Metinler Arasılık Ve Göstergeler Arasılık

T.C.
STANBUL KLTR NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS
BR YEN ROMAN UYARLAMASI OLAN SAATLER FLMNDE

METNLERARASILIK VE GSTERGELER ARASILIK
YKSEK LSANS TEZ

Seda AKTA
Anabilim Dal: LETM TASARIMI

Program: LETM TASARIMI
Tez Danman: Prof. Dr.RenginKkerdoan
TEMMUZ 2011
T.C. STANBUL KLTR NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS
BR YEN ROMAN UYARLAMASI OLAN SAATLER FLMNDE

YKSEK LSANS TEZ

Seda AKTA 09100600001
Tezin Enstitye Verildii Tarih: 15 Haziran 2011

Tezin Savunulduu Tarih:
1 Temmuz 2011
Tez Danman: Prof. Dr. Rengin Kkerdoan
Jri yeleri: Do. Dr. Il Zeybek
Yrd. Do. Dr. Deniz Yengin
NSZ
Bu almada danmanlm stlenip almamn her dzeyinde gsterdii
destek ve ok deerli nerileri ve yardmlarndan dolay danman hocam
Sayn Prof. Dr. Rengin Kkerdoana, deerli neri ve uyarlarndan tr
tez savunma jri yelerim Do. Dr. Il Zeybek ve Yrd. Do. Dr. Deniz
Yengine
ok teekkr ederim. Ayrca tez yazm aamasnda dostluk ve
yardmlarn esirgemeyen sevgili ailem, arkadalarm ve desteini her zaman

hissettiim eim Mert Aktaa teekkrlerimi sunarm.
Seda Akta
NDEKLER..........................................................................................i
ZELGE LSTES.....................................................................................iii
EKL LSTES........................................................................................iv
RESM LSTES........................................................................................v
TRKE ZET........................................................................................ix
YABANCI DL ZET..............................................................................x
GR...........................................................................................................1
1.ANLATI TRLER OLARAK YEN ROMAN VE
SNEMADA ROMAN UYARLAMASI KAVRAMI...............4
1. 1. Bir Anlat Tr Olarak Yeni Roman......4
1. 1. 2. Yeni Roman ve zellikleri ......4
1. 1. 3. Yeni Roman ve Klasik Romanda Anlat.................6
1. 2. Bir Anlat Tr Olarak Sinema ve Sinemaya Uyarlamalar15
1. 2. 1. Sinemaya Genel Bir Bak.....15
1. 2. 2. Klasik Anlat Sinemas ve ada Sinemada Anlat... ...24
1. 2. 3. Sinemada Roman Uyarlamas Kavram..34
1. 2. 4. Senaryo ve Senaryolatrma Sreci ..36
1. 2. 5. Metinleraraslk ve Anlat inde Anlat...........38

1. 2. 6. Sinemada Gstergeler ve Anlam...........42
2. YEN ROMAN RNENN SNEMAYA UYARLANMASI
BALAMINDA SAATLER FLMNN METNLERARASI
VE GSTERGELER ARASI ZMLENMES ..... ...46

2. 1. Btnce Seimi.......46
2. 2. zmleme Yntemi............... 47
2. 3. Saatler Filminin Anlatsal Yap zmlemesi .48
2. 3. 1. Filmin Kimlii ve yks .....52
2. 3. 2. Filmdeki Balca Karakterler..56
2. 3. 3. Filmin Kii, Zaman, Uzam Asndan ncelenmesi ..59
2. 4. Saatler Filminde Metinleraras Gndermeler ve Metinleraras

Koutluk.... 70
2. 4. 1.Saatler Filmi ile Bayan Dalloway Roman Karakterleri
arasndaki Koutluklar ve Yaplan Gndermeler............. 75
2. 4. 2. Filmin ve Romann Zaman Asndan ncelenmesi...80

2. 4. 3. Kurgu ve Anlam Aktarmndaki Rol.....87
2. 4. 3. 1. Kurgunun Saatler Film Anlatsndaki levi....88

2. 5. Saatler Filminin Anlatsndaki Temalar ve Simgeler.94
.
3. SONU....108
4. KAYNAKA..117
ZELGE LSTES
izelge 1. 1
Geleneksel Roman ve Yeni Roman Arasndaki Farklar
Sayfa :14
izelge 1. 2
Klasik Anlat ve ada Anlat Arasndaki Farklar
Sayfa: 33
izelge 1. 3
J.A. Greimasn Eylensel rnekesi
Sayfa: 49
izelge 1. 4
J.A. Greimasn Eylensel Rolleri
Sayfa: 50
izelge 2. 1
Clarissa Vaughn Fiziksel / Ruhsal Karakter zellikleri
Sayfa: 56
izelge 2. 2
Laura Brown Fiziksel / Ruhsal Karakter zellikleri
Sayfa: 57
izelge 2. 3
Virginia Woolf Fiziksel / Ruhsal Karakter zellikleri
Sayfa: 58
izelge 2. 4
Virginia Woolfun yksnde Kii, Zaman ve Uzam
Sayfa: 59
izelge 2. 5
Virginia Woolfun yksnde Kiiler
Sayfa: 60
izelge 2. 6
Clarissa Vaughnun yksnde Kii, Zaman ve Uzam
Sayfa: 64
izelge 2. 7
Clarissa Vaughnun yksnde Kiiler
Sayfa: 64
izelge 2. 8
Laura Brownun yksnde Kii, Zaman ve Uzam:
Sayfa: 67
izelge 2. 9
Laura Brownun yksnde Kiiler
Sayfa: 67
izelge 2. 10
Bayan Dalloway Romannn Kii, Zaman ve Uzam Asndan

ncelenmesi
Sayfa: 75
izelge 2. 11
Roman ve Film Anlatsndaki Zaman ve Tarihler Arasndaki Farkllklar
Sayfa: 84
izelge 2. 12
Saatler Roman Anlats ve Saatler Film Anlats, ykler ve

Zamanlar Aras Geiler
Sayfa: 86
izelge 2. 13
Saatler Filmi ve Bayan Dalloway Roman Karakterler aras Birlik ve Sayfa: 91

Geiler
izelge 2. 14.
Saatler Filmi ve Bayan Dalloway Roman Mekanlar aras Birlik ve

Geiler
Sayfa: 92
izelge 2. 15
Saatler Filmi ve Bayan Dalloway Roman Zamanlar aras Birlik ve

Geiler
Sayfa: 93
izelge 2. 16
Saatler Filminde gsterilen Temel Kartlklar ve Gsterenleri
Sayfa: 115
EKL LSTES
ekil 1.1
Thaumotrope
Sayfa: 19
ekil 2.2
Fenakistiskop
Sayfa: 19
ekil 2.3
Zoetrope
Sayfa: 19
ekil 2.4
Lanterne Magique
Sayfa: 19
ekil 2.5
Lumire Kardeler
Sayfa: 23
ekil 2.6
Sinematograf
Sayfa: 23
RESM LSTES
Resim 2.1
Saatler Film Afii
Sayfa: 52
Resim 2.2
Clarissa Vaughn
Sayfa: 56
Resim 2.3
Laura Brown
Sayfa: 57
Resim 2.4
Virginia Woolf (Saatler Filminde Woolf rolnde Nicole Kidman)
Sayfa: 58
Resim 2.5
Virginia Woolf (Saatler Filminde Woolf rolnde Nicole Kidman)
Sayfa: 60
Resim 2.6
Leonard (Woolfun kocas)
Sayfa: 60
Resim 2.7
Vanessa Bell (Woolfun kardei)
Sayfa: 60
Resim 2.8
Woolfun ntihar ettii nehrin grnts, Sussex, ngiltere
Sayfa: 61
Resim 2.9
Woolf nehre girerken
Sayfa: 61
Resim 2.10
Woolf Sussexteki evinin bahesinden karken
Sayfa: 61
Resim 2.11
Leonard, Woolfun yazd intihar notunu bulurken
Sayfa: 61
Resim 2.12
Leonard, Richmond ngiltere sokaklarnda yrrken
Sayfa: 62
Resim 2.13
Leonard, Richmond ngiltere sokaklarnda yrrken
Sayfa: 62
Resim 2.14
Woolf, Richmond ev
Sayfa: 62
Resim 2.15
Woolf, Richmonddaki evinde, odasnda yazaca kitab hakknda

dnrken
Sayfa: 62
Resim 2.16
Leonard kitabevinde alrken
Sayfa: 63
Resim 2.17
Woolf, Richmond evinin bahesinde kardeiyle otururken
Sayfa: 63
Resim 2.18
Woolf Richmond Tren stasyonunda
Sayfa: 63
Resim 2.19
Clarissa Vaughn
Sayfa: 64
Resim 2.20
Richard Brown
Sayfa: 64
Resim 2.21
Sally (Clarissa Vaughnun kz arkada)
Sayfa: 64
Resim 2.22
Louis ( Richardn eski erkek arkada)
Sayfa: 64
Resim 2.23
Julia (Clarissa Vaughun kz)
Sayfa: 64
Resim 2.24
New York, Metro stasyonu, 2001
Sayfa: 65
Resim 2.25
Clarissa, New York sokaklarnda yrrken
Sayfa: 65
Resim 2.26
Richard ev
Sayfa: 65
Resim 2.27
Richardn evi, Clarissa ve Richard
Sayfa: 65
Resim 2.28
Clarissa ev, d grn
Sayfa: 66
Resim 2.29
Clarissa ev, i grn
Sayfa: 66
Resim 2.30
Clarissa, mutfanda parti iin hazrlk yaparken
Sayfa: 66
Resim 2.31
ieki dkkan
Sayfa: 66
Resim 2.32
Laura Brown
Sayfa: 67
Resim 2.33
Richie (Laura Brownun olu)
Sayfa: 67
Resim 2.34
Dan Brown (Laura Brownun kocas)
Sayfa: 67
Resim 2.35
Kitty (Laura Brownun komusu)
Sayfa: 67
Resim 2.36
Dan Brown, Los Angeles, evinin n
Sayfa: 68
Resim 2.37
Los Angeles, Laura Brown ve ailesinin yaad mahalle
Sayfa: 68
Resim 2.38
Dan Brown, ev, mutfak
Sayfa: 68
Resim 2.39
Dan Brown, ev, mutfak
Sayfa: 68
Resim 2.40
Laura Brown evinin yatak odasndaBayan Dalloway romann

okurken
Sayfa: 69
Resim 2.41
Laura Brown otel odasnda
Sayfa: 69
Resim 2.42
Bayan Vaughn, New Yorkta evinin banyosunda salarn toplarken
Sayfa: 90
Resim 2.43
Bayan Woolf, Richmondda evinin yatak odasnda salarn toplarken
Sayfa: 90
Resim 2.44
Bayan Woolf, evinin banyosunda aynaya bakarken
Sayfa: 90
Resim 2.45
Bayan Vaughn yatak New Yorkta evinin banyosunda aynaya bakarken
Sayfa: 90
Resim 2.46
Bayan Woolf, yzn ykamak iin eilirken
Sayfa: 90
Resim 2.47
Bayan Vaughn, yzn ykar ve ban kaldrrken
Sayfa: 90
Resim 2.48
Bayan Woolf, kapnn giriinde durur ve dnrken
Sayfa: 90
Resim 2.49
Bayan Vaughn, pencere nnde durur ve dnrken
Sayfa: 90
Resim 2.50
Virginia Woolf
Sayfa: 91
Resim 2.51
Laura Brown
Sayfa: 91
Resim 2.52
Clarissa Vaughn
Sayfa: 91
Resim 2.53
Bayan Dalloway, evindeki solmu iekleri atp yeni iekler almaya

karar verir. (New York).
Sayfa: 92
Resim 2.54
Brownun kocas ald glleri vazoya yerletirir. (Los Angeles).
Sayfa: 92
Resim 2.55
Bayan Woolfun hizmetisi evdeki iekleri dzenlemektedir

(Richmond).
Sayfa: 92
Resim 2.56
Bayan Vaughn, 2001 ylnda, New Yorktaki evinde yatanda

uzanmaktayken
Sayfa: 93
Resim 2.57
Bayan Brown, 1951 ylnda, Los Angelestaki evinde yatakta

uzanmaktayken
Sayfa: 93
Resim 2.58
Bayan Woolf, 1923 ylnda, Richmonddaki evinin yatak odasnda

uzanmaktayken
Sayfa: 93
Resim 2.59
Laura Brown mutfanda pasta yaparken
Sayfa: 94
Resim 2.60
Laura Brownun pastas
Sayfa: 94
Resim 2.61
Sayfa: 94
Resim 2.62
Virginia Woolf, Richmonddaki bahesinde
Sayfa: 95
Resim 2.63
Virginia Woolf, Richmonddaki bahesinde, l bir kua bakarken
Sayfa: 95
Resim 2.64
Laura Brown, otel odasnda
Sayfa: 95
Resim 2.65
Laura Brown, otel odasnda
Sayfa: 95
Resim 2.66
Woolf, odasndaki ve elbisesindeki iek motifleri
Sayfa: 101
Resim 2.67
Woolf, odasndaki ve elbisesindeki iek motifleri
Sayfa: 103
Resim 2.68
Laura Brown ev ii nesneler ve elbisesindeki iek motifleri
Sayfa :103
Resim 2.69
Clarissa nlndeki iek motifleri
Sayfa: 104
Resim 2.70
Clarissa evindeki canl iekler
Sayfa: 104
Resim 2.71
Sayfa: 104
Resim 2.72
Sayfa: 104
Resim 2.73
Richard, evindeki iek motifleri
Sayfa: 104
Resim 2.74
Clarissa, Richardn evine getirdii canl iekleri yerletirirken
Sayfa: 104
Resim 2.75
Clarissa ald iekler ile Richardn evine giderken
Sayfa: 104
Resim 2.76
ieki Dkkan
Sayfa: 104
10
Resim 2.77
Sally ve Clarissa iin ald gller
Sayfa: 105
Resim 2.78
Dan Brown ve Laura iin ald gller
Sayfa: 105
Resim 2.79
Laura Brown ve odasndaki iek desenli duvar kad
Sayfa: 105
Resim 2.80
Dan Brown ve evdeki canl iekler
Sayfa: 106
Resim 2.81
Laura Brownun pastas ve zerindeki iek eklindeki sslemeler
Sayfa: 106
Resim 2.82
Virginia Woolf ve yeeni bahede
Sayfa: 106
Resim 2.83
Virginia Woolf ve l kuun etrafna yerletirdii iekler
Sayfa: 106
Resim 2.84
Sussex Irma
Sayfa: 107
11
niversite
:stanbul Kltr niversitesi
Enstit
:Sosyal Bilimler Enstits
Anabilim Dal :letiim Tasarm
Program
:letiim Tasarm
Tez Danman :Prof. Dr. RenginKkerdoan
Tez Tr ve Tarihi:Yksek Lisans- Temmuz 2011
KISA ZET
BR YEN ROMAN UYARLAMASI OLAN SAATLERFLMNDE
Seda Akta
Metinleraraslk sanatn ve yaamn her alannda grebileceimiz, farkl
metinlerin birbirleri ile olan, zaman ve mekan gzetmeyen ilikisi olarak
tanmlanmaktadr. Her sanat dal kendi sanat disiplini iinde ya da farkl
sanat disiplinleri arasnda kendinden nce retilmi farkl yaptlardan izler
tamaktadr. Bu izler aka gndermeler eklinde olabilecei gibi daha
rtk biiminde grlebilmektedirler.
Sinema kendinden nce var olan birok sanat dalnn zelliklerini
bnyesinde toplayan ve geliimini teknolojik gelimeler ile kout biimde
srdren bir sanat daldr. Sinemann 7. sanat olarak adlandrlmasnn
nedeni onun yalnzca dier sanatlardan sonra ortaya km olmasndan
deil, dier sanatlara ilikin birok zellii iermesindendir.
Sinema var olduu gnden beri sregelen edebiyat ve sinema ilikisi,
romanlarn beyazperde uyarlamalar ile karmza kmaktadr. Uyarlama
srasnda dilsel ve grsel kodlar arasnda gstergeleraras deiimler olduu
gibi ayrca ortaya uyarlanan roman dnda farkl bir yapt ktndan, bu
yeni yapt uyarland roman ile metinleraras bir iliki ierisinde
bulunmaktadr.
Bu almada bir Yeni Roman uyarlamas olan Saatler filminin
uyarland ayn adl eser ile olan ilikileri incelenmektedir. Ancak filmin
uyarland Michael Cunninghamn ayn adl roman bir baka yeni roman
olan Virginia Woolfun Bayan Dalloway adl eseri ile birebir ilikili bir
yapttr. Bu durumda Saatler filmi incelenirken Saatler roman dnda
filmin Bayan Dalloway roman ile olan ilikileri ele alnmaktadr. Bu
birbiriyle i ie gemi yaptlar sayesinde okuyucu ve izleyici iin
metinleraras bir yolculuk mmkn olmaktadr.
Anahtar Kelimeler: Metinleraraslk, Gstergeleraraslk, Sinema, Anlat
Trleri, Uyarlama, Virginia Woolf, Saatler
12
University
:Istanbul Kltr University
Institute
:Institute of Social Sciences
Department
:Communication Design Department
Programme
:Communication Design Department
Supervisor
:
Prof. Dr. Rengin Kkerdoan
Degree Awarded and Date:MA July 2011
ABSTRACT
THE INTERTEXTUALITY AND INTERSEMIOTIC RELATIONS

IN THE FILM ADAPTATION OF A NEW NOVEL THE HOURS
Seda Akta
Intertextuality is described as the relations between different texts which
can be seen in every area of life and art without distinction of time and place.
Each work of art has some traces of other work of arts whether they are
found in the same art discipline or not. These traces can be seen as direct
references to another work of art or they can be found in a more implicit
way.
Cinema is a kind of art that is a combination of all other arts and it
shows its development parallel to technology. The reason that it is named as
the seventh art is not only because it came out after other six arts but also it
is a combination and has some traces of all other six art disciplines.
The relation between cinema and literature can be obviously seen in the
adaptations of novels to the cinema. While making novel adaptations it is
impossible to avoid making intersemiotic change between the linguistic and
visual codes. The adaptation is a different and unique work from the novel,
so the new adaptation has an intertextual relation with the novel that it is
adapted from.
In this work the relations are analysed between the novel The Hours
and the adaptation of the same novel to the film. Michael Cunninghams
novel The Hours is closely based on another example of a new novel Mrs.
Dalloway that is written by Virginia Woolf. In this case, while analyzing
the movie The Hours it is a necessity to find out the references and
implications to the novel Mrs. Dalloway.With the help of these closely
related art works, an intertextual journey is possible for the readers and the
spectators.
Key Words: Intertextuality, Intersemiotics, Cinema, Types of Narrations,
Adaptations, Virginia Woolf, The Hours
13
GR
almada her metnin alntlardan olutuunu ve baka metinler ile hibir

ilikisi olmayan saf bir metnin var olamayacan savunan metinleraraslk
kavram, baka bir romandan birebir alntlar yaparak o roman anlatsnn
merkezine koyan ve o romana gndermeler yapan Saatler romanndan
uyarlanan ayn adl Saatler filmi rnei zerinden incelenmektedir.
Metinleraraslk birbiriyle ilikisi olan metinler arasnda zaman ve

mekan fark olabileceini hatta bu metin olarak tanmlanan yaptlarn ayn
sanat dalna bile ait olmas gerekmediini, farkl sanat dallar arasnda da
metinleraras ilikilerin varln vurgulamaktadr. nceleri tarihe ve yazara
gre ele alnan metinler incelenirken sonrasnda sylemlerin i ie getii,
metnin ve anlamnn byk lde nceki metinlerden gelen kesitlerin i ie
gemelerine bal olarak retildii savn ileri sren yeni bir metin inceleme
anlay ortaya kmtr.1
Gnmzde farkl sanat disiplinleri arasndaki snrlarn kalkmas ile

metinleraraslk yalnzca romanda deil genelde tm sanat dallarnda artk var
olan bir olgu olarak tanmlanmaktadr. Metinleraraslk zellikle yeni roman
temsilcileri tarafndan uygulama alan bulmaktadr ancak metinleraraslk
yalnzca post modern ve modern metinlerde deil klasik metinlerde de grlen
bir olgudur. Virginia Woolfun 1920li yllarn banda yazd yeni roman
rneklerinden Bayan Dalloway adl yapt, yazlndan 80 yl sonra baka bir
yazarn, baka bir yaptnn konusu haline gelmektedir.
_______________________________
1
Kubilay Aktulum. Metinleraras likiler (Ankara: teki Yaynevi, 2000)7
14
Michael Cunningham Saatler adl yaptnda Woolfun romann adeta

kendi romannn bir karakteriymi gibi kullanmakta ve Bayan Dalloway
roman gerek yk gerek karakterler asndan Cunninghamn yksn
etkilemektedir. Saatler filmi bir roman uyarlamas olduundan dilsel
koddan
grsel
koda
gei
yaplmakta
ve
bu
ilem
srasnda
gstergeleraras deiim kanlmaz olmaktadr.
almann ilk blmnde anlat trleri olarak roman ve sinemaya ilikin

genel bir bilgi verilmekte, romann geliimi, roman ve yeni roman arasndaki
farklar zerinde durulmaktadr. Gene bu blmde romandan daha sonra ortaya
kt halde roman ile ilikisini srdren bir sanat dal olan sinemann
douu ve geliimi incelenerek, sinemadaki modern anlat ve klasik anlat
yaplar aklanmaktadr ve bu anlat yaplar arasndaki farklar maddeler
halinde sergilenmektedir.
zmlemenin konusu olan film bir roman uyarlamas olduundan

sinemada roman uyarlamas ve trleri aklanmakta, roman iletisinin sinemaya
aktarmnda zorunlu olan senaryo ve senaryolatrma sreci hakknda bilgi
verilmektedir.
Bir sonraki blmde dilsel bir koddan grsel bir koda geite ve filmin
okunmasnda karlatmz gsterge teriminin ve sinemada kullanlan
grsel gstergelerin ksa bir tanm yaplmakta ve sinemada gstergebilim
hakknda yaplan almalardan sz edilmektedir.
almann ikinci blm olan zmleme blmnde ise btnce seimi

ve yaplan zmlemede kullanlan yntem belirtildikten sonra anlatlarn
zmlenmesine ynelik yaklamlara deinilmektedir. Filmin yks ve
detayl karakter zmlemesinden sonra anlatdaki kii, zaman ve uzam
incelenmektedir.
15
Anlatnn i ie getii dier roman Bayan Dalloway romannn

Saatler roman ile olan metinleraras ilikisinin daha iyi anlalabilmesi iin
Bayan Dalloway romann yks ve balca karakterlerinin zellikleri
aklanmakta ve roman anlatlarn temel yap talar olan kii, zaman ve
uzam asndan incelenmektedir.
Anlatda, zellikle karakterler aras
gnderme ve benzerlikler olduundan, karakterler kapsaml bir ekilde

incelenerek olaylar aras koutluklara deinilmektedir. Birbirine paralel giden
yklerin aktarmnda byk rol olan geiler sinemada kurgunun bir
paras olduundan, kurgu kavram ve sinemada kurgunun anlam yaratmadaki
ilevi aklanmaktadr. Bu blmde roman ve film anlatsndaki geiler
maddeler halinde bir izelge ile sunulmaktadr.
Film anlatsnn temelinde bulunan Bayan Dalloway romannda ve

filmde aktarlan yaam, lm, intihar, ak, toplumsal ve sosyal roller, birey,
kader, zgr irade, yaplan seimler gibi temalar ve temalarn film anlatsnda
hangi gstergeler kullanlarak izleyiciye sunulduu aklanmaktadr.
almann son blmnde ise, anlatdaki temel kartlklara deinilmekte

ve anlatnn zn oluturan kartlklarn hangi gsterenler araclyla
izleyiciye ulatrld bir izelge ile aklanmaktadr.
almada aadaki sorulara yant aranmaktadr:
Roman ve sinema sz konusu olduunda, anlat yaplar arasndaki farklar

nelerdir?
Yazl metinler sinemaya uyarlanrken ne gibi aamalardan gemektedirler?
Bu balamda yaplan gstergeler aras deiimler nelerdir?
Metinleraraslk kavram nedir?
Saatler filmi, Saatler roman ve Bayan Dalloway roman arasndaki
metinleraras ilikiler nelerdir?
Saatler film anlatsndaki temel konular ve kartlklar filmde hangi
gsterenler aracl ile seyirciye ulatrlmaktadr?
16
1. ANLATI TRLER OLARAK YEN ROMAN VE SNEMADA ROMAN

UYARLAMASI KAVRAMI
1. 1. Bir Anlat Tr Olarak Yeni Roman
1. 1. 2. Yeni Roman ve zellikleri
Anlatlar insanlk tarihi kadar eski bir gemie sahiptirler. lk ilevleri
olmu olaylar gelecek nesillere aktarmak ve dnceyi uzun sre yaatmak
olan anlatlar ilk olarak szl biimde var olmulardr. Destanlar, mitolojik
ykler ve dini ykler, roman ncesi anlat formlar olarak karmza
kmaktadrlar. Anlatlar birok biimde ve her kltrde var olmulardr.
Gnmzde de yk, roman, sinema, tiyatro, sylei, resim ve bunlar gibi daha
birok alanda anlatlar varlklarn srdrmektedirler.
Anlat; zaman ve mekan iinde meydana gelen, neden sonu ilikisinde

birbirine bal olaylar dizisidir.1 Anlatnn bir yks ve bir anlatcs vardr.
Anlat bir gnderici ile alcnn iletiim sreci ile var olur. Anlat, insann
temel ihtiyalarndan biri olan anlatmak istei ile okuyucunun dnyay anlama
istei zerine kurulmutur. Dnya deitike anlatlarda diyalektik bir iliki
ierisinde deimektedir.2
Gnmzde anlatlarn ilevleri farkllamtr. Baz anlatlar yaam

anlama dnda yaamdan bir sreliine de olsa uzaklama, baka dnyalara
yolculuk ilevi tamaktadrlar. Geleneksel anlatlarda insanlarn nne bir
zm sunulmakta ve rahatlama salanmaktayken ada anlatlarda zm
sunmak yerine var olan durumu gz nne sermek tercih edilmektedir. Bir
olayn yeniden sunumu olarak tanmlanan anlat, Rus biimcilerden Vladimir
Proppun anlat biimleri stne yapt almalardan sonra kuramsal ve
uygulamal aratrmalarn konusu olmutur.
__________________________________________
1
David Bordwell, Kristin Thompson, Film Art: An Introduction. (New York: Alfred a. Knopf,
1986) 83
2
Enis Batur, Anlat zmlemesine Kuramsal Bir Yaklam, .. Yabanc Diller
Yksekokulu Dergisi (1979 Say:4) s.13
17
Bir anlat tr olan roman, Petit Robert tarafndan gerekmi gibi sunulan,
kiiler arasnda geen olaylar anlatan, bize onlarn ruhsal durumlarn,
yazglarn, yaadklar servenleri tantan, uzun, dzyaz biiminde yazlm
imgelem tr olarak tanmlanmaktadr.1 Bir anlat tr olan roman kurmaca
ya da gerek olaylar konu alabilir. Romann iinde betimlemeler olsa da
romann temel ilevi; ba sonu olan bir yk aktarmak, karakterlerin ve
duygularn zmlemesini yapmaktr. Roman srekli gelien ve deien bir
sanat dal olduundan tm roman trlerinin kapsayan bir tanm bulmak
mmkn olmasa da genel tanm ile roman gereklik ve dsellik arasnda
uzanan bir yap biiminde tanmlanabilir. Roman tr, balangcndan bu yana
hem ierik hem de biim asndan birok deiiklik gstermitir.
Roman trnn ilk baarl rnei olarak tanmlanan Miguel de

Cervantesin Don Kiot adl romanndan gnmze ok farkl trlerde
romanlar yazlmtr. Roman trnde deimez kurallar ve belirli bir tanm
olmasa da romanlar arasnda ortak noktalar vardr. Romanlar gereklik ve d
gcnn birleimidir. Romanc yaamdan seme yaparak setiklerine biim ve
anlam kazandrrken aslnda yaam yeniden retmi olur. 2
17
ve 18.
yzyllara gelindiinde,
pikaresk olarak
adlandrlan
kahramanlara dayal servenler ve romans trndeki yklerin yaygn roman

biimleri olduu grlmektedir. Gnmzde benimsediimiz anlamyla
roman,18.yzyl ortalarnda Daniel Defoe, Henry Fielding, Samuel Richardson
gibi yazarlarn eserleri ile ekillenip yine bu yzyl ierisinde salam temellere
oturmutur. 19. yzylda olgunluk dnemini yaayan bu roman stili, Jane

Austen, Charles Dickens, M. Hardy gibi yazarlarn eserleri ile dneme
damgasn vurmutur.
19. yzyln ortalarnda deien yaam koullar ile
birlikte sanatta ve edebiyatta yeni akmlar ortaya kmaya balamtr.
___________________________________________
1
Robert Petit Aktaran Aye Kran, Zeynel Kran. Yaznsal Okuma Sreleri. (Ankara :
Sekin Yaynlar ) 55
2
Emin zdemir. Edebiyat Bilgileri Szl. (stanbul: Remzi Kitabevi, 1993) 229
3
Edward Morgan Forster. Roman Sanat. ev.nal Aytr (stanbul: Adam Yaynlar,
1985) 76
18
Romanda ise bu deiim Yeni Roman olarak adlandrlan bir tr ortaya

kartmtr. Yeni Roman gnmzde hala zerinde tartmalarn yapld,
geliimini srdren bir trdr.
1.1.3. Yeni Roman ve Klasik Romanda Anlat
Genel tanm ile Yeni Roman 19. yy romannn topluma dnk

gerekliine karn, metne, yaznsalla ynelen ve bu dorultuda bir
gerekilii ilke edinen, zgn anlatm tekniklerinin aray iinde olan
yazarlarn yaptlarna verilen addr. Temsilcileri arasnda, Alain Robbe-Grillet,
Michel Butor, Claude Simon, Philippe Soller, Julio Cortazar gibi yazarlar
bulunan akmn 1950lerde Fransada olutuu belirtilmektedir.1
19. yzyl ve ncesinde dnyann bilinebilir ve betimlenebilir olduuna

inanan insanlar roman sanatnda da bu gr yanstan ve gerei kopya
etmeyi amalayan yaptlar retiyorlard ancak I.Dnya sava sonras
toplumun gereklik ve yaam alglay deimi, kii kendine ynelmi ve
insan anlamaya almtr. 18.yzylda sanayi devrimi ile oluan toplumsal
gelimeler sonrasnda 19. yzylda artk burjuva ve halk snfnn ayrcalklar
ve yaam koullar deimitir. Burjuva snfndan asil snfa geiler yaand
ve snf kavram eski nemini yitirdii gzlemlenmektedir.2 Deien koullar
roman ve yazm tarzna da yansmtr. Sz gelimi eskiden ayrntl bir biimde
betimlenen bir yelek, okuyucuya sahibinin toplumsal durumu ve kiilii
hakknda bilgi verebilmektedir. Artk nesneler ve sahipleri arasnda byle bir
zdelik kalmamtr. Dnyaya verilen anlamlar deimitir. Alain Robbe
Grillete gre Yeni Roman, bir anlamlandrma ve anlam arama abasdr.3
__________________________________
1
Bkz: Emin zdemir. Edebiyat Bilgileri Szl. (stanbul: Remzi Kitabevi, 1993) 229
Levend Kl. Fotoraf ve Sinemann Toplumsal Tarihi. ( Ankara: Dost Yaynevi, 2008)20
3
Alain Robbe Grillet . Yeni Roman. ev. Asm Bezirci. (stanbul: Ara Yaynclk, 1989) 49
2
19
Geleneksel anlat ve geleneksel ykleme tekniinde, kiiletirilen

kahraman, belli bir zaman ya da bir dnem konu alnarak yaplan
zamansallatrma ve kahramanlarn bulunduu olayn getii yer ile ilgili
verilen bilgiler aracl ile uzamsallatrma sz konusudur. Bylelikle
geleneksel anlatlarn temel esi olan; kii, zaman, uzam kavramlar ortaya
kmtr. Yeni Romanda ise bu elerin hepsine ihtiya yoktur. Yeni
romanclara gre temel elerden biri kabul edilen kii, zaman ya da uzam
belirtilmeden roman yazlabilmektedir.
Yeni Roman akmnn temsilcilerinden, ngiliz yazar Virginia Woolf,
ada romancnn grevinin yeni anlatm yntemlerini deneyerek kiilerin i
dnyasna ynelmek olduunu nk insan yaamnn gereklerinin kiinin
iinde sakl olduunu sylemitir.1
Yeni romanda olaylarn bir balang ve bitimi olmasna gerek yoktur.

nk yeni roman akm, insan yaamnn belli bir blmn yanstan
romanlarn kesin izgiler ile kesitlere ayrlamayacan savunmaktadr.2 Yaam
bir btndr ve bu btnn bir blm romana aktarlabilir ve aktarlan
blmn sonlandrlmasna gerek yoktur. Gerek yaamda da olaylar belirli bir
sre iinde birbirini izlemekte, yaam dngs devam etmektedir. Romann
sonunda her eyi balayp bir sona ulatrma zorunluluunun karakterlere zarar
verdii dnlmektedir. Karakterler canllklarn yitirmektedirler.
Yeni roman olay rgsnn snrlayclna kardr, esnek bir yap sz

konusudur. Tiyatrodaki gibi olaylar bitip perde kapanmak zorunda deildir.
Olaylar dank braklabilir. Bu dank paralar halindeki roman gzel
yapan, bu paralarn iten dikiler ile birbirine balanm olmalardr. Buna
romann ritmi denilmektedir. 3 Bu ritmi yakalamann yolu ise roman nceden
tasarlamam olmaktr. Yeni romanclara gre, romanc roman yazarken bu
ritmi yakalamaldr ve ilk bakta dzen gstermeyen romanlar bile okuduktan
sonra, okuyucunun zihninde anlam kazanmaktadrlar.
___________________________________
1
Mina Urgan.Virginia Woolf. (stanbul:Yap Kredi Yaynlar,2009) 66

Emin zdemir. Edebiyat Bilgileri Szl. (stanbul: Remzi Kitabevi, 1993) 302
3
Edward Morgan Forster. Roman Sanat. ev. nal Aytr (stanbul: Adam Yaynlar, 1985) 48
2
20
Yeni Romanda Kii:

Yeni romanda geleneksel anlatnn temel elerinden biri olan kii, farkl
biimlerde okuyucuya sunulmaktadr. Roman birey ve bireyin dnceleri
zerine olsa da kahraman yoktur ve olaylar kahraman zerine kurulmamtr.
Karakter ou zaman ad bile verilmeden okuyucuya sunulmaktadr.
Deien toplum ve ne kan bireysellik anlay artk klasik romanda olduu
gibi gemii, gelecei, her eyi bilen, gren, anlatan, tanrsal bir anlatc deil,
gren, duyan, dnen bir insan gerektirmektedir.
Yeni roman gerek olarak adlandrlan dnyay sistemli olarak darda

brakp, kiilerin toplumsal belirlenimlerine ve niteliklerine bo vermektedir.
Baz yeni romanlarda kahramanlara ad verilmeyerek okurun d dnyaya
yapt gndermeler en aza indirgenmekte ve okuyucunun d gcn harekete
geirmesi beklenmektedir. Yeni romanda kiilerin her eyi bilen gz ile
fiziksel betimlemeleri deil, doa ve cansz nesnelerin kapsaml betimlemeleri,

roman karakterinin gznden yer almaktadr. Ancak kitapta, kiilerin
betimlemelerinin olmamas, insan diye bir eyin olmad anlamna

gelmemektedir. Betimlenen nesneler var ise onlar gren insanlar var
demektir.1
Yeni romanda bazen anlatc bir baka deyile yazar ortadan kalkar ve
okuyucu karakter ile ba baa kalr. Bu yntem ile okuyucu karakterin
zihninden
geenleri
dolaysz
olarak,
hibir
aktarc
kii
olmadan
renmektedir. 1949 ylnda nl yazar ve dnr Jean Paul Sartre tarafndan

anti-roman kavram ne srlmtr. Bu kavram, yeni romann balangc
saylan ve o zaman kadar geleneksellemi olan roman anlayna tepki olarak
ortaya kan bir akm temsil etmektedir. Anti-roman, ruhsal yaps ve geliimi
izgisel olan olaylar dizisi ile ortaya kan tipik kii kavramn ykmaktadr. 2
_______________________________
1
Edouard Lop, Andre Sauvage. Aktaran Alain R. Grillet. Yeni Roman. (Konya: izgi
Yaynevi,2003)46
2
Yeni Roman Byk Larousse, 19.cilt.Interpress yaynclk, 1986 s: 145
21
Yeni Romanda Zaman:

Geleneksel Romanda 1 olaylar zamana bal olarak klasik bir olay rgsne
bal kalarak ilerlemektedir. Zamann romanda nemli bir rol vardr. Kiiler
doum yaam, lm sralamas iinde dnemsel olarak olaylar yaarlar. Her
olayn balang, gelime ve bir biti noktas bulunmaktadr. Bu durumda
Klasik Roman, okuyucuya yaam sresi iinde bir dnemi sunmakta ancak
okuyucuyu gerek yaamdan farkl olarak bu sunulan dneme hapsetmektedir.
Yeni Roman adl yaptnda, Alain R. Grillet, yeni romanda yazarn
okuyucuyu bir yana itmeyip onunda yaratc srece katlmasn, olmu bitmi
kapanm bir dnyay kabul etmemesini istemektedir. Grillete gre gnmz
eserleri gerekliin bir parasn sunmamakta, gereklik zerine bir dnce
gelitirmektedir. 2
Yazar ve edebiyat kuramcs Edward M. Forster ise, yk tanmn

olaylarn zaman sralamasna gre anlatlmas olarak yapmaktadr. yk
olmadnda romann da olamayacan belirtmektedir. Zaman srasn bozmay
deneyen yazarlar, tmceler arasndaki sra da bozulduundan romann
anlalmaz olduunu grmlerdir. Forstera gre insann iki temel yaam
vardr: Biri gn iinde geen dakika ve saatlere gre llen yaam, dieri ise
kiinin deerlerine gre srdrd yaamdr. yi bir romanc uygun yntemler
ile Forstern daha nemli olarak tanmlad, deerlere gre srlen yaam
okuyucusuna gsterebilir.3
Yeni roman akm temsilcilerinden Virginia Woolfa gre asl nemli olan
bir insann bir gn ierisinde ne yaptn sras ile anlatmak deildir. O
gereki roman yazarlarnn tek bir gerek olduunu dndklerini ancak
aslnda gerein her insana gre deien bir kavram olduunu savunmaktadr.
________________________________
1
Burada Geleneksel Roman terimi genel geer anlamda, klasik anlat kalplarna uyan
roman iin kullanlmtr.
Geleneksel Roman: Kronolojik bir zaman ak ierisinde neden sonu ilikisine bal ekilde
ilerleyen, her eyi bilen bir anlatcya ve idealize edilmi, davranlarna uygun nedenleri olan
karakterlere sahip zaman, mekan ve kii elerini ieren anlat trdr.
2
Alain Robbe Grillet . Yeni Roman. ev. Asm Bezirci. (stanbul: Ara Yaynclk, 1989)77
3
Edward Morgan Forster. Roman Sanat. ev. nal Aytr (stanbul: Adam Yaynlar, 1985)
50
22
Asl gerekliin ruhsal olduunu dnen Woolfa gre nemli olan anlk
izlenimleri yazya dkebilmektir. Woolf, gereklerin insann d dnyas ile
ilgili deil i dnyasna ilikin eyler olduunu sylemektedir.
Gereki romanclarn yaam ba, ortas ve sonu olan bir yk gibi

kalplara sdrmaya alrken yaamn asl gereinden uzaklamakta ve
gereksiz ayrntlarda boulmakta olduklar vurgulanmaktadr. Ancak ada
romanc asl gereklerin insann iinde sakl olduuna inanmakta ve kiilerin i
dnyasna ynelmektedir. Woolf, geleneksel romann yaamn gereklerini
yanstmad ve yapay olduunu dnmektedir. Gerein greceli olduunu
dnen Woolf, karakterin bandan geenleri deil, hissettiklerini, anlk
izlenimlerini saptamann geree ulama yolunda doru bir adm olduunu
dnmektedir. Ona gre yaamn asl gerekleri maddesel, d dnya ile ilgili
deil, ruhsal, i dnya ile ilikilidir.1 Bu balamda incelendiinde, Woolfun
yaptlarnda gerek izlenimi yaratabilmek kaygsyla, kahramanlarnn o
ann deitirmeksizin, bir btn olarak aktard grlmektedir.
Yeni Roman akmnn nclerinden yazar James Joyce ve Virginia Woolfa

bakldnda, iki yaam trnn nem tad grlmektedir. Yaamn saatler
ile llmeyen, zamandan bamsz bir bilin dnyas olduunu savunan bu
yazarlar, kiilerin beyninde akp giden duygu ve dncelere arlk vermekte
ve duygu younluunu ele almak iinde romann kapsad sreci ksa
tutmaktadrlar. rnein yazar James Joyce, nl yapt, Ullyssesde sadece 18
saat, Woolf ise Bayan Dalloway adl yaptnda daha ksa bir sreyi kapsayan
ykler anlatmaktadrlar. Virginia Woolfun Saatler filmine de konu olan
Mrs. Dalloway adl yaptnda kronolojik bir sra yoktur. Olay hem gemii
hem imdiki zaman kapsayan bir gnde gemekte ve ykde insanlarn

zihninden geen dnceleri, zaman iinde, geri dnler yaanyormuasna,
bir ileri bir geriye giden sramalar ile birlikte aktarlmaktadr.
_________________________________________________
1
Mina Urgan. Virginia Woolf. (stanbul: Yap Kredi Yaynlar,2009) 64
23
Yeni Romanda Uzam:
Geleneksel romanda mekanlarn yknn getii mekan ok iyi bilen

birinin gznden aktarm ve detayl betimlemeleri yer almakta iken yeni
romanda bu tarz betimlemeler yer almamaktadr. Geleneksel romanda
anlatlarn temel eleri olan kii, zaman ve uzamn bulunmakta ve olayn
getii mekan, yky okuyucunun anlamas asndan nemli bir rol
tamaktadr. Ayrca yknn getii yer ve karakterlerin yaadklar
mekanlarn betimlenmesi okuyucuya karakterler ve yaadklar ortam hakknda
ipular vermektedir. Yeni romanda karakterlerin derin kiilik analizleri
verilmemekte,
karakterlerin
dnyalarnn
anlalmas
iin
iinde
bulunduklar d dnyann tanmlamas yerine, karakterlerin kendi i

dnceleri okuyucuya sunulmaktadr. Yeni romanda bir karakteri anlamak
iin dardan deil, ieriden bir bak yaplmaktadr. Yeni romanda
betimlemeler var ise bunlar karakterin i dnyasn yanstan biimde,
karakterin gznden yaplmaktadr.
Yeni romanda nesneler ve insanlar arasnda bir ba kurulmaktadr.

Nesneler roman karakterleriymi gibi romann iinde yer alabilmektedirler.
Geleneksel romanda mekanlar kesin izgiler ile betimlenirken yeni romanda
mekanlar kesin izgiler ile birbirlerinden ayrlmazlar. Yeni romanda zaman ve
mekanlar arasnda geiler bulunmaktadr. Bu geiler baz durumlarda
okuyucunun yky alglamasn gletirebilmekte ve daha etkin bir okuma
biimi gerektirebilmektedir.
Yeni romandaki zaman ve mekanlar aras geiler sinemann tekniine

benzemektedir. Geleneksel romanda yeni bir mekana geildiinde uzun
betimlemeler ile karakterin nasl bir mekan ierisinde bulunduu ayrntl
olarak okuyucuya sunulmaktadr. Yeni romanda ise mekanlar aras geilerde
byle betimlemeler yer almamaktadr. Sinemada zamanlar ya da mekanlar
aras geiler izleyiciye ounlukla ek bir bilgilendirme verilmeden
yaplabilmektedir. Seyirci grsel dilin avantajlarndan faydalanarak bu zaman
ve mekanlar aras geileri alglamaktadr. Ancak yeni romanda bu geileri
okuyucunun alglamas daha g olmaktadr.
24
Virginia Woolf ve Yeni Roman
Virginia Woolf onu ada roman nclerinden yapan yeni tekniini ilk
kez Jacobun Odas adl yaptnda denemitir. Eletirmenler ve daha
sonrasnda kendisi tarafndan bu ilk deneme tam anlamyla baarya ulam
saylmasa da Woolfun yazm serveninde bir dnm noktas olmutur. iire

benzer bir dzyaz teknii kullanan yazar, belirli bir olay rgs ve temas
olmayan, kiilerin davran ve grntlerinin betimlenmedii, kent ve doa

grnmlerinin aktarlmad, zaman ve mekandan bamsz ve belirli bir
kronolojik sray izlemeyen bir yk biemi kullanmtr.
Jacobun Odas, onun bu stilde yazlan ilk romandr. Woolf, bu stili ile
yaamn karmakln ve insann kafasndaki tutarsz eylerin acayip bir
biimde bir araya geliini sunmak istemektedir.1 Bir baka deyile Woolf, bu
stili ile anlatlardaki vazgeilmez enin (kii, zaman ve uzam), yalnzca
birini kullanmtr. Woolf henz sinema sanat gelimemi olan o tarihte bile
sinemada olduu gibi, bir zamandan baka bir zamana, bir mekandan baka
bir mekana gemektedir
almada kinci Blmde incelemesini yapacamz Saatler filminin
uyarland ayn adl roman, bilin ak teknii kullanlarak yazlm ve i
konumalara yer veren bir romandr. Saatler romanna esin kayna ve
dayanak olan, romanda neredeyse kiiler kadar nemli bir ileve sahip olan
dier bir roman da Bayan Dalloway adl yapttr. Woolfun sradan bir
kadnn bir gnlk yaam zerinden yaam, lm, yaamn anlam gibi birok
konuda sorgulama yapt bu roman da bilin ak tekniinin kullanld yeni
roman trnde bir yapttr.
_______________________________
1
Mina Urgan. Virginia Woolf. (stanbul: Yap Kredi Yaynlar,2009) 94
25
Bilin Ak Teknii ve Monolog

Yeni roman ile dorudan ilikili olan bilin ak teknii, karakterin
zihninden geen anlk dncelerinin ve duygularnn kada aktarmdr.
Karakterin zihninde geenler belli bir dzene ve sraya konulmadan,
armlar halinde yazlmaktadr. Bilin ak teknii ile i konuma teknii
birbirlerinden belirli alardan ayrlmaktadr. konuma, dilbilgisel adan
dzgn, szdizimine uygun cmlelerle yaplan sessiz konumadr ve dnceler

arasnda mantksal bir ba bulunmaktadr. Bilin aknda ise, karakterin
zihninden akp giden dnceler arasnda mantksal bir iliki yoktur ve
dorudan arm ilkesi dorultusunda dnceler birbirini izlemektedir ve
hibir dilbilgisel kural gzetilmemektedir. Edebiyatlarmzdan Tomris Uyar
Mrs. Dalloway romannn giri yazsnda yle demektedir:
ki seenek vard nnde: yalnzca zihne doluan izlenimleri kada

geirmekle mi yetinecekti, yoksa ikincil d gcn seferber edip bu
izlenimleri belli bir dzen ve sra iinde kullanarak yeniden yaratya m
gidecekti? Woolf ikinci seenei uygulad iin Joan Bennet tarafndan
bilin ak yazarlar arasna dorudan katlamayaca sylenmitir. 1
Woolfun kiilerin bilinlerinden geenleri belli bir eleme yaparak

okuyucuya sunmas nedeniyle baz eletirmenler onu bilin ak teknii
kullanan
bir
yazar
olarak
tanmlanamayacan
sylerler.
Woolfun
yaptlarnda kulland dnce ve duygu aktarm dier bir bilin ak teknii

kullanan dier nl yazar James Joyceun tekniinden farkldr. James Joyce
bilinaltndan gelenleri hi szmeden verirken, Woolf, daha ok i monolou
andran bir yntem kullanmaktadr. Kiilerin bilincinden geenleri szerek,
seerek ve belli bir dzen iinde, armlar ile destekleyerek karakterlerin
bilincinde yol alarak okuyucuya sunmaktadr.2 Bilin ak tekniinde yalnzca
dnceler deil, kiinin o anda yapmakta olduu eylemlerde yer almaktadr.
_______________________________
1
2
Tomris Uyar. Bayan Dalloway (stanbul: letiim Yaynlar, 2010) 3

Mina Urgan. Virginia Woolf. (stanbul: Yap Kredi Yaynlar,2009)104
26
Sz konusu teknik, bir karakterin zihinsel srelerinin bilinli ve yar bilinli

dnceler, hatralar, beklentiler ve duygular ile arpmas ile ilgilidir. Ayrca
bu anlatm trnde kiinin belleinden geenler bilince yansd biimde ve
kiinin o an yapmakta olduu eyle ayn anda aktarlmaktadr.3
Aadaki izelgede, yeni roman ve geleneksel roman arasndaki farklar,

geleneksel anlatlarn deimez eleri olan kii, zaman ve uzam asndan
karlatrlm ve bu iki anlat biimindeki olay rgs ve biem arasndaki
farklar ksaca ortaya konulmutur.
izelge 1. 1: Geleneksel Roman ve Yeni Roman Arasndaki Farklar:
BM
OLAY
RGS
UZAM
ZAMAN
GELENEKSEL ROMAN
YEN ROMAN
Olaylarn kahramanlar zerinden anlatm

Kiilerin i dnyalarnn deil, fiziksel
zellikler gibi grnen ynlerinin aktarm
(ya, meslek, ad vb.)
Kiilerin d grn, toplumsal stat gibi

zellikleri ile deil, i dnyalar ile
anlatm ( duygu, dnce aktarm vb)
Kiinin zihninden geenlerin belli bir seim
uygulanmakszn dorudan okuyucuya
aktarlmas
.
Belirli bir zaman dilimi iinde geen, ba Zamann saatlerle deil kiinin zihninden
ve sonu olan, genellikle giri, gelime,
geen dnceler ile llmesi.
sonu eklinde anlatlan: saatler, dakikalar, Zaman iinde gidi gelilerin olmas
yllar vb. ile llen zaman kavramnn
Kronolojik sra olmamas
temel olarak alnmas
Kronolojik sra olmas
Mekanlarn ayrntl betimlenmesi
Uzun betimlemelere yer verilmemesi
Mekanlarn ok iyi bilen birinin gznden Var olan betimlemelerin anlatcnn
aktarlmas
gznden, karakterin i dnyasn yanstan
Nesneler ve insanlarn birbirinden
ekilde yaplmas
bamsz olmas
Mekanlarda kesin izgilerin olmamas.
Mekanlarn kesin izgiler ile belirtilmesi
Olaylarn neden sonu ilikisi ierisinde
merak duygusu uyandracak ekilde
aktarm
yknn mutlu ya da mutsuz son ile
bitmesi
Olaylarn kiinin zihninden getii gibi

aktarlmas
yknn mutlu ya da mutsuz bir sonuca
ulamamas ve belli bir srecin okuyucuya
aktarlmas
Romann giri, gelime ve sonu biiminde Romann birbirinden bamsz gzken

ana ve olaylarn kendi aralarnda
paralardan olumas
paralara ayrld ara blmlere ayrlmas Okuyucunun anlam okuduktan sonra
Noktalama iaretlerinin dzenli kullanm
alglamas
Devrik tmce ve kural bozan
Noktalama iaretlerinin kural d
kullanmlardan kanlmas
kullanlmas, hatta kimi zaman noktalama
iareti kullanlmamas
________________________________________
3
http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/sayi39/baran.htm/28/11/05
27
1. 2. BR ANLATI TR OLARAK SNEMA ve SNEMAYA

UYARLAMALAR
1. 2. 1. Sinemaya Genel Bir Bak
Yedinci sanat olarak adlandrlan sinema, tarihi boyunca insanlar iin onlar
baka zaman ve mekanlara tayan, deiik ykleri deneyimlemelerini
salayan byl bir dnya olmutur. Doas gerei izlenirken bireysel bir
eylem olma zellii tayan sinema, aslnda sergilendii mekan asndan
bakldnda toplu gerekletirilen bir eylem gibi gzkmektedir Ancak
insanlar toplu ekilde bulunduklar sinema salonlarnda film sresince kendi i

dnyalarna ekilip, anlatlan yknn ba karakteri ile zdeleme yaayarak
ykye katlmaktadrlar.
nsanlarn neden sinemaya gittikleri ve farkl deneyimleri yaamak
istedikleri sorusunun yantn yazar Feridun Akyrek vermektedir: nsanlar

neden sinemaya gider, onlar saatlerce karanlk bir salonda bir perdeden iki saat
boyunca glgelerin oyununu izlemeye iten ey ne? Sorunun yant, sadan nce
yaayan Aristoteles, Horatius sonralar Terentius, Publius ve Bertolt Brechtin
ortak grlerinde: holanma, renme, devinim.1 Holanma asndan
bakarsak, sinema, bizi, Aristotelesin Poetika adl yaptnda szn ettii
mimesis ve katharsis kavramlarna gtrmektedir. Mimesis, rnek alnan
bir eyi taklit yolu ile yeniden yapma olarak tanmlanr. Katharsis ise seyircinin
sahnede taklit edilen yky izlerken kendisinde uyanan acma, korku gibi
duygular ile arnmas ve ruhu tutkulardan temizlenerek rahatlamasdr.
Aristotelese gre, tragedyann amac katharsise ulamak ve ahlaki duruluk
yaratmaktr. 2
______________________________________________
1
2
Feridun Akyrek, Senaryo Yazar Olmak. (stanbul: Media Cat Kitaplar, 2009) 21
Aristotle, Poetics.Ed: Richard Koss (New York:Dover Publications,Inc.1997) 10
28
zdeleme ve holanma duygusu asndan bakldnda, sinema

Aristotalesin tarifini yapt tragedyann gnmzdeki mirass olarak
grlmektedir. Sinema kuramclarndan Andr Bazine gre, eski antik
adaki tiyatronun ilevini gnmzde sinema devralmtr. Sinema ilerleyen
teknoloji ile her geen gn daha ok insana daha kolay ekilde
ulaabilmektedir. Sinemann bu geliimi iin Andr Bazin; her ada

ncelikli bir sanat biimi bulunur. Sinema ise yirminci yzyln sanatdr
diyerek bu gr pekitirmektedir. 1
Kaydetme ve kayt edileni daha sonra yeniden gsterme zelliine sahip

aralarn kefi ile, temsili sanat olaylarnn yeniden yaratm olanakl hale
gelmitir. Kayt sanatlarnn gzleyici ile dorudan iletiim kurmas, sinemann
kendi kod ve geleneklerini dourmasna yol amtr. James Monaco Bir Film
Nasl Okunur? adl yaptnda, kayt aralarnn kefinden nce sanat ve zaman
ilikisi iin; Balangta sanat retmenin tek yolu gerek imdiki zamand:
arkc syler, ykc yk anlatr, aktrler dramay oynard demektedir. 2
Devinim ise, bilindii gibi, sinemann balca esidir. Sinema insann

yzyllardr sregelen duraan nesneleri hareketli olarak grntleme arzusunu
doyuran sanat olmutur. Sinemaya kelime anlam olarak baktmzda da,
kkeninde
hareket
szcnn
bulunduu
grlmektedir.
Birleik
Amerikada kullanlan Motion Picture, Moving Picture ve bunun

ksaltmas Movie kelimeleri devinimli resim anlamna gelmekte ve ayn
gr yanstmaktadrlar. Lumire Kardelerin cinematographe adl aygt
icadndan nce, sinema sanat iin, kullanlan yzeyden yola klarak film
szc ve
hareket eden fotoraflardan olumas nedeniyle hareketli
grnt anlamna gelen moving pictures szc kullanlmakta iken, bu

bulu ile birlikte cinematographe szcnn ksaltmas olarak sinema
(cinema) szc dilimize yerlemitir ancak gnmzde bu szcklerin
de kullanlmaktadr.
_________________________________________
1
2
Feridun Akyrek, Senaryo Yazar Olmak. (stanbul: Media Cat Kitaplar, 2009) 21
James Monaco, Bir Film Nasl Okunur? ev. Ertan Ylmaz (stanbul: Olak Yaynevi, 11.
bask, 2009) 30
29
Sinema, sinematografi (cinematographie) szcnden ksaltlmtr.

Lumire
Kardeler
kendi
bulular
olan
aygta
sinematograf
(cinematographe) adn vermilerdir. Yunanca kinema - atos devinim

(hareket)ile graphein-yazmak szcklerinden tretilen sinematografi,
devinimi yazan, devinimi saptayan anlamna; sinematografi devinimi
yazma, saptama anlamna gelmektedir. 1
nsanolunun ilk alardan beri sregelen devinimi yakalama ve yanstma
tutkusu devinimi kayt edip daha sonrada tekrar canlandrabilen aygtlarn
icadna yol amtr. Sinema, herhangi bir devinimi dzenli aralklar ile
paralara blerek bunlarn resimlerini saptamay, sonra da gsterici (projektr)
yardmyla bu resimleri karanlk bir salonda grntlk (perde) zerine
yanstarak devinimi yeniden oluturmay amalar. 2
Glgelerin oyunu olarak tanmlanan sinemann bu ekilde tanmlanmas
rastlant deildir. Gerekten de hareketli nesnelerin grntlerinin saptanmas
ve bir perde zerinde yanstlmasnn tarihi, glge oyunlar ile balar;
nsanolu, tarihin ilk gnlerinden beri yzey zerinde nesneleri duraan bir
ekilde resmetmitir. Oysa hareket, yaamn temel elerinden biridir. nsan,
tarihin ilk gnlerinden itibaren yzey ezerindeki nesnelerin hareketini fark

ederek gzlemlemi, ancak bunu grd ekilde resmetmeyi baaramamtr.3
Bu konuda nl Rus edebiyat Maksim Gorkynin 1896da izledii

gsterilerden biri sonrasnda: Dn glgelerin krallndaydm. Keke orann
ne acaip olduunu bilebilseydiniz. Renk yok, ses yok. Orada her ey grinin tek
tonuna boyal () Bu yaam deil, fakat yaamn glgesi, bu hareket deil,
fakat hareketin sessiz glgesi demitir.
Bilindii gibi cansz nesnelerin
arkasndan verilen k yardm ile beyaz bir rtye aktarlan glgelerinin insan
elinin hareket ettirilmesi ile perdeye yansyan hareketli grntleri glge
oyunu olarak adlandrlr. Sanrz Gorkynin anlatmak istedii budur.
_________________________________
1
Nijat zn, Sinema Sanatna Giri. (stanbul: Agora Kitapl, 2008) 3

zn; 4
3
Levend Kl. Fotoraf ve Sinemann Toplumsal Tarihi. ( Ankara: Dost Yaynevi, 2008)172
4
Roy Armes Toplumsal dzen Aktaran: Levend Kl, Video Sanatna Eletirel Bir Bak
(stanbul:Hill yaynlar) 18
2
30
Nesnelerin olumasnda k kaynann rol vardr. Bylelikle insan k

aracl ile yzey zerinde hareketli grntler elde edebileceini fark etmi
olur. Fotorafn atas olarak grlen Kara Kutu yani Camera Obscura bu
ekilde ortaya kmtr. Daha sonra gene duraan grntleri karartlm bir
ekranda cam zerine izilmi nesneyi byterek yanstan byl fener bir
elence arac olarak yaygn ekilde kullanlmtr. Btn bu duraan nesnelerin
ister kat zerinde, ister glge eklinde, ister karanlk kutu araclyla elde
edilmi olsunlar, hareket halinde gzkmeleri iin temel olgu vardr;
Birincisi harekettir. kincisi hareketin alglanmas ve ncs yzey

zerinde hareketli grntlerin oluturulmasdr. 1
Hareketli grntlerin olumasnda grme sistemimizdeki bir grme
kusuru etkilidir. nsan bir resim ve arkasndan ikinci resmi grdnde beyin
ilk grd resmin uyarsn beyinde bir sre daha tuttuu belirtilmektedir. lk
resmin uyars ile ikinci resmin uyars akr ve bylece bir yanlsama sonucu
nesne hareketli gibi alglanmaktadr. A tabakadaki kalclk olarak bilinen

bu olgu aslnda grme mekanizmasndaki bir kusurdur. Nijat zn gzmzn
bu zelliini grme srerlilii olarak adlandrmaktadr:
Gzmzdeki a katta bulunan grme noktasna den grntler,
bunlar oluturan neden sona erdikten sonra hemen kaybolmaz, bir sre
daha devam eder. Bu sre genelde saniyenin 1/12 si kadardr. Buna
grme srerlilii denir. Eer grntler a katta bundan daha ksa bir
sre kalrsa, gz birbirini izleyen grntleri birbiri ardna birletirerek
verir. te grnt art arda sralanm bu tek tek resimlerin, devinimin

birleimini salamak zere grntlkte, birbirini izlediinde ortaya
kan devinimli resimler btndr. 2
Sinemann temellerine bakacak olursak, karmza ncelikle duraan

grntlerin yanstlmas ve daha sonrada hareketli grnt elde etmek zere
tasarlanm birok aygt kmaktadr.
_____________________________________
1
2
Levend Kl. Fotoraf ve Sinemann Toplumsal Tarihi. ( Ankara: Dost Yaynevi,2008)177

Nijat zn, Sinema Sanatna Giri. (stanbul: Agora Kitapl, 2008)27
31
1825 ylnda iki yznde farkl izimlerin yer ald kendi ekseni etrafnda
dnerek duraan izimlerin st ste binmesi ile hareketli grnt algs yaratan
thaumatrop, 1832 ylnda, zerinde duraan izimler bulunan disk eklindeki

aygtn
evrilmesi
ile
hareketli
grnt
oluturan
Fenakistiskop
(Phenakistoscope) ve 1834te fenakistiskopun dner bir tambura uygulanm

biimi olan Zoetrop optik oyuncaklar olarak adlandrlm ve grmenin
sreklilii ilkesini temel almlardr. 1
ekil 1.1: Thaumatrope
ekil 1.2: Fenakistiskop
ekil 1.3: Zoetrope
Fizikiler ve psikologlar bu durumu, nesne kaybolsa bile grntlerin retina

zerinde belli bir sre daha kalmas ve beynimizin birbiri ardndan gelen iki
e arasnda balant kurabilmesi ile aklamaktadrlar.
Sanayi devrimi ile birlikte bilimsel almalarn hzlanmas ile ayn

dnemde optik oyuncaklardan farkl almalarda yaplmtr.
Grntleri
duraan ekilde gsteren karanlk kutu ve byl fener gibi icatlar ve 1893
ylnda fotorafn kefi ile insanlar artk hareketli grnt elde etmek iin daha
da cesaretlenmi ve birok yol denemilerdir. Dier icatlarda da olduu gibi
yanlsama ilkesine dayal, ancak byl fenerdeki duraan resimlerin yerini
cam yzey zerine el ile izilen grntlerin st ste aktrlmas yolu ile
elde edilen hareketli grntlerin olduu icat Uchatiusun Projektrdr.
ekil 1.4: Lanterne Magique
_________________________________________
1 Vincenti Giorgio. Sinemann Yzyl. (stanbul: Evrensel Basm Yayn, 2008) 21
32
Uchatiusun Projektr lanterne magique (hayali fener) olarak da bilinir. Bu

ve bunun gibi icatlar ile insanlara elence amac ile sunulan toplu Diyorama ve
panorama gsterileri sinemaya doru atlan admlardr. 1
Sinemann gelimesi zerinde fotoraf sanatnn gelimesi etkili olmutur.

Fenakistiskop, thomtrop ve zoetrop gibi aygtlar var olan grntleri
yanstmakta
ancak
sinema
iin
daha
anlk
grntlere
gereksinim
duyulmaktayd. Fotoraf sanatndaki gelimeler ile birlikte el ile izilen

grntleri deil ekilen fotoraf karelerini hareketli ekilde yanstan bir alet
icad eden kii Amerikal Charles Coleman Sellers olmutur. Kinemaskop ad

verilen bu aygt ile birlikte pozlama yolu ile elde edilen duraan grntler,
yzey zerinde hareketli grnt elde etme srecine katlmlardr.2
Var olan bir hareketin tm evrelerinin gzlenmesi ve bu gzlem sonucunda

hareketi yeniden canlandrma dncesi Edward Muybridge tarafndan yaplan
bir deney ile yaama gemitir. Sinema tarihinde nemi byk olan bu
deneyde; Edward Muybridge 1877- 1878 yllar arasnda bir kou pistinin
karsna yerletirdii 24 kamera ile her makinenin ekim dmesinden kou
pistine bir ip ekerek atn koarken bu ipleri ekmesi ile elde edilen
ekimlerden 1/1000 hznda pozlama elde etti. Amac hareketin duraan
durumlardan oluan bir sre olarak yzeye yansmas olan bu alma sinema
tarihi iin nemlidir.3 Muybridgein almalarndan yola karak fotoraf
tfei adyla tek bir makine ile birok grnt elde etmeyi salayan aleti
Fransz Bilim adam Etienne Jules Marey icat etmitir. Gene ayn dnemde
Charles Emile Reynaud adl bilim adamnn gelitirdii praksinoskop adl alet
ile 15 dakikalk optik gsteriler dzenlemektedir. Amerikal George Eastman
ise a duyarl taban malzemesini gelitirip 1890 da selloit tabanl yzeyin
retimini yapmaya balamtr. Film olarak adlandrlan bu malzeme ile
birlikte artk kayt yapacak aygtlar zerine yaplan almalar hzlanmtr.
___________________________________________
1

Kl; 192
3
Andre Bazin. Sinema Nedir? ev. brahim ener. (stanbul: zdm Yaynlar. 2007) 2
2
33
1800l yllarn sonuna gelindiinde, yzey zerinde hareketli

grnt oluturmaya ynelik abalar iki temel aygt etrafnda
toplanmtr; bunlar nesneleri doal hareketleriyle kaydetmeye
ynelik hareketli grnt kameralar ve bu kameralarda elde edilen
duraan grntlerin yanstma teknii ile gsterimini salayan
aygtlar. 1
nsanlk tarihinde 1800l yllar insan yaamn deitiren birok buluun
ortaya kt adr. Andr Bazin sinemann bilimsel ruha ve Edison gibi
kendi kendine bamsz aratrmalar yapan mucitlere ok ey borlu olduunu

belirtmekte ve onun yaratclarnn bilginler olduunu sylemektedir. 2
Bu yllarda yapt almalar ile kendisinden sonraki dnemlere de

damgasn vuran bir bilim adam olan Thomas Alva Edisonun sinema
tarihinde nemli yer tutan almas ise kendi icad olan gramofondan
(phonograph) esinlenerek, gramofonun sesi kaydettii yola benzer bir yol ile
grnty kaydetmektir. Edisonun gramofonu ileri bir teknoloji iermeyen
basit mekanik bir sistemdir. Ses dalgalarn ykselten hoparlr, ses dalgalarn
fiziksel harekete eviren diyafram, fiziksel hareketi kayt aracna aktaran pikap
inesi,ve ses kaydn kabul eden pikaptan oluan bu aygtta sinyalin hoparlre
gidii srasndaki ilemlerde nitelik kayb olmaktadr. Gramofon, dzeltmeler
iin 20.yzyln ilk yllarndaki elektronik teknolojisinin gelimesini beklemi
ve burada gramafonun tarihi radyo ve televizyon ile birletirilmitir. 3
Dickson ile asistan William Kennedy Laurie Dickson, George Eastmann

bulduu selloit tabanl malzemesini kullanarak, hareketli grnt kaydetmeyi
salayan kinetograf ve ekilen filmin gsterilmesini salayan kinetoskop
adl aletleri icat etmilerdir.4
__________________________________
1

Andr Bazin. Sinema Nedir? ev. brahim ener. (stanbul:zdm Yaynlar. 2007)23
3
http://www.turkcebilgi.com/gramofon/ansiklopedi 24.03.2011
4
Ray Phillips. Edisons Kinetoscope and its Films - a History to 1896 (UK: Flicks Books,
1997) 88
2
34
Hareketli grnt kaydeden kamerann atas saylabilecek olan bu aygtn

kulland 35 mm lik film boyutu, pozlama sistemi, pozlarn trnak sistemi ile
gei yapmas zellikleri gibi gnmzdeki kayt sisteminde hala geerli olan
zellikleri barndrmaktadr. Kinetograf, Yunanca kinetos, hareketli ve
graphein, yazmak anlamna gelen hareketin srecini fotoraf kareleri
eklinde kaydeden bir aygttr. 1
Bu aygtn ticari deeri olmas iin ekilen grntlerin izlenmesi

gerekmekteydi. ok vakit kaybetmeden Edison kaydedilen
grntlerin
gsterimini salayan bir aygt icat etmi; Yunanca kineto, hareket ve

scopos, bakmak szcklerinden oluan kineteskop, tek kiinin para deyerek
kulland zel bir aygt olarak hizmete sunulmutur. Halkn bu yeni elence
anlayna gsterdii ilgi sonucunda Edison ve Dickson ynetiminde bilinen ilk
hareketli grnt retim stdyosu West Orangeda kurulmutur (1984).
Fotografik grntleri elde etme ve yeniden retme arzusu hareketli

grntlerin geliiminden yllar ncesine uzanr, ama ses iin byle bir ey sz
konusu deildir. Bu nedenle ses kaydnn geliimi zorunlu olarak birdenbire

ortaya kmtr. 3 1895 ylnda grntnn yannda ses duyulmas iin baz
kinetoskoplar gramofon ve kulaklk ile kullanlmaya baladlar. Kineteskop ile
ilk kez iitme ve grme duygularna bir arada birlikte uyar gnderilmitir.
nsann grme ve iitme boyutu doal ortamnda olduu gibi bir aygtta
birlemitir. Bylelikle boyutlu olan doal evremizin beyazperde zerine
iki boyutlu olarak yanstlmas ve grsel ve iitsel iki duyu organna ayn anda
seslenen hareketli grnt kayt etme ve oaltma almalar balamtr.
Edisonun gramofonu bir anlamda Daguerrenin pozitif fotoraf gibi teknik bir
kmazd ve baz tarihiler tarafndan sesin elektrie dayal iletiminin Bell
tarafndan gelitirilmesine kadar sinemada sesli dnemin geliini geciktiren bir
icat olarak grlmektedir. Edison un aklna ses ve grntnn birlemesi
dncesi gelmiti ve bunun iin Dickson la birlikte kinetophone adl aygt
gelitirmilerdir.
_______________________
1

Kl; 199
3
James Monaco, Bir Film Nasl Okunur? ev. Ertan Ylmaz (stanbul: Olak Yaynevi,
2009)75
2
35
Sinemann ilk gnlerinden beri var olan ses ve grntnn bir arada
sunulmas istei sinemann kefinden ancak otuz yl sonra gerekletirilmitir.
Edisonun aygt, cam zerine ya da kat zerine resmedilen grntlerin
yanstld dier aygtlardan, gerek fotoraf karelerinin kaydedilip hareketli
hale getirilmesini salamas ynnden farkldr. Bu yntem fotorafn
resmetme ynteminden yararlanan yeni bir resmetme tekniidir. Bu hareket
etme zellii hareketli grnt olarak adlandrlmaktadr. Edison hareketli
grnty toplu ekilde yanstarak deil bir kutu iinde bireysel olarak
seyrettirmeyi daha uygun grrken, baka lkelerde, farkl bilim adamlar

diyorama geleneini srdrmlerdir. Yaplan almalar ile 1800l yllarn
sonuna gelindiinde gnmz kayt ve gsterim teknolojisini temel ilkelerini
belirleyen aygtlarn icad ile gnmz kayt ve gsterim teknolojisinin
temelleri olumutur. Thomas Armatn gelitirdii vitoskop adl aygt ve
barndrd filmin kamerada ekimi ve gsterimi srasnda saniyenin 1/24
kadar bir srede durmasn ve hemen sonra ilerleyerek yeni konuma gelmesini
salayan ve gnmz kameralarnn temelini oluturan dur-ilerle dzenei
sayesinde kameralardaki nemli bir teknik sorun zlmtr.
1894 ylnda Edisonun icat ettii aleti Pariste gren Lumire kardelerin
babas Antoine Lumire eve dndnde oullarna bu aletin daha iyisini
yapabileceklerini syler ve grnty kutunun dna tama fikrini verir. 1895
ylnda Lumireler Edisonun saniyede 48 kare pozlayan aygtn 16 kare
pozlayan biimde gelitirerek, hem kaydedici hem de gsterici zelliklerine
sahip sinematograf aygtn gelitirmi ve patentini almlardr. Hem kayt
hem gsterim, hem de negatif filmin pozitif filme basksn yapabilen bu aygt
sayesinde hareketli grnt kolay tanabilen kk bir aygtn paras
olmutur. 1
ekil 1.5: Lumire Kardeler
ekil 1.6: Sinematograf
____________________________
1
Levend Kl. Fotoraf ve Sinemann Toplumsal Tarihi. ( Ankara: Dost Yaynevi,2008) 205
36
Alman Max Skladanowsky tarafndan Berlinde izleyici topluluuna yaplan

bir gsteri olsa da tarihinin ilk toplu gsterisi ve sinemann douu olarak kabul
edilen Lumire Kardelerin gsterisi olmutur. Bu gsteri tarihte sinema
olarak adlandrlacak ortamn belirleyici aamas olarak bilinmekte ve bundan
nceki almalar sinema ncesi almalar olarak adlandrlmaktadr. 1
Sinemann balangc olarak kabul edilen ilk gsteri ise Pariste bir kafede
yaplmtr. Lumire kardelerin kayt ettii ve perdeye yanstlan bu grnt
bir trenin gara yaklamasdr. nsanlarn bu grnty izlerken trenin

gerekten
stlerine
doru
geldiini
sanarak
kamaya
altklar
sylenmektedir.
Gerek laboratuarda yaplan gerekse darda yaplan salt kantlama amac

tayan saysz gsteriden sonra 1895 ylnda Parisde Boulevard des
Capucinesdeki Grand Cafde Louis Lumire tarafndan yaplan tarihsel
olarak ilk gsteri
( Trenin Ciotat Garna Var) ile sinema gerek
anlamda balam ve bir yl sonra eitli sinema aygtlarna alnan

izinlerin oalmas ile sinema sanayisi domutur. 2
1. 2. 2 Klasik Anlat Sinemas ve ada Sinemada Anlat
Sinema ncesi olarak adlandrlan teknik almalar sonras Lumirelerin

ilk gsterimi ile birlikte sinemann bir sanayiye dnme sreci balam ve bu
sre beraberinde gsterilen grntlerin yaps ve nitelii ile ilgili birok
tartma, farkl gr ve denemeyi beraberinde getirmitir. Film dili ve
anlatmndaki farkllklar daha ilk yllardan ortaya km ve belli dnemlerde
eitli akmlar etkili olmutur.
Sinemann ilk yllarnda bile Lumireler ile Sinemann Sihirbaz olarak

anlan George Melis bu konuda farkl grlere sahip olmulardr.
__________________________
1
2
Vincenti Giorgio. Sinemann Yzyl. (stanbul: Evrensel Basm Yayn, 2008) 23
37
Lumire Kardeler iin sinema, kamerann sabit bir yerde, sabit bir bak as
ile durduu ve gerekleen olayn mdahale edilmeksizin uzaktan kayt altna
alnmas ile oluan filmlerdir. Onlar iin kamerann hareket eden insanlar
izlemesi sz konusu deildir. Her ne kadar fotoraflk gemilerinden
kaynaklanan gl a kullanm ve nesnelerin cepheden grnm gibi
etkenler ile seyirciyi filme balasalar da, sinemay gelecei olmayan bir bulu
olarak grmler ve sinemann var olan sanatsal potansiyelini ortaya kartmay
baka kiilere brakmlardr.
Lumire Kardelerin yaptlar yaamn kayt altna alnarak oaltlmas

olarak grlm ve sinemada gereki yaklamn ilk rnekleri olarak yer
almlardr. Ali Gevgili an Sorgulayan Sinema adl yaptnda sinemann
ilk yaratclar iin; lk sinema aralarn yaratanlar, buradan insan ve toplum
yaamn tmyle kucaklayan yepyeni bir sanat dalnn ortaya kabileceini
hi akllarndan geirmemilerdir. Onlara gre, bu ilk hareketli fotoraflar bir
sre iin insanlarn her yeni bulu karsnda kapld merakl karlamaya
yarayabilirdi ancak demektedir. 1
Sinemay Lumirelerden farkl bir anlatm arac olarak ilk kullanan kii
Melistir. Melis iin sinema gsteri yn ile var olabilecek olan bir sanat
daldr. Melis tiyatro gemii olan ve tiyatro ile sinemay ilikilendiren bir
anlay gstermi ve sinemada yk anlatmay tiyatro tarzna yakn biimde
gerekletirmeye
almtr.
Melis
gerekstc
almalaryla
tannmaktadr. Sinema tarihinde hileli grntler kullanarak sinema teknolojini

masalms bir anlat yaratmada kullanan Melisin en nemli filmlerinden biri
1902 ylnda, Jules Verne (1828-1905) ve H.G Wellsin yaptlarndan
esinlenilerek ektii Aya Yolculuk filmidir.2 Melisin filmlerinde kamera
sabit ve ekim lei genel ekimdir; ancak sinema tarihinde zincirleme,
kararma, bindirme gibi gei tekniklerini ilk kullanan o olmutur.
____________________________________
1
2
Ali Gevgili. an Sorgulayan Sinema (stanbul: Balam Yaynlar, 1989) 15

bask, 2009) 271
38
Lumirelerin filmleri teknolojinin retimini gsterirken, Melis sinemay

farkl bir ekilde kullanarak sinema aracl ile masals ykler anlatan ilk kii
olmutur. Sinemadaki bu farl anlatm biimleri iin Levend Kl yaptnda;

Sinemann bu iki ilk ustas ile birlikte, gereki ve biimci eilim ortaya
kmtr. Bu iki eilim, belgesel ve ykl film olarak adlandrlr.
Lumireler gereki, Melis ise biimci olarak sinemann iki temel anlatm
biimini ortaya koymulardr.demektedir.1
Sinemada farkl bir anlatm biimi ile yk anlatmay deneyen dier bir
nemli ad ise Edwin Stanton Porterdr. Porter Amerikal Bir tfaiyecinin

Hayat adl filmde iki ayr mekanda yaplan ekimleri ard ardna vererek
ekilen olayn tek bir mekandaym hissi vermesini salam ve bylece kout
kurgu denilen anlatm biimi domutur. Paralel kurgu olarak da adlandrlan
bu kurgu biimini Blent Kkerdoan Sinemada Kugu ve Eisenstein adl
yaptnda, ayn anda gelimekte olan iki ya da daha fazla olayn film rgs
ierisinde belli ve ilginin en ok ykseldii noktaya
yrtlmesi
kadar kout olarak
olarak tanmlamaktadr. Dier bir yenilik ise Byk Tren
Soygunu adl filmde E. S. Portern hareketi sadece kamera nndeki nesneler

ile deil, hareketi kameradan ve ekimlerin birbiri ardna eklenmesinden
oluturmasdr. Daha nce sinemada kullanlmam olan sinematik anlatnn
temel elerinden biri bylece gereklemitir. Porter, bu filminde kameray
Melis gibi sabit kullanmam, saa sola evrinmeler yaptrd gibi konuya da
yaklaarak ereveleme yapmtr
Sinemada hareket boyutu bu almalarla gelime gstermitir. Sinemada

hareket denildiinde ilk olarak kamera nndeki nesnelerin hareketi, ikinci
olarak kamerann kendisinin hareketi ve nc olarak yaplan ekimlerin
birbiri ardna eklenmesi akla gelmektedir. E.S.Porter ve sinema alanndaki
dier bir nemli ad olan David W.Griffith almalaryla ayr bir sinema dilinin
ortaya kmasnda etkili olmulardr.
___________________________________
1
2
Blent Kkerdoan. Sinemada Kurgu ve Eisenstein ( stanbul: Hayalbaz. 2010) 63
39
Sinema dili kavramn baka bir deyile sinemann kendi bana bir anlatm
biimi, dili olmas gerektiini ilk syleyenlerden biri D.W. Griffithdir.
Griffith yeni bir anlatm biimi karsnda daha nceden bildiimiz anlatm
dillerini kullanmaya almann doal olduunu ancak bir sre sonra sinemann
tiyatro ve fotoraf anlatlarnn var olan dili dnda bir dile gereksinim
duyduunu sylemektedir. Sinema tarihisi Vincenti Giorgio yaptnda;
Film yapmnda en nemli adm, senaryo yazma ynteminde olmutur.
Bu daha iyi ykler bulmaktan ok onlarn anlatlma biimidir. Yirmi yl
nce de ekmek iin bugnkler gibi byk projelerimiz vard, o zaman
da ok byk sanatlar vard. Gene de iyi bir i karamyorduk. nk
grntler ile anlatmay bilmiyorduk, her eyi kamera ile elde etmeyi
bilmiyorduk. Yepyeni bir anlatm nmzde almt, ama biz hala eski
sanat biimleriyle olaya yaklayorduk, demektedir.1
Griffith, filmlerinde kulland yakn ekim, uzak ekim, genel ekim gibi
farkl ekim alar, farkl mekanlarda birbirine kout olarak ilerleyen olaylarn
seyirciye aktarld kout kurgu ve kararma, alma gibi farkl gei
yntemleri ile sinemaya zg yeni bir meslek tanm ortaya karmtr. Bu
meslek filmi eken kiinin kameray kullanan elemandan farkl olarak belirli
seimler yapmasn gerektiren, dekor, kostm, oyuncularn ynetilmesi gibi
elerle de ilgilenen ynetmenlik mesleidir.
Sinemada ekim lekleri daha nce Lumireler ve Porter tarafndan

kullanlmtr ancak bu leklerin belli bir kurala gre ve anlam yaratmak
amacyla ilk kez Griffith ile kullanld grlmektedir. Griffith sinemada
ekim
lekleri
kullanarak
seyircinin
konuya
olan
mesafesinin
ayarlanabileceini, ekim leklerini bir anlatm esi olarak kullanabileceini

kefetmitir. Teknolojik ilerlemeler ile birlikte deiik odak uzaklkl
objektifler kullanlm ve ayak (tripod) ile kamerann bulunduu yerde
hareket etmesi salanlmtr.
_____________________________
1
Vincenti Giorgio. Sinemann Yzyl. (stanbul: Evrensel Basm Yayn, 2008)
40
25
Kamera ile farkl zaman ve farkl mekanlarda kaydedilen ekimlerin birbiri

ardna verilmesi bir baka deyile kurgu yolu ile sinemasal zaman ve
sinemasal mekan kavramlar ortaya kmtr. Zaman kavramnda geriye
dn teknii kullanarak o zamana kadar hep ileriye akan zamann srasn
bozan yine Griffith olmutur. Ksaca Griffithin yaptklar ile sinema bir
anlamda yaratc sanatlarn ortam olarak yeniden kefedilmitir. Griffith
ou sinema tarihisi tarafndan sinema dilini oluturan adam olarak kabul
edilmektedir.
Sinema dilinin olumas ile birlikte farkl anlatm biimleri ortaya kmtr.
Sinemada sinematografik anlatm aralar ile yk anlatmann popler biimi
olan klasik anlatm 1920li yllarda Hollywood stdyo sistemi tarafndan
gelitirilen ve dnyaya yaylan bir anlatm biimidir.
Seyirciyi iine alan ve
bir anlamda illzyon yaratma becerisine sahip, anlatm biimlerini grnmez

klan bu klasik anlat filmlerinin ortak zellik ve biimlerine baklrsa, klasik
olarak adlandrlmayan ve baka anlatm biimleri kullanmay, klasik kalplar
ykmay yeleyen ada anlat biiminin anlalmas daha kolay olmaktadr.
D.W. Griffith Amerikan sinemas ile Alman davurumcu sinemasn

karlatrmakta ve Amerikan ekolnn izleyiciye Gel ve byk bir deneyimi
yaa, Alman ekolnn ise Gel ve byk bir deneyimi izle demekte olduunu
belirtmektedir.
Bu balamda kolayca kavranabilen grsel dnyalar kuran ve
bu dnyann iinde popler kltrn nemli ksmn igal eden; ak, tutsaklkzgrlk kartl, zengin-fakir kartl, aile, kahramanlk, birlik, bireysellik,
dayanma, cesaret gibi temalar yerletiren klasik anlat sinemas, yaratt
dnyada yapy saydam klarak seyirciyi zdeleme denen srece
katmaktadr.
Klasik Anlat filmleri birbirlerinden farkl grnseler de aslnda Rus dil

bilimci ve aratrmac Vladimir Proppun masallardaki eitliliin altnda ortak
bir yap bulmasna benzer ekilde, yapsal olarak benzemektedirler.

___________________
1
2
Ayen Oluk. Klasik Anlat Sinemas. (stanbul : Hayalet Kitap, 2008) 12

Oluk; 77
41
Deien ve gelien teknoloji, oyunculuk gibi etmenlere karn yapnn ayn

kalmasnn nedeni, bu klasik anlat yapsnn seyirci tarafndan denenmi ve
tutulmu olmas, endstrinin kar etme amacyla bu
yapnn dna
kmamasdr.
Klasik film anlatsndaki klasik tanmlamasnn nedeni onun yalnzca

ada film anlatsndan nce gelmi olmas deildir. David Borwell
Narration in the Film adl kitabnda, bu tanmlamann nedeninin, klasik
anlatnn ada sanat sinemasnn anlatsnn kural-ykc yntemlerine kar
standart ve en yaygn anlat olarak ele alnmas biiminde aktarmaktadr. 1
Klasik
anlat
yaamaktadr.
sinemasnda
Karakter
adeta
izleyici,
seyircinin
zdelemeyi
peine
bakarakter
taklp
izledii
ile
kii
konumundadr. Karakterin yapt hareketlerin nedeninin anlalmas klasik

anlat yapsnda ok nemlidir. Olaylar neden-sonu zincirinde ilerler ve bir
nceki sahne sonraki sahnenin devam niteliindedir. Bu yzden karakter
izleyiciye fiziksel ve psikolojik zellikleri, toplum iindeki zellikleri ve
kltrel zellikleri ile sunulmaktadr. Karakterin anlalmasnn dier bir yolu
da kart karakter kullanmaktr. Ana karakterin karsnda onunla zt zelliklere
sahip bir karakter yaratlarak ana karakterin zellikleri daha kolay
anlalmaktadr. Bu zellikleri ile Klasik anlat sinemas ana karakterin
serveni olmaktadr.
Klasik Anlat sinemas var olan bir denge unsurunun bozulmasyla balar.
Kahraman bozulan dengeyi yeniden kurmak amac ile bir yolculuk yapmakta
ve yknn sonunda denge yeniden salanmaktadr. ada anlatda ise,
karakter belli bir amaca sahip olarak tanmlanmaz. Karakter daha ok
amaszca seyahat etmektedir. ada anlatda karakter kendinden daha gl
ve anlayamad kadar karmak bir sistem iindedir ve bu yzden d
koullarla mcadele etse de baarya ulaamamaktadr. 2
__________________________________
1
2
Aktaran; A. Kovacs. Balint. Modernizmi Seyretmek. (Ankara: Deki yaynevi,2010) 39

Bkz: Ayen Oluk. Klasik Anlat Sinemas (stanbul : Hayalet Kitap, 2008) 87
42
Klasik anlatda seyirci olayn nasl aktarld bir baka tanmla biim
zerine deil ne aktarld zerine younlar. Yerleik dengelerin
bozulmas, tehlikeli snrlarn zorlanmas seyirciyi heyecanlandrr, onu
tartmann iine eker.1
Nedensellik asndan bakldnda ise, klasik anlat sinemasnda her sahne

mekansal ve zamansal adan kapaldr ancak sahneler arasnda neden sonu
ilikisi bulunmaktadr. Her sahnedeki olaylarn geliimi, bir nedeni sonuca
balarken bir taraftan da baka bir neden ortaya karmakta, bu ortaya kan
neden ise bir sonraki sahnede sonuca balanmaktadr. Bu yap ak ululuk
olarak tanmlanmakta ve bu yap araclyla sahneden sahneye geiler
grnmez klnmakta bu durum izleyicinin ilgisi dalmadan izleme eylemini
srdrmesine yardmc olmaktadr. Kapal anlat yapsnda ise izleyicinin
son aamada eylemle zdeleip katharsise ulamas iin anlat yaps kapal
tutulmaktadr. Anlat yaps giri, gelime ve sonu blmlerinden oluur ve
belli bir nedensellik ilkesi evresinde yaplanr. 2
ada sinemada ise neden-sonu zincirinin aniden kopmas ve devamllk

kurallarnn bilinli olarak yklmas ile karlalmaktadr. rnein Fransz
Ynetmen Jean Luc Godard Serseri Aklar filmi birbirleriyle ok az
balants olan on be sekanstan olumakta ancak bunlarn her biri bamsz
olarak var olabilecek bir btn ortaya koymaktadr.
Klasik anlat sinemas kapal yap dediimiz biimde, bir baka tanmla,
kesin olarak belirlenmi bir sonla bitmektedir. Anlat birbiri ardna merak
uyandran gelimeler ile ilerlemekte ve film srecinde izleyicide eitli
duygular yaratlmaktadr. Yaratlan bu duygular, Aristotelesin katharsis
tanmnda olduu gibi, filmin sonunda yattrlmakta ve izleyici rahatlama
duygusu yaamaktadr. Kapal yap olarak adlandrlan bu sona ulamak iin
ou
zaman
filmler
masals
bir
biimde,
tanmlayamayacamz ekilde sona ermektedir.
pek
mantkl
olarak
___________________________________
1
2
Sevda ener.Yaamn Krlma Noktasnda Dram Sanat(Ankara:Yap Kredi Yaynlar,2001) 23

Burak Bakr. Sinema ve Psikanaliz (stanbul: Hayalet Kitap,2008) 68
43
Klasik anlat yapsnda film bitiminde, izleyici tm bilgilere ulamtr.

Klasik anlat yapsn vazgeilmez klan ve izleyiciye sevdiren zelliklerinden
biri izleyicinin kendisini iktidar oda olarak hissetmesi ve her eyi
anlamasdr. Oysa modern anlatda eldeki her bilgi izleyiciye sunulmamakta,
izleyici baz bilgilere kendi bilisel abas ile ulamaktadr. Bu yzden modern
anlatda filmler ak ulu sonlara sahiptirler. Klasik anlat sinemasnn asl
amac yk anlatmak, ierii n plana karan bir yap kurmaktr ancak modern
sinema olayn nasl anlatld zerine younlamaktadr.
Klasik sinemadaki gereklik yanlsamas modern sinemada yerini
gereklii sorgulamaya brakmaktadr. zleyicinin bilinli olarak zdelik
kurmas engellenmekte ve pasif izleyici konumundan, sorgulayan, dnsel

etkinliklerde bulunan aktif izleyici konumuna gemeleri istenmektedir.
Klasik anlat sinemasnda izleyicinin alkn olduu uzlamsal bir dil

kullanlmaktadr. Bu dil tpk gnlk hayattaki dil kadar fark edilmezdir ve
nasl sylendii deil ne sylendii nemlidir. ada filmler ise dikkati
dil zerine yneltmekte ve syleni biimi nem kazanmaktadr. ada
filmlerdeki kalp d dili fark etmemiz iin klasik olan bilmemiz arttr. Peter
Wollen, Klasik anlat kalplarn kullanan Hollywood sinemas iin: Hibir
kuramc, hibir avantgarde ynetmen Hollywooda srtn eviremez. Yalnzca
Hollywood ile yzleerek yeni bir eyler retebilir demektedir. 1
Klasik anlat sinemasnn yapy grnmez klmak iin teknik anlamda

kameray insan gznn alglama biimini taklit eder biimde kulland
grlmektedir. Klasik anlat sinemas zamansal ve mekansal devamllk
kurallarna uymakta, bak uyumu, 180 derece kural, a kar a teknii,
aksiyon uyumu gibi kurallara dikkat etmektedir. Kurguda ise paralel kurgu,
devamllk kurgusu gibi yntemler ile yapsn kurmaktadr. Zaman ierisinde
klasik Hollywood tarzndan farkl filmler ve biimler ortaya kmtr.
______________________________
1
Peter Wollen. Sinemada Gstergeler ve Anlam .ev. Zafer Aracagk, Blent Doan (stanbul:
Metis Yaynlar,2008)175
44
talyan Yeni Gerekilii, devrim sonras Sovyet Sinemas, Fransz Yeni Dalga
Filmleri ve sonraki yllarda Avrupa sanat sinemas olarak adlandrlan film
biimleri ve bunlarn temsilcileri yknn nedensel zincirini bozan ve artc

biimde dzenleyen, klasik kurallar ykan ve yeniden kuran anlatm biimleri
kullanmlardr. ABDden Stanley Kubrick, R.Altman, W.Allen, Avrupadan
J.Renoir,
R.Bresson,
B.Bertolucci,
L.Buniel,
F.Fellini,
J.L.Godard,
R.W.Fassbinder,
F.Truffaut,
M.Antonioni,
Japonyadan
A.Kurosawa,
S.S.C.Bden Tarkovski gibi ynetmenler bu grup iinde saylmaktadrlar. 1
Kuramc Andr Bazine gre, sinema tarihinde iki tr film yapma anlay
vardr. Birincisi anlalabilir, kabul edilebilir yk anlatmaktr. Burada filmin
kuruluu ile ilgili aralar ve filmin yapnt olduu ortaya karlmayp aksine
gizlenmeye allmaktadr. Bazine gre bu klasik tarz seyirciye kendisine
gsterilenlere inanmas alkanln kazandrmakta ve sinema ideolojik bir ara
haline
dnmekte,
nceden
saptanan
dncelerin
taycs
haline
gelmektedir. kinci tarz film yapmak ise seyircinin grdkleri karsnda etkin
katlmn ve eletirel tavr almasn gerektirmekte ve biem esini fazlaca

kullanmaktadr. Bazin kamerann arkasnda bir insan olduu gereinin
yadsnmamas gerektiini ve geree duyulan saygnn sinemadaki dilin,
biemin ortaya karlmas ile olacan savunmaktadr. 2
Tm bu anlatlanlar dorultusunda klasik anlat yaps ve modern anlat yaps
arasndaki ayrm bir izelge ile grselletirebiliriz
______________________________________
1
Ayen Oluk. Klasik Anlat Sinemas (stanbul: Hayalet Kitap, 2008) 147
J. Dudley Andrew. Byk Sinema Kuramlar ev. Zahit Atam (stanbul: Doruk Yaynclk,
2010) 275
45
izelge 1. 2: Klasik Anlat Yaps ve Modern Anlat Yaps Arasndaki
BM
OLAY RGS
UZAM / MEKAN
ZAMAN
K / KARAKTER
Farklar:
KLASK ANLATI YAPISI
MODERN ANLATI YAPISI
Ama ynelimli karakter aktarm

Anlatnn karakter zerinden,
karakterin yks olarak devam etmesi.
dealize edilmi karakter kullanm
Seyircinin karakter ile zdelemesi
Tr sinemas ve tiplerin oluturulmas
Star oyuncu kullanm ile zdelemenin
Kolaylatrlmas
Ama zorunluluu olmamas

Gerek yaamdakine benzer, idealize
edilmekten uzak karakterler kullanlmas
Neden ve sonular belli olmayan,
aktarlmayan davran kullanm
Her filme zg karakter kullanm
Tip kullanmndan kanlmas
Karakterin film anlats sonunda baarya
ulama zorunluluunun olmamas
Zamansal devamllk kurallarnn geerlilii

Sahne, sekans, blm gibi ksmlardan oluan
anlatda sahnenin kendi iinde zamandan
zamana atlayamamas
Zamanda olan deiiklii anlatmak iin baka
yntemlerin kullanm
Zamansal devamllk kurallarnn bilinli

olarak atlanmas (Bu atlamalar izleyicinin
ierik iinde kaybolmasn engellemek ve
anlatm tekniklerini fark etmesini salamak
iin ya da tamamen ynetmenin kendi
deneysel ekim seimine bal olarak
yaplabilir)
zleyicinin duygusal ve dnsel zamannn
nem kazanmas
Mekansal devamllk kurallarnn geerlilii

Seyircinin zihninde tutarl bir imgelemsel
mekan oluturulmas
Sahne iinde bir mekandan baka bir mekana
atlama yaplmamas
Mekanda olan deiiklii anlatmak iin baka
yntemler kullanlmas
Mekansal devamllk kurallarnn bilinli

olarak atlanmas (Bu atlamalar izleyicinin
ierik iinde kaybolmasn engellemek ve
anlatm tekniklerini fark etmesini salamak
iin ya da tamamen ynetmenin kendi
deneysel ekim seimine bal olarak
yaplabilir)
Olaylarn var olan dengesinin bozulmas,

abalama, dengenin yeniden salanmas
eklinde gelime
Balang-son simetrisi durumunun varl
Balangtaki duruma birok glk aldktan
sonra dnlmesi
Olaylar neden-sonu ilikisi ierisinde merak
duygusu uyandracak ekilde bir ba ve sonu
olacak ekilde sunulmas
Kapal son kullanm
Olaylarn her zaman neden-sonu ilikisi

iinde olmas zorunluluu bulunmamas
Birbirinden kopuk sahnelerin kullanm
Olaylar belli bir ekilde noktalanma
zorunluluunun bulunmamas
Ak ulu son kullanm ile olaylarn
tamamlanmasnn seyirciye braklmas
Biimin grnmez klnmas

Olayn ne olduunun deil, nasl anlatld
Anlatlan olayn nemli olmas
nemli olmas
Biimin grnmez klnmasn salayan temel
Grnmez biimin aksine insan gzne ve
etken olan bilinen ve uzlamsal kabul edilen
mantna ters gelecek ekilde kurallarn ve
klasik kalplarn kullanlmas
yapnn bozularak biimin fark edilir olmas
Kamera hareketlerinin insan gznn yapsna
(Bunun nedeni izleyicinin yapnt bir yapt
devamllk ve mantk kurallarna uygun biimde
izlediini fark ederek bilinli konuma
kullanlmas
gemesi ve dnsel srece katlmasdr)
Kurallar ykan ve deneysel almalar
yapan bir ok ynetmenin bulunmas
46
1.2.3 Sinemada Roman Uyarlamas Kavram
Sinema tarihinin balangcndan beri roman uyarlamalarnn sinema

tarihine byk katks olduu bilinmektedir. Sinemann gemiine gz
attmzda onun balang materyalinin romanlara dayand grlmektedir.
Bu noktada karmza yazl metnin grnt araclyla aktarlmas dier bir
tanmla dilsel bir koddan grntsel bir koda gei sreci ve senaryo
kavramlar kmaktadr. Bu konuda aratrmac Kamilla Eliot, romann dilsel,
kavramsal ve sylemsel olduunu, filmin ise grsel, algsal ve sunusal
olduunu sylemektedir. Elliota gre filmde grsel, romanda ise dilsel imgeler
yer almakta ve roman ve film birbirinin iine szarak birbirlerini
etkilemektedirler.1
Romanda duygular okuyucuya dolayl yoldan anlatlrken filmde duygular

izleyiciye dorudan aktarlmaktadr. Her iki durumda da izleyicinin sunulan
metinden ne kadarn anlad ya da ne anlad okuyann ya da izleyicinin
birikimine, algsna gre deikendir.
nl Fransz kuramc Andr Bazin, sinemann birok sanat dal gibi

byklerini taklit ederek eitimine baladn ancak edebiyatta be yzyl
iinde kat edilen mesafeyi, sinemann yirmi yl iinde almaya altn
sylemektedir. Sinema sonralar dier sanat dallarn taklitten kurtularak kendi
kurallarn bulmutur. Bazin bu konuda Sinema gentir fakat edebiyat, tiyatro,
mzik gibi sanat dallar tarih kadar eskidirler. Bir ocuun byklerini taklit
ederek eitimine balamas gibi sinemann da evrimi, kutsal saylan dier
sanatlarn evriminin belirleyicilerindendir demektedir. 2
Romandan sinemaya uyarlama, aratrmac Linda Costanzo Cahir

tarafndan yeni bir ortamda var olabilmek amacyla eldeki metnin yapsnda
ve ilevlerinde deiiklikler yapmak 3 olarak tanmlanmaktadr.
_____________________________________
1
2
Kamilla Eliot. Rethinking The Novel (U.K: Cambridge University Pres,2003) 9

Andre Bazin. Sinema Nedir? ev. brahim ener. (stanbul: zdm Yaynlar. 2007) 65
47
Var olan bir malzemenin grnt diline en uygun ekilde aktarlmas iin
yaplan uyarlamada, romandaki szle aktarlan duygu ve dncelerin iitsel ve
grsel karlklarn bulmak sz konusudur. Romann sinemaya uyarlanmasnda
farkl yaklam ve tutumlar vardr. Uyarlamalar kendi ilerinde gruplara
ayrlrlar; Aktarma, Yorumlama ve Benzerlik koutluk kurma.
Aktarma; olay aknda en az deiiklik ile, olaylar dizisi, devinim, kiilikler
ve ileti aynen korunarak romann dorudan senaryoya aktarlmas olarak
tanmlanmaktadr.
Yorumlamada; romann yeniden kurulmas ve kimi yerlerin, zellikle

sonunun amal olarak deitirilmesi sz konusudur.
Benzerlik koutluk kurma; ise yknn temelinin baz alnd ancak, olayn
getii yer, kiiler gibi bir ok zelliinin deitirildii yntemdir.
Tm bu tutumlarn altnda yatan neden, eldeki malzemeyi yaz dilinden sinema
diline evirmek, eldeki malzemeye grsel karlk aramaktr. 1
Romanda okuyucu, yalnzca roman yazarnn duymasn ve grmesini
istedii eyleri duyarken, filmde izleyici ynetmenin tasarladndan daha
fazlasn grmektedir. Roman znel bir bak asndan szlerek okuyucuya

ulamakta, filmde ise izleyicinin istedii ayrnty seme zgrl
bulunmaktadr. Filmler gerek zamanda ilendikleri iin nl yazar ve air W.

Shakespearein sahnemizin ksa, iki saatlik trafii
diye tanmlad gibi,
belli bir zaman dilimi ile kstlanrken, romanlarda byle bir kstlama yoktur.
Bu durumda roman yks filme uyarlandnda kitaptaki her ayrnt filmde
verilememekte ancak sinemada da romanda olmayan resimsel olanaklar
bulunmaktadr. Her iki sanat dalnn da birbirine stnl sz konusu
deildir; biri roman karakterlerinin bak as ve isel durumlar anlatmada
daha baarl olabilirken, dieri ise ses ve grnt destei ile olaylar daha
etkili biimde dorudan aktarabilmektedir.
______________________________
1
Senaryonun Dramatik Yaps .T.C Milli Eitim Bakanl, MEGEP s : 25

cygm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/
2
Andr Bazin. Sinema Nedir? ev. brahim ener. (stanbul: zdm Yaynlar. 2007) 65
48
Roman uyarlamalar
bir
anlamda
var
olan
yaptlarn
yeniden
sunumlardr. Romanlarn uyarlanmasnda uyarlama olan yapt bir ncekinin

tekrar olmaktan ok yeniden sunumu konumundadr. Yeniden sunum
kavramnda nemli olan, uyarlanan yaptn uyarland yapt ile arasndaki
benzerlik ve farklar deil, yeniden sunulan yaptn yeni bir iletiim alan
oluturmasdr.3
Romandan sinemaya uyarlama yaplrken her ikisi de farkl anlatm

aralarna sahip olduklar iin farkl aktarm aralar kullanlmaktadr. Bu
yzden uyarlamalarn eletirisinde dikkatli olunmal ve ana metin bir referans
olarak kabul edilmelidir. Romanlarn sinemaya uyarlanma srecinde roman
metni ana metin, senaryo ise alt metin olarak tanmlanmaktadr. Lefevre;
belirli bir kitlenin isteklerine ve gereksinimlerine hitap etmek amacyla metnin
yeniden retilmesini krlma olarak tanmlar.2 Bir roman daha ksa bir
zamanda tketilecek bir anlatya dntrrken baz noktalar zerinde
odaklanlp baz noktalarda ise ksaltmalar, eksiltmeler yapmak kanlmazdr.
Sinemada ticari olarak daha ok seyirci ekmek amacyla, kaynak yapta
seyircinin ilgisini ekecek eklemeler ya da deitirmeler yaplabilir. Dier bir
neden ise, dilsel bir koddan grsel bir koda geerken deiimin gerekli
olmasdr.
1.2.4. Senaryo ve Senaryolatrma Sreci

nsanolu yzyllar ncesine dayanan yk anlatma, kendini ifade etme
isteini deiik sanat dallar ile gerekletirirken, deien artlar ve gelien

teknoloji ile sinema sanat domu ve yk anlatma gelenei dier sanatlar ile
birlikte sinema ile devam etmitir. Sinemann var olmasndaki temel neden
olan yknn nasl oluturulduu ve nasl aktarld senaryo kavram ile
dorudan ilikilidir.
_____________________________________
1
Robert Stam,. Alessandra Raego. A Compan to Literature and Film (U.S.A: Blackwell,
2008) 82
2
Aktaran Prof.Dr. V.Doan Gnay, Sleyman Demirel niversitesi, Gzel Sanatlar Hakemli
Dergisi ART-E-2009 Say: 3
49
Film yapm srecindeki ilk aama bir dncenin ortaya konulmas ve bu

dnce evresinde yknn ok ksa bir zeti olan sinopsis in yazlmasdr.
Daha sonraki aama senaryonun ksaltlm ve diyalogsuz hali olan treatman
yazm ve en son olarak yazl aktarmn, grsel imgelere dntrlerek,
kiilerin i dnyasn da vuran hareketleri baz alnarak oluturulan,
szcklerle resim yaratma olarak tanmlanan senaryonun oluturulmasdr.
Philip Eliot senaryoyu: Belirli bir teknik ve yetenee dayanan, yedinci sanat
kurallarn ve o gnn teknik kurallarn dikkate alan, ilk satrndan son satrna
kadar sinemaya uygun olarak hazrlanan metin ya da grnt ve sese
dnecek bir olayn yazya dklm halidir biiminde tanmlamaktadr. 1
Ksaca yazl sinema metni olarak tanmlanabilecek olan senaryo iki

aamal bir alma ile oluturulmaktadr. Birinci aamada senaryo yk
asndan ele alnr ve baka sanat dallarndan da yaplabilen uyarlamalar ya da
tamamen zgn olarak dramatik yap oluturulur. Senaryonun isel yaps
olarak tanmlanan bu blmde bir olay anlatlmakta, kiiler aras ilikiler
dzenlenerek olay sonuca ulatrlmaktadr. Daha teknik bir alma olan
dsal yap olarak tanmlayabileceimiz alma ise, grnt, ses ve
sahneleme yntemlerinin bir baka tanmla yapnn biiminin dzenlenmesidir.
Senaryo
yazmnda
izlenecek
klasik
yntem ilk
olarak
temann
saptanmasdr. Filmin temas, filmin zn yaratan ve bir ykye bal olarak
anlatlan ana dnce, iletidir. kinci aama taslak yk yani zet, iskelet, ema
olarak adlandrlan, iki sayfalk bir metin olan, sinopsis yazlmasdr.
nc evre ise geni zaman kipi ile yazlan ve filmin yks olan treatman
yazmdr. Gelitirim, sinematografik yk olarak ta adlandrlan treatman,

devinim zaman ve mekan, kiilerin fiziksel ve ruhsal grnmlerini de
barndran ayrntl bir metindir.2
__________________________________
1
2
Bkz; Feridun Akyrek, Senaryo Yazar Olmak. (stanbul: Media Cat Kitaplar, 2009) 21
Akyrek, 34
50
Bu aamadan sonra yknn sekans denilen blmlere ayrld ayrmlama

evresi ve sahnelerin ekimlere ayrld ekim senaryosu oluturulmaktadr.
ekim senaryosu, ynetmeninde devreye girdii, ou zaman ynetmen ve
yazarn eer ayn kii deillerse, ortak alt, kamerann konum ve
devinimlerinin, sahneler aras geilerin, kiilerin devinimlerinin, sahnelerin
nerede ve ne zaman ekileceinin belirlendii teknik bir almadr.
Senaryo yazarken unutulmayacak olan bir dier nokta ise, senaryoda

grnt ile anlatlabilecek olan olaylarn sz ile anlatlmamas ve
yinelemelerden kanlmasdr. Senaryo yazarnn ii szcklerden ok
grntlerledir, anlatmaktan ok gstermek zorundadr. Senaryoda dilsel
anlatdaki olay ve duygular, filmin grsel etkisini korunarak diyaloglar yerine
grntsel olarak verilmeye allmal ve sinematografik bir yazm dili ile,
grsel ve iitsel olarak somut bir dil kullanlmas gerekmektedir.1
1.2.5 Metinleraraslk ve Anlat inde Anlat
Uyarlama roman ve film arasndaki ilikiyi, kaynak metin ve yeniden
retimi
olarak
ele
alndnda
karmza
metinleraraslk
kavram
kmaktadr. Dilsel bir koddan grsel bir koda yaplan evirilerde

metinleraraslk dnda gstergeler aras alveri sz konusudur.
Sanat yaptlar arasndaki snrsz gnderme ve alntlar durumu olarak

tanmlanan Metinleraraslk, iki ya da daha ok metnin arasndaki ortak
birliktelik ilikisi yani temel olarak bir metnin dier bir metindeki varl
olarak tanmlanr. Burada metin olarak sz edilen yap yalnzca yazn iin
deil dier sanat dallarndaki yaptlar iinde kullanlmaktadr.
______________________________
1
Semir Aslanyrek. Senaryo Sinemann En Zayf Halkas!. Anktrak, Haziran 1995 say,45
syf:38
2
Gerard Genette. Palimpsestes. Aktaran Kubilay Aktulum. Metinleraras likiler (Ankara:
teki Yaynevi, 2000) 83
51
Metinleraraslk metnin kendisine ve nasl olutuuna deil metnin dier

metinler ile olan ilikisine deinmektedir. Mihail Bakhtin tarafndan
tanmlanan bu akm, Kristevann almalaryla daha bilinir hale gelmitir.
Julia Kristeva metinleraraslk iin; Her metin bir alntlar mozaii gibi
oluur, her metin kendi iinde baka bir metinin erimesi ve dnmdr
demektedir.1 Bakhtinin syleimcilik kavram Julia Kristeva ve Roland
Barthes tarafndan deitirilmi ve metinleraraslk kavram ortaya kmtr.
Kristeva ve Barthesn metinleraraslk kavram, esremli
bir inceleme
yoluyla metinleri inceleyen ve tm dnyann metinlerden olutuunu varsayan

bir yaklam iken, Bakhtin syleimcilik kavramnda metinlerin insandan
bamsz tutulmadan, artsremli 3 bir inceleme gerektirdiini sylemektedir. 4
Gnmzde modernizm sonras sanat anlaynda ok yaygn olan, retilmi bir
sanat yaptnn yeniden farkl bir bak asyla sunumu da metinleraraslk
kavram ile aklanabilir. Edebiyat Kuramcs Terry Eagleton metinleraraslk
iin;
Btn edebiyat metinleri baka edebi metinlerden rlmtr fakat
bu baka metin etkilerinin izlerini tadklar gibi klasik bir anlama
gelmez; ok daha radikal bir anlama, her szck, cmle ve kesitin
yapt evreleyen veya ondan nce yazlm olan yazlarn yeniden
ilenmesi olduu anlamna gelir. Edebi zgnlk, ilk metin diye bir
ey yoktur. Btn edebiyat metinlerarasdr 5 demektedir.
Kutsal kitaplardan bu yana var olan metinleraraslk durumu zaman ve

mekanla kstlanamaz nk metinler yazldklar tarih ve bulunduklar
corafyay aarak birbirleri ile iletiimde bulunmaktadrlar. Bu etkileim
yalnzca yazl metinler aras deil deiik sanat dallar arasnda da
olabilmektedir.
___________________________________

Esremli incelemede, metin ezamanl bir baka deyile zamandan bamsz olarak kendi
ierisinde incelenmektedir.
3
Artsremli inceleme, artzamanli bir baka deyile metinin belli bir zaman iindeki
geliimini, ilerleyiinin incelemektir
4
Eren, Rzvanolu. Syleimcilik, Metinleraraslk. Yksek Lisans Tezi. (Ankara: Hacettepe
niversitesi Felsefe Anabilim Dal, 2001) 8
5
Terry Eagleton. Edebiyat Kuram. ev. Esen Tarm ( stanbul: Ayrnt Yaynlar, 2003)123
1
2
52
Roman uyarlamalarnda metnin senaryoya dntrlme ve daha sonra

birok aamadan geerek film yaplmas srecinde karmza kan ikonotext
kavram bu sanat dallar arasndaki geii aklamaktadr. konotext dilsel bir
gstergenin, grsel gstergeye dntrlmesi durumudur. Bunun tam tersi
olan, grsel sanat yaptlarnn dilsel gstergeye dntrlmesi ise Ekphrasis
olarak adlandrlmaktadr. 1
Metinleraraslk ve yeniden yazma srecinde yapt daha nceki yaptn

kopyas deil farkl yeni bir yapt olmaktadr. Yaptlarn alglanmas ve
okunmas, metinleraras geiler ve gndergelerin anlalmasnda okuyucunun
birebir ilev stlenmektedir. Anlatlarn yapsal zmlemelerindeki bir bak
asna gre, anlat metin kavram altnda yer alr ve metin bitmi,
sonlandrlm bir rn deil baka metinlerle baka kodlarla balantda olan
bylelikle tarihe alntlama yollar ile bal olan bir retim biimidir.2
Alnt, metinleraras ilikinin en belirtgesel biimidir. Bir metnin baka

bir metin iindeki varlnn en somut biimde grld alntlarda baka bir
metne ait bir kesit yeni bir metne sokularak ona yeni bir anlam yklenmektedir.
Romanda alntnn eitli ilevleri olabilir. Baka yaptlara ait roman kiileri
alntlar yolu ile yeni roman balamna tanarak teki roman kiileri ile
birlikte romann paras olmaktadrlar.
Gnderge ise bir metinden alnt yapmadan okurunu dorudan baka bir
metne gnderir. Gnderge ve alntlar ak ya da kapal biimde kendini
gstermektedir. Varln belli etmeyen kiisel birikim ve aba ile alglanabilen
gndergeler antrma olarak tanmlanmaktadrlar.
Antrmada, alnt gibi
iki szce yan yana getirilmez, st ste konulur ve dzanlamn altndan bir
yananlam karlr. Gsterenler zerinde bir oyun yaplarak gsterilenler
birbirine yaklatrlr. Bu bakmdan antrma eretilemeye benzemektedir.
_____________________________________________________
1
Wagner The Novel and The Cinema Aktaran Prof.Dr. V.Doan Gnay, Sleyman Demirel
niversitesi, Gzel Sanatlar Hakemli Dergisi ART-E-2009 S;5
2
Roland Barthes Gstergebilimsel Serven. ev. Mehmet Rfat, Sema Rfat (stanbul: Yap
Kredi Yaynlar,2009) 170
3
Kubilay Aktulum. Metinleraras likiler (Ankara: teki Yaynevi, 2000)102 ,112
53
Tm bu gndermelerin ve metinlerarasln anlalabilmesi iin okurun

katlmn gerektiren yeni bir okuma dzeyi gereklidir. Bir metindeki tm
metinleraras ilevlerin; alntlarn, antrmalarn, yansmalarn ve tm yeniden
yazma yntemlerinin anlamlarn saptamak neredeyse olanaksz ve gereksiz bir
abadr. Okuyucu ekinsel durumuna ve metnin balamna gre metnin
zmleyebildii kadarn alglamaktadr ve burada okuyucu edilgen deil
daha etkin bir yap ierisindedir.
Anlat iinde anlat, yansma zellii tayan, ilk anda ayrk ancak
ierisine sokulduu metin ile bir benzeiklik ilikisi kuran, anlam reten veya
metnin anlamn destekleyen bir szcedir.1 Szce, metnin iinde yer alan ve
kendi iinde bir btnl olan kesit olarak tanmlanmaktadr. Her szce bir
bildiri retim etkinliidir. Szce, szceleme aamasnn bir rndr. Bu
bakmdan szceleme bir zneyi, bir alcy, bir retim ann ve retim yerini
varsayar. 2
Bu almada bir yeni roman uyarlamas olan Saatler Filmi ierisinde

film anlatsnn bir karakteriymi gibi yer alan Virginia Woofun Bayan
Dalloway adl eserinin metinleraraslk balamnda, film anlats iinde yer
al konu edilmektedir. almada anlat iinde anlat konusu zerinde
durulacaktr. Bu teknik yeni romanclar olduu kadar klasik romanclarnda
fazlaca kulland bir yntemdir. rnein W.Shakespearein Hamlet adl
yaptnda olduu gibi anlat, oyun iinde oyun eklinde olabilir ancak bizim bu
almada incelenen anlat iinde anlat biimi, bir yapta sokulan somut, baka
bir metne gnderme yapan ve bylece metnin anlamn destekleyen, yineleyen
anlat iinde anlat biimidir. Anlat iinde anlat ilemi yazarn kurduu
dsel bir anlat ile gerekletirilebilecei gibi, var olan somut bir yapt ile
ilikili olabilir. Metinleraraslk kavram metnin somut baka bir metne
gnderme yapmas ve o metin ile arasnda izleksel bir koutluk oluturmas ile
bu ikinci ilemde ortaya kmaktadr.
____________________________
1
2

Doan Gnay. Gstergebilim Yazlar (stanbul: Multilingual,2002)14
54
almada bu duruma ok gzel bir rnek sunulmakta ve Virginia

Woolfun Bayan Dalloway adl yaptna dolaysz, ak, somut biimde hem
Saatler kitabnn hem de filminin iinde yer verilmektedir. Hatta sz konusu
yapt filmin ana temasdr denilebilir. kinci Blmde zmlemesi yaplacak
olan Saatler filmi, metinleraras ilikiler asndan ok zengindir. Filmin

uyarland Saatler roman dorudan baka bir yazar olan Virginia Woolfun
Bayan Dalloway adl yaptna gndermeler ve kitaptan birebir alntlar ile
doludur. Burada bir roman kiisi ile baka yaptlardaki kiiler arasnda
metinleraras gndergeler yolu ile koutluk kurulmaktadr. Roman farkl
zamanda, farkl kadnn, bir gnlk yaantlarn, Woolfun roman
kahraman olan Bayan Dallowayin yaadklar ve duygular ile kout ekilde

anlatmaktadr. Romanda hem anlat iinde anlat, hem metinleraras koutluk
hem de dier bir romana ve roman kiisine gndermeler bulunmaktadr.
1.2.6 Sinemada Gstergeler ve Anlam
Sinema bir dil olmasa bile dile benzemektedir. Dil nasl sesli
gstergelerden olumusa, sinemada sesli ve grsel gstergelerden oluan bir
dizgedir, bir sistemdir. Bu tanmlamay yapmamzda gstergebilimcilerin
almalarnn etkisi byktr.
Gstergebilimciler yazl ve szl dil anlayn yeniden tanmlayarak

sinemann bir dil olarak aratrlmasna olanak salamlardr. Her iki alanda
da almalarn birletirerek film ve gstergebilim zerine incelemeler yapan
Christian Metz, Film Diliadl kitabnda Bir filmi, onun sistemine dair bir
bilgimiz olduu iin alglamayz, aksine filmi algladmz iin onun
sisteminin bilgisini elde ederiz demektedir.
Andr Bazine gre her sanat
sanatnn syleyebilecei bir eyi olduu ve bunu bir arala syledii lde,
kendine gre bir dildir.
Bazin iin sinema an dilidir. En geni anlam ile
dil, insanlarn dndklerini ve duyduklarn anlatmak iin kullandklar her

trl iaret, zellikle grsel ve ses iaretler dizgesidir.
_______________________________________
1
2
Christian Metz. Film Language (U.S.A: Chicago Pres, 1990) 32

Andr Bazin. Sinema Nedir? ev. brahim ener. (stanbul: zdm Yaynlar. 2007) 16
55
Yukarda sz edilen gsterge kavram; kendisi o ey olmad halde

onun yerini tutan 1 olarak tanmlanmaktadr. Gsterge bitmi tamamlanm bir
birim olmayan, her an ortaya kp kaybolabilecei gibi her kullanmda deeri
deiebilen ve gstergebilim ise; evremizdeki her trl gstergeleri ve
dizgeleri inceleyen bilim dal eklinde tanmlanmaktadr.
Christian Metze gre sinemada iaretleyenler (gsteren) ve iaretlenenler

(gsterilen) o kadar yakndan baldrlar ki, iaretleyenleri bozarsanz ayn
anda iaretlenenleri de bozmu olursunuz. Sinemada arm, gsterme ile
ayn kapdan geer. nk gsteren ile gsterilen ylesine sk biimde
birbirine baldr ki, o grnty grdmz an sinemacnn grntye kar
ald tutumu da hissederiz 2
Sinema dili, szl / yazl dil ile karlatrlmaya allp, standart

kuramclar tarafndan szck ile ekim, sahne ile cmle, sekans ile de paragraf
asndan benzetmeler yaplsa da James Monaco bu benzetmelerin ok tutarl
olamayacan nk sinemann tek tek birimlerden ok bu birimlerin bir araya
gelmesi ile oluan anlam srekliliine dayandn sylemektedir. 3
Sinemada anlam zerine konuurken karmza dzanlam
ve yananlam
terimleri kmaktadr. nk sinemada tpk reklamda olduu gibi; nesnel

anlatml grntler izleyiciye sunulmakta ancak ortaya bu grntler aracl
ile bir tr yananlamlar dizgesi kmaktadr. Bir baka deyile sinemada
grntnn gstereni geree ok benzedii iin, ynetmen yan anlam biim
ile yaratmak zorundadr. Ynetmen var olan ekimler arasndan dizisel
balantda bir seim ilemine girimekte ve belli bir anlam srekliliine
ulamaktadr.
____________________________________________
1
Fatma Erkman Akerson. Gstergebilime Giri (stanbul: Multilingual, 2005) 14

J. Dudley Andrew. Byk Sinema Kuramlar. ev. Zahit Atam (stanbul: Doruk Yaynclk,
2010)328
3
James Monaco, Bir Film Nasl Okunur?ev. Ertan Ylmaz (stanbul: Olak Yaynevi,
2009)157
4
Dzanlam; Gstergelerin zihnimizde beliren ilk anlamlar (Akerson, 120)
5
Yananlam; Gstergelerin ikinci anlamlarndan oluan anlamlar dizgesi (Akerson, 120)
2
56
Sinemada yananlam, szl dilin btn yananlamlarnn, ses kuana

aktarlmas ile yaratlabilecei gibi sinemada asl yananlam yaratan
ynetmenin ekim tercihleridir. Sinemann kendine zg anlatm biimini
kullanarak ynetmenin bir nesneyi ekim as, kamerann konumu, hareketi,
netlik gibi detaylarda yapt seimler de, izleyiciye farkl anlamlar aktarmay
amalamaktadr. Sinemada ynetmen yan anlam biim yolu ile oluturur
nk ynetmen gstermek istedii olay veya nesne her ne ise onu gstermek
zorundadr.
Sinemada izleyiciye grsel ve dilsel gstergeler araclyla aktarlmak

istenen anlam kimi aman izleyici tarafndan doru alglanamayabilmektedir.
Bu ileti aktarma aamasnda ynetmenin kulland gstergelerin, bir dier
tanmla biim boyutunda (gsteren) kullanlanlarn, ierik boyutu (gsterilen)
ile rtmemesinden kaynaklanabilmektedir.
Seil Bker Sinemada Anlam Yaratma adl kitabnda; biim ve ierik iin;
Biim ve ierik birbirinden bamsz iki ayr yap deildir. Ayn ierik
birden fazla deiik biimde gsterilebilir. Bazen gerek hayatta
glnebilecek bir duruma zlebiliyor, bazen de bizi zebilecek bir
duruma filmdeki anlatm yolu nedeni ile glebiliyoruz. Bunlar ieriin
deiik sunum yollardr. Biim farkllklardr. Biim olaylar deiik
alglamamza yol aar, 1 demektedir.
zleyici gstergeler arasndaki ilikiyi dilediince kurabilir ve filmi deiik
biimlerde okuyabilir. Anlamlandrma sreci film bittikten sonra artk izleyici
yani filmin ulat alcya ait bir sretir. Ynetmenin vermek istedii ileti
seyirci tarafndan farkl alglanabilir. Alcnn toplumsal kltrel evresi,
eitim durumu, ya, meslei, cinsiyeti gibi pek ok faktr iletinin
yorumlanmasn etkileyen faktrlerdir.
_______________________________________
1
Seil Bker. Sinemada Anlam Yaratma (stanbul: Hayalbaz, 2009)25
57
Yapt ynetmen tarafndan tamamlandktan sonra artk bamszdr, her

okumada ya da farkl zamanlarda farkl anlam retebilir. Anlam aktarmnda
ynetmenin grnt dizileri arasndan seim yaparak belirli bir ekilde ve

belirli bir srada sunduu imge ve gstergelerin, oluturduu anlamn
izleyicinin
kafasnda
ayn
etkiyi
yaratmayabilecei
gz
nnde
bulundurulmaktadr.
Seil Bker, anlamlandrma srecinde bu anlamlandrmay yapacak, iletinin

ulaaca bir zne olmas zorunluluundan ve yapt ortaya konduktan sonra
kendisini yaratandan bamsz ancak zneden bamsz olmayan bir yapta
dntnden sz etmektedir. Bu durumda ileti genel olsa da anlam zel
olmaktadr
Christian Metz bir filmin yapm srecine ait her ey ve filmlerin
varlnn sonucu olan btn boyutlar filmsel alan olarak adlandrmakta ve

sinematografik alann dnda tutmaktadr. Metz gstergebilimin filmin dsal
alannn
aratrlmasn
baka
disiplinlere
braktn
ve
sinema
gstergebiliminin konusunun filmin anlam nasl kurduu ya da izleyicilere ne

anlam ifade ettii olmas gerektiini savunmaktadr.2
_______________________________________
1
2
Seil Bker. Sinemada Anlam Yaratma (stanbul: Hayalbaz, 2009)24

J. Dudley Andrew. Byk Sinema Kuramlar. ev. Zahit Atam (stanbul: Doruk Yaynclk,
2010)328
58
2.
YEN
ROMAN
RNENN
BALAMINDA SAATLER
SNEMA
UYARLANMASI
FLMNN METNLERARASI VE
GSTERGELER ARASI ZMLENMES
2.1. Btnce Seimi
almada Michael Cunningham adl yazarn ayn adla ynetmen Stephen

Daldry tarafndan filme uyarlanan Saatler romannn metinleraraslk
balamnda incelenmesi ve dier metinler ile olan ilikileri aratrlmaktadr.
Seilen film, gerek bir romann sinemaya uyarlamas olmas gerek de
uyarland roman dnda baka bir romana gndermeler yapmas asndan
metinleraraslk ve gstergeler araslk kavramlar ile birebir uyumakta
ve inceleme konusu iin uygun bir rnek oluturmaktadr.
Filmin uyarland Saatler roman, baka bir yeni roman rnei olan,
Virginia Woolfun nl yapt Bayan Dalloway adl yapta birebir
gndermeler ile doludur. Saatler roman ve filmi, Bayan Dalloway roman
ile hem karakterler asndan hem de olaylarn ilenii asndan izleksel
(tematik)
bir
koutluk
oluturmakta
ve
olaylar
Bayan
Dalloway
romanndakine benzer bir ekilde ilerlemektedir. Saatler film karakterleri,
Bayan Dalloway romanndaki karakterler ile ad, yaadklar olaylar ve

paylatklar duygular asndan benzerlikler tamaktadrlar. Dier bir deyi
ile bir roman uyarlamas olan Saatler film anlats, kendisinden yllar nce
yazlm baka bir roman ile metinleraras bir iliki kurarak, alnt ve
gndermeler yolu ile koutluk kurmakta ve iletisini seyirciye ulatrmaktadr.
Metinleraras ilikilerin anlalabilmesi asndan filmde sz edilen Bayan
Dalloway adl yaptn bilinmesi nemlidir. Bunu iin almada bu romann
ksa zeti ve karakter incelemesi verilmektedir.
59
Film
ayn
zamanda
bir
roman
uyarlamas
olduundan
roman
uyarlamalarnda karlalan, dilsel gstergelerin grsel gstergelere

evrilii ve anlam aktarm, bu dnm ilemi srasnda sinemann ve romann
anlam aktarmndaki art ve eksi ynleri, gstergeler aras ilikiler asndan
incelenmektedir. Metinleraraslk kavram, deiik zaman ve mekanlarda
yazlm metinler arasnda farkllk gzetmeden esremli bir yntem ile
metnin dier metinler ile birbirlerini nasl etkilediklerini aratrmaktadr.
almada konu edilen metin, farkl zamandaki farkl yaamlara sahip

farkl kadnn bir gnlk hayatndan yola kmakta ve onlar bir roman ve
roman kiisi aracl ile zaman ve mekan gzetmeden birletirmektedir.
Birbirlerine daha nce yazlm bir metin tarafndan balanan bu kadnlarn
yaamn konu alan bu yapt, incelemenin amacna uygun grlmtr.
2.2. zmleme Yntemi:
alma konusu olan Saatler filmi, anlat zmlemesi ve filmin konu

ald Bayan Dalloway adl roman ile olan ilikilerinin zmlenmesinde,
gstergebilimsel bir yntem izlenmitir. zmleme yaplrken, ilk olarak
anlat yapsal adan incelenmi ve anlat yaplar arasndaki farklar
zerinde durulmutur.
Saatler film anlats ve Bayan Dalloway roman anlats, anlat

yaplarnn vazgeilmez geleri olan kii, zaman ve uzam asndan detayl
biimde ele alnarak, karakter zmlemeleri yaplm, roman ve film
anlatsnda sz edilen yer ve anlatlarn getii zaman detayl olarak
incelenmitir.
Daha sonraki aamada, incelenen anlatnn baka bir metin olan Bayan
Dalloway roman ile olan i ie gemi ilikisi metinleraraslk balamnda
irdelenmitir. Bu aamada film anlatsndaki kiiler ve olaylar ile romandaki
kii ve olaylar aras gndermeler, romandan birebir yaplan alntlar ve
olaylar aras koutluklar zerinde durulmutur.
60
Son blmde ise Saatler filmi tematik adan incelenerek, anlatda var
olan temel kartlklar saptanm, film anlatsnda konu edilen temalar detayl
biimde aklanm ve filmde izleyiciye yani metni okuyan alcya ulatrlmak
istenen iletinin
hangi gsterenler aracl
ile izleyiciye ulatrld
aklanmtr. Film anlatsnda iletiler kullanlan belirli simgeler ve gstergeler

araclyla izleyiciye sunulmaktadr. Film biimsel adan zmlenirken
anlatda nemli yer tutan, kurgu aracl ile gerekletirilen geilerin film
anlatsna ve anlam aktarmna katks aklanmtr.
2. 3. Saatler Filmi Anlatsal Yap zmlemesi
Anlatlarn Yapsal zmlemesinde Yaklamlar
evremizde her alanda bulunan ve bizi kuatm olan anlatlar dnyay

anlamann bir yoludur. Bu anlatlarn zmlenmesinde gstergebilimsel
zmleme yntemini kullanan nemli kuramclardan biri, gstergebilimsel
zmlemenin ilk aamas saylan yapsalc zmleme yntemi ile metnin
yapsna ynelen ve metinlerde bulunan ortak bir yapdan sz eden Sovyet
bilim adam, Vladimir Propptur.
Dnyadaki evrensel temalar ve kltrel baz ortaklklardan yola karak

anlatlarda ortak bir kurgu bulunduu gr baka kuramclar tarafndan da
desteklenmektedir. Yapsalc zmlemede metnin d dnya ile olan ilikisi
deil kendi iyaps, tutarll nemlidir. Metnin zmlenmesindeki bu
yaklamda, metin d dnya ile olan ilikilerinden bamsz olarak i yapsna
baklarak, bir dizge olarak zmlenir.
Propp Masaln Biimbilimi adl yaptnda masallarn anlat yapsn

inceleyerek
ortak
yap biimleri ve karakterler
belirlemitir. Ondan
kaynaklanan yapsalc yaklam ile film zmleme, filmin dizimsel

zmlemesi olarak tanmlanmaktadr. Dizimsel yaklam anlatnn olaylar
dizisinin sekansal geliimi zerinde durmaktadr.1
__________________________________
1
Seyide Parsa. Film zmlemeleri. (stanbul: Multilingual,2008 ) 21
61
V. Propp yapt incelemeler sonucunda masallarda ortak bulunan 31 ilev

ve 6 sekans (aama) bulmutur. Bu sekanslar; giri ya da serim, karklklar,
gnderme, dv, dn ve tannma sekanslardr. Propp bu incelemede kiileri
(karakterleri) ilevlerine gre 7ye ayrmaktadr ve bunlarn her birinin ayr
eylem alanlar bulunmaktadr: kt adam, byl nesneyi veren, yardmc,
prenses ve babas, gnderen, kahraman ve sahte kahraman.
Propp yapt
incelemede anlatlarn biimi zerinde durmaktadr. Ancak anlatlarn biimini

incelemenin sebebi anlatnn derin yapsna ulamak, yzeyden derine bir
inceleme yapmaktr.
Yapsalc yntem ile incelenen metindeki olgular ayn dzlem iinde bir
yap olarak ele alr; eklemlenmeleri ve anlamlarn eleri arasnda
kurulan bantlardan ortaya karan bir yntem olur. Metni oluturan
paralarn birbirleriyle olan ilevlerini saptar bylece metnin derin
anlamna ulamaya alr.2
Proppun yntemine benzer bir inceleme yapan ve derin anlam kavramn

ortaya sren dier bir kuramc ise Algirdas Julien Greimastr. Greimas
Proppun 31 ilevini alt ileve yedi kahraman ise altya indirerek eylensel
rnekesini ortaya koymutur. Greimas zmleme ynteminde yalnzca
kurgusal ve biimsel adan bakmam, anlam ve yananlam katlarn
yorumlamaya almtr. 3
izelge 1. 3 : Greimasn Eylensel rnekesi
GNDERC
------------ NESNE ------------ ALICI
YARDIMCI ------------ ZNE ------------- ENGELLEYC
________________________________
1
Fatma Erkman Akerson. Gstergebilime Giri (stanbul: Multilingual, 2005) 137

Ayegl Yksel. Yapsalclk ve Bir Uygulama. (Ankara: M.Cevdet Anday Tiyatrosu II.
Basm, Gndoan Yaynlar,1995
3
Simten Gnde. Film Olgusu: Kuram ve Uygulaym Yaklamlar (stanbul: nklap,2003)56
62
Greimasn tanmnda eyleyen anlatnn bandan sonuna ayn tutumu

gstermek zorunda deildir, deiiklie urayabilir. Ayrca birden ok
kahraman tek bir eylensel rol stlenebilir. Greimas kiiyi ne olduu ile deil ne
yapt ile deerlendirir. Bu model ile alt eylensel snf kendi aralarnda ikier
ikier birletirir.1
izelge 1. 4: Greimasn Eylensel Rolleri
1.steyim Ekseni zerinde zne- Nesne Kartl
2.letiim Ekseni zerinde Gnderici- Alc Kartl
3. G Ekseni zerinde Yardmc- Engelleyici Kartl
Filmin tad anlam bir baka deyile gsterilenler filmin anlatm yaps,
gsterenleri ile anlalmaktadr. Burada karmza anlam ve anlatm
ayrm kmaktadr. Anlatm filmin fiziksel boyutu, anlam ise filmin kavramsal
boyutudur. Bir baka deyile filmin biim ve ierik boyutlarndan sz
edilmektedir. Film ynetmeni bir takm dizilerden seme yaptktan sonra onlar
birletirerek dizimsel yapy oluturur. Bu ilem yazl ve szl dilde de
bulunan seme ve birletirme ilemine benzer olmakla beraber, filmsel anlatda
ynetmen kullanaca grntleri nceden retmelidir. Dilde ise kullanlacak
olan yaplar ontolojik olarak zaten mevcuttur. Sinemada anlam yaratma
srecinde en etkili olan anlatm gesi kurgu bu seme ilemine
dayanmaktadr.2
Proppun gelitirdii yntem zerinde alan birok sinema kuramcs

vardr. Christian Metz ve Peter Wollen bu alanda yaptklar zmlemelerde
merkez noktasna anlatlarn giri, gelime ve sonutan oluan yap zerinde
durmulardr.
__________________________________
1
Aye Kran. Yaznsal Okuma Sreleri. (Ankara: Sekin, 2007) 272

2 Derleyen Seyide Parsa. Film zmlemeleri. (stanbul: Multilingual,2008 ) 20
63
Bu yap Aristotalesin anlatlarda bulunduunu syledii aama ile ilgilenir:

Her anlat bir istek ya da bir araya yol aan ktlk ile balar ve istein yerine
gelmesini salamak iin gereken snamalarla devam eder. Anlat, snamalar
sonucunda edinilen bilgiler yoluyla kazanlan bir edim ile g kazanlarak
atmann sona ermesi ile noktalanmaktadr. 1
Anlatlarn temel yapsnda bulunan ve anlatnn olumas iin gerekli olan

ge; kii, zaman ve uzamdr. Tahsin Ycel Anlat Yerlemleri adl
yaptnda dnya konusundaki bilgilerimizde etkenin nemli olduunu
sylemektedir. Bunlar dnyann kendisi; uzam, onu ele alan zne; kii, ve her
ikisinin de yer ald belirli bir an; zamandr demektedir.2 Bir anlatdaki uzam;
yknn nerede balad, nerede getii olarak tanmlanmaktadr. Anlatdaki
zaman, yknn ne zaman gerekletii ile ilgilidir ancak yk zaman ile
anlat zaman farkllk gsterebilir. Burada sz edilen yknn getii dnem,
ay, mevsim vb.dir. Anlatdaki kii ise olaylarn etkiledii ya da olaylar
balatan yani eyleyen konumundaki karakterdir. 3
__________________________________
Simten Gnde. Film Olgusu: Kuram ve Uygulaym Yaklamlar (stanbul: nklap,2003)48

Tahsin Ycel. Anlat Yerlemleri. (stanbul: Yap Kredi Yaynlar,1993) 7
3
Aye Kran. Yaznsal Okuma Sreleri. (Ankara: Sekin, 2007) 71
1
2
64
Resim 1: Saatler Film Afii
2.3.1 FLMN KML ve FLMN YKS

Filmin Kimlii
Ynetmen:
Stephen Daldry
Yapmc:
Robert Fox, Scott Rudin
Senarist:
Michael Cunningham (roman),

David Hare (sinemaya uyarlayan)
Oyuncular:
Nicole Kidman, Julianne Moore, Meryl Streep, Ed

Haris, John C. Reilly Stephen Dillane, Miranda
Richardson, Toni Collette
Mzik:
Philip Glass
Grnt ynetmeni:
Seamus McGarvey
Kurgu:
Peter Boyle
Datc:
Paramount Pictures (ABD), Miramax Films
Cinsi :
Sinema filmi
Tr :
Drama
Renk :
Renkli
Sre:
114 dakika
Dil:
ngilizce
Bte:
$25,000,000
Haslat:
$108,846,072
http://tr.wikipedia.org/wiki/Saatler_(film)
65
Filmin yks
Film ayr zaman diliminde, farkl mekanda yaayan, farkl kadnn

bir gnlk yaamlarn, var olan benzerlikler ve gndermeler ile kout olarak
perdeye aktarmaktadr. Birbirinden ok farkl olduunu dndmz ve
hibir ortak ynleri yokmu gibi gzken bu kadnn aslnda yaamla ilgili
sorgulamalarnda
ve
duygusal
dnyalarnda
benzerlikler
tad
grlmektedir. Film ayr ykden oluur ancak ykler arasnda geiler

vardr ve filmin sonunda ykler birbirine balanmaktadr. Filmdeki ana
kahramandan biri Virginia Woolftur. Film nl romancnn, Bayan
Dalloway adl yaptn yazma srecinde yaadklarn seyirciye ayr zaman
diliminde ve biri Woolf olmak zere ayr kadn karakter ve eitli yan
karakterler zerinden anlatmaktadr.
Woolf, 1923 ylnda Mrs. Dalloway adl kitabn yazmaya balamtr.

Amerikal ev hanm Laura Brown, 1951 ylnda ikinci ocuuna hamiledir ve
Woolfun yazd Bayan Dalloway adl kitab okumaktadr. 2001 ylnda ise
Clarissa Vaughn, eski air ve yazar arkada Richard iin bir parti vermek
istemektedir. Filmin giri blm 1941 ylnda Virginia Woolfun intihar ve

eine yazd mektubun okunmas ile balar. Filmdeki kadnn yks
birbirinden bamsz olarak zetlenebilir.
Clarissa Vaughnn yks
Filmdeki anlat, Clarissa Vaughnun New Yorkta yaad apartman

dairesinden iek satn almak iin kmas ve daha sonra eski sevgilisi olan
air Richardn evine gitmesi ile devam eder. Richard AIDS hastasdr ve
hastaln verdii aclara dayanmakta glk ekmektedir. Srekli gemii

anmsamakta ve Clarissaya onun iin hayatta kaldn sylemektedir.
Clarissa Richardn alaca dl iin bir parti hazrlndadr. Richard iin dl
de parti de ok anlamszdr. Richard iin anlaml olan mutluluu yaadklar
anlar, saatler dir.
66
Clarissa yk boyunca tpk Woolfun roman kahraman bayan Dalloway

gibi mkemmel bir parti hazrlamak isterken, kendisini, yaam ve yaamn
anlamn, yapt seimleri, mutluluk kavramn sorgularken bulur. Richardn
eski sevgilisi Louisin ziyareti srasnda gzyalarn tutamaz ancak yine de
kendini toparlar. Parti saati yaklarken Richard almaya giden Clarissa, onun
camdan atlayarak yaamna son vermesine tank olur. Richardn elinde
kkken onu terk eden annesinin resmi vardr ve son szleri dnyada kimse
bizim kadar mutlu olmamtr olur. Daha sonra Richardn annesinin
Clarissaya olan ziyaretini grrz.
Laura Brownn yks
Laura Brown yatanda uzanmakta ve Bayan Dalloway adl kitab

okumaktadr. Kocas ve olu kahvalt etmektedirler. Kocasnn doum gn
olmasna karn Laura, yataktan kmak istememektedir. Kendisini baka bir
zamana, baka bir yaama ait hisseden Laura, neden mutsuz olduu sorusuna
bir anlam verememektedir. Kendi doum gn olmasna karn Lauraya iek
alan bir kocas ve kendisini ok seven bir olu, gzel bir evleri ve arabalar
vardr. Laura ise kendini en basit bir pastay bile yapamaz bulmaktadr.
Kocasnn doum gn iin olu Richie ile pasta yapmaya alan Laura,
yapt ilk pastay beenmez ve atar. Kendisini ziyarete gelen yan komusu
Kitty ile aralarnda duygusal bir yaknlama olsa da Kitty hibir ey
yaanmam gibi davranr. yk boyunca Laura Brown, yaam ile ilgili

sorgulamalar yapmaya devam eder. Olu Richieyi bir komusuna brakarak
bir otel odasna giden Laura, burada Bayan Dalloway kitabndan bir blm
okur ve yaamna son vermeyi dnr. Bayan Dalloway roman karakterinin
yaamaya karar vermesi zerine Laura da bu dncesinden vazgeer. Belki de
Laura intihar etmeyi hi dnmemi, sadece kendine ait bir zaman dilimi ve
Virginia Woolfun bir yaptnn da ad olan kendine ait bir oda istemitir.
Akam yeni bir pasta ile kocasnn doum gnn kutlayan Laura, o gn ikinci
ocuu doduktan sonra evi terk etmeye karar vermitir.
67
Virginia Woolfun yks
Btn bu karakterlerin yaantlarnda nemli rol oynayan Bayan Dalloway

romannn yazar Woolf, yatak odasnda ba arlar ile boumaktadr.
Kendisi iin endielenen kocas Leonard onu yemek yemesi iin uyarr. Woolf
kendisine ehirden uzak durmasn syleyen doktorlarn uyarlarndan bkm
ve ehir yaantsn zlemektedir. Evden habersizce karak tren istasyonuna
giden Woolf, oraya gelen ve kendisini vazgeirmeye alan Leonarda buras

beni ldryor der. Leonardn dnmeyi kabul etmesi zerine birlikte eve
dnen ift, Woolfun kardei Vanesse Bellin ziyaretini beklemeye balarlar.
Woolfun bu ziyaret iin ok heyecanl olduu gzlenir.
yknn Woolf ile ilgili bu blmlerinde yaanan gndelik olaylardan

ok, Woolfun roman yazm teknii ve karakter yaratma srecine ve yaam ile
ilgili sorgulamalarna tank oluruz. Woolf, romandaki karakterlerin yaamn
belirleyen kii konumundadr ve bu belirlemeleri yaparken kendi yaamndaki
olaylar ve ruhsal deiimleri nemli rol oynamaktadr. Onun yazd roman
okuyan dier karakterler de, romandaki olaylara kout olarak kaderlerini
yaamaktadrlar.
Aslnda
kendi
yaptklar
seimler
ile
yaamlarn
srdrmelerine karn, kurgu ve yaplan geiler ile filmde yknn baz

blmleri Bayan Dalloway romanna kout olarak ve srekli romana yaplan
gndermeler ile ilerlemektedir. Bu yntem ile film kiilerinin kaderi de roman
yazar Woolf tarafndan belirleniyormu gibi bir alg yaratlmaktadr.
Filmde filmsel zaman ve gerek yaam sresi olarak bakldnda fazla bir
eylem gereklemiyormu gibi gzkmektedir. Bunun nedeni filmin
uyarland Saatler romannn da Woolfun Bayan Dalloway roman gibi,
yaanan zaman, olan olaylar olarak deil, kiilerin zihninden geen dnceler
ve kiinin duygu dnyasnn belirledii bir sre biiminde ele alan bir yeni
roman rnei olmasdr. Romanda szckler ile uzun uzun anlatlabilecek
ruhsal durum ve dnce dnyas, film anlatsnda seyirciye aktarlmas ok
zor olsa da, Saatler filminde bu baarlmtr.
68
2. 3. 2. Filmdeki Ana Karakterler ve Karakter zmlemeleri
izelge 2. 1: Clarissa Vaughn Fiziksel / Ruhsal Karakter zellikleri
Clarissa Vaughn
Sarn, uzun sal
Resim 2: Clarissa Vaughn
Fiziksel zellikler Uzun Boylu
nce yapl, narin

Atletik, dinamik
Orta yalarnda
Gemi ile ilgili pimanlklar yaamaktadr

Psikolojik
zellikler
Hayat ve kendisini sorgulamaktadr
Kendisi ile ilgili zeletirilerde bulunmaktadr
Yaamdaki kk ayrntlardan zevk almaktadr
Virginia Woolfun Bayan Dalloway adl roman kahraman Bayan

Dallowaye en benzer karakter olan Clarissa karakteri, ayn zamanda roman
kahraman
Bayan Dallowayin ilk ad olan Clarissa ile ayn ad
tamaktadr. 2000li yllarn New Yorkunda elli iki yanda bir kadn olan
Clarissa bir yandan Bayan Dalloway gibi gnlk ayrntlarla fazlaca
ilgilenmekte ve kk eylerden zevk almakta; bir yandan da hayat ve
seimleri ile ilgili sorgulamalar yapmaktadr. Sally adl karakter ile bir ilikisi
olan Clarissa eski erkek arkada olan AIDS hastas, air ve yazar Richard
karakterini yaamndan karamamtr ve her gn onu ziyaret ederek ona

bakmaktadr. Clarissa ayn Bayan Dalloway gibi film boyunca verecei
partinin hazrlklarn yaparken grlmektedir. Bu hazrlklar srasnda gelien
olaylar ile Clarissa yaamn ve kendini sorgulamaktadr.
69
izelge 2. 2 : Laura Brown Fiziksel / Ruhsal Karakter zellikleri
Laura Brown
Kumral, orta boyda salara sahip

Resim 3: Laura Brown
Fiziksel
zellikler
Narin yapl, orta boylu
kinci ocuuna hamile

30 lu yalarnda

Psikolojik
zellikler
Okuduu roman ile btnlemektedir
Srdrd yaantdan memnun deildir
e dnk ve depresif bir karakterdir
Kendisini baka bir yaama ait hissetmektedir

Filmde Laura Brownu ilk grdmz sahne onun filmin bir baka
zamanda yaayan dier bir kahraman olan Virginia Woolfun Bayan
Dalloway adl kitabn okurken verilen grntsdr. 1949 ylnda Laura
Brown, evinin yatak odasnda Bayan Dalloway adl kitab okumaktadr.
Filmde, Virginia Woolfun romann ilk satrlarn yazd sahnenin hemen
ardndan gelen bu planda, Laura Brownun onun yazd satrlar okuduunu
grrz; Bayan Dalloway iekleri kendisinin alacan syledi. yk,
Brownun okuduu ve Woolfun yazd romanla zaman zaman kout
ilerlemekte ve benzerlikler tamaktadr. Film boyunca seyirciye Laura
Brownun gnlk yaants ve bir kadn olarak yaad elikiler
gsterilmektedir. Laura Brown, dneminin dier kadnlar gibi erken yata
evlenmi ve ocuk sahibi olmutur. Kendisini seven bir kocas, bir olu ve
gzel bir evleri vardr. kinci ocuuna hamile olan Laura Brown yaantsnda
bir eylerin eksik olduunu, ait olmad bir yerde yaadn hissetmektedir.
Sradan bir ev hanmnn yapmakta zorlanmad eyleri bile yapamadn
dnen Laura, kendini normal olduuna ve yaad eylerin gzel olduuna

inandrmaya almaktadr.
70
Bayan Dalloway adl roman okurken, kendini ve evresini daha farkl bir
gzle incelemeye balayan Laura, ikinci ocuunu dourduktan sonra bir gn
evden kar ve ocuklarn, kocasn terk eder.
izelge 2. 3: Virginia Woolf Fiziksel / Ruhsal Karakter zellikleri
Virginia Woolf
Kumral, uzun sal
Resim 4: Virginia Woolf
Fiziksel zellikler
Zayf, narin
Salksz grnml, gsz
30 lu yalarnda
Kendi kurduu hayal dnyasnda yaamaktadr
Psikolojik zellikler

Yazd roman ile btnlemektedir
Ba
arlar
ve
duyduu
seslerden
ikayet
etmektedir
ehir yaantsn ve Londray zlemektedir
lm ve intihar dnmektedir
Yirminci
yzyln
nemli
yazarlarndan,
insan
dncelerini
ve
gerekliini bilin ak teknii ile romanlarna yanstmay baaran, yeni

roman akmnn temsilcilerinden nl yazar Virginia Woolf, filmdeki Virginia
karakterinin esin kayna olmaktan ok, birebir beyaz perdedeki aktarmdr.
Filmdeki Virginia karakteri, Woolfun 1923 ylnda Bayan Dalloway adl
eserini yazmaya balad gn ve roman yazma sresince yaad eitli
duygusal ve ruhsal dalgalanmalar zerinden anlatlrken, Woolfun gnlk
yaants ve kocas Leonard ile kardei Vanessa da yan karakterler olarak
izleyiciye tantlmaktadr.
71
Filmde yazar olan Virginia karakteri, roman yazarken tm roman

karakterlerinin kaderinde nasl belirleyici rol oynuyor ve onlarn kaderlerini
belirliyorsa, filmde de yazd romana kout olarak dier karakterlerin
yaamlarnn belirlendiini grmekteyiz. Roman yazar, yaptn kurgusunu
belirlerken, tanrsal bir rol stlenmekte ve dierlerinin kaderini de belirleyen
kii olmaktadr. Bu kaderi belirlerken Woolfun kendi yaamndaki ruhsal
dalgalanma ve olaylarn etkili olduunu grmekteyiz. Bilindii gibi Virginia
Woolf, yaam boyunca tedavi grd psikolojik rahatszlklar sonucunda,
1941 ylnda yaamna son vermitir. Filmde grdmz ilk sahne Woolfun
bir mektup yazarak ceplerine doldurduu talar ile kendini nehre brakmasdr
ve film boyunca Woolfun intiharndan yaklak 20 yl nceki yksne geri
dneriz. Bir baka deyile film anlatsnda Woolfu yaamna son vermeye iten
nedenleri izleyicinin grmesi iin zamanda geri dn yaplmaktadr.
2.3. 3. Filmin Kii, Zaman ve Uzam Asndan ncelenmesi
Kii, zaman ve uzam anlatlarn temel eleridir. Anlatlarda kii zaman ve
uzamlarn belirlenip incelenmesi filmin zmlenmesi iin gereklidir.
Anlatdaki kiiler, anlatnn getii zaman ve uzam izleyiciye eser ve yk ile
ilgili birok yan bilgi vermektedir.
Film ayr kadnn yksn aktardndan, bu ayr kadnn

yksnn anlat yaplarn birbirinden bamsz biimde incelemek sz
konusu olabilmektedir. Bu blmde Film anlatsndaki kii, zaman ve uzamlar
birbirinden bamsz, ayr yk eklinde incelenmektedir.
izelge 2. 4: Virginia Woolfun yksnde Kii, Zaman ve Uzam:

K
Virginia Woolf, Leonard, Vanessa Bell
ZAMAN 1941 ylndan bir kesit ve 1923ylnda geen bir gnlk zaman dilimini
kapsayan sre
UZAM
Buckhingham, Londra Richmond, Virginia Woolfun evi, bahesi, Richmond

Tren stasyonu
72
izelge 2. 5: Virginia Woolfun yksnde Kiiler:
Virginia Woolf: nl ngiliz yazar Woolf,

Londraya dnmek iin zlem duymakta ve
filmde Woolfun yeni balad romann
yazarken geirdii bir gnlk sre
aktarlmaktadr.
Leonard: Virginia Woolfun kocas, Hogart

Yaynevinin sahibi, karsnn sal ile ilgili
endielenen ve onun mutluluu iin aba sarf
eden bir karakterdir.
Resim 6: Leonard
Vanessa Bell: Woolfun kz kardei Vanessa,

ocuk annesi bir kadn. Kardei ile arasnda
zel bir ba vardr ve Virginia Woolfun
yaamnda ok nemli bir role sahiptir.
Resim 7: Vanessa Bell
Zaman: Woolfun yks iki ayr zamanda grlmektedir. Filmde ilk olarak
Woolfu intihar ettii gn olan 1941 ylna gidilmekte, ardndan geriye dnk
bir anlatm ile Woolfun 1923 ylnda Bayan Dalloway adl romann
yazmaya balad ilk gn ve o gnde yaadklar aktarlmaktadr.
Filmin yks ayn Bayan Dalloway romannda olduu gibi sradan bir
kadnn bir gnde yaadklar olarak tanmlanmaktadr. Bu durumda sre
olarak kstl bir zaman dilimini ele alnsa da, ayr mekanda, ayr
zamanda ve farkl kiinin yks ele alnd iin tarihler arasnda seneler
ile llebilen farkllklar vardr.
73
Filmdeki Uzamlar
Woolfu 1941 ylnda Buckhingham, Sussex, Quse Irma kenarnda , 1923
ylnda ise Londra Richmondda Woolfun doktorlarn nerisi ile inzivaya
ekildii evinde grmekteyiz.
Film anlatsnda Woolfun yksnde
karlatmz mekanlar ise; Woolfun evi, odas, Woolfun evinin bahesi, bir
tren istasyonu ve Woolfun intihar ettii nehrin yaknndadr. Filmde srekli
zaman ve mekanlar arasnda geiler olduundan, zaman ve mekan farkllklar
filmin banda her mekan ve zaman bir kere olmak zere yazl olarak
belirtilmektedir.
Buckhingham, Sussex, Quse Irma kenar:

Woolfun yks ve ayn zamanda filmin ilk sahnesi olan Sussex,
ngiltere, Quse Irma, karanlk ve yeilden ok kahverengine dnk bir renge

sahiptir. Irmak kenarnda sk aalar ve allklar ile evrelenmitir. Quse
Irma Woolfun evine yakndr. Woolfun 1941 ylnda yaad eve
bakldnda yine doktorlarn ehirden uzak yaama tavsiyesi zerine
yerletikleri, byk baheli, aalar iinde, sakin bir ortamda bulunan, ferah
denmi bir mekan grlmektedir.
Resim 8: Sussex Irma
Resim 10: Woolf, Sussex, bahe
Resim 11: Leonard, Woolfun yazd mektubu okurken
74
Londra Richmond / Woolfun Evi:

Film anlatsnda zaman ve mekanda yaplan deiiklik altyaz ile
gsterilmitir. 1923 ylnn Richmond kasabasnda Woolfun kocas Leonard
yrmektedir. Doktorlarn Woolfa sakin bir yaam srmesi nerisi zerine,
ehrin kalabalndan kamak zere gittikleri bu banliyde, Woolf sklmakta

ve Londraya dnmek istemektedir. Grntlerde aalar arasnda, insanlarn
birbirlerine selam vererek yrd sakin sokaklar grlmektedir.
Resim 12: Richmond, ngiltere
Resim 13: Leonard Richmond sokaklarnda yrrken
Woolfun Richmondta yaad iki katl, byk bir bahe iine

konumlanm, kalabalktan uzak, sakin bir mekanda bulunan evin alt kat,
kocasnn alma odas olarak kullanlmakta, st katta ise Woolf gnlk
olaylardan uzakta, kendine ait yatak odasnda dinlenmekte ve almaktadr.
Virgina Woolfun odas sadece ona ait bir mekan olarak tasarlanmtr.
Odasnn yazd yk taslaklar, kalem, kat gibi nesneler ile dolu olduu
grlmektedir.
Resim 14: Woolf, Richmond ev
Resim 15: Woolf, Richmond, oda
75
Woolfun evinin bahesi olduka geni, kk bir ss havuzu, banklar ve

eitli aalardan oluan bir mekandr. Bu bahe Woolfun doa ile
btnlemesi ve dinlenmesi iin uygun bir mekandr.
Resim 16: Leonard ve kitabevi
Resim 17: Woolf ve kardei Vanessa
Richmond Tren stasyonu:
Woolf, anlat boyunca bulunduu mekandan kamak istemekte ve ehir
yaantsn zlemektedir. Sakin ve skc bir yerde yaadn dnen Woolf,

tren istasyonuna giderek Londraya dnmek ister. Kendisini kalmasnn sal
iin daha iyi olduuna inandrmaya alan kocasna, buras beni ldryor
diyen Woolf ve Leonard, Londraya dnme karar alrlar. Tren istasyonlar
dier ulam aralarnn durak noktalarnda olduu gibi, insanlarn kavutuu
ya da vedalat, hzn ve sevincin bir arada yaand mekanlardr.
ykde Leonard ve Woolf fiziksel olarak birbirlerinden uzaklamasalar da,

Londraya dnme konusunda fikir ayrl yaamlar ve gene bir birleme
noktas olan istasyonda fikir birliine varm, bir dier deyile birbirlerine
tekrar kavumulardr.
Resim 18: Woolf ve Leonard Tren stasyomumda
76
izelge 2.6: Clarissa Vaughnun yksnde Kii, Zaman ve Uzam:
ZAMAN
UZAM
Clarissa Vaughn, Richard Brown, Sally, Louis, Julia
2000li yllarn ba
New York, Clarissann evi, Richardn evi, ieki dkkan
izelge 2.7 : Clarissa Vaughnun yksnde Kiiler:

Clarissa Vaughn: New York ehrinde
yaayan ve dl alan arkada iin bir ev
partisi vermek isteyen bir kadn karakter. Bir
kz olan ve sevgilisi Sally ile yaayan biridir.
Resim 19: Clarissa Vaughn
Richard Brown: Clarissann genlik
yllarndaki sevgilisi, AIDS hastas, air ve
yazar. Karakter, filmde iki ykde karmza

kmaktadr.
Resim 20: Richard Brown
Sally: Clarissan ayn evi paylat sevgilisi,

baarl bir i kadndr.
Resim 21: Sally
Louis: Richard ve Clarissann eski bir

arkadalar ve ayn zamanda Richardn eski
sevgilisidir.
Resim 22: Louis
Julia: Clarissann on dokuz yandaki kz.

zgrlne dkn ve annesinin mutlu
olmasn isteyen, onun dncelerine nem
veren bir karakterdir.
Resim 23: Julia
77
Zaman: 2001 ylnda, bir gnlk zaman dilimini. ykde Clarissa Vaughnun
bir gnde yaadklar aktarlmaktadr.
Uzam: ABD, New York. ykde olaylarn gerekletii mekanlar,

Clarissann evi, mutfa, Richardn evi, ieki dkkan ve New York
sokaklardr.
ABD/ New York:

Film anlatsnda zamann deitiini gsteren alt yazdan sonra 2000li
yllar yanstan, metro, arabalarla dolu sokaklar, yryen insanlarn olduu
kalabalk caddeler gzkmektedir. Clarissa Vaughn ayn ad tad Bayan
Dalloway roman kahraman Clarissa ile ok farkl zamanlarda yaasa da birok
benzerlik tamaktadr.
Resim 24: New York, Metro stasyonu, 2001
Resim 25: Clarissa, New York sokaklarnda yrrken
Richardn Evi:
Hasta ve yalnz bir adam olan Richardn evi dank, skklk hissi
yaratan, tozlu ve havasz bir mekandr. Clarissa mekan tazelemek ve
Richarda yaama sevinci kazandrmak iin, eve girer girmez mekan
havalandrmakta ve her geliinde eve bir demet taze iek getirmektedir. Eve
yaam getiren tek kii Clarissadr.
Resim 26: Richard, ev
Resim 27: Richardn evi, Clarissa ve Richard
78
Clarissann Evi / Mutfa:

Clarissa, amzn tercih edilen yaplarndan olan ok daireli apartmanlarn
birinde oturmaktadr. Evi modern, pratik ve ak renk mobilyalar ile
denmitir. Clarissann film anlats boyunca gerekletirmeye alt
partinin hazrlklarnn byk ksm mutfakta gemektedir. Kadnn yeri alar,
ilikiler ve cinsiyetler aras roller deise de toplumun byk bir kesimi
tarafndan mutfak olarak grlmektedir.
Mutfak kadnlara ait olduu dnlen bir mekandr. Sosyal hayatn dna
itilen kadnlar, mutfakta hazrladklar yemekler ile kendilerini tatmin etme ve
onay alma yoluna giderler. Clarissa her ne kadar eitimli ve modern bir kadn
olsa da, parti hazrlklar sresince mutfak onun iin adeta bir snav yeri
olmutur. Kendi ile en byk hesaplamay bu mekanda yaamtr. Anlatnn
sonunda hazrlad tm yemekleri pe atarken aslnda btn bunlarn hibir
neminin olmadn anlamtr.
Resim 28: Clarissa ev, d grn
Resim 29: Clarissa ev, i grn
Resim 30: Clarissa, parti iin hazrlk yaparken
Resim 31: ieki dkkan
ieki Dkkan:
Anlatda nemli bir yer tutan iekler, Clarissann anlatnn banda
syledii szlerden sonra iek almak iin gittii ieki dkkannda tm
gzellikleri
ile
sergilenmektedirler.
iekler
anlatda,
yaamn,
yeni
balanglarn, tazelenmenin sembol olarak kullanlmaktadrlar. ykde

de farkl kadnlarn evlerinde mutlaka canl iekler veya iek motifleri
bulunan nesneler yer almaktadr.
79
izelge 2.8: Laura Brownun yksnde Kii, Zaman ve Uzam:

Laura Brown, Dan Brown, Richie, Kitty
ZAMAN
UZAM
1951
Los Angeles, Laura Brownun evi, bir otel odas
izelge 2.9: Laura Brownun yksnde Kiiler:

Laura Brown: 1951 ylnda gzel bir evde kocas
ve olu ile yaayan ve ikinci ocuuna hamile bir
kadn. Grnrde istedii her eye sahip olan

ancak
Resim 32: Laura Brown
baka
bir
hayat
olmas
gerektiini
hissederek yaayan biridir.

Richie / Richard: ykde Laura Brownun olu
Richie
olarak
karmza
kar.
Clarissann
yksnde karmza kan Richard karakterinin

ocukluudur. Richie annesine ok bal ancak bir
Resim 33: Richie / Richard Brown
eylerin yolunda gitmediini fark eden, hassas bir

karakterdir.
Dan Brown: Karsn ok seven ve sava sonras
bir kahraman olarak eve dnm biridir. Laura ile
evlenmek istemitir. Yaad hayattan ve sahip
olduklarndan ok memnundur.
Resim 34: Dan Brown
Kitty: Laurann komusu, idealize ettii kadn

karakter. Daima gl grnen ve izdii
mkemmel ev hanm rolne uygun davranmaya
almaktadr. Laura ile aralarnda duygusal bir
Resim 35:Kitty
yaknlama olsa da Kitty bunu kabul etmez.
80
Zaman: 1951 ylnda, bir gnlk zaman diliminde gerekleen olaylar izleriz.
Uzam: yk, Los Angeles ehrinde gemektedir. Olaylarn gelitii balca

mekanlar; Los Angelesta dzenli bir mahalle, Laura Brownun evi ve odas,
Laura Brownun birka saat iin kiralad otel odasdr.
Los Angeles / Laurann yaad Cadde:
Anlatda altyaz ile verilen mekan bilgisinden nce olduka dzenli bir
yerleime sahip olan, birbirine benzer evlerin yan yana sraland, temiz, sakin
bir mahalle grnts grlr. Bu mahalle birbirini tanyan insanlarn
oturduu ve herkesin birbirinin yaam hakknda bilgi sahibi olduu bir yer
grntsndedir. Laura birbirinin ayn evlerde oturan birbirine benzeyen
kadnlar ve yaamlar arasnda skm hissetmektedir. Orada yaayan insanlar
gibi olmadnn farkndadr.
Resim 37: Laura Brownun yaad sokak
Resim 36: Laura Brownun yaad sokak
Laura Brownun Evi/ Mutfa:

Laura Brownun evi Amerikan mutfak diye tanmlanan salon ve mutfan
birleik olduu, tek kat zerine kurulmu, sade ve basit mobilyalarla deli bir
mekandr. Evde Laurann kiiliini yanstan hibir nesne bulunmamaktadr
nk Laura kendisini bu eve ve bu yaantya ait hissetmemektedir. Sosyal
hayata katlamayan Laura Brown iin dier kadnlarn yapt gibi mutfakta
baarl olmak nem kazanmtr. Bir pasta yapmay hedefi haline getiren ve
pasta yaparken bir sanatnn duyduu zeni ve abay gsteren Laura, bunu
da baaramadn dnr. Dier kadnlardan farkl olduunu ve onlarn
yaptklarn yapamadn fark ettii nemli yerlerden biri mutfaktr.
Resim 38: Dan Brown, mutfak
Resim 39: Dan Brown, mutfak
81
Laura Brownun odas / Otel Odas:

Virginia Woolf Kendine ait Bir Oda adl yaptnda da belirttii gibi, bir
kadnn yazabilmesi iin kendine ait bir odas ve ekonomik gc olmas
gerektiini savunur. Kadnn kendine ait bir odas bile olamad zamanlarda
Woolf
bu
tezini
savunmu
ve
kadnlarn
yazmalar
iin
onlar
cesaretlendirmitir. Laura Brown iin okuduu kitap ok nemlidir ancak

kitabn okurken bile rahatsz edilmekte ve kocas tarafndan arlmaktadr.
Bakmak zorunda olduu bir ocuu olan Laurann istedii gibi kitabn
okuyacak, kendine zaman ayracak bir odas bile yoktur.
Laura Brown Woolfun yazd Bayan Dalloway adl eseri okurken,

roman karakterinin yapt gibi yaam sorgular. Roman karakterleri ile
zdeleme yaayan Laura, yknn bir yerinde intihar etmeye karar verse de
roman karakterinin intihardan vazgemesi ile kout olarak kendi intiharndan
vazgeer. Yalnz kalmak ve yaamna son vermek iin bir otel odas kiralayan
Laura bu odann iinde yalnzca kendine ait bir zaman geirmitir. Laura
belkide intihar etmeyi hi dnmemi yalnzca kendine ait bir oda istemitir
ve oday bunun iin kiralamtr. Otel odas anlatnn kilit noktalarndan biri
olan ve dolayl olarak dier film karakterlerinin kaderini etkileyen, Laurann
ikinci ocuu doduktan sonra evi terk etme kararn ald yerdir.
Resim 40: Laura Brown, Bayan Dalloway adl roman okurken
Resim 41: Laura Brown otel odasnda
82
2. 4. Saatler Filmi ve Bayan Dalloway Roman Arasndaki Metinleraras

Gndermeler ve Metinleraras Koutluk
Saatler filminde ngiliz yazar Virginia Woolfun yazd Bayan
Dalloway adl roman, filmin karakterlerinden biri gibidir. Filmde romandan
birebir alnm cmleler ve blmler, karakterlerin i sesleri ya da
konumalarnda grlmektedir. Ayrca roman, filmdeki karakterler ve yknn
geliimi zerinde de ok nemli bir role sahiptir. Filmde, Woolfun yks
blmnde bu romann yazl srecinden yola klmtr. Romandaki
karakterlerin yaratl ve kaderlerinin belirleniine filmin izleyicisi olarak
tank olunmaktadr. Ayrca Bayan Dalloway roman karakterlerine benzer
karakterler, romandaki anlat yapsna kout olarak filmde de baz olaylar
kout ekilde yaamaktadrlar. Bu nedenle Bayan Dalloway adl romann

yksn ve karakterlerini ksaca anmsamak ve roman ile ilgili ksa bir
nbilgiye sahip olmak, Saatler filminin izlenilmesi ve anlalmasn

kolaylatracak ve filmdeki metinleraras balantlarn izleyici tarafndan
anlalmasn salayacaktr.
Bayan Dalloway Romannn yks

Roman 1923 ylnda geen on iki saatlik bir sreyi karakterlerin zihninde
srekli yaplan geri dnler ile anlatr. Roman iin ilk dnlen ad Saatler
olmutur. nk romanda, zamann insan yaamndaki yeri ve anlarn nemi
vurgulanmakta, insanln birok anlam ykledii zaman kavram deiik bir
biimde irdelenmektedir. Woolf, gerekliin maddi dnyada deil insan
zihninden geen dncelerde bulunabileceini savunmaktadr. Roman
sresinde her yarm saate bir alan Big Ben saat kulesinin anna vurgu
yaplmas okuyucunun adeta romann getii gnn iindeymi gibi
hissetmesini ve geen zamann farkna varmasn salamaktadr. Roman
blmlere ayrlmamtr ancak saatin her al ile roman blmlere ayrlm
gibidir. Virginia Woolf, bu roman iin; Yaam ve lm vermek istiyorum,
sal ve lgnl; toplum dzenini eletirmek istiyorum, iler halinde, en
youn biimde demektedir. 1
_________________________
1 Mina Urgan.Virginia Woolf (stanbul:Yap Kredi Yaynlar, 2009) 104
83
nsan zihninin herhangi bir gnde algladklarn konusu haline getiren

Woolf, Bayan Dalloway adl yaptnda, sradan bir kadnn, sradan bir
gnn anlatsnn k noktas yapmaktadr. Edebiyat eletirmeni David
Daichese gre Bayan Dalloway adl roman: balca eleri kiilik,
bilinlilik, zaman ve iliki, ana temas ise yalnzlkla ak arasndaki balant
olan dnsel tartmann bir blmdr sadece. 1
Anlat, Bayan Dallowayin akam verecei parti iin alaca iekleri

almak zere evden kmas ile balar. Bu srada Bayan Dalloway, hi farknda
olmasa da romann dier bir karakteri olan, sava gazisi Septimus Warren
Smith ve kars Lucrezia ile ayn yollardan yrr. Eski sevgilisi Peter Walsh
tarafndan ziyaret edilen Bayan Dalloway, gemii ile ilgili i hesaplamalar
yaar. Bayan Dalloway, eski a Sally Seatonu hatrlar. Peter, Bayan
Dallowayi olan ziyareti sonras sokaklarda dolarken onun da yolu Septimus
ve kars ile kesiir. Roman, bu karakterlerin i dnyalar, grleri ve
dnceleri zerinden devam etmektedir. Romann nemli bir ksmnda
Septimus ve onun psikolojik rahatszlklar zerinde durulmaktadr. Burada
Woolfun kendi hastal ile ilgili kendi yaamna ve hastalna gndermeler
yaptn ve roman kiisi yolu ile duygularn akladn syleyebiliriz.
Woolf, bu romannda kendi hastalndan sz etmeye karar verdiini
gncesinde belirtmitir. Delilii ve intihar inceleyecekti; akl banda
olanlarn dnyay nasl grdklerini ve akl hastal olanlarn nasl
grdklerini anlatacakt. 2
Woolf, yaam boyunca psikolojik sorunlarla boumu ve psikiyatrik

tedavi ile ilgili sorgulamalar yapmtr. Doktorlarn tedavi yntemini insani
bulmaz, onu gerek yaamn dna srklediklerini, byle yaamaktansa
lmeyi tercih edeceini ifade eder. Bu alardan Woolf, romann sava sonras
psikolojik sorunlar yaayan, eski bir asker olan kahraman Septimus karakteri
ile otobiyografik bir iliki kurmutur.
_____________________________________
Burcu ahin Kusursuz bir ev sahibesinin Yaama Ura. Roman Kahramanlar Edebiyat
Dergisi. stanbul: Heyamola Yaynlar Ekim-Aralk 2010 s: 41
2
ahin, 41
1
84
Sir William Brandshaw adl doktoru ziyaret eden Septimus ve ei Lucrezia,

onun Septimusu klinie yatrma dncesine scak bakmazlar. Bu srada
Bayan Dallowayin kocas, Richard Dalloway karsnn eski sevgilisi Peterin
ehre geldiini renir ve karsna olan sevgisini gstermek iin ona bir demet
gl alr. Anlatnn bu ksmnda Clarissann kz Elizabeth ve onun eitmeni

Bayan Kilman ile olan ilikisine ve Clarissann bu ilikiye duyduu
kskanla deinilmektedir. Septimus ve karsn sohbet ederken yakalayan
Dr. Holmes, Septimusu klinie gtrmek ister ve Septimus onunla
gitmektense intihar etmeyi yani lm tercih eder. Akam parti vakti
geldiinde Sir Brandshaw ve ei gecikme nedenlerini ve gen adamn
intiharn anlatrlar. Clarissa bir anda bulunduu zamandan, mekandan
uzaklar ve yaam, dnmeye balar. Hi tanmad bu adam ile kendisini
zdeletirir. Romann sonunda Septimus karakterinin intihar ederek yaamna
son verirken romannn yazar, Virginia Woolf da yaamna intihar ederek son
vermitir.
Balca Karakterler
Clarissa Dalloway: Soylu bir erkein kars olmay tercih ederek aslnda
adndan bile vazgemi olan Clarissa, evlendikten sonra Bayan Dalloway
olarak anlmaktadr. Clarissa roman boyunca i ve d dnyas arasnda
gelgitler yaamakta ve bir denge kurmaya almaktadr. Dardan
bakldnda gnlk hayatn rutin ileri arasnda kaybolmu ve sradan
ayrntlara ok nem veren bir kadn gibi gzkse de Clarissa yaamn kk
ayrntlarndan zevk alan bir insandr. Duygusal ynn ok fazla aa
vurmak istemeyen Clarissa, hayat verdii partiler ve sosyete ortamnda
geiyor gibi gzkse de, iinde yaamla ilgili daha derin dnceler
barndrmaktadr. Kocas Richard yerine maceraperest Peter ile evlenseydi
neler olacan hep merak eden Clarissa, romanda intihar eden Septimus
karakteri ile zdeleen tek kiidir. Ancak Clarissa roman sonunda hayatn
yaamaya deer olduunu dnr.
85
Virginia Woolf kadnn yazabilmesi iin kendine ait bir odas ve ekonomik
zgrl olmas gerektiini syler fakat roman kahraman Clarissa tm bu
artlara sahip olmasna ramen tek bir satr bile yazmaz. Kadnlk rollerine
hapsolmu ve hayat verdii partiler ile renklendirmeye alan bir
karakterdir.1 Clarissa gibi dz, deimeyen bir karakterin romann ana
kahraman olmasnn sebebi onun dier roman karakterleri ile olan ilikisidir.
Clarissa Dalloway romandaki baz karakterlerin kart, baz karakterlerin
btnleyicisi ya da ulamak istedii kiidir. 2
Peter Walsh: Anlatda Clarissann eski sevgilisi olan Peter, Hindistandan

yeni dnm macerac bir ruha sahip ellili yalarn sren bir adamdr.
Clarissaya olan ak bitmemitir ve Clarissay yapt seimden dolay
sulamaktadr. Clarissa ve toplumun burjuva yaam tarzn eletirir. Ayrca
Clarissann Bayan Dalloway olmak uruna birok eyden vazgetiini

dnr.
Richard Dalloway: ngiliz aristokrasinin bireylerinden biri olan Richard,

karsn seven, kibar, alkan, evine bal ve biraz da utanga bir erkektir.
Karsn ve evini sever ancak Clarissann istedii gibi bir iletiim aralarnda
oluamamtr. Clarissann arzu ve tutkularn, yaama bakn fark edemeyen
Richard karsna onu sevdiini bile sylemekten ekinir. Erkek egemen
toplumun bak asna sahip olan Richard, kadnn her zaman bir erkee
gereksinimi olduunu dnr ve onun ev dnda zgr bir yaam isteyeceini
dnemez.
Septimus Warren Smith: Birinci Dnya Sava sonras psikolojik sorunlar

yaayan Septimus, savata len arkada Evann hayaletini grmekte ve d
dnyadan sk sk koparak, kendi i dnyasnda yaamaktadr. Artk iinde
yaamla ilgili hibir umut kalmamtr.
________________________________
1
Hande t Clarissa Dallowayi Yakmal m? Roman Kahramanlar Edebiyat Dergisi.

stanbul: Heyamola Yaynlar Ekim-Aralk 2010 s: 31
2
Sezer Kesiolu Mrs. Dalloway zerine Bir inceleme Roman Kahramanlar Edebiyat
Dergisi. stanbul: Heyamola Yaynlar Ekim-Aralk 2010 s:35/38
86
Zaman zaman karsnn yardmlar ile d dnyaya ynelse de anlatnn

sonunda intihar etmeyi semitir. Doktorlarn tedavi yntemlerini acmasz
bulur ve onlarn eline dmektense lm tercih eder. Doktorlar insan
doasn kontrol etmeye ve insan kurulu dzene uydurup deitirmeye alan
canavarlar olarak grr. Clarissa ve Septimus, Woolf tarafndan birbirini
btnleyen karakterler olarak dnlmtr. Romanda hi karlamayan bu
iki karakter arasnda ustaca rlm bir ba vardr. Septimus hem yaamn
hem de lmn temsilcisidir. Son ana kadar direnir fakat sevgisiz ve bencil
insanolu karsnda intihar seer.1 Septimus Clarissann ulamaya alt
alt benliidir ve onun lm ile Clarissa alt benliine ular. Septimus artk
Clarissada yaayacaktr.
Sir William Brandshaw: Dr. Holmesun Lucreziaya nerdii psikiyatrist

olan Brandshaw, Septimusa akl hastanesine yatmasn nerir. Alannda sayg
duyulan bir ad olan Brandshaw, hastasnn i dnyasn anlamaya almak
yerine klinik tedavi yntemlerini tercih eder. Hastalar birbirinden bamsz
bireyler olarak deil de tedavi edilmesi gereken bir topluluk olarak grr.
Dr. Holmes: Romanda Septimusu ve onun sorunlarn anlamayan doktoru
olarak tandmz Dr. Holmes onun lm zerine hi zlmemitir. nsan

doasn yadsmakta ve Septimusun rahatszlklarn kmsemektedir.
Sally Seaton: yk boyunca karmza Clarissann genlik anlarnda kan

Sally yknn sonundaki partide Clarissa ile karlar. Genlik dnemlerinde
birbirlerinden etkilenmi olan bu iki kadn, toplumun kurallarna uymak
zorunda kalm ve evlenip ocuk sahibi olmulardr. Yine de Clarissa iin
yaamnda iz brakan, nemli ak Sally dir. Sally Seaton, genliinde kadn
zgrln savunan, soylu snfa ve burjuvaziye kar bir karakter iken,
roman sonunda Clarissa ile karlatklarnda uysallam ve kocas ile vnen
bir kadn haline gelmitir.
____________________________
1
Elif ahin, Hamdi Artk Yalnzca Mrs. Dalloway . Roman Kahramanlar Edebiyat
Dergisi. stanbul: Heyamola Yaynlar Ekim-Aralk 2010 s: 40
87
izelge 2.10: Bayan Dalloway Romannn Kii, Zaman ve Uzam

Asndan ncelenmesi:
Clarissa Dalloway, Richard Dalloway, Septimus Warren Smith,
Lucrezia
Smith, Peter Walsh, Sir William Bradshaw, Dr. Holmes, Elizabeth, Mss.
Kilman, Sally Seaton
ZAMAN
1923 ylnn bir haziran gn, on iki saatlik zaman dilimini kapsayan sre,
gemie gidi geliler ile 1890 l yllara kadar uzanan bir sre
UZAM
Londra
2.4.1. Saatler Filmi ile Bayan Dalloway Roman Karakterleri

arasndaki koutluklar ve yaplan gndermeler:
Clarissa Dalloway / Clarissa Vaughn:

Filmde grdmz Clarissa Vaughn karakteri, Bayan Dalloway adl
yaptta Bayan Dalloway olarak tandmz n ad Clarissa olan karakterle hem
ad olarak hem de birok adan benzerlikler tamaktadr.
Filmin alnda Clarissa Vaughn iekleri kendisinin alacan
sylerken ayn ekilde Woolfun romannda, roman kahraman Clarissa

Dalloway iekleri kendisinin alacan syleyerek evden kar. Bu gnderme
ile daha ilk saniyelerden seyircinin kafasnda, roman karakteri ve film
karakteri arasnda bir koutluk salanmakta ve bu koutluk daha birok
benzerlik ile pekitirilmektedir.
Filmde Clarissa Vaughn, eski sevgilisi Richard ile grmekte ve eski

gnleri anmsamaktadr. Yaam ve seimleri ile ilgili sorgulamalar
yapmaktadr. Roman karakteri Clarissa Dalloway ise ayn ekilde eski sevgilisi
Peterin kendisini ziyaret edeceini duyunca, yaam ile ilgili sorgulamalar
yapmaya balar. ki karakterinde bir kzlar vardr. Romanda Bayan
Dallowayin kz ile ilgili sorunlara daha fazla yer verilmiken Saatler

filminde Clarissa Vaughnun kz ile ilgili byle bir vurgulama yaplmamtr.
88
Bayan Dalloway ve Clarissa Vaughn her ikisi de hayatn kk

ayrntlarndan zevk alan kiilerdir. Yaamdaki kk detaylar onlarn gznde
nemli hale gelmektedir. En nemli ortak noktalar ise hazrlklarn yaptklar
partidir. Bayan Dalloway iin verdii partiler ok nemlidir. Bu partiler onun
mkemmel bir ev hanm olarak tanmlanmasna yol amaktadr. Partilerde
kocasnn ei olarak her eyin yolunda gittii, mutlu bir yaam srdkleri
grnts verirler. Filmde, Clarissa iin ise Richardn onuruna verecei parti,
bir anda yaamnn odak noktas haline gelir. Hayattaki baar ve
baarszlklarn sanki bu parti ile belirlenecektir. Hayatndaki tm anlamlar
verecei bu partiye ykler. Aslnda basit sradan bir davet olduunun
farkndadr ancak bu hazrlk sreci onun iin yaam ile ilgili bir sorgulama
evresine dnr. ki karakter de lm hakknda ve yaam ile ilgili dnrler
ve intihar eden karakterler karsnda ikilem yaasalar da gene de yaam tercih

edeceklerini belirten davranlar gsterirler.
Richard Dalloway / Dan Brown:

Richard Dalloway, romanda Clarissann evlenmeyi tercih ederek soyadn
ald ve Mrs. Dalloway olarak anlmasna neden olan kiidir. Clarissa bu
evlilik ile toplumda saygn bir yer edinmi ve artk kendi ad ile deil,
evlendii kiinin ad ile anlmaya almtr. Bu seimi toplumun kurallarna ve
basklarna belki fark etmeden de olsa boyun eerek yapmtr. Kocas Richard
onu sevmektedir. Evine bal, ocuunu ve karsn seven bu adam grnrde
hibir kusuru olmamasna karn, Clarissann istedii yaama arzusu ve
tutkusuna sahip deildir. Clarissa istedii iletiimi onunla kuramamaktadr.
Romann bir yerinde Richard karsna onu sevdiini sylemek ister ancak daha
sonra bunu yapamaz ve bir demet gl alarak eve dner. Saatler filminde ise
Bayan Dalloway romannda grdmz Richard Dalloway karakteri ile
benzerlik tayan karakter, Bayan Brownun ei Dan Browndur.
Dan sava sonras eve dndnde, istedii kzla evlenmi ve ocuk sahibi
olmu, gzel bir evi ve arabas olan, yaamda istedii her eye sahip olduunu
dnen mutlu bir adamdr. Kars ve olunu ok sevmektedir. Bayan

Brownun yknn banda onu, kendi doum gn olmasna karn, karsna
ald iekleri vazoya yerletirirken grrz.
89
Bayan Dalloway ile ayn duygular paylaan Laura Brown, kocasnn iyi
bir adam olduunu dnmektedir. Onunla toplumun isteine uygun olarak
evlenmi ve ocuk sahibi olmutur. Ancak her eye sahipmi gibi grnen bu
kadn yaantsnda bir eylerin eksik olduunu hissetmektedir. Sanki bu yaam

ona ait deildir. Yatandan bile kmadan sadece kitap okuyarak, bulunduu
yer ve zamandan uzaklamak ister gibi grnen Laura Brown, kendisini tatmin
etmeyen bu yaamdan yknn sonunda ailesini ve yaad yeri terk ederek
kurtulur. Bu yapt hareketi yknn sonunda lm vard, ben yaam
setim diyerek tanmlamaktadr. Anlatnn belli bir noktasnda intihar etmeyi
dnen Laura, sonunda yaam semitir. Bu yn ile Bayan Dalloway roman
kiisi Bayan Dalloway ve film kiisi Clarissa Vaughn ile benzerlik tar.
Sally / Sally Seaton:

Bayan Dalloway adl romann ba karakteri olan Bayan Dallowayin, eski
ve unutamad ak Sally Seaton, Saatler adl romann, ayn adl uyarlamas
olan Saatler filminde karmza Clarissa Vaughnun hayat arkada Sally
olarak kmaktadr.
Bayan Dalloway adl romanda, Sally Seaton zgr ruhlu gen bir kadndr.
Filmde Sally bir televizyon yapmcsdr. Burada yk getii yzyla gre
farkllk gstermi ve Bayan Dalloway yaad yzylda bir bayan ile ak
yaamas olanaksz olduundan akndan vazgemi, ikisi de evlenip toplumun
onaylad ekilde ocuk sahibi olmulardr. Clarissa Vaughn ise 21. yzylda
bir bayan ile ayn evi paylaabilmektedir. Her ne kadar istedii ilikiyi yaasa
da bu ilikinin de toplumdaki kadn erkek rollerini benzer ekilde

srdrldn grmekteyiz.
Sally, evin dnda alan eve para getiren erkek roln stlenmi, Clarissa
ise ev ileri ile ilgilenen ve yapt ilerin Sally tarafndan nemsiz
bulunduunu dnen ev hanm roln stlenmitir. Zaman ve iliki yaayan
cinsiyetler deimi, ilikinin biimi ve yasall deimi olsa da ilikilerin
dinamii deimemitir.
90
Septimus Smith / Richard Brown:

Bayan Dalloway adl romanda ve Saatler filminde yaam deil de
lm seen bu iki karakter, anlat boyunca yaam ve lm arasnda gidip
gelirler. ki karakterde duygusal ve yaamn getirdii zorluklarla mcadele

etmekte zorlanan karakterlerdir. Aslnda onlarn intihar ka ve gszlk
olarak adlandrlamaz. Onlarnki Virginia Woolfun da yapaca gibi lm
tercih etmektir. Onlar lm seerler. Kitaptaki Septimus, sava sonras
yaad bunalmlardan ve artk yaamla ilgili umudu kalmam olmasndan
ikayetidir. Kars Lucrezia iin hayatta kalmaya alr.
Dier bir benzerlikte, Saatler filminde Richardn Clarissaya bu zaman
kadar senin iin hayatta kaldm demesidir. ki karakter de pencereden

atlayarak yaantlarna son verirler. Doktorlarn tedavi yntemlerini, roman
yazar Woolf gibi Septimus da insanlk d bulmaktadr. Woolf, hayat

boyunca tecrit edilmeye kar km ve yaamn iine katlmak istemitir.
Doktorlar ona sakin bir yerde inzivaya ekilmesini tavsiye etseler de Woolf
bunun onu ldrdn syler. Septimus, baz anlarda hayat yaamaya deer
bulsa da, Dr. Holmesun gelii ile hastaneye yatma korkusu ve biraz da telaa
kaplarak lm tercih etmitir. Filmde ise Richard daha bilinli bir ekilde
intihar eder. Yaadklar anlar ve geirdikleri gzel zamanlar, bir baka deyile
anlar onun iin yeterlidir. Artk yaamak ona ac vermektedir.
Bayan Dalloway romannda da, Saatler filminde de len karakterler

dierlerine gre daha duygusal ve yaam irdeleyen karakterlerdir. Saatler
filminde Virginia Woolf, romann yazarken ilk bata ldrmeye karar verdii
karakterin lmnden daha sonra vazgeer. Bu karakter aslnda Bayan
Dallowaydir. Woolf, o srada yaam semi ve lm ertelemitir. Bu olayla
kout olarak film kiisi Laura Brownun kendi lmnden vazgeiini filmde
izleriz. Ancak daha sonra Woolf, birinin lmesine karar verir ve kocasna bunu
air lecek diyerek aklar. Burada Woolf romanndaki karakterin lm ile
birlikte sanki kendi lmn de haber vermektedir. air yani duygusal olan,
yaama daha farkl bir gzle bakan lecektir. Saatler filminde de yazar ve air
olan Richard Brown karakterinin lm yazarn bu karar ile ilikilidir.
91
Elisabeth / Julia:
Bayan Dalloway adl romanda Clarissa Dallowayin kz olan Elizabeth,
zgr ruhlu ve annesinin nem verdii toplumsal yarglara ok da fazla nem
vermeyen gen bir kzdr. Eitmeni Miss Kilman ile ok iyi anlamaktadr.
Clarissa Dalloway bu ilikiyi kskanmaktadr. Kz ile iletiimde sorunlar
yaamaktadr. Saatler filminde ise, Clarissa Vaughn ile kz Julia nn
ilikisinde genelde annelerin kzlarna verdii destein, Julia tarafndan
annesine verildiini grmekteyiz. Filmde Julia, annesi tarafndan yetitirilmi
ve babasndan hi sz edilmemektedir. Saatler filminin uyarland Saatler
romannda Juliann annesi Clarissann, bir ocuk istedii iin, yapay
dllenme yolu ile Juliaya hamile kaldn renmekteyiz. Filmde Julia,
annesinin verecei parti iin bu kadar telalanmasna anlam veremese de ona
yardmc olmaya alr. Belki de genliinin verdii etki ile filmde herkesle
en kolay empati kurabilen karakter Juliadr. Kkken ocuklarn brakp
gittii iin bir canavar olarak tanmlanan Laura Brown karakteri ile bile empati
kurmay baarr ve ona kar en iyi davranan karakter olarak tanmlanabilir.
Louis / Peter :
Bayan Dalloway adl romanda Clarissa Dallowayin eski ak Peter ile
Saatler filmindeki Richard karakterinin eski sevgilisi olan Louis, baz
benzerlikler tarlar. Peter Walsh macera seven ve srekli seyahat eden,
yerleik yaam sevmeyen bir karakterdir. Bayan Dalloway, onu sevmi olsa
da asl yreinde yer etmi olan kii yine bir bayan olan Sally Seatondur.
Gene de Bayan Dalloway, Peter ile evlense ne olacan dlemeden duramaz.
Peter onu hep sevmi ve hala sevmektedir. Hayatnn kadnnn yapt seime
anlam verememektedir.
Peter, Clarissay gndelik hayatn ve toplumun deer yarglarna fazla

nem vermekle sular. Onu mkemmel ev hanm olarak tanmlayan kii de
gene Peterdir. Her eyin her zaman dzenli ve mkemmel olmas gerektiini
dnen ya da yle olmasa bile yleymi gibi davranan yani d dnyaya ve
insanlara verdii izlenimi ok nemseyen Bayan Dalloway, Peter tarafndan bu
tavr yznden eletirilir.
92
Filmde ise Clarissa Vaughn karakterini ayn ekilde tanmlayan ve ona

Virginia Woolfun roman kahraman olan Bayan Dalloway adn uygun
gren karakter Richarddr. Clarissa, hem Bayan Dalloway ile ayn ad tad
iin hem de roman kiisine benzer yanlar olduu iin, Richard tarafndan
Bayan Dalloway olarak arlmaktadr. Bu sanki aralarnda gizli bir
anlamadr. kisi de bu tanmlamay Richardn neden yaptn bilir ve kabul

ederler. Filmdeki Louis ise, Richardn eski sevgilisidir.
Bir zamanlar Clarissa, Richard ve Louis birlikte ok mutlu zamanlar

geirmilerdir. Louis ve Richard, Clarissa aralarndan ayrldktan sonra bir sre
daha ilikilerine devam etmi fakat sonra ayrlmlardr. Richardn onuruna
verilecek davet iin ehre dnen Louis, iten ie Clarissa ile onun yaad
ilikiyi kskanmaktadr. Richard yazd kitapta Clarissadan sz eder. Louis,
Richardn kitabnda kendisinden hi bahsetmemesine alnmtr ve Clarissaya
Richard ile hala vakit geirebildii iin ansl olduunu belirtir.

2.4.2 Filmin ve Romann Zaman Asndan ncelemesi
Yeni roman ve sinemann ortak noktas zaman alglay biimleridir. Yeni

romanda var olan ezamanllk zellii, sinemann zamanla olan ilikisine
uygundur. Romanda yky anlatmak iin belirli bir kip kullanmak zorunlu
iken, sinemada zaman belirtmeksizin bir ekim yaplabilir. Edebiyat ve sinema
ilikisi zaman iinde artmaya baladka, romanda az kullanlan imdiki zaman

kipi daha fazla kullanlmaya balanmtr.
Alain Robbe Grillet, Yeni Roman adl yaptnda sinema ve zaman ilikisi
ile ilgili olarak, sinemada zamanca kopular ve geriye dnlerin yeni romanda
olduu gibi ska grldn sylemekte ve sinemann tek bir gramer kipi
imdiki zamandan olutuunu, ada romann ana kiisinin ise zaman
olduunu belirtmektedir.
Bylelikle seyirci perdede grd olaylar o an
oluyormu gibi dnmektedir. Gemite olan olaylar ve gelecekte olacak

olaylar izlenilen anda gereklemektedir.
93
Yeni romanclar anlat teknikleri asndan sinemadaki imdiki zaman

olgusuna benzer anlatm teknikleri kullanmlardr. Bir dier anlatmla, yeni
romanclar, deien zaman ve insan algs ile birlikte, anlatlarnda kiinin
zihninden geen dnceleri, ezamanl olarak okuyucuya aktarmlardr.
Kronolojik olmayan bir zaman kullanm sz konusudur. rnein yeni
romanclardan James Joyce, roman kiisinin zihninden geenleri hibir ayrm
gzetmeden okuyucuya aktarmas srasnda, zamann kronolojik akn bilinli
olarak bozmaktadr. Roman kiisinin zihninden geenlerin gemie ait anlar
m yoksa o anda gereklemekte olan olaylar m olduu ou zaman
anlalmamaktadr.
Rus biimcileri ise anlatlardaki zaman, anlat zaman ve yk zaman

olarak ikiye ayrmaktadrlar. Tzvetan Todorov Poetikaya Giri adl
yaptnda, yk zamannn fabula, anlat zamannn ise
syuzhet
kavramna kaynaklk ettiini syler.2 Fabula, neden sonu ilikisi ile

belirlenen ve olaylarn belli bir sra gzeterek kronolojik olarak gelimesi
biiminde tanmlanrken, syuzhet bu olaylar okuyucunun renme sras
olarak betimlenmektedir. 3 Bu durumda anlat zaman, ykde olaylarn getii
zaman, yk zaman ise geriye dn ve ileri gidilerle ykdeki btn
olaylar kapsayan zaman olarak tanmlanabilir.
ncelememizin konusu olan Saatler filminde birok gnderme yaplan
Bayan Dalloway roman, anlat zaman ve yk zaman asndan farkllk
gsteren bir yeni roman rneidir. Roman anlat zaman asndan on iki
saatlik bir sreyi kapsar ancak yk zaman asndan bakldnda geriye
dnler ile otuz yl gibi bir sre iinde geen olaylardan sz edilmektedir.
Roman, sre olarak ksa bir zaman diliminde geiyor gibi gzkse de,
karakterlerin zihninden geen dncelerin okuyucuya aktarlmas yolu ile
zamanda yolculuk yapan okuyucu, otuz yllk bir srecin belirli kesitlerini
renmektedir.
____________________________
1 Alain Robbe Grillet . Yeni Roman. ev. Asm Bezirci. (stanbul: Ara Yaynclk, 1989):94
2 Tzvetan Todorov. Poetikaya Giri. ev. Kaya ahin. (stanbul: Metis Yaynlar,2001)230
3 Tomaevski, Boris. Tema rgs. Yazn Kuram. Der. Tzvetan Todorov. ev. Mehmet
Rfat ve Sema Rfat. Cogito 36. (stanbul: Yap Kredi Yaynlar,1995) 65
94
Bayan Dalloway roman temel alnarak yazlan ve bu romann yazl

srecini de anlatan ve incelememizin konusu olan
Saatler filminin
uyarland Saatler romannda ise, zaman asndan daha farkl bir anlat
teknii kullanlmaktadr. Bu romanda zaman, roman karakterlerini hem
birbirinden ayrmakta hem de birletirmektedir. Romanda kiiler ayn
duygular farkl zamanlarda paylamaktadrlar. Karakterler yazlan, okunmu
olan ve okunmakta olan bir roman aracl ile birbirlerine baldrlar.
Karakterlerin yaad zaman dilimleri ok farkl olsa da, zaman onlar

ayran bir etmen olamamtr. Farkl zaman ve uzamlardaki karakterler,
dnce ve duygu dnyalarnda birlemektedirler. Bu durumda farkl
zamanlarda ayn duygular bir roman aracl ile paylaan karakterleri
birletiren nesne Bayan Dalloway roman olmutur.
Saatler filminde ise, uyarland Saatler romannda olduu gibi, yk

blmlere ayrlarak anlatlmtr ve yklerin kendi ilerindeki kronolojik sra
byk oranda korunmutur. Romanda olaylar, kadnn yks blmlere
ayrlarak, yklerin belirli kesimlerinde dier bir ykye gei yaplarak
sunulmaktadr. ykler, karakterlerin adlarndan oluan balklar
ile
birbirlerinden ayrlmaktadrlar. ykler arasndaki geiler ok baarl bir
ekilde kurgu anlay ve teknii ile gerekletiinden, filmin anlats romanda

geen olay sras ile perdeye aktarlabilmitir.
Dier sanatlarda bulunmayp sadece sinemaya zg olan kurgu bir filmin

evrilii srasnda elde edilen film paracklar arasndan seim yapma,
bunlarn senaryodaki sralara gre dizme, bu ekimlerin uzunluklarn saptama,
ekimlerin ierik ynnden ilikilerini gz nnde bulundurma ve bunlar
belirli bir anlatma gre dzenleme iidir
Film kendi iinde ok farkl zaman, hatta giri blm de katlrsa drt
zaman barndrmaktadr. Romanda geen tarihlerin bazlar film uyarlamasnda
bilinli olarak deitirilmitir.
_________________________
1
Blent Kkerdoan. Sinemada Kurgu ve Eisenstein. (stanbul: Hayalbaz,2010)34
95
Roman ve film uyarlamasndaki kronolojik sra, olaylarn farkl zamanlarda

geiyor olmas asndan bozulmu gibi gzkse de, her yk kendi iinde
kronolojik sraya uygun ekilde ilerlemektedir.
Bayan Brown, Bayan Dalloway ve Bayan Woolf olarak adlandrlan

yknn her biri tamamlandktan sonra dier ykye gei yapmak yerine,
ykler kendi olay rgleri ile ilerler iken kesilerek dier bir ykye
geilmitir. Bu geiler srasnda zamanda atlamalar yaplmtr. Ancak bu
atlamalar geriye dn olarak adlandrlamaz nk bu ekilde adlandrlmalar
iin ayn yk iinde zamanda atlamalar yaplmas gerekmektedir. Farkl

ykler arasndaki geilerde gerekleen zaman oynamalar geriye dn ya
da ileriye bak olarak adlandrlamaz.
Filmde her yk birbirinden farkl kadnn, birbirinden bamsz

yks gibi gzkse de, anlat ilerledike bu kadn ve yknn birbiri ile
yakndan ilikili olduu anlalmaktadr. Filmde ayr zaman diliminde
geen anlatlarda Bayan Brownun yks ile Bayan Dallowayin yksndeki
Richard karakterinin ayn kii olmas iki yk arasnda zamansal olarak bir ba
kurmaktadr. Bayan Dallowayin yksnde yetikinliini grdmz
Richardn, yk iinde geriye dn olarak anlatlmayan, ocukluuna ilikin
baz olaylar, Bayan Brownun yks yolu ile seyirciye aktarlmtr. Seyirci,
filmsel anlatda geriye dn teknii kullanlmadan ayr bir yk yolu ile
Richardn gemiini renmektedir.
Romanda ve film uyarlamasnda Bayan Dalloway romannda olduu gibi

bir kadnn bir gnlk yaam zerinden yola klm ve anlat bu temele
oturtulmutur. Romanda Virginia Woolfun intihar ediini anlatan blm,
ndeyi olarak romana eklenmitir. Bu olay, filmde giri blmnde yer
almaktadr. Romandaki yklerin kendi ilerindeki kronolojik sra film
uyarlamasnda bozulmamtr ancak yk sralarnda baz deiiklikler
yaplmtr.
96
Film anlats baz tekniklere daha elverili olduundan, grsel zenginlii

salayacak ve anlaty zenginletirecek, romanda olmayan baz blmler aras
geiler filme eklenmitir. Her kadn karakterin bir gn anlatlmakta iken
Woolf, romanda iki farkl tarihte karmza kar nk anlatda yazarn
intihar, yknn ana temasnn anlalmas iin nemli bir rol oynamaktadr.
Romanda ndeyi ve filmde giri blmnde yer alan intihar blm 1941
ylnda gereklemektedir. Daha sonra blmlere ayrlarak devam eden
ykde, roman ve film uyarlamasnda, tarihler arasnda baz farkllklar
bulunmaktadr. Bayan Dallowayin yks romanda 20.yzyl sonlarnda
geer ancak filmde 21. yzyl banda 2001 ylnda gemektedir. Bayan
Woolfun anlatnn banda grdmz intihar sahnesi dnda, anlat
boyunca izleyeceimiz yks ise, 1923 ylnda gemektedir. Bu tarih roman
ve film anlatsnda farkllk tamamaktadr.
Bayan Brown da ayn biimde anlatda karmza iki tarihte kmaktadr.

Biri kendi adn tayan ve ana karakterin kendisinin olduu Bayan Brownun
yks, dieri ise Richardn cenazesine katlmak iin geldii Bayan
Dallowayin yksdr. Bayan Brownun yks romanda 1949 ylnda
gemektedir ancak film anlatsnda bu tarih 1951 yl olarak deitirilmitir.
Grsel dilde yazl dildeki gibi zaman belirten kipler olmadndan,

seyircinin yknn getii zaman anlamas zorlamaktadr. Bunun iin
sinemada renk deiiklikleri ya da geilerde kararp alma gibi teknikler
kullanlr. Saatler filminde zaman deiiklerinin anlalmas iin, her
yknn banda bir kez yknn getii zaman ve uzam, alt yaz ile
belirtilmektedir.
Roman ve
Film
Anlatsndaki zaman
ve tarihlerin
zmlemesini bir tablo ile gsterebiliriz:
izelge 2.11: Roman ve Film Anlatsndaki Zaman ve Tarihler Arasndaki Farkllklar
Bayan Woolf Bayan Brown Bayan Dalloway

SAATLERROMANI 1941- 1923
1949
20.yy sonu
1941- 1923
1951
2001
SAATLER FLM
97
Bir sonraki tabloda ise hzl geilerin olduu blmler yknn anlat sras
asndan deerlendirilmemi ve genel anlat dzeni gz nnde tutulmutur.
Geiler daha sonra filmdeki geiler ve kurgu blmnde ayrntl olarak
incelenecektir. Roman ve filmde olay rgs blmlere ayrlm ayr ancak
birbiri ile bir ekilde balantl yknn birbirine geileri ile anlatlmaktadr.
Bu gei sralamasn bir tablo haline getirerek, roman ve filmdeki yk sras

ve geileri karlatrabilir.
Romanda Giri blm ile birlikte 23 blm olduunu grmekteyiz.

Filmde ise romana kyasla ok daha fazla gei vardr. Film daha fazla blme
ayrlmtr. Sinemann teknik olanaklar ve grnt desteinden yararlanlarak
daha fazla gei kullanlm ve estetik bir anlatm yakalanmtr.
Romanda filmdeki geilerin kullanlmas, romann okuyucu tarafndan

anlalmasna engel olma riski tarken filmde grsel dilin avantajlarndan
yararlanlm ve izleyici sk yaplan zaman, uzam ve karakterler aras geiler
ile ykler arasndaki ba kurmu ve film anlats btnlk kazanmtr.
98
izelge 2.12: Saatler Roman Anlats ve Saatler Film Anlats, ykler ve Zamanlar
SAATLER ROMAN ANLATISI

ndeyi / 1941
Bayan Dalloway / 20.yy sonu
GR BLM
GR BLM
Aras Geiler
Bayan Woolf / 1923

Bayan Brown / 1949
Bayan Woolf
/ 1923
Bayan Brown / 1949

GELME BLM
Bayan Woolf / 1923

GELME BLM
Bayan Brown / 1949

Bayan Woolf / 1923

Bayan Brown / 1949
Bayan Woolf / 1923
Bayan Woolf / 1923

Bayan Brown / 1949
SONU BLM
SONU BLM
Bayan Brown / 1949
Bayan Woolf / 1923

Bayan Brown / 1949
99
SAATLER FLM ANLATISI

Giri / 1941
Bayan Brown / 1951
Bayan Woolf / 1923
Bayan Dalloway / 2001
Geiler ile 1923-1951-2001
Geiler ile 1923-1951-2001
Bayan Brown / 1951
Bayan Dalloway /2001
Geiler ile 1923/ 1951/2001
Bayan Woolf / 1923
Bayan Brown / 1951
Bayan Brown / 1951
Bayan Woolf / 1923
Bayan Brown / 1951
Bayan Brown / 1951
Bayan Woolf / 1923
Bayan Brown / 1951
Bayan Woolf / 1923
Bayan Brown / 1951
Bayan Woolf / 1923
Bayan Brown / 1951
Bayan Woolf / 1923
Geiler ile Bayan Dalloway / Bayan
Brown
Bayan Woolf / 1923
Bayan Woolf / 1923
Bayan Brown / 1951
Bayan Woolf / 1923
Bayan Brown / 1951
Bayan Woolf / 1923
Bayan Brown / 1951
Bayan Woolf / 1923
Geiler ile Bayan Dalloway / Bayan
Brown
Bayan Woolf / 1941
2. 4. 3. Kurgu ve Anlam Aktarmndaki Rol
Film anlatsnda anlam yaratma ve iletiyi oluturmada birinci derecede

nemli nemli ilevi olan kurgu sayesinde filmde farkl grntler belli bir
dzen ierisinde bir araya getirilerek farkl anlamlar yaratlmaktadr. nl
Alman Film Ynetmeni William Dieterle kurgu iin; Kurgu sadece bir plan
dierine balamak deildir; aslnda kurgu seyirciyi belli baz eyleri grmeleri
iin ynlendirmektir demektedir. 1 Bu anlam yaratma srecinde filmin kendi
iinde ekimlerden oluan paralara ayrld grlmektedir. Film dilinin
gramerini oluturan srasyla, ereve, ekim, sahne, sekans ve blm olarak
isimlendirilen bu paralarn birbirini izleyerek filmin btn oluturmas kurgu
ile gereklemektedir. Film ynetmeni kurgu srasnda birtakm dizilerden
seme yaparak dizimsel bir ilem yapmaktadr. Biimci Vladimir Proppdan
kaynaklanan
anlat
zmlemesi,
yapsalclk
yaklamnn
Dizimsel
zmleme ynelimi olarak ortaya kmtr. Dizimsel yaklam; anlatnn

olaylar dizisinin sekansal gelimesi zerinde durmaktadr. 2
Kurgu sinemaya ilk olarak Melis, Place de lopera filminin ekimini

yaparken bir rastlant ile kamerann durup kendi kendine almas sonucu
sinemaya girmitir. Kurguyu sanatsal dzeye ykselten ve sinemaya zg bir
anlatm biimine kavumasn salayan, her aksiyon ile kendinden sonra
gelecek aksiyon arasndaki iliki an oluturan kii E.S. Porter olmutur.
D.W.Griffith ise paralel gelimelerin eklemlenmesi anlamndaki kurgu ve
sinemaya kazandrd kamera lekleri, ekim alarnn kullanm gibi
zellikler ile anlatmc kurgunun yaratclarndandr.3 Kurgu, dikkati aksiyon
ynnde younlatrmaya ynelik olan, Hollywood tarz grnmez kurgu
denilen ve insan gzne en uygun biimde belli kurallar erevesinde
dzenlenen biimi ile kullanlabilir iken ok farkl biimlerde de karmza
kmaktadr.
______________________________________
1
Blent Kkerdoan. Sinemada Kurgu ve Eisenstein. (stanbul: Hayalbaz,2010)29

Aktaran Seyide Parsa, 21 Hansen A., Cotte S., Negrine R., Newbold M.,1998 Mass
Communication Research Methods, New York: Sage Publication s:142
3
Cengis Asiltrk. Sinemada Diyalektik Kurgu (stanbul: Beykent niversitesi Yaynlar,
2008)43
2
100
Filmin iki ekiminin bir araya getirilmesi dnda kurgu, bitiik iki
ekiminin iki anlamndan nc bir anlamn kt diyalektik bir sre iin de
kullanlmaktadr. Kurgunun altn an yaad 1920li yllarda Eisenstein,
Pudovkin ve daha birok Sovyet ynetmen kurgunun kullanm ile ilgili farkl
grler ortaya srmlerdir. Eisenstein iki nesneyi arptrarak, iki ekimi
insan zihninde aktarp orada birletirerek yeni bir kavram yaratlaca
grn savunmaktadr. 1
2. 4. 3. 1. Kurgunun Saatler Film Anlatsndaki levi
Kurgu yalnzca sahneler arasndaki devamll anlatmak iin deil, bir
filmin zaman hattn kurmak iinde kullanlmaktadr. Zaman hattn kurma
ilevi Kout (Paralel) Kurgu denilen kurgu yntemi ile gereklemektedir.
Kout kurgu ynetmene, birbiri ile ilikili olsun ya da olmasn iki yk
arasnda yer deitirme yapmasna, ikisi arasndaki karmak kurguyu
gerekletirmesine olanak salar. 2
Saatler filminde filmin ekillenmesindeki en etkili olan nokta birbirinden
farkl zaman ve mekanlarda yaayan farkl kiinin kurgu teknii sayesinde
yaplan geiler ile yaadklar olaylarn birbirine kout olarak izleyiciye
gsterilmesidir. Bu yntem sayesinde izleyici perdede grd farkl zaman
ve kii arasnda balant kurabilmekte ve olaylar kout bir ekilde

izleyebilmektedir. Anlam aktarmna katks olan paralel kurgu, ayn anda
gereklemekte olan iki ya da daha fazla olay, film rgs iinde belli bir
noktaya kadar paralel, bir baka deyile kout yrtmektedir.
Saatler
filminde anlat kurgusu, nedensel kurgu gibi film anlatlarnda sklkla

rastladmz, filmde geen olaylarn neden sonu iinde birbirine balanmasn
salayan kurgu biimleri dnda paralel kurgu kullanlmtr.
_______________________
1
Asiltrk s, 47
bask, 2009) 210
3
Blent Kkerdoan. Sinemada Kurgu ve Eisenstein. (stanbul: Hayalbaz,2010) 63
2
101
Saatler film anlatsnda da olaylarn birbirine kout ekilde izleyiciye

sunulduunu ve bu yolla izleyicinin farkl kiiler arasnda balant kurduunu,
perdedeki kadn sanki bir kadnn yaadklarym gibi grmekteyiz. Sonu
olarak, film anlatsnda Saatler romannda olduu gibi geiler ok nem
tamaktadr.
Her anlat kurgulanm olduundan roman anlats da belirli bir kurguya,

olaylarn ileni srasna sahiptir. Olaylarn izleyici ya da okuyucunun reni
sras olaylarn olu srasndan farkl olabilmektedir. Saatler roman
birbirinden farkl ancak roman nesnesi aracl ile birbiri ile i ie gemi
kadnn yksn blmlere ayrarak sergilemektedir. Saatler filminde de bu
kadnn ykleri arasnda romandakine kyaslanrsa daha fazla ve sk
geiler yaplmtr. Bunun bir nedeni sinemann grsel adan yazl dile kar
olan stnldr. Yazl dilin betimlemeler ile aktard olaylar sinema bir
grnt ile verebilmektedir. Filmde karakterlerin benzer duygu ve endieleri
paylatklar iletisi seyirciye karakterler arasnda hzl kesmeler yaplarak
verilmektedir. Roman anlatsnda bu yntem kullanm olsayd romann
anlalmaz olmas sz konusu olmaktadr ancak film dilini bilen izleyici bu
geiler ile verilmek istenen anlama daha kolay ulamaktadr.
Paralel kurgu dnda paralelletiren kurgu tanm yaplmaktadr. Bu kurgu
ynteminde birbirine paralel verilen olaylar hibir zaman bir noktada
birlememektedirler. 1
Filmde olaylar birbirine kout ilerlemekte ve aslnda birbirlerine Bayan

Dalloway adl roman aracl ile balanm olsalar da sanki hibir noktada
bulumayacakm gibi ilerlemekte ancak anlatnn sonunda farkl zamanlarda
yaayan Laura Brown ve Clarissa Vaughn karakterleri, Richardn cenazesi
nedeni ile bir araya gelmektedirler. Anlatnn sonunda ortaya kan bu bilgi ile
Richardn aslnda Laura Brownun yksnde bahsi geen olu Richie olduu
bilgisi seyirciye sunulmaktadr. Burada izleyici aslnda farkl grd yaamlar
arasnda anlatnn bandan beri bir balant olduunu fark etmektedir.
_____________________________
1
Blent Kkerdoan. Sinemada Kurgu ve Eisenstein. (stanbul: Hayalbaz,2010) 65
102
Kiiler Aras Birlik ve Geiler

Filmde karakterin uyan ve gne hazrlan romandakinden farkl
olarak bir karakterden dierine, hareket btnl salanacak ekilde kurgu

yolu ile yaplan geiler ile aktarlmtr. Yzn ykayan, salarn toplayp
aynaya bakan Woolf ve Dalloway karakterleri, kurgu ile yaplan geiler
sayesinde izleyici tarafndan ayn kadn gibi alglanmaktadr. Eklenen bu

blm seyircinin farkl ancak gerekte ayn karakteri izleyecei yolunda bir
ipucu nitelii tamaktadr. Karakterler farkl zaman ve uzamlarda yayor
olsalar da, onlar birletiren bir roman vardr. Karakterler farkl gzkseler de,
gerekte ayn tela, ayn duygu ve dnceleri paylamaktadrlar, ancak yaam
karsndaki seimleri farkldr.
Resim 42: Bayan Vaughn salarn toplamaktadr.
Resim 43: Bayan Woolf salarn toplamaktadr.
Resim 44:Bayan Vaughn aynaya bakmaktadr.
Resim 45: Bayan Woolf aynaya bakmaktadr
Resim 46: Bayan Woolf yzn ykamak iin eilir.
Resim 47: Bayan Vaughn yzn ykar ve ban kaldrr.
Resim 48: Bayan Woolf kapnn giriinde durmaktadr. Resim 49: Bayan Vaughn pencere nnde durumaktadr.
103
Romanda kiiler aras birlik ilk olarak iekler yolu ile kurulur. Bu
benzerlik ve film anlats iinde Bayan Dalloway romanndan birebir alnt
eklinde gsterilen cmleyi ve bu yolla salanan kiiler aras geii bir izelge
ile gsterebiliriz:
izelge 2.13: Saatler Filmi ve Bayan Dalloway Roman Karakterler aras

Birlik ve Geiler
Bayan Dalloway romannn
Bayan Woolf, yeni yazd romann ilk cmlesini bulmutur:
ilk
Bayan Dalloway iekleri kendisinin alacan syledi.
cmlesi
olan
Bayan
Dalloway iekleri kendisinin

alacan syledi cmlesinin
Bayan
Woolf
tarafndan
yazln ekranda grrz.
Resim 50: Bayan Woolf
Ayn
cmleyi
Woolfun
yazd
sayfalarndan,
Virginia Bayan Brown, yeni okumaya balad Virginia Woolf roman olan
roman Bayan Dallowayin ilk cmlesini okumaktadr:
romann
Bayan Dalloway iekleri kendisinin alacan syledi.
yazlndan yaklak 30 yl
sonra Bayan Brown yatanda
uzanarak okumaktadr.
Resim 51: Bayan Brown
Bayan Dalloway ise ayn
Bayan Vaughn, kz arkada Sallyye seslenir:

Sally, sanrm iekleri kendim alacam
cmleyi kz arkada Sallyye

syleyerek evden kar.
Resim 52: Bayan Vaughn
104
Mekanlar Aras Birlik ve Geiler
Ayn ekilde geiler ile kiiler arasnda olduu kadar mekanlar arasnda da
birlik salanmtr. Farkl zamanlardaki ve farkl mekanlardaki farkl kadnlar

sanki ayn mekanda, ayn zamanda bulunan tek bir kadnm gibi bir alg
yaratlmtr. Mekanlarda birlii salamak iin ayr mekanda da bulunan
ortak nesnelerden yararlanlmtr. Bu nesnelerden en nemlisi filmde de
yaamn ve umudun ve yeni balanglarn simgesi olarak kullanlan
ieklerdir. iekler aracl ile Bayan Woolf, Bayan Brown ve Bayan
Dallowayin yaad yerler ve yaamlar arasnda birlik kurulmaktadr.
izelge 2. 14. Saatler Filmi ve Bayan Dalloway Roman Mekanlar aras

Birlik ve Geiler
Bayan Dalloway iekleri atp

yeni iekler almaya karar verir
(2003- New York)
Resim 53: Bayan Vaughnun evindeki iekler
Brownun kocas ald glleri

vazoya yerletirir
( 1951- Los Angeles)
Resim 54: Bayan Brownnun evindeki iekler
Bayan Woolfun hizmetisi
evdeki iekleri dzenlemektedir

( 1923- Richmond)
Resim 55: Bayan Woolfun evindeki iekler
105
Zamanlar Aras Birlik Ve Geiler:

Filmsel anlatda giri blmnden sonra, roman anlatsndan farkl olarak
karakterlerin alar saatleri ile uyanarak, hazrlanma sreleri srekli ve hzl
geiler ile aktarlmtr. yk anlat sras asndan romana uyumlu olsa da,
giri blmnden sonra eklenen bu ve bunun gibi baz blmler ile seyircinin
farkl zaman ve uzamdaki kadn sanki tek bir kadn gibi alglamas
istenmitir.
izelge 2.15. Saatler Filmi ve Bayan Dalloway Roman Zamanlar

aras Birlik ve Geiler
Bayan Vaughn, 2001 ylnda,

New Yorktaki evinde yatanda
uzanmaktadr.
Resim 56: Bayan Vaughn
Bayan Brown, 1951 ylnda,
Los Angelestaki evinde uyanm

ancak
yataktan
gnlk
kmak
yaantsna
ve
balamak
istememektedir.
Resim 57: Bayan Brown
Bayan Woolf, 1923 ylnda,
Richmonddaki
odasnda,
hastal
yznden
evinin
yenide
ile
ac
ilgili
yatak
balayan
ataklar
ekmekte
ve
yazaca yeni roman ile ilgili

Resim 58: Bayan Woolf
dnmektedir.
106
2. 5. Saatler Film Anlatsndaki Temalar ve Simgeler

Laura Brownun Pastas:
Laura Brown kocasnn doum gn iin bir pasta yapmaya karar verir.
Sradan bir ev hanm iin olduka basit olan bu eylem Laura iin baarmas
g bir i halini alr. Laura bu pastay hayatnda baarabilecei nemli ilerden
biri olarak grmektedir. Bir pasta yapmak gibi kimsenin zorlanmad kolay
bir ii bile yapamadn dnr. Sadece bu olay bile onun yaad hayata,
yaad eve ait olmadnn gstergesidir.
Pasta yapmay, Woolfun bir roman karakteri yaratmas gibi yaratc bir
eylem olarak grm, kendi hayatndaki yaratclk arzusunu bu ekilde

doldurabileceini dnmtr. Kocas ve olu ile olan hayatn sevmeyi,
kocasna iyi bir e, oluna iyi bir anne olmay ok istemektedir. Ayrca
yaad hayat sevmeyi arzu etmektedir. Olu Richie ile konuurken herkes
bir pasta yapabilir der. Yapaca pastann deeri olmasa da, o pastasn kendi
yaratt bir sanat eseri olarak grmektedir ve kocasnn pastann stndeki
mumlar sndrrken pastann stndeki sslere zarar vermesi, Laurann
hayatyla ilgili karar verdii anlardan biri olur. Kocas ve olu onun yapmak
istedikleri ve yaamak istedii hayat karsnda hep bir engel olarak var
olacaklardr. Laura onlarn yannda kalrsa kendi mutlu olmad gibi onlar da
mutlu edemeyeceini dnmektedir.
Pasta kullanld zaman ve yer asndan gnmzde birliktelik ve

mutluluun, belirli olaylar kutlamann simgesi haline gelmitir. Dn, nian,
terfi, doum gn, yldnm gibi tren ve kutlamalarda pasta zerine yaklan
mumlar sndrlr ve pasta yenir. Yaamn ve mutluluun simgesi olan pasta,
Laura Brown iin farkl bir anlam ifade etmektedir. Laura, bir dergide grd
pasta resmini gerek yaama uyarlamak ve bir sanat eseri yaratmak istemitir.
Onun kendi yaantsnda yapabilecei bu kadar ile snrldr.
Resim 59: Laura, pasta yaparken
Resim 60: Laura Brownun pastas
107
Resim 61: Laura Brownun pastas
l Ku:
Yeni romann yazmakta olan Woolf iin grd her nesne bir eyleri
simgelemektedir. Yaam ve lm sorgulayan Woolf, bahesinde yeeninin

bulduu l kuu grdnde, onu lmn temsilcisi olarak alglar. Ku
lmtr ve Woolfun gzne ok kk gzkr. Sanki lnce daha da
klmtr; daha deersiz olmutur.
Resim 62: Woolf, Richmonddaki bahesinde
Resim 63: Woolfun bahesindeki l ku
Kuu biraz daha inceleyen Woolf, ondaki huzur ve sakinlii fark etmi ve
aslnda bu houna gitmitir. Ku ile kendisini zdeletirdii bu sahnede
Woolf, l kuun yanna uzanr. Kendi lmn de sorgulayan Woolf, bir
karar verir. Gerek yaamn canll alndnda daha da klen ve daha
nemsiz gzken kuu gren Woolf, lmeye hazr olmadn fark eder. Bu
karar hem kendi hayatn bir sre uzatacak hem de Woolf, yazd romandaki
karakterin lmnden vazgeecektir. Woolf, yaam ve lm bir ku imgesi
zerinden sorgular ve imdilik lm semeye hazr olmadn dnr.
Ancak eninde sonunda lm seeceini bilmektedir. Yeenlerine romandaki
karakteri ldrmeyeceini syleyen Woolf, filmde bu karar ile Laura
Brownun lm deil yaam semesini salam olur. Filmde yaamna son
vermek zere bir otel odasna giden Brown bir anda vazgeerek, yaam seer.
Resim 64: Laura Brown ve ilalar
108
Zaman Temas:
Virginia Woolf Bayan Dalloway adl roman iin ilk olarak Saatler
adn dnmtr. Daha sonra bir kadnn sradan bir gnn anlatrken
toplumsal yaam ve belli temalar irdeleyen bu roman iin Bayan Dalloway
adn daha uygun bulmutur.
Romana Saatler adn vermek istemesinin nedeni, Woolfun romanda

kulland bilin ak teknii ve zaman zerindeki farkl dncelerinin
olmasdr. Woolf, saatlere gre llen ve toplum tarafndan belirlenen
ltlere uyan zaman dnda birde kiinin isel yaantsna gre belirlenen
ayr bir isel zaman olduunu dnmektedir. Zaman ve saatler konusunda
farkl grleri olan Woolf, bu grlerinde yalnz deildir. Yeni roman
yazarlarnn ilgilendikleri isel zaman konusunu inceleyen baka kiilerde
olmutur. rnein fizik ve felsefe uzman Stefan Klein, Zaman adl
kitabnda, zaman alglaymz ve beden saatimiz zerine zaman hakkndaki
dncelerimizin onu alglaymz etkilediini ve insanlarn zaman ou
zaman onlarn dnda akyormu gibi hissettikleri zamann, yalnzca d
dnyann deil, ayn zamanda bilincimizin de bir fenomeni olduunu
belirtmektedir. Klein Beden saati btn yaantmz ynlendirdii halde,
bizim hissettiimiz zaman deildir. Bilin kendi zamann i zaman- retir.
Bu
zaman
adeta
ruhun
nabzdr.
Algladmz,
dndmz
duyumsadmz her eyi bu zamana gre leriz. demektedir 1
ve
Woolfun ve yeni romanclarn zaman kavram ile ilgili olan sorgulamalar

rastlantsal deildir. Zaman kavram ve saatlerin nemi, insan yaantsnda
adaln gelimesi ile birlikte var olan nemini daha da arttrmtr. Modern
ada herkes bir yerlere bir eylere yetimeye uramakta ve zamann

yetmemesi, zaman ynetimi gibi kavramlar ortaya kmaktadr.
___________________________
1
Stefan Klein. Yaamn Hammadddesi; Zaman ev. Mustafa Tzel (stanbul:. Aylak Kitap,
2011)16
109
Teknoloji araclyla ksalan uzaklklar ve iletiimde salanan kolaylklara

karn zaman, sanki ters bir orantda eskiye gre daha da abuk gemekte ve
sanki insanlara yetmemektedir. Bunu fark eden yazarlardan Woolf, modern
a ve toplum dzenini eletirmek isterken zaman kavramna da deinmitir.
Ayrca Woolf, zaman kavramn irdelerken, zamann grecelilii, bir baka
deyile geen sre ayn da olsa farkl kiilere ayn srenin greceli olarak daha
uzun ya da daha ksa gibi gelmesi gibi konularda dnmtr.
Amerikal mucit ve devlet adam Benjamin Franklin zaman yaamn ham

maddesidir diye belirtmektedir. Bu durumda yaamn iindeki zaman ile
saatlerin gsterdii zaman ayn mdr? Sanki saatlerin ilerleyii baka bir
zamanla, iimizde oluan zamanla i ie gemitir. Bayan Dalloway roman,
ksa bir zaman dilimini kapsamaktadr ancak romanda anlara ve gemie
dnler ile anlatlan zaman uzamaktadr. Ayrca kiilerin gnlk yaantsnda
akllarndan geenlerin yazya yanstlmas da geen zamann iini dolduran,
zaman uzatan bir olgu biiminde aktarlmaktadr.
Romann blmlere ayrlmam olmas da romanda zaman ve zaman

dilimlerindeki kiilerin i ie gemi olmalar ile koutluk gstermektedir.
Romanda imdiki zaman ve gemi zaman i ie sanki ayn anda

gereklemekte olan olaylar anlatr gibi verilmektedir. Roman blmlere
ayrlmamtr ancak romanda her yarm saatte bir alan Big Ben kulesinin
an hem roman kahramanlarna saati ve zaman anmsatmakta hem de
okuyucu iin roman blmlere ayrma ilevi grmektedir. Saatin her vuruu
Septimusu lme yaklatrrken Bayan Dallowayi de tekrar Clarissa olaca
aydnlanma anna yaklatrmaktadr. Woolf, yaamdan geriye kalann sadece
saatler, anlar olduunu sylerken, yaamn anlardan oluan bir btn
olduunu ve yakndan bakldnda anlalamayan fakat uzaktan bakldnda
anlaml bir btn oluturan bir tablo gibi yaamn da, yaanlan anlarn toplam
olduunu vurgulamaktadr.
110
Saniye gstergesi sadece imdiki zaman bilir. Gemii ve gelecei

kavrayamaz oysa ki insanlar anlarnn iinde yaarlar bir anlamda bellek
iinde donmu zamandr bu.
Filmde, romanda ve hi kukusuz gerek
yaamda zaman geerken, imdiki zaman hep karlmaktadr. nsanlar gelecek

ve gemi zaman dnrken imdiki zaman geip gitmektedir.
Saatler filminde Clarissa Vaughn mutluluk hakknda konuurken, on

yedi yanda, evin bahe kapsnda, Richard ile yaad bir an hatrlamakta ve
ite bu mutluluun balangc demitim ama balangc deilmi, mutluluk
ite o anm demektedir. Bu balamda Saatler filmine konu olan kitabn
yazar, Michael Cunningham bir anlamda Woolfun zaman ve anlar ve
yaamdaki anlarn nemi konusundaki dncelerini okuyucuya aktarmaktadr.
Anlar ve yaarken o anlar fark etmek filmdeki karakterlerin stnde
dndkleri bir temadr.
Sradan, gnlk yaam Temas:

Sradan gnlk yaamn ayrntlar, bir sanat yapt gibi zenle ve dikkatle
incelenebilir ve o kadar nemli olabilir mi? Yeni romanclar modern yaamn
iinde insan, bireyi incelerken artk lkeden lkeye, maceradan maceraya
koan valyeler gibi deil, gnlk yaam iindeki gndelik skntlaryla

anlatmaya
almlardr.
Gnlk
yaamn
ayrntlarna
nem
veren
karakterler, bilin ak teknii ile duygu ve dncelerine okuyucuya

yanstmaktadrlar.
Saatler filminde de sradan bir kadnn bir gnlk yaamn yanstmay

amalayan Virginia Woolfun Bayan Dalloway romannda olduu gibi,
kadnn bir gnlk yaam, Bayan Dalloway roman ile olan balant,
benzerlik ve gndermeler ile anlatlmtr. Filmde Clarissa Vaughn karakteri
tpk Woolfun roman kiisi gibi sradan ayrntlara fazlaca nem vermekte bir
yandan da gnlk yaamn nemsizmi gibi gzken ayrntlarndan zevk
almay bilmektedir.
__________________________
1
Stefan Klein. Yaamn Hammaddesi; Zaman.ev. Mustafa Tzel (stanbul: Aylak Kitap,
2011) 4
111
Filmde yazar Richard yazd kitapta bir kadnn ki bu karakterin Clarissa

olduunu reniriz, sadece oje seerken yaad ikilem ve o sradaki
dncelerini sayfalarca anlatmaktadr. Buradan anlald zere, sradan bir
kadnn sradan bir eylemi tpk yeni romanclardan Woolf iin olduu gibi,
Saatler filminin yazar olan karakteri Richard iin de nemlidir.
Herkesin yaants kendisi iin yeni ve byk bir macera olabilir mi?
Gerek dnyann yaanmas muhtemel olaylar artk yeni okuyucu ve izleyici
iin daha m ilgin? Bu sorular yeni romanclar iin nemlidir. Filmde ana
karakterler yaamn her anndan bir anlam karmaya ve yaamla ilgili
anlamlar aramaya ynelen karakterler olarak karmza kmaktadr.
ntihar temas
Yaamna kendi karar ve istei ile kendi istedii zamanda son vermek
anlamna gelen intihar, antik alardan beri var olan ve tartlan bir olgudur.
Antik alarda yaamak topluma kar erdemli olmak gibi grevleri olduu
dnlen
insan
iin,
intihar
kabul
edilebilir
bir
davran
olarak
grlmemektedir. Daha sonralar bireye nem veren yaklamlarn gelimesi

ile birlikte intihar dncesi kabul grmeye balam hatta baz filozoflar
tarafndan erdemli bir eylem olarak tanmlanmaktadr.
Pitagoras, Platon ve Aristoteles intihara, tanrsal hediyenin ve sosyal

sorumluluun reddi olduu dncesiyle kar kmaktadrlar. Doann
yasalarn erdem olarak kabul eden Stoaclar iin, yaam kadar lm de
doaldr. kisi arasnda herhangi bir fark olmadn savunan bu dnrler
intihara meyleden bireyin ne Tanrya ne de topluma kar sorumlu olduunu

sylemektedirler. Onlara gre yaamak kadar doal olan lmeyi tercih eden
birey, kendi kaderinin efendisidir. 1
__________________________________
1
http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0ntihar 14.03.11
112
18. yzyl felsefesindeki zgrlk akm ile intihar lml baklan bir konu
haline gelmitir. Hume ve Rousseau gibi dnrler bu dncenin
savunuculardr. Kutsal dinlerde ise byk bir gnah olarak kabul edilen
intihar, Hristiyanln ilk dnemlerinde gnah olarak kabul edilmemekte idi.
Daha sonralar ldrmeyeceksin emrini temel alan anlay ile intihar byk
gnahlardan biri olarak kabul edilmeye balanmtr.
Felsefede intihar konusunu inceleyen birok felsefeci vardr ancak bu

konuyu temel alan ve hatta tek felsefi sorun intihardr1 diyen Albert Camus
olmutur. Camus her ne kadar yaam yaanlabilir grmese de yaamann
gerekliliini savunmaktadr. nl felsefeci Nietzsche de intihar ve zamannda
lmenin gerekliliini savunmakta, intiharn bir hak olduunu dnmektedir.
Saatler filminde yaam ve lm arasnda yaplan seim ok nemli bir

yer tutmaktadr. Richard karakterinin lm seme sreci ve bu srete
yaadklar, gerek yaamnda lm seen ve intihar eden Virginia Woolf ile
ilikili olarak verilmektedir. Woolfun yaamnda onu lme gtren sre ve
sebepler ve Woolfun yaam ve lm arasnda seim yapmakta zorland
anlar film anlatsnda izleyiciye gsterilmektedir. Bu anlatma kout olarak
Woolfun yazd kitab okuyan Laura Brownun yaam ve lm arasnda
yaad ikilem bir otel odasnda geen sahne ile aktarlm, intihar dnen
Laurann yatann etraf ve otel odas onun lmn gsterir bir ekilde
simgesel olarak taan bir nehir gibi suyla dolmaktadr.
Bu sahnede su kullanlmasnn sebebi Woolfun anlatnn banda intihar

etmek iin bir nehri yani suyu tercih etmi olmasdr. Bu sahnede Woolfun
yazd kitaptaki roman karakterinin lmnden vazgemesi ile kout olarak
Laura da lmden vazgeerek, kendi deyimi ile yaam seer.
__________________________________
1
http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0ntihar 14.03.11
113
Bayan Dalloway romannda yaam ve lm kartl, okuyucuya iki

ana karakter zerinden aktarlmaktadr. Romann ana karakterlerinden biri olan
Clarissa, dier bir ana karakter olan Sepimusun intihar haberi zerine kendini
Septimus ile zdeletirmektedir. Romanda Septimus ve Clarissa birbirini
tamamlarlar. Septimus lm temsil ederken Clarissa yaam temsil
etmektedir. Bu balamda Septimus ve Clarissa, zt karakterlerdir.
Septimusun lm haberi ile kendi iinde bir sorgulama sreci yaayan

Clarissa romann sonunda artk Bayan Dalloway deil, sadece Clarissa
olmutur. Bir gen adam lr iken kendi verdii parti anlamn yitirmitir.
Ancak bu Clarissann sahip olduu ve srdrd yaamdr. Ve o yaam
seen karakterlerden biridir. Yaamak ac verse de Clarissaya gre yaamaya
deer anlar daha fazladr. Septimusun intiharna sayg duyar ve bunu bir
direni olarak grr. Clarissa, bu direnii yaayarak bazlar ise lm seerek
yapacaktr. Bu durum Bayan Dalloway adl romanda da u ekilde yer
almaktadr. lm bir direnmeydi, iletiim kurma abasyd. Bu koyu

karanlkta bir gen adamn yitiriliini, yok oluunu gzlemek, onlar lrken
gece elbisesiyle durmak bir eit cezayd belki.1
___________________________
1
Virginia Woolf. Mrs Dalloway ev.Tomris Uyar (stanbul: letiim Yaynlar,2010)184
114
Saatler romannda Woolf, intihar etmeden nce yaamn gzelliklerini

dnerek ikilem yaar ve bu karar erteler. Bayan Dalloway romannda ise
ayn ekilde Septimusun intihar etmeden nce ikilem yaadn ve lmek iin
tereddt ettii grlmektedir. Ancak Dr. Holmesun gelii zerine hastaneye
yatrlmaktansa intihar seen Septimus bir anlamda artlar nedeniyle lm
tercih etmektedir. Yaad toplumun dzenine ayak uyduramamaktadr.
Toplum birbirine benzeyen, itaatkar, tek tip insanlar yaratmak istemektedir.

Farkl olanlar tecrit etme yoluna giden bu toplum dzeninde Woolf,
doktorlarn bu tutumunu eletirir iken ayn zamanda toplum dzenini de
eletirmektedir. lalar ile salanmaya allan bu tek tipletirmenin
gereklemedii yerlerde, insanlarn hastanelerde tecrit edildiini dnen

Woolf, bu dncesini romannda sergilemektedir.
Septimus savaa katlarak kendi bile bilmedii nedenlerden dolay birok

insan ldrm ve birok insann lmne tank olmutur. Belki de bu
sebepten bir kez daha toplumun isteklerine uymak ve ynlendirilmek
istememektedir.
Saatler filminde de intihar ederek yaamna son veren Richard karakteri

bir anlamda toplumun deer yarglarn reddeden ve kendi dorularna gre
yaayan, toplumdaki dier insanlar ile uyum salamakta glk eken bir
karakterdir. Duygu ve hayal dnyas geni, yaratc bir yazar olan Richard,
yaamn kat gerekleri ve acmaszlna dayanmakta glk ekmektedir.
Saatler filminde, Woolf, anlatnn bir yerinde kocas Leonardn

romannda kimin lecei ile ilgili sorusunu air lecek diyerek yantlarken
aslnda kendi lmn de iaret etmektedir. air olan duygusal ve yaamn
gereklerine, aclarna daha fazla duyarl olan kiinin byle bir dnyada lm
semekten baka ans kalmamtr.
115
iek Temas:
Bayan Dalloway adl romann al cmlesinde sz edilen iekler, bu
romandan esinlenilerek yazlan ve daha sonra da filme uyarlanan Saatler
filminde de nemli bir yere sahiptir. Filmde grsel olarak kendine fazlaca yer
bulan iekler, filme grsel adan zenginlik katmann yan sra simgesel bir
anlam ifade etmektedirler.
Duygusal younluun en ar olduu durumlar grntlenirken iekler

bulunduklar ya da getirildikleri mekana ferahlk, tazelik, yeniden yaama hissi
kazandrmaktadrlar. Yeni balanglarn, yaamn, canlln temsilcisi olan
taze iekler filmde her karakterin yaamnda bir ekilde yer almaktadr.
Tazeliini yitirmi, cansz iekler ise yaamn sona eriini, sknty ifade
etmektedirler.
iekler filmde sadece buket halinde deil, belirli motifler ile ev ii eyalar
ve karakterlerin giyimlerinde de grlmektedir. Canl iekler dnda her
karakter giysi ya da ev ii objelerde iek motifleri ile donatlmtr. iek
figrnn ak, sevgi, kutlama, yaam, canllk gibi evrensel armlar
dnda filmdeki her karakter iin farkl armlar vardr.
Film anlatsnda grsel olarak iek motifi birok nesnede kullanlmtr.

Woolfun odasnda yaamnda yapt en nemli eylem olan yazma iinde
kulland kalemlerinin durduu kalemlik iek motifi ile sslenmitir.
Woolfun giysisinde de iek motifleri bulunmaktadr. Gene ayn ekilde

Laurann giysilerinde ve ev ii nesnelerde iek motifleri yer almaktadr.
Resim 67:Virginia Woolfun evindeki iek motifleri
116
Resim 68: Laurann evindeki iek motifleri
Clarissann evinde iek motifleri yer almakta ancak dier karakterlerden

farkl olarak canl iekler kendi istei ile evinde bulunmaktadr. Burada canl
iekler yaam ifade etmektedirler. Clarissa dier karakterlerden farkl olarak
yaamdan zevk almaya alan ve kk detaylar ile ilgilenen bir karakterdir.
Resim 69 : Clarissann nlndeki iek motifleri
Resim 70: Clarissann odasndaki iek motifleri
Resim 71: Clarissann evindeki solmu iekler
Resim 72: Clarissann evindeki canl iekler
Clarissa Vaughn ise Richardn evine tazelik ve ferahlk getirmesi iin her
gidiinde bir buket iek gtrr. Clarissa iin iekler yaamn simgesidir.
Ayn ekilde kendi evinde de iek bulundurmakta ve srekli tazelemektedir.
Richardn evinde Clarissann getirdii yaam simgeleyen canl iekler

dndaki nesneler iek motifleri kullanlsa da solmu ve eski grnml,
yaam, tazelii deil solmu iekler gibi lm simgelemektedirler.
Resim 73: Richardn evindeki iek motifleri
Resim 74: Clarissann getirdii taze iekler
Resim 75: Clarissa ve taze iekler
Resim 76: ieki dkkan
117
Clarissann film anlatsnda ilk ziyaret ettii yer Richard iin ve evinde
verecei parti iin alaca ieklerin bulunduu dkkandr. Parti iin alaca
iekleri kendi semek isteyen Clarissann yaantsnda ieklerin nemi
vardr. Clarissann hayat arkada Sally, Clarissaya getirdii gllerin onun
tarafndan beenileceini bilmektedir. nk Clarissa iin gl ak, sevgiyi
ifade eder.
Resim 77: Sally ve Clarissa iin ald gller
Laura Brown iin ise kocasnn getirdii iekler onu kocasna

yaknlatrmaktan ok aralarndaki uurumu ve anlay farkn daha da
keskinletiren bir gstergedir. Klasik anlamda sevgiyi ifade etmek iin
kullanlan bu iekler Laura iin farkl bir anlam aktarmaktadr.
Richard Brown ise tpk Bayan Dalloway romanndaki Richard Dalloway

gibi, szl olarak ifade edemedii sevgisini gller yolu ile iletmek
istemektedir. Ancak Laura iin yaam ve yaamdaki klasiklemi simgeler
herkesin ykledii anlamlarn dnda farkl anlamlar yklenmitir.
Laura iin her ne kadar iekler farkl bir anlam aktarsalar da, Laurann
evi ve etraf ciek motifleri ile evrilidir. Laurann evinin duvarlar, yatak
odasnn duvar kad iek motifleri ieren duvar kad ile kaplanmtr ve
evde belirli yerlerde vazo iinde iekler yer almaktadr.
Resim 78 : Dan Brownnun eve karsna getirdii gller
118
Resim 79: Laurann odasndaki iek motifleri
Laura Brownun evine ise canl iekleri ei getirmektedir. Burada yaam

seven ve yaamay isteyen karakterler ile lm ile ilgili dnen ve yaam
sorgulayan karakterler arasnda bir fark yaratlmaktadr. Ancak Laura kendini
bu yaam ve eve ait hissetmediinden evin dekorasyonunda yer alan nesneler
onun seimi deildir. Yaam ile ilgili sz sahibi olamayan Laura, bu konuda
da kendi zgr tercihlerini kullanamamtr. Dier evlerde olan nesneler
onunda evinde yer almaktadr.
Resim 80: Dan Brown ve evdeki canl iekler
Resim 81: Laurann pastas zerindeki iekler
Woolfun evinde ise canl iekler kendi istei ile deil evdeki grevliler
tarafndan yerletirilip tazelenmektedir. Virginia Woolf iin bahede grd
l kuun evresindeki gller huzuru ve cenaze merasiminde kullanlan
iekleri anmsatmaktadr.
Resim 82: Virginia Woolf ve yeeni bahede
Resim 83: Woolf ve l kuun etrafndaki iekler
Su Simgesi /Temas:
Film Woolfun intihar ettii nehrin hzla akan suyunun grnts ile
balarken daha ilk sahnede grlen intihar sahnesi ile su, dier karakterler iin
bir tehdit olarak alglanan bir simge olarak izleyiciye sunulmaktadr. Ancak
anlatnn daha sonraki blmlerinde su, karakterlerin kendi yaamlarndan
uzaklaarak kendilerine tarafsz olarak bakabilecekleri dsel bir snr
yaratmaktadr.
119
zellikle Laura Brownun yaam ve lm arasndaki seiminde su simgesinin

tpk Woolfun intihar ettii nehrin akan suyu gibi lm getiren, her eyi
nne alan ve giden bir metafor (grsel benzetme) eklinde kullanld

grlmektedir.
Resim 84: Sussex Irmai
Saatler romannn Bayan Dallowayin yksnn anlatld ilk

blmnde, Clarissa New York sokaklarna kmadan durmakta ve New York
sokaklarnda yapaca yolculuu tpk bir havuza dalmaya benzetmektedir.
Clarissa bir havuzun kysnda, fayanslara vuran mavi suyu, mavi
derinliklerde oynaan gnein suda rd alar seyredercesine kapnn
eiinde duruyor. Tpk bir havuzun kysnda durur gibi dalmadan nce bir an
bekliyor. 1 Clarissa, burada kendini suyun altndaymasna korunuyor gibi
hissetmektedir. Ancak birka cmle daha okunduunda; kendini yaantsnn
sradan ve tekdzeliinde hapsolmu sanki suyun altnda bouluyormu gibi
hissettii anlalmaktadr. Bir Haziran sabah hayatta olmak, salkl olmak,
nerdeyse ayp kaan bir ayrcala sahip bulunmak ve basit bir iten baka
yapacak bir eyi olmamak ne kadar heyecan verici, ne kadar sarsc. 2
Romann ve film anlatsnn ilerleyen blmlerinde, bu hapsolmuluk ve

boulmuluk hissi daha da belirgin olarak grlmektedir. Clarissa Vaughn
karakteri tpk Bayan Dalloway roman karakteri Clarissa Dalloway gibi
yaad hayatn ayrntlarndan ve yaamdan zevk alsa da aslnda derinlerde
bir yerde yaam ile ilgili sorgulamalar yapmakta ve dier insanlarn
mutsuzluklar, hastalk ve aclar karsnda kendini bu kadar ansl olduu iin
sulu hissetmektedir.
_______________________
1
Michael Cunningham,. Saatler. ev.Rekin Tekinsoy (stanbul: Can Yaynlar, 2000)17
Cunningham, 18
120
SONU:
Sinema, edebiyattan olduu gibi dier sanat dallarndan sonra ortaya

km ve hepsinden etkiler tayan bir sanat daldr. Sinemann ilk
zamanlarndan bu yana edebiyat ile olan yakn ilikisi romanlarn filme
uyarlanmalar ile gnmzde hala geerliliini korumaktadr. Sinemada da
anlat trleri farkllklar gstermektedir. almada sinemann ilk yllarndan
bu yana var olan gereki ve biimci anlay aklanmakta, klasik anlat yaps
ve modern anlat yaps arasndaki farklar aklanmaktadr. Tm bu kuramsal
bilgilerin
ardndan,
alma
bir
yeni
roman
rnei
olan
Michael
Cunninghamn Saatler romanndan uyarlanan Stephen Daldrynin Saatler

filmi zerine odaklanmakta ve gstergebilimsel zgn bir yntemle filmim
zmlemesi yaplarak metinleraras geiler incelenmektedir. Bu filmin
seilme nedeni ise filmin, metinlerin dier metinler iindeki varl olarak
tanmlanan metinleraraslk kavramna rnek tekil etmesidir. Film,
uyarland
Michael
Cunninghamn
Saatler
adl
roman
dnda,
kendisinden yllar nce yazlm olan Virginia Woolfun Bayan Dalloway

adl yaptna gndermelerle doludur.
ncelenen Saatler filmi bir roman uyarlamas olduundan, almann ilk
blmnde
bir
anlat
tr
olan
roman
ve
romann
geliiminden
bahsedilmektedir. Roman anlats, zaman ierisinde incelemenin konusu olan

Bayan Dalloway romannn da rneklerinden sayld
yeni roman
biiminde karmza kmaktadr. almada ayrca yeni romann edebiyattaki

yeri ve nemi de vurgulanmakta ve yapsal zellikleri zerinde durulmaktadr.
Yeni roman, okuyucunun i dnyasna ve bilincine ynelen, karakter odakl
geleneksel romandan ve neden-sonu odakl yk anlatmndan kanan,
temelinde birey ve bireyin yaamndan kesitler sunan bir anlat trdr. Yeni
romanda geleneksel romandaki kahraman ve kahramann etrafnda gelien
olaylar,
kronolojik sraya uygun yk aktarm yerine kiinin bilincinden
geenlerin okuyucuya szlmeden aktarld, isel zaman kavramnn nemli

olduu bir anlatm bulunmaktadr.
121
almada iki anlat yaps arasndaki farklar maddeler halinde almaya

zg bir izelge ile sunulmaktadr (s:14). Geleneksel romanda yk karakterin
servenidir. Neden-sonu ilikisine bal olarak karakter zerinden anlatlan
yknn getii mekan detayl biimde betimlenmekte ve yknn zaman
kronolojik sraya uygun biimde verilmektedir. Geleneksel romanda yk
okuyucuya balang ve mutlu ya da mutsuz sonu olan bir btn olarak
sunulmaktadr. Biimsel olarak kurall cmleler ve noktalama iaretlerinin
uygun yerlerinde kullanm yaygndr.
Yeni roman ise geleneksel olarak tanmlanan klasik roman anlaynn

tersine modern an yeni insann tanma ve onu aktarma iddiasndadr.
Yeni romanda karakterlerin fiziksel zellikleri deil i dnyalar yanstlarak
karakterler tantlmaktadr. Yeni romanda kronolojik sra bozularak zaman
iinde geriye ve ileriye yolculuklar yaplmakta ve olaylarn bir ekilde sonua
balanarak romann sonlandrlmas yerine okuyucuya karakterin bandan

geen belirli bir kesit, bir yaam sreci aktarlmaktadr. Yeni romanclar
gerek hayatta da kiilerin yaamlarnn sreler halinde devam ettiini ve
roman kesin bir son ile bitirmenin gereklik duygusuna zarar verdiini
sylemektedirler. Yeni roman biim olarak da savunduu ilkeler ile
uyumludur. Paralardan oluan ve btn haline geldiinde anlam ifade eden
bir yapda olan yeni romanda ounlukla noktalama iaretleri kullanlmamakta
ve dnceler kiilerin zihninden getii biimde aktarld iin devrik cmle
kullanm grlmektedir.
almann daha sonraki blmnde sinemann geliimi ve sinemadaki

anlat yaplar arasndaki farklar almaya zg bir izelge ile ortaya
konmaktadr (s: 33). Ana karakter zerinden zamansal ve mekansal devamllk
kurallarna bal olarak neden-sonu ilikisi ierisinde ilerleyen, var olan
dengenin bozulmas ve yeniden kurulmas temeline dayanan, seyircinin fark
etmeyecei grnmez biim, insan gzne uygun kamera ve kesme hareketleri
kullanan, bu ekilde izleyiciyi bir illzyon yaratarak anlatsnn iine eken

klasik anlat yapsnda izleyici adeta iinde kaybolduu dsel bir yolculuk
yapmaktadr.
122
Gerek yaamdakine benzer, baar odakl olmayan, neden- sonu ilikisini

gerektiinde ykan karakterler kullanan, zamansal ve mekansal devamllk
kurallarn bazen bilinli bir ekilde ykarak izleyicinin anlatnn iinde

kaybolmasn bilinli olarak engelleyen, ne anlatldn deil nasl
anlatldn nemli yere koyan ve klasik kurallar ykan modern anlat ise
klasik anlatnn bir alternatifi olarak izleyiciye sunulmaktadr.
ncelenen Saatler filmi bir roman uyarlamas olduundan, almann
ikinci blmnde, uyarlama trleri ve roman uyarlamas kavramlarna
deinilmekte ve dilsel bir kodla yazlan romandan grsel bir koda geerken
yaplan zorunlu deiiklikler belirtilmektedir.
Bu evirim esnasnda yapt
yeniden sunulmakta ve artk uyarland romandan ayr bir rn haline

gelmektedir. Romanlar karakterlerinin bak asn ve isel durumlar daha
baarl bir ekilde aktarabilirken filmde ise ses ve grnt desteiyle olaylar
daha etkili biimde aktarlabilmektedir. Burada iki sanat dalnn birbirine olan
stnl sz konusu olamamakla beraber, kodlar aras deiim gereklidir
Romanda ve filmde kullanlan geilerde roman ve film kurgusu ok

nemlidir. Romanda her blm banda yazl biimde belirtilen geiler film
anlatsnda da romanda olduu gibi dilsel gstergelerden yararlanlarak
verilmitir. Ayrca zamanla ilgili giysiler, evler, dekor ve uzamlarla ilgili
gstergeler film anlatsnda bulunmaktadr. Romanda betimlemelerle aktarlan
durumlar, filmde grsel geilerle ve metaforlardan yararlanlarak kolaylkla
verilebilmektedir.
almann zmleme blmnde ise Saatler filminin incelenmesinde

zaman
ve
mekanla
kstlanamayan
metinleraraslk
durumunun
anlalabilmesi iin metnin ana kayna olan Bayan Dalloway adl yaptn
ksa yks ve ana karakterleri belirtilmektedir. Saatler romannda
kadnn farkl zaman ve mekanda geen yks bir roman evresinde
birlemektedir. Burada anlat iinde anlat trnde bir metinleraras iliki
bulunmaktadr. Bu iliki, bir yapta sokulan somut, baka bir metne gnderme
yapan ve bylece metnin anlamn destekleyen, yineleyen anlat iinde anlat
biimidir.
123
Anlat iinde anlat ilemi yazarn kurduu dsel bir anlat ile
gerekletirilebilir. Ancak Saatler roman ve filminde bu iliki var olan somut
bir yapt ile kurulmaktadr. Bu yapt Virginia Woolfun Bayan Dalloway adl
eseridir. Filmde ve romanda Bayan Dalloway romanndan birebir alnm
cmle ve blmler karakterlerin konuma ve i seslerinde karmza
kmaktadr. Ayrca Saatler film ve roman anlatsndaki karakterler ile
Bayan Dalloway roman karakterlerinin yaadklar olaylar asndan da
benzerlikler bulunmaktadr. Bu durumda karmza metnin somut baka bir
metne gnderme yapmas ve o metin ile arasnda izleksel (tematik) bir
koutluk oluturmas kmaktadr.
Metinleraraslk kavramnda, metin tarihe alntlama yolu ile bal, bitmi

deil srekli baka metinler ile kodlarla balant iinde olan bir yap olarak
tarif edilmektedir. Metinleraras ilikiler; alnt, gnderge ve anlat iinde anlat
biimlerinde grlmektedirler. Anlat iinde anlat bir metne sokulan somut
baka bir metne gnderme yapan ve bylece metnin anlamn destekleyen
anlat biimi olarak tanmlanmaktadr. Alntda baka bir metne ait kesit yeni
metne sokularak ona yeni bir anlam yklenirken gndergede ise bir metinden
alnt yaplmadan okur dorudan baka bir metne gnderilmektedir.
almada Virginia Woolfun Bayan Dalloway roman yazlndan 80

yl sonra baka bir metin olan Saatler roman iinde alntlar ve gndergeler
yolu ile var olmaktadr. Ayrca Saatler roman ierisinde Bayan Dalloway
romanndan birebir blmler de yer aldndan bu iliki anlat iinde anlat
biiminde tanmlanmaktadr.
Saatler filminde film karakterlerinin yaadklar olaylar Bayan

Dalloway roman karakterlerinin yaad olaylarla benzerlik tamakta ve
film karakterleri gerek kiilik gerek yaadklar kout olaylar nedeniyle Bayan
Dalloway roman ile alnt ve gndergeler yoluyla bir iliki ierisinde
bulunmaktadrlar. Eski sevgilisi tarafndan da Bayan Dalloway olarak
adlandrlan Saatler film karakteri Clarissa Vaughn film boyunca Bayan
Dalloway romanndaki Clarissa Dalloway gibi bir parti verme tela
ierisindedir.
124
kiside yaamn kk detaylarndan zevk alan ve anlatda lm deil, yaam

seen bu karakterler hem kiilik hem de yaadklar olaylar dolaysyla
benzerlik tamaktadrlar. Film bu ve bunun gibi neredeyse tm Bayan
Dalloway roman karakterleri ile Saatler film karakterleri arasnda benzerlikler
ve gndermelerden olumaktadr. Filmin anlalabilmesi asnda Bayan
Dalloway romannn yks ve balca karakterlerinin tannmas faydal
olacaktr.
Bayan Dalloway romann yazan Woolfun roman yaz sresinde

yaadklar, Woolfun yazd roman onun lmnden on yl sonra okuyan
Bayan Brownun yaamla ilgili sorgulamalar, 2001 ylnda New Yorkta
yaayan Bayan Vaughnun Woolfun roman karakteri Bayan Dalloway ile
tad ruhsal benzerlikler ve yaad kout olaylar Saatler filminin ve
romannn konusunu oluturmaktadr. Bu durumda bir roman yazar olan
Woolf, romann yazarken roman karakterlerinin kaderlerini belirleyen kii
olduu gibi ayn zamanda yaptn okuyan birok kiinin de yaamn
etkilemektedir.
Romanda ayr kadnn ayr yksn, ykler arasnda yazl

biimde belirtilen balklarla ayrlm biimde gren okuyucu, ykler, kiiler
ve zamanlar arasndaki geileri ve deiimi bu yolla anlayabilmektedir.
Filmde ise geiler karakterler ve olaylar aras koutluun anlalabilmesi ve
birliin salanabilmesi iin daha sk kullanlmaktadr. Geiler kurgu yolu ile
yapldndan Saatler film anlatsnda kurgunun ilevi ve anlama katks
nemlidir. Filmde birbirine kout ilerleyen olaylar paralel kurgu kullanlarak
izleyiciye sunulurken hi birlemeyecekmi gibi gzken farkl kadnn
farkl zaman ve mekanda geen yks anlat sonunda birlemektedir.
Saatler filminde yk grsel dilin avantajlar kullanlarak daha sk

kullanlan geiler ile izleyiciye aktarlmakta ancak farkl zaman ve
mekanlarda geen her yknn zaman ve mekan, film anlats banda bir kez
olarak yazl biimde verilmektedir.
125
Karakterler, zaman ve mekanlar arasnda kurgu yardm ile yaplan bu geiler

sayesinde izleyici farkl zamandaki farkl kadnn yksn sanki tek bir
kadnn yksn izler gibi alglamaktadr. Filmdeki kiileri birletiren nesne,
film karakterlerinden biri olanVirginia Woolfun yazd, Laura Brownun
film boyunca okumakta olduu ve Clarissa Vaughnun okumu olduu
Bayan Dalloway adl romandr.
Roman ve filmdeki geiler giri, gelime ve sonu biiminde

snflandrlarak almaya zg bir izelge halinde sunulmaktadr.(s:86)
Romanda yirmi gei bulunmakta iken film anlatsnda geiler grsel dilin
avantajlarndan faydalanlarak krk iki kere kullnalmtr. Ayrca roman
anlatsnda kullnalm olsa anlalmas zor olan ancak filme eklenen
karakterler aras hzl geiler film karakterlerinin benzer duygu ve endieleri
tadklar iletisini pekitirmektedir.
Yeni roman ve sinemada ortak bir zaman anlay bulunmaktadr.

Sinemada kip belirtmeksizin ekim yaplmakta ve perdede olan olaylar o an
oluyormu gibi izlenmektedir. Sinemadaki bu ezamanllk zellii yeni
romanclar tarafndan kullanlarak geleneksel romanda kullanlmayan imdiki
zaman kipi yeni romanda kullanlmaya balanmtr. Bir yeni roman rnei
olan Bayan Dalloway romannda da ykde olaylarn getii zaman olarak
tanmlanan anlat zaman ( syuzhet) on iki saatlik bir sre iken bu olaylar
okuyucunun renme sresi olarak tanmlanan yk zaman ( fabula) otuz
yllk bir sreci kapsamaktadr.
Bayan Dalloway roman birbirine zt gibi gzken ancak birbirinin

tamamlaycs olan karakterlerle, ikinci dnya sava sonras yaanan aclarla
giderek toplumdan uzaklaan, kendine ve topluma yabanclaan, modernleme
srecinin
ve
sanayi
toplumunun
getirdii
sanclar
yaayan
bireye
odaklanmaktadr.
Bayan Dalloway romannda birbiriyle ilikisi yokmu gibi gzken iki

karakter Septimus ve Clarissa anlatnn sonunda Clarissann hi
karlamad bu karakterin lm haberi karsnda kendini ona benzer
126
hissetmesi ile birlemektedirler. Romanda bu iki karakter birbirlerine kart

karakterler gibi gzkseler de romann sonunda bu birleme ile yazar tpk
lm ve yaam gibi iki karakterden birinin yokluu durumunda dierinin de
var olamayaca iletisini okuyucuya vermektedir. Gerek Bayan Dalloway
gerek Saatler roman ve film uyarlamas yaamdaki temel kartlklar ve bu
kartlklarn birbirlerini tamamlayarak bir btn oluturmasn anlatmaktadr.
Bayan Dalloway adl romanda Septimus ve Clarissa, Jacques Lacann
bahsettii kartlarn birlii; tekinin olmak istedii varlkla zdeleme ve
hayali bir kutup oluturma durumuna rnek tekil etmektedir.
Saatler filminde Woolf, kocasna yazd mektupta hayata olduu gibi

bakp onu olduu gibi kabullenebilmek, onu olduu gibi sevmek ve sonra bir
kenara brakmak, Leonard, aramzda daima yllar var, daima yllar, daima
sevgi, daima saatler diyerek yaamna son verir. Burada Woolf, yaam kadar
lmnde bir tercih olduunu ve kabul edilebilir olduunu belirtmektedir.
Anlatda yaam tercih edenler olduu gibi lm tercih edenler de vardr.
Baz karakterler lm bir direni, bakaldr olarak grrken baz karakterler
ise
Bayan Dallowayin romanda belirttii gibi yaam bir direni olarak
grmektedirler. Daha ok bir kadn yks gibi dursa da aslnda roman birey
ve bireyin yaamla ilgili seimleri zerine bir yapttr.
Filme yapsalc yaklamla bakldnda, A.J. Greimasn Eylensel

rnekesi iinde bulunan destekleyici ve engelleyicilerin var olduunu ancak
genelde dardan gelen engellemelerin, bu anlatda, kiilerin kendi i
dnyalar ile ilgili olduunu ve isel atmalar yaadklarn grmekteyiz.
Karakterlerin evresinde destekleyiciler her zaman bulunmakta ancak
karakterler ulaamadklar bir mutluluk aray iinde bulunmaktadrlar. Kendi
yaantlarnn ve kaderlerinin belirleyicisi olmak isteyen karakterler anlatnn
sonunda kendi seimlerini yaparlar. Bu seimler birbirlerinden farkl hatta
birbirlerine kart gibi gzkseler de aslnda temelde bireyin yaama ilikin
zgn seimleridir. Baz karakterler yaam bazlar ise lm bir direni
olarak grmektedirler.
127
Saatler roman ve film anlats temelinde, yaam- lm kartl, bireyin

iinde yaad toplum ile olan ilikisi, toplumsal rollerin birey zerindeki
etkisi, zgr irade, zaman kavram, saatler ve yaanlan anlarn yaammzdaki
yeri gibi temalar ise ska izlenmektedir.
Film anlatsnda yer alan temel kartlklar ve kartlklarn hangi gsterenler

araclyla izleyiciye sunulduunu gsteren zgn izelge ise aadaki gibi
oluturulmutur.
izelge 2.16: Saatler Filminde gsterilen temel kartlklar ve
gsterenleri:
GSTERLENLER
YAAM / LM
GSTERENLER
Canl iekler
Aydnlk Renkler
Gne
Pencereden gelen k
Ferah mekanlar
Woof un canl iekler ile dolu
bahesi
Woolfun yeenleri
Laurann yaamak zorunda

olduu kendi seimi olmayan
yaants, evlilii, ocuk sahibi
olmas
SOSYAL, TOPLUMSAL ROLLER
Woolfun doktorlarn kararna
/
gre srdrd yaam
BREYN TERCHLER
Clarissann toplumun deer
yarglarna verdii
nem,kusursuz ev hanm
olma, parti verme kaygs
Clarissann Richarda ilalarn
imesi, bir baka deyile yaamas
konusundaki srar
HZN / NEE
GEREK YAAM /
HAYAL DNYASI
Nesneler zerindeki cansz

iek motifleri
Karanlk mekanlar
Su simgesinin kullanm
(Woolfun intihar ettii nehir)
l ku
Laurann birey olarak yaam

ile ilgili verdii karar
Woolfun Londraya dn
karar
Clarissann anlatnn sonunda
yaad aydnlanma
Richardn lm karar, Richard
ve Woolfun doktorlarn
yntemlerine kar olan
tutumlar
Laura Brownun evinde kullanlan

pastel renkler
Laura Brown Yatak odas
Filmde Kullanlan Mzik
Filmde kullanlan uzamlarn
kalabalktan uzak ve sakin olmas
Filmde kullanlan uzun ekimli
planlar
Canl, renkli iekler

ve d uzamlarda kullanlan
renkler ve nesneler
Richard ve Clarissann
anlarn nemine yaptklar
vurgu
Richard ve Clarissann
mutluluk ile ilgili olan
konumalar
Dan Brownun davranlar

Clarissann partisi
Virginia Woolfun kardeinin
ziyareti iin yapt hazrlk
Clarissann iekiye olan
ziyareti
Doktorlarn Woolfa tedavi
nerileri
Doktorlarn Richarda tedavi
nerileri
Richardn yazd roman

Virginia Woolfun yazd
roman
Woolfun hayal dnyas ve
yaratt roman kahramanlar
128
Tm yaplan incelemeler sonucunda bir roman uyarlamas olan Saatler

filmi ve Bayan Dalloway roman arasnda metinleraras balar bulunduu
grlmtr. ki yapt arasndaki metinleraras iliki, dier bir metine yaplan

birebir gndermeler ve dier bir metinden yaplan birebir alntlar biiminde
grlmektedir. Ayrca iki yapt arasndaki metinleraras ilikiler, baka yaptlara
ait kiilerin alnt yolu ile dier bir romana tanarak, tand romandaki kiiler
ile birlikte romann bir paras olmas durumuna rnek tekil etmektedir. Tm
bu metinleraras ilikileri iermesi dolaysyla Saatler filmi metinleraraslk
kavramnn incelenmesine olanak salayan bir yapttr.
Anlat yaamn her alannda bulunan temel kartlklar zerine kurulmutur

ve yapsalc dnrlerin savunduu kartlklarn deerini belirleyen dier
kartlardr dncesinin bir rnei durumundadr. Virginia Woolfun roman
ve Cunninghamn roman, yaam seenler olduu kadar lm tercih edenlerin
de olduunu ve yaamn deerinin bu ekilde kart olan lme bakarak
anlalabilecei iletisini vermektedir.
129
KAYNAKA
Aristotle, Poetics. Ed:Richard Koss. New York: Dover Publications,Inc. 1997.

Andrew J. Dudley. Byk Sinema Kuramlar. ev.Zahit Atam. stanbul: Doruk
Yaynclk 2010
Akerson, Fatma. Gstergebilime Giri. stanbul: Multilingual, 2005.
Aktulum, Kubilay. Metinleraras likiler. Ankara: teki Yaynevi, 2000.
Akyrek, Feridun. Senaryo Yazar Olmak. stanbul: Media Cat Kitaplar, 2009.
Asiltrk, Cengis. Sinemada Diyalektik Kurgu. stanbul: Beykent niversitesi
Yaynlar, 2008.
Bakr Burak. Sinema ve Psikanaliz. stanbul: Hayalet Kitap, 2008.
Barthes, Roland. Gstergebilimsel Serven. ev. Mehmet Rfat, Sema Rfat.
stanbul:Yap Kredi Yaynlar,2009.
Batur, Enis. Anlat zmlemesine Kuramsal Bir Yaklam, Dilbilim, ..
Yabanc Diller Yksekokulu Dergisi, say:4, 1979 .
Bazin, Andre.Sinema Nedir? ev. brahim ener. stanbul: zdm Yaynlar,
2007.
Bordwell, David. Kristin Thompson, Film Art: An Introduction, 2.B, New

York: Alfred a. Knopf, 1986
Bker, Seil. Sinemada Anlam Yaratma. stanbul: Hayalbaz, 2009.
Cunningham, Michael. Saatler. ev.Rekin Tekinsoy. stanbul: Can Yaynlar,
2000.
130
Eagleton.Terry. Edebiyat Kuram. ev. Esen Tarm. stanbul: Ayrnt

Yaynlar, 2003.
Elliot, Kamilia. Rethinking The Novel. U.K: Cambridge Pres,2003.

Forster, Edward Morgan. Roman Sanat.ev. nal Aytr. stanbul:Adam
Yaynlar,1985.
Genette, Gerard. Palimpsestes. Aktaran Aktulum, Kubilay. Metinleraras

likiler. Ankara:2000.
Gevgili, Ali. an Sorgulayan Sinema. stanbul:Balam Yaynlar, 1989.

Giorgio, Vincenti. Sinemann Yzyl. stanbul: Evrensel Basm Yayn, 2008.
Grillet Alain, Robbet. Yeni Roman. ev. Asm Bezirci. stanbul: Ara
Yaynclk, 1989.
Gnay,Doan. Gstergebilim Yazlar.stanbul: Multilingual,2002.

Gnde, Simten. Film Olgusu: Kuram ve Uygulaym Yaklamlar. stanbul:
nklap, 2003
Kovacs Andras, Balint . Modernizmi Seyretmek. ev.Ertan Ylmaz. Ankara:

Deki Yaynevi, 2010.
Kl,Levend. Fotoraf ve Sinemann Toplumsal Tarihi. Ankara: Dost

Yaynevi,2008.
Kl, Levend. Video Sanatna Eletirel Bir Bak. stanbul: Hill Yaynlar,
1996.
Kran Aye, Zeynel Kran. Yaznsal Okuma Sreleri. Ankara: Sekin

Yaynlar, 2007.
131
Klein, Stefan. Yaamn Hammadesi: Zaman. ev. Mustafa Tzel. stanbul:

Aylak Kitap, 2011.
Kkerdoan, Blent. Sinemada Kurgu ve Eisenstein. stanbul: Hayalbaz,
2010.
Lop, Edouard. Andre, Sauvage. Kk Burjuva Aydn ve Yeni Roman. Konya:

izgi Yaynevi,2003
Metz, Christian. Film Language. U.S.A: Chicago Pres, 1990.

Monaco, James, Bir Film Nasl Okunur? ev. Ertan Ylmaz. stanbul: Olak
Yaynevi, 2009.
Oluk, Ayen. Klasik Anlat Sinemas. stanbul: Hayalet Kitap,2008.
zdemir, Emin. Edebiyat Bilgileri Szl. stanbul: Remzi Kitabevi, 1993.
zn, Nijat. Sinema Sanatna Giri. stanbul: Agora Kitapl, 2008.
Parsa, Seyide. Film zmlemeleri. stanbul: Multilingual,2008.
Phillips, Ray. Edisons Kinetoscope and its Films - a History to 1896 UK:
Flicks Books, 1997.
Rzvanolu Eren. Syleimcilik, Metinleraraslk. Yksek Lisans Tezi. Ankara:

Hacettepe niversitesi Felsefe Anabilim Dal, 2001.
ener, Sevda. Yaamn Krlma Noktasnda Dram Sanat. Ankara:Yap Kredi
Yaynlar,2001.
Stam, Robert. Raego, Alessandra. A Companion to Literature and Film.

Blackwell.U.S.A 2008.
132
Todorov, Tzvetan. Poetikaya Giri. ev. Kaya ahin. stanbul. Metis

Yaynlar,2001
Tomaevski, Boris. Tema rgs. Yazn Kuram. Der. Tzvetan Todorov. ev.
Mehmet Rfat ve Sema Rfat. stanbul: Yap Kredi Yaynlar,1995.
Urgan, Mina:Virginia Woolf. stanbul:Yap Kredi Yaynlar, 2009.

Woolf, Virginia. Bayan Dalloway. ev.Tomris Uyar. stanbul: letiim
Yaynlar,2010.
Wollen, Peter. Sinemada Gstergeler ve Anlam. ev. Zafer Aracagk, Blent
Doan. stanbul: Metis Yaynlar, 2008.
Yeni Roman . Byk Larousse.19.cilt. nterpress yaynclk, 1986

Yksel,Ayegl. Yapsalclk ve Bir Uygulama. Ankara: Gndoan
Yaynlar,1995.
Ycel, Tahsin. Anlat Yerlemleri. stanbul: Yap Kredi Yaynlar, 1993.
Makaleler / Dergiler
Aslanyrek, Semir Senaryo Sinemann En Zayf Halkas!. Anktrak,

Haziran1995: 45
Gnay, Doan. Metinleraras Bir Yolculuk. Sleyman Demirel niversitesi,
Gzel Sanatlar Hakemli Dergisi. ART-E- 2009: 3
Hamdi ahin, Elif. Artk Yalnzca Mrs. Dalloway Roman Kahramanlar
Edebiyat Dergisi. Ekim-Aralk 2010: 40
Kesiolu, Sezer. Mrs. Dalloway zerine Bir inceleme Roman Kahramanlar

Edebiyat Dergisi. Ekim-Aralk 2010: 35-38
133
t, Hande. Clarissa Dallowayi Yakmal m? Roman Kahramanlar

Edebiyat Dergisi. Ekim-Aralk 2010: 31
ahin, Burcu. Kusursuz bir ev sahibesinin Yaama Ura Roman
Kahramanlar Edebiyat Dergisi. Ekim-Aralk 2010: 41
alom, Jak. Bir Yaam yks ya da Jean Luc Good Art. Yeni Sinema .
Haziran 1997: 46
Elektronik Kaynaklar
http://www.turkcebilgi.com/gramofon/ansiklopedi
http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0ntihar
http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/sayi39/baran.htm/28/11/05
http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/sayi39/baran.html/28/11/05
Senaryonun Dramatik Yaps. T.C Milli Eitim Bakanl, MEGEP s: 25

cygm.meb.gov.tr/modulerprogramlar
134

Metinler Arasılık Ve Göstergeler Arasılık

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Metinler Arasılık Ve Göstergeler Arasılık

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

STANBUL KLTR NVERSTES

BR YEN ROMAN UYARLAMASI OLAN SAATLER FLMNDE

YKSEK LSANS TEZ

Anabilim Dal: LETM TASARIMI

Tez Danman: Prof. Dr.RenginKkerdoan

T.C. STANBUL KLTR NVERSTES

BR YEN ROMAN UYARLAMASI OLAN SAATLER FLMNDE

YKSEK LSANS TEZ

Tezin Enstitye Verildii Tarih: 15 Haziran 2011

ok teekkr ederim. Ayrca tez yazm aamasnda dostluk ve

yardmlarn esirgemeyen sevgili ailem, arkadalarm ve desteini her zaman

1. 2. 5. Metinleraraslk ve Anlat inde Anlat...........38

VE GSTERGELER ARASI ZMLENMES ..... ...46

2. 4. Saatler Filminde Metinleraras Gndermeler ve Metinleraras

2. 4. 2. Filmin ve Romann Zaman Asndan ncelenmesi...80

2. 4. 3. 1. Kurgunun Saatler Film Anlatsndaki levi....88

Geleneksel Roman ve Yeni Roman Arasndaki Farklar

Klasik Anlat ve ada Anlat Arasndaki Farklar

J.A. Greimasn Eylensel rnekesi

J.A. Greimasn Eylensel Rolleri

Clarissa Vaughn Fiziksel / Ruhsal Karakter zellikleri

Laura Brown Fiziksel / Ruhsal Karakter zellikleri

Virginia Woolf Fiziksel / Ruhsal Karakter zellikleri

Virginia Woolfun yksnde Kii, Zaman ve Uzam

Virginia Woolfun yksnde Kiiler

Clarissa Vaughnun yksnde Kii, Zaman ve Uzam

Clarissa Vaughnun yksnde Kiiler

Laura Brownun yksnde Kii, Zaman ve Uzam:

Laura Brownun yksnde Kiiler

Bayan Dalloway Romannn Kii, Zaman ve Uzam Asndan

Roman ve Film Anlatsndaki Zaman ve Tarihler Arasndaki Farkllklar

Saatler Roman Anlats ve Saatler Film Anlats, ykler ve

Saatler Filmi ve Bayan Dalloway Roman Karakterler aras Birlik ve Sayfa: 91

Saatler Filmi ve Bayan Dalloway Roman Mekanlar aras Birlik ve

Saatler Filmi ve Bayan Dalloway Roman Zamanlar aras Birlik ve

Saatler Filminde gsterilen Temel Kartlklar ve Gsterenleri

Saatler Film Afii

Virginia Woolf (Saatler Filminde Woolf rolnde Nicole Kidman)

Virginia Woolf (Saatler Filminde Woolf rolnde Nicole Kidman)

Leonard (Woolfun kocas)

Vanessa Bell (Woolfun kardei)

Woolfun ntihar ettii nehrin grnts, Sussex, ngiltere

Woolf nehre girerken

Woolf Sussexteki evinin bahesinden karken

Leonard, Woolfun yazd intihar notunu bulurken

Leonard, Richmond ngiltere sokaklarnda yrrken

Leonard, Richmond ngiltere sokaklarnda yrrken

Woolf, Richmonddaki evinde, odasnda yazaca kitab hakknda

Leonard kitabevinde alrken

Woolf, Richmond evinin bahesinde kardeiyle otururken

Woolf Richmond Tren stasyonunda

Sally (Clarissa Vaughnun kz arkada)

Louis ( Richardn eski erkek arkada)

Julia (Clarissa Vaughun kz)

New York, Metro stasyonu, 2001

Clarissa, New York sokaklarnda yrrken

Richardn evi, Clarissa ve Richard

Clarissa ev, d grn

Clarissa ev, i grn

Clarissa, mutfanda parti iin hazrlk yaparken

Richie (Laura Brownun olu)

Dan Brown (Laura Brownun kocas)

Kitty (Laura Brownun komusu)