Muallim Abdlbaki (Glpnarl)

YURT BLGS
Atatrk D n e m i Ders Kitab
Yayma hazrlayan:
Atatrk'n Btn Eserlerialma grubu

Alttrtof k Becc' y p s i
Ho'k

iSfltpho

S 2+

NDEKLER

SUNU

YURT BLGS
Beinci Snf Mfredat Program

19

1. TRK DEVLET, TRK MLLET, TRKYE

Bamsz Millet, Esir Millet
Vatan
Milli Trk Devleti Bamsz Bir Cumhuriyettir
Bireyin Hrriyeti, Milletin Hrriyetine Baldr

23
25
27
29

2. ESK STBDAT DEVR, MERUTYET

Merutiyet'in Bozulmas, Milliyet Fikirleri
Byk Harp, Dman stilas, Eski Saltanat,
Hkmet ve Hilafetin Hainlii
Trklk
Milli Uyanklk, stiklal Harbi, Milli Kurtulu ve
Devrim
Devrimin Byk Rehberi ve Kahramanlar
Gazi
Cumhuriyet: Cumhuriyet En yi Bir daredir
Halk daresidir. Halk daresinde Halkn Haklar
ve Grevleri
Cumhurbakan

31
32

45
48

3. H K M E T ALIMA HAYATINA NASIL

YARDIM EDER?

51

34
37
39
39
43

4. H K M E T ALIMA HAYATINA DAHA

NASIL YARDIM EDER?

54

5. H K M E T MAKNES NASIL LER?

Milletvekillii, Byk Millet Meclisi

57
60

6. KANUNLAR
Trkiye'de Hkimiyet Milletindir
Cumhurbakan, Cumhurbakannn Grev ve
Yetkileri, Cumhurbakannn Hizmet Sresi

62
64

7. DEVLETN MASRAFLARI
Dolayl Vergiler
Vergi Nasl Konur, Nasl Alnr?

68
70
72

66

8. TRK VATANDALARININ GREV VE

HAKLARI: VATANIN KORUNMASI VE
SAVUNULMASI, VERG VE ASKERLK
GREV, ASKERLE HAZIRLIK
Trk Vatannn Geirdii Tehlikeler

74
77

9. TRKYE'DE DARE
l Btesi

79
82

10. TRKYE'DE YABANCILAR

85

11. TRKYE'DE TOPLUMSAL FAALYET

H K M E T TEKLATINA YARDIMCI HALK
TEKLATI
Kzlay
ocuk Esirgeme Kurumu, Trk Hava Kurumu
Tiirk Ocaklar

88
90
92
94

12. TRKYE'DE ALIMAYAN, SZ NSANLAR

SZLERN TOPLUMA ZARARLARI
96
alamayan Dknler, Bunlar Korumak
98

13. SITMA, MLLETMZN ALIMASINI

AZALTAN BR DMANDIR, HEPMZ SITMA
MCADELESNDE BULUNMALIYIZ
100
ki ve Sarho
102
ki Tehlikesi
104
Yeilay
106
Sarholuk ve Sonu
106
ki Kullanmayann Hayat
107
14. HALKIMIZI AYDINLATAN KURUMLAR:
BASIN, GAZETELER, DERGLER, KTAPLAR 108
Tiyatro, Sinema, Konser, Konferans
111
15. YEN TRKYE'DE FAALYET

115

16. BRKTRLEN PARANIN LETLMES

118
Yeni Trkiye'de Genlik Faaliyetleri Spor Kulpleri,
zciler
121
dman
124
Sporun Faydas
ocuklara Zararl Hareketler
126
Sonsz

128

YAAMYKS

131

SUNU

Atatrk Trkiye'sinin ilkokul beinci snflarnda 19271928 ylndan balayarak okutulan Yurt Bilgisi kitabn sunuyoruz. Aslnda bu, ilkokul ocuklarna bir ders kitab olmaktan te, Cumhuriyet'in "nasl bir millet, nasl bir hkmet, meclis, milletvekili, bakan" sorularna verdii yanttr.
Daha nce, ayn yl baslan Din Dersleri kitaplarn yaymlamtk. kisinin de yazar o srada Aksaray Krk Beinci Mektebi'nde retmenlik yapan Muallim Abdlbaki
(Glpnarl).
Girite haftada iki ders yaplan Yurt Bilgisi'nin mfredat
program yer alyor. lk balk "Trk Devleti, Trk Milleti
ve Trkiye". Elbette, ilk vurgulanan konu da bamszlk.
nk, "bamsz olmayan milletler, esirdir." Esir millet
tanmn rencilerle birlikte okuyalm:
"Balarnda onlarn faydasn dnen hkmetleri,
vnle tadklar bayraklar yoktur. (...) Adalet isteyemezler, haklan yoktur. Daima aalanrlar. Kendi milletleri, kendi dindalar aleyhine savamaya, balarndaki yabanc hkmete asker olmaya, verdikleri vergilerle ona
yardm etmeye, vatansz, bayraksz, sefil bir halde srnmeye mecbur olurlar. almalar bakalar iindir, lmleri de bakalar iindir. Yabanc hkmet, esir milletin gz almasn, bamszln aramasn diye okumasna izin
vermez. (...) Okutsa bile, milletini, vatann, dilini unuttu9

racak eyler okutur. (...) Yabanc devlet ne isterse onu yapmas lazmdr."
Bugn ocuklarmza okutulan Yurttalk Bilgisi kitaplarnn kapanda neden Atatrk'mzn deil de, Amerika
Birleik Devletlerinin simgesi olan antn fotorafnn konulduu, belki bu kitap okununca daha da iyi anlalacaktr.
Cumhuriyet Devriminin bilinciyle yazlan Yurt Bilgisi
kitab aslnda yalnzca retmenler, renciler iin deil,
bugnn ynetici ve siyasetileri iin de bir ders kitabdr.
lknce ana ilkeler saptanr. Dier tanmlar bu noktadan
hareketle yaplr.
"Ben bir Trkm, dncem, hareketim hrdr. (...)
Ancak bu hrriyet, milletimin hr bir devlet olmasndandr." (s.29) "Bamszlk olmadan hrriyet olamaz." "Cumhuriyette kimse kimseye zulm edemez... Kanunsuz vergi
toplanamaz. Hkmet memurlarndan kt muamele gren adam, onlar amirlerine ikyet edebilir. Mahkemeler
hibir tesir altnda deildir. Orada yalnz hak aranr."
"Cumhuriyette bir tek hkim vardr ki, o da halktr." Ancak, "her karn zerinde byk bir kar vardr, o da yurt
kar, bamszlk kaygsdr." (s.46)
Bamszlk demek yaam demektir. "lm; bayraksz,
vatansz, hakaret altnda yaamaktan bin kat hayrldr."
(s.75) Ancak "hr ve bamsz milletler birbiriyle eittir."
(s.85)
Ksa bir sre nce zorlu bir Kurtulu Sava vermi, karanln dipsiz kuyularndan kp Cumhuriyetini kurmu
lkenin ocuklarna daha beikten bilim ve ilerlemeden yana, laik, bamsz, kendine gvenen, "biz yeneriz, biz baarrz, biz yaratrz" diyebilen yurttalar olma bilinci verilmektedir. Gerek demokrasiye sahip kacak olan onlardr.
"Cumhurbakannn saray ocuklarn yreidir." (s.48)
10

u gnlerde unutulan, unutturulan baz kavramlar yeniden anmsamak anlamldr.

Hkmet neden vardr?
"Milleti idare edip karkla meydan vermemek, kt
kimselere ktlk yaptrmamak, yapanlar cezalandrmak,
bir de d dmanlara kar bamszln korumak yoluyla
milletin emniyet altnda serbeste almasna yardm etmek... Ticaret, ziraat ve sanat oaltmak, ilerletmek, bu
alanlarda alanlara yardm etmek; milletin ada bilgilere
sahip olmasn salamak, bu kurumlar milletin karlarna
hizmet etmesi iin denetlemek; milletin saln korumak,
hastalklar yapan sebepleri ortadan kaldrmak vb." (s.51-55)
Bakanlar?
Hkmetin bu grevlerini yerine getirecek idarelere bakanlk, en byk memurlarna da bakan derler. Millet Meclisi'nin kanunlarn uygulamak iin tayin edilmi vekillerdir. Cumhuriyet'te her kuvvet Millet Meclisi'nin elindedir.
nk o, milletin setii kimselerdir. Seim hakk en birinci ve en byk haktr. Bu nedenle kanun, vatanna ihanet edenleri bu haktan mahrum eder.
Milletvekilleri yalnz milletin iiyle uraacandan,
baka memuriyet alamazlar. Onun iin millet kendine vekil
tayin ettii bu kiilere maa verir. Milletvekilleri yalnz seildikleri memleketin halknn deil, (ayr yerlerden seilmeleri sadece kolaylk iindir) btn milletin iine bakarlar.
"Tek hkim halk" olunca, bakanlar da, milletvekilleri de
ona hizmetle ykml memurlar olarak grlyor. Maalarn da zaten halk demektedir. Millet Meclis'i milleti
temsil eder.
Hkmet yapt ileri daima Meclis'e haber verir. Meclis, hkmeti denetler. Halk hkmetinde yalnz halkn kar dnlr.
I 13

"Halkn kuvveti nnde her boyun eilir!" (s.65)

Kanun nedir?
Bizim setiimiz vekillerimizin, bizim karmz uzun
uzun dnp koyduu kurallar.
Vergi nedir?
Hkmetin grevini yerine getirebilmesi iin, milletin
karna sarf edilmek, yine millete verilmek iin milletten
alnan para. Vergi karan, milletin hakkn ald iin en
byk ahlakszdr. Trklerde byle adam bulunmaz, nk
o kendi hkmetini sever, kendi kar iin yaplan kanunlara uyar. Yabanclardan baz vergiler alnmaz, nk onlar
bizim vatandamz deildir. Ayrca, Trkiye Cumhuriyeti
arazisinde hibir yabancnn bizden fazla bir hakk, bir ayrcal yoktur. Sulularn tutar, yarglar, hapsedebiliriz.
Gmrk vergisini istediimiz gibi koyarz.
Bte neden yaplr?
Hkmet, gelirini giderini bilsin ki, milletten yle istedii gibi para toplayamasn diye.
Banka nedir?
Milletin birktirdii paray koruyan ve artran kurum. Ziraat Bankas adeta kylnn babasdr...
Konferans?
En zor konulan halkn anlayabilecei dille anlatmaktr.
Spor?
Padiahlar miskinlikleri ve topluma dmanlklar yznden halk bu faydal elencelerden vazgeirdi. Evde,
kahvede, komuda oturmay zevk haline getirdi. Spor, her
ocuun hem kendi hayat, hem milleti ve vatan iin yapmaya mecbur olduu grevdir.
Basn?
Halkn ihtiyalarn yazar. Hkmetin o ileri yapmasn salar. Faydal yazlarla milleti aydnlatr, gzn aar.
12

Tiyatro?
Yeterli renim grmeyen kimseler bilgilerini gelitirir,
dnyann byk yazarlarnn yazd nl eserleri grr,
onlardan hisse alr, ahlak salamlar, elenir. Baz memleketlerde az para kazanan amelelere zg bedava tiyatrolar vardr.
Hkmetin, baka bir deyile iktidarn sahibi halktr. Bu
nedenle de btn kavramlar bu ilkeye gre tanmlanr. Yine ayn bak asyla iler yalnz hkmete braklmamal, dayanma ve millete seferberlik yoluyla zlmelidir.
rnein, her eker bayramnn ilk gn Kzlay'n iek
gndr. Okullu ocuklar, Kzlay'n iek eklindeki rozetini halka datr, ba toplarlar.
Zenginlere bile bak farkldr. almaya ihtiyalar
yoksa bile, bir sanat, bir meslek bularak ya da paralaryla
ticaret yaparak yaamallar, hazr paralaryla deil. Hazra
da dayanmaz. Ayrca, kendisini rahat yaatan, ona bu paray kazandran hkmete daha fazla vergi vererek daha
fazla faydas dokunmaldr. Zenginler paralanm milletten
kazanyorlar, millete yardma borludurlar.
Yurt Bilgisi kitab, Cumhuriyet'imizin temeline konan
harc ve 80 ylda geirdii irkiltici deiim srecini saptamak asndan bir belge niteliindedir.
evrimyazsn Sayn Yasemin Ak'n yapt kitap, Atatrk'n Btn Eserleri alma Grubu tarafndan sadeletirilerek yayma hazrlanmtr.
KAYNAK YAYINLARI

I 13

Yurt Bilgisi kitabnn orijinal kapann fotokopisi.

Aksaray Krk Beinci Mektep Muallimlerinden

Muallim Abdlbaki

Snf
5

Yurt Bilgisi
Maarif Vekleti Milli Talim ve Terbiye Heyetinin 2.8.1927 tarih ve
93 numaral kararyla be sene mddetle ilk mekteplerin beinci
snfnda okutturmak zere resmen kabul edilmitir.

Baslmas ve yaymlanmas:

Trk Neriyat Yurdu

Sat yeri
stanbul - Babli Caddesi
Maarif ve ark Kitaphaneleri

1927-1928

"Ahmet Kmil" Matbaas

YURT BLGS
Beinci Snf
Mfredat Program
(Haftada 2 ders)

1. Aile hayatn gvenceye alan ve alma hayatna yardm eden milli byk rgt: Trk devleti ve Trk milleti:
Trkiye. Bamsz hkmeti olmayan millet, esir millettir.
Esir milletler, serbest alamayan, bakalarnn arzularna
gre ve bakalar iin alan milletlerdir. Milli Trk devleti bamsz bir cumhuriyettir. Biryin hrriyeti, yesi olduu milletin hrriyetine baldr.
2. Bugnk milli ve cumhuri devlet pek etin mcadelelerin rndr: Eski istibdat devri. Merutiyet. Merutiyetin bozulmas, milliyet fikirleri, Byk Harb'in sonucu
igal ve istilalar. Dini esaslara dayanan eski saltanat, hkmetin ve halifenin hainlii. Milli uyan ve bamszlk
mcadelesi. Milli kurtulu ve devrim. Devrimin byk
rehberi ve kahramanlar. Cumhuriyet: Cumhuriyet, en iyi
idaredir: Cumhuriyet, halk idaresidir. Halk idaresinde halkn haklar ve grevleri.
3. Hkmet alma hayatna nasl yardm eder? 1) Asayii korur (ileri). 2) Baka devletlerle dostluklar kurar
19

(Dileri). 3) Devletin masraflarn, para ilerini idare eder

(Maliye). 4) Darya kar devleti korur ve savunur (Milli
Ordu ve Donanma ve Milli Savunma ve Deniz Kuvvetleri). 5) Yollar ve demiryollar yapar, nakliye aralarn denetler (Bayndrlk). 6) ve d ticaret ilerini, ziraat ilerini denetler. Yeni ticaret ve ziraat tarzlarn halka bildirir
(Ticaret ve Ziraat).
4. Hkmet alma hayatna daha nasl yardm eder? 7)
Milletin ocuklarn okutur, halk aydnlatr ve ona yol
gsterir, okullar aar (Eitim) 8) Halkn davalarna bakacak, kanunlara kar gelenleri, halkn rahatn bozanlar,
halkn malna ve canna saldranlar cezalandracak mahkemeler kurar (Adalet). 9) Memleketin salk ilerine bakar (Salk). 10) Posta ve telgraf haberleme tesisat ve rgtlenmesi yapar (ileri Bakanlna bal Posta ve Telgraf daresi). Btn bu ileri idare eden dairelerin balarnda sorumlu birer bakan vardr. Bakanlarn banda da bir
babakan vardr. Bakanlar Kurulu: Bu bakanlar, Byk
Millet Meclisi'nin bakanlardr.
5. Hkmet makinesi nasl iler? Seim, milletvekillii,
Byk Millet Meclisi. Meclis'in balca grevi: Kanun yapmak. Kanunlar, milletin, devletin hayatm tanzim eden genel
kurallardr. Kanunlara itaat, grevdir. Trkiye'de hkimiyet
mutlak ekilde milletindir ve millet bu hakk kendisini temsil eden Byk Millet Meclisi araclyla kullanr. Meclis,
hkmeti kontrol eder. Cumhurbakan. Cumhurbakannn
grev ve yetkileri. Cumhurbakannn hizmet sresi.
6. Hkmetin masraflar: Devletin ileri para ile dner.
Hkmet bu paray halktan vergi eklinde alr: Vergilerin
trleri. (Dorudan vergiler: Arazi, emlak, hayvan, kazan
20

vergileri. Dolayl vergiler: Gmrk, tekel, tketim vergileri).

Vergi nasl konur, nasl alnr? Devletin senelik gelir ve masraflarn tayin eden kanun: Bte. Devlet btesinin anlam.
7. Trk vatandalarnn grev ve haklar: Vatann korunmas ve savunulmas, vergi ve askerlik grevi, askerlie
hazrlk. Trk vatannn geirdii tehlikeler. Bir milletin
daima kendisini savunmaya hazr bulunmas, milli ve hayati bir zorunluluktur.
8. Trkiye'de idari blmlenme: ller, illerde rgtlenme. l btesi. llerde zel idare (her ilde o il zel idaresinin faaliyetleri ayrntl olarak anlatlacaktr). l genel meclisleri. Mahalli seimler.
9. Trkiye'de yabanclar. Yabanclarn konumu. Resmi yabanc temsilciler ve grevleri. Yabanc memleketlerde Trkler. Trkiye'nin yabanc memleketlerde resmi temsilcileri.
10. Trkiye'de toplumsal faaliyet, hkmet rgtne yardmc halk rgtleri: Kzlay, ocuk Esirgeme Kurumu, Trk
Hava Kurumu, Trk Ocaklar, eitli birlikler, hizmetleri.
11. Trkiye'de almayan, isiz insanlar. sizlerin topluma zararlar. alamayan dknler, bunlara kar resmi
rgtler, zel rgtler.
12. Milletin alma kabiliyetini azaltacak ktlkler:
Stma, stmaya kar mcadele. Stma mcadelesine herkesin katlmas lzumu. ki tehlikesi. kiye kar mcadele.
Yeilay; stma ve iki, nfus azaltan, alma kabiliyetini
kran mthi tehlikelerdir. Trkiye'de nfus azdr. Memleketin ilerlemesi, nfus okluu ile olur. Salmz ve
kuvvetimizi korumamz milli grevdir.
13. Halk aydnlatmaya hizmet eden kurumlar: Basn, gazeteler, dergiler, kitaplar. Tiyatro, sinema, konser, konferans.
21

14. Yeni Trkiye'de i faaliyeti, Trk milleti ok kabiliyetlidir. yi idare ile az zamanda baaryla yaplan iler:
Trk demiryolculuu, Trk vapurculuu, Seyri Sefain, 1
irketi Hayriye. 2
15. Biriktirilen parann iletilmesi. Milli bankalar, bankalarn nemi ve faydalar. Birikim yapmak, milli bir grevdir.
16. Yeni Trkiye'de genlik. Genlik faaliyetleri, spor kulpleri, izciler. Sporun iyi kullanlmas, kt kullanlmas.

1
TRK DEVLET, TRK MLLET, TRKYE

Ana dilleri, duygular, istekleri, karlar bir olan bireylerin hepsine birden millet derler. Millet, kendini idare ve
bamszln korumak iin bir hkmet yaparsa "devlet"
adn alr.

n n d e k i m a s a d a A n a d o l u haritas yaplm bir o c u k .

1 Seyri Sefain: Devlet Deniz Yollarnn eski ad. (Kaynak Yaynlarnn notu.)
2 irketi Hayriye: Boazii'nde Vapur iletmek zere 185()'de kurulmu olan
irket. (Kaynak Yaynlar'nn notu.)

Milletin stnde oturduu topraa da "vatan" derler. Ben

Trkm, vatanm, Trklerin yaad topraklardr. Ankara,
23

22

stanbul, zmir nasl vatanmsa, Diyarbakr, Van, Erzurum,

Kars da ylece vatanmdr. nk orada da Trkler oturuyor, Trke konuuluyor; oradaki kardelerimin kar ile
benim karm bir, duygularmz bir, isteklerimiz bir... Oraya bir dman saldrsa, onlarla beraber ben de o dmana
gsm geriyorum. Benim memleketime bir dman sal-

Bamsz Millet, Esir Millet

drsa, benimle beraber onlar da gslerini geriyorlar. Trk

milleti, tarihin en eski ve en erefli bir milletidir. Ta Orta
Asya'dan kalkm, bir taraftan Hindistan', in'i, ran', Anadolu'yu, br taraftan Avrupa'nn en nemli ksmn zapt etmitir. Milletim, yalnz askerlikte deil, medeniyette de
ilerlemi bir millettir. Avrupa'da papazlar, din kuvvetiyle
milleti ellerine alm, cahil brakmken, Trk ilinde birok
kitaplar yazlyor, limler yetiiyordu. Trk'n ayak bast
her yere bilim nuru girmi, medeniyet gnei domutur.
Trk'n ayak bast memleketlerde hl hayretle grlen medeniyet eserleri vardr. Milletim bu kadar geni lkede birok devletler kurmu, hibir vakit baka milletlere, hkmetlere esir olmamtr. imdi benim devletim
"Trkiye Cumhuriyeti", vatanm bu cumhuriyetin kanunlaryla idare edilen lke, "Trkiye"dir. Ben milletimi ok severim. "Trkm" derken bam ykselir, gsm kabanr.
Devletim iin de canm vermekten ekinmem.

25

Bir milletin kendi kendini idare etmesine, baka bir

devletin hkm altnda bulunmamasna "bamszlk" derler. Bamszlna sahip olan milletlere de "bamsz milletler" denir. Bamsz olmayan milletler, esirdir. stediklerini yazamazlar, istediklerini syleyemezler, istediklerini
yapamazlar. Balarnda onlarn faydasn dnen hkmetleri, vnle tadklar bayraklar yoktur. Yersiz yurtsuz, bakalarna muhta adamlara benzerler. Hatta onlardan da kt bir haldedirler. Adalet isteyemezler, haklan
yoktur. Daima aalanrlar. Kendi milletleri, kendi dindalar aleyhinde savamaya, balarndaki yabanc hkmete
asker olmaya, verdikleri vergilerle ona yardm etmeye, vatansz, bayraksz, sefil bir halde srnmeye mecbur olurlar.
almalar bakalar iindir, lmleri de bakalar iindir.
Yabanc hkmet, esir milletin gz almasn, bamszln aramasn diye okumasna izin vermez. Onlar cahil brakr, byk okullar atrmaz. Okutsa bile, milletini,
vatann, dilini unutturacak eyler okutur.
Esir millet, devlet ilerinde kullanlmaz. Esir millet, silah tayamaz. Esir millet, ticarette ilerleyemez. nk
onun hibir hakk yoktur. Yabanc devlet ne isterse onu
yapmas lazmdr. Bilmem hatrlar msnz ocuklar, Cihan
I 13

Harbi'nden sonra biz de bu hale dmtk. Dmanlar,

memleketimize girmi, rzmz, malmz, canmz onlarn
elinde kalmt. Yolda yrmemize, tramvaylara binmemize, sokakta gezmemize bile karyorlard. O gnler ne ac
gnlerdi. Yine o gnlerde dman hkmetlerin hesabna
alan, askerlik eden esir milletler gzmzn nnde idi.
Bir gn bir esir Hintli neferine sormutum:
-Niin isyan etmiyorsunuz?
Ac ac gld.
-Bize silah, kendilerini korumak, kendi hesaplarna askerlik ettirmek iin, muhta olunca verirler. Memleketimizde tavuk kesecek akmz yoktur. Hayvanlarmz belediye dairesine gtrr, oradaki bakla keseriz. Dilimizde
bamszlk laf yoktur. ocuklarmz o kelimeyi oktan
unuttu... Aman ngilizler konutuumuzu grmesin!..
Dedi ve birka kelime ile iinin zehrini dken zavall
esir, gzlerindeki ya yeniyle kurutup uzaklat.
Eer kahraman milletimiz, zincirlerini krmasayd, Gazi Paamz rehberlik etmeseydi, biz de bu milletler gibi
esir kalacaktk. Fakat ocuklar, Trk, esir olmaz.

27

I 13

Bir minare gzkrken sislerden,

Kalbin taar iindeki hislerden.
*

Mavi gkler, yeil yerler, nehirler;

Bize eref fsldayan ehirler,
Uyan diye uuldayan korular,
Dn yavrum bu yerlerde neler var?
te senin bu mbarek memleket,
Annen gibi onu sev de hrmet et!
*

Bir fena sz iitirsen iyi bil:

Bir yabanc seni gelir kandrr,
Eer derse bu memleket fenadr,
Darl yavrum, onu sakn syletme,
Topran hainlere inetme!
brahim Alaaddin "ocuk iirleri"

28

Milli Trk Devleti Bamsz Bir Cumhuriyettir

Bireyin Hrriyeti, Milletin Hrriyetine Baldr

Dnyada en byk nimet, bamszlktr. lm bile gze alp bamszln korumak lazmdr. nk hr lmek,
esir yaamaktan bin kat hayrldr. Milli Trk devleti, bamsz bir cumhuriyettir. Trkiye'de Trkiye Cumhuriyeti'nin kanunlarndan baka kanun yrtlmez. Btn Trkler, kendi milli devletlerinin, kendilerinin faydasna alrlar. Ben bir Trkm, dncem, hareketim hrdr. Devletimin kanunlarna itaat ettikten sonra kimse bana bir ey diyemez. stediim gibi gezer, elenir, istediim gibi yaarm. Trkiye'de yaayan bireylerin hepsi benim gibi hrdr.
Fakat bu hrriyet, milletimin hr bir devleti olmasndandr.
Trkiye Cumhuriyeti olmasa, ben bu hrriyeti bulamazdm.
Hr, bamsz bir devleti olmayan milletlerin bireyleri de
hr olamaz.
Esir milletlerin bireyleri de esirdir...

I 13

2
ESK STBDAT DEVR, MERUTYET

Yavrularm, siz ok mesut ocuklarsnz. Bizim grdmz kara gnleri grmediniz. Milletimizin Cumhuriyet
devrine kadar neler ektiini ben size anlataym:
Milletimiz evvelce padiahlkla idare ediliyordu. Padiahlar milleti istedikleri gibi idare ederler, milletin ne istediini sormazlard. Her ey padiahn dedii gibi olurdu. O
zamana "istibdat devri" diyoruz. Zorba padiahlarn sonuncusu kinci Abdlhamit'tir. Millete hrriyet vereceini vaat ederek padiahla gelen Abdlhamit, verdii hrriyeti
Ruslarla kan sava bahane ederek ald. Millet Meclisi'ni
datt. Hrriyet fikrini ortaya koyan ve Millet Meclisi'ni
toplattran Mithat Paay srdrd. Sonra hapsettii zindanda bodurdu. Artk ok sk bir istibdat balamt. Milletin vatansever evlatlar, srgnlerde, zindanlarda ryor, hriyet fikrini besleyen gen okullular denizlere atlyordu. Kimse istedii kitab bastramaz, istedii kitab
okuyamazd. Okullarda ocuklar, Batllarn hrriyet fikirlerini, hrriyet mcadelelerini renmesinler diye genel tarih okutulmazd.

31 I 13

Millet, vatan, hrriyet kelimelerini yazmak, sylemek

yasakt. Baslacak kitaplar "sansr" denilen cahil herifler,
saray memurlar okurlar, beenmedikleri, pheli grdkleri yerleri izerlerdi. Yahut kitab zapt edip hi bastrmazlard. Gazeteler de sansrden geerdi.
lim, irfan ok geri idi.
Padiah, milletin parasn kendi zevkine, kendi keyfine
sarf eder, memurlara ayda, drt ayda bir kere maa verilirdi.
Padiah birok hafiyeler kullanrd. Bu kt adamlar,
Saray'a doru yanl jurnaller verirler, pheli grdkleri
adamlarn isimlerini, yaptklar eyleri jurnallere yazarlard. Jurnale ismi geen zavalllar, muhakeme edilmeden yakalanr, evleri mahkemeden bir hkm alnmadan baslr,
aranr, kendileri ta Afrika'nn bir ucuna, Fizan'a srlr.
oluk ocuklar perian olurdu.
Onun iin hi kimse fikrini en gvendii arkadana bile syleyemezdi. stibdat, tam 33 sene srd. Padiah ve
saray memurlar millete zulm ederken, milletin vatansever evlatlar da bo durmadlar. Bir ksm Avrupa'ya kat.
Orada gazete karrlar, bu gazeteleri gizli gizli Trkiye'ye
yollarlard. Genler arasnda elden ele dolar, herkes bu
zalim idareye kar gelmek iin frsat beklerdi. Nihayet "ttihat ve Terakki" isminde bir parti kuruldu. Birok gen bu
partiye girdi. Milletin tahamml son dereceye gelmiti.
1908 senesi Temmuz'unun 21. gn millet hrriyeti ilan etti. Abdlhamit de milletin bu genel galeyanna kar duramad. Hrriyeti kabul etmeye mecbur oldu. Millet Meclisi
topland. Memleketi idare etmek iin bir kanun yaptlar.
Bu ekilde memleketimizde Merutiyet devri balad.

Merutiyet'in Bozulmas, Milliyet Fikirleri

Milletin padiahtan zorla ald bu Merutiyet, tam bir

halk idaresi deildi. Millet Meclisi bulunmakla beraber padiah da vard.
Millet padiah tarafndan idare edilmiyordu, ama yine
padiaha birtakm haklar braklmt. Hibir ii olmad
halde kendi ve ehzadeler, milletin parasyla yaplan saraylarda oturuyorlar, aylk alyorlar ve pek gzel geiniyorlard. Padiah istedii zaman Meclis'i databiliyordu. Hele
Millet Meclisi'nin stnde yeleri padiah tarafndan tayin
edilen bir meclis vard ki, milletvekillerinin yapt kanunlar, bu meclis tarafndan onaylanmadka hkmszd. Padiahn karna uygun olmayan kanunlar bu saray adamlar reddediyorlard. te gryorsunuz ki ocuklar, bu
Merutiyet'in istibdattan fark pek azd. Abdlhamit, Meclis'in kendisine verdii hakk iyi kullanmad. Hrriyeti
bozmayacana yemin ettii halde yeminini bozdu. Asker
arasna ihtilal soktu. Millet kendi kazand hrriyeti brakmak istemediinden, Abdlhamit'i tahtndan indirdi. Fakat
yine Padiah ailesini korudu ve Abdlhamit'in kardei
Mehmet Reat padiahlk makamna getirildi. Zaman getike Merutiyet bozulmaya balad. ttihat ve Terakki partisi, adeta Abdlhamit'in siyasetini benimsedi. Kendilerin32

den olmayanlara en kk ii bile vermiyorlard. Bu partiye kar memlekette "Hrriyet ve tilaf" isminde baka bir
parti kt. Fakat bu partidekiler bsbtn istibdat taraftar,
eski fikirli adamlard. Particilik orduya kadar girdi.
Balkan Harbi'nde bizim eski uaklarmz olan Bulgar,
Srp ve Karada hkmetlerine malup olduk. Particilik
yznden koca Rumeli'yi kaybettik. imizdeki Ermeniler
ve Rumlar, hatta bizim dinimizden olan Araplar bile kendi
milliyetlerini ileri srerek bizden ayrlmak istiyorlard.
Hepsinin dernekleri vard. Halbuki biz Trklmz bilmiyor ve hl bamza musallat olan Osmanoullarnn ismini tayor, "Osmanlyz" diyorduk.
te byle bir zamanda vatansever Trkler, "Biz Trkz;
vatanmz Trkiye'dir. Trkle alalm" diyerek Trk
ocaklar atlar. Dergiler kardlar. Evvelce aalanan Trk
adn ykseltmeye, millete Trkl retmeye baladlar.
Artk millet uyanmt. Trklerde milliyet fikri ykseliyordu.

I 13

Byk Harp, Dman stilas, Eski Saltanat,

Hkmet ve Hilafetin Hainlii

Trklmz yeni tandmz bu zamanlarda Cihan

Harbi kt. Btn Avrupa ayakland. ngiliz, Fransz, talya, Rusya, Amerika, Japonya ve daha birok devletler bir

taraf olmutu. Biz de Almanlarla birletik. Drt sene dnyay kana boyayan bu Cihan Harbi'nin sonunda Almanlar
ve biz malup olduk. Bu sralarda Mehmet Reat lm,
yerine kardei Vahdettin gemiti. Dmanlarmzdan sava kesmelerini, atekes yapmamz istedik. ngilizlerle
M

1918 senesi Ekim'inde yaptmz atekese gre, anakkale Boaz'n am, elimizdeki esirleri brakm, askerimizi datmtk. ngilizler, Franszlar bizim hareketimizi anlamak iin stanbul'a pek az miktarda asker karacaklard.
Fakat bizi aldattlar. Silahn teslim eden milletimize her
taraftan saldrdlar. Franszlar Adana'y,. ngilizler stanbul'u igal etti. Vatann vatansever evladn tutup Malta
Adas'na srdler. Padiah ibana tilaflar getimiti.
Bu hain hkmet dmanlarmzla birleti. Padiah da tahtm elimden gitmesin diye ses karmyordu. Her gn birok Trkler sebepsiz tutuluyor, yargsz hapishanelere atlyordu. zmir ile Edirne'yi de Yunanllar igal etmilerdi.
ngilizler, hain Padiah'n hain ve korkak hkmetine Sevr
Antlamas'n imzalattlar. Bu antlamann hkm, vatanmz paralyor, bamszlmz dmanlarmza veriyor,
milletimizi esir ediyordu.
Kahraman Anadolu, bu hakszla dayanamad. Her
yerde Mdafaai Hukuk Cemiyetleri yapld. Kk kk
eteler meydana geldi. Halk, Yunanllarla ellerindeki baltalar ve satrlarla savaa giriti. Padiahlar din kuvvetine gveniyorlar, kendilerini millete "Peygamber vekili, halife"
tantyorlard. lerinde birok aptal, delisi ve Vahdettin
gibi haini bulunan bu kurt srs, din yoluyla dnyalarn
yapyorlard. Halbuki din, Allah'la benim aramdaki bir i;
dnya ile hi ilgisi yok.
Asrlarca her ilerlemeye kar koyan, milletimizi daima
geri brakan kara kuvvetin bu kapkara ba, bu hain Padiah,
din kuvvetine gvenerek Anadolu kahramanlarn asi ilan ettirdi. Birtakm milliyeti belirsiz kimseleri para ile tutup,

35

Trklk
Sorun bizi tarihten, sorun bizi, neler der:
Yeryznde ne byk bir milletiz, biz erler.
Uradka, salladka vakit vakit ve yer yer
nlemitir u gkler, titremitir bu yerler.
37

Bize demir bilekli, tun yrekli Trk derler.

Bilen bilir biz kimiz, be bin yllk milletiz.
Admz gk, yldrm, demir, kaya, da, deniz.
Hint'e, in'e, ran'a her yana at salan biz
Gkten iaret alp arktan garbe gemiiz
Bize gnn yolda, ayn ei Trk derler.
Mzramz dmann ta barna dikildi
Bayramz, en yce kalelere ekildi
Marur bal krallar nmze eildi
Yenilmeyen kuvvetler, kolumuza yenildi
Bize dalardan akan, setler ykan Trk derler
Sesimiz var gklerde, izimiz var cihanda
Medeniyet tacn giyen biziz Turfan'da
Nuh idik yeryznde kpren her tufanda
Kanmzdan ate var bugn bile her kanda
Bize soylar rma, an kayna Trk derler!..
Feyzullah Sacid

39 I 13

Milli Uyanklk, stiklal Harbi,

Milli Kurtulu ve Devrim
Devrimin Byk Rehberi ve Kahramanlar

Trkn uyand ve dmanlarla savaa balad zamanlarda Cumhurbakanmz Gazi Mustafa Kemal Paa
Anadolu'da idi. Millet, Gazi'mizi bakomutan yapt. Gazi
Paa, milletvekillerini Ankara'ya davet etti. stanbul'da ve
baka taraflarda dank bir halde bulunan milletvekillerimiz, ngilizlerden kaarak Ankara'da toplandlar.
23 Nisan 1920 tarihinde Byk Millet Meclisi ald.
Meclis, dmanlarla savaa karar vererek milli bir szleme
ilan ettiler. Bunda yapacaklar ii yazyorlar ve btn medeni Avrupa'nn yaptklar hakszl sylyorlard. Dmanlarmz, alevlenen Trk vatanseverliinin kolay kolay snmeyeceini anlayarak her taraftan hcuma baladlar. Yunanllar, btn Dou Trakya'y, Anadolu'da Aydn, Karesi
ve Bursa'y igal ettiler. Franszlar, Mara'a kadar geldiler.
Trabzon ve Samsun civarndaki Rumlar ayakland. Dou
tarafnda Ermeniler isyan etti.
Mustafa Kemal Paa ve Trk milleti ylmad. Evvela eteler dalp dzenli bir ordu topland. Asker olanlar dmanla urarken, Anadolu'nun kadnlar, ocuklar, cephelere kanlarla ya da srtlarnda cephane tayorlard. Ar-

tk Trkn stiklal Harbi balamt. Evvela Ermenileri,

Rumlar bozduk. Onlardan birok cephane aldk. Bundan
sonra Franszlar malup ettik. Onlarla bir bar yaptk. Eskiehir'i zapt eden Yunan ordusu, kahraman ordumuza nn'nde iki defa hcum etti. Fakat ikisinde de malup oldu.
Nihayet Sakarya Harbi'nde Yunan bir daha hcum edemeyecek kadar ezildi.
9 Austos 1922'de1 ordumuz taarruza geti. Gazi Mustafa Kemal Paa, uykusunu bile terk etmi, ordumuzun banda gece gndz alyordu. Genelkurmay Bakanmz Fevzi Paa da sabrszlkla sonucu bekliyordu. Evvela Afyon'da,
Dumlupnar'da Yunanllar bozduk. 15 gn iinde bir taraftan zmir'i, bir taraftan Bursa'y alp Mudanya'ya kadar geldik. Dmanlarmzn bir ksm denize dklm, bir ksm
generalleri, kurmaylaryla esir olmutu. ngilizler, Sevr Antlamas'n bozmaya raz oldular. Bize atekes teklif ettiler.
Kabul ettik. Anadolu, zmit de dahil olduu halde btnyle elimizde idi. Atekesten sonra, bar artlar grlmek
zere bizi Lozan'a davet ettiler. imdiki Babakanmz sevgili smet Paamz, badelege olarak gitti. Hain Padiah,
korkusundan ngilizlere teslim oldu. Bir ngiliz vapuruyla
kutsal yurdumuzdan kat. Millete ihanet eden birok adamlar da kamaktan baka are bulamadlar. Ordumuz stanbul'a, Edirne'ye de girdi. ngilizler stanbul'dan ktlar.
anl bir bar yapld. Trk, bamszlna sahip oldu.
Artk Trk, kendi kendisini idare edecekti. Banda ne sultan, ne hakan istiyordu. Onlarn hepsinin ne olduunu anlamt. 29 Ekim 1923 tarihinde Byk Millet Meclisi, Cumhuriyet'i ilan etti ve oybirliiyle bize bu gnleri gsteren Byk Gazi Mustafa Kemal Paa'y cumhurbakan yapt. Bu
1 Kaynakta byle. Dorusu "26 Austos 1922" olmal. (Kaynak Yaynlarnn
notu.)

40

Trkn azim ve metanetinin timsali Cumhurbakan

Gazi Mustafa Kemal Paa Hazretleri.
101

kadar ktlkleri grlen Padiah ailesini artk bamzda

tutamazdk. Fakat yine byklmz gsterdik. Onlar
idam edilecek hainler olduklar halde, hepsine para vererek
memleketten uzaklatrdk. Bu, tarihte misli grlmemi byk bir devrimdir. Bu devrimi vcuda getiren Trk milletini
idare eden, milli galeyan sonulandran, Byk Gazi Mustafa Kemal Paa ve onun vatansever arkadalardr.

Gazi
Yasl gittim en geldim,
A koynunu ben geldim,
Bana bir yudum su ver,
ok uzun yoldan geldim.
*

Korkma, al en yurdum!
Dalarda ordu kurdum.
Ak denizlerine
Sngmle kilit ordum.
*

Sevgili Bavekilimiz ismet Paa

Byk Millet Meclisi Reisi Kzm Paa

Ordumuzun Genelkurmay Bakan Fevzi Paa, Milli

Savunma Bakan Kzm Paa, ordu komutanlarmzdan smet Paa, hep Gazi Paa'mzla beraber canla bala almlardr. Hele smet Paa, Trkn yalnz askerlikte deil,
siyasette de kuvvetli olduunu Lozan grmesinde ispat
etmi ve bize anl bir bar getirmitir. Trkler, hibir vakit byk komutanlarn, rehberlerini ve onlarn iyiliini
unutmayacak ve onlar daima banda tayacaktr.
42

Rzgrlardan atm var,

imekten kanadm var,
Gsmde al yazl
Gazilik beratm var.
*

Rzgr bana at oldu,

imekler kanat oldu.
Eilin gkler dedim,
Bulutlar kat kat oldu.
*

I 13

Varsn yansn ocam,

Kurtuldu al sancam.
Bayramn altnda
Ben hr yaayacam.
*

Yr ey anl gazi,
Klc kanl gazi!
Seni Meri bekliyor,
Byk unvanl gazi!..
Salih Rafet

44

Cumhuriyet: Cumhuriyet En yi Bir daredir

Halk daresidir. Halk daresinde Halkn H a k l a n ve
Grevleri

stibdat ve Merutiyet idarelerini sylemitim. Merutiyet idaresi elbette istibdat idaresinden iyidir. Fakat onda
milletin hakk tamamen verilmemitir. Bata bir padiah
vardr ki, istedii zaman milletin meclisini databilir. Padiah tarafndan yaplm bir meclis daha vardr ki, millet
meclisinin yapt kanunlar isterse reddedebilir. Padiahlk, bir slaleye aittir. Padiah lnce yerine ya olu veya
o ailenin en by geer. Bunlarn iinde sakallarna inci
dizdiren, balklara para serpen delileri, yaptn bilmez
aptallar olduu gibi, yedi yanda tahta geenleri, Abdlhamit gibi zalimleri, Vahdettin gibi hainleri grlmt.
Sonra millet, hibir ie yaramayan, hibir i grmeyen padiah slalesinin hepsini doyurmaya neden mecbur olsun?
Halbuki cumhuriyette bunlar yoktur. Cumhuriyet, milletin kendi kendisini idare etmesidir. Cumhuriyette millet
tarafndan seilmi bir millet meclisi vardr ki, millet ve
memleket bunun yapt kanunlarla idare edilir.
Milleti temsil eden cumhurbakan da belli bir aileden
deildir. Milletin, milletvekillerinin seimiyle olur. Cumhurbakanlnda belirli bir sre durur.
45

Bizde cumhurbakannn sresi, bir seim devresi, yani

drt senedir.
Yeni meclis seilip greve balaynca, ilerinden birini
tekrar cumhurbakan olarak seer. Evvelki cumhurbakan, iyi hareket etmi ve milletin sevgisini kazanmsa, tekrar seilebilir.
Seimle olduu iin, milletin en vatanseveri, en ziyade
sayg ve sevgi kazanan cumhurbakan olur. Btn bunlardan anlalyor ki, cumhuriyet, en iyi idare tarzdr. Cumhuriyette bir tek hkim vardr ki, o da halktr.
Cumhuriyette kimse kimseye zulm edemez. Kimse
kimsenin malna, canna dokunamaz. Kanunsuz vergi toplanamaz. Hkmet memurlarndan kt muamele gren
adam, onlar amirlerine ikyet edebilir. Mahkemeler hibir tesir altnda deildir. Orada yalnz hak aranr.
Fakat unu da iyi bilmek lazmdr ki, her karn stnde byk bir kar vardr ki, o da yurt kar, bamszlk
kaygsdr. Haklarmz kullanrken daima vatanmzn karn, milletimizin bamszln dnmek en byk ve
genel grevimizdir. Onun iin milletin arasna eski ve batl fikirleri sokmak, ikilik karmak gibi hareketlerle bu
haklardan kt bir ekilde yararlanmaya kalkan adamdan
bu haklar almak da milletin bir grevi olur.
nk bamszlk olmadan hrriyet olamaz. Milletim
hr olmal ki, ben de hr olaym. Baknz Gazi Paa'mz ne
diyor:
"Efendiler! Sonsuz bir hrriyet olamaz. Haklarn en by olan hayatta bile tam bir hrriyet yoktur. Bunun iin
kendini ldrmek bir sutur ve zabta bunu nler. Halbuki
milletin hkimiyetine dmanlk, btn millete kastetmek-

tir Bunu da milletin zabtas, kuvveti nleyecektir. Milletin isteine uymayanlarn talihi hsrandr, yok olmaktr.
Efendiler, bu byk iradenin nnde btn saygmzla
eilelim!"*

* Gazi Paa Hazretleri nin nutku, Ali Canip Bey'in Edebiyat'ndan tadilen
alnmtr.

101
46

Bu yaman, bozuk itikat

Yalnz dmanlarn deil,
Birok gafil Trkn bile
tikadyd, bunu bil!
Cumhurbakan
*

Bizim byk reisimiz

"Mustafa Kemal Paa"dr;
Trk'n cumhuriyetini
O yaratt, o yaatr.
*

Mustafa Kemal adn

Defterin bana yazn,
Onun byk simasn
Kk kalbinize kazn!
*

ocuklar, kalbiniz sizin

Allah'n gz bebeidir;
Cumhurreisine saray
ocuklarn yreidir.
*

Diyorlard: Trk milleti

Bitti, gitti; Trk vatan
Paraland; bugn, yarn
kacaktr Trkn can.

Lakin bir ses gkten inen

Bir gr seda dedi: Hayr,
Hayr, Trklk mahvolamaz,
Allah vardr, millet vardr!
*

Bu hak seda duyulunca

Dnya yerinden oynad,
Toplad Trk milletini
Mustafa Kemal'in ad.
*

Bu toplan bir tarihte

Grlmemi byk itir!
Bu toplan, kara kfrn
Hl cann kemirir!
*

Kara kfrn ordular

Vatann ta can evine
Sokulmutu, memesinden
Kan dkerdi vatan anne!

Mustafa Kemal o zaman

"Boacam ben dman
Vatan anann koynunda"
Dedi ve bodu Yunan.
*

Sonra da kadar leini

Frlatt denize att!
O koca lele beraber
Avrupa'nn gayz batt!
*

te bugn reisimiz
Bu ii gren insandr.
anl Trk milletine de
Byle bir reis ayandr.
*

Bugn vatan af aknda

Mustafa Kemal'in yz.
Parlyor, bakn ocuklar
Grn: Onun imek gz.
*

Btn atiye iliyor!

Allah'n ulvi meram
Odur bugn, ebedidir
Vatan tarihinde nam!
Ali Ekrem "iir Demeti"
50

HKMET ALIMA HAYATINA

NASIL YARDIM EDER?
(ileri, Dileri, Maliye, Milli Savunma
Deniz Kuvvetleri, Bayndrlk, Ticaret ve Ziraat)

Geen sene grdmz gibi, aileler toplu yaamaya

baladklar zaman aralarnda bir iblm olmu ve herkes kendine bir i almtr. Toplulukta dzeni korumak, ktlk yaptrmamak, hakl ile haksz ayrmak iin de aralarndan baz akll kimseleri ayrmlar ve onlara kendilerini idare etmek grevini vermilerdir. te insanlarn arasndan ayrlan bu idare adamlarnn idaresine "hkmet" derler. Kyde hkmeti temsil edenler, ky muhtar ve ihtiyar
meclisi, ilede ve ilde kaymakam, vali ve bunlara tabi memurlardr. Hkmetle milletin hepsine birden de "devlet"
diyoruz. Okulumuzda da bir hkmet rnei var. Mdrmz ve retmenlerimiz... Bunlar bizi idare ediyorlar. Biz
onlarn koyduklar nizamlara, kurallara uyuyoruz. Topluluu korumak iin hkmete lzum vardr. Hkmetin en
esasl grevi, milleti idare edip karkla meydan vermemek, kt kimselere ktlk yaptrmamak, yapanlar ceza51

landrmak, bir de d dmanlara kar bamszln korumak yoluyla milletin emniyet altnda serbeste almasna yardm etmektir.
Bir millet, ieride emniyette bulunmaz, d dmanlarna kar da bamszln koruyamazsa, serbeste alamaz, baka milletlere esir olur. Onun iin hkmetin yapaca birok iler vardr. imdi onlar birer birer grelim:
1. Milletin serbeste alabilmesi iin vatanda emniyet
olmaldr. Kimse kimseye tecavz etmemeli. Herkes devletin kanunlarna tabi bulunmaldr. Ekyalar, fesatlar halka zarar verememelidir. te hkmet bu grevi yerine getirmek iin bucak mdrleri, kaymakamlar, valiler tayin
eder. Bunlar da birok memurlar kullanrlar. Bu idareye
"ileri" derler.
2. Dnyada Trkiye devletinden baka daha birok devletler vardr. Mesela ngiltere, Fransa, Almanya, talya, Bulgaristan... Bunlar corafyada grmsnzdr. Bunlarn
hepsi birbiriyle ilikide bulunuyor. karmz iin bizim
devletimiz de baka devletlerle ilikide bulunmaya, dostluklar yapmaya mecburdur. Bu idareye "Dileri" derler.
3. Hkmet, kendisine verilen ileri yapmak, milleti ilerletmek iin birok memur kullanyor. Bu memurlara vermeye, yaplacak ileri yapmaya para lazm. Hkmet, paray
milletten alr, bu ilere sarf eder. Devletin masraflarna, para
ilerine bakmak da bir idaredir. Buna da "Maliye" derler.
4. Milletin kendi karna istedii gibi almas, bamszlnn korunmasyla olur. Bu da hkmetin d dmanlara kar kuvvetli bulunmasyla mmkndr.
O halde milletin bir ksm asker olmal, bunlarn askerlii bitince yerlerine bakalar gelmeli, bu ekilde daimi bir
53

ordumuz bulunmaldr. Bu asker ilerine bakan idare "Milli Savunma"dr. Yurdumuzun karas olduu gibi sahilleri
de var. Bu sahillerin korunmas iin sava gemilerimiz bulunmal. Bu gemilerde de denizcilii bilen askerlerimiz olmaldr. Bu idareye de "Deniz Kuvvetleri" derler.
5. Ticareti ileriye gtrmek yoluyla millete yardm etmek, tccar ve sanatlarn ilerini kolaylatrmak, oaltmak iin yollar, demiryollar, nakil aralar lazm. Bunun
iin hkmet, yollar, demiryollar yapar, bunlarn bir ksmn irketlere yaptrr. Memleketteki nakil aralarn millete zarar verecek bir hale getirmemek iin denetler. Bu da
ayr bir idaredir. Buna da "Bayndrlk" derler.
6. Bir milletin zenginlii, ticaretinin, ziraatnn ilerlemesiyle olur. Ticaret ve ziraat ilerinde alanlara yardm
etmek lazm. Onlarn ilerine bakmak, dardan mal getirmelerine, mallarn darya satmalarna yardm etmek, ilerini kolaylatrmak, irketlerini himaye etmek, yeni irketler kurdurmak, yeni ticaret ve ziraat kurallarn retmek, sabanlarn yerine makineler getirtmek, dkknlarn
yerine fabrikalar kurdurmak, ksaca memleketteki ticaret,
ziraat ve sanat oaltmak, ilerletmek gerekir. Bu idareye
de "Ticaret ve Ziraat" denir.

I 13

4
HKMET ALIMA HAYATINA
DAHA NASIL YARDIM EDER?
(Eitim, Adalet, Salk Bakanlklar
Posta ve Telgraf daresi, Hkmet, Babakan)

Hkmetin grevi bu kadar deildir. Daha birtakm grevleri vardr ki, onlar da birer birer yazyoruz.
7. Bir millet, ilerlemek iin ada bilgilere sahip olmaldr. Bu da okullar, ktphaneler, mzelerle olur. Hkmetin okullar amas, ktphaneler kurmas, mzeler yapmas, zel okullar, ktphaneleri milletin karna hizmet etmeleri iin denetlemesi lazmdr. Bu idareye "Eitim" denir.
8. Halkn emniyetle almas iin kanunlara tabi olmas, kt adamlardan korkmamas, malnn, cannn saldrya uramamas lazmdr. Bunun iin de ktleri, kanuna
kar gelenleri cezalandracak, halkn davalarna bakacak,
hakly hakszdan ayrt edecek mahkemeler bulunmaldr.
Bu, adalete yardmdr. Bu idare de "Adliye" idaresidir.
9. Hasta adam alamaz. Milletin ilerlemesi, bireylerinin salna baldr. Bunun iin devletin doktorlar, hastaneleri, tedavi evleri bulunmal ve hastalklar yapan se54

bepler ortadan kalkmaldr. Hkmet, milletin salk ilerine "Salk Bakanl" ile yardm eder.
10. Milletin istirahat, emniyeti, darya kar korunmas, sanatn, ticaretin ileri gitmesi, stnde oturduu lkenin
her tarafnn birbirinden haberi olmasyla mmkndr. Hkmet, bunu da "Posta ve Telgraf" idaresiyle yapar. Bu idare, devletin bir i idaresi olduundan, "ileri"nin bir ubesidir.
Hkmet, bu grevleri yapmak ve bu idareleri yrtmek iin her birinde birok kk byk memurlar kullanr. Bu idarelere "bakanlk" denir. Her idarenin en byk
memurlarna da "bakan" derler. ileri bakan, dileri bakan, maliye bakan gibi... Vekiller, devletimizin idare
merkezi olan Ankara'da otururlar. llerde, ilelerde de onlarn memurlar vardr. Mesela bucak mdrleri, kaymakamlar, valiler, ileri Bakanl'nn; defterdarlar, mal mdrleri, Maliye Bakanl'nn; eitim mdrleri, eitim
mfettileri, Eitim Bakanl'nn; hkimler, mahkeme
yeleri, Adalet Bakanl'nn; salk mdrleri, hkmet
doktorlar, Salk Bakanlnn memurlardr. br bakanlklarn memurlarn da isimlerinden anlayabilirsiniz.
retmenlerin banda nasl onlarn grevini kolaylatran, onlara yapacaklar ileri syleyen bir mdr varsa, bakanlarn banda da bir babakan vardr. Babakan, cumhurbakan, milletin vekilleri olan milletvekilleri iinden
seer, bu hizmete kor. O da kendisiyle i grecek olan br
bakanlar yine milletvekillerinden seerek bir liste yapp
cumhurbakanna verir. Cumhurbakan onaylaynca hkmet nasl alacan Millet Meclisi'ne syler. Meclis
de kabul edince ibana gelirler. Her bakan, milletvekille55

rimizin yaptklar kanunlardan kendi idaresine ait olanlar

millet arasnda uygulamaya balar. Bu bakanlar, Millet
Meclisi'nin kanunlarn uygulamak iin tayin edilmi vekilleridir. Onun iin hepsine birden "bakanlar kurulu" deriz. Her grev sahibi, grevinden sorumludur. Bizim grevimiz almaktr. Grevimizi yapmazsak retmenimiz
"niin yapmadnz?" diye bize sorar. Bakanlar da grevlerinden sorumludur. Grevlerini yapmazlarsa Millet Meclisi onlara "grevinizi niin yapmadnz?" diye sorar. Onlar
ibandan ayrr. Kabahatleri bykse, bakanlara zg
olarak kuraca mahkemeye gnderir. te gryorsunuz ki
ocuklar, cumhuriyette her kuvvet Millet Meclisi'nin elindedir. Millet Meclisi de milletin setii kimselerdir. Onun
iin cumhuriyet, tam bir halk idaresidir.

HKMET MAKNES NASIL LER?

(Seim)

Cumhuriyet idaresinde her kuvvet milletvekillerinindir,

demitik.

Seim.

Milletvekilleri, milletin ilerine bakmak iin millet tarafndan seilir. Bu semeye "seim" derler. Seim, her na57

I 13

muslu Trkn en byk hakkdr. nk halk hkmetinde

hkimiyet halkndr ve halk kendisini idare edecek adamlar kendi seip ayrmaldr. te bunun iin bu hakk iyi kullanmamak, seim hakkndan mahrum iken seime karmak, iki defa oy vermek, rvetle birisini milletvekili yapmak ya da seecek kimseleri filan yapn diye tehdit etmek
millete en byk ktlktr. Bunlar kanun da cezalandrr.
Seim hakk, halk hkmetinde halkn en birinci ve en byk hakk olduundan, kanun, vatanna ihanet edenleri bu
haktan mahrum eder.
Herkes kendine bir vekil sese, milletin yars milletvekili olur. Halbuki bu hem ok g, hem de imknszdr.
Milletvekilleri, yalnz milletin iiyle uraacaklarndan,
baka bir memuriyet alamazlar. Onlara maa vermek, milletin grevidir. Herkes bir vekil sese, millet bu kadar milletvekiline bakamaz. Onun iin bizde yirmi bin kii bir
milletvekili seer.
Seimden evvel her ilin nfusuna baklr. Oradaki halka
gre ka milletvekili seilmesi lazm geldii ilan edilir.
Mesela, nfusu krk bin kii olan il iki, altm bin olan
milletvekili karr.
Milletvekili olmak hakkna sahip bulunanlardan milletvekili olmak isteyenler, isimlerini, yapacaklar ileri millete
ilan ederler. Milletin hep birden seime karmas da gtr.
nk ilerinde hibir eye akl ermeyen kimseler de vardr.
te bu sebepten evvela seim hakkna sahip bulunan ve
on sekiz yan bitirmi olan her erkek Trkn ismi bir cetvele yazlp ilan edilir.
Seimin kanuna uygun yaplmas iin her yerde idare
meclisi ve belediye yelerinden bir denetleme heyeti yap58

lir. Milletvekili semek hakk olduu halde ismi cetvelde

yazlmam olanlar varsa, bu heyete gidip sylerler.
Btn bu iler bittikten sonra halk seim yaplan yere
toplanr. Her iki yz kii bir vekil seer. lin nfusuna gre ka vekil seilecei de ilan edilmitir. Herkes kendi mahallesi ile gelir. Mesela, nfusu drt yz kii olan bir mahalle iki vekil seer.
Milletvekili seimi iin vekil seenlere "birinci semen",
seilenlere "ikinci semen" denir. kinci semen olabileceklerin ismi de evvelce ilan edilmitir. Seim, gizli oy usulyle yaplr. Yani herkes beendii adamlarn ismini bir kda yazp, seim yerinde duran mhrl sanda atar. Bu birinci seim bittikten sonra her mahallenin sand, denetleme heyetinin tayin ettii memurlar tarafndan alr. Mahalleden ka ikinci semen kacaksa, oylar saylp en fazla oy
alanlar meydana kar. Bylece her ile, ikinci semenlerini ile bildirir. Btn illerden kan ikinci semenler anlalr. simleri ilan edilir.
Bu seim bittikten sonra ikinci semenler, tayin edilen
gnde ilan edilen yere gidip bir araya toplanrlar. Yine gizli oy usulyle illerden ka milletvekili kacaksa evvelce
milletvekili olmak iin isimlerini ilan edenlerden o kadarn seerler.
Bu usule "iki dereceli seim" denir.

59

Milletvekillii, Byk Millet Meclisi

Belediyeye ye olacaklarn artlarn geen sene okumutuk. Milletvekili olacak kimseler iin de birtakm artlar lazmdr. Milletvekili seilebilmek iin otuz yan bitirmi bulunmak, bir sula mahkm olmamak, yabanc bir
devlet hizmetinde ve yabanc bir devlet uyruundan bulunmamak, btn medeni haklarna sahip olmak lazmdr.

Buyuk Millet Meclisi

Milletvekilleri, seimden sonra Millet Meclisi alnca

Ankara ya giderler. Seim mazbatalarna baklr. Usulyle
60

olduu anlalnca artk Meclis'e girerler. Her milletvekili

Meclis'te "milletin hkimiyetine zt bir harekette bulunmayacana, milletin selametine, saadetine alacana" yemin eder.
Bir milletvekili, yalnz yirmi bin kiinin vekili deildir.
Btn milletin vekilidir. Byle ayr ayr yerlerden seilmeleri kolaylk iindir. Onun iin milletvekilleri yalnz seildikleri memleket halknn deil, btn milletin ilerine bakarlar.
Milletvekillerinin hizmet sresi drt senedir. Drt seneden sonra yeni seimde kazanan milletvekilleri toplanncaya kadar grevlerinde bulunurlar. Milletvekilleri, memur
olamaz. Mazereti olmadan ve izin almadan iki ay Meclis'e
gelmeyen milletvekili, grevini brakm saylr. Yerine
bakas seilir. Milletvekillerinin topluluuna "Byk Millet Meclisi" denir. Meclis her sene Kasm banda toplanr.
Alt ay i grr. Ondan sonra milletvekillerinin memleketi
gezmeleri, milletin ne istediini duymalar iin alt ay tatil
edilir. Tatil sresinde nemli bir ey olursa, Cumhurbakan ya da Meclis Bakan yeleri toplanmaya davet edebilir.
Byk Millet Meclisi toplannca bir bakan ve bakan yardmcs seer. Sonra eitim, maliye, iileri vesair
ilere bakmak iin ubelere ayrlrlar.
Yaplacak kanunlar evvela bu ubelerde, sonra Meclis'te
konuulur. Baz defa da bir mesele iin geici olarak bir ube yaplabilir. Bu ubelere "encmen" denir.

np konuarak bir kural koyuyorlar. Artk bu kurala uymamak doru deildir. Kanuna itaat grevimiz olduundan,
itaatsizlikte bulunursak sorumlu oluruz. Kanuna uymayann
cezas da yine kanunla tayin edilmitir. O cezay ekeriz.

6
KANUNLAR
(Millet Meclisi, Milleti dare Edecek Kanunlar,
Nizamlar Yapar. Bu Kanunlara taat Borcumuzdur)

Byk Millet Meclisi'nin en birinci grevi milleti idare

edecek kanunlar yapmaktr. Bundan baka sava, bar,
baka devletlerle birlik olmak gibi eyler de Meclis'in kararyla olur.
Kanun, milletin iyi ve faydal bir ekilde idaresi iin genel nizamlar, kurallardr. Bir kanunu, Meclis'e ya milletvekillerinden bir ksm ya da evvelce sylediimiz bakanlar
kurulu teklif ederler.
Bu teklif hangi ie aitse o i iin seilmi bulunan encmene gider. Mesela eitime ait bir kanun teklifi, Meclis'in
eitim encmenine verilir. Ondan sonra Meclis'te konuulup aynen veya deitirilerek kabul edilir. Herkes buna uymaya mecburdur.
Kanunlar bizim setiimiz vekillerimiz tarafndan yapld iin zaten bizim kabul ettiimiz kurallardr. Ve bu kurallara uymak grevimizdir. Bizi idare etmeleri iin aramzdan setiimiz kimseler, bizim karmz uzun uzun d62

Trkiye'de Hkimiyet Milletindir

Millet Bu Hakkn Byk Millet Meclisi Araclyla
Kullanr Hkmeti Kontrol Eder

Meclis, yukarda sylediimiz gibi yapt kanunlar

devlet memurlar araclyla uygulattrmak iin bakanlar
kullanr. Bu bakanlar da milletvekilleridir.
Vekillerin ibana nasl geldiklerini sylemitik. Trkiye'de hkinr'yet, yalnz milleti temsil eden Millet Meclisi'nindir. Kuvvet, yalnz Millet Meclisi'ndedir.
Kanunlar yapan Millet Meclisi olduu gibi, uygulayan
da yine bu Meclis'ten seilen bakanlar kurulu, yani hkmettir. u halde hem kanun yapmak, hem yaplan kanunu
uygulamak, Meclis'in, yani milletin hakkdr. Bu hak hi
kimseye verilmemitir. Milletin isteinden yksek bir istek,
milletin hkmnden yksek bir hkm yoktur. Trkiye'de
millet, vekilleri araclyla kendi kendisini idare eder.
Yaplan kanunlarn nasl uygulandn anlamak iin her
milletvekili istedii vakit, istedii bakana soru sorabilir.
Bu onun hem hak, hem de grevidir. Kendisine soru sorulan bakann da Meclis huzurunda cevap vermesi lazmdr.
Bundan baka Millet Meclisi yeleri, hkmetten anlamak istedikleri bir meselenin gzelce anlatlmasn isterse,
65

hkmet adna babakan veya sorulan mesele hangi bakann ii ise o cevap verir. Meclis'te uzun uzun konuulur. steyen milletvekili sz alr. Nihayet, Meclis yelerinin hkmeti isteyip istemedii sorulur. Oy toplanr. Milletvekillerinin ounluu hkmeti istemezse hkmet ibandan
ekilir, yerine bakalar gelir.
Her sene banda da hkmet yapt ileri Meclis'e
syler. Meclis beenmezse ekilmeye mecbur olur. Beenirse yerinde kalr.
te gryorsunuz ki, hkmet, daima yapt ileri Meclis'e haber veriyor, Meclis hkmeti yokluyor. Halk hkmetinde yalnz halkn kar dnlyor. Halkn kuvveti
nnde her boyun eilir.

I 13

Cumhurbakan, Cumhurbakannn Grev ve Yetkileri

Cumhurbakannn Hizmet Sresi

Trkiye bamsz bir cumhuriyettir demitik. imdi

cumhurbakanndan, grevlerinden bahsedelim:
Bakanlar kurulunun banda cumhurbakan vardr.
Cumhurbakan, devletin temsilcisidir. Millet Meclisi,
cumhurbakann kendi yeleri arasndan seer. Bu ekilde
de devletin bana milletin en ok saygsn, sevgisini kazanan kimse gelmi olur.
Cumhurbakanlna seilen kii, Millet Meclisi'ne gelerek "Cumhuriyet kanunlarna, milletin hkimiyeti esaslarna sadk kalacana, grevini yapacana" yemin eder.
Cumhurbakannn grevleri nelerdir?
Cumhurbakan devletin temsilcisi olduundan, resmi
gnlerde ve gerektike Byk Millet Meclisi'ne ve bakanlar kuruluna bakanlk eder. Fakat Millet Meclisi'nin grmelerine karamaz. Millet Meclisi tarafndan kabul
edilen kanunlar onaylar. Uygun grmediini yazarak on
gn iinde geri yollar. Meclis, o kanunu tekrar grr.
Cumhurbakan, ikinci defa giden kanunu artk geriye gnderemez. lan edilmesini emreder.
Bakanlar kurulunun kararlarn onaylamak da grevidir.
Cumhurbakan, ordunun bakomutandr. Fakat sava ol67

madii zamanlarda bu hizmeti genelkurmay bakan, sava

zamannda da tayin ettii kii grr. Baka devletlere Trkiye'yi temsil eden eliler gnderir, yabanc devletlerin elilerini kabul eder.
htiyarlk, hastalk gibi sebeplerden dolay baz sulularn cezalarn azaltr ya da affeder. Cumhurbakannn
onaylad bakanlar kurulunun kararlarn Millet Meclisi
kabul etmezse o karar imza eden bakan, sorumlu olur.
Cumhurbakan bir seim sresince, yani drt sene bakanlkta kalr. Yeni seilen bakan ibana gelinceye kadar grevini yapar. Seimde tekrar kazanrsa yine bakan
olabilir.
Bylece devlet bakanl bir aileye ait olmayp, milletin
setii vekillerin seimiyle en vatansever kimselere geer.

I 13

7
DEVLETN MASRAFLARI
(Devlet ileri para ile dner. Dorudan vergiler...)

Yukarda hkmetin birok grevi olduunu sylemitik. Hkmet, halka yardm etmek, halkn almasn emniyet altna almak iin yollar, demiryollar yapar, asker
besler, silahlar, gemiler, uaklar alr. Okullar, mzeler, ktphaneler aar. Adaleti korumak, ktlk yaptrmamak
iin polisi, jandarmas, mahkemeleri vardr. Ziraat, ticareti korur. Btn bu ileri yapmas iin birok memur kullanr. Bu iler para ile olur. Memurlara da grdkleri hizmete karlk bir maa vermek lazmdr. Hkmet, bu paray,
kendisine bu ileri yaptrtan halktan ald vergilerle elde
eder. Onun iin hkmetin istedii vergileri vermek grevimizdir. Vergiler iki trldr. Hkmet, bir ksmn kim
verecekse dorudan doruya ondan alr. Bunlara dorudan
vergi derler. Arazi, emlak, saym, kazan vergileri dorudan vergilerdir.
Arazi ve emlak vergisi; arazisi, emla, yani arsas, dkkn, evi olanlardan, arazisinin ve mlknn kymetine gre senede bir kere alnr.
69

Mal sahibi meydanda yoksa mal elinde tutan verir. Birka tane mal sahibi varsa hepsi his elerine den vergiyi
verirler. Cami, okul gibi umumi binalardan, ziraat, sanat
ilerletmek iin ziraat yapan iftlik sahiplerinin, renber ve
iftilerin evlerinden, allardan, mandralardan, ziraat
aletleri depolarndan, ipek bcei yetitirmeye ynelik olan
binalardan bu vergi alnmaz. nk bunlar hkmete yardm ediyorlar demektir.
Bir de yeni ev yapanlar, para sarf etmi olduklarndan
hkmet, yeni yaplan ahap evlerden bir sene, kgir daha
pahal kacandan iki sene bu vergiyi istemez.
Hkmet, ziraat, sanat daima korur, fakirlere yardm
eder. Onun iin de yeni yaplan deirmen ve fabrikalardan
be sene, gebe ve gmenlere yaplan evlerden on sene
emlak vergisi almaz.
Saym vergisi, meralarda beslenen koyun, kei, deve gibi
hayvanlardan senede bir defa alnan vergidir. Herkes ne kadar hayvan olduunu mahalle veya ky defterine yazar, bunu muhtar ve ihtiyar meclisi onaylar. Hkmet bu vergiyi bu
defterlere gre toplar. Bir yandan aa olan koyun ve keiden, iki yandan aa olan deveden bu vergi alnmaz.
Kazan vergisi, ticaret ve sanatla megul olanlarn bir
senelik krlarndan hkmete verdikleri bir paradr.
Byk tccar ve sanatlar krlarn bir beyanname ile
hkmete bildirirler. Hkmet, o kr stnden vergi alr.
Kasap, kmrc, bakkal gibi kk ticaret ve sanat ileriyle uraanlar, dkknlarnn kiras stnden kazan vergisi
verirler.
Kazanlarndan ayrca vergi verenler bu vergiden affedilmitir. Bir de kitap yazanlar, tercme edenler, ky ve gece okullar retmenlerinden bu vergi alnmaz.
I 13

Dolayl Vergiler

Dilekelere yaptrdmz pullar da dolayl bir vergiden baka bir ey deildir.

te hkmet, milletten ald bu vergilerle grevlerini
grr, memurlarna maa verir. Bylece milletten ald
paray yine millete vermi, milletin karna sarf etmi
olur, hkmet makinesi de iler.

Gmrk, Tekel, Tketim Vergileri

Vergilerin bir ksm da dorudan doruya alnmaz. Bunlara da "dolayl vergiler" derler.
Gmrk vergisi byle dolayl bir vergidir. Gmrk, yabanc memleketlerden gelen bir mal, memlekete girerken
tccardan alman paradr. Bunu tccar verir. Kaa satacaksa stne koyarak bizden karr. Fakat biz verdiimizi anlamayz. Maln fiyat sanrz. Tccar ortada aracdr.
Gmrn faydas oktur. Hem devlete bu ekilde bir
para getirir hem de milli mallarmz korur. nk bize her
ey yabanc devletlerin memleketinden gelse bizim sanatmz, ticaretimiz geri kalr.
Tekel de dolayl bir vergidir. Devlet baz eyay tekel altna alr. Yani tccara kendisi satar, bakalarna sattrmaz.
Bunlar devlete kaa mal oluyorsa tccara kryla satar. Tccardan da biz alrz. Devletin bu sattan ald para, bizden
alnan bir vergidir. Fakat ortada tccar, esnaf aracdr.
Trkiye'de tuz, ttn, ikiler, gaz, benzin, eker, sigara
kd, kibrit, devlet tekelindedir.
Tketim vergisi de byle dolayl bir vergidir. Hkmet
bize sat yapanlardan alr. Onlar da mallarnn fiyatna ekleyerek bizden alrlar.
70

71

Vergi Nasl Konur, Nasl Alnr?

Devlet Btesi

Hkmet, milletten istedii gibi vergi toplayamaz. Grevlerini yapmak iin sarf edecei parann miktaryla, gelirini bilmesi lazmdr. Sonra hem iin iinden kamaz, hem
de milletten fazla vergi almaya kalkar. En kk bir ite bulunan medeni bir adam bile gelirini, masrafn bilmeli ve
ona gre hareket etmelidir.
Bunun iin de aylk ya da senelik masraf edecei ve eline geirebilecei paray hesaplamaldr. Ayda altm lira
geliri olan bir adam yz lira masraf ederse iflas eder. Ya
masrafn ksmal ya da gelirini oaltmaldr.
te bu hesaba "bte" denir. Devlet de her sene bir senelik btesini yapmaya, yani o sene yapaca masraflarla,
elde edecei paralar hesaplayp karlatrmaya ve bir sene o bteyi sarsmadan hareket etmeye mecburdur.
Bizde mali sene ba, hazirandr. Bakanlklar hazirandan
alt ay evvel yapacaklar masraflar hesaplayp maliye bakanna gnderirler. Maliye bakan, bunlarla kendi btesini
birletirip genel devlet btesinin masraf ksmn hazrlar.
Bu masraflara karlk, "gelir" bulmak iin de milletten
alnacak vergilerin miktarn, devletin genel gelirini hesap73

lar. Hepsini birletirip Byk Millet Meclisi'ne yollar.

Devlet btesi, evvela maliye encmeninde gzden geirilip sonra Meclis'te grlr.
Milletvekilleri vergileri ok grrlerse azaltrlar ve buna karlk olmak zere hkmetin baz masraflarn ksarlar. Ya da hkmetin gsterdii masraflar pek nemlidir,
her halde o ilerin yaplmas lazmdr. O halde karlk gsterilen vergileri kabul ederler.
Ksaca, milletin kar dnlerek uzun uzun grldkten sonra Meclis'in ounluu bteyi kabul edince
onay iin cumhurbakanna gider.
Cumhurbakan, br kanunlar gibi bte kanununu tekrar grlmesi iin Meclis'e yollayamaz; hemen onaylar.
nk bu, en nemli meseledir. Devletin can damardr.
Bte kanununu cumhurbakan onaylaynca btedeki
vergileri vermemiz lazmdr.
Dolayl vergiler taksitle alnr. Hkmetin tayin ve ilan
ettii taksit vakti gelince vergi verecek kimse, vergisini
Maliye tahsil ubesine, bulunmayan yerlerde hkmet dairesindeki mal sandna gtrp verir. Verdiine dair de
mhrl ve pullu bir makbuz alr.
Bakanlklar, btelerini armamak iin masraflarna
dikkat ederler. Bundan baka bir de bakan ve yeleri Byk Millet Meclisi tarafndan seilen bamsz "divan muhasebat" yani hesaplama divan vardr ki, burada sarf edilecek paralarn senetlerine bakar, bte kanununa uygun
olup olmadna dikkat ederler. Uygunsa senede "grlmtr" derler. O para ondan sonra alnp sarf edilir.

I 13

8
TRK VATANDALARININ GREV VE HAKLARIVATANIN KORUNMASI VE SAVUNULMASI
VERG VE ASKERLK GREV,
ASKERLE HAZIRLIK

Her hak bir grev karldr, demitik. Trk vatandalarnn da birok grevleri ve bunlara karlk da haklar
vardr.

Kahraman Trk askeri.

74

Rahata yaamamz, emniyet altnda almamz bizim

bir hakkmzdr. Fakat bu hakk, hkmetimize yardm
eder, vatanmz dmanlardan korursak kazanabiliriz. Hkmetimiz bizden ilerimizi grmek iin vergi istiyor. Vergileri vermesek btn iler yzst kalr. Ne kolayca ticaret edebilmek iin yolumuz, ne bizi koruyacak polislerimiz,
jandarmamz, ne hakly hakszdan ayracak mahkemelerimiz olur. O vakit millet karklk iinde kalr. Dmanlarmza frsat vermi oluruz. Bamszlmz da kaybederiz,
vatanmz da, milletimizi de...
Devletin ilerinin byle dzenli olarak dnmesi, malmzn fazlasndan verdiimiz be kuru vergiyledir. Vergi, bizim borcumuzdur. Hkmetin yapt ilerden hepimiz eit derecede faydalanyoruz. Vergisini vermeyen, maln gizleyip az vermeye alan, bakalarnn verdii vergilerden fayda gryor, o halde btn milletin hakkn alyor, btn milletten hrszlk ediyor saylr. Bu adam, en
byk ahlakszdr. Kanun, byle adam cezalandrr.
Fakat Trklerde byle adam bulunmaz. Trk, hakkn
tanr. Kendi hkmetini sever ve kanunlarna itaat eder.
Fakat grevimiz yalnz vergilerimizi vermekle bitmez.
Vatan ve bamszlmz korumak da lazm. Bu da askerlikle olur.
Hkmetimiz bamsz olmazsa bizim de bamszlmz kalmaz. Esir oluruz. Esir milletlerin halini anlatmtk.
lm; bayraksz, vatansz, hakaret altnda yaamaktan bin
kat hayrldr.
Askerlik bizim en birinci ve en kutsal grevimiz; hrriyet, bamszlk, serbest almak, bu grevin karl olan
haklarmzdr. Onun iin hkmetimiz, bir sava knca bizi bu greve davet eder.

O vakit sevine sevine vatanmz korumak iin askerlie gitmeliyiz.

Asker olmamaya almak, hem kendine, hem btn
milletine, vatanna ihanet etmektir. Byle adamlarn Trklkle alakas yoktur. Onlar, hain, vatansz kimselerdir.
Asker, yalnz sava zamannda lazm deildir. Bar zamannda da devletin ihtiyat ordusu bulunmaldr. Baz fesatlar belki bir isyan karrlar, bir dmanmz belki birden bir hcum eder. Ordu toplanncaya kadar bunlara kar
eldeki ihtiyat askerle vatan savunmak lazm. te onun iin
hkmetimiz, bar zamannda kudreti olan her namuslu
Trk on sekiz yan bitirince askerlie arr. Belirli bir
iire ona talim gsterir. Asl askerlie hazrlar. Sresini bitiren tekrar iinin bana dner. Onlarn yerine bakalar gelir. Bylece daimi bir ordumuz bulunur. Askerlie hazrlk,
bundan da evvel liselerde balar. renci, okulda asker talimleri grr. Bunlara dikkat edersek, bir sava olunca askerlie hazr, talimleri, nizamlar bilir bir halde dman
karsna karz.

77

Trk Vatannn Geirdii Tehlikeler

Bir Milletin Kendini Korumas
Milli ve Hayati Bir Grevdir

ocuklarm, Trk vatan pek byk tehlikeler geirmitir. Tarihte okuduumuz, kitabmzn ba taraflarnda sylediim Cihan Harbi'ndeki malubiyet, felaketlerimizin en
byklerindendir.
Atekeste bizi aldatan dmanlarmz, askerlerimizi dattmz, silahlarmz teslim ettiimiz bir dakikada drt
taraftan stmze saldrdlar. imizdeki vatansz hainler de
onlarla bir oldu. Yllarca zalim padiahlarn idaresi altnda
inleyen, birok kara gnler gren Trk'e bu, ok ar geldi.
Hain Padiah'n hain hkmeti, Damat Ferit denilen adam
ve arkadalar dmanlarmzn bar artlarn kabul ettiler.
Bu artlarla dmanlarmz vatanmz aralarnda paylayorlard. Trkn bamszl zorla elinden alnyordu.
te byle bir zamanda milletimiz ayaklanmasayd ve
Gazi Paa'mz milletin bana gemeseydi, bugn sizinle
bunlar okuyabilir iniydik, karnzda sizin yznze glen
bu anl bayrak, bu mbarek ay yldz kalr myd?
"Malup olmak, felakete uramak, milletlere bir derstir" derler. te Trk de artk anlad ki, gcnden baka hiI 13

bir eye gvenmemeli, kendisinden baka kimseden medet

ummamal!
Dmanlara kar daima bir milletin kendini ve vatann
korumaya ve savunmaya hazr bulunmas byk bir bor,
kutsal bir grevdir. Bamsz bir devleti olmayan millet,
esirdir. Millet, bireylerin topluluudur. Millet esir olunca,
birey de esir olur.
Bamszlmz ve kendimizi korumak, askerlikle
olur. Askerlie hepimiz byk bir nem vermeli ve hkmetimiz arnca gitmeli, vatanmz korumaya hazr bulunmalyz.

9
TRKYE'DE DARE
(ller)

Toplulukta birtakm nizamlar, kurallar lazmdr. Bizi bu

nizamlara, kurallara uygun olarak idare edecek kimselere
de lzum var. Mesela okulumuzda retmenlerimiz, mdrmz, bizi Maarif Kanunu'na gre idare ediyor, okutuyor, terbiye ediyorlar. Bunlar bamzda olmasalar, bu okul
bulunamazd. nk aramzda karklk, dzensizlik ba
gsterirdi. Snfmzda da bir temsilcimiz var. dare ile o
konuuyor. stediimiz eyleri sylyor. darenin emirlerini bize getiriyor. Temsilcimiz olmasayd yine bu dzen bulunamazd.
Okulumuzda bizi mdr ve retmenlerimiz idare ediyor. Evde en byk idareci beybabamz, sonra annemiz.
Her yerde insanlar byle aralarndan kendilerini idare etmek iin adamlar ayrmlar.
Bir evin idaresi, bir okulun idaresi lazm olduu gibi,
bir ehrin, bir lkenin idaresi de lazm. Milletimizi hkmet, ehirlerimizi hkmetin tayin ettii valiler idare ediyor. dare, kk yerlerde kolay, byk yerlerde daha zor79

I 13

dur, daha byk ve daha ok memurlar lazmdr. Bir snfn idaresiyle, bir okulun idaresi bir deildir; bir milletin
idaresiyle bir ehrin idaresi arasnda byk farklar vardr.
te onun iin hkmetimizin iileriyle uraan bir ubesi, iileri bakanl; yurdumuzu, bucak, ile, il diye e
ayrmtr. Kylleri, setikleri muhtarlar, ihtiyar meclisleri idare eder. Birka ky, bir bucaktr. Bu kylerin en by "bucak merkezi"dir. Burada iileri bakanl tarafndan tayin edilen "bucak mdr" oturur. O kyn ihtiyar
meclisiyle beraber bucandaki kyleri idare eder.
Birka bucak da bir "ile"dir. lede kaymakam vardr.
Bu, bucak mdrnden byktr. lesindeki bucak mdrlerine emir yollar. Hkmetin kanunlarna gre ileyi
idare eder. Kaymakam byke bir kasabada oturur. Oras
"ile merkezi"dir.
Birka ile de bir "il"dir. lde en byk mlkiye memuru "vali"dir. Valinin oturduu ehir "il merkezi"dir. Vali,
memur olduu ildeki ileleri, bucaklar, kaymakamlar ve
bucak mdrleriyle idare eder. Snflar retmenlerimiz
idare ediyor, btn okulu ve retmenlerimizi mdr bey,
ehrimizdeki btn okullar da eitim mdr idare ediyor.
imdi snfmza bir bucak dersek, adeta retmenimiz bucak mdr, okulumuz bir ile, mdrmz ile kaymakam, btn okullar il, eitim mdr de validir. imdi sizinle ilin nasl idare edildiini anlayalm:

lde her bakanln bir memuru vardr. Defterdar, Maliye Bakanlnn memurudur; vergilere bakar. Bayndrlk
m h e n d i s i , Bayndrlk Bakanl'nn memurudur; yollarn,
kprlerin yaplmasna bakar. Askerlik ubesi bakan, Milli Savunma Bakanl'nn memurudur; asker ilerine bakar.
Eitim mdr, Eitim Bakanl'nn memurudur; eitim
ilerine, okullara bakar. Ticaret ve ziraat mdrleri, Ticaret
ve Ziraat Bakanl'nn memurlardr; ildeki ticaret, ziraat
ilerine, ormanlara bakarlar. Salk mdr, Salk Bakanl'nn mdrdr; salk ilerine bakar; stma, iek gibi
hastalklarla urar. ldeki hkimler, mahkeme yeleri de
Adalet Bakanl'nn memurlardr. Bunlardan baka ilin
emniyetine bakmak iin polis mdr, jandarma komutan
vardr. Bunlarn maiyetinde birok memurlar bulunur, ilerini bu memurlarla grrler. Vali de hepsinin ilerini iyi
yapmalarna dikkat eder.

Vali, ileri Bakanl'nn tayini ve bakanlar kurulunun

kararyla grevine balar. lin temsilcisidir. Memur olduu
ilde devletin kanunlarn uygular, ilin ilerlemesine gayret
eder.

80

81

l Btesi
llerde zel dare, Genel Meclisler

Vali vesair memurlarn ou baka yerlerden gelme insanlardr. Bunlar idare memurlardr. Halbuki bir yerin nelere muhta olduunu asl orada yaayanlar bilir. Onun iin ilelerdeki ikinci semenlerle belediye meclisi yeleri toplanp ile halkndan on iki bin be yz erkee bir ye seerler.
Nfusu bundan az olan ilelerden de yine bir ye seilir.
Seilen yeler ile gidip bir araya toplanrlar. Vali bunlara bakan olur. Bir meclis kurarlar. Bu meclise "il genel
meclisi" derler. Genel meclis yeleri, ilde yaplacak ileri
valiye syler, ilin ihtiyalarn anlatrlar.
Genel meclise ye seilebilecekler, milletvekili olabilecek kimselerdir. Yani yabanc devlet uyruundan olmayan,
yabanc hizmetinde bulunmayan, otuz yan bitirmi,
Trke okuryazar ve btn medeni haklarna sahip Trklerdir. Bundan baka askerler, memurlar, milletvekilleri, hkimler bu ile uraamayacandan; ilin baz ilerini, mesela yollarn yaptrmak iin ille ticarete girien kimselerin de
kendi karlarn gzetecekleri ihtimali olduundan, milletvekilleri, hkimler, memur ve asker olanlar, ille ticaret iine girimi bulunanlar, bu meclise ye seilemezler. Genel
82

meclis yelerini il halk seiyor demektir. Geen sene grdk ki, ikinci semenleri ve belediye meclisini seen, btn
il halkdr. l halknn emniyet edip ve sevip setii ikinci
semenlerle belediye yeleri de bu meclis yelerini seiyor.
Genel meclis yeleri, drt sene sreyle seilirler. nk
bunlar belediye yeleri ve ikinci semenler seiyor. Halbuki bunlarn hizmet sreleri drt senedir. Setikleri genel
meclis yelerinin de drt sene sonra deimesi lazmdr.
Genel meclis yeleri, il merkezinde vali ile beraber krk
gn toplanr. Krk gnden sonra aralarndan her biri ayr
ayr ileden olmak zere drt kii seip dalrlar. Bu drt
kiinin topluluuna "il daimi encmeni" denir.
l genel meclisi ve encmeninin grevi, valiye yaplacak eyleri, ilin ihtiyalarn sylemek, ilin zel idaresine
bakmaktr.
lin zel idaresi, yollarn yapmak, kyden kye, kasabadan kasabaya yaplm olan yollar tamir ettirmek (il ve
kasabann iindeki yollar tamir etmek, yeniden yol yapmak ve bataklklar kurutmak, belediyenin, kylerde muhtar ve ihtiyar meclisinin ve kylnn grevidir), bataklklar kurutmak, nakil aralar, tramvaylar, otobsler getirtmek, sergiler amak, su getirmek, rnek iftlikleri, rnek
tarlalar yapmak, ziraatn, ticaretin ilerlemesine almak,
ormanlar korumak, ilkrenimi genel bir hale getirmek,
ilkokul retmenlerinin kanuna gre maalarn verdirmek, okullar yapmak, okullar tamir ettirmek vesairedir.
Bu ilere kar zel idare, ilkrenim ve yol vergilerini
alr; baz vergilerden de hissesi vardr. Bundan baka ilin
akar, dkknlar vardr ki, bunlar da kiraya verir. te genel meclis, bu ileri idare eder. Byle yaplmasna bakar.
I 13

10
TRKYE'DE YABANCILAR
(Trkiye'deki Yabanclarn Resmi Temsilcileri, Grevleri,
Yabanc Memleketlerdeki Trkler,
Trkiye'nin Yabanc Memleketlerde Resmi Temsilcileri)

Her medeni millet, dier medeni milletlerle ilikide bulunur. Alveri eder. Baka memleketlerde irketler yapar.
Trkiye'de de byle ticaretle uraan ya da memleketimizi grmeye, gezmeye gelen yabanclar vardr.
Hr ve bamsz milletler birbiriyle eittir. Birinin brnden fazla hakk yoktur. Hibir devlet baka devletlerin
iilerine, haklarna karamaz. Byle olduu halde, padiahlk devrinde yabanc devletler Trkiye yi kendilerinden
aa grrler ve Trkiye'ye pek az hak verirlerdi.
Memleketimizde oturan, alan yabanclarn, yabanc
ayrcalklar (kapitlasyonlar) denilen ayrcalklar vard.
Yabanclar, memleketimizde yaadklar, memleketimizde alp kazandklar halde devletimize vergi vermezlerdi.
Bu ekilde onlar, vergi veren bizim tccarmzdan, sanatlarmzdan daha ziyade zengin olurlard. Sulu bir yabancy mahkemelerimizde yarglayamaz, hapishanelerimizde
85

hapsedemez, tutuklayamazdk. Her devlet, kendi sahillerindeki iskelelerde kendi milletinin mal olan vapurlar ilettii, baka devletlerin vapurlarn iletmedii halde, bizde bu
hak yoktu. Gmrk vergisini istediimiz dereceye karamazdk. Daha buna benzer birok ayrcalklar vard.
Onlar memleketimizde srtmzdan geindikleri halde,
bizden daha ziyade zengin olurlar, bizden daha iyi yaarlard.
stiklal Harbinde dmanlarmza galip gelince Trk gcn hepsi anlad. Bu ayrcalklar kaldrdk. Onlar da bunu
kabul etmeye mecbur oldular.
Artk Trkiye Cumhuriyeti arazisinde hibir yabancnn
bizden fazla bir hakk, bir ayrcal yoktur. Sulularn tutar, yarglar, hapsedebiliriz.
Gmrk vergisini istediimiz gibi koyarz. Yabanc devlet uyruu yalnz milletimize ait olan yol vergisi, retim
vergisi gibi vergileri vermezler.
nk yol vergisi, milletimize, vatanmza aittir. Halbuki yabanclar bizim vatandamz deildir. retim vergisi
de hkmetimizin milletin yavrularn okutmasna karlk
alnan vergidir. Halbuki yabanc ocuklar bizim okullarmzda okuyamazlar. Ancak byk okullarda hkmetin izniyle okuyabilirler.
Yabanclar devlet memuru olamazlar, devletimizin iine
karamazlar, asker olamazlar. nk bunlar, yalnz milletimize zgdr. Bunlardan baka btn vergileri verirler.
Yabanc milletlerin Trkiye'de birer temsilcileri vardr.
Bunlara "eli" denir. Elilerin grevi, uyruunun kendilerine ait ilerine bakmak ve kendi devletleriyle devletimiz
arasndaki ilikileri dzeltmektir. Eliler, kendi devletle-

rinden resmi ktla gelirler. Ktlarn cumhurbakanmza verirler. Sonra grevlerine balarlar.
Bizim memleketimizde yabanclar olduu gibi, yabanc
memleketlerinde de ticaretle, okumakla uraan Trkler
vardr. Bu kardelerimizin bize ait ileri olur; askerlikleri
gelir, vergilerini vermeleri lazmdr. lerine bakmak iin
bizim de o devletlerde temsilcilerimiz, yani elilerimiz
vardr. Elilerimizi cumhurbakan tayin eder, gnderir.
Hem oradaki Trklerin ilerine hem de devletimizle o devletin ilikilerine bakarlar.

101
86

11
TRKYE'DE TOPLUMSAL FAALYET
HKMET TEKLATINA YARDIMCI
HALK TEKLATI

Bizim zenginlerimiz de byle hayrl iler yapmal, byle hayrl dernekler bizde de oalmaldr. nk zenginler, paralarn milletten kazanyorlar. Millete yardma borludurlar.
Milletimiz artk uyanmtr. Byle dernekler bizde de
gnden gne oalyor.
imdi bizdeki hkmete yardmc dernekleri birer birer
grelim:

Trkiye'de hkmetin birok grevleri olduunu, bunlar yapmak iin paraya muhta bulunduunu, bunun iin
de halktan vergiler aldn sylemitik. Hkmet, grevlerini kendi bana yapmaya kalkarsa halktan pek ok vergi almas lazmdr. Bu da halka zarar verir. Hkmete, milletin zenginlerinin yardm lazm. te bunun iin medeni
memleketlerde birok yardmc dernekler kurulmutur. Bu
derneklerin her biri hkmete bir ynden yardm eder. Kimisi fakir ocuklara bakar, kimisi isizlere i bulur, kimisi
hastaneler yapar, kimisi halk okutur, okullar aar.
Her dernein faal, yani i gren yeleri vardr ki, bunlar
dernei idare ederler. Dier yeler, yalnz ayda ya da senede verecekleri ba verir. Dernee yardm ederler.
Derneklerin yapt bu ii bir zengin adam da yapabilir.
Avrupa'da ok defa zenginin biri bir okul aar, bir hastane
idare eder, hkmete birka uak alr ya da vefatndan sonra malnn bir ksmnn millete verilmesini, bu mal ile fakir
ocuklara baklmasn vasiyet eder.
101
88

ndr. Okullu ocuklar, Kzlay'n iek eklindeki rozetini halka datr, ba toplarlar. Kzlay'a rozet datmak,
ba vermek, ye olmak grevimizdir. Bu grevimizi yapmalyz ki, Kzlay'n yardmn istemeye hakkmz olsun!
Kzlay

Kzlay: Bu dernek, sava zamanlarnda orduda cretsiz

olarak hizmet eder; seyyar hastaneler kurar; yarallara bakar.
Bar zamannda da malul gazilerimize, yani savata
kolunu bacan kaybetmi, sakatlanm yarm ehitlere i
bulur, yardm eder. Okullardaki fakir ocuklara gda verir.

Memurlarmzn ve halkmzn pek ou bu demekte

yedir. Bu ileri yelerinin verdii para ve milletten toplad ba ile grr. Memleketimizin her tarafnda ubesi
vardr. Her eker bayramnn ilk gn Kzlay'n iek g90

91

ocuk Esirgeme Kurumu, Trk Hava Kurumu

Trk Hava Kurumu: Bu demek de pek lazm bir dernektir. Her tarafta ubeleri vardr. Her vatansever Trk, bu dernee kazancndan bir ksmn verir. Cihan Harbi bize gsterdi ki, uaklarn nemi pek byktr.
Uaklar, savan kazanlmasnda nemli bir sebeptir.
Hava sava, en nemli savatr. Bizim de birok uamz
bulunmaldr. Bu ii yalnz hkmete brakmamz doru
deildir.

ocuk Esirgeme Kurumu: Bu dernek, yalnz kk,

kimsesiz ocuklara bakar. Onlar doyurur, besler, okullara
yerletirir.

Trkiye gklerinde anl Trk uaklar.

ocuk Esirgeme Kurumu nun yavrularmza gda vermesi.

ocuk Esirgeme Kurumunun bir de "St Damlas" ismindeki ubesi vardr ki, yalnz memedeki kimsesiz ocuklara bakar. Bu hayrl dernek de yelerinin verdii para
ile ve rozetler datarak toplad ba ile idare olur.

93

te Trk Hava Kurumu, bu hususta hkmete yardm

eder. Milletten toplad ba ile ordumuza uaklar alr.
Uaklar idare edecek kudretli pilotlar yetitirmek iin bir
de okul amtr. Bundan baka Avrupa'ya renci gnderir.
Hem dernee, hem millete bir fayda olmak iin piyango da
karyor.

I 13

Trk Ocaklarnda topluluk salonlar vardr. Genler toplanp grrler. Ocak, halka konferanslar verir. Milleti
uyandrmaya alr. Trk Yurdu dergisini hl karyor.

Trk Ocaklar
Hayrl Dernekler, Birlikler

Yavrularm, biz imdi vnle "Trkz" diyoruz. Yurdumuz Trkiye, devletimiz "Trkiye Cumhuriyetedir.
Kendimiz de Trkz.
Halbuki padiahlk zamanlarnda Trk olduumuzu syleyemezdik. Mbarek "Trk" kelimesi bir kimseye hakaret
makamnda kullanlyordu. Pek tuhaf bir ismimiz vard; bamzda tadmz belalarn, Osmanoullarnm adn tar,
"Osmanlyz" demek mecburiyetinde bulunurduk.
te byle bir devirde, stanbul'da dar bir mahalle kesinde vatansever birka Trk, kck bir evde "Trk Oca" adnda bir dernek kurdular. Bu dernek, pek byk bir sknt iinde almaya, millete Trkln tantmaya, "biz
Trkz ve Trk pek byk ve anl bir millettir" diye barmaya, Trk Yurdu isminde bir dergi karmaya, halka konferanslar vermeye balad.
te ocuklar, diyebiliriz ki, Trklk nuru bu ocakta
alevlendi, Trklk gnei bu ocakta parlad.
imdi Trk Ocann merkezi Ankara'dadr. Memleketimizin her yerinde ubeleri vardr. Halkn ounluu, aydnlarn hemen hepsi bu ocakta yedir.
95

eitli Birlikler, Hizmetleri: Birliklere gelince, bunlar da

meslek sahiplerinin kendilerine ait demekleridir. Bizde retmenlerin, ressam, heykeltra, mimar gibi gzel sanatlar
yelerinin, esnaflarn, niversite rencilerinin, yksekokullar rencilerinin birlikleri vardr.
Birlikler kendi mesleklerini ileri gtrmeye alrlar.
Mesleklerindeki kimseleri korurlar. Kendilerine zel dergiler karrlar. O meslek, birliklerin yardmyla ilerler.

I 13

u halde her insan, iinde yaad topluma faydal olmak, ondan grd iyilikleri demek, milletine, vatanna,
ailesine ve nihayet kendine yardm edebilmek iin almal, bir meslee, bir sanata girmelidir.
12
TRKYE'DE ALIMAYAN, SZ NSANLAR
SZLERN TOPLUMA ZARARLARI

Toplum iinde herkes bir i yapyor. Yaamak, milletini

ykseltmek iin herkesin almas lazm.
almaya ihtiyac olmayan zenginler bile bir sanat, bir
meslek bularak ya da paralaryla ticaret ederek yaamal,
hazr paralaryla geinmemelidir. nk toplum iinde yayor. Bakalarndan birok iyilikler gryor. Yedii, itii,
giydii eylerde birok vatandalarnn hakk var. Onun da
bu haklar karsnda grevlerini yapmas, ondan da vatandalarnn yararlanmas lazmdr. Sonra o zengin lnce
paras evladna kalacak. Yaadka hkmete vergi verecek. Halbuki hazr para gitgide eksilir. Nihayet tkenir.
Atalarmz "hazra da dayanmaz" demilerdir. almal,
parasn artrmal ki, hem kendisi rahat yaasn, hem lnce serveti evladna kalsn, hem de onu rahat yaatan, ona
bu paray kazandran hkmete daha fazla vergi vererek
daha fazla faydas dokunsun...
siz adamlar, zengin bile olsalar, kendilerine, ailelerine, vatanlarna, milletlerine zarar verirler.

97

I 13

alamayan Dknler, Bunlar Korumak

sizlerin bir ksm da vardr ki, alamadklarndan i

yapamazlar. Hasta, sakat kimselerdir. Kimisi anadan sakat
domutur, kimisi sonradan bir kazaya uramtr. Kimisi
de yurdumuzu korurken bir uzvunu kaybetmi yarm ehitlerdir.
Bunlarla hi megul olmayacak, bunlar sokaklarda srndrecek miyiz? O vakit, kendi milletimize kar merhametsiz, insanla kar duygusuz olduumuzu gstermi
olmaz myz?
Bunlar bizden yardm, merhamet bekliyor. Bir kere dnelim: Onlarn yerinde biz olsa idik halimiz ne olurdu?..
u halde milletimizin dknlerini korumak, hem milli
hem insani grevimizdir.
Her millette byle dknler bulunur. Medeni milletler,
bunlar korurlar. Dknlklerini hatrlarna getirtmezler.
Fakirliklerini unuttururlar. Birok hayrl dernekler vardr
ki, byle dknlerin alabileceklerine hafif hizmetler
bulur, alamayanlarn besler. Bu derneklerin birok yesi vardr. Hepsinin verdii czi bir para birleince nemli
bir toplam tutar. "Birlikte kuvvet vardr" ocuklar!..
Bundan baka medeni milletlerde hkmet, belediyeler,
zenginler, bunlara daima yardm eder. Zengin adamlar kim99

sesiz dknlere balar verir; hastaneler, ocuklarna

okullar aar; lrken mallarnn bir ksmn bunlara vasiyet
ederler. Esnaflarn, amelenin sakat olunca kendilerine,
lnce ailelerine yardm edecek demekleri vardr.
Biz de medeni bir milletiz. Bunlar bizim de grevimizdir. Elbette bizde de byle zenginler kacaktr.
Hkmetimizin "Darlaceze" denilen bir kurumu vardr
ki, buras byle dknlerin evidir. Bunlar oraya toplarlar.
yapabileceklerine i grdrrler; kumalar dokuturlar;
fanilalar, oraplar, ayakkablar yaptrrlar. Orada kimsesiz,
fakir ocuklar sanat renir. Darlacezede hemen her sanatn ubesi vardr.
Bunlarn yaptklar eyler satlp, parasyla kurum idare
edilir. alamayacak derecede dkn olanlar da orada almadan istirahatla yaarlar.
Malul gazilerimizin, yarm ehitlerimizin de kendilerine
zg dernekleri vardr. Bu demek onlara hafif iler bulur.
steklerini hkmetimize syler. Hkmet de vatan iin sakatlanan bu fedakr kardelerimize yardm eder.
Her ehrin, kasabann belediyesi de byle dknlere
yardmlarda bulunur. Yolda kalan sefilleri memleketlerine
yollar. A kalanlar otellerde, hanlarda parasz olarak misafir eder. Byle dknleri sokaklarda dilendirmemek, milletimizi yabanclara bakmsz, sakat gstermemek lazmdr.
Buna karlk da, i yapamayacak kadar dkn olmayanlar, bakalarnn kesesinden geinmek kklnde
bulunmamaldr. Bylelerini hkmetin i grmeye mecbur etmesi lazmdr.

I 13

SITMA, MLLETMZN ALIMASINI AZALTAN

BR DMANDIR
HEPMZ SITMA MCADELESNDE
BULUNMALIYIZ

Milletimizin ilerlemesi iin her bireyin almas lazm.

almak iin de hasta olmamak, salam ve kuvvetli bulunmak gerekir.
Evvelce milletimize hi baklmamtr. Yer yer bataklklar stmay oaltm, milletimizi zayf drmtr.

mayan yerlerde sivrisinek yoktur. te onun iin Cumhuriyet hkmetimiz milleti bu hastalktan kurtarmaya karar
vermi ve bataklklar kurutmaya balamtr. llerdeki salk mdrlerinin, ilelerdeki hkmet doktorlarnn en birinci grevi stmal halk parasz kinin, slfat datarak,
slfat rngalar yaparak iyi etmek, memleketten tamamyla stmay kaldrmak iin bataklklar kurutmaktr. Arklar alp sular akttrlarak, su kenarlarna st, kavak gibi suyu eken aalar dikilerek ve ok bataklk ve sivrisinekli yerlere gaz dklerek sivrisinekler ldrlr. Bataklklar kurutulur.
Fakat her grevde olduu gibi bunda da hkmetimize
yardm etmemiz lazmdr. Kyl, kasabal, ehirli halk. hkmetin gsterecei yerlerde nbetle arklar amal, aalar oaltmaldr.
En byk grevimiz, stma balamak, hastalklar frkle iyi etmek gibi arlatanlklara kalkan cahil ve kar
dkn adamlar dinlemeyip, hkmete haber vermek ve
stmaya tutulunca hemen doktora gitmek, yalnz onun verdii ilalar kullanmaktr.

Biliyorsunuz ki ocuklar, stma mikrobunu sivrisinekler

nakleder. Sivrisinekler de bataklklardan olur. Batakl ol100

101

ocuklar, ikiyi sakn imeyin!

Sizdedir midi, vatan annenin...
ki ve Sarho
Muallim Abdlbaki
Gzleri kanlanm, elleri titrer,
Sendeler, yklr, rpnr, kalkar.
imdi alyorken imdi glmser,
Salverir her yere bo kahkahalar.
*

Kuvveti, namusu, duygusu lm,

Gznde dumandr: dn, bugn, yarn.
Yannda alyor, boynu bklm,
Bir babasz yetim, bir yoksul kadn.
*

Bu adam hasta m, yok mu vatan?..

Hayr yavrum hayr... O bir canidir.
Zehirli dima, zehirli kan,
Her gn biraz daha hayat erir.
*

Elinde bir koca kara ie var,

inde mrn zehirleyen su.

103 I 13

ki Tehlikesi
ki de Mthi Bir Dmanmzdr.
Nfusumuzu oaltmal, Salmz Korumalyz.

Stma gibi mthi bir dmanmz daha var; o da ikidir.

Salk mzesini gezdiimiz vakit iki kullanan adamla kullanmayan adamn midesini, cierlerini, kalbini grdnz.
ki, insann kuvvetini, akln azaltr. Saln bozar.
Ahan adam, i gremez. Siz hi sarho grdnz m ocuklar?
Bunlar ne dediini bilir, ne yaptn... Gzler dnm,
vcut bir yandan bir yana sallanr. Yryemez, dnemez; dnya gznn nnde duman gibidir. Her ey dner,
oynar. Beyni tamamyla bozulmutur. Sonra en olmayacak
eyden kzar. Dncesi olmadndan, en kk ey iin
elinden cinayetler kabilir. Hapishanede yatanlarn, vcudunu rtenlerin byk bir ksm oraya iki yznden girmitir. ki, hayatn, medeniyetin, parann dmandr. ki
ien adamn gzne oluu ocuu, vatan, milleti grnmez. Zaten onun dnyadan haberi yoktur ki...
Peki, bu uursuz eyi ienler niin iiyorlar? Almak ok
kt eydir ocuklar. O zavalllarn kendilerine sorsanz, ikiden ikyet, ikiye lanet ederler. Fakat brakamazlar.
105 I 13

Sigara ienler niin iiyor? Bu hem paralarna, hem hayatlarna dmanlk deil mi?
Fakat bu zavalllar, sizin yanzda iken ya da biraz daha byynce kt arkada szne uyup imeye balamlar, sonra da almlardr. Bu almak yznden hem kendi hayatlarna, hem ailelerine, hem vatanlarna ve milletlerine ktlk ediyorlar. nk millet bir kiiyi, bir kiinin
almasn kaybediyor ve millet iinde bir aile sefil oluyor, srnyor.
ki ienlerin ktl nesillerine kadar srer. nk
bir sarhoun ocuu, daima hastalkl ve clz olur.
ocuklar, byynce bu uursuz eyi sakn imeyin!..
kiden, vatan dman Yunandan nefret eder gibi nefret
edin. nk bu hain, size Yunandan ziyade dmandr. Yunana kar gcmzle, kuvvetimizle kendimizi savunuruz.
Halbuki iki, bizi iimizden kemirir, mahveder. Bizde korunacak hal brakmaz.
Size iki teklif edenlerle konumayn. nk ikinin ilk
kadehi ile namusumuzu, ahlakmz ykmaya balarz. ki
imek, vatana dmanlktr.
Milletimiz stmann ktln anlad gibi, ikinin
ktln de anlamtr. Stma ile mcadeleye giritii
gibi iki ile de mcadeleye girimitir.

Yeilay

Yeilay: te bu dernek, iki ile mcadele eder. Merkezi

stanbul'dadr. Faal yeleri "Yeilay" isminde bir dergi karr, halka ikinin ktln anlatr. Trk Oca'nda konferanslar verir.

ocuklukta ahlaksz
ve terbiyesiz

Genlikte ayya

htiyarlkta sefil

Sarholuk ve Sonu
Vatann, milletini seven Trkler bu dernee ye olmutur. yelerinin balaryla i grr. Baka memleketlerde
de byle iki dman cemiyetler var. Hele Amerikallar,
memleketlerine hi iki sokmuyorlar. Yeilay'n bu cemiyetlerle de ilikisi vardr.
106

14
HALKIMIZI AYDINLATAN KURUMLAR:
BASIN, GAZETELER, DERGLER, KTAPLAR

Cevat, sabahleyin erkenden gzn aar amaz sokaktan bir ses iitti. Bir adam:
-Vakit, Cumhuriyet, Milliyet, kdam, diye baryordu.
Yanndaki odadan babasnn sesini duydu:
-Gazeteleri aldnz m?
Mini mini ahretlik kz kck terliklerini srte srte kapya indi. Cevat oktan yatandan kalkmt. Elini
yzn ykadktan sonra odaya kotu. Babasnn iki eliyle
tutarak okuduu araf kadar byk gazeteyi seyre dald.
te ba sayfada iri harflerle bir haber:
"Romanya niversitelileri ehrimize geldi". Daha altnda:
"Byk Millet Meclisi Bakan Kzm Paa Hazretleri
dn stanbul'u terif ettiler"; altnda da birok resimler...
te zmir'den stanbul'a gelen uaklarn resmi...
Gazetenin ikinci sayfas ald. Burada daha kk harflerle: "Edirnekap'ya tramvay yaplyor"
"Ekmein okkasna on para zam yapld"
Cevat artk dayanamad. Babasna:
-Baba, dedi. Bu ne? Her sabah alyorsunuz. Yazk deil
mi be kuruunuza. Bundan ne kazanyorsunuz ki?
108

Babas cevap verdi:

-ocuum, artk bunlar renecek bir yaa geldin.
imdi iyi dinle! u bir dakika iinde dnyada neler oluyor,
neler bitiyor? Bir tarafta iki hkmet arasnda sava kyor. Pilotlar koca denizleri korkusuz geiyor. Daha neler
neler... nsan bunlar renemeyecek olursa bir krden ne
fark kalr?..
Bak, her akam sen bana daylarn, amcalarn soruyorsun. Onlardan haber istiyorsun. Sen onlar ne kadar merak
ediyorsan, medeni bir insan da btn dnya haberlerini ylece merak etmez mi? Milletimizin baka milletlerle ilikisini okumadn m? nsan, milli kar iin bu ilikileri anlamak istemez mi? te okudun ki, ekmein okkasna on
para zam etmiler. O halde ekmekiye on para daha fazla
vermek lazm...
Bir milletin gazeteleri yalnz btn dnyann haberlerini
okuyucularna yetitirmezler. Daha birok grevleri vardr.
Mesela, gazeteciler halkn muhta olduu eyleri yazarlar. Hkmetin o ileri yapmasna sebep olurlar. Faydal
yazlarla milletin gzn aarlar. Sen bu kadar fayday az
m zannediyorsun?
Sonra her memlekette gzel gzel iirlerle, hikyelerle,
makalelerle dolu birok dergiler kar. Sonra doktorlarn,
eczaclarn, elektrikilerin, retmenlerin kendilerine,
mesleklerine zg dergileri vardr. lelerde, illerde de hkmetin bir resmi gazetesi bulunur.
Hele ocuklarn ssl, renkli, resimli yle gzel dergileri vardr ki... Bunlar sen zaten bilirsin. Her hafta aldn
resimli dergi gibi pek seversin deil mi?

101

Tiyatro, Sinema, Konser, Konferans

Avrupa'ya gidenler, hemen her ehirde byk, ssl tiyatro binalarnn en geni meydanlara kurulduunu grrler, geceleri elektrikler iinde prl prl yanan bu binalara
girip kann haddi hesab yoktur. Halk, tiyatrolarn kaplarnda kum gibi kaynar durur.

Medeni Trkiye'de
Bir konferans salonu

Bir tiyatronun ii

Ne yazk ki, bizim byle ssl ve byk tiyatro binalarmz yok... Avrupa'nn en kk ehrinde bile belediye,
111

halktan toplad paralarla yollar, kprleri, su tesisatn

yaparken tiyatrolar da unutmaz. Acaba Avrupallar tiyatroya niin nem veriyorlar?
Bunu anlamak iin evvela pek mehur olan u cmlenin
anlamn kavrayalm:
"Tiyatro, insan terbiye eder." Gazetelerde grdnz,
baz kimselerden iittiiniz bu cmlenin anlam nedir?
imdi iyice dinleyin:
Medeni milletler ve hkmetler, yeterli derecede renim grmeyen kimselerin bilgisini artrmak iin elden geleni yaparlar. Tabii krk, krk be yana gelen adamlar bilgisi geni deil diye tekrar okula sokmak doru deildir. O
halde ne yapmal?
Bu kadar yal bal, oluk ocuk sahibi kimselerin bilgisini geniletmek ne kadar iyi ise onlar iinden gcnden
alkoymak da o kadar ktdr.
Bunu dnen milletler, hem byle adamlarn iine gcne mni olmamak, hem onlara bilgi vermek dncesiyle byle byk ilere giriiyorlar. Memleketlerinde tiyatrolar, ktphaneler, konferans salonlar yapyorlar.
Tiyatrolara giden halk, orada bilmedii birok eyleri
reniyor. Dnyann en byk yazarlarnn yazd mehur
eserleri gryor. Onlardan hisse alyor. Hem bilgisi geniliyor, hem de ahlak salamlayor. Bizim de byk ehirlerimizde byle tiyatrolar var.
Bilmem Darlbedai 1 adn iittiniz mi?
te Darlbedai, bizi terbiye eden, elendiren bir tiyatrodur. Darlbedai'yi belediye himaye eder. Btn millet yararlansn diye Darlbedai belirli zamanlarda seyahatler yapar.
1 stanbul ehir Tiyatrosu. (Kaynak Yaynlarnn notu.)

112

Baz memleketlerde az para kazanan amelelere zg bedava tiyatrolar vardr. Byle bedava tiyatrolarn masrafn
hkmet verir. zellikle Rusya'da, Almanya'da bu cinsten
birok halk tiyatrolar almtr.
Sinemalara gelince, her memlekette ocuklar ve bykler iin ayr ayr sinemalar vardr. Byklerin gittikleri sinemalara ocuklar gidemezler. ocuk sinemalar ok faydaldr. ocuklarn derslerine ait birok faydal bilgileri elenceli bir tarzda gsterir.
ocuklar tarih dersine ait bir vakay sinemada grdkleri zaman artk onu hi unutmazlar. Bizde de byleleri olsa ne kadar iyi deil mi?
Mesela gzbebeimiz Gazi Paa'mzn yaratt byk
milli mcadeleyi gzelce gsteren filmler* yaplsa, her ilkokulun kck sinema salonunda gsterilse ne kadar iyi
olurdu.
Corafyaya ait birok bahisleri de sinemada renmek
mmkndr. Bilmediimiz memleketleri, oralarda yaayan
adamlar, dalar, demiryollarn, maden kuyularn beyaz
perdede seyretmek ne kadar hotur. Avrupa'da her memlekette byle ocuk sinemalar var. Bizde de yaknda yaplacak. Biz de her medeni ocuk gibi fenden yararlanarak
derslerimizi daha iyi reneceiz.
Yine halkn mzik ihtiyacn dnerek baz memleketlerde halka konserler veriliyor.
Bu konserlerde herkes para vermeden en byk mzik
statlarnn eserlerini dinleyerek zevk buluyor.
Ktphaneler geceli gndzl faaliyette... leri tklm
tklm kitap dolu... Geni masalarn etrafnda gen, ihtiyar
birok kimse kitap okuyor.
* Film, sinema eridi demektir.

I 13

Hele konferans salonlar... Bir ehrin tam ortasnda, byk ve geni bir bina, bir kede yksek bir krs, nnde
birok sralar...
Memleketin en byk adamlar, niversite hocalar bu
krsde halka faydal konferanslar verirler. Yani halkn anlayabilecei bir dille en etin meseleleri anlatrlar. Bu ekilde halkn gzn am olurlar.
Byle konferanslara herkes gelebilir. Tatil gnlerinde, i
vakitlerinden sonra yaplan bu toplanmalara amele, okullu,
memur, asker herkes gelip bilgisini artrr.
Bizde de niversitede, Trk Ocaklarnda byle faydal
konferanslar dzenleniyor. Halk bunlardan ok fayda gryor.

114

Evvelden saray ve saray memurlar, halkn bana bela

olmulard. Milletin ne istediini, ne ihtiyalar olduunu
soran yoktu.
Fakat bandaki tal eytanlar atan, can evine kurulan,
Trk kanyla beslenen taht paralayan Trk, yalnz bunlardan kurtulmakla kalmad. Dmanlarn ezdi. Yurdunu,
bamszln kurtard. Gcn dnyaya tantt.
Bamszln kurtardktan sonra ilerleme yoluna girdi.
Bandaki kendi idaresinin, Cumhuriyet'inin yardmyla
almaya balad.
Yllarca kimsesiz, bakmsz kalan Anadolu'da, anayurdumuzda Gazi Paa'mzn, Cumhuriyet'imizin yardmyla
birok rnek iftlikleri yaplyor, makineler getirtiliyor.
Yurdun can damarlar olan demiryollar gnden gne
ilerliyor.
Samsun'la Sivas arasnda yaplmakta olan demiryolunun ne kadar az zamanda bir taraftan Kayseri'ye, br taraftan Amasya'ya dayandn duymusunuzdur. Bundan
baka daha birok yerlere demiryolu yaplacak, memleketimiz a gibi rlecek, ticaretimiz ilerleyecek. Trklerden
demiryolcu yetitirmek iin bir de okul var. Buraya birok
Trk genleri giriyor.
Karada gcn gsteren Trk, denizde de bo durmuyor. Yabanc ayrcalklarn anlatrken size demitim ki, evvelce sahillerimize yalnz bizim vapurlarmz ileyemezdi.
Bugn yabanc boyunduruundan kurtulmu, tam hr ve
bamsz bir milletiz. Artk sahillerimize bizim vapurlarmzdan baka hibir devletin vapurlar ileyemez.
Merkezi stanbul'da olan "Seyri Sefain" isminde bir hkmet kurumu var. Gazetelerde vapur ilanlarn grrs116

16
BRKTRLEN PARANIN LETLMES
(Milli Bankalar, Bankalarn nem ve Faydalar
Birikim Milli Bir Grevdir)

nsann eline geen paray harcamas, bir ksmn biriktirmemesi kadar kt bir ey yoktur.
Dnmeli ki, bugn vcudumuz salam, salklyz,
alabiliyoruz. Fakat acaba yarn bamza bir kaza gelemez mi? lnceye kadar alabilecek, salmz koruyabilecek miyiz? lnce ailemiz ne olacak?..
Hastalanrsak ya da oluumuzdan ocuumuzdan birisi hastalanrsa, doktora, ilaca verilecek paramz var m?
te bunlar dnrsek anlarz ki, insann kazand paradan bir ksmn ayrmas lazmdr. Buna "birikim" derler.
Birikim yalnz kendimiz iin deil; ailemiz, vatanmz,
milletimiz iin de lazmdr. Biriktirmeyen millette dknler oalr. Dknleri, alamayanlar ok olan millet,
kuvvetten der, fakir olur.
yle ise birikim, hem kendimize hem de millet ve vatanmza kar yapmaya mecbur olduumuz bir grevdir.

118

Biriktirdiimiz para bizde durursa yangn, hrsz gibi

tehlikelere urayabilir. Ayn zamanda artmaz. Halbuki bu
paralar iletirsek, tehlikeye uramaz, gnden gne artar.
te bankalar, milletin biriktirdii paray koruyan ve artran kurumlardr. Sermayeleri ok byk olduundan kuvvetlidir. Batmak tehlikesi de yoktur. Bankalar, parasn veren adama senede yzde dokuz faiz verir.
Bu paray isterseniz alrsnz, isterseniz almazsnz. Verdiiniz para her sene oalr. Bankaya paranz belirli bir
zaman sonra almak zere verdiyseniz, vakit gelmeden alamazsnz. yle bir sre yoksa, istediiniz zaman alrsnz.
Bankalar bu paralarla byk iler yapar, paray iletir,
kazanrlar. te size verdikleri faiz, bu kazanlardan bir ksmdr. Demek ki, hem kendileri kazanyor, hem sizi kazandryorlar.
Avrupa'da pek ok bankalar vardr. Bunlarn iinde hkmetlere dn para verecek kadar kuvvetlileri bulunur.
Bizde en eski banka Emniyet Sand, sonra Ziraat Bankas'dr. Emniyet Sand, ev, dkkn, mcevherat rehin
alarak, isteyene para da verir.
Ziraat Bankas ise adeta kylnn babasdr. lerinde
tarlas ve karl olmayan kyller de karlkl olanlarla
birbirlerine kefil olarak Ziraat Bankas'ndan para alrlar.
Geen sene bu bankann hizmetlerini grmtnz.
Emniyet Sand stanbul'dadr. Ziraat Bankasnn her il
ve her ilede ubesi vardr. Bunlardan baka Trkiye
Bankas, Trkiye Ticaret ve Sanayi Bankas ve daha birok
Trk bankalar vardr.
Bankalardan baka, irketlere ye olmakla da paramz
iletebiliriz. irketler hisse senetleri satarlar. Bunlardan alrI 13

Yeni Trkiye'de Genlik Faaliyetleri

Spor Kulpleri, zciler
"Salam Dnce Salam Bedende Bulunur"

Dedelerimizin ne gzel detleri, ne ho elenceleri varm. Pehlivanlk, cirit oynamak bize atalarmzdan kalan
kymetli yadigrlardr. Eski Trkler, ok kuvvetli, grbz,
din insanlardr.

Atalarmzdan yadigr kalan oyunlardan cirit oyunu.

Dmanlarmz, birinin ok kuvvetli olduunu anlatmak iin "Trk kadar kuvvetli" derlerdi.
121

Sonralar padiahlarn miskinlii, toplulua dmanlklar, halk bu faydal elencelerden ayrarak kahve kelerine soktu.
Baz kimseler, arkadan kahveye oturmak iin arr,
krlarda, bayrlarda, dalarda temiz ve saf hava alarak gezeceklerine sabahtan akama kadar duman dolu kahvelerde miskin miskin otururlard.
Anadolu'nun birok yerlerinde oturmak bir zevk haline
girmitir. Evde oturmak, kahvede oturmak, komuda oturmak, oturmak, oturmak!..
Cumhuriyet btn bu ktlkleri baltalad. Genlie
"Oturmayacaksn, daima yryeceksin. Vatanna faydal
olmak iin oturmak deil, yrmek, din ve grbz olmak
lazm. Vatann kurtuluu, senin kuvvetinde..." dedi.
Artk Anadolu'nun her bucanda Trk genliinin hareketleri grlyor.
Yer yer genlie ruh verecek gen birlikleri, idman
ocaklar, beden eitimi kulpleri alyor. Hkmet, Trk
genliinin bu hayrl hareketine yardm ediyor.
Beden eitimi ve idmanlara "spor", bunlarla uraanlara "sporcu" denir. Trkiye'de 4-20 spor kulb, bir spor
blgesidir. Her blge, ilerinden bir merkeze, spor blgeleri de Ankara'daki idman ittifaklar cemiyetine baldr.
Her sene kulplerden birer adam seilip Ankara'ya gider. Sporcular, bylece bir araya toplanp Trk genliinin
beden faaliyetlerini konuurlar, genlie yol gsterecek areler dnrler. Bu ekilde ayr ayr yerlerden gelen genler, birbirleriyle tanrlar, arkada olurlar.
Okullarda da izci alaylar yaplyor. zcilik de spordur.
zciler, salam ve gzel vcutlar, temiz elbiseleriyle tram122

petlerini, fltlerini alarak sert admlarla geerken Trkln yz glmsyor. zciler; yryler, seyahatler yaparlar. Dalarda, krlarda kendi ilerini kendileri grerek
azimlerini kuvvetlendirirler. Hayata hazrlanrlar.
zci, skntdan rkmez. Zorluktan yorulmaz. almaktan bkmaz. Yalnz kendi gcnden yardm bekler.
zci, yurdunu tanr, sever. Bayran daima ykseltir. zci
endir. stne ald en g ii neesiyle kolaylkla yapar.
zci, insaniyet dostudur, naziktir. Kadnlara, kendinden
kk yata bulunan ocuklara, yardma muhta olanlara
yardm eder.
zci, her iini kendi grr. Hayat adamdr. Kendine,
kendi gcne gvenir. Cesaret ve azim sahibidir.
zci, mitsizlie dmez. Tembelliin dmandr. Doann yenilemez zannedilen kuvvetleriyle mcadele eder ve
onlar yener.
Bir izci alayna "oymak" derler. Oymaklar da "obalardan meydana gelir. Oba, bir srada drt kii olmak zere sekiz kiidir.
Oba, adeta bir manga, oymak da taburdur. Obay "oba
ba", oyma da "oymak beyi" idare eder.
Oymak beylerine komuta eden genel komutana "kalgay",
bir lkedeki btn izcilerin bakanna da "babu" derler.
Bizim babuumuz Gazi Mustafa Kemal Hazretleri'dir.
te ocuklar, vatanmzn, milletimizin midi sizde...
Sizin hareketiniz, vatana can verecek. Yurdun korunmas, renim, ancak salk ve kuvvetle olur. Trk kuvvetini
dnyaya siz tantacaksnz.

I13

Genlik, dinlik, kuvvet bizde,

Fedakrlk, gayret bizde!
eviklii seyret bizde!
Biz idmanc gen Trkleriz...

Nee verir idman bize,

Milli duygu iman bize...
Gren diyor: Arslan, bize...
eliktendir hep u kollar,
Kaleleri sker atar!
*

Da deviren gcmz var

Biz idmanc gen Trkleriz...
Florinal Nzm

125

Sporun Faydas
ocuklara Zararl Hareketler

Sporcu yavrular;
Beden hareketlerinin, sporun insana ne kadar faydalar
var. Bunlar sizinle beraber bir kere dnelim:
Spor, insana nee verir. Genleri tantrr, sevitirir. Her
insan sporcu olamaz. Sporcu olmak iin sigara imemeli,
iki kullanmamal, iyi dnmeli, grbz ve alkan olmaldr.
Sporcunun ikisi ayrandr.
Sporcu, btn ktlklerin dmandr. yilik etmek, bir
sporcunun en nemli grevidir. nsan, iyi sporcu olmak
iin ie henz kk iken yle balamaldr:
Sabahleyin erken kalkmal, elini yzn sabun ve bol
su ile ykamal. Dilerini fralamal. Sonra yarm saat kadar beden eitimi (kol, bacak, gvde hareketleri) yapmal,
cierlerini saf hava ile iirmeli, komal, oynamaldr.
Beden eitiminden sonra vcudunu lk veya souk su
ile ykamal, giyinmeli, salarn dzenli taramal, tuvaletini bitirdikten sonra dersine almaldr.
Snflarda, sralarda daima dz ve dik oturmaldr. Yoksa sonra insann bel kemii erilir, kamburu kar. Yrrken de gsn kararak dik yrmek lazmdr. Dersler127 I 13

den sonra teneffs hareketleri yapmak, saf havay cierlerine kuvvetle ekip pis havay atmak lazmdr. Hele bu hareketi yemeklerden evvel mutlaka yapmaldr.
Bunlar her ocuun hem kendi hayat, hem milleti ve
vatan iin yapmaya mecbur olduu grevleridir.
Sporcu olacak ocuklar, on sekiz yana kadar kesinlikle
ayakla top oynamamaldr. Futbol ve ayakla oynanan baka
top oyunlar, ocuklar sska, arpk bacakl yapar. Kalplerini, cierlerini sakat eder, kasklarn atlatr.
Kkken futbol oynayanlar, yirmi, yirmi be yanda
oyundan idmandan kalyorlar. Hastalkl oluyorlar, koamyorlar.
Halbuki beden eitimi ile vcudu hazrlayp on sekiz
yandan sonra futbol oynamaya balayan elli yanda
sporcular vardr.

Basketbol oynayan genler.

Sonsz

Hkmet, kanunlara uymayanlara ceza verir. Medeniyet

de kendi kurallarna uymayanlar cezalandrr.
lerlemeyenler, medeniyete uymayanlar, bakalarnn klesi olurlar.
Trk ocuu medenidir. Medeniyetin kurallarna uyar,
st ba temizdir.
Evde misafirini entari ile karlamaz. Okul elbisesini
giymedii vakit boyun ban balamadan sokaa kmaz.
Salar daima taranm bulunur, trnaklar temizdir.
Trk ocuu sokaklara tkrmez. Yerlere bir ey atmaz,
snfn temiz tutar.
Trk ocuu itaatlidir. Annesine, beybabasna, retmenlerine, byklerine sayg gsterir, onlar sever, szlerinden kmaz.
Trk ocuu alkandr, dncelidir, iyi kalplidir.
Ktlk yapmaz, ktlere uymaz. ki, sigara kullanmaz, beden eitimini sever. Byk sporlara, vatann korumaya hazrlanr.
Trk ocuu, erefini dmanlarna inetmez. Naziktir, kimseye hakaret etmez. retmenlerini, arkadalarn
apkasn kararak selamlar. Kadnlara sayg gsterir.

Trk ocuu terbiyelidir. Kalabalk yerlerde kimseyi rahatsz etmez. Bilet alrken, tramvaylara girerken, snftan
karken tabur olur. Kendisinden evvel gelmi olan kimsenin arkasna durur. Onu itmez. Srasn bekler.
Tramvayda, trende, vapurda yerini hanmlara, byklerine terk eder. Bir hanmla ya da kendisinden byk bir
kimse ile yol yrrken onu sana alr.
Davetsiz bir yere gitmez. Yemeklerde terbiyesini korur.
Trk ocuu hr fikirlidir. Batl eylere inanmaz. Cinlerden, cadlardan korkmaz. Muskalara, frklere gler.
Onun yardmc melekeleri; fikri, gc, kuvvetidir.
Trk ocuu cumhuriyetidir. Yurdunu sever, milletine
baldr. Hibir eyden ylmaz.
Trk ocuu, milletini ykseltmeye, gelecee hkim olmaya yeminlidir. Kuvvetine gvenir.

101
128

MUALLM ABDLBAK (GLPINARLI)

(12 Ocak 1900, stanbul - 25 Austos 1982, stanbul)

Babas Ahmet Agh Efendi, Rusuk'ta Ahmet Midhat

Efendinin yannda yetien, uzun yllar Tercman Hakikat'te.
alan, basn mensuplar arasnda "eyhlmuhabirin" ve
"Baba" diye anlan bir gazeteciydi. Azerbaycan, Gence'nin
Glpnar kynden g etmilerdi.
Glpnarl, babasnn lm zerine Gelenbevi dadisi'nin son snfndan ayrlmak zorunda kald, bir sre kitaplk ve ilkokul retmenlii yapt. 1927'de Erkek Muallim
Mektebi'ni, 1930'da stanbul Darlfnun Edebiyat Faklte si'ni bitirdi. Konya, Kayseri, Balkesir ve Kastamonu liseleri ile stanbul Haydarpaa Lisesi'nde edebiyat dersleri
verdi. Edebiyat Fakltesi'nde metinler erhi okuttu. Ankara'da Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi'nde slam-Trk tasavvuf tarihi ve edebiyat okuturken (1945) Trk Ceza Kanunu'nun 141. maddesine aykr davrand gerekesiyle
tutukland. 10 ay hapis yattktan sonra akland grevine geri dnd. 1949'da kendi isteiyle emekliye ayrld.
Glpnarl, 1927-1933 yllar arasnda ilkokullar iin
uzun sre okutulan ders kitaplar yazd. Cumhuriyet ocuunun Din Dersleri ve Yurt Bilgisi bunlarn en bata gelenleridir. Trkiyat Mecmuas, istanbul niversitesi ktisat Fart \

kltesi Mecmuas ve arkiyat Mecmuas gibi yayn organlarnda edebiyat tarihi ve ftvvetle ilgili ok sayda makale yaymlad, Trk Ansiklopedisi ile islam Ansiklopedisi'ne
eitli maddeler yazd. Melmilik ve Melmiler (1931) ve
Kaygusuz-Vizeli Aleddin'den (1933) sonra, 1936'da doktora tezi olarak hazrlad Yunus Emre, Hayat Sanat, iirlerim yaymlad. Onu Yunus Emre ile Ak Paa ve Yunus'un
Batnilii (1941) ve Pir Sultan Abdal (1943; Pertev Naili
Boratav ile birlikte) izledi. Glptnarl, Celaleddin Rumi'nin
(Mevln) Mesnevi's'mi (1941-46, 6 cilt) Trkeye evirdi.
Yunus Emre Divan'm (1948, 2 cilt) yayma hazrlad.
Glpnarl'nn 1945'te yaymlad Divan Edebiyat Beyanndadr'da yer alan edebiyat eletirisi tartmalara yol
at. Kitabn savna gre divan edebiyat ran edebiyatnn
kt bir taklidiydi; toplum sorunlaryla ilgilenmiyor, insanlar uyuukluk ve tembellie iterek hayalcilik ve kadere boyun emeye zendiriyordu. Glpnarl, Mevln Celaleddin
(1951), Mevln'dan Sonra Mevlevilik (1953), Mevlevi
Adap ve Erkn (1963) ve Mesnevi erhinde (1973, 6 cilt)
Mevleviliin dnya grn ileyerek yorumlad. Tasavvuf, tasavvuf edebiyat, mezhepler ve tarikatlar konusunda
da Menkb- Hac Bekta- Veli (1958), Alev, Bekta Nefesleri (1963), 100 Soruda Trkiye'de Mezhepler ve Tarikatlar (1969), 100 Soruda Tasavvuf (1969), Trk Tasavvuf iiri Antolojisi (1972), Tasavvuftan Dilimize Geen Deyimler
ve Ataszleri (1977) gibi geni kapsaml almalar yaymlad. br yaptlar arasnda eyh Galip, Hayat, Sanat, iirleri (1953), Nail-i Kadim, Hayat, Sanat, iirleri (1953),
Kcygusuz Abdal-Hatayi-Kul Himmet (1953), Nesim-UsulRuh (1953), Divan iiri (1954-55; 4 kitap), Oniki mam
133 I 13

(1958), Nasreddin Hoca (1961), Yunus Emre, Rislat alNushiyye ve Divan (1965), Simavna Kads Olu eyh Bedreddn (1966), Hz. Muhammed ve slam (1969), eyh Galip,
Semeler (1971), Hurufilik Metinleri Katalogu (1973),
Hayyam ve Rubaileri (1973), Mminlerin Emiri Hz. Ali
(1978), Tarih Boyunca slam Mezhepleri ve iilik (1979) saylabilir. Glpnarl'nn ayrca bir Kur'an evirisi (Kur'an-
Kerim ve Meali, 1955) vardr.