Glava 2.

TEMEL SAMEC, TEMEL POD STOLB

2.4. TEMELI POD MONTA@NI A.B. STOLBOVI

Industriskiot na~in na gradewe na stolbovi nalo`uva gradewe na temeli koi ovozmo`uvaat nesmetana monta`a na gotovi armiranobetonski stolbovi. Poradi obezbeduvawe na potrebna vrska pome|u gotovite a.b. stolbovi
i nivnite temeli potrebno e gorniot del od temelot da se izvede vdlabnat za
da mo`e da se montira stolbot. Formata na gorniot del od temelot potsetuva na ~a{ka, pa zatoa ovie temeli se vikaat temeli so ~a{ka. Formata i dimenziite na ~a{kata zavisat od toa dali e potrebno vkle{tuvawe na stolbot
ili e dovolna zglobna vrska na stolbot so temelot (sl. 54).

Slika 54. Temel pod monta`en armiranobetonski stolb.

Posle izvedba na temelot, koga }e se postigne potrebnata jakost na betonot, vo ~a{kata se postavuvaat stolbovite.
Po postavuvaweto se vr{i centrirawe na stolbovite so pomo{ na drveni klinovi. So ispolnuvawe na prostorot pome|u stolbot i yidovite na ~a{kata so beton so poseben granolumetriski sostav se vr{i monolitizacija na
vrskata na stolbot i temelot. Betonot za ispolna ne smee da bide od poslab
kvalitet od kvalitetot na betonot koj se upotrebuva za gradewe na temelot.
Najgolem dijametar na zrnoto upotrebeno za pravewe na beton ne smee da bide pogolemo od 0,6 f, kade {to f e najmalo rastojanie me|u stolbot i yidovite

154

Temeli pod monta`ni armiranobetonski stolbovi

od ~a{kata. Ova rastojanie ne bi trebalo da bide pomalo od 5 cm, nitu pak

pogolemo od 10 cm. Rastojanieto vo dnoto naj~esto e 5 cm.
Vgraduvaweto na betonot mora da se izveduva so pervibrator. Za da se
postigne {to podobra vrska me|u stolbot i temelot potrebno e soodvetnite
povr{ini na stolbot i vnatre{nite yidovi od ~a{kata da bidat {to porapavi. Toa se postignuva so izvedba na `lebovi (sl. 55).

Slika 55. Vrska pome|u monta`en a.b. stolb i temel.

Vo odnos na visinskoto centrirawe na stolbot, toa naj~esto se vr{i so

plo~ka koja se postavuva na cementen malter so debelina od 5 10 cm. Te`i{teto na ~eli~nata plo~ka treba da se poklopi so te`i{teto na osnovata
na stolbot. Otkako ~eli~nata plo~ka }e se postavi na soodvetna visina i se
zavr{i potrebnoto ocvrsnuvawe na cementniot malter, se pristapuva kon
montirawe na stolbot.
2.4.1. Dimenzionirawe na ~a{kata
Prenesuvaweto na silata od stolbot na temelot zavisi od stepenot na
monolitizacija na nivnite me|usebni vrski. Mo`e da se smeta na monolitna
vrska ako no`icata na stolbot i yidovite na ~a{kata se dovolno rapavi. Rapavosta se postignuva so izrabotka na `lebovi so dlabina ne pomala od 1 cm.
Me|utoa, koga betoniraweto se vr{i vo oplata toga{ ne mo`e da se postigne
155

Glava 2. TEMEL SAMEC, TEMEL POD STOLB

izvedba na `lebovi. Zatoa }e se analiziraat dva slu~ai na vrska na stolbot

so temelot i toa:
monolitna (rapava) vrska i
glatka vrska.
a) Vo slu~aj da se izvede monolitna vrska toga{ istata treba da gi ispolni slednite uslovi:
debelinata na yidot od ~a{kata treba da e vo slednite granici:
10 cm dc 0,5a
dlabo~inata na ~a{kata mora da e ednakva na:
h 1,2a ako
h 2,0a ako

M
0,15
N a
M
2,0
N a

kade {to se:

M moment vo odnos na gorniot rab na ~a{kata,
N normalna sila vo stolbot,
h dlabo~ina na ~a{kata,
a stranica na stolbot.
Ako 1,5

M
2,0 toga{ dlabo~inata treba da se odredi so interpolacija:
N a

1,2a h 2a
Vo slu~aj na monolitna vrska mo`e da se pretpostavi paraboli~na raspredelba na otporot po visina na yidot od ~a{kata kako {to e prika`ano na
sl. 56.

156

Temeli pod monta`ni armiranobetonski stolbovi

Slika 56. Paraboli~na raspredelba na otporot.

Uslovot, sumata na momenti od site sili koi dejstvuvaat na ~a{kata vo

odnos na nejziniot dolen rab da e ednakva na nula, mo`e da se napi{e vo sleden oblik:

M Hh

5
h Hg 0
6

od kade {to sleduva:

Hg

6 M
6

H Zv
5 h
5

Od uslovot sumata na horizontalni sili da e ednakva na nula se dobiva:

Hd

6 M
1

H
5 h
5

Silite Hg i Hd se dobieni pod pretpostavka deka na dejstvuvaweto na

nadvore{niot tovar M i H se sprotivstavuva spregot na Hg i Hd ~ii krak zavisi od dlabo~inata na ~a{kata.
So silata Hg se dimenzioniraat yidovite na ~a{kata kako kratki elementi. Potrebnata horizontalna armatura se presmetuva spored ravenkata:

Ag

Hg
v

Armaturata za priem na silata Z v , odnosno vertikalnata armatura se opredeluva spored ravenkata:

Av

Zv
v

Ako odnosot M/(Na) 0,15 toga{ silata Z v treba da se primi so armatura so forma 1, dodeka horizontalnata sila Hg treba da se prenese so zatvoreni uzengii so forma 2, kako {to e prika`ano na sl. 57. Armaturata za prenesuvawe na silata Hg od bo~nite na podol`nite yidovi na ~a{kata treba da
se rasporedi taka {to te`i{teto na istata bide na rastojanie h /6 od gorniot rab na ~a{kata. Toa zna~i deka vo gorniot del horizontalno postavenite
zatvoreni uzengii se na pogusto rastojanie. Ostanatiot del od ~a{kata se
armira so zatvoreni uzengii na rastojanie od 15 20 cm.

157

Glava 2. TEMEL SAMEC, TEMEL POD STOLB

Slika 57. Raspored na armatura koga M/(N a) 0,15.

Vo slu~aj ako odnosot M/(Na) 0,15 toga{ se dovolni horizontalni zatvoreni uzengii i otvoreni vertikalni uzengii koi se postavuvaat na nadvore{nata strana potpreni na armaturata od temelnata plo~a (sl. 58).

Slika 58. Raspored na armatura koga M/(N a) 0,15.

Temelnata plo~a treba da se dimenzionira kako temel samec. Kontrolata na probivaweto se izveduva vo dva slu~ai i toa: so vnatre{ni dimenzii na
~a{kata koga stolbot pri montirawe mo`e da udri so dinami~ki tovar vo

158

Temeli pod monta`ni armiranobetonski stolbovi

bazata i so nadvore{ni dimenzii na ~a{kata koga se proveruva probivaweto

na ~a{kata niz stolbot (sl. 59).

Slika 59. Kontrola protiv probivawe.

b) Ako postoi glatka vrska pome|u stolbot i ~a{kata toga{ e potrebna

pogolema dlabo~ina na ~a{kata. Isto taka potrebna e pogolema debelina na
temelnata plo~a i pove}e armatura.
Vo ovoj slu~aj, za da se obezbedi potrebniot stepen na vkle{tuvawe na
stolbot vo temelot, dlabo~inata na ~a{kata treba da se odredi spored slednite uslovi:
h 1,65a ako
h 2,65a ako

M
0,15
N a
M
2,0
N a

Za vrednosti pome|u ovie krajnosti mo`e da se izvr{i interpolacija.

Raspredelbata na otporot po visina na yidot od ~a{kata za ovoj slu~aj e prika`ana na sl. 60.

Slika 60. Raspredelba na otporot po visina na yidot od ~a{kata.

159

Glava 2. TEMEL SAMEC, TEMEL POD STOLB

Od uslovot sumata na momenti od site sili koi dejstvuvaat na ~a{kata

vo odnos na nejziniot dolen rab da e ednakva na nula, se dobiva:

Hg

3 M
5
H Zv
2 h
4

Od uslovot sumata na horizontalni sili da e ednakva na nula se dobiva:

Hd

3 M
1
H
2 h
4

So silata Hg se dimenzioniraat yidovite na ~a{kata kako kratki elementi.

Hg
Ag
v
Armaturata za priem na silata Z v iznesuva:

Av

Zv
v

Za priem na silata Hg se presmetuva posebna armatura ili dnoto na ~a{kata se vdlabnuva vo temelnata plo~a za h /6. Ova vdlabnuvawe ne se zema vo
predvid pri dimenzionirawe na merodavniot presek na sovivawe, me|utoa se
zema vo predvid pri kontrola na probivawe na stolbot niz temelot. Vo ovoj
slu~aj se zema silata od stolbot da se prenesuva preku kontaktnata povr{ina na stolbot. Ostanatite preporaki za dimenzionirawe na glatkata vrska
se isti so onie pri dimenzioniraweto na monolitnata vrska.

Zada~a. Da se presmeta temel pod monta`en armiranobetonski stolb so dimenzii 30/50 cm za podatocite dadeni na skicata.

160

Temeli pod monta`ni armiranobetonski stolbovi

1) Opredeluvawe dimenzii vo osnova.

k (doz b Df ) B 3 P B 6M 0
P Pg Pp 450 120 570 kN
M Mg Mp Hg Df Hp Df 50 45 25 1,5 15 1,5 155 kNm
k

ao
0,30

0,6
bo
0,50

0,6 (180 0,85 25 1,5) B 3 570 B 6 155 0

88,875 B 3 570 B 930 0
B 3 6,4135 B 10,4641 0
B 3,124 m A k B 1,875 m
usvoeno: B 3,15 m ; A 1,90 m F 3,15 1,9 5,985 m2
Ekscentricitetot iznesuva:

M
155
155

0,2037 m
P G
570 0,85 25 3,15 1,90 1,50
760,77

[irinata na jadroto na presek e:

k

B
3,15

0,525 m
6
6

e k simetri~en temel so mal ekscentricitet

2) Opredeluvawe dimenzii na ~a{kata.
M Mg Mp 50 45 95 kNm
N Pg Pp 450 120 570 kN
H Hg Hp 25 15 40 kN
a 0,50 m
Visina na ~a{kata

M
95

0,333
N a
570 0,50
Bidej}i 0,15 0,333 2,0 hc k a, kade koeficientot k se opredeluva so
interpolacija.

161

Glava 2. TEMEL SAMEC, TEMEL POD STOLB

hc 1,28 a 1,28 0,50 0,64 m

hst 60 cm
hc hst 5 65 cm
Debelina na ~a{kata
10 dc 0,5a
10 dc 25
usvoeno: dc 20 cm ; f 10 cm
bc bo 2 f 2dc 50 2 10 2 20 110 cm
ac ao 2 f 2dc 30 2 10 2 20 90 cm

3) Opredeluvawe visina na temelot.

Metod na ise~oci

162

Temeli pod monta`ni armiranobetonski stolbovi

1,9 0,9
0,9975 0,70 1,6975 m2
2
0,5 2 1,9 0,9

0,9975 (0,5 0,2625) 0,7

3
1,9 0,9

s
0,5634 m
1,6975

F 0,525 1,9 0,5

pn,g max
min

Pg
F

6Mg

A B2

450
6 (50 25 1,5)

75,188 27,847
5,985
1,9 3,152

103,035
pn,g max
[kPa]
47,341
min
pn, p max
min

Pp
F

6 Mp
AB

120
6 (45 15 1,5)

20,050 21,482
5,985
1,9 3,152

41,532
pn, p max
[kPa]
1,432
min
pn,u 1,6 pn,g 1,8 pn, p

pn,u max 1,6 103,035 1,8 41,532 239,61 kPa

pn,u min 1,6 47,341 1,8 1,432 73,17 kPa

k2

239,61 73,17
52,8381
3,15

B b
s 1,025 0,5634 0,4616 m
2

pn,T pn,max k 2 x 239,61 52,8381 0,4616 215,22 kPa

163

Glava 2. TEMEL SAMEC, TEMEL POD STOLB

Qu pn,T F 215,22 1,6975 365,336 kN

Mu Qu s 365,336 0,5634 205,83 kNm
bst

1,9 0,9
1,40 m
2

Za usvoeno MB 30 i RA 400/500 ; a 10 i b 2 se dobiva:

kz 0,937 ; kh 2,138
hM k h

hQ

Mu
2,138
bst

205,83
25,92 cm
1,40

Qu
365,336

0,2532 m 25,32 cm
k z r bst
0,937 1100 1,40

usvoeno: hst 30 cm
h hst 5 35 cm
4) Konstruktivni karakteristiki.

5) Kontrola na napregawa.
GT V b ; V V1 V2 V3
V1 3,15 1,9 0,35 2,0948 m3
V2 1,1 0,9 0,65 0,6435 m3
V3 0,5 0,3 0,5 0,075 m3
V 2,8133 m3 ; GT 2,8133 25 70,333 kN
GP (3,15 1,9 1,5 V ) p 123,284 kN
G GT GP 70,333 123,284 193,617 kN

164

Temeli pod monta`ni armiranobetonski stolbovi

p max
min

P G
6M
570 193,617
6 155

127,588 49,329
F
5,985
A B2
1,9 3,15 2

176,917
p max
[kPa]
min
78,529

doz p max
180 176,917
100
100 1,71% (3 5) %
doz
180

6) Potrebna armatura za temelot.

Ap

Mu
20583

18,30 cm 2
k z hs t v
0,937 30,0 40

usvoeno: 12 14 so Astv 18,36 cm2

7) Kontrola protiv probivawe.

Prvo se proveruva probivaweto na ~a{kata niz temelot.

165

Glava 2. TEMEL SAMEC, TEMEL POD STOLB

pr, max

S1
S1

Fn
(ao hst ) hst

S1 pn,T1 F1

pr, min

S2
S2

Fn
(ao hst ) hst

S 2 pn,T2 F 2

F1 1,9 0,525

1,9 1,5
0,2 0,9975 0,34 1,3375 m 2
2

F 2 F1 1,3375 m 2
0,9975
s1

0,525
0,2 2 1,5 1,9
(
0,525) 0,34
2
3 1,5 1,9
0,3537 m
1,3375

s 2 s1 0,3537 m
pn,T1 pn,max k 2 s1 239,61 52,8381 0,3537 220,92 kPa
pn,T2 pn,max k 2 (B s 2 ) 239,61 52,8381 (3,15 0,3537) 91,86 kPa
S1 pn,T1 F1 220,92 1,3375 295,481 kN

166

Temeli pod monta`ni armiranobetonski stolbovi

S 2 pn,T2 F 2 91,86 1,3375 122,863 kN

pr, max

S1
S1
295,481

820,78 kPa
Fn
(a o hst ) hst
(0,9 0,3) 0,3

pr, min

S2
S2
122,863

341,286 kPa
Fn
(a o hst ) hst
(0,9 0,3) 0,3

pr

pr, max pr, min

2

820,78 341,286
581,033 kPa
2

Za usvoena MB 30 a 0,8 MPa

1 1,3 a

; za RA 400/500 a 1,3

A
100
2 (ao bo 2hst )hst

A 2 6 14 2 8 14 43,10 cm2

43,10 10 4
100 0,2763 0,5
2 (0,90 1,10 2 0,30 ) 0,30

0,5

1 1,3 1,3 0,5 1,195

2
2
1 a 1,195 0,8 0,637 MPa
3
3
pr 0,581

2
1 a 0,637 MPa
3

Nema potreba od dopolnitelna kosa armatura.

8) Armirawe na ~a{kata.
vertikalna armatura

Hg

6Mu
6
Hu Zv
5h
5

Mu 1,6 Mg 1,8 Mp 1,6 50 1,8 45 161 kNm

Hu 1,6 Hg 1,8 Hp 1,6 25 1,8 15 67 kN

Zv
Av

6 161
6
67 377,63 kN
5 0,65
5
Zv

377,63
9,44 cm 2
40

A min min (110 90 70 50) 0,10 10 2 6400 6,40 cm2

usvoeno: 2 6 10 so Astv 9,42 cm2

167

Glava 2. TEMEL SAMEC, TEMEL POD STOLB

horizontalna armatura
A g A v 9,44 cm2
usvoeno: 5 4 8 so Astv 10,0 cm2

168