CHUCK

PALAHNKUK
podziemny

krg

Podzikowania

Chciabym podzikowa wymienionym poniej osobom za ich

sympati i wsparcie, pomimo, no wiecie, tych wszystkich okropiestw,
jakie si wydarzyy.
Ina Gebert
Geoff Pleat
Mike Keefe
Michael Vern Smith
Suzie Vitello
Tom Spanbauer
Gerald Howard
Edward Hibbert
Gordon Growden
Dennis Stovall
Linni Stovall
Ken Foster
Monica Drake
Fred Palahniuk

Tyler zaatwia mi posad kelnera, a potem ten sam Tyler

pakuje mi pistolet w usta i mwi, e aby dostpi ycia
wiecznego, trzeba najpierw umrze. Ale przez dugi czas
bylimy z Tylerem przyjacimi. Ludzie wci mnie pytaj,
czy znaem Tylera Durdena.
Napierajc luf pistoletu na moje podniebienie, Tyler mwi:
Tak naprawd to nie umieramy.
Wyczuwam pod jzykiem dziurki tumika, ktre wywier
cilimy w lufie pistoletu. Za wiksz cz huku, jaki si rozlega
przy wystrzale, odpowiedzialne s rozprajce si gazy, do
tego dochodzi niezbyt gony oskot, z jakim rozpdzajcy si
pocisk przekracza barier dwiku. eby wyciszy te odgosy,
wierci si po prostu dziurki w lufie, mnstwo dziurek. Dziki
nim gazy maj ktrdy ulecie, pocisk za nie osiga prdkoci
rozchodzenia si dwiku.
Sprbuj jednak le wywierci te dziurki, a pistolet urwie
ci do.
Trudno to nazwa mierci mwi Tyler. Przejdziemy do legendy. Nigdy si nie zestarzejemy.
Przesuwam jzykiem luf do policzka i zwracam Tylerowi
uwag, e ma chyba na myli wampiry.
9

Budynku, na ktrego dachu stoimy, za dziesi minut ju nie

bdzie. Bierze si dziewidziesicioomioprocentowy koncentrat dymicego kwasu azotowego i dodaje trzy razy tyle kwasu
siarkowego. Wkada si t mieszank do lodowej kpieli. Potem,
zakraplaczem do oczu, wkrapia si kropla po kropli gliceryn.
I wychodzi nam nitrogliceryna.
Wiem, bo Tyler to wie.
Mieszasz nitro z trocinami i otrzymujesz pierwsza klasa
wybuchowy plastik. Niektrzy mieszaj nitro z bawen i dosy
puj epsomitu w charakterze siarczanu. Tak te mona. Jeszcze
inni mieszaj nitro z parafin. Tej ostatniej mikstury nigdy,
przenigdy nie udao mi si przyrzdzi.
Tak wic stoimy z Tylerem na dachu Budynku Parkera-Morrisa, ja z luf pistoletu w ustach, i syszymy brzk tuczo
nego szka. Rzut oka za krawd. Dzie jest pochmurny, nawet
na tej wysokoci. To najwyszy budynek na wiecie, a tak
wysoko wiatr zawsze jest chodny. Jak cicho tu, w grze.
Odnosisz wraenie, e jeste jedn z tych kosmicznych map.
Ze robisz to, do czego ci wytresowano.
Pocignij za wajch.
Wcinij klawisz.
Nic z tego nie rozumiesz, a potem zwyczajnie umierasz.
Spogldasz za krawd dachu z wyyn stu dziewidziesiciu
jeden piter i widzisz w dole ulic upstrzon ludzk mierzw,
ktra stoi z zadartymi gowami. Ten brzk tukcego si szka
to okno tu pod nami. W chmurze odamkw szyby wylatuje
przez nie szafka na akta, wielkoci czarnej lodwki. Szecioszufladowa szafka na akta, obracajc si ospale, spada wzdu
fasady budynku, maleje w oczach, znika w zebranym na dole
tumie.
Gdzie pod nami, na ktrym ze stu dziewidziesiciu jeden
piter, kosmiczne mapy z Komitetu Figli przy Projekcie Feniks
uwijaj si jak w ukropie, niszczc kady strzp historii.

Tak, to stare powiedzenie, e zawsze zabijasz to, co kochasz,

obowizuje w obie strony.
Majc w ustach pistolet, a jego luf midzy zbami, moesz
mwi tylko samogoskami.
To nasze ostatnie dziesi minut.
Wylatuje kolejna szyba, szko rozpryskuje si jak stado
sposzonych, roziskrzonych gobi, i przez wybite okno wysuwa
si cal za calem ciemne drewniane biurko, wypychane mozolnie
przez Komitet Figli. Biurko si przechyla, zelizguje z parapetu
i koziokujc w powietrzu, spada w tum niczym czarodziejski
obiekt latajcy.
Za dziewi minut nie bdzie tu ju Budynku Parkera-Morrisa.
Biorc stosown ilo wybuchowej elatyny i owijajc ni filary
fundamentw czegokolwiek, jeste w stanie zburzy kady
budynek na wiecie. Musisz tylko szczelnie oboy te filary
workami z piaskiem, eby caa sia eksplozji posza w filary, a nie
rozpeza si po podziemnym garau, ktrego strop podpieraj.
Tego przepisu nie znajdziecie w adnej ksice historycznej.
A oto trzy sposoby otrzymywania napalmu: Pierwszy
miesza si rwne porcje benzyny i zamroonego koncentratu
soku pomaraczowego. Drugi miesza si rwne porcje
benzyny i dietetycznej coli. Trzeci rozpuszcza si w benzynie
rozdrobnione kocie odchody, a do zgstnienia roztworu.
Spytajcie mnie, jak si otrzymuje gaz paraliujcy. Albo jak
si uzbraja wszystkie te samochody puapki.
Dziewi minut.
Budynek Parkera-Morrisa, wszystkie sto dziewidziesit
jeden piter, runie w zwolnionym tempie, jak przewracajce si
w lesie drzewo. Jak drzewo. Przewrci mona wszystko.
Niesamowita jest wiadomo, e miejsce, w ktrym teraz
stoimy, za chwil bdzie tylko punkcikiem w przestworzach.
Stoimy z Tylerem na krawdzi dachu, a ja zastanawiam si,
czy pistolet, ktry mam w ustach, jest aby czysty.
11

Zupenie zapominamy o caej tej Tylerowej akcji morder

czo-samobjczej, ledzc wzrokiem kolejn szafk na akta,
wylatujc przez wybite okno, i wysuwajce si w locie szuf
lady, z ktrych prd powietrza wydmuchuje i unosi ryzy biaego
papieru.
Osiem minut.
Teraz dym, dym zaczyna wali przez wybite okna. Zastp
wyburze za jakie osiem minut odpali adunek wstpny. Wy
buch adunku wstpnego doprowadzi do detonacji adunku
gwnego, skruszeniu ulegn filary fundamentw, seria foto
grafii Budynku Parkera-Morrisa powdruje do ksiek histo
rycznych.
Seria piciu zdj robionych w rwnych odstpach czasu. Na
pierwszym zdjciu budynek stoi prosto. Na drugim odchyla si
pod ktem osiemdziesiciu stopni. Potem pod ktem siedem
dziesiciu stopni. Na czwartym zdjciu budynek jest ju prze
chylony pod ktem czterdziestu piciu stopni, szkielet zaczyna
si poddawa i wieowiec wygina si lekko w uk. Na ostatnim
zdjciu budynek, wszystkie sto dziewidziesit jeden piter,
wali si na gmach muzeum narodowego, ktre jest rzeczywistym
celem Tylera.
To teraz nasz wiat, naszmwi Tyler a tamci ludzie
z przeszoci nie yj.
Gdybym wiedzia, jaki obrt przyjm sprawy, te wolabym
ju nie y i by teraz w Niebie.
Siedem minut.
Stoj na dachu Budynku Parkera-Morrisa, z luf pistoletu
Tylera w ustach. Na gowy ludzi zgromadzonych wok budynku
lec niczym deszcz meteorytw biurka, szafki na akta i kom
putery, z wybitych okien unosz si supy dymu, trzy przecznice
dalej druyna dywersyjna ledzi wskazwki zegara, a ja za
czynam wszystko rozumie: ten pistolet, ta anarchia, ten wy
buch, wszystko to ma zwizek z Marl Singer.
12

Sze minut.
Mamy tu do czynienia ze swoistym trjktem. Ja chc by
z Tylerem. Tyler chce by z Marl. Marla chce by ze mn.
Ja nie chc Marli, a Tyler nie chce ju mnie. Nie chodzi tu
o adn mio. Tu chodzi o dz posiadania.
Gdyby nie Marla, Tyler nie miaby nic.
Pi minut.
Moe przejdziemy do legendy, moe nie. Moim zdaniem nie
przejdziemy, ale chwileczk.
Kto pamitaby o Jezusie, gdyby nikt nie napisa ewangelii?
Cztery minuty.
Przesuwam jzykiem luf do policzka i mwi Tylerowi, e
jeli chce, kurcz, przej do legendy, to ja mu to zaatwi.
Jestem tu przecie od samego pocztku.
Wszystko pamitam.
Trzy minuty.

8:20, 3:12

Tonem w objciach Boba; staem z twarz wcinit w mrok

zalegajcy midzy jego nowiutkimi, spoconymi, obwisajcymi
ciko, monstrualnymi wymionami. W wieczr, w ktry si
poznalimy, kryem po penej mczyzn podziemnej salce
kocioa: to jest Art, to Paul, to Bob; szerokie bary Boba
przywiody mi na myl horyzont. Bob mia gst blond czupryn,
tak gst, tak blond, z takim prostym przedziakiem, e
podobny efekt uzyska mona tylko wtedy, gdy el do wosw
nazywa si piank rzebic.
Bob, trzymajc mnie w objciach, dociska mi doni gow
do swoich cyckw, ktre wyrosy mu niedawno na potnej
klatce piersiowej.
Bdzie dobrze mwi Bob. Wypacz si.
Od kolan po czoo czuj reakcje chemiczne zachodzce
w spalajcym ywno i tlen Bobie.
Moe dostatecznie wczenie to wykryli mwi Bob.
Moe to tylko seminoma. Z seminom masz niemal stuprocen
tow szans przeycia.
Bob bierze dugi wdech i jego ramiona unosz si, a potem
opadaj, opadaj, opadaj w spazmatycznych szlochach. Unosz
si. Opadaj, opadaj, opadaj.
14

Przychodz tu od dwch lat co tydzie i co tydzie Bob

bierze mnie w objcia, a ja pacz.
Pacz mwi Bob, wciga w puca powietrze i szloch,
szloch, szlocha. Nie wstyd si, pacz.
Teraz jego dua spocona twarz opiera si na moim ciemieniu,
a ja zupenie nic nie czuj. W tym momencie powinienem si
rozpaka. Pacz jest na wycignicie rki, w smolistych ciem
nociach, jakby zamknity w kim innym, kiedy mczyzna
zdaje sobie spraw, e wszystko, na co go sta, nie bdzie
wkrtce warte funta kakw.
e wszystko, z czego jest taki dumny, powdruje do kosza.
A ja nic nie czuj.
Jestem tak daleki od paczu, jak od prawie tygodnia daleki
jestem od zanicia.
Oto jak poznaem Marl Singer.
Bob pacze, bo przed szecioma miesicami usunito mu
jdra. Potem bya terapia hormonalna. Bob ma teraz cycki, bo
zbyt wysoko podskoczy mu poziom testosteronu. Kiedy poziom
testosteronu za wysoko si podniesie, organizm stara si przy
wrci rwnowag, wytwarzajc estrogen.
W tym momencie powinienem si rozpaka, bo niby ycie
wali mi si w gruzy, co tam w gruzy, w ogle traci wszelki sens.
Za duo estrogenu i wyrastaj ci babskie cycki.
atwo jest si rozpaka, kiedy zdajesz sobie spraw, e
wszyscy, ktrych kochae, odrzuc ci albo umr. W miar
posuwania si po osi czasu szansa na przeycie spada w kocu
do zera dla kadego.
Bob mnie kocha, bo myli, e mnie rwnie usunito jdra.
Podziemna salka kocioa episkopalnego pod wezwaniem
witej Trjcy, umeblowana sofami z odzysku o obiciach
w krat; oprcz nas jest tu chyba ze dwudziestu mczyzn
i jedna kobieta. Wszyscy podobierali si w pary, wikszo
pacze. Niektre pary stoj naprzeciwko siebie, wspierajc si
15

czoami; przypominaj zapanikw w zwarciu. Mczyzna z t

jedyn kobiet pooy okcie na jej ramionach, ujmujc midzy
nie gow, i wciska zalan zami twarz w jej obojczyk. Kobieta
odwraca gow i siga po papierosa.
Zerkam na nich spod pachy Wielkiego Boba.
Cae moje ycie na nic szlocha Bob. Wszystko na
marne.
Jedyna kobieta na spotkaniu Wsplnoty Byych Mczyzn,
grupy wsparcia dotknitych rakiem jder, zapala papierosa pod
brzemieniem obcego sobie czowieka i nasze oczy si spotykaj.
Oszustka.
Oszust

Oszustka.
T sam kobiet o krtkich, matowoczarnych wosach i wiel
kich oczach postaci z japoskiej kreskwki, ktrej szczupo
i taw, ziemist cer podkrela sukienka w tapetowy wzr
w ciemne re, widziaem w ostatni pitek na spotkaniu grupy
wsparcia grulikw. Bya te w rodowy wieczr na okrgym
stole chorych na czerniaka. W poniedziaek wieczorem widzia
em j na spotkaniu Niezomnych, rapgrupy cierpicych na
biaaczk. Spod zygzakowatego jak byskawica przedziaka
biegncego przez rodek jej wosw wyziera biaa skra gowy.
Te wszystkie grupy wsparcia maj dla kogo postronnego
troch egzaltowane nazwy. Moja czwartkowa grupa chorb
krwi nazywa si Wolni i Czyci.
Grupa pasoytniczych chorb mzgu, na ktrej spotkania
rwnie uczszczam, przyja nazw Ponad i Poza.
I teraz, w niedzielny wieczr, na spotkaniu Wsplnoty Byych
Mczyzn, odbywajcym si w podziemnej salce kocioa
episkopalnego pod wezwaniem witej Trjcy, znowu widz t
kobiet.
Co gorsza, nie potrafi paka, kiedy ona patrzy.
Beznadziejny pacz w objciach Wielkiego Boba by zawsze
16

moim ulubionym numerem. Wszyscy tak ciko pracujemy. To

jedyne miejsce, gdzie naprawd potrafi si odpry i zapo
mnie o troskach.
To moje chwile relaksu.

Pierwszy raz na spotkanie grupy wsparcia poszedem przed

dwoma laty, po ktrej tam z rzdu wizycie u lekarza w sprawie
bezsennoci.
Od trzech tygodni nie zmruyem oka. Trzy tygodnie bez
snu, i czowiek ma wraenie, e wyszed z siebie i patrzy na
wszystko z boku.
Bezsenno to tylko symptom czego powaniejszego
powiedzia lekarz. Niech si pan postara ustali, co rzeczy
wicie panu dolega. Niech si pan wsucha w swoje ciao.
A ja chciaem tylko zasn. Chciaem, eby mi przepisa
niebieskie, mae, dwustumiligramowe kapsuki amytal sodium.
Chciaem, eby mi przepisa czerwono-niebieskie pastylki tuinalu, czerwone jak szminka do ust seconale.
Lekarz zaleci mi ucie korzenia waleriany i wicej ruchu.
W kocu zasn.
Twarz miaem cignit, jak poobijany, zeschnity owoc,
oczy podkrone, wygldaem jak trup.
Lekarz powiedzia, e jeli chc zobaczy prawdziwe cier
pienie, to powinienem zajrze w czwartkowy wieczr do
Pierwszego Eucharystycznego. Popatrze na cierpicych na
pasoytnicze choroby mzgu. Popatrze na cierpicych na
zwyrodnieniowe choroby koci. Na cierpicych na organiczne
dysfunkcje mzgu. Popatrze na przychodzcych tam nowotworowcw.
No i zastosowaem si do jego sugestii.
Na pocztek trafiem na grup, ktra zebraa si po raz
pierwszy: to jest Alice, to Brenda, to Dover. Na ustach kadego
17

czoami; przypominaj zapanikw w zwarciu. Mczyzna z t

jedyn kobiet pooy okcie na jej ramionach, ujmujc midzy
nie gow, i wciska zalan zami twarz w jej obojczyk. Kobieta
odwraca gow i siga po papierosa.
Zerkam na nich spod pachy Wielkiego Boba.
Cae moje ycie na nic szlocha Bob. Wszystko na
marne.
Jedyna kobieta na spotkaniu Wsplnoty Byych Mczyzn,
grupy wsparcia dotknitych rakiem jder, zapala papierosa pod
brzemieniem obcego sobie czowieka i nasze oczy si spotykaj.
Oszustka.
Oszust.
Oszustka.
T sam kobiet o krtkich, matowoczarnych wosach i wiel
kich oczach postaci z japoskiej kreskwki, ktrej szczupo
i taw, ziemist cer podkrela sukienka w tapetowy wzr
w ciemne re, widziaem w ostatni pitek na spotkaniu grupy
wsparcia grulikw. Bya te w rodowy wieczr na okrgym
stole chorych na czerniaka. W poniedziaek wieczorem widzia
em j na spotkaniu Niezomnych, rapgrupy cierpicych na
biaaczk. Spod zygzakowatego jak byskawica przedziaka
biegncego przez rodek jej wosw wyziera biaa skra gowy.
Te wszystkie grupy wsparcia maj dla kogo postronnego
troch egzaltowane nazwy. Moja czwartkowa grupa chorb
krwi nazywa si Wolni i Czyci.
Grupa pasoytniczych chorb mzgu, na ktrej spotkania
rwnie uczszczam, przyja nazw Ponad i Poza.
I teraz, w niedzielny wieczr, na spotkaniu Wsplnoty Byych
Mczyzn, odbywajcym si w podziemnej salce kocioa
episkopalnego pod wezwaniem witej Trjcy, znowu widz t
kobiet.
Co gorsza, nie potrafi paka, kiedy ona patrzy.
Beznadziejny pacz w objciach Wielkiego Boba by zawsze
16

moim ulubionym numerem. Wszyscy tak ciko pracujemy. To

jedyne miejsce, gdzie naprawd potrafi si odpry i zapo
mnie o troskach.
To moje chwile relaksu.

Pierwszy raz na spotkanie grupy wsparcia poszedem przed

dwoma laty, po ktrej tam z rzdu wizycie u lekarza w sprawie
bezsennoci.
Od trzech tygodni nie zmruyem oka. Trzy tygodnie bez
snu, i czowiek ma wraenie, e wyszed z siebie i patrzy na
wszystko z boku.
Bezsenno to tylko symptom czego powaniejszego
powiedzia lekarz. Niech si pan postara ustali, co rzeczy
wicie panu dolega. Niech si pan wsucha w swoje ciao.
A ja chciaem tylko zasn. Chciaem, eby mi przepisa
niebieskie, mae, dwustumiligramowe kapsuki amytal sodium.
Chciaem, eby mi przepisa czerwono-niebieskie pastylki tuinalu, czerwone jak szminka do ust seconale.
Lekarz zaleci mi ucie korzenia waleriany i wicej ruchu.
W kocu zasn.
Twarz miaem cignit, jak poobijany, zeschnity owoc,
oczy podkrone, wygldaem jak trup.
Lekarz powiedzia, e jeli chc zobaczy prawdziwe cier
pienie, to powinienem zajrze w czwartkowy wieczr do
Pierwszego Eucharystycznego. Popatrze na cierpicych na
pasoytnicze choroby mzgu. Popatrze na cierpicych na
zwyrodnieniowe choroby koci. Na cierpicych na organiczne
dysfunkcje mzgu. Popatrze na przychodzcych tam nowotworowcw.
No i zastosowaem si do jego sugestii.
Na pocztek trafiem na grup, ktra zebraa si po raz
pierwszy: to jest Alice, to Brenda, to Dover. Na ustach kadego
17

ten nienaturalny umieszek kogo z niewidzialnym pistoletem

przystawionym do gowy.
Na spotkaniach grup wsparcia nigdy nie podawaem swojego
prawdziwego imienia.
Drobna, chuda jak szkielet kobieta imieniem Chloe, w spod
niach z obwisajcym smtnie, pustym siedzeniem, mwi mi, e
najgorsze w jej pasoytniczej chorobie mzgu jest to, e nikt
ju na ni nie leci. Co takiego, trzy wierci do mierci, jest tak
le, e towarzystwo ubezpieczeniowe bez szemrania wypacio
jej ju siedemdziesit pi tysicy dolarw z polisy na ycie,
a ona chce tylko po raz ostatni pj z kim do ka. adnych
tam podchodw, czuoci, sam seks.
No i jak facet ma na to zareagowa? No, jak bycie za
reagowali?
Cae to umieranie zaczo si od tego, e Chloe poczua si
troch zmczona, a teraz Chloe jest zbyt znudzona, by si
leczy. Pornosy, ma w domu ca kolekcj filmw pornogra
ficznych.
Powiedziaa mi, e podczas rewolucji francuskiej kobiety
wtrcone do lochu, ksine, baronowe, markizy i co tam
jeszcze, pieprzyy si z kadym mczyzn, ktry by skonny
na nie wie. Chloe dyszy mi w szyj. Wle na nie. Dosi,
czy wiem, co to znaczy? Na pieprzeniu si czas szybciej
mija.
Francuzi nazywaj to la petite mort.
Jeli jestem zainteresowany, to ona, Chloe, ma w domu
pornoski. Ma azotyn amylu. Maci.
W normalnych okolicznociach jak nic dostabym erekcji.
Jednak nasza Chloe to kociotrup zamaczany w tym wosku.
Chloe wyglda na to, czym jest, a jest niczym. Nawet mniej
ni niczym. Mimo to trca mnie okciem, kiedy siedzimy
w kku na wytartym dywanie. Zamykamy wszyscy oczy. To
kolej Chloe na prowadzenie nas poprzez kierowan medytacj,
18

i pod przewodem Chloe wkraczamy do ogrodu bogoci. Chloe

zaczyna mwi. Wspinamy si za ni na wzgrze, do paacu
o siedmiu bramach. Paac ma siedem bram, bram zielon,
bram t, bram pomaraczow... Wraz z Chloe otwieramy
kad brama niebieska, brama czerwona, brama biaa
i patrzymy, co za ni jest.
Wyobraamy sobie z zamknitymi oczami nasze cierpienie
jako kul biaego, uzdrawiajcego wiata omywa nasze
stopy, unosi si do kolan, do pasa, do piersi. Otwieraj si nasze
czakry. Czakra serca. Czakra gowy. Poddajc si narracji Chloe,
zachodzimy do jaski, w ktrych kade z nas spotyka swoje
zwierz mocy. Moim jest pingwin.
Podoga jaskini pokryta jest lodem i mj pingwin kae mi si
lizga. Bez adnego wysiku lizgamy si tunelami i galeriami.
Teraz pora na ucisk.
Otworzy oczy.
Chloe powiedziaa, e ten fizyczny kontakt ma znaczenie
terapeutyczne. Kade z nas ma dobra sobie partnera. Chloe
wiesza mi si na szyi i pacze. W domu ma erotyczn bielizn,
i pacze. Chloe ma olejki i kajdanki, i pacze, a ja przez
jedenacie obiegw tarczy obserwuj sekundnik swojego ze
garka.
Tak wic nie rozpakaem si przed dwoma laty na swoim
pierwszym spotkaniu grupy wsparcia. Nie rozpakaem si
rwnie na drugim ani na trzecim spotkaniu grupy wsparcia.
Nie pobudziy mnie do paczu ani choroby krwi, ani nowotwory
jelit, ani organiczny uwid mzgu.
Tak to ju jest z bezsennoci. Wszystko wydaje si takie
odlege kopia kopii kopii. Bezsenno wszystko oddala, nie
jeste w stanie dotkn czegokolwiek i nic nie jest w stanie
dotkn ciebie.
A potem poznaem Boba. Kiedy po raz pierwszy zjawiem
si na spotkaniu Wsplnoty Byych Mczyzn, ludzi dotkni19

tych nowotworem jder, ten kawa chopa, ten wielki osiu Bob,
zwali si na mnie i zala zami. Kiedy przyszed czas ucisku,
ten wielki osiu przygarbiony, z osi brod opuszczon na
piersi, z rkami zwieszonymi wzdu tuowia, z oczami pe
nymi ju ez, przydrepta do mnie z drugiego koca salki. Noga
za nog, drobic kroczek za kroczkiem, tak jakby niewidzialny
postronek pta mu kolana, podpyn po posadzce piwnicy
i uwiesi si na mnie.
Utonem w objciach Boba.
Oploty mnie wielkie ramiona Boba.
Wielki Bob powiedzia mi, e jest koksiarzem. Wszystkie te
dni na dianabolu, a potem na wistrolu, sterydzie podawanym
koniom wycigowym. Wasna siownia, tak, Bob jest wa
cicielem siowni. By trzy razy onaty. Prowadzi promocje
rozmaitych produktw, czy widziaem go kiedy w telewizji?
Cay program poradnikowy o rozbudowywaniu sobie klatki
piersiowej by praktycznie jego pomysem.
Obcy mwicy z tak otwartoci wprawiaj mnie w za
kopotanie, jeli wiecie, o co mi chodzi.
Bob nie wiedzia. By moe zeszo mu tylko jedno z jego
huevos, zdawa sobie spraw z istnienia takiego ryzyka. Bob
opowiedzia mi o swojej pooperacyjnej kuracji hormonalnej.
Wielu kulturystw przesadzajcych z testosteronem dostaje
suczych wymion, jak to nazywaj.
Musiaem zapyta Boba, co to s te huevos.
No, huevos, usyszaem w odpowiedzi. Gonady. Orzeszki,
Klejnoty. Wisienki. Kamyczki. W Meksyku, gdzie kupuje si
sterydy, mwi na nie po prostu jaja".
Rozwd, rozwd, rozwd, opowiada Bob i pokaza mi swoj
portfelow fotografi. Pry si na niej w wyszukanej pozie,
ogromny i na pierwszy rzut oka nagi, na jakich zawodach. To
idiotyczny sposb na ycie, zwierzy mi si, ale co za frajda,
kiedy napakowany i wygolony stajesz na scenie zupenie roze20

brany, z poziomem tuszczu zbitym do zaledwie dwch procent,

zimny i twardy w dotyku jak beton, od rodkw moczopdnych,
olepiony reflektorami, oguszony podkadem muzycznym,
leccym z systemu naganiajcego, a sdzia mwi: Zaprezen
tuj prawy misie czworoboczny, napnij i przytrzymaj".
Wycignij lew rk, zegnij, napnij biceps i przytrzymaj".
Realne ycie si nie umywa.
To droga na skrty do raka, przyzna Bob. Potem zbank
rutowa. Mia dwoje dorosych dzieci, ktre nie odpowiaday na
jego telefony.
eby usun sucze wymiona, lekarz musi naci skr na
klatce piersiowej, dosta si pod minie piersiowe i odessa
stamtd wszystkie pyny.
Tyle tylko zapamitaem, bo potem Bob zamkn mnie w swo
ich objciach i przykry gow. Zatraciem si w nicoci mrocz
nej, cichej i kompletnej, a kiedy w kocu oderwaem si od jego
mikkiej piersi, na przodzie koszuli Boba pozosta wilgotny
odcisk mojej spakanej twarzy.

Byo to przed dwoma laty, na moim pierwszym wieczorze ze

Wsplnot Byych Mczyzn.
Potem Wielki Bob na kadym kolejnym spotkaniu doprowa
dza mnie do paczu.
Nie poszedem ju wicej do lekarza. Nie zaczem u
korzenia waleriany.
To bya wolno. Utrata caej nadziei bya wolnoci. Kiedy
nie zabieraem gosu, ludzie z grupy zaoyli najgorsze. I pakali
jeszcze rzewniej. A ja z nimi. Spojrzyj w gwiazdy i odlatuj.
Wracajc ze spotkania grupy wsparcia do domu, czuem si
bardziej ywy ni kiedykolwiek. Nie cierpiaem na raka ani na
choroby krwi; byem maym, ciepym centrum, wok ktrego
toczyo si ycie wiata.
21

I spaem. Dzieci nie pi tak smacznie.

Kadego wieczoru umieraem i kadego wieczoru si ro
dziem.
Wskrzeszony.
A do dzisiejszego wieczoru, dwa lata penego sukcesu
a do dzisiejszego wieczoru, bo nie potrafi paka, kiedy
ta kobieta na mnie patrzy. Poniewa nie potrafi sign dna,
nie mog zosta ocalony. Wewntrzne strony policzkw mam
tak poprzygryzane, e mj jzyk bierze je za wytaczan tapet.
Nie spaem od czterech dni.
Jej wzrok sprawia, e czuj si oszustem. Ona udaje. Jest
oszustk. Dzi wieczorem na wstpie przedstawialimy si
sobie: jestem Bob, jestem Paul, jestem Terry, jestem David.
Nigdy nie podaj swojego prawdziwego imienia.
To rak, prawda? spytaa.
Milczaem.
Cze, jestem Marla Singer.
Nikt nie powiedzia Marli, jaki to rodzaj raka. Potem wszyst
kich nas pochono houbienie naszego wewntrznego dziecka.
Ten mczyzna wci wypakuje si w jej szyj, a Marla
znowu zaciga si papierosem.
Obserwuj j spomidzy rozedrganych cyckw Boba.
Dla Marli jestem oszustem. Nie mog zasn od wieczoru,
kiedy zobaczyem j po raz drugi. Nie da si ukry, jestem
oszustem, chyba e wszyscy ci ludzie symuluj swoje przypad
oci, swoje kaszle i nowotwory, nawet Wielki Bob, ten wielki
osiu. Ten wielki miniak.
Wystarczy popatrze na t jego rzebion fryzur.
Marla wydmuchuje teraz dym i przewraca oczami.
W tej chwili oszustwo Marli odzwierciedla moje oszustwo
i widz dokoa same oszustwa. Porodku caej ich prawdy.
Wszyscy lgn do siebie i dziel si swoim najwikszym lkiem,
e oto mier si zblia wielkimi krokami, e czuj ju jej

oddech. A Marla pali papierosa i przewraca oczami, ja za, ja

siedz przykryty szlochajcym dywanem i nagle nawet mier
i umieranie trac w moich oczach, wydaj mi si czym tak
nieistotnym, jak te plastikowe kwiatki na magnetowidzie.
Bob mwi ebra mi poamiesz. Prbuj szepta,
potem ju nawet nie prbuj. Bob mwi cicho, a potem
wrzeszcz: Bob, ja musz do kibla!

W azience nad umywalk wisi lustro. Jeli moje podejrzenia

s suszne, to zobacz Marl Singer na spotkaniu Ponad i Poza,
grupy cierpicych na pasoytnicz dysfunkcj mzgu. Marla
tam bdzie. Oczywicie, e Marla tam bdzie, a ja usid obok
niej. A po przedstawieniu si i kierowanej medytacji, po za
jrzeniu za kad z siedmiu bram paacu, po spotkaniu z bia
kul uzdrawiajcego wiata, kiedy otworzymy ju swoje czakry
i przyjdzie czas na ucisk, chwyc t ma suk.
Docisn jej rce do bokw, przystawi usta do jej ucha
i powiem: Marla, ty wielka oszustko, wyno si std.
To jedyna realna rzecz w moim yciu, a ty j niszczysz.
Turystka si znalaza.
Kiedy spotkamy si nastpnym razem, powiem: Marla, nie
mog zasn, od kiedy tu przychodzisz. A potrzebuj snu.
Wynocha.

Budzisz si na lotnisku midzynarodowym.

Podczas kadego startu i ldowania, kiedy samolot przechyli
si zbytnio na jedn albo drug stron, modliem si o katastrof.
Ten moment kiedy zdaj sobie spraw, e wszyscy, ten bezradny
ludzki tyto ubity w kadubie, moemy zgin nag mierci,
leczy moj bezsenno narkolepsj.
Oto jak poznaem Tylera Durdena.
Budzisz si na O'Hare.
Budzisz si na La Guardii.
Budzisz si na Logan.
Tyler pracowa jako niepenoetatowy kinooperator. Tyler mia
tak natur, e mg pracowa tylko nocami. Kiedy jaki kino
operator zachorowa, zwizek wzywa Tylera.
Ludzie dziel si na stworzenia nocne i dzienne. Ja mogem
pracowa tylko za dnia.
Budzisz si na Dulles.
Towarzystwa ubezpieczeniowe wypacaj z polisy na ycie
potrjn stawk, jeli giniesz w podry subowej. Modliem
si o dziury powietrzne. Modliem si o zassanie pelikanw
przez turbiny, o obluzowane sworznie, o oblodzenie skrzyde.
Podczas startu, kiedy samolot mknie pasem startowym z wy-

chylonymi w gr lotkami, kiedy oparcia naszych foteli usta

wione s w pozycji pionowej, stoliki poskadane i cay osobisty
baga podrczny znajduje si w schowkach nad gowami, kiedy
na spotkanie wybiega nam koniec pasa startowego i nie wolno
pali, modl si o katastrof.
Budzisz si na Love Fields.
Jeli kino byo starego typu, Tyler musia przecza pro
jektory. W kabinach projekcyjnych starszych kin znajduj
si dwa projektory, z ktrych w danej chwili pracuje tylko
jeden.
Wiem, bo Tyler to wie.
Drugi projektor czeka tymczasem w gotowoci, zaadowany
szpul z dalsz czci filmu. Wikszo filmw to sze do
siedmiu szpul wywietlanych w okrelonej kolejnoci. W now
szych kinach czy si poszczeglne szpule w jedn, piciostopow. Dziki temu nie potrzeba dwch projektorw i ich
przeczania w te i we wte, pierwsza szpula, przeczenie, druga
szpula z drugiego projektora, przeczenie, trzecia szpula
z pierwszego projektora.
Przeczenie.
Budzisz si na SeaTac.
Przygldam si ludziom na laminowanej miejscwce linii
lotniczej. Jaka kobieta pywa w oceanie, wlok si za ni
brzowe wosy, do piersi przylega jej kamizelka ratunkowa.
Oczy ma szeroko rozwarte, ale ani si nie umiecha, ani nie
wida po niej strachu. Na drugiej ilustracji ludzie spokojni jak
indyjskie wite krowy, siedzc w fotelach, sigaj po maski
tlenowe, ktre wystrzeliy z sufitu.
Pewnie jaka sytuacja awaryjna.
Ojej.

Kabina pasaerska si rozhermetyzowaa.

Ojej. Budzisz si i jeste na Willow Run.
25

Stare kino, nowe kino, by przetransportowa film do nastp

nego kina, Tyler musi podzieli film z powrotem na sze do
siedmiu oryginalnych szpul. Takie mae szpule aduje si do
dwch szeciobocznych metalowych walizek. Kada z walizek
ma na wierzchu uchwyt. Dwignij tak, a zwichniesz sobie
bark Tyle wa.
Tyler jest kelnerem bankietowym, obsuguje goci rdmiej
skiego hotelu, a dorabia sobie jako kinooperator i naley do
zwizku zawodowego kinooperatorw. Nie wiem, ile tych nocy,
przez ktre ja bezskutecznie prbowaem zasn, Tyler przepracowa.
W starych kinach, gdzie filmy wywietlane s z dwch
projektorw, kinooperator musi siedzie kokiem w kabinie
projekcyjnej i przecza projektory w cile okrelonych chwi
lach, tak eby widzowie na sali nie zauwaali momentu, w kt
rym koczy si jedna szpula, a zaczyna druga. Trzeba wypat
rywa dwch biaych kropek w prawym grnym rogu ekranu.
To ostrzeenie. Obserwujcie uwanie film, a zobaczycie te
dwie kropki oznaczajce, e koczy si szpula.
W brany nazywaj to przypaleniami po papierosie".
Pierwsza biaa kropka ostrzega, e szpula koczy si za dwie
minuty. Po jej pojawieniu uruchamiasz drugi projektor, eby
rozkrci si do nominalnej szybkoci.
Druga biaa kropka to ostrzeenie, e szpula koczy si za
pi sekund. Mobilizujesz si. Stajesz midzy oboma projekto
rami, w kabinie duchota jak w saunie od lamp ksenonowych,
ktre olepi ci, jeli spojrzysz na nie goym okiem. Na ekranie
rozbyskuje pierwsza kropka. cieka dwikowa filmu leci
z wielkiej kolumny gonikowej, ustawionej za ekranem. Kabina
kinooperatora jest dwikoszczelna ze wzgldu na terkot zba
tek, ktre przesuwaj klisz przed obiektywem z szybkoci
szeciu stp na sekund; to dziesi klatek na stop, szedziesit
klatek na sekund, haas taki, jakby kto prowadzi ogie cigy

z karabinu maszynowego. Oba projektory pracuj, ty stoisz

midzy nimi i ciskasz w doniach dwignie przeson kadego.
W naprawd starych projektorach masz urzdzenie alarmowe
na piacie szpuli podajcej.
Kropki ostrzegawcze pozostaj nawet na filmach puszczanych
pniej w telewizji. Nawet na filmach wywietlanych w samo
lotach.
W miar jak klisza z filmem przewija si na szpul od
bierajc, szpula podajca si rzeczy przypiesza. Pod koniec
szpula podajca wiruje ju tak szybko, e wcza si alarm,
ostrzegajc ci dzwonkiem o zbliajcym si momencie prze
czenia.
Ciemna kabina nagrzana lampami projektorw, alarm dzwoni.
Stoisz midzy projektorami, ciskasz w doniach dwignie obu
i obserwujesz prawy grny rg ekranu. Rozbyskuje druga
kropka. Liczysz do piciu. Zamykasz jedn przyson. I rwno
czenie otwierasz drug.
Przeczenie.
Film leci dalej.
Na widowni nikt nie zdaje sobie sprawy, co przed chwil
zaszo.
Kiedy szpula podajca wyposaona jest w urzdzenie alar
mowe, kinooperator moe uci sobie drzemk. Kinooperator
robi wiele rzeczy, ktrych nie powinien. Nie kady projektor
wyposaony jest w alarm. W domu budzisz si czasem w ciem
nym pokoju przeraony, pewny, e zasne w kabinie i prze
spae moment przeczenia. Widownia ci zlinczuje. Zepsue
im sen na jawie, a kierownik kina jak nic powiadomi zwizek.
Budzisz si na Krissy Field.
Czar podrowania jest wszdzie, gdzie si znajd, malekie
ycie. Id do hotelu, malekie mydo, malekie pojemniki
z szamponem, malekie kostki masa, maleka butelka pynu
do pukania ust, jednorazowa szczoteczka do zbw. Zagbiasz
27

si w standardowym fotelu lotniczym. Jeste olbrzymem. Sk

w tym, e ramiona masz za szerokie. Nogi wyduaj ci si
nagie na mil, jak Alicji z Krainy Czarw, i sigaj stp osoby
siedzcej przed tob. Przynosz obiad, kurczak w miniaturowym
zestawie zrb-to-sam, wynalazek, ktry na jaki czas ma ci
zapewni zajcie.
Pilot zapali lampk Zapi pasy"; prosimy o zgaszenie
papierosw i nieopuszczanie miejsc.
Budzisz si na Meigs Field.
Tyler budzi si czasami w ciemnociach rozdygotany, prze
raony, e przespa zmian szpul albo e klisza si zerwaa,
albo e zelizgna si z zbatek i te dziurkuj teraz ciek
dwikow.
Kiedy zbatka podziurkuje klisz, przez podziurawion cie
k dwikow przedziera si wiato lampy i zamiast gosw
aktorw syszysz oguszajcy warkot porwnywalny z tym,
jaki wytwarzaj opatki helikoptera: up, up, up.
Czego jeszcze nie powinien robi kinooperator: Tyler wy
konuje przezrocza z najlepszych pojedynczych klatek filmu.
W pierwszym odwanym filmie, ktry chyba wszyscy pamita
j, wystpowaa naga aktorka nazwiskiem Angie Dickinson.
Zanim kopia tego filmu dotara z kin Zachodniego Wybrzea
do kin Wschodniego Wybrzea, naga scena wyparowaa. Ten
kinooperator wyd klatk. Tamten kinooperator wyci klatk.
Wszyscy chcieli mie przezrocze z nag Angie Dickinson. Porno
podbijao kina i kinooperatorzy, niektrzy z nich, gromadzili na
prywatny uytek wspaniae kolekcje.
Budzisz si na Boeing Field.
Budzisz si na LAX.
Samolot jest dzisiaj prawie pusty, mona wic schowa
podokietniki w oparcia foteli i wycign si wygodnie. Roz
walasz si w poprzek trzech albo czterech foteli, podcigasz
kolana, rozstawiasz okcie, peny komfort. Przestawiam zegarek
28

o dwie godziny w ty albo trzy naprzd, czas pacyficzny, grski,

centralny albo wschodni; tu trac godzin, tam godzin zyskuj.
To moje ycie i minuta po minucie dobiega ono koca.
Budzisz si na Cleveland Hopkins.
Budzisz si znowu na SeaTac.
Jeste kinooperatorem i jeste zmczony i zy, ale przede
wszystkim jeste znudzony, zaczynasz wic od tego, e bierzesz
pojedyncz klatk ze znalezionej w kabinie kolekcji porno
graficznej, zgromadzonej przez jakiego innego kinooperatora,
i wstawiasz t klatk przedstawiajc, dajmy na to, zblienie
nabrzmiaego czerwonego penisa albo rozwartej, wilgotnej
pochwy do filmu, ktry aktualnie wywietlasz.
Tak si skada, e jest to film familijny o psie i kocie, ktre
odczyy si od wacicieli podczas podry i teraz musz
same odnale drog do domu. Na trzeciej szpuli, zaraz po tym,
jak pies i kot, zwierztka, ktre maj ludzkie gosy i rozmawiaj
ze sob, posiliy si na mietniku, miga wzwiedziony czonek.
Tyler to robi.
Pojedyncza klatka filmu wywietlana jest na ekranie przez
jedn szedziesit sekundy. Podzielmy sekund na sze
dziesit rwnych czci. Tak dugo pozostaje na ekranie wzwie
dziony czonek. Pry si na wysoko czterech piter, nad
skubic popcorn widowni, lnicy, czerwony i straszny, a nikt
go nie widzi.
Budzisz si znowu na Logan.
To straszny sposb podrowania. Szef wysya mnie na
spotkania, na ktre sam nie ma ochoty jedzi. Robi notatki.
Odezw si do ciebie.
Gdziekolwiek si udaj, jad tam po to, by podstawi dane
do ustalonego wzoru. Nie zdradzam tu adnej tajemnicy.
To prosta arytmetyka.
Matematyczny problem.
Jeli w wyprodukowanym przez moj firm nowym samo29

chodzie, ktry opuszcza Chicago i jedzie na zachd z szybkoci

szedziesiciu mil na godzin, zablokuje si nagle dyferencja,
na skutek czego wz rozbije si, stanie w pomieniach i zgin
wszyscy pasaerowie, to czy moja firma wszczyna akcj bezpatnego usuwania wady fabrycznej w
tego modelu?
Bierze si liczb samochodw danego modelu, jedcych
po drogach (A) i mnoy j przez prawdopodobiestwo awarii
(B), nastpnie mnoy si wynik przez redni koszt zawarcia
polubownej ugody (C).
A razy B razy C rwna si X. Tyle bdzie nas to kosztowao,
jeli nie przeprowadzimy akcji bezpatnego usuwania wady
fabrycznej.
Jeli X jest wiksze od kosztu akcji bezpatnego usuwania
wady fabrycznej, przeprowadzamy akcj i nikt na tym nie traci.
Jeli X jest mniejsze od kosztu akcji bezpatnego usuwania
wady fabrycznej, to nie przeprowadzamy akcji.
Gdziekolwiek si udaj, czeka tam na mnie zawsze wypalony,
rozbity wrak samochodu. Wiem, gdzie si znajduj wszystkie
te szkielety. To naley do moich obowizkw subowych.
Pobyt w hotelu, posiki w restauracji. Gdziekolwiek si udaj,
nawizuj znajomoci z ludmi siedzcymi w samolocie obok
mnie, od Logan do Krissy, do Willow Run.
Jestem koordynatorem akcji bezpatnego usuwania wad fab
rycznych, mwi jednorazowemu znajomemu w samolocie, ale
marzy mi si kariera pomywacza.
Budzisz si znowu na 0'Hara.
Tyler wstawia potem penisa do wszystkiego. Zwykle jego
zblienia, czasem z Wielkim Kanionem sromu w tle, wysokie
na cztery pitra i drgajce pod wpywem cinienia krwi; Kop
ciuszek taczcy ze swoim Czarujcym Ksiciem. A ludzie
patrzyli Nikt si nie skary. Ludzie jedli i pili, ale wieczr nie
by taki jak inne. Ludzie dostawali mdoci albo zaczynali paka
30

i sami nie wiedzieli dlaczego. Tylko koliber mgby przyapa

Tylera na gorcym uczynku.
Budzisz si na JFK.
Spywam potem i puchn w chwili ldowania, kiedy jedno
koo uderza z omotem o pas startowy, ale samolot przechyla
si na bok i jakby nie mg si zdecydowa, czy si wypros
towa, czy przekoziokowa. W tej chwili nic si nie liczy.
Spjrz w gwiazdy i odle. Ani twj baga. Nic si nie liczy. Ani
twj niewiey oddech. Za oknami ciemno, silniki rycz na
wstecznym cigu. Kabina przechyla si w tym ryku silnikw
pod dziwnym ktem, nigdy ju nie bdziesz musia rozlicza
si z delegacji. Na pozycje opiewajce na ponad dwadziecia
pi dolarw trzeba przedstawi rachunki. Ju nigdy nie bdziesz
musia i do fryzjera.
up. Drugie koo dotyka tarmaku. Staccato odpinanych sprz
czek pasw bezpieczestwa i mj znajomy jednorazowego
uytku, obok ktrego siedzc, omal nie zginem, mwi:
Mam nadziej, e si jeszcze kiedy spotkamy.
Tak, ja te.
I tak si koczy twoja chwila. I ycie toczy si w dalszym
cigu.
Z Tylerem poznalimy si przez przypadek, los tak zrzdzi.
Byo to na urlopie.
Budzisz si na LAX.
Znowu.
Tylera poznaem na play nudystw. Koczyo si lato,
spaem. Tyler by nagi i spocony, oblepiony piaskiem, wilgotne
wosy spaday mu strkami na oczy.
Tyler przebywa ju tam duszy czas.
Tyler zbiera kloce drewna, wyrzucane przez fale na brzeg,
wlk je po play i osadza na sztorc w piasku, jeden kilka cali
od drugiego. Ustawi z nich ju pkole sigajce mu poziomu
oczu. Kloce byy cztery, a kiedy si obudziem, Tyler cign
31

po play pity. Tyler wykopa doek przy jednym kocu kloca,

potem unis kloc za drugi koniec, ten zsun si w doek
i stan w nim lekko przechylony.
Budzisz si na play.
Oprcz nas na play nie byo nikogo.
Kilka stp dalej Tyler wyrysowa patykiem na piasku lini
prost. Potem wrci i wyprostowa kloc, udeptujc piasek wok
jego podstawy.
Byem jedyn osob, ktra obserwowaa jego zabiegi.
Ktra teraz godzina? zawoa do mnie Tyler.
Zawsze nosz zegarek.
Ktra teraz godzina?
Spytaem gdzie.
Tutaj odpar Tyler. Teraz.
Bya 4.06 po poudniu.
Chwil potem Tyler usiad po turecku w cieniu osadzonych
w piasku klocw. Posiedzia tak kilka minut, wsta, wykpa
si, wrci, woy T-shirt i wcign szorty. Zbiera si do
odejcia. Musiaem zada to pytanie.
Musiaem si dowiedzie, czym zajmowa si Tyler, kiedy ja
spaem.
Jeli mogem budzi si w innych miejscach, w innym czasie,
to czy mogem si budzi jako kto inny?
Spytaem Tylera, czy jest artyst.
Tyler wzruszy ramionami i pokaza mi, e pi osadzonych
w piasku klocw ma u podstawy wiksz szeroko. Pokaza mi
lini, ktr wyrysowa w piasku, i wyjani, e ta linia suy do
pomiaru cienia rzucanego przez kady kloc.
Czasami budzisz si i musisz zapyta, gdzie jeste.
Twr Tylera by cieniem wielkiej doni. Tylko e teraz palce
byy dugie jak u Nosferatu, a kciuk za krtki, ale Tyler powie
dzia, e dokadnie o czwartej trzydzieci do przyjmie idealne
proporcje. Olbrzymi cie doni by idealny przez minut i przez

t jedn idealn minut Tyler siedzia w doni ideau, ktry sam

stworzy.
Budzisz si i nie wiesz, gdzie jeste.
Tyler powiedzia, e jedna minuta wystarczy. Czowiek musi
ciko na to zapracowa, ale minuta ideau warta jest tego
wysiku. Idea nigdy nie trwa duej ni chwil.
Budzisz si i to wystarczy.
Nazywa si Tyler Durden i by kinooperatorem, czonkiem
zwizku zawodowego, by rwnie kelnerem w rdmiejskim
hotelu; da mi swj numer telefonu.
I tak si wanie poznalimy.

S tu dzi wieczorem wszystkie co zwykle pasoyty mzgu.

Na spotkaniach Ponad i Poza frekwencja zawsze dopisuje. To
jest Peter. To Aldo. To Marcy.
Cze.
Prezentacje, Wszyscy, to Marla Singer, jest tu dzisiaj z nami
po raz pierwszy.
Cze, Marla.
Na spotkaniach Ponad i Poza zaczynamy od Rap-Rozgrzewki Grupa nie nazywa si Pasoytnicze Choroby Mz
gu. Nie usyszysz tu nigdy sowa pasoyt". Kademu za
wsze si poprawia. Och, ten nowy lek. Kady zawsze wy
chodzi wanie z doka. A przecie, na kogo spojrze, twarz
wykrzywiona grymasem nieustpujcego od piciu dni blu
gowy. Kady dostaje plakietk z imieniem, i ludzie, ktrych
spotykasz tu od roku w kady wtorkowy wieczr, podchodz
do ciebie, podaj rk na powitanie i zerkaj na twoj pla
kietk.
My si chyba jeszcze nie znamy.
Nikt tu nigdy nie powie pasoyt. Powiedz czynnik.
Nie mwi leczenie. Powiedz kuracja.
Podczas Rap-Rozgrzewki kto opowie, jak wskutek przerzutu
34

czynnika na rdze krgowy utraci wadz w lewym rku. Kto

inny opowie, jak czynnik wysuszy mu wycik mzgu i ten
odstaje teraz od wewntrznej powierzchni czaszki, co jest
przyczyn czstych atakw.
Kiedy byem tu poprzednim razem, kobieta imieniem Chloe
obwiecia nam dobr wiadomo. Chloe, wspierajc si o drew
niane porcze, podwigna si ciko z krzesa i powiedziaa,
e nie boi si ju mierci.
Dzi, po prezentacji i Rap-Rozgrzewce, dziewczyna, ktrej
nie znam z plakietki wynika, e ma na imi Glenda mwi,
e jest siostr Chloe i e w zeszy wtorek o drugiej nad ranem
Chloe w kocu umara.
Och, powinno mi by tak sodko. Chloe przez dwa lata pakaa
w moich objciach w czasie przeznaczonym na ucisk, a teraz
nie yje, spoczywa martwa w ziemi, spoczywa martwa w umie,
w mauzoleum, w kolumbarium. Och, ta wiadomo, e dzisiaj
mylisz i chodzisz, a jutro moesz ju by zimnym nawozem,
wyerk dla robactwa. To zadziwiajcy cud mierci, i powinno
mi by tak sodko, gdyby nie, ufff, ta tam.
Marla.
Och, Marla znowu mnie obserwuje, e te spord wszystkich
pasoytw mzgu musiaa upatrzy sobie wanie mnie.
Kamca.
Oszust.
Marla jest oszustk. Ty jeste oszustem. Ci wszyscy dookoa,
kiedy krzywi si albo dostaj drgawek i rzc, padaj na
ziemi, a krocza ich dinsw ciemniej... to wszystko jest
jednym wielkim przedstawieniem.
Kierowana medytacja dzi wieczorem nigdzie mnie nie za
prowadzi. Za kad z siedmiu bram paacu, za bram zielon,
za pomaraczow Marla. Za bram niebiesk stoi Marla.
Kamca. Kiedy podczas kierowanej medytacji zachodz do
jaskini mojego zwierzcia mocy, okazuje si, e moim zwierz35

ciem mocy jest Marla. Marla zaciga si papierosem i przewraca

oczami. Kamca. Czarne wosy i pene francuskie usta. Oszust.
Usta jak ciemna skrzana woska sofa. Nie uciekniesz.
Chloe bya egzemplarzem autentycznym.
Tak jak Chloe wygldaby szkielet Joni Mitchell, gdybycie
kazali mu kry z umiechem wrd zebranych i by szczegl
nie miym dla kadego. Wyobracie sobie szkielet Chloe roz
miarw owada, biegncy o drugiej nad ranem przez nisze
i galerie jej wntrznoci. Megafon jej pulsu ogasza: Przygoto
wa si na mier za dziesi, za dziewi, za osiem sekund.
Zgon nastpi za siedem, sze...
Chloe biegnie w nocy labiryntem wasnych zapadajcych
si y i porozrywanych naczy krwiononych, tryskajcych
gorc limf. Potyka si o wynurzajce si z tkanki nerwy.
Wok niej, niczym biae gorce pery, wzbieraj w tkance
wrzody.
Megafon zarzdza przygotowanie do oprnienia jelit za
dziesi, za dziewi, osiem, siedem...
Przygotowa si do ewakuacji duszy za dziesi, za dziewi,
osiem...
Chloe brodzi po kostki w pynie nerkowym, wyciekajcym
z koczcych prac nerek.
Zgon nastpi za pi...
Pi, cztery...
Cztery...
Wok pasoytnicze ycie bazgrze farb w sprayu jej serce.
Cztery, trzy...
Trzy, dwie...
Chloe podciga si rka za rk po wysychajcej wy cice
w gr wasnego przeyku.
Zgon nastpi za trzy, za dwie...
Wida ju ksiycow powiat, wlewajc si przez otwarte
usta.
36

Przygotowa si teraz na wydanie ostatniego tchnienia.

Ewakuacja.
Teraz.
Dusza opuszcza ciao. Teraz.
Nastpuje zgon.
Teraz.
Och, wspomnienie ciepej roztrzsionej Chloe w mych ra
mionach i wiadomo, e Chloe spoczywa ju gdzie tam
martwa, powinny wprawia mnie w takie uniesienie.
Ale nic z tego, jestem obserwowany przez Marl.
Podczas kierowanej medytacji otwieram ramiona, by przyj
me wewntrzne dziecko, i tym dzieckiem jest Marla palca
papierosa. adnej biaej kuli uzdrawiajcego wiata. Oszust.
adnych czakr. Wyobracie sobie swoje czakry otwierajce si
niczym kwiaty, i porodku kadej, w zwolnionym tempie,
nastpuje eksplozja sodkiego wiata.
Oszust.
Moje czakry pozostaj zamknite.
Po zakoczonej medytacji wszyscy si przecigaj, krc
szyjami i pomagaj sobie nawzajem wsta. Terapeutyczny
kontakt fizyczny. Pokonuj w trzech krokach odlego dzielc
mnie od Marli, staj przed ni, a ona spoglda mi w oczy.
Czekamy na sygna.
Jest sygna. Teraz obejmijmy kogo stojcego obok nas.
Otaczam ramionami Marl.
Dzi wieczorem wybierzcie sobie kogo dla was specjalnego.
Dociskam Marli rce do bokw.
Powiedzcie temu komu, jak si czujecie.
Marla nie ma raka jder. Marla nie choruje na grulic. Nie
umiera. No, dobrze, wedug tej uczonej, wzniosej filozofii
wszyscy umieramy, ale Marla nie umiera tak, jak umieraa
Chloe.
Jest sygna, dzielcie si ze sob tym, co czujecie.
37

No, Maria, co ty na to?

Niczego nie ukrywajcie.
Wyno si std, Maria. Wyno si. Wyno.
Paczcie, jeli odczuwacie tak potrzeb, nie krpujcie si.
Marla patrzy na mnie. Ma brzowe oczy. Na patkach uszu
zgrubienia wok przekutych dziurek, w ktrych nie ma kol
czykw. Spierzchnite wargi pokrywa martwa skra.
Nie krpujcie si, paczcie.
Ty te nie umierasz mwi Maria.
Otaczaj nas podpierajce si wzajemnie, szlochajce pary.
Jeli mnie zakapujesz mwi Marla ja zakapuj
ciebie.
Proponuj podzieli midzy siebie tydzie. Marla niech
bierze choroby koci, pasoyty mzgu i grulic. Ja zaklepuj sobie raka jder, pasoyty krwi i organiczn demencj
mzgu.
A co z nowotworami jelita grubego? pyta Marla.
Ta dziewczyna jest kuta na cztery nogi.
Podzielimy si nowotworem jelita. Ona niech chodzi na
spotkania w pierwsz i trzeci niedziel kadego miesica.
Nie mwi Marla.
Nie, ona chce wszystko dla siebie. Nowotwory, pasoyty.
Mruy oczy. Nawet jej si nie nio, e bdzie si kiedy
czua tak cudownie. Naprawd dopiero teraz czuje, co to
znaczy y. Skra jej si wygadzaa. Przez cae ycie nie
widziaa nieboszczyka. Nie wiedziaa, co to prawdziwe po
czucie ycia, bo nie miaa kontrastowego punktu odniesienia.
Teraz ma i umieranie, i mier, i strat, i rozpacz. Szloch
i dygotanie, przeraenie i wyrzuty sumienia. Teraz wie, dokd
wszyscy odchodzimy. Marla czuje kad chwil swojego
ycia.
Nie, ona nie zrezygnuje z adnej z grup.
Nie ma powrotu do tego, czym wczeniej byo dla mnie
38

ycie mwi Marla. eby poprawi sobie samopoczucie,

eby docenia sam fakt, e oddycham, pracowaam w domu
pogrzebowym. A co bdzie, jeli nie znajd pracy w swoim
zawodzie?
Zasugerowaem jej, eby zatrudnia si z powrotem w swoim
domu pogrzebowym.
Pogrzeby w porwnaniu z tym, to nic mwi Marla.
Pogrzeby to abstrakcyjna ceremonia. Tutaj naprawd dowiad
czasz mierci.
Otaczajce nas pary ocieraj zy, pocigaj nosami, poklepuj
si nawzajem po plecach, rozdzielaj si.
Mwi Marli, e nie moemy przychodzi na te spotkania
oboje.
To nie przychod.
Ja tego potrzebuj.
To chod na pogrzeby.
Wszystkie pary ju si porozczay, teraz bior si za rce.
Czas na kocow modlitw. Puszczam Marl.
Od jak dawna tu przychodzisz?
Kocowa modlitwa.
Dwa lata.
Mczyzna z kka modlitewnego bierze mnie za rk. M
czyzna bierze za rk Marl.
Z rozpoczciem tych modlitw zazwyczaj zapiera mi dech. O,
pobogosaw nas. O, pobogosaw nas w naszym gniewie i na
szym lku.
Dwa lata? szepcze Marla, przekrzywiajc gow.
O, bogosaw nas i wspieraj.
Kady, kto mgby potwierdzi, e przychodz tu od dwch
lat, albo ju nie yje, albo wyzdrowia i przesta przychodzi.
Wspieraj nas i pomagaj.
No, dobrze mwi Marla dobrze, bierz sobie tego
raka jder.

Z Wielkim Bobem miniakem, eby zalewa mnie swoimi zami. Dziki. Wied nas ku naszemu przezn
spokj.
- Nie ma za co.
Tak wanie poznaem Marl.

5
Facet z ochrony wszystko mi wytumaczy.
Bagaowi mog machn rk na tykajc walizk. Facet
z ochrony nazywa bagaowych Przerzucaczami. Nowoczesne
bomby nie tykaj. Ale natrafiwszy na wibrujc walizk, baga
owy, inaczej Przerzucacz, ma obowizek powiadomi policj.
Wanie to podejcie do wibrujcych walizek kultywowane
przez wikszo linii lotniczych sprawio, e odnowiem swoj
znajomo z Tylerem.
Wsiadajc na Dulles do samolotu, by wrci do domu, miaem
wszystko w jednej torbie. Kiedy duo podrujesz, wyrabiasz
sobie z czasem zwyczaj pakowania na kady wyjazd tego
samego. Sze biaych koszul. Dwie pary czarnych spodni.
Podstawowe minimum niezbdne do przetrwania.
Podrny budzik.
Bezprzewodowa elektryczna maszynka do golenia.
Szczoteczka do zbw.
Sze par majtek.
Sze par czarnych skarpetek.
Facet z ochrony powiedzia mi, e podczas zaadunku bagau
na Dulles moja torba zacza wibrowa i policja j zatrzymaa.
Miaem w tej torbie wszystko. Szka kontaktowe. Jeden czer41

wony krawat w niebieskie paski. Jeden niebieski krawat w czer

wone paski. I jeden krawat jednolicie czerwony.
Lista tych pozycji wisiaa na drzwiach mojej sypialni w domu.
Tym domem byo mieszkanie na pitnastym pitrze wieow
ca, rodzaj przegrdki w szafce na akta dla wdw i modych
profesjonalistw. Broszura reklamowa zachwalaa betonowe,
grube na stop: podog, sufit i ciany midzy mn a ryczcymi
radioodbiornikami i telewizorami ssiadw. Beton na stop
i klimatyzacj. Okna si nie otwieray, a wic nawet przy
klonowym parkiecie i ciemniaczach owietlenia cae te tysic
siedemset hermetycznych stp kwadratowych i tak bdzie cuch
no posikiem, ktry ostatnio sobie upichcie, albo twoj
ostatni wizyt w azience.
Ach tak, do standardowego wyposaenia naleay jeszcze
szafki w kuchni i niskonapiciowe owietlenie w postaci prze
suwanych po szynach reflektorkw.
Tak czy inaczej, ta stopa betonu spenia swoj funkcj, kiedy
ssiadce zza ciany sid bateryjki w aparacie suchowym
i oglda teleturnieje na cay regulator. Albo kiedy wybuchnie
gaz; wtedy przez wysokie od podogi do sufitu okna w wul
kanicznej erupcji ognia wylatuj i ponc, opadaj w d szcztki
tego, czym by umeblowany twj living room oraz twoje rzeczy
osobiste, a w klifie budynku pozostaje wypatroszona, wypalona
dziura po twoim i tylko twoim mieszkaniu.
Takie wypadki si zdarzaj.
Ten wybuch wymiata na zewntrz wszystko, wcznie z two
im ozdobnym zestawem rcznie dmuchanego zielonego szka
z malekimi pcherzykami i skazami, z zatopionymi ziarenkami
piasku, bdcymi dowodem na to, e zestaw zosta wykonany
przez autentycznych, prostych, ciko pracujcych tubylcw
skd tam. Wyobra sobie dugie od sufitu do podogi kotary
wydmuchiwane za wybite okno, i ich ponce strzpy unoszone
przez gorcy wiatr.
42

Wszystko to ponie i spada z grzechotem z wysokoci pit

nastu piter na dachy przejedajcych doem samochodw.
Rany, ja pi sobie snem sprawiedliwego w samolocie mkn
cym na zachd z nominaln szybkoci podrn wynoszc
osiemdziesit trzy setne Macha, czyli czterysta pidziesit
pi mil na godzin, a tam, na Dulles, saperzy z FBI rozbrajaj
moj walizk na ewakuowanym pasie startowym. Facet z ochro
ny przyznaje, e w dziewiciu przypadkach na dziesi okazuje
si, e wibracje pochodziy od elektrycznej maszynki do golenia,
ktra sama si wczya. Tym razem bya to faktycznie moja
bezprzewodowa elektryczna maszynka do golenia. Zdarza si
te, e wibracje wywouje sztuczny penis.
Usyszaem to wszystko od faceta z ochrony. Usyszaem to,
znalazszy si bez walizki na miejscu przeznaczenia, skd
miaem pojecha takswk do domu, by znale tam, na ziemi
pod budynkiem, strzpy mojej flanelowej pocieli.
Facet z ochrony kae mi sobie wyobrazi sytuacj, w ktrej
trzeba poinformowa wysiadajc z samolotu pasaerk, e jej
baga zatrzymano na Wschodnim Wybrzeu z powodu sztucz
nego penisa. Czasami bywa to nawet pasaer. W wypadku
sztucznych penisw linie lotnicze z zasady wystrzegaj si
nazywania ci wprost wacicielem. Stosuj form nieokrelon.
Sztuczny penis.
Nigdy twj sztuczny penis.
Nigdy, ale to nigdy nie mwi, e sztuczny penis przypad
kowo sam si wczy.
Sztuczny penis uaktywni si i stworzy sytuacj awaryjn,
ktra wymagaa zatrzymania twojego bagau.
Pada deszcz, kiedy si obudziem, by si przesi w Stapleton.
Pada deszcz, kiedy si obudziem przy podchodzeniu do
ldowania u celu podry.
Z gonikw popyna sugestia, ebymy skorzystali z okazji
43

i sprawdzili, czy nie zostawilimy jakich rzeczy osobistych.

Potem z gonikw pado moje nazwisko. Miaem spotka si
z przedstawicielem linii lotniczych, czekajcym na mnie przy
bramce.
Cofnem zegarek o trzy godziny i w dalszym cigu byo po
pnocy.
Przy bramce czeka na mnie przedstawiciel linii lotniczych
w towarzystwie faceta z ochrony. Dowiedziaem si od nich, e
mj baga zatrzymano na Dulles z powodu elektrycznej ma
szynki do golenia. Facet z ochrony nazwa bagaowych Przerzucaczami. Potem nazwa ich Tamowymi. D
zrozumienia, e mogo by gorzej, nadmieniajc, e przynaj
mniej nie by to sztuczny penis. Mia na sobie uniform przypo
minajcy mundur pilotabiaa koszula z pagonami i granatowy
krawat. Powiedzia, e mj baga zosta ju sprawdzony i przy
leci nazajutrz.
Facet z ochrony zapisa moje nazwisko, adres i numer telefonu,
a potem spyta, jaka jest rnica midzy kondomem a kokpitem.
Do kondomu moesz wsadzi tylko jednego kutasa
wyjani, kiedy przyznaem, e nie wiem.
Za ostatnie dziesi dolcw dojechaem takswk do domu.
Miejscowa policja rwnie zadawaa mi mnstwo pyta.
Moja elektryczna maszynka do golenia, ktra nie bya bomb,
znajdowaa si wci trzy strefy czasowe za mn.
Co, co byo bomb, du bomb, rozwalio w drzazgi moje
pomysowe stoliki do kawy Njurunda w ksztacie limonowozielonej jin i pomaraczowego jang, ktre po zczeniu ze sob
tworzyy koo.
Mj komplet wypoczynkowy Haparanda z pomaraczowymi
zdejmowanymi pokryciami, zaprojektowany przez Erik Pekkari, nadawa si teraz na mieci.
Nie byem jedynym niewolnikiem instynktu gromadzenia.
Ludzie, o ktrych wiem, e zwykli przesiadywa w azience
44

z pismami pornograficznymi, przesiaduj teraz w azience

z katalogiem mebli IKEA.
Wszyscy mamy taki sam fotel Johanneshov w zielone pasy.
Mj spad w pomieniach z pitnastego pitra do fontanny.
Wszyscy mamy takie same papierowe lampy Rislampa/Har,
wykonane z drutu i przyjaznego dla rodowiska niebielonego
papieru. Z mojej zostao konfetti.
Cae to siedzenie w azience.
Komplet sztucw Alle. Stal nierdzewna. Bezpieczne dla
zmywarki do naczy.
Zegar korytarzowy Vild wykonany z galwanizowanej stali,
och, musz go mie.
Rega Klipsk, o, tak.
Pudo na kapelusze Hemling. Tak.
Ulica pod moim wieowcem zasana bya skrzcymi si
szcztkami tego wszystkiego.
Poszwa na kodr Mommala. Zaprojektowana przez Tomasa
Haril i dostpna w nastpujcych kolorach:
Orchidea.
Brz.
Kobalt.
Ebonit.
Czer.
Skorupa jajka albo wrzos.
Kupowaem to przez cae ycie.
atwy do utrzymania, teksturowany lakier moich stolikw
Kalix.
Moje rozkadane stoy Steg.
Kupujesz meble. Wmawiasz sobie, e ta sofa starczy ci ju
do mierci. Kupujesz t sof, a potem przez par lat yjesz
z bogim poczuciem, e cokolwiek si stanie, problem sofy
masz rozwizany. Potem kupujesz komplet talerzy. Potem
idealne ko. Zasony. Dywan.
45

Potem stajesz si winiem swojego przytulnego gniazdka,

a przedmioty, ktrych dotd bye wacicielem, bior teraz
ciebie w swoje posiadanie.
Dojechaem z lotniska do domu.
Z cieni wyania si portier i mwi, e zdarzy si wypadek.
Bya tu policja i zadawaa mnstwo pyta.
Policja podejrzewa, e to by gaz. Moe zgas pomyk
w azienkowym piecyku albo ktry z palnikw w kuchence
by niedokrcony. Gaz si ulatnia, zbiera pod sufitem, wype
ni stopniowo cae mieszkanie od sufitu po podog. Miesz
kanie miao tysic siedemset stp kwadratowych, wysokie
sufity, i gaz musia si ulatnia przez wiele dni, eby wype
ni wszystkie pomieszczenia. Kiedy wszystkie pomieszczenia
byy ju wypenione gazem, wczya si sprarka lodwki.
Zaiskrzyo.
Wybuch.
Wyleciay wraz z aluminiowymi ramami okna sigajce od
podogi do sufitu, a za nimi, w pomieniach, sofy i lampy,
i talerze, i komplety pocieli, i roczniki szkoy redniej, i dyp
lomy, i aparat telefoniczny. Wszystko to wyprysno z pitnas
tego pitra w sonecznym rozbysku.
Och, tylko nie lodwka. Trzymaem w niej ca kolekcj
rozmaitych musztard, od gruboziarnistych po takie, jakie spotka
mona w angielskim pubie. Byo w mej czternacie beztusz
czowych sosw do saatek w rnych smakach i siedem rodza
jw kaparw.
Wiem, wiem, dom peen przypraw, a nic konkretnego do
zjedzenia.
Portier wysmarka nos i co wpado mu w chusteczk z chlap
niciem baseballowej piki ldujcej w rkawicy apacza.
Powiedzia, e jak chc, to mog sobie i na pitnaste pitro,
ale do mieszkania nikomu nie wolno wchodzi. Policja za
bronia. Policja pytaa, czy nie miaem czasem jakiej dawnej

dziewczyny, ktra chciaa si na mnie zemci, albo wroga,

ktry mia dostp do dynamitu.
Ale nie warto tam i powiedzia portier. Zostay
tylko goe betonowe ciany.
Policja nie wykluczya podpalenia. Nikt nie czu gazu. Portier
unosi brew. Facet umila sobie czas flirtowaniem ze sprztacz
kami i pielgniarkami pracujcymi w duych apartamentach na
ostatnim pitrze, kiedy czekay po pracy na ustawionych w holu
krzesach na odwiezienie do domu. Mieszkaem tu od trzech lat
i co wieczr, gdy, onglujc paczkami i torbami, otwieraem
sobie drzwi frontowe, widziaem go czytajcego magazyn Ellery Queen".
Portier unosi brew i mwi, jak to niektrzy wybieraj si
w dug podr i zostawiaj w misce z benzyn dug, dugachn
zapalon wiec. Robi tak ludzie majcy kopoty finansowe.
Ludzie, ktrzy chc si odbi od dna.
Spytaem, czy mog skorzysta z telefonu w portierni.
Mnstwo modych ludzi prbuje zaimponowa wiatu
i kupuje za duo rzeczy powiedzia portier.
Zadzwoniem do Tylera.
W wynajtym domu Tylera przy Paper Street zadzwoni telefon.
Och, Tyler, bagam, pom.
A telefon dzwoni.
Portier nachyli si nade mn i powiedzia:
Mnstwo modych ludzi nie wie, czego chce.
Och, Tyler, bagam, ratuj.
A telefon dzwoni.
Modzi ludzie myl, e cay wiat im si naley.
Ratuj mnie przed szwedzkimi meblami.
Ratuj mnie przed sztuk nowoczesn.
A telefon dzwoni i Tyler w kocu odebra.
Jak si nie wie, czego si chcepowiedzia portierto
si koczy w otoczeniu mnstwa rzeczy, ktrych si nie chce.

Obym tak nigdy w peni si nie zrealizowa.

Obym tak nigdy nie zazna zadowolenia.
Obym tak nigdy nie sta si idealny.
Ratuj, Tyler, nie chc by urzeczywistnionym, zadowolonym
z siebie ideaem.
Umwilimy si z Tylerem w barze.
Portier spyta, pod jakim numerem moe mnie apa policja.
Wci padao. Moje audi stao na parkingu, ale przedni szyb
przebia halogenowa latarka Dakapo.
Spotkalimy si z Tylerem, wypilimy morze piwa i Tyler
powiedzia, e tak, mog si do niego wprowadzi, ale bd mu
musia wywiadczy pewn przysug.
Nastpnego dnia miaa przylecie moja torba z niezbdnym
minimum, czyli szecioma koszulami i szecioma parami
majtek.
Pijany, w barze, gdzie nikt na nas nie patrzy i nikt si nami
nie interesowa, zapytaem Tylera, co to za przysuga.
Chc, eby mnie z caych si uderzypowiedzia Tyler.

6
Przy drugim slajdzie mojej prezentacji dla Microsoftu czuj
w ustach smak krwi i nie ma siy, musz przekn. Szef nie zna
materiau, ale nie pozwoli mi prowadzi prezentacji z podbitym
okiem i poow twarzy spuchnit od szww zaoonych po
wewntrznej stronie policzka. Szwy musiay si poluzowa,
wyczuwam je pod jzykiem. Wyobracie sobie spltan yk
wdkarsk na play. Ja wyobraam je sobie jako czarne nici na
brzuchu psa, ktrego zszyto po operacji, i przeykam krew. Szef
prowadzi prezentacj, korzystajc z moich notatek, a ja siedz
w ciemnociach zalegajcych pod cian i obsuguj sterowany
z laptopa rzutnik.
Im czciej zlizuj krew, tym wicej mam jej w ustach.
Kiedy zapali si wiato, zwrc si do Ellen, Waltera, Norberta
i Lindy, konsultantw z Microsoftu, i z wargami byszczcymi
od krwi, z krwi przesczajc si przez szpary midzy zbami,
podzikuj im za przybycie.
Krwi mona przekn z pint, potem robi si czowiekowi
niedobrze.
Dzi zbiera si fight club, a ja ani myl przepuci sesji fight
clubu.
Przed prezentacj Walter z Microsoftu umiecha si. Szczk
49

ma wielk jak szufla do niegu, opalon na kolor przysmaonej

frytki. ciska mi rk swoj mikk, gadk doni ozdobion
sygnetem i mwi:
Strach pomyle, co spotkao gocia, ktry ci to zrobi.
Pierwsza zasada fight clubu to nie mwi o fight clubie.
Mwi Walterowi, e si przewrciem.
Sam to sobie zrobiem.
Przed prezentacj, kiedy siedziaem naprzeciwko szefa i wy
janiaem mu, do ktrego slajdu odnosi si okrelony fragment
skryptu i kiedy ma puci kaset wideo, szef mi przerwa.
W co ty si pakujesz w kady weekend? pyta.
Odpowiadam mu, e po prostu nie chc umrze bez paru
blizn. Piknie zbudowane, nieskazitelne ciao nie jest ju w mo
dzie. Na widok tych odpicowanych aut rocznik 1955, wyglda
jcych tak, jakby przed chwil wyjechay z salonu sprzeday,
myl sobie zawsze, co za marnotrawstwo.
Druga zasada fight clubu to nie mwi o fight clubie.
Przypumy, e podczas lunchu do twojego stolika podchodzi
kelner i w kelner ma tych dwoje czarnych oczu olbrzymiej
pandy, ktre widziae w ostatni weekend na sesji fight clubu,
kiedy dwustuftintowy osiek dociska kelnerowi gow kolanem
do cementowej podogi i wali go raz po raz pici w mostek
nosa, a kademu ciosowi towarzyszy guchy chrzst, przebi
jajcy si przez wrzaski, i trwao to dopty, dopki kelner nie
zgromadzi wreszcie tyle tchu, by plujc krwi, wyrzzi, e ma
dosy.
Nic nie mwisz, bo fight club istnieje tylko w godzinach
midzy rozpoczciem sesji fight clubu a zakoczeniem sesji
fight clubu.
Widziae maolata, ktry pracuje w kopiami, widziae tego
maolata przed miesicem. Nie potrafi zapamita zamwienia
albo zapomina o woeniu kolorowych przekadek midzy
poszczeglne pakiety kopii, ale ten maolat by przez dziesi
50

minut bogiem, kiedy na twoich oczach celnym kopniakiem

pooy na ziemi dwa razy wikszego od siebie zastpc gw
nego ksigowego, a potem skoczy na niego i okada piciami,
a tamten straci przytomno i maolat musia przerwa. To
trzecia zasada fight clubu. Kiedy kto mwi, e ma dosy, albo
traci przytomno, to nawet jeli udaje, walka jest skoczona.
Widujesz tego maolata, ale nie moesz mu powiedzie, jak
pikn walk stoczy.
Walczy si jeden na jednego. Toczona jest tylko jedna walka
naraz. Walczy si bez koszul i butw. Walka trwa do skutku. To
pozostae zasady fight clubu.
To, kim faceci s w fight clubie, nie ma adnego zwizku
z tym, kim s w realnym wiecie. Nawet gdyby powiedzia
maolatowi z kopiami, e stoczy dobr walk, nie mwiby do
tego samego czowieka.
Czowiek, ktrym jestem w fight clubie, nie jest czowiekiem,
ktrego zna mj szef.
Po nocy spdzonej w fight clubie wszystko w wiecie realnym
traci na znaczeniu. Nic nie jest w stanie ci wkurzy. Twoje
sowo jest prawem, a nie wkurza ci nawet, jeli inni ami to
prawo albo je kwestionuj.
W realnym wiecie jestem koordynatorem akcji bezpatnych
przegldw technicznych, nosz koszul i krawat, siedz w ciem
nociach z ustami penymi krwi i wywietlam slajdy, a mj szef
opowiada Microsoftowi o jakim szczeglnym odcieniu bladego
bawatnego bkitu, ktry wybra na to ikony.
W pierwszej sesji fight clubu udzia, okadajc si nawzajem
piciami, bralimy tylko ja i Tyler.
Dawniej, kiedy wracaem do domu zy, ze wiadomoci, e
moje ycie nie ukada si zgodnie z przyjtym planem picio
letnim, wystarczao, e posprztaem mieszkanie albo poduba
em przy samochodzie, i przechodzio mi. Pewnego dnia umar
bym bez jednej blizny i zostaoby po mnie wychuchane miesz51

kanko i samochd. Bardzo, ale to bardzo wychuchane, dopki

nie pokryby ich kurz albo nie trafiy w rce kolejnego wa
ciciela. Nic nie jest wieczne. Nawet Mona Lisa niszczeje. Od
czasu powoania do ycia fight clubu rusza mi si poowa
zbw w szczce.
By moe samodoskonalenie nie jest sposobem na ycie.
Tyler nigdy nie pozna swojego ojca.
By moe sposobem na ycie jest samodestrukcja.
Cigle uczszczamy z Tylerem na sesje fight clubu. Sesje
fight clubu odbywaj si teraz w piwnicy baru, po jego za
mkniciu w sobotni noc, i z tygodnia na tydzie ludzi przy
chodzi coraz wicej.
Tyler staje porodku mrocznej betonowej piwnicy, pod jedyn
arwk, i widzi wiato tej arwki odbite w setkach par oczu
ludzi patrzcych na niego z ciemnoci. Na pocztek Tyler
wywrzaskuje:
Pierwsza zasada fight clubu to nie mwi o fight clubie!
Druga zasada fight clubu drze si Tyler to nie
mwi o fight clubie!
Jeli chodzi o mnie, to znaem swojego tat przez jakie
sze lat, ale nic z tamtego okresu nie pamitam. Mj tata mniej
wicej co sze lat zakada now rodzin w nowym miecie.
Jest to dla niego nie tyle rodzina, ile nowy kontrakt szecioletni.
W fight clubie spotyka si pokolenie mczyzn wychowanych
przez kobiety.
Stojc po pnocy pod jedyn arwk w czarnej piwnicy
penej mczyzn, Tyler wymienia kolejno pozostae zasady:
walczy si jeden na jednego, jedna walka naraz, bez koszul
i butw, walki trwaj do skutku.
I sidma zasada! wrzeszczy Tyler. Jeli jest to
twoja pierwsza noc w fight clubie, musisz walczy!
Fight club to nie futbol w telewizji. Nie ogldasz tutaj za
porednictwem satelity, z dwuminutowym opnieniem, zgrai
52

nieznanych facetw, wydzierajcych sobie pik p wiata od

ciebie, z reklam piwa co dziesi minut, i przerwami na identy
fikacj stacji. Kiedy uczszczasz na sesje fight clubu, ogldanie
futbolu w telewizji staje si dla ciebie tym, czym jest ogldanie
pornografii, kiedy moesz si wyy seksualnie w naturze.
Fight club daje ci motywacj do chodzenia na siowni,
strzyenia si na krtko i obcinania paznokci. W siowniach, do
ktrych chodzisz, roi si od facetw starajcych si wyglda
jak mczyni, tak jakby bycie mczyzn oznaczao wygld
zgodny z zaleceniami rzebiarza albo dyrektora artystycznego.
Nawet suflet wyglda na napakowanego, mawia Tyler.
Mj ojciec nie poszed do college'u, a wic ja musiaem
pj do college'u. Po ukoczeniu college'u zadzwoniem do
niego do miasta, w ktrym aktualnie mieszka, i zapytaem, co
dalej?
Tato nie wiedzia.
Kiedy dostaem prac i skoczyem dwadziecia pi lat,
znowu zadzwoniem do niego do miasta, w ktrym aktualnie
mieszka, i zapytaem, co dalej? Tato nie wiedzia, poradzi mi
wic, ebym si oeni.
Jestem teraz trzydziestoletnim chopcem i zastanawiam si,
czy kolejna kobieta rzeczywicie jest tym, czego mi najbardziej
do szczcia potrzeba.
Tego, co dzieje si na sesjach fight clubu, nie sposb opisa
sowami. Niektrzy faceci chcieliby walczy co tydzie. Tyler
mwi, e w tym tygodniu wchodzi tylko pidziesiciu pierw
szych facetw i szlus. Ani jednego wicej.
W zeszym tygodniu dogadaem si z jednym gociem i zapi
salimy si na list chtnych do stoczenia walki. Facet musia
mie zy tydzie, unieruchomi mi rce za gow penym nel
sonem i tuk moj twarz o cementow posadzk z tak zajad
oci, e przegryzem sobie zbami wewntrzn stron policzka,
a oko napucho mi tak, e nic na nie nie widziaem, i krwawio.

Kiedy powiedziaem, e mam dosy, dwignem si na nogi

i spojrzaem w d, zobaczyem na posadzce krwawy odcisk
poowy wasnej twarzy.
Tyler stan obok mnie. Patrzylimy obaj na wielkie O moich
ust, oblane dookoa krwi, i na wsk szpark mojego oka,
spogldajc na nas z posadzki.
Super powiedzia Tyler.
Ucisnem facetowi do, mwic, e to bya dobra walka.
A facet na to:
To moe powtrzymy w przyszym tygodniu?
Mimo opuchlizny prbuj si umiechn i mwi, eby na
mnie popatrzy. Moe raczej w przyszym miesicu?
Nigdzie tak nie czujesz, e yjesz, jak na sesjach fight clubu.
Kiedy pod t jedyn arwk jeste tylko ty i ten drugi, otoczeni
krgiem obserwatorw. W fight clubie nie chodzi o wygrywanie
czy przegrywanie walk. W fight clubie nie chodzi o sowa.
Widzisz faceta, ktry jest na sesji fight clubu pierwszy raz
dupsko ma jak bochen biaego chleba. Widzisz tu tego same
go faceta sze miesicy pniej, i wyglda jak wyrzebiony
z drewna. Ten facet wierzy, e nie ma dla niego rzeczy nie
moliwych. Na sesjach fight clubu usysze mona takie same
pochrzkiwania i odgosy, jak na siowni, ale w fight clubie nie
chodzi o adny wygld. Mona tu usysze histeryczne po
krzykiwania w rnych jzykach, jak w kociele, i kiedy budzisz
si w niedziel po poudniu, czujesz si zbawiony.
Po mojej ostatniej walce facet, ktry mnie pokona, zabra si
do zmywania cierk posadzki, a ja zadzwoniem do mojego
agenta ubezpieczeniowego, aby go uprzedzi, e udaj si na
ostry dyur. W szpitalu Tyler powiedzia, e si przewrciem.
Czasami Tyler mwi za mnie.
Sam to sobie zrobiem.
Na dworze wschodzio soce.
O fight clubie si nie mwi, bo nie liczc tych piciu godzin
54

w niedziel od drugiej nad ranem do sidmej rano, fight club

nie istnieje.
Kiedy wymylalimy z Tylerem fight club, aden z nas
wczeniej nie walczy. Jeli nigdy si jeszcze nie bie, masz
opory. Obawiasz si, e doznasz jakiego powanego urazu, nie
jeste pewien, czy potrafisz uderzy drugiego czowieka. Byem
pierwszym facetem, ktrego Tyler odway si o to poprosi.
Bylimy obaj pijani i siedzielimy w barze, gdzie nikt nie
zwraca na nas uwagi, no i Tyler powiedzia:
Wywiadcz mi przysug. Chc, eby mnie z caych si
uderzy.
Opieraem si, ale Tyler wszystko mi wyjani, powiedzia,
e nie chce umrze bez jednej blizny, e znudzio go ju
ogldanie samych zawodowych walk i e chce si dowiedzie
czego wicej o sobie.
O samodestrukcji.
Moje ycie wydawao mi si wwczas zbyt uadzone, a kto
wie, czy nie trzeba wszystkiego rozwali, eby wykrzesa
z siebie co lepszego.
Rozejrzaem si po barze i powiedziaem, e dobrze. Czemu
nie, ale na zewntrz, na parkingu.
No i wyszlimy na zewntrz i spytaem Tylera, czy chce
dosta w twarz, czy w brzuch.
Zaskocz mnie rzek Tyler.
Przyznaem, e nikogo jeszcze nie uderzyem.
No to zawiruj, stary powiedzia Tyler.
Kazaem mu zamkn oczy.
Nie owiadczy Tyler.
Jak kady facet, ktry jest pierwszy raz na sesji fight clubu,
odetchnem gboko i naladujc kowbojw, ktrych wszyscy
ogldamy na westernach, wyprowadziem szerokiego sierpa,
mierzc w szczk Tylera, ale moja pi wyldowaa z boku
szyi Tylera.
55

Zaklem i powiedziaem, e to si nie liczy. e chc sprbo

wa jeszcze raz.
Owszem, liczy si stwierdzi Tyler i zaprawi mnie
w pier prawym prostym, pyk, ciosem rkawicy bokserskiej na
sprynie z filmw rysunkowych, puszczanych w telewizji
w niedzielne poranki.
Zatoczyem si na samochd. Stalimy naprzeciwko siebie,
Tyler pociera bok szyi, a ja trzymaem si doni za pier. Obaj
zdawalimy sobie spraw, e przekroczylimy jak granic, za
ktr jeszcze nigdy nie bylimy, i jak kot i mysz z kreskwek
wci yjemy i chcemy si przekona, jak daleko moemy si
jeszcze w tym posun i przey.
Fajnie powiedzia Tyler.
Zaproponowaem, eby uderzy mnie jeszcze raz.
Nie, ty mnie walnij rzek Tyler.
No to go walnem, szerokim babskim sierpem tu pod ucho,
a Tyler odepchn mnie i zaprawi z kopa w odek. Tego, co
si dziao pniej i po fakcie, nie da si opisa sowami,
w kadym razie bar zamknito i parking wok nas zaroi si
zagrzewajcymi do boju kibicami.
Nie mylaem ju, e si bij z Tylerem, za to czuem, e
potrafi sobie poradzi ze wszystkim, co mi dotd nie wy
chodzio, z praniem, z ktrego wycigam koszule z pokruszo
nymi guzikami, z bankiem, ktry twierdzi, e jestem sto dolarw
na debecie. Z prac, gdzie szef przysiad si do mojego kom
putera i namiesza mi w DOS-owskich komendach, wykonywal
nych z rozszerzeniem exe. I z Marl Singer, ktra ukrada mi
moje grupy wsparcia.
Walka nie rozwizaa adnego z tych problemw, ale po jej
zakoczeniu nic si nie liczyo.
Toczylimy t pierwsz walk w niedzieln noc, a Tyler
przez cay weekend si nie goli, i pocieraem sobie kykcie
do ywego misa na szczecinie jego zarostu. Kiedy leelimy
56

potem na wznak na parkingu i patrzylimy na jedyn gwiazd,

ktrej nie przymi blask ulicznych latarni, spytaem Tylera,
z czym walczy.
Tyler odpar, e z ojcem.
By moe nie potrzeba nam ojca, eby si w peni zrealizo
wa. Nie ma niczego osobistego w tym, kogo wybierasz sobie
na przeciwnika w fight clubie. Walczysz, eby walczy. Nie
powinno si mwi o fight clubie, ale rozmawialimy o nim,
i przez kilka nastpnych tygodni, po zamkniciu baru, spotyka
limy si ca grup na parkingu, a kiedy nastay chody, inny
bar zaproponowa nam odnajcie piwnicy, w ktrej si teraz
spotykamy.
Na kadej sesji fight clubu Tyler recytuje zasady, ktre
wsplnie, ja i on, ustalilimy.
Wikszo z was wrzeszczy Tyler, stojc porodku
penej mczyzn piwnicy, w stoku wiata rzucanego przez
jedyn arwk jest tutaj, bo kto zama zasady. Kto
powiedzia wam o fight clubie!
Zapowiadam krzyczy dalej Tyleralbo przestaniecie
rozpowiada o fight clubie, albo zacie sobie inny fight club,
bo od przyszego tygodnia bdziecie si przy wejciu wpisywali
na list i wpuszczonych zostanie tylko pierwszych pidziesi
ciu. Jeli si zaapiecie do tej pidziesitki i chcecie walczy,
szukajcie sobie od razu przeciwnika. Jeli nie chcecie walczy,
to wecie pod uwag, e s tacy, ktrzy chc, a wic odpucie
sobie lepiej i zostacie w domu!
Jeli jest to wasza pierwsza noc w fight clubie drze si
Tyler musicie stoczy walk!
Wikszo facetw wstpuje do fight clubu, bo z jakiego
powodu boj si walczy. Po kilku walkach boisz si o wiele
mniej.
W fight clubie zawizywanych jest wiele trwaych przyjani.
Uczestnicz teraz w zebraniach i konferencjach i przy stole
57

konferencyjnym widz ksigowych, modszych referentw albo

doradcw prawnych z poamanymi nosami, ktre wya im
spod banday niczym oberyna, albo z paroma szwami pod
okiem, albo z zadrutowan szczk. S to wszystko spokojni
modzi ludzie, posuszni, dopki nie przyjdzie czas na podjcie
decyzji.
Pozdrawiamy si kiwniciami gowy.
Pniej szef zapyta mnie, skd znam tylu z tych facetw
Szef twierdzi, e w brany pracuje coraz mniej dentelmenw,
za to coraz wicej oprychw.
Prezentacja trwa.

Walter z Microsoftu ciga na siebie mj wzrok. Jest modym gociem o idealnie utrzymanych zbach, g
zwierztach, ale prawdopodobnie o tym nie myli.

7
Pewnego ranka w muszli klozetowej pywa zuyty kondom,
przywodzcy na myl zdech meduz.
Tak wanie Tyler poznaje Marl.
Wstaj, eby si odla, a tu, na tle brzowych przypominaj
cych malowida naskalne zaciekw, ten eksponat. Nie ma siy,
samo nasuwa si pytanie, co te myli sperma.
To?
To ma by pochwa?
Przez ca noc nio mi si, e posuwam Marl Singer. Marla
Singer palca papierosa. Marla Singer przewracajca oczami.
Budz si w ku sam, a drzwi od pokoju Tylera s zamknite.
Tyler nigdy nie zamyka drzwi swojego pokoju. Ca noc padao.
Dachwki na dachu uszcz si, wypaczaj, oda, deszczwka
dostaje si pod nie, zbiera na suficie pod tynkiem i cieka po
oprawach owietleniowych.
Kiedy pada, musimy wykrca bezpieczniki. Lepiej nie za
pala wiata. Wynajmowany przez Tylera dom ma trzy kon
dygnacje i piwnic. Chodzimy po nim ze wieczkami. Dom ma
spiarnie i osonite siateczk werandy sypialne, i szyby z ma
towego szka w oknach na podecie schodw. W salonie s
okna wykuszowe, a pod kadym aweczka. Listwy przypo59

dogowe s rzebione, pocignite lakierem i maj osiemnacie

cali wysokoci.
Deszczwka cieka w caym domu i wszystko, co drewniane,
to puchnie, to si kurczy, a gwodzie we wszystkim co drew
niane, w deskach podogi, w listwach przypodogowych
i w okiennych ramach, te gwodzie wya z drewna na cal j
i rdzewiej.
Wszdzie peno pordzewiaych gwodzi, na ktre mona
nastpi, o ktre mona zawadzi okciem, i na siedem sypialni
jest tu tylko jedna azienka, a teraz w tej jednej azience zuyty
kondom.
Dom na co czeka, na zmian podziau na dzielnice albo na
uregulowanie praw spadkowych, potem zostanie zburzony.
Kiedy spytaem Tylera, jak dugo w nim mieszka, odpar, e
jakie sze tygodni. Przed zaraniem dziejw dom mia wa
ciciela, ktry przez cae ycie zbiera miesiczniki National
Geographic" i Reader's Digest". Pod cianami pitrz si ich
wystrzpione sterty, coraz wysze po kadej ulewie. Tyler
utrzymuje, e ostatni lokator, z kartek wydzieranych z tych
byszczcych czasopism skada koperty na kokain. Od kiedy
policja, czy kto tam, wykopa drzwi frontowe, nie ma w nich
zamka. ciany jadalni pokrywa dziewi wybrzuszajcych si
warstw tapety, kwiatki pod paskami, pod kwiatkami ptaszki,
pod ptaszkami ka.
Nasi jedyni ssiedzi to zamknity warsztat mechaniczny oraz
dugi na cay kwarta magazyn po drugiej stronie ulicy. W domu
jest pomieszczenie z szerokim na siedem stp maglem do
maglowania adamaszkowych obrusw, eby te nigdy nie byy
pogniecione. Jest wyoona cedrem, chodzona cienna szafa
na futra. Kafelki w azience s pomalowane w mae kwiatki,
adniejsze od chiskiej porcelany, ktr wszyscy nowoecy
dostaj w prezencie lubnym, a w muszli klozetowej pywa
zuyty kondom.
60

Ju z miesic mieszkam u Tylera.

Tyler zjawia si na niadaniu bez koszuli, z szyj i klatk
piersiow ca w malinkach, a ja czytam stary egzemplarz
Reader's Digest". To idealny dom na handlowanie narkotyka
mi. Nie ma ssiadw. Przy Paper Street s tylko magazyny
i trujca wyziewami celulozownia. mierdzi z tej celulozowni,
jakby kto puci bka, a od pomaraczowych piramid drew
nianych wirw, otaczajcych celulozowni, zalatuje klatk
chomika. To idealny dom na handlowanie narkotykami, bo
chocia Paper Street przejedaj codziennie tabuny ciarwek,
to w nocy jestemy tu z Tylerem sami i w promieniu p mili nie
uwiadczysz ywego ducha.
Znalazem sterty Reader's Digest" w piwnicy, i teraz w ka
dym pokoju pitrzy si stos ^Reader's Digest".
ycie w Tych Stanach Zjednoczonych.
miech to zdrowie.
Stosy czasopism to waciwie jedyne umeblowanie.
W najstarszych egzemplarzach jest seria artykuw, w ktrych
rozmaite narzdy wewntrzne ludzkiego ciaa mwi o sobie
w pierwszej osobie: Jestem Macica Jane.
Jestem Prostata Johna.
Powanie. A Tyler podchodzi do kuchennego stou bez
koszuli, cay pokryty malinkami, i mwi, ble, ble, ble, ble, ble,
pozna wczoraj wieczorem Marl Singer i poszli razem do ka.
Suchajc tego, identyfikuj si bez reszty z Woreczkiem
ciowym Joego. To wszystko moja wina. Czasami robisz co
i zostajesz wyrolowany. Czasami czego nie robisz i te zostajesz
wyrolowany.
Poprzedniego wieczoru zadzwoniem do Marli. Wypracowa
limy sobie taki system, e kiedy chciaem pj na spotkanie
jakiej grupy wsparcia, dzwoniem najpierw do Marli i pytaem,
czy ona te si tam aby nie wybiera. Wczoraj wieczorem spo
tyka si Czerniak Zoliwy, a ja czuem si troch zdoowany.
61

Marla mieszka w Regent Hotel. To kupa trzymajcych si na

sowo honoru brzowych cegie, gdzie wszystkie materace
powleczone s liskimi plastikowymi pokrowcami, tyle osb
idzie tam umiera. Sidziesz na ku nie tak jak trzeba i razem
z przecieradem i kocem zelizgujesz si na podog.
Zadzwoniem do Regent Hotel do Marli, eby spyta, czy
idzie na Czerniaka Zoliwego.
Marla mamrotaa w zwolnionym tempie. Powiedziaa mi, e
to nie jest samobjstwo w penym tego sowa znaczeniu, prdzej
ju krok z gatunku woanie-o-pomoc, ale wzia za duo xanaksw.
Wyobracie sobie, jad do Regent Hotel i patrz, jak Marla
miota si po swojej zagraconej klitce, jczc: Ja umieram.
Umieram. Ja umieram. Umieram. U-mie-ram. Umieram.
To mogo si cign godzinami.
A wic nigdzie si dzisiaj wieczorem nie wybiera, tak?
Marla na to, e realizuje odejcie w wielkim stylu. Jak chc
popatrze, to mog przyjecha.
Odparem, e dzikuj, ale mam inne plany.
Marla powiedziaa, e w porzdku, rwnie dobrze moe
umrze, ogldajc telewizj. Ma tylko nadziej, e bdzie leciao
co warte obejrzenia.
Pognaem na Czerniaka Zoliwego. Wrciem do domu
wczenie. Pooyem si spa.
A teraz, nazajutrz, przy niadaniu, Tyler siedzi naprzeciwko
mnie cay w malinkach i mwi, e Marla to kawa zboczonej
suki, ale jego to rajcuje.
Poprzedniego dnia wieczorem wrciem do domu z Czerniaka
Zoliwego, pooyem si do ka i zasnem. I nio mi si,
e posuwam, posuwam, posuwam Marl Singer.
A dzisiaj rano udaj, e czytam ^Reader's Digest", i suchani
Tylera. Zboczona suka, jakbym nie wiedzia. Reader's Digest".
Humor w Mundurze.

62

Jestem Kanalikiem ciowym Joego.

Tyler opowiada mi, czego to nie nasucha si wczoraj od
Marli. Jeszcze adna dziewczyna tak z nim nie rozmawiaa.
Jestem Zgrzytajcymi Zbami Joego.
Jestem Rozdtymi Wciekoci Nozdrzami Joego.
Tyler mwi, e po dziesitym numerku Marla powiedziaa
mu, e chce zaj w ci. Powiedziaa, e chce mie po nim
skrobank.
Jestem Biaymi Kykciami Joego.
Jak Tyler mg si na to nie zapa. Jeszcze przedwczoraj
wieczorem Tyler siedzia sam i wmontowywa organy pciowe
do Krlewny nieki .
Jak mogem wspzawodniczy o wzgldy Tylera.
Jestem Wciekym, Rozjuszonym Poczuciem Odtrcenia
Joego.
Co gorsza, to wszystko moja wina. Tyler mwi, e kiedy
wczoraj wieczorem poszedem spa, a on wrci do domu ze
zmiany w hotelu, w ktrym pracuje jako kelner bankietowy,
z Regent Hotel znowu zadzwonia Marla. To ju, powiedziaa
Marla. Tunel, na jego kocu wiateko. Dowiadczanie mierci
byo takie super, Marla chciaa, ebym sucha, a ona bdzie mi
opisywa, jak opuszcza swoje ciao, jak unosi si pod sufit.
Marla nie wiedziaa, czy jej dusza potrafi korzysta z telefonu,
ale chciaa, eby kto przynajmniej sucha, jak wydaje ostatnie
tchnienie.
Pech chce, e telefon odbiera Tyler i bdnie ocenia ca
sytuacj.
Nigdy si nie spotkali, Tyler uznaje wic, e to niedobrze, e
Marla umiera.
Te mi co.
To nie sprawa Tylera, ale Tyler dzwoni na policj i leci w te
pdy do Regent Hotel.
Teraz, zgodnie z odwiecznym chiskim zwyczajem, ktry
63

wszyscy znamy z telewizji, Tyler jest ju do grobowej deski

odpowiedzialny za Marl, bo Tyler ocali Marli ycie.
Nie doszoby do tego wszystkiego, gdybym tylko powici
te par minut i pojecha popatrze, jak Marla umiera.
Tyler opowiada mi, e Marla mieszka w pokoju numer 8G,
na poddaszu Regent Hotel, osiem piter po schodach, a potem
do koca haaliwego korytarza z mnstwem drzwi, zza ktrych
dolatuje stumiony telewizyjny miech. Co kilka sekund wrzesz
czy jaka aktorka albo przy akompaniamencie serii z broni
maszynowej umieraj z wrzaskiem jacy aktorzy. Tyler dociera
do koca korytarza i ju chce zapuka, ale w tym momencie
drzwi pokoju 8G si uchylaj, wystrzela zza nich czyja chuda,
chudziutka rka powleczona ziemist skr, chwyta Tylera za
nadgarstek i wciga go do rodka.
Zagbiam si w lekturze Reader's Digest".
Tyler, wcigany przez Marl do pokoju, syszy pisk hamulcw
i wycie syren dolatujce sprzed Regent Hotel. Na komdce stoi
sztuczny penis wykonany z tego samego mikkiego rowego
plastiku, co miliony lalek Barbie, i Tylerowi staje na moment
przed oczyma milion dziecicych lalek i lalek Barbie, i sztucz
nych penisw z form wtryskowych, ktre schodz z tej samej
tamy montaowej gdzie na Tajwanie.
Marla spoglda na Tylera patrzcego na jej sztucznego penisa,
przewraca oczami i mwi:
Nie bj si. On ci nic nie zrobi.
Marla wypycha Tylera z powrotem na korytarz i mwi, e jej
przykro, ale nie powinien wzywa policji i e prawdopodobnie
policja jest ju na dole.
Marla zamyka na klucz drzwi pokoju 8G i popycha Tylera
korytarzem w kierunku klatki schodowej. Na schodach Tyler
i Marla musz si rozpaszczy na cianie, eby przepuci
policjantw i sanitariuszy, ktrzy wbiegaj z tlenem na gr
i pytaj w przelocie, gdzie tu jest pokj 8G.
64

Marla mwi im, e na kocu korytarza.

Marla krzyczy za policjantami, e dziewczyna mieszkajca
pod 8G bya kiedy bardzo adn i mi osbk, ale teraz si
stoczya, e to zapowietrzony ludzki mie, ktry boi si was
nego cienia, a wic nic zego nie moga zrobi.
Dziewczyna spod 8G nie wierzy w siebie krzyczy
Marla i boi si, e w miar jak si bdzie starzaa, bdzie
coraz gorzej!
Powodzenia! krzyczy Marla.
Policjanci zbijaj si w kup przed drzwiami numer 8G,
a Marla z Tylerem zbiegaj do holu. Sysz za sob, jak policjant
wrzeszczy do zamknitych drzwi:
Prosz otworzy, pomoemy pani! Panno Singer, nie
warto umiera! Wpu nas, Marla, pomoemy ci rozwiza
twoje problemy!
Marla z Tylerem wypadaj na ulic. Tyler wsadza Marl do
takswki, zadziera gow i wysoko, na smym pitrze Regent
Hotel, na tle zason w oknach pokoju Marli, widzi przemiesz
czajce si w te i we wte cienie.
Kiedy s ju na szeciopasmwce zalanej blaskiem ulicznych
latarni i penej innych samochodw pdzcych za znikajcym
punktem, Marla mwi Tylerowi, e przez ca noc nie moe da
jej zasn. Jeli Marla zanie, to umrze.
Powiedziaa Tylerowi, e mnstwo ludzi chciao widzie j
martw. Ci ludzie ju nie yj i wydzwaniaj do niej po nocach
z tamtej strony. Marla chodzi po barach i syszy, jak barmani
wywouj jej nazwisko, i kiedy odbiera telefon, w suchawce
panuje martwa cisza.
Tyler i Marla baraszkowali przez prawie ca noc w pokoju,
ktry ssiaduje z moim. Kiedy Tyler si obudzi, Marli ju nie
byo. Wrcia do Regent Hotel.
Mwi Tylerowi, e Marla nie potrzebuje kochanka, e jej
potrzebny psychiatra.
65

 Nie nazywaj tego kochaniem mowi Tyler

Mwic krtko, Marla rujnuje teraz kolejn czstk mego
ycia. W college'u miaem mnstwo przyjaci. W miar
si enili, traciem ich.

Tyler pyta, czy to dla mnie jaki problem. Jestem Skurczem Jelit Joego.
Odpowiadam, e nie, wszystko gra.
Przy mi pistolet do gowy i rozpakaj mj mzg po cianie. Wszystko w porzdku, mwi. Naprawd

Spodnie mam sztywne od zakrzepej krwi, wic szef kae mi

i do domu, a mnie rozpiera euforia.
Dziura wybita w policzku nie zacza si nawet goi. Id do
pracy z podbitymi oczami, przypominajcymi dwa napuche
czarne bajgle z maymi szparkami porodku, dziki ktrym co tam
jeszcze widz. A do dzisiaj wkurzao mnie strasznie, e staem si
takim cakowicie skoncentrowanym Mistrzem Zen, a nikt jako
tego nie zauwaa. Mimo to siadam znowu do FAKS-u. Pisz
krtkie HAIKU i rozsyam je FAKS-em do kadego, kto mi
wpadnie do gowy. Mijajc ludzi na korytarzu w pracy, jestem
cakowicie ZEN wobec kadej wrogiej TWARZY.
Pszczoa swobodna
Trute dokd chce leci
Krlowa winiem
Wyrzekasz si wszystkich swoich dbr doczesnych oraz
samochodu i idziesz mieszka w wynajtym domu w czci
miasta bdcej skadowiskiem toksycznych odpadw, gdzie
pno w nocy syszysz Marl i Tylera wyzywajcych si na
wzajem od ludzkich srajtam.
67

We to, ludzka srajtamo.

Zrb to, srajtamo.
Udaw si. Wypchaj si, maa.
O dziwo, czyni mnie to spokojnym, maym centrum wiata.
Oczy mam zapuchnite, spodnie w wielkich, czarnych,
chrzszczcych plamach zakrzepie] krwi, ale kademu w pracy
mwi CZE. CZE! Spjrz na mnie. CZE! Jestem taki
ZEN. To KREW. To NIC. Cze. Wszystko jest niczym i tak
dobrze by OWIECONYM. Jak ja.
Westchnienie.
Spjrz. Tam za oknem. Ptak.
Szef spyta, czy ta krew jest moja.
Ptak szybuje z wiatrem. Ukadam w gowie krtkie haiku.
Nie majc gniazda
Ptak ma za dom cay wiat
ycie przed tob
Licz na palcach: pi, siedem, pi.
Ta krew, czy jest moja?
Odpowiadam, e tak. Po czci.
To za odpowiedz.
Wielka mi rzecz. Mam dwie pary czarnych spodni. Sze
biaych koszul. Sze par majtek. Niezbdne minimum. Id na
spotkanie fight clubu. To si zdarza.
Id do domu mwi szef. Przebierz si.
Zaczynam si zastanawia, czy Tyler i Marla nie s czasem
jedn i t sam osob. Ale jakby si bzykali co noc w pokoju
Tylera?
Raz po raz.
Raz po raz.
Raz po raz.
68

Tyler i Marla nigdy nie przebywaj jednoczenie w tym

samym pomieszczeniu. Nigdy nie widziaem ich razem.
Ale przecie nikt nie widzia mnie z tak, dajmy na to, Zs
Zs Gabor, a to jeszcze nie znaczy, e jestemy jedn i t
sam osob. Tyler po prostu nie wchodzi tam, gdzie jest
Marla.
ebym mg sobie upra spodnie, Tyler musi mi pokaza,
jak si robi mydo. Tyler jest na grze, a w kuchni cuchnie
mentolowymi papierosami i spalonymi wosami. Marla sie
dzi przy kuchennym stole, przypala sobie wosy pod pach
mentolowym papierosem i wyzywa sam siebie od ludzkich
srajtam.
Zdaj sobie spraw z gnilnego procesu zepsucia, ktry
mnie toczy mwi Marla do aru na kocu papierosa i wkrca
sobie papierosa w mikk, bia skr ramienia. Sma si,
wiedmo, sma.
Tyler jest na grze, w mojej sypialni, oglda sobie zby
w moim lustrze i mwi, e zaatwi mi prac kelnera ban
kietowego na niepeny etat.
W Pressman Hotel, na wieczorn zmian mwi Ty
ler. Ta robota podsyci w tobie nienawi klasow.
Mwi, e dobrze, moe by.
Ka ci nosi czarn much mwi Tyler. eby tam
pracowa, potrzebna ci tylko jeszcze biaa koszula i czarne
spodnie.
Mydo, Tyler. Mwi, e potrzebne mi mydo. Musimy zrobi
troch myda. Musz sobie wypra spodnie.
Przytrzymuj Tylera za stopy, a on zaczyna robi dwiecie
przysiadw.
Jeli mamy zrobi mydo, to musimy najpierw wytopi
tuszcz. Tyler jest istn kopalni praktycznych wiadomoci.
Nie liczc chwil, kiedy si bzykaj, Marla i Tyler nigdy nie
przebywaj jednoczenie w tym samym pomieszczeniu. Jeli
69

Tyler jest w domu, Marla traktuje go jak powietrze. Skd to

znam. Tak samo niewidzialni dla siebie byli moi rodzice. Potem
ojciec odszed, eby zawrze kolejny kontrakt.
Ojciec mawia zawsze: e si, zanim seks zacznie ci
nudzi, bo inaczej nigdy si nie oenisz".
Matka mawiaa: Nie kupuj nigdy niczego z nylonowym
zamkiem byskawicznym",
Tyler robi sto dziewidziesity smy przysiad. Sto dziewi*
dziesity dziewity. Dwusetny.
Tyler ma na sobie rodzaj lepicego si od brudu, flanelowego
szlafroka i bokserki.
Wypraw Marl z domu mwi Tyler. Wylij j do
sklepu po puszk ugu. Tylko takiego w patkach. Nie w krysz
takach. Pozbd si jej.
Mam znowu sze lat i biegam tam i z powrotem midzy
moimi zobojtniaymi wobec siebie rodzicami, poredniczc
w przekazywaniu komunikatw. Nienawidziem tego, kiedy
miaem sze lat, nienawidz i teraz.
Tyler zaczyna wiczy wymachy ng, a ja schodz na d,
eby powiedzie Marli: ug w patkach, i daj jej dziesiciodoiarowy banknot i swj bilet miesiczny na autobus. Marla
siedzi dalej przy kuchennym stole, wyjmuj jej wic spomidzy
palcw mentolowego papierosa. Oddaje go bez oporu. Scierk
do naczy wycieram rdzawe plamy na ramieniu Marli, gdzie
lady po przypaleniach popkay i zaczy krwawi. Potem
wciskam jej na stopy najpierw jeden, potem drugi but na
wysokim obcasie.
Marla przypatruje si z gry, jak odstawiam Ksicia z Bajki,
i mwi:
Pozwoliam sobie wej. Mylaam, e nikogo nie ma
w domu. Wasze drzwi frontowe nie zamykaj si na klucz.
Nie odzywam si,
Wiesz co, kondom jest szklanym pantofelkiem naszego
70

pokolenia. Nakadasz go, kiedy poznajesz kogo obcego. Ta

czysz ca noc, a potem go wyrzucasz. Znaczy, kondom. Nie
obcego.
Nie rozmawiam z Marl. Moe sobie brylowa na grupach
wsparcia i czarowa Tylera, ale moj przyjacik nigdy nie
zostanie.
Cay ranek tu na ciebie czekaam.
Kwiaty kwitn i mr
Wiatr gna motyle lub nieg
Kamie ma to gdzie
Marla wstaje od kuchennego stou. Ma na sobie niebiesk
sukienk bez rkaww, uszyt z jakiego byszczcego mate
riau. Bierze kraj sukienki w dwa palce i unosi j, pokazujc mi
mae kropeczki szwu po lewej stronie. Nie ma majtek. I puszcza
do mnie oko.
Chciaam ci pokaza moj now sukienk mwi Mar
la. To suknia druhny, rcznie szyta. Podoba ci si? Kupiam
j na wyprzeday w Goodwill za jednego dolara. Kto tyle si
napoci przy tych drobniutkich ciegach, eby uszy tak pas
kudn, paskudn sukienk mwi Marla. Dasz wiar?
Sukienka jest z jednej strony dusza, a talia orbituje wok
bioder Marli.
Przed wyjciem do sklepu Marla unosi palcami sukienk
i taczy wok mnie i kuchennego stou, krcc goym tykiem.
Marla mwi, e kocha wszystko to, nad czym ludzie piej
z zachwytu, po godzinie za albo na drugi dzie wyrzucaj.
Wemy tak choink. Stanowi centrum oglnego zaintereso
wania, a po witach Boego Narodzenia widzi si stosy ze
schnitych choinek, z ktrych nie zdjto nawet wiecideek,
porzucone przy autostradzie. Patrzysz na te drzewka i na myl
przychodz ci zabite przez samochody zwierzta albo ofiary
71

przestpstw seksualnych w woonej na lew stron bielinie,

skrpowane czarn tam izolacyjn.
Nie mog si doczeka, kiedy Marla wreszcie wyjdzie.
Najlepiej pj do placwki kontroli populacji zwierzt mwi Marla. Wszystkie znajdujce si tam zwierzta, te
mae pieski i kotki, ktre ludzie kochali, a potem wyrzucili,
nawet stare zwierzta, tacz na twj widok w kko i skacz,
eby zwrci na siebie uwag, bo po trzech dniach dostan
w zastrzyku kosk dawk luminalu i powdruj do pieca.
Wielki sen, jak w swoistej Dolinie psw".
Gdzie, jeli nawet kto pokocha ci na tyle, by uratowa
ci ycie, i tak ci wykastruj. Maria spoglda na mnie, tak
jakbym to ja j posuwa. Nie przekonam ci do siebie,
prawda?
Marla wychodzi tylnymi drzwiami, podpiewujc t przy
prawiajc o ciarki piosenk z Doliny lalek".
Bez sowa odprowadzam j wzrokiem.
Jedna, dwie, trzy chwile ciszy i Marli ju nie ma.
Odwracam si i w drzwiach kuchni stoi Tyler.
Pozbye si jej? pyta Tyler.
Nic nie syszaem, nic nie czuem, Tyler po prostu si zjawi.
Najpierwmwi Tyler, doskakuje do lodwki i zaczyna
grzeba w zamraalniku. Najpierw musimy wytopi troch
tuszczu.
Tyler mwi, e jeli szef naprawd zalaz mi za skr, to
powinienem pj na poczt, wypeni formularz zmiany adresu
i wyda dyspozycj, eby ca jego korespondencj kierowa
do Rugby w Dakocie Poudniowej.
Tyler zaczyna wyciga z zamraalnika oszronione plas
tikowe woreczki niadaniowe z jakim zamarznitym biaym
czym i wrzuca je do zlewu. Ja mam postawi duy gar na
palniku kuchenki i napeni go du iloci wody. Za mao
wody, i tuszcz, wydzielajc j, ciemnieje.
72

 Ten tuszcz mwi Tyler - - ma w sobie duo soli,

a wic im wicej wody, tym lepiej.
Wrzuci tuszcz do wody i doprowadzi wod do wrzenia.
Z kadego woreczka Tyler wyciska do wody bia mas,
a potem upycha puste woreczki na samo dno kuba na mieci.
Popu wodze wyobrani mwi Tyler. Przypomnij
sobie te wszystkie sprawnociowe duperele, ktrych uczyli ci
w druynie skautw. Przypomnij sobie szkolne lekcje chemii.
Trudno mi sobie wyobrazi Tylera w skautowskim mundurku.
Tyler podpowiada mi, e mgbym te podjecha ktrej
nocy pod dom mojego szefa i podczy szlauch do zewntrz
nego kranu. Drugi koniec szlaucha podczy do rcznej pompy
i wpompowa do domowej instalacji wodocigowej porcj
barwnika przemysowego. Czerwonego, niebieskiego albo zie
lonego, i patrze, jak szef bdzie wyglda nazajutrz. Mgbym
te siedzie w krzakach i pompowa rczn pomp, a cinienie
w domowej instalacji wodocigowej przekroczy sto dziesi
psi. Jeli kto przy takim cinieniu spuci wod w toalecie,
spuczka eksploduje. Jeli cinienie w instalacji signie stu
pidziesiciu psi i kto odkrci prysznic, woda zerwie gwint
i wywali, bach, gwk natrysku, ktra zamieni si w pocisk
modzierzowy.
Tyler mwi to tylko dlatego, e chce poprawi mi nastrj.
Prawda jest taka, e ja lubi swojego szefa. Poza tym jestem teraz
owiecony. No wiecie, zachowuj si mniej wicej jak Budda.
Pajcze chryzantemy. Diamentowa sutra i Blue Cliff Record. No
wiecie, Hari Rama, Kriszna, Kriszna. Wiecie, Owiecenie.
Wetknij sobie pirka w dupsko mwi Tyler a nie
bdzie to jeszcze znaczyo, e jeste kurczakiem.
Tuszcz si wytapia, na powierzchni wrzcej wody wy
pywa j.
Mwi, e w takim razie wtykam sobie pirka w dupsko.
Tak jakby Tyler z przypaleniami po papierosie na ramionach
73

by tak wznios dusz. Pan i Pani Ludzcy Srajtamowie.

Zachowuj kamienn twarz i zamieniam si w jedn z tych
idcych na rze ludzkich witych krw z ulotki linii lotniczych,
ktra wyjania postpowanie w razie awarii.
Zmniejszy gaz pod garem.
Mieszam wrzc wod.
Na powierzchni wypywa coraz wicej oju i w kocu woda
pokryta jest mienic si tczowo warstw, ktra przypomina
macic perow. Zgarn t warstw du yk i przenie do
innego naczynia.
Pytam, jak tam z Marl.
Maria prbuje przynajmniej sign dna mwi Tyler.
Mieszam wrzc wod.
Zbiera j, dopki nie przestanie wypywa. O ten j wanie
chodzi. Dobry, czysty j.
Tyler mwi, e mnie jeszcze daleko do dna. A jeli na nie nic
spadn, nie mam co marzy o zbawieniu. Jezus dokona tego,
dajc si ukrzyowa. Nie wystarczy tak po prostu wyrzec si
pienidzy, dbr doczesnych i wiedzy. Sama ucieczka od rze
czywistoci w weekendy to za mao. Powinienem ucieka od
samodoskonalenia ku katastrofie. Tego nie da si ju robi
w rkawiczkach.
To nie seminarium.
Jeli skrewisz, zanim signiesz dnamwi Tyler ju
nigdy ci si nie uda.
Wskrzeszeni moemy zosta tylko po totalnej katastrofie.
Dopiero kiedy wszystko stracisz mwi Tyler b
dziesz mg co osign.
Owiecenie, ktre czuj, jest przedwczesne.
I mieszaj, mieszaj mwi Tyler.
Kiedy tuszcz tak si ju wygotuje, e j przestanie wy
pywa, wyla wrztek. Umy gar i napeni go ponownie
czyst wod.
74

Pytam, ile mi jeszcze brakuje, eby sign dna.

Na etapie, na ktrym teraz jeste mwi Tyler nie
potrafisz sobie nawet wyobrazi, jak wyglda dno.
Powtrzy proces z zebranym ojem. Gotowa j w wodzie.
Zbiera go bez przerwy.
Tuszcz, ktrego uywamy, ma w sobie duo solimwi
Tyler. Za duo soli i mydo nie stwardnieje. Gotowa
i zbiera.
Gotowa i zbiera.
Wraca Marla.
W tej samej chwili, w ktrej Marla otwiera siatkowe drzwi,
Tyler si zmywa, znika, ulatnia z kuchni, nie ma go.
Tyler wbieg na gr albo zbieg do piwnicy,
Pufff.
Marla wchodzi przez tylne drzwi z bak ugu w patkach.
Mieli w sklepie tylko papier toaletowy stuprocentowo
wtrnie przetworzonymwi Marla.Wtrne przetwarzanie
papieru toaletowego to chyba najgorsza robota na wiecie.
Bior od niej bak z ugiem i stawiam na stole. Nie od
zywam si.
Mog zosta na noc? pyta Marla.
Nie odzywam si. l i c z w pamici: pi sylab, siedem, pi.
Umiech tygrysa
W powie, e ci kocha
Kam, a bdziesz zy
Co gotujesz? pyta Marla.
Jestem Punktem Wrzenia Joego.
Ka jej wyj. Id std, wyno si. Rozumiesz? Mao ci
jeszcze tego, co wyrwaa mi z ycia?
Marla chwyta mnie za rkaw, przytrzymuje przez sekund
i cmoka w policzek.
75

 Zadzwo do mnie, prosz mwi. Prosz. Musimy

pogada.
Odpowiadam, e tak, tak, tak, tak, tak, zadzwoni.
I w momencie kiedy za Marl zamykaj si drzwi, w kuchni
zjawia si znowu Tyler.
Jak za dotkniciem czarodziejskiej rdki. Moi rodzice przez
pi Jat robili takie sztuczki.
Ja gotuj i zbieram, a Tyler robi miejsce w lodwce. W po
wietrzu unosz si warstwy pary i z kuchennego sufitu kapie
woda. Czterdziestowatowa arwka ukryta w gbi lodwki,
co jasnego, zasonitego przed moim wzrokiem przez puste
butelki po keczupie i soiczki z urkiem, czy moe majone
zem, jakie wte wiateko z gbi lodwki podwietla profil
Tylera.
Gotowa i zbiera. Gotowa i zbiera. Wkada zebrany j
do kartonw po mleku z rozcitymi wierzchami.
Tyler siedzi na krzele, ktre przycign sobie do otwartej
lodwki, i patrzy, jak j stygnie. Chmury zimnej mgy unosz
si z dna lodwki, skraplaj w parnej kuchni i wok stp
Tylera ronie kaua.
Kady napeniony przeze mnie ojem karton po mleku Tyler
wstawia od razu do lodwki.
Klkam przed lodwk obok Tylera, a Tyler bierze moje
donie i pokazuje mi je. Linia ycia. Linia mioci. Wzgrki
Wenus i Marsa. Wok nas rozlewa si kaua skroplonej zimnej
mgy, sabe wiateko z lodwki oblewa nasze twarze.
Chc ci prosi o jeszcze jedn przysugmwi Tyler.
Chodzi o Marl, prawda?
Nigdy nic jej o mnie nie mw mwi Tyler. Nie
rozmawiaj o mnie za moimi plecami. Obiecujesz?
Obiecuj.
Jeli kiedykolwiek wspomnisz przy niej o mnie, nigdy
ju mnie nie zobaczysz.

76

Obiecuj.
Obiecujesz?
Obiecuj.
Zapamitaj sobie mwi Tyler. Obiecae po
trzykro.
Warstwa czego gstego i przezroczystego gromadzi si na
wierzchu oju wstawionego do lodwki.
Zwracam Tylerowi uwag, e z oju co si wytrca.
Spokojniemwi Tyler.Ta przezroczysta warstewka
to gliceryna. Przy robieniu myda mona t gliceryn wmiesza
z powrotem. Albo j zebra.
Tyler oblizuje wargi i przykada sobie moje donie podusz
kami do uda okrytego po brudnego flanelowego szlafroka.
Gliceryn moesz zmiesza z kwasem azotowym i wy
jdzie ci nitrogliceryna mwi Tyler.
Nitrogliceryna, powtarzam za nim, oddychajc przez otwarte
usta.
Tyler znowu si oblizuje i byszczcymi od wilgoci ustami
cauje grzbiet mojej doni.
Nitrogliceryn moesz zmiesza z azotanem sodu i troci
nami i wyjdzie ci dynamit mwi Tyler.
Jego usta zostawiaj na grzbiecie mojej biaej doni wilgotny,
lnicy lad.
Dynamit, powtarzam za nim, i siadam w kucki.
Tyler podwaa wieczko puszki z ugiem.
Moesz wysadza w powietrze mosty mwi.
Moesz zmiesza nitrogliceryn z wiksz iloci kwasu
azotowego i parafiny, i wyjdzie ci materia wybuchowy o kon
systencji elatyny mwi.
Takim czym mgby z atwoci wysadzi w powietrze
budynek mwi.
Tyler przechyla puszk z ugiem nad wilgotnym, byszczcym
ladem po pocaunku, ktry zoy na grzbiecie mojej doni.
77

 To oparzenie chemiczne mwi. Bdzie bolao bardziej ni zwyczajne. Bardziej ni przypalenie sto
lad po pocaunku byszczy na grzbiecie mojej doni
Zostanie ci blizna mwi Tyler.
Majc dostatecznie duo myda mwi Tylermgby wysadzi w powietrze cay wiat. Pamitaj o swojej obietnicy.
I Tyler sypie ug na grzbiet mojej doni.

9
lina Tylera spenia dwie funkcje. Wilgotny lad po pocaun
ku na grzbiecie mojej doni jest lepem, do ktrego przylegaj
patki ugu. To pierwsza funkcja. Drug jest to, e ug ponie
tylko w poczeniu z wod. Albo ze lin.
To oparzenie chemiczne powiedzia Tyler. Bdzie
bolao bardziej ni zwyczajne".
ugiem mona udrania zapchane rury.
Zamkn oczy.
Papka z ugu i odrobiny wody potrafi przere aluminiowy
garnek.
Roztwr ugu z wod rozpuci drewnian yk.
W poczeniu z wod ug rozgrzewa si do temperatury ponad
dwustu stopni, i rozgrzewajc si teraz, wera si w grzbiet
mojej doni. Tyler kadzie palce swojej doni na moich palcach,
nasze donie spoczywaj na kolanie moich poplamionych krwi
spodni, i Tyler mwi, ebym si skupi, bo to najdoniolejsza
chwila mojego ycia.
Bo wszystko, co byo do tej pory, to ju historia mwi
Tyler a wszystko, co bdzie od teraz, przejdzie do historii.
To najdoniolejsza chwila naszego ycia.
ug przylegajcy do ladu po pocaunku Tylera i ukadajcy
79

si dokadnie w ksztat tego ladu, jest poncym ogniskiem

albo rozpalonym do czerwonoci elazem do pitnowania, albo
stosem atomowym topicym si na mojej doni wiele mil ode
mnie, na kocu dugiej, dugiej drogi, ktr sobie wyobraam.
Tyler mwi, ebym wraca i by z nim. Do mnie opuszcza,
maleje, oddala si ku widnokrgowi, ku kocowi drogi.
Wyobracie sobie ognisko, ktre wci ponie, tyle e za
horyzontem. Zachd soca.
Wracaj do blu mwi Tyler.
To rodzaj kierowanej medytacji, ktr praktykuje si na
spotkaniach grup wsparcia.
Wyrzuci z myli nawet sowo bl".
Kierowana medytacja skutkuje na nowotwr, moe poskut
kowa i na to.
Patrz na swoj do mwi Tyler.
Nie patrze na do.
Wyrzuci z myli sowa przeeranie" i ciao", i tkanka",
i zwglona".
Zamkn uszy na wasny krzyk.
Kierowana medytacja.
Jeste w Irlandii. Zamknij oczy.
Jeste w Irlandii w tamten letni dzie ukoczenia college'u
i popijasz w pubie niedaleko zamku, pod ktry dzie w dzie
podjedaj autokarami angielscy i amerykascy turyci, by
pocaowa kamie z Blarney *.
Nie zamykaj oczu mwi Tyler. Mydo i ludzkie
powicenie id rka w rk.
Wychodzisz z pubu, wczasz si w strumie mczyzn,
suncy wilgotn samochodow cisz ulic, gdzie przed chwil
spad deszcz. Jest noc. I tak docierasz do zamku Blarney.
* Trudno dostpny kamie znajdujcy si w zamku Blarney, niedaleko
Cork, przynoszcy szczcie tym, ktrzy go pocauj (przyp. tum.).

80

Podogi w zamku przegniy. Pniesz si kamiennymi scho

dami i z kadym stopniem ciemnoci po obu stronach gstniej,
gstniej. Wszyscy milcz skoncentrowani na wspinaczce
i przejci tradycyjnym maym aktem buntu, ktrego za chwil
dokonaj.
Suchaj mnie mwi Tyler. Otwrz oczy.
W staroytnoci cignie Tyler na nadrzecznym
wzgrzu skadano ofiary z ludzi. Z tysicy ludzi. Suchaj mnie.
Po zoeniu ofiary ciaa palono na stosie.
Moesz paka mwi Tyler. Jeli chcesz, moesz
podej do zlewu i wsadzi do pod kran, ale uprzedzam, e
postpisz gupio i umrzesz. Spjrz na mnie.
Pewnego dniamwi Tylerumrzesz, i dopki zdajesz
sobie z tego spraw, jeste dla mnie bezuyteczny.
Jeste w Irlandii.
Moesz paka mwi Tyler ale kada za skapujca
na patki ugu, ktre masz na skrze, pozostawi blizn jak po
oparzeniu papierosem.
Kierowana medytacja. Jeste w Irlandii tamtego lata, kiedy
ukoczye college, i by moe to wanie tam po raz pierwszy
zatsknie do anarchii. By moe to tam zacze przemyliwa
o maych aktach buntu, i to na wiele lat przed poznaniem Tylera
Durdena, przed tym jak po raz pierwszy naszczae do likieru.
W Irlandii.
Stoisz na tarasie na szczycie zamkowych schodw.
Moemy zneutralizowa oparzenie octem mwi Ty
ler ale najpierw musisz si podda.
Tyler mwi, e po zoeniu w ofierze i spaleniu setek ludzi
z otarza do rzeki spywaa gsta, biaa wydzielina.
Najpierw musisz stoczy si na samo dno.
Stoisz na tarasie irlandzkiego zamku, za krawdzi tarasu
bezdenna ciemno, a przed tob, na wycignicie rki, skryta
w ciemnoci kamienna ciana.
81

 Na stos ofiarny mwi Tyler rok za rokiem pada

deszcz i rok za rokiem palono tam ludzi. Deszcz wsika w popi
ze spalonego drewna i stawa si roztworem ugu, a ten ug
miesza si ze stopionym tuszczem ofiar, i od podstawy otarza
stokiem wzgrza spywaa ku rzece gsta biaa wydzielina.
I otaczajcy ci Irlandczycy dokonuj w ciemnociach swoich
maych aktw buntu, podchodz do krawdzi tarasu, staj na
skraju bezdennych ciemnoci i sikaj.
I zachcaj ci, eby poszed za ich przykadem, eby
sikn tymi swoimi wysublimowanymi amerykaskimi szczynami, gstymi i tymi od nadmiaru witaminek.
To najdoniolejsza chwila twojego ycia mwi Ty
ler i umyka ci, bo bujasz gdzie w obokach.
Jeste w Irlandii.
No i robisz to. O, tak. Tak. I czujesz odr amoniaku przesy
conego dzienn dawk witamin B.
Tyler mwi, e po tysicu lat rytualnego zabijania ludzi
i opadw deszczu staroytni odkryli, e ich ubrania po upraniu
w miejscu, gdzie mydo spywao do wody, s czystsze ni
prane gdzie indziej.
Sikam na kamie z Blarney.
O esz, kurde mwi Tyler.
Sikam w moje czarne spodnie sztywne od plam zakrzepej
krwi, ktrych widok mdli mojego szefa.
Jeste w wynajtym domu przy Paper Street.
To co oznacza mwi Tyler.
To jaki znak mwi Tyler.
Tyler jest istn kopalni praktycznych wiadomoci Tyler
mwi, e kultury nieznajce myda pray swoje ubrania i myy
wosy w moczu wasnym i w moczu psw, bo ten zawiera kwas
moczowy i amoniak.
Czu octem, i ogie na twojej doni, hen na kocu drogi,
ganie.
82

Odr ugu parzy ci rozgazienia zatok, czujesz szpitalny,

przyprawiajcy o mdoci smrd szczyn i octu.
Ci wszyscy ludzie nie zginli na darmo mwi Tyler.
Grzbiet twojej doni jest czerwonym i byszczcym bblem
i przypomina par warg ukadajcych si dokadnie w ksztat
pocaunku Tylera. Pocaunek w otacza wianuszek przypale
po papierosie. To lady po czyich zach.
Otwrz oczy mwi Tyler. Jego twarz lni od ez.
Moje gratulacje mwi Tyler. Jeste o krok bliej dna.
Musisz mie wiadomo mwi Tyler e pierwsze
mydo wytworzone zostao z bohaterw.
Pomylcie o zwierztach wykorzystywanych do testowania
produktw.
Pomylcie o mapach wystrzeliwanych w przestrze kos
miczn.
Gdyby nie ich mier, ich bl, gdyby nie ich powice
nie mwi Tyler do niczego bymy nie doszli.

10

Zatrzymuj wind midzy pitrami, Tyler rozpina rozporek.

Winda staje i stos talerzy pitrzcy si na wzku bufetowym
przestaje grzechota. Tyler zdejmuje pokrywk z wazy z zup
i pod sufit kabiny bucha piropusz pary.
Tyler siga do rozporka po maego.
Nie patrz na mniemwi bo nic z siebie nie wycisn.
Zupa to sodka pomidorwka na drobiowym rosole, z cilan
tro i maami. Choby nie wiem co do niej doda, nikt nie
poczuje.
Mwi Tylerowi, eby si popieszy, i ogldam si na niego
przez rami. Tyler stoi nad waz, jego ostatnie poi cala zanurzone w zupie. miesznie to wyglda. Zupenie jakby jaki so
na dwch nogach w biaej kelnerskiej koszuli i pod much
spija zup swoj ma trbk.
Powiedziaem, nie patrz mwi Tyler.
Drzwi windy maj mae okienko na poziomie oczu i widz
przez nie korytarz prowadzcy do sali bankietowej. Poniewa
kabina stoi midzy pitrami, ogldam ten korytarz z perspektywy
karalucha, ktry przycupn na zielonym linoleum. A korytarz
ogldany z tego karaluszego poziomu cignie si hen, ku zni
kajcemu punktowi, mijajc po drodze uchylone drzwi, za
84

ktrymi tytani i ich ony olbrzymki obwieszone diamentami

wikszymi ode mnie scz szampana z baryek i rycz jedno do
drugiego.
Mwi Tylerowi, e w zeszym tygodniu, kiedy bawili si tu
na przyjciu boonarodzeniowym prawnicy z Empire State
Lawyers, doprowadziem swojego do wzwodu i zanurzyem go
kolejno w kadej miseczce z pomaraczowym musem.
Tyler na to, e w zeszym tygodniu zatrzyma wind midzy
pitrami i napierdzia na cay wzek boccone dolce dla Ligi
Juniorw, ktra zebraa si tu na podwieczorek.
Tyler wie, jak bezy absorbuj wszelkie zapachy.
Syszymy z karaluszego poziomu dwiki harfy, na ktrej
harfista niewolnik przygrywa tytanom, i widzimy, jak ci unosz
do ust kaway cielciny i odgryzaj ksy wielkoci prosiaka,
a w kadych ustach wyszczerzone Stonehenge w kolorze koci
soniowej.
Mwi do Tylera, eby si spra.
Nie mog stka Tyler.
Jeli zupa ostygnie, odel j z powrotem do kuchni.
Olbrzymi potrafi odesa co z powrotem do kuchni bez
adnej racjonalnej przyczyny. Po prostu lubi patrze, jak
ganiasz w te i we wte za ich pienidze. Wiedz, e przy okazji
takich jak ta kolacji, takich bankietw, napiwek jest ju wliczony
do rachunku, i traktuj ci jak miecia. A my bynajmniej nie
odwozimy niczego z powrotem do kuchni. Wymieszamy troch
pommes parisienne i asperges hollandaise na talerzu, serwujemy
to komu innemu, i wszystko gra.
Wodospad Niagara, mwi. Rzeka Nil. W szkole wszyscy
wierzylimy, e jeli wsadzi picemu rk do miski z ciep
wod, to zmoczy si w ko.
Ooo wzdycha Tyler.
O, tak postkuje za mn Tyler. O, idzie, iiidzie. O,
taak. Taaak.
85

W gbi korytarza, w na wp otwartych drzwiach sali ban

kietowej migaj zote, czarne i czerwone spdnice, dugie jak
pozocista aksamitna kurtyna w starym Broadway Theatre. Od
czasu do czasu przemyka tamtdy para cadillacw sedanw
z czarnej skry, ze sznurowadami w miejscu, gdzie powinny
si znajdowa przednie szyby. Kada z tych limuzyn wiezie na
dachu strzelisty rdmiejski biurowiec z parterem przepasanym
czerwon szarf skarpetki.
Tylko bez przesady, upominam Tylera.
Zeszlimy z Tylerem do podziemia i stalimy si partyzantami-teiTorystami sektora usug. Sabotaystami wieczornych
bankietw. Hotel wiadczy usugi cateringowe i kademu, kto
chce urzdzi wieczorny bankiet, oferuje potrawy i wino, i za
staw, i szko, i kelnerw. Wszystko to wliczone w jeden
rachunek. A poniewa klienci wiedz, e nie moesz ich zaszantaowa napiwkiem, jeste dla nich karaluchem.
Tyler obsugiwa raz pewne takie przyjcie. To wtedy Tyler
sta si zbuntowanym kelnerem. Na tym pierwszym wieczornym
bankiecie Tyler serwowa danie rybne w domu na stalowych
nogach wbitych w zbocze wzgrza, domu, ktry zdaje si
szybowa nad miastem niczym biaoszklana chmura. W trakcie
dania rybnego, kiedy Tyler zmywa talerze po daniu makarono
wym, do kuchni wchodzi gospodyni. W rku trzyma karteczk,
a rka trzsie si jej tak, e karteczka furkocze jak flaga na
wietrze. Madam pyta przez zacinite zby, c z y ktry z kel
nerw nie zauway czasem kogo z goci w korytarzyku
prowadzcym do sypialnej czci domu? Zwaszcza jakie
kobiety? Albo gospodarza?
Tyler, Albert, Len i Jeny zmywaj w kuchni stosy talerzykw,
a kucharz Leslie podlewa czosnkowym masem karczochy
nadziewane krewetkami i mielonym misem.
Nam nie wolno wchodzi do tej czci domu mwi
Tyler.
86

Weszli przez gara. Wszystko, co wolno im oglda, to gara,

kuchnia i jadalnia.
Za on wchodzi do kuchni gospodarz i wyjmuje jej z rki
turkoczcy skrawek papieru.
Wszystko bdzie dobrze mwi.
Jak ja teraz wyjd do tych ludzi mwi Madam
skoro nie wiem, kto to zrobi?
Gospodarz kadzie do na plecach biaej jedwabnej wieczo
rowej sukni ony, komponujcej si idealnie z kolorystyk
domu, i Madam prostuje si, uspokaja.
To twoi gocie mwi gospodarz. A od tego przyjcia
wiele zaley.
Wyglda to naprawd zabawnie, zupenie jakby brzuchomwca oywia swoj marionetk. Madam spoglda na ma, i gos
podarz, wywierajc doni delikatny nacisk na plecy ony,
popychaj z powrotem w kierunku jadalni. Karteczka opada na
podog i wahadowe drzwi kuchenne, szus, szus, zamiataj
karteczk pod nogi Tylera.
Co tam napisane? pyta Albert.
Len wychodzi, eby posprzta po daniu rybnym.
Leslie wsuwa tac z nadziewanymi karczochami z powrotem
do piecyka i pyta:
N o , co tam napisane?
Tyler, nie podnoszc karteczki z podogi, spoglda na Lesliego.
Za moj spraw w co najmniej jednym z mnstwa twoich
flakonikw z eleganckimi pachnidami znalaza si pewna ilo
moczu.
Albert si umiecha.
Naszczae jej do perfum?
Nie mwi Tyler ale ona tego nie wie.
Przez ca reszt wieczoru na przyjciu w tym podniebnym,
biaoszklanym domu Tyler sprzta talerzyki z nietknitymi
87

zimnymi karczochami, potem z cielcin z pommes duchesse

potem z choufleur a la polonaise sprzed gospodyni, i z tuzin
razy napenia jej kieliszek. Madam siedziaa sztywno, przypat
rujc si badawczo kademu ze swoich posilajcych si goci
pci eskiej. A w kocu, w jakim momencie midzy sprzt
niciem sorbetu a podaniem aprikot gateau, Madam znikna ze
swojego miejsca u szczytu stou.
Kiedy po wyjciu goci zmywali naczynia i adowali sztuce
i chisk porcelan z powrotem do hotelowej furgonetki, do
kuchni wszed gospodarz i poprosi Alberta, eby pomg mu
przy czym cikim.
Leslie mwi, e moe Tyler za daleko si posun.
Tyler z pasj opowiada o wielorybach zabijanych, eby mona
byo wyprodukowa te perfumy, ktrych uncja warta jest wicej
ni uncja zota. Wikszo ludzi nigdy nie widziaa wieloryba.
Leslie ma dwoje dzieci i mieszka przy autostradzie, a Madam
gospodyni na te flakoniki stojce na pce w azience wydaa
wicej dolcw, ni my zarobimy przez rok.
Wraca Albert, podchodzi do telefonu i wybiera numer 9-1-1.
Albert zasania doni mikrofon suchawki i mwi, e, kurde,
Tyler nie powinien by zostawia tej karteczki.
No to powiedzcie kierownikowimwi Tyler. Niech
mnie wyleje. Nie oeniem si z t gwnian robot.
Wszyscy wbijaj wzrok w podog.
Wywalenie z roboty mwi Tyler to najlepsze, co
mogoby si nam przytrafi. Bymy przynajmniej przestali
drepta w miejscu i zrobili co rozsdnego ze swoim yciem.
Albert mwi do suchawki, e potrzebna jest karetka, i podaje
adres. Czekajc przy telefonie na potwierdzenie przyjcia zgo
szenia, Albert mwi, e z gospodyni jest naprawd niedobrze,
Albert musia j wyciga zza muszli klozetowej. Madam nie
daa si tkn gospodarzowi, bo podejrzewa, e to on nasika jej
do perfum. Madam zarzuca te gospodarzowi, e chcia j

doprowadzi do obdu, romansujc dzisiaj jawnie z jedn

z obecnych na przyjciu kobiet, i e ona ma dosy, serdecznie
dosy wszystkich tych ludzi, ktrych nazywaj swoimi przyja
cimi.
Gospodarz nie mg si do niej zbliy, bo Madam, lec
w swojej biaej sukni za muszl klozetow, wymachiwaa
utuczonym flakonikiem po perfumach i grozia, e jeli tylko
sprbuje j tkn, podernie mu gardo.
Super mwi Tyler.
A Albert mierdzi.
Albert, sonko, ale ty mierdzisz mwi Leslie.
Albert na to, e wychodzc z tej azienki, trudno nie mier
dzie. Posadzka usana potuczonymi flakonikami po perfumach,
w muszli klozetowej cay ich stos. Wygldaj jak ld, opowiada
Albert, jak na tych najwykwintniejszych przyjciach hotelo
wych, na ktrych ka nam napenia pisuary kruszonym lodem.
W azience mierdzi, pod stopami chrzszcz krysztay lodu,
ktry nigdy si nie stopi, Madam ma bia sukni w wilgotnych,
tych zaciekach, i kiedy Albert pomaga jej wsta, Madam
prbuje dosign gospodarza utuczonym flakonikiem, lizga
si na rozlanych perfumach i potuczonym szkle i lduje na
doniach.
Paczc i krwawic, zwija si w kbek przy misce klozetowej.
Skary si, e j szczypie.
Och, jak szczypie, Walterze zawodzi Madam. Jak
szczypie.
A szczypie j, bo w rozcicia na doniach dostay si perfumy
z zabitych wielorybw.
Gospodarz podnosi Madam, Madam trzyma rce w grze,
zupenie jakby si modlia, z tym e nie skada doni, a krew
cieka jej po nadgarstkach, po diamentowej bransolecie, po
przedramionach, a do okci, skd skapuje na posadzk.
Wszystko bdzie dobrze, Nino - mwi gospodarz.
89

 Moje rce, Walterze ka Madam.

Wszystko bdzie dobrze.
Kto mi to mg zrobi? jczy Madam. Kto a tak
mnie nienawidzi?
Zechciaby, z aski swojej, wezwa karetk? zwraca
si gospodarz do Alberta.
Bya to pierwsza akcja Tylera jako terrorysty sektora usug.
Kelnera partyzanta. Profanatora pracujcego za minimaln
stawk. Tyler robi to juz od lat, ale twierdzi, e wszystko jest
zabawniejsze, jeli dziaa si w grupie.
Kiedy Albert koczy swoj relacj, Tyler umiecha si
i mwi:
Super.
Teraz, w hotelu, w kabinie windy stojcej midzy pitrem
kuchennym i bankietowym, opowiadam Tylerowi, jak nakichaem do pstrga w galarecie na zjedzie dermatologw, i trzy
osoby powiedziay mi, e pstrg by za sony, a jedna, e wymienity.
Tyler otrzsa maego nad waz z zup i mwi, e oprni
pcherz do sucha. atwiej jest z tym w wypadku zup zimnych,
ziemniaczano-cebulowych, albo kiedy kucharze przyrzdz
naprawd wiee gazpacho. Jest to niemoliwe w wypadku
tych zup cebulowych, na ktrych pywa krucha warstewka
stopionego sera. Jeli zdarza mi si tu jada, tylko tak zup
zamawiam.
Tylerowi i mnie koczyy si pomysy. Doprawianie posikw
musi si w kocu znudzi, staje si niemal czci obowizkw
subowych. I pewnego razu obija mi si o uszy, e lekarze,
prawnicy, czy kto tam, twierdz, i wirusy zapalenia wtroby
potrafi przey sze miesicy na stall nierdzewnej. Nie ma
siy, samo nasuwa ci si pytanie, jak dugo taki wirus przeyby
na torcie biszkoptowym z bit mietan.
Albo na pasztecie z ososia w ciecie.
90

Zapytaem znajomego lekarza, gdzie moglibymy zorganizowa troch tych wirusw zapalenia
Wszystko lduje na skadowisku odpadw medycznych,
mwi.
I mieje si.
Wszystko.
Skadowisko odpadw medycznych kojarzy si z samym
dnem.
Trzymajc palec na guziku windy, pytam Tylera, czy jest
gotowy. Blizna na grzbiecie mojej doni jest czerwonym, bysz
czcym bblem, przypominajcym par warg uoonych do
kadnie w ksztat pocaunku Tylera.
Jedna sekundka mwi Tyler.
Zupa pomidorowa musi by wci gorca, bo pomarszczony
organ, ktry Tyler upycha z powrotem w spodnie, jest sparzony
na czerwono niczym olbrzymia krewetka.

11

Wyobramy sobie, e jestemy w Ameryce Poudniowej,

w tej Czarownej Krainie, brodzimy w rzece i maleka rybka
wpywa Tylerowi do cewki moczowej. Rybka ma na grzbie
cie niewidoczne kolce, i po wpyniciu w Tylera najea te
kolce, moci sobie gniazdko i przygotowuje si do zoenia
jajeczek. Pod wieloma wzgldami nie byoby to jeszcze
takie najgorsze w porwnaniu z tym, jak spdzilimy sobot
ni noc.
To, co zrobilimy z matk Marli mwi Tyler nie
jest jeszcze takie najgorsze.
Mwi mu, eby si zamkn.

Tyler mwi, e francuski rzd mgby nas umieci w podziemnym kompleksie pod Paryem
lecz przyuczeni technicy pozbawiliby nas powiek w ramach
testowania toksycznoci olejku do opalania w aerozolu.
Takie rzeczy si zdarzaj mwi Tyler. Czytaj
gazety.
Najgorsze, e wiedziaem, jakie zamiary ma Tyler wobec
matki Marli, ale po raz pierwszy od kiedy si poznalimy, Tyler
dysponowa wreszcie spor gotwk. Tyler robi prawdziw
kas. Przed witami Boego Narodzenia zadzwonili z Nord92

Strom's i zoyli zamwienie na dwiecie lasek Tylerowego

brzowego jak nieoczyszczony cukier myda do twarzy. Przy
sugerowanej cenie detalicznej, dwadziecia dolcw za lask,
mielimy za co wypuci si w miasto w sobotni wieczr.
Mielimy pienidze na naprawienie nieszczelnej instalacji gazo
wej. Na dyskotek. Gdyby nie trzeba si byo martwi o pieni
dze, mgbym moe rzuci prac.
Tyler nazywa siebie Firm Mydlarsk z Paper Street.
Ludzie mwi, e to najlepsze mydo, z jakim mieli do
czynienia.
Byoby gorzej mwi Tyler gdyby niechccy zjad
matk Marli.
Z ustami penymi kurczaka z Kung Pao Chicken mamrocz,
eby si, cholera, zamkn.
Jest sobotni wieczr, siedzimy z Tylerem na przedniej kanapie
impali rocznik 1968, stojcej na dwch kapciach w pierwszym
rzdzie na parkingu komisu uywanych samochodw. Gawdzimy, popijamy piwo z puszek, a prz
rozmiarami bije na gow niejedn sof. Na tym odcinku bul
waru dziaa mnstwo takich autokomisw nazywanych w brany
Rzchczkami. Kady samochd kosztuje tu gra dwiecie
dolarw i za dnia w progu zbitych z dykty kantorkw stoj
prowadzce interes podejrzane typki, palc dugie, cienkie
cygara.
Oferowane tu gruchoty to pierwsze samochody, ktrymi
rozbijaj si maolaty ze szk rednich: gremliny i pacery,
mavericki i hornety, pinto, pickupy international harvester, nisko
zawieszone camaro, dustery i impale. Samochody, ktre ludzie
kochali, a potem porzucili. Zwierzta w schronisku. Suknie
druhen u Goodwilla. Z wgnieceniami, upstrzone szarymi, czer
wonymi albo czarnymi plackami farby gruntujcej i grudami
szpachli, ktrej nikomu nie chciao si zeszlifowa. Plastikowe
drewno i plastikowa skra, i plastikowe chromy we wntrzach.
93

Podejrzane typki nawet nie zamykaj na noc drzwiczek tych

samochodw.
Reflektory aut przejedajcych bulwarem podwietlaj cen
wymalowan na wielkiej, profilowanej przedniej panoramicznej
szybie impali. Ogldaj USA. Ta cena to dziewidziesit osiem
dolarw. Od wewntrz wyglda to jak osiemdziesit dziewi
centw. Zero, zero, przecinek, osiem, dziewi. Ameryka prosi
o telefon.
Wikszo stojcych tu samochodw kosztuje okoo stu
dolarw, a na bocznej szybie od strony kierowcy na wszystkich
wisi karteczka z klauzul: BEZ GWARANCJI.

Wybralimy impal, bo gdybymy zostali zmuszeni do przespania sobotniej nocy w samochodzi

siedzenia.
Jemy chinszczyzn, bo nie moemy wrci do domu. Pozo
staje nam albo si tutaj przespa, albo przekomarowa do rana
w jakiej nocnej dyskotece. Nie chodzimy do dyskotek. Tyler
mwi, e muzyka, a zwaszcza linia basu, jest tam tak gona,
e zaburza mu biorytm. Kiedy ostatni raz bylimy w dyskotece,
Tyler powiedzia, e od gonej muzyki dostaje zatwardzenia.
Poniewa jest tam tak gono, e nie mona rozmawia, wic po
paru drinkach kady ma wraenie, e znajduje si w centrum
uwagi, a przy tym jest kompletnie odcity od kontaktu z kim
kolwiek.
Jeste trupem w angielskiej powieci detektywistycznej.
pimy dzisiaj w samochodzie, bo Marla przysza do naszego
domu i zagrozia, e wezwie policj i kae mnie aresztowa za
ugotowanie jej matki, a potem Marla zacza miota si po
domu i wywrzaskiwa, e jestem wampirem i kanibalem. Zo
stawiem j, kiedy zabraa si do rozrzucania kopniakami stosw
^Reader's Digest" i National Geographic". Ogarnita lep
furi, nie zauwaya nawet, e wyszedem.
Nie wyobraam sobie jako Marli dzwonicej na policj po
94

tamtej przypadkowo-celowej prbie odebrania sobie ycia xanaksem w Regent Hotel, ale Tyler uzn
t noc poza domem. Tak na wszelki wypadek.
Na wypadek gdyby Marla podpalia dom.
Na wypadek gdyby Marla wysza i wrcia z pistoletem.
Na wypadek gdyby Marla bya wci w domu.
Tak na wszelki wypadek.
Prbuj si skupi:
Tarcza ksiyca
Sw biel koi nerwy gwiazd
ble, ble, ble, koniec

Siedz w impali z piwem w rku, patrz na samochody przejedajce bulwarem, przed sob m
siedzenia przyszczypuje mi przez dinsy poladki, a Tyler mwi:
Opowiedz mi jeszcze raz, co si waciwie stao.
Przez kilka tygodni byo mi obojtne, co zamierza Tyler.
Pewnego razu poszedem z Tylerem do placwki Western Union
i byem wiadkiem, jak wysya do matki Marli telegram.
OKROPNIE POMARSZCZONA (stop) BAGAM, POM! (koniec)
Tyler okaza urzdniczce kart biblioteczn Marli, podpisa
si imieniem Marla na blankiecie telegramu i wrzasn, e tak,
czasami faceci te miewaj na imi Marla, i eby urzdniczka
robia, co do niej naley.
Kiedy wychodzilimy z Western Union, Tyler powiedzia,
bym mu zaufa, jeli go kocham. Powiedzia, e nie musz
o niczym wiedzie, i zabra mnie do Garbonco's na mae co nieco.
Przestraszy mnie nie tyle ten telegram, ile fakt wsplnego
posiku z Tylerem poza domem. Tyler nigdy, ale to nigdy nie
paci za nic gotwk. Jeli potrzebne mu co z ubrania, chodzi
95

po siowniach i hotelach i podaje si za waciciela rzeczy,

ktre bidzie tam zostawili i nie odebrali. To lepiej ni Mari
ktra chodzi po pralniach publicznych, kradnie z suszarek dinsy
i sprzedaje je po dwanacie dolarw za par w tych miejscach,
gdzie skupuj uywane dinsy. Tyler nigdy nie jada w restauracjach, a Marla nie bya pomarsz
Bez adnej widocznej przyczyny Tyler wysa matce Marli
pitnastofuntowe pudeko czekoladek.
Tyler mwi mi w impali, e ta sobotnia noc mogaby by
o wiele gorsza, gdyby pojawi si brzowy pajk pustelnik.
Taki pajk przy ukszeniu wstrzykuje ofierze nie tylko jad,
ale te trawienny enzym czy kwas, ktry rozpuszcza tkank
wok miejsca ugryzienia, dosownie topi ci rk albo nog, albo
twarz.
Dzi wieczorem, kiedy to wszystko si zaczo, Tyler si
ukrywa. Marla pojawia si w naszym domu. Uchyla bez
pukania frontowe drzwi i krzyczy:
Puk, puk.
Siedz w kuchni i czytam Reader'a Digest". Jestem kom
pletnie zaskoczony.
Tyler! wrzeszczy Marla. Mog wej? Jeste
w domu?
Odkrzykuj, e Tylera nie ma w domu.
Nie bd niegrzeczny! krzyczy Maria.
Wychodz jej na spotkanie. Marla stoi w sieni z paczk
Federal Express w rkach i mwi:
Musz co woy do waszej lodwki.
Drepcz za ni do kuchni, powtarzajc, e nie.
Nie.
Nie.
Nie.
Nie dopuszcz, eby zacza trzyma w tym domu swoje
mieci.
96

 Ale Robaczku mwi Marla w hotelu nie mam

lodwki, a powiedziae, e bd moga.
Nieprawda, niczego takiego nie powiedziaem. Tylko tego
brakowao, eby Marla, znoszc po jednym swoje baracho,
w kocu na dobre si tu wprowadzia.
Marla stawia paczk Federal Express na kuchennym stole,
rozdziera j, wyciga ze styropianowego pudeka co biaego
i potrzsa mi tym czym przed nosem.
To nie adne baracho mwi. To moja matka,
a wic z szacunkiem.
To co, co Marla wycigna z paczki, to plastikowy woreczek
niadaniowy wypeniony bia substancj, tak sam jak ta,
z ktrej Tyler wytopi j na mydo.

Byoby gorzej mwi Tyler gdyby niechccy zjad

zawarto ktrego z tych woreczkw niadaniowych. Gdyby,
na przykad, wsta kiedy w rodku nocy, wycisn t bia
pack, dosypa kalifornijskiej zupy cebulowej w proszku i zjad,
maczajc w tym frytki. Albo brokuy.
Kiedy stalimy z Marl w kuchni, nade wszystko pragnem
odwie Marl od zamiaru otwierania lodwki.
Spytaem, po co jej ta biaa substancja?
Chc mie paryskie usta odpara Marla. W miar
starzenia si wargi zapadaj ci si w gb ust. Zbieram kolagen
na ich powikszenie. Mam ju w waszej lodwce prawie trzydzieci funtw kolagenu.
Zapytaem, jak due chce mie te wargi?
Marla odpara, e najbardziej boi si samej operacji.

Mwi w impali Tylerowi, e substancja z paczki Federal

Express bya identyczna z t, z ktrej wyprodukowalimy mydo.
97

To wanie wtedy, stojc z Marl w kuchni, uwiadomiem

Od kiedy silikon okaza si niebezpieczny dla zdrowia, najpopularniejsz
substancj
do wygadzania
zmarszczek, spulchniania cienkich warg i wypychania obwisych policzkw sta
sobie,
co zrobi
Tyler.
si kolagen. Zgodnie z wyjanieniami Marli, wikszo kolagenu
OKROPNIE POMARSZCZONA.
otrzymuje si niewielkim kosztem z wysterylizowanego i od
I domyliem si, w jakim celu wysalimy matce Marli
powiednio przetworzonego krowiego tuszczu, ale ten rodzaj
sodycze.
taniego kolagenu nie utrzyma si dugo w ludzkim ciele. Gdziekolwiek 1
goBAGAM,
wstrzykn, POM.
dajmy na to w wargi, ciao go odrzuca
i zaczyna wydala. Po szeciu miesicach znowu masz cienkie
Mwi Marli, eby lepiej nie zagldaa do lodwki.
wargi.
Niby dlaczego? fuka Marla.

Marla powiedziaa, e najlepszy rodzaj kolagenu to twj

wasny tuszcz odessany z ud, przetworzony, oczyszczony
i wstrzyknity z powrotem w wargi. Czy gdzie tam. Ten rodzaj
kolagenu si przyjmie.
Substancja w naszej domowej lodwce stanowia swoisty
fundusz powierniczy Marli. Jej mamusia, ilekro wyhodowaa
nadmiar tuszczu, odcigaa go sobie z ud i pakowaa. Marla
mwi, e ten proces nazywa si zbieraniem". Jeli mamusia
Marli nie potrzebuje kolagenu dla siebie, wysya go w paczusz
kach Marli. Marla nigdy nie ma na zbyciu wasnego tuszczu,
a jej mamusia jest zdania, e lepszy ju rodzinny kolagen, ni
gdyby Marla miaa stosowa ten tani, krowi.
Na policzku Tylera odbija si umieszczony na szybie auta
napis: BEZ GWARANCJI, podwietlany przez latarnie uliczne
przy bulwarze.

My nigdy nie jadamy czerwonego misa mwi mi

w impali Tyler, i tumaczy, e tuszcz drobiowy si nie nadaje,
bo mydo nie stwardnieje w lask. Ta substancja mwi
Tyler przynosi nam fortun. Dziki kolagenowi opacilimy
ju czynsz.
Mwi mu, e powinien by wtajemniczy Marl. Teraz ona
myli, e ja to zrobiem.
Zmydlanie mwi Tyler to reakcja chemiczna
niezbdna do uzyskania dobrego myda. Nie wywoa jej
tuszcz drobiowy ani jakikolwiek inny tuszcz z nadmiern
zawartoci soli.
Zastanw si cignie T y l e r . M a m y do zrealizowania
due zamwienie. Wiesz, co zrobimy? Wylemy mamusi Marli
transport czekoladek, a do tego moe jeszcze par plackw
owocowych.

Ja nie wierz, e taki numer jeszcze przejdzie.

Pajki mwi Tyler skadaj jaja i larwy dr sobie tunele pod twoj skr. Ot, co moe ci si w yciu przytrafi.
Te sowa sprawiaj, e kurczak w ciepym kremowym so

Krtko mwic, Mara zajrzaa do lodwki. Fakt, nie zorien

sie zaczyna mi smakowa jak co odessanego z ud matki

towaa si od razu i zacza w niej grzeba. Prbuj odcign

Marli.

Marl od lodwki i woreczek, ktry trzyma, wypada jej z rk,

pka w zderzeniu z linoleum i oboje, z odkami podchodzcymi do garda, lizgamy si na gstej biaej masie. Chwytam

99

 Co robiaby w tej chwili Mariiyn Monroe, gdyby jeszcze ya? zadaje mi pytanie.
Mwi mu dobranoc.
Z sufitu zwisa w strzpach obicie, a Tyler odpowiada sam
sobie:
Drapaaby paznokciami wieko swojej trumny

12

Szef staje tu przy moim biurku, z tym swoim umieszkiem

na ustach wargi zacinite i rozcignite w wsk lini
kroczem niemal dotyka mojego okcia. Podnosz na niego wzrok
znad listu dotyczcego akcji bezpatnego usuwania wady fab
rycznej, listu, ktry wanie ukadam. Te listy zawsze zaczynaj
si tak samo:
Stosownie do wymogu Ustawy o Bezpieczestwie Uyt
kowania Pojazdw Silnikowych powiadamiamy niniejszym, e
wykrylimy wad fabryczn...".
W tym tygodniu podstawiam do wzoru dane i wychodzi mi,
e A razy B razy C rwna si wicej ni koszt bezpatnego
usunicia wady fabrycznej.
W tym tygodniu chodzi o may plastikowy zacisk mocujcy
gumowe piro do uchwytu wycieraczek przedniej szyby. Nie
ma o czym mwi. Wada dotyczy zaledwie dwustu pojazdw.
Koszty robocizny praktycznie adne.
W zeszym tygodniu byo bardziej typowo. W zeszym tygo
dniu chodzio o skrzan tapicerk, konserwowan znan tera
togenn substancj, syntetycznym nirretem, czy czym rwnie
nielegalnym, ale wci stosowanym w garbarniach Trzeciego
wiata. Dziaanie substancji byo tak silne, e mogo spowodo103

wa nieodwracalne uszkodzenie podu u kadej ciarnej ko

biety, ktra si z ni zetkna. W zeszym tygodniu nikt nie
zadzwoni do Departamentu Transportu. Nikt nie zada bez
patnego usunicia wady fabrycznej w swoim samochodzie.
Wynik uzyskany z pomnoenia kosztu nowej skrzanej tapicerki przez koszt robocizny i przez koszty administracyjne
przekracza nasze zyski wypracowane w pierwszym kwartale.
Gdyby nawet kto kiedy odkry nasz pomyk, to wypacenie
odszkodowa pogronym w aobie rodzinom kosztowaoby
nas o wiele mniej ni wymiana skrzanej tapicerki w szeciu
tysicach piciuset samochodach.
Ale w tym tygodniu wszczynamy akcj bezpatnego usuwania
wady fabrycznej. I w tym tygodniu powraca bezsenno. Bez
senno, i cay wiat postanawia przykucn i wyprni si na
mj grb.
Szef jest w szarym krawacie, a wic to pewnie wtorek.
Szef podchodzi do mojego biurka, z kartk papieru, i pyta,
czy co mi aby nie zgino. Informuje mnie, e kto zostawi t
kartk w kopiarce, i zaczyna czyta:
Pierwsza zasada fight clubu to nie mwi o fight clubie.
Wodzi po kartce oczami od brzegu do brzegu i chichocze.
Druga zasada fight clubu to nie mwi o fight clubie.
Sysz sowa Tylera, ktre padaj z ust mojego szefa, Pana
Szefa, mczyzny w rednim wieku, trzymajcego rodzinn
fotografi na biurku i marzcego o wczeniejszej emeryturze
oraz o spdzaniu zim na parkingu dla luksusowych przyczep
kempingowych na jakiej pustyni w Arizonie. Mj szef, facet
paradujcy w wykrochmalonych koszulach i w kady wtorek
po lunchu odwiedzajcy regularnie fryzjera, spoglda na mnie
i mwi:
Mam nadziej, e to nie twoje.
Jestem lep Furi Joego.
Tyler prosi mnie, ebym przepisa mu na maszynie zasady
104

fight clubu i odbi je w dziesiciu kopiach. Nie dziewiciu ani

nie w jedenastu. W dziesiciu, mwi Tyler. Ale ja cierpi na
bezsenno, nie spaem ju chyba trzy noce z rzdu. To pewnie
ten przepisany na maszynie orygina. Zrobiem dziesi kopii
i zapomniaem o oryginale. Kopiarka byska mi w oczy jak
flesz paparazzi. Bezsenno wszystko oddala, kopia kopii kopii.
Nie jeste w stanie dotkn czegokolwiek i nic nie jest w stanie
dotkn ciebie.
Szef czyta dalej:
Trzecia zasada fight clubu stanowi, e walczy si jeden
na jednego.
aden z nas nie mruga nawet okiem.
Jedna walka naraz.
Nie pi od trzech dni, chyba e ni teraz. Szef potrzsa mi
kartk przed nosem. Pyta, co to ma by? Czy to jaka zabawa,
ktr zajmuj si w godzinach pracy? Dostaj pienidze za
pene zaangaowanie, nie za marnowanie czasu na jakie idio
tyczne gry wojenne. I nie paci mi si za wykorzystywanie
kopiarek do prywatnych celw.
Co to ma by? Potrzsa mi kartk przed nosem. Pyta, co ja na
to, co on powinien zrobi z pracownikiem, ktry w godzinach
pracy buja sobie w obokach? Co ja bym zrobi na jego miejscu?
Co ja bym zrobi?
Dziura w policzku, granatowe opuchlizny pod oczami i wez
brana czerwona blizna po pocaunku Tylera na grzbiecie doni,
kopia kopii kopii.
Spekulacja.
Po co Tylerowi tych dziesi kopii zasad fight clubu?
Hinduska wita krowa.
Mwi szefowi, e na jego miejscu dobrze bym si zastano
wi, zanim powiedziabym komu o tej kartce.
Mwi mu, e moim zdaniem napisa to jaki niebezpieczny,
niezrwnowaony psychicznie morderca i e prawdopodobnie
105

temu skoczonemu schizofrenikowi moe w kadej chwili odbi

w godzinach pracy i zacznie si przekrada z pokoju do pokoju
z pautomatycznym karabinkiem Armalite AR-180.
Szef patrzy na mnie bez sowa.
Facet, cign, co wieczr siedzi pewnie w domu z maym
pilniczkiem i nacina krzyyki na czubku kadego pocisku. W ten
sposb, kiedy pewnego dnia zjawi si w pracy i wygarnie do
swojego upierdliwego, nieudolnego, lamazarnego, skamlcego,
lizusowatego, dupowatego szefa, pocisk, wchodzc w ciao,
pknie wzdu nacitych pilnikiem rowkw i rozpadnie si jak
zakwitajca kulka dum-dum, szatkujc pene cuchncej zawar
toci bebechy albo przetrcajc krgosup. Wyobracie sobie
czakr trzewi, otwierajc si w zwolnionej eksplozji przypo
minajcego kiebas jelita cienkiego.
Szef zabiera kartk sprzed mojego nosa.
Mwi mu, eby czyta dalej.
Mwi mu, e to naprawd brzmi fascynujco. To dzieo
jakiego chorego umysu.
I umiecham si. Krawdzie maej, przypominajcej odbyt
dziurki w moim policzku s granatowe niczym dzisa psa.
Skra obcigajca mi opuchlizny pod oczami byszczy jak
polakierowana.
Szef patrzy na mnie bez sowa.
Proponuj, e mu pomog.
Mwi, e czwarta zasada fight clubu stanowi, e toczona
jest tylko jedna walka naraz.
Szef spoglda na kartk z zasadami, a potem na mnie.
Mwi, e pita zasada stanowi, e walczy si bez koszul
i bez butw.
Szef spoglda na kartk z zasadami, a potem na mnie.
Mwi, e ten kompletny porbaniec uyby moe karabinu
Eagle Apache, bo apache ma magazynek na trzydzieci nabojw
i way tylko dziewi funtw. W magazynku armalite mieci
106

si tylko pi nabojw. Majc trzydzieci pociskw, nasz kom

pletnie porbany bohater mgby pj na cao i rozwali
wszystkich wiceprezesw, a i tak zostaoby mu jeszcze po kulce
na kadego dyrektora.
Mwi jak Tyler. A taki by ze mnie sympatyczny go.
Patrz na szefa. Szef ma niebieskie, chabrowoniebieskie oczy.
Pautomatyczny karabinek J and R 68 te ma trzydziestonabojowy magazynek, a way zaledwie siedem funtw.
Szef patrzy na mnie bez sowa.
Mwi, e to straszne. e to prawdopodobnie kto, kogo on
zna od lat. Prawdopodobnie facet wie o nim wszystko, gdzie
mieszka, gdzie pracuje jego ona i do ktrej szkoy chodz
dzieci.
To staje si mczce i nagle, nie wiedzie czemu, bardzo,
bardzo nudne.
Po co temu Tylerowi dziesi kopii zasad fight clubu?
Nie musz wspomina, e wiem o skrzanych tapicerkach,
ktre powoduj deformacj podu. Wiem o wybrakowanych
okadzinach szczk hamulca, ktre prezentuj si na tyle
dobrze, by zmyli nabywc, ale cieraj si po dwch tysi
cach mil.
Wiem o reostacie w instalacji klimatyzacyjnej, ktry na
grzewa si do takiej temperatury, e w zetkniciu z nim staj
w ogniu mapy przechowywane w schowku w desce rozdzielczej.
Wiem, ile osb spalio si ywcem na skutek cofnicia si
pomienia we wtryskiwaczu paliwa. Widziaem ludzi z nogami
obcitymi w kolanach przez urwane opatki wybuchajcej turbodoadowarki, przebijajce pyt podogow i wpadajce do
kabiny pasaerskiej. W czasie moich delegacji widywaem
spalone samochody i protokoy, w ktrych w rubryce PRZY
CZYNA AWARII wpisano nieznana".
Mwi, e nie, ta kartka nie naley do mnie. Bior kartk
w dwa palce i wyrywam mu j z rki. Krawd musiaa przeci
107

mu kciuk, bo podrywa do do ust i ssie zawzicie, wybauszajc

oczy. Zgniatam kartk w kulk i wrzucam j do kosza na mieci,
stojcego obok mojego biurka.
Mwi szefowi, eby moe nie znosi mi wszystkich strzpw
makulatury, jakie znajdzie.

W niedzielny wieczr id na spotkanie Wsplnoty Byych

Mczyzn i zastaj podziemn salk kocioa episkopalnego
pod wezwaniem witej Trjcy prawie pust. Jest tam tylko
Wielki Bob. Wchodz, powczc nogami, kady misie mam
obolay, ale serce wci mi wali, a w gowie galopada myli. To
bezsenno. Przez ca noc suchasz wasnych myli.
Przez ca noc mylisz: Czy ja pi? Czy spaem?
Opinane krtkimi rkawkami T-shirta bicepsy Wielkiego
Boba, te lnice sploty twardych mini, s obelg dla mego
opakanego stanu. Wielki Bob umiecha si, jest szczliwy, e
mnie widzi.
Myla, e nie yj.
Mwi, co to za ycie.
Wiesz mwi Wielki Bob mam dobre wieci.
Gdzie wszyscy?
To wanie te dobre wiecimwi Wielki Bob. - Grupa
si rozwizaa. Przychodz tu tylko po to, eby informowa
chopakw, gdyby ktry zajrza.
Opadam z zamknitymi oczami na jedn z sof z odzysku,
o obiciach w krat.

Powstaa nowa grupa mwi Wielki Bob ale pierwsza zasada tej grupy to nie mwi o niej.
O, cholera. Otwieram oczy.
Kurwa.
Ta nowa grupa nazywa si fight club mwi Wielki
Bob i spotyka si co pitek w zamknitym garau po drugiej
108

stronie miasta. W czwartkowe wieczory, w troch bliszym

garau, ma swoje spotkania inny fight club.
Nie znam adnego z tych miejsc.
Pierwsza zasada fight clubu mwi Wielki Bob to
nie mwi o fight clubie.
W rodowe, czwartkowe i pitkowe wieczory Tyler pracuje
jako kinooperator, W zeszym tygodniu widziaem jego pasek
od wypaty.
Druga zasada fight clubu mwi Wielki Bob to nie
mwi o fight clubie.
W sobotnie wieczory Tyler chodzi na spotkania fight clubu
ze mn.
Walczy si tylko jeden na jednego.
W niedzielne poranki wracamy do domu poobijani i przesy
piamy cae popoudnia.
Staczana jest tylko jedna walka naraz mwi Wielki
Bob.
W niedzielne i poniedziakowe wieczory Tyler pracuje jako
kelner.
Walczy si bez koszul i bez butw.
We wtorkowe wieczory Tyler siedzi w domu, produkuje
mydo, zawija je w bibuk i rozsya do klientw. Firma Myd
larska z Paper Street.
Walki mwi Wielki Bob trwaj do skutku. To
zasady opracowane przez gocia, ktry wymyli fight club.
Znasz go? pyta Wielki Bob.
Bo ja go jeszcze na oczy nie widziaem mwi Wielki
Bob ale gociu nazywa si Tyler Durden.
Firma Mydlarska z Paper Street.
Czy go znam?
Mwi, e nie wiem.
Moe.

13

Wchodz do holu Regent Hotel. Marla czeka tam ju na mnie

w samym szlafroku. Marla zadzwonia do mnie do pracy i spy
taa, czy mgbym sobie odpuci siowni, bibliotek, pralni,
czy co tam miaem w planach po pracy, i wpa do niej.
Marla zadzwonia wanie do mnie, bo mnie nienawidzi.
Nie wspomina sowem o swoim kolagenowym funduszu
powierniczym.
Pyta tylko, czy nie wywiadczybym jej przysugi. Przez cale
dzisiejsze popoudnie Marla leaa w ku. Marla ywi si
posikami, ktre firma Jedzenie Na Zamwienie dostarcza jej
nieyjcym ju ssiadom; Marla odbiera te posiki, mwic, e
ssiedzi pi. Tak czy owak, tego popoudnia Marla leaa sobie
w ku i czekaa na dostawc z firmy Jedzenie Na Zamwienie;
mia si zjawi midzy poudniem a drug. Marla od paru lat nie
ma ubezpieczenia zdrowotnego, a wic przestaa sprawdza, ale
dzisiejszego ranka sprawdza i wyczuwa zgrubienie, a wzy
chonne pod pach w pobliu tego zgrubienia s twarde i zara
zem wraliwe na dotyk. Nie moe tego powiedzie nikomu,
kogo kocha, bo nie chce tych osb straszy, a nie sta jej na
lekarza, zwaszcza gdyby si okazao, e to nic takiego, musi
jednak z kim porozmawia i kto musi rzuci na to okiem.
110

Brzowe oczy Marli maj kolor oczu zwierzcia, ktre pod

grzano w piecu i wrzucono do zimnej wody. O takich oczach
mwi wulkanizowane, galwanizowane albo hartowane.
Marla mwi, e wybaczy mi ten kolagenowy numer, jeli
pomog jej sprawdzi.
Domylam si, e nie zadzwonia do Tylera, bo nie chciaa
go straszy. Ja figuruj w jej kalendarzyku jako osoba neutralna,
dunik.
Wchodzimy na gr do jej pokoju i Marla opowiada mi, jak
to w naturze nie widuje si starych zwierzt, bo umieraj, kiedy
tylko zaczynaj si starze. Jeli zapadaj na jak chorob albo
trac sprawno, zabija je jakie silniejsze zwierz. Staro nie
jest zwierztom pisana.
Marla kadzie si na ku, rozwizuje pasek szlafroka i mwi,
e nasza kultura uczynia ze mierci co zego. A stare zwierzta
to nienaturalne wyjtki.
Dziwolgi.
Opowiadam zlanej zimnym potem Marli, jak raz, w college'u,
wyskoczya mi kurzajka. Wyskoczya mi na penisie, ale ja
mwi na kutasie. Poszedem do kliniki uniwersyteckiej, eby
mi j usunli. T kurzajk. Pniej powiedziaem ojcu. Po roku.
Tato parskn miechem i stwierdzi, e gupio zrobiem, bo
takie kurzajki to naturalne cipkoechtaczki. Kobiety je uwielbiaj
i Bg zrobi mi prezent.
Klcz przy ku Marli i wci zimnymi z dworu palcami
obmacuj kawaek po kawaku chodn skr Marli, przyszczypujc j co cal, a Marla mwi, e od tych kurzajek bdcych
jakoby darowanymi przez Boga cipkoechtaczkami kobiety
dostaj raka szyjki macicy.
I siedziaem tak na pachcie papieru w gabinecie lekarskim
kliniki uniwersyteckiej, student medycyny spryskiwa mi kutasa
ciekym azotem z pojemniczka, a omioro studentw medycyny
stao i patrzyo. Tak koczysz, jeli nie masz ubezpieczenia
111

zdrowotnego. Z tym e oni Me nazywaj go kutasem, nazywaj

go penisem, ale, abstrahujc od nazwy, spryskiwanie go ciekym
azotem boli tak samo, jak polewanie rcym ugiem.
Marla pka ze miechu, momentalnie jednak powanieje,
kiedy moje palce si zatrzymuj. Tak jakby co wymacay.
Marla wstrzymuje oddech, odek wibruje jej jak bben,
a serce jest niczym pi walca od spodu w napit skr tego
bbna. Ale to faszywy alarm, przestaem maca, bo mwi,
a przestaem mwi, bo dotaro do mnie, e noga adnego z nas
nie postaa jeszcze w sypialni Marli. Siedziaem wic przed laty
w gabinecie lekarskim kliniki uniwersyteckiej na rozmokym
papierze, z kutasem na wierzchu, przypalany ciekym azotem,
i w pewnej chwili jeden ze studentw medycyny spojrza na
moje bose stopy i w dwch susach wypad z gabinetu. Wrci
z trzema prawdziwymi lekarzami, i ci prawdziwi lekarze odepchnli okciami studenta z pojemnikie

Jeden z tych prawdziwych lekarzy chwyci mnie za bos

stop, unis j i podstawi pod nos pozostaej dwjce prawdziwych lekarzy. Wszyscy trzej zaczli j
i fotografowa polaroidem. Zupenie jakby reszta mojej osoby,
rozebrana do poowy, z na wp zamroonym darem Boga, nie
istniaa. Bya tylko stopa. Studenci medycyny zbili si wok
mnie, eby popatrze.
Od jak dawna spyta lekarz ma pan t czerwon
wybroczyn na stopie?
Lekarz mia na myli moje znami. Na prawej stopie mam od
urodzenia znami, o ktrym mj ojciec mwi artem, e wyglda
jak ciemnoczerwona Australia z ma Now Zelandi tu obok.
Tak te im powiedziaem i wyranie gupio im si zrobio.
Kutas mi odmarza. Z gabinetu zmyli si wszyscy prcz studenta
z pojemnikiem. Odnosiem wraenie, e on te by najchtniej
da nog. By taki rozczarowany, e biorc mojego kutasa w dwa
palce i cignc go ku sobie, odwraca wzrok- Z pojemnika na to,
112

co pozostao z mojej kurzajki, trysna wska struka. Ach, co

za uczucie. Nawet gdyby zamkn oczy i wyobrazi sobie, e
twj kutas jest sto mil od ciebie, i tak by bolao.
Marla spoglda z gry na moj do i na blizn po pocaunku
Tylera.
Powiedziaem do studenta medycyny, e najwyraniej rzadko
widuj tutaj znamiona.
Nie o to chodzi. Student powiedzia mi, e wszyscy wzili to
znami za nowotwr. Ostatnio pojawi si nowy rodzaj nowo
tworu, atakujcy modych mczyzn. Budzisz si z czerwon
plamk na stopie albo na kostce. Ta plamka, zamiast znikn,
rozlewa si na cae ciao i umierasz.
Student powiedzia mi, e lekarze i reszta tak si podniecili,
bo myleli, e maj do czynienia z tym nowym rodzajem
nowotworu. Niewielu jeszcze na to choruje, ale przypadkw
jest coraz wicej.
Byo to wiele, wiele lat temu.
Mwi Marli, e z nowotworami tak ju jest. Zawsze bd
si zdarzay bdne diagnozy i moe lepiej nie zapomina
o reszcie organizmu, kiedy wydaje nam si, e co jest nie tak
z jednym maym fragmencikiem naszego ciaa.
Wydaje si prycha Marla.
Student z azotem skoczy i powiedzia mi, e za par dni
kurzajka odpadnie. Na rozmokym papierze, obok mojego
goego tyka, leao zdjcie mojej bosej stopy, ktrego nikt nie
chcia. Spytaem, czy mog je sobie wzi.
Do dzisiaj mam to zdjcie w swoim pokoju. Tkwi w rogu
lustra, zatknite za ram. Czeszc si co rano przed wyjciem
do pracy, wspominam, jak to kiedy przez dziesi minut miaem
raka, nawet co gorszego ni raka.
Mwi Marli, e w to wito Dzikczynienia po raz pierwszy
nie wybralimy si z dziadkiem na ywy, chocia ld by gruby
na sze cali. Babcia chodzia zawsze z tymi maymi, okrgymi
113

plastrami na czole i na ramionach, naklejonymi w miejscach,

gdzie pieprzyki, ktre miaa od urodzenia, traciy swj normalny
wygld. Gdy si powikszay i strzpiy na krawdziach lub
zmieniay kolor z brzowego na granatowy albo czarny.
Kiedy babka wychodzia ostatnio ze szpitala, dziadek dwiga
jej walizk, a ta bya taka cika, e dziadek skary si, e go
znosi na jedn stron. Moja francusko-kanadyjska babka bya
tak wstydliwa, e nigdy nie pokazaa si publicznie w kostiumie
kpielowym, a zamykajc si w azience, zawsze puszczaa
wod, eby zaguszy wszelkie odgosy, jakie moga tam wyda.
I wychodzc ze szpitala Naszej Pani z Lourd po amputacji
jednej piersi, mwi do dziadka: I kto tu mwi, e go znosi?".
Dla mojego dziadka jest to kwintesencja wszystkiego, mojej
babki, raka, ich maestwa, caego ycia. mieje si, ilekro
mi o tym opowiada.
Marla si nie mieje. Chc j rozmieszy, rozrusza. Sprawi,
eby pucia w niepami ten kolagen. Chc powiedzie Marli,
e nie mam czego szuka. Jeli nawet wymacaa sobie co rano,
to bya to pomyka. Znami.
Marla ma na grzbiecie doni blizn po pocaunku Tylera.
Chc rozmieszy Marl, nie mwi jej wic, jak ostatni raz
obejmowaem Chloe, Chloe bez wosw, przypominajc szkie
let umaczany w tym wosku, z jedwabn chustk na ysej
gowie. Tuliem wtedy Chloe po raz ostatni. Potem odesza na
zawsze. Powiedziaem jej, e wyglda jak pirat, a ona si
rozemiaa. Co do mnie, to na play siadam zawsze z nog
podwinit pod siebie. Z powodu tej Australii i Nowej Zelandii.
Albo trzymam j zagrzeban w piasku. Boj si, e ludzie
zobacz moj stop i zaczn dla nich umiera. Nowotwr,
ktrego nie mam, jest teraz wszdzie. Nie mwi tego Marli.
Jest mnstwo rzeczy, ktrych nie chcemy wiedzie o ludziach
nam bliskich, kochanych.
eby j rozrusza, rozmieszy, opowiadam Marli o kobiecie,
114

6 a napisaa kiedy do Kochanej Abby. Kobieta ta wysza za

m za przystojnego i dobrze prosperujcego przedsibiorc
porzebowego, i ten w noc polubn kaza jej si moczy
w wannie z lodowat wod dopty, dopki jej skra nie staa si
w dotyku zimna jak ld, a potem kaza jej lee na ku
w zupenym bezruchu i odby stosunek z jej zimnym, bezwadnym ciaem.
Najzabawniejsze jest to, e dla tej kobiety by to pierwszy
raz. I spkowaa potem z mem w ten sam sposb przez
kolejne dziesi lat maestwa, a teraz pisze do Kochanej
Abby i pyta, czy to czasem, zdaniem Abby, o czym nie
wiadczy.

14

Grupy wsparcia lubiem dlatego, e ludzie, kiedy myl, e

umierasz, powicaj ci ca swoj uwag.
Kiedy myl, e by moe widz ci po raz ostatni, widz ci
naprawd. Wszystko inne, debet na koncie, przeboje radiowe
zaniedbane wosy, schodzi na dalszy plan.
cigasz na siebie ca ich uwag.
Ludzie ci suchaj zamiast, jak to zazwyczaj bywa, czeka
na swoj kolej do zabrania gosu.
A kiedy si ju odzywaj, to nie po to, by opowiada ci
godne kawaki. Kiedy na grupach wsparcia z kim rozmawiae,
to co we dwjk budowalicie, a potem bylicie obaj, czy
oboje, inni ni na pocztku rozmowy.
Marla zacza chodzi na spotkania grup wsparcia po wy
kryciu u siebie pierwszego guza.
Nazajutrz po wykryciu drugiego Marla wkicaa do kuchni na
dwch nogach wcinitych w jedn nogawk rajstop i powie
dziaa:
Patrz, jestem syren.
To nie to samo powiedziaa Marla co usi tyem
do przodu na muszli klozetowej i udawa, e to motocykl. To
autentyczny wypadek.
116

Marla wykrya u siebie pierwszego guza na krtko przed

tym, jak poznalimy si na spotkaniu Wsplnoty Byych M
czyzn, a teraz pojawi si drugi guz.
Trzeba wam wiedzie, e Marla wci yje. Marla powie
dziaa mi, e jej filozofia ycia to wiadomo, i w kadej
chwili moe umrze. Tragedi jej ycia jest to, e ona nie moe.
Po wykryciu drugiego guza Marla posza do kliniki, gdzie
pod trzema cianami poczekalni na plastikowych krzesekach
siedziay przygarbione, przygnbione matki z maymi dziemi
na kolanach albo w postawionych na posadzce nosidekach.
Dzieci byy osowiae i miay podkrone oczy, wyglday jak
pomaracze albo banany, ktre psuj si i kurcz, a matki
wydrapyway sobie z wosw tumany upieu. Zby w kadej
wychudzonej twarzy wydaway si nienaturalnie wielkie, nie
byo wtpliwoci, e to tylko kawaki koci wystajce z dzise
po to, by rozdrabnia pokarm.
Oto gdzie ldujesz, jeli nie masz ubezpieczenia zdrowotnego.
Mnstwo beztroskich facetw, niewiele si zastanawiajc,
porobio sobie dzieci, a teraz te dzieci s chore, ich matki
umieraj, a ojcowie ju nie yj, i siedzc w mdlcym szpitalnym
smrodzie szczyn i octu, suchajc, jak pielgniarka wypytuje
kad z matek, od jak dawna jest chora, ile stracia na wadze
i czy dziecko ma yjcego ojca albo opiekuna, Marla powie
dziaa sobie: nie.
Jeli ma umrze, to nie chce o tym wiedzie.
Marla wysza ze szpitala, skrcia za rg, w Miejskiej Pralni
ukrada z suszarki wszystkie dinsy i sprzedaa je handlarzowi
za pitnacie dolcw od pary. Potem kupia sobie naprawd
dobre rajstopy, takie, w ktrych nie lec oczka.
Nawet te dobre, w ktrych nie lec oczka mwi Mar
la mechac si.
Nic nie jest wieczne. Wszystko si rozpada.
Marla zacza chodzi na spotkania grup wsparcia, bo raniej
117

jej byo w towarzystwie innych ludzkich srajtam. Kademu

co dolega. I na jaki czas lej jej si robio na duszy.
Marla podja prac recepcjonistki w zakadzie pogrzebo
wym. Siedziaa w foyer za biurkiem w swoich zmechaconych
rajstopach, z zebranymi w koski ogon ciemnymi wosami
i z guzem na skazanej na zagad piersi, i zaatwiaa klientw,
ktrzy postanowili zawczasu zadba o swj pochwek. Z salonu
z akcesoriami pogrzebowymi wychodzi czasami wielki tusty
mczyzna, ale najczciej tusta kobieta z urn krematoryjn
wielkoci podstawki pod jajko.
Prosz pani, niech pani sobie nie pochlebia mwi
Marla. Do takiego malestwa nie upchnlibymy nawet
popiou z pani spalonej gowy. Prosz tam wrci i wybra urn
wielkoci kuli do krgli.
Serce Marli wygldao jak moja twarz. Gwno i mieci
tego wiata. Postkonsumpcyjna ludzka srajtama, ktrej po
wtrnym przetworzeniem nikt nie bdzie ju sobie zawraca
gowy.
Marla powiedziaa mi, e midzy swoim pierwszym udziaem
w spotkaniu grupy wsparcia a wizyt w klinice poznaa mnstwo
osb, ktre ju nie yj. Ci nieboszczycy wydzwaniali do niej
wieczorami z tamtej strony. Dajmy na to siedzi w barze, barman
wywouje jej nazwisko, ona podchodzi do telefonu, a w suchaw
ce martwa cisza.
W takich chwilach mylaa, e to ju samo dno.
W wieku dwudziestu czterech lat mwi Marla nie
masz pojcia, jak nisko naprawd moesz upa, ale ja szybko
si uczyam.
Napeniajc po raz pierwszy urn krematoryjn, Marla nie
naoya na twarz maski i kiedy potem wysmarkaa nos, chus
teczka bya caa czarna od prochw pana Jakiegotam.
Jeli w domu przy Paper Street odebrao si telefon po
pierwszym sygnale i w suchawce panowaa martwa cisza,
118

wiadomo byo, e to do Marli. Takie guche telefony zdarzay

si czciej, ni mylicie.
Do domu przy Paper Street zacz wydzwania policyjny
detektyw w sprawie wybuchu w moim mieszkaniu. Podczas
pewnej takiej rozmowy trzymaem suchawk przy jednym
uchu, a Tyler sta tu za mn i szepta mi do drugiego. Detektyw
spyta, czy znam kogo, kto potrafi spreparowa domowym
sposobem dynamit.
Katastrofa to naturalny etap mojej ewolucji wyszepta
Tyler zmierzajcej ku tragedii i rozkadowi.
Powiedziaem detektywowi, e to lodwka spowodowaa
wybuch w moim mieszkaniu.
Przeamuj swoje przywizanie do siy fizycznej i dzy
posiadania wyszepta Tyler bo tylko niszczc samego
siebie, jestem w stanie odkrywa coraz wiksz potg wasnego
ducha.
Detektyw powiedzia, e to by dynamit. Znaleziono zanie
czyszczenia, pozostaoci szczawianu amonowego i nadchlo
ranu potasowego wskazujce, e moga to by bomba domo
wej roboty, a bolec zatrzasku w drzwiach frontowych by
skruszony.
Powiedziaem, e byem tej nocy w Waszyngtonie.
Detektyw wyjani mi przez telefon, e kto przez dziurk do
klucza napsika freonem w aerozolu do wntrza zatrzasku,
a potem postuka w zatrzask zimnym dutem i cylinder si
rozkruszy. W taki sposb przestpcy kradn rowery.
Wyzwoliciel, ktry niszczy moj wasno mwi
Tyler walczy o zbawienie mej duszy. Nauczyciel, ktry
usuwa z mojej drogi wszelk wasno, uwolni mnie.
Detektyw powiedzia, e ten, kto podoy dynamit wasnej
roboty, mg rwnie dobrze odkrci gaz i zdmuchn pomyk
w piecyku na wiele dni przed eksplozj. Gaz podziaa jako
wyzwalacz. Trzeba byo wielu dni, eby grubiejca warstwa
119

zbierajcego si pod sufitem gazu dotara do sprarki u spodu lodwki, i iskrzcy silnik zainicjowa
- Powiedz mu - wyszepta Tyler - e tak, ty to zrobie. Ty to wszystko wysadzie w diaby. On to w
Mwi detektywowi, e nie, wyjedajc z miasta nie zostawiem odkrconego gazu. Kocham ycie.
Detektyw powiedzia, ebym nie opuszcza miasta.

15

Pan Jego Wysoko, pan prezes oddziau lokalnego oddziau

krajowego zjednoczonego zwizku zawodowego kinooperato
rw i niezalenych wacicieli kin siedzia oniemiay.
Wok i wewntrz wszystkiego, co ten czowiek uznawa za
raz na zawsze przesdzone, narastao co strasznego.
Nic nie jest wieczne.
Wszystko si rozpada.
Wiem to, bo Tyler to wie.
Tyler od trzech lat czy i dzieli tamy filmowe dla sieci
kin. Film transportowany jest w szeciu albo siedmiu maych
szpulach zapakowanych do metalowej walizeczki. Zadaniem
Tylera byo czenie tych maych szpul w jedn du o rednicy
piciu stp, pasujc do nowoczesnych samowcigajcych
i przewijajcych projektorw. Przez te trzy lata, majc pod sob
siedem kin po co najmniej trzy ekrany na kino, co tydzie nowa
premiera, Tyler spreparowa setki kopii.
Niestety liczba samowcigajcych i przewijajcych projek
torw wzrastaa i zwizek nie potrzebowa ju Tylera. Pan
prezes oddziau musia wezwa Tylera na delikatn rozmow.
Praca bya nudna i kiepsko patna, tak wic prezes zjed
noczonego zwizku zawodowego zjednoczonych kinooperato121

rw oraz niezalenych i zjednoczonych wacicieli kin powie

dzia, e oddzia wywiadcza Tylerowi Durdenowi specjaln
przysug, robic go dyplomatycznie w jajo.
Niech nie traktuje tego jako wywalenie na bruk. Niech traktuje
to jako redukcj etatw.
Doceniamy paski wkad w nasz sukces mwi ten
dupek, pan prezes oddziau.
Tyler odpowiada, e nie ma sprawy, i umiecha si. Dopki
zwizek bdzie przysya mu czek z wypat, on bdzie trzyma
buzi na kdk.
Prosz to traktowa jako wczeniejsze odesanie na eme
rytur ze stosownymi wiadczeniami powiedzia Tyler.
Tyler spreparowa setki kopii.
Filmy wracay do dystrybutora. Filmy wracay z powrotem
na ekrany. Komedie. Dramaty. Musicale. Romanse. Filmy akcji.
Wzbogacone o pojedyncz klatk z pornografi, wstawian
przez Tylera.
Sodomia. Oral. Sadomasochizm.
Tyler nie mia nic do stracenia.
Tyler by dla wiata pionkiem, kady jest mieciem.

Mniej wicej to samo Tyler kaza mi powiedzie kierow

nikowi Pressman Hotel.
Tyler mwi, e w swojej drugiej pracy, w Pressman Hotel,
jest nikim. Nikogo tam nie obchodzio, czy yje, czy umar, i on
odwzajemnia ten brak zainteresowania. To wanie Tyler kaza
mi powiedzie w gabinecie kierownika hotelu, pod ktrego
drzwiami siedzieli ochroniarze.
Po wszystkim siedzielimy z Tylerem do pnej nocy i opo
wiadalimy sobie nawzajem, jak nas potraktowano.
Tyler kaza mi pj na rozmow z kierownikiem Pressman
Hotel zaraz po tym, jak on wyjdzie ze zwizku kinooperatorw.
122

Tyler i ja coraz bardziej przypominalimy identyczne bliniaki. Obaj mielimy popodbijane oczy
pami i zapomniaa, gdzie ma wrci po zainkasowaniu ude
rzenia.

Moje sice pochodziy z fight clubu, Tylerowi gb obtuk

prezes zwizku zawodowego kinooperatorw. Kiedy Tyler
wyczoga si z siedziby zwizku zawodowego, ja pomaszerowaem na spotkanie z kierownikiem P
Usiadem w gabinecie kierownika Pressman Hotel.
Jestem Sodk Zemst Joego.
Kierownik zapowiedzia mi na wstpie, e mam trzy minuty.
Wystarczyo mi trzydzieci sekund, by opowiedzie mu, jak
sikaem do zupy, jak pierdziaem na kremwki, jak kichaem na
duszon cykori, oraz poinformowa, e teraz chc, eby hotel
przysya mi co tydzie czek wystawiony na rwnowarto
moich rednich tygodniowych zarobkw plus napiwki. W za
mian nie podejm adnej innej pracy i nie udam si do gazet ani
do ludzi z wydziau zdrowia z penym skruchy i zawym
wyznaniem.
Te nagwki:
Sfrustrowany kelner przyznaje si do zanieczyszczania
posikw".
Powiedziaem, e owszem, wiem, e mogliby mnie wsadzi
do wizienia. Mogliby mnie te powiesi i wyrwa mi jaja
i wczy mnie po ulicach i obdziera ze skry i polewa rcym
ugiem, ale Pressman Hotel zyska sobie na zawsze wtpliw
saw hotelu, w ktrym najbogatsi tego wiata jedli szczyny.
Z moich ust pyn sowa Tylera.
A byem kiedy takim sympatycznym facetem.

Tyler rozemia si w siedzibie zwizku zawodowego kino)peratorw, kiedy prezes zwizku zdzieli go pici w twarz.
123

Ten jeden cios zdmuchn Tylera z krzesa i Tyler mia si5

siedzc na pododze pod cian.
No dalej mia si Tyler. Nie moesz mnie zabi,
dumy pierdoo. Stuc na kwane jabko owszem, ale nie zabi.
Za duo masz do stracenia.
Ja nie mam nic.
Ty masz wszystko.
No dalej, wal w brzuch. Wyrnij mnie jeszcze raz w twarz.
Wybij mi zby, ale zadbaj, eby te czeki przychodziy. Poam
mi ebra, ale jedna tygodniwka do tyu, i ujawniam spraw,
a wtedy tobie i twojemu zakichanemu zwizkowi wytoczy
spraw kady waciciel kina i kady dystrybutor filmw, i kada
mamusia, ktrej pociecha moga widzie na Bambim" czonka
w stanie wzwodu.
Wiem, jestem mieciem powiedzia Tyler. Jestem
mieciem i gwnem, i wirem dla ciebie i caego tego pieprzo
nego wiata powiedzia Tyler prezesowi zwizku zawodo
wego. Nie obchodzi ci, gdzie mieszkam ani jak si czuj,
ani co jem, ani czym karmi swoje dzieciaki, ani czym pac
lekarzowi, kiedy zachoruj, i owszem, jestem gupi i znudzony,
i saby, ale wci za mnie odpowiadasz.

Siedziaem w gabinecie kierownika Pressman Hotel ze swoi

mi fight clubowymi wargami, popkanymi na jakie dziesi

mu potrzebne, zwaliwszy Tylera ciosem pici na podog

i stwierdziwszy, e Tyler nie ma zamiaru si broni, kopn
Tylera z pobrotu w ebra, a Tyler si mia. Kiedy Tyler
zwin si w kbek, Jego Wysoko wymierzy mu kopniaka
w nerki, ale Tyler wci si mia.
Jeszcze raz powiedzia Tyler. Zobaczysz. Od razu
poczujesz si o wiele lepiej. Poczujesz si wspaniale.

Siedzc w gabinecie kierownika Pressman Hotel, zapytaem

kierownika hotelu, czy mog skorzysta z jego telefonu, i wy
braem numer dziau cznoci z czytelnikami pewnej gazety.
Czujc na sobie wzrok kierownika, powiedziaem:
Halo, w ramach protestu politycznego dopuciem si strasz
nej zbrodni przeciwko ludzkoci. Mj protest dotyczy wykorzys
tywania pracownikw sektora usug.
Gdybym poszed do wizienia, to nie jako pierwszy lepszy
niezrwnowaony czubek, sikajcy do zupy. Sprawa nabraaby
wymiaru heroicznego.
Kelner Robin Hood idol goodupcw.
I rzecz nie ograniczyaby si do jednego tylko hotelu i jednego
kelnera.
Kierownik Pressman Hotel wyj mi delikatnie suchawk
z rki. Powiedzia, e nie chce, ebym tu dalej pracowa, mj
obecny wygld na to nie pozwala.

patrzya na kierownika Pressman Hotel. Wszystko to byo dosy

Stoj przed biurkiem kierownika i robi zdziwion min.

A co powiesz na to?

przekonujce.

I bez drgnicia powieki, patrzc wci kierownikowi w oczy,

fragmentw. Przypominajca odbyt dziura w moim policzku

W zasadzie mwiem to samo, co Tyler,

wal si z rozmachem pici w nos pocity ledwie zabli

nionymi szramami. Tryska wiea krew.
Nie wiedzie czemu, przypomina mi si noc, kiedy po raz

Pan prezes zwizku zawodowego, mczyzna postawny,

o cielsku wielkim jak cadillac, wikszym i silniejszym, ni byo
124

pierwszy bilimy si z Tylerem. Chc, eby mnie z caych si

uderzy.
125

Uderzenie nie jest takie znowu silne. Wal si w nos po raz

wtry. Wyglda niele, ta krew i w ogle, ale dla jeszcze
lepszego efektu zataczam si na cian i strcam z hukiem
wiszcy na niej obraz.
Potuczone szko, rama, obraz przedstawiajcy kwiaty, krew,
wszystko to leci z brzkiem i omotem na podog, a ja pajacuj
dalej. Mam do tego smykak. Krew plami dywan, a ja drama
tycznym gestem wycigam rk i zostawiajc krwawy odcisk
doni na krawdzi biurka kierownika hotelu, bagam go, eby
mi pomg, ale zaraz zaczynam chichota.
Prosz mi pomc, bagam.
Prosz mnie ju nie bi.
Osuwam si na podog i czogam, rozmazujc swoj krew
po dywanie. Pierwsze sowo, jakie cinie mi si na usta, to
bagam". Nie otwieram wic ust. Potwr peznie po piknych
bukietach i girlandach orientalnego dywanu. Gorca krew leje
mi si z nosa, wypenia usta, spywa do garda. Potwr czoga
si po dywanie, a kaczki i kurz lgn do jego zakrwawionych
pazurw. Podpeza do kierownika Pressman Hotel, obejmuje
oburcz jego nog w nogawce w jodek i jczy:
Bagam.
Jczy.
Bagam, i z tym bagam" z jego ust wydobywa si krwawy
bbel.
Jczy.
A bbel pka i leje si krew.
I wanie dziki temu Tyler mg potem organizowa spot
kania fight clubu w kady wieczr tygodnia. Po tych wydarze
niach powstao siedem fight clubw, pniej ta liczba urosa do
pitnastu, a jeszcze pniej do dwudziestu trzech, i Tyler nie
zamierza na tym poprzesta. Pienidze wci napyway.
Bagam kierownika Pressman Hotel, eby da mi pienidze.
I znowu chichocz.
126

Bagam.
I bagam, prosz mnie ju nie bi.
Pan ma tyle, a ja nie mam nic. I zaczynam si pi za
j a w i o n y m i domi po jodekowych nogawkach kierownika
Pressman Hotel, a ten odchyla si z odraz, opiera domi
o parapet okna, szczerzy w grymasie obrzydzenia zby
Potwr obejmuje ju kierownika krwawymi apami w pasie
podciga si, przywiera do wykrochmalonej biaej koszuli'
Chwytam kierownika zakrwawionymi domi za nadgarstki
Bagam. Umiecham si na tyle szeroko, na ile pozwalaj mi
pokiereszowane usta.
Wywizuje si szamotanina, kierownik krzyczy i prbuje
wyrwa rce z mojego ucisku, uciec od mojej krwi i mojego
rozbitego nosa, brud lgnie do krwi, ktr obaj jestemy wyma
zani, i wanie ten najlepszy moment wybieraj sobie na wkro
czenie do akcji ochroniarze.

16

W dzisiejszej gazecie pisz, e kto wama si do pomiesz

cze biurowych midzy dziesitym i pitnastym pitrem Hein
Tower, wyszed przez okno na zewntrz, wymalowa umiech
nit, wysok na pi piter gb na poudniowej fasadzie
budynku, a potem podoy ogie w oknach znajdujcych si
porodku jednego i drugiego ogromnego oka, przez co te oczy
pony o wicie nad miastem jak ywe.
Na zdjciu z pierwszej strony gazety gba przypomina roz
gniewan dyni, japoskiego demona, smoka skpstwa, uno
szcego si na niebie, a dym jest jak brwi czarownicy albo rogi
diaba. Ludzie stali z zadartymi gowami i krzyczeli.
Co to ma oznacza?
I kto to zrobi? I chocia poary w kocu wygasy, to twarz
pozostaa i wygldaa jeszcze straszniej. Puste oczy zdaway si
obserwowa kadego przechodzcego ulic, ale jednoczenie
byy martwe.
O podobnych wypadkach gazety donosz coraz czciej.
Czytacie to naturalnie, i teraz chcielibycie si pewnie do
wiedzie, czy to akcje przeprowadzane w ramach Projektu
Feniks.
W gazetach pisz, e policja nie wpada jeszcze na aden
128

trop. Modzieowe gangi, kosmici, ktokolwiek to zrobi, zgin

by mierci tragiczn, spadajc razem z puszk czarnej farby
w aerozolu z gzymsu albo urywajc si z liny przerzuconej
przez parapet.
Czy to sprawka Komitetu Figli, czy moe raczej Komitetu
Podpale? Gigantyczna gba stanowia najprawdopodobniej
prac domow, zadan ktremu z nich w zeszym tygodniu.
W tym tygodniu na spotkaniu Komitetu Prowokacji Tyler
mwi, e przeszkoli kadego w zakresie strzelania z pis
toletu. Pistolet to po prostu urzdzenie, ktrego przeznacze
niem jest koncentrowanie caej siy wybuchu w jednym kie
runku.
Na poprzednie spotkanie Komitetu Prowokacji Tyler przy
nis pistolet i te stronice z ksiki telefonicznej. Doszo
do niego w piwnicy, w ktrej w sobotnie wieczory odbywaj
si spotkania fight clubu. Kady komitet spotyka si w inny
wieczr:
Podpalenia spotykaj si w poniedziaki.
Prowokacje we wtorki.
Figle spotykaj si we rody.
A Dezinformacja we czwartki.
Zorganizowany Chaos. Biurokracja Anarchii. Rozumiecie.
Grupy wsparcia. Co w tym stylu.
Tak wic, we wtorkowy wieczr, propozycje akcji na nad
chodzcy tydzie przedstawia Komitet Prowokacji. Tyler prze
czyta te propozycje i zada komitetowi prac domow.
Do spotkania w nastpnym tygodniu kady czonek Komitetu
Prowokacji musi stoczy bjk, w ktrej nie wyjdzie na bohate
ra. Walki w fight clubie si nie licz. To trudniejsze, niby si
mogo wydawa. Czowiek z ulicy zrobi wszystko, byle tylko
unikn walki.
Pomys polega na tym, eby wytypowa jakiego przypad
kowego Joego z ulicy, gocia, po ktrym wida, e nigdy z nikim
129

si nie bi, i zwerbowa go. Niech po raz pierwszy w yciu

zakosztuje euforii zwycistwa. Sprowokowa go, doprowadzi
do szewskiej pasji. Da mu si stuc na kwane jabko.
Jako to przebolejecie. Wygrywajc, dajecie plam.
Nasze zadanie, chopaki powiedzia Tyler komite
towi to uwiadomi tym facetom, jaka sia wci w nich
drzemie.
To wstpna mowa zagrzewajca. Wygosiwszy j, zaczyna
kolejno rozprostowywa zoone kartki papieru ze stojcego
przed nim tekturowego pudeka. Na takich kartkach kady
komitet zgasza swoje propozycje akcji na nadchodzcy tydzie.
Wpisuje si akcj do dziennika komitetu. Wydziera t kartk,
skada j i wrzuca do pudeka. Tyler czyta propozycje i odrzuca
wszystkie niewydarzone pomysy.
Na miejsce kadego odrzuconego pomysu Tyler wkada do
pudeka zoon pust kartk.
Nastpnie kady czonek komitetu losuje z pudeka jedn
kartk. Tyler wyjani mi zasady tej procedury. Jeli kto
wyciga pust kartk, to w danym tygodniu ma do odrobienia
tylko swoj prac domow.
Jeli wycigasz kartk z propozycj, to musisz i w najbli
szy weekend na festiwal importowanego piwa i wda si
w awantur z jakim gociem w chemicznej toalecie. Dostajesz
dodatkowy punkt, jeli w wyniku tego zostaniesz poturbowany.
Albo musisz i na pokaz mody w atrium centrum handlowego
i z galerii obrzuci widzw truskawkowym kisielem.
Jeli dasz si aresztowa, wylatujesz z Komitetu Prowokacji.
Jeli si rozemiejesz, te wylatujesz.
Nikt nie wie, kto wycign karteczk z propozycj, i nikt,
prcz Tylera, nie wie, jak brzmiay wszystkie propozycje ani
te ktre z nich zostay przyjte do wykonania, a ktre powd
roway do mieci. Jeszcze w tym samym tygodniu moesz
przeczyta w gazecie o niezidentyfikowanym mczynie, ktry
130

w samym centrum miasta wskoczy na kolana kierowcy jaguara

kabrioletu i wjecha samochodem w fontann.
I zaczynasz si zastanawia, czy nie bya to aby zgoszona na
spotkaniu komitetu propozycja, ktr sam moge wylosowa?
W nastpny wtorkowy wieczr bdziesz si przyglda twa
rzom uczestnikw spotkania Komitetu Prowokacji, zgroma
dzonych w ciemnej, owietlanej jedn tylko arwk piwnicy
fight clubu, i zachodzi w gow, ktry to z nich utopi jaguara
w fontannie.
Kto wdrapa si na dach muzeum sztuki i ostrzela kulkami
z farb zwiedzajcych dzia rzeby?
Kto namalowa na Hein Tower gb demona o poncych
lepiach?
Widzisz oczyma wyobrani, jak wieczorem, w trakcie akcji
na Hein Tower, druyna zoona z prawnikw i ksigowych,
albo z gocw, zakrada si potajemnie do pomieszcze biuro
wych, w ktrych przesiaduj za dnia. Moe s troch pijani,
cho to wbrew zasadom Projektu Feniks, i tam, gdzie mog,
otwieraj sobie drzwi magnetycznymi kartami wstpu, a tam
gdzie to niemoliwe, krusz cylindry zamkw freonem w aero
zolu, a potem, pokadajc pene zaufanie w kolegach trzy
majcych liny, zwieszaj si z parapetw, koysz, obijaj
o ceglan fasad biurowca, ryzykuj ycie w biurach, w ktrych
kadego dnia czuj, jak z kad godzin ycie przecieka im
przez palce.
Nazajutrz ci sami referenci i modsi ksigowi, koowaci troch
z niewyspania, ale trzewi, pod krawatami, sta bd z zadartymi
gowami wrd tumu gadko uczesanych urzdnikw i sucha,
jak tum spekuluje, kto te mg to zrobi, a policjanci wzywaj
gapiw do natychmiastowego rozejcia si, bo oto z zakop
conych gbi obu rozbitych oczu pocieka woda,
Tyler powiedzia mi w tajemnicy, e na jedno spotkanie
przypadaj co najwyej cztery dobre propozycje, a wic twoje

szanse wycignicia kartki z konkretn propozycj zamiast

pustej s mniej wicej jak cztery do dziesiciu. W skad Komi
tetu Prowokacji wchodzi dwudziestu piciu facetw, wliczajc
w to Tylera. Kady dostaje do odrobienia prac domow:
przegra bjk w miejscu publicznym; i kady z czonkw
bierze udzia w losowaniu propozycji.
W tym tygodniu Tyler powiedzia im:
Idcie w miasto i kupcie pistolet.
Tyler da jednemu z chopakw te kartki z ksiki telefo
nicznej i kaza mu wydrze z nich jak reklam. Potem
przekaza ksik nastpnemu chopakowi. aden z tych
dwch nie powinien kupowa ani strzela w tym samym
miejscu.
To powiedzia Tyler, wyjmujc bro z kieszeni kurt
k i to jest pistolet i za dwa tygodnie kady z was powinien
przynie na spotkanie pistolet mniej wicej tej samej wiel
koci.
Lepiej pacie za nie gotwkdoda. Na nastpnym
spotkaniu wszyscy przehandlujecie swoje pistolety i zgosicie
na policj, e pistolet, ktry kupilicie, zosta wam skradziony.
Nikt o nic nie pyta. Nie zadawa adnych pyta to pierwsza
zasada Projektu Feniks.
Tyler puci pistolet w keczko. Pistolet by ciszy, ni
wyglda, zupenie jakby wykonano go z czego olbrzymiego,
dajmy na to ze sprasowanej gry albo soca. Chopaki z komi
tetu brali go w dwa palce. Kadego korcio, eby zapyta, czy
jest naadowany, ale druga zasada Projektu Feniks to nie zada
wa adnych pyta.
Moe by naadowany, moe nie. Moe zawsze powinnimy
zakada najgorsze.
Pistolet powiedzia Tyler to urzdzenie proste
i perfekcyjne. Wystarczy pocign za spust.
Trzecia zasada Projektu Feniks: adnego migania si.
132

 Spust powiedzia Tyler uruchamia kurek, kurek

uderza w sponk i nastpuje eksplozja prochu.
Czwarta zasada: adnych kamstw.
Eksplozja prochu wypycha metalowy pocisk z otwartego
koca uski, a lufa pistoletu nadaje wybuchajcemu prochowi
i mkncemu pociskowi mwi Tyler okrelony kierunek.
Mona to porwna z wystrzeliwaniem czowieka z armaty,
rakiety balistycznej z silosu, spermy z penisa podczas wytrysku.
Wymyliwszy Projekt Feniks, Tyler powiedzia, e Projekt
Feniks nie jest wymierzony przeciwko ludziom postronnym.
Tylera nie obchodzio, czy ludzie postronni ucierpi, czy nie.
Celem byo uwiadomienie kademu mczynie zwizanemu
z projektem, e jest w stanie wpywa na bieg historii. Moemy,
kady z nas moe, zapanowa nad wiatem.
Tyler wpad na pomys Projektu Feniks na spotkaniu fight
clubu.
Na jednym z wieczornych spotka fight clubu wyzwaem
nowicjusza. Tego sobotniego wieczoru na spotkanie fight clubu
przyszed po raz pierwszy modzieniec o anielskiej twarzy
i wyzwaem go na pojedynek. Taka obowizuje zasada. Jeli
uczestniczysz w spotkaniu fight clubu po raz pierwszy, musisz
walczy. A wyzwaem go, bo znowu dopada mnie bezsenno
i znajdowaem si w podym nastroju; miaem ochot zniszczy
co piknego.
Poniewa wiksza cz mej twarzy nigdy nie ma czasu si
zagoi, moja fizjonomia pozostawia wiele do yczenia. Szef
zapyta mnie kiedy w pracy, co robi z t dziur w policzku,
ktra jako si nie goi. Odpowiedziaem mu, e pijc kaw,
zatykam j sobie dwoma palcami, eby zatamowa przeciek.
Tamtego wieczoru na spotkaniu fight clubu rzuciem si
z furi na naszego nowicjusza i okadaem jego pikn anielsk
buk najpierw jak kafarem kocistymi kykciami pici, a kiedy
pocieraem sobie kykcie o jego zby, ktre poprzebijay wargi,
133

napit nasad pici. W kocu dzieciak osun mi si bezwad

nie w ramiona.
Tyler powiedzia mi potem, e nie widzia jeszcze, ebym
co tak kompletnie skasowa. Tamtego wieczoru Tyler zda
sobie spraw, e albo podniesie troch poprzeczk dla wst
pujcych do fight clubu, albo bdzie musia zawiesi jego
dziaalno.
Nazajutrz przy niadaniu Tyler powiedzia:
Wygldae jak furiat, jak psychol. Co ci naszo?
Odparem, e gwniano si czuj i e walka wcale nie
poprawia mi nastroju. Ani troch mnie nie podrajcowaa. Moe
to przesyt. Z czasem w czowieku wyksztaca si tolerancja na
walk i kto wie, czy nie powinienem przerzuci si na co
mocniejszego.
I tamtego wanie ranka Tyler wpad na pomys zainicjowania
Projektu Feniks.
Tyler spyta mnie, z czym tak naprawd walcz.
Tyler rozprawia czsto o ludzkiej mierzwie i niewolni
kach historii, i ja wanie takim kim si czuem. Pragnem
niszczy wszystko, co pikne, a czego nigdy nie bdzie mi
dane mie. Pali amazoskie lasy deszczowe. Wypuszcza
w powietrze chmury freonu, by niszczyy warstw ozonow.
Otwiera zawory spustowe supertankowcw i odczopowywa szyby naftowe na platformach wiertniczych. Pragnem
zabija ryby, na ktrych jedzenie nigdy nie bdzie mnie
sta, i zanieczyszcza francuskie plae, ktrych nigdy nie
zobacz.
Pragnem, by cay wiat sign dna.
Tukem wtedy tamtego dzieciaka, a tak naprawd, to prag
nem wpakowa kulk midzy oczy kadej zagroonej wymar
ciem pandzie, ktra nie chce si pieprzy dla podtrzymania
gatunku, kademu wielorybowi i delfinowi, ktry da za wygran
i w akcie desperacji rzuci si na pla.
134

Nie uwaajcie tego za trzebienie. Uwaajcie to za redukcj

populacji.
Przez tysice lat istoty ludzkie dewastoway, zamiecay
i zasryway t planet, a teraz historia oczekiwaa ode mnie, e
po kadym posprztam. Musz puka i zgniata swoje puszki
po zupie. I zajmowa si kad kropelk zuytego oleju sil
nikowego.
Musz paci rachunek za odpady nuklearne i zakopane
zbiorniki na benzyn, i toksyczne cieki spuszczone do wody
pokolenie przed moim przyjciem na wiat.
Trzymaem gow pana anioka pod pach jak dyni albo
futbolwk i waliem go w twarz pici, waliem, dopki zby
nie poprzebijay mu warg. Potem waliem go w twarz okciem
dopty, dopki nie zwiotcza i nie osun si bezwadnie na
posadzk u mych stp. Dopki nie sczerniaa mu obita skra na
kociach policzkowych.
Pragnem wdycha dym.
Ptaki i dziczyzna to idiotyczny luksus, a wszystkie ryby
powinny pywa wolno.
Pragnem spali Luwr. Najchtniej rozwalibym motem
kowalskim w drobny mak Marmury Elgina i podtar sobie tyek
Mon Lis. To teraz mj wiat.
To mj wiat, mj, a tamci ludzie dawno nie yj.
To tamtego ranka Tyler wpad na pomys Projektu Feniks.
Pragnem uwolni wiat od historii.
Jedlimy niadanie w domu przy Paper Street i Tyler powie
dzia, ebym wyobrazi sobie siebie sadzcego rzodkiewki
i ziemniaki przy pitnastym doku jakiego zapomnianego pola
golfowego.
Bdziesz podchodzi osia w lasach porastajcych wilgotne
kaniony wok ruin Rockefeller Center, zbiera mae w ssiedz
twie szkieletu Space Needle, pochylonego pod ktem czter
dziestu piciu stopni. Bdziemy malowali ogromne totemiczne
135

twarze i tiki * przeciwko zym duchom na drapaczach chmur,

a kadego wieczoru niedobitki rodzaju ludzkiego bd si
wycofyway do ogrodw zoologicznych i zamykay tam w klat
kach dla ochrony przed niedwiedziami i wielkimi kotami,
i wilkami, te za, przechadzajc si nocami tam i z powrotem
przed klatkami, bd nas oglday z drugiej strony krat.
Wtrne przetwarzanie surowcw i ograniczenia prdkoci
to mydlenie oczu powiedzia Tyler. To tak jak rzuca
palenie na ou mierci.
To Projekt Feniks ocali wiat. Kulturowa era lodowcowa.
Przedwczenie wywoany mroczny wiek. Projekt Feniks zmusi
ludzko do zapadnicia w drzemk albo do remisji na tak
dugo, a Ziemia si zregeneruje.
Ty jeste za anarchimwi Tyler. Ty to rozumiesz.
Projekt Feniks, podobnie jak robi to z urzdnikami i chop
cami na posyki fight club, doprowadzi cywilizacj do upadku,
a wtedy bdziemy mogli przystpi do budowy nowego, lep
szego wiata.
Wyobra sobie powiedzia Tyler jak podchodzc
osia, mijasz witryny domu towarowego i widzisz w nich
mierdzce stojaki z piknymi sukniami i frakami gnijcymi na
wieszakach; jeste odziany w skry, ktre starcz ci do koca
ycia, i wspinasz si po grubych jak rka pnczach kudzu,
oplatajcych Sears Tower. Wdrapiesz si jak Ja po odydze
fasoli na ociekajce wilgoci sklepienie lasu, i powietrze bdzie
tak czyste, e dojrzysz w dali malekie postaci mcce kuku
rydz i ukadajce paski dziczyzny do wysuszenia na poboczu
opuszczonej omiopasmowej autostrady, ktra cignie si ty
sice mil we wrzeniowym skwarze.
Tyler powiedzia, e celem Projektu Feniks jest zapocztko
wanie i doprowadzenie do koca procesu niszczenia cywilizacji.
* Tiki polinezyjski symbol si nadprzyrodzonych (przyp. tum.).
136

Jaki bdzie nastpny etap Projektu Feniks, nie wie nikt prcz Tylera. Druga zasada to nie zada
- Nie zaopatrujcie si w adn amunicj - powiedzia Tyler Komitetowi Napadw - Dziki te
Podpalenia. Prowokacje. Figle i Dezinformacja.
adnych pyta. adnych pyta. adnego migania si i adnych kamstw.
Pita zasada Projektu Feniks to ufa bezgranicznie Tylerowi.

17

Szef podchodzi do mojego biurka z kolejn kartk papieru

i kadzie j przy moim okciu. Nie nosz ju krawata. Szef jest
w krawacie niebieskim, a wic to pewnie czwartek. Drzwi do
gabinetu szefa s teraz zawsze zamknite, i nie zamieniamy
wicej ni dwa sowa dziennie od czasu, kiedy szef znalaz
w kopiarce kartk z zasadami fight clubu, a ja, jak zwykle
pajacujc, zasugerowaem, e mgbym go rozwali strzaem
z karabinu.
Albo e mgbym zadzwoni do wydziau skarg Departamen
tu Transportu. Jest jeden taki wspornik przedniego fotela, ktry
montuje si w samochodach, cho nigdy nie przeszed pomylnie
crashtestu.
Jeli si umie szuka, to w kadej szafie mona znale
trupa.
Mwi szefowi dzie dobry.
Dzie dobry odpowiada szef.
Przy moim okciu ley kolejny tajny dokument tylko do
mojej wiadomoci, o ktrego przepisanie na maszynie i skopio
wanie poprosi mnie Tyler. Przed tygodniem Tyler mierzy
stopkami wymiary piwnicy wynajtego domu przy Paper Street
Piwnica ma szedziesit pi dugoci buta od frontu do tyw
138

domu i czterdzieci dugoci buta midzy bocznymi cianami.

Tyler myla gono.
Ile jest sze razy siedem? spyta mnie.
Czterdzieci dwa.
A czterdzieci dwa razy trzy?
Sto dwadziecia sze.
Tyler wrczy mi kartk ze spisan rcznie list i poprosi,
ebym przepisa j na maszynie i zrobi siedemdziesit dwie
kopie.
Po co a tyle?
Bo powiedzia Tyler tylu chopakw moe spa
w tej piwnicy, jeli pooymy ich na potrjnych kach pit
rowych z demobilu.
Spytaem, co z ich rzeczami?
Bdzie im potrzebne tylko to, co jest na tej licie odpar
Tyler a to wszystko powinno si spokojnie zmieci pod
materacem.
Nagwek listy, ktr szef znalaz w kopiarce nastawionej
wci na wykonanie siedemdziesiciu dwch kopii, brzmi
nastpujco:
Przyniesienie niezbdnych akcesoriw nie gwarantuje jesz
cze przyjcia na szkolenie, ale pod uwag nie bdzie brany
aden kandydat, ktry przyjdzie bez wyszczeglnionego poniej
ekwipunku plus dokadnie piset dolarw w gotwce na po
krycie kosztw swojego pochwku".
Tyler powiedzia mi, e kremacja zwok osoby niezamonej
kosztuje co najmniej trzysta dolarw i ta cena wci ronie.
Ciao kadego, kto umiera, nie majc przynajmniej takiej sumy,
przekazywane jest akademii medycznej i wykorzystywane na
zajciach z autopsji.
Kady kursant musi zawsze nosi tak sum w bucie. W ten
sposb, gdyby kiedy zgin, jego mier nie obciy budetu
Projektu Feniks.
139

Oprcz pienidzy kandydat musi przynie ze sob nastpu

jcy ekwipunek:
Dwie czarne koszule.
Dwie pary czarnych spodni.
Jedn par cikich czarnych butw.
Dwie pary czarnych skarpet i dwie pary majtek.
Jedn grub czarn kurtk.
Wlicza si w to odzie, ktr kandydat ma na sobie.
Jeden biay rcznik.
Jeden materac na prycz z demobilu.
Jedn bia plastikow miseczk.
Zerkam na orygina listy, przyniesiony przez szefa, i dzi
kuj szefowi, ktry stoi wci przy moim biurku. Szef oddala
si w kierunku swojego gabinetu, a ja wracam do przerwane
go zajcia, czyli do gry w samotnika na subowym kom
puterze.
Po pracy oddaj Tylerowi sporzdzone kopie i tak pyn dni.
Wychodz do pracy.
Wracam do domu.
Wychodz do pracy.
Wracam do domu, a na naszym frontowym ganku stoi jaki
facet. Facet trzyma pod pach szar papierow torb, w ktrej
ma drug czarn koszul i drug par czarnych spodni, na
barierce ganku le trzy ostatnie pozycje z listy, czyli biay
rcznik, wojskowy materac z demobilu i plastikowa miska.
Tyler i ja taksujemy faceta z okna na pitrze i Tyler kae mi go
spawi.
Za mody mwi Tyler.
Facet na ganku to pan anielska buzia, ten, ktrego staraem
si skasowa tego wieczoru, kiedy Tyler wymyli Program
Okaleczania. Ma czarne oczy, ostrzyone na zapak blond
wosy i marsow min na adnym liczku, na ktrym nie uwiad
czysz jednej zmarszczki ani blizny. Ubra go w sukienk, kaza
140

si umiechn i mgby uchodzi za kobiet. Pan anioek

stoi na baczno i wpatruje si w pokancerowane drzwi fron
towe. Jest w czarnych butach, czarnej koszuli i czarnych
spodniach.
Spaw go mwi do mnie Tyler. Za mody.
Pytam go, jak mody jest za mody.
To bez znaczenia mwi Tyler. Jeli kandydat jest
mody, mwimy mu, e jest za mody. Jeli jest gruby, jest za
gruby. Jeli jest stary, jest za stary. Chudy jest za chudy. Biay
za biay. Czarny za czarny.
Tyler mwi, e w taki wanie sposb buddyjskie klasztory
od niepamitnych czasw wy prbo wuj kandydatw na mni
chw. Odprawia si kandydata z kwitkiem pod byle pozorem,
i kiedy jego powoanie okae si tak silne, e delikwent nie
odchodzi, lecz przez trzy dni waruje przed wejciem bez jedzenia
i bez dachu nad gow, i bez zachty z czyjejkolwiek strony, to
dopiero wtedy i tylko wtedy wpuszcza si go do rodka i przy
jmuje na nauk.
Mwi wic panu aniokowi, e jest za mody, ale przychodzi
pora lunchu, a on wci tam stoi. Po lunchu wychodz na
ganek, zdzielam pana anioka miot i wykopuj rzeczy faceta
na ulic. Tyler przyglda si z gry, jak kocem kija od mioty
wal chopaka w ucho. Ten dalej stoi. Wykopuj jego manele
do rynsztoka i krzycz.
Jazda std, krzycz. Nie syszae? Za mody jeste. Nie dasz
sobie rady, krzycz. Wr za par lat, to pogadamy. No ju.
Wynocha z mojego ganku.
Nazajutrz facet dalej tam stoi i wychodzi do niego Tyler.
Przykro mi. Tyler przeprasza faceta, e mu powiedzia
o szkoleniu, ale jest naprawd za mody i niech std z aski
swojej odejdzie.
Dobry glina. Zy glina.
Potem znowu ja krzycz na biedaka. Po szeciu godzinach
141

wychodzi do niego Tyler i mwi, e mu przykro, ale nic z tego.

Musi std odej. Tyler uprzedza faceta, e jeli nie odejdzie,
zadzwoni na policj.
Facet nie odchodzi.
Jego ubrania le wci w rynsztoku. Wiatr porywa podart
papierow torb.
Facet nie odchodzi.
Trzeciego dnia przed drzwiami frontowymi zjawia si na
stpny kandydat. Pan anioek wci tam stoi, wic Tyler schodzi
na d i mwi panu aniokowi:
Wchod. Pozbieraj swoje bambetle z ulicy i wchod.
A do nowo przybyego faceta Tyler mwi, e przeprasza, ale
zaszo nieporozumienie. Facet jest za stary, eby zosta przyj
tym na szkolenie, i niech std z aski swojej odejdzie.
Wychodz codziennie do pracy. Wracam do domu i kadego
dnia zastaj jednego albo dwch facetw czekajcych na
frontowym ganku. Ci nowi faceci nie nawizuj ze mn kon
taktu wzrokowego. Zatrzaskuj im drzwi przed nosem. Tak
jest przez jaki czas co dnia, i niekiedy kandydaci rezygnuj
i odchodz, ale przewanie tkwi uparcie na ganku a do
trzeciego dnia i w kocu wikszo z siedemdziesiciu dwch
pryczy, ktre kupilimy z Tylerem i wstawilimy do piwnicy,
jest zajta.
Pewnego dnia Tyler daje mi piset dolarw w gotwce
i mwi, ebym nosi je przez cay czas w bucie. To pienidze na
mj pochwek. Jeszcze jeden stary zwyczaj kultywowany
w buddyjskich klasztorach.
Wracam teraz z pracy do domu, a dom jest peen obcych,
przyjtych przez Tylera. Wszyscy oni pracuj. Cay parter
jest teraz kuchni i fabryk myda. azienka nigdy nie pusto
szeje. Zastpy mczyzn znikaj na kilka dni i wracaj do
domu z czerwonymi gumowymi torbami rzadkiego, wodniste
go tuszczu.
142

Pewnej nocy Tyler schodzi z pitra, odnajduje mnie ukrytego

w pokoju, ktry zajmuj, i mwi:
Nie przeszkadzaj im. Wszyscy wiedz, co maj robi. To
istota Projektu Feniks. aden z nich nie zna caego planu, ale
kady jest przyuczony do perfekcyjnego wykonywania jednego
prostego zadania.
elazna zasada Projektu Feniks to ufa bezgranicznie Tylerowi.
Potem Tyler znika.
Zastpy facetw uczestniczcych w Projekcie Feniks caymi
dniami wytapiaj tuszcz. Caymi nocami sysz, jak inne za
stpy mieszaj ug, tn mydo w laski, piek laski myda na
blachach do pieczenia, a potem zawijaj kad lask w bibu
i naklejaj etykiety Firmy Mydlarskiej z Paper Street. Kady,
z wyjtkiem mnie, wie najwyraniej, co ma robi, a Tylera jak
nie ma, tak nie ma.
Chodz po cianach, wrd tych pracujcych jak automaty,
milczcych mczyzn, tryskajcych energi tresowanych map,
gotujcych, pracujcych i picych zespoami, czuj si jak
mysz schwytana w puapk. Pocignij wajch. Nacinij guzik.
Jeden zastp kosmicznych map przyrzdza przez cay dzie
posiki, a reszta zastpw kosmicznych map przez cay dzie
je z plastikowych misek, ktre ze sob przynieli.
Pewnego ranka wychodz do pracy i spotykam na ganku
Wielkiego Boba ubranego w czarne buty, czarn koszul i czarne
spodnie. Pytam go, czy widzia ostatnio Tylera? Czy to Tyler
go tu przysa?
Pierwsza zasada Projektu Feniks mwi Wielki Bob,
prc si w postawie zasadniczej to nie pyta o Projekt
Feniks.
Pytam go, jakim bezmylnym zadaniem uhonorowa go Ty
ler? S faceci, ktrzy przez cay dzie zajmuj si gotowaniem
ryu albo zmywaniem misek po posikach, albo szorowaniem

sracza. Jak dzie dugi. Czy Tyler obieca Wielkiemu Bobowi

wtajemniczenie, jeli przez szesnacie godzin na dob bdzie
zawija w bibu laski myda?
Wielki Bob milczy jak zaklty.
Id do pracy. Wracam do domu, a Wielki Bob sterczy wci
na ganku. Nie pi tej nocy, a nazajutrz zastaj Wielkiego Boba
pracujcego w ogrodzie.
Przed wyjciem do pracy pytam Wielkiego Boba, kto go tu
wpuci? Kto mu przydzieli to zadanie? Czy widzia si z Tylerem? Czy Tyler by tu w nocy?
Pierwsza zasada Projektu Feniks zaczyna Wielki
Bob to nie mwi...
Przerywam mu. Mwi, e wiem. Wiem, wiem, wiem, wiem,
wiem.
I kiedy ja jestem w pracy, zastp kosmicznych map przeko
puje podmoky trawnik naokoo domu, posypuje ziemi epsomitem, by obniy kwasowo, oraz rozrzuca kilogramy
krowiego nawozu przyniesionego z rzeni oraz cae pki wosw
zebranych w zakadach fryzjerskich, by wyposzy krety i my
szy, a przy okazji nasyci gleb proteinami.
Przez ca noc zastpy kosmicznych map wracaj z jakiej
rzeni obadowane torbami sproszkowanej krwi do wzbogacenia
gleby w elazo, i mczki kostnej, ktra ma podnie poziom
fosforu.
Zastpy kosmicznych map sadz bazyli i tymianek, i letycj oraz sadzonki oczaru wirgiskiego i eukaliptusa, i ja
minowca wonnego, i mity, tworzc z nich zawikan kalejdo
skopow mozaik. Okno rozetowe we wszystkich odcieniach
zieleni. Inne zastpy wychodz do ogrodu noc i przywiecajc
sobie wieczkami, tpi limaki i inne szkodniki. Jeszcze inny
zastp kosmicznych map zrywa tylko najidealniejsze listki
i jagody jaowca, z ktrych po ugotowaniu powstanie naturalny
barwnik. ywokost z uwagi na jego naturalne waciwoci
144

dezynfekujce. Listki fioka, bo lecz ble gowy, i sodk

marzann wonn, bo nadaje mydu zapach wieo skoszonej
trawy.
W kuchni stoj butelki z osiemdziesicioprocentow wdk
wykorzystywan przy produkcji przezroczystego myda w ko
lorze rowej pelargonii, myda szarego i myda paczulowego.
Kradn butelk wdki, a pienidze przeznaczone na swj po
chwek wydaj na papierosy. Zjawia si Marla. Rozmawiamy
o rolinach. Spacerujemy z Marl po starannie zagrabionych
wirowych alejkach wrd mienicej si jak w kalejdoskopie
zieleni ogrodu, popijamy i palimy papierosy. Rozmawiamy
o jej piersiach. Rozmawiamy o wszystkim, nie wspominamy
tylko o Tylerze.
Pewnego dnia w gazecie pisz, e grupa ubranych na czarno
mczyzn przetoczya si jak burza przez pewne eleganckie
osiedle, walc kijami baseballowymi w przednie zderzaki zapar
kowanych tam samochodw, w wyniku czego zaczynay wy
samochodowe alarmy i w chmurach talku eksplodoway po
duszki powietrzne.
Inne zastpy zrywaj na terenie Firmy Mydlarskiej z Paper
Street patki r albo anemonw i lawendy i wkadaj te patki
do pudeek z plackami czystego oju, ktry wchonie ich zapach
i zostanie wykorzystany do produkcji myda o zapachu kwia
towym.
Marla opowiada mi o rolinach.
Ra, mwi Marla, jest naturalnym rodkiem cigajcym.
Niektre roliny maj nazwy kojarzce si z czym smutnym:
Kosaciec, Bazylia, Ruta, Rozmaryn, Werbena. Nazwy innych,
takie jak tawua i pierwiosnek, tatarak i spikanard, przywodz
na myl imiona szekspirowskich duszkw. Sarni jzyczek ze
swoim sodkim, waniliowym zapachem. Oczar wirgiski, jesz
cze jeden naturalny rodek cigajcy.
Kcze kosaca, dziki hiszpaski irys.
145

Przechadzamy si z Marl po ogrodzie co wieczr, o ile mam

pewno, e Tyler tego wieczoru nie pokae si w domu. Za
nami postpuje zawsze ktra z kosmicznych map i zbiera
zgniecione listki melisy albo ruty, albo mity, te, ktre Marla
rozciera mi w palcach pod nosem. Upuszczamy niedopaki
papierosw. Kosmiczna mapa grabi za sob ciek, eby
zatrze wszelkie lady naszej tam bytnoci.
Pewnej nocy inna grupa mczyzn podlaa benzyn wszyst
kie drzewa na rdmiejskim skwerze i podpalajc je kolejno,
wywoaa idealny miniaturowy poar lasu. W gazetach pi
sano, e szyby w oknach budynku po drugiej stronie ulicy
stopiy si od aru, a zaparkowane tam samochody osiaday
na topicych si oponach, popierdujc uchodzcym powie
trzem.
Wynajty dom Tylera przy Paper Street jest jak ywa istota
o wntrzu zaparowanym od mrowia poccych si i oddychaj
cych ludzi. Uwija si ich po nim tylu, e dom si rusza.
Ktrej z kolei nocy pod nieobecno Tylera kto wywierci
otwory w bankomatach i automatach telefonicznych, a na
stpnie w wywiercone otwory wkrci smarowniczki i za po
moc smarownicy tokowej napompowa bankomaty i auto
maty telefoniczne smarem przekadniowym albo waniliowym
puddingiem.
I chocia Tyler ani razu nie zajrza do domu, to po miesicu
u paru kosmicznych map zauwayem pocaunek Tylera,
wypalony na grzbiecie doni. Potem te kosmiczne mapy rw
nie znikny, a w ich miejsce na frontowym ganku pojawiy
si nowe.
I codziennie zastpy mczyzn podjeday pod dom i od
jeday spod niego coraz to innymi samochodami. Nigdy
nie widziao si dwa razy tego samego samochodu. Jednego
wieczoru usyszaem gos Marli mwicej do kosmicznej
mapy:
146

 Chc si widzie z Tylerem. Tylerem Durdenem. Mieszka

tutaj. Jestem jego przyjacik.
Przykro mi odpowiada kosmiczna mapa ale jeste
za... i urywa jeste za moda, eby si tu szkoli.
Nie chrza mwi Marla.
Poza tym mwi kosmiczna mapa nie przyniosa
ze sob niezbdnego ekwipunku: dwch czarnych koszul, dwch
par czarnych spodni...
Tyler! wrzeszczy Marla.
Jednej pary cikich czarnych butw.
Tyler!
Dwch par czarnych skarpetek i dwch par majtek.
Tyler!
I sysz huk zatrzaskiwanych drzwi frontowych. Marla nie
czeka trzech dni.
Zazwyczaj po powrocie z pracy do domu robi sobie kanapk
z masem orzechowym.
Pewnego razu wracam do domu i trafiam na odczyt wy
gaszany przez jedn z kosmicznych map dla tabuna innych
kosmicznych map, ktre rozsiadszy si na pododze, zajmuj
ca powierzchni parteru.
Nie jestecie piknymi i niepowtarzalnymi patkami nie
gu. Jestecie, tak jak wszyscy inni, gnijc materi organiczn,
kady z nas jest czstk tej samej kupy nawozu.
Kosmiczna mapa kontynuuje:
Nasza kultura uczynia nas wszystkich takimi samymi.
Nikt nie jest ju zdecydowanie biay ani czarny, ani bogaty.
Wszyscy chcemy tego samego. Jako jednostki jestemy niczym.
Kiedy wchodz, eby zrobi sobie kanapk, prelegent milknie,
wszystkie kosmiczne mapy te siedz cicho. Mona by pomy
le, e jestem w domu zupenie sam. Mwi im, e mnie nie
musz si krpowa. Znam ten tekst na pami. Sam przepisy
waem go na maszynie.

Prawdopodobnie czyta go nawet mj szef.

Mwi im, e wszyscy jestemy po prostu jedn wielk kup
gwna. Kontynuujcie. Rbcie swoje. Na mnie nie zwracajcie
uwagi.
Kosmiczne mapy czekaj w ciszy. Robi sobie kanapk,
bior kolejn butelk wdki i id na pitro. Za plecami sysz:
Nie jestecie piknymi i niepowtarzalnymi patkami niegu".
Jestem Zamanym Sercem Joego, bo Tyler mnie porzuci. Bo
porzuci mnie ojciec. Och, mgbym tak bez koca.
W niektre wieczory, po pracy, chodz na spotkania roz
maitych fight clubw, odbywajce si w piwnicy jakiego baru
albo w jakim garau, i pytam, czy kto nie widzia Tylera
Durdena.
Na spotkaniu kadego nowego fight clubu, porodku ciem
noci, w wietle jedynej arwki, otoczony przez tum m
czyzn, stoi kto, kogo nigdy na oczy nie widziaem, i odczytuje
sowa Tylera.
Pierwsza zasada fight clubu to nie mwi o fight clubie.
Kiedy zaczynaj si walki, bior przewodniczcego klubu na
stron i pytam go, czy nie widzia Tylera. Mwi mu, e
mieszkam z Tylerem i od jakiego czasu nie ma go w domu.
Facet robi wielkie oczy i pyta, czy naprawd znam Tylera
Durdena?
Dzieje si tak w wikszoci nowych fight clubw. Mwi, e
owszem, e jestemy z Tylerem najlepszymi kumplami. I nagle
dookoa mnie robi si tok, wszyscy chc mi ucisn do.
Nowi faceci gapi si z zachwytem na dziur w moim po
liczku, na czarne, tozielone po brzegach sice, ktrymi mam
upstrzon twarz, i wszyscy zwracaj si do mnie per prosz
pana. Nie, prosz pana. Niestety, prosz pana. Nie znaj nikogo,
kto by zna osobicie Tylera Durdena. Tylera Durdena znali
osobicie znajomi znajomych, i to oni zaoyli ten oddzia fight
clubu, prosz pana.
148

I mrugaj do mnie.
Nie znaj nikogo, kto choby raz widzia Tylera Durdena na
wasne oczy.
Prosz pana.
Wszyscy pytaj, czy to prawda. Czy Tyler Durden tworzy
jak armi? Bo takie kr pogoski. Czy Tyler Durden na
prawd sypia tylko jedn godzin na dob? Plotka gosi, e
Tyler Durden ruszy w tras i zakada fight cluby w caym
kraju. Wszyscy chc wiedzie, co bdzie dalej.
Spotkania Projektu Feniks przeniesiono do wikszych piw
nic, bo kady komitet Podpale, Prowokacji, Figli i Dez
informacji rozrasta si, w miar jak coraz wicej chopa
kw koczy zapraw w fight clubach. Kady komitet ma
przewodniczcego, a nawet ci przewodniczcy nie wiedz,
gdzie jest Tyler. Tyler kontaktuje si z nimi co tydzie tele
fonicznie.
Wszyscy uczestnicy Projektu Feniks chc wiedzie, co dalej.
Dokd zmierzamy?
Co nas tam czeka?
Wieczorem spacerujemy z Marl boso po ogrodzie przy Paper
Street i kady nasz krok uwalnia wo szawi, cytrynowej wer
beny i rowego geranium. Wok nas przygarbione zastpy
czarnych koszul i czarnych spodni, przywiecajc sobie wiecz
kami, unosz listki rolin, by tuc pezajce po nich limaki
i inne szkodniki. Marla pyta mnie, co tu si wyprawia?
Spomidzy grudek ziemi wystaj kpki wosw. Wosy i gw
no. Mczka kostna i sproszkowana krew. Roliny rosn tak
szybko, e kosmiczne mapy nie nadaj z ich przycinaniem.
Co wy chcecie zrobi? pyta Marla.
Jak by to powiedzie?
W ziemi byszczy co zotego. Klkam, by si temu przyjrze.
Mwi Marli, e nie wiem, co bdzie dalej.
Wyglda na to, e oboje zostalimy porzuceni.

Widz ktem oka, jak odziane na czarno kosmiczne mapy kr po ogrodzie, k

Mwi, e nie potrafi powiedzie, co bdzie dalej. I wciskam z ziemi jeden, d

18

W ten pitkowy wieczr zasypiam w pracy przy biurku.

Budz si z policzkiem wtulonym w skrzyowane na blacie
biurka przedramiona, telefon dzwoni, w biurze nie ma ju
nikogo.
Sigam po suchawk, Skargi i Reklamacje.
Skargi i Reklamacje to mj dzia.
Soce zachodzi, nadcigaj spitrzone burzowe chmury
wielkoci Wyoming i Japonii razem wzitych. To, e mam
w pracy okno, to mao powiedziane. Wszystkie ciany ze
wntrzne to szko od sufitu do podogi. W moim miejscu pracy
wszystko jest szkem od sufitu do podogi. Wszystko jest
aluzjami wertykalnymi. Wszystko jest biurow szar wyka
dzin dywanow, usian maymi nagrobkami, poprzez ktre
czy si w sie komputery. Wszystko jest labiryntem boksw
ogrodzonych pytami z obitej pluszem sklejki.
Gdzie szumi odkurzacz.
Szef jest na urlopie. Wysa mi e-maila i znik. Mam w cigu
tych dwch tygodni przygotowa formalny raport. Zarezer
wowa sal konferencyjn. Uaktualni swoje rsum. Tego
rodzaju rzeczy. Nad moj gow zbieraj si chmury.
Jestem Kompletnym Brakiem Zaskoczenia Joego.
151

Ostatnio zachowuj si beznadziejnie.

Podnosz suchawk. To Tyler.
Wyjd na zewntrz mwi Tyler. Na parkingu czeka
na ciebie paru chopakw.
Pytam, co to za jedni?
Schod, oni czekaj mwi Tyler.
Donie mierdz mi benzyn.
Rusz tyek mwi Tyler. Czekaj na ciebie w samo
chodzie. W cadillacu.
Jeszcze si dobrze nie rozbudziem.
Nie mam pewnoci, czy Tyler czasem mi si nie ni.
Ewentualnie czy to ja nie ni si Tylerowi.
Wcham swoje mierdzce benzyn donie. W biurze prcz
mnie nie ma nikogo. Wstaj i wychodz na parking.
Facet z fight clubu pracujcy przy samochodach parkuje przy
krawniku w czyim czarnym corniche'u. Ogldam niepewnie
wz. Ta ogromna, czarno-zota papieronica tylko czeka, eby
mnie gdzie zawie. Mechanik wysiada z samochodu i mwi
mi, ebym nie pka, zamieni tablice rejestracyjne z jakim
innym samochodem stojcym na dugoterminowym parkingu
przy lotnisku.
Mechanik z naszego fight clubu mwi, e potrafi uruchomi
wszystko. Spod kolumny kierowniczej stercz dwa druty. czy si
jeden z drugim, zamyka obwd cewki rozrusznika i mona jecha.
Mona te wama si do komputera autosalonu i cign
kod kluczyka.
Na tylnej kanapie siedz trzy kosmiczne mapy w czarnych
koszulach i czarnych spodniach. Nic nie widz. Nic nie sysz.
Nic nie mwi.
Pytam, gdzie jest Tyler?
Mechanik z fight clubu z gracj rasowego szofera otwiera
przede mn drzwiczki cadillaca. Mechanik jest wysoki, kocisty,
a bary ma jak poprzeczka supa telefonicznego.
152

Pytam, czy jedziemy na spotkanie z Tylerem?

Porodku przedniego siedzenia czeka na mnie tort urodzinowy
z gotowymi do zapalenia wieczkami. Wsiadam. Ruszamy.
Nawet tydzie po spotkaniu fight clubu nie masz najmniej
szego problemu z prowadzeniem samochodu bez przekraczania
dozwolonej prdkoci. Czujesz si taki spokojny, cho moe
przez dwa dni srae na czarno na skutek odniesionych obrae
wewntrznych. Wyprzedzaj ci inne samochody. Widzisz ich
kupry. Kierowcy pokazuj ci rodkowy palec. Ludzie, ktrych
pierwszy raz widzisz na oczy, zion do ciebie nienawici. Nic
sobie z tego nie robisz. Po spotkaniu fight clubu jeste taki
zrelaksowany, e nic nie moe ci wyprowadzi z rwnowagi.
Nie wczasz nawet radia. By moe masz pknite ebro i przy
kadym wdechu kuje ci w boku, ale nic to. Jadce za tob
samochody mrugaj niecierpliwie wiatami. Zachodzi pomaraczowozote soce.
Mechanik prowadzi. Na siedzeniu midzy nami ley tort
urodzinowy.
Faceci tacy jak nasz mechanik wzbudzaj na spotkaniach
fight clubu powszechny postrach. Chudzi faceci nigdy si nie
poddadz. Walcz do ostatka. Biali wytatuowani faceci przypo
minajcy kociotrupy umaczane w tym wosku, czarni faceci
przypominajcy paski suszonego misa, tacy trzymaj si za
zwyczaj razem, i nie ma siy, eby nie skojarzy ich sobie
z Anonimowymi Narkomanami. Nigdy nie powiedz, e maj
dosy. Zupenie jakby byli sam energi. Nie nadysz wzro
kiem za ich szybkimi, paralitycznymi ruchami. Ci faceci z cze
go si wygrzebuj. I wygldaj na takich, ktrym pozostao
tylko wybiera, jak mierci chc umrze, a oni chc umrze
w walce.
Ci faceci skazani s na walki z sobie podobnymi.
Nikt inny nie wyzwie ich na pojedynek, a chtnego do walki
znajd tylko wrd takich jak oni paralitycznych chudzielcw,
153

sama skra, koci i energia, bo nikt inny nie podejmie ich

wyzwania.
Kiedy naprzeciwko siebie staj faceci tacy jak nasz mechanik,
wszyscy kibicujcy milkn.
Syszysz tylko wiszczce oddechy walczcych, pacnicia
wilgotnych doni, szukajcych dobrego chwytu, gwizd powietrza
i guche uderzenia pici walcych w zwarciu seriami w cienkie,
wystajce ebra. Pod skr tych facetw widzisz grajce cigna,
minie i yy. Ich spocona skra lni i pry si w wietle
jedynej arwki.
Mija dziesi, pitnacie minut. Unoszca si w powietrzu
wo, zapach samych walczcych, zmieszany z odorem ich potu,
przywodzi ci na myl pieczonego kurczaka.
Mija dwadziecia minut walki. W kocu jeden z facetw pada.
Po takiej bezpardonowej walce obaj wychodzcy z naogu
narkomani, skonani i umiechnici, trzymaj si przez reszt
wieczoru razem.
Ten mechanik, od kiedy zacz przychodzi na spotkania
fight clubu, plcze si wci w okolicach domu przy Paper
Street. Chce, ebym posucha piosenki, ktr napisa. Chce,
ebym obejrza budk dla ptakw, ktr zmajstrowa. Kiedy
pokaza mi zdjcie jakiej dziewczyny i spyta, czy jest wystar
czajco adna, eby si z ni oeni.
Teraz ten facet siedzi za kierownic corniche'a i pyta:
Widzisz, jaki tort mam dla ciebie? Sam go upiekem.
To nie jest dzie moich urodzin.
Piercienie przepuszczay olej mwi mechanik ale
zmieniem olej i filtr powietrza. Wyregulowaem zawory. Na
dzi wieczr przepowiadaj deszcz, zmieniem wic pira wy
cieraczek.
Chc wiedzie, co kombinuje Tyler.
Mechanik otwiera popielniczk i wciska zapalniczk.
To jaki test? pyta. Sprawdzasz nas?
154

Gdzie jest Tyler?

Pierwsza zasada fight clubu to nie mwi o fight clubiemwi mechanik. A ostatnia zasada Projektu Feniks to
nie zadawa adnych pyta.
No wic co moe mi powiedzie?
Na pewno zdajesz sobie spraw mwi mechanik e
ojciec by dla ciebie uosobieniem Boga.
Moje miejsce pracy, moje biuro zostaj za nami, malej,
malej, malej, znikaj.
Wcham swoje mierdzce benzyn donie.
Jeli jeste mczyzn i chrzecijaninem i mieszkasz
w Ameryce mwi mechanik to ojciec jest dla ciebie
uosobieniem Boga. A jeli nie znasz swojego ojca, jeli twj
ojciec da nog albo umar, albo nigdy nie ma go w domu, to
jakie jest twoje wyobraenie o Bogu?
To dogmat Tylera Durdena. Tyler zapisywa swoje zote
myli na kawakach papieru, kiedy spaem, a potem dawa mi
je do przepisania na maszynie i skopiowania w pracy. Czyta
em wszystkie. Prawdopodobnie nawet mj szef wszystkie
czyta.
Koczy si na tym mwi mechanik e cae ycie
upywa ci na szukaniu ojca i Boga.
Musisz bra pod uwag moliwo cignie mecha
nike Bg ci nie lubi. Niewykluczone, e Bg ci nienawi
dzi. Ale nie to jest najgorsze.
Wedug Tylera lepiej, eby Bg krzywo na ciebie patrzy, ni
eby w ogle ci nie zauwaa. Moe dlatego, e nienawi
Boga jest lepsza od Jego obojtnoci.
Gdyby mia do wyboru zosta najwikszym wrogiem Boga
albo niczym, co by wybra?
Wedug Tylera Durdena jestemy jednymi z wielu dzieci
Boga, ktre nie maj adnego szczeglnego miejsca w historii
ani nie zasuguj na adne szczeglne wzgldy.
155

Jeli nie zwrcimy na siebie uwagi Boga, nie ma dla nas

nadziei ani na potpienie, ani na zbawienie.
Co jest gorsze, pieko czy nic?
Na zbawienie moemy liczy tylko wtedy, kiedy zostaniemy
przyapani i ukarani.
Spali Luwr mwi mechanik i podetrze sobie
tyek Mon Lisa. Wtedy Bg pozna przynajmniej nasze na
zwiska.
Im niej upadniesz, tym wyej wzlecisz. Im dalej odbiegniesz,
tym bardziej Bg bdzie ci chcia zawrci.
Gdyby syn marnotrawny nigdy nie wrci do domu
mwi mechanik tuste ciel cigle by yo.
Nie wystarczy dorwnywa liczebnoci ziarnkom piasku na
play i gwiazdom na niebie.
Mechanik, prowadzc czarnego corniche'a z przepisow
szybkoci, skrca w star jednopasmow obwodnic i sznur
posuwajcych si za nami ciarwek wydua si w oczach.
Wntrze corniche'a zalewa blask ich reflektorw i rozmawiajc,
widzimy na przedniej szybie swoje odbicia. Przestrzegamy
obowizujcego ograniczenia szybkoci. Jedziemy z szybkoci
dozwolon przez prawo.
Prawo jest prawem, powiedziaby Tyler. Zbyt szybka jazda
oznacza to samo, co podpalenie, to samo, co podoenie bomby,
to samo, co zastrzelenie czowieka.
Przestpca jest przestpc, jest przestpc.
W zeszym tygodniu ludzi byo tyle, e moglibymy
otworzy jeszcze cztery fight cluby mwi mechanik.Moe
Wielki Bob poprowadzi nastpny oddzia, jeli tylko uda nam
si znale jaki bar.
Tak wic w przyszym tygodniu zapozna Wielkiego Boba
z obowizujcymi zasadami i przekae mu przewodnictwo fight
clubu.
Od tej pory przewodniczcy, otwierajc spotkania fight clubu,
156

bdzie kry w ciemnociach zalegajcych za plecami tumu

zgromadzonego wok arwki wiszcej porodku piwnicy.
Pytam, kto ustala te nowe zasady? Tyler?
Mechanik umiecha si i mwi:
Przecie wiesz, kto ustala zasady.
Mechanik mwi, e zgodnie z t now zasad nikt nie moe
przebywa w centrum fight clubu. Centrum fight clubu zarezer
wowane jest wycznie dla dwch walczcych mczyzn. Prze
wodniczcy bdzie wrzeszcza i skryty w ciemnociach kry
powoli za plecami tumu. Mczyni z tumu bd patrzyli na
innych mczyzn po drugiej stronie pustego centrum pomiesz
czenia.
Tak teraz bdzie we wszystkich fight clubach.
Znalezienie baru albo garau na siedzib nowego fight clubu
nie jest trudne; pierwszy bar, w ktrym spotyka si wci
oryginalny fight club, przez jedn tylko fight clubow sobotni
noc zarabia na miesiczny czynsz.
Mechanik mwi, e inn now zasad fight clubu jest darmo
wy wstp. Za wejcie si nie paci. Mechanik wychyla si przez
okno i mruc oczy przed nocnym wiatrem, wrzeszczy do
nadjedajcych z przeciwka pojazdw:
Chcemy was, nie waszych pienidzy!
Dopki jestecie w fight clubie wrzeszczy przez okno
mechanik nie liczy si, ile pienidzy macie w banku! Nie
liczy si wasza praca! Nie liczy si wasza rodzina i nie liczy si,
za kogo si uwaacie!
Nie liczy si wasze nazwisko! wrzeszczy na wiatr
mechanik.
Ktra z kosmicznych map z tylnej kanapy podchwytuje:
Nie licz si wasze problemy!
Nie licz si wasze problemy! drze si mechanik.
Nie liczy si wasz wiek! krzyczy kosmiczna mapa.
Nie liczy si wasz wiek! drze si mechanik.

I mechanik zjeda na lew stron szosy. Wntrze samochodu

zalewa zimny jak gnicia sztyletem blask reflektorw. Pdzi
wprost na nas z rykiem klaksonu jeden, potem drugi wz,
a mechanik za kadym razem gwatownym skrtem kierownicy
w ostatniej chwili unika czoowego zderzenia.
Pdz na nas reflektory, s coraz wiksze i wiksze, rycz
klaksony, a mechanik wychyla si przez okno w ten blask
i haas i wrzeszczy:
Nie licz si wasze nadzieje!
Nikt go nie syszy.
Tym razem to nadjedajcy z przeciwka samochd ucieka
w ostatniej chwili na pobocze, unikajc czoowego zderzenia.
Zblia si nastpny samochd, dajc sygnay wiatami
dugie, krtkie, dugie, krtkie i trbic przeraliwie, a me
chanik wrzeszczy:
Nie dostpicie zbawienia!
Mechanik nie ustpuje drogi, czyni to pdzcy z przeciwka
samochd.
Kolejny samochd, a mechanik krzyczy:
Wszyscy kiedy umrzemy!
I tym razem nadjedajcy z przeciwka samochd ucieka na
pobocze, ale mechanik te na nie zjeda i znowu pdzimy na
siebie kursem na zderzenie.
W takich chwilach czowiek zlewa si potem i puchnie.
W takich chwilach wszystko przestaje si liczy. Spjrz
w gwiazdy i ju ci nie ma. Ani baga. Nic si nie liczy. Ani
twj niewiey oddech. Za oknem ciemno, dookoa wyj
klaksony. Olepiaj ci byskajce wiata dugie, krtkie.
Ju nigdy nie bdziesz musia i do pracy.
Ju nigdy nie bdziesz musia i do fryzjera.
Szybko mwi mechanik.
Samochd ucieka jeszcze bardziej w lewo i mechanik znowu
zajeda mu drog.
158

 Co pyta mechanik co chciaby jeszcze zrobi

przed mierci?
Samochd pdzi na nas z rykiem klaksonu, a mechanik jest
taki spokojny, e nawet odrywa wzrok od drogi, by na mnie
spojrze. I mwi:
Do zderzenia dziesi sekund.
Dziewi.
Za osiem.
Siedem.
Za sze.
Mwi, e chciabym rzuci swoj prac.
Samochd z piskiem opon odbija jeszcze bardziej w lewo,
ale mechanik nie zajeda mu tym razem drogi.
Z naprzeciwka pdz ju na nas inne reflektory, mechanik
odwraca si do trzech kosmicznych map, siedzcych na tylnej
kanapie.
Hej, kosmiczne mapy mwi rozumiecie, jak si
w to gra. Zapi teraz pasy, bo inaczej wszyscy zginiemy.
Praw stron wyprzedza nas samochd z nalepk na tylnym
zderzaku, ktra informuje: Po Pijaku Lepiej Prowadz". W ga
zecie pisz, e pewnego ranka podobne naklejki pojawiy si na
zderzakach tysicy samochodw. Na innych naklejkach mona
byo przeczyta teksty w rodzaju: Zrb Mi Loda".
Pijani Kierowcy Kontra Matki".
Przetworzy Wtrnie Wszystkie Zwierzta".
Czytajc to, domylam si, e numer w wykrci Komitet
Dezinformacji. Albo Komitet Figli.
Siedzcy obok mnie czyciutki i trzewy mechanik z fight
clubu mwi mi, e owszem, te naklejki na zderzaki s czci
Projektu Feniks.
Trzy kosmiczne mapy siedz cicho z tyu.
Komitet Figli drukuje reklamwki linii lotniczych. Przed
stawiaj one pasaerw wydzierajcych sobie maski tlenowe
159

w odrzutowcu, ktry z szybkoci tysicy mil na godzin wali

si w pomieniach na skay.
Komitety Figli i Dezinformacji cigaj si ze sob w opraco
waniu wirusa komputerowego, ktry przyprawi bankomaty
o takie mdoci, e zaczn rzyga strugami dziesicio- i dwudziestodolarowych banknotw.
Z deski rozdzielczej wyskakuje rozgrzana do czerwonoci
zapalniczka i mechanik kae mi zapali wieczki na urodzino
wym torcie.
Zapalam wieczki i tort migocze pod ma aureol ognia.
Co chcielibycie jeszcze zrobi przed mierci? pyta
mechanik i znowu zjeda na lew stron drogi.
Pdzi na nas ciarwka. Kierowca uruchamia syren, jeden
dugi ryk za drugim, reflektory ciarwki przywodz na myl
wschd soca, staj si janiejsze i janiejsze, ich blask igra po
rozcignitych w umiechu wargach mechanika.
No, szybko mwi mechanik, zerkajc we wsteczne
lusterko, w ktrym odbijaj si trzy siedzce z tyu kosmiczne
mapy. Zostao pi sekund, sekund ycia.
Raz mwi.
Dwa.
Ciarwka przesania nam ju cay wiat, olepia jasnym
wiatem, ogusza rykiem syreny.
Trzy.
Pojedzi na koniu dolatuje z tyu.
Zbudowa dom sycha drugi gos.
Wytatuowa si.
Wierzcie we mnie, a umrzecie... na zawsze mwi
mechanik.
Za pno. Ciarwka odbija w lewo, mechanik w prawo,
ale ty naszego corniche'a ociera si o krawd przedniego
zderzaka ciarwki.
W tym momencie jeszcze o tym nie wiem, widz tylko
160

wiata, gasnce w ciemnociach reflektory ciarwki, i jaka

sia rzuca mnie najpierw na drzwiczki od strony pasaera,
a potem na urodzinowy tort i mechanika za kierownic.
Mechanik ciska kurczowo wyrywajc mu si z rk kierow
nic, wieczki na urodzinowym torcie przygasaj. Przez jedn
wspania sekund nic nie owietla wntrza ciepego, wybitego
czarn skr samochodu, a nasze krzyki zlewaj si w jedn
gbok nut z niskim rykiem syreny ciarwki, tracimy opa
nowanie, tracimy moliwo wyboru, tracimy poczucie kierun
ku, nie ma ju dla nas ucieczki, jestemy martwi.
Teraz chc tylko umrze. W porwnaniu z Tylerem jestem
niczym.
Jestem bezradny.
Jestem gupi, ycie upywa mi na otaczaniu si rzeczami.
Moja mama egzystencja. Moja bezsensowna, gwniana praca.
Moje szwedzkie meble. Nie, nigdy tego nikomu nie mwiem,
ale zanim poznaem Tylera, zamierzaem kupi sobie psa i na
zwa go Towarzyszem".
Oto jak beznadziejne moe sta si ycie.
Zabi si.
Chwytam za kierownic i wprowadzam wz z powrotem na
ruchliw szos.
Teraz.
Przygotowa si do ewakuacji duszy.
Teraz.
Mechanik mocuje si ze mn, usiujc odbi w kierunku
przydronego rowu, ja szarpi kierownic w drug stron, ku
pieprzonej mierci.
Teraz, Zadziwiajcy cud mierci. Chodzisz i rozmawiasz,
a za chwil jeste ju tylko przedmiotem.
Jestem niczym, a nawet mniej ni niczym.
Zimny.
Niewidzialny.
161

Czuj zapach skrzanej tapicerki. Pas bezpieczestwa uciska

mnie jak gorset, prbuj powrci do pozycji siedzcej i wal
gow w kierownic. Boli bardziej, ni powinno. Moja gowa
spoczywa na kolanach mechanika. Spogldam w gr i wysoko
nad sob widz umiechnitego mechanika prowadzcego samo
chd, a za szyb od strony kierowcy gwiazdy.
Rce i twarz lepi mi si od czego.
Krew?
Zamarzajcy krem.
Mechanik spoglda na mnie z gry.
Wszystkiego najlepszego z okazji urodzin.
Czuj swd dymu i przypominam sobie o torcie urodzi
nowym.
O mao nie rozwalie gow kierownicy mwi me
chanik.
Nic, tylko nocne powietrze i swd dymu, i gwiazdy, i umiech
nity mechanik za kierownic, z moj gow na kolanach. Nie
mam ju ochoty siada.
Gdzie jest tort?
Na pododze mwi mechanik.
Tylko nocne powietrze i coraz silniejszy swd dymu.
Czy spenio si moje yczenie?
Obramowana gwiazdami twarz nade mn umiecha si.
Te urodzinowe wieczki mwi mechanik s z tych,
ktre nigdy nie gasn.
Moje oczy przywyky ju do ciemnoci na tyle, e w sabej
powiacie gwiazd widz warkoczyki dymu, unoszce si z tl
cego dywanika.

19

Mechanik z fight clubu cinie gaz do dechy, szaleje za

kkiem, jak to on, w dalszym cigu mamy dzisiaj co wanego
do zaatwienia.
Jedno, czego musz si nauczy, zanim upadnie cywilizacja,
to kierowa si wedug gwiazd. Jest tak cicho, jakby cadillac
pdzi przez kosmos. Pewnie zjechalimy z szosy. Trjka face
tw na tylnej kanapie albo zemdlaa, albo pi.
Teraz ju wiesz, co to znaczy zajrze mierci w oczy
mwi mechanik.
Odrywa rk od kierownicy i dotyka dugiej prgi na mym czole,
powstaej w wyniku uderzenia gow o kierownic. Opuchlizna
zachodzi mi na oczy, a on sunie po niej zimnym czubkiem palca.
Comiche podskakuje na wyboju. Bl zdaje si ocienia mi oczy
niczym daszek czapki. Nasze zwichrowane tylne resory i zderzak
szczkaj i trzeszcz dononie w ciszy, przez ktr pdzimy.
Mechanik mwi mi, e zahaczylimy o przedni zderzak cia
rwki tylnym zderzakiem corniche'a i ten wisi teraz na wosku.
Pytam go, czy dzisiejszy wypad jest jego prac domow
w ramach Projektu Feniks.
Czciowo mwi. Musz zoy ofiar z czterech
osb i wrci z transportem tuszczu.
163

Tuszczu?
Na mydo.
Co planuje Tyler?
Mechanik zaczyna opowiada. Zupenie jakbym sysza Tylera Durdena.
Spotykam najsilniejszych i najinteligentniejszych ludzi,
jacy kiedykolwiek yli mwi, a jego twarz obramowuj
gwiazdy zagldajce przez szyb od strony kierowcy i ci
ludzie rozlewaj paliwo na stacjach benzynowych albo usuguj
do stolikw w restauracjach.
Kropla z jego czoa, jego brwi, linia nosa, jego rzsy i oprawa
oczu, plastikowy obrys poruszajcych si przy mwieniu ust,
a wszystko to na tle usianej gwiazdami czerni.
Gdyby udao nam si umieci tych ludzi w obozach
szkoleniowych i doprowadzi do koca proces ich wychowy
wania.
Pistolet to po prostu urzdzenie, ktrego przeznaczeniem jest
koncentrowanie caej siy wybuchu w jednym kierunku.
Masz klas modych, silnych mczyzn i kobiet, i wszyscy
oni chc odda za co ycie. Reklamy ka tym ludziom ugania
si za samochodami i ubraniami, ktrych nie potrzebuj. Cae
pokolenia wykonuj prac, ktrej nienawidz, po to tylko, eby
mc sobie kupowa co, co nie jest im wcale potrzebne.
Nasze pokolenie nie toczy adnej wielkiej wojny, nie zmaga
si z adnym wielkim kryzysem, ale przecie my te walczymy,
prowadzimy wielk wojn o dusz. Prowadzimy wielk rewolu
cj przeciwko kulturze. Nasze ycie to jeden wielki kryzys.
Przechodzimy kryzys duszy.
Musimy uwiadomi tym mczyznom i kobietom, czym
jest wolno, zniewalajc ich, i uwiadomi im, czym jest
odwaga, straszc.
Napoleon chepi si, e potrafi tak wyszkoli ludzi, i po
wic ycie dla kawaka wstki.

164

Wyobra sobie, e ogaszamy strajk i wszyscy odmawiaj

podjcia pracy do czasu redystrybucji caego bogactwa wiata.
Wyobra sobie, jak podchodzisz osia w lasach porastajcych
wilgotne kaniony wok ruin Rockefeller Center.
A co do tego rzucenia pracy, to mwie powanie?
pyta mechanik.
Tak, jak najpowaniej.
I wanie dlatego tu dzisiaj jestemy mwi mechanik.
Jestemy owcami i polujemy na tuszcz.
Jedziemy na wysypisko odpadw medycznych.
Jedziemy do spalarni odpadw medycznych, i tam, pord
wyrzuconych banday i opatrunkw, dziesicioletnich nowo
tworw i rurek od kroplwek, i zuytych igie, wrd tego
przeraajcego miecia, naprawd przeraajcego miecia, po
rd prbek krwi i amputowanych rnoci, w jeden wieczr
znajdziemy wicej forsy, ni bylibymy w stanie ze sob zabra,
nawet gdybymy mieli do dyspozycji wywrotk.
Znajdziemy tam tyle forsy, e nasz corniche przysiadzie na
resorach.
Tuszcz mwi mechanik tuszcz z zabiegw liposukcji, odessany z najbogatszych ud Ameryki. Z najbogatszych,
najtustszych koczyn wiata.
Nasze zadanie to znale due czerwone torby z tuszczem
odessanym podczas zabiegw liposukcji, wrci z tym tusz
czem na Paper Street, wytopi go, wymiesza z ugiem i roz
marynem i odsprzeda tym samym ludziom, ktrzy zapacili,
eby im go odessali. Po dwadziecia dolcw za lask. Kogo jak
kogo, ale ich sta na taki wydatek.
Najbogatszy, najsoczystszy tuszcz na wiecie, tuszcz tej
ziemimwi. Dzi wieczorem jestemy jak ten Robin Hood.
Po dywaniku pegaj mae woskowe pomyczki.
Przy okazji mamy si tam te rozejrze za wirusami
zapalenia wtroby mwi mechanik.

20

Teraz zy pyny ju ciurkiem i jeden szczeglnie dorod

ny okaz stoczy si po lufie pistoletu, potem po osonie spu
stu, by na koniec rozpyn si po moim palcu wskazuj
cym. Raymond Hessel zamkn oczy, a ja, stojc obok nie
go, docisnem mu pistolet mocno do skroni, eby dobrze
poczu ten ucisk. To byo jego ycie i w kadej chwili mg
je zakoczy.
Nie by to tani pistolet, pomylaem wic z niepokojem, czy
sl mu aby nie zaszkodzi.
Wszystko poszo tak gadko, e a dziw. Robiem, co mi
kaza mechanik. To po to mielimy sobie kupi pistolety.
Odrabiaem swoj prac domow.
Kady z nas mia przynie Tylerowi dwanacie praw jazdy.
Na dowd, e kady z nas zoy ofiar z dwunastu ludzi.
Zaparkowaem tego wieczoru za rogiem i czekaem, a
Raymond Hessel skoczy swoj zmian w caodobowym sklepie
Korner Mart. Kiedy okoo pnocy wyszed na przystanek
nocnego autobusu, zbliyem si do niego i pozdrowiem.
Raymond Hessel, Raymond nie odpowiedzia. Myla pewnie,
e chodzi mi o pienidze, o jego minimalne wynagrodzenie,
o te marne czternacie dolarw, ktre mia w portfelu. Och,
166

Raymondzie Hessel, dwudziestotrzyletni naiwniaku. Zacze

paka, zy potoczyy si po lufie mojego pistoletu, ktrym
napieraem ci na skro, a mnie wcale nie chodzio o pienidze.
Nie wszystko obraca si wok pienidzy.
Nie odpowiedziae nawet na moje pozdrowienie.
Nie jeste swoim aosnym portfelikiem.
Powiedziaem, e adn mamy noc, chodn, ale pogodn.
Nie odpowiedziae nawet na moje pozdrowienie.
Powiedziaem, eby nie ucieka, bo bd zmuszony strzeli
ci w plecy. Na doni, w ktrej trzymaem pistolet, miaem
lateksow rkawiczk, a wic gdyby ten pistolet sta si kiedy
kolwiek dowodem rzeczowym A, nie bdzie na nim nic, z wyjt
kiem zaschnitych ez Raymonda Hessela, typ kaukaski, lat
dwadziecia trzy, znakw szczeglnych brak.
W kocu zacze sucha. Oczy zrobiy ci si takie wielkie,
e nawet w marnym wietle ulicznych latami zauwayem, e
s zielone jak pyn zapobiegajcy zamarzaniu.
Ilekro pistolet dotyka twej twarzy, wzdrygae si i cofae
kawaek dalej, tak jakby lufa bya za gorca albo za zimna. A
w kocu powiedziaem, eby si przesta cofa. Zatrzymae
si posusznie, ale z kolei zacze odchyla do tyu gow, byle
dalej od lufy pistoletu.
Oddae mi swj portfel, tak jak o to prosiem.
Z twojego prawa jazdy dowiedziaem si, e nazywasz si
Raymond K. Hessel. Mieszkasz przy 1320 SE Benning, lokal A.
To pewnie w suterenie. Mieszkania w suterenie oznacza si
zwykle literami, nie numerami.
Mwiem do ciebie, Raymondzie K. K. K. K. K. K. Hessel.
Odsuwajc gow od pistoletu, przytakne. Powiedziae,
e tak, e mieszkasz w suterenie.
W portfelu miae te par zdj. Na jednym bya twoja
matka.
Musiao ci by trudno, kiedy kazaem ci otworzy oczy,
167

eby popatrzy na zdjcie umiechnitych mamusi i tatusia,

i jednoczenie na pistolet, ale posuchae, a potem znowu
zamkne oczy i zacze paka.
Zaraz ostygniesz, ach ten zadziwiajcy cud mierci. Jeste
osob, a za chwil stajesz si przedmiotem. Mamusia i tatu
bd musieli zadzwoni do starego doktora jakiegotam i po
prosi go o twoj kart zabiegw stomatologicznych, bo z twojej
twarzy niewiele zostanie. Mamusia i tatu za wielkie pokadali
w tobie nadzieje, lecz c, ycie niesprawiedliwie si z tob
obeszo, a teraz jeszcze to.
Czternacie dolarw.
Spytaem, czy to twoja mama.
Tak. Pakae, pocigae nosem, pakae. Przekne z tru
dem. Tak.
Miae kart biblioteczn. Miae kart wypoyczalni kaset
wideo. Kart ubezpieczenia spoecznego. Czternacie dolarw
w gotwce. Chciaem ci zabra bilet miesiczny na autobus,
mechanik jednak powiedzia, ebym wzi tylko prawo jazdy.
Zdezaktualizowana legitymacja studenta college'u spoecznego.
Studiowae co kiedy.
W tym momencie rozpakae si ju na dobre, wcisnem ci
wic pistolet troch mocniej w policzek, a ty zacze si cofa.
Zagroziem, e jeli si nie zatrzymasz, nacisn spust. Poskut
kowao. No, co studiowae?
Gdzie?
W college'u, powiedziaem. Masz legitymacj studenck.
Och, nie wiedziae, szloch, przeknicie, pocignicie nosem,
no, biologi.
Posuchaj teraz, Raymondzie K.K.K. Hessel, umrzesz tej
nocy. Moesz umrze zaraz albo za godzin, decyzja naley
do ciebie. A wic okam mnie. Powiedz mi pierwsz banialuk,
jaka przyjdzie ci do gowy. Wymyl co. Wszystko jedno co.
Mam pistolet
168

W kocu zacze sucha, co do ciebie mwi, i otrzsa si

z paniki, ktra wymiata z gowy wszelkie myli.
A wic zaczynamy. Czym chce by Raymond Hessel, kiedy
doronie?
Powiedziae, e chcesz i do domu, poprosie, bym ci
puci.
Powiedziaem, eby nie chrzani. Potem spytaem, co chciaby
w yciu robi? Gdyby mia jeszcze przed sob jak przyszo.
Wymyl co.
Nie wiedziae.
Powiedziaem, e w takim razie zaraz umrzesz. Kazaem ci
odwrci gow.
mier nastpi za dziesi, za dziewi, za osiem.
Wykrztusie, e chciaby by weterynarzem.
Czyli leczy zwierzta. Na weterynarza trzeba si uczy.
Powiedziae, e taka nauka za dugo trwa.
Albo pjdziesz do szkoy i bdziesz tam zakuwa w pocie
czoa, Raymondzie Hessel, albo umrzesz. Wybieraj. Wepchn
em ci twj portfel do tylnej kieszeni dinsw. A wic naprawd
chciaby by lekarzem zwierzt? Odsunem mokr od sonej
wody luf pistoletu od jednego policzka i przyoyem j do
drugiego. Tym zawsze chciae by, doktorze Raymondzie
K.K.K.K. Hessel? Weterynarzem?
Tak.
Bez kitu?
Nie. Nie, to znaczy tak, bez kitu. Tak.
Powiedziaem, e w porzdku, i docisnem luf pistoletu do
twojej koci policzkowej, a potem do czubka nosa, i wszdzie
tam, gdzie j dociskaem, pozostawa lnicy, wilgotny krek
twoich ez.
Powiedziaem, eby wobec tego wraca do szkoy. Jeli
obudzisz si jutro rano ywy, na pewno znajdziesz jaki sposb,
by wznowi nauk.
169

Przyoyem ci wilgotn luf pistoletu do jednego, potem do

drugiego policzka, potem do brody, potem do czoa i tam j na
duej przytrzymaem. Powiedziaem, e mgby ju nie y.
Mam twoje prawo jazdy.
Wiem, kim jeste. Wiem, gdzie mieszkasz. Zatrzymuj sobie
twoje prawo jazdy i bd mia ci na oku, panie Raymondzie K.
Hessel. Sprawdz za trzy miesice, potem za sze, potem za
rok, i jeli stwierdz, e nie wrcie do szkoy, by ksztaci si
na weterynarza, zginiesz.
Nic nie powiedziae.
Zjedaj std teraz, daruj ci twoje ndzne ycie, ale pamitaj,
e ci obserwuj, Raymondzie Hessel, i prdzej ci zabij, ni
bd spokojnie patrzy, jak marnujesz si w tej gwnianej
robocie za pienidze, ktrych starcza ci tylko na ser i na
ogldanie telewizji.
Odejd teraz, a ty si nie odwracaj.
Tego wanie oczekuje ode mnie Tyler.
To sowa Tylera padaj z moich ust.
Jestem ustami Tylera.
Jestem domi Tylera.
Kady z Projektu Feniks jest czstk Tylera Durdena i vice
versa.
Raymondzie K. K. Hessel, dzisiejsza kolacja bdzie ci
smakowaa lepiej ni jakikolwiek posiek, ktry dotd jade,
a jutrzejszy dzie bdzie najpikniejszym w twoim yciu.

21

Budzisz si na lotnisku midzynarodowym Sky Harbor.

Cofasz zegarek o dwie godziny.
Dojedam lotniskowym autobusem do Phoenix i w kadym
barze, do ktrego zachodz, siedz faceci ze szwami pod oczy
ma, gdzie mocny cios rozci im skr na ostrej krawdzi
oczodou. S tam te faceci z poprzestawianymi nosami, a z kolei
oni, faceci z barw, dostrzegaj moj dziur w policzku i od
razu jestemy rodzin.
Tylera nie ma od jakiego czasu w domu. Ja pracuj dalej
tam, gdzie pracowaem. Latam z lotniska na lotnisko i ogl
dam samochody, w ktrych zginli ludzie. Magia podry.
Malekie ycie. Malekie mydeka. Malekie lotniskowe
krzeseka.
Wszdzie, gdzie rzuc mnie obowizki subowe, pytam
o Tylera.
Wszdzie wo ze sob prawa jazdy wiadczce, e zo
yem ofiar z dwunastu ludzi. To na wypadek, gdybym go
odnalaz.
W kadym barze, do jakiego zachodz, w kadym z tych
pieprzonych barw, spotykam facetw z pokiereszowanymi
w walce gbami. W kadym barze kto obejmuje mnie ramie171

niem i chce stawia piwo. Od razu poznaj, ktry bar jest barem
fight clubowym.
Pytam, czy widzieli faceta nazwiskiem Tyler Durden.
O to, czy wiedz o fight clubie, pyta nie musz.
Pierwsza zasada to nie mwi o fight clubie.
Ale czy widzieli Tylera Durdena?
Odpowiadaj, e nie, nigdy o kim takim nie syszelimy,
prosz pana.
Ale moe jest w Chicago, prosz pana.
To chyba przez t dziur w policzku wszyscy zwracaj si do
mnie per prosz pana.
I mrugaj porozumiewawczo.
Budzisz si na O'Hare i dojedasz lotniskowym autobusem
do Chicago.
Przesuwasz zegarek o godzin do przodu.
Gdyby tak mg obudzi si w innym miejscu.
Gdyby tak mg obudzi si w innym czasie.
Dlaczego nie moesz si obudzi jako inna osoba?
W kadym barze, do jakiego zachodzisz, pokancerowani
faceci chc ci stawia piwo.
Nie, prosz pana, nie znamy Tylera Durdena.
I porozumiewawcze mrugnicie.
Nigdy nie syszeli tego nazwiska. Prosz pana.
Pytam o fight club. Czy odbywa si tu dzi wieczorem
spotkanie jakiego fight clubu?
Nie, prosz pana.
Druga zasada fight clubu to nie mwi o fight clubie.
Pokancerowani faceci przy barze krc gowami.
Nigdy o niczym takim nie syszeli. Prosz pana. Ale moe
znajdzie pan ten swj fight club w Seattle, prosz pana.
Budzisz si na Meigs Field i dzwonisz do Marli, eby zapyta,
co sycha na Paper Street. Marla mwi, e wszystkie kosmiczne
mapy gol sobie teraz gowy. Ich elektryczne maszynki na172

grzewaj si do czerwonoci i w caym domu mierdzi przypa

lonymi wosami. Kosmiczne mapy wypalaj te sobie ugiem
linie papilarne na opuszkach palcw.
Budzisz si na SeaTac.
Cofasz zegarek o dwie godziny.
Autobus lotniskowy dowozi ci do rdmiecia Seattle i bar
man w pierwszym barze, do ktrego zagldasz, ma na szyi
konierz usztywniajcy, ktry odchyla mu gow do tyu pod
takim ktem, e jeli chce na ciebie spojrze, musi zezowa
wzdu swojego rozkwaszonego, sinego jak oberyna nosa.
Bar jest pusty, a barman mwi z umiechem:
Witamy znowu w naszych skromnych progach, prosz
pana.
Jeszcze nigdy, ale to nigdy nie byem w tym barze.
Pytam, czy znane mu jest nazwisko Tyler Durden.
Barman stoi z brod zadart wysoko przez krawd biaego
konierza usztywniajcego, umiecha si ni to do mnie, ni do
sufitu, i pyta:
To jaki test?
Odpowiadam, e tak, test. Czy zna Tylera Durdena?
By pan tu w zeszym tygodniu, panie Durden mwi
barman. Nie pamita pan?
A wic Tyler tu by.
By pan tu, prosz pana.
Jestem tu dzisiaj pierwszy raz w yciu.
Skoro pan tak twierdzi, prosz pana mwi barman
ale w czwartek wieczorem wpad pan tu zapyta, kiedy policja
zamierza zamkn nasz lokal.
W zeszy czwartek, drczony bezsennoci nie spaem ca
noc i nad ranem sam ju nie wiedziaem, czy pi, czy ni na
jawie. Ocknem si w pitek przed poudniem cay obolay,
z poczuciem, e nie zmruyem oka.
Tak, prosz pana mwi barman we czwartek wie173

czorem sta pan tu, gdzie teraz, i pyta mnie pan o policyjne
sankcje, i pyta pan te, jak mielimy frekwencj na rodowym
spotkaniu fight clubu.
Barman obraca grn cz ciaa wraz z unieruchomion
biaym konierzem gow, spoglda wzdu nosa na sal, i mwi:
Pusto tu dzisiaj, a wic nikt nas nie usyszy, panie Durden,
prosz pana. Wczoraj wieczorem byo na fight clubie dwudziestu
siedmiu chopakw. Po wieczorze fight clubowym zawsze tu
pusto.
W kadym barze, do jakiego zachodziem w tym tygodniu,
kady zwraca si do mnie per pan.
W kadym barze, do jakiego zachodz, wszyscy obtuczeni
faceci z fight clubu zaczynaj zachowywa si podobnie. Skd
obcy mog wiedzie, kim jestem?
Ma pan znami, panie Durden mwi barman. Na
stopie. Przypomina ciemnoczerwon Australi z Now Zelandi
tu obok.
Wie o tym tylko Marla. Marla i mj ojciec. Poza nimi nie wie
tego nawet Tyler. Na play siedz zawsze z nog podwinit
pod siebie.
Nowotwr, ktrego nie mam, jest teraz wszdzie.
Wszyscy z Projektu Feniks o tym wiedz, panie Dur
den. Barman unosi rk i pokazuje mi grzbiet swojej doni.
Widnieje tam wypalony pocaunek.
Mj pocaunek?
Pocaunek Tylera.
Wszyscy wiedz o tym znamieniu mwi barman.
To cz legendy. Czowieku, ty si, kurcz, stajesz legend.

Dzwoni z motelowego pokoju w Seattle do Marli, eby

spyta, czy kiedykolwiek to robilimy.
No, wiecie.
174

 Co? pyta Marla z drugiego koca kraju.

Czy spalimy ze sob?
Co takiego?!
No, czy kiedykolwiek miaem z ni stosunek pciowy?
Jezu!
No wic?
Co, no wic? pyta Marla.
Czy mielimy kiedykolwiek stosunek?
Ale z ciebie kawa gwna.
To mielimy ten stosunek, czy nie?
Najchtniej bym ci zabia!
Tak, czy nie?
Wiedziaam, e tak bdzie mwi Marla. Ale
z ciebie palant. Kochasz mnie. Zaniedbujesz mnie. Ratujesz mi
ycie, a potem przerabiasz moj matk na mydo.
Szczypi si w policzek.
Pytam Marl, jak si poznalimy.
Na tej imprezie chorych na raka jder mwi Marla.
Potem uratowae mi ycie.
Uratowaem jej ycie?
Uratowae mi ycie.
To Tyler uratowa jej ycie.
Ty uratowae mi ycie.
Wpycham sobie palec w dziur w policzku i krc nim. Taki
bl powinien mnie obudzi.
To ty uratowae mi ycie mwi Marla. W Regent
Hotel. Przypadkowo prbowaam popeni samobjstwo. Nie
pamitasz?
Och.
Tamtego wieczoru mwi Marla kiedy powiedzia
am, e chc mie po tobie skrobank.
Przed chwil doszo do rozhermetyzowania kabiny.
Pytam Marl, jak si nazywam.

Wszyscy zginiemy.
- Tyler Durden - mwi Marla - Nazywasz si Tyler Dupek Durden. Mieszkasz w domu przy pi
Musz si troch przespa.
- Bierz dup w troki i natychmiast tu wracaj - krzyczy przez telefon Marla - zanim te wyronite
Musz odnale Tylera.
Pytam Marl, skd ma t blizn na grzbiecie doni.
- To od Twojego pocaunku - mwi Marla.
Musz odnale Tylera.
Musz si troch przespa.
Musz si przespa.
Musz si pooy i zasn.
Mwi Marli dobranoc i krzyki Marli staj si coraz cichsze, i cichsze, i cichsze i w kocu kiedy

22

Twoje myli jak noc duga s w eterze.

Czy ja pi? Czy w ogle spaem? To bezsenno.
Oddychasz miarowo, eby si odpry, ale serce wci ci
wali, a w gowie galopada myli.
Nic nie pomaga. Ani kierowana medytacja.
Jeste w Irlandii.
Ani liczenie owiec.
Liczysz dni, godziny, minuty od czasu, kiedy ostatni raz
spae. Twj lekarz si mieje. Z braku snu nikt jeszcze
nie umar. A patrzc na twoj posiniaczon gb, ktra wy
glda jak stary obity owoc, mona by pomyle, e ju nie
yjesz.
Leysz w motelowym ku w Seattle, mina ju trzecia nad
ranem i jest za pno, eby szuka jakiej grupy wsparcia
chorych na raka. Za pno, by szuka jakich maych kapsuek
amytal sodium albo czerwonych jak szminka do ust seconali,
wszystkich tych rekwizytw z Doliny Lalek. Po trzeciej nad
ranem nie wpuszcz ci ju na spotkanie fight clubu.
Musisz odnale Tylera.
Musisz si troch przespa.
Budzisz si nagle i obok ka stoi w ciemnociach Tyler.
177

Budzisz si.
W chwili gdy ju zasypiae, Tyler stan nad tob, mwic:
Obud si. Obud si, rozwizalimy tu, w Seattle, prob
lem z policj. Obud si.
Komisarz policji chcia skoczy z tym, co nazywa gang
stersk dziaalnoci i nielegalnymi nocnymi klubami piciar
skimi.
Ale spokojna gowa mwi Tyler. Pan komisarz
policji ju nam nie podskoczy mwi Tyler. Trzymamy go
teraz za jaja.
Pytam Tylera, czy mnie ledzi.
Ciekawa rzecz mwi Tyler. O to samo chciaem
zapyta ciebie. Rozmawiae o mnie z ludmi, zasracu. Za
mae obietnic.
Tyler nie mg doj, kiedy go przejrzaem.
Ilekro zasne mwi Tyler wybiegaem z domu
i wykrcaem jaki wariacki numer, robiem co szalonego, co
zupenie idiotycznego.
Tyler klka obok ka i szepcze:
W ostatni czwartek, kiedy zasne, poleciaem samolo
tem do Seattle na ma inspekcj fight clubu. Oceni frekwencj
i tak dalej. Rozejrze si za nowymi talentami. W Seattle te
mamy Projekt Feniks.
Tyler sunie czubkiem palca po opuchlinie na moim czole.
Mamy Projekt Feniks w Los Angeles i w Detroit, Projekt
Feniks realizowany jest z rozmachem w Waszyngtonie, w No
wym Jorku. Jeli chcesz wiedzie, mamy Projekt Feniks rwnie
w Chicago.
Tyler zmienia temat.
Wierzy mi si nie chce, e zamae obietnic. Pierwsza
zasada fight clubu to nie mwi o fight clubie.
W zeszym tygodniu by w Seattle i barman z konierzem
usztywniajcym na szyi powiedzia mu, e policja zamierza
178

przeprowadzi nalot na fight cluby. Komisarz policji chcia to

zrobi z zaskoczenia.
Ale my mwi Tyler mamy w swoich szeregach
policjantw, ktrzy przychodz walczy w fight clubie i bardzo
im si tam podoba. Mamy dziennikarzy prasowych, urzdnikw
i prawnikw i o wszystkim zawczasu si dowiadujemy.
Chcieli pozamyka fight cluby?
Przynajmniej w Seattle mwi Tyler.
Pytam Tylera, co w tej sytuacji zrobi.
Co w tej sytuacji zrobilimy mwi Tyler.
Zwoalimy spotkanie Komitetu Prowokacji.
Nie ma ju mnie i ciebie mwi Tyler i szczypie mnie
w czubek nosa. Chyba zdye to zauway.
Obaj korzystamy z tego samego ciaa, ale kady w rnym
czasie.
Zadalimy do odrobienia specjaln prac domow
mwi Tyler. Powiedzielimy: Przyniecie mi parujce jdra
Jego Ekscelencji komisarza policji w Seattle, pana Jakiegotam".
To mi si nie ni.
Owszem mwi Tyler ni ci si.
Skompletowalimy zastp skadajcy si z czternastu kos
micznych map, z czego pi kosmicznych map byo policjan
tami, i obstawilimy wczoraj wieczorem park, w ktrym Jego
Ekscelencja zwyk spacerowa ze swoim psem.
Spokojna gowa mwi Tyler psu nic si nie stao.
Caa akcja trwaa o trzy minuty krcej, ni wynis nasz
rekord podczas wicze. Zakadalimy, e zajmie dwanacie
minut. Nasz najlepszy czas podczas wicze wynis dziewi
minut.
Przytrzymywao go pi kosmicznych map.
Tyler opowiada mi to wszystko, ale ja, nie wiedzie skd,
znam przebieg akcji.
Trzy kosmiczne mapy stay na czatach.
179

Jedna kosmiczna mapa przyoya Jego Ekscelencji do ust

nasycon eterem szmatk.
Jedna kosmiczna mapa cigna mu szorty.
Pies, to spaniel, i ten spaniel szczeka i szczeka.
Szczeka i szczeka.
Szczeka i szczeka.
Jedna kosmiczna mapa owina trzykrotnie gumow tam
nasad moszny Jego Ekscelencji.
Jedna kosmiczna mapa klczy midzy jego nogami z no
em szepcze Tyler, przysuwajc swoj potuczon twarz do
mojego ucha. A ja szepcz Jego Ekscelencji komisarzowi
policji do ucha, eby lepiej odczepi si od fight clubw, bo jak
nie, to ogosimy caemu wiatu, e Jego Ekscelencja nie ma
orzeszkw.
Jak, wedug pana, wpynie to na pask karier, Wasza
Ekscelencjo? szepcze Tyler.
Mocno zacinita gumowa tama odbiera Jego Ekscelencji
czucie w kroczu.
Jak daleko zajdzie pan w polityce, jeli wyborcy si
dowiedz, e nie ma pan jaj?
Ale Jego Wysoko nic ju nie czuje.
Kurde, jego jdra s zimne jak ld.
Jeli zostanie zamknity choby jeden fight club, rozelemy
jego jaja na wschd i na zachd. Jedno trafi do New York
Timesa", drugie do Los Angeles Times". Po jednym na redak
cj. Co w rodzaju przecieku do prasy.
Kosmiczna mapa odja Jego Ekscelencji od ust nasycon
eterem szmatk i komisarz powiedzia, ebymy tego nie
robili.
A Tyler powiedzia:
Nie mamy do stracenia nic prcz fight clubu.
On, komisarz, mia wszystko.
Nam zostao tylko gwno i mieci tego wiata.
180

Tyler da znak gow kosmicznej mapie klczcej z noem

midzy nogami komisarza.
Wyobra sobie, e reszt ycia spdzisz z pustym sfla
czaym woreczkiem.
Komisarz krzykn, e nie.
I powiedzia, ebymy tego nie robili.
ebymy przestali.
On baga.
Och.
Boe.
Dopom.
Mi.

Dopom.
Nie.
Ja.
Boe.
Ja.
Powstrzymaj.
Ich.
A kosmiczna mapa wsuwa n i przecina tylko gumow
tam.
W sumie sze minut, i byo po wszystkim.
Zapamitaj to sobie powiedzia Tyler.Jeste od nas,
ludzi, ktrym prbujesz nadepn na odcisk, cakowicie uzale
niony. To my ci pierzemy i przyrzdzamy posiki i usugujemy
do kolacji. My cielimy ci ko. My czuwamy nad twoim
bezpieczestwem, kiedy pisz. My prowadzimy karetki pogoto
wia. Jestemy kucharzami i kierowcami takswek i wiemy
o tobie wszystko. To my rozpatrujemy twoje roszczenia z tytuu
ubezpieczenia i pilnujemy, eby nie przekroczy limitu swojej
karty kredytowej. Kontrolujemy kad dziedzin twojego ycia.
Jestemy niekochanymi dziemi historii, wychowanymi na
telewizji, ktra przez lata wmawiaa nam, e pewnego dnia
181

zostaniemy milionerami i gwiazdami filmowymi, i gwiazdami

rocka, ale tak si nie stanie. I to wanie teraz do nas dociera
powiedzia Tyler. A wic nie zadzieraj z nami.
Kosmiczna mapa musiaa docisn mocno szmatk z eterem
do ust szlochajcego komisarza, eby go uspokoi.
Inny zastp ubra go i odprowadzi razem z psem do domu.
Utrzymanie caego zajcia w tajemnicy zaleao od tej chwili
wycznie od niego. I nie obawialimy si ju, e dojdzie do
nalotu na fight club.
Jego Ekscelencja wszed do domu przestraszony, ale nie
tknity.
Odrabiajc te drobne prace domowe mwi Tyler
niemajcy nic do stracenia ludzie z fight clubu za kadym
razem inwestuj troszeczk w Projekt Feniks.
Tyler klczy przy moim ku i cignie:
Zamknij oczy i daj mi swoj rk.
Zamykam oczy, a Tyler bierze mnie za rk. Czuj usta
Tylera na blinie po jego pocaunku.
Zapowiedziaem, e jeli bdziesz rozmawia z kim
o mnie za moimi plecami, wicej mnie nie zobaczysz
powiedzia Tyler. Nie jestemy dwoma rnymi osobami.
Mwic krtko, kiedy nie pisz, jeste panem samego siebie
i moesz si nazywa, jak ci si podoba, ale z chwil kiedy
zasypiasz, kontrol prowadz ja i stajesz si Tylerem Durdenem.
Mwi mu, e si przecie bilimy. W tamten wieczr, kiedy
wymylilimy fight club.
Nie bie si wtedy ze m n m w i Tyler. Wmawiae
to tylko sobie. Tak naprawd to walczye ze wszystkim, czego
w swoim yciu nienawidzisz.
Przecie ja ciebie widz.
Bo nisz.
Przecie wynajmujesz dom. Pracujesz. I to na dwch po
sadach.
182

 Popro swj bank o kopie czekw, ktre ostatnio realizo

wae mwi Tyler. Wynajem ten dom na twoje nazwis
ko. Podejrzewam, e charakter pisma z czekw, ktrymi regu
lowane byy nalenoci za wynajem, i z odrcznych notatek,
o ktrych przepisanie na maszynie ci prosiem, wyda ci si
podobny i znajomy.
A wic Tyler szasta moimi pienidzmi. Nic dziwnego, e
jestem cigle na debecie.
A co do tych posad, to jak mylisz? Dlaczego jeste
wci taki zmczony? Kurde, to adna tam bezsenno. Z chwil
kiedy ty zasypiasz, ja przejmuj paeczk i id do roboty albo
do fight clubu, czy gdzie tam. Masz szczcie, e nie trafia ci
si posada zaklinacza wy.
Pytam, co w takim razie z Marl?
Marla ci kocha.
Marla kocha ciebie.
Marla nie odrnia ciebie ode mnie. Tamtego wieczoru,
kiedy si poznalicie, podae jej zmylone nazwisko. Na gru
pach wsparcia nie posugiwae si nigdy swoim prawdziwym
nazwiskiem, ty faszywy zasracu. Od dnia kiedy ocaliem Marli
ycie, ona myli, e nazywasz si Tyler Durden.
Czy teraz, kiedy ju znam ca prawd o Tylerze, on zniknie?
Nie mwi Tyler, nie puszczajc mojej doni. Po
pierwsze, nie byoby mnie tutaj, gdyby sam tego nie chcia.
yj swoim yciem, kiedy ty pisz, ale jeli mnie wyrolujesz,
jeli przykujesz si do ka acuchem albo zayjesz kosk
dawk proszkw nasennych, staniemy si wrogami.
E, tam. Pic na wod, fotomonta. To tylko sen. Tyler mi si
ni. Jest przejawem skojarzeniowego zaburzenia osobowoci.
Stanem fugi psychogenicznej. Tyler Durden to halucynacja.
Pieprzysz jak potuczony mwi Tyler. Moe to ty
jeste moj schizofreniczn halucynacj.
Byem tu pierwszy.
183

Tak, tak, tak - mwi Tyler - lepiej ustalmy, kto jest

ostatni
To nie jest jawa. To sen, z ktrego si zaraz wybudz.
- No to si wybud.
I w tym momencie rozlega si dzwonek telefonu i Tyler znika.
Przez zasony przewituje soce.
Zamawiaem telefoniczne budzenie na 7.00 rano. Podnosz
suchawk. Martwa cisza.

23

Gnam na penym gazie z powrotem do domu, do Marli i do

Firmy Mydlarskiej z Paper Street.
Wszystko si rozpada.
Wbiegam do domu, ale boj si spojrze na lodwk. Wyob
racie sobie tuziny maych plastikowych woreczkw niada
niowych z etykietkami, na ktrych widniej nazwy miast, takich
jak: Las Vegas i Chicago, i Milwaukee, gdzie Tyler dla ratowa
nia oddziaw fight clubu musia wprowadza w czyn swoje
pogrki. W kadym woreczku para zmiadonych, zamroo
nych na ko rodzynkw.
W kcie kuchni na popkanym linoleum siedzi w kucki
kosmiczna mapa i przeglda si w rcznym lusterku.
Jestem rozpiewanym, roztaczonym gwnem tego wia
ta m w i kosmiczna mapa do lusterka.Jestem toksycznym
odpadem, produktem ubocznym boskiego procesu tworzenia.
Inne kosmiczne mapy krztaj si po ogrodzie, zbieraj co,
co umiercaj.
Sigam jedn rk do drzwiczek lodwki, bior gboki
oddech i prbuj skoncentrowa swoj owiecon duchow
istot.

185

Krople na rach
Wesoa Myszka Miki
A mnie to boli
Uchylam lodwk i w tym samym momencie przez rami
zaglda mi Marla i pyta:
Co na kolacj?
Siedzca w kucki kosmiczna mapa dalej przeglda si w lus
terku i mamrocze:
Jestem gwnem i trujcymi ludzkimi odpadami procesu
tworzenia.
Koo si zamyka.
Jaki miesic temu baem si, e Marla zajrzy do zamraalnika. Teraz sam boj si do niego zajrze.
O, Boe. Tyler.
Marla mnie kocha. Marla nie dostrzega rnicy.
Ciesz si, e wrciemwi Marla.Musimy pogada.
Mwi, e tak. Musimy pogada.
Nie mog si przemc, by otworzy zamraalnik.
Jestem Mrowicym Kroczem Joego.
Mwi Marli, eby nie dotykaa niczego, co jest w tym
zamraalniku. eby go nawet nie otwieraa. Jeli kiedykolwiek
co tam znajdzie, to niech tego nie je ani nie karmi tym kota,
niech w ogle tego nie rusza. Kosmiczna mapa z lusterkiem
przypatruje si nam, mwi wic Marli, e musimy std wyj.
Porozmawiamy gdzie indziej.
Na schodach do piwnicy jedna kosmiczna mapa czyta drugiej:
Trzy sposoby otrzymywania napalmu:
Pierwszymiesza si rwne porcje benzyny i zamroonego
koncentratu soku pomaraczowego czyta kosmiczna ma
pa. Drugi miesza si rwne porcje benzyny i dietetycznej
coli. Trzeci rozpuszcza si w benzynie rozdrobnione kocie
odchody, a do zgstnienia roztworu".
186

Wychodzimy z Marl z Firmy Mydlarskiej z Paper Street

i rodkiem komunikacji masowej docieramy do stolika przy
oknie na Planecie Denny'ego, pomaraczowej planecie.
Tyler mwi mi swego czasu, e od kiedy Anglia zacza
dokonywa odkry geograficznych, zakada kolonie i sporz
dza mapy, wikszo miejsc na kuli ziemskiej nosi te angielskie
nazwy z odzysku. Anglicy musieli nazwa po swojemu wszyst
ko. Albo prawie wszystko.
Wemy tak Irlandi.
New London w Australii.
New London w Indiach.
New London w Idaho.
New York w stanie New York.
Na penym gazie ku przyszoci.
Kiedy ruszy w kocu eksploracja kosmosu, to wszystkie
nowe planety odkrywane bd pewnie i nanoszone na map
przez megakorporacje.
Gwiezdna Sfera IBM.
Galaktyka Philipa Morrisa.
Planeta Denny'ego.
Kada planeta nosi bdzie pitno korporacji, ktra pierwsza
j zgwacia.
wiat Budweissera.
Nasz kelner ma na czole wielk liw i trzaskajc obcasami,
staje przed nami na baczno.
Sir! mwi nasz kelner subicie. Czy zechce pan
ju zoy zamwienie? Sir! cignie. Cokolwiek pan
zamwi, wszystko gratis. Sir!
Od jakiego czasu wydaje ci si, e kada zupa zalatuje uryn.
Prosz o dwie kawy.
Dlaczego on nie chce pienidzy za to, co zamwimy?
pyta Marla.
Odpowiadam, e pewnie bierze mnie za Tylera Durdena.
187

Skoro tak, to Marla zamawia smaone mae i potrawk

z may, i koszyk rybny, i smaonego kurczaka, i pieczone
ziemniaki ze wszystkimi dodatkami, i czekoladowy torcik.
Zza szyby oddzielajcej sal konsumpcyjn od kuchni Marl
i mnie obserwuje trzech kucharzy, jeden ze szwem na grnej
wardze. Szepcz co midzy sob, pochylajc trzy poobijane
gowy. Prosz kelnera, eby posiek nie by zanieczyszczony.
eby tego, co zamwimy, niczym nie doprawiano.
Wobec tego, prosz pana mwi nasz kelner od
radzabym szanownej pani zamawianie potrawki z may.
Dzikuj mu. Rezygnujemy z potrawki z may. Marla spog
lda na mnie ze zdziwieniem, a ja prosz j, eby mi zaufaa.
Wiem, co robi.
Kelner odwraca si na picie i maszeruje z naszym zamwie
niem do kuchni.
Trzej kucharze pokazuj mi przez szyb uniesione kciuki.
Widz, e Tyler Durden ma tu specjalne przywileje
mwi Marla.
Mwi Marli, e od tej chwili ma chodzi za mn co wieczr
i zapisywa, dokd mnie nosi. Z kim si spotykam. Czy wykast
rowaem kogo wanego. Tego rodzaju sprawy.
Wyjmuj portfel i pokazuj Marli prawo jazdy ze swoim
prawdziwym nazwiskiem.
Nie brzmi ono Tyler Durden.
Przecie wszyscy znaj ci jako Tylera Durdenamwi
Marla.
Wszyscy, tylko nie ja.
W pracy nikt nie nazywa mnie Tylerem Durdenem. Szef,
zwracajc si do mnie, uywa mojego prawdziwego nazwiska.
Moi rodzice mog zawiadczy, kim naprawd jestem.
Wic jak to si dzieje pyta Marla e dla jednych
jeste Tylerem Durdenem, a dla innych nie?
Po raz pierwszy zobaczyem Tylera, budzc si ze snu.
188

Byem zmczony, zy, zaganiany i wsiadajc do samolotu,

marzyem zawsze, eby ten si rozbi. Zazdrociem ludziom
umierajcym na raka. Nienawidziem swojego ycia. Byem
zmczony i znudzony swoj prac, swoimi meblami, i nie
widziaem sposobu na zmian czegokolwiek.
Innego ni zakoczenie tego wszystkiego.
Czuem si jak w potrzasku.
Byem zbyt zrealizowany.
Byem zbyt idealny.
Pragnem si oderwa od swojego malekiego ycia. Od
porcjowanych maseek i ciasnych lotniczych foteli.
Od szwedzkich mebli.
Od wydumanej sztuki nowoczesnej.
Wziem urlop. Zasnem na play, a kiedy si obudziem,
by tam Tyler Durden, nagi i spocony, oblepiony piaskiem,
z opadajcymi na oczy strkami wilgotnych wosw.
Zbiera na brzegu wyrzucane przez morze kloce drewna
i wlk je po play.
Za pomoc tych klocw Tyler stworzy cie olbrzymiej doni,
a potem siedzia na tej idealnej doni, ktrej sam by twrc.
Idea trwa tylko przez moment, wicej nie mona od niego
wymaga.
By moe wcale si nie obudziem na tamtej play.
By moe wszystko to si zaczo, kiedy sikaem na kamie
z Blarney.
Wcale nie spaem, cho wydawao mi si, e zasnem.
Przy innych stolikach w Planecie Denny'ego naliczyem
jednego, dwch, trzech, czterech, piciu umiechajcych si do
mnie facetw z popodbijanymi oczami i poprzestawianymi
nosami.
Nie mwi Marla ty nie nisz.
Tyler Durden jest odrbn stworzon przeze mnie osobowo
ci, i teraz grozi, e odbierze mi moje realne ycie.
189

 Tak jak matka Tony'ego Perkinsa w wirze" mwi

Marla. Ale numer. Kady ma jakie odchyki. Chodziam
kiedy z chopakiem, ktry wci si dziarga, mia hopla na
tym punkcie.
Mwi jej, e ilekro ja zasypiam, Tyler wybiega w moim
ciele, z moj obtuczon gb, eby popeni jakie przestp
stwo. Nazajutrz budz si skonany i obolay, przewiadczony,
e nie zmruyem oka.
Nastpnego wieczoru kad si wczeniej do ka.
I tej nocy Tyler prowadzi kontrol troch duej.
Z dnia na dzie kad si coraz wczeniej i Tyler coraz duej
dysponuje moim ciaem.
Ale to ty jeste Tylerem mwi Marla.
Nie.
Nie jestem.
Kocham w Tylerze Durdenie wszystko, jego odwag i jego
spryt. Jego zimn krew. Tyler jest dowcipny i czarujcy, i silny,
i niezaleny, ludzie s w niego zapatrzeni i wierz, e potrafi
zmieni ich wiat. Tyler jest zdolny i wolny, w odrnieniu ode
mnie.
Nie jestem Tylerem Durdenem.
Ale jeste, Tyler mwi Marla.
Tyler i ja dzielimy to samo ciao, co dopiero teraz odkryem.
Ilekro Tyler kocha si z Marl, ja spaem. Tyler chodzi
i rozmawia, kiedy mnie wydawao si, e pi.
Wszyscy z fight clubu i Projektu Feniks znaj mnie jako
Tylera Durdena.
I gdybym co wieczr coraz wczeniej kad si do ka
i pniej budzi si kadego ranka, to w kocu odszedbym na
dobre.
Pooybym si po prostu spa i nigdy ju si nie obudzi.
Jak te zwierzaki w placwkach kontroli populacji zwie
rzt mwi Mara.
190

Dolina Psw. Gdzie, jeli nawet kto pokocha ci na tyle, by

uratowa ci ycie, i tak ci wykastruj.
Nigdy ju bym si nie obudzi i moje miejsce zajby Tyler.
Kelner stawia przed nami kaw trzaska obcasami i oddala si.
Wcham swoj kaw. Pachnie jak kawa
No, dobrze mwi Marla powiedzmy, e ci wierz.
Czego ode mnie chcesz?
Chc, eby Marla nie pozwalaa mi zasn. Wtedy Tyler
bdzie mg mnie kontrolowa.
Koo si zamyka.
Tamtej nocy, kiedy Tyler uratowa jej ycie Marla poprosia
go, eby przez ca noc nie da jej zmruy oka.
W momencie kiedy zasn, paeczk przejmie Tyler i stanie
si co strasznego.
A jeli mimo wszystko zasn, Marla musi wzi Tylera pod
obserwacj. Gdzie chodzi. Co robi Dziki temu po przebudzeniu
bd moe w stanie odkrci to, co on namota.

Nazywa si Robert Paulson i ma czterdzieci osiem lat.

Nazywa si Robert Paulson, ma czterdzieci osiem lat, i Robert
Paulson ju nigdy wicej lat mie nie bdzie.
W miar posuwania si po osi czasu, szansa przeycia spada
w kocu do zera dla kadego.
Wielki Bob.
Ten wielki miniak. Ten wielki osiu dosta do odrobienia
prac domow z zamraania-z-rozwiercaniem. Tak wanie
Tyler dosta si do mojego mieszkania i wysadzi je dynamitem
domowej roboty. Bierzesz pojemnik rodka chodniczego w ae
rozolu, dajmy na to z R-12, jeli zdoasz taki zdoby, bo z uwagi
na dziur ozonow i w ogle, wycofano go ju chyba ze
sprzeday, albo z R-134a, i spryskujesz nim cylinder zamka a
do zamroenia.
Praca domowa z zamraania-z-rozwiercaniem polega na
spryskaniu aerozolem zamka jakiego automatu telefonicznego
albo parkometru, albo dystrybutora gazet. A nastpnie rozkruszeniu zamroonego cylindra zamka za pomoc motka
i zimnego duta.
Praca domowa z rozwiercania-z-wypenieniem polega na
przewierceniu dziurki w automacie telefonicznym albo ban192

komacie, wkrceniu w t dziurk smarowniczki i wypenieniu

swojego celu po brzegi za pomoc smarownicy tokowej smarem
przekadniowym albo waniliowym puddingiem, albo samoutwardzalnym tworzywem sztucznym
Nie chodzio tu bynajmniej o kradzie garci drobniakw na
cele Projektu Feniks. Firma Mydlarska z Paper Street nie
nadaa z realizacj zamwie. A w okresie witecznym
mielimy ju prawdziwe urwanie gowy. Prace domowe su
zwikszaniu odpornoci psychicznej. Odrabiajc je, trzeba si
wykaza sprytem, troch pokombinowa. Zainwestowa w Pro
jekt Feniks.
Cylinder zamka zamiast zimnym dutem mona potraktowa
elektryczn wiertark. Efekt jest taki sam, a haasu o wiele mniej.
To wanie tak bezprzewodow elektryczn wiertark poli
cjanci, ktrzy rozwalili Wielkiego Boba, wzili za pistolet.
Przy Wielkim Bobie nie znaleziono nic, co wizaoby go
z Projektem Feniks albo fight clubem, albo z mydem.
W kieszeni mia tylko swoj fotografi. Pry si na niej
w wyszukanej pozie ogromny i na pierwszy rzut oka nagi na
jakich zawodach. To idiotyczny sposb na ycie, zwierzy mi
si Bob. Stoisz olepiony reflektorami, oguszony podkadem
muzycznym, leccym z systemu naganiajcego, a sdzia kae
ci zaprezentowa prawy misie czworoboczny, napi go
i przytrzyma.
Poka rce, tak ebymy je widzieli.
Wycignij lew rk, zegnij, napnij biceps i przytrzymaj.
Nie ruszaj si.
Rzu bro.
Realne ycie si nie umywa.
Na doni mia blizn po moim pocaunku. Po pocaunku
Tylera. Wielki Bob zgoli ju wczeniej rzebion czupryn,
a opuszki palcw wypali sobie ugiem. I lepiej byo odnie
jakie obraenia, ni da si aresztowa, bo dajc si aresztowa,
193

wylatujesz automatycznie z Projektu Feniks i nigdy ju nie

dostaniesz pracy domowej do odrobienia.
Do pewnej chwili Robert Paulson stanowi ciepe centrum,
wok ktrego skupia si ycie wiata, a w sekund potem
Robert Paulson by ju tylko przedmiotem. Policjant strzeli
i nastpi zadziwiajcy cud mierci.
Dzi wieczorem w kadym fight clubie przewodniczcy
oddziau kry w ciemnociach za plecami tumu mczyzn,
ktrzy patrz na siebie przedzieleni pustym centrum fight
clubowej piwnicy, i krzyczy:
Nazywa si Robert Paulson.
Nazywa si Robert Paulson ryczy tum.
Ma czterdzieci osiem lat krzyczy przewodniczcy.
Ma czterdzieci osiem lat ryczy tum.
Ma czterdzieci osiem lat i bierze udzia w Projekcie Feniks.
Tylko po mierci powracamy do swoich prawdziwych na
zwisk, bo tylko mier zwalnia nas z uczestnictwa w tym
zbiorowym wysiku. Po mierci stajemy si bohaterami.
I tum ryczy:
Robert Paulson.
Robert Paulson ryczy tum.
Robert Paulson ryczy tum.
Id dzi wieczorem na spotkanie fight clubu, eby go rozwi
za. Staj porodku pomieszczenia w blasku jedynej arwki,
a tum wiwatuje. Dla wszystkich tutaj jestem Tylerem Durdenem. Bystrym. Zdecydowanym. Pewnym siebie. Unosz w gr
rce, prosz o cisz i sugeruj, e moe bymy tak dali ju sobie
spokj. Rozejdcie si do domw i zapomnijcie o fight clubie.
Moim zdaniem fight club speni ju swoj funkcj, a wa
szym?
Projekt Feniks jest zamknity.
Syszaem, e telewizja transmituje dobry mecz futbolowy...
Stu mczyzn patrzy na mnie w milczeniu.
194

Mwi, e zgin czowiek. Gra skoczona. To przestao by

zabawne.
I w tym momencie z ciemnoci za plecami tumu dobiega
anonimowy gos przewodniczcego:
Pierwsza zasada fight clubu to nie mwi o fight clubie.
Wrzeszcz, eby szli do domu!
Druga zasada fight clubu to nie mwi o fight clubie.
Fight club zostaje rozwizany! Projekt Feniks jest zamknity.
Trzecia zasada fight clubu stanowi, e walczy si jeden
na jednego.
Wrzeszcz, e jestem Tyler Durden. I e nakazuj im si
rozej!
I nikt na mnie nie patrzy. Mczyni otaczajcy krgiem
centrum pomieszczenia patrz przed siebie.
Gos przewodniczcego oddziau niesie si powoli dookoa
pomieszczenia. Walka jeden na jednego. Bez koszul. Bez butw.
Walka trwa a do skutku.
Wyobracie sobie, e dzieje si to w stu miastach, w kilku
jzykach.
Recytowanie zasad dobiega koca, a ja stoj wci w owiet
lonym centrum pomieszczenia.
Zapisani do pierwszej walki wystp! ryczy gos z ciem
noci. Zrobi miejsce porodku.
Nie ruszam si.
Zrobi miejsce porodku!
Nie ruszam si.
wiato jedynej arwki odbija si w stu parach skrytych
w ciemnoci oczu. Wszystkie s skierowane na mnie, maluje
si w nich wyczekiwanie. Prbuj patrze na kadego z tych
mczyzn tak, jak patrzyby na Tyler. Wybiera najlepszych
do szkolenia w ramach Projektu Feniks. Ktrych Tyler za
prosiby do pracy w Firmie Mydlarskiej z Paper Street?
Zrobi miejsce porodku!
195

To przyjta procedura fight clubu. Po trzecim wezwaniu

przewodniczcego zostan wyrzucony na ulic.
Ale jestem przecie Tylerem Durdenem. To ja wymyliem
fight club. Fight club jest mj. To ja spisaem zasady. Nie
byoby was tutaj, gdyby nie ja. I ja mwi, e koniec z fight
clubem!
Przygotowa si do wydalenia czonka za trzy, dwie,
jedn.
Krg mczyzn rzuca si na mnie, dwiecie doni chwyta
kady skrawek moich rk i ng i unosi mnie ku wiatu.
Przygotowa si do ewakuacji duszy za pi, za cztery, trzy,
dwie, jedn.
Tum, przekazujc mnie sobie nad gowami, sunie w kierunku
drzwi. Pyn. Lec.
Wrzeszcz, e fight club jest mj. Projekt Feniks to mj po
mys. Nie moecie mnie wyrzuci. Ja tu rzdz. Idcie do domu!
Zapisani do pierwszej walki ryczy gos przewodnicz
cego oddziau na rodek pomieszczenia wystp. Wykona!
Nie wyjd. Nie poddam si. Opanuj sytuacj. Ja tu rzdz.
Wydali czonka fight clubu. Wykona!
Ewakuacja duszy. Wykona.
I wyfruwam powoli za drzwi w rozgwiedon noc i chodne
powietrze i lduj na betonowej pycie parkingu. Wszystkie
rce cofaj si, zatrzaskuj si za mn drzwi, zgrzyta zasuwany
rygiel. W stu miastach fight club kontynuuje dziaalno
beze mnie.

25

Od wielu ju lat pragnem zasn. Sen by dla mnie form

ucieczki, rezygnacji. Teraz boj si zasn. Jestem w Regent
Hotel u Marli, pokj 8G. wiadomo bliskoci tylu staruszkw
i punw, ktrzy siedz tu pozamykani na trzy spusty w swoich
maych klitkach, sprawia, e moja postpujca desperacja wy
daje si czym normalnym i oczekiwanym.
Wiesz mwi Marla, ktra siedzi po turecku na ku,
wyciskajc kolejno z plastikowego opakowania p tuzina
proszkw na odpdzenie sennoci. Chodziam kiedy z cho
pakiem, ktry miewa straszne koszmary. On te ba si zasn.
I co si stao z tym chopakiem?
Umar. Atak serca. Przedawkowa. Wzi za duo am
fetaminy mwi Marla. Mia dopiero dziewitnacie lat.
Dziki za podtrzymanie na duchu.
Kiedy wchodzilimy do hotelu, od biurka recepcji zerwa
si facet i zasalutowa mi. Nie mia poowy wosw, miejsce,
skd niedawno wyrwano je razem z cebulkami, pokrywa
strup. Seniorzy ogldajcy w lobby telewizj obejrzeli si
jak na komend, kiedy facet z recepcji zwrci si do mnie
per prosz pana.
Dobry wieczr, prosz pana.
197

Wyobraam go sobie teraz, jak dzwoni do jakiej kwatery

Projektu Feniks i melduje o moim miejscu pobytu. Maj pewnie
cienny plan miasta i zaznaczaj wszystkie moje ruchy maymi
pinezkami. Czuj si jak zaobrczkowana migrujca g z Dzi
kiego Krlestwa".
Wszyscy mnie szpieguj, ledz kady mj krok.
Moesz wzi wszystkie sze naraz i nie pochorowa
si mwi Marla z tym e musiaby wetkn je sobie
w tytek.
No, fajnie.
Nie zalewam. Pniej poszukamy czego silniejszego.
Jakich prochw z prawdziwego zdarzenia, na przykad krzy
ykw, czarnych licznotek albo aligatorkw.
Nie wo sobie tych pastylek w dup.
No to we tylko dwie.
Gdzie si wybierzemy?
Do krgielni. Jest otwarta przez ca dob, nie dadz ci
tam zasn.
Mwi, e wszdzie, gdzie chodzimy, faceci z ulicy bior
mnie za Tylera Durdena.
To dlatego ten kierowca autobusu nie chcia od nas
pienidzy za przejazd?
Tak. I dlatego tych dwch goci ustpio nam w autobusie
miejsca.
Do czego zmierzasz?
Nie wydaje mi si, eby samo ukrywanie si wystarczyo.
Musimy si jako pozby Tylera.
Chodziam kiedy z chopakiem, ktry lubi si przebiera
w moje ciuchy mwi Marla. No, wiesz, sukienki. Kapelu
sze z woalkami. Moglibymy ci przebra i jako przemyci.
Nie bd si przebiera w babskie fataaszki, nie bd sobie
wpycha proszkw w dupsko.
Bywa gorzejmwi Marla. Chodziam kiedy z cho198

pakiem, ktry namawia mnie, ebym bawia si w lesbijk z jego nadmuchiwan lalk.
Wyobraam sobie siebie w repertuarze opowieci Marli.
Chodziam kiedy z facetem, ktry mia rozdwojenie jani.
- Chodziam te z chopakiem, ktry uywa powikszacza penisa.
Pytam, ktra godzina?
- Czwarta rano.
Za trzy godziny musz by w pracy.
- No, bierz te proszki - mwi Marla - Skoro wszyscy widz w tobie Tylera Durdena, to prawdopodob
Marla.
- No, dobra, wykrel to z protokou.

26

Tak, to stare powiedzenie, e zawsze zabijasz to, co kochasz,

obowizuje w obie strony.
Nie da si ukry.
Tego ranka, dojedajc do pracy, ju z daleka zobaczyem
policyjne zapory midzy budynkiem a parkingiem. Policjanci
przed wejciem zbierali owiadczenia od ludzi, z ktrymi pracowaem. Istny myn.
Nie wysiadem nawet z autobusu.
Jestem Zimnym Potem Joego.
Przez wybite okna od sufitu do podogi na trzecim pitrze
mojego biurowca widz z autobusu straaka w brudnym tym
kubraku, rbicego toporkiem spalony panel podwieszanego
sufitu. Tlce si biurko wypychane przez wybite okno przez
dwch innych straakw przechyla si, a potem zelizguje
i spada z wysokoci trzech piter na chodnik.
Rozlatuje si na kawaki i wci dymi.
Jestem Skurczem odka Joego.
To moje biurko.
Wiem, e mj szef nie yje.
Trzy sposoby uzyskiwania napalmu. Wiedziaem, e Tyler
zamierza zabi mojego szefa. Z chwil kiedy poczuem, e moje
200

donie mierdz benzyn, kiedy powiedziaem, e chc zrezygno

wa z pracy, daem mu na to przyzwolenie. Bd moim gociem.
Zabij mojego szefa.
Och, Tyler.
Wiem, e wybuch komputer.
Wiem, bo Tyler to wie.
Nie chc tego wiedzie, ale wiem, e wierci si jubilersk
wiertark dziurk w wierzchu obudowy monitora. Wiedz to
wszystkie kosmiczne mapy. Przepisywaem na maszynie za
piski Tylera. To nowa wersja bomby z arwki. Bomb z a
rwki sporzdza si, wiercc dziurk w bace arwki i nape
niajc j benzyn. Potem zalepia si dziurk woskiem albo
silikonem, wkrca arwk z powrotem w oprawk i czeka, a
kto wejdzie do pokoju i zapali wiato.
Lampa obrazowa komputerowego monitora mieci o wiele
wicej benzyny ni arwka.
Albo zdejmuje si z lampy obrazowej plastikow oson, to
atwe, albo wierci si dziurk przez wierzch obudowy.
Przedtem trzeba odczy monitor od rda zasilania i od
komputera.
W taki sam sposb mona spreparowa kineskop telewizora.
Ale uwaga. Jedna iskra, choby wyadowanie elektrostatyczne
midzy woskami dywanu, i nie yjesz. Palisz si ywcem,
wrzeszczc wniebogosy.
Nawet po wyczeniu monitora, midzy elektrodami lampy
obrazowej moe wystpowa bierny adunek elektryczny o na
piciu do trzystu woltw, trzeba wic najpierw zewrze solid
nym rubokrtem kondensator w zasilaczu. Jeli w trakcie tego
giniesz, to znaczy, e uye rubokrta z nieizolowan rczk.
We wntrzu lampy obrazowej panuje prnia, a wic w mo
mencie kiedy j przewiercisz, lampa obrazowa zassie powietrze
z otoczenia, wemie swego rodzaju wiszczcy wdech.
Rozwiercasz ma dziurk grubszym wiertem, potem jeszcze
201

grubszym wiertem, i tak a do uzyskania otworu, w ktry

zmieci si kocwka lejka. Nastpnie napeniasz lamp obrazow wybranym materiaem wybuch
wasnej roboty. Moe by benzyna albo benzyna zmieszana
z zamroonym koncentratem soku pomaraczowego, ewen
tualnie z kocimi odchodami.

Pikny wybuch uzyskuje si, stosujc mieszanin nadmanganianu potasu z cukrem pudrem. Ca
zmiesza skadnik, ktry bardzo szybko si spala, ze skad
nikiem, ktry dostarczy niezbdn dla takiego spalania ilo
tlenu. Szybkie spalanie to inaczej eksplozja.
Dwunadtlenek barowy i drobno zmielony cynk.
Saletra amonowa i sproszkowane aluminium.
Wspczesna kuchnia anarchii.
Azotan barowy w sosie siarkowym, przyprawiony wglem
drzewnym. I masz swj proch.
Bon appetit.
Nafaszeruj tym do pena monitor komputera i temu, kto
pierwszy wczy zasilanie, w twarz eksploduje pi do szeciu
funtw prochu.
Sk w tym, e ja nawet lubiem swojego szefa.
Jeste osobnikiem pci mskiej, chrzecijaninem, mieszkasz
w Ameryce, a twj ojciec jest dla ciebie modelem Boga. I cza
sami odkrywasz ojca w swoim miejscu pracy.
Tylko e Tyler mojego szefa nie lubi.
Policja bdzie mnie szukaa. W pitek wieczorem jako ostatni
wyszedem z budynku. Obudziem si przy swoim biurku, blat
zaparowa od mojego oddechu, odebraem telefon i Tyler powie
dzia; Wyjd na zewntrz. Czekaj tam na ciebie w samochodzie".
W cadillacu.
Donie wci mierdziay mi benzyn.
Mechanik z fight clubu zapyta, co jeszcze chciabym zrobi
przed mierci.
02

Odpowiedziaem, e rzuci prac. Tym samym udzielaem

Tylerowi przyzwolenia. Bd moim gociem. Zabij mojego
szefa.
Moje zniszczone wybuchem biuro zostaje z tyu, dojedam
autobusem na wysypan wirem ptl na kocu trasy. To tutaj
peryferie przechodz w niezabudowane dziaki i zaorane pola.
Kierowca autobusu wyciga woreczek ze niadaniem i termos,
obserwuje mnie we wstecznym lusterku.
ami sobie gow, gdzie by si tu ukry przed policj.
Ze swojego miejsca z tyu autobusu widz ze dwadziecia
osb siedzcych midzy mn a kierowc. Licz potylice dwu
dziestu gw.
Dwudziestu wygolonych gw.
Kierowca odwraca si i woa do mnie z przodu autobusu:
Panie Durden, prosz pana, jestem peen podziwu dla
tego, co pan robi.
Pierwszy raz widz go na oczy.
Prosz nie mie mi tego za ze mwi kierowca. Na
komitecie mwili, e to paski wasny pomys, prosz pana.
Wygolone gowy odwracaj si jedna po drugiej. A potem
ich waciciele jeden po drugim wstaj z miejsc. Jeden trzyma
w rku szmatk, czuj zapach eteru. Ten najbliej mnie ma n
myliwski. Rozpoznaj w nim mechanika z fight clubu.
Odwany z pana go mwi kierowca autobusu.
eby tak samego siebie wyznaczy na obiekt pracy domowej,
no, no.
Zamknij si mwi do kierowcy autobusu mechanik
z fight clubu. Gba na kdk i filuj, czy teren czysty.
Nie ulega wtpliwoci, e jedna z kosmicznych map ma
gumow tam do cinicia jder. Gromadz si wszystkie
z przodu autobusu.
Zna pan regulamin, panie Durden mwi mechanik.
Sam pan to powiedzia. Powiedzia pan, e jeli kto kiedy
203

bdzie prbowa zamkn fight club, to nawet gdyby by to pan,

musimy chwyci go za jaja.
Gonady.
Klejnoty.
Wisienki.
Huevos.
Wyobraam sobie najlepszy fragment siebie zamroony
w woreczku niadaniowym i przechowywany w siedzibie Firmy
Mydlarskiej z Paper Street.
Wie pan dobrze, e stawianie nam oporu nie ma najmniejszego sensu mwi mechanik.

Kierowca autobusu uje kanapk i obserwuje nas we wstecz

nym lusterku.
Sysz wycie policyjnej syreny. Jest coraz blisze. W oddali,
na polu, terkocze traktor. Ptaki. Okno z tyu autobusu jest do
poowy otwarte. Chmury. Na skraju wirowanej ptli autobusowej pleni si zielsko. Z tego zielska d
pszcz albo much.
Odbylimy wanie ma narad mwi mechanik z fight
clubu. Tym razem nie jest to pogrka, panie Durden. Tym
razem musimy je naprawd obci.
To gliny mwi kierowca.
Wycie syreny zblia si gdzie od przodu autobusu.
Komu teraz bd musia stawia opr?
Policyjny wz patrolowy zatrzymuje si przy autobusie,
przedni szyb autobusu rozwietlaj na przemian to czerwone,
to bkitne rozbyski koguta na dachu policyjnego auta i kto
woa z zewntrz:
Wstrzymajcie si.
Jestem uratowany.
Tak jakby.

Mog powiedzie gliniarzom o Tylerze. Opowiem im wszystko o fight clubie i by moe powdruj
204

przynajmniej nie bd musia patrze na ten n, a rozwizanie

problemu Projektu Feniks spadnie na nich.
Gliniarze wspinaj si na stopie autobusu, i ten pierwszy pyta:
Oprawilicie go ju?
Popieszcie si mwi drugi gliniarz wystawiono
ju nakaz jego aresztowania.
Potem zdejmuje kapelusz i zwraca si do mnie:
Bez urazy, panie Durden. To dla mnie wielki zaszczyt, e
w kocu mam okazj pana pozna.
Mwi im, e popeniaj wielki bd.
Uprzedza nas pan, e prawdopodobnie to powie.
Nie jestem Tylerem Durdenem.
Uprzedzi nas pan, e to te powie.
Zmieniam zasady. Niech wam bdzie, fight club zostaje, ale
koniec z kastrowaniem.
Wiem, wiem, wiem mwi mechanik. Trzymajc przed
sob n, rusza ku mnie przejciem midzy siedzeniami.
Uprzedzi nas pan, e na pewno tak powie.
No dobrze, a wic jestem Tyler Durden. Jestem. Jestem Tyler
Durden i to ja ustalam zasady i rozkazuj mu odoy n.
Jaki jest nasz rekord w oprawianiu-i-ucieczce? woa
mechanik przez rami do kosmicznych map.
Cztery minuty! rozlega si w odpowiedzi.
Mierzy kto czas? woa mechanik.
Obaj gliniarze s ju w autobusie i jeden spoglda na zegarek.
Chwileczk mwi. Zaczekajmy, a sekundnik
dojdzie do dwunastki. Zaczyna odlicza:
Dziewi.
Osiem.
Siedem.
Rzucam si szczupakiem przez otwarte okno.
Spadam brzuchem na wsk metalow ram okna, a mechanik
z fight clubu krzyczy za mn:

 Panie Durden! Przez pana za choler nie pobijemy rekordu!

Wychylony do poowy przez okno, zwisam gow w d i dr
pazurami czarn gum bocznej cianki tylnej opony. Dosigam
do felgi, zahaczam o ni palcami i prbuj si podcign. Kto
chwyta mnie za stopy i cignie w przeciwn stron.
Hej! wrzeszcz do traktora w oddali. Hej!
Wisz gow w d, twarz mi nabrzmiewa, pulsuje gorcem
od napywajcej krwi. Podcigam si kawaek. Donie trzy
majce moje kostki wcigaj mnie z powrotem. Krawat chlasta
mnie po twarzy. Sprzczka paska zaczepia o ram okna. Przed
samym nosem mam zielsko z brzczcymi w nim pszczoami
i muchami.
Hej! wrzeszcz.
Czyje rce chwytaj mnie od tyu za pasek, szarpi, cigaj
mi z dupy spodnie razem z paskiem.
Jedna minuta! krzyczy kto w autobusie.
Buty spadaj mi z ng.
Sprzczka paska przeskakuje nad ram okna, jest ju w rodku.
Czyje rce ciskaj mi nogi razem. Nagrzana od soca
rama okna wrzyna mi si w brzuch. Moja biaa koszula wydyma
si na wietrze, opada mi na gow i ramiona, a ja trzymam si
kurczowo felgi i wci wrzeszcz:
-Hej!
Kto cignie mnie z caych si za zczone nogi. Spodnie
zsuwaj si coraz dalej i w kocu czuj, e nie mam ich ju na
sobie. Soce grzeje mnie w wypite goe dupsko.
Krew pulsuje w gowie, oczy wychodz na wierzch, biaa
koszula przesania wiat. Gdzie tam terkocze traktor. Brzcz
pszczoy. Gdzie tam. Wszystko jest milion mil ode mnie.
Gdzie tam, milion mil za mn, kto krzyczy:
Dwie minuty!
I czyja rka wsuwa mi si midzy nogi, maca.

 Staraj si, eby nie bolao mwi kto.

Rce trzymajce mnie za kostki s milion mil std. Wyob
raam je sobie na kocu dugiej, dugiej drogi. Kierowana
medytacja.
Byle tylko nie wyobraa sobie, e rama okna to tpy, gorcy
n, ktry przecina ci brzuch.
Byle tylko nie wyobraa sobie, jak zastp mczyzn rozwiera
ci nogi.
Milion mil std, nieprzeliczone miliony mil std, szorstka
ciepa do chwyta ci za moszn, odcigaj, wok nasady co
si owija, zaciska ciasno, cianiej, coraz cianiej.
Gumowa tama.
Jeste w Irlandii.
Jeste w fight clubie.
Jeste w pracy.
Jeste gdziekolwiek, tylko nie tu.
Trzy minuty!
Pamitacie, co powiedzia pan Durden! dolatuje z daleka czyj krzyk. Nie zadziera z
Ciepa do trzyma ci w garci. Chodny czubek noa.
Czyje rami obejmuje ci za klatk piersiow.
Terapeutyczny kontakt fizyczny.
Pora na ucisk.
Nasczona eterem szmatka przywiera ci szczelnie do nosa
i ust.
Potem ju nic, mniej ni nic. Otcha.

Noc, W rozerwanej wybuchem, wypalonej skorupie mojego

mieszkania jest ciemno jak w kosmosie. Nie docieraj tu mde
wiata miasta. Na krawdzi pitnastopitrowej przepaci, tam
gdzie kiedy byo okno, trzepocze i wydyma si ta policyjna
tama.
Budz si na betonowym podou. Kiedy pokrywa je klonowy parkiet. Przed wybuchem na
Stay tu szwedzkie meble. Przed pojawieniem si Tylera.
Jestem ubrany. Wsuwam rk do kieszeni spodni i macam.
Nic mi nie brakuje.
Przestraszony, ale nietknity.
Podejd na skraj podogi, spjrz z wysokoci pitnastu piter
na wiata miasta, potem w gwiazdy, i ju ci nie ma.
Wszystko za nami.
Tu, na grze, pord mil nocy dzielcych Ziemi od gwiazd,
czuj si jak jedno z tych kosmicznych zwierzt.
Psw.
Map.
Ludzi.
Powtarzasz tylko wyuczone czynnoci. Pocignij za wajch.
Wdu guzik. Sam nie wiesz, czemu to ma suy.

wiat staje na gowie. Moj szef nie yje. Nie mam ju domu.
Nie mam pracy. Jestem za to wszystko odpowiedzialny.
Nic mi nie zostao.
W banku jestem na debecie.
Przekrocz krawd.
Midzy mn a otchani furkocze policyjna tama.
Przekrocz krawd.
Co ci pozostao?
Przekrocz krawd.
Jest jeszcze Marla.
Przeskocz przez krawd.
Jest jeszcze Marla, Marla stanowi centrum wszystkiego
i o tym nie wie.
I kocha ci.
Kocha Tylera.
Nie dostrzega rnicy.
Kto musi jej powiedzie. Uciekaj. Uciekaj. Uciekaj.
Ratuj si.
Zjedasz wind do holu, a portier, ktry nigdy za tob nie
przepada, wita ci teraz szerokim umiechem, prezentujc
szczerb po trzech wybitych zbach, i mwi:
Dobry wieczr, panie Durden. Wezwa takswk? Dobrze
si pan czuje? Chce pan skorzysta z telefonu?
Dzwonisz do Regent Hotel, do Marli.
Jedn chwileczk, panie Durden mwi recepcjonista
z Regent Hotel.
W suchawce rozlega si gos Marli.
Portier stoi nad tob i nastawia ucha. Recepcjonista z Regent
Hotel te pewnie podsuchuje. Mwisz Marli, e musicie porozmawia.
Wypchaj si odpowiada Marla.
Mwisz, e nie jest bezpieczna. Ze zasuguje na to, by dowie
dzie si, co jest grane. Musicie si spotka. Musicie porozmawia.
209

 Gdzie?
Niech przyjdzie tam, gdzie si poznalicie. Na pewno pamita.
Niech signie do wspomnie.
Kula biaego uzdrawiajcego wiata. Paac o siedmiu
bramach.
No, dobrze mwi Marla. Bd tam za dwadziecia
minut.
Bd.
Odkadasz suchawk, a portier mwi:
Wezw takswk, panie Durden. Zawiezie pana za darmo,
gdzie tylko pan sobie zayczy.
Chopaki z fight clubu ledz ci. Mwisz, e nie trzeba. Noc
taka adna, chyba pjdziesz piechot.

Jest sobotni wieczr, w podziemiach Pierwszego Kocioa

Metodystw zbiera si dzisiaj nowotwr jelita. Marla ju tam
na ciebie czeka.
Marla Singer pali papierosa. Marla Singer przewraca oczami.
Marla Singer z podbitym okiem.
Siadacie na wytartym dywanie naprzeciwko siebie w kku
medytacyjnym. Ty prbujesz obudzi w sobie swoje zwierz
mocy, Marla ypie na ciebie podbitym okiem. Przymykasz
powieki i przenosisz si w medytacjach do paacu o siedmiu
bramach, ale wci czujesz na sobie wzrok Marli. Koyszesz
swoje wewntrzne dziecko.
Marla patrzy.
Nadchodzi czas na ucisk.
Otwierasz oczy.
Wszyscy dobieramy sobie partnera.
Marla w trzech susach jest przy mnie i wymierza mi siarczysty
policzek.
Otwrzcie si przed sob cakowicie.
210

 Ty pieprzona, mierdzca kupo gwna mwi Marla.

Wszyscy na nas patrz.
Obie pistki Marli zaczynaj mnie okada, gdzie popadnie.
Zabie czowieka! krzyczy Marla. Zadzwoniam
na policj! Zaraz powinni tu by!
Chwytam j za nadgarstki i mwi, e policja moe i przyje
dzie, ale raczej nie przyjedzie.
Marla wyrywa mi si i mwi, e policja pdzi tu ju na sygnale,
eby mnie zgarn, przyku do krzesa elektrycznego i usmay
albo w najlepszym wypadku zaaplikowa mi miertelny zastrzyk.
Poczuj tylko ukucie przypominajce udlenie pszczoy.
Koska dawka luminalu sodowego, a potem wielki sen. Jak
w Dolinie Psw.
Marla mwi, e widziaa, jak dzisiaj kogo zabiem.
Mwi, e jeli ma na myli mojego szefa, to tak, tak, tak,
tak, wiem, policja wie, wszyscy mnie ju szukaj, eby umierci
mnie zastrzykiem, ale to Tyler zabi mojego szefa.
Tak si tylko skada, e Tyler i ja mamy identyczne linie
papilarne, ale do nikogo to jako nie dociera.
Nie wciskaj mi kitu mwi Marla i wlepia we mnie
swoje podbite oko. Wiem, e ciebie i twoich aosnych
wyznawcw rajcuje zbieranie cigw, sprbuj mnie wic jeszcze
raz tkn palcem, a ju nie yjesz.
Widziaam dzi wieczorem, jak zastrzelie czowieka
mwi Marla.

Mwi, e nieprawda, e to bya bomba i e stao si to

dzisiaj rano. Tyler wywierci dziurk w obudowie komputerowego monitora i napeni go benzyn
Wszyscy ludzie rzeczywicie cierpicy na nowotwory jelit
otaczaj nas krgiem i przysuchuj si temu z zapartym tchem.
Nie mwi Marla. Poszam za tob do Pressman
Hotel. Kelnerowae tam dzisiaj na jednym z tych kryminalbankietw.

Kryminalbankiety polegaj na tym, e bogaci ludzie spotykaj

si w hotelu na wystawnej kolacji i zachowuj si jak postaci
z powieci Agathy Christie. Gdzie midzy przystawkami a pieczenia z dziczyzny wiata gasn n
zosta zamordowany. Ma to by jaki niekonwencjonalny rodzaj
mierci.

Przez reszt imprezy gocie pij, jedz swoje madeira consomme i prbuj dociec, kto z nich je
morderc.
Zastrzelie specjalnego penomocnika burmistrza do
spraw wtrnego przetwarzania odpadw! wrzeszczy Marla.
To Tyler zastrzeli specjalnego penomocnika burmistrza do
jakich tam spraw.
I wcale nie masz raka! mwi Marla.
To dzieje si tak szybko.
Jak pstryknicie palcami.
Wszyscy patrz.
Wrzeszcz, e ona te nie ma raka!
Przyazi tu od dwch lat krzyczy Marla a nic mu
nie jest!
Prbuj ratowa ci ycie!
Co? Niby to czemu moje ycia wymaga ratowania?
Bo mnie ledzia. Bo posza za mn dzi wieczorem, bo
widziaa, jak Tyler Durden kogo zabi, a Tyler zabije kadego,
kto zagrozi Projektowi Feniks.
Wszyscy obecni jakby zapomnieli o swoich maych drama
tach. O swoich nic nieznaczcych nowotworach. Nawet ludzie
na rodkach przeciwblowych gapi si na nas z przejciem
w szeroko otwartych oczach.
Przepraszam tumek. Mwi, e nie chciaem im zakca
spokoju. Ju wychodzimy. Dokoczymy t rozmow na ze
wntrz.
Nie! krzycz. Zostacie! Jak to byo?!
212

Mwi, e nikogo nie zabiem. Nie jestem Tylerem Durdenem. Tyler to druga strona mojej ro
Pytam, czy kto z obecnych widzia film Sybil"?
No to kto w kocu chce mnie zabi? pyta Marla
Tyler.
Czyli ty?
Mwi, e Tyler, ale Tylerem sam potrafi si zaj. Ona
niech si strzee czonkw Projektu Feniks. Tyler mg wyda
im rozkaz ledzenia jej, uprowadzenia czy co w tym rodzaju.
Dlaczego miaabym w to wszystko wierzy?
To dzieje si tak szybko.
Mwi, e dlatego, bo j chyba lubi.
A nie kochasz? pyta Marla.
Mwi, e nie czas teraz wnika w szczegy. Niech nie
przeciga struny.
Wszyscy si umiechaj.
Na mnie pora. Musz std wyj. Mwi, eby wystrzegaa
si facetw z ogolonymi gowami albo facetw ze ladami
pobicia. Z podbitymi oczami. Z wybitymi zbami. I tak dalej.
A dokd idziesz? pyta Marla.
Musz si zaj Tylerem Durdenem.

28

Nazywa si Patrick Madden i by specjalnym penomocnikiem burmistrza do spraw wtrnego

Nazywa si Patrick Madden i by wrogiem Projektu Feniks.
Wychodz z Pierwszego Kocioa Metodystw w noc
i wszystko mi si przypomina.
Przypomina mi si wszystko to, co wie Tyler.
Patrick Madden kompletowa list barw, w ktrych odby
way si spotkania fight clubu.
Ni z tego, ni z owego, wiem, jak si obsuguje kinowy
projektor. Wiem, jak forsowa zamki i jak Tyler, na krtko
przed tym, kiedy objawi mi si na play, wynaj dom przy
Paper Street.
Wiem, co doprowadzio do pojawienia si Tylera. Tyler

kocha Marl. Od tamtego pierwszego wieczoru, kiedy j poznaem, Tyler, czy raczej jaka czst
sposobu, by by z Marl.
Nie ma to wikszego znaczenia. Ju nie ma. Ale teraz, kiedy
id przez noc do najbliszego fight clubu, przypominaj mi si
wszystkie

szczegy.

W sobotnie wieczory spotkania fight clubu odbywaj si

w piwnicy Armory Bar. Prawdopodobnie bar ten figuruje na
214

licie, nad ktr pracowa Patrick Madden, biedny witej

pamici Patrick Madden.
Dzi wieczorem wchodz do Armory Bar i rozstpujcy si
przede mn tum przywodzi mi na myl zamek byskawiczny.
Dla wszystkich tu obecnych jestem Tylerem Durdenem Wielkim
i Potnym. Bogiem i ojcem.
Dobry wieczr, prosz pana sysz zewszd.
Witamy w fight clubie, prosz pana.
Moja potworna twarz zaczyna si wanie wygaja. Dziura
w policzku umiecha si, za to moje prawdziwe usta s cignite.

Poniewa jestem Tylerem Durdenem i wszyscy mog pocaowa mnie w dup, zapisuj si na w
przyszed tego wieczoru na spotkanie fight clubu. Pidziesit
walk pod rzd. Jeden na jednego. Bez butw. Bez koszul.
Walki trwaj do skutku.
A jeli Tyler kocha Marl.
To ja kocham Marl.
Tego, co si dzieje, nie da si opisa sowami. Pragn zanie
czyci wszystkie francuskie plae, ktrych nigdy nie widziaem.
Wyobraam sobie, jak podchodz osia w lasach porastajcych
wilgotne kaniony wok ruin Rockefeller Center.
W pierwszej walce facet bierze mnie w penego nelsona
i wali moj twarz, wali moim policzkiem, wali dziuraw moim
policzku o betonow posadzk tak, e w kocu zby mi si
ami, a ich poszarpane pieki wbijaj mi si w jzyk.
Teraz przypominam sobie martwego, rozcignitego na pod
odze Patricka Maddena i jego filigranow on, wprost ma
dziewczynk z wosami upitymi w kok. Jego ona chichocze
i prbuje wla szampana w usta martwego ma.

ona orzeka, e faszywa krew jest za czerwona. Pani Patrickowa Maddenowa umaczaa dw
utworzya si przy ciele jej ma, i oblizaa je.
215

Zby wbiy mi si w jzyk, poczuem smak krwi.

Pani Patrickowa Maddenowa poczua smak krwi.
Pamitam, jak pod eskort kelnerujcych tam rwnie kosmicznych map snuem si po obrz
Marla w sukience w tapetowy wzr z r przypatrywaa mi si
z drugiej strony sali bankietowej.
W drugiej walce facet pakuje mi kolano midzy opatki.
Nastpnie wykrca obie rce do tyu i zaczyna wali moim
torsem w betonow posadzk. Sysz, jak trzaska mi obojczyk.
Najchtniej rozwalibym motem kowalskim w drobny mak
Marmury Elgina i podtar sobie tyek Mon Lis.
Pani Patrickowa Maddenowa unosi dwa zakrwawione palce,
krew cieka jej po nadgarstkach, po diamentowej bransolecie,
po przedramieniu, a do okcia, skd skapuje na podog.
Walka numer trzy, przytomniej i czas stan do walki
z numerem trzecim. W fight clubie rozstajesz si ze swoim
nazwiskiem.
Nie masz nazwiska.
Nie masz rodziny.
Ten trzeci chyba wie, o co mi chodzi. Trzyma mnie za gow
tak, e niczego nie widz. To chwyt duszcy, w ktrym powie
trza starcza ci tylko na tyle, by nie zemdle. Numer trzeci
trzyma moj gow pod pach jak dyni albo futbolwk i wali
mnie w twarz zacinit pici.
Wali tak, e przegryzam sobie zbami wewntrzn stron
policzka.
I dziura w moim policzku spotyka si z kcikiem warg
i tworz razem krzywy, postrzpiony umiech, ktry rozciga
si od nosa do ucha.
Numer trzeci ma ju pi pocieran do ywego misa, ale
wali mnie dalej.
A ja pacz.
Wszystko, co kiedykolwiek kochae, odrzuci ci albo umrze.

Wszystko, co kiedykolwiek stworzye, zostanie wyrzucone.

Wszystko, z czego jeste taki dumny, powdruje do kosza.
Jestem Ozymandiasem, krlem krlw.
Jeszcze jeden cios i zby zatrzaskuj mi si na jzyku. Poowa
mojego jzyka lduje na pododze i zostaje odkopnita.

Filigranowa pani Patrickowa Maddenowa klczaa na pododze obok ciaa ma, a bogaci ludzie
nazywali swoimi przyjacimi, stali nad ni pijani i zanosili si
miechem.
Patrick? wyszeptaa.
Kaua krwi rozlewa si coraz szerzej i szerzej, i w kocu
dotyka jej spdnicy.
Patrick, wystarczy, przesta udawa nieywego mwi
pani Patrickowa Maddenowa.
Zjawisko podsikania kapilarnego sprawia, e krew pnie si
po jej spdnicy, pnie si nitka za nitk w gr.
Dookoa mnie krzycz mczyni z Projektu Feniks.
I pani Patrickowa Maddenowa zaczyna krzycze.
A w piwnicy Armory Bar skatowany Tyler Durden osuwa si
bezwadnie na posadzk. Tyler Durden Wielki, ktry przez
jedn chwil by ideaem i ktry powiedzia, e idea moe
trwa najwyej chwil.
A walka trwa, bo ja chc umrze. Bo tylko po mierci
wracamy do swoich nazwisk. Tylko mier zwalnia nas od
uczestniczenia w Projekcie Feniks.

29

Tyler stoi nade mn idealnie przystojny, jasnowosy, istny

anio. Zadziwia mnie moja wola ycia.
Co do mnie, to jestem krwawym wycinkiem tkanki, schncym
na goym materacu w swoim pokoju w Firmie Mydlarskiej
z Paper Street.
Z mojego pokoju wszystko znikno.
Moje lustro z zatknitym za ram zdjciem mojej stopy z dnia,
kiedy przez dziesi minut miaem raka. Gorzej ni raka. Tego
lustra nie ma. Drzwi szafy stoj otworem i nie ma w niej moich
szeciu biaych koszul, czarnych spodni, majtek, skarpetek ani
butw.
Wstawaj mwi Tyler.
Wok i wewntrz wszystkiego, co uznawaem za raz na
zawsze przesdzone, narasta co strasznego.
Wszystko si rozpada.
Kosmicznych map nic ma. Wszystko zostao usunite, tuszcz
z zabiegw liposukcji, pitrowe prycze, pienidze, zwaszcza
pienidze. Zosta tylko ogrd i wynajty dom.
Ostatnie, co nam pozostao do przeprowadzenia, to twoje
odejcie w wielkim stylu mwi Tyler. Twoja mczeska
mier.
218

Nie mier, ktra zasmuca i przygnbia. To ma by mier

radosna, podnoszca na duchu.
Och, Tyler, taki jestem obolay. Zabij mnie tutaj.
Wstawaj.
Zabij mnie od razu. Zabij mnie. Zabij. Zabij. Zabij.
To musi by mier z fasonem mwi Tyler. Wyob
ra sobie: ty na dachu najwyszego budynku na wiecie, cay
budynek opanowany przez Projekt Feniks. Dym wali przez
okna. Biurka lec na zebranych na ulicy gapiw. Prawdziwa
opera mierci, tak to si odbdzie.
Mwi, e nie. Ze wystarczajco ju mnie wykorzysta.
Jeli bdziesz si opiera, dobierzemy si do Marli.
Mwi, eby prowadzi.
No, to zwlekaj si z tego pieprzonego barogu powie
dzia Tyler i aduj dupsko do samochodu.
I stoj teraz z Tylerem na dachu Budynku Parkera-Morrisa,
z luf pistoletu w ustach.
To nasze ostatnie dziesi minut.
Za dziesi minut Budynku Parkera-Morrisa ju tu nie bdzie.
Wiem, bo Tyler to wie.
Napierajc luf pistoletu na moje podniebienie, Tyler mwi:
Tak naprawd to nie umieramy.
Przesuwam jzykiem luf do zdrowego policzka i zwracam
Tylerowi uwag, e ma chyba na myli wampiry.
To nasze ostatnie osiem minut.
Pistolet jest na wypadek, gdyby wczeniej nadleciay tu
policyjne helikoptery.
Bg ze swoich wyyn widzi na dachu samotnego mczyzn
trzymajcego w ustach pistolet, ale to Tyler trzyma pistolet,
a ycie jest moje.
Bierzecie

dziewidziesicioomioprocentowy

koncentrat

dymicego kwasu azotowego i dodajecie trzy razy tyle kwasu

siarkowego.
219

I wychodzi wam nitrogliceryna.

Siedem minut.
Mieszacie nitro z trocinami i otrzymujecie pierwsza klasa
wybuchowy plastik. Niektre kosmiczne mapy mieszaj nitro
z bawen i dosypuj epsomitu w charakterze siarczanu. Tak te
mona. Jeszcze inne mapy mieszaj nitro z parafin. Mnie tej
ostatniej mikstury nigdy, przenigdy nie udao si przyrzdzi.
Cztery minuty.
Kto krzyczy.
Wstrzymaj si! To Marla biegnie do nas po dachu.
Marla biegnie do mnie, bo Tyler znikn. Pufff. Tyler jest
moim przywidzeniem, ona go nie widzi. Tyler znikn jak za
dotkniciem czarodziejskiej rdki. I jestem teraz samotnym
czowiekiem trzymajcym w ustach pistolet.
Przyszlimy tu za tob! krzyczy Marla. Wszyscy
udzie z grup wsparcia. Nie musisz tego robi. Od pistolet!
Za Marl id, kutykaj, tocz si ku mnie na wzkach
inwalidzkich wszyscy bywalcy grup wsparcia, ludzie cierpicy
na nowotwory jelit, na czerniaki zoliwe, na pasoyty mzgu
na
grulic.
Wstrzymaj si mwi.
Zimny wiatr przynosi mi ich gosy.
Stj mwi.
Moemy ci pomc mwi.
Pozwl nam sobie pomc.
Niebem nadlatuj, up, up, up, policyjne helikoptery.
Wrzeszcz, eby ci cofnli. eby std uciekali. Budynek
wyleci zaraz w powietrze.
Wiemy! krzyczy Marla.
Ten moment jest dla mnie jak wito.
Krzycz, e nie zabijam siebie, e zabijam Tylera.
Jestem Niezomn Wol Joego.
Wszystko pamitam.
220

 To nie mio ani nic w tym rodzaju krzyczy Marla

ale ja chyba te ci lubi!
Jedna minuta.
Marla lubi Tylera.
Nie, lubi ciebie! krzyczy Marla. Dostrzegam
rnic!
I nic.
Nie ma adnej eksplozji.
Z luf pistoletu napierajc na zdrowy policzek pytam Tylera,
czy aby nie zmiesza nitro z parafin.
Z parafin nigdy si nie udaje.
Musz to zrobi.
Policyjne helikoptery.
I naciskam spust.

W domu mojego ojca jest wiele paacw.

Naturalnie, naciskajc spust, umarem.
Kamca.
I Tyler umar.
Nadlatyway przecie z hukiem policyjne helikoptery. Nad
biegaa Marla ze wszystkimi tymi ludmi z grup wsparcia,
ktrzy nie potrafili pomc sobie, a starali si pomc mnie, nie
mogem nie nacisn spustu.
To byo lepsze ni realne ycie.
A wasz jeden idealny moment nie bdzie trwa wiecznie.
W niebie wszystko jest czarne i biae.
Oszust.
W niebie jest cicho, jakby wszyscy chodzili w butach na
gumowych podeszwach.
W niebie nie mam trudnoci z zasypianiem.
Ludzie pisz do mnie do nieba i donosz, e jestem pamitany.
Ze jestem ich bohaterem. Ze wydobrzej.
Anioy s tutaj takie jak w Starym Testamencie, legiony
i porucznicy, niebiaski gospodarz, ktry pracuje na zmiany, ma
dyury raz dzienne, innym razem nocne. Przynosz ci na tacy
posiki i papierowy kubeczek z lekami. Rekwizyty z Doliny Lalek.
222

Stanem przed Bogiem. Siedzia za orzechowym biurkiem,

a na cianie za nim wisiay jego dyplomy.
Dlaczego? spyta mnie Bg.
Dlaczego spowodowaem tyle blu?

Czy nie rozumiaem, e kade z nas jest witym, niepowtarzalnym patkiem niegu specjaln
noci?
Czy nie widz, e jestemy wszyscy manifestacj mioci?
Patrz na Boga, ktry siedzi za biurkiem i robi notatki, i myl
sobie, e Bg si myli.
Nie jestemy niczym specjalnym.
Gwnem i mieciem te nie jestemy.
Po prostu jestemy.
Po prostu jestemy i jest jak jest.
A Bg mwi:
Nie, nieprawda.
Tak. No c. Niech Mu bdzie. Boga nie przekonasz.
Bg pyta mnie, co pamitam.
Pamitam wszystko.

Pocisk z pistoletu Tylera rozora mi policzek i przyprawi mi

umiech od ucha do ucha. Tak, wygldam zupenie jak nabzdyczona halloweenowa dynia. Japo
Marla jest wci na Ziemi i pisuje do mnie. Pisze, e ktrego
dnia sprowadz mnie z powrotem.
I gdyby w Niebie by telefon, zadzwonibym z Nieba do

Marli, a kiedy powiedziaaby Sucham", nie odoybym suchawki. Powiedziabym: Cze.

wszystko ze szczegami".
Lecz wraca nie chc. Jeszcze nie teraz.
A oto dlaczego.
Dlatego e ilekro kto przynosi mi tac z lunchem i moimi

lekarstwami, to jest to kto z podbitym okiem albo ze spuchnitym czoem z zaoonymi szwam

223

 Brakuje nam pana, panie Durden.

Albo kto ze zamanym nosem przechodzi obok mnie, pchajc
po pododze mopa i szepcze:
Wszystko idzie zgodnie z planem.
Szepcze:
Dymy do zniszczenia cywilizacji, eby na jej gruzach
lepiej urzdzi wiat.
Szepcze:
Czekamy na pana powrt.

Przyprawiona czarnym humorem powie Chucka Palahniuka opowiada histori wyalienowanego

Fight Club", ktry od chwili opublikowania w roku 1996 sta si klasyk undergroundowej literatury,

Na podstawie ksiki nakrcono film pt. Podziemny krg"

z Bradem Pittem w roli gwnej.