04/10/ 2011

2011‐2012 Eğitim‐Öğretim Yılı Güz Dönemi

Diferansiyel Denklemler Dersi Çalışma Soruları
denklemini çözünüz.
1) dy + (2 y cot x + sin 2 x)dx = 0 denklemini çözünüz.

2) (4+t)dy/dt +y= 6+2t diferansiyel denklemini çözünüz.

3) dy/dt‐3y=7 diferansiyel denklemini y(0)=15 başlangıç koşulu için çözünüz.

x
4) (1 + 2e x / y )dx + 2e x / y (1 − )dy = 0 diferansiyel denklemini çözünüz.
y
)=1 için özel çözümü bulunuz.
2
5) xy‐dy/dx= y 3 e − x Bernoulli diferansiyel denklemini çözünüz.

6) xdy‐ydx= x2exdx x’ e bağlı integrasyon çarpanı kullanarak diferansiyel

denklemi çözünüz

x − 4 y dy
7) = denklemini µ = x n biçiminde bir integrasyon çarpanı
x dx
belirleyerek çözünüz.

8) sinxcosydx+cosxsinydy=0 tam diferansiyel denklemini çözünüz

9) (yex+y)dx + (ex+x)dy=0 diferansiyel denklemini çözünüz

3
10) y = xy ' + y ' diferansiyel denklemi çözünüz.

UFUK ÖZERMAN- DİFERANSİYEL DENKLEMLER Error! No text of 1

specified style in document.
 2011‐2012 Eğitim‐Öğretim Yılı Güz Dönemi
Diferansiyel Denklemler Dersi Çalışma Soruları

1) dy + (2 y cot x + sin 2 x)dx = 0 denklemini çözünüz.

cos x
dy + (2 y + 2sin x cos x)dx = 0
sin x

dy cos x
+ 2 y = −2sin x cos x 1. mertebeden diferansiyel denklem
dx sin x

( y′ + p ( x) y = g ( x) tipi )

cos x
∫ 2 sin x dx
µ ( x) = e ∫
p ( x ) dx 2
=e = e 2ln sin x = eln sin x
= sin 2 x

[ y µ ( x) ] = µ ( x) g ( x)
'

'
 y sin 2 x  = sin 2 x(−2sin x cos x) = −2sin 3 x cos x her iki tarafın int egrali alınırsa

−2sin 4 x sin 4 x
y sin 2 x = +c = − +c
4 2

sin 2 x c
y=− + 2
2 sin x

2) (4+t)dy/dt +y= 6+2t diferansiyel denklemini çözünüz.

dy/dt +1/(4+t )y= 6+2t /(4+t) : y’+p(t)y=g(t) tipi

∫ ∫
µ(t)= e P(t)dt= e (1/4+t)dt=eln(1/(4+t))=1/(4+t)

[µ(t)y ]’=µ(t)g(t) ile [ 1/(4+t) y ]’= 6+2t

1/(4+t)y=6t+t2+c y=6t+t2+c*(4+t)

UFUK ÖZERMAN- DİFERANSİYEL DENKLEMLER Error! No text of 2

specified style in document.
3) dy/dt-3y=7 diferansiyel denklemini y(0)=15 başlangıç koşulu için
çözünüz.

Çözüm: y’+p(t)y=g(t) tipi

∫ ∫
µ(t)= e P(t)dt= e -3dt=e-3t

[µ(t)y ]’=µ(t)g(t) ile [ e-3t y ]’= 7 e-3t

e-3t y=-7/3e-3t+c y= -7/3+ce3t

y(0)=15 için 15=-7/3+c c=52/3 bulunur.

x
4) (1 + 2e x / y )dx + 2e x / y (1 − )dy = 0 diferansiyel denklemini çözünüz.
y
)=1 için özel çözümü bulunuz.
x
=v → x = vy → dx = udy + ydu
y

(1 + 2eu )(udy + ydu ) + 2eu (1 − u )dy = 0

u (1 + 2eu )dy + y (1 + 2eu )du + 2eu (1 − u )dy = 0

(u + u 2eu + 2eu − u 2eu )dy = − y (1 + 2eu )du

(u + 2eu )dy = − y (1 + 2eu )du değişkenlere ayrılabilir tipte

dy (1 + 2eu )  u + 2eu = t 
∫ y = −∫ u + 2eu du →  (1 + 2eu )du = dt 
 

dy dt
∫ y
= −∫
y

lny=-lnt+lnc lny=ln(c/t) y=c/t=c/(u+2eu)

UFUK ÖZERMAN- DİFERANSİYEL DENKLEMLER Error! No text of 3

specified style in document.
 c
y=
( x / y + 2e x / y )
5) xy-dy/dx= y 3 e − x diferansiyel denklemini çözünüz.
2

y’+P(x)y=Q(x)yn bernoulli (n ≠ 0, n ≠ 1)
Çözüm:

u=y1-n değişken dönüşümü ile u= y-2 olur.

du dy dy 1 du
= −2 y 3 = − y3 çekilerek verilen dif. denklemde
dx dx dx 2 dx
yerlerine konursa

1 du x2 1
xy+ y 3 = y 3e − ile çarpalım.
2 dx y3

x 1 du 2 1
2
+ = e −x → 2 = u
y 2 dx y

1 du
ile
2 2
xu + = e −x u ' + 2 xu = 2e − x
2 dx

∫ ∫
µ(x)= e P(x)dx= e 2xdx= e x
2

[µ(x)y ]’=µ(x)Q(x) ile [ e x y ] ’= 2 y=(2x+c)

2 2
e−x

6) xdy-ydx=x2exdx diferansiyel denklemini çözünüz.

Çözüm:

-(y+x2ex)dx+xdy=0 M(x,y)dx+N(x,y)dy=0

M(x,y)= -(y+x2ex)

∂M ∂N
N(x,y)= x = −1 =1
∂y ∂x

UFUK ÖZERMAN- DİFERANSİYEL DENKLEMLER Error! No text of 4

specified style in document.
 ∂M ∂N
≠ Tam diferansiyel değil.
∂y ∂x

x’ e bağlı integrasyon çarpanı:

∂ ln µ M y − N x − 1 − 1 − 2
= = =
∂x N ( x, y ) x x

yardımıyla integrasyon çarpanı

µ = 1/ x 2

elde edilir. Verilen diferansiyel denklemle çarpılarak yani,

1 / x 2 (-(y+x2ex)dx+xdy=0)

-(y/x2+ex)dx+1/x dy=0

elde edilir. Bu durumda

M(x,y)= -(y/x2+ex)

N(x,y)= 1/x

∂M ∂N 1
= =− 2
∂y ∂x x

tam diferansiyal denklem elde edilir.

∂F y
= M ( x, y ) F= − e x + g ( y)
∂x x
y
dF=0 F=c c= − e x veya
x
y=cx+xex
∂F y
= N ( x, y ) F= + m(x)
∂y x

x − 4 y dy
7) = denklemini µ = x n biçiminde bir integrasyon çarpanı belirleyerek çözünüz.
x dx

Çözüm:
UFUK ÖZERMAN- DİFERANSİYEL DENKLEMLER Error! No text of 5
specified style in document.
(x‐4y)dx‐xdy=0

M(x,y)= x‐4y
∂M ∂N ∂M ∂N
N(x,y) =‐ x = −4 , = −1 ≠ tam dif. Değil
∂y ∂x ∂y ∂x

tam diferansiyel olabilmesi için

∂(µ M ) ∂(µ N )
= şartından
∂y ∂x

∂M ∂N
µ = µ x N ( x, y ) + µ µ x = nx n −1 olup
∂y ∂x

−4µ = nx n −1 (− x) + µ (−1) , −3µ = −nx n ‐3xn=‐nxn (3 − n) x n = 0 → n = 3

İntegrasyon çarpanı µ = x3 olarak belirlenir. Denklem çarpılarak

x 3 [ (x-4y)dx-xdy=0] (x4‐4x3y)dx‐x4dy=0

M(x,y)= (x4‐4x3y)
N(x,y) = ‐x4
∂M ∂N
= = −4 x3 tam diferansiyel denklem
∂y ∂x

− x 4 y + m( x ) = x 4 − 4 x 3 y
−4 x 3 y + m′( x) = x 4 − 4 x 3 y
x5
m( x ) =
5
x5
‐x4y+ =c veya x5‐5x4y=c
5

NOT: Verilen diferansiyel denklem aynı zamanda homojen olup

x5‐5x4y=c
aynı sonuca ulaşılır.

8) sinxcosydx+cosxsinydy=0 diferansiyel denklemini çözünüz.

UFUK ÖZERMAN- DİFERANSİYEL DENKLEMLER Error! No text of 6

specified style in document.
 M(x,y)= sinxcosy
∂M ∂N
= = − sin x sin y Tam diferansiyel
∂y ∂x
N(x,y)= cosxsiny

dF= M(x,y)dx → F= -cosxcosy+g(y)

c=-cosxcosy
dF= N(x,y)dy → F= -cosxcosy +m(x)

9) (yex+y)dx+(ex+x)dy=0 diferansiyel denklemini

çözünüz.

M(x,y)= yex+y
∂M ∂N
= = ex +1 Tam diferansiyel
∂y ∂x
N(x,y)= ex+x

dF= M(x,y)dx → F= yex+yx +g(y)

c= yex+yx
dF= N(x,y)dy → F= yex+yx +m(x)

10) y = xy ' + y ' diferansiyel denklemi çözünüz.

3

y = xy ' + ϕ ( y ' ) şeklinde (Clairaut dif. denklemi)

Genel çözüm için y ' =c yazılırsa

ygenel=xc+c3

UFUK ÖZERMAN- DİFERANSİYEL DENKLEMLER Error! No text of 7

specified style in document.