Tiu lun Mn T php ting Vit

A L THUYT
Cu hi: n v ng php c s ca ting Vit l g? N chi phi v gii
thch quy lut ng php ting Vit nh th no?
Tr li:
1. n v ng php c s ca ting Vit l ting v ting l n v n
gin nht v mt t chc v c gi tr ng php.
* Ting l n v n gin nht v mt t chc:
- Mi ting to thnh mt chnh th, khng th tch thnh nhng b phn nh
hn c na. V d: trong ting em, ng m hc cn tch ra thnh cc m v
(em = e + m), nhng ng php hc th coi ting em l mt khi hon chnh,
khng c t chc ni b.
- Ting l im xut pht ca qu trnh tng hp cc n v ng php v cng l
im kt thc ca qu trnh phn tch cc n v ng php. Khi tng hp cc m
v thnh cc kiu n v ng php th ting l n v xut hin u tin trong
qu trnh. Ngc li, khi phn tch cu ni tch ra thnh cc kiu n v ng
php th ting l n v cui cng c th tm ra c.
* Ting c gi tr v mt ng php:
- Ting c kh nng gii thch mt ng ngha: Tc dng ny th hin r qua
vic i chiu cc n v ch ging nhau b phn, tc l va c ting ging
nhau va c ting khc nhau. V d:
+ i chiu khng qun vi khng tc, khng gian, khng kh, ta thy c
tc dng ng ngha ca ting khng v c th tch khng ra c.
+ i chiu khng qun vi hi qun, thy qun, lc qun, dn qun, ta
thy tc dng ng ngha ca qun v tch qun ra c.
Nh vy, vic i chiu gip chng ta thy c ngha ca ca ting v
tch ting ra c. n v ting l nhng b phn nh nht c th bt gp
c, lp i lp li nhiu ln nhng trng hp khc nhau nhng vn gi
nguyn ni dung ng ngha.

Tiu lun Mn T php ting Vit

- Ting c kh nng gii thch mt t chc n thun hnh thi: Tc dng ny
ca ting th hin r qua vic kho st cc hin tng tch, hin tng lp v
hin tng ic ha.

+ Hin tng tch: T b tch i thnh hai na t ri nhau v ng tch

i ngang qua bin gii gia hai ting.
V d: So snh sung sng vi n sung mc sng. y, ng tch
gia hai ting sung v sng khng phi n thun ch l mt ng ranh
gii ng m gia hai m tit sung v sng, m l mt ng ranh gii c
gi tr ng php t ta c th gii thch c quy tc bin i t sung
sng nhm phc v cho vic ng t t cu trong ting Vit.
+ Hin tng lp: So snh vi vng vi vi vi vng vng. R rng, ta
khng th khng nh c vi vng ch lm thnh mt chnh th v khng
c t chc ni ti. Ni cch khc, c s tn ti ca mt ng ranh gii i
ngang qua sau vi v trc vng, tch chng thnh hai b phn c gi
tr ng php.
+ Hin tng ic ha: c th vch ng ranh gii ch bin gii gia hai
ting, gia ting phi gi nguyn v ting phi ic ha.
V d: c ph vi c ph c phic
s ph vi s ph s phic
Vn dng phng php i chiu v phng php so snh cc kh nng bin
i t chc t, ta c th thy rng trong bt k t song tit no ca ting Vit,
ng ranh gii ng php cng i ngang qua bin gii gia cc ting, tch
mi ting ra thnh mt hnh v. Vi cc t a tit (gm 3 hoc 4 ting v ngha
tr ln, nh a-pa-tt, ra-i-, ch yu l cc t phin m, ngoi lai) th khi t
chng vo trong ting Vit, mi ting cng u c xem nh l mt n v gc
ca ng php.
2. Ting chi phi v gii thch quy lut ng php ca ting Vit.
Cc c trng c bn ca ting chi phi v gii thch quy lut ng php ca
ting Vit. C th l:
2

Tiu lun Mn T php ting Vit

* Ting trng m tit, trng hnh v, gi l hnh tit. c im ny ca
ting lm nn c trng loi hnh n lp ca ting Vit, l mi mt ting
(m tit) c pht m tch ri nhau v c th hin bng mt ch vit. c
im ny th hin r rt tt c cc mt ng m, t vng, ng php.
- V ng m: mi ting l mt m tit. H thng m v ting Vit phong ph v
c tnh cn i, to ra tim nng ca ng m ting Vit trong vic th hin cc
n v c ngha. Nhiu t tng hnh, tng thanh c gi tr gi t c sc. Khi
to cu, to li, ngi Vit rt ch n s hi ho v ng m, n nhc iu
ca cu vn.
- V t vng: Mi ting, ni chung, l mt yu t c ngha. Ting l n v c s
ca h thng cc n v c ngha ca ting Vit. T ting, ngi ta to ra cc
n v t vng khc nh danh s vt, hin tng..., ch yu nh phng
thc ghep v phng thc ly
Vic to ra cc n v t vng phng thc ghep lun chu s chi phi ca
quy lut kt hp ng ngha, v d: t nc, my bay, nh lu xe hi, nh tan
ca nt... Hin nay, y l phng thc ch yu sn sinh ra cc n v t
vng. Theo phng thc ny, ting Vit trit s dng cc yu t cu to t
thun Vit hay vay mn t cc ngn ng khc to ra cc t, ng mi, v d:
tip th, karaoke, th in t (e-mail), th thoi (voice mail), phin bn
(version), xa l thng tin, siu lin kt vn bn, truy cp ngu nhin, v.v.
Vic to ra cc n v t vng phng thc ly th quy lut phi hp ng m
chi phi ch yu vic to ra cc n v t vng, chng hn: chm cha, chng
ch, ng a ng nh, th thn, lng l lng ling, v.v.
Vn t vng ti thiu ca ting Vit phn ln l cc t n tit (mt m tit, mt
ting). S linh hot trong s dng, vic to ra cc t ng mi mt cch d dng
to iu kin thun li cho s pht trin vn t, va phong ph v s lng,
va a dng trong hot ng. Cng mt s vt, hin tng, mt hot ng hay
mt c trng, c th c nhiu t ng khc nhau biu th.
- V ng php: T ca ting Vit khng bin i hnh thi. c im ny se chi
phi cc c im ng php khc. Khi t kt hp t thnh cc kt cu nh ng,
cu, ting Vit rt coi trng phng thc trt t t v h t.
3

Tiu lun Mn T php ting Vit

Vic sp xp cc t theo mt trt t nht nh l cch ch yu biu th cc
quan h c php. Trong ting Vit khi ni "Anh ta li n" l khc vi "Li n
anh ta". Nh trt t kt hp ca t m "c ci" khc vi "ci c", "tnh cm"
khc vi "cm tnh". Trt t ch ng ng trc, v ng ng sau l trt t ph
bin ca kt cu cu ting Vit.
Phng thc h t cng l phng thc ng php ch yu ca ting Vit. Nh
h t m t hp "anh ca em" khc vi t hp "anh v em", "anh v em". H t
cng vi trt t t cho phep ting Vit to ra nhiu cu cng c ni dung thng
bo c bn nh nhau nhng khc nhau v sc thi biu cm.

Tiu lun Mn T php ting Vit

V d, so snh cc cu sau y:
- ng y khng ht thuc.
- Thuc, ng y khng ht.
- Thuc, ng y cng khng ht.
Ngoi trt t t v h t, ting Vit cn s dng phng thc ng iu. Ng
iu gi vai tr trong vic biu hin quan h c php ca cc yu t trong cu,
nh nhm a ra ni dung mun thng bo. Trn vn bn, ng iu thng
c biu hin bng du cu. Chng ta th so snh 2 cu sau thy s khc
nhau trong ni dung thng bo:
- m hm qua, cu gy.
- m hm, qua cu gy.
* Ting c v tr trung gian gia hnh v v t ca cc ngn ng n-u
- Vi cc ting m l t n (t n tit), c th ni, ting l t hoc l yu t
cu to nn t.
V d: Trong cu Sao anh khng v chi thn V, c 7 ting / 7 t / 7 m tit
c c v vit tch ri nhau. 7 ting ny u c kh nng cu to nn cc t
ghep nh v - tr v, thn thn xm
- Vi cc ting khng phi l t c ngha, xet v mt v vt cht th chng cng
to thnh mt m tit nh cc t n tit; cn khi xet v mt s dng th chng
c t cch ca t trong iu kin ng cnh nht nh.
V d: ting chc trong chim chc tr thnh mt t hon ton c lp trong cm
khng mt con chim mt con chc no c
* Ting l n v t nhin, d nhn din i vi ngi bn ng
Vi cc ngn ng n-u, t l n v t nhin, hu nh ngi bn ng no cng
d nhn thc c, nhng hnh v cc ngn ng ny th kh nhn din, ch
nhng ngi am hiu v ngn ng mi pht hin ra c thng qua phng
php phn tch t v mt ng php hc.
Tri li, trong ting Vit, ting mi l n v t nhin, c bn hn hnh v, tn ti
mt cch thc hn i vi mi ngi Vit. T lu chng ta s dng khi nim

Tiu lun Mn T php ting Vit

ting, ting mt, ch trc c khi c khi nim t, v khi c khi nim t ri th
chng ta vn thng quen dng ting, ting mt,hoc ch hn.
Kt lun: C th ni, hu nh mi c im quan trng ca ng php ting
Vit u bt ngun su xa t c im ca n v gc c gi l ting.

Tiu lun Mn T php ting Vit

B BI TP
Phn tch cu ra cc ng v biu din mi quan h gia cc thnh t
trong ng.
1. ng Nm i n ng ba th gp mt m ng ngi ang vng
trong vng ngoi xem hai con tru hc nhau ch t.
ng Nm i n ng ba th gp mt m ng ngi ang vng trong vng
ngoi xem hai con
tru hc nhau ch t.
* ng: do ng danh t m nhim (chnh t l ng, ph t l Nm)
ng Nm
* Thuyt ng: do 2 ng v t c quan h chnh ph m nhim
- Ng v 1: i n ng ba
- Ng v 2: gp mt m ch t
+ Chnh t l ng t gp
+ C 1 thnh t ph (sau): l mt c, c chc nng lm b t

: l mt ng danh:

Thuyt: l mt ng v t: ang vng trong vng ngoi xem hai con tru

mt m ng ngi

hc nhau ch t
o Chnh t: l ng t xem
o C ba thnh t ph (2 trc, 1 sau): TTP th 3 l mt c, c chc
nng lm b t
hai con tru hc nhau ch t

Tiu lun Mn T php ting Vit

Tiu lun Mn T php ting Vit

2. Ti ht c trong khng gian mt lnh ca ma, ca min
rng cng vi lnh trong xe ci mi hng m du ca nhng
ht ng rang.
Ti ht c trong khng gian mt lnh ca ma, ca min rng cng vi
lnh trong xe
ci mi hng m du ca nhng ht ng rang.
* ng: do ng danh t m nhim (i t lm thi Ti thay th danh t,
khng c thnh t ph
* Thuyt ng: do ng v t m nhim
- Chnh t l ng t ht
- C bn thnh t ph (1 trc, 3 sau):
+ TTP th ba: gm 2 gii ng quan h ng lp, c chc nng lm trng t
trong khng gian mt lnh ca ma, ca min rng cng vi lnh trong
xe

Gii ng 1: trong khng gian mt lnh ca ma, ca min rng

Gii ng 3: cng vi lnh trong xe

+ TTP th t: l mt ng danh t, c chc nng lm b t

ci mi hng m du ca nhng ht ng rang

Chnh t: l mt ng danh:

C ba thnh t ph (1 trc, 2 sau):

mi hng

Tiu lun Mn T php ting Vit

o TTP th 3 l mt gii ng, c chc nng lm nh t: ca nhng ht
ng rang

TI LIU THAM KHO

Mai Ngc Ch, V c Nghiu, Hong Trng Phin ( 2006). C s ngn ng hc
v ting Vit. NXB Gio dc
Nguyn Ti Cn (1998). Ng php ting Vit: ting t ghp on ng. NXB
i hc Quc gia

10