3-04 Autoelektricar

OBRAZOVNI PROGRAM
AUTOELEKTRIAR
SADRAJ
OPTI DIO .................................................................................................. 3
1. NAZIV PROGRAMA: AUTOELEKTRIAR ............................................................ 3
2. NASTAVNI PLAN ....................................................................................... 3
POSEBNI DIO ............................................................................................... 5
1.2. STRUNO - TEORIJSKI PREDMETI ................................................................ 6
1.2.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE ..................................................................... 6
1.2.2. OSNOVI TEHNIKE MOTORNIH VOZILA....................................................... 13
1.2.3. ELEKTRINE INSTALACIJE I UREAJI NA MOTORNOM VOZILU ........................ 19
1.2.4. ELEKTRONIKA NA MOTORNIM VOZILIMA ................................................... 36
1.2.5. PREDUZETNITVO .............................................................................. 41
1.2.6. PRAKTINA NASTAVA ......................................................................... 47
2. ZAVRNI ISPIT ........................................................................................ 64
2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUNO - TEORIJSKI DIO ISPITA .................................. 64
2.1.1. ELEKTRINE INSTALACIJE I UREAJI NA MOTORNIM VOZILIMA ....................... 64
2.2. PRAKTIAN RAD SA ODBRANOM ............................................................... 67
2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTINOG DIJELA ZAVRNOG ISPITA - PRAKTIAN RAD SA
ODBRANOM .............................................................................................. 67
3. OBAVEZNI NAINI PROVJERAVANJA ZNANJA .................................................. 70
4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA..................... 70
5. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA UENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA .......... 70
6. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH ...................... 70
7. PROFIL STRUNE SPREME NASTAVNIKA I STRUNIH SARADNIKA .......................... 71
8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA .............................. 71
8.1. BROJ ASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE .................... 71
9. PROFESIONALNA PRAKSA .......................................................................... 72
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI .......................................................................... 72
OPTI DIO
1. Naziv programa: AUTOELEKTRIAR
2. Nastavni plan
Redni
broj
Nastavni predmeti
grupe predmeta
Opteobrazovni predmeti
II
III
sed.
god.
sed.
god.
sed.
god.
Ukupno
1.
Maternji jezik i knjievnost
108
72
66
246
2.
Matematika
108
72
66
246
3.
Strani jezik
72
72
66
210
4.
Informatika
72
5.
Fiziko vaspitanje
72
72
2
72
66
210
Drutvena grupa predmeta

1.
Istorija
36
36
2.
Geografija
36
36
3.
1.
Sociologija
Prirodna grupa predmeta
Fizika
36
36
2.
Hemija
36
36
3.
Biologija sa ekologijom
16
576
108
108
72
72
108
UKUPNO A
B
Struno-teorijski predmeti
1.
2.
3.
4.
5.
Osnove elektrotehnike
Osnovi tehnike motornih
vozila
Elektrine instalacije i
ureaji na motornim
vozilima
Elektronika na motornim
vozilima
Preduzetnitvo
UKUPNO B
72
72
12
432
108
72
72
72
8
264
99
1272
315
72
33
33
288
180
132
600
Praktina nastava
252
14
504
19
627
1383
Slobodne aktivnosti
36
36
33
105
Profesionalna praksa
Broj asova
32
Broj radnih sedmica
36
10 dana
10 dana
1152
32
36
1152
20 dana
32
33
1056
3360
105
Ukupno (A+B+C+D) = 3360
3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa

- Sticanje kompetencija za planiranje, pripremu i kontrolu procesa rada.
- Razvijanje onovnih kompetencija za samostalan rad u struci.
- Razvijanje smisla za organizovan praktian rad, tanost, sistematinost i
urednost.
- Osposobljavanje za rukovanje alatima, mjernim instrumentima, ureajima i
opremom.
- Osposobljavanje za tumaenje elektrinih ema instalacija motornih vozila.
- Poznavanje svih neophodnih metoda i postupaka ispitivanja i montae instalacija
motornih vozila.
3
- Upoznavanje sa korienjem pratee dokumentacije i kataloga proizvoaa

opreme.
- Osposobljavanje za primjenu standarda u elektrotehnici.
- Praktina obuenost za korienje informatikih sredstava za ispitivanje motornih
vozila.
- Razvijanje motivacije za usavravanje u struci.
- Osposobljavanje za primjenu mjera higijenskotehnike zatite ivotne i radne
sredine.
- Sticanje radnih navika i tehnoloke discipline.
- Osposobljavanje za komunikaciju sa korisnicima.
4. Uslovi za upis, odnosno za ukljuivanje u program za obrazovanje odraslih
- U kolu za sticanje srednjeg strunog obrazovanja u trogodinjem trajanju mogu
se upisati lica koja su zavrila osnovnu kolu, ili zavrila dvogodinju strunu
kolu, i nisu starija od 17 godina. Izuzetno, u kolu se mogu upisati lica do 18
godine uz odobrenje Nastavnikog vijea kole. Lica koja su napunila 18 godina
ukljuuju se u program za obrazovanje odraslih.
- Ako se za upis prijavio vei broj kandidata od broja raspisanih mjesta, upis se vri
prema odgovarajuem pravilniku, koji donosi Ministarstvo prosvjete i nauke.
5. Trajanje obrazovanja
- Obrazovanje po obrazovnom programu Autoelektriar traje tri godine.
6. Prohodnost
- U redovnom obrazovanju uenici napreduju u vii razred ako su iz svih nastavnih
predmeta u toku tekue godine postigli pozitivnu ocjenu i obavili profesionalnu
praksu.
- Lica koja su zavrila dvogodinju strunu kolu mogu se ukljuiti u odgovarajui
razred, u zavisnosti od vrste programa prethodnog obrazovanja, uz polaganje
dopunskih i diferencijalnih ispita.
- Odrasli napreduju po programu u skladu sa pravilnikom (planom) za izvoenje
obrazovnog programa za odrasle, koji donosi nadlena institucija.
7. Obrazovanje koje se stie
- Zavretkom obrazovnog programa Autoelektriar, uenik stie srednje struno
obrazovanje u trogodinjem trajanju - AUTOELEKTRIAR.
POSEBNI DIO
1. PREDMETNI PROGRAMI
1.1. OPTEOBRAZOVNI PREDMETI
1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIEVNOST
1.1.2 . MATEMATIKA
1.1.3. STRANI JEZIK
1.1.4. FIZIKO VASPITANJE
1.1.5. INFORMATIKA
1.1.6. ISTORIJA
1.1.7. GEOGRAFIJA
1.1.8. SOCIOLOGIJA
1.1.9. FIZIKA
1.1.10. HEMIJA
1.1.11. BIOLOGIJA SA EKOLOGIJOM
Napomena:
Katalozi opteobrazovnih predmeta su u nadlenosti Zavoda za kolstvo.
1.2. STRUNO - TEORIJSKI PREDMETI

1.2.1. OSNOVE ELEKTROTEHNIKE
1. Naziv predmeta: OSNOVE ELEKTROTEHNIKE
2. Broj asova po godinama obrazovanja i vrstama nastave
Vrste nastave
Razred
I
II
III
Ukupno
Teorija
Vjebe
Praktina
nastava
Ukupno
108
108
108
108
3. Opti ciljevi nastave

- Upoznavanje sa osnovnim zakonima elektrotehnike u kolima jednosmjerne i
naizmjenine struje.
- Upoznavanje zakonitosti elektrostatikog i elektromagnetnog polja.
- Upoznavanje uloge razliitih materijala, njihovih fizikih i hemijskih
karakteristika.
- Razvijanje sposobnosti rjeavanja elementarnih problemskih zadataka.
- Prepoznavanje i razumijevanje primjene osnovnih fizikih zakona kod elektrinih
instrumenata, maina i ureaja.
- Razumijevanje i pravilna upotreba strune terminologije.
4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

Razred: PRVI
Informativni ciljevi i
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Uvodni dio - Elektrina svojstva materije
- Razvija sposobnost
- Uoava strukturu
- Objanjava
logikog
materije i njenu
strukturu materije
razmiljanja
valentnost na
primjerima atoma
- Razlikuje i
- Opisuje elektrina
uporeuje
svojstva materijala
- Razvija svijest o
izolatore,
ureenosti u
provodnike i
sistemu prirodnih
poluprovodnike
nauka i nastoji da
- Uporeuje mjerne
- Navodi
samostalno izvodi
veliine i navodi
meunarodni SI
analogije
primjere
sistem jedinica
Elektrostatika
- Na primjeru uoava - Razvija
- Opisuje
odgovornost o
probno
elementarno
zatiti ivotne
naelektrisanje
naelektrisanje
sredine
- Primjenjuje
- Definie vektorske
osnovne operacije
veliine
sa vektorima
- Na primjerima
- Navodi Kulonov
odreuje silu koja
zakon
djeluje izmeu
naelektrisanja
- Stie radne navike
- Crta sile
- Objanjava
elektrinog polja
elektrino polje i
za razliite
veliine koje ga
primjere
karakteriu
naelektrisanja
- Razlikuje
homogeno od
nehomogenog
logikog
elektrinog polja
razmiljanja
- Izraunava
- Definie fluks
potencijal i napon
elekrinog polja
na razliitim
- Definie potencijal
primjerima
elektrinog polja i
naelektrisanih
napon
tijela
- Razlikuje vrste
- Definie osnovne
kondenzatora i
elektrine
proraunava
karakteristike
kapacitivnost
kondenzatora
- ematski prikazuje
- Navodi naine
vezivanje
vezivanja
kondenzatora u
kondenzatora
grupe i
proraunava
ekvivalentnu
7
Preporuke za
izvoenje nastave
- Prikazati modele
razliitih atoma i
analizirati
strukturu
- Dati primjere
izvedenih jedinica i
pretvaranja
jedinica
- Uraditi zadatke
sabiranja i
oduzimanja
vektora
- Praktino pokazati
primjere
manifestacije
elektrostatikog
polja
- Uraditi raunske
primjere
odreivanja
potencijala i
razlike potencijala
naelektrisanih
tijela
- Uraditi primjere
za: rednu,
paralelnu i
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
kapacitivnost
- Uporeuje
- Objanjava
kapacitivnosti
ponaanje
kondenzatora koji
dielektrika u
imaju razliite
elektrostatikom
dielektrike
polju
Jednosmjerna elektrina struja
- Izraunava jainu i
- Objanjava pojam
gustinu elektrine
jednosmjerne
struje na
struje i definie
primjerima
njene parametre
- Razlikuje realne
- Definie
izvore
elektromotornu silu
elektromotorne sile
- Definie elektrinu - Izraunava
otpornost i
elektrinu
provodnost
otpornost i
provodnost na
primjerima i
uoava uticaj
temperature na
njihove vrijednosti
- Definie Omov
- Radi zadatke za
zakon
prosto elektrino
kolo sa primjenom
Omovog zakona
- Definie Dulov
- Izraunava gubitke
zakon
snage pomou
Dulovog zakona
- Definie Prvi i Drugi - Radi zadatke
Kirhofov zakon
koristei Prvi i
Drugi Kirhofov
zakon
- Navodi naine
- Crta eme
vezivanja otpornika
vezivanja otpornika
i izraunava
ekvivalentnu
otpornost
- Navodi i objanjava
metode rjeavanja - Primjenjuje
principe
sloenih
pojednostavljivanja
elektrinih
sloenih elektrinih
kola
kola prilikom
rjeavanja prostijih
zadataka
Elektromagnetizam
- Objanjava
magnetno polje,
njegove zakonitosti
i veliine koje ga
Preporuke za
izvoenje nastave
mjeovitu vezu
kondenzatora
- Stie svijest o
vanosti uvanja
energetskih izvora
- Mjerenje otpora,
struje, napona i
provjera Omovog
zakona
- Provjera I
Kirhofovog zakona
- Razvija
sistematinost u
radu
- Razvija tanost i
sposobnost
uporeivanja
za saradnju
- Izraunavati
nepoznati otpor
pomou
ampermetra i
voltmetra
- Odreivanje pada
napona na
otporima vezanim
na red
- Odreivanje
napona na redno
vezanim
kondenzatorima
- Mjerenje napona,
struje i otpora
multimetrom
- Uraditi raunske
primjere
izraunavanja
ekvivalentnog
otpora
- Mjerenje snage UI
metodom
- Sloena kola
obraditi samo na
najprostijim
primjerima
opaanja
- Uoava pojavu
magnetnog polja
kao poslijedicu
elektrine struje i
8
- Demonstrirati
linije sila
magnetnog polja
pomou magneta i
sadraji
uenik
karakteriu
- Opisuje magnetno
polje u
materijalnoj
sredini
- Definie magnetna
kola i veliine koje
ga karakteriu
- Definie veliine
koje karakteriu
vremenski
promjenljivo
elektrino i
magnetno polje
- Objanjava princip
rada
transformatora
- Objanjav princip
rada elektromotora
Naizmjenina struja
- Definie
trigonometrijske
funkcije
- Objanjava
nastanak
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Razvija
odgovornost u radu
Formativni ciljevi
uenik
proraunava
vrijednosti
magnetne
indukcije,
magnetnog
fluksa...
Na razliitim
primjerima
odreuje silu na
provodnik sa
strujom, pravilom
desnog zavrtnja
Razlikuje vrste
magnetnih
materijala i
grafiki prikazuje
krivu magneenja
Na razliitim
primjerima
izraunava
magnetne veliine
u jednostavnim
magnetnim kolima
Na razliitim
primjerima
izraunava veliine
koje su
karakteristine za
vremenski
promjenljivo
elektrino i
magnetno polje
Na primjeru
analizira rad
transformatora i
njegovu primjenu
Uoava princip
primjene
elektromagnetne
indukcije i pojavu
elektromagnetne
sile
Preporuke za
izvoenje nastave
eljeznih opiljaka
za prepoznavanje
problema i
nalaenje rjeenja
- Stie sposobnost
apstraktnog
razmiljanja i
zakljuivanja
- Grafiki
predstavlja vektore
naizmeninih
veliina u
koordinatnom
sistemu
- Analizira nastanak
indukovane
9
- Koristei programe
za simulaciju (Tina,
Electronics
Workbench, Mentor
OE i dr.), prikazati
djelovanje
elektrotehnikih
veza i zakonitosti
- Prepoznaje
povezanost teorije
i ptrakse
- Principe
transformatora i
elektromotora
demonstrirati na
didaktikim
modelima
- Stie sposobnost
posmatranja,
analize i
zakljuivanja
- Crtati pravougli
trougao i
izraunavati
trigonometrijske
funkcije za uglove
30, 60 i 45 stepeni
sadraji
uenik
prostoperiodine
elektromotorne sile
(generator
naizmjenine
struje)
- Definie parametre
naizmjeninih
veliina
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
elektromotorne sile
i crta talasni oblik
naizmjenine
struje
Preporuke za
izvoenje nastave
- Mjerenje
naizmjeninog
napona pomou
osciloskopa
- Koristei programe
za simulaciju
prikazati
naizmjenine
veliine
- Crta i analizira
zavisnost trenutne
vrijednosti
naizmjenine
veliine od
poloaja obrtnog
vektora
- Crta fazne i
vremenske
dijagrame
- Objanjava
elemente linearnih
kola naizmjenine
struje
Redna veza elemenata u kolu naizmjenine struje
- Crta emu za svaku - Razvija sposobnost
- Objanjava redne
za analiziranje i
rednu vezu, na
naine vezivanja
jednostavnije
emi oznaava
elemenata u kolu
proraunavanje
elektrine veliine
naizmjenine
i radi prostije
struje
raunske primjere
- Na primjerima
- Opisuje pojavu
analizira uticaj
redne (naponske)
frekvencije na
rezonanse
redno RLC kolo
- Razlikuje aktivnu,
- Definie snagu i
reaktivnu i prividnu
faktor snage kod
snagu i odreuje
redne veze
faktor snage
elemenata
Paralelna veza elemenata u naizmjeninim kolima
- Crta emu za svaku - Razvija sposobnost
- Objanjava
da teorijsko znanje
paralelnu vezu, na
paralelne naine
povee sa
emi oznaava
vezivanja
praktinim
elektrine veliine
elemenata
- Odreuje
- Objanjava pojavu
ekvivalentnu
paralelne (strujne)
admitansu
rezonanse
- Crta vremenski i
vektorski dijagram
napona i struja
- Analizira trougao
struja, admitansi i
snaga
- Na primjeru
paralelenog RLC
kola, analizira
uticaj frekvencije
- Uoava uticaj
- Definie snagu i
faktora snage na
faktor snage kod
10
Napomena:
- Oblast
naizmjeninih
struja obraditi
informativno
- Rjeavati raunske
primjere rednih
veza sa realnim
podacima
- Uporeivanje
talasnih oblika
napona na
elementima redne
veze pomou
osciloskopa ili
simulacijom na
raunaru
- Posmatranje
rezonantnih pojava
na osciloskopu
- Provjera I
Kihofovog zakona u
kolima
naizmjenine
struje
- Odreivanje
nepoznate
otpornosti
Vitstonovim
mostom
- Odreivanje
nepoznate
sadraji
uenik
paralelne veze
elemenata
Oscilatorna kola
- Definie redno i
paralelno
oscilatorno kolo
Trofazni sistemi
- Upoznaje se
sapojmovima
trofaznih sistema i
objanjava princip
rada trofaznih
maina
- Objanjava
simetrini i
nesimetrini
trofazni sistem
- Navodi naine
vezivanja u
trofaznim
sistemima
- Definie snage i
energije trofaznih
sistema
- Objanjava pojavu
obrtnog magnetnog
polja i njegovu
upotrebu u
trofaznim
sistemima u praksi
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
ukupnu snagu u
kolu i nain
popravke faktora
snage
Preporuke za
izvoenje nastave
kapacitivnosti UI
metodom
- Na primjerima
izraunava
odgovarajue
elemente
oscilatornih kola
- Stie preciznost pri

rjeavanju
primjera iz prakse
- Uporeuje rad
trofaznog
generatora i
motora
- Stie sposobnost
posmatranja,
analize i
zakljuivanja
- Uporeuje
karakteristike
trofaznih i
jednofaznih
sistema
- Uoava razliku
izmeu linijskih i
faznih napona, kao
i linijskih i faznih
struja
- Mjerenje snage u
monofaznim kolima
pomou 3
voltmetra
- Razvija pozitivnu
orijentaciju prema
zanimanju
- Mjerenje snage u
trofaznom sistemu
- Izraunava snage
trofaznog sistema:
aktivnu, reaktivnu i
prividnu, izraene
preko linijskih i
faznih napona i
struja
- Uoava princip
rada asinhronog
motora i analizira
primjere njegove
praktine
primjene
5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

- R. Opai, Osnove elektrotehnike za I razred trogodinjeg obrazovanja za
elektrotehnike kole, Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
- M. Piroanac, Osnove elektrotehnike I, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2003.
- J. Menart, Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike I, Zavod za udbenike i
nastavna sredstva, Beograd, 2003.
- Z. Pendi, M. Pendi, J. Menart, Osnove elektrotehnike II, Zavod za udbenike i
11
- N. Nikoli, M. Miloevi, Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike II, Zavod za

udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2003.
6. Materijalni uslovi za izvoenje nastave
- Mjerni instrumenti, ispitni stolovi, makete, osciloskopi, raunar sa odgovarajuim
softverom, projektor i projekciono platno
7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika
- Provjera znanja vri se usmeno i pismeno .
- Usmena provjera znanja (najmanje jednom u svakom klasifikacionom periodu).
- Pismene vjebe (najmanje jednom u svakom klasifikacionom periodu).
- Zakljuna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacinom periodu.
- Zakljuna ocjena na kraju kolske godine izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacinim periodima.
8. Uslovi za napredovanje i zavretak predmeta
- Pozitivna ocjena na kraju kolske godine.
9. Profil strune spreme nastavnika i strunih saradnika
- Diplomirani inenjer elektrotehnike
- Profesor elektrotehnike
10. Povezanost predmeta
Znanja
- Elektrina svojstva materije
- Elektromagnetizam
- Naizmjenina struja
Povezanost sa drugim predmetima

Predmet
Znanja
- Struktura materije
vozilima
- Provodnici, poluprovodnici
- Magnetni materijali
Matematika
- Elektromagnetna indukcija
vozilima
- Elektromagneti
Praktina nastava
Praktina nastava
- Uticaj struje na ovjeka
- Obrtno magnetno polje
12
1.2.2. OSNOVI TEHNIKE MOTORNIH VOZILA

1. Naziv predmeta: OSNOVI TEHNIKE MOTORNIH VOZILA
Vrste nastave
Razred
I
II
III
Ukupno
Teorija
Vjebe
Praktina
nastava
Ukupno
72
72
72
72

- Sticanje osnovnih znanja o motornim vozilima.
- Sticanje osnovnih znanja o SUS motorima.
- Upoznavanje rada pojedinih sistema motornih vozila.
- Upuivanje na praenje inovacije u tehnici motornih vozila.
- Ovladavanje i korienje strune terminologije.
- Korienje i analiziranje kataloga, ema i tehnikih crtea.
- Razumjevanje i primjenjivanje ekolokih zahtjeva.
- Sticanje radnih navika i razvijnje tehnoloke discipline.
- Razvijanje osnovne kompetencije za samostalan rad u struci.
13

Razred: PRVI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Motori sa unutranjim sagorijevanjem
- Prezentira istorijski - Pozitivno ocjenjuje
- Upoznaje se sa
razvoj motornih
vanost novih
istorijskim
vozila i motora sa
saznanja iz struke
razvojem motornih
unutranjim
vozila
sagorijevanjem
- Na osnovu modela
- Definie podjelu
ili slike prepoznaje
motora sa
vrste motora
unutranjim
sagorijevanjem
(SUS)
- Na modelu uoava
- Objanjava
konstruktivne
konstrukciju
dijelove
etvorotaktnog
etvorotaktnog
OTO motora
OTO motora i
navodi ih
- Na modelu uoava
- Navodi pokretne i
pokretne i
nepokretne djelove
nepokretne
motora SUS
dijelove motora,
navodi nazive i
uloge
- Razvija logiko
- Prepoznaje i
miljenje
- Opisuje ulogu i
razlikuje
funkciju razvodnog
konstruktivna
mehanizma (pogon,
rijeenja razvodnog
bregasto vratilo
mehanizma u
ventilski sklop,
zavisnosti od
podizai)
poloaja bregastog
vratila
- Analizira dijelove
- Opisuje
razvodnog
funkcionisanje
mehanizma
sistema za
- Razvija logiko
sinhronizovanje
zakljuivanje
rada ventila
- Uporeuje osnovne
- Obrazlae ciklus
karakteristike OTO
rada
i Dizel motora
etvorotaktnog
Dizel motora
- Navodi i objanjava - Poznaje radni cikus
dvotaktnih motora
konstruktivna
rjeenja dvotaktnih - Navodi primjere
motora
primjene
dvotaktnih motora
- Navodi i objanjava - Uoava prednosti i
konstruktivno
nedostatke motora - Razvija pozitivan
stav prema novim
rjeenje motora sa
sa rotacionim
saznanjima
rotacionim klipom
klipom
14
Preporuke za
izvoenje nastave
- Preko raunara
prezentirati film ili
slajdove o
istorijskom razvoju
motornih vozila
- Postaviti model
otvorenog izgleda
na kome e uenici
prepoznavati
dijelove
- Prikazati odvojeno
razliite djelove
motora, klipove,
ventile i dr.
- Postaviti model
Dizel motora
- Postaviti model
dvotaktnog motora
- Preko raunara
predstaviti rad
motora sa
sadraji
uenik
- Objanjava radni
ciklus motora sa
rotacionim klipom
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Pronalazi primjere
motora koja imaju
ovakvu
konstrukciju
motora
Sistem za napajanje motora gorivom
- Analizira proces
- Definie osnovni
formiranja radne
zadatak i navodi
smjee u
elemente sistema
karburatoru
za napajanje
gorivom OTO
motora
- Analizira potronju
- Objanjava
goriva u zavisnosti
pripremu smjee i
od reima rada
navodi odnos goriva
motor
i maziva
- Navodi i objanjava - Prepoznaje i
analizira razliite
napajanje OTO
vrste ubrizgavanja
motora putem
goriva: putem
karburatora
karburatora,
indirektnim i
princip indirektnog
direktnim
i direktnog
ubrizgavanjem
ubrizgavanja
- Razlikuje Dizel- Nabraja osnovne
motore prema
zadatke i dijelove
konstrukciji
sistema za
prostora za
napajanje dizel
sagorijevanje
motora gorivom
- ita i analizira
- Opisuje princip
emu instalacije za
direktnog i
dovod goriva
indirektnog procesa
ubrizgavanja goriva
- Objanjava princip - Analizira rad PVP
(pumpe visokog
rada rotacione
pritiska)
pumpe visokog
pritiska
- Navodi funkciju
- Navodi i opisuje
brizgaljki u sistemu
funkciju brizgaljki
- Analizira
- Objanjava
funkcionalne eme
konstrukciju i rad
motora sa
turbopunjaa
turbopunjaem
Sistem za podmazivanje motora
- Uoava
- Navodi naine
neophodnost
podmazivanja
podmazivanja
motora
pokretnih dijelova
motora
- Objanjava princip - Razlikuje motorna
ulja na osnovu
podmazivanja
Preporuke za
izvoenje nastave
rotacionim klipom
- Razvija pozitivnu
orijentaciju prema
zanimanju
- Razvija analitinost
i logiko miljenje
- Prikazati
funkcionalnu emu
za napajanje
motora gorivom
- Shvata potrebu
povezivanja terije i
prakse
- Razumije odnos
izmeu tehnike i
prirode
15
- Prikazati
funkcionalnu emu
sistema za
podmazivanje
motora
sadraji
uenik
pljuskanjem
Formativni ciljevi
uenik
oznake (SAE
klasifikacija)
- Objanjava princip - ita i analizira
emu podmazivanja
podmazivanja pod
motora
pritiskom
Sistem za hlaenje motora
- Objanjava potrebu - Uoava
neophodnost
hlaenja motora
hlaenja pojedinih
dijelova motora
- ita i analizira
- Navodi i opisuje
emu sistema za
funkciju sistema za
hlaenje tenou
hlaenje tenou
ili vazduhom
- Analizira posljedice
- Objanjava
neispravnosti
funkciju sistema i
dijelova sistema za
automatike
hlaenje
vazdunog hlaenja
Nosei sistem
- Analizira dijelove
- Navodi osnovne
karoserije
karakteristike
noseeg sistema
- Analizira rjeenja
- Definie ulogu
karoserije sa
karoserije u
stanovita
noseem sistemu
bezbijednosti
putnika
- Uoava uticaj
- Objanjava pojam
aerodinaminosti
aerodinaminosti
karoserije na
karoserije
otpore kretanja
vozila
Sistem prenosa snage - transmisija
- Uoava funkciju
- Navodi elemente
spojnice u
za prenos snage
transmisiji
- Razlikuje
mehanike,
hidrodinamike i
elektromagnetne
spojnice
- Uoava uloge
- Navodi i obrazlae
servopojaivaa
funkcije
- Analizira eme
mehanikog
mjenjakih
prenosnika u
prenosnika
transmisiji
- Razlikuje principe
- Upoznaje se sa
rada razliitih vrsta
ostalim vrstama
mjenjaa
mjenjaa:
hidraulini,
elektrini i
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
- Razvija pozitivnu
orijentaciju prema
zanimanju
- Prikazati na panou
ili preko raunara
funkcionalnu emu
za hlaenje motora
- Uvia vanost
ouvanja kvaliteta
- Preko raunara
prikazati nosee
sisteme za razliite
tipove vozila
- Navikava se na
tanost
- Obezbijediti
oigledne modele
mjenjaa i
diferencijala
- Putem raunara
prikazati funkcije
hidraulinih i
elektrinih
16
sadraji
uenik
kombinovani
- Upoznaje se sa
funkcijom
automatskih
mjenjaa
- Objanjava
funkcije zglobnog i
diferencijalnog
prenosnika
Sistem za oslanjanje
- Opisuje funkciju
sistema za
oslanjanje
- Navodi funkciju
prednjeg
upravljakog mosta
- Objanjava
funkciju elastinih
oslonaca
amortizera i
stabilizatora
Sistem za upravljanje
- Navodi osnovne
elemente i funkciju
sistema za
upravljanje
- Navodi i obrazlae
funkciju punog i
zupastog
upravljakog
mehanizma
ulogu
servopojaivaa u
mehanizmu za
upravljanje
Sistem za koenje
- Opisuje funkciju
koionog sistema
podsisteme u
sistemu koenja
- Upoznaje se sa
sistemom protiv
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
mjenjaa
- Uoava osnovni
princip rada
automatskih
mjenjaa
- Razlikuje ulje za
mjenjae na
osnovu oznaka
- Stie
samopouzdanje i
sigurnost
- Razlikuje zavisno i
nezavisno
oslonjene sisteme
- Razlikuje sisteme
poprenog i
uzdunog
oslanjanja
- Razlikuje ulogu
prednjeg i zadnjeg
mosta i
Makfersonov
mehanizam
oslanjanja
- Razvija pozitivan
stav prema novim
saznanjima
- Uoava funkciju
sistema za
upravljanje na
vozilu
- Razlikuje razliite
konstruktivne
sisteme za
upravljanje
- Obezbijediti
razliite uzorke
amortizera
- Razvija osjeaj
odgovornosti
- Obezbijediti
modele ili slike
razliitih tipova
upravljakih
mehanizama
- Uporeuje naine
postavljanja
upravljakih
tokova
- Navodi vrste i
karakteristike
pojedinih vrsta
konica
- Uoava funkciju
hidrauline konice
- Obrazlae princip
rada dobo i disk
konice
- Uoava potrebe
korienja sistema
ABS, ASR, BAS, ESP
- Uvia vanost
postizanja i
ouvanja kvaliteta
- Na panou prikazati
funkcionalnu emu
hidraulinog
koionog sistema
- Preko raunara
prikazati funkcije
17
sadraji
uenik
blokiranja tokova
(ABS), protiv
proklizavanja
(ASR), koenja u
kritinim
situacijama (BAS),
elektronskim
programom
stabilnosti (ESP)
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Razlikuje i
uporeuje osnove
principa rada
sistema: ABS,ASR,
BAS, ESP
Preporuke za
izvoenje nastave
sistema: ABS, ASR,
BAS i ESP

- J.Lenasi, T.Ristanovi, Motori i motorna vozila,Zavod za udbenike i nastavna
sredstva, Beograd, 2006.
- D.Jankovi, Tehnologija obrazovnog profila za automehaniare II, Zavod za
- D.Jankovi, Tehnologija obrazovnog profila za automehaniare III, Zavod za
- A. evra, Motori i motorna vozila I i II, kolska knjiga, Zagreb, 2003.
- Raunar sa didaktikim softverom i projektorom
- Uzorci, modeli, makete, skice i eme dijelova motornih vozila
- Provjera znanja vri se usmeno i pismeno.
- Pismene vjebe.
- Diplomirani inenjer mainstva
- Profesor mainstva
Znanja
- Sistem paljenja kod OTO
motora
- Sistem za podmazivanje
- Sistem za koenje
- Sistem za hlaenje

Predmet
Znanja
- Nafta i destilacija nafte
- Praktina nastava
- Sistemi paljenja
- Elektronski sistemi
motornih vozila
- Praktina nastava
- Trenje
- Toplotna energija
18
1.2.3. ELEKTRINE INSTALACIJE I UREAJI NA MOTORNOM VOZILU

1. Naziv predmeta: ELEKTRINE INSTALACIJE I UREAJI NA MOTORNOM VOZILU
Vrste nastave
Razred
I
II
III
Ukupno
Teorija
Vjebe
Praktina
nastava
108
108
99
315
Ukupno
108
108
99
315

- Usvajanje znanja o komponentama motornlh vozila koja proizvode, prenose i
koriste elektrinu energiju.
- Upoznavanje komponenata automatskog upravljanja motornim vozilom.
- Osposobljavanje za itanje svih vrsta ema elektrinih instalacija motornih vozila.
- Razumijevanje naina rada pojedinih elektrinih i automatskih sistema motornog
vozila.
- Razvijanje sposobnosti analize rada pojedinih sistema motornog vozila.
- Pripremanje za primjenu steenih znanja pri realizaciji zahtjeva klijenata.
- Razumijevanje i pravilno korienje strune terminologije.
- Korienje pratee dokumentacije i razliitih kataloga proizvoaa.
- Upoznavanje mjera zatite na radu i vanosti njihove primjene.
- Usvajanje informatikih znanja potrebnaih za praenje dostignua u svjetu iz
struke.
- Razvijanje motivacije za dalje i stalno usavravanje u struci.
19

Razred: PRVI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Izvori elektrine energije na motornim vozilima - akumulatori
- Uporeuje
- Nabraja i
principe
objanjava principe
pretvaranja
- Razumije odnos
pretvaranja
energije iz jednog
tehnike i prirode
hemijske energije
oblika u drugi
u elektrinu i
obrnuto
- Razlikuje osobine
- Opisuje primarne i
akumulatora i
sekundarne
baterije
elemente
- Uoava
- Obrazlae
elektrohemijske
- Uoava vanost
elektrohemijske
procese kod
nauke u
procese za vrijeme
olovnog
svakodnevnom
punjenja i
akumulatora
ivotu
pranjenja
- Upoznaje tehnike - Razlikuje dijelove
akumulatora:
karakteristike
elije,pozitivne i
olovnih
negativne
akumulatora
ploe,separator,
polove i drugo
- Razlikuje: nazivni
- Razvija logiko
napon, napon
rasuivanje
punjenja, napon
pranjenja, napon
mirovanja, stepen
iskorienja,
unutranji otpor
- Odreuje
kapacitet
akumulatora i
njegovu zavisnost
od struje
- Navikava se na
optereenja i
pridravanje
temperature
propisa
- Poznaje postupak
- Upoznaje pravila
pripreme
eksploatacije i
akumulatora za
postupak
punjenje
odravanja olovnih
- Poznaje kako se
akumulatora
priprema
elektrolit i
postupak
mijerenja gustine
- Upoznaje
postupke punjenja
stalnom strujom i
- Shvata potrebu
stalnim naponom
povezivanja terije i
- Poznaje razne
prakse
20
Preporuke za
izvoenje nastave
- Prikazati presjek
akumulatora ili
sam akumulator
koji se moe
otvoriti
sadraji
uenik
- Navodi postupke
ispitivanja
ispravnosti
akumulatora
- Nabraja primjere
nepravilnog
korienja
akumulatora i
pratee posljedice
- Nabraja postupke
odravanja olovnog
akumulatora
- Nabraja postupke
stavljanja
akumulatora van
pogona
- Upoznaje alat i
pribor za
odravanje olovnih
akumulatora
- Upoznaje opasnosti
po rukovaoca koje
se mogu javiti
tokom rada sa
akumulatorom
- Upoznaje princip
rada elinog
akumulatora i
njegove dijelove
- Objanjava rad
nikl-kadmijum
akumulatora
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
vrste ispravljaa
za punjenje
akumulatora
Primjenjuje
postupak
ispitivanja pod
optereenjem
Mjeri gustinu
elektrolita
bometrom i
analizira razliite
sluajeve
Uoava posledice
prekomjernog
punjenja, veim
naponom i jaom
strujom
Razlikuje
posledice prebrzog
pranjenja i
dubokog
pranjenja
Uoava razliite
postupke, zavisno
od tipa olovnog
akumulatora
Razlikuje mokro i
suvo konzerviranje
- Razlikuje alat i
pribor za
odravanje
akumulatora
- Uoava opasnost
pri radu sa
akumulatorom i
primjenjuje
pravilan postupak i
zatitnu opremu
- Uoava prednosti i
mane elinog
akumulatora u
odnosu na olovne
akumulatore
- Poznaje rad niklkadmijum
akumulatora i
osnovne
karakteristike istih
Preporuke za
izvoenje nastave
- Preko raunara
prikazati razliite
vrste akumulatora
- Povezuje uzroke i
posljedice
- Razvija osjeaj
odgovornosti u
ispunjavanju radnih
obaveza
- Razvija osjeaj
line odgovornosti
prema higijeni i
zdravlju
- Razvija pozitivan
odnos prema novim
saznanjima
21
- Prikazati alat i
pribor za
odravanje
akumulatora
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Provodnici i instalaciona oprema
- Razlikuje vrste
- Nabraja i opisuje
provodnika i
tipove provodnika
uporeuje njihove - Uvia vezu izmeu
po JUS-u
karakteristike
teorije i prakse
- Razlikuje razne
- Opisuje
vrste kablova
niskonaponske,
visokunaponske i
kablove za prenos
upravljakih
signala
- Uoava vrste alata
- Upoznaje alat i
i opreme potrebne
opremu za provjeru
za popravke
ispravnosti i
popravku kablova
- Odabira
- Navodi uslove za
provodnike
proraun presjeka
obzirom na
provodnika
i logiko miljenje
termiko
optereenje i pad
napona
- Upoznaje ulogu
- Uoava vanost
osiguraa u
osiguraa i
elektrinim
- Razvija osjeaj o
posledice koje bi
instalacijama
potrebi zatite na
nastale da nije
radu
njih
- Nabraja vrste i
- Razlikuje
veliine osiguraa
osigurae u kutiji i
u motornom vozilu
samostalne visee
osigurae
- Definie ulogu
- Razvija pravilan
- Uoava ulogu
prekidaa u
odnos prema
prekidaa i
elektrinoj
zanimanju
prateeu pojavu
instalaciji
elektrinog luka
- Upoznaje razne
- Odreuje mijesta i
vrste runih
potroae koji se
prekidaa u auto
ukljuuju runim
instalaciji
prekidaima
- Upoznaje princip
- Identifikuje ulogu
rada i ulogu releja
i princip rada
kao daljinskog
releja
prekidaa
- Razlikuje
potroae koji se
napajaju preko
releja
Svjetlosna oprema i signalni ureaji na motornom vozilu
- Upoznaje zakonske - Uoava
konstrukciju
propise u vezi
- Navikava se uenje
farova
postavljanja,
i pridravanje
- Poznaje ulogu i
karakteristika i
propisa
konstrukciju
korienja
22
Preporuke za
izvoenje nastave
- Prkazati uzorke
razliitih
niskonaponskih i
visokonaponskih
autmobilskih
kablova
- Pikazati uzorke
razliitih vrsta i
veliina autoosiguraa
- Prikazati uzorke ili

slajdove razliitih
runih prekidaa
- Prikazati uzorke
releja koji se
najee koriste u
vozilima
- Prikazati razliite
uzorke sijalica za
automobil
sadraji
uenik
svjetlosne opreme
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
- Definie razloge i
naine podeavanja
farova
- Upoznaje ulogu i
principe rada
dodatne svjetlosne
opreme
- Objanjava
svjetlosne i zvune
signalne ureaje
vezane za
bezbjednost
saobraaja
- Navodi ulogu i
znaaj raznih
kontrolnih lampica
- Nabraja i opisuje
kontrolne
instrumente
uenik
dodatnih farova
Uoava princip
rada i konstrukciju
Bilux-sijalice, i
halogenih sijalica
Razlikuje opremu
za runo i
automatsko
podeavanje
Razlikuje ulogu i
nain izvoenja
svjetlosne sirene,
svijetla za hod
unazad,
osvjetljenja
kabine i
prtljanika
Razlikuje ulogu i
princip rada i
spajanja :
pozicionih
svijetala, stopsvijetala,
opokazivaa
pravca, parkirnih
svijetala,
elektrine sirene
Uoava znaaj
kontrolnih lampica
za: gorivo,
pregrejanost
motora, pritisak
ulja, dugo i
oboreno svijetlo,
migavce, runu
konicu i drugo
Identifikuje
kontrolne
instrumente koji
se obino nalaze
u vozilu kao
standardna
oprema:
ampermetar i
voltmetar za
kontrolu punjenja,
obrtomjer,
mehaniki ili
elektronski,
pokaziva nivoa
goriva,
- Razvija osjeaj
odgovornosti
- Razvija mo
zapaanja
- Razvija pozitivan
stav prema novim
saznanjima
23
Preporuke za
izvoenje nastave
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
termometar za
rashladnu tenost,
mjera pritiska
ulja, brzinomjer i
kilometar sat
Osnovi elektrinih instalacija na vozilu
- Upoznaje simbole i - Prepoznaje
elemente el. eme
oznake na
i njihovu ulogu
razvijenoj emi
el.instalacije vozila
- Poznaje pravila za
- Definie pravila
postavljanje
propisnog
instalacija
postavljanja
instalacija
- Opisuje ispitivanje - Poznaje postupke
provjere
ispravnosti
ispravnosti u
instalacije
odnosu na masu,
provjera spojeva,
pronalaenje
mjesta kvara
i logiko miljenje
- Navikava se na
pridravanje pravila
i propisa
24
Preporuke za
izvoenje nastave
- Pripremiti panoe
ili prikazati preko
slajdova razvijene
eme raznih
dijelova elektricne
instalacije vozila
na kojima e
uenici
prepoznavati
simbole i oznake
Razred: DRUGI
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
eme elektrinih instalacija na vozilu
- Razlikuje osnovne
- Upoznaje i
principe rada i
objanjava rad
analizira eme:
pojedinih
napajanja, ureaja
funkcionalnih
za startovanje,
cjelina u
signalizacije na
elektrinim
vozilu,
emama
osvjetljenja,
brisaa i ispiranja,
grijanja i hlaenja,
farova i
signalizacije,
dodatne opreme
(alarm, radio,
sat...)
Sistemi paljenja kod OTO motora
- ita i analizira
- Navodi i opisuje
elemente
emu veze i princip
baterijskog sistema
dobijanja
paljenja OTO
niskonaponske
motora
varnice na svjeici
- Objanjava
- Crta i analizira
konstruktivne
dijagram napona
dijelove bobine i
na sekundaru
princip dobijanja
bobine
niskog napona
- Objanjava ulogu
- Odreuje ugao
prekidaa paljenja
paljenja prekidaa
i njegove dijelove
paljenja
- Objanjava princip - Uoava princip i
rada tranzistorskog
prednosti
sistema paljenja
tranzistorskog
sistema u odnosu
na klasiani sistem
- Objanjava
- Navodi osobine i
principe
prednosti
tranzistorskog
bezkontaktnog
paljenja pomou
sistema paljenja
induktivnog i
holovog senzora
- Navodi postupke
- Obrazlae znaaj
podeavanja
tanog regulisanja
trenutka paljenja
paljenja kao i
posljedice loeg
podeenog paljenja
- Definie
- Uoava ulogu
centrifugalni i
regulatra u
vakumski regulator
regulisanju
predpaljenja
predpaljenja
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Razvija pravilan
odnos prema
zanimanju
- Pripremiti panoe ili

slajdove ema koje
e se analizirati
Razvija logiko
zakljuivanje
- Pripremiti emu
baterijskog sistema
paljenja preko
panoa ili raunara
- Razvija
analitinost i
logiko miljenje
- Pozitivno
ocjenjuje nova
saznanja iz svoje
struke
25
Preporuke za
izvoenje nastave
- Prikazati uzorke
bobina, prekidaa
paljenja,
razvodnika i
svjeica
sadraji
uenik
- Opisuje ulogu i
dijelove razvodnika
paljenja
- Objanjava ulogu
svjeica u sistemu
paljenja
- Objanjava metode
dijagnosticiranja
kvarova u sistemu
paljenja prema
stanju svjeica
- Opisuje magnetni
sistem paljenja
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Povezuje uzroke i
posledice
Formativni ciljevi
uenik
- Razlikuje dijelove
razvodnika i
visokonaponske
kablove
- Razlikuje osnovne
dijelove i vrste
svjeica
- Uoava osobine
svjeica i toplotnu
mo svjeice
- Analizira razliite
sluajeve kvarova i
odreuje uzroke
istih
Preporuke za
izvoenje nastave
- Povezuje teoriju i
praksu
- Uoava princip
djelovanja sa
obrtnom kotvom i
princip sa
nepominim
magnetima i
namotajima sa
obrtnim
segmentima
Dinamo maine generatori jednosmjernog napona i njihovi regulatori
- Pripremiti pano ili
- Uvia veze izmeu
- Uoava principe
- Objanjava ulogu
slike preko
tehnike i prirode
pretvaranja
dinamo maine i
raunara presjeka
mehanike
regulatora u
dinamo-maine
energije u
snabdijevanju
elektrinu
vozila elektrinom
energijom
- Uoava elemente
- Opisuje
konstrukcije
konstrukciju i
- Prikazati uzorak
dinamo maine,
oznaavanje
manje dinamorazne vrste spojeva
dinamo maine
maine
- Povezuje uzroke i
i oznaavanje
posjledice
prikljunih krajeva
- Razlikuje uloge i
- Objanjava uloge
principe rada
regulatora dinamo
naponskog
maine
regulatora i
strujnog regulatora
- Analizira rad
elektromehanikog
- Objanjava
regulatora
principe rada
- Analizira rad
regulatora
tranzistorskog
- Objanjava ulogu
regulatora i
automatskog
njegove prednosti
prekidaa povratne
struje
26
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Alternatori-generatori naizmjeninog napona i njihovi regulatori
- Uoava osnovne
- Objanjava
dijelove
konstrukciju
alternatora i
alternatora i
razumije njihovu
nabraja njegove
ulogu
osnovne dijelove
- Razvija pozitivnu
- Objanjava princip
orijentaciju prema
- Analizira
rada alternatora
zanimanju
principijelnu emu
preko principijelne
alternatora i
eme
ispravljaa sa
diodama
- Opisuje
- Tumai razvijenu
funkcionisanje
emu alternatora i
cijele eme
princip
alternatora sa
funkcionisanja
glavnim i
- Analizira
pomonim
- Pozitivno
funkcionisanje
usmjeraem i
ocjenjuje vanost
reglera-regulatora i
prikljuenim
novih saznanja iz
njegovo djelovanje
regulatorom
svoje struke
- Uoava prednosti i
napona
mane alternatora u
odnosu na dinamo
- ita sadraj tablice
kvarova alternatora
- Navodi i opisuje
i odreuje naine
najee kvarove
njihovih
kod alternatora
otklanjanja
Elektropokretai - starteri
- Razvija pozitivan
- Razlikuje dijelove
- Opisuje ulogu
stav prema novim
elektropokretaa:
elektropokretaa
saznanjima
stator sa
na motornom
elektromagnetima,
vozilu i
rotor sa
konstrukciju sa
namotajima,
elektromagnetnim
kolektor sa
ukljuenjem
etkicama,
poklopci sa
leajima, pogonski
zuanik sa
mehanizmom za
uzubljivanje i
proklizavanje,
elektromagnetna
sklopka (automat)
- Razvija pozitivan
- Uoava vrste
- Opisuje postupak i
stav prema novim
konstrukcije i
svrhu priguenja
saznanjima
elemente koji u
rotora
njima vre
priguenje rotora
- Na principijelnoj
- Objanjava
27
Preporuke za
izvoenje nastave
preko raunara
prikazati presjek
alternatora
- Prikazati
rastavljeni
alternator sa svim
dijelovima

slajdove preko
kompjutera cijelog
elektropokretaa i
njegovih dijelova
sadraji
uenik
elektropokretae:
sa navojem na
osovini rotora po
sistemu BENDIX i sa
pominim rotorom
po sistemu BOSCH
- Opisuje ulogu i
princip sklopke za
redno i paralelno
vezivanje
akumulatora
- Opisuje najee
mogue kvarove
elektropokretaa
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
emi uoava
dijelove i principe
rada elektropokretaa po
principu BENDIX i
BOSCH
- Razlikuje ulogu i
princip rada
sklopke za redno i
paralelno vezivanje
akumulatora
- Analizira tablicu
kvarova alternatora
i opredjeljuje
naine njihovog
otklanjanja
i logiko miljenje
28
Preporuke za
izvoenje nastave
Razred: TREI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Dodatna elektrina oprema na motornom vozilu
- Uoava sastavne
- Razvija pozitivnu
- Opisuje elektrine
dijelove i opisuje
orijentaciju prema
brisae,
princip rada
zanimanju
vjetrobrana
- Uoava nain rada:
- Opisuje princip
viebrzinskih
rada brisaa i
brisaa, ureaj za
sastavne dijelove
periodino
ukljuenje brisaa,
sistema grijanja
zadnjeg stakla,
automatskog
vraanja metlica,
elektrine pumpe
za pranje
vjetrobrana
- Planira radove koje
- Opisuje radio
treba izvriti da bi
prijemnik u vozilu i
se ugradio i
- Pozitivno ocjenjuje
pripadajuu antenu
povezao radio
vanost novih
prijemnik i antena
saznanja iz svoje
- Uoava vrste
struke
antena i vri izbor
mijesta za njenu
ugradnju
- Uoava uzroke i
- Navodi uzroke
izvore radio
radio smetnji i
smetnji i navodi
- Shvata vanost
elemente koji slue
elemente za
ouvanja ivotne
za njihovo
njihovu
sredine
otklanjanje
neutralizaciju :
otpornike ,
kondezatore,
prigunice i filtere,
koaksijalne kablove
- Opisuje elektrini
- Uoava nain
upalja za cigarete
ugradnje
elektrinog
upaljaa za
cigarete
- Odreuje prenosne
potroae koji se
mogu prikljuiti
preko postolja
upaljaa
Sistemi udobnosti i bezbjednosti na motornom vozilu
- Opisuje sistem za
- Uoava ulogu i
- Uoava vanost
kontrolu odstojanja
princip rada
nauke u
vozila kao pomo
svakodnevnom
prilikom parkiranja
ivotu
29
Preporuke za
izvoenje nastave
- Prikazati uzorak
elektromotora i
reduktora za
brisae vjetrobrana
- Pripremiti emu
veze na kojoj su
prikazani elementi
za otklanjanje
radio smetnji
sadraji
uenik
- Objanjava
elektronsko
upravljanje
automatskim
mjenjaem
- Opisuje elektronsku
regulaciju
spojnice-kvaila
regulaciju brzinetempomat
regulaciju klima
ureaja
- Objanjava sistem
centralnog
zakljuavanja
- Opisuje sistem
elektrinih
podizaa prozora
- Objanjava
principe rada
sistema vazdunih
jastuka i pojaseva
- Opisuje sistem za
elektrino
podeavanje
spoljnih retrovizora
i ogledala
- Opisuje sistem za
elektrino
podeavanje
sjedita
- Opisuje ulogu i
princip rada
webasto-grejaa
- Opisuje ulogu i
princip rada
navigacionog
sistema
- Opisuje ureaje
pasivne zatite i
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Razlikuje elemente
sistema za kontrolu
odstojanja vozila
- Uoava princip
rada i navodi
pripadajuu
opremu
- Uoava ulogu
tempomata i
ulazno-izlazne
signale
- Analizira emu
klima ureaja
- Razvija pozitivan
stav prema novim
saznanjima
- Razlikuje pribor
sistema centralnog
zakljuavanja
- Uoava princip
rada i vezu sa
ostalim sistemima
- Analizira emu veze
i razlikuje opremu
potrebnu za rad
sistema podizaa
sistema vazdunih
jastuka i pojaseva
- Razumije odnos
tehnike i prirode
sistema za
elektrino
podeavanje
i ogledala
- Uoava elemente
sistema za
elektrino
podeavanje
sjedita
- Razlikuje nain
postavljanja i
povezivanja
webasto-grejaa
- Uoava elemente
navigacionog
sistema i nain
prikljuivanja
- Razlikuje ulazne
signale i
- Stie
samopouzdanje i
sigurnost
30
Preporuke za
izvoenje nastave
- Pripremiti
didaktike
materijale za
prikazivanje preko
raunara raznih
sistema udobnosti i
bezbednosti na
vozilu
sadraji
uenik
alarmnog sistema
- Objanjava ABS antiblokadni sistem
- Objanjava ASR sistem za kontrolu

proklizavanja
- Opisuje ESP sistem za
regulaciju
dinamike vonje
ragulaciju
amortizera
Osnovi automatike
elemente
uoptenog sistema
automatskog
upravljanja (AU)
elemente sistema
automatskog
upravljanja realnog
elektromehanikog
sklopa (primjer:
ABS)
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
pripadajue
elemente pasivne
zatite
Uoava elemente
ultrazvune zatite
unutranjosti vozila
Uoava zatitu
tokova i zatitu od
pomjeranja
Uoava
konstrukciju,
senzore,
upravljaku
jedinicu ABS
Analizira elektrinu
emu sistema ASR
Preporuke za
izvoenje nastave
- Pozitivno ocjenjuje
vanost novih
saznanja iz struke
- Uoava elemente
ESP u razliitim
radnim stanjima i
raznim ulaznim
signalima
- Analizira
funkcionalnu emu
elektronske
ragulacije
amortizera
opaanja
- Uoava rad sistema

AU i ulogu svakog
elementa
pojedinano:
objekta
upravljanja,
senzora,
pretvaraa,
pojaavaa,
komparatora,
regulatora,
izvrnog organa
- Analizira princip
rada senzora i
planira njegov
smjetaj
- Uoava elektronsku
upravljaku
jedinicu, regulator
i ulazno-izlazne
prikljunice
- Poznaje
elektromagnetni
- Pripremiti pano sa
kompletnom blok
emom jednog
sistema
automatskog
upravljanja
i logiko miljenje
31
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
ventil za
upravljanje
radnom tekuinom
Uoava glavni
ventil pedala
konice
Uoava elektrinu,
pneumatsku i
hidraulinu
povezanost
elemenata
Analizira rad ABSsistema
Opredeljuje ulogu
pojedinih
elemenata u krugu
automatskog
upravljanja
Analizira posebne
eme elektrinu,
hidraulinu,
pneumatsku
Analizira
zajedniku emu
cijelog sklopa
- Povezuje uzroke i
posledice
- Razvija pozitivan
stav prema novim
saznanjima
- Nabraja i
objanjava
elemente
automatskog
upravljanja realnog elektromehanikog sklopa
(primjer:ASR,ESP)
CAN-BUS sistemi prenosa podataka
- Objanjava potrebu - Razlikuje sisteme
koji se najee
uvoenja CAN-BUS
povezuju u
sistema na
zajedniki CAN-BUS
savremenim
sistem
vozilima
- Uoava principe
- Objanjava cio
umreavanja svih
CAN-BUS sistem i
upravljakih i
njegove prednosti
regulacionih
preko uproene
sistema na vozilu
eme
- Razlikuje primjenu
- Navodi osnovna
CAN-BUS-sistema
podruja primjene
za mobilnu
CAN-BUS-sistema
komunikaciju,
primjenu za
dijagnostiku
komunikaciju,
primjenu u sistemu
za regulaciju
motora i kretanja
vozila
- Provjerava oblik
signala na sabirnici
- Dijagnosticira
Preporuke za
izvoenje nastave
- Pripremiti
didaktike
materijale preko
CD-a svih sistema
Napomena:
- (ASR-zatita od
proklizavanja)
(ESP-elektronski
program
stabilnosti)
- Pozitivno
procenjuje
vanost novih
saznanja iz struke
- Prikazati slajdove
sa elementima
CAN-BUS sistema
i logiko miljenje
32
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
greke na
magistrali
- Koristi raunarsku
opremu za
testiranje,
unimjer i
osciloskop
Mjerenje i dijagnostika
- Razlikuje sastavne - Razvija pozitivan
- Navodi ureaje za
djelove ureaja za
odnos prema
dijagnostiku i
dijagnostiku,
zanimanju
objanjava ta se
funkcije i primjenu
sa njima moe
dijelova
uraditi
pojedinano
- Razlikuje postupke
- Navodi postupke
testiranja
testiranja
pojedinanih
podeavanja i
komponenti za
povezivanja
regulaciju rada
mehanikih,
motora
hidraulikih,
- Razlikuje postupke
pneumatskih,
testiranja
elektrinih i
elektrinih vodova - Razvija logiko
elektronskih
i konektora, mjeri
zakljuivanje
sistema
otpor,napon, struju
- Objanjava
- Identifikuje
postupak dijagnoze
opremu za
rada motora,
testiranje
ureaja za
(univerzalni tester,
snabdijevanje
mototester,
gorivom i
osciloskop i dr.)
vazduhom
- Upoznaje postupak - Oitava i koristi
dijagnoze sistema
dijagnostike
za paljenje smjee
parametre
- Uoava vanost
kod benzinskih
nauke u
motora
svakodnevnom
- Upoznje postupak
- Poznaje nain
ivotu
kontrole sastava
korienja ureaja
izduvnih gasova
za kontrolu
izduvnih gasova
- Upoznaje postupak - Mjeri i kontrolie
kontrole
stanje akumulatora
akumulatora
- Upoznaje postupak - Mjeri i kontrolie
dijagnostikovanja
pomou mjernih
startera i
ureaja parametre
alternatora
alternatora i
startera
Ispitivanje i podeavanje elektrinih ureaja
- Nabraja
- Uoava opasnosti
33
Preporuke za
izvoenje nastave
- Pokazati ureaj za
dijagnostiku i na
njemu objasniti
ulogu pojedinog
dijela i nain
prikljuenja
sadraji
uenik
bezbjednosne
mjere pri radu sa
opremom za
ispitivanje
- Navodi mjere u
radu pod naponom
opasnim po ivot
- Upoznaje postupak
ispitivanja
elektrinih
komponenti
posmatranog
elektrinog
podsistema
motornog vozila
- Upoznaje postupke
provjeravanja,
podeavanja i
povezivanja
sistema paljenja
OTO motora
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
pri radu na raznim
pozicijama na
motornom vozilu
- Preuzima
odgovornost za
sopstveno zdravlje
- Razlikuje opasnost
od udarnog napona
pri radu sa
opremom koja se
napaja iz el.mree
- Provjerava
oteenja na
el.instalaciji i
komponentama i
dovodi u ispravno
stanje
- Uoava postupke
- Uvia vezu izmeu
demontae i
teorije i prakse
montae
komponenti
sklopova saglasno
tehnikim
uputstvima
- Razlikuje razloge i
naine
obiljeavanja
demontiranih
elemenata
- Raspoznaje
podsisteme i
elemente sistema
za paljenje
- Provjerava el.
vodove i
povezanost
konektora
- Mjeri otpor, napon
i logiko miljenje
i struju
- Lokalizuje
neispravnost
- Provjerava
ispravnost senzora
- Provjerava i
analizira signal
sistema za paljenje
uz pomo
mototestera i
osciloskopa
- Provjerava ureaj
za podeavanje
paljenja u pogledu
emisije izduvnih
34
Preporuke za
izvoenje nastave
- Obaviti posjetu
auto servisu sa
savremenim
ureajima za
dijagnostiku
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
gasova i podesi
taku paljenja
Preporuke za
izvoenje nastave

- J. Dekanj, Enciklopedija autoelektrike, Graevinska knjiga, Beograd, 2006.
- J. Dekanj, Elektrine instalacije na vozilu, za drugi razred, Zavod za udbenike i
- J. Dekanj, Elektrine instalacije i ureaji na vozilima, za trei razred, Zavod za
- Raunar sa didaktikim softverima i projektorom
- Uzorci, makete, modeli, skice i eme elektronskih ureaja i opreme
- Pismene vjebe.
- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer energetika
Znanja
- Akumulatori
- Sistemi paljenja kod OTO
motora
- Alternatori i
elektropokretai

Predmet
Znanja
- Praktina nastava
- Akumulatori
- Osnovi elektrotehnike
- Indukcija i samoindukcija
- Osnovi elektrotehnike
35
- Elektromagntna indukcija
1.2.4. ELEKTRONIKA NA MOTORNIM VOZILIMA

1. Naziv predmeta: ELEKTRONIKA NA MOTORNIM VOZILIMA
Vrste nastave
Razred
I
II
III
IV
Ukupno
Teorija
Praktina
nastava
Vjebe
Ukupno
108
108
108
108

- Upoznavanje sa elektronskim elementima i sklopovima.
- Upoznavanje sa elektronskim ureajima na motornim vozilima.
- Osposobljavanje za ugradnju, instalisanje i podeavanje elektronskih ureaja na
motornim vozilima.
- Osposobljavanje za jednostavnije popravke elektronskih ureaja i sistema na
motornim vozilima.
- Razumijevanje i pravilna upotreba strune terminologije.
- Upoznavanje mjera zatite na radu i principa ouvanja ovjekove okoline.
36

Razred: DRUGI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Osnovne elektronske komponente i sklopovi
- Razlikuje pasivne
- Opisuje osnovne
opaanja
elektronske
elektronske
komponente
komponente
(otpornici,
kondenzatori,
kalemovi)
- Koristi aktivne
elektronske
komponente
- Razvija
(diode, zener
sistematinost u
diode, LED,
radu
tranzistore,
integralna kola)
- Uporeuje osnovne
- Objanjava
elektronske
osnovne
sklopove sa
elektronske
diskretnim
sklopove
elementima:
ispravljai,
pojaavai (NF i
VF), oscilatori i dr.
- Razlikuje osnovne
eme elektronskih
sklopova sa
integralnim kolima
Elektronski sistemi motornih vozila
- Razlikuje tipove
- Upoznaje tipove
opaanja i
elektronskih
elektronskih
uporeivanja
sistema na
sisteme na
motornim vozilima:
motornim vozilima
sisteme konfora,
informacione
sisteme, sisteme
zatite i sisteme
stabilonosti
- Uoava elemente
- Objanjava
automatike i eme
elektronski
- Razvija tanost i
elektronski
upravljane
sposobnost
upravljanih
podizae stakala
uporeivanja
podizaa stakala
- Razlikuje vrste
- Upoznaje audio i
audio i video
video ureaje na
ureaja na
motornom vozilu
motornim vozilima
- Montira audio
ureaje: radiokasetofone, CD
ureaje i audio
37
Preporuke za
izvoenje nastave
- Pokazati primjerke
elektronskih
komponenata
- Pokazati i
analizirati eme
osnovnih
elektronskih
sklopova sa
diskretnim
elementima i
integralnim kolima
Napomena:
- LED - Light Efect
Diode ili Light
Emiting Diode
(svjetlea dioda)
- NF niskofrekventni,
- VF visokofrekventni
- Prikazati i
analizirati emu
automatike
podizaa stakala
- Prikazati i
analizirati eme
povezivanja audio
sistema
- Prikazati i
sadraji
uenik
-
- Objanjava
elektronske
sisteme zatite od
krae i provale
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
- Razvija
sistematinost i
odgovornost u radu
Formativni ciljevi
- Upoznaje sistem za
navigaciju i
globalno
pozicioniranje
motornih vozila
- Opisuje ostale
elektronske
ureaje na
motornim vozilima:
elektronsko
paljenje, klima
ureaji, centralno
zakljuavanje,
podeavanje
sjedita i
retrovizora,
kontrola rastojanja
uenik
pojaala, sa
zvunicima
Povezuje i
podeava video
ureaje na
motornim vozilima
(kamere, displeji)
Uporeuje vrste i
osobine
elektronskih
sistema zatite od
provale i krae
Analizira naine
postavljanja i
podeavanja
zatitnih sistema
Uoava princip
rada, povezivanje i
podeavanje
sistema za
navigaciju i
globalno
pozicioniranje
(GPS) motornih
vozila
Uporeuje
elektronsko
paljenje motornog
vozila: elemente,
eme i nain
povezivanja
Razlikuje elemente
i nain povezivanja
elektronike klima
ureaja
Razlikuje vrste,
elemente i naine
povezivanja
sistema centralnog
zakljuavanja
Rukuje elementima
sistema
podeavanja
sjedita
Razlikuje elemente
sistema
elektronskog
podeavanja
retrovizora
Uoava princip
rada i razlikuje
Preporuke za
izvoenje nastave
analizirati eme
povezivanja
sistema zatite
(alarma) motornog
vozila
- Prikazati video
demonstraciju
sistema satelitske
navigacije
logikog
razmiljanja
opaanja,
uporeivanja,
analize i
zakljuivanja
- Razvija
odgovornost u radu
38
- Prikazati i
analizirati osnovne
eme dodatnih
elektronskih
ureaja i sklopova
motornog vozila
- Koristei raunar
Internet
pretraiva,
nalaziti eme
elektronskih
ureaja na
motornim vozilima
- Napomena:
- CD - Compact Disk
GPS - Global
Positioning System
(sistem satelitsko
pozicioniranja)
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
elemente sistema
za elektronsko
mjerenje i kontrolu
rastojanja pri
parkiranju
Preporuke za
izvoenje nastave

- J. Dekanj, Enciklopedija autoelektrike - Elektrine instalacije i ureaji,
Graevinska knjiga, Beograd, 2006.
- J. Dekanj, Elektrine instalacije na vozilu - za drugi razred - autoelektriar,Zavod
za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, Zavod za kolstvo, Podgorica, 1993.
- J. Dekanj, Elektrini ureaji na motornom vozilu - za autoelektriare,Zavod za
- M. Filipovi, Komponente i praktina realizacija elektronskih ureaja,
Mikroelektronika, Beograd, 2008.
- Makete, modeli elektrine eme automobila, elektronske eme ureaja na
motornim vozilima, elektronski ureaji motornih vozila
- Raunar sa odgovarajuim softverima, projektor i projekciono platno
Provjera znanja vri se usmeno i pismeno.
- Pismene vjebe.
Znanja
- Tipovi elektronskih sisteme
na motornim vozilima
- Ostali (dodatni) elektronski
ureaji na motornim
vozilima...
- Elektronski upravljani
podizai stakala

Predmet
Znanja
- Sistemi udobnosti i
bezbjednosti na motornom
ureaji na motornom
vozilu
vozilu
- Dodatna elektrina oprema
ureaji na motornom
na motornom vozilu
vozilu
Praktina nastava
ureaji na motornom
vozilu
na motornom vozilu
Praktina nastava
39
Znanja
- Elektronski sistemi zatite
od krae i provale

Predmet
Znanja
- Sistemi zatite od krae i
- Praktina nastava
provale
40
1.2.5. PREDUZETNITVO
1. Naziv predmeta: PREDUZETNITVO
Vrste nastave
Razred
I
II
III
Ukupno
Teorija
Vjebe
Praktina
nastava
33
33
Ukupno
33
33

- Razvijanje preduzetnikih sposobnosti.
- Sticanje znanja o razvoju biznis ideje.
- Sticanje znanja o izradi biznis plana.
- Sticanje znanja i vjetina za osnivanje privrednog drutva.
- Sticanje znanja i vjetina za upravljanje malim privrednim drutvom.
- Osposobljavanje za rad u timu.
- Osposobljavanje za primjenu moderne vrste komunikacije.
- Osposobljavanje za prezentovanje rezultata rada uz pomo savremenih
tehnologija.
41

Razred: TREI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Biznis ideja i biznis plan
- Razvija kreativnost
- Suoavajui
Biznis ideja
argumente kritiki
- Upoznaje pojam
procjenjuje
biznis ideja
kvalitet poslovne
- Opisuje nastanak
ideje u skladu sa
biznis ideje
postulatima
postizanja
- Nabraja i
trinog poslovanja
kompromisa
opredjeljuje se za
poslovnu ideju
- Nabraja mogue
vrste djelatnosti
- Opisuje pojam
- Uvia vanost
biznis plan
izrade biznis plana - Razvija analitiko
miljenje
u kontekstu
obezbjeivanja
podrke, kako
unutar samog
privrednog drutva
- Razvija
tako i od strane
odgovornost u radu
eksternih partnera
(investitora,
kreditora)
Element biznis plana - Razlikuje pojmove: - Razvija komunikativnost, efikasnost
- Upoznaje pojmove:
vizija, misija,
u radu, marljivost i
vizija, misija,
strategija
preciznost
strategija, ciljevi
- Kroz primjere
obrazlae ciljeve
privrednog drutva
- Upoznaje postupak - Kroz primjere
istraivanja trita
obrazlae postupak - Uoava vanost
ouvanja zdrave
istraivanja trita
ivotne sredine
na novom primjeru
- Izvodi zakljuke o
potencijalnoj
konkurenciji
- Razvija marljivost i
- Izvodi zakljuak o
preciznost
potencijalnim
kupcima/korisnici
ma usluga
- Vri opis
- Upoznaje pojam i
proizvoda/usluge
elemente
- Sprovodi postupak
marketing miksa:
formiranja cijene
proizvod, cijena,
proizvoda/usluge
promocija i
- Uporeuje mogue
distribucija
forme i sadraje
- Upoznaje pojmove
reklamnog
marketing plan i
materijala
plan prodaje
- Kroz primjere
42
Preporuke za
izvoenje nastave
- Poeljno je
uenicima ukazati
na primjere
uspjenih
preduzetnika
- Organizovati
gostovanje
predstavnika
realnog privrednog
drutva
- Primjena tehnika
za unapreenje
razmiljanja, npr.
eksperiment, est
eira
- Kao model moe da
poslui biznis plan
realnog privrednog
drutva
- Pripremiti
integralnu cjelinu
od elemenata
Biznis plana
sadraji
uenik
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
- Opisuje elemente
finansijskog plana
privrednog drutva
- Objanjava
neophodnost
ouvanja ivotne
sredine
- Rezimira biznis
plan
- Prezentuje biznis
plan
uenik
obrazlae mogue
naine distribucije
Kroz primjere
objanjava znaaj
sprovoenja
kontrole kvaliteta
proizvoda/usluge
Kroz primjere
obrazlae
elemente
finansijskog plana
privrednog drutva
Izrauje plan
ouvanja ivotne
sredine za
konkretno
privredno drutvo
Oblikuje dinamiku
realizacije biznis
plana
Kritiki procjenjuje
slabosti sainjenog
biznis plana
Osnivanje preduzea
- Opredjeljuje se za
Ime privrednog
ime privrednog
drutva:
drutva u skladu sa
- Nabraja mogua
propisima i
rjeenja za ime
potujui principe
privrednog drutva
jednostavnosti i
jedinstvenosti
- Oblikuje vizuelni
Vizuelni identitet
identitet
privrednog drutva:
privrednog drutva
- Upoznaje elemente
i znaaj
oblikovanja
vizuelnog
identiteta
privrednog drutva
- Popunjava
Registracija
formulare za
privrednog drutva:
registraciju
- Upoznaje postupak
privrednog drutva
registracije
privrednog drutva - Sprovodi aktivnosti
na pribavljanju
- Opisuje mogue
peata i tambilja
oblike
organizovanja
privrednog drutva
- Popunjava
Otvaranje rauna
formulare za
kod poslovne banke:
otvaranje rauna
- Opisuje postupak
- Razvija logiko
miljenje i
sposobnost za
pravilno
rasuivanje i
zakljuivanje
Preporuke za
izvoenje nastave
- Rad u grupama:
Uenici predlau
mogua rjeenja, a
nakon toga kroz
diskusiju donose
odluku
- Rad na raunaru:
Uenici koriste
programe za
obradu teksta i
slika
Vjebe:
- Izrada
organograma
privrednog drutva
43
sadraji
uenik
otvaranja rauna
kod poslovne banke
Formativni ciljevi
uenik
kod poslovne banke
- Obavlja postupak
otvaranja rauna
kod poslovne banke
- Uoava vanost
potovanja
poslovnog kodeksa
privrednog drutva
za njegov uspjean
rad
Poslovni kodeks
preduzea:
- Upoznaje pojam
poslovni kodeks
privrednog drutva
- Nabraja elemente
poslovnog kodeksa
privrednog drutva
- Pronalazi slinosti i
Organizaciona
razlike izmeu
struktura privrednog
razliitih tipova
drutva:
organizacionih
- Upoznaje tipove
struktura
orgaizacione
privrednog drutva
strukture
privrednog drutva
Poslovanje privrednog drutva
- Upoznaje razliite - Pronalazi slinosti
i razlike u nivoima
nivoe upravljanja
upravljanja
privrednim
privrednim
drutvom
drutvom
- Upoznaje postupak
- Popunjava prijavu
zasnivanja radnog
o slobodnom
odnosa u
radnom mjestu
privrednom
drutvu
- Nabraja i opisuje
- Obavlja usmenu i
aktivnosti u okviru
pisanu
slube optih
komunikaciju
poslova
unutar privrednog
drutva i sa
eksternim
partnerima
- alje, prima i
rasporeuje potu
i druge slubene
materijale
- Izrauje ponudu,
- Upoznaje vrste i
porudbenicu,
elemente
predraun, upit,
dokumentacije
raun i ostala
koja prati poslove
dokumenta iz
nabavke i prodaje
oblasti poslova
nabavke i prodaje
- Kroz primjere
- Opisuje postupak
obrazlae nain
obrauna zarada
obrauna zarada,
- Opisuje nain
poreza i doprinosa
obrauna poreza i
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
- Razvija pozitivnu
orjentaciju prema
zanimanju
- Kao model moe

da poslui konkurs
za prijem u radni
odnos objavljen u
dnevnoj tampi
- Stie radne navike
- Upotrebljava
kancelarijsku
opremu (telefon,
fax, fotokopir
aparat, skener,
tampa)
- Razvija analitiko
miljenje
- Podstie razvoj
odgovornosti
44
- Rad na raunaru:
uenici koriste
programe za
obradu teksta,
slika, kao i
programe za
elektronsku
komunikaciju
Vjebe:
- Izrada reklamnog
materijala
sadraji
uenik
doprinosa
- Upoznaje
blagajnike
poslove
- Upoznaje postupak
plaanja dospjelih
obaveza i naplate
dospjelih
potraivanja
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Obavlja
blagajnike
poslove
- Obavlja poslove
plaanja dospjelih
obaveza i naplate
dospjelih
potraivanja
Preporuke za
izvoenje nastave

- V. Vukoti, Preduzetnitvo i biznis, Ekonomski fakultet u Podgorici, 1996.
- D. Bogdanovi, G. Ivanievi, Osnovi ekonomije za prvi razred, Zavod za
- D. Dragii, B. Ili, B. Medojevi, M. Pavlovi, Osnovi ekonomije za drugi razred,
Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2004.
- J. Manojlovi, S. Ignjatovi, Poslovna i slubena korespondencija za prvi razred,
Zavod za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2005.
- R. Rajovi, Osnovi prava za prvi razred, Zavod za udbenike i nastavna sredstva,
Beograd, 2004.
- Publikacija Moj biznis Montenegro Biznis Alijansa, Podgorica, 2004.
- H. Potit, Kako zapoeti sopstveni biznis, CID Podgorica, 1997.
- Najmanje pet raunara snabdjevenih adekvatnom programskom opremom, fax,
telefon, skener, tampa, fotokopir aparat
- Usmena provjera znanja (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom
periodu).
- Pismene vjebe.
- Zakljuna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u
klasifikacionom periodu.
klasifikacionim periodima.
- Diplomirani ekonomista
Povezanost sa predmetom
Predmet
Znanja
- Informatika
- Oblikovanje vizuelnog
- Informacije u tekstualnom
identiteta privrednog drutva
vidu
- Multimedijalno
- Usmena i pisana
predstavljanje informacija
komunikacija
- Internet
- Odravanje Internet sajta
Znanja
45
Znanja
- Izrada reklamnog materijala
Povezanost sa predmetom
Predmet
Znanja
- Korienje raunarskih
programa kao vida
komuniciranja
46
1.2.6. PRAKTINA NASTAVA

1. Naziv predmeta: PRAKTINA NASTAVA
Vrste nastave
Razred
I
II
III
Ukupno
Teorija
Vjebe
Praktina
nastava
252
504
627
1383
Ukupno
252
504
627
1383
Napomene:
- Odjeljenje se dijeli na grupe do 17 uenika.
- Praktina nastava se obavlja u kolskim radionicama, kod poslodavca ili
kombinovano.
- Sticanje kompetencija za planiranje, pripremu i kontrolu procesa rada.
- Razvijanje onovnih kompetencija za samostalan rad u struci.
- Razvijanje smisla za organizovan praktian rad, tanost, sistematinost i
urednost.
- Osposobljavanje za rukovanje alatima, mjernim instrumentima, ureajima i
opremom.
- Osposobljavanje za tumaenje elektrinih ema instalacija motornih vozila.
- Poznavanje svih neophodnih metoda i postupaka ispitivanja i montae instalacija
motornih vozila.
- Upoznavanje sa korienjem pratee dokumentacije i kataloga proizvoaa
opreme.
- Osposobljavanje za primjenu standarda u elektrotehnici.
- Praktina obuenost za korienje informatikih sredstava za ispitivanje motornih
vozila.
- Razvijanje motivacije za usavravanje u struci.
- Osposobljavanje za primjenu mjera higijenskotehnike zatite ivotne i radne
sredine.
- Sticanje radnih navika i tehnoloke discipline.
- Osposobljavanje za komunikaciju sa korisnicima.
47

Razred: PRVI
Socijalizacijski
Preporuke za
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
izvoenje nastave
uenik
uenik
uenik
Uvod
- Izvriti podjelu
- Uvia vezu izmeu - Razvija
- Upoznaje se sa
odgovornost
uenika po grupama
teorije i prakse,
kolskom
pojedinanog i
radionicom i
- Objasniti prethodno
grupnog rada
radnim mjestom
definisanu strukturu
- Poznaje voenje
- Upoznaje se sa
dnevnika praktine
dnevnika praktine
voenjem dnevnika
nastave i nain
nastave
praktine nastave
voenja
HTZ, elektro zatita, prva pomo
Vjebe:
- Razvija i podstie
- Primjenjuje
- Upoznaje se sa
potrebu potovanja - Pokazivanje i
principe HTZ i
osnovnim ciljevima,
demonstracija
principa zatite u
elektro zatite
principima i
upotrebe linih
radnom okruenju i
- Prua prvu pomo
sredstvima
sredstava HTZ
zatite ovjekove
povrijeenima
higijrnsko-tehnike
okoline
zatite (HTZ)
Vjebe:
- Primjenjuje norme i
- Upoznaje osnovne
- Uvjebati postupke
pravila HTZ i
zahtjeve, zadatke i
pruanja prve
upotrebljava
lina i kolektivna
pomoi
sredstva line i
sredstva elektro
kolektivne zatite
zatite
Alati i rukovanje alatima
Vjebe:
- Razvija pravilan
- Razlikuje ulogu
- Nabraja i opisuje
- Izvriti spajanje
odnos prema
pojedinih alata i
osnovne tipove
provodnika prostim
upotrebi i
njihovih djelova
mehaniarskih i
vezivanjem, sa i
odravanju alata
- Razlikuje osnovne
elektriarskih
bez alata, i vriti
mehaniarske od
runih alata,
poreenje
elektriarskih alata
osobine i naine
Vjebe:
njihovog korienja - Upotrebljava alate
- Koristei izolovana
pri radu
klijeta napraviti
- Koristi alate za
- Upoznaje osnovne
zavrne stopice
mjerenje: metar i
mehaniarske alate
provodnika
pomino mjerilo
i rad sa njima pri:
Vjebe:
- Rukuje alatima za
mjerenju,
Na datim
obiljeavanje,
stezanju,
predmetima
stezanje, sjeenje,
obiljeavanju,
izmjeriti dimenzije
buenje i bruenje
sjeenju, buenju,
pominim mjerilom
i dr.
bruenju i td.
Osnovni mainski elementi
Vjebe:
- Razlikuje mainske - Razvija
- Nabraja i opisuje
- Odrediti prenosne
odgovornost o
elemente i njihovu
osnovne vrste
odnose za date
zatiti na radu
upotrebu: navoji,
mainskih
parove remenica ili
matice, podloke,
elemenata prema
zupanika
leajevi, osovine,
njihovoj upotrebi u
klinovi, remeni,
elektrotehnici
remenice,
zupanici, opruge,
zakovice i dr.
- Poznaje vrste,
- Upoznaje vrste,
osobine i znaaj
osobine i znaaj
48
Formativni ciljevi
sadraji
uenik
uenik
upotrebe maziva
upotrebe maziva
Elektrotehniki materijali
- Razlikuje vrste i
- Upoznaje se sa
osobine osnovnih
osnovnim
elektrotehnikih
podjelama, vrstama
materijala
i osobinama
tehnikih materijala - Vri uporeenje
raznih materijala,
- Upoznaje razliite
oblika i profila
oblike i profile
prema njihovim
elektrotehnikih
osobinama
materijala
Elektrini simboli, provodnici i izolatori
- Upotrebljava
- Upoznaje
elektrotehnike
standardne oznake
simbole u
i simbole u
elektrinim
elektrotehnici: za
emama
razliite ureaje,
- Uoava sve
komponente,
elemente presjeka
postrojenja i sl.
provodnika
- Upoznaje razliite
- Oblikuje i priprema
vrste provodnika,
zavetke
njihove osobine i
provodnika za
upotrebu
upotrebu
- Uporeuje tipske
- Upoznaje
oznake razliitih
standardne oznake
provodnika i
provodnika (po
kablova
grupama oznaka)
- Razlikuje razne
- Upoznaje osnovne
primjere upotrebe
vrste izolacionih
izolacionih
materijala, njihova
materijala
svojstva i upotrebu
Lemljenje
- Upoznaje postupak - Poznaje postupak
mekog lemljenja
lemljenja,
- Koristi osnovne
karakteristike
materijale, aparate
lemljenih spojeva i
i alate za lemljenje
materijala
Elementi elektrinih instalacija na motornim
- Razlikuje osnovne
- Upoznaje osnovne
instalacione
elemente
komponente:
elektrinih
releji, prekidai,
instalacija na
osigurai, sijalina
motornim vozilima,
grla, sijalice i dr.
njihovu ulogu i
- Razlikuje signalne
nain spajanja
elemente na
motornim vozilima
- Izvodi razliite
vrste spojeva u
elektrinom kolu
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
- Razvija preciznost i
sigurnost u radu
Vjebe:
- Testerom,
klijetima i
makazama iskidati
razne materijale
prema skici: ice,
profile, cijevi i sl. i
porediti ih prema
osobinama
- Razvija pravilan
odnos prema
ekonominoj
upotrebi materijala
za rad
Vjebe:
- Prema zadatku
nacrtati elektrinu
emu, koristei
elektrotehnike
simbole
Vjebe:
- Za zadate
standardne oznake
protumaiti
osnovne
karakteristike
provodnika
Vjebe:
- Pripremiti krajeve
provodnika za
elementarnu
montau (npr. u
prekidau i sl.)
- Razvija pravilan
odnos prema
ekonominoj
upotrebi materijala
za rad
vozilima
- Stie odgovornost o
potrebi zatite na
radu
Vjebe:
- Mekim lemljenjem
spojiti
pripremljene
krajeve provodnika
49
Vjebe:
- Izvriti pojedinano
spajanje
elemenata
elektrine
instalacije
Vjebe:
- Izvriti spajanje
pojedinih strujnih
krugova potroaa i
ureaja na
motornim vozilima
sadraji
uenik
Akumulatori
- Upoznaje postupak
demontae,
montae,
eksploatacije i
odravanja olovnih
akmulatora
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Razvija preciznost i
- Koristi zatitnu
analitinost
opremu pri radu sa
akumulatorima
- Koristi postupak
pripreme
akumulatora za
punjenje
- Upotrebljava alat i
pribor za
odravanje
akumulatora
- Primjenjuje
postupke pripreme
elektrolita i
mijerenja gustine
bometrom
- Poznaje postupke
punjenja stalnom
strujom i stalnim
naponom
- Primjenjuje
razliite postupke
odrvanja olovnog
akumulatora
- Izvodi mokro i suvo
konzerviranje
- Upoznaje naine
podeavanja farova
- Navodi svjetlosne i
zvune signalne
ureaje
- Upoznaje signalne i
kontrolne
insrumente na
komandnoj tabli
- Razvija svijest o
znaaju timskog
rada
- Vri podeavanje
farova
- Vri povezivanje
pozicionih svjetala,
top-svjetala,
pokazivaa pravca,
parkirnih svjetala i
elektrine sirene
- Provjerava
funkcionalnosti
signalnih i
kontrolnih ureaja:
obrtomjer,
mehaniki ili
elektronski,
pokaziva nivoa
goriva, termometar
za rashladnu
tenost, mjera
pritiska ulja,
brzinomjer i km sat
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjebe:
- Izvriti skidanje i
pripremu
akumulatora za
punjenje
Vjebe:
- Izvriti pripremu
akumulatora za
suvo konzerviranje
Vjebe:
- Koristei bometar
provjeriti stanje
kisjeline
akumulatora
Vjebe:
- Izvriti
prikljuivanje
akumulatora za
punjenje i puniti ga
na ispitnom stolu
Vjebe:
- Izvriti postavljanje
i prikljuivanje
akumulatora i
zatitu prikljunica
Vjebe:
- Izvriti
podeavanje farova
na zidu
Vjebe:
- Izvriti
podeavanje farova
ureajem za
kontrolu i
podeavanje
Vjebe:
- Izvriti audiovizuelnu provjeru
funkcionalnosti
signalnih i
kontrolnih ureaja
50
Razred: DRUGI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Rukovanje mjernim instrumentima
- Razvija osjeaj
- Rukuje
- Upoznaje vrste,
preciznosti i
univerzalnim
principe rada i
sistematinosti u
mjernim
naine korienja
radu
instrumentima pri
univerzalnih
mjerenju
mjernih
jednosmjernih i
instrumenata
naizmjeninih
(unimjera)
elektrinih i
neelektrinih
veliina (napona,
struja, otpora i dr.)
- Koristi instrument
- Upoznaje rad
za mjerenje
instrumenta za
gustine elektrolita
mjerenje gustine
- bommetar pri
elektrolita mjerenju stanja
areometar
elektrolita
(bometar)
akumulatora
- Koristi mjernu
- Upoznaje mjernu
viljuku za provjeru
viljuku za
stanja
mjerenje napona
napunjenosti i
akumulatora pod
ispravnosti
optereenjem
akumulatora
Osnovni elektronski elementi i sklopovi
- Razvija pravilan
- Razlikuje pasivne
- Upoznaje osnovne
odnos prema
pasivne i aktivne
elektronske
ekonominoj
elektronske
komponente:
upotrebi materijala
komponente
otpornike,
za rad
kalemove,
kondenzatore i
aktivne: diode,
tranzistore, LED
diode, Zener diode,
analogna i digitalna
IC
- Provjerava
ispravnost
komponenata
direktnim
mjerenjem
unimjerom
- Upoznaje naine
- Povezuje osnovne
povezivanja
diskretne
osnovnih
elektronske
elektronskih
komponente u
komponenata u
jednostavna
elektrinim emama
strujna kola
- Povezuje osnovne
- Nabraja osnovne
51
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjebe:
- Na kolu
automobilske
sijalice spojene na
akumulator,
unimjerom mjeriti
napon akumulatora
i struju kroz
sijalicu
- Mjeriti otpor
sijalice
Vjebe:
- Koristei mjernu
viljuku provjeriti
stanje akumulatora
Vjebe:
- Prema emi
povezati potroa
(sijalicu ili sl.),
direktno i preko
diode, na izvor
naizmjeninog
napajanja, (na
sekundaru
transformatora);
uporediti napone
na potroau
Vjebe:
- Povezati po emi
osnovno kolo
ispravljaa i
stabilizatora
jednosmjernog
napona sa
tranzistorom : a) sa
potenciometrom,
b) sa Zener
sadraji
uenik
praktine
elektronske
sklopove
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
elektronske
sklopove ispravljaa
i sl. sa diskretnim
elementima
- Spaja ispravljae za
punjenje
akumulatora
eme elektrinih instalacija na vozilu
- Analizira eme i
- Upoznaje rad
povezivanja
principe rada
pojedinih
teorijskih znanja sa
osnovnih elektrinih
funkcionalnih
praksom
ema: napajanja,
cjelina u
ureaja za
elektrinim
startovanje,
emama
signalizacije na
vozilu, osvjetljenja,
brisaa i ispiranja,
grijanja i hlaenja,
farova i
signalizacije,
dodatne opreme
(alarm, radio, sat i
sl.)
Sistemi paljenja
- Razvija
- Prati emu veza i
- Opisuje
sistematinost i
poznaje princip
konstruktivne
odgovornost u
dobijanja varnice
dijelove i emu
radu
na svjeici
spajanja bobine
- Podeava i
- Navodi ulogu
postavlja ugao
prekidaa paljenja i
prekidaa paljenja
njegove djelove
- Objanjava princip - Povezuje sistem
tranzistorskog
rada tranzistorskog
sistema paljenja
sistema paljenja
- Navodi osobine i
prednosti
bezkontaktnog
sistema paljenja
- Uoava znaaj
- Navodi postupke
tanog regulisanja
podeavanja ugla
paljenja kao i
paljenja
posledice loe
podeenog paljenja
- Analizira ulogu
regulatra u
- Opisuje
regulisanju
centrifugalni i
predpaljenja
vakumski regulator
- Povezuje dijelove
predpaljenja
razvodnika i
- Opisuje ulogu i
visokonaponske
dijelove razvodnika
kablove
paljenja
52
Preporuke za
izvoenje nastave
diodama na bazi
- Mjeriti napone na
bazi i izlazu
Vjebe:
- Na probnom stolu
povezati po emi
sistem pokretanja
(startovanja)
motora
Vjebe:
- Na probnom stolu
povezati po emi
sistem pokazivaa
pravca
Vjebe:
- Na probnom stolu
povezati po emi
elemente sistema
paljenja
Vjebe:
- Izvriti
prikljuivanje
elektronskog
(tranzistorskog ili
tiristorskog)
paljenja
Vjebe:
- Vriti na motoru
podeavanje ugla
paljenja i ugla
predpaljenja
Vjebe:
- Pratei tabelu
kvarova izvriti
ispitivanje sistema
paljenja na
pretpostavljeni
kvar
sadraji
uenik
- Objanjava ulogu
svjeica u sistemu
paljenja
- Objanjava metode
dijagnosticiranja
kvarova u sistemu
paljenja
Dinamo maine
- Opisuje razne
konstrukcije
dinamo maina,
vrste spojeva i
oznaavanje
prikljunih krajeva
- Objanjava
funkcionisanje
regulatora napona
dinama
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
- Razlikuje vrste,
osnovne dijelove i
ulogu svjeica
- Analizira razliite
sluajeve kvarova i
odreuje uzroke
istih
Preporuke za
izvoenje nastave
logikog
razmiljanja
Vjebe:
- Izvriti demontau,
rasklapanje,
provjeru etkica,
sklapanje i
montau dinama
- Razvija
- Analizira
sistematinost u
principijelnu emu
radu
alternatora i
ispravljaa sa
diodama
- Tumai razvijenu
- Opisuje
emu alternatora i
funkcionisanje
objanjava princip
eme alternatora sa
funkcionisanja
glavnim i pomonim
reglera-regulatora
usmjeraem i
- Odreuje prednosti
prikljuenim
i mane alternatora
regulatorom
u odnosu na dinamo
napona
- Ispituje rad
- Objanjava
tranzistorskog
funkcionisanje
regulatora
tranzistorskog
alternatora
regulatora napona
- Prati sadraj
- Navodi i analizira
tablice kvarova
najee kvarove
alternatora pri
kod alternatora
ispitivanju i
odreuje naine
njihovih
otklanjanja
Elektropokretai - starteri
- Opisuje dijelove i
- Ispituje ispravnost
konstrukciju
dijelova
opaanja i
elektropokretaa
elektropokretaa:
uporeivanja
Vjebe:
- Izvriti demontau,
rasklapanje,
provjeru
ispravnosti
elemenata,
sklapanje i
montau
alternatora
- Povezuje razne
spojeve dinama i
poznaje oznake
prikljuaka
- Provjerava rad
elektromehanikog
regulatora
- Ispituje rad
tranzistorskog
regulatora i
njegove prednosti
Alternatori
- Objanjava princip
rada, konstrukciju i
osnovne dijelove
alternatora
53
Vjebe:
- Pratei tabelu
kvarova, izvriti
ispitivanje sistema
alternatora na
pretpostavljeni
kvar
Vjebe:
- Na probnom stolu
povezati po emi
sadraji
uenik
- Objanjava
elektropokreta po
sistemima BENDIX i
BOSCH
- Opisuje ulogu i
princip sklopke za
redno i paralelno
vezivanje
akumulatora
- Navodi najee
mogue kvarove
elektropokretaa
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
stator, rotor,
kolektor sa
etkicama,
pogonski zupanik
sa mehanizmom za
uzubljivanje i
proklizavanje,
elektromagnetna
sklopka (automat) i
dr.
- Na elektrinoj emi
prepoznaje i
objanjava dijelove
i principe rada
elektropokretaa
po sistemu BENDIX
ili BOSCH
- Montira sklopke za
redno i paralelno
vezivanje
akumulatora
Preporuke za
izvoenje nastave
elektropokreta i
testirati njegov rad
Vjebe:
- Izvriti demontau,
rasklapanje,
provjeru
ispravnosti
elemenata,
sklapanje i
montau
elektropokretaa
Vjebe:
- Pratei tabelu
najeih kvarova,
izvriti ispitivanje
elektropokretaa
na pretpostavljeni
kvar
- Koristei tablicu
kvarova alternatora
opredjeljuje naine
njihovog
otklanjanja
Elektronski sistemi motornih vozila
- Razlikuje tipove
- Navodi tipove
opaanja,
elektronskih
elektrinih i
uporeivanja,
sistema na
elektronskih
analize i
motornim vozilima:
sisteme na
zakljuivanja
sisteme konfora,
motornim vozilima
informacione
sisteme, sisteme
zatite i sisteme
stabilonosti
- Ispituje po emi
- Objanjava
elemente
elektronski
automatike
upravljane
elektronski
podizae stakala
upravljanih
podizaa stakala
- Montira audio
- Upoznaje audio i
ureaja: radiovideo ureaje na
kasetofone, CD
motornom vozilu
ureaje i audio
pojaala, sa
zvunicima
- Povezuje i
podeava video
54
Vjebe:
- Prikazati i
analizirati emu
automatike
podizaa stakala
Vjebe:
- Prikazati i
analizirati eme
povezivanja audio
sistema
Vjebe:
- Prikazati,
analizirati eme i
izvriti povezivanje
sistema zatite
(alarma) motornog
vozila
sadraji
uenik
- Objanjava
elektronski sistem
zatite od krae i
provale
- Upoznaje sistem za
navigaciju i
globalno
pozicioniranje
motornih vozila
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
- Opisuje ostale
(dodatne)
elektronske ureaje
na motornim
vozilima:
elektronsko
paljenje, klima
ureaji, centralno
zakljuavanje,
podeavanje
sjedita i
retrovizora,
kontrola rastojanja
-
uenik
ureaja na
motornim vozilima
(kamere, displeji)
Montira i podeava
razne vrste i
elektronskih
sistema zatite od
provale i krae
Analizira naine
postavljanja i
podeavanja
zatitnih sistema
Povezuje i
podeava sisteme
za navigaciju i
globalno
pozicioniranje
(GPS) motornih
vozila
Montira i povezuje
elektronsko
paljenje motornog
vozila: elemente,
eme i nain
povezivanja
Razlikuje elemente
i nain povezivanja
elektronike klima
ureaja
Povezuje sisteme
centralnog
zakljuavanja
Rukuje elementima
sistema
podeavanja
sjedita
Rukuje elementima
sistema
podeavanja
retrovizora
Razlikuje elemente
sistema za
elektrino mjerenje
i kontrolu
rastojanja pri
parkiranju
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjebe:
- Prikazati,
analizirati eme i
izvriti povezivanje
elemenata
centralnog
zakljuavanja
Vjebe:
- Prikazati video
demonstraciju
sistema satelitske
navigacije
Vjebe:
- Prikazati i
analizirati osnovne
eme dodatnih
elektronskih
ureaja i sklopova
motornog vozila
Napomena:
- CD - Compact Disk
- GPS - Global
Positioning System
(sistem globalnog satelitskog
pozicioniranja)
55
Razred: TREI
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
Dodatna elektrina oprema na motornom vozilu
- Ispituje ispravnost
- Opisuje princip
dijelova i vri
povezivanja
rada i sastavne
povezivanje
dijelove elektrinih
elektrinih brisaa
praksom
brisaa vjetrobrana
- Spaja elektrinu
pumpu za pranje
vjetrobrana
- Povezuje i
podeava
viebrzinske brisae
sa ureajem za
periodino
ukljuivanje
- Upoznaje sistem
- Ispituje grija i
grijanja zadnjeg
instalaciju grijanja
stakla
zadnjeg stakla
- Opisuje radio
- Vri ugradnju i
prijemnik - CD u
povezivanje radio vozilu i pripadajuu
CD ureaja i antene
antenu
- Vri izbor mjesta i
montira razne vrste
antena
- Navodi uzroke radio - Pronalazi uzroke i
smetnji i elemente
izvore radio smetnji
koji slue za
i postavlja
njihovo otklanjanje
elemente za
njihovu
neutralizaciju :
otpornike,
kondezatore,
prigunice i filtere,
koaksijalne kablove
- Opisuje elektrini
- Povezuje prenosne
upalja za cigarete
potroae koji se
mogu prikljuiti
preko postolja
upaljaa
- Razvija osjeaj
- Upoznaje sistem za - Postavlja opremu
preciznosti i
sistema za kontrolu
kontrolu odstojanja
sistematinosti u
odstojanja vozila
vozila pri
radu
pri parkiranju
parkiranju
- Ispituje elemente
- Objanjava
elektronskog
elektronsko
upravljanja
upravljanje
automatskim
automatskim
mjenjaem
mjenjaem
- Opisuje elektronsku - Provjerava
ispravnost
regulaciju spojnice56
Preporuke za
izvoenje nastave
Vjebe:
- Dijagnostika
demontaa,servis,
montaa i provjera
elektrinih brisaa
Vjebe:
- Ugradnja i
prikljuenje
radio-CD
ureaja,montaa
antene i provjera
Vjebe:
- Pronai elemente
za otklanjanje
radio smetnji,
provjeriti i po
potrebi zamijeniti
Vjebe:
- Ugradnja postolja
za upalja za
cigarete,
postavljanje
osiguraa i
prikljuenje
Vjebe:
- Na vozilu
kontrolisati
reagovenje senzora
i rad cijelog
sistema
Vjebe:
- Pronai senzore na
vozilu, objasniti
njihovu ulogu,
sadraji
uenik
kvaila
- Objanjava
elektronsku
regulaciju brzine tempomat
- Opisuje elektronski
regulisani klima
ureaj
- Navodi ulogu i
princip rada
webasto - grijaa
- Objanjava sistem
centralnog
zakljuavanja
- Opisuje sistem
elektrinih
podizaa stakala
- Objanjava sistem
za elektrino
podeavanje
i ogledala
- Opisuje sistem za
elektrino
podeavanje
sjedita
- Navodi ulogu i
princip rada
navigacionog
sistema
- Opisuje sisteme
pasivne zatite
- Objanjava ulogu i
rad alarmnih
ureaja
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
elemenata
elektronske
regulacije spojnice
- kvaila
- Ispituje tempomat i
provjerava ulaznoizlazne signale
Preporuke za
izvoenje nastave
princip rada
automatskog
mjenjaa i
automatsku
regulaciju spojnice
kvaila
Vjebe:
- Na vozilu locirati
elemente sistema
centralnog
zakljuavanja,
objasniti njihovu
ulogu i po potrebi
popraviti ili
zamijeniti
- Vri povezivanje
elemenata eme
elektronskog klima
ureaja
- Povezuje webasto grijae
- Povezuje po emi
veza elemente
sistema centralnog
zakljuavanja
- Povezuje elemente
i opremu
elektrinih
podizaa stakala
- Montira elemente i
pribor po emi veza
i ogledala, i vri
podeavanje
- Po emi veza
ispituje opremu za
elektrino
podeavanje
sjedita
- Provjerava po emi
veza ispravnost
navigacionog
sistema
- Ispituje elemente
sistema vazdunih
jastuka i pojaseva
- Montira elemente
alarmnih ureaja i
provjerava ulazne
signale
- Postavlja elemente
ultrazvune zatite
unutranjosti vozila
- Montira zatitu
tokova i zatitu od
pomjeranja
- Provjerava
Vjebe:
- Na vozilu pokazati
elemente sistema
centralnog
zakljuavanja,
opisati ulogu svakog
i po potrebi
popraviti ili
servisirati
Vjebe:
- Simulirati rad
navigacionog
sistema, odrediti i
postaviti putanje za
predpostavljene
destinacije
Vjebe:
- Simulirati rad,
aktivirati senzore i
objasniti princip
djelovanja
pojedinih
elemenata i rad
cijelog alarmnog
sistema
Vjebe:
elemente sistema,
57
sadraji
uenik
- Objanjava ABSantiblokadni sistem
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
konstrukciju,
senzore,
upravljaku
jedinicu i veze
sistema ABS
- Provjerava opremu
po elektrinoj emi
- Objanjava ASR ASR sistema
sistem za kontrolu
- Provjerava opremu
proklizavanja
po elektrinoj emi
- Opisuje ESP sistema ESP u
sistem za regulaciju
razliitim radnim
dinamike vonje
stanjima
- Vri provjeru
elektronske
ragulacije
ragulaciju
amortizera, sa
amortizera
raznim ulaznim
signalima
Elementi automatike
- Prepoznaje senzore - Razvija sposobnost
- Navodi elemente
opaanja i
i naine njegovog
sistema
uporeivanja
postavljanja
automatskog
upravljanja realnog - Spaja elektronsku
upravljaku
elektromehanikog
jedinicu, regulator i
sklopa (primjer:
ulazno-izlazne
ABS)
prikljunice
- Ispituje
elektromagnetni
ventil za
upravljanje radnom
tenou
- Provjerava
elektrinu,
pneumatsku i
hidraulinu
povezanost
elemenata
- Analizira rad ABS- Navodi elemente
sistema po emi
automatskog
upravljanja realnog - Ispituje ispravnost
pojedinih
elektromehanikog
elemenata u krugu
sklopa (primjer:
automatike
ASR, ESP)
- Analizira posebne
eme: elektrinu,
hidraulinu,
pneumatsku
- Analizira
zajedniku emu
58
Preporuke za
izvoenje nastave
objasniti ulogu
pojedinih
elemenata i rad
cijelog sistema
Vjebe:
dijelove i objasniti
princip elektronske
regulacije
amortizera
Vjebe:
- Na vozilu
prepoznati
elemente sistema
ABS i ASR, uoiti
njihovu povezanost
i objasniti princip
rada
Napomena:
- ABS - anti-blokirni
sistem
- ASR - zatita od
proklizavanja,
- ESP - elektronski
program stabilnosti
sadraji
uenik
Formativni ciljevi
uenik
cijelog sklopa
CAN-BUS sistemi prenosa podataka
- Objanjava potrebu - Kosristi sisteme koji se najee
uvoenja CAN-BUS
povezuju u
sistema na
zajedniki CAN-BUS
savremenim
sistem
vozilima
- Analizira po emi
- Navodi osnovna
umreavanja svih
podruja primjene
upravljakih i
CAN-sistema
regulacionih
sistema na vozilu
- Analizira multipleks
- Opisuje postupke
- primjene za:
provjeravanja
mobilnu
parametara i
komunikaciju,
ispravnosti
dijagnostiku
umreenih sistema
komunikaciju, u
na motornom vozilu
sistemu za
regulaciju motora i
kretanja vozila
- Provjerava oblik
signala na sabirnici
- Dijagnosticira
greke na magistrali
- Poznaje opasnosti
- Navodi opasnosti i
mjere zatite pri
od udarnog napona
radu sa opremom
pri radu sa
koja se napaja iz
opremom koja se
elektrine mree
napaja iz elektrine
mree
- Opisuje postupak
- Provjerava
ispitivanja
oteenja na
elektrinih
elektrinoj
komponenti i
instalaciji i
podsistema
komponentama i
motornog vozila
dovodi ih u ispravno
stanje
- Vri postupke
demontae i
montae
komponenti i
sklopova, saglasno
tehnikim
uputstvima
- Koristi razne naine
obiljeavanja
demontiranih
elemenata
- Upoznaje postupke - Raspoznaje
59
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Preporuke za
izvoenje nastave
Razvija sposobnost
opaanja,
uporeivanja,
analize i
zakljuivanja
Vjebe:
- Na vozilu pronai
CAN-BUS sabirnice i
ostale elemente,
objasniti njihovu
ulogu u prenosu
informacija
Napomena:
- Koristiti raunarsku
opremu, unimjer i
osciloskop za
testiranje
Razvija sposobnost
povezivanja
praksom
Vjebe:
- Na radnom stolu
prikljuiti senzor
temperature,
ispitati mu
ispravnost i snimiti
karakteristiku
senzora
Vjebe:
- Na randnom stolu
ispitati ispravnost
indukcionog kalema
- bobine
Vjebe:
- Na vozilu povezati i
podeavati
elemente sistema
za paljenje
- Odrediti ugao
Socijalizacijski
Formativni ciljevi
sadraji
ciljevi
uenik
uenik
uenik
podsisteme i
provjeravanja,
elemente sistema
podeavanja i
za paljenje
povezivanja
- Vri provjeru el.
sistema paljenja
vodova i ispituje
OTO motora
povezanost
konektora
- Lokalizuje
neispravnosti
- Provjerava
ispravnost senzora
- Provjerava i
analizira rad sistem
za paljenje uz
pomo mototestera
i osciloskopa
- Provjerava ureaj
za podeavanje
paljenja u pogledu
emisije izduvnih
gasova i da podesi
taku paljenja
- Razvija osjeaj
- Ispituje sastavne
- Navodi ureaje za
preciznosti i
djelove i funkcije i
dijagnostiku i
sistematinosti u
ureaja za
opisuje njihovu
radu
dijagnostiku
upotrebu: postupke
motornog vozila
testiranja,
- Primjenjuje
podeavanja i
postupke testiranja
povezivanja
pojedinanih
mehanikih,
komponenata za
hidraulinih,
regulaciju rada
pneumatskih,
motora
elektrinih i
- Vri testiranje
elektronskih
elektrinih vodova i
sistema
konektora
- Koristi opremu za
- Objanjava
testiranje
postupak dijagnoze
(univerzalni tester,
rada motora,
mototester,
ureaja za
osciloskop, ispitne
snabdjevanje
sonde i dr.)
gorivom i vazduhom
- Upoznaje postupak - Koristi
dijagnostike
dijagnoze sistema
aparate za provjeru
za paljenje smjee
parametara sistema
kod benzinskih
za paljenje
motora
- Vri kontrolu
- Opisuje postupak
izduvnih gasova
kontrole sastava
ureajem za
izduvnih gasova
60
Preporuke za
izvoenje nastave
predpaljenja i
provjeriti rad
regulatora
Vjebe:
- Na vozilu uz pomo
moto-testera vriti
regulaciju paljenja
u pogledu emisije
izduvnih gasova
Vjebe:
- Na ureaju za
dijagnostiku
objasniti ulogu i
princip rada
pojedinih dijelova,
kao i njihovo
spajanje prilikom
rada
Vjebe:
- Koristei ureaj za
dijagnostiku vriti
provjeru ispravnosti
sistema na vozilu
sadraji
uenik
- Opisuje postupak
kontrole
akumulatora,
dijagnostikovanja
startera i
alternatora
Socijalizacijski
ciljevi
uenik
Formativni ciljevi
uenik
kontrolu
- Mjeri i kontrolie
pomou mjernih
ureaja parametre
akumulatora,
alternatora i
startera
Preporuke za
izvoenje nastave

- M. S. Brankovi, Praktina nastava, Ni 1998.
- M. S. Brankovi, Prirunik - sa uputstvima za elektriarske radove, Ni, 1995.
- J. Dekanj, Enciklopedija autoelektrike - Elektrine instalacije i ureaji,
Graevinska knjiga, Beograd, 2006.
- J. Dekanj, Elektrine instalacije na vozilu - za drugi razred - autoelektriar,Zavod
za udbenike i nastavna sredstva, Beograd, Zavod za kolstvo, Podgorica, 1993.
- J. Dekanj, Elektrini ureaji na motornom vozilu - za autoelektriare,Zavod za
- J.Lenasi, T.Ristanovi, Motori i motorna vozila,Zavod za udbenike i nastavna
- M. Filipovi, Komponente i praktina realizacija elektronskih ureaja,
Mikroelektronika, Beograd, 2008.
- D. Dimi, Elektrina mjerenja u energetici, Zavod za udbenike i nastavna
- Elektromonterski prirunik, Tehnika knjiga, Zagreb, 1987.
Redni
Opis alati, instrumeni i ureaji
Broj
Univerzalni radni-ispitni sto, sa elementima:
1.
osigurai, ispravljai 12 i 24 V, prikljunice, mjerni
instrumenti i dr.
2.
Digitalni multimetar univerzalni (U,I,R,...) ~/=
Oznaka
Kom
16
3.
Mjerna viljuka 12 V
4.
Mjerna viljuka 24 V
5.
7.
Bometar
Akumulatorska builica odvija, 14 mm, 0 1800
min-1, sa opremom
Runa builica, 220V~, sa opremom
8.
Runa brusilica, 220V~, sa opremom
Lemilica 220V~, 300 W
Pitolj lemilice, 220V~, 100 W

Kompleti runog mehaniarskog alata (razni
mehaniarski kljuevi, izolovana klijeta, odvijai i
dr.)
Kompleti runog elektriarskog alata (razna
izolovana klijeta, odvijai i sl.)
Runa testera za metal
6.
10.
11.
12.
13.
61
Redni
Broj
14.
Oznaka
Kom
Kompleti turpija za metal raznih profila
15.
Makaze za lim
16.
18.
Pomino mjerilo ("ubler")

Fen za zagrijavanje termobuira, za izolovanje
spojeva
Personalni raunar, sa tampaem i projektorom
19.
Univerzalni ureaj za testiranje vozila
20.
Prikljune sonde za razne tipove vozila

Kompleti zatitne opreme: radni mantil, rukavice,
zatitne naoari i dr.
17.
21.
Opis alati, instrumeni i ureaji
18

- Provjera znanja vri se usmeno i u toku praktinog rada.
- Usmena provjera znanja (po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu).
- Praktian rad (najmanje po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu).
Ocjenjuje se kvalitet voenja dnevnika praktine nastave, razumijevanje
zadataka i poslova, urednost, preciznost, tanost, potovanje propisa, odgovoran
odnos prema instrumentima, alatima i materijalu.
- Diplomirani inenjer elektrotehnike smjer energetika
- Diplomirani inenjer elektrotehnike smjer elektronike i automatike (u I
razredu)
- Inenjer elektrotehnike smjer energetika
- Inenjer elektrotehnike smjer elektronike i automatike (u I razredu)
- Autoelektriar specijalista - V stepen
- Pogonski elektriar specijalista - V stepen (u I razredu)
Znanja
- Izvori elektrine energije
- Elektrotehniki simboli
- Elektrini provodnici
- Elektrini izolatori

Predmet
Znanja
- Standardne vrijednosti
mrenih napona
- Crtanje elektrinih ema
pomou grafikih simbola
- Elektrine instalacije I
- Elektrine i mehanike
ureaji na motornom
osobina materijala za
vozilu
provodnike
- Standardni presjeci
provodnika i vrste kablova
- Elektrine (izolacione) i
mehanike osobine
62
Znanja

na motornom vozilu
na motornom vozilu
- Elektronski sistemi motornih
vozila

Predmet
Znanja
materijala za izolatore
- Elektrine instalacije I
ureaji na motornom
vozilu
- Elektronika na motornom
vozilu
- Elektronika na motornom
vozilu
63
- Ostali (dodatni) elektronski

ureaji na motornim
vozilima...
- Elektronski upravljani
podizai stakala
- Elektronski sistemi zatite
od krae i provale
2. ZAVRNI ISPIT
2.1. ISPITNI KATALOZI ZA STRUNO - TEORIJSKI DIO ISPITA
2.1.1. ELEKTRINE INSTALACIJE I UREAJI NA MOTORNIM VOZILIMA
1. Naziv Ispitnog kataloga: Elektrine instalacije i ureaji na motornim vozilima
2.Ciljevi ispita
Na ispitu se ocjenjuje:
- da li je uenik upoznao vrste i uloge elektrinih instalacija i ureaja na motornom
vozilu;
- da li je uenik upoznao i razumije ulogu komponenti elektrinih ureaja na
vozilu;
- da li je uenik osposobljen za pravilno rukovanje elektrinim ureajima;
- da li je uenik osposobljen za itanje elektrinih ema na motornom vozilu;
- da li je uenik razvio svijest o potrebi ouvanja ivotne sredine ,a posebno o
potrebi reciklae i deponovanja pokvarenih i istroenih komponenti elektrinih
ureaja.
3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na zavrnom ispitu
Izvori elektrine energije na motornim vozilima-akumulatori
1. Nabrojati principe pretvaranja hemijske energije u elektrinu i obrnuto
2. Poznavati i razumijeti elektrohemijske procese za vrijeme punjenja i
pranjenja
3. Definisati pravila eksploatacije i odravanja olovnih akumulatora
4. Navesti primjere nepravilnog korienja akumulatora i pratee posljedice
Provodnici i instalaciona oprema
5. Navesti vrste niskonaponskih i visokonaponskih kablova i mjesta njihove
primjene na vozilu
6. Definisati uslove za proraun presjeka provodnika elektine instalacije
7. Objasniti ulogu osiguraa u elektrinoj instalaciji
8. Objasniti uloge prekidaa u elektrinoj instalaciji
9. Definisati ulogu elektromagnetnog releja u elektrinoj instalaciji
10. Definisati zakonske propise u vezi svjetlosne opreme na vozilu
11. Navesti naine podeavanja farova na motornom vozilu
12. Definisati ulogu i principe rada dodatne svjetlosne opreme na vozilu
13. Navesti svjetlosne i zvune signalne ureaje na motornom vozilu
14. Navesti ulogu i znaaj raznih kontrolnih instrumenata i lampica na vozilu
Osnovi elektrinih instalacija na vozilu
15. Definie pravila propisnog postavljanja elektinih instalacija na vozilu
16. Objanjava naine ispitivanja elektrine instalacije na vozilu
Sistemi paljenja kod OTO motora
17. Navesti elemente i njihove uloge u sistemu paljenja OTO motora
18. Objasniti princip rada bobine u sistemu paljenja
19. Objasniti princip rada vakumskog regulatora predpaljenja
20. Objasniti princip rada centrifugalnog regulatora predpaljenja
21. Navesti ulogu i dijelove razvodnika paljenja
64
22. Objasniti dijagnosticiranje kvarova prema stanju svjeica

Dinamo maine i njihovi regulatori
23. Navesti ulogu dinamo maine i njen princip rada
24. Objasniti ulogu regulatora napona dinamo maine
25. Analizirati ulogu automatskog prekidaa povratne struje
Alternatori i njihovi regulatori
26. Objasniti konstrukciju alternatora i navesti njegove osnovne dijelove
27. Objasniti princip rada alternatora preko principijelne eme
28. Objasniti funkcionisanje tranzistorskog regulatora napona
29. Analizirati prednosti alternatora u odnosu na dinamo mainu
Elektropokretai starteri
30. Objasniti ulogu i osnovne dijelove startera sa elektromagnetnim ukljuenjem
31. Definisati ulogu automata-anlasera prilikom paljenja motora
32. Objasniti princip rada elektropokretaa po sistemu BENDIX
33. Objasniti princip rada elektropokretaa po sistemu BOSCH
34. Objasniti princip rada sklopke za redno i paralelno vezivanje akumulatora
35. Navesti najee kvarove elektropokretaa i naine njihovog otklanjanja
Dodatna elektrina oprema na vozilu
36. Objasniti dijelove i princip rada brisaa vjetrobranskog stakla
37. Objasniti viebrzinske brisae i ureaj za periodino ukljuenje
38. Analizirati emu ureaja za automatsko vraanje metlica brisaa
39. Objasniti postupak povezivanja radio prijemnika i pripadajue antene
40. Analizirati radio-smetnje i naine njihovog otklanjanja
41. Objasniti sistem za kontrolu odstojanja kao pomo pri parkiranju
42. Analizirati postupak elektronskog upravljanja automatskim mjenjaem
43. Objasniti elektronsku regulaciju spojnice kvaila
44. Analizirati emu veze i principijelnu emu klima-ureaja
45. Objasniti principijelnu emu sistema centralnog zakljuavanja
46. Objasniti princip elektronskog podeavanja sjedita i retrovizora
47. Objasniti ulogu i princip rad WEBASTO grijaa
48. Objasniti ulogu i princip rada navigacionog sistema
49. Objasniti principe rada sistema vazdunih jastuka i pojaseva
50. Objasniti ulogu i princip rada alarmnog ureaja
51. Analizirati konstrukciju i princip djelovanja antiblokadnog sistema ABS
52. Analizirati princip djelovanja sistema za kontrolu proklizavanja ESP
53. Objasniti princip djelovanja ESP-sistema za regulaciju dinamike vonje
54. Objasniti princip djelovanja sistema za elektronsku regulaciju amortizera
Osnovi automatike
55. Analizirati osnovne elemente jednog opteg sistema automatskog upravljanja
56. Analizirati elemente i rad jednog realnog sistema automatike na vozilu
57. Analizirati ureaj za dijagnostiku uz navoenje svih ispitivanja koja se sa njim
mogu izvesti
58. Objasniti postupak dijagnoze rada ureaja za snabdijevanje gorivom i
vazduhom
59. Objasniti postupak dijagnoze rada sistema za paljenje smjee kod OTO motora
65
60. Analizira postupak kontrole sastava izduvnih gasova

61. Objanjava postupak kontrole akumulatora
62. Definisati bezbjedonosne mjere pri radu sa opremom za ispitivanje
63. Definisati bezbjedonosne mjere pri radu pod naponom opasnim po ivot
64. Analizira postupke provjeravanja i podeavanja sistema za paljenje OTO
motora
4. Tip ispita
- Usmeni.
- Prema Pravilniku o nainu i postupku polaganja praktinog, zavrnog, strunog i
diplomskog ispita formuliu se pitanja na ispitnom listu i sastavlja detaljan spisak
ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u Ispitnom katalogu.
- Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja kombinovana po sloenosti na
odgovarajui nain, da budu iz razliitih taksonomskih kategorija i iz razliitih
tematskih oblasti.
- Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta.
- Usmeni ispit traje najvie 10 minuta.
- Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na prijedlog ispitivaa.
5. Dozvoljena pomagala
- Razni modeli, uzorci, panoi, grafoskop ili kompjuterska slika, animacija i sl.
6. Literatura i drugi izvori
- Literatura i drugi izvori su dati u Katalogu znanja i Godinjem planu nastavnika.
66
2.2. PRAKTIAN RAD SA ODBRANOM

2.2.1. ISPITNI KATALOG PRAKTINOG DIJELA ZAVRNOG ISPITA - PRAKTIAN
RAD SA ODBRANOM
1. Naziv ispitnog kataloga: PRAKTIAN RAD SA ODBRANOM
2. Cilj ispita
Na praktinom dijelu zavrnog ispita kandidat treba da pokae:
- poznavanje gradiva, principa i zakonitosti, vezanih za zadatu temu;
- struno i kvalifikovano prezentiranje obraene teme;
- povezanost struno-teorijskih i praktinih znanja;
- stepen osposobljenosti za rjeavanje praktinih zadataka ;
- odgovarajui pristup i izbor postupaka kod obavljanja zadataka;
- pravilnu upotrebu strune terminologije;
- samostalnost u odabiru i upotrebi mjernih instrumenata i ureaja;
- stepen osposobljenosti za primjenu gotovih programa (softvera) za rjeavanje
zadataka;
- racionalnu upotrebu energije, materijala i vremena;
- potovanje propisa iz podruja zatite na radu i zatite ivotne sredine;
- odgovornost za kvalitet vlastitog rada.
3. Spisak tema/zadataka
OLOVNI AKUMULATORI
- Princip rada, konstrukcija i osobine olovnih akumulatora
- Praktini dio: Postupci ispitivanja i kontrole akumulatora
UREAJ ZA BRISANJE PREDNJIH STAKALA
- Princip rada ureaja i ema spajanja pogonskog elektromotora
- Praktini dio: Servisiranje pogonskog elektromotora i pratee opreme
ELEKTROPOKRETA
- Konstrukcija, princip rada , djelovi ureaja i elektrina ema
- Praktini dio: Demontaa, popravka, ispitivanje i montaa
UREAJ ZA GRIJANJE I VENTILACIJU
- Princip rada, dijelovi i ema djelovanja
- Praktini dio: Demontaa, servisiranje, montaa i kontrola
ALARMNI UREAJ
- Vrste, princip djelovanja, dijelovi i elektrina ema
- Praktini dio: Ugradnja alarmnnog ureaja u motorno vozilo
RADIO-CD APARAT I ANTENA
- ema za povezivanje aparata, antene i otklanjanje smetnji
- Praktini dio: Ugradnja aparata u vozilo, povezivanje antenei blokada
SISTEM ZA OSVJETLJENJE PUTA FAROVI
- Vrste farova, dijelovi instalacije, elektina ema
- Praktini dio: Otkloniti simulirane kvarove u elektrinoj instalaciji farova
67
BATERIJSKI SISTEM PALJENJA

- Elektrina ema, dijelovi, princip djelovanja
- Praktini dio: Obaviti zamjenu dijelova za servis i podesiti paljenje
BEZKONTAKTNI SISTEM PALJENJA
- Elektrina ema, dijelovi, princip djelovanja
- Praktini dio: Servisirati sistem i ponovo podesiti paljenje
CENTRIFUGALNI REGULATOR PALJENJA
- Uloga, dijelovi i princip rada
- Praktini dio: Popravka i ponovno podeavanje centrifugalnog regulatora paljenja
VAKUMSKI REGULATOR PALJENJA
- Uloga dijelovi i princip rada
- Praktini dio: Popravka i ponovno podeavanje vakumskog regulatora
DINAMO-MAINA I REGULATOR NAPONA
- Uloga, osnovni dijelovi, elektrina ema i princip rada
- Praktini dio: Demontaa, servisiranje, montaa i kontrola rada na vozilu
ALTERNATOR I NJEGOV REGULATOR NAPONA
- Uloga, osnovni dijelovi, elektrina ema i princip rada
- Praktini dio: Demontaa,servisiranje, montaa i kontrola rada na vozilu
SISTEM ELEKTRINOG OTVARANJA PROZORA
- Princip rada, osnovni dijelovi i elektrina ema sistema
- Praktini dio: Popravka ureaja za otvaranje prozora na vozilu
ABS-ANTIBLOKADNI SISTEM KONICA
- Uloga, osnovni djelovi, elektrina ema i princip djelovanja
- Praktini dio: Izvriti servisiranje koionog sistema i kontrolu ABS-a
SISTEM ZA CENTRALNO ZAKLJUAVANJE VOZILA SA ELEKTROMOTORIMA
- Uloga, osnovni dijelovi, elektrina ema i princip djelovanja
- Praktini dio: Simulirati kvar u sistemu i izvriti popravku
WEBASTO- GRIJAI
- Praktini dio: Dijagnosticirati kvar, popraviti i servisirati cio sistem
NAVIGACIONI SISTEM
- Praktini dio: Otkloniti simulirani kvar i provjeriti ureaj pri navoenju na cilj
ELEKTRONSKO PODEAVANJE SJEDITA VOZAA I RETROVIZORA
- Praktini dio: Otkloniti kvar i izvriti podeavanje i memorisanje poloaja sjedita
ELEKTRINI PRIKLJUAK NA KUKI ZA VUU PRIKOLICE
- Uloga, osnovni dijelovi, elektrina ema i ema EURO-prikljunice
- Praktini dio: Montirati utinicu, povezati je prema emi i isprobati sve funkcije
SISTEM ZA CENTRALNO ZAKLJUAVANJE SA PNEUMATSKIM PODIZAIMA
68
- Praktini dio: Otkloniti kvar i prekontrolisati funkcije cijelog sistema

POKAZIVAI PRAVCA - MIGAVCI
- Praktini dio: Pronai kvar, otkloniti ga i provjeriti rad sistema
ZVUNI SIGNALNI UREAJ ELEKTRINA SIRENA
- Praktini dio: Pronai kvar, otkloniti ga i provjeriti rad sirene
POKAZIVA NIVOA GORIVA
- Praktini dio: Pronai kvar, otkloniti ga i provjeriti rad pokaziva
TERMOMETAR ZA MJERENJE TEMPERATURE RASHLADNE TEKUINE
- Praktini dio: Pronai kvar, otkloniti ga i provjeriti tanost pokazivanja
ELEKTRINI BRZINOMJER I KILOMETAR-SAT
- Praktini dio: Pronai kvar, otkloniti ga i provjeriti ispravnost
4. Uputstva za sprovoenje praktinog rada sa odbranom
- Praktini rad na zavrnom ispitu obuhvata samostalan rad na zadatku sa
odbranom, uz odgovarajuu tehniko-tehnoloku dokumentaciju.
- Konkretan sadraj praktinog zadatka odreuje se na osnovu okvirnog spiska
zadataka, datih u Ispitnom katalogu.
- Ispitni odbor za svaki pojedinani zadatak propisuje uslove rada da li se
kompletan zadatak radi pred komisijom,ili je zadatak mogue do odreene faze,
uz odgovarajuu tehniko-tehnoloku dokumentaciju uraditi prije ispita, a da se
finalizacija zadatka uradi na samom ispitu.
- Ako se dio zadatka radi prije ispita, lan Ispitnog odbora, kao mentor, treba da
ima uvid u tok rada.
- Tehniko-tehnoloka dokumentacija radi se pod nadzorom mentora, kao i sam
zadatak, to mentor garantuje svojim potpisom.
- Sprovoenje praktinog rada, i ocjenjivanje uenika se obavlja u skladu sa
Pravilnikom o nainu i postupku polaganja praktinog, zavrnog i dipolomskog
ispita.
5. Dozvoljena pomagala
Prilikom praktinog dijela zavrnog ispita dozvoljena su slijedea pomagala:
- maine, orua, alati, oprema, materijal i pomagala u skladu sa ispitnim
zadatkom;
- prirunici, udbenici, pribor za crtanje, raunar, Siemens Logo.
6. Literatura i drugi izvori
- Za kandidate je preporuena literatura data u Katalogu znanja i Godinjem planu
rada nastavnika.
69
3. OBAVEZNI NAINI PROVJERAVANJA ZNANJA

Redni
Naziv predmeta
broj
1.
2.
Osnovi tehnike motornih vozila
Elektrine instalacije i ureaji na
3.
motornim vozilima
4.
Elektronika na motornim vozilima
5.
Preduzetnitvo
6.
Praktina nastava
-
Naziv predmeta
Usmeni odgovori
Pismene vjebe
Usmeni odgovori
Pismene vjebe
Usmeni odgovori
Pismene vjebe
Usmeni odgovori
Pismene vjebe
Usmeni odgovori
Pismene vjebe
Usmeni odgovori
Praktian rad
4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA

- Za zavretak srednjeg strunog obrazovanja u trogodinjem trajanju za obrazovni
program Autoelektriar, potrebno je da zavri treu godinu obrazovanja sa
pozitivnim ocjenama iz svih nastavnih predmeta, i da odradi sve slobodne
aktivnosti, obaveze iz praktinog obrazovanja u procesu rada, i poloi zavrni
ispit.
- Obrazovanje se zavrava polaganjem zavrnog ispita. Zavrni ispit za obrazovni
program Autoelektriar sastoji se iz:
- pismenog ispita iz maternjeg jezika i knjievnosti,
- usmenog ispita iz struno-teorijskog predmeta: Elektrine instalacije i ureaji na
motornim vozilima,
- praktinog rada sa odbranom.
5. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA UENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA
- U skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama, kola je
obavezna da na osnovu vaeeg programa izradi poseban program. Posebni
program omoguava prilagoeno izvoenje nastave kako bi uenici dostigli
propisani struni standard u svim predmetima, a time i strune kompetencije.
6. NAIN PRILAGOAVANJA PROGRAMA ZA OBRAZOVANJE ODRASLIH
- Programi strunog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade, izvode se i za
odrasle, u skladu sa polaznim osnovama za prilagoavanje izvoenja obrazovnih
programa obrazovanju odraslih, tako da:
- se iz nastavnog plana izostavljaju predmeti fiziko vaspitanje i slobodne
aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za zavretak obrazovanja. kola je
obavezna da odraslim ponudi sportske aktivnosti u koje se oni mogu
dobrovoljno ukljuiti;
- kola izradi prilagoen program praktinog obrazovanja s obzirom na poslove i
zadatke koje obavlja uesnik obrazovanja;
- za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su odreeni u programima,
nego uslovi koje utvrdi kola u nacrtu izvoenja obrazovnog programa za
odrasle. Provjeravanje znanja se izvodi putem ispita, pri emu se uzimaju u
obzir naini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vjebe, praktini rad),
odreeni obrazovnim programom;
- odrasli ne polau meuispit iz uspjenosti praktinog obrazovanja.
70
7. PROFIL STRUNE SPREME NASTAVNIKA I STRUNIH SARADNIKA

Redni
Profil strune spreme nastavnika i strunih
Nastavni predmeti
broj
saradnika
1.
- Profesor elektrotehnike
- Diplomirani inenjer mainstva
2.
Osnovi tehnike motornih vozila
- Profesor mainstva
Elektrine instalacije i ureaji na
- Diplomirani inzenjer elektrotehnike
3.
motornim vozilima
smjer energetike
- Diplomirani inenjer elektrotehnike - smjer
4.
Elektronika na motornim vozilima
elektronike, telekomunikacija ili
automatike
5.
Preduzetnitvo
- Diplomirani ekonomista
smjer energetika
smjer elektronike i automatike (u I
razredu)
- Inenjer elektrotehnike smjer energetika
6.
Praktina nastava
- Inenjer elektrotehnike smjer
elektronike i automatike (u I razredu)
- Autoelektriar specijalista - V stepen
- Pogonski elektriar specijalista - V stepen
(u I razredu)
8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA
- Obrazovni program izvodi se u kolskom obliku.
8.1. BROJ ASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE
Broj asova kod
Vrsta nastave
Redni
Ukupno
kojih se
Nastavni predmeti
Razred
broj
asova
odjeljenje dijeli
T
V
P
na grupe
1.
I
108
108
Osnovi tehnike
2.
I
72
72
motornih vozila
I
108
72
3.
ureaji na motornim
II
108
72
vozilima
III
99
99
Elektronika na
4.
II
72
72
motornim vozilima
5.
Preduzetnitvo
III
33
33
252
252
252
I
6.
II
504
504
504
Praktina nastava
III
627
627
627
T Teorija
V - Vjebe
P Praktina nastava
71
9. PROFESIONALNA PRAKSA
- Uenici poslije zavrenog I i II razreda obavljaju profesionalnu praksu u skladu sa
nastavnim planom.
- Praksa se obavlja u proizvodnim objektima izvan kole. Program profesionalne
prakse je u korelaciji sa programima struno-teorijskih predmeta i praktine
nastave.
- Za izradu programa profesionalne prakse zaduena je kola. Profesionalna praksa
se ne ocjenjuje, ali je uslov za zavretak razreda.
10. SLOBODNE AKTIVNOSTI
- Slobodne aktivnosti uenika sastavni su dio nastavnog plana i obrazovnog
programa. Koncepcija slobodnih aktivnosti zasniva se na tome da doprinose kako
rekreaciji i optekulturnom uzdizanju uenika, tako i upotpunjavanju strunog
znanja. Slobodne aktivnosti sadre obavezne i sadraje po izboru uenika.
- Program slobodnih aktivnosti priprema kola, polazei od utvrenog broja asova
u nastavnom planu (u I i II razredu po 36 asova, a u III 33 godinje).
- Program slobodnih aktivnosti je sastavni dio godinjeg plana rada kole, a sastoji
se iz tri cjeline:
Obavezni sadraji vezani za opteobrazovno podruje:
- dani sporta;
- ekoloke aktivnosti;
- filmske, pozorine, muzike predstave i likovne izlobe;
- posjeta istorijskim spomenicima, muzejima, sajmu knjiga i dr.
Obavezni sadraji vezani za struno-teorijsko podruje:
- posjete institucijama i preduzeima koja su struno vezana za obrazovni program
koji se realizuje;
- posjete sajmovima informatike, tehnike i nastavne tehnologije;
- uee na strunim predavanjima i takmienjima u poznavanju odreenih oblasti.
Sadraji po izboru uenika:
- uee u raznim sekcijama (sportska, dramska, literarna, muzika, likovna);
- informatika, prva pomo, saobraajni propisi, tehniki i Internet klub i dr.);
- socijalni rad uenika i dr.
- Uspjenost uenika na slobodnim aktivnostima se ne ocjenjuje, ali su uenici
obavezni da realizuju sadraje slobodnih aktivnosti jer je to uslov za
napredovanje u vii razred, kao i za zavretak obrazovnog programa.
11. SPISAK UESNIKA KOJI SU UESTVOVALI U IZRADI OBRAZOVNOG PROGRAMA
- Marjan Drakovi, dipl. elektroing., SS Niki
- Milo Plavi, dipl. elektroing., SM Mladost - Tivat
Koordinator:
- Sandra Brkanovi, dipl. elektroing., CSO - Podgorica
72

3-04 Autoelektricar

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

3-04 Autoelektricar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OBRAZOVNI PROGRAM

Maternji jezik i knjievnost

Drutvena grupa predmeta

Broj radnih sedmica

Ukupno (A+B+C+D) = 3360

3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa

- Upoznavanje sa korienjem pratee dokumentacije i kataloga proizvoaa

1.2. STRUNO - TEORIJSKI PREDMETI

3. Opti ciljevi nastave

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

- Stie preciznost pri

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

- N. Nikoli, M. Miloevi, Zbirka zadataka iz osnova elektrotehnike II, Zavod za

Povezanost sa drugim predmetima

1.2.2. OSNOVI TEHNIKE MOTORNIH VOZILA

3. Opti ciljevi nastave

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

Povezanost sa drugim predmetima

1.2.3. ELEKTRINE INSTALACIJE I UREAJI NA MOTORNOM VOZILU

3. Opti ciljevi nastave

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

- Prikazati uzorke ili

- Pripremiti panoe ili

- Pripremiti pano ili

- Objanjava ASR sistem za kontrolu

- Uoava rad sistema

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

Povezanost sa drugim predmetima

1.2.4. ELEKTRONIKA NA MOTORNIM VOZILIMA

3. Opti ciljevi nastave

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

Povezanost sa drugim predmetima

Povezanost sa drugim predmetima

3. Opti ciljevi nastave

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

- Kao model moe

- Stie radne navike

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

1.2.6. PRAKTINA NASTAVA

4. Sadraji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora

Runa brusilica, 220V~, sa opremom

Lemilica 220V~, 300 W

Pitolj lemilice, 220V~, 100 W

Kompleti turpija za metal raznih profila

Pomino mjerilo ("ubler")

Univerzalni ureaj za testiranje vozila

Prikljune sonde za razne tipove vozila

Opis alati, instrumeni i ureaji

7. Obavezni naini provjeravanja i ocjenjivanja znanja uenika

Povezanost sa drugim predmetima

- Dodatna elektrina oprema

Povezanost sa drugim predmetima

- Ostali (dodatni) elektronski

22. Objasniti dijagnosticiranje kvarova prema stanju svjeica

60. Analizira postupak kontrole sastava izduvnih gasova

2.2. PRAKTIAN RAD SA ODBRANOM

BATERIJSKI SISTEM PALJENJA

- Praktini dio: Otkloniti kvar i prekontrolisati funkcije cijelog sistema

3. OBAVEZNI NAINI PROVJERAVANJA ZNANJA

4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA

7. PROFIL STRUNE SPREME NASTAVNIKA I STRUNIH SARADNIKA