Faktor korekcije zapremine (Volume Correction Factor VCF)

Osnovni pojmovi:
Bazna temperatura Tb = 15 oC
Temperatura tenosti stvarna temperatura tenosti, T [oC]
Razlika stvarne i bazne temperature tenosti T [oT]
Gustina tenosti na baznoj temperaturi b [kg/m3]
Gustina tenosti na stvarnoj temperaturi [kg/m3]
Masa tenosti m [kg]
Zapremina tenosti na baznoj temperaturi Vb [kg]
Zapremina tenosti na stvarnoj temperaturi V [kg]
Usled toplotnog irenja, sa porastom temperature dolazi do porasta zapremine i smanjenja gustine
tenosti. Odnos zapremina iste mase tenosti na baznoj i stvarnoj temperaturi predstavlja faktor
korekcije zapremine, u oznaci VCF:
VCF = Vb/V [mb3/m3]

(1)

Obzirom da je gustina tenosti definisana odnosom mase i zapremine:

= m/V [kg/m3]
b = m/Vb [kg/m3]

(2)
(3)

Eliminacijom zapremina u jednaini (1) dobija se:

VCF = /b [mb3/m3]

(4)

Ukoliko je izmerena zapremnina tenosti na stvarnoj temperaturi, tada se njena masa moe izraunati
uz pomo gustine tenosti na baznoj temperaturi uz pomo sledee relacije:
m = V = bVCFV

(5)

Vrednost faktora korekcije zapremine rauna se na osnovu sledee jednaine:

VCF exp T (1,0 0,8T

(6)

gde je:
[1/oC] koeficijent toplotnog irenja
Vrednost koeficijenta toplotnog irenja za sirovu naftu i naftne proizvode rauna se posebno za svaki
tip tenosti i njegova zavisnost od gustine tenosti na baznoj temperaturi data je izrazom:

K o K1

K2
2b b

(7)

Vrednosti konstanti Ko, K1 i K2 za naftu i naftne proizvode date su u sledeoj tabeli:

kg 2 1
Ko, 6 o
C
m

Naziv tenosti

b, [kg/m ]

Sirova nafta
Benzin
Prelazna grupa
Kerozin
Ulje za loenje
Ulje za mazanje

611,16 d b 1163,79

611,16 d b 770,352
770,352 d b 787,52

787,52 d b 838,313
838,313 d b 1163,86

801,25 d b 1163,85

613,97226
346,42278
2680,3206
594,5418
186,9696
0,0

kg 1
K1, 3 o
C
m
0,0
0,43884
0,0
0,0
0,48618
0,627804

1
K2, o
C
0,0
0,0
-0,00336312
0,0
0,0
0,0

U sluaju tenog naftnog gasa, odnosno smee ugljovodonika C1 C5, za izraunavanje gustine moe
se koristiti modifikovana Spenser-Denerova jednaina:

gde je:

Pc,sm M sm
R Tc,sm

1 1Tr ,sm 2 / 7

Z RA ,sm

(10)

Pc,sm = xi Pc,i
Tc,sm = xi Tc,i
Msm = xi Mi
ZRA,i = xi ZRA,i
Tr,sm = T/Tc,sm
R = 8,31441 J/mol K
xi molski udeo i-te komponente, 1
T temperatura, K
Pc,i kritini pritisak i-te komponente, Pa
Tc,i kritina temperatura i-te komponente, K
Mi molekulska masa i-te komponente, kg/mol
ZRA,i konstanta i-te komponente, 1

U narednoj tabeli date su po komponentama konstante neophodne za primenu izraza (10):

Komponenta
Metan
Etan
Propan
i-Butan
n-Butan
i-Pentan
n-Pentan

Mi 103, kg/mol
16,043
30,070
44,094
58,124
58,124
72,151
72,151

Tc,i, K
190,58
305,42
369,82
408,14
425,18
460,43
469,65

Pc,i 10 5, Pa
46,0
48,8
42,5
36,5
38,0
33,9
33,7

ZRA,i
0,2892
0,2808
0,2766
0,2754
0,2730
0,2717
0,2684

Napomene:
1. Gustina vode na 15 oC iznosi rv,15 = 999,04 kg/m3;
2. Relativna gustina tenosti predstavlja odnos gustina date tenosti i vode na baznoj temperaturi:
d = b/v,15
3.

Veza izmeu relativne gustine na baznoj temperaturi od 60 oF (15,56 oC) i gustine u oAPI data je sa:
d = 141,5/(131,5 + oAPI)