c

W*f.7

**

'
'

'

c:

'

"

T P H A N E M ALLARM n i n B

t n iirle ri d e diyebileceim iz b u

y a p tta , a irin salnda iir seim i,

sayfa d z e n i ve tasla n b izz at k endi

yapt am a yaym landn gremedii

i i r l e r k i t a b , s o n r a d a n d i e r
y a y n e v le r in in b u k i ta b a e k le d i i
iirle r in ta m a m , Z a rla a n s D n
m ey e ce k a d l u z u n iiri ve d z y az
iirleri y e r a ly o r.
S e m b o liz m in k u r u c u s u ve n c s
M allarm , szn by s peinde koan
b i r szck a v clsy d . P e k ok d n y a
a ir in i, lk em izd e ise A hm et H aim ,
C e n ap ' ah a b e ttin , T a n p m a r ve C ah it
, S tk y etk iled i.

^ 7
VARLIK R

tphane

allarm

RLER
A
Z

nekdotlar
arla

ans

ya da
D

ler

nm eyecek

Trkesi: E rdoan Alka

RLER

M a lla rm en in sa l n d a ken d isin in seip dzenledii,

an ca k l m n d en sonra
D em an Yaynevi n in y a y m la d iirler.

S elam
Yalnzca ka d eh tir b u nlar
B u kpk, bu erden dize;
D enizkzlar denize
D alm , f r f r dnyorlar.
K ara k ve yldrm lar,
E, dost, a rkada biz bize
M avi sulara, denize
Yelken a tk ... ey d a lg a la r!
kt stm e esriklik
Gemi nice sa lla n sa da
B u selam uzaklara
G treceim ben d im d ik !
Yalnzlk, kayalar, y ld z . ..
A k h z n l tuvalim iz.

ANSSIZLIK
in sa n la rn ak n hayvan s r s n d e s rek li,
S ryordu k iin d e vahi y eleler
Aya y o llarm zd a gk dilen cileri.
Alm san cak ad m larn d a k ara yeller,
Souk, etlerin e kam gibi iliyordu
iz le r ayordu o rd a fkeli tekerlekler.
i le rin d e h ep den izle k arlam ak um udu,
E km eksiz, asasz, m leksiz gidiyorlard
D iley erek ac lk n n altn lim onunu.
G ece len lerin d e oklar h rld ad ,
B akp akan k an a cokuyla e srik lee rek ,
Ey lm suskun d u d ak lard ak i pck tad!
Bozgun mu ? Onu y aratan ok gl b ir m elek
Y znden oldu, yaln k ln , ufukta, ayakta
A ln larn d a kzl kan ph ts k re d erek
B ir d em er gibi acy doya doya
E m iyorlar ve y r d k lerin d e ehvetli
G zyalaryla diz kyor halk , bak p onlara.
D oruluyor anneler, avunm u ve grkem li
A d m larn d a yzlerce k ard e, em in
K e n d ilerin d en an sszl n lenleri,

O yar y an ak larn tuz y alar gibi b t n gn

K lleri yiyorlar ayn tu tkuyla, sevgiyle
G rgsz ya d a soytar k u rb an lar kaderin.
T pk bir tam b u r gibi u y arab ilirle rd i de
K le acm asn bouk se slerle soylarn
A kbab asz ve d en k P ro m eth een in k ilere.
A lak a, sarsz, llerd e, iin d e kum larn
ansszlk glyle sec d e ediyor onlara,
K ouyorlar kam s altn d a kzgn zorbann.
klar, blci sray p biniyor ata
am ur kesei b rak p beyaz yzc iftten
A lm sel d ald ry o r sizi b ir batakla.
Y um ruklar k a la larn d a in atla glen
o cu k lar yknyorsa b ando-m zkalar
Ve biri alyorsa bo razan n in ced en
S ayesin d e solgun b ir g sslyorsa biri
G elinlik b ir gl ile onu yen id en yak an
P arlayacak kargnm d em etin d e salyalar.
izm eli, koltuk altla rn d a k u rtla r kaynayan
B an d a tyl fotriiyle bu c ce iskelet
O n lar iin so n su zlu u d u r acn n , inan.

K rgn, o n lar sap k k rta c a k la r elbet

K em iklerini k arlayp tam o rtasn d an geen
Ay n izliyor p alas ge inat.
B ahtszl k u tsayan o n urdan yoksun, p im an lar
Ve zgn, gaga v u ru laryla kem ik lerin in
cn alm ak tan , h n tan ok kin d en y a n a la r
G ygyclarn, y u m u rcak larn , fah ielerin
i e c e k suyu yokken gbek atan u lsu zlarn
E le n c e sid ir o n lar cilvesi bu kaderin.
L tu f olsun diye ya d a alm ak iin, bakn
S kn tl ve cah ilc e o n lard an sz ed e rle r
K tlnden h ab ersiz bu silik tan rlarn .
N ice gazayla dolu artk k a a b ilirle r
D rtnal g itm ekten ok, ar zrh la r iinde
F rtn a d an ku d u rm u erden b ir at gibiler.
G n n k e boacaz galipi t ren lerd e
Ya onlar, sorum suzlar, ak lab a n , soytarlar
K zl p a a v a lla r ulu y an Y eter! d iy e.
A alayp y zlerin e t k r y o rlar
G rleyen g an stan szc k ler olm az olsun!
G ln sk n tla rla dolu bu k ah ram an lar
Sokak lam b alarn a , gln, aslacaklar.

BELRME
H z n len iy o rd u ay. E lle rin d e kem an yay,
B uulu ie k lerin d in g in li in d e, hlyal
T alarn m avisinde kayan ak h k rk larla
Gz yal M elek ler e k iy o rlard akam la
Tellerini in leyen v iyolalarn, zgn
Senin ilk p c n le kutsanm gnd o gn.
D n celerim b a n a zulm etm eyi seviyordu,
K en d in d en geiyor, b ilg ece esrik leiy o rd u ,
B ir D h aa tn n onu d ev iren y reklere
B rakt h azin, ho kokular, trla r ile;
H i b ir p im an lk , h i b ir n ed a m e t duym adan, heyhat!
Azm n iin d e ne ac lk , ne b u ru k b ir tat.
G zlerim i d ik m i yal k ald rm talarn a
Sal g n ele ak am , dolayorken sokakta
G r n d n b an a, tatl b ir yzle, glm seyen
apkas k b ir peri grdm sandm ben:
0 m ark , o gzelim o cuk gnlerim izde
Yar aralk , efkatli, sev ecen elleriyle
Y ldzl, b u rcu b u rc u kokan beyaz dem etleri
U su lca uykum uza salp yzdren b ir peri.

yduruk

Dleke

T apn ak lar ra h ib i, p lak , p o rselen lerd en

Yansyan resim m iyim E cem , bilem iyorum
ptnz fin can d an doan b ir H e b e in ben
Yazgsn k sk an p alev tketiyorum .
Gd gr sakall kpein m iyim ? Ve de
ekerlem en, oyunun, kzl a ra b n al al?
H ayr! stm e d en bu kapal gz de ne!
Syle, gksel berberi kuyum cu olan kum ral.
C ok u lan m eleyen, d ilek leri otlatan,
N ice ah u d u d u lu g l c k leri kuzu
S rleri h alin d e b esley en E ce Kz,
Y elpaze kanatl A m our bu al uyutan
Bir kaval ile beni izsin, resm etsin diye
oban yapn bizi ecem glcklerinize.

CEZALI SOYTARI
Y eniden dom a esrik li im in glleri, gzler
B ir soytar gibi: elin i, kolunu sallayan,
K alem i k an d ilin b u d a la isini an stan
B ir yazar gibi, d u v ara oyduum pencereler.
E l, kol, b acak sallay p taklalar, p e re n d e le r
A tan b ir yzcym sayr H a m leti yadsyan!
D en izlerd e tem iz, erd en kaybolm aya alan
B iriy m iesin e kazyorum nice gmtler.
Y um ruklarn k k rtt gle, sem bol altn ,
G n e dyor b ird e n arn m plaklm
Yaylan bu serin , bu krpe sed e f b ed en im d en .
st m d en g etiinizde, ey ten in karanl
B uzullarn su y u n d a boulm u dzgn, n e rd en
B ilecek tin iz b enim k u tsanm kokum , yam d.

encereler

B km hazin h astan e d en , p erd elerin pespaye

B eyazlnda kasvetli d u v ard a h aa doru
kan iren t ts d en u sanm canl cenaze
S r n y o r sin si sin si dorultup kam burunu
Ve, r k ten in i stm ak tan ok, talardaki
G nei grm ek iin aarm kllarn
Tatl ve bol b ir n kavurm ak istedii
P en cerelere y ap trm ay a gidiyor. H arl,
Yanan b ir az mavi ge h asret B ir zam anlar
H zin esin i so lu r gibi henz toy b ir genken
Ve de erd en m i gibi teni b ir zam alarki kad ar
K irletiyor lk , altn cam lar pp birden.
U nutm u d eh etin i kutsal yalarn adam
Esrik! ifal b itk ileri, saati, yata,
ksr u n utm u; ve k irem itlerd e akam
K an ark en , l l gkyznde b ak lar
K u u lar gibi gzel altn k adrgalarda,
S u lard a uyuyorlar... bu rcu burcu b ir rm ak...
U yuyorlar a n larla dolu b ir k aytszlkla
izgilerinin zengin n sallayarak.

B ylece, tiksinsem d e kat ru h lu in san d an ,

T kn m ak m utluluu iin e yuvarlandm ,
ocuunu em ziren k ad n a su n m ak iin
Yemek denen pln ard sra dolandm .
K ap yap y o ru m b t n p e n c e re le re
Sonsuzun sab a h n n yaldzlad sofuca;
C am larn d a ku tsan m , arn m i ler ile
O m zum u p e n c e re le rd e n dnyorum yaam a.
K endim i ay n ad a m elek gibi gryorum
-P e n c e re san at olsa, koyu b ir gizem o ls a Seviyor, yen id en dom ay, gtrsem diyorum
D m G zelliin y eerdii ufuklara!
Am a heyhat! Tutsayz u yalan dnyann
K endi evim de b ile ireniyorum ondan
0 rezil, o b erb at soluu B udalaln
B urnum u tkam aya zorluyor beni h er an.
Ey acy b ilen B en, b ir aresi var m d r
C anavarn svd u cam lar k rm ann,
Ve d m ek p ah a sn a so n raszlk boyunca
-T y s z k an a tla rm la h av alan p kam ann?

EKLER
ilk gnde, y ld zlarn lm sz k arlarn d a
Som altn larn d a n ufkun, eski gklerin
B ir zam an hayli byk k a d e h le r kopardn sen
Ykm n e d ir bilm eyen henz gen dnya iin.
K uzukula, in ce boyunlu kuularla
Ve bu kutsal defn esi srgn olan ru h larn
B a m elein sa f ayak parm a gibi gonca
K zartt utan g a gn doum unun, ta n n,
S m bl, m ersin d allar, tap las b ir k
Ve k adn teni gibi b ir gl, y rtc, yaban
H e ro d iad e iek li b ir b ah ed e, aydnlk
S uluyor onu p arla k , vahi, insafsz b ir kan.
L eylak larn alayan beyazl olm utun
O kad h z n l d alg ala r ile giden,
Soluk gklerde m avi t ts le rle dolm utun
Gzleri yal aya, h lyal, ykselirken.
H osan n ah sita ra la r ve b u h u rd a n la rd asn
M eryem Ana, A raf b ah elerin in arks
K utsal ak a m la rd ak i bu yank sona ersin!
B ak larn co kusu, ay lalar parlts!
A nam , d r st, gl b a rn d a yaratan sensin
G elecein iesin i sallay an k ad eh leri,
Y aam n soldurduu bu yorgun ozan iin
D erde deva O lm iin b yk ie k lerin i.

enden

ou

Sayr ilkyaz kovdu, yazk, duru sa n a t m evsim i

Aydn k , gszlk uzun uzun esn ey erek
zgn k an m la b irlik te g erinip geveyerek
Bu uzun esn e m e lerd e salyor k en d in i.
B eyaz tan , d em ir em b erin eski b ir m ezar gibi
Skt kafatasm altn d a hantallayor.
zsuyunun cotuu k rla rd a dolayor
Ozan: zgn, belirsiz, a n d ra rak d leri.
Aa kok u larn a kzgn, yorgun dyorum ,
Ve r y am da yzm ile b ir u k u r kazarak
Ve ley lak lar b iten scak topra srara k ,
Y klm , sk n tm n k alkm asn bekliyorum ...
Bu sra d a M avilik glyor itin st n d e
K ular iekleniyor, cv ldyor gnee.

SIKINTI
A m acm , ey bayan - b u akam gelirken s a n a Ne h alk n g n ah y la dolu gvdem i yok etm ek
Ne de p m ak tan sknt altn d a,
R ezil sa la rn d a b ir frtnay eelem ek
A zabn gizem li p erd eleri a ltn d a uan
H ilii l lerd en de iyi tanyan senin
A ncak kara y alan lard an sonra tad ab ild i in
D sz ar uykuyu istiyorum yatandan:
nk o k atksz soyluluum u kem iren
ik e f beni de k srl y la dam galad
Am a, b a rn d a su d iin in yaralam ad
Ta b ir yrek a rp ark en , bozguna uram , be
Solgun, kefen iin d e, n asl kayorum b ir bak
Yalnz yattm g ecelerd e lm ekten korkarak.

A c D i n l e n i t e n Y o r g u n . . .
Doal gn a ltn d a tap las g llerle
U ru n d a b ir zam a n lar o cu k lu u m d an bile
K atm b ir utkuyu tem b ellik in citirk en
Bu ac d in len ite n yorgun u san m m ben
B ir m ezarcym gibi u zihnim bilm em niin
H e r ak am yeni b ak a b ir u k u r kazm ak iin
B eynim in ksr, souk a la n la rn d a yaz k,
Yedi kez d ah a b e te r b ir bat im zalam .
B yk m ezarlk korkup saydam gon calarn d an
Bom bo u k u rlarn b irletird i i zam an
Al g llerin ziyaret ettii b en , ne derim
Ey d le r Doan G ne ne syleyebilirim ?
Y rtc b ir lk en in a san a tn d a n kam ak
K hne sitem lerin e d o stlarn glp gem ek
Veda etm ek gem ie, v ed a etm ek d ehaya
C an veriim e tan k olan solgun lam bam a,
zenm ek saydam , in ce yrekli o inliye
inli ki ay d an d m kor fin c a n la r st n e

K ristal yaam n a sin m i gzel kokulu

B ir ie in so n u n u resm etm ek tm cokusu
O kayp koklad d a h a ocu k lu u n d a
R u h u n alan d m asm avi soluunda.
Tek d , r y asy sa lm bilgenin nasl
B en d e b errak ve d u ru , k endim e usul usul
K rpe toy b ir grnm , b ir m anzara seerdim
F in can larn st n e, h lyal, resm ederdim .
plak b ir p o rse le n d en yaplm gkyznde
B ir gl olurdu ufuk izgisi solgun, ince;
G lgeli b ir b u lu tu n iin d e kayplara
K arm pl pl b ir ay buzlu su lara
D ingin boynuzlarn saplyor. Y a k arlar...
Az tede b yk zm rt k irp ik , kam lar.

ango

S ab ah n arn m , saydam , d erin hav asn a

Yayyor yine an , sesin i, ay d n lk , duru
Okuyor, lavantalar, k e k ik le r ara sn a
D uasn b rak an k k b ir ocuu,
km st n e eski b ir ipi geren tan,
D ilin d e d u a, zango, zgn, m rld an arak
D inliyor in iin i uzak n lam alarn
B ir ku geiyor y an n d an , ona dokunarak.
B en arzulu gecenin o adam ym . Yazk!
B oa ekiyorum lky a la n halat
B ir tu tam ty sylyor souk gnahlarm ,
ok u su l geliyor kulam a se sle r artk!
Ve b ir gn, yorgun bo yere ek m ek ten bu ipi
Ta atp u c u n a asacam kendim i.

az

zn

Ey uykulu sava gzel, k u m saln d a gne

S an n a ltn n d a baygn suyu kaynatyor
Ve g nn, d m an y ananda aln n d a gne
Yakp ak ik isin e gzyalarn d a katyor.
Sonsuz ve zgn d in g in lik, k p bu ak alevden
S eni, ey rk ek p c k lerim , yle syletiyor:
E ski ln ve m utlu p alm iy elerin altn d a
Asla tek b ir m um ya olam ayacaz, sen ve b en !
A m a y ap k an ru h u titrem ed en boduum uz
S ana y ab an c gelen b ir H ilie doduum uz
S alarn n su lar lk b ir rm ak tr akan.
T adacam yal dzgn g zk ap ak larn d an ,
Ta ve gn, k ap sn a ld n o yree,
D uygusuzluunu srm e v ereb ilir mi diye.

MAVLK
D uru alay, kaytszca gzel i e k le r gibi
orak, k sr b ir H z n le r l n n arasn d a
D e h asn a k arg lar y a d ran gsz airi
Eziyor lm sz M aviliin a r sisin d e.
K ayorum gzlerim k ap al, am a stm e
B ak lary la youn p im a n lk la r ykleniyor,
Y rek bo. N ereye k asam ? Bu ez ilm ilik ler
H angi y ab an l geceyi, u llar atsam diyor?
Sisler, ykselin! Tekdze k llerin izi boaltn
K uruni m or gz b atak la rn n boaca
G klere, uzun sis p aav ralarn z atn
Ve k urun y u k arlard a sessiz, byk b ir tavan!

H aydi, L eth ee g llerin d en k ve topla gelirken

S ararm k am lar ve vazoyu, dost S knt
K apam ak iin , o h ep yorgun ellerin le sen
K ularn h aylazca at mavi ukurlar.
Yine! tt y o r aralk sz nice zgn ocak
Ve k rum lardan olum u gezgin b ir cezaevi
Solduruyor k ara izlerin in d eh e tin d e , bak
G kyznde o sarm s can e k ie n gnei!
Gk l. S ana doru kouyorum , ey m adde, ver
U n u tu lu u n u G n ah n ve y aban lk selin
Bu k u rb a n a, sn rn paylam aya geliyor
M ulu in san s r s n n uzand o yerin.

 nk b ir d u v arn d ib in d e alk alk

D uran s rm e ana gibi boalm beynim
H k ra n d n cey i giydirem iyor artk
K aran lk b ir lm e doru e sn e m e k te y im ...
H eyhat! K azanan yine o, M avilik, duyuyorum
ark sn a n la rd a. Ses olup dklyor
H aylaz u tk u su y la korkutm ak iin bizi, ruhum ,
Ve can l m ad en d e n mavi d u alarla kyor!
Y uvarlanyor sisle rle M avilik, ve bilenm i
B ir kl gibi geiyor can e k ie n gvdenden;
Bu ak n isyan iin d e n ereye k a san da, bo
Mavilik! M avilik! M avilik! K urtulu yo k senden.

MBAT
D evirdim sayfalar! gnlm de yine hzn var.
K am ak! o ralara kam ak! N asl d a m utlu k u lar
G klerle k p k ler ara sn d a k an at rpm aktan!
D enizde slan an yreim i bu y o lculuktan
H i b ir ey d u rd u ram az, ne gzlerin yanstt
O yal b aheler, ne lam bam n srgn
A kln sav u n d u u bo k d a bak p d u ran .
Ne de em zikli gelin beb eini doyuran.
G ideceim ! Ve gem im d o ld u ru p y elkenlerini
Kalkyor, gtrm ek iin o lk elere beni!
H zn bu, acm asz u m u tlarla aldanyor,
S allan an m en d illere yine in an p kanyor!
F rtn a la r a ran u direkler, kim b ilir
R zg rlarn gm d o batk gem ilerdendir,
im di ne d irek le ri ne ad alar k a ld ...
Bo v er kalbim , d in le tayfalarn arklarn!

Sz
Tatl d lere d alark en aln n d a illi b ir gz
R uhum d a k an atlan y o r oraya, ey durgun kz,
Y kseliy o r m elek b ak n n gezgin gne,
zgn, sad k b ir b ah ed e ufkun M aviliine
Doru gs g eiren beyaz b ir fskiye gibi!
-S o lg u n Eki min yum uatt b ir M avilik ki
Y anstyor byk h av u zlard a sonsuz h znn
Ve y ap rak larn , koyverip rzgra lm n,
D olat, u k u rla r kazd cansz su lara
Salyor, sar gnei uzun klaryla.

Sadaka
Bu keseyi al D ilenci! P inti b ir m em enin, sen
B unam st ocuu, dam la dam la yan
A ktm ak, szm ek iin bu keseyi al hem en.
Bizim gibi acay ip ve de byk b ir gnah
kar kutlu m ad en d en , sklm yum ruklarn,
p onu ve iin e fle cokun b ir ark.
M aviliin beii, st n d e d u v arlarn ,
Bu y erle r t ts l b ir kiliseyi andryor
Y uvarlyor d u alar ttn konum akszn.
N asl d a gl afyon eczacl kryor
D urgunluu m utlu saly ad a im ek iste r m isin?
C b b eler ve deri ile saten yrtlyor.

S altan atl k ah v elerd e sab ah b e k le r m isin?

A tlr d ilen ciy e b ir len p en c e re d e n
S sler tav an larn resm i su p erile rin in .
Yal Tanr, titrey erek , a p tla r altn d a
ktn zam an altn b ir arap gldr seher;
D iyorsun: N ice y an an y ld zlar var boazm da.
H zin en in n d an yoksun k alrsan eer
H i deil en azn d an b ir ku teleiyle sslen
A yinlerde in an d n azize m um yakver.
lgnca ey ler sylediim i san m a sak n sen
A lyor to prak yal a c n d a n lenlere
Yok b il b en i b ak a b ir sad a k a beklem e b en d en
Ve, k ard e, sak n ek m ek satn alm aya gitm e.

RN ARMAANI
K aran lk g ec esin d en duneya gnn
B ir ocuk tayorum san a aarrken gn!
P u slu , heyhat! buz tutm u p en c ere d en u su lca
Siyah, solgun, kan ay an , yolunm u kan ad y la
Itrla ve a ltn la yanp tu tu an cam dan
A tld, m elek yzl lam b an n st n e tan.
H urm alar! Yoz gl sorgulayan babaya
O ku tsal kalnty gsterdii srad a
Doan g ne, k zllk , tu tu an altn k
T itredi m avi, k sr ve soluksuz yalnzlk.
K znn b ei in i sallayan anne! Souk
A yaklarndan korkun b ir doua m asum luk
E l ediyor. K lavsen, viyola gibi, sesin
S ararm p arm a k larla b asp sk ar m dersin
Gs: k ad n n beyaz S ib e lle rce akt,
D u d a k la r iin: erd en gn acktrd.

rodade

S a h n e II
D

adi-

rodade

DADI
Yayorsun! b ir ec en in glgesi m id ir yoksa?
Bu grdm , yzkl p a rm a k la n dud a m d a
Y rm eyin bilinm ez b ir a d a ...
H R O D A D E
Uzak d urun
S arn , cokun seli tertem iz salarm n
Yalnz b ed en im i artp yuduu zam an
Ve b yk b ir korku ile d on d u rd u u zam an
lm sz o lu n ca n sard salarn
Ey k ad n b ir pe
Feda o lu rd u cann...
H ang i alb en iy le s r k len d im , peygam berlerin
U nuttuu hangi sabal boaltyor o derin
H azin lenlerini u zak ta can ekien
in sa n la rn st n e b u n u b ilir m iyim ben?
Ey k d ad s an m sa, d em irlerd en , talardan
Yaplm o ar zin d an a girdiim zam an
A slanlarm vahi alar srkliiyordu,
Bu kzn, zgr, esen ellerle yryordu
u eski k rallarn yalnz kokularnda:
G znle grm edin mi korkuyordum nasl da?
B azen s rg nleri hayal ed erek duruyordum ,
i im d e k i solgun ley lak lar koparyordum ;
F skiyesi b a n a ho g eldin diyen b ir havuzun

Y anndaym gibi d kuruyordum uzun uzun

D lerim a rasn a sessiz sedasz inen
lgn y k n tlar a k la izliyordum ben.
T elalanm ayn d ad m , rp erm esin yasl tenin
yle y ak lan sizi, yrtc y elelerin
Vahi, y ab an h aliy le rk tse d e salarm
Y ardm ed in onlar tem belce tarayaym .
DADI
K apal ielerd e k vanl m rm z var,
E ski g llerd en szm e baygn gl yam z var,
zgn erd em i d en em ek iste r m iydiniz ocuum
Syleyiniz?
H E R O D A D E
Bu kokulardan nefret ediyorum
B oulsun mu esrik co k u larn d a yorgun bam ?
Acy u n u ttu ran iek deil salarm ,
A rlk trlarn en erd en i altn d an onlar.
V ahice p arld a y an ya d a solgun bu sa la r
G zlem lesin isterim k sr serin li in i,
M ad en in , ve d u v arlard ak i m cevherleri
A rm alar, ocu k lu u m d an kalm a vazolar.
DADI
Pardon ecem ! a siliyordu savunm anz
E sk i ya d a k ara b ir k itap gibi belleim den..

H E R O D A D E
Yeter! Laf b rak d a b an a u aynay tut sen.
Ey Ayna! Ey souk su, ereven iin d e donm u
K a kez ve sa a tle rce d k u rm ak tan b u nalm
B enim , u k u r ca m n n a ltn d a y ap rak yaprak
A nlarm h er an s rek li arayarak
U zak b ir glge m isali grndm sende.
K ahretsin! ak am lar ar bal em en d e
plakl tan d m d a n k d lerim d en .
G zel m iyim b en d ad ?
DADI
B ir yldzsn g e r e k te n ...
Bu k h k l d yor a m a ...
H ER O D A D E
K anm kaynana doru d o nduran
Bu su u n a b ir son ver, bu dinsiz tutu m u n d an
Vazge: syle oy dad! oy dad a n la t bana
H angi iblis att beni bu hazin heyecana,
Bu pler, su n u lm u kokular, ey yreim
Sylesem mi? bu h l g n ah k r olan elim
Ki k u lede dokunm ak istiyordun ona sen
Y km dolu b ir g nn sim g esid ir oy, b ils e n ...
Ey gn, H e o d ia d e n korkuyla bakt gn!

DADI
Z am an g erek ten garip, gkler sizi korusun!
Yalnz b ir glge, yeni b ir fke gibisiniz
Tatl ocuum , b ab o dolayorsunuz
B akp d eh e tin tu fan d a m eyvesi kpndiize.
B ir ta n r a k ad a r h er zam an gzelsiniz siz de.
Yavrum b u ...
H E R O D A D E
Baa dokunm am anz sylem itim
DADI
.. .G izlerinize
S ahip varlk olm ak isterdim .
H ER O D A D E
N olu r sus!
DADI
Z am an zam an g elecek mi?
H ER O D A D E
Y ce yldzlar,
D uym am olun bu szleri!

DADI
K orkun b ir k aran lk ta
D eil iseniz e er d ah a b ir am an szca
D n n ve gzellik olan serv etin izin
B ekled i i tan ry a y ak a rr gibi d erin
Biri iin , yklm , b itm i sk n tla rd a n
Biri iin , u san m o byk a c la rd a n
S altan at, grkem i ve de varlnzn
Bo gizem ini korudunuz m u uzun uzun?
H E R O D A D E
Y alnzca kendim iin
DADI
Yapayalnz byyen
G sz h ald e grlm su d ak i glgesinden
B ak a b ir h ey ecan olm ayan hazin iek
H E R O D A D E
B iraz d a in saf eyle, alay etm eyi b rak
DADI

'

N arin, tatl ocuum s y lentilere bo ver

D aha d a oalacak dik bal horgrler

H E R O D A D E
Vahi aslan la rn b ile sayg gsterdii
B enim gibi b irin e kim d o k u n ab ilir ki?
B en d en u zak ta d u rsu n in san sal olan eyler
C en n ette yontu gibi yitik g z le rle e e r
G rrsen o grntm o cu k lu k a la rd an d r
D adm o ak s t n em diim zam andandr.
DADI
Yazgsna ad an m an lac ak kurban!
H E R O D A D E
G klerin oyunca ben terk edilm i in san
Ne yaparm kendim i ie k len m ek ten zge,
Bunu b ilirsin iz siz, gz kam atran bilge
E sk il n larn sak lay an a ltn la r siz
lk topran a ltn d a b u n lar b ilirsiniz.
G zlerim in tp k b ir elm as gibi ezgili
P arlakln dn ald siz deerli
Talar ve siz u yasl, hazin sam a y er yer
Bu y ek p are h alin i k azan d ran m etaller.
S an a g elin ce, san a , esk il, kt alam
rk t c , kasvetli k h in m a ralarn n
U ursuz o rtam n d a d n yaya gelen kadn!
B ir lm lden sz ediy orsun b a n a srekli
Arzu kokan g iysilerim in kad eh leri
plaklm n ak rp e rtisin i yayyorm u
O na gre. Ve bu lm l yle diyorm u:

38

K a d n la n n n d e ra h a t a soyunduu
Ilk yaz g b en i yldz gibi rp eren
Doal h alim le grse a rp lrm m hem en.
Severim d eh e tin i kzolankz olm ann
S alarm n b en d e uyard korkularn
A rasn d a yaam ay isterim , ilk ak am d a
E rd en , el de m ed ik s r ngen gibi yatam a
ekilip yararsz ten im d e duyum sam ak iin
Souk k v lcm larn solgun alevinin.
Sen ki len, sofuluk ateiyle tu tu an
B eyaz b u z la r g ecesi, beyaz kar, vahi, yaban!
Ve yalnz k zk ard ein , sen ey lm sz bacm
S ana doru k acak d lerim , ryalarm
Ki im d id e n b alad onu d n e n kalbin
0 e n d e r saydam l. u tek d ze yurdum da
in an d m kim se yok b enim , k en dim den bak
Ve ev rem d ek i h er ey d in g in li in d e h er an
D uru elm as b ak l H e ro d ia d e yanstan
B ir ay n an n p u tp erestli i iin d e yayor
Ey son alb en i, evet! yreim duyum suyor
O nu. Ve b ak n ite artk yapayalnzm
DADI
lecek m isiniz oy hanm m , tatl kzm ?

H E R O D A D E
H ay r zavall anam ferah tut yreini,
A yrlm adan b a la bu kat kalpli beni
A m a p an cu rlarm kap at istersen nce
M elek gk glm syor d erin p en c ere le rd e.
Ve b en n efret ederim gzel b ir gkyznden!
D alg alar sallanyor. O rda, b ilir m isin
sen
Tek b ir lke yoktur ki d allard a akam lar
Yanan V ens n nefret edilm i b ak lar
B ulunsun:
O ralara ne ok gitm ek isterdim
km adan tm teki m um lar d a yak dadm ,
B eyhude altn la rn ara sn d a bu m um lar
N asl garip, y ab an c gzya dkyorlar,
A y rc a.. .
DADI
Evet?

HERODADE
Bo ver, ho a kal!
D u d a k la rm n , siz
Ey p lak ie k leri, yalan sylyorsunuz!
B ekliyorum bilin m ey en b ir eyi ya da
Y abancym gizem e ve lk larn za
D ev ren in d e souk, deerli talarn d a n
S onunda artk k u rtu ld u unu duyum sayan
B ir o cu k lu u n yce h k rk la ry la siz
A lam ay, gzya dkm eyi deneyiniz.

B r K

ir

anrisenn

len

S onrasi

B r K

ir

anrisinin

len

ir

S onrasi

iiRi

K IR TANRISI
E b ed i klm ak isterim bu orm an
p erile rin i.
K iraz krm zs usu l ren k le ri
U ykudan yorgun d m u u u y o r havada.
B ir d m sevdim ben?
G erek o rm an lard ak i nice in ce d a llard a
E ski g ecen in yn kukum k an tlam ak ta
Yazk ki yanl b ir g ller utkusu u runa
Y alnzca b en k endim i su nuyordum
G re lim ...
Sylediin bu k ad n lar m asals
D uygularn gerek lem esi dilei m idir!
K r T anrs, en sofu b ir alayan kaynak gibi
Mavi ve souk gzlerden szlp kayor d;
A m a teki p eri, sen i ek ip unu mu sylyorsun:
G nn scak esin tisi gibi p o stu n d a
rperiyor d? Hayr, devinim siz ve yorgun
S cak tan nefes nefese k en d in d en gem i
B ir bay g n lk la serin sab ah yeli savayorsa,
E zgilerin uyum uyla su lan m korulukta
1 1t mn k ard ses k a d a r m rldanm yorsa
S erin sab a h yeli; ve ii bo kam larn
D n d a tek rzgr sesini orak yam ura

S am ad an nce k en d in i duyurm aya can atyorsa,

Tek b ir kvrm n b ile k p rd am ad ufukta
E sin in grnen, yapay ve saydam soluu
G kyzn k ap lam ak ta dem ek ki.
K endim i be en m ili im in g n elerle yararak
Yam alad durg u n b atak l n , siz,
K vlcm ie k leri a ltn d a belli belirsiz
Ey S icilya k y lar, SZLER SYLEYN ki ben
B ir zam an lar b u ra la rd a y eten e k le yetim i
i oyuk k am lar kesiyordum ; asm alarn
em elere ad ay an uzak y eillik le rin tire
A ltn zerin d e d in len en b ir hayvann
B eyazl su la rd a d alg aland zam an:
K avallarn iin d e can b ulduu u su l p e lu d e le d e
Bu ku u lar -p a rd o n ! bu rm aklar, p n a rla r
T anralar u zak lara k an a tla n p u tu k lar
Ya da suya d ald k lar z a m a n ...
H e r ey d u rg u n , d evinim siz yakyor
Vahi saa tte , hangi ortak sa n a tla la y zleyenin
A rad o n ice evlilii b elirtm ek sizin ;
Ayakta, yalnz, esk il b ir k dalgas
A ltn d a, ey Z am bak, d u ru ve sa f szlerd en
B irin in a ltn d a uyansaydm .

46

(...)
O rm ann altn ve kl rengi ald u an d a
C okulu b ir len var snm d allard a:
Etna! Tanra Vens ziyaret etti seni
A telerin e koydu o sa f to p u k larn
G rley in ce zgn b ir uyku, s n n ce ate.
Tutkunum san a ecem !
E y gvenli ik e n c e m ...
Am a, h ay r
Szlerin sah ip siz ru h u , bu b ed e n
G e a rlam b ed en k atlanyor lenin

M arur sessizliine: K atlan acak , aresiz

nk k arg n m l n u n u tu lm u lu u n d a
U yum ak gerek zaten, su sam kum sallarda.
ara p la rn ifal y ld zn a azn
Am ay ok e sk id en beri seven biriyim !
Selam lar; im di glge h alin i greceim .

ERM K

adin

C u m b asn d a b ir zam an fl tlerin , lavtann

Parlad ve artk yaldz dklm tek,
B ir san d ala acn d a yaplm krk dkk
Viyolosu y la solgun benizli erm i k adn,
Koymu nne alm eski kitab n
A kyor ik in d i lah isi sayfalardan
K utsal akam d u a la rd r b u n la r duyulan
G em i zam anlarn kutsal akam d u alar:
K utsal ek m ek k ab n n konduu cam ek n a
A kam saa tle rin d e u u an b ir m elekle
U sul u su l b ir h a rp e n telleri d okunm ada
E rm iin o in cecik p arm ak kem ii ile.
B ir p arm ak ; ne yal tah ta eskim i k itap ne
Tpk b ir b eik tey m i gibi sallan p d u ru r
alg gibi ses veren ku tyleri stnde
D inleyin onu sessizliin m zisyenidir.

enaze

layi

Ey sen zorunlu sim ge, ey sen m utluluum uz!

S ebil solgun ikiler, selam lgn cokum uz
Sanm a ki koridorun byl u m u d u n a
S unuyorum altn b ir can av arn acy la
K vran p rp n d kupay, bo kadehi!
A nid en b eliriin hi b a n a y e tiir m i?
K oydum sen i n k b en , kzlsom aki yere
M ealeyi s n drm ek elin grevi, d in ce,
K aln d em ird en m ezar k ap larn a kar:
B ilm ezler b u lene b u n u n iin seild i
O zann yokluunu ak m ak iin geldi.
Ki bu gzel a n tta tm yle yalnz o var
E er yalnz u ran u tk u su ise b u n la r
K ln o rtak, baya saa tle rin e k a d a r
O rda s k m ek ten m arur afan, b atan gnn
K zartt cam la rd a lm l, saf gnein
A teine doru dn. S altan atla, grkem le

n sa n la rn yalanc kibri byle evreye

S alm ak ve yaylm ak korkusuyla titriyor,
Bu ak n k alab alk d in leyin n e le r diyor,
N eler sylyor b akn: G arip h ay a le tle r biz
Sonraki g rnn b uulu biim iyiz.
Ya o d a n k y alar bom bo duvarlardaki!
H o r grdm gzyann b ilin li d eh etin i
Bu g e en lerd e n biri k ib irli, dilsiz ve kr
K utsal dizem e b ile hayli kaytsz, sar
A niden d n n ce k efeninin iin d e
G elecek b ek ley iin erd en b ir yiidine
D em edii szlerin fkeli rzgryla
G etirilm i b yk u u ru m sis ynna
Yok ed ilm i b ir adam ve h ilik znts
Ey ufuk an lar, ey sen, n e d ir Y eryz?
U luyup d u r bu d , m susad
B ir ses ile, uzam n , m eknn oyunca
B ir ses ile, kulak ver u la, diyor ki:
B ilm iyorum ! Bilmiyor, nice olup b iteni.
A dm lar st n d e U sta b ir gzle d erin
Y attrd grkem li kaygsn E d e n in
S esin d ek i titreim uyaryor b t n gn
B ir ism in gizem ini G l ve d e Leylak iin
K alan h i b ir ey yok mu bu yazgdan yarna
Ey sizler bo veriniz kukulu b ir in an ca
K a ran lk lard a kalm az lm sz yce d eh a
-S iz d e n fark ly aam ak isterim ben b ilin ki

50

D nya b ah elerin in b iz le e ykledii

lk sel grevlerde kaybolm u b iri iin
D ingin b ir felak etin a n , onuru iin.
H av ad a grkem li b ir s zc k ler k k rts
B yk, p arla k b ir k ad e h , esrik b ir gl goncas
Yamur, elm as, solm ayan, soldurm ayan i e k le r
st n d e d u ra b ak gn altn d a
S oyutluyor h e r eyi bu saa tte , bu anda!
H e r g n k b ild ik , gerek korularm zdr bu
O zan alak g n ll b ir d av ran la onu
D e y asa k la r n k i grevine d m an d r:
D e y asak tr; m arur, k en d in i beenm i b ir
D in len iin , uy k u n u n b ek len e n sa b a h n d a
E ski lm G au tier U sta iin a
G zlerini am am ak ve susm ak ise n a s lG eitle rin zorunlu bezei gibi, usul,
T m zararl ey lerin yatt salam mezar,
C im ri sessizlik , gece ve youn k aran lk la r
K oridorlar iin d en ortaya k sn diye.

DZYAZI
(Des Esseintes iin)
H iperbol! rn b elleim in
U tkulu, kalkm ay bilm ez m isin sen
Dorul b u gn ki b ak a ey deilsin
D em ir kapl k itap tak i b yden: _
nk y erletiriyorum , b ilim le
T insel y re k le rin ilah isin i,
Sabrm n yeerttii r n lere
D in k itap larn , atlas, bitkiyi.
G ezdiriyorduk h er an yzm z
(Yalnz ik im izdik tanr tanm )
izley ip doann grnm n
S en in le k arlatrm ak iin bacm .
Yetke a h ay ret ed ip ayor
N edensiz szlere bu gney iin
ifte b ilin siz lik derin leiyor;
K ucak k u cak s s e n i e k le rinin
B yd u to p rak la r ve u kent
B ilirler v ar olup olm adn
Yaz trom petleri altn n n
Syledii ism i tam adn.

I lav an n d le deil g r nm lerle

D oldurduu o d ad a h e r iek n ed en
Yaydp sa d y o r d ah a b ir geni
O n larla o tu ru p s y leem eden?
H e r biri ki kocam an y le s in e S sle n d ile r h alleriy le b ilin en
Ve b ir b o lu k , b ilin li b ir ereve
Var onu ay ran bu b ah elerd e n .
U zun arzu n u n U tkusu, D n le r...
G rnce, h e r ey b en d e couyordu,
Tatl i e k le rin , s sen g illerin
Bu yeni grev iin doduunu.
Ama bu b ac ak ll,y u m u ak
B akn uzaa -b iliy o ru m
G lce g n d ereb ilir a n c a k ...
E sk il zentim i retiyorum .
S ustuum uz bu durg u n saatlerd e
unu b il ki, ey Tini nizalarn!
G eliyordu ak l alm az b ir hale
S alar n ice n ice zam b ak larn.

Kynn gzya gibi deil bu

G enilik ve esenlik gelsin diye
Yalan sylyor tekdze oyunu
Benim ergen aknlm iinde.
Sonsuz onaylanm admlarmda
Btn gkle, haritayla yorulmak,
Uzaklap giden u dalgalarda
O lkenin olm adn duymak.
ocuk ruhum cokudan el ekiyor
Bu uzun yollarn bilgini olmu
Anastazya, yenidendou diyor
lmsz parmenler iin domu,
Ki mezarlklardaki atalar
Pulcherie adn tadna
G lnmesin diye hibir iklim de
G izlenm i kuzgunklc ardna.

elpaze

Karm n yelpazesi
Dersen konutuu dil nenin nesi
Bir kanat vuruu yeter gklerden
Yaylyor gelecein dizesi
ok deerli, esiz konuttan evden
Ardnda prl prl bir aynann
Id yelpazenin aynysa
Uan, havalanan bir ulak kadn
Usul usul arpan bir kanat bu da
Saydam, duru (nerelere konacak
Avlanm her tohumda, her tanede
Belki de grnmez bir kldr ancak
Adanm bana ac ektirm eye)
Hep byle grnr yelpazen bana
Gayretli parmaklarn arasnda.

Der Y

elpaze

K z m n yelpazesi
Ey hlyalm sa f b ir zevkin iine
A rzuyla dolu dalm am iin hem en,
K anadm y ce b ir yalan ile
E llerin d e korum asn b ilsen.
Tutsak d arb esi ufku usu l usul
G en ileten h e r k an at vu ruum la
N azla esen b ir rzgr gibi, nasl.
B ir tan serin li i geliyor sana.
B a dnm esi! Yalnz kendisi iin
Dom u o lm ak tan lgn, fkrm ayan,
Y atm ayan b yk b ir p gibi
rperiyor, titriy o r ite m ekn.
K efenlenm i b ir g l c k m isali
A znn k esin d en , vahi cen n etin
U yum lu, genel kvrm n d ib in e
D uyum sa ak n serin serin.
B ileziin atei k arsn a
K oyduun bu k ap an m beyaz kat
D ersin p em b e du ra an k ylarn
A ltn ak am larn d ak i hayalet.

lbm

aprai

B ird en b ire, oyun oy n ar gibi siz

F l tlerim d en k an sesleri biraz
iitm ek ve d in lem ek isted in iz
K k h anm , tatl gzel, yaram az
B ir dou grnm k a rsn d a
G iritiim bu d en e m e a canm
Size b ak m am iin son b u ld u u n d a
B ir ie y aray acak k k hanm .
C ierlerim i d o ld u ran bu soluk
B u b ey h u d e, bu bo soluk, elb ette
B enim u kt p arm a k larm a gre
0 ok doal, o ay d n lk , o ocuk,
M est ed e n g l n y k nrse
H n e rin i gsterem ez elb ette.

B E L K A L I P O S T L A R I N IM S A M A
E sin ti kim i vakit s r k led i i zam an
T ts ren g in d ek i tm y knt yava yava
H em gizli hem ak a terk e d e r onu b ir an
K vrm kvrm st n e so yulur ve bu dul ta
D a lg alan r su lard a , h i b ir kant yok sanki
Yeni dostluum uzun ivedi douuna
B izler gem i a lard an k alnt b irileri
E sk il re in e gibi vakti yaym aktan baka.
Siz ey sevgili d o stlar rastladm B r jde
0 l k an a ln d a tan oaltan k en tte
K uularn da n k g e z in tisi... ve su la r
G rkem le, saltan a tla bu k ent b an a retti
O u llar a ra sn d a d i er b ir u u d a var
Z ihni tm ak iin hzl b ir k an at gibi.

K A L IN S E S L A R K IL A R
I
A Y A K K A B IC I
B una p en e, zift gerek m m kn yok,
Z am bak doutan beyazdr, b ilirim ;
u ay ak k ab tam ircisin d en ok
E lb et zam ba koklam ak isterim .
A yakkabm n p en esi felaket
Bu g arib an , bu p lak topuklarm
H ay k rp n a a la r atyor: M edet!
Bu d en li sk lp b u n alm am tm .
A yakkabc h n zr ivileri
akyor ay ak k ab m n altn a
Byle k ap al kalm ak sk t beni
B ir b itse d e k ab ilsem sokaa.
A yaklar! E m red in , ay ak kabc
Y eniden y aratsn ay ak k ablar!

II
A T T A R K A D IN
Gk m avisi lav an ta sam anna
Bo verm iim , o sald rg an , cretli
K irpiinle satam azsn sen b an a
K uru otu, n u rsu za sa ta r gibi,
K end isiy le alay ed en b ir karn
M avim si d u y g u lara dosa bile,
K irpiin ak evleri d u v arn a
Bu sap lard an h a sr dokusa bile.
En iyisi tak kuru otunu sen
A rasn a istilac san n
Ki sa lk l, tem iz sa p la r orada
Z ep h irin e, P am elay d u y um sasn.
zerinde alp g trsn ya d a
B itin in sirk elerin i kocana.

W H I S T L E R E Y A Z IL M I P U S U L A
Siyah ap k a u u u n a uyarl
Yolu n ed en siz yere igal eden
D eli r zg r deil, b o ra*** deil b u ,
G rdnz bu engi kz, bu giden.
M slin en tari giym i b ir k asrga
Ya d a d izleri v u rd u k a sat
K pk iin d ek i fke, b ir afet
oum uzun u ru n a yaad.
T insel, esrik , devinim siz bu engi
W h istle rin d n d a, sylenip d u ra n
H e r eyi arp y o r etek leriy le
K zm adan, fkelere k ap lm adan.
W h istle ri serin letiy o r asln d a
E tein in dalg ac havasyla.

zgi

Bir yalnzlk h e r yan d an akyor

Yoksun kuudan ve rh tm d an
B itm iliii yanstyor
K opup terk ettiim b ak tan
B oyandnda nice gklerin
B atan g n ein a ltn la rn d a
O iinp b b rlen e cek sin
O na dem em ek d o kunm am akla
karlm ak a m a r gibi
B aygn, ed ay la uzanyor
Sanki b ir ku y an m d a ivedi
S u lara cokuyla dalyor
D alg alar d en iz artk sen sin
u p lak n ee n le sev in sin.

zg

II
aresiz, um udum gibi, o d a
K aybolup yitiyor y k sek lerd e
aresiz, p aralan m ak zorunda
fkeyle ve de sessizlik lerle,
B ir ses ki k orulara y abanc
Yanks hi d uyulm am ya d a
Bir ku, t, y ak arlar
Asla iitilm em i yaam da.
K ukular iin d e can veriyor
Y rtc, y ab an , vahi m zisyen
B eter b ir h k rk , koptuysa eer
S enin olm ayan b a rm d an, gsm den
Yrtlm o lsa d a b t n y le
K alacak da yolunun st n d e.

S O N E L E R

 Glgesi D t n d e . . .
lm cl k ara y asan n glgesi d t n d e
Yal b ir D , o m urlarm n szs, arzusu
H azin tav an la r a ltn d a lm hznyle dolu
Pek n l , a ik r kan ad n k atlad bende.
Ey l k s, k ral ayartm ak iin defne tala rn
lm le yok edildii ey salon abanozdan,
B ir g u ru rsu n sad ece, k aran lk a ald atlan ,
n a n ile kam am gzlerinde yalnzn.
B iliyorum , bu g ecenin telerin d e D nya
F rlaty o r tu h a f b ir gizemi p a rltla rla
K orkun a lar altn a onu d ah a az karartan.
ke, len h alin d ek i b ir yldzla yanyor
A rtm ya d a yadsnm , k en d isin e b en zer m ekn
B un a tan k , alak atele rd e yuvarlanyor.

 Kzolankz, d i r i . . .
G zel b ir gn b ugn diri, kzolankz ergen
Y rtacak m bizim iin esrik b ir k an atla
K am ayan u u larn k ra lar a ltn d a
U nutulm u sert gl saydam buzla pen!
O d u r evet eski kuu an m syor ok iyi
G rkem li am a u m u tsu zcasm a kurtu lan
D lsz sk n ty ay dnlatt zam an
akm am ak iin yaad blgeleri.
Tm boynu o beyaz can ekim eyi sallay acak
Bu onu y ad syan kuun gyle olacak
T ylerin yolunduu korkun yeryznde deil.
B uraya saf n n hayaleti dyor,
K uunun beylude s rg n lerd e giyindii
H orlan an souk r y ad a devinim sizleiyor.

 Utkuyla firar etmi..

U tkuyla fira r etm i gzel in tih a r kanyor
Z afer k se isi, kpkl k an, altn frtna!
Ey gl k zllk belk i bo m ezarm orda
R en k ren k k u m alarla rtm eye hazrlanyor.
Ne! 0 alev d en kalm a tek p ara b u lunm uyor
G ece y ars, bu bizi k u tlayan k a ra n lk ta
Ik yok, o okanm u y u u k lu k tan bak a
Ki sa la rn o grkem li hzineyi sunuyor,
S en in k i h e r zam an m u tlu luk kayna, byk zevk
Deviriyor, b an a ta rerek
B aygn gkyznden k k , tfl b ir utkuyu.
ocuk b ir k ra li en in zrhl bal gibi
Y astklarn st n e yaydn zam an onu
Kzl g ller y a acak gsterm ek iin seni.

 Saf t r n a k l a r . . .
Y celerd e o n ik sini su n an sa f trn ak lar
S knt bu gece b u y ru u n d a m ealenin
F eniksin yakt nice ik in d i ryas
D evirem edii l k l m leinin
Bo salon ayin m asas tek krk yok im di
n ten boualn hkm sz biblosu
(E fendim iz S tik sten gzya alm aya gitti
Bu b iricik n esn ey le hiliin onur duyduu)
B ir altn kom u kuzeydeki ak pen cerey e
lyor dem eye b elk i d e uygun b ir h alde
A teten su p e risin e ifte atan L ikonlar
A ynada l p lak erev elenm i o var
0 var u n u tu la r iin d e p rltla rla
Yedi yldz d em ir atyor ge, saltan atla.

'

b a g~ . . .

99

A lp salm ak iin k an atlan y o r

A rzunun B a tsna, alev in u u u sa,
E ski ocana doru u su lc a konuyor
(Ki b a n a so rarsan z asln d a l b ir ta)
Yalnz u diri b u lu t zlem duyduu altn
e rd e ta ezeld en y an an atein har
K v an cn d a d r st, g le b ir gzn, b ak n
S ryor h l y anp d u ra n a te in har.
D evinim siz yld zd a, p arm an atein d e
Y ansyor yum uak b ir yiitlik plakl
Ki k adn utk u y la yaln klm ak d n d a
im ek gibi ak an o alev alev salar
Y akutlarndan kzl kuku sayor im di
K van l, koruyucu, kzl m eale gibi.

dgar

P O E NUN M

ezari

G erek halin e dnm son u n d a sonsuzlukla,

airim iz, elin d e o p lak , yaln klc
O lm bu acayip seste zafer lklar
A ttn bilm eyen an uyarm ada!
B ir za m an lar H id ray d inleyen m elein haym
S ray gibi oym an szlerine o nlar
A nlam verip iilm i byy ak ly o rlar
O nursuz d alg alarn d a siyah b ir karm n.
Ey yakar! ey sz! H asm to p rak tan , b u lu ttan
im gelem im iz e er Poenun bu gz kam atran
M ezaryla bezenm i b ir kab artm a yotam azsa
H azin b ir ykm dan b u ray a dm dingin kitle,
E n azndan u g ran it sn rn sonsuzca
K frn k ara k a n a d n a g stersin gelecekte.

B A U D E L A R E N M

ezari

am ur ve yakut akan o u k u r m ezar azyla

K efenlenm i tap m ak A n u b isn in p u tlarn
Vahi u lum a gibi h ayvann y anan alazl
Sivri yzn k ary o r gn na
Yeni gaz k atlan lm n ice u ta n la r b ird en
Silm ek isterce sin e a fitili buruyor
lm sz b ir kalay v ah ice tu tu tu ru y o r
U uu sokak lam b asn a gre firar eden
H angi k urum u y a p ra k la r akam sz k en tlerd e
O turu p b o u n a tan m erm erlerin nne
B a u d e la ire in d in len d i i m ezar ku tsay ab ilir
Onu rten t ld en yoksun rp e rirk en glgesi
H ep a ulu koruyucu b ir h av a d r n efestir
iim ize e k ecek ld rse b ile bizi.

ezar

Y ld nm -O cak 1897
ada k t l k lere b en zer mi diye
B ir k alb k u tsarc asn a eer
Tutm aya k alk sa b ile sofu elle r
D urm az yelin yuvarlad bu kaya.
aksa d a g vercin hep bu yas k alr
K arartr ergen kvrm lar tek tek
B ir kv lcm la halk g m leyecek
Y arnlarn olgun yldzn karartr.
Kim aryor, ap yaam snrn
V erlainei, ser v en ci ozanm z?
G izlenm i otlarn ara sn a V erlaine
ik isiz; d u d a , soluu kuruyor
K argnm da olsa b ir rm ak aryor
E ilm i, topran d erin lik lerin d en .

VG
Y anardner k u m an sessizlii
Tek kvrm st n d e d em elerin
Arl ile tem el d ire in
A nisizlik bam za km eli.
E ski by k itab m z u tkulu
B inlerin cotuu h iy eroglifler
rpyor k an ad n rp e rtile r
K aran lk b ir odaya gm n onu.
H orlan m ilk gr lt g lm seyerek
F k rd egem en k lary la
D iin dom u k iliseye dek
P ar m en lerd e altn tro m p etler
B ir ilah iy e dom u tan r W agner
H k ra n b yc m rek kebiyle.

VG
K aran lk b ir noktay b u ru tu ra n
H e r doan gn bu sarn ald
Gk b o razanna kar b ir oban
D eyneinin u c u n d a tad
Su kab olan asm ak ab a yla

'

Suyu bol kaynak fk rn caya dek

Y ryor ataca adm boyunca
Y ryor ortal tarak
B unu nce y aad n sen
Ey yalnz
PUVS C havannes
Am a b itti yalnzln

Z am an oban gibi s r
Senin utkun ile ortaya kan
K efensiz N y m p h eten su im eye gtr

A m a c ...
A m ac grkem li k ara H in d ista n n
telerin d e yolculuk etm ek olan
-B u selam m h a b e rc is id ir zam ann
P ruvam n ap getii B u ru n d a n
S eren st n d ey m i gibi ufka yakn
end in k aav e lan la su la ra d alan
C oup k p k len iy o rd u d alg alarn
st n d e b ir ku m jd eler tayan
D uyuluyordu tekdze lklar
D m en yekesi henz gsterm ese de
Pek nafile yararsz b ir karay
Ey um u tsu zlu k , d eerli talar, G ece
Y ansyordu cv ltlar kuun
G l c n e k ad a r solgun Vasconun.

I
tirp..

l u m G u r u r u y l a .. .

Tm grkem li G u ruruyla akam n

B ir eld e t t y o r snm m eale
in safn a sonsuz b ir soluk ile

>

Terk ed ilm ed en sonraki b ir ann!

Ki eski odas b ir m irasn n
G kten d m zengin b ir m adalyayla
Isnm olm az m yd tpk byle
G elseydi gei tin d en d a r boazn.
G em iin zorunlu ik en celeri
Y apyor lim o n lu k lard a gibi
P im an l n o d erin m ezarna,
Y altlanm a r m erm er altn d a
B aka b ir k yanm asn yalnzca
K onsolu ay d n latan k olsun.

55

II
k m s a r s n d a n . . .
km sa rsn d an , sra y n d a n
B ir cam n krlg an ve k sa gnl
Y eertm eyen karan l , hznl
B ir avize v ar boynu tm ayan.
B en, Sylphe, size souk tav an d an
D erim ki ne annem ne sevgilisi
Ayn E jd erh a K zd an su im edi
ki az b eslen m ed i hi ondan.
S af b ir kupa ii bom bo, iki yok
Ki sonsuz ve de snrsz b ir dullu k
C an veriyor am a raz olmuyor,
-E y k asv etlilerin sa f pc!
B ild iip k aran lk la rd ak i b ir gl
S oluuyla d ar karm yor.

III
B ir d a n t e l a . . .
K ukusu iin d e yce O yunun
B ir d a n te la g id erek yok oluyor
Svg gibi yar aralan y o r
E li in d e b ir yatak yokluunun.
Bu k afad ar beyaz kargaa, solgun
P encere cam n a doru kayor
Ayn an b ir b ezek ta y an slanyor
D a lg alan rk en kefensiz yeni gn.
D lerle yald zlan alm ev inde
B ir lav ta h z n le uyuyor ite
O yuunda m zisyen b ir hiliin
Oyle ki b ir p en c ere y e dora biz
K a rn n d an yalnz sen in yalnz senin
oluk ocuk toplu doabiliriz.

 H a n g i s a f i p e k ...
Yorgun dt Peri G iizelinin
Z am an rein eli hangi sa f ipek
K alksz b u lu ta o lab ilir d en k
Tap ay n alard an sergilediin!
C ouyorlar iin d e cad d em izin
lem eli, oyuklu, bay rak bayrak:
S alarn var, sa la rn , rlp lak
H o n u t gzlerim i d ald rm ak iin.
H ayr! E lb et h ib ir eyin tad n a
V aram ayacak az doyasya
E ce sevgilin seni p m ed ike,
D alga d alg a sa la rn n tuttuu
E lm aslar gibi p arla k soluunu
Utku lna flem ed ik e.

C.C.

G i r m e m ... 99

G irm em sen in v arlna ykne

Y iitlik ve yrek ister b esbelli
plak to p u u n d an vurulm u ise
B uzullara bu topran im eni
Z a ra rld r Syle m asum su var m
U tku su n u y k sek sesle glerek
H ayk rm asn ki en ak rak kvanl
Deil m iyim kzl y ak u tlar im ek
G rm ekten gkte ate yum ann
D alm serp ilm i k ra llk larla
O yuk lar at n sada solda
Y k sek lerd e erguvan ren gindeki
afa d u alarm n betiini
Tekerleini arab alarm n .

 Kahredici b u lu tta ...

K ahrolm u sesiyle av b o ru su n u n
B ulu ttak i b azalt lav kayas sen
E rdem sizce klece h a n e re n d e n
Tutsak ve uysal y an k lan y o rsu n
H angi gm tsel deniz k azasd r
(K prrken, saly ala r ak trken)
Bu y elk en le r iin d e y k sek lerd en
B ir y elk en in ipleri kop m aktadr
B ir ey mi gizlendi bu n en in nesi
Elayli can ald bu d eniz kazas
T m b ir uu ru m b ey h u d e alm
S r k len en o bem beyaz sa la rd a
P in tice cim rice boulayazm
D enizkzm n ocuk gs su lard a.

 Ki t a p l a r m ...
E ski k itap larm P aphosta takld yine
E len d iriy o r b en i yalnz d eh ay la sem ek
B ir ykm , b ir reni, k u tsanm kprerek
Y em enta altn d a, u zak ta, yengin gnlerde.
K oup d u ru y o r souk tufan sessizlik leriy le,
K im se um m asn b en d en atlar, gzya dkm ek
Topran st n d e e er b ir k a r enlii apak
K entte yoz b ir grnm o n u ru n a sah ip ise.
Bu alm h i b ir yem i doyuram yor
B ilgi e k sik lik le rin d e eit b ir tat buluyor
B ir m eyve de var kokulu, in san la dolup taan
A km z ren ylan m azgalda ayaklarm
B elki de k en d in d en gem i y llarca, uzun zam an
E sk il b ir A m azonu n yanm gsnde aklm .

II
D i er y a y n e v le r in in
iir le r k ita b n a e k le d ikleri.
a ir in l m n d e n sonra ilk kez
y a y m la n a n iirler.

ER M Y A H Y A N IN L A H S
M enziliyle coturuyor
S onra ivedi iniyor
D oast harl gne
F rn a e
D uyuyorum o m urlarda
K a ra n lk la r alm ad a
H e r ey lo b ir rp e rtid e
Uyum iin d e
B ird en b eliriy o r bam
Y alnzca am andraym
K anat v u ru u n d a vn vn
Bu trp an n
D ah a ok zden b ir kopm a
K esiyor yyor ya da
U yum suzluklar eski
Sofu gvdesi

Ki b a dnm orutan
D irenip d u ru y o r h er an
izlem ek iin o ar
B aklar
D oruu lm sz kn
G idin diyor haydi koun
K arl da siz ey b u zlar
A m caya k ad a r
Beni se en ayn ilke
Gibi b ir vaftize gre
E iliyor ap ay d n lk
E sen lik .

one

(Ole sevgili k a d n a erkek arkadandan)

2 K asm 1 8 7 7
- Ey eiin tu tsak yalnz yaknyorsun,
U nutu lm u a alard a k getii zam an
Bu iki k iilik yer ki onurum uz olan
M ezar ie k a rl n d an yoksun diyorsun.
A krebi boa koan G e ceyi dinlem iyorsun
Cokun b ir ses iin d e; gzn yum m a am an
Y ce ksei gne Glgem i ay d n latm ad an
Y pran m eski b ir koltuun k o llarndasn.
Kim ki sk sk ziyaret ed erse lsn
iek le d o ld u rm asn o m ezarn stn
K a ld rr yoksa ta sk n ty la parm am .
Yanan ocak n nde ey sen ak m n ruhu,
Can b u lm ak iin y eter d u d a n d an alaym
B tn gece sylenm i ism im in so lu u n u .

Sone
Ey uzaktan ok tatl ve yakn ve d e beyaz
T adna doyum olm az ey Mery, ey gzelim
Y alanlardan yaylan ho kokunu dlerim
E sm er b illu r vazolar o kokuyu yayam az,
Tanm sn ki b en im iin y llar bo, ayaz
Ik saan g l n uzatyor bilirim
Ayn gl, bu scak m evsim ile sevgilim ,
D ald ry o r gem ie gelecee b t n yaz.
Y reim kim i gece en le anlam ak ister
Ya d a ho b ir sz ile san a ulam ak iste r
C oar k zk ad e diyen zden tek b ir szckle,
Deil o byk serv et ve d e k c k b ir ba
retiyorsun b ak a b ir tad yava yava
Sylenm i, sa la rn a konan b ir pckle.

K A L IN S E S L A R K IL A R
III
(Yol bakcs)
K rp d u ru y o rsu n a k llar sen
Ve b ir k , b ir h alk ozan gibi
H e r gn hi b k m ad an hi en m ed en
A m alym bu b eyin k p lerin i.

IV
(Soan, sarm sak satcs)
S arm sak yeyip de y an na varsam
A dam hem en k irii krar, durm az
Am a soan krp yum ruklasam
Atn gzleri fazla sulanm az.

V
(iinin kars)
K ad n , o c u k ... a z k la rn d a orba
Taoca u stasn a gidiyor
O vgle; s e v g ile r... su stu ru y o r adan
E vlilik t resin e uym az diyor.

VI
(Camc)
I ok diye - l m y z n d e n - .
Saydam saf gne kam am gzleri
karyor cam cn n zerin d en
S rtn a giydirdii gm leini.

VII
(Gazete satcs)
u gazte bu gazte hi nem i yok
N ezle olm adan buz gibi havada
Yarm litrelik okkal b ir sesle
lk kan h ab erleri d uyurm ada.

VIII
(E skici kadn)
B ak larn d ak i cin gibi gzler
Gz ak n a, gz b eb e k le rin e dek '
Ayryor beni a p u tlarm d an
Tanr gibi yoldaym rlplak.

ondel

H i b ir e y .. . uyandnz zam an
Yok y an n zd a som urtan bile
B eter b ir g l c k sarst an
K anadnz y astk st n d e
G am sz uyuklaynz d u rm ad an
Korku salm asn soluk size
H i b ir e y ... u y andnz zam an
Yok yan n zd a som urtan bile
Bu gzellik oyun bozduu an
B tn d le r tap lm d elice
Y anakta iek bytm ez hi de
Gzde tak sitli eias p arlay an
H ib ir e y ... uyandnz zam an.

ondel

II
S evieceiz iste y eter ki
H i sylem eden d u d a k la rn la
B oaltm ak iin d ir sessizlii
Bu gl ara verdi ise ak a
G lcn p r p r alevini
Y anstam az a rk la r asla
S evieceiz iste y eter ki
H i sylem eden d u d ak larn la
K ral krm zd a Su Perisi
D ilsiz b ir oyunun arasn d a
Alev b ir p c k yrtlm ada
K a n atlarn u c u n a dek im di
S evieceiz iste y eter ki.

ava

(SAVAI)
stm e tam geldi u y g unca am a
O can erin c in i engelliyor
Bu ask eri pan to lo n b acam da
K an krm zs re n k le re giriyor
K zolankz erd en b ir gazap ile
P usu d ay m d en etim im d e h e r yer
E rlerin beyaz eld iv en lerin d e
N am lular tem izleyen h a rb ile r
plak ya d a p ek y ap k an bu kabuk
Teutonu yenm ek altetm ek iin mi
B end en isten en ivedi, p ek abuk
Skp atm am b a k a b ir teh d it gibi
S onunda bu sevim li can yakan
Bu ak ile ld rm srgan.

 B t n r u h ...
B tn ru h tm yle zetlenir
Ve de o usul so luduum uzda
B aka h a lk a la r h alin e gelir
H ayli ok du m an h alk ala rn d a
Yaprak sig arasn onaylar
T ututurulm u b ilgece yanan
Parlak ate p n d en kller
U zaklasn diye en azn d an
R om an slar korosu byle y er yer
D u d a k la rd a uu p k an a tla n r
O rdan kovala b alarsan eer
i le rin d e g erek iren k alr
ok ak anlam bozar k aralar
K apal ed eb iy at yaralar.

YELPAZE
Buz gibi g ller yaam so ru n u
Son verip d u rd u raca k b irlik te
ivedi beyaz b ir k ad eh ile
Kra olm u soluunuzu
K anat vuruum k u rtarrsa bu
bei d erin bir arp m a ile
S oukluk k elir b ird e n b ire
iek g l n d e d elidolu
A tp frlatm al ge h em en
H o b ir yelpaze gibi b u n a sen
K k ied en uygu n su n inan
K im se ed inem ez zm parayla
B ozulm adka kay b o lm adka
0 kokuyu M eryd en yaylan.

Sone
B ir hanm
p ek ateli d e ilse bile yakan
B ir gl y rtc ya d a yrtlm yorgun ban
Beyaz en tarisi zp ayrm krm zdan
D uym ak iin ten in d e elm asn aladn
E vet k ib arc a ve bu iy krizleri olm adan
M eltem yelleri olm adan d in se de tufanlar
K skan alp getirm ek ten u ya d a bu uzay
D uygunun sad e gerek g n lerin e uzaktan
H e r yl k en d ili in d e n aln n n zerinde
Doan bu in celik yeterli deil mi sence
u ya d a bu grn iin ve benim iin
O dad a serin ve ak n b ir yelpaze gibi
C anlan d rm ak istey en az d a olsa b t n gn
Tekdze doa dostluum uzu sevgim izi.

102

AIKLAMALAR

M A L L A R M N i N T E M A L A R I
Ik
G elenek sel resim de izgi ve ek il egem endi. zlenim ci ressam lar
bu gelenee iddetle kar k p a nem verdiler, ay rcalk tandlar.
I yanstan n esnenin deil, n st n d e durdular. M anet, W h istler
ve B erthe, M orisot gibi izlenim ci re ssam lar M allarm n in dostuydu. air
M allarm d e bu ressam dostlar gibi n bys p ein d e kotu.
iirlerinde oklukla (Gk, mavi) egem endir. Kimi zam an ve nceleri
gk ve gkyznn m avi n tem sil eder: Pencereler ve Yeniden Dou
iirlerin d e olduu zre. Ve k sa b ir sre sonra a z r n anlam g eleneksel
b ir genilem eyle G rnt iirin d e olduu zre M a v iy e dnr. D erken
b ird en szck sim gesel, sem bolik b ir an lam kazanr. Bu d u u m Sz
iirin d en sonra hem en grlr:
B eyaz bir fsk iy e i ekiyor A zu re doru
F skiyenin yneldii ve havuzda yansyan mavi gk, szcn byk
h arfle balam asn n d a iaret ettii zre lk se ld e zdeleir. ansszlk
(G uignon) iirin d e olduu zre a irle r de m avilik d ile n c ile ri de iller
m idir? Bu dlenm i lksel, lk deim ez gibidir, srp giden gibidir.
Ve tan duyarszlna sahiptir. Yaz H zn nde olduu zre. Devinisiz,
d ingin, airi egem enlii altn a alr, an cak bu kolay u tkunun zayf ve gsz
ru h lara zarar da dokunur:
D uru alay, kaytszca gzel iekler gibi
orak, ksr bir H znler l arasnda
D ehasna karglar ya dra n gsz airi
Eziyor lm sz m aviliin a r sisinde
Bu tem a iki kez airin kazd ukura karttr. N asl lk kabul
ed ilem ezse airin de yardm d ilem ek ten baka aresi yoktur: artk o

103

dn topran en d erin y erin e gnnelidir. Yeniden Dou iirin d e

olduu zre M avilik karsn da d u yum sanan doyum suzluu H ro d iad e
gkten nefret ediyorum szleriyle dile getirir. nk gkyznn usuz
b ucakszl kiiyi kertir, gsz klar, cesaretsiz klar.
L a m b a n da M allarede ifte anlam vardr: zden b ir evreni,
airin kendi evrenini aydnlatt iin iirsel y aratnn b ir parasdr,
ik in ci olarak da, airin bitm ez tkenm ez a b asn n b ir tan o larak en
etin , en yorucu an larn d a aire yardm eder:
Veda etm ek gem ie, veda etm ek dehaya
C an veriime ta n k solgun la m bam a

G iu e
Ik la ayn tea ve M allam e'n in birey sel m itolojisinde nem li b ir
yer tutar. M allarm it iir yazm aya balad d nem lerde din tarihileri
ve folklor yazarlar bu tem ay sk sk iliyorlard. M allarm 1880 y ln d a
E skil Tanrlar adl b ir kitap yaym lad. Bu k ita b n d a Ingiliz yazar Coxun
den em elerini aktarr. Bu alm ad an d a anlald zre G ne ayn
zam anda P hoebs, Ixionu ve E ndym ionu tem sil eder. T antalen saray
G n ein altn evinden b aka ey deildir. B ellerp h o n un tah ttan d
gnein ufka doru iniini simgeler. Byk d e sta n la r ve peri m asallar,
h e r gn ve h e r yl grdm z, gzlerim izin a ltn d a olan gnein eitli
tan m larndan, an latm larn d an b a k a ey deildir. G nein , p arlts
dnyann grnm n grkem li, saltan atl klar. H astanenin bitm ek
tkenm ek bilm eyen ar kasvetinden k urtulm ak isteyen h asta batan
gnein yakt kzl ufka b ak arak in at hzn n d en kurtulm aya alr.
Ve altn kadrgalar grr:
K uular g ib i gzel a ltn kadrg a la rd a
Sularda u yuyorlar... burcu burcu bir rm ak
(P encereler iirinden)
B ir batakln k ysnda, len gnei a ltn d a baygn uyuklayan K r
Tanrs eskil b ir k dalgas altn d a u yanacak. A ckl b ir olay olarak
d nlm gnein bat aire birok iir esinliyor: U tkuyla F irar

104

E lm i , S af trn a k la n , T m g u ru ru y la G ne tem asn M allarm a ltn

ve salla b irlik te iler. Yz H zn iirin d e bu ok gzel grlr:
E y uyku lu sava giizel kum sa ln d a gne
Sann altnnda, baygn su yu ka yn a tyo r
A nlam genilem esiyle altn gnei anm satyor ve iire zengin, lks
yananlam lar yklyor: Kvan ya da zil se si (Cezal Soytar) Yaz
Trom petinin Altn (Dzyaz). K adn sam a bal olarak gne B ir Alevin
Uuu S a iirinde olduu zre duygusallk ykleniyor. Sa salar, kumral
salar gne ateleriyle str kadn ve gne dzyaznz da dank sala
aydnlatr gibi aydnlatr. Ama, M allarm n in iirlerinde gne daha ok
arnm l, safl ve souk ksrl simgeler. H rodiade salarnn altnn
vahi ve buzlu grkem ine sahip olm asn ister. Topran derin lik lerin e
gmlm ilk haliyle m etal ilk saf parltsn n erdem lerini tar.
G ne tem asna alev m otifinin ilen m esin d e de rastlanr. S knt ve
kaynayan kazan, fokurdayan su okluk sevdal arzuyu da b erab e rin d e
getirir: H er ey tutuuyor vahi a te te d e r B ir K r Tanrsnn len
Sonras iirinde. Vens orm anlar b atan gnein altn yapraklar boyarken
ziyaret eder.

D
D ou zam an, G kle (M a v ilik le lk se lle ) zdeleir. D ve
Gk sk sk b irb irlerin e kom udur; g id erek lk se lin ean lam ls h aline
gelirler. R ya ancak b ir kez karm za hayal o larak k ar ve bu du ru m d a
d a air ivedi hayali k en d in d en u zaklatrm ak gereksinim i duyar, Cenaze
leni iirin d e olduu gibi. ki k r tan rasn n k endi d evren in d en mi
d oduklarn, yoksa dah a n ceden 111i v ar old u k larn b ilm eyen k r tanrs
b ir d 111 sevdim b en diye sylenir. K abul edilem ez ve dokunulam az
b ir lk arzusu ya da hayal. Y aptlarnn hem en h e r y erinde zaten d ile
arzu m m kolayca b irb irlerin in yerini tuttuunu grrz. Grnt iirin d e
d airin uzun zam andan b eri dley ip d urduu b ir p arzusudur.
Pencrler de d bu dnyadaki yaam dan kap lksel in gc n e ulam a
istei. ansszlk (Le G uignon) iirin d ek i gk d ile n c ile ri ryay em iyor

105

ve lkseli aryorlard. air b ir ykn a ltn d a ezilm i, ylgn, bu lk se li

. aram ay terk ed in ce d n e b ir u k u r k azarak d er:
Aa kokularna kzgn, yorgun dyorum
Ve ryam da yzm ile b ir u k u r kazarak
Ve ley lak lar biten scak topra srarak
Y klm , skntm n kalkm asn bekliyorum .
14 D inlenirleri Yorgun iirin d e lk b ir ding in lik lyas ve halktan,
k alab alk tan uzaklam a hayali oluyor. H ro d iad em d onun iin b ir
kzkarde, ba olan souk ve yrtc geceye doru ykselir.

H i lik
M allarm yaptnn tem el esi, iirlerd e kim i ak, kim i zam an
rtl im gelerle sk sk karm za kar. U tem el benzetm ede grrz
onu: deniz, gece, k. D eniz gerek ten de uzaklktr, yeryznn kara
p a r a la n arasn a girer, onlar b irb irlerin d e n ayrr, im b a t iirin d e air
deniz uruna her eyi terk etm ek, yaam n tatll n , hazlarm b ile terk
etm ek ister. A m ac iirin d e Vasco de G am a yeni b ir dnyaya, yeni b ir
toprak p arasn a doru h arek et e d e r am a k arsn d a yalnzca yararsz ve
u m u t krc geceyi, um utsuzluu ve deerli ta la n bulur. G ece dnyayla
yaam n ayrln simgeler. S af T rn a k la r iirin d ek i salon d u yarldan
kopm u, m etam orfoza, deiim e hazrlan an b ir ruhtur. Glgesi D tnde
iirin d e gne kaybolur ve d nya y en id en zifiri k ara n lk la ra gmlr.
Ayartc gece airi yeni in an cn d a n d n cen in gcne yneltm eye alr.
H i lik in ayartcsd r bu:
Ey lks, kral ayartm ak iin defne talarn
lm le yok edildii ey salon, abonozdan
Cenaze leni iirin d ek i youn gece in san varlna zararl b ir ilke
olarak karm za kar. K , souk, buz b eyazlnda g iderek doan bir
d nyann yitiini, kayboluunu simgeler. Kuu kaln b ir buzun iinde
tu tsa k tr ve kanatlanam az. Z am an zam an bu h ilik tem asna a yn a ve
mezar da elik eder. Ayna kaak b ir p a rltd a k iin in , benin kendisini
bulm asna ve bylece kendini gvende duyum sam asna yarar. M allarm

106

b ir m ek tu b u n d a unlar yazar: B unu ilk kez sa n a sylyorum , d n m ek

iin hl bu ayn ad a k endim e bakm aya gereksinim im var. S ana m ektup
yazdm bu m asad a eer ayna bu lu n m asay d i b en yen id en H ilik olur
g id erdim . H ro d iad e ayn asn a u n lar syler:
Ey ayna!
D onm u erev en d ek i skn ty la souksu.
H rodiade d erin b ir znt duydu u n d a ou zam an aynada ken d in e
b ak m ak ister am a hem en d erin b ir tik sin ti duyar. nk ayna yalnzca
p lakln gsterir ona. evresindeki h e r ey onu yan stan bu aynann
p u tp erestli in d e yaar ve yalnzl d ah a b ir belirginleir. V alkm
yansd ayna H i lik in im gesini de ortaya koyar. D zyaz, Cenaze leni,
Cezal Soytar iirlerin d e m ezar h iliin seim yeri h alin e gelir. E dgar Poe,
B au d elaire, V erlaine ve W agner i on u rlan d rm ak iin m ezarlar yceltir,
lleri ver, k u tsar ve bylece hilie tap n lan b ir din yaratr.

zen ticilik -K ib a rlk

U yduruk Dileke sonesi b ir tr X VIII. yzyl san atn moda k lan b ir
akm a balanr. C oncourt K ard ele rin yazd k itap ta n sonra M atteau
ve Fagonard yeniden d eerlen d iler; V erlaine apkn Trenler i kalem e
ald. Duygu zenticilii, duygulardaki incelik, k ib arlk aadaki sone
d izesin d e ne k a d ar belirgindir:
B izi glcklerinize oban a ta yn z ece
M adam e de R am bouillet salo n u n u n alk an lk lar, incelik ve nezaket
a b as M allarm nin iirlerin d e yeniden ortaya kar. Bu in celik ve
zarafete M allarm nin yazlarn tek b an a yazd ve E y l ld en 1875
O cana k a d a r kartt Son M oda adl organda d a rastlarz. Bu yayn
organnda M allarm evlerin dayanp denm esi, s slen m e, tak la r ve
b ib lo lar h a k k n d a bilgiler, n ad id e ve ince tler verir. Bu incelik airin
U tkuyla Firar E tm i , H angi S a f ip e k , G irm em iirle rin d e de vardr.
A nlatm incelii duygu inceliine elik eder. Dil zenle ilen ir ve allm
sra d an lk tan , bayalktan kanr. Bylece kahve k im i siyah karm n
onursuz d a lg a s halini alr (E dgar Poenun M ezar).Yelpaze b ir toplu

107

k v n m d r (Dier Yelpaze). Koku gl esk ilik le rin in bayltc e sa n s d r

(H rodiade). Dolayl anlatm da bylece yaznda hak ettii yeri ve
ayrcal bulur. E n d er szck zenle ilen m itir: kalt (Tm g u ru ru yla ),
nixe, A lm an efsanelerindeki su p e ris i1, (S a f T rn a k la n ), geveklik,
uyuukluk (Pencereler.; U tkuyla Firar E tm i), ak kiraz p em besi, baylm a,
k en d in d en gem e (Bir K r Tanrsnn len Sonras). air sz dizim i
st nd e de sab rla alr ve yer yer artc, yer yer kopuk b ir balant
k u rar szckler arasnda. H arfitarifle isi ara sn d a ya da sfatla isim
a rasn d ak i ayrm lar, zneyle yklem a ra sn d a s zc k ler b irikim i, ana
tm cenin eitli elem anlarn b irb irlerin d en ayran birok ara tm cenin
eklenm esi. T m ce pek ok ynlere a tlr ve dengesini byk glkle
korur. Bu incelii G abriel B ounoure ok gzel aklar: M allarm de
b ir in efendilii, elebilii vardr; szcklerin o enfes ku llanl, o
l l l k , o eksil ti , szcklerin kl k rk y ararak seilm esi, an trm ak
ve dolayl anlatm , o bilgece ifade biim leri. N esneyi b rak tk lar yoklukla
sim geleyen sayfa boluklar, sessizlikler, kaybolular. (Kahire dergisi,
H aziran 1942).

B ib lo T em a s
M allarm 1 8 7 1 den nce tuzu kuru b ir apartm an dairesin in
salo nunu, alm a odasn, yem ek odasn donatan eyalar ve biblolar,
Svres fincan larn, in fincan larn , yelp azeleri, sofra takm dolabn,
yalnzln iinde srdrd iirse l aratrm alarn n tan lam basn
sever. A nlam sz ve nafile biblo b ile tek ban a artk ayrcalkl b ir n esn e
b ulunm adn gsterm eye yeter. H e r ey ayn d e er yokluunda b irim iy le
eitlenir, b ir b aka anlam da d a h e r eyin byk b ir deeri vardr.
1 8 7 1 den sonra ise n esn eler ou zam an bo b ir o dada tek tirler ya da
sayca fazlaym gibi a rtrlsalar d a v arlklar ya belli belirsiz ya da
yok edilm i gibidir: b ir altn can ek iiy o r , dm m adalyon , gelip
1)

Ben sn perisi olarak evirdim (r.).

2)
3)

Fransrzcadaki le, la gibi article verilen eski ad (.).

B ir szn anlalm as iin bulunmas zorunlu olmayan bir ya da birka szn
eksik sylenmesi (.).

108

geici cam eya . B ylece bo b ir m ekn yaratlr; an la rla dolup taan

evin iin in yerini tek b ir n esn en in sim gesel, sem bolik gl b ir deere
sah ip b ir oda alr. Sonu olarak biblo korum aya yarar; bize gven verir ve
bizi sa ltm aratrlm asn d an caydrr. K ii tem el h ilik le k en disi arasn a
onu yitm ilikten, h ilik te kaybolm uluktan koruyan ufak tefek ey alar
koyar. M allarm iin yelpaze um a arzusuyla kendi k ab u u n a ekilm e
arzu sunu bir arad a tam a zelliine sah ip . Yelpaze a lr ve alrk en de
fkrr, e var ki elde tu tsak tr ve alm buyruk a ltn d ad r:
K a n a d m yce bir yalar ile
E llerinde korum asn bil sen
(D ier Yelpaze)
Havay u su lca dven, ak ve iek gibi ren k li ku k an ad n a benzese
de yelpaze cansz b ir nesnedir, kurgusal ve yapaydr. O laylarn Dizeleri n d e
(Vers de circonstance) Mal larm e yelpaze iin on sekiz iir yazar; bu iirlerin
k im inde yelpaze sisler iin d ek i ufuk tur ve m ekn d dnyasna,
hayal alem ine aar, kim inde ebedi ve gln so lu k saar. 0 zam an da
zdenlie doru b ir dn elverili klar, d u d ak lara kar dokunulm am
b ir szck gibi boyanm sessiz b ir iei tam ak iin grnm saklar.
Y elpazenin devinim i ou zam an iirsel yarat olgusunu simgeler. Teker
tek er alan d izeler yelpazenin kanat v u rularna benzer:
Dersen konutuu d il nenin nesi
B ir kanat vuruu yeler gklerden
Yaylyor gelecein dizesi
ok deerli esiz ka n a tta n evden

D zg n ve Y apaylk
M allarm nin btn iirsel sanatn iki nokta st n d e toplayabiliriz;
boluu m askelem ek, tem el hilii grkem li b ir dekor ile kaplam ak.
D olaysyla iir de b ir dzgn gibidir, d ah a gzel b ir grnm le bryerek
d krc gerei saklar. Cezal S o yta r'd a b uzlarn souk su larn d ak i
boulm u dzgn grlyor ki yalnzca soytary iirsel olarak besleyen
b ir ss deil, onun kendisini Tanrya verii ve varolm a nedenidir. Sevilen

I(l')

k ad n n gzk ap ak lan n d ak i alanm dzgn, y asl dzgn gkyznn

ve talarn duygusuzluu nu, b ir di er d eyile, kiin in b ir devininsizlik
iin de k endini unu tu u n u ruha kazandrm aya elverilidir. zetle, h k ran
gz y al fikri ssleyip psleeye artk y anam ayan airin d n cesi
bo ve ple atlm b ir dzgn an a n a benzer!

no

Selam
iir 1 8 9 3 te yazld ve 15 ubat 1 8 9 3 te K alem d e yaym land.
B u kpk: air hem am p an y an n hem de denizin k pnden sz
ediyor.
A NSSIZLIK
airin ilk iirle rin in ounluu ve Parnasse satirik (Yergili Parnasse)
ve ada Parnasse (Parnasse contem porain) b alk lar a ltn d a b ir araya
g etirilen iirleri genlik y llarn n rndr. ansszlk da b u n lard an .
B iim i tei'za ria G au tierin, ierii B au d elaire ve N ervalin etk isin i
tayor. Lon C ellier M allarm ve K onuan lii K a d n adl alm asn d a
aird e o cukluundan b eri ikili b ir tem an n , lm ve B elirm e tem alarn n
sap lant halini aldn yazar. A nnen in lm , k zk ard ein in lm , ona
ukurun K azld ve ukurun K a p a n d iirlerin i esinleyen on yedi yandaki
kz ark ad an n lm bu sap lan t duygusunun y er alm asn d a etkendir.
M allarm yi

k en d in d en

nceki

R om antizm

ak m n d an

kopuk

dnem eyiz. Yaznn ona gre h e r eyi an m sam alar la yen id en yaratm ak
grevi olduunu unutm ayalm . L am artin ein sevdii gller rom antizm ine,
H ugon u n

byk

tem alarn a,

G au tierdeki

anlatlam az

an latm a

g iriim lerine (ki M allarm iin anlatlam ay acak , anlatlam az h i b ir ey

yoktur), lm sz byk efsan elere, rom antiklerin yen id en ele ald
an a reklere (archtype) onun iirle rin d e de sk sk rastlarz.
iir 1 8 6 2 de yazld, 15 Mart 1 8 6 2 de S a n a t derg isin d e yaym land.

BELRME
B alk V ictor H ugonun ve L am artin ein iirlerin d en aktarm a. iir
biim i ve ieriiyle n g ilteredeki R afal ncesi san at ad n tayan b ir
sa n at grnn izlerini tayor. lk d izelerd e grntsel, grsel im geyle
iitsel im genin i ie getiini gryoruz. iiri okuduum uzda R ossetti
ve B ne Jo n esun resim leri ara sn d a balant kurm adan edem iyoruz.
U nutm ayalm ki ngiltere ve ngiliz sanat airim ize yabanc deil, 1862
ylnda In g ilteredeydi.

C laude D ebussy, gen m zisyen bu iiri sevdi ve onu b esteled i. B elirm e

(A pparition) resim , m zik ve iird en oluan b ir l birlii tem sil eder.
Hzn iirletirm e sanatn n u stasd r M allarm . R im b a u d n u n dedii
gibi aire iir stne sylenenleri bilir.

U y d u r u k D il e k e
ubat 1 8 6 2 d'e yazld ve ayn yl yaym land. D eitirilm i yeni ekli
1887 tarihli.
Hb: lm szlk ikisi d o lduran genlik tanras.
oban yapn bizi ecem g l c klerin ize dizesiyle bitiyor iir. Ve
B au d elaireden esin tiler tayor. Ayn ek ild e R nesans duygularn
yanstyor. Bu iirde ayrca kendim izi G au tier'n i, B anvillein ve
V erlainein sevdii evren iin d e duyum sarz.
C EZ A LI SOYTARI
iir 1864 Mart tarihli. 1 8 8 7 de yaym land.
H am let: S lakesparein tiyatro kahram an. ok karm ak b ir k arak teri
olduu iin oynanm as g b ir k iilik.
D ikkatli b ir okur K tlk iekleri nin byk tutkunu M allarm nin
B au d elaireden koptuunun ayrm na varacaktr. A rtk M allarm iirin in
ak balar.
PENCERELER
1863 te yazld, 1866tla ada Parnasse' <\& yaym land.
K utsal yalar: lm tehlikesiyle kar karya olan h astalara srlen
sv ya.
B au d elaireden ya da W. Bovvles yknen S ain te-B eu v eden izler
tasa da M allarm rn b ir iir.

EKLER
iir 1 8 6 4 te yazld, 1 8 6 6 da ada Parnasse"da yaym land.
H rodade (7-39): Yahudi p ren sesi. F ilip de d en ilen Yaldi prensi
H rodela evli. O te yandan, days ve kayn, G alile valisi H rode A ntipas
ile cinsel iliki halinde. Bu yzden Aziz Yahya (Jean-B aptiste) vazlarrda
H erodiaden bedeni ortadan k ald rlm as gerek en bir fahie olduunu
syler. Yahyaya di bileyen, sevgilisi H rode A ntipastan srek li,
Yahyann boynunun vurulm asn iste r an c a k b ir sou elde edem ez. Kz
S alom nin dans, H ro d eun ok ho u n a gid er ve ona Dile b e n d en ne
d ile rsen , yerine getireceim der. Salom a n n esin in etkisiyle Yahyann
ban ister. K esik b a b ir tep sid e Salom ye sunulur.
M allarm bu iird e b ilerek b ir y an llk yapyor ve S alom nin yerine
an n esi H ro d iad ei koyuyor.
H osannah: K urtar bizi! an lam n a gelen, Ib ran ice b ir szck. Yahudi
ay in lerin d e, baz Y ahudi d u alarn d a k i d in se l h aykr K atoliklerin D allar
G n k u tlam asnda syledikleri ilahi. iir d ilin d e ark, zafer ve sevin

iliiAraf: iirde geen szck limbes: Vaftiz edilm em i ocu k larn lnce
ru h larn n gittii ve kald yer.
A ndr F ontainasya gre Som a ltn la rn d a n fhun eski g klerin
d izesin d e Victor Hugo var. H ugo, K a d n n K utsal Treni iirin d e A ltn
larla dolup tayordu g k y z der.

Y e n id e n D o u
iir

1862

H aziran

tarih li.

1862

y ln d a

ada

Parnasse" da

yaym land.
Yklm : U nutuun u u ru m u n d a km .
B audelaire esin in d e b ir sone. B alk g ln saylr. lk yaz genlie,
gzellie, dourganla uyarlayan b ir lirizm in yavanlklarn da tad
iin. air R nesans dnem i airle rin in iir biim lerin i de aratrr.
Bu iirin ilk ad Vere Novo idi.

SIKINTI
iir ilk kez ada Parnasse'd a S a kin K adn adyla yaym land.

Ac D ilen ite Y orgun

1864 ubat tarihli. 1 8 6 6 da ada P arnasseda yaym land. air bu
iirin e balk koymad.
ilk ad B ir O rospuya idi. O tarih le rd e M allarm henz iirlerin i
B au delaire etk isin d en ayklam ay dnm yordu.
G autier esin in i tayor: b ir n esn en in , b ir fin can n sevgisiyle doa
sevgisinin birliktelii airin iirlerin d ek i su ve gl tem alar evdeki
n esn elerle birlik telik iindedir. Buu tar, sis tar, nem tar.

Zango
1 8 6 2 de yazkl, 1862 Jilartn d a S a ra t fd a yaym land.
D uasn: Sz konusu dua, g nde ii kez, gn doduunda, len ve
akam edilen dua.
Y az h z n
iir 1864 tarihli. 1 8 6 4 te ada Parnasse d a yaym land.

MAVLK
1864 O cak nda yazld, 1 8 6 6 d a ada Parnasse d a yaym land.
Lettre: U utuu g erek letire n C ehennem rm a,
A zur szc airin iirlerin d e sk sk geer. Kimi zam an ufuk, kimi
zam an gk, kim i zam an m avilik ya da lacivert olarak. E letirm en lere gre
M allarm de B aud elaire gibi G zelin ve D n pein d en kotu. nanm a
olaszlm da, lm den, hilik ten kam a g iriim inde b u lu n m ak iin
G zel i ve D arad hep.

MBAT
iirle ilgili, O livier W alzer u ak lam alar yapyor:
Baz iirlerin d e, B anville gibi k en d ili in d eli e (spontanit) snsa
da, 1 8 6 4 -1 8 6 5 lerd e yazd iirle r h l tere d d tle rin ve geriye dn lerin
izlerini tar. Lirizm a b a s yle hem en yok olm az. Ne var ki, kuu sonesi
bir yana, sonraki iirlerin m erkezinde byle b ir ab a bulunm az. Saplant
olarak varln srdrr, an cak , dorudan deil, dolayldr. Bu arad a,
1865 M avs da air, ka, yolculuk, deniz, egzotizm ve sknt gibi
tem alaryla, okluk B audelaire m adenini ileyen, te yan d an da zgn b ir
iirle karm za kar. M allarm nin en n l , en ok sz ed ilen , en ok
ev rilen (Stefan G eorge, Fr. Von O ppeln-B ronikow ski, A rthur Sym ons), F.
T. M arinetti, Alfonse R eyes vb.) y apt, tap las B rise M arined ir bu iir.
Bayan N ouletnin gzlem iyle, ok az M allarm kkenli iki unutulm az
d izen in ereveledii, ilk b a k ta anlam ak b ir iir. B tn olarak,
M allarm ye zg b ir ruh h a lin in , olum suz im gelem in esini. air kam ak
istedii yerlerin ekici gzellik lerin e deinm ez de, ka zlem inin
g cn vurgulam ak iin, yal b aheler, lam b an n a ltn d a iir yaz, alt
ay nce doan ocuunun verdii a ilesel k v an lar gibi, 011 u b u lu nduu
yere artk balayam ayacak olan eyleri tek tek sayar.
B azlar, u iki dizeyi an lam ak m m kn d e il, d ediler:
Un E n n u i, dsole p a r les cru els espoirs,
Croit encore l adieu suprm e des m ouchoirs
rnein L efbur b u n lard an biri. R obert Kemp ise C roit yklem i
crot h aline getirilirse h e r eyin d zeleceini syler. Bu tak d ird e dizelerin
anlam yle b ir hal alr: veda ettiim izde hzn yine oalr! Hayr, biz
M allarm nin yazdn okuyalm . Kii b t n u m utlarn d k rk l n a
urad b ir acyla y aralandn d a b ile m en d illerin yce v edasnda, yani,
ona yeni an slar getireb ilecek gcn ve im gelem ini yen iletirecek , b ir
yolcu lukta zm olabileceini sanr. A slnda, anlam g erekten etin olan
1 3 -1 5. dizelerdir. B irim leriyle ar d erec e d e itiip kakan bu dizeler
(rnein szdizim i yle okum am z zorunlu klyor: yelken d irekleri
d irek siz batan gem ilerin yelken direkleriyiz!..) dzensizlikleriyle bile bu
d n cey i artryor: okyanuslarn rzgrlar ya da frtn alar b indiin

gemiyi belki b atracak m , ve sen, tu tu n acak h i b ir ey b u lam akszm

su la r iinde aresiz kalacakm sn , ne gam! Y olculuunda yine de b ir
h ay r vardr. iirin b ilin en en eski ek lin d e bu anlam tam am yla akt:
E t serais- tu de ceux, steam er, d an s les orages,
Que le D estin charm ant rserve des naufrages,
P erdus, sans m ts, ni planch e , labri des il ts ...
Sevim li yazg (le D estin charm ant) dedi in e gre, a ir b ir t r gnl
rah atlyla

onu

gtren

gem inin

batacan

dnyor.

Tehlikeyle

kar karya, can k u rtaran sim idi falan da yok. Ama yine de o, yreini
tay falarn arks yla avunm aya aryor.
ilen en

tem a

asln d a

beylik.

V ignyden

B an v illee,

K eatsden

B ad elairee, R ousseauda Victor H ugoya dek pek ok yazar iledi ka

zlem ini. H atta K urt Wais, M allarrnnin m en d ilin i P ierre L eb ru n t
b ir iirin d e de buldu. Brise m a rin e in kim i dizelerin e, ayrca, K tlk
i e klerin d eki

Yedi ih tiy ar iirin d e

de rastlayabiliriz:

C anavar

b ir d enizde yal b ir tekne gibi/ Yelkensiz, dan s ediyor, dan s ediyordu

ru h u m . Yine B audelaire Parfum exotique iirin d e: B ir koku szlerek
yem yeil a alard an / R uhum d a tayfalarn ark sn a k a rr diyor. Ayn
tem aya B au d elaire Y olculuk iirin d e d e deiniyor. La B rise m arin ein
baz im geleri C ontem plationda d a var. rnein, G ide orda u dizeyi buldu:
A klnn savunduu zam baa benziyor. K am ak zlemi h erk este varolan,
ortak b ir zlem . air B rise M arin ei C azalisin kuzeni ve B au d ela irein
dostu B ayan Le Jo sn ea gnderdiinde iirin konusunu gayet sad e b ir
ek ild e ak lar; bu on alt dize, kiin in zam an zam an b an a vuran, o,
sevdiklerim izi terk edip b aka diy arlara gitm ek arzusundan kaynaklanyor.
Bu p latonik zlem in tesinde iir elb ette sim gesel b ild irile r de tayor. air
y apt verem iyor, baarsz b ir ortam i in d e . L am bann srgn k ,
bo k l ve acm asz um u tlarla ald atlm a c szckleriyle geni
b ir biim de dile getirilm i bu b a arszlk tan kurtulm ak iin bilin m ey en e
doru ekip gitm ek ister. Bu gidi b elk i ykm la so n u lan acak , belki de
hayrl olacak. Yeni b ir yaam a, yeni b ir iire ar var. Ama, bu arnn
n alile olduu y o lunda b ir in an da var. M allarm eni zam an zam an
k en d ini kaptrd uursuz ykm ve yok olm a arzusu stnl ele geirir.

116

A ncak, son aam ad a, bu babo arzu lar d a vurulm az, ve air, evresinde
gszlk h ay aletlerin in dolam aya devan edecei um ut krc lam bann
altn d a salt ab asn srdrr.
Bu iir stne R anis D aran m b ir a ratrm as var. evirileri birim leriyle
k arlatrm . En ok da iir ev irisin e b en im koyduum im b a t bal
st n d e duruyor. B rise M arine ev resin d e b alk l yazy aktaryorum :
M allarm , 19. yzyln gnm z iirin e en y akn d u ran akm
sim geciliin (sym bolism e) hazrlay cs B a u d e la ie i d ta tu tarsak
V erlaine ve R ibaud yla b irlik te byk a d n d an biri. G iderek oklarna
gre bu akm n nderi de.
B rise M arine se M allaim nin T rk ey e en ok evrilen iiri. J e a n
Paul W eberin G ense de 1 O euvre P otique tide

b elirttii gibi, onun

gzde izledii um ak isteyip b aarszl a urayan ku izleg

de

yer alan b ir iir. O zan, enginin esriklii iindeki k u larla zdelem ek,
o n lar gibi uzaklara gitm ek istem ek ted ir. Ne var ki, d tr, baarl
o lam aytr onu bekleyen. Biz konunun bu yn ya da zel olarak iirin
b t n zerinde deil, T rke ev iriler zerin d e o da an cak d a r b ir
a la n d a - dnm ek istiyoruz.
B rise M arine i "D eniz M eltem i b alyla evrilm i ayr
evirisini K em alettin K am udan, O rhan Veliden, C an Y celde okum ak
o lanakl. A ransa belki baka evirilere de rastlan acak tr. E rdoan A lkan n
h azrlad son iki k itab n d a2 yer alan B rise M arine evirisiyle, im b a t
baln tayor.
F ranszca bal

gz nne

alm ayp

anad il

b e en isin d en

yola

k arsak, T rk e b alk lard an kincisini sem em iz iten deil. yle

ya, deniz m eltem i de 11e oluyor, m eltem zaten deniz 'i usa getiren,

1)

2)

Jean-Paul Weher, Cense de l Oeuve Potique, Librairie Gallim ard, Paris,

I960. Weber ve sz konusu kitapla ilg ili geni eletirel bilgi iin lkz. Al
zelebi, Jea-Paul Weberin Tekizleki E le tirisi, ada Eletiri, Temmuz
1984.
Erdoan Alkan, Sembolizm, Deyi Yaynlar, stanbul, Kasm 1985. Mallarm,
Zarla ans Dnmeyecek, Tiirkesi: Erdoan Alkan, Deyi Yaynlar, stanbul,
Kasm 1985.

o nunla ilikisi olan b ir rzg r tr deil m i? Ap T rk e Szlkiih

Yazr k arad an denize doru esen m evsim rzgr tanm n okum ak h e r
zam an olanakl!
B urada saatlk biran latm , sze, syleyie katkda b u lu n aca k b ir artksz (plonasm e) b u lu nduu da ileri srlem ez. O ktay R ifatT n, olululevsel plo n asm ea rnek olarak S ain t-Jo h n P erseten verdii4: Yan
yagila, esin esin tile r

ya da

yle b ir slk slk la k i syleyilerindeki

gibi bi duuu, deiz m eltem i

naie

syleyii iin dnm em iz zor. K ald ki,

( denizle ilgili ) sfat b irlik te k ullanld szcn yan n d a

b ir artk-sz oluturm uyor. yleyse S tp h an e M allarm nin iirini T rke

syleyen ozanlarn, D eniz M eltem i syleyiiyle b ir lde tkezledikleri
ileri s r le b ilirin i? Nasl olur! D e n ile c e k ...
Evet, nasl olur?.. O rhan Veli olsun, Can Ycel O lsun, iir beenisi
yksek ozanlardr. K em alettin K aum m

h e c e l s n d e yazd

iirle r de yine, belli b ir yaznsall b u gnde k o ru y o rlar... o zam an, bu

ozan-evirm eni, brise m arie i deniz m eltem i olarak evirm eye iten
birtakm n e d en le r o lm a l...
B urad a ilk olarak, brise m arieTe deniz m lte m fnin ses yaknl
usa geliyor. S yleyilerin ikisi de ik ier szckten oluuyor. r i s e
(okunuu briz ), se so la ra k "deniz'T e b irb irieo ld u k ay ak . M arineYle
m eltem } bun ca olm asa da, yine b ir benzerlik iinde say lab ilir5.
K urduum uz bu ses yaknlna zorlam a ya da ra stla n t diyebilir:
deniz m eltem i karlm b ir evirm enin bulduunu, ark ad an gelenlerin
onu olduu gibi aldn d n eb ilirsin iz. G erekten de, sonraki iki
evirm en, ilk evirm enin bulduu karla katlm ya da onu benim sem i
3)

Kirie Szlk. Trk D il Kurumu Y aynlan, geniletilmi 7. b a s (2 cilt),

Ankara, 1983, 5. hasn, Ankara. 1969.

4)
5)

Oktay Rfat, "Dz Sz B iim leri, Hrriyet Gsteri, Mays 1985.

Burada ses asndan benzeen szckler anlamca birbirinin karl deil.
Bnse i karl "meltem, marine n karl deniz (denize ili k in ).
Ama l rk e syleyi D e n iz ... diye balarken. Franszca da B rs e ...
(Btzj diye b.hyor. dolaysyla szckleri, ses asndan syleni sralarna
ge karlatrmakta saknca olmasa gerek.

US

olabilir. Ama bu konuda hi kafa yorulm adn k abul etm ek, kolay olm asa
gerek.
...
M allarm nin bu nl iirin i T rkeye k azandran ozanlarn, p n
y aln zca ne sylediine deil, n a sl sylediine ve bu n a s d a k atlan pek
ok biim sel zellie, ayrntya da zen gsterdii, sz konusu e v in -rle r
o ku n unca rah atlk la grlyor. evirm enlerin tm ,iirin F ranszcadak
ak cln T rk ed e yaatm ak iin ab a harcam lar. eviriler b irer
ev iri-iird en ok, T rk e iir o larak ortaya km .
M allarm , iin d e devindii sim geciliin biim sel zellik lerin d en
tekli dizeye' ballk gsterir b u iirin d e. D izeler 9. 11, 13, 15 gibi
tek heceli. T rk edeki evirilere g elince; ozanlarm z bu konuda zellikle
h e ce lsnden yardm alm lar.
Kem alettin Kamu 8 + 5 du rak l 13 heceli ilgin bir l tutturm u. Bu
lnn T rk iir geleneinde fazla b ir yeri yok. B yleee ev -r b u tu n
btn yerli sese oturm am oluyor. Ayrca 1 3 1 hecey le, iird ek i tekli dize
( Im p air ) zellii de y anstlm oluyor.
O rhan Veli 14l hece lsne eilim duym u. 1rk iir geleneinde
bolca kullanlan b ir l bu. nl ozanm z, evirisin in b t n butun
yerli havaya girm em esi iin, 1 dizeyi bile isteye ( ne yelk en ,n e de unt
syleyiini ne yelken, ne m it biim inde de syleyebilecek ve l y
tu ttu rab ilecek k en ) 15 heceye karm . 14T d izelerin 10u 7 + 7 durana
uygun d erken kalan 5 dize bu duraa olan ak tanmyor.
^
Can Y cel de 14l lece ls iin d e dnenm i, T utam az o
ocuunu em ziren taze b ile dizesi dn d a. B u dizede, goruldugu gibi
lece says 15e kyor. O kurken ocuunu szcnn ocunu
biim ine dnebileceini hesab a katarak, iirin b t n y le 14 hece
l s uyduu da ileri srlebilir. evirilerin d e genel olarak T rke
syleyie verdii nem le bilm en Y cel, 14l d izelerin tm nn 7 + 7
durana uygt d m esine de zen gsterm i. Bu yolda, m com ue
sfatnn ak k alm az gibi bir syleyile k arlanm as ilgi ekici.
(,) Sim geciliin bir dier nemli ozan Paul V e r l a i n e in nl T Tactique :
-D e la musique avant toute chose,/ Et pour cela prfre I Impaire dizeleriyle
halar. H er eyden nce m zik! denirken, bunu salamak iin de lekhdze
(byk harf Vefainein) nerdir.

E rdoan Alka m evirisiyse 151 i hece evresinde dnyor. 2 dizeyi

14 h ecede brakyor. Bu da, san lr ki, evirinin zellikle h ece lsyle
o lum asna allm adm m gstergesi. Erdoan A lkan, k n d a, saz
alp bunun eliinde olduka dzgn hece iirleri (kom alar) yazabilen
b ir ozan'. A yrca, im di ne direk lerin ne adalar k a ld y a -ik in c i n e Ylen
sonra ekleyecei b ir d e yle lye uym ayan dizelerd en birisin in
so rununu zebilirdi - b u n a sorun olarak baksayd doal ki.
B tn bunlar, 19. yzyln so n larn d a yazlm in an szca bir
iiri T rkeletirm e, am a bu arad a btn b t n de yerliletirm em e
d n cesin in gstergeleri olarak deerlendirilebilir. iirlerin ev irisin d e
bu zenleri gsteren evirm en lerin , balk ta da b en zer kayglardan yola
km alar dnlem ez ey deil. Evet, ozan-evirm elerim izden n
deniz m eltem i gibi b ir syleyie gtren etm enlerden biri bu olabilir.
B aka ve nem li bir olgu da u: Deniz m eltem i sz, T rke
asndan gerekten bir potluk oluturuyor u?.. T rk e szlklere8 ve
o nlarn klavuzluunda biim kazanan k ulakTarm za gre, evet. Ama ya
konunun bilim i, corafyaya gre?..
Bu konudaki k itap lar9, m e lte n in, eitli t rlere ay rlab ilen hafif
esili rzgrlarn genel ad olduunu ortaya koym akta. Franszca
brie i "m eltem olarak evrilm esin d en douyor bu durum da. Bu
balam iersinde deniz m eltem i , kara m eltem i , da m eltem i ,
koyak m eltem i gibi ad lan d rm a lar da o lanakl. Yine -T rk e !corafya
k itaplarna gre, drd n c evirm en Erdoan A lkann Brise M arie e
k arlk olarak nerdii m b a t, zm ir k ylarna zg b ir tleiz
m eltem i nde baka b ir ey deil.
7)

Bkz. Erdoan Alkan, Kerem G ib i, Vatan Matbaas, 1969. Ayrca bkz. Erdoan
Alka, Eyl l a lg cs, Btn iirle ri, Deyi Yaynlar. stanbul, Ekim 1985
(ve bu toplanl arka kapanda yer ala.Melmed Kemalden yaplan alnl).
8) ' Trke Szlkler diyoruz, nk Trke Szlk yalnzca geniletilmi
son basklarnda deil, rnein 19 59 tarilii basksnda da, meltemle imbatn,
birbirinin kart ynde esen ky rzgr olduu grlyor.
9) Sami ngr. Corafya Terimleri Szl. Trk D il Kurumu Yaynlan. Ankara,
1980.
S ilil Eri-Sa m i ngr, Genel Corafya (Lise Ders Kitab), 1 1 . Bask. M illi
Eitim Bakanl Yayn, stanbul. 1983.

120

Evet, b iaz corafya ders k itap larm zd an , biraz d a zm ir kylarnda

belirgin bir biim de duyulup, o rd an yaznsal y ap tlarm za da yansm
olm as yznden, m b a tm , zm ir ky larn a zg b ir rzgr olduu
sy lenir ya da sanlr. Y eniden T rk e S zlk bakyoruz: Yazn, gndz
d en izden karaya doru esen m evsim rzgr, deniz y e li yazl. zm ir
k stlam as yok. Bu adan T rk e Szliike gre, A lkan, m b at d erken,
M allarm nin iirin i yerli [etirm ekle sulam am z y erinde olmaz.
D ikkat edildiyse, szlk tan m n a gre, m eltem le im bat, b irb irin in
tam tersi - b i r i karadan denize, dieri den izd en karaya e s e n - ve bylece
b irb irin i btnleye ky esin tileri oluyor, im b atta g ndz snrlam as
sz konusu, denecek. T rke Szlk atlam am a, m eltem de de g e c e
sn rlam as v ar10. Z aten yaz, gndz, g e c e gibi zam an belirlem eleri, bu
esin tileri douran scaklk-so u k lu k ay rlk larn oluturan etm enlerdir.
Bu b ilgilerin ard n d an (T rke Szlkn tan m lam alarn a gre),
akayla kark sylersek, E rdoan A lkan, B rise M arine iirin d e im diye
d ek T rk ed e yanl estirilen b ir rzgr bulgulad dem ektir.
m bat, Franszca brise de m er (deniz esin tisi); m eltem se, brise
de te re (kara esintisi). iirim izin bal b u n larn hibiri deil. Ama
arine sfat er le (deniz) ilintili. Bu ad a n b ak n ca, ille de
ik isin d en birini sem em iz gerekseyeli, m eltedense im bat sem em iz
d ah a y erin d e olurdu, denebilir.
Ama szlk leriize gre y nlen b elirli, kesin zellikleri olan bu
iki rzgra zorunlu m uyuz?.. iirin k en d isin e bakalm . Sondan drdnc
dizenin sonunda frtn alar (les orages) ve sondan n c dizenin
o rtalarn d a rzgr (un vet) szcklerini gryoruz. H ib irin in yn
b elirten b ir durum u olm ad gibi, gerek lik leri de kukulu. Ge zam an
iin e, d sele, d n sele yaylm lar. D enizin iin d e olup b itm eleri ya da
olup bitecek olular, o nlar, yn, zam an, dozaj ve teki zellikleri belli
e sin tiler olarak nitelem em ize yetmez. K ald ki, g ereklik dzlem inde ele
alsak bile, denizde olup biten bu doa olaylar rzgrdan ok, frtna,
10) Petit Larousse En Couleurs, Librairie Larousse, Paris, 19 73. s. 12 3 : vent
lger qui, la nuit, souffle de I tere vers la mer (geceleyin karadan denize
doru esen hafif rzgr).

121

b o ra gibi, szcklerle karlanabilir. yleyse, b rise m arin e i m eltem

ya da im bat gibi szcklerle k arlam aya alm ak ta stelem em izin b ir
anlam olm asa gerek.
im b a t ya da m eltem szcklerinin, iird ek i vet ve o rag es
s zcklerinden kaynaklanm ad n , iirin genel lava k resin in b uda rol
oynadn syledik. G erekten de B rise M arinede an latlan ey. e te 1
anlam yla b ir rzgr, doa olay d e il. Biraz tinsel b ir ey. Mc'i diyenler, iir kiisinin iinde denize doru duyduu eilim i, kap gitm e
isteini, b ir tr rzgra, esintiy e b en zettiler belki de. m b a t derken
de Erdoan Alka, denizin a rsn , arm , iir kiisin i ken d isin e
ek iin i dile getirdi diyelim (B u rad a m elten rciler ar basyor!). Ama
lier iki durum da, kar durum u d n d a b rak arak , b ir ek sik lik tayor.
iirdeki esin tin in , akm n, ekim in belli b ir yn olm adna gre, bunun
kesinynlii m eltem ya da im bat d n d a genel b ir szckle d ile getirilm esi
gerekir. Deniz rzgr gibi.
S a h i... B ise M arine e n ed en D eniz R zg r denm edi dersiniz?..
B ir kez, rzgrla esinti (m eltem olsun, im bat olsun) a rasn d a dozaj fark
sz konusu. Sonra rzgr karl o larak ilk usa gelen baka b ir szck
var Franszcada: v ent . Ve bu szck de, az nce de belki biraz fazlaca
gerei karlyor, iirin genel havasnn y annda. yleyse?.. yleyse, ne
diyelim ?..
Deniz E sin tisi !.. M eltem ve im bat szcklerinin Franszca karlk lar
zerinde dururken, dikkat edild iy se, b is e iin esinti dem itik. R astgele,
basit bir Franszca szle baktm zda, b rise in karl olarak, petit
vet frais et doux y a z l" , yani, lafif, serin ve tatl rzgr . Bu tanm n,
T rkniizdeki esinti yle rt l n sylem eye gerek var m ?..
Bylece, deniz m eltem i , m eltem , im b at d erk en , D eniz
E sin tisi ne geldik. Ama yaznn am acn b u n u n la snrl grm em ek gerek;
b irlik te genel olarak iir evirisi ve iir ev irisin d e szck seim i zerinde
d n m ek de nem li say lm al...

11)

Larousse de Poche. Librairie Larousse, Paris, 1978. s. 17.

rise

arine

La ch air est triste, h las, et j ai lu tous les livres.

Fuir! L -bas fuir! Je sens qu e d es o iseaux sont ivres
Dtre parm i l cum e in co n n u e et les cieux!
R ien, ni les vieux ja rd in s reflts p a r les yeux
Ne retien d ra ce coeur qui dan s la m er se trem pe,
0 nuits! ni la clart dserte de ma lam pe
S ur le vide p ap ier que la b la n c h e u r dfend
E t ni la je u n e fem m e allaitan t son: enfant,
je partirai! S team er b alan an t ta m ture,
Lve l an cre pour une exotique nature!
E n E n n u i, dsol par les cruels espoirs,
Croit encore ladieu suprm e des m ouchoirs!
Et, p eu t-tre, les m ts, invitan t les orages,
S ont-ils de ceux quun vent p e n c h e su r les naufrages
P erdus, sans m ts, sans m ts, ni fertiles lots.
M ais, mon coeur, en ten d s le c h a n t des m atelots.

DENZ MELTEM
Ten bitirdi hazlarn, tkendi kitap;
K asam , kasam u z a k la ra ... stm de m ehtap;
Sanyorum en gzeli m estolularn
G kle engin arasn d a uan kularn.
Kim tu tacak denizlere bal bu gnl?
Ne gzlere glm seyen b ah en in gl,
Ne stbeyaz ktlara aksi lam bann
Ne dizinde yavrusunu em ziren kadn.
G ideceim , gzel gemi haydi d em ir al,
O ellere yelken a ki san lr m a s a l...
B ir znt, k skn am a um utlarna
in an y o r m endillerin elvedasa.
Belki deli rzgrlara uyan direk ler
K arayelde b ir kazaya ba eecek ler
Ve grnm ez o la c a k la r... D enizler derin
Gnl, dinle trk s n g e m ic ile rin ...
Tiirkesi: Kernalettin K am u

124

DENZ MELTEM
B tn Kazlar tattm , kitaplar okudum ,
Al, kandrm ad; kam ak, kurtulm ak istiyorum .
B ir baka k pkle gk arasn d a k u lar
O rada im di kim b ilir ne k ad ar sarholar!
D eniz ekiyor, deniz, kim tu ta b ilir b eni;
G zlerde aksi yanan o eski b a h e le r mi?
G eceler! M ahzun yoksa lam bann
Beyaz kda vurur, korkar dokunam azsn;
Ne o; ne de ocuuna m em e veren taze;
G ideceim , ey gem i, b ilinm ed ik ellere.
D em ir al, sallayarak d irek lerin i. Szlar
Y rek m itle, am a sonra h er eyi anlar.
Belki de frtnalar aran direkler,
u an d a, rzgrla gelecek lm bekler,
0 zam an ne yelken, ne de m it... am a sen yine
K albim , gem icilerin ark larn dinle.
Tiirkesi: O rhan Veli K ank

125

e n z

eltemi

H ay r yok tenden artk; hatm ed ild i kitaplar.

Ah! Bi kasam ! Bili rim , o m est k u lara diyar,
B ir a k lalm az kpkle gklerin arasnda.
B ir ey tutam az gayr, gzlerin aynasn d a
Yanan b ah eler bile, bu deniz kokan gnl;
Tutamaz ne geceler, ne duran o hznl
Bo ktlar stn e eilm i k andil yle; '
Tutamaz o ocuunu em ziren taze bile,
Gidiyoruz! K alk, gemi! Y alpan vur yle bir,
Ve sonra al b ir g lem e doru dem ir!
m itten onca ekm i sknt im di, dersin,
H ay r duasn a m kanm akta m endillerin?
B elki de bu direkler, frtnalara davet,
N ar b ir gn ylr g v ertey e ... Ne im dat,
Ne grnrde ada ve ne krek ne yelken;
Ama sen gem e gine gem ici trk s n d en !
Trhesi: Can Yiicel

126

MBAT
D evirdim sayfalan! gnlm de yine hzn var.
K am ak! oralara kam ak! N asl da m utlu kular
G klerle k p k ler arasn d a k a n a t rpm aktan!
D enizde slan an yreim i bu yolcu lu k tan
H i b ir ey durduram az, ne gzlerin yanstt
O yal baheler, ne lam bam n srgn
A kln savunduu bo k d a b a k p duran.
Ne de em zikli gelin bebeini doyuran.
G ideceim ! Steam er d o ldurup y elkenlerini
K alkyor, gtrm ek iin o lkelere beni!
H zn bu, acm asz u m u tlarla aldanyor,
S allanan m en d illere yine in an p kanyor!
F rtn alar aran u direkler, k im b ilir
R zgrlarn gm d o b atk gem ilerdendir,
im di ne d irek leri ne ad alar k a ld ...
Bo ver kalbim , dinle tayfalarn arklarn!

Trkesi: Erdoan Alkan

127

Sz
1864 tarihli. 1 8 6 6 'd a ada Parnasse' da yaym land.

Sadaka
iir 1862 de yazld ve 1 8 6 6 da ada Parnasse da D ilenci adyla
yaym land.

R N ARM AANI
iir 1865 Ekim inde yazld, 1 8 8 3 te L u tcete yaym land.
Idm eya: Filistinin gneyinde b ir blge. M allarm bu iiri yazd
srad a ayn blgelerde geen H rodiade adl uzun iiri st n d e
alyordu.
B ir ocuk: Bu ocuk dom ak zere olan H ro d iad e iiri m idir?
K znn: 10 A ustos 1 8 6 3 te evlenen M allarm nin 19 K asm 1 8 6 4 te
kz G enevive dodu.
Sibel'ler (Sibyllalar, Sibylles): Apollon k lt n d e, gelecei b ilen ,
ngren, aklayan k h in kadnlar, rahibeler.

B r K ir T a n r is f n in l e n S o n r a s i
iiri lsz, uyaksz ve zetleyerek evirdim . M allarm yi n len d iren
iirlerden.

ERM KADIN
iir 1865 A ralkm da yazld, 1888 K asn d a Lutce d ergisinde
yaym land.
ik in d i ilahisi: M agnifica. Akam d u alarn d an sonra okunan ilahi.
iirde geen flt, lavta ve h a rp e alg adlar.
R im baud sessizliin ustasy diyordu. M allarm ayn imgeyi
kullanyor (E.A.).

I2S

C e n a z e A layi
iir 1 8 7 3 te yazld, ayn yl 77i. G autiern in M e z a rn d a yaym land.
K oridorun um udu: O te dnyaya alan d a r b ir geitin um udu (Yves
A lain Faure).
A nt: M ezar an lam nda. XVII. yzyl Fransasn d a ezardan ant diye
sz edilirdi (Y-A. E)
M allarm lm den sonra d irilie inanyor. B uulu b iim ler teki
dn y adaki ekillerim iz. M allarm , grlyor ki, N ervaF in Riiya ve
Yaandm okum u ve ondan etk ilen m i (E. A.).
Ustam: iir G autier iin yazlm . M allam inin ustan dedii de
Fransz airi T hophile G autier.
Eden: Din kitap larn d a geen D nya cenneti.
Gelecek bekleyiin erden bir yi id in e: lm szlk um uduyla doan
kiiye (Y-A. F.)
DZYAZI
air iiri yazm aya 1 8 7 5 lere doru b alad . A ncak iir 1885 O cak n d a
B a m sz D ergide yaym land.
H yperbole: Sz san atn d a ve ed eb iy a tta abartm a.
Yetke a: airin ve iirin den ey im in d en gem em i btn alar.

YELPAZE
K a rm n Yelpazesi
1 8 9 1 de yazld ve 15 M art 1 8 9 1 de M iihreboncu da (La Conque)
yaym land.
Grnmez bir k ld r ancak: G em iin k l .

D i e r Y e l p a z e
K zm n Yelpazesi
1884te yazld, ay yl Eletiri D ergiside yayndand.
E y hlyaln: Yelpaze gen kzla konuuyor. M allarm ni o tarihleri!'
20 y anda olan kz G eevievele.

A ltn a kam larndaki hayalet: M allarm ye gre k apanm yelpaze b ir

h ayaleti andryor.
Albm Y a pra i
iir

1 8 9 0 larda

yazlm

olm al.

1 8 9 2 nin

E y l l-E k im inde

La

W alloniede yaym land.

f ltlerim den kan sesleri: B enim eitli slu p larn d an an lam nda.
B ELK ALI D O STLA R I ANIM SAMA
iir K asm 1 8 9 3 te Yazn S a n a tnd a (LArt littraire) yaym land.
Briij: Uyak oluturduu iin okunu ekliyle yazdm. A sl: Bruges.
K anallaryla nl B elika kenti. G eorges R odenbael 18 9 2 'd e Bruges,
l adl b ir rom an yazd. M allarm de b u yzden lii ka n a l szcklerini
kullanyor.
K ALIN SE SL A R K ILA R

I
AYAKKABICI
iir 1889da yazld ve ay yl Paris T ip lerin d e yaym land.
Z ift: Zilt belki de o yllard a ayakkab yap m n d a iri y erin e
kullanlyordu.

W H ISTLERA YAZILMI PUSULA

W histler (1 8 34-1903): L ondrad a yaam olan b ir A m erikan ressam .
Bu iir 1890 K asm nda W h istlerin alt The W hirlw ind (Bora,
kasrga) da yaym land. R essam W histler, M allarm nin dostuydu. Srekli
yazyorlard. M allarm ye bu W hirlw ind (Bora, kasrga) dergisi nenin
n e sid ir? diye sorulur. iir soruya verilen yanttr. M allarm grld
gibi K asrga dergisini alet bir engiye benzetir.

130

KK EZG

I
ii- K asm 1 8 9 4 te Epreuve (Prova) d erg isin d e yaym land.
iirin yks: M allarm g n ein b att sralard a b ir n eh rin kysnda.
O srad a n eh ird e b ir kadn yzyor. air bu iirin d e o an anlatyor.
S a n ki bir ku: Yzen kadn su la ra konm u ya da y an n d ak i b ir su
ku una benzetiyor M allarm .

KK EZG

II
Yayn tarihi belli deil. air iirin d e gvdesi yrtlm b ir k u un
tn ve acsn anlatyor.
M allarm bu iirin d e N ervalin yazd O rm anda (Bakn: K k
A ylaklk atolar, G rard de N erval, Varlk Y aynlar, s. 35) iirin d en
etkileniyor.
A hm et H am di T anpm ar d a okum u M allarm in bu iirini. K utsi Tecere
yazd m ektupta st n d e alt b ir iird en sz ed erk en u n lar syler:
nc k ta biraz dah a iyice oldu: B ir akam n beyaz fecre/ Yollad
k anl h ab er/ H erkes m rnde b ir k ere/ O lsun bu dav ette titr e r .. . H alb u k i
ben aynen M allarm den terc m e ettiim u beyti koym ak isterdim :
B tn b ir m rde yalnz/ B ir kere d u y u lan sesi. (E. A.)

Glgesi dtnde...
iir 24 K asm 1 8 8 3 te Lutee de yaym land.
Yal bir Dii: B atan gnei ve arzuyu simgeliyor.
H azin tavanlar a ltnda: G ece,gkyz altnda.
Kral: Isan, yaratn kral.
D efne talar: Takm yldizm sim gesi.
A lak atelerde: Y ldzlarda.

K zolakz, d ir i...
iir 1985 M artrda Revue in d e p en d a n te a yaym land.

Um utsuzcasna kurtulan: U m utsuzca kurtuluyor, zira yitik cen n et

tm yle gem ite kalm .
H ayalet: A rtk yalnzca kendi y ansm asn gryor.
U tk u yla firar e t m i ...
iir 1 8 8 5 te yazld, 1 8 8 6 d a Gnilmiiz h sa n la rnda yaym land.
Gzel intihar: Yves Alain Favren yorum una gre gnein bat.
Grkemli hazine: K um ral salarn batan g nele ortak rengi (Yves
A lain Favren yorum u).
S a f t r n a k la r ...
air bu iiri yazm aya 8 6 8 de b alad , an cak iir 1 8 8 7 de airin iirler
k ita b n d a yaym land.
Oniks: Som aki ad da v erilen deerli b ir ta.
S kn t bu gece buyruunda m ealenin: airin szn ettii ey elin d e
gaz lam bas olan bir heykel.
Feniks (Phnix): H ab eistan daki b ir m asal kuu.
Ol klii m leinin: Y aklan lnn k llerin in

iine

konduu

m lek.
Stiks (Styx): C ehennem dek i rm ak.
Likorn (Licorne): E fsanelerd e geen, at ek lin d ek i yaratklar.

S a
1) Bu iir 1 8 8 5-1887 yllar a ra sn d a yazld ve 1887 A ustosuda
S a n at ve M oda d ergisinde yaym land. M allarm bu iirin e balk
koymad.

E d g a r P o e n u n M'e z a r i
1) iir 1 8 7 6 da yazld ve ilk kez ,1877de, B altim oreda kan P oenun
A n sn a 'da yaym land.

Kl: M allarm iirlerin d e ou zam an k l iir in sim gesi olarak

kullanr. Bu iirini ngilizceye ev irirk en de ken d isi kl y erine lym
(coku ve sevgiyi d ile getiren iir, ezgi) szcn kullanr.
Melek: air Poenun sim gesi.
Onlar: Y urttalar.
S iya h karm : ki, belki p u n , b elki d e b ak a b ir kokteyl.
Kiifilr: D insel an lam daki svg.
B A U D E L A R E N M E Z A R I
M allarm bu iiri 1893 te yazd ve 1 O cak 1 8 9 5 te P lum e (Kalem)
d erg isinde yaym lad. iirin d a h a geni ve d a h a zgr yorum lanm asna
o lanak salam ak iin son dizedeki n o ktann d n d a noktalam a iareti
kullanm az.
Anubis: M srn kpek bal lm tanrs.
lm sz bir k a l a y : air fu h u tan , d nya k a d ar yal b ir u ratan sz
ediyor.
Uuu: D evinim i.
Akam sz kentler: Yapay olarak ay d n latlan ada kentler.
M EZA R
iir 1 8 9 6 da yazld, O cak 1 8 9 7 d e B eyaz D ergide yaym land.
eriinden de anlald zre V erlainein m ezar iin yazlm b ir iir.
VG
iir 1 8 8 5 te yazld, 8 O cak 1 8 8 6 da Wagner D e rg isin d e yaym land.
H orlanm ilk grlt: K im i yo ru m cu lara gre W agnerin d efterindeki
ilk notalar.
Kiliseye dek veya kilise avlusuna dek: Kimi y orum culara gre W agnerin
y ap tlarn n dinletisi iin kurduu Beyrut Tiyatrosuu simgeliyor.
Parmenlerde: W agnerin notalar yazd ktlarda.
B yc: iirde Siby lleci. G elecei syleyen b ilici.

133

VG
iir 1 8 9 4 te yazld, 15 O cak 1 8 9 5 te L a P lum e (Kalem ) derg isin d e
yaym land.
Pavis de Chdvannes: 1 8 2 4 -1 8 9 4 yllarn d a yaayan ressam .
N ym phe: M itolojideki su p erisi, Nenfa.
Kefensiz: tlsz, rtsz.

,
A m a c ...

airin isim koym ad iirlerin d en .

Vasco de G am an n yolculuunun d rdnc yzyl n ed en iy le 1 8 9 8 de
k arlan b ir albm de yaym land.
Pruva: G em inin ark a yan, k yan.
airin a n la tm a k istedii: Vasco d e G am a n asl b ir zam a n lar um ut
B u rnunu getiyse im di de zam ann b u rn u nu geiyor.
Karavela: 0 tarih lerd e ku llan lan yelkenli sava gem isi.
D itm en Yekesi: D m en kolu, dm en.

I
T m G u r u r u y la ...
iir 1866 ylnda yazlm . O cak 1 8 8 7 d e Revue In d p en d a n te'da
yaym land.
Tm grkem li guru ru yla aka m n : air b atan gnei anlatyor.
Z en g in bir m a d a lya yla : B atan gnele.

II
k m s a r s u d a n ...
Sylphe: H ava Perisi. B au d e laire in K tlk iekleri'n deki alar Sa a t
iirin d e ve Paris S k n ts n d ak i ayn ismi tayan dzyazlm iirin d e de
geer. (E. A.)
.
E jderha Kz: C him re, Typhon ve E c h id n ann kz. Biri aslan , biri
k ei, biri ejd erh a ba var.
D ulluk: R im b au d nun ok k u lland b ir szck. (E. A.)

134

iirin nc dizesin d ek i k aran lk g eceni F ranszcas V eille de

R im baudnun sevdii b ir szck. (E. A.)
III
B ir d a n t e l a ...
Yce O yun: iir y o rum cularn a gre gnn dzenli dn. air tan
v aktinin karan lk ve kukulu n d an sz ediyor.
K afadar beyaz kargaa: K im i y o rum culara gre a ir o andaki p en cere
d a n telalarn n okluu ve da n k l n d an sz ediyor.
Dlerle y ld zla n a n m evinde: airin evinde.
D izenin Franszcas: T ristem ent dort une m an d o re . Dize Fransz iir
yaznndaki dii uyak, erkek u y ak tartm as yn n d en nldr. (E. A.)
H angi sa f ip e k ...
iirin ilk ekli 1868 Temmuz tarih li. 1 8 8 5 M artn d a B a m sz D ergi'de
(R evue in d pentante) yaym land.
Z a m a n reineli: Z am ann tatllyla okanm .
Yorgun d t Peri Gzeli nin: M allarm peri desen li an tik b ir in
ip e k lisin d en sz ediyor.
E lm aslar gibi p arlak soluunu:

air sevdii

k adnn

salarn a

kondurduu pc elm asa benzetiyor.

G ir m e m ...
1886 ylnn H a z ira n n d a l g u r 'd a yaym land.
Girmem senin varlna ykne
Y iitlik ve yrek ister besbelli'- Y aam nda yer alm ak, varoluuna
katlm ak anlam nda.
K a h r e d ic i b u lu t t a ...
P an dergisinin 1895 N isan-M ays saysnda yaym land.

 K ita p la r m ...
iir 1 8 8 6 da yazld, O cak 1 8 8 7 de B a m sz Dergi de yaym land.
Paphos: K brs ad asn d ak i antik b ir kent. E fsaneye gre Amazon ad
verilen sava k ad n larca kurulm u.
Yementa: air gkyzn mavi ren k tek i y em entam a benzetiyor.
E skil bir A m azon un yanm g snde a klm : Sava Amazon k adnlar
oku d ah a iyi ekebilm ek iin sa m em elerini yakyorlard.

Rondel

II
S u Perisi: iirde Sylphe olarak geiyor. A karsularn ve orm anlarn
perisi.
K K HAVA
(SAVAI)
Teuton: G alyay zaptetm ek ii C im bres blgesinde toplanan Cerm en
ya da kelt halk. M arius bug n k ad A ix-en-P rovence olan yerde, Aquae
Sextiaede teutonlar yenilgiye uratt.
B t n r u h . . .
H alka: F anszcada rond hem em ber, halka, hem de halka h alin d e
oynanan oyun, d an s anlam na gelir. air iirin i ro n d szcnn bu ifte
anlam stnde kuruyor: sigara d u m an n n halk as ve rond dans.
Rom ans: H alk trkleri.
M allarm son iki dizede iir ve yaz grn aklyor: air, yazar
yaptn ok ak deil, biraz da kapal yazm al, okura da pay brakm al.
Aksi takdirde, ok ak anlam yazlan bozar, karalar, kapal yazn
(littrature) yaralar.

136

GENL K RLER NDEN BAZI R N E K L E R

anteziler

I
E

s k l

Havuzlu i avluda kum ral Lycois

Kokulu b ir dalgann altna geveke devrilmi.
S araran b ir st gibi dklm , iyin altnda,
Uzun, iekli salar gslerine yayor.
K am larda, mavi b ir rman st n d e, akam ,
Solgun P h o e b e n in aln nn kaydn gryor m usun
-U y u y o r banyo da Lycoris, kaym akta gsleri
Ay gibi, gkten d m b ir dalgay gmlyor.
Dingin suyun st n d e, b ir gln yapraklarn
koparan parm a, kokulu b ir m lek su n ar
Gibi, yeil b ir k ad eh sunuyor; n, ey kumral
Hebe! gl elinle koy yrein yakt arab.
Havuzlu i avluda kum ral Lycoris
kokulu b ir d algann altna geveke devrilmi;
Diane, gm yay gibi orm anlara atlm,
Sekin k larnn altna yayyor gzel bedenini.

2
G

lck

Ol! ilkyaz beni aryorsun

ite geliyorum altn h le ne
K anat takyorsun yreime!

Uuyorum sevdayla dolu!

Ak iplii st n d e Meryemin
Gkten glerek iniyor nisan,
Bayram geliyor, m u m lar im did en
Parlyor kilise sunanda.
Rosette ipek mslini altnda
Akam , erguvan gsn saklyor,
Ye ll rengi gzelim d u d a n da
G ne nlar uyukluyor.
G lm syor Cezayir m enekesi.
K yasn bir yana brakarak
Beyaz, iek b ir tala kendini
Sslyor d ere iin de akdiken.
Snm glgesine bir yapran
Uyuyor solgun m eneke,
Yannda uar meltem rzgr
S ecde ettiriyor altn yldzlar.

140

Oran u nu ttu u otlar

rperiyor ayrlarda
A rdkuu oynayp cvldyor
D em eden kendi kendine: Ya so n ra ?
K a r yok artk! deviriyor karaa
Yosun yuvalarn, en odalar!
A kam n soluu altnda, arklaryla
D ans ediyor gen yapraklar!
Mavilik glm syor dallar iinde
o b an p sk l n enlendire rek
Yeil m antosu altnda m rldanp su
Konuuyor akl talar ile!
nce militanl erden kz
Salnyor b ir kam n u c u n d a
Ve yzen otun stnde, narin
Yansyor suyun serin billurunda.
K elebek, kk lgn, u up duruyor
Mavi kadife kanadyla,
A klarnn yuvalar gllerin tacna
p c k le r konduruyor.

Yapraklarn glgesinde blbl

akyor sabahn ilahisini
A rkada iip iy dam lalarn
Glyor ve sallyor isyanc yuvasn.
Ve sen, sevgili crcrbcei, kn ,
arknla beni uyuttuun ocaktan
Kayorsun. en akrak, yksek otlarda,
Mavi gn altnd a duru arkn syle!
Ilk yosunun zerinde, oy! eer
U yuduunu grseydi m b ir kzkardein!
Oy! tatl soluunun ho kokusu
Yreimi k en dinden geirseydi eer!
Oy! dalgalarn kylarnda, eer
Yalnz unutm abenileri devirseydim
Kum ral salarn yldzlarla d o natm ak iin
B udaylardaki mavi kantaralar gibi
E e r...
Byk R a c in e i okuyun o hald e
Am a Karabial adam d e il...*
Yine bir yanl yorum, b aym !
Snftaym! Elveda, ilkyaz.
N is a n 1 8 5 9 (a k a m d e rsin d e )

(*) V. Hugo. Gaslibelza arks na gnderim.

GZYAI
Alam ak isterdim oy yaprak larn altnda
G llerden, kularn ark larn d an uzak!
Kime? yaprakl yaamlar rzgrda iek gibi
M ezarlara u a n lara m alam ak?
Hayr; kendim e alam ak - l b e n im, meleim
B enim, souk yrei kefene brnen!
Ayaklar irkefte, mavilii dleyen
i l e r eyimi yitirdim, g a r ib im ... alam ak isterdim!
l le r in d in s e l a y i n i , 1 8 5 9

Savurgan

ocuk

Akn, erguvan rengindeki nektarsz eski

Bir gzel kokuyu saklayan kuru bir portakal
O lduu k adn lard a insan a gnah
ileten Sonsuzu aradm , am a, yalnzca, uykuya
D m an b ir U urum buldum .
Sonsuz, a lka ntsn da aalar ve yrekleri
n ce bir kum gibi sallayan gururlu d!
- arapla kark iren b ir dzgn selinin
Yuvarland buruk brtlenlerle dolu
B ir Uurum!

II
Sen ey gizemli kadn, ey kanayan kadn,
Ey sevdal kadn, m um ve gn n k kokularyla
lgn, Is a nn kutsal yrei tablosunu acyla
Yolladn ak a m , seni hangi blisin b u rdu un u bilmiyordun.
Hlyal d ualarn sertletirdii dizlerini ve
Denizi dinginletiren ayaklarn pyorum;
Sinirli k alalarna bam d aldrm ak ve
At k lndan ac ile gm leinin altndaki
Yanlgma alam ak istiyorum;
Orda, kutsal kadnm , esrik kokularla k en dim d en
Gem i, siyah U urum u n ve sevgili Sonsuzluun
U n u tu u n d a, usul usul uzun ilahiler
Syleyip, krpe teninin st n d e uyutacam
Y rek szm.

YOKSULUN KN
D e liklerin den ten inin illeri ve kzl kllarn
G rnen p aavra giysini seviyorum yal
H ortlak, ve bu yzden yirmi kuru atyorum nne.
Kle ve bask a ln n d a solgun gururdan eser
Yok. Kpein kard eid ir yoksul ve sen
B iliyorsun b unu , iirletirmiyorsun prtlarn.
Ta inind en kan b ir akal gibi, ey dindar,
Seni hie sayan ad a m n ard ndan gidiyorsun,
K ahrn sryerek. Krklarnn, ey yal,
Ka acyla yzn bu ru tu rm an d a n ? ka
Gzy alarnd an ?

146

Soyun rlplak, oyna, yala, yalan ve

Yirmi k urularm la erdem i gdkla. Kahrol!
- D i z k!., a m u ra b atr sakaln!
Bu aptal yirmi kuru d a ne? deyip glyor
M usun? gm parlar, b ak rsa
Yeile a la r b ir gn. Sofu olm aktan
ok dikbalym ben.
K arar ver. Ya at, ya al. te aldn. yi
Sk avu cu nda, d n ki artk o senin,
D n ki b e n d e ondan d a h a ok var,
D n ve hor gr beni.
- E e r yeteriyle cesu rsan dilenci, bir
Bak alabilirsin bununla.

mut

atosu

pei gnele kum rallaan

Beyaz b ir bayran glp oynay gibi,
Teninin ho kokular arasn dan
Dalgalanyor solgun salarn imdi.
Suyun soluklatrd b ir tam b u r havasm
H k rk la r iinde alm ak tan yorgun
Vaz geiyor gem iinden yreim
zp beliini dalgal salarnn
Bu ince altnd an bayra
Kasvetli b a k r atoya ek m e k iin
Yryor, kyor, - y a da, esrik, yuvalanyor
K an b atak larnn iinde
-Y a da Umut, uy u u k lu k tan yaknarak,
Solgun bir yldz fkrm adan,
K abartp kayganlatryor
K ara bir kedi gibi kara Geceyi.

ahede

E lm alar ve albenilerle ssl yazn nnde,

im enlerin st nde y ryen gen hanm ,
Saat len on ikiyi ald zam an, d u rd u ru p
Gzel adm larm , airini k a n d ra n lme,
Ac dolu, terk edilm i, dedi ki b ir gn:
Yalan sylyorsun lm! Ey nafile
klim! kskandm yalanc Edede
Kocam da, bakas da asla o tu ram ayacak.
te b u n u n iin d ny ann derin iekleri
Y reklerin de, dlere d alarken saf iek tozu,
Sessizlikle, bilgiyle ve gizemle severler onu;
T m bu tatllklarla k en d in d en gemi m eltem
iekleri hayran klan bir ismi ertelerken
Zayf bir ses duy ulu r doadan: Ellen!

Sone
2 Kasm, 1877
- rperten k un utulm u aalar st n d en
Getii zaman, ey eiin yalnz tutsa,
G ururum uzu oluturacak bu iki kiilik mezarn,
Heyhat! ar iek demetleriyle* kendini
Skntya sok tuundan yaknyorsun.
Nafile saysn frlatan Geceyarsn dinlem eden
Eski koltuun kollarnda yce ksei
Glgemi aydnlatm adan nce uyanklk
Gzlerini kapam ayasn diye co turu r seni.
Sk sk ziyaret etm ek isteyen kim se, parm am n
lm bir g c n i skntsyla kaldrd
Ta fazla ieklerle do ldu rm am ak .
Aydnlk ocan titreyen ruhu, yeniden yaam ak
Ii, btn b ir akam m rldanm olan adm n
Soluunu senin d u d a k la rn d a n alm am yeter.
(Sevgili lm kadnnz iin, dostu.)

ISO

A N E K D O T L AR YA DA R L E R
Dzyaz iirler

elecekteki

lay

Bir solgun gk, yallktan km dnyad a, gidecek

b u lu tla rla

belki:

batan

g nelerin

ypranm

erguvan

paavralar soluyor ve snyor k la r ve s u lar altnda kalm

ufukta uyuyan bir kyda. Can sklyor aalarn ve, (yollarn
tozundan ok, zam ann tozuyla) aarm y apraklarn altnda
ykseliyor adr M ed dah n: nice sokak lam bas bekliyor tan
vaktini ve lmsz sayrla ve alarn gnah na, dnyay
yok ed e cek , sefil m eyvelere gebe, zavall sularyla ba baa
in san larn g nah na yenilm i m utsuz b ir topluluun tyor
yzlerini. Orda, b ir ln um utsuzluuyla suyun altna
dalm gnee yalvaran tm gzlerin endieli sessizliinde,
ite tekd ze b ir ses: Gelin grn, yalnz bizim adrm zda,
sa nn tek telini bile izemez h ib ir ressam . G etirdim diri
diri. Bu k adn eski alardan kalm a (nice yllardan kalma,
bilim yaatt onu). lgnlk gibi bir ey,

ayn eski haliyle,

bozulm am , saf, altn b ir coku! dklyor lle lle salar

yz n n

yresine,

kum alarn

tatl

yum uaklyla

ve

aydnlatyor yzn kanl plakl du dak larnn . Gzleri

var deerli talar gibi, hele m utlu tenin d en fkran o bak!
gzlerinden de gzel. Giysileri yok, plak, tatl b ir beden,
mem eleri var dim dik, lm sz b ir stle doluym u gibi, ular
ge doru, yukar kalkk, bacaklar st un gibi, ilk denizin
tuzlarn tayor. Zavall, kel, marazl, ve u cu b e karlarn
d n d k e kocalar itiip kakyorlar: karlar da, m erakl,
zgn, grmek istiyor onu.
oktan kargnm an birinden kalm a soylu yarat
grdkten sonra, herkes, kimileri anlaytan yoksun olduklar
ii kaytsz, kimileri zgn ve gzkapaklar yalarla nemli,

bakacak birbirine; ve amzn airleri, snm gzlerinin

y eniden klandn sezip, yn elecekler onun lam b asna, bi
anlk utkuyla k en d ilerind en geip, ritimle sarm a dola ve
u n u tu p varolduklarm gzellii aa n b ir ada.

G Z DEN Y A K I N I
Maria, bir baka yldza - h a n g i yldza, Oriona, A ltaire,
ya da sana, yeil V e n s ? - gitm ek iin beni terk edeli beri
yalnzl h ep sevdim. Nice uzun gnleri kedim le yalnz
geirdim . Yalnz hani yan m d a tek bir zdeksel varlk olm adan,
kedim mi, gizemli b ir yolda, b ir soluk. Ve byle, uzun gnleri
kedim le yalnz geirdim ve yalnz, Latin d e k a d an sl m m son
yazarlarndan biriyle yalnz; n k beyaz yaratktan yoksun
olal beri, acayipe ve zellikle sevdim d szcnde
zetlenen h e r eyi. Bylece, yl iindeki gzde m evsimim,
gzden h em en nce gelen yaz aylarnn can e k ien son gnleri
ve gndz gezdiim saatler, gnein, baygn d m ed en nce,
gri d uvarla rda sar b a k r klarla, d em ir p a rm a k lk lard a kzl
b a k r klarla dinlendii saatlerdir. B unun gibi, usum un tat
ald yazn da, R om ann son zam anlarndaki can e k ien iir
olacak elbette ve bu iir hi mi hi, b arbarlarn genletirici
yaklam biim ini esin lem ese de, ve ilk Hristiyan dzyazlarn
ocuksu Latincesii hi mi hi k ekelem ese de.
Okuyorum o sevgili iirlerden birini (iirler ki cicili bicili
kapaklar benim iin genliin ak kiraz p em b esin d e n dah a
da ekicidir) ve b ir barb arlk orgu p en cerem in altnda bitkin
ve zgn b ir sesle akrken, daldryordum elimi saf bir
hayvann k rk n e . M aria ordan son bir kez, m um larla geeli
'
*
beri, yapraklar ilk yaz ay larnd a bile b an a solgun grnen
stl byk yolda alyordu org. zgnlerin algs, evet,
gerekten: piyano prldar, kem an yaral tellere k sunar, ama
barbarlk orgu, annn afanda um utsuzca d ler kurdurdu
bana. Ve bu orgun bir halk havasn oynaka mrldand
ve ok eski bir ezginin kvancn varolara yayd u an;

bu ark n n iim e ilemesi ve rom antik bir trk gibi beni

alatm as neden? Tattm usul usul onu ve kprdam adm
yerim den, p e n c ere d en be 011 kuru atm ak iin de olsa, ben
gibi yalnz ve tek olmadn, orgun tek bana alm adn
grrm korkusuyla.

156

K I

RPERTS

Tanrlar ve iekleri a rasn d a o saat alan ve hep geri

kalan bu Saksonya du var saati kim in? D n ki, bir zam anlar
nice uzak yollardan, ta Saksonyadan geldi.
(Acayip glgeler sarkyor anm pervazlara.)
Ya u Venedik aynan, d o nuk ylanlarn kysndaki souk
b ir kaynak gibi derin, k im ler seyretti k endini orda? Kukusuz,
oy, bir deil n ice kadn ykayp aktt bu suya gnahn
gzelliinin; ki uzun zam an b ak sa y d m plak bir hayalet
grrdm karm da.
-H n z r, akln hep eytanlkta.
( rm cek alar gryorum byk p en cerelerin pervazlar
stnde.)
Dolabmz da ok yal; b ak nasl yalyor hazin yzl
tahtalarn alev; m rn do ldu rdu perdeler, koltuklarda ne
cila kald, ne yz, ya d uvarlardak i u eski oym alar ve btn
bu krk dkkler? Bir bak, yalan mym syle, kafesteki u
B engalde sereleri, u mavi ku bile solmad m zamanla?
(Pencereler st n d e titreyen rm cek alarn dnm e.)
Seviyorsun b t n bunlar, ite bu yzden yanndaym .
Eski

zam an

bakl

gzelim, iirlerim in b irin de

soluk

nesnelerin zerafeti var dem itim ve sen deil miydin seven

bu szckleri? Bilirim yeji eyalar sevmezsin; o rtkan
gvenleriyle bilirim korkuturlar seni ve onlar eskitm ek
gereini duyardn, bilirim ok zordur b u n u yapm ak, eylemin
ta d n a varm ayan iin.
Gel yanm a, kapat

artk yz yl ncesin den

kalm a,

khnem i u Alm anca kitabn kapan, ordaki krallarn hepsi

de l, oysa, ben, uzanm eski halda, ban solgun entarinin

sevecen kucanda, ey suskun ocuk, saa tle r ve saatlerce

konuacam seninle; artk ne krlar var benim iin ne yollar,
ve sok aklar bo, imdi eyalarm zdan sz e d e c e im ... Daldn
m?
(Titreyip
stnde.)

158

rperiyor
,

bak

rm cek
,

alar

p e n c ere le r

B E NZEMN B L S
BLNMEYEN szckler mi akd s a m a bir tm cenin
kargnm paavralar d u d a k la r n z d a ?
ktm evden, b ir algnn tellerind e

usulca gezinip

s r k len e n bir kan a d n duyarlyla ve bu duyarln yerini

gittike alalan bir tonla, u szckleri syleyen ses ald:
Sondan bir nceki h ec e l d r ve yle
S o n d a n bir nceki hece
ile son buldu dize ve
liidiir hi gerekm edii halde
ayrlp, anlam sz, b olukta kald. Biraz yrdm sokakta ve
bombo sesin d en tandm gerilmi telini algnn, u nutulm u
ve kukusuz anl A n nn, kanadyla ya da b ir palm iye
dalyla

grmeye

gittii

algnn

ve

parm am

gizemin

hilesinde, glm sedim ve deiik bir kurgu diledim aydn

dileklerden. Geri geldi tm ce, y ansm asyla nceki b ir ty ya
d a dal d n d e n kurtulm u ve g dolu ve bu kez, d uyulan
sesin arasn dan , kendi kiiliini yaayp so n u n d a tek ban a
sylensin diye. Gidiyordum , (algyla yetinm eyip) bir dizenin
sonundaym gibi okuyarak ve b ir kez d e sesli deneyerek
tmceyi. nce S o n d a n bir nceki hece diyor ve susuyordum ve
bu sessizlikten korkun bir kvan duyuyordum : sonra, bom bo,
e s de u nu tulm u alabildiine gergin tel krlyordu kukusuz
ve ben ard nd an, d u a okur gibi syleniyordum: ldr.
S akin lem ek iin a sln d a yle d nm eliydim : kukusuz;
Sondan bir nceki b ir szlk terim idir ve b ir szckte sondan
bir nceki hece an lam na gelir, ne zam an onun la karlasam
soylu iirsel yeteneim d u ra k sam an n acsn eker, dil abas
beni yeyip tketir. Oysa, bu tr d n c e le rd e n kalkp giriimimi

159

aksatm adm : sesliliin kendisi ve kolay bir uygulam ann

ivediliiyle zm lenm i yalan tavr b enim iin b ir ikence
nedeniydi. Tedirgindim, varsn, ili szckler d u d ak larm d a
gezinsin dedim , ve, lm birine, banz sa olsun diyen bir
ses tonuyla, m rldanarak yrdm : Sondan bir nceki hece
ld, ld o, evet ld, zavall H e c e , bylece, en d ied e n
kurtuldu um u sanyordum , gizli b ir um udu da vard, b ir duay
g enileterek gmmek istiyordum tmceyi, korkun! kolayca
tasm lanabile ve gerilimli bir byyle baktm ki elim bir
d k k n n cam eknda yansyor, bir eyi okar gibi, iniyor
esin stne (ayn sesin, ilk ve tartm asz tek sesin stne).
Artk yalnz do astn n saltanat srd bu yerde, bir
zam anlar kendi bana buyruk zihnim in altnda can ekitii
bir sk ntnn balad bu yerde, ayrm nda olmakszn
geldiim antik ac lar sokanda, bam yle bir kaldrdm da,
duvarlara aslm, yerlerde du ra n alglar, sararm palmiyeler,
kanatlar karanla dalm eski kular satcs bir dk k n n
nndeydim . Gizine elem edi im Sondan bir nceki hecen in
belki de nice yllar yasn tutm ak zorunda kalacak olan ben,
tuh af duygular iinde, kap uzaklatm ordan.

160

avalli

Solgun

ocuk

Zavall solgun ocuk, niin byle lk la sylyorsun

hrn ve nobran arkn, a tlarn efendisi ked iler arasn da
kaybolup giden arkn? Pem be ipekten ar perdelerini
bilem ediin

ilk katlarn p a n c u r l a n n d a n

szam ayacak

ki

arkn.
Yine de sylyorsun arklarn inatla, tek ban a yryen,
kim seye gvenm eyen, yaamn kazan an bir k k erkein
direnli gveniyle. Senin de b ir b a b a n oldu mu? Ya da bir
yal kadn oldu mu, akam m eteliksiz eve dndn zaman,
dve dve, sana aln unutturan.
te alyorsun kendi ekm ein iin: bt n gn sokaklarda
ayakta, srtnda b y k ler iin yaplm , st n d en dklen
soluk giysiler, boyu ndan b yk birzayfh kla, karnn doyurm ak
iin, ark sylyorsun can hra, kald rm da oynayan teki
o cuklara evirm eden o haylaz gzlerini.
Ve yle y ksek, yle yksek ki arkn, sesin y kseld ike
y kselen plak ban k k om uzlarndan uma. .. uyur
sanki.
K im bilir k k adam , k entlerd e uzun iire lk la
a rk la r syledikten sonra, belki bir su ileyeceksin ve byle
uup gidecek ban? Su den ilen ey ne ki, biraz istek, biraz
yrek, b ir de bazlar var k i . .. K k yzn yaam dolu.
Pantolonunun
tuttuu

sorgun

st ne

um utsuzca sarkm

aacndan

sepete

tek

bir

uzun elinin
met el i k

bile

dm yor: seni de ktle s r kleye cek ler b ir gn ve sen de

su ileyeceksin.

161

Ban yu k arla rd a h ep ve brakp gitmek istiyor seni, olup

bilecekleri bilir gibi n ceden, hrnlaan bir sesle arkn
sylerken sen.
Ve elveda diyecek ban sana, benim gnahm adna,
b en d e n d a h a deersizlerin gnahlar adna. Kukusuz b u n u n
iin dnyaya geldin ve alk 'ekiyorsun hl, okuyacaz
adn gazetelerde b ir gn.
Oy! zavall km!

PPO
DUN, d lerk e n uzun b ir alm a akam n, gzel bir k
alm a ak am n, pipom u buldum . Mavi gne y a p ra k la n ve
m slinlerin aydnlatt gem iteki tm ocuksu kvanlarla
birlikte atp sigaralar, almt ciddi pipo sun u eline ciddi
adan, d a h a iyi alm ak ve keyfi bozulm adan uzun sre
du m ann tttrm ek iin: bu terk edilm i n esnenin b an a
dzenledii oyunu dorusu beklem iyordum , ilk nefesi eker
ekm ez vereceim byk yaptlar u nuttum , hlyalar iinde,
uysal, y e n id e n dnp gelen gemi k dledim . Fransaya
d n d m d en bu yana, b a n a ylesine bal bir sadk dosta
elimi srm em itim ve bt n b ir Londra karm a kverdi; nce
sevgili sisler, beyinciklerim izi krk gibi sarp sarm alayan ve
orda, p e n c e re n in altna szdnda, k end ine zg kokusu olan
sisler. stnde ark kara kedinin yuvarland m obilyalarn,
k m r tozuyla-kapl lo b ir odann kokusu sinmiti ttnm e;
harl korlar! ve k m r atan krmz kolluklu hizmeti ve sab ah
grkemle vururken kap tokman postac ve anm satrken
yaam n srd n , sac kovadan d e m ir mazgala dklen
km rn grlts. Yeniden grdm p e n c ere le rd en ssz
alan n o marazl alarn -g rd m o k aylarndaki, teknelerin
sk sk gelip getii denizde, sislerle slak ve d u m anlarla
kararm g e m iy i,- gvertesinde

titreyen,

babo zavall

sevgilimi; st n d e yollarn tozu renginde uzun, donuk bir

entari, souk om uzlarna dklen nemli b ir manto, banda
tysz ve kordelasz, eritleri rzgrda hrpaland iin, zengin
h an m larn yol cul uk d n att, oysa yoksul sevgililerin
d a h a nice m evsim ler kulland o h asr ap k a la rd an biri. Ve

163

boynu nu n yresinde sallanp duruyorken o korkun m endili,

biz, sanki sonsuza k ad a r veda ediyorduk birbirimize.

ANIMSAMA
YETM , geziniyordum karanlkta, gzlerim kimsesiz, bo:
p an a y r adrlar skld, hi d n m miiydm gelecei
ve byle mi olacaktm , kokusunu seviyordum serserilerin,
u n u ta c a k k ad a r arkadalarm . Ne canh ra bir koro l,
ne uzak bir tirad, sahne klarnn kutsal saatine seslenirken
oyun, yanm da, konuacak bir m um ya olsayd dedim , soyunu
y an stam ay acak k a d a r zavall, b an d a D a n teinkine benzer
takkesi! N enin nesi olduunu kavrayabilen, bir kalp yum uak
pey n ir g rn m nde, doruklarn k a r, leylak ya da, iinde
kanatlar oluturan b ak a beyazlkta: sergilerken gcn
ya da gne uygun bayalklarn, frlayp en yakn adra
arp m herhangi b ir nl aabey ile a ra b u k bllm
o y ce em eine b eni de kabul et diye yalvarsaydm. Belirip
cam baz kyafetinde ve yar plak, u m ulm adk bir eviklikle
ayak p a r m a k la n st n d e fr dnp, o, konum aya balad
bile: K im in k im sen? - Y o k . - Hadi canm , dert etme, bilsen
ne gln, b a b a ... orbay beenm edii iin d ah a u geen
hafta, patron azna geleni syleyip tekm e tokat giritiinde
yzn ne tatl buruturuyordu. te byle dost! Ve grkemli
b ir ra h atlkla ayan b a n a dora kaldrp nd, top gibi
oynuyor bizimle, b abam z , ve diledi iffetli yem eini gencin:
A nn en, o d a yok belki, yalnzsn? B enim ki ktk yer ve herkes
alklar onu. Bilmezsin, b a b a la r ve a n n e le r insan gldren
garip yaratklardr. U zadka uzuyordu a d r tiyatrosunda
oyun: ve ben b ir an ne ve babaya sah ip olam am ann d
krkl iind e yanp yakm yordum .

165

eyaz

il f e r

Gzlerim ite gidiin tm un utu u stne dikilm i, uyuuk,

byk ve ak devinim lerle, saatin kendi evresinde akan
glc gibi hayli krek ekm itim . M olaylar tem bellem i,
tek n en in palam arn yarya dek koyverip, eylemsiz b ir hrty
teet geerken duracam yeri ancak plak k re k le r stnd e
kvlcm laan iki ba h arf ile saptayabildim ve bylece
d nyasal kimliime dn dm yeniden.
Ne oluyordum, neredeydim ben?
Servenim in ak seik ayrm n da olabilmem iin, bu alev
alev yanan tem m uzda, h e r zaman d ar ve dalgn b ir rman
uykul u bitki rts arasndaki k p r kpr sularda, yapraklarn
pein e taklp, bir kadn arkadam n , kendisine doatan bir
m erh a b a borlu olduum kadn arkad an n evini renmek
iin erk end en b u ra la ra doru hareket ettiimi anm sam am
gerekti. H ib ir ot d a n te la s m m b y s ne kaplm adm , ay
yansz krek darbeleri sonucu kendini dalgadaki yansm asyla
ele veren u ya d a bu doa grn m nn nnde durm adm
am a, gezimin gizemli snr kam k m elerin de, rman
ortasnda teslim oldum: ki orda rm ak hem en bir su korusu
halinde genileyerek aslnda kaynak olan kvrm kvrm bir
gl uy uukluu sergiliyordu.
Ayrntl bir denetim b a n a retti ki, uta, aknt st nd e
b u lu n a n bu yeillik seti im enlerin evirdii itle topraa
uzanm kprnn tek k em erini de maskeliyordu. Anladm ,
byk b ir koruydu buras, ken d isin e m e rh a b a borlu olduum
Bayan X in, tanm adm kadnn korusu.

166

M evsim de gzel b ir kom uluk olurdu, yaps yapm a

uygun, nem li, ssz b i r yeri k en dine b arnak semi bir
kadn. Belli, b u ra s m , bu kristali i dnyasnn len sonras
am ata la rn d an k orunan aynas yapm ; geliyordu buralara,
stlerin buzlu gm buusu h er yapraa alkn baknn
saydam lndan te b ir ey deildi.
T m den kutsal suyla ykanm anm syordu, onu.
G cn
yabanc

m eraktan

kadnn

alan

kendini

b ir

sporcu

gsterdii

byk

gibi

eilmi,

bir sessizlik

altnd aym asna dii bir olaslk tarafndan kurtarlm

klelik balan g c n a glm sedim : k rekinin ayakkabsn
tek n e tahtasna balayan kolanlar yeterince kantlam yor
m uydu bu klelii. Ki b yl aralarm zla bizler de onlardan
biriyiz.
Belki de herhangi b i r i . . . diye szm tam am lam ak
zreydim.
Bir grlt

ikillendirdi

beni, yabanc

kadn

benim

ayrm m da myd yoksa anid en evinden kp k k glyle

mi ilgileniyordu.
Ayak sesi kesildi, neden?
Yce giz; gidip gelen ay aklar topuktan ba parm aa dek,
su kesim inde, aada, kvrm larn katar katar birbirlerini
izledikleri yzeyde, kaam ak, bilge ifte okuyla ald
bu giriimi ayartm ak istercesine, patiskaya ve j p o n un

d a n tela la rn a gm lm sevgili glgenin diledii yere tar

zihni.
A caba biliyor mu bu gezgin kadn buraya niin geldiini:
ba u sazlklar aacak k ad a r yksekte olmayan, uysal,bilinci
p erdeley en bir zihinsel uyu uk luk iindeki ben ne sylesem
ki.

'
Hangi tipe uyuyor izgileriniz, yantn d u y u m sar gibiyim

Bayan, kesintiye uratarak yeni gelmi b ir kadnn hrtsyla,

usul grltsyle yerletirdii eyi! en doru ek ilde taklm
elm as k em er tokasnn bile ben kaife kar savunam ad
aadaki n esnenin igdsel ekiciliini. Bu k a d a r kavram
kargaas yeter: ki bylesi bir kargaa b t n yzleri dlam aya
elveren, dlam ay buyuran bir g enelletirm enin izleriyle dolu
hazz ancak , a n la m a n m (saltanat kurduum kaak eiin
stnde) ne halt edeceim i bilmediim skntm n stesinden
gelecei noktada hie say a cak .
Su hrsz konum undaki bu varlk, ben, bir rastlant sonucu
buradaym diye kandrabilirim de onu.
H em ayr hem birlikteyiz: tanm adm b ir k ad n n zel
y aam na b urnu m u sokm u akn haldeyim u anda, hayal
d nyam bu ii ertele, bu ziyaretten ok gelecekte yapacan
ziyaretler elverili olacak diyor bana.
K um sala doru uzanan maun aac dzeydide suskun,
u anki k ad a r sezgisel bir uyum u yeniden bu lm ad an nce,
iitilm em ek iin verdiim bu syleve d en k d ah a nice yararsz
sylev gerekecek.

168

Mola benim saptadm zam anla llyor.

t ver ey d m , ne yapm alym ?
Bu yalnzla dalm kzolakz yokluu bir bakta
zetlemek ve b ir doa g r n m n n ansyla, b ura d a anszn
b eliren oyulm u beyazlklaryla hilii sarp sarm alayan bu
byl, bu am am nilferlerden birini, erden d lerden
yaplm birini devirir gibi, gereklem eyen m u tlulu kla
e k ip gitmek, bilm ediim k adn la karlam ak korkusuyla
tuttuum soluum la ek ip gitmek: sessizce, azar azar krek
ek erek , kam a dolanm bir k pk kabarc prts
lk sel ieim in saydam benzeyiini boyansn ayaklarna
atm akszm , hayali arp p krm akszn ekip gitmek.
Bu hi bilm ediim yz dalp gitmi D nceli, ya da ba
y k sek lerd e Kibirli, ya da som urtkan Vahi, ya da Kvanl
griinseydi b an a , ne gam! k u rallarn a gre oynadm oyunumu:
ortaya ktm, ark y app evreyi dndm , soylu bir kuu
yum urtasn tar gibi kvrm kvrm sularn yresinde
dolatm , yazn alacak bir su k aynann ya da b ir su
birikintisinin k ysndaym asna durm u h er kadn izlemeyi
seven birinin zarif dinlencesiyle dolu imgesel antm, uu
fkrm ayacaknu gibi ondan.

169

in

dami

lkyazlar organizmay bir b ak a m evsim de tank olmad

eylem lere iter ve nice doa ykleri hayvanlarda ra stlanan bu
olgunun anlatm laryla doludur. H ava d uru m u tinsel dnya iin
yaratlm insanlarn davranlarn d a deitiriyor; b unlar
tantm ak, d erlem ek a k d alr b ir ey mi, deil mi! K n ac
alay nd an yakam henz kurtarm olan b an a gelince, birok
ot saplarnn deiim inde kvan izleme yeteneindeki salt ya
da saf bir doaclk onun yerini alm ad k a b enzer bir ru h halini
srdryorum . Boulogne orm annn ssz bir yerinde, allarn
h e r eyi aa vu rm akta usta binlerce aralndan, b an d a
kenar kalkk, kanatlar titreen b ir apka, ay ak larn da gm
tokalarla

berkitilm i

ayakkablar,

b t n

gzlerden

uzak

bir din ada m n n ayrn isteklerini yantladn grnce

aknlm byk oldu. H olanm adm bir ey (zaten bu t r
davranlarn kutsal am alara h ib ir yarar olmaz); rezalet
karm b ir ikiyzl gibi sulu, yoldan bir akl ta alp
iki elimle glm seyerek hatta keyifle zavall ad am n perdeli
yzne, tek b an a stesind en geldii deneydeki krm zlktan
(utantan) d a h a deiik b ir krmzlk gnderdim ve arkaya
tanm bir bak n gnah eilim ine kar ok gl, ilk
yazn y eniden douunu, sofu bir k e n d in d en geile, sadan
sola doru kylarndan ve de karnnd an yaralayp d uran yar
iblis bir grnt biim lendi zihnim de. H e r ey, ounm ak ya
da kollarn ve bacak larn atm ak, yuvarlanm ak, kaym ak,
h e r ey b ir doyum la sonulanyordu; ve durm ak kimi uzun
sapl ieklerin siyah baldrlara gdklam a utancyla, kendisi
iin h er ey, h atta kars olan bir grnm le tanm bu
zel giysi arasnda. Yalnzlk, yeillikte saa sola dalm

170

souk sessizlik , y ce olm aktan ok en d ieli, b ir kum an

fkeli

kan at rp la rn a tank

oldunuz;

kvrm larndaki

gizem li gece so n u n d a sarslarak frlayp kyorm u gibi! Ve

gen lem i isk eletin to prana sar vurular; am a ecinni hi
de seyretm edi sizi. B ir k ilise adam nn ayr im en nndeki
a k la b a n lk la rn izlem ek dnm en iin yeter mi, n eelen d in ,
b ir zevkin ya da b ir grevin n ed e n in i k en d in d e aram ana bir
son ver a r tk ... B ed en in e yazlm devinim siz m etinleri u su lca
g en letire n h afif ilkyaz esin tisin in etk isiy le k sr d n ce sin in
holand bu k arm aay la y rek len ip D oayla ani, a k , gl,
olum lu , h e r t r b ilg i m era k tan yoksun b ir ilik i ku rarak genel
gnenci, genel gnl ra h atl n y ak n d an tan m ay a gelm iti:
ve sa f b ir y re k le , b u y ru k la rd a n ve u ran n b a sk la rn d a n ,
d in sel k u ra lla rd a n , y a sa k la rd a n , sa n s rle rd e n uzak, doal
sad e li in in byk m u tlu lu u n d a, b ir ee k te n d a h a m utlu
y uv arlan yo rd u .

Vahiy

dnyam n

k ah ram an ,

gezintisi

am ac n a u lam , h a lk n a ra sn a ve grevinin a lk a n lk la rn a
kim se ay rm n d a olm adan dnm ek iin , st n e bu laan
iek tozlarn ve y ap rak larn silip , zsu lan tem izleyerek,
do ru lu p kalkm o lsun, h i b ir eyi yadsm ay dlem em ;
am a b u n u d n m em ek d e hakkm . nceden grnm lgn
e len celere k ar az sklm , g een b ir k im senin hayal
d n y asn d a g rd k lerin i tam am lam ak tan holanm as gibi, bu
d leri sonsuza dek saptam am d llen d irm ek iin, gizem li
b ir a d alk m h r n n dam galad tu h af ve de gzel b ir
im gelem e sah ip deil mi?

171

tku

Utku! onu an cak dn tandm , kesin ve kanlm az ve

b ak a la rn n utku dedii bak a ey artk ilgilendirm ez beni.
G n lerin anlalm az altn , harflerin ihanetini t k eten yz
k a d a r afi, k en tin sn rlary la b irlik te, kat dm dz ra y la rd a
s r k le n e n gzlerim den ve yaklaan b ir orm ann o en kutsal
a n d a verdii k arm ak b ir gururda d le r b alad sonra.
G iderek gzden yiten tep elerin s rek lili in i vurgulam ak
iin olacak , cokuyu alt st eden, ylesine uyum suz, crtlak
b ir s e s ,'-o n l ism i, F ontainebleauyu arptt b ird en b ire ,
pen c ere n in cam larn datm ak, d lerim i bozan adam n
grtla n a

yum ruum u

sokm ak

geldi

iim den:

Sus

be

adam ! G ereksiz yere havlayp, gzm e ve gnlm e dolm u,

esinLeyici, eitlik i b ir rzgrn altn d a tk rd ay an vagon
k ap larn a sokulm u glgenin, h er y erd e h azr nazr u kusm uk
tu ristlerin

keyfini

bozm a.B ir

yalanc

orm an

ce n n etin in

sessizli id ir evreye u bulunm az d gzelliini sunan,

iyi m i? Bu yolcular, b u gn zaten, senin istasy o n u n a gelm ek
iin ay rld lar P aristen, igzar m em ur, doam n ve D evletin
h erk ese verdii c m ertliklerin r n b ir hazz sah ip len m ek
deil m u rad m , tek istediim sen d en u sessizliin srm esi,
biraz zam an, b en i k en tten k u rtarp , ordaki y ap rak larn , b ir
b u h ra n n sa p savuram ayaca k ad a r devinim siz y ap rak larn
esrik u y u u k lu u n a g trecek k ad a r zam an; p ara m, ite
p ara, n am u su n a glge d rm ez, korkm a.
D ikkatsiz b ir niform al y apacam a engel oluyor ve tek
szck etm ed en , b iletim i veriyorum p a ra yerine.

172

 aresiz, evet, ksm etim adm sz b ir asfaltn uzann

grm ekm i sad e ce, ve, sap la n tsn n b u ra d a, b ir tren ddyle
silin ece i koskoca b ir b ak e n t tekdzeni iinde, boluklarn
st ste yan m ilyonluk varln

bu olaanst gzel,

grkem li ek im in d e, bu yl, b uruk ve kl h k rk larn , d allar

gibi ra stla n tla r terk eden n ice kararsz d n izgilerinin,
n ice titrey ilerin ve gkyz a ltn d a gz d n d re n nice
ey lerin b u lu n d u u n u , b en d e n b ak a h i b ir kaak duym ad.

arla

ans D

nmeyecek

 a r n

nsz

K EK E bu Not hi okunm asayd, ya da okur, yle b ir gz gezdirip

unu tabilseydi yazdklarm ; p ek b ir ey verm iyor iyi b ir okura, o zaten
b u lu r bulacan; stelik, iird e ara lk l dizm e d enen yenilie y abanc,
szckleri ard ard n a dizip b t n e varm aya a lm sa d e b ir okurun kafasn
d a kartrabilir. Sayfalarda bo y erle r var, bu bo y erle r asln d a byk
nem tayor, ilk bak ta d ikk ati ekiyorlar, iirin yaps bunu gerek tird i,
n k onlar, sayfann o rtasn d a toplanan ve sayfann te b irini o luturan
szcklerin yresinde b ir sessizlii g erekletiriyorlar, nk dize lirik
ve ok az uyakl. ly k ald rp atm yorum , serp itiriy o rum yalnzca.
m ge sayfayla bitiyor, ya da sayfayla balyor, teki im geleri de hazrlyor.
H e r zam an olduu gibi, bu kez de, tu m tu rak l, k u rallara uygun an latm lar
ya da d izeler - h e le de, d n n prizm atik bln m leri, kesin b ir ruhsal
d zenlem edeki ortaya k ve devam sreci deil sz konusu olan. Gizli
b ir iletken telin yak n n d a ya d a uzandaki d eiken yerleri zorunlu
bu luyor m etin. R uhsal b ir b iim d e, szck g ruplarn ya da szckleri
kendi a ra larn d a b irb irlerin d e n ayran bu yinelenm i u zakln, izninizle
st n l , devinim i, vurgulayp b e lirtere k , bazen hzlan d rm as, bazen
yavalatm asdr. Ayn an d a, sayfann grnm , devinim in h zlan m asna
ya d a yavalam asna yardm c oluyor: D izeyle ya d a yetkin satrla b irlik te
sayfa birlii kuran ge oluyor. Yaznn d evingenliine gre, b a lk la rla
balay an ve sren ana cm lenin p a r a la r h alin d ek i d u rak lar evresinde
kurgu, ya b ir dzlem de top lan acak ya da d a lacak tr artk. H e r ey,
k saltlm olarak, varsaym da geer; yk an latlm ak tan kanlr. A yrca,
d n cen in b ir geri b ir ileri, e k ilim ler ya da u zan tlarn d an , k alard an ,
h atta

kendi

biim iyle

bu

yaln

k u llan m n dan ,

onu

y k sek

sesle

ok u yacaklar iin, b ir m zik notas doar. H u ru fat de iik li in in de byk

pay var, ikinci dereced e, ek ve yan b ir g kazandrr, szl, sesli yayna
arln koyar. Sayfa st sayfa a ltn d ak i ortalam a uzaklk ses tonunun
ykseli ya da alaln belirler. Bu ezgili deyiin uyum unu o lu tu raca k
olan baz in celik lere d erin lem esin e girm edim . S ivrilikten korktuum ,
lm l deneyim leri uygun bulduum iin mi, deil. G zpek, yazara kar
saygl, y eniliklere ak b ir Dergi bana zel b ir sayfa dzeni yapp zel b ir
y er verse de, allm zorlam ak benim iim deil. B ir denem eyi aan bu
iirim de geleneksel iirle h e r n o k tad a b alarn koparm , b ir iir deil

177

 b ir h a l dir, b ir durum dur. ok ynl, am ac kim seyi p erd elem ek deil,

gzleri am ak. G nm z b ir yana, yarn da b ir yana, h i b ir ey d ir ya
d a b ir san at gibidir, am a u gerei yadsm ayalm : bu g iriim , am za
zg ve am zn iir alm alarn andryor. Biliyorum , zgr dize ile
dzyazl iirin birlii, konserlerde dinlediim iz m ziin e tk isin e
y abanc b ir etkiyle g erekleir; am a b en , m zikle edeb iy at a ra sn d a hayli
ortak yntem ler b u lu n d u u n a inanyor, onlar b ir arad a ele alyorum .
B ylece, bireysel arknn ya sra, yava yava, senfoni gibi b ir tr
oluuyor. A m a bu allm dizeyi yok etm ek am acn tam yor elb ette.
O allm dize ki m r boyu ona taptm , tutku larm n ve d lerim in
krallyd; im di de, n celik le (bu iirim deki gibi) saf ve k arm ak b ir
im gelem in ya da alglanm n a lan larn a girm ek gerekti: iirden tek
kaynaktan dlayam azdk onlar.
Stphane M allarm

178

 evirenin N otu
iiri karlkl sayfalar h alin d e okuyun. B azen, ayn dize sol sayfada
balayp sa sayfada devan edebilir. B azen, b ir blm n b ir dizesi
sadad, dah a sonraki dize solda yer alabilir. K arlkl sayfalar b ir
b t n oluturuyor. eviride m etn in asl b iim in e bal kaldm , deiik lik
yapm adm .

179

arla

ans D

nmeyecek

ZAR LE

ASLA

A TILIP LM SZ KOULLARDA B R BATIK GEM N N

D B N D EN
ST E R SE CUK OTURSUN

STER
se
U urum
beyaz
dingin
fkeli
b ir in iin a ltn d a
um utsuzca kanat vursun
kendi
kanad

 n ce d en sark m um ak a b asy la
ve k ap lay p fkran su lar
k esip k k n d en sraylar
ierlerd e d ip le rd e zetler
o sallan a n y elk en iy le b atm glgeyi
koca azl
derin li ini
y an a yatm gem inin teknesine
gre
ay alay n cay a dek

KAPTAN

belirdi
kantlayp
ayaklar d ib in d ek i
hazrlayp

b ir yazgya ve
ed e er olam ayan

m arur kararsz
kopan kolla tad
d alg alarn a d n a
salar aarm
b u n ak gibi
oyun
oynam aktansa
biri
d p ed z deniz

u stal n y ala
u n u tu ld u u h e sa p la r d n d an
b irza m an lar d m enini tuttuunu

u yangnn
u ufkun
k en d in i
alk alan y o r kavryor
p en esiy le sm sk
r zg rlara gzda v erircesin e
tek Say
Z ihin
atm ak iin
onu frtnaya
k atlam ak ve lm ek iin
gizden de kopm u ceset

sald ry o r baa
akyor aresiz sak ala
k azasd r bu insan n
gem sz
nereye g itseler
bo

neye y arar a lsa ie yaram az

b ir ban
st n d ek i yum uk e lle r
b a lar kaybolunca
ne id belirsiz
'
b irin e
en son ve en eski iblis
sahib i
de erd i i yitirm i lkelerin
s r k l y o r
yaly o laslk la o yce ra stlan ty a
o
ocuksu glgesi
okanm kaygan k en d in i verm i yunm u
yum uam sonsuz bo lu k la
syrlm k alasla rd a yitik k em ik lerin d en
ve dom u
b ir trenden
itah l deniz yal ad am la d enize kar adam
k r talih
F ianailles
d perd esi
sap lan tsn d an ak n
elyordam b ir elin hayaleti gibi
sallan a cak
gm lecek
lgnlk

190

D N M EYECEK

NASIL

Sade bir
a laylarla

y a k n bir ka h ka h a
anaforun

uyar
evrilm i sessizlikle

ya da
u lu ya n
ivedi
gizem
ve korku kasrgasnda
yresinde uuuyorsa
d o ld u rm a d a n ukuru
ka m a d a n
sallyorsa kzo la n kz eksenini

Usulca dokunup geen

ve

194

m in n a ck birini gsterm eyecek kadar

gkyzyle uyum suz
o ka t g l n a kl ka ra n lk bir ka h k a h a yla
burumu kadifede
km ld a tm a d a n
tu ta n gece takkesiyle
ba baa
ya ln z ve akn ty
ka y a lk la rn buruk prensi
takyorsa bana y i it a lm l
a kl k k a m a erkek
im eklerle yld rm la rla
evrilmi

k a y g l
p im a n ve erin
dilsiz

a y d n lk ve grkem li bir
parlyorsa grnm ez
bir a ln d a
glgeliyorsa sonra
deniz kz kvrm nda
ka ra n lk m in ik biim i
a yrlm sabrsz son p u lla rla

196

bir g l
g ib i
VE E E R
ba dnm esi sorgucu

a ya a kalm
ve iki kola

a m a ta sn su la rn
bir ka y a y
sislerde buharlam
a n id en
sonsuza snr koyan
u yd u rm a atoyu
glgeliyorsa

SAYI YDI
yldz kl

FEC
olurdu
ne
ok ne az
am a o d en li kaytsz

198

BU

VAR

MIYDI

d m yd yoksa d ank b ir lm d

BALADI

MI B T T

fk rp y ad sn m kapal sonunda
d arlk g n lerin d e k i u ya da bu bolluk
gibi ortaya kt zam an

SAYILDI

MI

AYDINLATTI

MI

az d a olsa toplam

ANS
Gm m eye b aly o r kendini
kazann ritm ik sarkac
ty
ilk kpklere
ki b ir zam an lar cokusu irk ilip sram t
ordan
g ird ap n ayn yanszlyla

199

H B R

in san sal am ac
bulunm ayan
olayn

200

getii n l b u h ra n d a n
h i b ir ey
KALMAYACAK
srad a n b ir ykseli hazrlyor hilii
ki B U Y E R D E N
iin d e h er gerein eridii dalgann yresinde
y alan y la yoklua k arab ilen
bo eylem i an id en
p sk rt p
datm ak
iste rc e sin e su larn
uuldad
bu yerden b ak a

201

VE
b ir blenin
BELK

DE
sonsuzla kaynam as k ad a r

202

uzak b ir y k sek lik te

d n d a
g enellikle
u ya d a b u yldz eilim ine gre
sap tan m
h esa p la rn
K k Ay
yani Kuzey ynlerindeki
T A K I M Y I L D I Z I ndan
un u tu lm u y p ran p eskim i ve bu yzden
soum u am a yine de
u zak lard a bo b ir yerde olum u
toplam b ir h e sa b a degin yldz a rp m a sn n
d k m n y ap ab ilen
ve onu k u tsallatran son n o k tad a durm ad an nce
geceyi gzetleyen
k u k u lan an
fr fr dnen
p arld ay an ve d n en
b ir takm yldzndan bak a
H e r d n ce atlan b ir El Z ard r

203

 G T U R D E N B R B L M

I
G

eceyarisi

G e cey a n s var elb ette. B ir aynayla yitm edi saat, duvar

k tlarn n iin e d alm ad , sah ip siz tn sy la b ir dem eyi
an m satp . A nm syorum , y o k luunda altn , d lerd e n yoksun,
zengin ve yararsz b ir k alt olan m cev h er gibi gsteriyordu
k en d in i, ne v ar ki b ir g m ten yap tn d en izlere ve yldzlara
degin

karm ak l

st n d e

b irb irleriy le

kavuup

ayn

konum a gelm i gk v a rlk larn n , y ld zlarn , uydularn sonsuz

ra stla n ts okunuyordu.
G ecen in k h in i asla

byle

b ir

rastlan ty

nceden

b ild irm ed i. Yaratt saat ite ortada. Ve ite S onsuzluktan

ayrlyor tak m y ld zlar ve deniz, d ta kalm , dlan m ,
k arlk l h ilikler, b irlem i b ir saa tte , zn b rak m ak iin,
n e sn e le rin salt varln gerek letirm ek iin.

E s k i De r s
(G izem li k itab n k iilik lerin in belki de say esin d e var
olduu) m um u atalar sndrm ek isted i in d e - B ek ley in !
dedi.
G r lt ler kaybolduu zam an m um larn sndiirlm esiyle
ortaln k ararm asn a ned en olan bu basit olaydan belki
nem li, byk b ir ey, b ir sonu k arab ilece k son u n d a (yldz
olm az m ? iptal ed ilm i b ir a n s,b ir oyun?)
Ve so n ra, lm szl yadsyan - s a lta gre konuaca
salt s rd re c e k varln, var olm aya devam ed e cek d a d a zam anm st n d e ay: ve k ald ra cak k ardaki p erd eleri.
Igitur, henz k k b ir ocuk okuyor devini atalarn a.
4 PARA
1. Geceyars
2. M erdiven
3. A tla n Z a r
4. M um s n d r ld kten sonra kller zerinde uyku.
Aa yukar, olup biten:
G e cey a n sn

alyor saat Z arlarn

atlm as

gereken

G eceyars. M erdivenlerden iniyor Igitur, in san zih n in d en

eyan n d ib in e, d erin li in e iniyor: s a lt a. M ezarlar - k lle r
(duygu yok, zihin yok, tin yok), yanszlk, yaltlm lk .
K e h an ette bulunuyor, el kol devinim leri yapyor, b an
sallyor. K aytszlk. M erdivende b ir vnlam a, slk sesi.
H a k sz sn z , h ib ir duygusal devinim yok. Sonsuzluk sizin
yadsd n z talih ten , ans oyunundan kar. Siz soluk verici,

208

fleyici m atem atik ilerve ben salt tasarla n m . S onsuzlukta

bitirm em g erek ird i. Y alnzca sz, y aln zca el kol devinim i.
Yaam m an latm ak iin size sylediklerim e gelince. H ib ir
ey k alm ay acak sizden -S o n su z lu k ite nice a c la r ektii
ailed en k u rtu lu y o r- eski m e k n - ra sla n t sonucu deil
Sonsuzluu y ad sm ak ta haklyd aile y aam . Sonsuzluk
salt gerek olsun diye. S onsuzluk ki S aitin b irleim le rin d e
v ar olm alyd, gerek lem eliydi bu. D n zorunlu dan kp
yaam bulur. Yararl lgnlk. E v re n in ey lem lerin d en biri
y ap lm t orda. B aka h i b ir ey deil, geriye soluk kalyordu,
b irlem i d ev in im in ve szcn sonu soluk, h er eyin
on u n la v ar olduu varln m um u. K ant.
(B tn b u n lar eelem eli.)

209

AIKLAMALAR

Z a r l a a n s

dnm eyecek

D aha genlik y llarn d a u n lar yazm t M allarm : "M zik nm zde

giizel bir rnek. M ozart, B eethoveni, y a da W agneri usulca aalm ,
ya p tla rn n ilk sayfalarna yle g eliigzel bakalm . O ciddi, gksel,
bilm ediim iz iaretlerle dolu ve tpk bir cenaze a la y g ib i kara eyleri
grdm zde kutsal bir a kn lk d u y a rz... "Y azya yle devam ediyordu:
S o np durm um dur kendim e, bu n itelik tek ve en b yk bir sanattan niin
e s ir g e n d i... G rld gibi ozan, m zikle iirin b ileim in d en , tek, gzel
ve byk b ir sanat doacana d ah a genlik y llarn d a inanm t. iirin
arayc, biim ci u stas, by k dize k u ru cu su , tasarm n y llarca sonra,
sa n atn n en yetkin dnem inde, l m nden b ir yl nce g erek letird i. e,
W agnerin notalarn, partisyo n larn dn alm ak la b alad . Sayfay ve
iiri seslen d ird i. lk kez, Z arla ans D nm eyecekte., sessizlii oluturan
b o lu k larla, ses tonunun m i ve klarn y a n sta n , alt ve st arasn d ak i
ortalam a uzaklkla, szcklerin o rtada toplanm asyla, de iik pu n to larn
ku llanm yla sayfa bal b an a b ir anlam ve nem kazand. Sayfa dzeni,
h u ru fat ve szcklerin uyum uyla iiri b ir senfoni h a lin e getirm eye alt.
B tn iirsel deneyim ini, ustaln ve b ilg ilerin i Z a rla ans D nm eyeceke
koydu. O zan n, h a k k n d a en ok yaz yazlan y ap td r bu. Y orum cularn
kim i iirin b ir b t n oluturd u u , k im ileri de b irb irlerin d en kopuk, ayr
p a ralar olduunu ileri srdler. M allarm ise "her ey ksaltlm olarak,
varsaym da geer, yk a n la tlm a k ta n ka n lr diyor.

BM ZELL
iirin biim i zerinde de d uraln. Sayfalar sollu sal birb irin i
btnler. Dizeler, soldaki sayfadan balayp sada, sadaki sayfadan
b alay p solda devam edebilir. B azen, solda balayan b ir dize, sag sayfada
bitebilir. M allarm nin de belirttii gibi, okur, anlam k arrk en szckleri
a rt ard n a dizm e alkanlnd an kurtulm aldr, iik her ey ksaltlm
olarak, varsaym da geer, yk a n la tlm a kta n kanlr.

M allarm , kitabn b asm n a d a b yk zen gsterdi. A lbert

T lib au d etnin tanklna gre, eitli b asm evlerini dolat ve istedii
hurufat an cak D idotun basm ev in d e buldu.
Paul Valryye gre M allarm , sayfa dzeniyle, gkteki yldzlarn
g rnm n de verm eye alt: S o n u n d a sa yfa y yldzl g kyznn
yce k a tm a kard. Jean Royre: Z a rla ans D nm eyecek... K ibelenin
kehaneti g ib i bir gzlem . D ehasndan em in air hibir eyi ansa brakm ad.
C am ile Soula: M zik estetii ya sa la rn a gre yaplm resim li bir tm ce
ku rg u su . R aym ond Pouilliard: ada m ziin, K. H. Stockhausen in ya
d a P ousseaur n ya ra tla ryla ka rlatrldnda bu artc sezgi rnii
d a h a bir aydnlanr, a kla kavuur.
Yapt biim ynnden d e erlen d iren eletirm en ve aratrm aclarn
bazlar Z arla ans D nm eyecekin en yetkin b iim e u lam iir, bazlar
d zyaznn en olgun rnei, bazlar d a dzyazlm iir olduunu ileri
sryor. Bize gre ise bu iir serb est iire atlm en byk adm dr.
E. A.

214

Stphane

allarm

(i842-i898)

P ariste dodu. Yedi yan d a an n esin i yitirdi, ilkrenim ini ar

kentsoylu A uteuilde, d ine dayal eitim y apan b ir okulda tam am lad,
i ed n k , duygusal b ir ocuktu. D insel b u n a lm lar geiriyordu. Bu
b u n alm lar so nradan iir tutk u su n a dnt.
Sanat b ir a iled en geliyordu. D ed elerin d en , b ir b ak a M allarm , XVI.
L o u isnin saltan at dnem inde V atheki yazm t. S a n a tla r S zl n d e
(A lm anach des M uses) b ir di er M allarm n in d ah a ad geer.
B ir kom ulukta B rangeryi grd ve yeni b ir B ranger olm ak
zlem ini duydu iinde. On alt y andayken V ictor H ugo, S ainte-B euve ve
zellikle, T hophile G autier, B au d elaire, L econte de L isle ve T hodore de
B an v illein iirlerin i okum aya balad . Bu y a lard a yazd iirlerd e Louis
R acin e, L am artine, H ugo, G autier, B anville ve B au d e laire in etkileri
grlr. Yazd ilk iirleri sonradan u n u taca k am a, lk n n buyruundaki
K tlk iekleri ozann ve onun dizelerini ilerd e de selam layacak.
Koleji b itird ik ten sonra, b abas gibi o d a S icil B rosunda alm aya
b alad , iini sevm iyordu, tek tutkusu iirdi.
M arie G erhard adl b ir dad y a k oldu.

1862 y lnda, yirmi

y an dayken , iirleri Papillon (K elebek), Jo u rn a l des baigneurs gibi

d erg ilerd e yaym land. Artiste (Sanat), nce iirlerin e ve d ah a sonra
az ok saldrgan, gnm zde h alk a kar diyebileceim iz b ir b ild irisin e
say falarnda yer verdi. Hrsie artistique: l Art p our tous (S anatsal gnah:
H erkes iin sanat) balm tayan bu b ild irisin d e , iird e gizem in
gerekli olduunu, B au d elairein b ir k itab n n k yda kalm o zanlarla b ir
tutulam ayacan, yaym clarn deerli ozanlarn k itab n zel bir zenle
ve zel b ir biim de basm as gerektiini, k alab a l n san ata hayranln
an layam adn, zira h er nne gelenin gzelden nasib in i alam ayacan
sylyor, iir k itap larn n ucuz olm asna kar kyordu. Aktr halka
in d irilir am a sanat indirilem ez diyor ve b ild irisin i yle bitiriyordu: Ey
ozanlar, siz hep gururluydunuz; d ah a da gururlu olunuz ve yukardan
b ak n z.
Poeun yaptlarna ilgi duydu ve onlar evirm ek istedi. M arie G erhard
ile L ondra yolculuuna kt ve bylece sevm edii iin d en de kurtulm u
oldu. Londrada ngilizce rendi ve bunu belgeleyen b ir yaz da ald.

215

M arie G erhard ile evlendi. Tou m on K olejinde yardm c retm en

oldu.
1 8 6 4 'te, d ah a sonra iir e k lin d e yeniden yazaca H rodiade'
yaym lad. B anville, yok istem esin e k arn , h alk a ilgin gelm eyen bu
yapt tiyatroda oynatam ad.
E stetik abas, bitm ek tkenm ek bilm eyen aratrm alar yznden
yazm akta glk ekiyor, h e r iir, kuku iin d e kvrand nice acl
gecelerin rn olarak ortaya kyordu. Eski dostlar, onu barna
basan B anville, C oppe, M ends gibi Parisli ozanlarn ilgisi ve Parnasse
contem poraine e ( ada Parnasse) katlm as tek avuntusuydu. Sezgileri
onu, belki de tand H egel felsefesine yaklatryordu. Oa gre, h i b ir
n esne, tm le ilik ilerin in b t n iine yerletirileksizin anlalam az.
B ilinen bir nesn ed en b alay arak , sonsuz b ir im geler ve d eiim ler
oyunuyla, b irleim e varacak; y ap tla r deil, b ir b t n y ap t yaratacak.
Sanatn bir gizem cisidir. Yeni b ir dil bulm ak, yeni b ir d in e g irer gibi
iire girm ek, by, tanrsal g, zihne n celik ; ite san atsal abas. Byle
bir ab a ezicid ir ve zam an zam an su su u n u n da n edenidir. ki yd beden in i
yiyip tketti bu aba. K alem tutam ay acak k a d ar lalsizleti. Yine de Sonnet
allgorique de lui m em e (1868) ve Ig itu r (1869) gibi e n d er g zellikte iki
y apt verdi.
1871 de Paris teki Fotanes L isesin e (G elecein Condorcetsi) atand.
S econd Parnasse contem porain, l A rt libre, la Renaissance artistique
et littraire de iir, yaz ve evirileri km aya balad . Poedan yapt
K argalar evirisi hayli ilgi uyan d rd . K ab u u n d an km t. lenlere
katlyor, Parnassie lerle ve S em bolistlerle buluuyordu. V ictor Hugo ona
sevgili izlenim ci ozan diyordu.
Bu arb al, kendi h alin d e, silik , uysal ve tatl adam n devrim
yapacam kim bilebilirdi?
1 8 7 4 te le Dmon de l'a n a lo g ie yaym land. Yazar olarak da kendini
k ab u l ettirdi. La D ernire m ode, gazte du ondeda tiyatro, moda
ve beslenm e stne yazlar yazyordu. Takma adla yazd gncenin
yaz ilerinin de tek sorulusuydu. Bu g n ced e d o stlarnn iirlerini
yaym lam ay da unutm uyordu.

 olay M allarm yi halkoyuna tan tt: 1883 yln d a V erlaine K argnm

O zanlar yaz d izisinde M allarm yi in celed i. H u y sm an sn A rebours
rom annn kahram an D es E sse in te s H ro d iad e dan etkileniyordu. Bir
yl sonra da ozann byk iirle rin d e n b iri olan Prose p o u r Des Esseintes
yaym land. B ylece M allarm h akk olan ne kavutu ve b t n b ir yazn
genlii onu selam lad. Bu sra la rd a Sem bolizm in b orazancln Moras
yapyordu. M allarm ise sessiz ve d e rin d e n yryor, am a ak m a dam gasn
vuruyordu.
H e r Sal, A ndr G ide, Paul Valry, Paul C laudel gibi genler, Ju les
Laforgue, Stuart M errill, G ustave K ahn, H enri de R eg n ier ve Saint-Pol
Roux gibi biraz d ah a eskiler, O scar W ilde, A lbert V erhaeren gibi yabanc
sa n a tlar M allarm nin Rom a S okan daki evinin yolunu tutuyordu.
U sta olm ak istem edii hald e M allarm u sta sd r onlarn. D evingen bir
y aam d r bu. K onferanslar, lenler, san at so ru tu rm alarn a yantlar, ya
gn leri, evlilik y ld n m le ri.. . Ama b t n b u n larn ard n d a ac eken,
p ara sknts ek en, tekdze retm enlikten bkm , sal bozuk bir
M allarm var. U ykusuz, srekli yaratm a ab as iin d e, byk tasarlar
iin d e yorgun. B ir kez d ah a kab u u n a ek ild i in d e H rodiade't yeniden
ele alm ak iste r am a ona ancak C antique de S a in t J e a n ' ekleyebilir.
1 8 9 3 te dizelerini ve dzyazlarn b ir aray a getiren Dizeler ve
D zyaz y, 1 8 9 7 d e, iirin yaps st n e eitli d n celerin i ieren
D iva g a tio n s'u yaym lad. 1 8 9 7 de en yeni uzun iiri olan Un Coup de ds
ja m a is n abolira le hasard (Z arla ans D nm eyecek) kt.
1898 E yll nde aniden ld.
G en sem bolist okul onu usta k abul etti.
Z a n g o iirini in tih ar d n ecek k ad ar k aram sar olduu g nlerde
yazd. iirdeki ku, ka ve k u rtu lu zlem inin, ku tyleri ise ozann
iin d e bulunduu km azn sem boldr. K urtuluu lm de arar.
Sem bolizm in kuru cu larn d an , kim i yazn tarih i a ratrm aclarn a gre
ise S em bolizm in u stab a saylan M allarm ; k en d in d en nceki san at akm
R om antizm den de etkilendi. lm ve yeniden dou o cukluundan
beri onu etkileyen iki kavram dr. iirlerin in ay n asn d a lm h ilik,
y en iden dou lk olarak yanstlr. R om an tik lerin ok sevdii su, gl,

217

rm ak M allarm nin iirlerin d e de yer alr. rneksem e yoluyla, doa ile

b irlem ek ister. Yaz H zn (Tristesse d t) ozann doayla birlem e ve
lm de, H ilik 1de yen iden dou zlemidir.
M avilik (Azur) iirin d e gkyznn ifte doas, ifte yap s, m avi gk
ile lksel st n e kurulm u b ir Sem bolizm var. Gkyz ozann, yaam
boyunca zlem ini duyduu ve iirlerin in de zn oluturan sonsuzluk ve
lksel 1i birletirir. M allarm , yeni ve zengin sem bollerle, sonsuzlua ve
U lksele karm ak zlem ini d ile getirir.
im b a t (B rise M arine) ozann dilim ize en ok evrilen iirlerin d en
biri. M allarm nin bu iiri B au d elairein Parfum exotique iiri ile karde
b ir zincir oluturur. Ve iir ozann ka ve k u rtu lu zlem ini dile getirir.
B au delaire gibi o da lm den, h ilik ten kaar. Zam an ve uzay iinde
yer alm ak ister hep, b ilinm ed ik lk elerd e, dleni b ir b ak a yaam
gerekletirm ek ister. A rtk onu bu yolculua k m ak tan , ne iir yazma
ab alarn sem bolletiren ak kt, ne de em zikli anne, bebeini doyuran
gen kars alkoyam az artk.
B audelaire, M allarm nin etk ilen d i i ozanlarn b a n d a gelir.
M allarm nin Sz s (Soupire), B a u d e la ire in Gz a rksyla (Chant
d autom m e) kardetir. Ezgili Sem bolizm in rn ek lerin d en olan bu iiri
C laude D ebussy ve M aurice Ravel bestelediler.
Poenun, B altim oreda ant kabri y ap ld n d a, ozann kabartm a b ir
grnts, km asn diye, granit b ir kayaya yaslatlr. M allarm , ozan ve
ant kabrini anlatt E d g a r P oen u n M ezar (Le Tombeau d E dgar Poe)
iirin d e onun anda anlalm am l n , yontulm am kaya p arasn n
sem bolik deerini dile getirir. iird ek i k l Poenun yaptlarn d aki
ilah i sesin , m elek ise Poen u n sem boldr.
iirin sab rl ustas M allarm d izeler st n d e gn lerce alyor am a
nn duyuram yordu. O nu Fransz halkoyuna V erlaine, Poetes M audits
(K argnm O zanlar) dizisinde yazd b ir yazyla tantt. B au d elaire ve
Poe ile b irlikte V erlaine de yre in d e atlar. Mezar (Tombeau) adl iiri
Verlaiein lm yldnm nd e yazd. Dizeler, B au d elaire gibi, Poe gibi,
Verlai'nein de anda anlalm ad n , k a d rin in b ilinm ediini vurguluyor.
iirdeki "olgun yldz V erlainein sem boldr.

218

B tn byk n c ler gibi, dizelerin i sab rla iledi ye arm aann ald.
K orktuu lm den, H ilik ten k u rtu ld u , sonsuzluk ve lksele yerleti.
Bu n bilgiden sonra im di M allarm n in iir grne deinelim . Bu
k o n u da elim izdeki en iyi belge Ju les H u b e rtin airle yapt sylei. Konu
yaznsal evrim .
Jules H uret: Yaznm zdaki evrim stne dnceleriniz?
Mallarm: u an, iirin tm tarihinde grlm em i, gerekten
olaanst bir olguya tank oluyoruz: her air kendi kesinde ve kendine
zg bir fltle houna giden havalar alyor; iirin balangcndan buyana
ilk kez, bir gksel koro iinde toplu ark sylem iyor airler. Bu koroya
imdiye dek resmi dizenin byk orglar elik ederdi. Bu orglar alna
alna sonunda usandrd herkesi. Em inim byk Hugo lrken kendisiyle
birlikte iiri de y zy l iin gmdne emindi. Buna ramen Paul Verlaine
Sagessei yazm t. N ice tansklar yaratan Hugo gibi bir dahiye gnderim
yaptm iin zgnm, ama o, lmsz sezgiye deil, kesin ve kanlmaz
lirik etkene inanm, zellikle u yadsnmaz gerei gzden karm t:
bir toplum durm u oturm am sa, birlikten yoksunsa o toplumda durmu
oturm u, kurallar kesin belirlenmi bir sanat yaratlam az. Bireylerin
endielerini dile getiren byle tamamlanmam bir toplumsal rgtten
ancak bireycilik doar. Gnm z edebiyat rnleri ve hareketleri ite bu
bireycilik gereksinimin dorudan yansmalardr. ( . . . )
Gnm zdeki yeniliklerin niin doduunu aratrdmzda karm za
u gerekler kyor. Dizenin eski biimi, kesin, te k ve deimez bir
biim deil, iyi dize retm e aracyd. Temel ilkeler vardr, peki temel
ilkelerin dna karak iir yaplamaz m? Yaplabileceim dndler
ve inanyorum ki bunda da hatlydlar. Afiler ve gazetelerin drdnc
sayfalar hari, dilin olduu, ritmin olduu her yerde dize vardr. Dzyaz
dediimiz trde, bazen hayran kalacamz kadar, her tr ritimden dizeler
buluruz. Aslnda dzyaz yoktur, alfabe vardr, az ok birbirine gemi, ya
da az ok saa sola dalm dizeler vardr. D ize sanat dem ek ki bir slup
abasdr. ( . . . )
Gnm z dizesi resmi dizeye kar bkknlktan dodu. Onu savunanlar
bile bu gerei kabul ediyorlar. nsan duygusu ok eitli olduu halde

219

hangi iir kitabn asak batan sona kadar hep tek biimli ritim lerle
karlayoruz. o k anormal deil mi bu? N erde kald esin, nerede kald
umulmadkla, beklenm edikle karlama zlem i. air resmi dizeden,
allm dizeden ancak ruhun kriz anlarnda yararlanm al. Gnm z
airleri bunu ok iyi anladlar, resmi dizenin evresinde ihtiyatla dolatlar,
resmi dizeye kendilerine zg bir ekingnlikle, hatta endieyle, rkerek
yaklatlar. ( . . . )
Ayn dnm, ayn deiim m zikte de oldu. B ir zamanlarn ok
belirgin ezgilerinin yerini dokuyu zenginletiren sonsuz krk ezgiler ald.
Jules H uret: Blnme byle mi dodu?
Mallarm: Elbette. Parnasselar titizlikle ilenmi ve bu ilenmi
yapsyla gzel olan dizeye ar tutkun olduklarndan, yeni airlerin
abasnn aslnda onlarn abasndan ayr olmadn gremediler. Byk
dize yorulm utu, yakam biraz brakn, el aman diyordu. Yeni airler
byk dizeye biraz soluk aldrm ak istediler. Yaptklar denem elerin amac
byk dizeyi ortadan kaldrm ak deil, iir iinde ona soluk aldrmak,
araya deiik lde dizeler sokarak bir tr akclk, hareket salamakt.
Bu akclk ve hareket iirim izde eksikti. B ir orkestrada aniden nefesli
bakr alglarn seslerini duyarsnz, ama hep o sesler srp gitse elbette
ki kula abucak yorarlar, bktrrlard. G en ler ite bu temel sesi srekli
yinelem eyip onu ancak tam etkinin domas gereken anda duyuruyorlar.
Alexandrin dediimiz resmi ly de zaten kimse yaratmamt ki, dil
dediimiz aygttan tek bana fkrm t. Onu yineleyip durdular, sonunda
bugnk taknlk ve duraanlk hastalna yakaland. Am a bundan byle
daha zgr olacak, rahat bir soluk alacak, tekdzenlilikten kurtulacak.
Ancak ruhun ciddi devinimlerini dile getirirken kullanlp gerek deerine
kavuacak. Gelecein iirinde byk dize bireysel iitimden alnm bir
m otifler sonsuzluuyla koacak.
Evet bir blnme var ve bu, eskilerle yenilerin bilinsiz davranlarndan
douyor. abalarn birletirm eleri gerek. Eskiler kiiliklerinden bile
zveride bulunacak kadar dizenin mutlak kleleri oldular, genler ise,
sanki gemi tmyle yokm u gibi dorudan doruya hep mzikten
esinlendiler. Bence her iki tarafn abalan birbirlerini tamamlayabilir.

220

Kiisel inancma gre, Banville gibi ustalarn sahip olduu yce dize
bilimi ve soylu durak sanatyla, alexandrin* sonsuz bir eniye kavuup
tm tutkular dile getirebilir. rnein Banvillein Demirci iirinde bitmez
tkenm ez alexandrinler var, ama dier iirlerde, tersine, inanlmayacak
kadar, anlatta ksalk ve zlle sahip dizeler gryoruz.
Ksaca, aygtmz ok gzel ama ok kullanlmaktan yorgun dm,
biraz dinlenmesi iyi olur.
Jules H uret: Biimden sz ettiniz, z hakknda ne diyorsunuz?
M allarm: Konular dorudan doruya sunan genler, onlar eski
filozoflar ve eski edebiyatlar gibi ileyen Parnasselardan daha yakn
iirsel lkye. Bence iyi anlatm, dorudan deil, dolayl anlatmdr.
N esnelerin gzlemi ve onlarn uyard dlerden havalanan imge arkdr.
Parnasselar nesneyi btnyle ele alr ve onu gsterirler. O zaman
da gizemden yoksun kalrlar. Yaratm ak ve yarattna inanmak tatl bir
kvantr, Parnasselar okuru bu kvantan yoksun brakr. O kur, iirden,
anlamn yava yava, azar azar sezinledii zaman haz duyar. B ir duygu
uyandrmak; gerek d ite budur. B ir nesneyi nitelendirm ek, aka
belirlem ek iirden alnacak hazzn drtte n yo k etm ektir. Simgeyi
oluturan ey gizemin en yetkin bir biimde kullanlmasdr. Bir ruh halini
gsterm ek iin nesneyi azar azar, yava yava artrp dndrmek,
ya da tersine, bir nesne sem ek ve bir dizi ipular v e re re k bu nesneden
kalkp ruh halini ortaya koym ak.
Jules H uret: Beni de dndren hep buydu efendim, anlam karanlkta
kalmaz m?
Mallarm: ister okurun, ister airin yetersizliinden dolay anlam
karanlkta kalmsa ite bu tehlikelidir. Ancak biz. iyi okurdan ve iyi
airden sz ediyoruz: Zaten orta zekl ve iyi bir edebiyat kltrne sahip
olmayan bir kim se, bir rastlant sonucu, bizim szn ettiimiz yetkinlikte
bir kitab aar ve beendiini ileri srerse asl yanllk burdadr. H er ey
kendi koullarnda, kendi yerinde deerlendirilm eli. iirde her zaman bir
(*) Alexandrin: 12 h ecelik Fransz ulusal iir ls.

m uamma bulunmal, edebiyatn amac nesneleri artrm aktr, bundan

baka amac yoktur.

Jules H uret: Yeni hareketi siz mi yarattnz efendim?

M allarm: Edebiyat okullarndan ve bu okullar artran her t r
grten, edebiyata uygulanan bilginliklerden nefret ederim . Yazn
tm yle bireyseldir. Banagre, aire yaam hakk verm eyen bu toplumda
air kendi mezarn kazmak iin yalnz braklm bir insan gibidir. Eer
beni bir iir okulunun nderi olarak gryorlarsa bu durum iki nedenden
kaynaklanyor. Birinci neden: gen sanatlarn fikirlerine hep ilgi duydum.
kinci neden: genlerle ilikinin yaznm za yeni eyler getireceine zden
olarak inandm.Ben yalnz biriyim , inancm u ki iir sanat grkem i dile
getirm ek iin kuruldu, toplumun itici gc, pompasdr o, ve toplumdaki
yeri insanlarn anlamn oktan yitirdii zaferdir. am zda air, topluma
kar grev yapyor, ona sunulan tm khne, eskimi aralar bir yana
brakyor. Kendine zg bir kavram a ve gizli bir alma biimi var. aire
sunulan hibir neri onun kendine zg bu kavrama ve gizli alma
eklinden stn olamaz.
Jules H uret: iirsel hareketin tarihinde Verlainein yeri nedir?
Mallarm: Parnasselarn duygudan, gnah ve sevaptan uzak bir
iiri vardr. Bu tr iire kar ilk tepki Verlaine'den geldi. Sagesse adl iir
kitabna, bile bile yaplm uyum suzluklarla, akc dizeyi koydu. Daha
sonra, I8 7 5 e doru ben, Aprs-Midi d un Faune (K r Tanrsnn len
sonras) adl iirimi yaymladmda, Mens, D ie rx ve Claudel gibi baz
dostlarmn dnda, btn Parnasse O kulu zerim e srad ve iirimi
tm yle yadsdlar. Ben, gerekte, alexandrinin evresinde bir t r
kk dalgalar yaratm aya alyordum . ar tarafndan ortaya konmu
mzikal bir elik gibi. Bylece resmi dize, alexandrin de ancak byk
s zler sylenmesi gerektii anda ortaya kyordu. Bu yenilii denedim,
ancak, tm genlerin babas, gerek babas Verlainedir, o olaanst
Verlaine'dir. Davran, tutumu, hem insan, hem yazar olarak gzel. iirin
toplumdan srld bir dnemde o yiit bir sesle korkmadan insann
tm aclarn topluma kabul ettirdi.

222

Jules H uret: Doacln (naturalism e) son bulmas hakknda ne

dnyorsunuz?
Mallarm: Doacla yaznn ocuka dn diyebiliriz. Bir dizi
deerli ta seip bunlarn adlarn kda yazacaksn. o k iyi yazsan bile
ortaya kan ey deerli ta deildir ki! O lm az byle ey! iir yaratm a
sanatfdr. nsan ruhuna katksz, saydam klar yanstm ak gerekir, kvan
byle salanr. Bu sanat simgelerle, yaratla gerekleir, tek insansal
yarat olan iir gerek anlamn byle kazanr. Deerli talar insan ruhunu
sergilem ezse onlarn ss de bir ie yarm az.
Ne diyor M allarm ? zetleyelim (E. A.):
1) B ir toplum durm u oturm am sa, b irlik ten yoksunsa o toplum da
durm u oturm u, k u rallar kesin b elirlen m i b ir san at yaratlam az.
M allarm niin bu n lar sylyor? V ictor H ugon u n Cromwel adl oyununa
yazd, rom antik san atn bild irisi saylan nsz anm satalm . Hugo
o rad a ada iirin artk insan l n d ram yla ilgili iir olduunu, b u n u n da
H ristiyan toplum unun b ir sonucu olduunu sylyordu.
2) iir bireyseldir, n k , b irey lerin e n d ielerin i dile getiren byle
tam am lanm am b ir toplum dan an cak b irey cilik doar.
3) K lasik dize ille d e kesin ve tek b ir b iim deildir. B unun dna
k arak da iir yazlabilir. D ilin olduu, ritm in olduu h er yerde dize de
var.
4) nsan duygusu ok eitli olduu halde klasik dizede

hep

belirli biim de ritim lerle karlayoruz. N erde kald esin, n erde kald
um ulm adk. B ir saptam a yapp d ik k ati um u lm ad k szcne ekelim .
B au d elaire de Fzeler de um ulm adk gzelliin zl b ir blm ve
n iteli id ir diyordu. lerd e b ak a airlerin de um ulm adk , a rtc
st nde srarla durdu u n u greceiz.
5) iirin ieriinde iyi anlatm dorudan deil, dolayl anlatm dr.
N esneleri gzlem leyelim ve bu gzlem in uyard d le rd en havalanalm .
m ge o zam an ark olur. P arn assela r nesneyi btn y le ele alr ve onu
gsterirler. 0 zam an da gizem den yoksun kalrlar. O kur iird en anlam n
yava yava sezinledii zam an haz duyar. B ir duygu u y andrm ak; gerek
d ite budur. B ir nesneyi n itelen d irm ek , ak a belirlem ek iird en

aln acak hazzn drtte n yok etm ektedir. Sim geyi o lu tu ran ey
gizem in en yetkin b ir biim de kullan lm asd r; bir ruh h a lin i gsterm ek
iin nesneyi azar azar, yava yava artrp okuru dndrm ek, y a da
tersine, bir nesne semek ve bir dizi ipular vererek bu nesneden kalkp ruh
h a lin i ortaya koym ak gerekir.
D em ek ki, M allarm ye gre air, bireyin ru h halini n esn e araclyla
verebilir. B unun iki yolu var:
a.N esnenin ad verilm ez, n esn e y av ayava artrlr.
b .N esnen in ad verilir, ruh hali ip u lary la yava yava artrlr.
6) E debiyatn am ac nesn eleri a rtrm a k'tr, b undan b ak a am ac
yoktur. G erek iler bu anlaya id d etle kar karlar. rnein, Paul
E lu ard , 1 9 3 6 da, L ondrada' verdii b ir konferansta, iirlerin tem el
n itelii, altn izerek yineliyorum , a rtrm ak deil, esin lem e k tir
diyecek.
7) Yazn tm yle bireyseldir.
Y e n l i k M a l l a r m
M allarm n in iiri drt zellik tar: a.D uygusal ve bireycidir, b. Ar
b ir p lastik ab an n , bilim alm alarn n , tekniin rndr. air tun
uyaklar ve tam uyaklar sever, c. K en d isin e Sessizliin m zisyeni ad
tak lan M allarm nin dizeleri ezgilidir, d. air s rek li, yenilie zenir,
yenilik abas iindedir.
Bu zellikleri M allarm nin iire b alad ve iir yazd dnem deki
yaznm yapsn d an kaynaklanr. yle ki: M allarm nin iire balad
y llar Fransz iirinin ve yaznnn en dourgan, en verim li ve en yksek
dnem idir. Fransz D evriiyle b irlik te soylularn ve K ilisenin yalnz
egem enlii deil, sanat ve yazn K lasizm de ortadan kalkt ve onun
yerini R om antizm ald. iir ve rom ann kon u su n u artk , soylularn, kral ve
d erebeyleri, din sel kiilik lerin yaam ykleri deil, sokaktaki adam n
yaam , kvanc ya da aclar oluturuyordu. Dil soylularn tum turakl
dili deil, sokaktaki adam n sad e diliydi. airler biim e deil ze arlk
veriyorlard. Doa ve insan lirizm de k aynam t. Sanat zgrlem i,
Rom antizm tekdze kuralcln y erine dzgn anlatm koymutu.

R om antizm san ata ve sosyal b ilim lere kaynan h alk ta n alan yeni b ir
atln getirdi. iir ve rom an a la n la rn d a C h ateau b rian d , L am artine, Vigny,
Hugo, M usset, N erval, G. S and, B alzac, S tendhal ve M rim eler, tarih
ala n n d a T hierry, T ocqueville,M ichelet ve R en an lar, eletirid e SainteB eu vele; felsefede Taieler dodu.
N apolyonun y enilgisinden sonra F ran sa'd a

siyasal e rk

yeniden

soylularn eline geti, B ourbon h a n e d an tahta oturdu. K aan aristo k ratlar

lkeye dndler, unvanlar ve el k o n u lan toprak lar geri verildi.B ylece,
k en tsoylular (burjuvazi) ve soylular kaynat. Ayn ey yazn alan n d a
d a oldu, Rom antizm in yerini K lasik ak m la R om antik akm n bilekesi
Parnasse O kulu ald. O kulun k u ram clar Sanat sanat iindir, sanatn
gzellikten baka am ac yoktur. Ozan p lastik san atlarla balantsn
glendirm elidir. B iim ve tek n ik zorunludur. B ir yapt ne k ad ar teknik
b ir alm ann ve yenilm i g l k lerin r n ise o k a d ar gzeldir. Sanat
kolayl srgn etm eli (G autier) , K iisel lirizm e ve kiisellie paydos.
N esneli aram alyz. Bu duygusuzluk a n lam n a gelm ez. iir bireysel b ir
d estan d a kanatlananla/.. B ilge b ir k uaktanz. an ay d n lk yoluna
girm ek iin gem ie ynelm eli, gem iten gnm ze gelm eliyiz. Bilim
ve san at birlem ek zorundadr (Leeonte d e L isle) diyorlar, dize st n d e
nem le duruyor, tiz ve tam u y ak lara, ritm e ncelik tanyorlard. B anville
Uyak dizenin ta k e n d isid ir diyecek k ad ar ileri gidiyordu.
B ir de, btn akm ve okullarn d n d a o lan lar vard. R om antizm den
gelen, airlerin T anrs B aud elaire k ab n a smaz olm u, btn tabular
ykarak gn eterin d e kanatlanyor, b lislerle d ostluk kuruyordu. Ate
H rsz R im baud, M ays S rg n iirin d e uya, Deinim de he ly,
hem uya atm , zgr d izeye gem iti. K endini grnm ezi gren b ir
bilici klyor, sesli harflerin rengini b u lu p sessiz h arflerin biim ini ve
devinim ini yeni b ir dzene koyuyordu. A rth u r R im baud gibi, C harles Cros
ve Tristan C orbire de deiik ve yeni b ir iir peindeydi.
n hayli yaygn Paul V erlaine iire b ir P arnasse o larak balam ,
am a sonradan kendi zgn yolunu bulm utu.
On sekiz yandaki lise rencisi S tp h an e M allarm , B au d e laire in
yl nce yaym lanm K tlk ieklerin d en yirm i dokuz iiri kendi
iir defterine ekerken ite byle zengin b ir k lt r m irasn a sahipti. O len

225

rom antiklerin y aptlarnn yan sra, yaayan V ictor H ugo ile R om antizm ;
T h o phil G autier, T hodore de B anville ve L econte de L isle ile P arnasse
O kulu varln srdryordu.
D em ek ki, M allarm iirin in duygusall ve bireycilii R om antizm den
ve B audelaire etk isin d en , ar teknii, biim cilii ve p lastik abas
P arnasse O kulun dan, ezgili olm as Mzik, h e r eyden nce m zik
diyen

Paul V erlainee hayran l n d an

kaynaklanyor.

B ir de b t n

akm ve okullarn d n d a olan, M allarm n in iirlerin i okuduu A rthur

R im baud, C harles Cros, Tristan C orbire ve M allarm nin y aptlarn
okum adn sandm z, yirm i drt y an d a len L autram ont (Isidore
D ucasse) gibi y en ilik iler vard. M allarm n in de yenilie zendiini
gryoruz. H ugodan alarak, nce L atince Vere Novo (Yeni D ize), daha
sonra Renouveau (Yeni) adn verdii soneyi adeti olduu zre, hem en
dostu H enri C azalise gnderirken u notu ekler: K ann, sin irlerin
m addi etk ilerin in incelendii ve m addi etk ilerin zihnin ve ru h u n m anevi
etk ilerin e kart bu iir yeni b ir trdr. Ju les H u re tn in yapt syleide
de unlar syler: D izenin eski biim i kesin, tek ve deim ez b ir biim
d e ild ir (...) D ilin olduu, ritm in olduu h e r yerde dize vardr. Dzyaz
dediim iz trde, bazen hayran kalacam z kadar, h e r t r ritim d en d izeler
b uluruz. A slnda dzyaz yoktur, alfabe vardr, az ok b irb irin e gem i,
ya d a az ok, saa sola dalm d izeler vardr. Bu satrlarla M allarm
zgr dizenin yolunu ayordu. Ama k en d isi, Z a rla ans D nm eyecek adl
porneinin d n d a, ar b ir tek n ik le ilenm i klasik d ize den, l ve
uyak tan vazgem edi. D aha ok iirin sayfa dzeni alan n d ak i b ir yenilik
olan Z a rla ans D nm eyecek adl uzun iirin in ve g iriine Bu yk,
olaylar bizzat ken disi sahneye koyan okurun zek sn a h itap e d e r notunu
koyduu Ig u tu r y a da E lbehnonn lgnl adl yksnn anlam n ve
getirdii yenilii henz ak lay ab ilen yok.
Y AZIN IM IZD A M ALLARM
Bu

k itab n

birinci

bask sn

yaym ladm

1985

ylna

k ad ar

M allarm d en dilim ize evrilm i iirlerin says b ir elin be parm an

biraz g eecek k a d ar azd. E n ok da, L a Brise M a rin e, D eniz M eltem i

226

(m bat) evirilm iti. yle ki, M allarm d ey in ce yaznm zda akla yalnzca
D eniz M eltem i geliyordu. H atta, byk airim iz Yahya K em al Sessiz Gemi
adl iirini bu iird en esin len erek yazm , A hm et H aindi T anpm ar ve C ahit
Stk Taranc iirlerin e bu iird en d izeler ak tarm lard . O rhan Velinin,
A ttil lhan ve lhan B erkin iirlerin d e gem i szcnn ve deniz
k avram larnn bol bol yer alm asn d a d a L a B ise M arinein b ir lde pay
olabilir. A ncak, N ervalden, B a u d ela ired en , V erlaineden, R im b au d dan,
A pollinaire ve A ragond an bol bol dize a k taran bu airlerim iz, neden se
M allarm ye pek rabet etm em iler. Bu ara, b ir noktaya d a deinm eden
gem eyelim . B ir airim iz Z a rla ans D nm eyecek uzun iirini gzden
geirirken sylendi: H ayret, dem ek bu ekli M ayakovskiden nce
M allarm denem i! Ama hep a tla n y o r... Dizeyi kran N zm H ik m etin
M ayakovskid en etk ilen d i in i biliyoruz. R us iirin in Fransz iirin d en
nem li lde etkilendiini de biliyoruz. A caba Mayakovski dizeyi
k rarak uygulad iir ek lin d e esin in i M allarm d en mi ald? Ya da,
Paul E lu ard dan etkilendiini syleyen N zm H ikm et, M allarm n in bu
poem ini okum u m uydu? Bu so ru lard an b irin e ev et diyebildigim iz
tak d ird e M allarm dolayl ya d a dolaysz, b iim ynnden Nzm H ik m eti
etk ilem i oluyor. A ncak bu yine de aratrm a konusu..

227

Bu

itap

st n e

M allarm nin salnda iirlerin in tam b ir yaynn grm e ans olm ad.
airin otuz be iiri 1 8 8 7 de B am sz D ergi'de (R evue Ind p en d an te)
kt. 1893te yaym lanan D izeler ve D zyaz adl k itap k ta ise yirm i be
iir vard. air iirlerin in bt n n yaym lam a giriim ine an cak 1 8 9 1 de
itib aren balad. B r k seldeki yaync D em anda anlat. K rk dokuz
iird en oluan ilk kitabn tasla n , iirlerin seim in i, sayfa dzenini
ve dzeltm eleri bizzat kendi yapt, ancalc yaptn yaynn grm ek nasip
olm ad M allarm ye. K itap airin lm nden b ir yl sonra, iirler adyla
1899 da kt. D aha sonraki yayn clar e k lem eler yaptlar. G allim ard
Y aynevini Beyaz K oleksiyon d izisinden 1 9 1 3 te kard iirlere
6 4 , ayn yaynevinin 1945 tarihli P liade K itapl d izisin d en kard
iirlerde ise 66 iir vard.
Dean Y aynlarn dan kan ve airin bizzat setii 4 9 p a rad an
oluan iirler k itab n n tam am n evirdim . Ayrca b u n lara G allim ard
Y aym evinin ekledii 15 iiri ben de ekledim . E liniz a ltn d a b u lu n an bu
kitab n iirler blm 6 4 iird en oluuyor.
M allarm nin 12 ad et dzyaz iirii (pom e en prose) var. Bu dzyaz
iirle r M allarm k itap larn d a, dier baz dzyazlarla b irlik te A nekdotlar
ya d a iirler bal altn d a okura sunulur. airin 12 adet dzyaz iirinin
9 uu bu k itap ta b ulacaksnz.
airin 1 8 9 7 de yaym lanan k itab , Z a rla ans D nm eyecek balyla
evirdiim (U coup de ds jamais nabolira le hasard Bir atmlk zarla ans asla
dnmeyecek) uzun iir b ir sayfa dzeni, b ir grnt, b ir resim denem esidir.
N e dizelerin anlam , ne de dizeler ve b lm ler a rasn d a b ir anlam birlii
vardr.
E linizdeki y aptta iirin tam am yer alyor. A yrca bu k itab a airin
sekiz genlik iirini (lsz evirerek) v e Ig itu r adl dzyaz alm asn n
k k b ir blm n ekledim .
zetle, iirler bal altn d a sunduum alm a lkem izde M allarm
st ne im diye dek yaplan en geni ve en ayrntl alm adr. B tiin
iirler diyebileceim iz bu yapl okuduunuzda a ir h ak k n d a doyurucu
b ir lik re sahip olabilirsiniz.
E rdoan A lkan

228

Kaynaka
Z a rla ans D nm eyecek, M allarm , T rk esi: E rdoan A lkan, Deyi
Y aynlar, stan b u l, 1985.
airler Prensi, S tphane M allarm , hazrlay an ve eviren: E rdoan A lkan,
Broy Y aynlar, 1998, stan b u l.
iir S a n a t, Erdoan A lkan, Yn Y aynlar, 1995, stan b u l. E klem elerle
nklp K itabevi, 2006.
Posies. S tphane M allarm , Les Trsors d e la L ittratu re F ianaise, A lbeit
Skira Y aynlar, C enevre, 1943.
L a Posie Du D ix-N euvim e Sicle, R obert Sabatier, A lbin M ichel Yaynlar,
1977, Paris.
Posies, S tphane M allarm , 1993, Paris, Bookking International.
Posies, M allarm , Y ves-A lain Faure, Paris.
Stphane M allarm , P ierre O livier Walzer, Seghers, Potes d A ujuourdhui
Y aynlar, 1973, Paris.
M allarm , C harles M auron, E crivain de Toujours Yaynlar, Paris.
Posies, S tphane M allarm , G allim ard Y aynlar, 1992, Paris.
Igitur, D ivagations, Un Coup de ds, S tphane M allarm , Posies/
G allim ard, 1991, Paris.
Collected Poems, S tphane M allarm . T ranslated by H enry W einfield,
U niversity of C alifornia P res, London, 1996.

229

NDEKLER
iirler

G lgesi D t n d e...

Selam

ansszlk

Belirm e

11

Uyduruk D ilek e

12

Cezal Soytar

Ac D ileniten Y orgu n ...

13
14
16
17
18
19

Zango

21

1/ Tm G u ru ru yla...

22

11/ km sa r sn d a n ...

Pencereler
iekler
Yeniden Dou
Sknt

Yaz Hzn
Mavilik
mbat
Sz
Sadaka
iirin Armaan
H eroiade
Sahne II
D ad -H eod iad e
Bir Kr Tanrsnn len Sonras
Bir Kr Tanrsnn len Sonras
Kk Kr iiri
Ermi Kadn
Cenaze Alay
Dzyaz
Yelpaze
D ier Yelpaze
Albm Yapra
B elik al Dostlar Anmsam a
Kaln S esli arklar
1/ Ayakkabc
11/ Attar Kadn
W histlere Yazlm Pusula
Kk Ezgi/ I
Kk Ezgi/ II
S oeler

23
26
27
28
30
31
33
33
43
_45
45
48
49
52
55
56
57
58

68

69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84

Saf trn a k la r...

S a ...
Edgar Poeu Mezar
B audelairei Mezar
Mezaf
vg
vg
A m a c ...

111/ Bir d a n te la ...

Hangi sa f ip e k .. .
Cirm en.
Kahredici b u lu tta ...
K itap larm ...
/ / / Dier yaynevlerinin iirler

kitabna ekledikleri
airin lm nden sonra ilk kez
yaym lanan iirler
87
89

Ermi Yahyann lahisi

Sone
Sone

90

91
91
92

Kaln S esli arklar

III/ Yol B akcs
IV / Soan Sarmsak S atcs
V /I inin Kars

93

VI/ Camc

94

VII/ C azete S atcs

59
60
61
62
63
65

67

Kzolankz, d ir i...
Utkuyla firar e t m i ...

95

VIII/ E skici Kadn

96

Rondel / 1

91

R ondel/ II

98

Kk Hava
(Sava)

99

Btn r u h ...

Anekdot 'lar ya da iirler

Dzyaz iirler

Sone

100
101
102

G elecekteki Olay

153

Aklam alar

103

G zden Yakm

155
157
159
161

Yelpaze

M aliarm eni Temalar

103

K rpertisi

Aklam alar

111

B enzeim in ib lisi

Brise Marie

123
124
125
126
127

Zavall Solgun ocuk

D eniz Meltemi
D eniz Meltemi
D eniz Meltemi
mbat

Genlik iirlerinden
Baz rnekler
Eski! D
2 / Glck
Gzya
Savurgan ocuk/ 1
11
Yoksulun Kini
B ahede
Sone

Beyaz Nilfer

163
165

Din Adam

166
170

Utku

172

Zarla ans Dnmeyecek

Fanteziler/ I

Umut atosu

Pipo
Anmsam a

139
139
140
143
144
145
. 146
148
149
150

airin nsz
Zarla ans D nm eyecek

177
181

Ig ilu rden B ir Blm

I
C eceyars
Eski Ders

207
207
208

Aklam alar

211

Stphane Mallarm
Bu Kitap stne

215
228

Kaynaka

229

Sertifika No: 1 0 6 4 4
Varlk iir Dizisi: 71
Varlk Yaynlar: 1 3 2 6
eviri hakk: Erdoan Alkan / Varlk Yaynlar A..
stanbul, Mart 2 0 1 5
ISBN 9 7 8 -9 7 5 -4 3 4 -3 2 0 -5
Dizi Editr: Enver Ercan
D izi Tasarm: Nazl Ongan
O fset Hazrlk: Varlk Yaynlar A..

Bask: zal Matbaas Cenk zveren

Einta Kazn D inoi San. Sit. No. 81 /3 9 , 'm,kap, stan b u l
d: 2 1 2 -5 6 5 25 99 - M atbaa Sertifika No: 26 6 9 9

Varlk Yaynlan A..

Perpa Ticaret Merkezi, B Blok, Kat 5, No. 484 ili 34384 stanbul
Tel: (0212) 2 2 1 3 1 7] - Direkt Tel-Faks: (0212) 320 06 46
E-posta: varlik(cuisbak.net.tr www.varlik.corn.tr

VARLIK R

..

,3 9

8 9 7 5 4 34 3 2 0 5

RLER
T R K E S 1 :

E R D O A N

A KAN