2006-2007 Eitim-retim Yl Gz Dnemi

Diferansiyel Denklemler Dersi alma Sorular 1

1) dy/dt +2y=sint

diferansiyel denklemini znz.

2) (4+t)dy/dt +y= 6+2t diferansiyel denklemini znz.

3) dy/dt-3y=7 diferansiyel denklemini y(0)=15 balang koulu iin znz.
4)

2 xy + 3 y 2 dy
=
dx
2 xy + x 2

5) xy-dy/dx= y 3 e x

diferansiyel denklemini znz.

2

6) xdy-ydx= x2exdx
znz

Bernoulli diferansiyel denklemini znz.

x e bal integrasyon arpan kullanarak diferansiyel denklemi

7) sinxcosydx+cosxsinydy=0 tam diferansiyel denklemini znz

8) (yex+y)dx + (ex+x)dy=0 diferansiyel denklemini znz
9) y = xy ' + y '

diferansiyel denklemi znz.

10) y=2tanxsecx-y2sinx Riccati diferansiyel denkleminin bir zel zm y1=secx dir

genel zm bulunuz.

1) y+2y=sint

diferansiyel denklemini znz.

zm: y+P(t)y=Q(t) tipi

(t)= e

P(t)dt

= e 2dt=e2t

[(t)y ]=(t)Q(t) ile

e2t y ]= e2t sint

e2t y= e2t sint dt=1/5 e2t(2sint-cost)+c

y=1/5 (2sint-cost)+ce-2t
2) (4+t)dy/dt +y= 6+2t diferansiyel denklemini znz.
dy/dt +1/(4+t )y= 6+2t /(4+t)
(t)= e

y+P(t)y=Q(t) tipi

P(t)dt

= e (1/4+t)dt=eln(1/(4+t))=1/(4+t)
1/(4+t) y ]= 6+2t

[(t)y ]=(t)Q(t) ile

1/(4+t)y=6t+t2+c

y=6t+t2+c*(4+t)

3) dy/dt-3y=7 diferansiyel denklemini y(0)=15 balang koulu iin znz.

zm: y+P(t)y=Q(t) tipi
(t)= e

P(t)dt

= e -3dt=e-3t
e-3t y ]= 7 e-3t

[(t)y ]=(t)Q(t) ile

e-3t y=-7/3e-3t+c

y= -7/3+ce3t

y(0)=15 iin

15=-7/3+c

c=52/3 bulunur.

y= -7/3+52/3e3t

4)

2 xy + 3 y 2 dy
=
dx
2 xy + x 2

diferansiyel denklemini znz

Homojen diferansiyel denklem

y= vx

dy=vdx+xdv

(2xy+3y2)dx-(2xy+x2)dy=0 yerlerine konup dzenlenirse;

(v+v2)dx= x(2v+1)dv

dx 2v + 1
dv integral alnarak
=
x v + v2
lnx=ln(v+v2)+c

v=y/x idi.

Lnx=ln(y/x+(y/x)2)+c

c = ln

5) xy-dy/dx= y 3 e x

x3
xy + y 2

ec =

x3
xy + y 2

diferansiyel denklemini znz.

y+P(x)y=Q(x)yn bernoulli (n 0, n 1)

zm:
u=y1-n

deiken dnm ile

du
dy
= 2 y 3
dx
dx
yerlerine konursa

u= y-2 olur.

dy
1 du
= y3
dx
2 dx

xy+

ekilerek verilen dif. denklemde

x2
1 3 du
1
y
= y 3e
ile arpalm.
2
dx
y3

2
1
x 1 du
+
= e x 2 = u
2
2 dx
y
y

xu +

1 du
=0
2 dx

ile homojen zm bulunur.

(1)

xu =

1 du
2 dx

-2xdx=du/u

-2xdx=du/u

lnu-lnc= -x2

ln(u/c)= -x2

u=c e

-x2+lnc=lnu

x2

(2)

bulunur.
kinci tarafl denklemin zm iin c nin nasl bir c(x) fonksiyonu olmas gerektiini
aratralm.(yani homjen zmde c=c(x) koyalm trevleri alarak (1) yerlerine
yazalm.

u=c(x) e

x2

du/dx=u=

2
dc x 2
e 2 xc( x)e x
dx

2
2
2
1 dc x 2
( e 2 xc( x)e x ) + xc( x)e x = e x
2 dx

2
1 dc x 2
e = ex
2 dx

dc=2dx

(3)

c=2x+c1

(3) nolu ifade (2) yerine konur ve u=y-2 olduu dikkate alnarak

y-2=(2x+c1)

ex

elde edilir.
2
1 du
= e x
2 dx

veya

xu +

(x)= e

P(x)dx

= e 2xdx= e x

[(x)y ]=(x)Q(x) ile

6)

u ' + 2 xu = 2e x ile
2

[ e x y ]=

y=(2x+c)

xdy-ydx=x2exdx diferansiyel denklemini znz.

zm:

ex

-(y+x2ex)dx+xdy=0

M(x,y)dx+N(x,y)dy=0

M(x,y)= -(y+x2ex)
N(x,y)= x

N
=1
x

M
= 1
y
M N

y
x

Tam diferansiyel deil.

x e bal integrasyon arpan:

ln M y N x 1 1 2
=
=
=
N ( x, y )
x
x
x

yardmyla integrasyon arpan

= 1/ x 2
elde edilir. Verilen diferansiyel denklemle arplarak yani,
1 / x 2 (-(y+x2ex)dx+xdy=0)
-(y/x2+ex)dx+1/x dy=0
elde edilir. Bu durumda
M(x,y)= -(y/x2+ex)
N(x,y)= 1/x

M N
1
= 2
=
x
y
x
tam diferansiyal denklem elde edilir.

F
= M ( x, y )
x

F=

y
e x + g ( y)
x
dF=0 F=c

F
= N ( x, y )
y

F=

y
+ m(x)
x

7) sinxcosydx+cosxsinydy=0

c=

y
e x veya y=cx+xex
x

M(x,y)= sinxcosy

M N
=
= sin x sin y
y
x

Tam diferansiyel

N(x,y)= cosxsiny

dF= M(x,y)dx F= -cosxcosy+g(y)

c=-cosxcosy
dF= N(x,y)dy F= -cosxcosy +m(x)
8) (yex+y)dx+(ex+x)dy=0

diferansiyel denklemini znz.

M(x,y)= ye +y

M N
=
= ex +1
y
x

Tam diferansiyel

N(x,y)= e +x

dF= M(x,y)dx F= yex+yx +g(y)

c= yex+yx

dF= N(x,y)dy F= yex+yx +m(x)

9) y = xy ' + y '

diferansiyel denklemi znz.

y = xy ' + ( y ' ) eklinde

(Claraut dif. denklemi)

Genel zm iin y ' =c yazlrsa

ygenel=xc+c3
tekil zm iin cye trev alnp sfra eitlenerek c ifadeden ekilerek
parametrik denklemler elde edilir. Yani;
x+3c2=0

x=-3c2

y=(-3c2)c+c3=-2c3

c2=-x/3 c nin karl y=-2c3 de yerine konarak

x x
x3
y= 2( )
= 2
3
3
27

veya

y 2 = 4

x3
27

10) y=2tanxsecx-y2sinx Riccati diferansiyel denkleminin bir zel zm y1=secx dir

genel zm bulunuz.

Q(x)= 2tanxsecx, R(x)= -sinx P(x)=0 olmak zere riccati tipi diferansiyel
denklemdir. (y=P(x)y+R(x)y2+Q(x) tipi)
y=y1+1/u dnm kullanlarak trevler alnp verilen diferansiyel
denkleminde (y=2tanxsecx-y2sinx)yerlerine konursa , yani;
y=secx+1/u
y=sinx/cos2x- u/u2= tanxsecx- u/u2
tanxsecx- u/u2=2tanxsecx- (secx+1/u) 2sinx

tanxsecx- u/u2=2tanxsecx-sec2xsinx-2secx(1/u)sinx-1/u2sinx
tanxsecx- u/u2=2tanxsecx-tanxsecx-2secx(1/u)sinx-(1/u2)sinx
-u/u2=(-2/u ) tanx-(1/u2)sinx
u=2utanx+sinx
u-2utanx=sinx

1.mertrebeden lineer dif denklem haline gelir.

u=c/cos2x
c=cos2xsinx
c=- cos3x /3 +c1
u=(- cos3x /3 +c1)1/cos2x=(-1/3)cosx+c1/cos2x
u= (-cos3x+c1 ) / 3cos2x
bulunur y=secx+1/u de yerine konarak genel zm
ygenel =secx+1/(-cos3x+c1 ) / 3cos2x veya
ygenel = secx+3cos2x /(-cos3x+c1 )