Xadrez para Todos

Xadrez para todos
INTERMEDIO 1
Jordi Pri Burgus

Ramon Torra Bernat
Imma Farr Vilalta
Jos L. Vilela de Acua
Edita: Balgium Editors, SL

info@educachess.org
www.educachess.org
Federacin Galega de Xadrez
www.fegaxa.org
Primeira edicin:
ISBN:
Depsito legal:
setembro 2010
978-84-936720-9-6
L-1319-2010
Deseo cuberta:
Maquetacin:
Ilustracins:
Pere Fradera Barcel

Jordi Pri Burgus
Ramon Mayals Marb
Jordi Pri Burgus

Jos L. Vilela
Ramon Torra Bernat
Imma Farr Vilalta
Balgium Editors, SL
Ramon Mayals Marb
Reservados todos os dereitos.

Ningunha parte desta publicacin pode ser reproducida, almacenada ou
transmitida por ningn medio sen permiso do editor.
ndice
Limiar
Presentacin
Orientacins pedagxicas
Autores
Unidade 1
A estratexia na apertura
O espazo
Estruturas de pens
Coordinacin de pezas menores
Esquemas
Unidade 2
38
43
48
Pezas menores
Alfs fortes e dbiles:
De distinta cor
Coa mesma cor
Alfs e cabalos:
Alfil contra cabalo
Alfs contra cabalos
Unidade 5
22
30
Pezas maiores
Torres e columnas
Torres e filas
Dama centralizada
Unidade 4
2
4
13
18
Celadas e gambitos
Celada
Gambito
Unidade 3
v
vii
viii
ix
52
56
56
59
61
63
A pensar...
Temas tcticos:
Peza con pouca mobilidade
Peza non defendida
Peza cravada
Rei mal defendido
Temas estratxicos:
Mellorar a posicin do rei
Expulsar unha peza activa
Mellorar a colocacin das pezas
Gaar espazo
66
66
69
72
77
79
79
81
83
85
Unidade 6
Combinacins de mate
Introducin
Mates con dama
Mates con torre
Mates con pezas menores
Unidade 7
Sacrificios
Sacrificio
Transposicin
Ataque peza defensora:
Desviacin
Destrucin da defensa
Interferencia
Ataque ao rei:
Atraccin do rei
Desocupacin de lia ou casa
Bloqueo tctico
Unidade 8
108
111
114
117
120
123
128
130
133
136
139
Finais con pens

Triangulacin
Casas conxugadas
Pens pasados
Bloqueo de pens
Creacin de pens pasados
Coroacin de pens
Torre contra pen
Dama contra pen
Unidade 10
106
107
Ataque ao enroque
Introducin
Tipos de ataque:
Por columnas
Por diagonais
Por filas
Outros ataques
Unidade 9
88
89
93
97
144
146
149
150
152
154
157
167
Finais sen pens

Mate con dous alfs
Mate con alfil e cabalo
Dama contra torre
172
176
181
Limiar
Xa est aqu un novo volume do proxecto pedagxico Xadrez para todos, que
naceu para acompaar a rapaces e rapazas no descubrimento deste deporte. Ata
agora publicranse os volumes 1 e 2, que constituan o nivel de iniciacin. Xadrez
para todos. Intermedio 1 un chanzo mis na escaleira ascendente da aprendizaxe
que nos permite darlle continuidade a un primeiro contacto feito en galego, pois
con este manual e mais co nmero 4 completaremos o nivel intermedio.
Esperamos que, ao facer en galego o descubrimento e a aprendizaxe deste deporte
apaixonante, o uso da lingua propia de Galicia se converta en habitual hora de
continuar practicndoo e mesmo de establecer novas relacins con outros
compaeiros interesados nel. Tamn sabemos que, para que un material cumpra
unha funcin de dinamizacin lingstica coma a descrita, debemos asegurar a
sa calidade. Por iso a Secretara Xeral de Poltica Lingstica traballou man a
man coa Federacin Galega de Xadrez, cos expertos que estn capacitados para
indicar cales son os manuais mis axeitados para iniciar os nosos rapaces e
rapazas nos atractivos camios do deporte... e da lingua.
O resultado desta colaboracin, Xadrez para todos. Intermedio 1, permtenos estar
orgullosos e, xa que logo, animar a todos os monitores e aprendices de Galicia
a traballar con estes materiais en galego. Que gocedes con eles!
A Secretara Xeral de Poltica Lingstica
Limiar
A Federacin Galega de Xadrez quere darlle a benvida a este innovador proxecto e
testemuar a sa dbeda de gratitude permanente coa Secretara Xeral de Poltica
Lingstica, da Xunta de Galicia.
A federacin concibe o xadrez como un deporte que debe ser universal e que chega a
todos e a todas dende as idades mis tempers. Neste proxecto facemos causa comn
con moitos e moitas xadrecistas, clubs, rbitros e monitores que, co seu apoio, fan posible
que proxectos coma este se fagan realidade.
A difusin do xadrez na nosa lingua convrtese por tanto nun novo punto de encontro,
mis al doutras posibles diferenzas culturais ou sociais que poidan existir, no que todo
deporte, materia ou ciencia poida ser impartida e aprendida.
Coa nosa modesta colaboracin neste proxecto tratamos de contribur a que ese primeiro
contacto co xadrez se faga na nosa lingua, conscientes da importancia que para ambas
as das entidades ten que isto suceda, especialmente nos centros de ensino da nosa
comunidade e nas escolas deportivas dos clubs e concellos.
A existencia dun material didctico en galego e accesible para todos e todas convrtese
nunha ferramenta fundamental para docentes e monitores e monitoras que, con esta
obra, se dotan dunha serie de recursos de indubidable calidade pedagxica.
A accesibilidade universal est garantida pola sa faceta de proxecto multimedia; pdese
acceder dende as nosas respectivas pxinas web versin dixital do texto e pdense,
dese xeito, imprimir as fichas ou unidades didcticas con facilidade e en cor.
Agardamos que deste primeiro contacto xurda o interese polo xadrez que, anda que nun
primeiro momento non debe deixar de ter esa faceta ldica e agradable, especialmente
s idades s que se dirixe este proxecto, pode desembocar no a fondamento tanto da
prctica deportiva, como da satisfaccin da curiosidade polo seu estudo, as como o dos
seus aspectos tcnicos, ou simplemente polo orgullo de ver progresar o coecemento
dunha nova disciplina deportiva; pois cando un xogador ou xogadora logra concentrarse
na sa partida ata o punto de interiorizar a posicin do taboleiro, e capaz de reproducila
na sa mente, prodcese ese momento mxico no que as pezas cobran unha nova
dimensin, e as relacins entre estas entrelazan un universo novo na cuadratura das 64
casas.
E nese paso onde a Federacin Galega de Xadrez pon todos os seus recursos
disposicin dos futuros e futuras xadrecistas, dende o apoio informativo de cara creacin
dun club, pasando pola posta disposicin de tcnicos e tcnicas para a organizacin
de eventos, as como o material preciso e os rbitros formados nos numerosos cursos
e seminarios que esta imparte.
FEDERACIN GALEGA DE XADREZ
VI
Presentacin
O proxecto editorial de Balgium Editors xorde da necesidade de cubrir un baleiro
bibliogrfico no mbito do ensino do xadrez escolar porque a gran maiora de libros de
xadrez publicados estn orientados ao perfeccionamento nesta disciplina e dirxense,
polo tanto, a un pblico xa iniciado.
Un dos nosos principais obxectivos contribur xeneralizacin do ensino do xadrez nos
centros educativos. Trtase dun instrumento pedagxico e ldico de primeira orde,
debido s vantaxes que leva consigo a aprendizaxe e a prctica deste deporte-xogo na
formacin integral das persoas.
Polo tanto, o noso proxecto est orientado creacin de materiais pedagxicos, tanto en
formato libro coma en multimedia, para a difusin e o ensino do xadrez nos mbitos
educativo, deportivo e ldico.
Unha das innovacins do proxecto consistiu en incorporar a metodoloxa de traballo das
editoriais do mbito educativo sobre planificacin, elaboracin e creacin de materiais
didcticos ao mundo do xadrez. Isto foi posible ao combinar a experiencia pedagxica
de profesores e mestres de centros educativos e os coecementos xadrecsticos de
xogadores e monitores deste deporte.
Por conseguinte, realizouse un traballo de elaboracin dun currculo completo en
contidos (conceptos, procedementos, valores e actitudes) e en obxectivos para todos os
cursos das etapas educativas de preescolar, primaria e secundaria. A partir desta
programacin global, elaborronse e estanse a publicar unha serie de libros e as sas
guas didcticas, agrupados en varias coleccins. A finalidade que o profesorado e o
seu alumnado dispoan de materiais axeitados e complementarios para poder ensinar e
aprender, respectivamente, o xogo do xadrez dunha forma doada, pedagxica, universal
e continuada en todos os cursos escolares das etapas obrigatorias.
En definitiva, a partir de proxectos pedagxicos globais e completos para o ensino do
xadrez, contribuirase dun xeito mis eficaz difusin e aceptacin de que a prctica
deste xogo estratxico facilita o proceso da aprendizaxe e a educacin integral da
persoa, mellorando notablemente o rendemento escolar e o grao de maduracin
intelectual e persoal do alumnado.
Todo isto debera contribur a facilitar a incorporacin do xadrez nos centros educativos
por parte dos responsables gobernamentais en educacin.
Pdese ampliar a informacin sobre estes proxectos, os seus materiais didcticos, os
autores e as vantaxes da prctica do xadrez na pxina web ww.educachess.org.
VII
Orientacins pedagxicas
Os libros da coleccin Xadrez para todos presentan, mediante un deseo visual e
atractivo, os conceptos de forma progresiva. Tamn formulan exercicios de dificultade
gradual para cada concepto explicado, co fin de favorecer a sa aprendizaxe.
Cada concepto introdcese no momento axeitado, relacionndoo cos contidos
anteriormente explicados e, pola sa vez, serve de introducin para outros conceptos
que se presentan posteriormente, xa sexa en captulos do mesmo libro ou dos seguintes
libros da coleccin.
Nas webs www.balagium.com e www.educaches.org pdense consultar as guas
didcticas e solucionarios de cada libro, para ampliar orientacins con respecto ao uso
destes libros e da metodoloxa utilizada.
Anda que a metodoloxa aplicada permita utilizar estes libros para unha aprendizaxe
autodidacta, sempre se conseguir un mellor aproveitamento dos contidos a travs das
clases impartidas por monitores ou profesores.
Para que os resultados sexan ptimos, necesario que cada alumno e alumna dispoa
dun libro. As, facilitarase que poidan realizar os exercicios e, tamn, repasar os contidos
que se explicasen nas clases. dicir, actuarase de forma anloga ao modo de ensino de
calquera materia nos centros educativos, onde o profesorado utiliza como base os libros
dunha editorial para todos os cursos da etapa escolar.
Estrutura da coleccin Xadrez para todos
Esta coleccin comprende seis libros de distintos niveis: dous de iniciacin, dous de nivel
intermedio e dous de nivel avanzado.
En cada libro da coleccin trabllanse contidos da apertura, do medio xogo e dos finais.
Estrutura do libro Xadrez para todos. Intermedio 1
Unidades 1-2: introducin da estratexia na apertura.
Unidades 3-4: explicacin das caractersticas bsicas das pezas menores e maiores,
para introducir nocins de estratexia no medio xogo.
Unidades 5-8: afondamento da tctica no medio xogo e nos finais de partida, co fin de
encontrar combinacins para gaar a partida ou, polo menos, conseguir vantaxe de
material.
Unidades 9-10: explicacin de varios finais con pens, sen pens, con pezas maiores e
menores.
Estrutura dunha unidade
Cada unidade inciase cunha portada e o ndice do seu contido.
Nas pxinas de teora, presntanse os conceptos mediante definicins, esquemas e
exemplos varios.
Cada pxina de teora vn acompaada doutras con exercicios para facilitar e practicar
estes contidos conceptuais. Ao final das unidades, hai unha serie de pxinas de
exercicios combinados sobre todos os conceptos da unidade.
VIII
Autores
En canto aos autores dos libros e do material do proxecto, estes pertencen aos mbitos
da pedagoxa e do xadrez.
Jordi Pri Burgus
Licenciado en Ciencias Fsicas e posgraduado en Didctica das Matemticas.
profesor de matemticas de ensino secundario no IES Ciutat de Balaguer. Impartiulles
cursos a profesores en novas tecnoloxas da informacin e en didctica do xadrez, pola
Consellera de Educacin do Goberno de Catalua.
Presidiu o Club de Xadrez Balaguer (1998-2003) e dirixiu o prestixioso Open Internacional
Ciutat de Balaguer (1998-2006).
monitor, rbitro e formador de monitores da Federacin Catal da Xadrez.
Jos Luis Vilela de Acua
Mestre internacional de xadrez e graduado en Enxeera Elctrica.
Foi adestrador do Equipo Nacional de Cuba e doutros equipos nacionais de
Centroamrica. Actualmente, profesor do Instituto Superior Latinoamericano de Xadrez
na Habana.
Colaborador regular de publicacins internacionalmente recoecidas, como Informador
Xadrecstico (Serbia), New in Chess (Holanda), Revista Jaque Teora (Espaa) etc.
Ramon Torra Bernat
Enxeeiro agrnomo pola Universidade de Lleida. Mestrado Thesis realizado mediante
programa Erasmus en Wageningen, Pases Baixos (2005-2006). Estada de
investigacin en Iowa State University, en EUA (2006).
Monitor da Federacin de Xadrez de Catalua.
Dirixiu a Escola de Xadrez de Balaguer (EDEBA) (1998-2004), que ofrece actividades
formativas nos colexios de Balaguer e da provincia.
Foi o principal responsable da rea formativa e da coordinacin de monitores.
Imma Farr Vilalta
Licenciada en Filoloxa Catal e catedrtica de ensino secundario.
Desempeou o cargo de coordinadora pedagxica e imparte cursos de formacin ao
profesorado en materia de avaliacin e didctica da lingua e da literatura.
Formou parte do equipo de traballo dunhas das mis importantes editoriais de libros de
texto en Catalua (Editorial Text-La Galera, de Enciclopedia Catalana), como coautora
dos libros de texto da materia de cataln na etapa de secundaria.
consultora (profesora asociada) da Universidade Aberta de Catalua (UOC) e tamn
foi profesora na Universidade de Lleida.
Participa como colaboradora externa en grupos de investigacin no mbito da literatura
catal contempornea da Universidade de Lleida.
As mesmo, varios mestres internacionais, que se dedican ao ensino pedagxico do
xadrez, colaboraron na revisin dos libros e na achega de suxestins. A todos eles, o
noso agradecemento.
IX
U n i da d e 1
Estratexia na
apertura
O espazo
Estruturas de pens:
Sen pens dobrados
Con pens dobrados
Esquemas:
Para brancas
Para negras
Xadrez para todos. Intermedio 1
O espazo
O avance dos pens na apertura pretende dominar o centro e permitir
o desenvolvemento das pezas. A forma en que quedan colocados os
pens dun bando en determinado momento da partida cocese como
estrutura de pens.
Ao avanzar os pens, detrs deles quedan libres casas (espazo), que
xeralmente podern utilizar as pezas dese bando para manobrar con
maior facilidade e sen perigo de que as ameacen pezas adversarias.
Exemplos
O avance dos pens e e d permite

desenvolver os alfs e a dama, vez
que se controlan casas centrais (c5, d5,
f5 e e5).
O maior avance dos pens centrais

brancos respecto dos negros ten como
consecuencia que o bando das brancas
tea mis espazo para colocar e mover
as sas pezas.
O avance dos pens centrais das

brancas fixo retroceder os cabalos
negros. A falta de espazo para o bando
das negras dificulta o desenvolvemento
das sas propias pezas.
As brancas obtiveron mis espazo na

apertura grazas ao avance do seu pen
a e5. Non obstante, ese pen quedou
dbil (demasiado avanzado) e ser
capturado porque non pode ser
defendido.
Estratexia na apertura
Sinala que xogador ten maior espazo sa disposicin na zona central do

taboleiro, de acordo coa estrutura de pens existente.
Brancas
Negras
Ningn
Brancas
Negras
Ningn
Brancas
Negras
Ningn
Brancas
Negras
Ningn
Brancas
Negras
Ningn
Brancas
Negras
Ningn
Estruturas de pens
A estrutura dos pens indica o tipo e o ritmo de xogo da partida e o plan
estratxico.
Na posicin inicial dos pens non hai debilidades.
Unha estrutura de pens xeralmente mala cando hai pens difciles de
defender e/ou cando se deixan sen proteccin (puntos dbiles) casas
importantes, que poden aproveitar as pezas do adversario.
Exemplos
Boa
Os pens forman unha cadea que

permite ameazar as pezas adversarias
que se van achegando.
Os crculos vermellos indican as casas
directamente ameazadas.
Regular
Os pens cun crculo son dbiles porque

non poden defendelos outros pens.
Os crculos verdes indican as casas
dbiles.
Regular
Ao avanzar pens cranse debilidades

nas casas laterais, como, por exemplo,
en h3.
Mala
Os pens estn ben defendidos. Non

obstante, co avance dos pens e e g,
creronse debilidades nas casas laterais
f3 e h3.
Sen pens dobrados

No avance de pens, dbese evitar deixar casas dbiles onde poida
instalarse unha peza adversaria (normalmente unha peza menor) que
provoque ameazas e que, asemade, sexa difcil desaloxar.
Os pens son mis dbiles se estn divididos en grupos (ou illas) e son
mis fortes se estn unidos. As mesmo, os pens centrais, se estn
unidos, son mis fortes ca os pens dos flancos.
Exemplos
Boa
Mala
Os pens forman unha cadea onde se

defenden mutuamente. Ademais, estn
agrupados nunha soa illa.
Esta estrutura xera moito espazo para
manobrar.
As brancas teen catro pens illados,

que son dbiles e que, se son atacados,
tern que defenderse mediante pezas
porque non se defenden entre si.
Ademais, deixan moitas casas
desprotexidas (dbiles), nas que o
adversario pode colocar as sas pezas.
Para aproveitar as debilidades, fai falta

ter as pezas axeitadas nas casas
oportunas. O alfil negro non pode
aproveitar as debilidades de f3 e h3.
Neste caso, as negras teen as pezas

necesarias para colocarse nas casas
axeitadas e aproveitarse das debilidades
da estrutura branca de pens.
Valora as estruturas de pens seguintes e rodea cun crculo a resposta

correcta.
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Traza un crculo nas casas dbiles da estrutura dos pens brancos (exercicios
a, b e c) e negros (exercicios d, e e f).
Indica se o adversario pode ocupar estas casas dbiles coas sas pezas.
3
a
Si
Non
Si
Non
Si
Non
Si
Non
Si
Non
Si
Non
Con pens dobrados

Cada vez que se dobra un pen, rompe un elo da cadea que forman os
pens, o que debilita a sa estrutura.
Os pens dobrados presentan varios inconvenientes:
1. Xeralmente, aumentan a cantidade de grupos de pens.
2. Dimine a posibilidade de dominar casas na columna en que estn
dobrados.
3. Aumenta a dificultade de crear con eles un pen pasado.
preferible ter pens dobrados no centro ca noutras columnas porque,
polo menos, se controlan casas centrais.
Exemplos
Boa
Os pens dobrados na columna f xunto

ao pen e forman un bloque que domina
importantes casas centrais. Pdese
dobrar por un intercambio do alfil negro
polo cabalo branco.
Mala
1
b
Anda que os pens brancos na

columna e estean dobrados e illados,
evitan que o cabalo negro ocupe a casa
d4 e apoian unha eventual ocupacin
do punto dbil das negras en d5 por
unha peza branca.
A peor situacin prodcese cando os

pens dobrados e illados se atopan en
columnas exteriores.
Regular
Dous pens unidos logran conseguir un

pen pasado por si ss, ao
enfrontrense a un adversario. En
cambio, dous dobrados non poden.
Xeralmente, a estrutura con pens dobrados, que non estean illados,

considrase:
1. Boa: o pen dobrado atpase nas columnas de rei ou de dama. Tamn
no caso de que un pen de cabalo dobre cara a unha columna de alfil.
2. Regular: un pen de rei ou de dama dobra cara columna do alfil.
3. Mala: o pen dobrado est nas columnas de cabalo ou de torre.
Exemplos
Boa
Boa
Regular
a
Mala
A columna f est aberta (colocarase al

a torre despois de enrocarse), os pens
estn centralizados e amezanse,
ademais, as casas d4 e f4.
A columna b est aberta, os pens

centrais estn agrupados e, ademais,
o pen dobrado en c3 domina a casa
central d4. Non obstante, ten o
inconveniente do pen illado da columna
a.
Os pens brancos non dominan o

centro, pero permiten desenvolver todas
as pezas menores rapidamente. As
torres brancas ocuparn as columnas
abertas d e e.
O pen dobrado est nun flanco, o pen

d dbil e na casa d4 pdese colocar
algunha peza menor adversaria que
dificulte o desenvolvemento das
brancas.

correcta. Despois, traza un crculo nas casas dbiles da estrutura dos pens
e sinala os pens dbiles.
4
a
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
10
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala

correcta. Despois, traza un crculo nas casas dbiles da estrutura dos pens
e sinala os pens dbiles.
5
a
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
Boa
Regular
Mala
11
Reproduce nun taboleiro a secuencia de xogadas que se indica baixo cada

diagrama.
Ao final da secuencia, que bando ten mellor estrutura de pens?
6
a
h
8
1. cxd5 exd5
Brancas
a
Negras
c
1. ... exd4 2. Cxd4
Ningn
f
Brancas
Negras
c
Ningn
f
1. ... e5 2. Cb3
Brancas
Negras
c
1. ... d5 2. exd5 Axh3 3. gxh3 cxd5

Ningn
f
Brancas
Negras
c
Ningn
f
1. Df3 Ag6 2. Axf6 Dxf6 3. Dxf6 gxf6
12
Brancas
Negras
Ningn
1. Axb6 axb6 2. 0-0 Axb3 3. axb3

Brancas
Negras
Ningn

Unha apertura ben construda combina unha boa estrutura de pens e
unha boa coordinacin de pezas maiores (torre e dama) e de pezas
menores (cabalos e alfs).
A distribucin das pezas menores depender da estrutura de pens. Polo
tanto, haber que escoller unha estrutura de pens que permita levar a
cabo o desenvolvemento de pezas planificado.
Exemplos
Esta estrutura de pens permite unha

gran mobilidade dos cabalos e dos alfs
e tamn combinacins diversas destas
pezas menores.
Para chegar a esta posicin non importa

a orde coa que se xogasen estas pezas
menores.
Nesta distribucin de pezas menores

necesario que o alfil negro se desprace
antes de que o cabalo da columna b
vaia casa d2.
O alfil de casas brancas pode ir a c4,

b5 ou e2 antes de avanzar o pen de
d, pero, unha vez avanzado, o alfil s
poder ir casa e2.
13
As xogadas que execute o adversario condicionarn a estrutura de pens

e a disposicin que inicialmente se planificara das pezas menores no
taboleiro.
O desenvolvemento das pezas menores ten que evitar que as pezas
maiores queden bloqueadas ou que tean moi pouca mobilidade.
Exemplos
Se os dous alfs quedan dentro da

estrutura dos pens, dificultarase a posta
en xogo da dama. Polo tanto, o alfil de
cor branca colcase na casa c4.
Nesta estrutura, o pen que moveu

casa c3 non permite desenvolver o
cabalo cara parte central do taboleiro.
No fianchetto o alfil desenvlvese pola

columna do cabalo. Antes de mover o
alfil, o pen do cabalo ter que avanzar
unha casa.
14
Con frecuencia, a dama colcase nas

casas d2, d3, e2 ou c2 (segundo a
estrutura de pens e a posicin das
pezas menores). Lembra que a dama
debe permitir que as torres se
comuniquen.
Indica que estruturas de pens (esquerda) poden ser compatibles coa

distribucin das pezas (dereita), e viceversa.
Marca todas as posibilidades.
7
1
a
a
b
b
c
e
1
h
2
b
3
e
b
b
c
e
2
b
3
e
3
15
Indica que estruturas de pens (esquerda) poden ser compatibles coa

distribucin das pezas (dereita), e viceversa.
Marca todas as posibilidades.
8
1
b
b
c
e
1
h
2
b
3
e
a
a
b
b
c
e
2
b
3
e
a
16
Valora a coordinacin entre as pezas e as estruturas de pens seguintes.

Marca a resposta correcta e rodea cun crculo as pezas mal colocadas.
Boa
Mala
Boa
Mala
Boa
Mala
Boa
Mala
Boa
Mala
Boa
Mala
17
Esquemas
Esquemas para brancas
Unha vez finalizada a apertura, o xogador ten que dispoer dun bo
esquema que tea unha axeitada coordinacin entre as pezas e a
estrutura de pens.
Habitualmente, nos esquemas para brancas, as pezas menores colcanse
en casas mis ofensivas ca defensivas.
Exemplos
Este esquema presenta unha das

mellores estruturas de pens, anda
que as pezas estean en posicin mis
defensiva.
Este esquema mis ofensivo ca o

anterior, pero os pens non forman unha
cadea. Polo tanto, os pens centrais
teen que ser defendidos polas demais
pezas.
Este esquema tamn ofensivo, porque

se dominan mis casas centrais, pero
a dama non est tan centralizada.
18
Este esquema ofrece tamn unha boa

coordinacin entre pezas e pens. Os
pens avanzados e e f poden,
eventualmente, propiciar un ataque
sobre un enroque curto das negras.
Esquemas para negras

Nos esquemas para negras, a mido as pezas menores presentan unha
situacin mis defensiva ca as brancas.
Lembra que as brancas obteen a vantaxe ao facer a primeira xogada
e que, polo tanto, levan a iniciativa no xogo.
Exemplos
Este esquema presenta unha

disposicin defensiva das pezas e unha
moi boa estrutura de pens.
Este outro tamn defensivo, pero as

pezas menores controlan mis casas
centrais.
Este esquema mis ofensivo ca os

anteriores e os pens centrais estn
ben defendidos polo resto de pezas.
Este esquema tamn ofensivo con

dous pens centrais en cuarta fila e
unha boa coordinacin de pezas.
19
10
Rodea cun crculo que xogador conseguiu na apertura unha correcta estrutura
de pens e unha boa coordinacin de todas as sas pezas.
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
20
Negras
Brancas
Negras
Un i da d e 2
Celadas e gambitos
Celada
Gambito
21
Celada
Xogada, con trampa, que consiste en lle ofrecer ao adversario unha peza
a cambio de obter unha vantaxe de material ou de posicin.
Pdense facer celadas durante toda a partida.
Se o adversario ofrece algunha peza, non debes fiarte porque se podera
tratar dunha celada.
Exemplo
1.
2.
3.
4.
e4
Cf3
Ac4
Cc3
,
,
,
,
e5
d6
Cc6
Ag4
Parece que as brancas descoidan a

dama cando o cabalo captura o pen.
5.
Cxe5
, Axd1
Esta celada consiste en ofrecer a dama.

6.
22
Axf7+
, Re7
Se as negras non capturasen a dama

na xogada 5, evitaran recibir xaque
mate.
7. Cd5++ ,
Celadas e gambitos
Nunca fagas unha celada que te poida prexudicar se o adversario non

cae na trampa.
Sempre debes xogar pensando que o adversario far a mellor xogada!
Exemplo
Observa que pasa se as negras fan a

mellor xogada.
5.
Cxe5 ,
5.
As negras capturan o cabalo. Ademais,

o alfil negro ameaza a dama, e o cabalo
negro, o alfil.
...
...
, Cxe5
As brancas teen que colocar o alfil en

e2 para evitar a perda doutra peza.
6.
Ae2 , ...
Unha posibilidade consiste en cambiar

os alfs porque as negras teen xa
vantaxe de material.
6.
...
, Axe5
23
As pezas rodeadas cun crculo non estn defendidas. Di se as xogadas

indicadas cunha frecha son celadas ou erros. Marca a resposta correcta.
Celada
Celada
Erro
Erro
Celada
Celada
Erro
Erro
Celada
24
Erro
Celada
Erro
Celadas e gambitos
Analiza as celadas seguintes. Se o xogador cae na trampa, anota que

xogadas permitirn obter unha vantaxe con cada celada.
25
Analiza as celadas seguintes. Se o xogador cae na trampa, anota que

xogadas permitirn obter unha vantaxe con cada celada.
Posicin celada
a
Posicin final
h
N.
N.
N.
e4
c6
Cg5
e6
d4
d5
De2
h6?
Cc3
dxe4
Cxf7!
Rxf7
Cxe4
Cd7
Dxe6+
Rg6
Ac4
Cgf6
Ad3+
Rh5
Dh3++
N.
Esta xogada obriga o rei a se colocar nunha columna

exterior, onde lle darn xaque mate.
Esta xogada obrigada evita a captura do pen f7.
Esta xogada errnea facilita o ataque das brancas sobre

o rei negro.
Esta xogada considrase forte porque evita o cambio de
cabalos, o que aumenta a presin sobre o punto f7.
A negras caen na trampa ao avanzar o pen ameazando
o cabalo, coa intencin de que este retroceda.
26
Celadas e gambitos
Reproduce nun taboleiro as xogadas seguintes. Despois anota ao lado de

cada comentario o nmero da xogada e marca cunha X que xogador a
executa.
Posicin celada
a
Posicin final
h
N.
N.
N.
d4
d5
Cxd5?
Cxd5
c4
e6
Axd8
Ab4 +
Cc3
Cf6
Dd2
Axd2+
Ag5
Cd7
Rxd2
Rxd8
cxd5
exd5
N.
Coa captura desta peza, as negras obteen unha peza

menor de vantaxe a cambio dun pen.
Esta xogada a nica opcin de defensa para o rei
ameazado.
Este movemento obriga as brancas a defender o rei coa
dama.
A captura deste pen errnea, posto que se trata da
trampa que inicia a celada.
Sorprendentemente, a peza cravada captura a peza do
adversario.
27

cada comentario o nmero da xogada e marca cunha X qur xogador a
executa.
Posicin celada
a
Posicin final
h
N.
N.
N.
e4
e5
Ab3
Cxd4
Cf3
Cc6
Cxd4
exd4
Ab5
a6
Dxd4?
c5!
Aa4
d6
Dd5
Ae6
d4
b5
Dc6+
Ad7
Dd5
c4!
N.
Esta xogada ameaza a dama, pero vai dirixida a

inmobilizar o alfil.
Esta captura, anda que serve para recuperar o pen,
conducir a unha perda de material.
Con esta xogada evtase a dobre ameaza de torre e o
xaque mate en f7.
Con esta xogada, as brancas evitan momentaneamente
a inmobilizacin do alfil.
Este movemento permitir gaar, na prxima xogada,
unha peza menor a cambio de dous pens.
28
Celadas e gambitos

executa.
Posicin celada
a
Posicin final
h
N.
N.
N.
e4
c5
Ag5
e6
Axd8
Cf3
Cc6
Dd2
a6
Ab6!
d4
cxd4
0-0-0
Ad7
Cxd4
Cf6
Ae2
h6
Cc3
d6
Ah4
Cxe4?
Cxd2
N.
Esta xogada especial permtelle torre colocarse nunha

columna semiaberta.
Ao mover esta peza, evtase a sa captura e defndese
o cabalo.
A captura deste pen provocar que as negras perdan
material.
Con esta captura recuprase a dama. Pero o cabalo
negro queda sen posibilidade de retirada e ser capturado.
O movemento desta peza menor serve para manter a
presin sobre f6.
29
Gambito
Xogada en que se lle ofrece material, xeralmente un pen, ao adversario
a cambio dun desenvolvemento de pezas mis rpido ou dun maior
dominio das casas centrais.
Cando se realiza un gambito, cmpre xogar moi ben porque un pen
pode facer perder ou gaar unha partida.
Os gambitos s se poden efectuar ao inicio da partida.
Exemplo
Pasamos a analizar unha variante do

gambito de Evans.
1.
2.
3.
e4
Cf3
Ac4
4.
O alfil negro est ameazado por un

pen branco que non est defendido.
Esta xogada denomnase gambito.
, e5
, Cc6
, Ac5
b4
, ...
As negras aceptan o gambito porque

capturan o pen co alfil.
4.
5.
30
...
c3
, Axb4
, Ae7
As brancas teen un maior dominio do

centro e mis espazo para o
desenvolvemento das sas pezas, a
custa de ter un pen menos.
6.
7.
d4
cxd4
, exd4
, ...
Celadas e gambitos
Se se acepta o gambito, quen o ofreceu ten que procurar non cambiar

pezas se non quere perder a iniciativa da partida.
No caso de que non se acepte capturar o pen, dise gambito rexeitado,
como no seguinte exemplo.
Se se rexeita o gambito de Evans, o

alfil non capturar o pen.
4.
b4
O pen a branco avanza para intentar

capturar o alfil negro, as negras evtano
avanzando o seu pen a.
, Ab6
5.
a4
, a6
Outra posible resposta ao gambito pode ser o contragambito: o adversario

tamn efecta un gambito e, deste xeito, cada xogador ofrcelle un pen
ao contrincante, como no seguinte exemplo.
As negras, en vez de aceptar o gambito

de rei, realizan o contragambito
Falkbeer.
1.
2.
e4
f4
, e5
, d5
Ao avanzar o pen e renunciar a

capturar un dos pens brancos, as
negras gaan espazo e dificultan o
desenvolvemento das pezas brancas.
3.
exd5
, e4
31
Indica se as posicins seguintes son gambitos. En caso afirmativo, rodea

cun crculo o pen que se ofrece.
Si
Non
Si
Non
Si
Non
Si
Non
Si
32
Non
Si
Non
Celadas e gambitos

executa.
Posicin final
a
N.
d4
d5
c4
e5
dxe5
d4
e3?
Ab4+
Ad2
dxe3!
Da4+
Cc6
Axb4
exf2+
Rxf2
Dh4+
Re3
Dd4+
Rf3
Ag4+
Rg3
Ch6
h3
Cf5+
Rh2
Df4+
g3
Dxg3++
N.
Mediante esta rplica, rexitase a captura do pen

ofrecido e ofrecselle, pola sa vez, un pen ao
adversario.
Con este avance compltase o contragambito.
Sacrificouse un pen, a cambio contrlanse importantes
casas do centro e evtase Cc3.
Con este cambio presntase a entrega dunha peza,
co obxectivo de obter un forte ataque sobre o rei
adversario.
O rei viuse forzado, en plena apertura, a situarse nunha
casa do centro do taboleiro. A dama adversaria inicia
agora o ataque final.
O cabalo incorprase ao ataque con efecto decisivo.
33

executa.
Posicin final
a
N.
e4
e5
f4
exf4
Cf3
g5
Ac4
f6
Cxg5
fxg5
Dh5+
Re7
Df7+
Rd6
Dd5+
Re7
De5++
N.
Despois deste ataque, o rei s pode colocarse en e7 e

recibe o xaque mate.
Este movemento desenvolve peza, facilita o enroque e

evita que a dama lle dea xaque ao rei.
Con esta xogada desenvlvese unha peza menor e

preprase o posterior ataque sobre a casa f7.
Tense que realizar esta captura para evitar a ameaza

inminente sobre a casa f7.
Este xaque obriga o rei a desprazarse por primeira vez.
34
Celadas e gambitos
10

executa.
Posicin final
a
N.
d4
Cf6
c4
e5
dxe5
Ce4
a3
d6
exd6
Axd6
g3
Cxf2
Rxf2
Axg3+
Rxg3
Dxd1
1
a
N.
Nesta xogada, parte de capturar un pen, desenvlvese

unha das pezas menores.
O salto desta peza obrigado para evitar perdela.
Con esta xogada evtase que o alfil negro lle dea xaque
ao rei.
Con esta descuberta con xaque, a dama branca queda

indefensa e ser capturada posteriormente.
Esta xogada obrigatoria para as brancas se queren

evitar a dobre ameaza do cabalo.
35
11

executa.
Posicin final
a
N.
e4
e5
d4
exd4
c3
dxc3
Ac4
cxb2
Axb2
Dg5
Cf3
Dxg2
Axf7+
Rd8
Tg1
Ab4+
Cc3
Dh3
Tg3
Dh6
Db3
Axc3+
Dxc3
Cf6
Tg6
N.
O rei non pode capturar o alfil que lle acaba de dar xaque
porque rematara perdendo a dama (Tg1... e Cg5+).
Con este movemento, as brancas permiten que o pen

negro capture outro pen por terceira vez.
Esta xogada aumenta a presin sobre o cabalo de f6 e

deixa as negras nunha posicin moi difcil.
Esta xogada considrase errnea a causa do

desenvolvemento prematuro da dama.
Este cambio obrigado se as negras non queren perder

o cabalo de g8 ou o alfil de b4.
36
U n i da d e 3
Pezas maiores
Torres e columnas
Torres e filas
Dama centralizada
37
Torres e columnas
Unha columna aberta aquela que non ten pens de ningn xogador.
As columnas semiabertas s teen un pen, xa sexa das brancas ou
das negras.
Exemplos
Nestas columnas semiabertas, as torres

brancas (activas) atacan os pens
negros e as torres negras (pasivas)
defndenos.
As torres brancas estn activas porque

se atopan en columnas abertas. En
cambio, as torres negras estn pasivas.
As torres poden cambiar de columna

mediante unha columna aberta ou
semiaberta.
38
Cando das torres actan na mesma

columna, sen que outra peza se
interpoa entre elas, a sa accin
mis efectiva. Neste caso, dise que as
torres estn dobradas.
Pezas maiores
Rodea cun crculo as torres mis activas e traza lias nas columnas abertas
que dominen.
Sinala que xogador ten as torres mellor colocadas.
1
a
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
39
As columnas abertas poden servir para atacar o rei, reducir a mobilidade

de pezas adversarias, capturar pens dbiles e activar as torres por
diante da cadea de pens.
Como consecuencia de cambios de pens ou de cambios de pezas
protexidas por estes, poden abrirse columnas.
Exemplos
Se un xogador captura a torre

adversaria, producirase un intercambio
de torres. O xogador que inicia o
intercambio perder o control da
columna.
As brancas dobran as torres para

conseguir o control da columna.
As negras, co fin de evitar que as torres

brancas controlen a columna e,
defenden a torre co rei.
40
As negras abren a columna despois do

intercambio de pezas.
1. ...
, f5
2. exf5
, Axf5
3. Axf5
, Txf5
Pezas maiores
Rodea cun crculo a xogada que faras se o adversario movese segundo

indica cada frecha.
c5
T8c8
d5
Tgd3
Tdg1
Tdd3
Txc8
Tc5
Tcd1
Txd3
Tg8
Td4
Tb6
Te7
Db4
Th4
Tch1
Tc6
41
Anota as xogadas que provocan a apertura dunha columna.

Xogan as brancas.
42
Pezas maiores
Torres e filas
Cando as torres brancas estn nas filas stima ou oitava (ou as negras
na primeira ou segunda), estas poden crear moitas ameazas. Ademais,
se conseguen dobrarse nestas filas, complicarselle a defensa ao
adversario.
Exemplos
A torre negra crava simultaneamente

ambas as das pezas menores brancas
na primeira fila. As brancas non teen
defensa ante as ameazas das negras
(Aa6 e Ag5).
A torre branca, que domina a stima

fila, est a ameazar das pezas
adversarias.
As torres negras dobradas na fila stima,

defendndose mutuamente, obrigan
unha torre branca a permanecer pasiva.
As torres brancas, dobradas na oitava

fila, obrigan as negras a destinar pezas
defensa do alfil cravado.
43
Rodea cun crculo as torres mis activas e traza lias nas filas que dominan.
Sinala que xogador ten as torres mellor colocadas.
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
44
Negras
Brancas
Negras
Pezas maiores
Co control da stima fila pdese conseguir, entre outras finalidades,

debilitar a estrutura dos pens, impedir o avance do rei nos finais, gaar
material e atacar ao enroque.
Moitas das combinacins na oitava fila conseguen dar xaque mate.
Exemplos
Despois do intercambio das torres, as

negras conseguen o control da primeira
fila.
As brancas queren dobrar as sas torres

na stima fila. Para iso, a que al se
atopa vai a c7 para obrigar as negras
a defender o pen e gaar un tempo
para colocar a outra torre en d7.
As negras xogan o alfil para evitar que

a outra torre poida situarse en d7
(evtase que as torres queden dobradas
na fila stima). Se a torre branca vai a
e7, a torre negra do rei sitase en e8.
As brancas, ao capturar ao cabalo co

pen f, abren a segunda lia (stima
do adversario) por onde as torres darn
xaque mate en tres xogadas.
45
Rodea cun crculo a xogada que faras se o adversario movese segundo

indica cada frecha.
Ad7
Te7
Ae6
T8a7
T7b8
h4
Tbxa7
C4d2
T7b8
Cxe3
Tb2
Te2
Txg2
46
Txc5
Ag4+
Dc5
T1c1
e4
Pezas maiores
Anota as xogadas que provocan a apertura da stima fila.

Xogan as brancas.
47
Dama centralizada
A dama est centralizada correctamente cando se atopa nunha casa
central dende a cal domina moitas casas do taboleiro e non pode ser
ameazada por ningunha peza adversaria, ags a dama.
s veces, a dama tamn desprega unha axeitada actividade dende unha
posicin non central.
Exemplos
A dama branca est excelentemente

centralizada. Exerce presin en todos
os sentidos: por un lado, combina a sa
accin co alfil sobre g7 e, por outro lado,
domina a diagonal e3-a7 e, finalmente,
reforza o control da columna d.
Ademais, pode moverse con gran
liberdade en todas as direccins.
A dama branca est centralizada e as

negras non se poden enrocar sen perder
o alfil. Ademais, a dama negra non
pode xogar libremente porque est a
defender o alfil.
48
A dama negra est ben centralizada:

domina moitas casas do taboleiro.
Ademais, as brancas non poden
ameazala con pezas menores nin con
pens.
A dama negra est moi activa,

colaborando no ataque, a pesar de non
ocupar unha casa central. A dama
branca, pola contra, est pasiva e s
axuda na defensa.
Pezas maiores
Analiza as posicins seguintes, rodea cun crculo a dama centralizada ou

activa e encadra a que non o estea.
Sinala que xogador ten a dama mis centralizada ou activa.
7
a
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
49
Marca que xogada faras para centralizar ou activar a dama indicada.
Dg4
De6
Df3
De7
Dd4
Dh4+
Dd6
Dd7
Dh4
Dg5
Dc7
Dd7
Dd6
50
Da7
De5
Dh4
Dd3
De7
Unidade 4
Pezas menores
Alfs fortes e dbiles:
De distinta cor
Coa mesma cor
Alfs e cabalos:
Alfil contra cabalo
Alfs contra cabalos
51
Alfs fortes e dbiles

Os alfs poden ser fortes (se os seus pens non limitan a sa mobilidade)
ou dbiles (se os pens da sa estrutura ocupan casas da mesma cor
ca os alfs).
A cor do alfil indica as casas polas cales se despraza este. Cada xogador
ten dous alfs: un que se move polas casas brancas e outro que o fai
polas casas negras.
Alfs do mesmo xogador
O alfil do crculo verde forte porque

pode moverse a travs da sa estrutura
de pens.
O alfil do crculo vermello dbil porque
os seus pens lle limitan o movemento.
O alfil c4, que pola sa estrutura de

pens sera dbil, estar activo se se
atopa fra desta estrutura.
Lembra os esquemas das pezas da
primeira unidade.
Alfs de distintos xogadores
Alfil limitado
Os alfs rodeados cun crculo verde son

os fortes de cada xogador porque se
poden mover a travs da sa estrutura
de pens.
52
A mobilidade dun alfil pode limitarse cos

pens do adversario (avanzados e ben
defendidos en casas da mesma cor). O
alfil teoricamente forte estara moi
limitado.
Pezas menores
Rodea cun crculo os alfs fortes e encadra os dbiles. Despois, indica que
xogador, segundo a posicin dos alfs, ten vantaxe.
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
53
Con pens centrais bloqueados:

1. O alfil dbil intentar cambiarse polo alfil forte do adversario.
2. O alfil dbil a mido debera colocarse por fra da cadea de pens.
Con pens centrais mbiles (que non estn bloqueados):
1. Intentaranse xogar os pens en casas de distinta cor do alfil.
Cambiar o alfil dbil
Evitar cambiar o alfil forte
Aconsllase, sempre que sexa posible,

cambiar o alfil dbil polo forte do
adversario. O alfil branco ameazado
non pode escapar da ameaza do negro
nin interpoer ningunha peza.
As negras moven a dama a e7 e evitan

que as brancas cambien o alfil branco
dbil polo negro forte. Se as brancas,
a pesar de todo, xogan o alfil a Aa3,
perdern un cabalo.
Non cambiar o alfil do fianchetto
Activar o alfil dbil
Con frecuencia, cando se permite o

cambio dun alfil do fianchetto no flanco
do enroque, debiltase a defensa dese
enroque.
54
O avance dos pens centrais brancos

activa o alfil branco, dndolle vantaxe
a ese bando.
Pezas menores
Rodea cun crculo o alfil dbil e anota que xogada se ter que facer para
intentar cambiar este alfil polo alfil forte do adversario.
55
Alfs de distinta cor

As situacins de alfs de distinta cor acontecen cando cada xogador
soamente ten un alfil (poden ter outras pezas) de distinta cor ca o do
adversario.
Tboas
Cando un alfil colabora nun ataque, o
alfil do adversario non pode axudar a
defender a casa ou a peza ameazada
porque os alfs se moven por casas de
distinta cor.
Nos finais en que s queden pens e

alfs de distinta cor, moi posible quedar
en tboas. Neste exemplo pouco
comn, as brancas non poden gaar
anda que tean tres pens prximos
coroacin.
Alfs da mesma cor

Cando se ten unicamente un alfil, iso provoca que s se dominen casas
dunha cor.
Aconsllase ter os pens colocados en

casas de distinta cor dos alfs. As, o
alfil adversario non os poder capturar
e o noso alfil ter maior mobilidade.
56
As negras teen mellor posicin porque

o seu alfil est mis activo e os seus
pens estn en casas brancas.
Mentres, os do adversario estn en
casas negras.
Pezas menores
Rodea cun crculo o xogador que, segundo os alfs, ten vantaxe.

Se cres que ningn xogador ten vantaxe, marca a resposta ningn.
Brancas
Negras
Brancas
Ningn
Negras
Ningn
Brancas
Negras
Brancas
Ningn
Negras
Ningn
Brancas
Negras
Ningn
Brancas
Negras
Ningn
57
Nestes exercicios de finais, indica que xogador ten os pens mellor colocados.
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
Negras
Brancas
58
Negras
Brancas
Negras
Pezas menores
Alfs e cabalos
Os alfs son mellores en posicins abertas e cando se ten que controlar
o xogo dos dous flancos. En cambio, os cabalos sono en posicins
bloqueadas.
Se a loita est moi concentrada nunhas casas, os dous teen a mesma
importancia.
O alfil limita o cabalo
O cabalo limita o alfil
O alfil negro inmobiliza o cabalo porque

ameaza todas as casas onde pode ir.
Mentres o cabalo est activo e

centralizado, o alfil est inmobilizado
(non pode xogar a d7 porque, tras o
cambio, o rei branco penetra e gaa).
Posicin aberta
Posicin pechada
En posicins abertas, os alfs dispoen

de moitas diagonais libres polas que se
mover.
En posicins pechadas, os pens

centrais bloquean as diagonais mis
importantes.
59
Coloca un crculo e un cadrado nas casas onde o cabalo e o alfil, respectivamente, poidan ir sen que o adversario obtea ganancia de material.
h
8
Di que tipo de posicin ten cada diagrama, segundo a estrutura de pens.
60
Abierta
Cerrada
Abierta
Cerrada
Pezas menores
Alfil contra cabalo

Non se teen que cambiar os alfs (un ou os dous) polos cabalos do
adversario sen unha causa que o xustifique porque, nun gran nmero
de posicins, a parella de alfs superior de cabalos ou formada por
alfil e cabalo.
O alfil, a diferenza do cabalo, pode manter o control dunha casa mentres
cambia de posicin.
Cabalo
Alfil
f
O cabalo branco, ben centralizado, non

pode ser desaloxado por pens ou
pezas menores adversarias. A
mobilidade do alfil negro est moi
limitada polos seus propios pens.
Nesta posicin aberta, o alfil das brancas

moi superior ao cabalo das negras, a
causa da sa gran mobilidade polas
diagonais.
Alfil
Cabalo
O alfil evita a promocin do pen negro

e, vez, defende o avance do seu pen
branco, anda que estes pens estean
en columnas exteriores.
Nesta posicin necestanse dous

cabalos para facer o mesmo ca o alfil
no diagrama anterior. Isto dbese ao
curto alcance do cabalo en comparacin
co alfil.
61
Analiza as posicins seguintes e rodea cun crculo as pezas que tean

vantaxe.
Alfil
Cabalo
Alfil
Cabalo
Alfil
Cabalo
Alfil
Cabalo
Alfil
62
Cabalo
Alfil
Cabalo
Pezas menores
Alfs contra cabalos

En posicins abertas ou de pens mbiles, a parella de alfs ten a mxima
vantaxe sobre a de cabalos, xa que pode obrigar a colocar os cabalos
en casas desfavorables.
Os cabalos intentarn situarse en casas fortes para ofrecer a mxima
resistencia.
Cabalos
Alfs
f
En posicins pechadas, con moitos

pens, os cabalos teen vantaxe sobre
os alfs.
Os cabalos poden ir s casas fortes d5
e f5.
Os alfs reducen a mobilidade dos

cabalos. Ademais, poden moverse con
mis rapidez en posicins abertas. Os
dous alfs son case sempre mis
importantes.
Alfs
Alfs contra alfil e cabalo
O cabalo ocupa unha casa forte en c4,

que dificulta a mobilidade dos alfs.
Cando as brancas avancen os pens,
os alfs tern vantaxe sobre os cabalos
Xeralmente, os dous alfs son superiores

parella formada por alfil e cabalo. O
xogador con cabalo intentar cambiar
o seu alfil polo outro alfil ou o seu cabalo
por un alfil.
63
Analiza as posicins seguintes e rodea cun crculo as pezas que tean

vantaxe.
Alfs
Cabalos
Alfs
Cabalos
Alfs
Cabalos
Alfs
Cabalos
Alfs
64
Cabalos
Alfs
Cabalos
Un i da d e 5
A pensar...
Temas tcticos:
Peza con pouca mobilidade
Peza non defendida
Peza cravada
Rei mal defendido
Temas estratxicos:
Mellorar a posicin do rei
Expulsar unha peza activa
Mellorar a colocacin das pezas
Gaar espazo
65
Temas tcticos
Se se observan pezas non defendidas, con pouca mobilidade, cravadas,
ou o rei mal defendido, temos que estudar se hai algunha combinacin
que permita capturalas ou conseguir algunha ganancia de material se
se produce un intercambio de pezas.
1. Peza con pouca mobilidade

1
O cabalo, ao ameazar a dama, queda

sen casas aonde ir, o cal aproveitan as
brancas para capturalo.
Se
1.
2.
1.
2.
Se
Da4+
d5
Da4+
b4
,
,
,
,
Cc6
...
c6
...
Se o alfil captura o pen da torre, as

negras encerrarano e capturarano.
1.
2.
3.
Axh7
h4
Axg6
, g6
, Rg7
, Rxg6
Se a torre recupera o pen, as negras

inmobilizarana e despois o cabalo,
dende a5, capturaraa.
1.
2.
3.
66
...
Tb1
Txb7
, Axb2
, Ad4
, Ab6
As brancas ameazan repetidamente a

dama negra ata deixala sen escapatoria.
1.
2.
3.
Cf5
Ae2
Ch4
, Dh5
, Dg6
, ...
A pensar...
Anota as xogadas que permiten capturar pezas con pouca mobilidade.

Xogan brancas.
67
Anota as xogadas que permiten capturar pezas con pouca mobilidade.

Xogan negras.
68
A pensar...
2. Peza non defendida

Das pezas indefensas, ou unha peza indefensa en combinacin cun rei
exposto, poden ser doadamente atacadas mediante un dobre ataque.
Exemplos
As brancas obrigan o rei a colocarse

nunha casa dende a cal o cabalo poder
efectuar unha dobre ameaza.
1.
2.
3.
De6+
Df6+
Cd1+
1.
2.
3.
A dama branca captura o alfil indefenso

despois de dous xaques seguidos.
, Rf4
, Re3
Dd8+
Dh4+
Dxe4
, Rh7
, Rg8
, ...
As negras evitan a primeira dobre

ameaza do pen, pero na segunda
perden material.
1. f4
, Ad6
2. e5
, Ac5+
3. Rh1
, Cg8
4. Dd5
A accin conxunta dos cabalos fai unha

dobre ameaza, coa cal as negras perden
a sa dama.
1.
2.
3.
Ce7+ , Rb8
C7xc6+ , bxc6
Cxc6+ , ...
69
Anota as xogadas que permiten capturar pezas non defendidas.

Xogan as brancas.
70
A pensar...
Anota as xogadas que permiten capturar pezas non defendidas.

Xogan as negras.
71
3. Peza cravada
O xogador que ten unha peza cravada ter que defendela mentres non
consiga descravala.
Se se aumenta a presin sobre esta peza cravada, o adversario ter que
destinar outras pezas para a sa defensa.
Exemplos
Co movemento da dama obrgase o rei

a colocarse en g2. O cabalo que evita
a dobre ameaza queda cravado.
1.
2.
3.
...
Rh1
Rg2
1.
2.
As negras perdern material, xa que as

brancas cravan a dama negra.
, Dg6+
, De4
, Cd2
Dxf7+
Txc7
, Dxf7
, ...
O cabalo negro queda cravado, despois

de que a sa dama intente defendelo
da ameaza.
1.
2.
72
c4
Dc2
, Df5
, ...
O rei ten que capturar a torre, quedando

cravado o pen g2. Isto permite que a
dama dea xaque mate.
1.
2.
3.
...
Rxh1
Rg1
, Th1+
, Dh3+
, Dxg2++
A pensar...
En ocasins, unha peza cravada consguese a raz dun erro do adversario

ou dunha combinacin que o obrigou a colocarse en posicins de cravada.
Exemplos
Ah7+ , Rxh7
g8=D+ , Rxg8
Dxh2 , ...
1.
2.
O cabalo negro vese obrigado a

colocarse nunha posicin de cravada.
Despois intentarase capturalo.
A entrega dun alfil e dun pen abre a

columna g. O cabalo que defende a
torre queda cravado.
1.
2.
3.
Ac3+
Cd5
, Cf6
Despois dun intercambio de pezas, o

alfil negro queda cravado para evitar
perder unha peza menor.
1. Dxd6 , Axd6
2. Tfd1
, Tc6
3. e5
, ...
As brancas, ao intentar descravar o seu

cabalo, perden a dama porque as
negras ameazan con dar xaque mate.
1. ...
, Txc4
2. Cxc4
, b5
3. Cxd6 , Dg6
73
Anota as xogadas que permiten gaar material ou dar xaque mate mediante
unha cravada. Xogan as brancas.
74
A pensar...
unha cravada. Xogan as negras.
75
unha cravada. Xogan as brancas.
76
A pensar...
4. Rei mal defendido

Un rei mal defendido, porque non se enrocou ou porque o seu enroque
presenta debilidades, convrtese nun obxectivo atacable.
Exemplos
As negras gaan a calidade ao facer

unha descuberta co alfil que antes
permitiran que fose cravado
voluntariamente.
1. ...
, Td1+
2. Rg2
, Td4!
3. Af3
, Af1+
4. Rxf1
, Txb4
O rei negro, que non se puido enrocar,

recibe xaque mate despois dunha boa
combinacin das brancas.
1.
2.
3.
f6+!
Ae6+
f7++
, hxg4
, Re8
No centro do taboleiro, o rei negro mal

defendido recibe xaque mate.
1.
2.
3.
Txd5+! , cxd5
Cd3+ , exd3
f4++
As negras dan xaque mate aproveitando

o dominio das casas centrais e a mala
defensa do rei branco.
1.
2.
3.
...
axb4
Rc2
, Ab4+!
, De3+
, Cxb4++
77
Anota as xogadas que se aproveitan da mala defensa do rei adversario

para dar xaque mate ou gaar material. Xogan as brancas.
78
A pensar...
Temas estratxicos
Nos casos en que non se observa ningunha posibilidade de gaar material
ou de dar xaque mate, dbese pensar en afondar en aspectos estratxicos,
como, por exemplo, mellorar a posicin do rei, expulsar pezas activas
do adversario de casas fortes, mellorar a colocacin dalgunhas pezas
propias ou gaar espazo.
1. Mellorar a posicin do rei

1
O rei branco sitase en e2: unha casa

segura que deixa o rei ben colocado
para o final da partida.
1.
Re2
O rei colcase en e7, que unha

posicin segura neste caso, pois non
pode ser atacado polas columnas
centrais. Ademais, as torres quedan
comunicadas.
1. ...
, Re7
, ...
Con dous movementos, o rei sitase

tras o fianchetto como se estivese
enrocado, pero utilizando mis xogadas.
1.
2.
Rf1
Rg1
, b6
, ...
Con estas xogadas, o rei branco, que

estaba no centro, quedou nunha
posicin de enroque longo.
1.
2.
Rc2
Rb1
, Tb8
79
Indica a mellor xogada para mellorar a posicin do rei.
Rd8
Negras:
Rd7
Rf8
Negras:
Rd7
Rd8
Rf8
Re7
Negras:
Rf7
0-0
Re2
Brancas:
0-0
Rf1
Brancas:
80
Rc1
Rc2
Re1
Brancas:
Rd2
Rf1
Re3
A pensar...
2. Expulsar unha peza activa

Unha peza activa aquela que ocupa unha casa forte dende a cal se
dominan casas importantes e/ou se ameazan pezas do adversario.
Tense que intentar expulsar estas pezas porque dificultan a coordinacin
das propias e/ou poden xerar futuros ataques.
Exemplos
Co apoio do rei branco, obrgase o

cabalo negro, que ocupa unha posicin
moi ofensiva, a retroceder.
1.
2.
Rh2
g3
1.
2.
Tras o movemento do cabalo, o pen

obrigar o cabalo negro a irse da casa
central que ocupaba.
, g5
, ...
Cd1
c3
, Cc7
, Cde6
O cabalo negro, ademais de situarse

nunha casa central, dixalle a casa c6
libre ao pen c para expulsar o cabalo
branco.
1. ...
, Ce5
2. b3
, c6
Tras xogar o alfil para evitar dobrar un

pen, as brancas avanzan o pen b e
obrigan o cabalo negro a se retirar.
1.
2.
Ac1
b3
, Ad7
, ...
81
10
Anota as xogadas que serven para expulsar as pezas activas do adversario

dunha casa importante (indicadas cun crculo verde).
82
A pensar...
3. Mellorar a colocacin das pezas

Se se mellora a colocacin dunha peza, esta estar mis activa e mellor
coordinada co resto das sas pezas.
Canto mis activas e mellor coordinadas estean as pezas, mis
posibilidades de xito tern os ataques ao adversario.
Exemplos
O cabalo colcase con dous saltos en

disposicin de ocupar a casa e5 (un
dos puntos dbiles do adversario).
1.
2.
Ce1
Cd3
1.
2.
O cabalo negro colcase na casa e3,

dende a cal dificultar os movementos
do adversario.
, g5
, ...
...
Tf2
, Cf5
, Ce3
As brancas, despois de intercambiar o

alfil polo cabalo, deixan libre a casa d5
para que a ocupe o cabalo, que non
poder ser desaloxado nin cambiado.
1.
2.
3.
Ag5
Axf6
Cd5
, De6
, Dxf6
, ...
Despois de xogar o pen, as brancas

colocan o seu alfil en h3, onde estar
mis activo.
1.
2.
h4
Ah3
, Rg7
, ...
83
11
Anota as xogadas que serven para colocar a peza indicada cun crculo
nunha mellor posicin. Xogan as brancas.
84
A pensar...
4. Gaar espazo
Avanzar pens para gaar espazo permite, xeralmente, obter maior
facilidade para manobrar as pezas propias e restrinxir as posibilidades
de movemento das pezas do adversario.
Debe evitarse que o avance provoque debilidades indesexables no campo
propio, como no caso do avance dos pens que protexen o enroque, o
rei non debe quedar demasiado exposto a un ataque.
Exemplos
Avanzando 1. b4 e 2. b5 (que non se

pode evitar), as brancas gaan espazo
no flanco de dama. vez, forzan o
cabalo negro a abandonar a sa boa
posicin en c6, co que se despexa a
columna c e se habilita a casa b4 para
manobras de pezas brancas.
Mediante 1. c4-c5 as brancas gaan

espazo no centro e flanco de dama.
O cabalo negro ten que retroceder e a
casa c4 queda habilitada para que o
cabalo branco manobre cara ao punto
de apoio d6.
Aqu o avance 1.b5 non bo porque se

lle permite ao cabalo negro apoderarse
de inmediato da casa dbil en c4
mediante 1. .. Ca 5! seguido de Cc4 (se
2. Cd2 Af4!).
Avanzar 1. g4?? un gravsimo erro

que s consegue debilitar
irremediablemente a posicin do rei
branco. Moitas das pezas negras
apuntan cara ao enroque das brancas.
Tras 1. g4?? Cf4 as negras teen unha
gran vantaxe.
85
12
Indica se correcto ou incorrecto o avance do pen para gaar espazo. En

caso de consideralo incorrecto, xustifica a resposta.
Correcto
Incorrecto
Correcto
Incorrecto
Correcto
Incorrecto
Correcto
Incorrecto
Correcto
86
Incorrecto
Correcto
Incorrecto
Unidade 6
Combinacins
de mate
Introducin
Mates con dama
Mates con torre
87
Introducin
Dar xaque mate o obxectivo final nunha partida de xadrez. O estudo
das combinacins de mate ser moi til, co fin de crear modelos e
esquemas de ataque, e servir para recoecer outras posicins parecidas
noutras partidas.
Nesta unidade analizaranse mates con das pezas para, con iso, facilitar
a aprendizaxe dos sacrificios e das combinacins de ataque das unidades
posteriores.
Binomios atacantes
Con dama
Con torre
Funcins das pezas atacantes
As pezas atacan
Defender a outra peza que d xaque
Por unha columna
Ameazar casas por onde poida ir o rei
Por unha diagonal
Darlle xaque ao rei
Por unha fila
Sacrificarse para poder mover unha peza
Con salto de cabalo
Abrir unha lia (fila, columna ou diagonal )
88
Con pezas menores
Combinacins de mate
Mates con dama

A dama a peza mis importante que pode levar a cabo un ataque,
posto que o pode facer por unha diagonal, unha columna ou unha fila.
A combinacin coa torre a mis perigosa, xa que ambas as das pezas
teen maior mobilidade.
Posicins finais (cada exemplo consta de catro minitaboleiros)
d
89
A parella de dama e alfil ataca principalmente polas diagonais.

O cabalo contribe a controlar casas de difcil acceso.
Cun pen na sexta fila, a dama pode dar xaque mate.
Exemplos
1.
2.
3.
4.
5.
Txg7+!
Dg5+
Df6+
Tg1+
Txg3++
,
,
,
,
Rxg7
Rh8
Rg8
Dg3
1.
2.
A torre abre a columna h e deixa ao rei

sen defensa. Entn, a dama d xaque
mate.
Despois de sacrificar unha torre, dse

xaque mate coa dama e coa torre.
Txh7+! , Rxh7
Dh5++
O cabalo d xaque mate despois de

que o rei branco quede bloqueado tras
o sacrificio da dama negra.
1.
2.
90
...
Txg1
, Dg1+!
, Cf2++
A dama negra d xaque mate. Coa

axuda do pen, a torre obrigou o rei
branco a ir a h1.
1.
2.
3.
...
Rxh1
Rg1
, Th1+!
, Dh8+
, Dh2++
Combinacins de mate
Anota as xogadas que lles permiten s brancas facer unha combinacin de

mate.
91
Anota as xogadas que lles permiten s negras facer unha combinacin de

mate.
92
Combinacins de mate
Mates con torre

As das torres teen unha gran capacidade de ataque cando coinciden
nunha mesma fila ou columna, ou ben en lias contiguas.
A torre e o alfil realizan un bo ataque en posicins abertas (con diagonais
e filas ou columnas abertas), porque teen gran mobilidade.
Posicins finais
d
93
O cabalo axuda a controlar as casas s cales a torre non pode acceder.

Ademais, ten a vantaxe de poder saltar por enriba doutras pezas e o
inconveniente de ter pouca mobilidade.
Nalgunhas ocasins, o pen axuda a controlar nun ataque as casas de
fuga do rei.
Exemplos
O pen negro captura obrigatoriamente

o cabalo e, ao facer o pen branco a
descuberta, dse xaque mate.
1. Cg6+! , hxg6
2. hxg6+ , Ah2
3. Txh2++
Tras o sacrificio da dama, as das torres

atacan a casa f8 e ocasionan o xaque
mate.
1. Dxf7+! , Txf7
2. Td8+
, Tf8
3. Tdxf8++
A torre, defendida sempre polo cabalo,

d xaque na primeira xogada e xaque
mate na segunda.
1.
2.
94
...
Rg2
, Te1+
, Tg1++
Despois do sacrificio da dama, a torre

(defendida por un pen) d xaque mate
nunha esquina.
1.
2.
...
gxh3
, Dxh3+!
, Th2++
Combinacins de mate

mate.
95

mate.
96
Combinacins de mate

As combinacins de mate con pezas menores precisan certas condicins:
1. Co fin de que poidan actuar os alfs, fai falta que haxa diversas diagonais
de diferente cor abertas.
Posicins finais
d
97
2. Se xogan os cabalos, necesario que estes poidan dar xaque dende

casas non ameazadas polo adversario.
3. preciso que o rei adversario tea casas de fuga ocupadas polas
sas propias pezas e que estas non poidan evitar que lle dean xaque
mate (coa interposicin ao alfil ou coa captura do cabalo que d xaque).
Exemplos
1.
2.
Dxc6+! , bxc6
Aa6++
1.
2.
3.
O cabalo branco obriga a dama a

moverse e, vez, ameaza as casas
negras de sada do rei.
Tras o sacrificio da dama branca, o seu

alfil branco d xaque mate axudado
polo outro alfil.
Cc6
, Dc7
Dxe6+! , fxe6
Ag6++
O sacrificio da dama permite que o

cabalo lle dea xaque mate ao rei branco
co apoio do outro cabalo.
1.
2.
98
...
Txg2
, Dg2+!
, Ch3++
O sacrificio da dama negra facilita o

xaque mate cos dous cabalos negros,
porque os brancos bloquean o seu rei.
1.
2.
3.
...
Cxb4
Rb3
, Db4+!
, Cb5+
, Ca5++
Combinacins de mate

mate.
99

mate.
100
Combinacins de mate

mate.
101

mate.
102
Combinacins de mate

mate.
103

mate.
104
Unidade 7
Sacrificios
Sacrificio
Transposicin
Ataque peza defensora:
Desviacin
Interferencia
Ataque ao rei:
Atraccin do rei
Bloqueo tctico
105
Sacrificio
O sacrificio unha combinacin en que se entrega unha ou mis pezas
para conseguir dar xaque mate ou unha ganancia de material superior
ao entregado.
Os sacrificios divdense en dous grupos: o primeiro caracterzase polo
ataque a unha peza defensora (a desviacin ou peza sobrecargada, a
destrucin da defensa e a interferencia), e o segundo, polo ataque directo
ao rei (a atraccin do rei, a desocupacin dunha casa e o bloqueo tctico).
Exemplo
As negras teen vantaxe de material,

pero as brancas teen un ataque
gaador.
1. Td8
, Txd8
2. Tf8+
, ...
As brancas sacrifican as das torres.

As negras estn obrigadas a capturalas
para evitar perder a partida.
2.
3.
...
e7
, Cxf8
, Ce6
O pen branco fai unha dobre ameaza

en e7 coroando por unha dama. O
cabalo negro capturar a dama.
106
4.
5.
exd8=D , Cxd8
bxc7
As negras non poden evitar a coroacin

do pen porque este ou capturar o
cabalo ou ir a c8.
Sacrificios
Transposicin
Unha transposicin consiste no cambio da orde correcta das xogadas
nunha combinacin.
Se antes de executar as xogadas non se repasa a combinacin, prodcese
unha transposicin que normalmente leva consigo a perda da partida,
xa que o adversario pose mis alternativas de xogo.
Exemplo
As brancas fan como primeira xogada

a segunda porque as distrae o xaque
ao rei.
1.
Tf8+
1.
2.
As brancas sacrifican primeiro a torre

da columna f. Ao capturar co cabalo,
evtase a ameaza de xaque mate.
, ...
...
Td8
, Cxf8
A torre negra captura o pen porque as

brancas xa non ameazan con dar xaque
mate se toman o alfil.
2.
...
, Txb6
Coa captura do pen, as negras

ameazan con xaque mate. Logo,
capturarn o outro pen e defendern
o alfil.
3. ...
, Txe6
107
Desviacin
Prodcese cando se obriga o adversario a mover unha peza que est
a defender a outra ou impedindo unha ameaza; as consguese unha
ganancia de material ou o xaque mate.
A peza obrigada a moverse est sobrecargada porque non pode defender
das situacins vez.
Exemplos
Cando a torre negra captura a branca

para evitar o xaque mate, a dama
branca captura a outra dama.
1.
2.
Td8+
Dxc3
A dama negra ten que capturar a torre.

Logo, a dama branca captura a torre
efectuando unha dobre ameaza a rei e
torre
1. Te7
, Dxe7
2. Dxd5+ , ...
, Txd8
, ...
Tras a captura da dama branca, a torre

branca captura a outra torre e d xaque;
logo o pen captura a dama.
108
1.
2.
3.
Dg4+ , Dxg4
Txe8+ , Rg7
hxg4
, ...
O pen e7 quedar sobrecargado ao

defender o cabalo e o alfil negros vez.
As negras perden unha peza menor.
1.
2.
3.
f6!
Axd6
Txf6
, Axf6
, exd6
, ...
Sacrificios
Anota as xogadas que lles permiten s brancas facer unha desviacin.

Se posible, indica a combinacin con frechas.
109
Anota as xogadas que lles permiten s negras facer unha desviacin.

110
Sacrificios
Consiste na eliminacin dunha peza que est a defender a outra ou a
unha casa, co fin de poder conseguir algunha ganancia material ou
posicional ou, mesmo, o xaque mate.
Exemplos
Ao sacrificar a torre branca polo alfil,

captrase o cabalo e, posteriormente,
a dama.
1.
2.
Txe6
Axd5
As brancas destren a defensa do

cabalo negro e despois fan unha dobre
ameaza de xaque mate e capturan a
dama, co que logran unha vantaxe
material decisiva.
1. Txd6! , Dxd6
2. Axe5
, ...
, Dxe6
, ...
Co sacrificio temporal da dama, as

brancas logran chegar a un final
vantaxoso cun pen de mis.
1.
2.
3.
Dxe6! , Dxe6
Axd5+ , Dxd5
Cxd5
Despois de sacrificar a dama polo

cabalo negro, o cabalo branco pode dar
xaque mate.
1.
2.
Dxe5 , Axe5
Cc6++
111
Anota as xogadas que lles permiten s brancas facer unha destrucin da

defensa.
3
a
112
Sacrificios
Anota as xogadas que lles permiten s negras facer unha destrucin da

defensa.
4
a
113
Interferencia
Consiste en obstrur a defensa das pezas do adversario ou en obstaculizar
a defensa do rei.
Esta obstrucin prodcese cando se coloca unha peza entre das do
adversario que se defendan reciprocamente.
Exemplos
O cabalo interponse entre o alfil e a

dama do xogador negro, e este non
pode evitar o xaque mate das brancas.
1.
Ce6!
1.
2.
O alfil interponse entre o cabalo e a

dama e d xaque. A dama negra non
pode defender a torre e o cabalo.
, ...
Ae6+! , Dxe6
Dxb8+ , ...
O sacrificio da torre branca evita que a

outra torre ou o rei negros detean a
coroacin do pen branco.
1.
2.
114
Tf8!
b7
, Rxf8
, ...
O cabalo obriga o alfil a interpoerse

entre a dama e a torre negras para
evitar, de momento, o xaque mate.
1.
2.
3.
4.
Cf5!
Df6+
Dxg5+
Df6
,
,
,
,
Axf5
Rg8
Ag6
...
Sacrificios
Anota as xogadas que lles permiten s brancas facer unha interferencia.

115
Anota as xogadas que lles permiten s negras facer unha interferencia.

116
Sacrificios
Atraccin do rei
A atraccin do rei consiste en obrigalo a situarse nunha casa para darlle
xaque mate ou ben para gaar material.
Exemplos
Cando o rei captura obrigatoriamente

o alfil en f6, a dama d xaque mate
dende d8.
1.
2.
1.
2.
Despois de que o rei capture, sen outra

alternativa, a torre en e8, a dama d
xaque mate en e7.
Af6+! , Rxf6
Dd8++
Te8+! , Rxe8
De7++
O rei captura o alfil para non perder a

sa dama, pero o sacrificio do cabalo
comprtalle o xaque mate.
1.
2.
3.
...
Rxg4
fxe5
, Ag4+!
, Ce5+
, h5++
1.
2.
3.
a ... b
Rxh1
Rg1
, d Dh1+
e
f
, Af3+
, Td1++
Despois de que o rei capture a dama,

o alfil negro evita que escape o rei, e a
torre d xaque mate.
1.
2.
3.
...
Rxh1
Rg1
, Dh1+!
, Af3+
, Td1++
117
Anota as xogadas que lles permiten s brancas facer unha atraccin do rei.
118
Sacrificios
Anota as xogadas que lles permiten s negras facer unha atraccin do rei.
119

O movemento ou sacrificio dunha peza pode abrir filas, columnas ou
diagonais ou desocupar unha casa polas que outras pezas darn xaque
mate ou conseguirn unha ganancia de material decisiva.
Normalmente, para conseguir esta liberacin de espazo tense que
sacrificar a peza que se xoga.
Exemplos
Sacrifcase a dama porque o cabalo

dar xaque mate dende a casa en que
esta se atopaba.
1.
2.
1.
2.
3.
Sacrifcase a dama para abrir a gran

diagonal negra por onde o alfil das
brancas dar xaque mate.
Dc6+! , dxc6
Ca6++
Dg5+! , fxg5
Ch6+ , Rh8
Ab2++
A dama captura a torre e desocupa a

casa para facer unha dobre ameaza co
cabalo, gaando unha torre.
1.
2.
3,
120
...
Txh7
Rd1
, Dxh7!
, Cd3+
, Cxe1
Sacrifcase o cabalo e a torre para abrir

a columna h e dar xaque mate coa
dama (defendida polo seu alfil).
1.
2.
3.
...
gxh3
hxg4
, Cxh3+!
, Tg4+
, Dh2++
Sacrificios
Anota as xogadas que lles permiten s brancas realizar un sacrificio para

desocupar lias ou casas. Se posible, indica a combinacin con frechas.
121
10
Anota as xogadas que lles permiten s negras realizar un sacrificio para

desocupar lias ou casas. Se posible, indica a combinacin con frechas.
122
Sacrificios
Bloqueo tctico
Obrgase o adversario a ocupar coas sas pezas casas importantes, e
co que se impide a defensa ante o ataque.
Se se dese xaque mate, estas casas seran as que impediran a fuga do
rei.
Exemplos
1. ...
, Te3!
(Se 1. ... Ch3 2. e3!)
2. fxe3
, Ch3
1.
2.
Sacrifcase a dama e obrgase a colocar

o alfil na nica casa de fuga que lle
quedaba ao rei negro.
A torre sacrifcase para que o rei branco

non poida escapar por e2 (o pen
dobrado bloquea o pen e2).
Df7+!
Cf6++
, Axf7
O sacrificio da torre implica a

inmobilizacin do rei pola dama negra.
Despois, o cabalo dar xaque mate.
1.
2.
3.
Cg5
, Dg6
Txh7+ , Dxh7
Cf7++
1.
2.
3.
a ... b
Rxh1
Rg1
, d Dh1+
e
f
, Af3+
, Td1++
Tras o sacrificio do cabalo negro e do

intercambio de torres, a outra torre dlle
xaque mate ao rei branco dende g1.
1.
2.
3.
...
Txd2
Rxe1
, Cd2+
, Txe1+
, Tg1++
123
11
Anota as xogadas que lles permiten s brancas facer un bloqueo tctico.

124
Sacrificios
12
Anota as xogadas que lles permiten s negras facer un bloqueo tctico.

125
Anota as xogadas que lles permiten s brancas gaar a partida mediante

un sacrificio. Indica de que tipo cada sacrificio (no caso de que pertenza
a mis dun tipo, indcao tamn).
A
a
126
Unidade 8
Ataque ao enroque
Introducin
Tipos de ataque:
Por columnas
Por diagonais
Por filas
Outros ataques
127
Introducin
Os ataques ao enroque poden ter xito cando este presenta debilidades
ou cando o atacante domina lias ou casas importantes sobre este
enroque.
As indicacins seguintes fan referencia s casas do enroque curto das
negras.
Debilidades
O atacante domina
Poucas pezas defensoras
Columnas abertas
Pezas mal desenvolvidas
Diagonais abertas
Non ter o cabalo en f6
Filas abertas
Debilidade dos pens do enroque
A dama en h5
O cabalo en f5 ou g5
Dobrados
Avanzados
Un peon en f6, g6 ou h6
Ausentes
Dominio de certas casas
Casas atacadas
h8 ou h7 ou h6
g8 ou g7 ou g6
f8 ou f7 ou f6
Exemplos
Se o enroque non est ben defendido,

o ataque pode ter consecuencias
nefastas.
1.
2.
3.
4.
128
Cxg7!
Ah6+
Df6+
g4++
, Rxg7
, Rxh6
, Rh5
Para atacar un enroque ben defendido,

terase que dispoer de suficientes pezas
de ataque para sacrificar algunhas polos
pens do enroque e co resto dar xaque
mate ou gaar material.
1. Axh7
, Cxh7
2. Th3 (as brancas recuperan peza cun un forte ataque).
Ataque ao enroque
O muo
unha combinacin de ataque ao enroque que consiste en facer
descubertas repetidas, o cal permite capturar moitas pezas adversarias.
Pdese realizar un muo cunha torre e un alfil, unha dama e un cabalo,
un alfil e un cabalo etc.
Exemplo
As brancas sacrifican a dama para

iniciar un ataque con mltiples xaques
descuberta.
1. Af6!
, Dxh5
2. Txg7+
A torre dlle xaque ao rei. Este

soamente pode ir casa h8.
2.
3.
...
Txf7+
, Rh8
A torre, ao facer a descuberta, ir

capturando as pezas da fila 7. O rei
negro volver a g8.
3. ...
, Rg8
4. Tg7+
, Rh8
5. Txb7+ , Rg8
6. Tg7+
, Rh8
7. Tg5+
Finalmente, farase a descuberta en g5

para poder capturar a dama negra. As
brancas gaaron material.
7. ...
, Rh7
8. Txh5
, ...
129
Ataque por columnas

A torre e a dama, pola sa facilidade de desprazamento, son as pezas
idneas para poder atacar o enroque. A torre ocupa as columnas abertas
ou colcase por diante dos seus pens.
En ocasins, sacrifcase a torre ou a dama para eliminar pens do enroque
adversario e as poder dar xaque mate.
Exemplos
O cabalo obriga a mover o rei,

controlando as casas g8 e g6. Tras o
sacrificio da dama, a torre d xaque
mate.
1. Ce7+ , Rh8
2. Dxh7+! , Rxh7
3. Th3++
O sacrificio da dama abre a columna h,

pola cal a torre dar xaque mate na
casa h8.
1.
2.
3.
Dxh7+! , Rxh7
Th3+
, Rg8
Th8++
O sacrificio da torre evita que escape o

rei. A dama, defendida polo alfil, d
xaque mate.
130
1.
2.
Txg7+! , Rxg7
Dxh7++
Neste caso, sacrifcase a torre para

poder capturar a dama cun dobre ataque
do cabalo.
1.
2.
Th8+!
Cxf7+
, Rxh8
, ...
Ataque ao enroque
Anota as xogadas que lles permiten s brancas efectuar un ataque ao

enroque das negras.
1
a
131
Anota as xogadas que lles permiten s negras efectuar un ataque ao enroque

das brancas.
2
a
132
Ataque ao enroque
Ataque por diagonais

A apertura de diagonais sobre o enroque permite atacalo coa dama e un
ou dous alfs.
Os alfs son moi importantes cando hai varias diagonais abertas, posto
que nesta situacin dispoen de moita mobilidade.
Exemplos
Despois de sacrificar primeiro o cabalo

e logo cambiar as damas, o alfil branco
dlles xaque mate s negras.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
Unha vez dado o xaque ao rei co alfil,

este aprtase a g8 para que a dama
dea xaque mate en h7.
Cxa7+! , Axa7
Dxc6+ , bxc6
Aa6++
Ah7+ , Rh8
Ag8+ , ...
Dh7++
Sacrificada a dama, dse dobre xaque

co cabalo e o alfil. Cando o cabalo vai
a a6, dse xaque mate.
1.
2.
3.
Db7+! , Rxb7
Cc5+ , Rb8
Ca6++
Despois de sacrificar o alfil, efctuase

unha dobre ameaza a rei e dama dende
h6 ou d6.
1.
2.
3.
Axf7+! , Dxf7
Ch6+ , ...
Cxf7
, ...
133

enroque das negras.
3
a
134
Ataque ao enroque

das brancas.
4
a
135
Ataque por filas

As torres dobradas (ou torre e dama) nas filas do enroque crean fortes
ameazas sobre o rei.
Co sacrificio doutras pezas captranse pens do enroque e, a mido,
consguese dar xaque mate.
Exemplos
Despois de sacrificar a dama en h3, a

torre da columna c desprzase
primeira fila e d xaque mate.
1. ...
, Dxh3+
2. gxh3
, Tc1+
3. Ad1
, Tcxd1++
Despois de sacrificar o cabalo, unha

torre d xaque en g2 e h2 e a outra d
xaque mate.
1. ...
, Cg3
2. fxg3
, Txg2+
3. Rh1
, Th2+
4. Rg1
, Tag2++
Sacrifcase a dama branca polo cabalo

para cravar o pen en g7. As, o cabalo
obriga o rei a ir a h8.
1.
2.
3.
136
Dxg6+ , fxg6
Cf6+
, Rh8
Tc8+
e mate seguinte.
O rei negro non pode evitar o xaque

mate.
1.
2.
3.
Axg5
, Dxg5+
Cxg5+ , Axg5
Dh8++
Ataque ao enroque

enroque das negras.
5
a
137

das brancas.
6
a
138
Ataque ao enroque
Outros ataques
Cando algunhas pezas menores ou algns pens ocupen casas fortes
cerca do enroque adversario, pdese realizar unha combinacin de mate
coas pezas maiores que se incorporen ao ataque.
Exemplos
As negras capturan o pen para evitar

a perda da torre e entn as brancas
dan xaque mate.
1.
2.
3.
1.
2.
As brancas aproveitan a posicin do

cabalo para dar xaque mate en das
xogadas.
c6
, bxc6
Aa6+ , Rd8
Db8++
Dh6
, ...
Dg7++
Sacrifcase a dama para lles dar mate

s brancas co cabalo.
1.
2.
...
Txg1
, Dg1+
, Cf2++
A dama negra d xaque mate en das

xogadas inevitablemente.
Se
1.
2.
2.
...
...
hxg4
, Dg3
, Dh2++
, Dh4++
139

enroque das negras.
7
a
140
Ataque ao enroque

enroque das negras.
A
a
141

das brancas.
B
a
142
Unidade 9
Finais con pens

Triangulacin
Casas conxugadas
Pens pasados
Bloqueo de pens
Coroacin de pens
Torre contra pen
Dama contra pen
143
Triangulacin
A triangulacin un mtodo que se utiliza nalgns finais de reis e pens
mediante o cal se perde un tempo voluntariamente, para forzar o rei
adversario a ocupar unha casa desvantaxosa, como, por exemplo, a
perda da oposicin de reis.
Exemplo
Se xogan primeiro as brancas,

aparentemente non poden gaar porque
teen perdida a oposicin.
Se xogan 1. Rd6 Rd8!, o pen non
pode avanzar porque seran tboas por
afogado (2. c7+ Rc8 3. Rc6).
Se as brancas xogan 1. Rc5 para

capturar o pen negro con Rb6, as
negras defenden con 1. .. Rc7! e
impiden que o rei branco alcance a casa
b6.
Non obstante, as brancas poden gaar

a oposicin se moven o seu rei polo
tringulo formado polas casas c4, d4 e
d5.
1. Rc4!
, Rd8
2. Rd4!
, Rc8
3. Rd5!
144
Se
3.
4.
5.
6.
...
, Rd8
Rd6!
, Rc8
c7
, Rb7
Rd7 e o pen coroa.
Se
3.
4.
5.
...
, Rc7
Rc5
, Rc8
Rb6 e captura o pen.
Finais con pens
Anota as xogadas que, mediante a triangulacin, lles permiten gaar a

oposicin s brancas e, posteriormente, conseguir a promocin dun pen.
Xogan as brancas.
1
a
145
Casas conxugadas
A teora das casas conxugadas unha ampliacin da oposicin de reis
e da triangulacin.
A oposicin unha conxugacin entre reis, un enfronte do outro, cunha
casa de separacin.
Oposicin
6 5 4
1 2 3
7
6
1 2 3
6 5 4
5
4
Recorda que os reis estn en oposicin

se ocupan casas que teen o mesmo
nmero. Na fila 3 non hai nmeros
porque na parte superior non hai mis
filas.
Perde a oposicin o xogador que move
primeiro o seu rei.
Se
1.
2.
1.
2.
1.
2.
Se
Conxugacin
Cando un rei se move, permtelle ao

outro ocupar unha das casas marcadas.
Se xogan primeiro as negras:
Se
...
, Rc7
Re6
...
, Re7
Rc6
...
, Rc8 o Rd8 o Re8
Rc6 ou Rd6 ou Re6
1 2 3
6 5 4
1 2 3
3 1 2
1
2
3
1 1 1
8
7
6
5
146
A presenza do pen modifica a

distribucin dos nmeros. Mentres o rei
negro tea gaada a oposicin, o pen
non poder coroar (repasa a pxina 145
do libro Iniciacin 2).
6
5
1 2 3
6 5 4
1 2 3
4
3
2
1
Se o rei branco consegue colocarse

nalgunha casa marcada con X, poder
capturar o pen negro e facer promocin
dun pen. Para iso, o rei branco debe
gaarlle a oposicin ao rei negro.
Finais con pens
A continuacin, explicarase o mtodo da triangulacin mediante a teora

das casas conxugadas e aplicarase ao exemplo da pxina 145 deste
mesmo libro.
Exemplo
3 2
1
2
1 3
4 3
1
2
(4)
7
6
5
4 3
1
2
(4)
6
5
4
As casas c4 e d4 permiten ir nunha

xogada s casas 1 e 3.
A casa d8 conxugada tanto de d6
coma de c4 e d4.
2
1 3
4 4
Mentres as negras tean a oposicin

gaada e o rei branco s se mova polas
casas d6, d5 e c5, ser tboas (repasa
a pxina 145 do libro Iniciacin 2).
O rei negro e o branco poden ir nunha
xogada a calquera das casas 1, 2 e 3
das sas respectivas zonas.
2
1 3
4 4
6
5
4
O rei branco pdese mover entre as

casas c4 e d4 sen cambiar de nmero,
mentres que o rei negro non pode facelo
porque as casas b8 e d8 estn
separadas.
Esta triangulacin permite gaar a

oposicin para poder capturar o pen
negro ou facer promocin directamente
do pen da columna c.
147
Anota as xogadas que lles permiten gaar a oposicin s brancas e,

posteriormente, conseguir a promocin dun pen.
Xogan brancas.
2
a
148
Finais con pens
Pens pasados
Pen que non ten ningn pen adversario diante seu ou nas columnas
adxacentes que poida impedir o seu avance.
Con frecuencia, os pens pasados do adversario bloquanse (impdese
o seu avance) con pezas menores.
Exemplos
Os pens pasados demasiado

avanzados normalmente sern
capturados. Iranse avanzando a medida
que se poidan defender correctamente.
Os pens pasados, co apoio doutros

pens, obrigan o adversario a estar
pendente da sa coroacin.
O cabalo a peza que mellor bloquea

un pen pasado porque, ademais,
ameaza os pens que defenden este
pen.
O alfil tamn pode bloquear un pen

pasado. Neste diagrama, o alfil acta
case como un simple pen.
149
Bloqueo de pens
O bloqueo de pens un mecanismo que serve para deter os pens do
adversario.
Normalmente, utilzase para evitar que o adversario obtea pens pasados.
A continuacin, mstranse exemplos de bloqueo con pens.
Exemplos
O avance do pen bloquea os dous

pens negros. As negras non poden
avanzar o pen a.
1.
Se
Se
1.
2.
1.
2.
Se
Para evitar que as negras obtean un

pen pasado, as brancas teen que
avanzar o pen g.
b5
, ...
...
, a6
bxa6
, b5
a7 (coroan antes)
2.
3.
g3
fxg3
g3
gxh4
b
,
,
,
,
fxg3
...
f3
...
150
Se as brancas non inician un

intercambio de pens, as negras non
obtern ningn pen pasado.
Se
1. ...
, gxf3
2. gxf3
, ...
Se
1. ...
, gxh3
2. gxh3
, ...
Se o rei branco, despois de h5, non se

move, as negras non podern
desbloquear a posicin.
1. h5
, ...
Finais con pens
Anota as xogadas que lles permiten s negras bloquear os pens das

brancas.
151

A creacin de pens pasados utilzase para poder coroar pens ou para
obrigar o adversario a destinar pezas que eviten a coroacin de pens.
Se despois dun intercambio de pens os dous xogadores teen pens
pasados e os reis estn afastados, ter vantaxe quen tea un pen mis
prximo a coroar.
Exemplos
Se o pen negro non captura en f6,

ser preciso avanzalo. As brancas
tamn avanzarn o pen da columna
h.
1. f6!
, gxf6
2. h6
, ...
Despois do intercambio de pens, cada

xogador ter pens pasados, pero
primeiro coroarn as brancas.
1.
2.
3.
g6!
f6!
h6
, hxg6
, gxf6
, ...
152
O xogador que tea un pen de mis

nun flanco debe de avanzar primeiro o
pen que o adversario non poida
bloquear.
1. f4
, h5
2. g3!
, g6
3. h3
, ...
4. g4
, ...
Nesta posicin, para conseguir un pen

pasado sacrifcanse tres pens brancos.
1.
2.
3.
4.
e6!
h6!
g6!
fxg6
,
,
,
,
fxe6
gxh6
hxg6
...
Finais con pens
Anota as xogadas que lles permiten s brancas crear pens pasados e

gaar a partida.
153
Coroacin de pens
A coroacin do pen implica conseguir outra peza, que xeralmente ser
unha dama. O adversario, se pode, ter que sacrificar material para
eliminala.
Moitas partidas reslvense despois dunha coroacin, xa por dar xaque
mate, xa pola vantaxe de material que leva consigo a coroacin.
Exemplos
O xaque ao rei coa torre fai posible a

coroacin do pen.
1.
2.
3.
1.
2.
As negras non poden evitar que o pen

coroe dende d7, porque ou promove a
d8 ou captura o cabalo en c8.
Te8+
, Rf7
h8(=D) , Txh8
Txh8
, ...
Dxc8+! , Cxc8
d7
, ...
Sacrifcanse as torres para que o pen

coroe e capture unha torre negra. As
brancas gaaron material.
154
1. Td8+
, Txd8
2. Tf8+
, Rxf8
3. cxd8+(=D), Rf7
Tras o sacrificio da dama, corase cun

cabalo para dar xaque mate (as negras
ameazaban mate con Dh3).
1. Dxh6+ , gxh6
2. g7+
, Rh7
3. gxf8+(=C) , Rh8
4. Tg8++
Finais con pens
Anota as xogadas que lles permiten s brancas coroar o pen.

Se posible, indica as xogadas con frechas.
155
Anota as xogadas que lles permiten s negras coroar o pen.

Se posible, indica as xogadas con frechas.
156
Finais con pens
Torre contra pen

Neste tipo de finais, o resultado depender xeralmente da proteccin do
rei ao seu pen e da axuda do rei adversario sa torre para capturar
o pen.
1. Rei afastado do seu pen

Captura do pen
A torre fai unha dobre ameaza na

columna do pen.
Isto pode acontecer cando a torre se
interpuxo entre o pen e o seu rei
atrasado, que non pode defendelo.
A torre ten das opcins para capturar

o pen: a primeira, facer raios X, e, a
segunda, colocarse na fila de coroacin
(en tres xogadas). O rei est demasiado
afastado do seu pen.
Coroacin do pen
A torre non pode ir s casas dende as

cales podera capturar o pen porque
estn ameazadas polo pen e polo rei
adversarios.
Nesta posicin o rei negro quen se

interpn entre o pen e a torre na
columna a.
O final de dama contra torre explcase
na unidade seguinte.
157
2. Rei preto do seu pen

Casos de tboas
Se o pen coroa, terase que sacrificar a torre ou conseguir dar xaque
perpetuo.
Noutros casos, amezase coa torre alternativamente ao rei adversario
ou casa de coroacin.
Sacrificio de torre
As negras teen das opcins de

sacrificar a torre polo pen cando este
coroe. As impdese que as brancas
gaen a partida.
A torre s se pode sacrificar cuns raios

X.
Nestes casos (diagramas 1 e 2) o rei
negro est demasiado afastado para
poder axudar na captura do pen.
Repeticin de xogadas
158
Se a torre d xaque dende g8, o rei

negro ir a f2; se a torre ameaza o pen,
volver a g2.
Se a torre d xaque dende a2, o rei ir
a h3.
Anda que o pen coroe, o rei negro

non evitar o xaque continuo (o rei
defende a torre). Se o rei negro vai
columna f, a torre cambiarase pola dama
(tboas).
1. Te5
, f1=D
Finais con pens
Casos de captura do pen

A mido, a torre necesita o seu rei para capturar o pen.
Se se captura o pen, teremos unha final de rei e torre contra rei, que
xa foi explicado na unidade 10 do primeiro libro Xadrez para todos.
Iniciacin 1.
Pen interior
Tense que evitar afogar o rei negro. As

brancas capturan doadamente o pen.
1.
2.
3.
O rei chegar para axudar a torre e o

pen ser capturado. Pola contra, a
torre terase que sacrificar.
Td8
, Rc1
Re2
, Rc2
Txd2+ , ...
1.
2.
3.
4.
Rg4
Rf3
Re2
Td1
,
,
,
,
d2
Rc2
Rc3
...
Pen exterior
A torre, ao dar xaque, obriga o rei a ir

a g8. O rei negro achgase para dar
xaque mate ou capturar o pen.
1. ...
, Ta7+
2. Rg8
, Rg6
Se
3. Rf8
, Rxh7
Se
3. h8=D , Ta8++
Se
3. h8=C+ , Rf6 gaando
O rei negro vai a g6 para evitar afogar

o rei branco e preparar o xaque mate.
Se
Se
Se
1.
2.
3.
3.
3.
...
Rg8
h8=D
Rf8
h8=C+
,
,
,
,
,
Rg6
Ta1
Ta8++
Rxh7
Rf6 gaando
159
Indica o resultado da partida, no suposto de que ambos os dous xogadores

realicen as mellores xogadas. O xogador que ten torre xoga en primeiro
lugar. Se posible, indica as xogadas con frechas.
7
a
Gaan brancas
Gaan brancas
Tboas
Tboas
Gaan brancas
Gaan brancas
Tboas
Tboas
Gaan brancas
160
Tboas
Gaan brancas
Tboas
Finais con pens

8
a
Gaan brancas
Gaan brancas
Tboas
Tboas
Gaan brancas
Gaan brancas
Tboas
Tboas
Gaan brancas
Tboas
Gaan brancas
Tboas
161
Exemplos especiais. Pen interior

Neste exemplo explcase un procedemento para coroar o pen, que ter
resultados distintos en funcin da posicin que ocupe o rei adversario.
O rei branco debe ir a g5 para evitar o

cambio da torre polo pen porque hai
unha combinacin gaadora.
1.
2.
2.
2.
Se
Se
f7
Rg5
Rg7
Rf5
,
,
,
,
2.
3.
4.
5.
Se as brancas promoven o pen a

dama, tern que capturar a torre en f4
afogando o rei negro.
Te6+
...
Te7
Te1
...
Rg4
Rg3
Rf2
,
,
,
,
Te5+
Te4+
Te3+
Te4
Se se coroa con torre, evtase afogar e

amezase con xaque mate dende h8.
6.
162
f8=T!
, ...
Despois de que as negras protexen o

seu rei coa torre, as brancas fan unha
dobre ameaza.
6.
7.
8.
...
Rg3
Rxh4
, Th4
, Rg1
Finais con pens
Nos seguintes casos, o xito da captura do pen depender das posicins

dos reis e da columna onde se atope o pen.
Gaan brancas
Neste caso, o rei negro non pode evitar

que o rei branco chegue primeira fila.
1.
2.
3.
4.
Rf5
Rf4
Rf3
Rf2
,
,
,
,
5.
6.
Re1
e8=D
, ...
, ...
Tboas
Cando o rei branco se coloca na casa

e1, a torre xa non pode evitar que o
pen coroe.
Td5+
Td4+
Td3+
Td2+
Gaan brancas
As brancas coroan o pen porque o seu

rei ir a g7. O rei negro impedir que a
torre poida cravar o pen.
...
1.
2.
Rf1
Rg2
, Tc1+
, Tc2+
7.
8.
Rg7
f8=D
, ...
, ...
Neste caso, tamn, o pen coroa pero

as negras conseguen tboas despois
de facer uns raios X.
...
1.
Rg1
, Td1+
7.
8.
9.
Rh7
g8=D
Rg7
, Td1
, Th1+
, Tg1+
163
Anota o resultado da partida, no suposto de que ambos os dous xogadores

9
a
164
Finais con pens
Exemplos especiais. Pen exterior

No seguinte caso, no que se pode capturar o pen, tense que evitar
afogar o rei adversario.
Se o rei branco estivese mis afastado, o resultado sera tboas.
A torre branca non deixa sar o rei

adversario da columna exterior. Mentres,
o rei branco vaise achegando.
1.
2.
3.
Re5
Rf4
Rg3
3.
Para evitar que o rei negro quede

afogado, o rei branco colcase en g3.
, Rh1
, h2
, ...
...
, Rg1
O rei branco sitase en h3, co que

ameaza o pen e fai unha descuberta
que obriga o rei negro a ir a h1.
4. Rh3+ , Rh1
Se
4. ...
, Rf1
5. Rxh2
(4. Ta8 tamn gaa, ver px. 159)
A torre, dende a columna a, dlle xaque

ao rei e captrase ao final o pen.
5.
6.
7.
Ta8
Ta1+
Rxh2
, Rg1
, Rf2
165
Anota o resultado da partida, no suposto de que ambos os dous xogadores

10
a
166
Finais con pens
Dama contra pen

A dama case sempre poder capturar pens nun final de partida porque
se move en todas as direccins.
1. Gaa o xogador que ten a dama

Co rei preto do pen adversario
Con independencia de quen xogue, o

pen capturado. Se xogan as brancas,
o rei pode ir casa e8.
Se
Se
1.
1.
2.
...
Re8
Rf8
1.
2.
As negras capturan o pen despois de

evitar afogar o rei branco.
, Dxd7++
, Dxd7+
, Df7++
...
Rc8
, Rc6
, Dxd7+
O rei negro achgase para dar xaque

mate, anda que as brancas coroen o
pen.
1.
...
,
Rg5
2.
h8=D ,
Rg6
A dama branca non pode evitar o xaque
mate.
As brancas non poden evitar o xaque

mate, independentemente da coroacin
do pen.
1.
2.
...
h8=D
, Re6
, Df7++
167
Co rei afastado do pen adversario

Se un pen que est a unha xogada de coroar non se atopa nas filas de
alfil ou de torre, sempre se poder capturar coa dama, axudada polo seu
rei (ags nalgunhas situacins particulares de tboas).
Exemplo
6.
7.
8.
De3
Df3+
Rd6
, Rf1
, Re1
, Rd2
9.
10.
11.
12.
Con esta combinacin, a dama obriga

o rei negro a ir a e1 para achegar o rei
branco cara ao pen.
A dama vaise achegando mediante

xaque ao rei e ameazando o pen ata
chegar fila 4.
Df2
Dd4+
De3
Dd3+
,
,
,
,
Rd1
Rc2
Rd1
Re1
Se o rei negro se equivoca e vai a d3,

a dama ocupar a casa e1 e as brancas
achegarn o seu rei.
Se
168
9.
10.
...
De1
, Rd3
, ...
Mediante estas combinacins, o rei

achgase ata conseguir capturar o pen
adversario.
Dd3+ , Re1
Rf3
, Rf1
Dxe2+ , ...
Finais con pens
2. Casos de tboas
Normalmente, a dama non poder capturar o pen (a un paso de coroar)
se este se atopa nas columnas do alfil ou da torre.
Nestes casos de tboas, o rei est demasiado afastado e non pode
contribur captura do pen nin a dar xaque mate ao rei adversario (ver
diagrama 3 da px. 167).
Exemplos
Pen alfil
Pen torre
O movemento repetitivo do rei negro

nas casas g1 e h1 conduce a tboas,
debido situacin de afogamento do
rei negro en h1.
Se o rei negro se coloca en h1, a dama

branca non capturar o pen porque
afogara o rei negro.
Ser tboas por repeticin de xogadas
do rei negro e da dama.
O pen non pode coroar porque sera

capturado mediante uns raios X. Polo
tanto, o rei defender o seu pen
(lembra que como este pen se atopa
nunha columna de alfil ser tboas).
O pen coroar porque a dama non

pode dar xaque ao rei negro nin cravar
o pen.
169

realicen as mellores xogadas. O xogador que ten dama xoga en primeiro
11
a
Gaan brancas
h
8
Gaan brancas
Tboas
Tboas
Gaan brancas
h
8
Gaan brancas
Tboas
Tboas
Gaan brancas
170
Tboas
Gaan brancas
Tboas
Unidade 10
Finais sen pens

Mate con dous alfs
Dama contra torre
171
Mate con dous alfs

Para dar xaque mate con dous alfs tense que acurralar o rei adversario
en calquera esquina do taboleiro.
Este mate bastante doado de executar.
Posicins de mate
Posicins de afogado
Na maiora de posicins de xaque mate,

o rei branco est a un salto de cabalo
do outro rei.
Tense que evitar afogar o rei adversario

cando este se atope preto da posicin
final de xaque mate.
Execucin do mate
A combinacin con ambos os dous alfs

obriga o rei negro a ir esquina, onde
lle darn xaque mate.
172
1.
2.
3.
Ad6+ , Rg8
Ae6+ , Rh8
Ae5++
A acccin combinada dos alfs, apoiados

polo rei branco, evita que o rei negro
poida escapar.
Finais sen pens
10
Formacin da barreira
Os alfs colocados en diagonais adxacentes forman unha barreira que
lle impide ao rei adversario escapar.
A combinacin dos alfs, coa axuda do rei, permitir reducir as casas
onde poida ir o rei adversario.
Exemplo
1.
2.
1.
2.
Se
Ah3
Af4
Ah3
Ag5
,
,
,
,
Para evitar que o rei negro escape, os

alfs brancos controlan as casas de
das diagonais adxacentes.
O alfil branco (ao estar o rei negro en

casa branca) sitase na diagonal inferior
para que o rei non poida pasar.
Se
Re7 (o Rd8)
...
Rf7
...
Esta posicin a ideal, xa que o rei

negro non pode ameazar a ningn alfil
das brancas. Mentres o rei negro se
despraza polas casas non ameazadas,
o rei branco achgase a e5.
En cambio, nesta posicin as brancas

tern que retroceder o seu alfil ou
defendelo co rei. Ao situar os alfs en
columna, o rei branco debe estar en e5
para evitar que o negro xogue a f6.
173
Posicins intermedias
Para acurralar o rei negro cara esquina da casa h8, as brancas tern
que situar o seu rei na casa f6.
Para conseguilo, pdese utilizar a triangulacin ou facer unha xogada
de espera con algn alfil.
Con esta combinacin chgase

posicin do diagrama 3 desta pxina.
1.
2.
3.
4.
5.
Rd5
Re5
Re6
Af5
Rf6
,
,
,
,
,
Rf7
Rg6
Rg7
Rf8
Re8
Partindo do anterior diagrama, na

segunda xogada o rei negro vai a e7.
2.
3.
4.
5.
6.
...
Af5
Ag5
Re6
Rf6
,
,
,
,
,
Re7
Rf7
Rg7
Rf8
Re8
O rei negro s se pode mover pola fila

8. Remtase dando xaque mate, como
no diagrama 3 da px. 172.
1. Ac7
, Rf8
2. Ad7
, Rg8
3. Rg6
, ...
174
Un dos dous alfs ten que facer unha

xogada de espera para evitar afogar o
rei negro.
Se
1. Ae6
, afogado
Se
1. Ac6
, Rg8
2. Ad5+ , Rh8
3. Ae5++
Finais sen pens
10
Rodea cun crculo cal ser a mellor xogada para chegar ao xaque mate.
Rc3
Af4+
Af2
Ac4
Rg6
Af8
Rc7
Aa6
Ae5
Ac4
Re4
Ae3
Ad2
Re3
Ac2
Af4
Af5+
Rg5
175

S se pode dar xaque mate nas esquinas que teen a cor da casa igual
daquelas por onde se despraza o alfil.
Este mate mis complicado ca o anterior.
Posicins finais
Posicins de afogado
Na maiora de posicins de xaque mate,

o rei branco est a un salto de cabalo
do outro rei.
Tense que evitar afogar o rei adversario

cando este se atope preto da posicin
final de xaque mate.
Execucin do mate
O cabalo, ao saltar a c6, ter que dar

xaque.
1.
2.
3.
176
Ce7
, Ra7
Cc6+ , Ra8
Ab7++
Despois de acurralar o rei negro na

casa a8, o alfil dar xaque mate.
Finais sen pens
10
Formacin de barreira
A mido, para formar a barreira, o alfil e o cabalo teen que estar
separados por unha casa na mesma fila ou columna.
Dbese acurralar o rei adversario na esquina que ten a cor da casa igual
daquelas por onde se despraza o alfil.
Exemplos
Barreira correcta
Barreira incorrecta
O rei negro non pode traspasar a

barreira formada por alfil, cabalo e rei.
Mentres o alfil controla as casas dunha
cor, o cabalo e o rei controlan as da
outra cor.
Barreria correcta
Nesta posicin o rei negro pode escapar.

Se as brancas realizan as xogadas
indicadas coas frechas verdes,
conseguirase a posicin do diagrama
1.
Barreira correcta
O alfil e o cabalo, separados por unha

casa, dominan todas as necesarias para
formar a barreira.
Nesta barreira, o alfil e o cabalo estn

separados por tres casas e necesitan
o apoio do rei para formar a barreira.
177
Ao acurralar o rei adversario, tense que crear unha barreira efectiva para
evitar que o rei poida fuxir, posto que se tera que volver empezar.
Lembra que se se superan as 50 xogadas ser tboas.
As brancas van acurralando o rei negro.

1.
2.
3.
4.
Rc6
Ab5
Cd6
Rc7
,
,
,
,
Ra7
Rb8
Ra7
Ra8
O alfil e o rei impiden que o rei negro

poida escapar. O cabalo dar xaque
mate.
5.
6.
7.
8.
Aa6
, Ra7
Ac8
, Ra8
Ab7+ , Ra7
Cc8++
Con esta barreira, o alfil e o cabalo

limitan o rei adversario. O rei branco
debe ir casa c7.
178
1.
2.
3.
4.
Re7
Rd7
Aa6
Ac8
,
,
,
,
Rb7
Rb8
Ra7
Rb8
Tras unha xogada de espera, o rei pode

ir a c7, limitando o movemento do negro
s casas a7 e a8.
5.
6.
7.
8.
Ce7
, Ra7
Rc7
, Ra8
Ab7+ , Ra7
Cc6++
Finais sen pens
10
Reproduce nun taboleiro as xogadas seguintes. Despois, sinala cal foi o

ltimo movemento que efectuou cada xogador para chegar posicin
intermedia.
Posicin inicial
a
N.
Ac2
Re3
Rc1
Re2
Ag6
Re3
Rd1
Rf2
Rd2
Rf3
Rd3
Rg4
Re3
Rh4
Rf4
Rh3
Ah5
Rg2
10
Re3
Rg3
11
Ae2
Rh4
12
Rf4
Rh3
13
Cg5+
Rg2
14
Ce4
Rh3
15
Rg5
Rg2
16
Rg4
Rh2
17
Af1
Rg1
18
Ah3
Rh2
19
Cc3
Rg1
20
Rg3
Rh1
21
Ag2+
Rg1
Posicin intermedia
a
22 Ce2++
23
24
Posicin final
a
1
a
179
Anota as xogadas que permiten dar xaque mate.

Xogan as brancas.
180
Finais sen pens
10
Dama contra torre

Na maiora de posicins, a dama capturar a torre e gaar a partida.
O xogador que tea dama ter que evitar facer tboas.
Posicins finais
Posicin perdedora (excepcional)
1
b
Se xogan as negras, gaan a partida,

pero se xogan as brancas, a dama pode
evitar o xaque mate. Pdese chegar a
unha posicin deste tipo tras a
promocin dun pen branco a dama.
1.
Captura da torre
A dama pode dar xaque mate sen o

apoio do rei se a torre bloquea a fuxida
do seu propio rei.
a8=D
, Tg8++
A torre ser capturada (tanto ten que

estea preto coma lonxe do seu rei).
Se
Se
Se
Se
1.
1.
1.
1.
Rh3
Tg1
Tb2
Tg5
,
,
,
,
Df1
Dh4++
De5+
Dd2+
Se 1. Ta2
, De5+
2. Rg1
, Dg5+
3. Rh2
, Dh6+
4. Rg1
, Dg6+
5. Rh2
, Dh7+
6. Rg1
, Dg8+
gaando la torre
181
A dama intentar que a torre se separe do seu rei para efectuar unha
dobre ameaza ou para dar xaque mate despois de acurralar o rei.
A mido, reptese unha secuencia de xogadas co fin de trasladar a
posicin cara a unha esquina do taboleiro e gaar a partida.
Exemplos
O rei non se pode mover. A torre debe

desprazarse unha casa esquerda para
non perder rapidamente a partida.
1.
2.
3.
4.
...
Dg7+
Df8+
Rd5
,
,
,
,
Tc7
Rd8
Rd7
Tb7
A torre negra, sen mis casas

esquerda, vai casa a8 para non se
separar do seu rei.
1.
2.
3.
4.
...
, Ta8
Dd7+ , Rb8
Rb6
, Ta1
Dd8++
182
Anda que a torre dea xaque en das

ocasins, o rei branco achgase ao
outro para preparar o xaque mate.
1. Rg6
, Tg3+
2. Rf6
, Tf3+
3. Re6
, Th3
4. Df4+
Se o rei vai a g8, as negras reciben

unha dobre ameaza. Se fose a e8, a
dama dara xaque mate en b8.
4. ...
, Rg8
5. Dg4+ , Rf8
6. Dxh3 , ...
Finais sen pens
10
Casos especiais de tboas

Estes casos acontecen cando o adversario, a pesar de dispoer de dama,
recibe xaques continuos coa torre.
Se o rei se escuda na dama, a torre cravaraa e intercambiaranse as
pezas maiores.
Exemplos
Se 1.
O rei branco non pode ir fila 7 porque

a torre cravara a dama e, co
intercambio, s quedaran os reis.
Se o rei branco se atopa nalgunha casa

das filas 1 a 6, a torre daralle xaques
repetidamente ao rei. A torre non se
pode capturar co rei ou a dama porque
se afogara o rei negro.
Rd7
, Tb7 (cravada)
Se o rei branco se move polas casas

das columnas a, b e c (ags a casa c6),
a torre dar xaque dende a7, b7 ou c7,
respectivamente. Se o rei branco
captura a torre na casa a7, o rei negro
queda afogado.
A torre non pode dar xaque dende a

casa c7 porque a dama capturaraa e
dara mate.
1.
2.
...
Rxb6
, Tb6+! (raios X)
, afogado
183
Indica cal ser o resultado da partida se ambos os dous xogadores executan

as xogadas correctas. A man indica que peza xoga en primeiro lugar.
1-0
0 -1
1-0
0 -1
1-0
0 -1
1-0
0 -1
1-0
184
0 -1
1-0
0 -1

Xadrez para Todos

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Xadrez para Todos

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Xadrez para todos

Jordi Pri Burgus

Edita: Balgium Editors, SL

Federacin Galega de Xadrez

Pere Fradera Barcel

Jordi Pri Burgus

Reservados todos os dereitos.

Finais con pens

Finais sen pens

A Secretara Xeral de Poltica Lingstica

Xadrez para todos. Intermedio 1

O avance dos pens e e d permite

O maior avance dos pens centrais

O avance dos pens centrais das

As brancas obtiveron mis espazo na

Sinala que xogador ten maior espazo sa disposicin na zona central do

Xadrez para todos. Intermedio 1

Os pens forman unha cadea que

Os pens cun crculo son dbiles porque

Ao avanzar pens cranse debilidades

Os pens estn ben defendidos. Non

Sen pens dobrados

Os pens forman unha cadea onde se

As brancas teen catro pens illados,

Para aproveitar as debilidades, fai falta

Neste caso, as negras teen as pezas

Xadrez para todos. Intermedio 1

Valora as estruturas de pens seguintes e rodea cun crculo a resposta

Xadrez para todos. Intermedio 1

Con pens dobrados

Os pens dobrados na columna f xunto

Anda que os pens brancos na

A peor situacin prodcese cando os

Dous pens unidos logran conseguir un

Xeralmente, a estrutura con pens dobrados, que non estean illados,

A columna f est aberta (colocarase al

A columna b est aberta, os pens

Os pens brancos non dominan o

O pen dobrado est nun flanco, o pen

Xadrez para todos. Intermedio 1

Valora as estruturas de pens seguintes e rodea cun crculo a resposta

Valora as estruturas de pens seguintes e rodea cun crculo a resposta

Xadrez para todos. Intermedio 1

Reproduce nun taboleiro a secuencia de xogadas que se indica baixo cada

1. ... exd4 2. Cxd4

1. ... d5 2. exd5 Axh3 3. gxh3 cxd5

1. Df3 Ag6 2. Axf6 Dxf6 3. Dxf6 gxf6

1. Axb6 axb6 2. 0-0 Axb3 3. axb3

Coordinacin de pezas menores

Esta estrutura de pens permite unha

Para chegar a esta posicin non importa

Nesta distribucin de pezas menores

O alfil de casas brancas pode ir a c4,

Xadrez para todos. Intermedio 1

As xogadas que execute o adversario condicionarn a estrutura de pens

Se os dous alfs quedan dentro da

Nesta estrutura, o pen que moveu

No fianchetto o alfil desenvlvese pola

Con frecuencia, a dama colcase nas

Indica que estruturas de pens (esquerda) poden ser compatibles coa

Xadrez para todos. Intermedio 1

Indica que estruturas de pens (esquerda) poden ser compatibles coa

Valora a coordinacin entre as pezas e as estruturas de pens seguintes.