quy trnh cua ieu tr suy tim
tam thu va suy tim tam trng. Can at muc tieu ieu tr THA. Can
chu y en benh noi khoa khac ket hp trong THA. UCMC, chen thu
the AG II va li tieu la cac thuoc hang au trong ieu tr. Khi can
s dung c che calci, nen s dung amlodipine. Co the s dung
chen beta, va ha huyet ap, va cai thien chc nang tim. Ch
nen bat au lieu thap va s dung 1 trong 3 thuoc chen beta a
co nghien cu trong ieu tr suy tim : bisoprolol, carvedilol va
metoprolol.
4.1.3 Cac bien chng tim khac do THA
THA la mot trong cac yeu to nguy c chnh cua BMV. Chan oan
va ieu tr BMV c e cap en trong cac chng
Loan nhp tim do THA bao gom loan nhp nh va loan nhp that. THA
la mot trong 4 nguyen nhan chnh cua rung nh. Cac loan nhp that
thng gap bao gom ngoai tam thu that va loan nhp nhanh that.
Nen s dung chen beta ieu tr THA trong trng hp co kem
bien chng loan nhp. Day that trai do THA la mot yeu to nguy c
oc lap cua ot t. ot t do THA phan ln do loan nhp that,
cung co the do huyet khoi trong MV xay ra do tnh trang tang tao
huyet khoi cua THA (19).
4.2
16
THA la mot trong cac nguyen nhan thng gap cua suy than giai
oan cuoi (ESRD-end stage renal disease). Can chu y la THA co bien
chng than, co the co them bien chng day that trai va/hoac
benh MV.
Cac ong mach nho va ong mach vao vi cau than thng b
ton thng do THA. Cac thng ton mo hoc bao gom : x cng ong
mach hyaline hoa, tang sinh va ph ai noi mac va hoai t dang
fibrin (hnh 7). Do ton thng au tien cua than do THA xay ra
ong mach nho trc vi cau than, cac bien oi vi cau than
va cau truc sau vi cau than se la cac bien oi thieu mau cuc
bo (hnh 8).
Hnh 7 : Vi cau than trong x cng ong mach than do THA
17
Sinh ly benh cua ton thng than do THA c tom tat trong hnh 9.
Can chu y la THA dan en ton thng than, ngc lai benh ly
than cung lam THA. ngi THA dang khong trung (giam HA) ve
em (non nocturnal dipper), se co bien chng day that trai va
bien chng than nhieu hn benh nhan THA co trung ve em
(nocturnal dipper).
Hnh 9 : Cac c che lam gia tang benh than tien phat do
THA (20)
Benh than
tien phat
THA
X cng
tieu ong
mach than
TMCB vi cau
than
X cng chung
than
Tang ap lc
vi cau than
X cng vi cau
than khu tru
Nephron thch
ng
Ph ai vi cau
than
Mat nephron
TL : Sica DA. Complications of Hypertension : the Kidney. In Cardiology, ed. by MH Crawfor,
JP DiMarco, WJ Paulus. Mosby 2004, 2nd ed, pp. 501-510
18
Angiotensin II ong vai tro chnh trong suy than do THA. Cac tac dung
cua AG II lam mat cac nephron dan en suy than (hnh 10).
19
Hoat hoa
ai thc
bao
Tieu protein
san xuat
Cytokine
TGF- va
ECM
Ap lc thuy
tnh mao mach vi
cau than
PAI-I
Aldosterone
thoai hoa
ECM
Lang ong
ECM
Si hoa vi cau
TGF- : transforming growth factor
(yeu
than
vato
ketang
ong trng )
ECM : extra cellular natrix (chat than
nen ngoai te bao)
PAI-1 : plasminogen-activator inhibitor-1 (chat c che hoat hoa plasminogen 1)
X hoa than lanh tnh (hoac benh than do THA hoac x hoa benh
than do THA) thng khong co trieu chng c nang.
Benh thng bat au t tuoi > 50, thng benh nhan nam va
ngi da en. giai oan au chc nang than cha giam, can
lang thng bnh thng, co the co vi am nieu. Mot khi co
protein nieu cao (> 1g/24 gi), can ngh ti nguyen nhan benh
than khac vi x hoa than do THA. Creatinine mau thng khong
tang cho ti khi o loc cau than xuong di 30%.
Cac yeu to sau giup chan oan x hoa than do THA :
- Khong co benh than tien phat
- Tien s gia nh khi phat THA t tuoi 25-45
- Chung toc da en My
- THA o 2-3 keo dai
- Khong ap ng huyet ong do than khi an nhieu protein hoac
truyen acid amin
- Tang acid uric mau
- Chng c ton thng vong mac do THA
- Co PTT
- Khi phat THA trc protein nieu
20
21
TL : MacMahon S, Peto R, Kupler J et al. Blood pressure, stroke and coronary heart disease.
Part 1 Prolonged differences in blood pressure : prospective observational studies corrected
for the regression dilution bias. Lancet 1990 ; 335 : 765-774
ieu tr THA co the giam tan suat mi mac ot qu. Cac nghien
cu SHEP (24), Sys-Eur (25) va Sys-China (26) chng minh ieu tr THA
tam thu n thuan giam ot qu t vong va khong t vong lan
lt 36%, 42% va 38%. Cha co nhieu nghien cu so sanh, chng
minh s vt troi cua tng loai thuoc trong hieu qua phong nga
ot qu. Cac nghien cu co ien thng dung li tieu hoac chen
beta.
Nghien cu ALLHAT (27) cho thay hieu qua giam ot qu cua
amlodipine va chlorthalidone cao hn lisinopril. Nghien cu LIFE (18) cho
thay losartan hieu qua hn atenolol trong giam ot qu. Nghien cu
HOT (28) chng minh co the giam huyet ap tam trng ti mc <
80 mmHg. Nghien cu cua Palmer va cong s (29) chng minh, mc
HA tam thu giam 1mmHg giup giam 2% ot qu. HA tam thu co the
gi mc < 140 mmHg.
e phong nga tai ot qu, nghien cu PROGRESS (30) da tren
6105 benh nhan chng minh perindopril phoi hp indapamide giup
giam tai ot qu 43%.
5. CHAN OAN NGUYEN NHAN THA (THA TH PHAT)
Ch t 5-10% THA tm c nguyen nhan. Cac nguyen nhan cua
THA ngi ln c tom tat trong bang 7. Nguyen nhan THA
tre em va tre nho c tom tat trong bang 8. Tat ca benh nhan
THA < 35 tuoi eu tm nguyen nhan THA. Benh nhan > 55 tuoi mi
khi phat THA va THA nang ngay can c tm nguyen nhan,
thng la do hep ong mach than.
Bang 7 : Nguyen nhan THA ngi ln
-
23
sinh :
Hep ong mach than hoac huyet khoi ong mach than
Bat thng cau truc than bam sinh
Hep eo MC
Loan san phe quan phoi
5.1
THA do benh mach mau than thng do hep ong mach than (MT).
ay la nguyen nhan tm c thng gap nhat trong THA. Tan
suat chung khoang 1%, nhng tang en 50% trong quan the chon
loc. THA do hep MT rat quan trong v chan oan c co the cha
khoi.
Hep MT 2 ben cung la nguyen nhan thng gap cua suy than
man (25%).
5.1.1 C che THA do benh mach mau than
Sinh ly benh THA do benh mach mau than c thc hien bi
Goldblatt va cong s (1934) : kep vao 2 ong mach than cua ong
vat (cho), dan en THA.
MT b hep dan en thieu mau cau truc canh vi cau than, lam
tiet renin. Qui trnh nay c tom tat trong hnh (13).
24
Angiotensin
Aldosterone
1
4
c
che
Huyet
ap
Sc can
mach ngoai
vi
Natri
T ieu
chnh
2
Cung lng
Cung lng
tim
tim
TL : Kaplan NM. Clinical hypertension. Lippincott Williams Wilkins 8th ed 2002, p. 383
25
Tuoi
X va M
80-90
> 50
V tr ton thng
Dien
Loan san c si
Noi mac 1-2
2)
Tre em
Phan gia ong mach Hau het tien trien;
ngi tre
than chnh va cac nhanh
thng co boc tach
hoac huyet khoi (hoac ca
25-50
Tien
trien
trong
26
NOI
MAC
TRUNG MAC
QUANH ONG
MACH
ac iem lam sang cua THA/BMMT c tom tat trong bang 11.
Bang 11 : iem mau chot ve lam sang THA/BMMT
Benh s:
* Khi phat THA < 30 tuoi hoac > 50 tuoi
* Khi phat ot ngot THA
* THA nang hay khang tr
* Trieu chng x va ong mach ni khac (ngoai than)
* Gia nh khong co tien s THA
* Nghien thuoc la
* Chc nang than / UCMC
* Phu phoi cn tai phat
Kham thc the:
* Am thoi/ bung (46% trng hp)
* Cac am thoi khac
* Ton thng vong mac nang
CLS:
* Cng Aldosterone th phat
- Renin huyet tng cao
- K+ thap Na+ thap
* Protein nieu, thng va phai
* Creatinine mau cao
* Kch thc 2 than cach biet > 1,5cm (sieu am)
Thc hien cac trac nghiem can lam sang giup chan oan
THA/BMMT can da vao kha nang thap, kha nang trung bnh hay
kha nang cao cua benh (32). Cac khai niem nay c tom tat
trong bang 12.
Bang 12 : Trac nghiem chan oan THA/BMMT
Kha nang thap (khong lam trac nghiem) THA t nhe en va phai;
khong co mau chot lam sang
Kha nang trung bnh (lam cac trac nghiem khong xam nhap)
* THA nang(HA ttr > 120 mmHg)
* THA khang vi ieu tr chuan
* Khi phat ot ngot THA va phai en nang tuoi < 30 hoac > 50
* THA kem am thoi bung hay vung hong
* THA nang va (HA ttr > 105 mmHg) ngi hut thuoc la, co chng c
benh mach tac
nghen hoac b/n co creatinine mau cao
* Bnh thng HA bang UCMC hoac chen thu the AGII/ THA nang va en
nang
Cac trac nghiem thc hien tren benh nhan nghi THA/BMMT bao
gom : cac trac nghiem giup khao sat ti mau than (chup than
co can quang van toc nhanh, xa ky than vi technetium 99 DTPA,
xa ky than sau captopril), cac trac nghiem lng nh phong thch
renin (t dung) va cac trac nghiem hnh anh ve ong mach than
(sieu am Doppler mau, CT xoan oc, anh cong hng t, sieu am
trong long mach than, chup mach mau than). Chup mach mau
than van c coi la tieu chuan vang trong chan oan THA do
BMMT.
Kha nang cua cac trac nghiem khao sat he mach mau than
c trnh bay trong bang 13.
28
+++
++
++
> 2mg/dL
+
khong
tin
cay
khi
benh MMT
Nhc iem:
creatinine mau
Ban
nho
u iem: khong oc
Nhc iem: t thong tin ve chc
khong giup c vi mach
+
mach
Nhc iem: can chat can quang
TL: Kaplan NM. Clinical hypertension. Lippincott Williams Wilkins 8th ed 2002, p 394
S la chon phng tien can lam sang trong chan oan con can
chu y en chc nang than bnh thng hay suy than.
Bang 14 : La chon can lam sang giup chan oan
THA/BMMT
than)
29
5.1.5 ieu tr
ieu tr THA/BMMT bao gom : ieu tr noi, tai tao ong mach than
qua da (nong kem stent) va phau thuat tai lu thong mach than.
Tien bo hien nay cua can thiep ong mach qua da giup ch nh
phau thuat ong mach than ngay cang hiem. Tai lu thong ong
mach than cang sm cang tot, giup giam hoac khong can
thuoc ieu tr THA va giup bao ve than.
Thuoc hieu qua nhat trong ieu tr noi THA/BMMT la c che men
chuyen va chen thu the AG II. Can chu y la hai thuoc nay se
lam suy than neu benh nhan b nghen ong mach than 2 ben.
c che calci cung co hieu qua giam tng ng UCMC trong ieu
tr THA/BMMT. Du ieu tr noi khoa giup on nh HA, can can nhac
ngi benh co can tai lu thong ong mach than khong.
Trc thi ky stent, nong MT bang bong co the co tai hep 25%
trong 1 nam. T thi ai stent, ket qua tot hn nhieu (33) (34).
Phau thuat tai ti mau than co ty le thanh cong 80-90%, tuy
nhien t vong ti 5% va can phau thuat vien co kinh nghiem.
Co the can phau thuat bac cau MV hoac phau thuat g bo
noi mac ong mach canh trc hoac cung luc phau thuat ong
mach than.
Sau ghep than, co the hep MT ngay lo vao cua MT. ay nong
MT la ch nh au tien.
Cha co nghien cu ln va tien cu so sanh 3 phng phap ieu
tr neu tren. benh nhan THA/BMMT do si hoa mach than, ap
ng ieu tr noi tot hn do x va ong mach. THA/BMMT do x va
ong mach se ap ng vi UCMC, chen thu the AG II va c che
calci trong nhieu nam. Nong ong mach than kem stent la ieu tr
chon loc benh nhan khong ap ng ieu tr noi hoac chc
nang than giam dan.
Hnh 15 : Qui trnh ieu tr benh nhan nghi co hep MT (32)
30
Khong
Khong hep MT
Theo doi
- ieu tr yeu to
nguy c
Hnh anh xa ky e
lng nh dong
chay/ moi than
Hep mach mau 1
than kem ti
mau than oi
xng
Nghen MT 2
ben
31
5.2
Benh than man tnh la nguyen nhan thng gap nhat cua THA
th phat, tan suat 2-5% tren toan bo benh nhan THA. THA la
nguyen nhan hang th 2, sau ai thao ng cua benh than giai
oan cuoi can loc than (35).
Bang 15 : Cac benh nhu mo than dan en THA
Nhiem trung tieu tai dien nhieu lan, ac biet ngi tre,
gi y d tat bam sinh bang quang va/hoac benh than trao
ngc.
Xem xet cac xet nghiem chc nang than co t trc (TD :
uree mau, creatinine mau, tong phan tch nc tieu), giup
phan biet benh than man hay cap.
Tru hong cau luon luon la dau hieu cua viem vi cau than
Dau hieu
Y ngha
Phu quanh hoc mat
Lng dch ngoai te bao gia tang
Phu chi di hoac phan di cua lng
Ran
Tai (Pallor)
Thieu mau suy than man
Am thoi tam thu
Am thoi chc nang
Am thoi tam trng
Tien s viem mang ngoai tim
Tieng co mang tim
VMNT do uree mau cao
Giam cam giac s hay phan xa Benh than kinh do uree mau
cao
Khoi lng c giam
Benh c do uree mau cao
33
Tai lieu : Kassirer JP. Clinical evaluation of kidney function-glomerular function. N Engl J
Med. 1971 ; 285 : 385-389
Hai xet nghiem c ban giup phan tch benh nhu mo than la sieu
am than va tong phan tch nc tieu. Qui trnh chan oan benh
nhu mo than da vao sieu am than va tong phan tch nc tieu
c trnh bay trong bang 18.
34
Nghen nieu
quan
Benh nang
than
Than a nang
Nang tuy
than
Khao sat
nieu khoa
SIEU AM
THAN
Bnh thng
SUY THAN
PHAN TCH NC
TIEU
TIEU MAU
(Am)
Khao sat khoa
nieu khoa
Mau nc
tieu au tien
(buoi sang)
Benh vi cau
than
Benh mo ke
than
Hoai t ong
than cap
Benh than
IGA khoa
Tieu Protein
t the
ng
Khong
Protein
3.5 Grms
Tru hong
cau
TIEU PROTEIN
(+SSA Neg
Dipstick)
(SSA+Dip)
(Albumin)
24Hr
Urine
Protein
Sinh
thiet
than
3.5 Grms
than h
H/c
ien di huyet
thanh & Protein
Benh mo
3.5 Grms
Khong Tru ke
X Primer.
hoa Ed by JL
cau
TL : Moore MA.Loan
Evaluation
In Hypertension
Proteinof Renal Parenchymal Disease.hong
nd
than
Izzo, H.R. Black.
American Heart Association 2 ed 1999, p. 320-322
mau
Benh vi cau than : Benh vi cau than co the bieu hien bang 5
hoi chng : protein nieu n oc, tieu mau vo can, hoi chng
than h, hoi chng viem than hoac suy than. Khi benh nhan co
tieu mau, can khao sat nieu khoa. Neu khong co benh nieu
khoa (TD : soi than, bu bang quang, viem bang quang ) va
chc nang than bnh thng ; co the la benh than IgA. Tru hong
cau la dau hieu viem ong mach vi cau than kem xuat huyet
trong ong than. Nhieu trng hp can sinh thiet than e chan
oan xac nh loai vi cau than.
Benh than mo ke (Interstitial renal desease) : Benh than mo ke
c chan oan bang hoi chng suy than (thng khong thieu
nieu), tien s benh mo ke (thng do thuoc) va tong phan tch
nc tieu bnh thng (rat can). Protein nieu cua benh nhan
thng < 1g/ngay. S hien dien cua eosinophil trong nc tieu la
chng c benh than mo ke do thuoc hay "d ng".
X hoa than (Nephrosclerosis) : X hoa than benh nhu mo than
thng do benh man tnh mach mau nho cua than. Thng xay ra
benh nhan THA va benh nhan cao tuoi. Benh nhan thng co
trieu chng suy than, tien s THA, protein nieu <2g/ngay, tong
phan tch nc tieu bnh thng. Sieu am than giup thay 2 than
can xng bnh thng hay hi nho, nhng o phan am echo tang
nhe.
Benh than giai oan cuoi (ESRD : end-stage renal disease) : Benh than
giai oan cuoi c chan oan khi benh nhan co uree mau cao,
phosphor huyet thanh >5,5mg/dL, thieu mau, co protein nieu, co
nhieu tru va sieu am thay than nho, am ac va khong b
nghen.
5.2.3 ieu tr THA do benh nhu mo than
Qua tai the tch trong long mach la yeu to benh sinh chnh
benh nhan THA do benh nhu mo than ; do o han che muoi, s
dung li tieu, neu can lay bt dch bang loc than rat quan trong
trong ieu tr.
Tang tiet renin dan en co mach, nc va muoi cung la yeu
to benh sinh quan trong trong THA do benh nhu mo than. e ieu
tr THA cac benh nhan nay, can dung c che men chuyen
hoac chen thu the angiotensin II. oi khi can cat than 2 ben e
giam tiet renin, benh nhan se song nh loc than.
Mot so iem c ban ve ieu tr THA tren benh nhan suy than
man :
-
Suy than man lam tien trien nang THA ; ngc lai THA khong
kiem soat c lam giam nhanh kha nang loc cau than.
36
Li tieu quai thng rat can thiet e kiem soat HA giai oan
tien ESRD
ieu tr khong thuoc hay thay oi loi song benh nhan THA do
suy than man co khac so vi benh nhan khong suy than man.
ay, han che muoi la quan trong nhat ; van ong the lc kho
thc hien. ieu tr bang thuoc can khi au lieu thap, nang
dan lieu. Thuoc au tien nen s dung la UCMC hoac chen thu
the angiotensin II. Nghien cu GISEN (38), s dung UCMC (Ramipril)
ieu tr THA cho thay kha nang lam cham suy chc nang than
benh nhan co protein nieu > 3g/ngay. Hieu qua cua thuoc khong
lien quan en mc ha HA ; hieu qua bao ve than cang cao khi
protein nieu cang nhieu. Can than khi s dung UCMC hoac chen
thu the AG II benh nhan co o loc cau than < 30 ml/phut/1,73
m2 DTCT. Khong s dung li tieu thiazide khi creatinine mau > 2,5
mg/dL, thay bang furosemide. Nen s dung chen beta tan trong trong
m nh metoprolol, acebutolol, propanolol (cac thuoc nay chuyen hoa
gan). Thuoc ha ap khac nh chen alpha-beta (TD : labetalol,
carvedilol), chen alpha-1 (TD : prazosin, doxazoein), c che calci, nen
dung phoi hp vi cac thuoc ha ap nhom khac. c che calci
rat co hieu qua trong ieu tr THA tren benh nhan suy than man,
tuy nhien khong nen dung cac thuoc nhom dihydropyridine n
oc, nen phoi hp vi chen beta. Cac thuoc co tac dung tren
alpha-2 trung tam eu co hieu qua trong ieu tr THA/suy than man
(TD : methyldopa, clonidine, monoxidine va rilmenidine).
Khoang 10-15% benh nhan loc than, du tot, van cao HA. Khong
s dung li tieu cac benh nhan nay. Cac thuoc ha ap neu
tren eu co the s dung. La chon thuoc ha ap con can ket
hp vi benh noi khoa i kem (TD : benh MV, ai thao ng ).
Nen gi HA mc <130/80mmHg. Nen cho benh nhan uong thuoc
ha ap vao buoi chieu, ngay 1 lan. Tranh cac thuoc lam kch hoat
than kinh the dch anh hng len tim (tang tan so tim). Can han
che muoi natri va kali, kiem soat can nang.
5.3
Cac nguyen nhan thng than dan en THA la tang tiet tien
phat aldosterone, cortisol va catecholamine. oi khi, tang tiet
deoxycorticosterone (DOC) xay ra benh tang san thng than
bam sinh (congenital adrenal hyperplasia). Cac phng tien chan oan
trc kia, cho thay tan suat THA do benh tuyen thng than ch
khoang 1% ; tuy nhien vi cac phng tien chan oan hien nay (o
ty le aldosterone huyet tng/hoat tnh renin huyet tng, chup cat
lp ien toan, anh cong hng t), tan suat THA do cng
aldosterone cao hn (co the t 6-8% nguyen nhan THA).
37
5.3.1.1
Chan oan THA do cng aldosterone
nguyen phat
Cac dau hieu sau giup ngh en THA do cng aldosterone nguyen
phat :
- THA kem kali mau thap < 3,2 mEg/l
38
THA kem kali mau bnh thng nhng khi s dung li tieu mat
kali, lng kali mau giam manh kem kali nieu cao (>
30mmol/ngay)
39
40
Cho an nhieu
muoi natri
( PRA)
Tang san
xuat
aldosterone
qua mc
Giam nong o
aldosterone t
the ng
18-OHB huyet
tng
Cac xet nghiem xac nh v tr
PAC = Plasma aldosterone concentration
18-OHB = 18-hydroxycorticosterone
41
o lng cortisol huyet tng vao luc 8 gi sang sau lieu 1mg
dexamethasone luc ngu. Bnh thng nong o cortisol phai < 2
microgram/dL. o ac hieu cua phng thc nay la 87%.
Khi trac nghiem nay bat thng, co the lam them trac nghiem
c che bang dexamethasone lieu cao (2mg dexamethasone moi 6 gi
trong 48 gi), sau o o lng cortisol huyet tng va cortisol t do
trong nc tieu. o lng ACTH huyet tng se giup phan biet hoi
chng Cushing do benh ly nao thuy hay do bu tuyen thng
than.
Chup cat lp ien toan hoac anh cong hng t tuyen yen va
thng than giup xac nh benh.
Khoang 2/3 hoi chng Cushing do benh ly nao thuy lam tang
san thng than 2 ben. Hau het la do adenoma tuyen yen, hiem
khi benh ly vung ha oi. Vi phau thuat than kinh xuyen xng
bm chon loc giup giai quyet tan goc benh. hoi chng
Cushing do bu tuyen thng than, ieu tr chnh cung la phau
thuat.
c chan oan va ieu tr sm, hau het benh nhan khong can
ieu tr glucocorticoid thay the va HA tr lai bnh thng.
42
Sinh ly benh
44
2.
3.
Kim JR, Kiefe CI, Liu K et al. Heart rate and subsequent blood pressure in
young adults. The CARDIA study. Hypertension 1999 ; 33 : 640-646
4.
5.
6.
7.
8.
9.
46
26. Liu L, Wang JG, Gong L et al. Comparion of active treatment and placebo
in older chinese patient with isolated systolic hypertension. J Hypertens
1998 ; 16: 1823-1829
27. ALLHAT Collaborative Research Group. Major cardiovascular events in
hypertensive patients randomised to doxazosin vs chlorthalidone : the
Antihypertensive and Lipid-Lowering treatment to prevent Heart Attack
Trial (ALLHAT). JAMA 2000 : 283 (15) : 1967-1975
28. Hansson L, Zanchetti A, Curthers SG et al. Effects of intensive blood
pressure lowering and low dose aspirin in patients with hypertension
(HOT study). Lancet 1998 ; 351 : 1755-1762
29. Palmer AJ, Bulpitt CJ, Fletcher A et al. Relation between blood pressure
and stroke mortality. Hypertension 1992 ; 20 : 601-605
30. PROGRESS collaboration group. Randomised trial of Perindopril based
blood pressure lowering regimen amongst 6105 individuals with previous
stroke or transient ischemic attack. Lancet 2001 ; 358 : 1033-1041
31. Kaplan NM. Clinical Hypertension. Lippincott Williams & Wilkins, 8 th ed
2002, pp. 381-403
32. Mann SJ, Pickering TG. Detection of renovascular hypertension. State of
the art 1992. Ann Intern Med 1992 ; 117 : 845-353
33. Lederman RJ, Mendelsolm FO, Santos R et al. Primary renal artery
stenting. Am Heart J 2001 ; 142 : 314-323
34. Leertouwer TC, Gussenhoven EJ, Bosch JL et al. Stent placement for renal
artery stenosis : Where do we stand ? A meta-analysis. Radiology 2000 ;
216 : 78-85
35. US Renal Data System. Excerpts from the USRDS 2000 Annual Data
Report : atlas of end stage renal disease in the United States. Am J
Kidney Dis 2000 ; 36 (Suppl 2) : S1-S239
36. Moore MA. Evaluation of Renal Parenchymal Disease. In Hypertension
Primer. Ed by JL Izzo, H.R. Black. American Heart Association 2 nd ed 1999,
p. 320-322
37. GISEN Group. Randomised placebo-controlled trial of effect of ramipril on
decline in glomerular filtration rate and risk of terminal renal failure in
proteinuric, non diabetic nepluopathy. The GISEN Group (Gruppo Italiano
di Studi Epidemiologici in Nefrologia). Lancet 1997 ; 349 : 1857-1863
38. Newell-Price J, Trainer P, Besser M et al. The diagnosis and differential
diagnosis of Cushings syndrome and pseudo-Cushings state. Endoc.
Rev 1998 ; 19 : 647
47
48