Professional Documents
Culture Documents
yA^Apu Sk
imzer yAekAebr pirbAr
yAekAb tAr pu^edr iney imzerr peT cleln.
pu^edr se tAedr inj inj pirbAro iCl.
S Aeyelr pu^r hl 2 reb,/ izimeyAn/ elib/ iyhd
3
xAKr/ sbUlUn/ ibAmIn/ 4dAn/ nAil/ gAd bM
Aezr. 5 yAekAebr sbZ 70 jn %rpurx iCl.
eyAexP tAr bAerAjn pue^r kjn/ ik es Aeg
eTek imzer iCl. 6 per eyAexP/ tAr BAeyr
bM jer etYek mAr egelo 7SAeyelr
elAekedr sMKY sAn iCl. tAedr elAksMKY
Kub tAtAi ebe igeyiCl. PlSV rp/ imzr edziw
SAeylIyet Ber igeyiCl.
izZ emAiz
elib pirbAerr kjn purx elib pirbAerr
k kAek ibey keriCl. 2 es sAnsb hl
bM kw sur PuwPuew pu^ sAenr j idl.
pu^ sAn edKet t sur heyiCl ey tAr mt
tAek itn mAs luikey ereKiCl. 3 itn mAs per
yKn es tAek Ar luikey rAKet pAriCl n/ tKn
es kiw Juiet AlkAtr mAKAelA bM tAet
izZiwek ereK ndIr tIer lV GAsben ereK elA.
4
izZiwr b ebAn tAr BAeyr ik bSA het pAer
edKbAr j dUer dAiey BAeyr Juir idek l(Y
yA^Apu Sk 2:5-3:3
54
imidye n emAiz
imidyen es kiw kueyAr sAmen emAiz bes
pl. 16esKAen k yAjk iCl. tAr iCl sAtiw
emey. kueyA eTek jl &uel iptAr epAx emxpAlek
jl KAoyAenAr j es sAtiw emey kueyAr kAeC
l. tAr emexedr jl pAenr pA^iw Bit$ krAr
ecX kriCl. 17ik ikC emxpAlk esiCl bM
tr,Iedr tAiey ideyiCl. tA emAiz tAedr sAhAyY
kret el bM tAedr pZr pAlek jl pAn
krAel.
18
tKn tr,Ir tAedr iptA reyelr kAeC iPer
egl. es bll/ "etAmr Aj tAAtAi iPer esC
edKiC?
19
tr,Ir %r idl/ "hYA? oKAen kuey eTek
jl etAlAr smy ikC emxpAlk AmAedr tAiey
idl. ik kjn ecn imzrIy el bM
AmAedr sAhAyY krl. es AmAedr j jlo
&uel idl bM AmAedr emexr pAlek jl pAn
krAel. 20reyl tAr emeyedr bll/ ''es elAkiw
ekATAy etAmr tAek oKAen eCe el ekn
yAo tAek AmAedr se KAbAr enm ker esA.
21
emAiz reyelr se TAkbAr j KuzIr se
rAjI hl. reyl tAr emey iseArr se emAizr
ibey idl. 22ibeyr pr iseAr kiw pu^ sAenr
j idl. emAiz tAr nAm idl egezRAm kAr es
iCl bAes TAk kjn pirict bYi).
rV S Aeyl
ek sAhAyY krAr isA ineln
23
edKet edKet enk bCr epirey egl.
imzerr rAjAo itmeDY mAr igeyeC. ik
SAeylIyedr tKno ejAr ker kAj krAenA
hiCl. tAr sAhAeyYr j kAAkAiw Zr krl.
bM es kAA SVyM Vr Znet pAiCeln. 24Vr
tAedr gBIr At$nAd Zneln bM itin Sr,
kreln es ci)r kT y itin AhAm/ sahAk
bM yAekAebr se keriCeln. 25Vr
SAeylIyedr edeKiCeln bM itin jAnetn itin
ik kret yAeCn. bM itin iSr kreln ey zI
itin tAr sAhAeyYr hAt tAedr idek bAiey edebn.
11
l eJAp
reyl CAAo emAizr VZerr Ar k nAm iCl
iyeTA. iyeTA imidynIr kjn yAjk. emAiz
iyeTAr emexr pAelr edKAezAnAr dAiy inl. emAiz
emexr pAl crAet mrBUimr pim Ae eyt.
kidn es emexr pAl crAet crAet Verr pbRt
ehAereb :isny igey piSt hl. 2 pbRet es
l eJAepr iBter Bur dUetr dzn
R epl. emAiz
edKleJAep An lAgelo tA pue CA hey yAeC
n. 3 tA es bAk hey l eJAepr Ar kw
yA^Apu Sk 3:4-4:2
55
kAeC igey egl. men men BAbl ik AyR bYApAr/
eJAep An elegeC/ Tc eJApw pue nX heC
n?
4
Bu l(Y kriCeln emAiz *mz> eJAepr idek
#iXpAt kret kret kAeC igey AseC. tA
Vr eJAepr iBtr eTek fAkeln/ "emAiz/
emAiz?
bM emAiz %r idl/ "hY Bu.
5
tKn Bu bleln/ ''Ar kAeC esA n. pAeyr
ciw Kuel nAo. &uim Kn pib^ BUimet dAiey
AeCA. 6 Aim etAmAr pUbRpurxedr Vr. Aim
AhAemr Vr/ sahAekr Vr bM yAekAebr
Vr.
emAiz Verr idek tAkAenAr Bey tAr muK eFek
ePll.
7
tKn Bu bleln/ ''imzer AmAr elAekedr
d$z Aim inejr ecAeK edeKiC. bM yKn tAedr
opr tYAcAr kr hy tKn Aim tAedr ickAr
ZeniC. Aim tAedr y,Ar kT jAin. 8Kn
smtel enem igey imzrIyedr hAt eTek AmAr
elAekedr Aim r( krb. Aim tAedr imzr eTek
Ar ker iney yAb bM Aim tAedr mn k
sur edez iney yAb ey edez tAr SVADInBAeb
zAiet bAs kret pAreb. es edz heb b BAl
ijines Br BUK.* nAn Dre,r mAnux es edez
bAs ker knAnIy/ ih%Iy/ emArIy/ pirxIy/ ihbbIy
o iybUxIy egAIr elAekr esKAen bAs ker. 9Aim
SAeylIyedr kAA ZeniC. edeKiC/ imzrIyr
ikBAeb tAedr jIbn ibRxh ker &ueleC. 10sutrAM
Kn Aim etAmAek PerQe,r kAeC pAWAiC. yAo?
&uim AmAr elAk SAeylIyedr imzr eTek ebr
ker AenA.
11
ik emAiz Vrek bll/ ''Aim ekAno mhAn
bYi) n? sutrAM Aim ik ker PerQe,r kAeC yAb
bM dIedr imzr eTek Ar ker Anb
12
Vr bleln/ ''&uim pAreb/ kAr, Aim
etAmAr se TAkb? Aim ey etAmAek pAWAiC tAr
mA, heb &uim SAeylIyedr imzr eTek Ar
ker AnAr pr pbRet es AmAr pAsn
kreb.
13
tKn emAiz Verr ee bll/ ''ik Aim
yid igey S A ey l Iy e dr bil ey/ 'etAmAedr
pUbRpurxedr Vr AmAek pAiWeyeCn/ tKn tAr
AmAek ij|As kreb/ 'tAr nAm ik tKn Aim
tAedr ik blb
14
tKn Vr emAizek bleln/ ''tAedr belA/
'Aim Aim. yKn &uim S AeylIyedr kAeC yAeb
tKn tAedr bleb/ 'Aim AmAek pAiWeyeCn.
b B U K A(irk eTR/ "ey edez D bM mDu bey
yAeC.
15
yA^Apu Sk 4:3-23
56
&u im mK
u pA^ A(irk eTR/ ''es heb etAmAr muK Ar &uim
heb tAr Vr.
yA^Apu Sk 4:24-5:16
57
emAizr peu ^r s
u kr,
imzer ePrAr peT emAiz kiw pAzAlAy
rAi^yApn kriCl. tKn Bu tAek htYA kret
ecX kreln.* 25ik iseAr kw DArAelA
pATerr Cir idey tAr pue^r su krl. bM su r cAm :cAmAiw iler mu K eTek iC e
ebireyiCl. emAizr pAey eC<AyAl. tArpr es
emAizek bll/ ''AmAr kAeC &uim re)r SVAmI.
26
iseAr kT beliCl kAr, tAr pue^r su
tAek kret ehAt. tA es tAedr kAC eTek ser
l.
24
yA^Apu Sk 5:17-6:19
58
yA^Apu Sk 6:20-7:21
59
20
jl re) pir,t hl
tKn Bu emAizek bleln/ "PerQ, elAekedr
eCe n edbAr ejd Der rl. 15skAel PerQ,
ndIr idek yAy. &uimo tAr se edK krAr j
nIl nedr tIer dAAeb. sAep pir,t hy lAiWek
se eneb. 16PerQ,ek bleb 'Bu/ SAeylIyedr
Vr AmAek pAiWeyeCn. Bu AmAy ApnAek
blet beleCn ey tAr elAekedr eyn tAr pAsnAr
j mrAer eyet edoy hy. Kno pyR b
Apin Bur kT ezAenn in. 17tA Bu ApnAr
sueK inejr SVrp mAe,r ee ikC kA
GwAebn. bAr edKun Aim AmAr pT clAr lAiWek
nIl nedr jel AGAt krb bM se se ndIr
jl re) pir,t heb. 18ndIr smS mAC mAr yAeb
bM ndIr jel gR CAeb. Pel imzrIyr Ar
ndIr jl pAn kret pAreb n.
19
Bu emAizek bleln/ ''hAerA,ek belA
lAiW iney es eyn imzerr smS jlAzey/ ndI/
KAl ibl/ d etYkiw jAygAr jel SpzR ker.
lAiWr SpezR smS jlAzeyr jl re) pir,t
heb. mnik kAW o pATerr pAe^ sMh ker rAK
pAnIy jlo re) pir,t heb.
20
sutrAM emAiz bM hAerA, Bur Aedz kAyRkr
krl. hAerA, PerQ, o tAr sBAsdge,r sAmen
tAr hAet lAiW <icey Der nIl nedr jel AGAt
krl. Ar se se ndIr jl re) pir,t hl.
21
ndIr smS mAC mAr egl bM ndIr jel gR
CAet Zr krl. Pel imzrIyr Ar es ndIr
28
14
yA^Apu Sk 7:22-8:22
60
10
yA^Apu Sk 8:23-9:19
61
r Pel &uim buJet pAreb ey edez Aim
hlAm Bu. 23sutrAM AgAmIkAl eTek &uim AmAr
ibeBd nIitr mA, pAeb.
24
sutrAM Bu tA kreln y itin beliCeln.
J<Aek J<Aek mAiC imzer es egl. PerQe,r bAI
bM tAr sBAsdge,r bAI mAiCet Ber egl.
mAiCelAr j sm imzr DbMs hl. 25PerQ,
emAiz bM hAerA,ek efek bll/ "etAmrA etAmAedr
Vrek edezr meDY !neb sgR kerA.
26
ik emAiz bll/ ''n/ t KAen kr iWk
heb n. kAr, Bu/ AmAedr Verr ee pZ
bildAn imzrIyedr ecAeK Byr bYApAr. Amr
yid KAen t kir tAhel imzrIyr AmAedr edKet
epey pATr Ce htY kreb. 27tA itnidenr j
AmAedr Bu Verr ee !neb sgR krAr
j AmAedr mrAer eyet idn. Bu AmAedr
w kret beleCn.
28
sb Zen PerQ, bll/ ''ebz Aim etAmAedr
mrAer yAbAr CAp^ idiC. etAmAedr Bu
Verr ee !neb sgR krAr j. ik
men ereKA etAmr ik ebzI dUr cel yAeb n.
Kn yAo bM AmAr j ATRnA kerA.
29
tKn emAiz PerQ,ek bll/ "edKun/ Aim yAb
bM Buek nuerAD krb yAet AgAmIkAl itin
ApnAr kAC eTek/ ApnAr elAekedr kAC eTek
bM ApnAr sBAsdge,r kAC eTek mAiCel
sirey enn. ik Apin eyn AbAr Aegr metA
Buek !neb sgR krAr ibxyiw iney per Api%
krebn n.
30
kT bel emAiz PerQe,r kAC eTek iPer
l bM Bur kAeC ATRnA krl. 31bM emAizr
ATRnAy sA idey Bu PerQ,ek/ sBAsdg, o
jAedr mAiCr p@b eTek r( kreln. imzr
eTek mAiCedr ebr ker ideln. Ar kiw mAiCo
esKAen rl n. 32ik PerQ, AbAr ejdI hey
egeln bM elAekedr eyet ideln n.
gbAid pZedr sK
u
tArpr Bu emAizek bleln/ PerQ,ek igey
bl/ ''Bu/ SAeylIyedr Vr beleCn/ 'AmAr
elAekedr AmAr pAsn krAr j eCe dAo.
2
&uim yid tAedr Der rAeKA bM eyet bAD dAo
3
tAhel Bu etAmAr gbAid pZedr ibre tAr
(mt eyAg krebn. etAmAr smS eGA/ gAD/
w/ gr o emexr pAl Bur ekAep k Byr
erAegr izkAr heb. 4ik Bu imzerr pZedr
metA SAeyelr pZedr d$zS krebn n.
SAeyelr elAekedr ekAno pZ mAr yAeb n.
5
Bu AgAmIkAl Gwn GwAbAr j smy inbAR cn
kereCn.
eP< AA
Bu emAiz bM hAerA,ek bleln/ ''kwA nun
eTek k mueWA CA nAo. emAiz &uim es CA
PerQe,r sAmen bAtAes Ce dAo. 9 CA DiU lk,
hey sAr imzer Ciey peb. bM yKn
DUelA imzerr ekAno mAnux b pZr gAey peb
tKn tAedr gAey eP<A ebr heb.
10
tA emAiz o hAerA, ci eTek CA iney
PerQe,r sAmen dAAl. emAiz es CA AkAez
Cue idl Ar pZ o mAnuexr gAey eP<A ebr het
lAgl. 11yAkrrA emAizr se iteyAgItA kret
pArl n. kAr, tAedro sAr gAey eP<A iCl.
imzerr itiw jAygAy erAg edK idl. 12ik
et Bu PerQ,ek Aro t ker &uleln.
tA PerQ, tAedr kT Znet SV IkAr krl. Bur
kTAmetA sb GewiCl.
8
izlAbi] X
rpr Bu/ SAeylIyedr Vr emAizek
bleln/ "skAel eW PerQe,r kAeC igey bleb/
Bu Vr beleCn/ 'AmAr elAekedr AmAr pAsn
kret eyet dAo. 14yid &uim t nA kr/ teb Aim
etAmAr ibre/ etAmAr smS rAjkmRcArIedr bM
elAekedr ibre smS rkemr eB$Ag pAWAeb.
tKn &uim jAneb ey p]iTbIet AmAr metA
Vr Ar en/ 15Aim AmAr (mt idey etAmAedr
mn erAg idet pAir y etAmAedr p]iTbI eTek
mueC edeb. 16ik Aim etAmAedr kw kAre,
KAen ereKiC. Aim etAmAek AmAr (mt
edKAenAr j ereKiC. yAet sAr p]iTbIr elAk
AmAr kT jAnet pAer. 17&uim KenA AmAr
elAekedr se iberAiDt krC bM tAedr eyet
idC n.
18
"tA AgAmIkAl smey Aim k Byr
izlAb]iX GwAebA. imzerr Zr eTek Aj pyR
rkm Byr izlAb]iX Ar kKenA hy in. 19Kn
&uim etAmAr pZedr kiw inrApd SAen iney yAo.
etAmAr e(et y ikC AeC sb kiw inrApd
SAen iney yAo. ekn kAr, ekAn elAk yid e(et
pe TAek/ teb es mAr yAeb; yid ekAn pZ mAeW
pe TAek es mAr yAeb. etAmAr bAIr bAer y
13
yA^Apu Sk 9:20-10:12
62
10
yA^Apu Sk 10:13-11:10
63
Aseb. sAr imzr ppAel Ber yAeb. izlAb]iXet
ey sb gAC nX hyi n esil ppAl eKey ePleb.
13
emAiz tAr hAetr Ci imzerr opr &uel
Drl. bM Bu pUbR idk eTek k bl bAtAs
pAWAeln. sAr idn sAr rAt Der es hAoy bey
egl. bM skAlebl es hAoyAy ppAlrA es
imzer Fek pl. 14ppAelr e es imzerr
mAiwet bsl. t ppAl itpUebR kKenA imzer
edK yAy in Ar prbt$I kAelo kKenA edK yAeb
n. 15ppAelr mAiw eFek ePll bM sAr edz
kAer eFek egl. izlAb]iX y DbMs ker in es
smS gAC bM gAeCr Pl ppAl eKey ePll/
imzerr ekATAo ekAno gAC b ltA-pAtAo bizX
rl n.
16
PerQ, tAAtAi emAiz o hAerA,ek efek
pAiWey bleln/ "Aim etAmAedr o etAmAedr Bu
Verr kAeC pAp keriC. 17bArkAr metA AmAr
prAD (m ker dAo. etAmAedr Buek bl
ppAlelAek sirey inet.
18
emAiz PerQe,r kAC eTek cel egl bM Bur
kAeC tAr j ATRn krl. 19Bu hAoyAr idk
pirbt$n ker pim idk eTek bAtAs pAWAeln/
bl hAoyAy smS ppAl imzr eTek ebirey
igey sUP sAger pl. imzer Ar kiwo ppAl
rl n. 20ik Bu AbAr PerQ,ek ejdI ker
&uleln bM PerQ, SAeyelr elAekedr eyet
ideln n.
kAr
tArpr Bu emAizek bleln/ ''etAmAr hAt
per AkAezr idek etAl yAet sAr imzr kAer
eFek yAy. kAr t gA heb ey etAmr t
nuBb kret pAreb.
22
tA emAiz AkAezr idek hAt &ull/ tKn
kAelA emG es imzrek eFek ePll. itnidn
Der kAr rl. 23ek kAek edKet epl
n b ek eW ekATAo eyet pArl n. ik
SAeylIyrA eyKAen bAs krt esKAen Ael iCl.
24
AbAr PerQ, emAizek efek pAiWey bleln/
''yAo igey etAmAedr Bur pAsn kr? etAmr
etAmAedr sAnedr iney eyet pAreb ik gr b
emexr dl inet pAreb n/ KAen ereK yAeb.
25
emAiz bll/ "n/ AmAedr Bu Vrek sgR
bM ehAmbil edoyAr j etAmAek AmAedr
pZsmUh idet heb. 26< Amr AmAedr pZsmUh
Bur pAsnAr j iney yAb. AmrA kw (uro
ePel yAbn. kAr, Amr jAin n AmAedr Bu
Verr pAsnAr j iWk ik ik lAgeb. kT
Amr AmAedr gbYSel ep<QeC jAnet pArb.
tA Amr sbikC se iney yAb.
21
Tm jAtekr m&
] u Y
Bu tKn emAizek bleln/ ''imzr bM
PerQe,r ibre Aim Aerkiw ibpyRy bey
Anb. tArpr/ es etAmAedr sbAek pAiWey edeb.
bSt/ es etAmAedr cel eyet bADY kreb.* 2&uim
SAeyelr elAekedr bAt$ pAWAeb 'nArI o
purx inibeR zex etAmr inejr inejr itebzIedr
kAC eTek esAn o repAr lAr cAeb. 3Bu
imzrIyedr etAmAedr it dyAlu ker &ulebn.
imzerr elAekr/ mnik PerQe,r km$cArIrA
emAizek k mhAn bYi)r my$Ad edeb.
4
emAiz elAekedr jAnAl/ ''Bu beleCn/ 'Aj
mDYrAt nAgAd Aim imzerr meDY idey yAb. 5 bM
tAr Pel imzrIyedr smS TmjAt pu^r mArA
yAeb. rAj PerQe,r TmjAt pu^ eTek Zr ker
yAtAkel zs epx,kAir,I dAsIr TmjAt pu^
pyR sbA mAr yAeb. mnik pZedro Tm zAbk
mArA yAeb. 6tArpr/ smS imzer mn ejAer kAAr
erAl Web y tIet kKno hyin bM yA
Bib`eto kKno heb n.
7
ik SAeyelr elAekedr ekAnrkm (it heb
n. mnik ekAenA kukur pyR S AeylIyedr TbA
tAedr pZedr idek eG eG ker ickAr krebn.
r Pel/ etAmrA buJet pAreb Aim imzrIyedr
eTek SAeylIyedr se ktKAin rkm Acr
kir. 8tKn etAmAedr smS :imzrIy kmRcArIr
ntjAnu heb bM AmAr pAsn kreb. tAr bleb/
''&uim etAmAr smS elAkek etAmAr se iney
cel yAo. tKn emAiz e*AeD PerQ,ek eCe cel
egl .
9
Bu rpr emAizek Aro bleln ey/ ''PerQ
etAmAr kT ezAenin. ekn ezAenin ezAenin bel
etA Aim imzerr opr AmAr mhAzi)r BAb
edKAet eperiClAm. 10emAiz o hAerA, PerQe,r
kAeC igeyiCl bM smS elQikk kAjel
keriCl. ik Bu PerQe,r hdy e k t
11
yA^Apu Sk 12:1-30
64
keriCeln yAet es SAeylIyedr tAr edz eTek KAeb n. yid ek eswA KAy teb es bYi)ek
eyet n edy.
S AeylIyedr eTek AlAd ker edoy heb. 16
Ciwr Tm o ezx iden pib^ smAgm nuit heb.
inSA rpbR
etAmr idnelAet ekAn kAj kreb n. etAmr
emAiz o hAerA, imzer TAkAr smy Bu tAedr idnilet kmA^ etAmAedr AhAerr j
bleln/ 2 '' mAs heb etAmAedr j bCerr KA !trI kret pAreb. 17etAmr KAimribhIn riwr
Tm mAs/ 3-5 Aedz smS SAeylbAsIr j sebr kT men rAKeb. ekn kAr, idn
mAesr dzm iden etYek tAr bAIr j Aim etAmAedr sb elAkek del del imzr eTek
kiw ker pZ ejAgA kreb. pZiw kiw emx ebr ker eniClAm/ tA etAmAedr sb %rpurx
Tb kiw CAglo het pAer. yid tAr bAIet idniw Sr, kreb/ inym icrkAl TAkeb.
kiw egAw pZr mAMs KAoyAr metA yeTX elAk 18tA Tm mAesr c&ud$z idn ibekel etAmr
n TAek teb es tAr ikC itebzIek mAMs BAg KAimribhIn riw KAoy Zr kreb. etAmr riwiw
ker KAoyAr j inm, kreb. etYekr KAoyAr mAesr kibMz idenr sYA pyR KAeb. 19sAtidn
j yeTX mAMs TAkeb. pZiwek het heb kiw Der etAmAedr Ger ekAn KAimr TAkeb n/ ey ekAn
k bCerr puMzAbk bM spU,Rrep SVASYbAn. bYi) es SAeyelr nAgirk ehAk b ibedzI/ ey
6
mAesr c&u d$z idn pyR pZiwr opr etAmAedr smey KAimr KAeb tAek SAeyelr bAik
njr rAKet heb. esidn SAeylIy mlIr smS elAekedr eTek AlAd ker edoy heb. 20
elAekrA pZiwek egADUil eblAy htY kreb. Ciwet etAmr b KAimr KAeb n/ etAmr
7
etAmr A,Ir r) sMh kreb/ ey bAIet eyKAen TAk n ekn KAimribhIn riw KAeb.
21
elAekr eBAj KAeb es bAIr drjAr kAWAemAr
tA emAiz S AeylIyedr smS bI,edr efek
oper o pAez r) lAigey edeb.
bll/ ''etAmAedr pirbAerr j emxzAbk ejAgA
8
'' idn rAet etAmr emxiwek puiey tAr kr bM inSArpebRr j emxzAbkiwek htY kr.
mAMs KAeb. etAmr etetA zAk o KAimribhIn riwo 22k Aiw ker esAb iney pAe^ rAK re) fibey
KAeb. 9emxiwek k<Ac TbA jel is kr bSAy t idey drjAr kAWAemAr opr o pAezr idk r[
etAmAedr KAoy ic heb n/ ik Aenr tAep kerA. skAelr Aeg ek inejr bAI tYAg kreb
eskeb. emxzAbkiwr mAT/ p bM iBterr Mz n. 23 smy/ Bu imzerr eBtr idey imzrIyedr
sbikC (u TAkeb. 10etAmr sb mAMs rAetr htY kret yAebn. yKn itin drjAr kAWAemAr
meDY eKey ezx kreb. yid pridn skAel ikC pAez o oper re)r elp edKebn/ tKn itin
es drjAelAr opr idey yAebn. Bu
bizX TAek teb t puiey ePleb.
11
''yKn etAmr AhAr kreb tKn etAmr yA^Ar DbMskArIek etAmAedr bAIet es AGAt kret
j puerApuir St hey TAkAr epAzAek TAkeb. edebn n. 24etAmr b Aedz men rAKeb/
etAmAedr pAey juetA TAkeb/ hAet Ci TAkeb ibiD etAmAedr o etAmAedr %rpurxedr j
bM etAmr tAAe ker KAeb. kAr, hl icrkAl TAkeb. 25yKn etAmr Bur itit mt
Bur inSArpbR.
tAr edoy BUKe yAeb tKn etAmAedr
12
''Aim imzrIyedr TmjAt izZilek bM ijinxil b men rAKet heb. 26yKn etAmAedr
tAedr smS pZr TmjAt zAbkilek htY sAenr ij|As kreb/ 'Amr ekn sb
krb. BAeb/ Aim imzerr smS edbtAedr opr kriC 27tKn etAmr bleb/ ' inSArpbR Buek
rAy edb yAet tAr jAnet pAer ey Aim Bu. sAn jAnAbAr j. ekn kAr, yKn Amr imzer
13
ik etAmAedr drjAy lAgAenA r) kiw ibezx iClAm tKn Bu AmAedr S A ey l bAsIedr
iceHr kAj kreb. yKn Aim o r) edKb tKn bAIilek inSAr ideyiCeln. Bu imzrIyedr htY
Aim etAmAedr bAIelAr opr idey cel yAb. keriCeln ik AmAedr elAekedr bAIel r(
Aim ZDu imzerr elAekedr (it krb. ik keriCeln. sutrAM elAek nt hey Bur pAsn
krl.
sb mArA k erAeg etAmAedr ekAn (it heb n.
14
28
''tA etAmr sbsmy men rAKeb ey/ Aj
Bu emAiz o hAerA,ek Aedz ideyiCeln
etAmAedr kiw ibezx C i wr idn. etAmAedr tA SAeylbAsI Bur AedzmetA kAj krl.
29
%rpurxr Ciwr idenr mADYem Buek sAn
mDYrAet imzerr smS Tm nbjAtk pu^edr
jAnAeb. 15 C i wet etAmr sAtidn Der Bu htY keriCeln. PerQe,r TmjAt pu^ eTek
KAimribhIn riw KAeb/ Ciwr Tm iden etAmr ejelr bIr TmjAt pu^ pyR. smS pZr
etAmAedr bAI eTek smS KAimr sirey ePleb. TmjAt zAbkeko htY kr hl. 30es rAet
Ciwet puerA sAt idn Der ek ekAn KAimr imzerr etYk Ger ek n ek mAr egl. PerQ,/
12
yA^Apu Sk 12:31-13:9
65
tAr kmRcArI o imzerr smS elAk cSVer kAA
Zr krl.
S Aeyl
Iye dr imzr tYAg
tA/ es rAet PerQ, emAiz o hAerA,ek efek
bleln/ ''eW p/ AmAedr elAekedr eCe dAo
bM cel yAo. &uim o etAmAr SAeyelr elAekr
y C tA kret pAr. etAmrA eymn beliCel/
igey Bur pAsn kr. 32etAmAedr cAihd metA
smS gr o emexr dl etAmrA iney eyet pAer.
yAo? yKn etAmrA yAeb AmAy AzIbRAd krAr j
Bu r kAeC ATR n ker. 33imzrIyr tAedr
tAAtAi cel yAbAr j imnit krl. ekn kAr,
tAr bll/ ''etAmr n cel egel Amr skel
mAr yAb?
34
SAeylIyrA tAedr riwet KAimr edbAr smy
epl n. tAr iBej mydAr tAelr pA^ kApe
jiey k<AeD bey iney cll. 35tArpr SAeyelr
elAekr emAizr kTAmetA tAedr imzrIy
itebzIedr kAeC igey kAp o esAn-rpAr !trI
ijinx cAl.
36
Bu imzrIyedr S AeylIyedr it dyA lu ker
&u leln yAet imzrIy r A tAedr Dnspd
S A ey l bAsIedr hAet &u el edy ? BAeb/
SAeylIyrA imzrIyedr lun krl.
37
SAeyelr elAekr rAimexx eTek sueOAet
yA^ krl. izZr CA esKAen Ay 6/00/000
elAk iCl. 38esKAen cr emx/ gbAid pZ bM
ijinxp^ iCl. tAedr se enk -SAeylIy
elAk igeyiCl. 39eyeh&u tAedr imzerr bAer eyet
bADY kr heyiCl/ eseh&u tAr mAK mydAy/ eywA
tAr imzr eTek eniCl/ KAimr emzAbAr smy
pAyin. bM yA^Ar j ekAn ibezx KAbAr St
krAro smy hyin. tA tAr KAimribhIn riw
esek ineyiCl.
40
SAeylbAsIr 430 bCr Der imzer bAs
keriCl. 41Bur qsnYrA * 430 bCr pr es ibezx
iden imzr tYAg keriCl. 42tA esw iCl kiw
ibezx rAi^ kAr Bu tAedr imzr eTek ebr ker
AnAr j l(Y rAKiCeln. esBAeb/ smS
S AeylbAsIr Buek sAn jAnAenAr j icrkAl
ibezx rAtiwr it l(Y rAKeb.
43
Bu emAiz o hAerA,ek bleln/ '' hl
inSArpebRr bilr inymAblI ekAn ibedzI
inSArpebR AhAr kreb n. 44ik yid ekAn bYi)
ekAn dAs eken bM tAek su krAy tAhel es
dAs inSArpbR eKet pAreb. 45ik ey elAk etAmAr ic A(irk eTR/ "etAmAr hAet kiw dAg bM
edezr kjn sAmiyk bAis b BAkr kmRI etAmAr c(ueyr mAJKAen kiw SArk-icH. kjn dI
31
13
yA^Apu Sk 13:10-14:10
66
Bu tA r elAekedr en ideln
S AeylIyrA sueOA eCe esiCl bM Tem/
eywA mrBUimr kAeC iCl/ esKAen tAbu gAl. 21Bu
es smy tAedr pT ediKey iney eln. es
yA^Ar smey Bu pT edKAenAr j idenr eblAy
lV emG S bM rAetr eblAy Aenr izK
bYbhAr kretn. Aenr izK rAetr eblAy
tAedr pT clAr AelA ejAgAetA. 22lVA emG S
sArAidn tAedr se TAkt bM rAet TAkt Aenr
izK.
tArpr Bu emAizek bleln/ 2''oedr belA/
imga e dAl bM sU P sAgerr mAJKAen
bAlasePAenr sAmen rAi^yApn kret. 3tAhel
PerQ, BAbeb ey SAeyelr elAekrA mrBUimet
hAirey egeC. oedr Ar ekATAo yAbAr jAyg
en. 4 tKn Aim PerQ,ek sAhsI ker &ulb yAet
es etAmAedr tA ker. ik ezxpyR Aim PerQ,
o tAr esnAedr prAijt krb. w AmAr sAn
bAAeb. bM imzerr elAekrA tKn jAnet pAreb
ey Aim Bu. SAeyelr elAekr Verr
kTAmetA kAj krl.
20
14
PerQ S Aeyl
Iye dr tA kreln
imzerr rAjA Kbr epeln ey SAeylIyrA
pAileyeC. Kbr Zen PerQ, o tAr sBAsedr
Aegr mt mn pirbt$n kreln. PerQ, bleln/
"Amr ekn S AeylIyedr eyet idlAm ekn oedr
pAlAet idlAm Kn Amr AmAedr *ItdAsedr
hArAlAm.
6
sutrAM PerQ, tAr reT ce elAkjn semt
iPer egeln. 7 PerQ, tAr sb ecey BAelA 600 jn
sArTIek ineln. etYkiw reT kjn ker ibizX
sBAsd iCl. 8SAeylIyr tAedr yu jey <c
krA SzS iney eCe yAiCl. ik imzerr rAjA
PerQ,/ y A r hdy Bu r A r t heyiCl
SAeylIyedr tA kreln.
9
imzrIy !srA tAedr tA krl. PerQe,r
smS VAerAhI/ rTAerAhI bM !s SAeylIyedr
Der ePll yKn tAr sUP sAgerr kAeC bAlasePAenr
pUebR pI-hhIerAet izibr keriCl.
10
SAeyelr elAekr edKet epl PerQ, bM
tAr esnAr tAedr idek igey AseC. tKn tAr
By epey Bur kAeC sAhAeyYr j ickAr ker
5
67
Wl. 11tAr emAizek bll/ "ekn &uim AmAedr
imzr eTek ebr ker Anelekn mrAr j &uim
AmAedr mrBUimet iney el Amr t
imzer etA zAiet mret pArtAm. esKAen Ar
ikC TAk n TAk cr kbr iCl. 12rkm ey
Gwet pAer t ik Amr Aeg beliClAm. Amr
beliClAm/ 'nuh ker AmAedr ibr) ekAerA n.
AmAedr KAen TAket dAo/ imzrIyedr esb
kret dAo. mrBUimet es mrAr eTek
imzrIyedr dAs enk BAl iCl.
13
ik emAiz %er bll/ ''By epey pAiley
eyo n? edeKA/ Bu ikBAeb Aj etAmAedr r(A
krebn. etAmr Ar ekAno idn imzrIyedr edKet
pAeb n. 14etAmAedr ikC kret heb n. ZDu zA
hey edeK yAo ik GweC. Bu etAmAedr hey yu
krebn.
15
es smy Bu emAizek bleln/ ''&uim KenA
ekn AmAr sAmen k<AdeCA? SAeylIyedr igey
eyet belA. 16yKn &uim sUP sAgerr opr etAmAr
hAetr lAiW &uel Dreb sUP sAgr BAg hey yAeb.
tKn elAekr smue@r mAJKAen !tir hoy es
ZkenA pT idey pAey ehew eyet pAreb. 17Aim
imzrIyedr sAhsI ker &ueliC. tA or etAmAedr
tA kreC. ik Aim etAmAedr edKAb ey Aim
PerQ,/ tAr smS !s/ tAr VAerAhIsmUh bM
sArTIedr ecey enk ebzI zi)zAlI. 18tKn
imzro jAneb ey Aim Bu. imzrIyrAo AmAek
sAn jAnAeb yKn Aim PerQ,/ tAr VAerAhIg,
bM sArTIedr prAijt krb.
Bu imzerr esnAedr prAijt kreln
rpr Bur dUt ey sAmen eTek S AeylIyedr
en idiCl/ es SAeylIyedr ipCn idek cel
elA. tA k lV emGS mUet$r meDY
elAekedr sAmen eTek ipCen cel l.
20
BAeb emGS imzrIyedr mAJKAen ibrAj
kret TAkl. tKn imzrIy e dr j kAr
TAkelo SAeylIyedr j AelA iCl. tA
rAe^ imzrIyr SAeylIyedr kAeC Aset pArl
n.
21
emAiz sUP sAgerr opr tAr hAt emel Drl.
Bu pUbRidk eTek bl Jer s]iX kreln.
J sArArAt Der clet lAgl. BAg hey egl
smu@. bM bAtAs mAiwek Zken ker idey smue@r
mAJKAn brAbr peTr s]iX krl. 22SAeyelr
elAekr pT idey ehew sUP sAgr epirey egl.
tAedr idek iCl jelr edoyAl.
23
ipCen PerQe,r smS VAerAhI esn o rT
DAoy krl. 24pridn skAel emGS o iizKAr
opr eTek Bu imzrIy esnAedr idek #iXpAt
19
yA^Apu Sk 14:11-15:7
15
emAizr sIt
rpr emAiz bM SAeyelr elAekrA Bur
ee gAniw gAl
yA^Apu Sk 15:8-16:5
68
22
ker K puiey edy/ etmin ApnAr e*AD tAedr
S Aeyelr elAekedr sUP sAgr eperAet emAiz
DbMs ker ideyeC.
en ideyiCl. itn idn Der zUr mrBUim it*m
8
ApnAr in>VAesr kiw sejAr PukAer jl kret kret tAr jelr sAn epl n. 23itnidn
jem eWiCl. es jelACAs kiw inerw edoyAel pr tAr mArAet es ep<QCAelA. mArAet jelr
pir,t heyiCl bM smue@r gBIrtAo Gn hey sAn imlelo es jl t etetA iCl ey t
eWiCl.
pAenr eyAgY. (rj jAygAr nAm rAK
9
zr beliCl/ 'Aim tAedr tA ker Der heyiCl mAr b it)t.)
24
ePlb. Aim tAedr smS Dn-spi% luW krb.
elAekr emAizr kAeC es nAilz jAnAelA.
Aim trbAir bYbhAr ker sb luW ker enb. sbikC tAr bll/ ''Kn Amr ik pAn krb
25
AmAr inejr j iney yAb.
emAiz Bur kAeC ek<ed pl. Bu tAek k
10
ik Apin ApnAr in>VAs idey smu@ek gAeCr sAn ideln. emAiz es gAC etetA jel
iey ideyiCeln bM tAedr eFek ideyiCeln. febAet es jl suSVA hey Wl.
SAen Bu elAkedr ibcAr ker tAedr j
tAr sIsAr metA es *u smue@r nIec cel egeC.
11
kiw
ibiD ,y n o keriCeln. Bu tAedr
Bur metA Ar ik ekAno edbtA AeC n?
ApnAr metA Ar ekAno Vr en. Apin tY ibVAesro prI( ineln. 26Bu bleln/ ''etAmr
pib^. Apin AyRjnk zi)zAlI. Apin mhAn b/ etAmAedr Bu Vrek emen cleb. itin
elQikk Gwn GwAn.
eyw siWk men krebn eswA etAmr kreb. etAmr
12
Apin ApnAr fAn hAt sAirt keriCeln/ yid Bur smS ined$z o ibiD emen cel tAhel
etAmr imzrIyedr metA suS TAkeb n. Aim/
tA p]iTbI tAedr igel ePeliCl.
13
Apin ApnAr mhAn kr,A idey elAekedr Bu etAmAedr imzrIyedr metA suS ker &ulb
r( kereCn. bM ApnAr zi) idey elAekedr n.Aim es Bu iyin etAmAedr AerAgY dAn
ApnAr pib^ o sur edez Apin iney eseCn. kereCn.
14
27
''A edz kAihnI Zen By pAeb.
tArpr elAekr lIem es piSt hl.
pelXIyr Bey ek<ep Web.
esKAen bAerAiw jelr J,RA bM 70iw tAl gAC
15
edAemr entAr Bey k<Apeb. emAyAebr entAr iCl. tAr es jAygAy jelr DAer tAedr izibr
!tir krl.
Bey k<Apeb. knAnbAsIr m hArAeb.
16
tArpr SAeyelr smS jnmlI lIm
zi)zAlI elAekrA yKn ApnAr (mtAr
CAl bM sIny mrBUimet l eywA iCl
mA pAeb tKn tAr By epey yAeb. or pATerr
metA n hey TAkeb yt(, n ApnAr elAekrA lIm o sIneyr mAJKAen. imzr edz eCe AsAr
itIy mAesr 15 idenr mATAy tAr esKAen ep<QCAelA.
cel yAy; </ eh Bu/ yt(
n ApnAr elAk yAedr Apin ikeniCeln/ cel 2tArpr S Aeyelr smS jnmlI mrBUimet emAiz
yAy.
o hAerAe,r keC nAilz krl. 3sb elAekr
17
tAedr ApnAr pbRet iney yAn eyKAen ApnAr bll/ ''Bu yid AmAedr imzr edez emer ePletn
bAsSAn bM esKAen tAedr SApn krn. AmAr tAhelo BAl iCl. t esKAen etA KAbAr eptAm.
Bu/ jAygAwA heC es jAygA eywA Apin AmAedr CAmetA KAbAr esKAen mjut iCl. ik
!trI kereCn. pib^ SAn eywAek ApnAr hAt Kn etAmr AmAedr mrBUimet en ePlel.
KAen etA Amr KAbAerr BAeb mArA yAb.
it kereC.
18
4
Bu icrkAelr j yueg yueg zAsn krebn.
tKn Bu emAizek bleln/ ''Aim etAmAedr
19
yKn PerQe,r smS eGAA/ rT o VAerAhI j AkAz eTek KAbAr ePlbAr bYbS krb. es
smue@r nIec cel egl/ tKn Bu AbAr smue@r KAbAr etAmAedr KAbAr eyAgY heb. elAekr itidn
jl tAedr opr ePr Aneln. ik S AeylIyr bAer ebirey es tAedr eyAjnmetA sArAidenr
KAbAr kuiey iney Aseb. Aim y bliC etAmr
smue@r mAJKAn idey ZkenA peT ehew igeyiCl.
20
tArpr hAerAe,r ebAn miry m / mihl t krC ikn ZDu t edKAr j Aim w krb.
BAbbAidnI/ hAet kiw KnI &uel inl. mirym o 5etYkidn tAr ekblmA^ kidenr metA pyRA
tAr mihlA sIr nAcet o gAet Zr krl. KAbAr sMh kreb. ik Z*bAr yKn tAr KAbAr
gAenr ey kTAelA mirym cAr, kriCl t hl !tir kreb/ tKn tAr edKeb ey idenr mt py$A
KAbAr sit AeC.*
21
"Bur ee gAn kr? itin mhAn kAj
kereCn. itin eGA bM eGAAsoyArIedr smue@
Z*bAr AeC iw GewiCl yAet elAekedr zinbAr :ibAemr
Ce ePel ideyeCn.
iden kAj kret n hy.
16
yA^Apu Sk 16:6-32
69
6
yA^Apu Sk 16:33-18:7
70
17
18
71
o SVAeSYr eK<Aj Kbr iney emAizr tAbuet ebz
krl. 8 S Aeyelr elAekedr j Bu yA y kereCn
emAiz t ibSAirtBAeb iyeTAek bll. emAiz jAnAl/
Bu PerQ, o imzerr elAekedr ik hAl kereCn.
yA^ApeT suKIn hoy smS smsAr kTAo es
bll. etYkiw smsAr e(e^ Bu ikBAeb
S Aeyelr elAekedr r( kereCn tAo es VZrek
Kuel bll.
9
imzrIyedr hAt eTek SAeylIyedr Ar
krbAr smy Bu tAedr it ey smS BAl kAjil
keriCeln es sVe Zen iyeTA KuzI hl. 10iyeTA
bll/
''Bu r zMsA kerA? itin etAmAedr
imzrIyedr kbl eTek mu) kereCn. PerQe,r hAt
eTeko Bu etAmAedr r( kereCn.
11
Kn Aim jAin skl edbtAr eTek Bu
mhAn? tAr BAbt tArA kmA^ (mtAr iDkArI
ik edK Vr ik ker edKAeln?
emAizr VZr iyeTA Verr it sAnAeTR
!neb o bil idl. tKn hAerA, o SAeyelr
A bI,r es Verr sAmen emAiz o iyeTAr
se kse AhAr krl.
13
pridn emAiz elAkedr ibcAr kret bsl.
ibcAr sBAy t elAk heyiCl ey sklek skAl
eTek sY pyR dAiey TAket hl.
14
emAizek elAekedr ibcAr kret edeK iyeTA
tAek ije|s krl/ "&uim ekn k ibcArekr dAiy
pAln kreCA bM sbA sArAidn Der ekn b ZDu
etAmAr kAeC AseC
15
tKn emAiz tAr VZrek bll/ ''elAekr AmAr
kAeC Verr isA jAnet Aes. 16yKn mAnuxedr
meDY ekAn ibbAd !tir hy tKn tAr AmAr kAeC
Aes. Aim iWk ker id ek siWk Ar ek
ebiWk. pAey Aim mAnuxedr meDY Verr
ibiD o iz(AmAlAek Ciey id.
17
ik emAizr VZr tAek bll/ ''wA kAejr
siWk pAy ny. 18w etAmAr kAr kAj ny.
&uim k kAj kret pAreb n. BAeb &uimo
m hArAeb bM elAekrAo LA hey peb? 19Kn
mn idey AmAr kT ezAn. AmAr ikC pedz
h, kerA. bM Aim ATRn kir Vr eyn sbRdA
etAmAr se TAekn. &uim sbRd elAekedr sms
Zen yAeb bM eselA iney &uim sbRd Verr
kAeC bleb. 20&uim Verr ibiD o iz(AmAlAek
elAekedr meDY jAigey &uleb. tAedr bleb tArA
eyn Vr d% ibiDek n BAe. tAedr bleb
siWk peT clet. tAedr ik kr ic tAo bel
edeb. 21ik etAmAek ikC mAnuxek ibcArk ihsAeb
bM ent iheseb inbRAcn kret heb.
12
yA^Apu Sk 18:8-19:6
S Aeye lr se eV rr ci )
imzr eCe AsAr me,r tIy mAes
S Aey e lr elAekrA sIny mrBU imet
ep<QeCAl. 2tAr rPIdIm eTek sIny pyR m
keriCl bM pbRetr kAeC tAbu ePeliCl. 3tArpr
emAiz pbRet Wl Verr se sA(A krAr
eezY. es pbRet Vr emAizek efek bleln/
''SAeyelr elAkjn o mhAn yAekAb pirbAerr
elAkjnek kTil belA 4 'etAmr inejrA
edeKC Aim imzrIyedr ik keriC. etAmr edeKeCA
Aim ikBAeb gl pAKIr metA imzr eTek etAmAedr
ebr ker AmAr kAeC KAen iney esiC. 5 tA
Kn Aim etAmAedr AmAr ined$zelA emen clet
bliC. AmAr ci) pAln kerA. etAmr yid t
kerA tAhel etAmr heb AmAr ibezx elAk.
puer p]iTbIwA AmAr; ik Aim etAmAedr AmAr
ibezx elAk iheseb menAnIt keriC. 6etAmr
yAjkedr kiw ibezx rAjY heb. emAiz &uim ik
19
yA^Apu Sk 19:7-20:10
72
dziw A|A
tKn Vr sb kT bleln 2 ''Aim
Bu/ etAmAedr Vr. Aim etAmAedr
imzerr dAs eTek mu) keriC. tA etAmr
ined$zil mAneb
3
''AmAek CA etAmrA Ar ekAno edbtAek
pAsn kreb n.
4
''etAmr b ekAn mUi%$ geb n
eyel AkAezr/ BUimr Tb jelr nIecr
ekAn A,Ir mt edKet. 5ekAn mUi%$r pAsn
b esb kreb n. kAr,/ Aim Bu/ etAmAedr
Vr. yAr edbtAr pAsn kreb tAedr
Aim G], kir. AmAr ibre yAr pAp kreb
tAr AmAr zet pir,t heb. bM Aim
tAedr zAiS edb. Aim tAedr sAnsit bM
prbtI$ jeko zAiS edb. 6 ik yAr AmAy
BAlbAseb o AmAr ined$z mA kreb tAedr
it Aim sbRdA dyAlu TAkb. Aim tAedr
hAjAr j pyR dy dzRn krb.
7
''etAmrA etAmAedr Bu Verr nAm Bul
BAeb bYbhAr kreb n. yid ek t ker tAhel
es edAxI bM Bu tAek ined$Ax sAbYS krebn
n.
8
''ibAemr idniwek ibezx idn ihsAeb men
rAKeb. 9 sAeh Cy idn kAj kerA. 10ik
sm
idniw heb ibAemr. Bu/ etAmAedr Verr
it sAn d$zenr idn. sutrAM es iden
ek kAj kreb n &uim ny/ TbA etAmAr
eCelr bM emeyr/ Tb etAmAr SI/ Tb
tAmAr *ItdAsdAsIr ek ny. mnik
etAmAedr g]hpAilt pZ bM etAmAedr zher
20
yA^Apu Sk 20:11-21:13
73
bAs kr ibedzIrAo ibAemr iden ekAn kAj
kreb n. 11kAr, Bu sAeh Cy idn kAj
ker AkAz-ml/ p]iTbI/ smu@ bM r
mDYiSt sb ikC bAineyeCn bM smiden
itin ibAm ineyeCn. BAeb ibAemr idniw
Bur AzRIbAd D Ciwr idn. Bu idniwek
ibezx idn ihsAeb s]iX kereCn.
12
''&uim b etAmAr iptmAtAek sAn
kreb/ tAhel etAmr etAmAedr edez dIGR
jIbnyApn kreb. eyw Bu/ etAmAedr Vr
etAmAedr ideCn.
13
''kAek htYA ekAerA n.
14
''bYiBcAr ekAerA n.
15
''cir ekAerA n.
16
''edr sVe imTY ebAl n.
17
''etAmAedr itebzIr GrbAIr it elAB
kerA nA. tAr SIek eBAg kret eco n. bM
tAr dAs-dAsI/ gbAid pZ Tb gADAedr
A sA kret eco n. edr ekAn ikCr
it elAB ekAerA n.
elAekr rV ek By epl
smey/ elAkjn bj ineGRAx Znet epl
bM ibY edKet epl. tAr iz[Ar z Znet
epl bM edKl eD<Ay opr idek WeC. edeK
elAekr Bey ku<ke egl. pbRt eTek dUer dAiey
tAr Gwn edKet lAgl. 19tKn elAekr
emAizek bll/ ''&uim yid AmAedr se kT blet
cAo tAhel t Amr Znb. ik Vr eyn AmAedr
se kT n beln. itin kT blel Amr Bey
mAr yAb.
20
tKn emAiz tAedr bll/ ''By epo n? Bu
etAmAedr prI( kret AibB$Ut heyeCn. itin
cAn etAmr tAek sAn kr/ yAet etAmr pAp
kAj n kr.
21
elAekr pbRt eTek dUer dAiey TAkl/ Ar
tKn emAiz kAr emeGr eBtr Verr kAeC
egl. 22tKn Bu emAizek/ SAeyelr elAekedr
kTil blAr j bleln ''etAmrA edeKeCA
ey Aim SVgR eTek etAmAedr se kT beliC.
23
sutrAM etAmr AmAr se &uln ker esAn
Tb repA idey ekAn mUi%$ geb n.
24
''AmAr j kiw ibezx ebdI qtrI kerA.
ebdI qtrIr smy mAiw bYbhAr kreb. AmAr it
sgR iheseb ebdIr opr ehAmbil o ml
!neb inebdn kreb. bilet etAmAedr g]hpAilt
emx TbA gbAid pZ bYbhAr kreb. eyKAen eyKAen
Aim etAmAedr AmAek men rAKet beliC es sb
SAen etAmr bilil edeb. tKn Aim es
etAmAedr AzIbAR d krb. 25pATerr ebdI qtrI krel
18
21
yA^Apu Sk 21:14-22:4
74
22
yA^Apu Sk 22:5-23:2
75
idenr eblAy hy tAhel ey htY kreb es dAyI
heb.
5
''yKn kiw bYi) tAr g]hpAilt jedr tAr
inejr e(et Tb @A(Ae(et cret edy/ ik
tAr yid ibpeT igey kAer e(et Tb
@A(Ae(et cer ebAy tAhel tAek tAr e(etr
Tb @A(Ae(etr sbecey BAel Psl idey
(itpUr, idet heb.
6
''ek yid tAr itebzIr zesr gAd Tb
ey zs kAw hyin t Tb puer e(tiw puiey
ePel/ tAhel y ikC pue egeC tAr (itpUr,
tAek idet heb.
7
''ekAno bYi) tAr wAk b ikC tAr
itebzIr kAeC rAKet idet pAer. ik yid
itebzIr bAi eTek es ijinx cir hey yAy
teb ik kreb ecArek K<uej ebr krAr ecX kreb.
yid ecArek pAo teb ecAr ci r kr ijinexr mUelYr
i, jirmAn edeb. 8yid ecArek K<uej pAoy n
yAy/ tAhel Vr ibcAr krebn eyKAn eTek cir
heyeC es bAir mAilk edAxI ik n. bAir mAilk
Verr kAeC yAeb bM Vr ibcAr krebn ey es
ik C cir kereC ik n.
9
''yid ekAno bYi) Bey ekAno xA b
gAD b emx b bS b ekAno hArAenA b Sek inejr
bel dAbI ker tAhel tAr jen Verr kAeC
yAeb. Vr yAek edAxI krebn es pr bYi)ek
es ijinxiwr mUelYr i, edeb.
10
''ekAno bYi) tAr itebzIek tAr ekAn
A,Ir r(,Aeb(e,r smeyr j BAr idet
pAer. eswA gAD b xA b emx het pAer ik
yid es A,I Aht hy b mAr yAy b kAerA
le(Y cir hey yAy tAhel ik kreb 11tKn es
itebzIek Bur nAem zpT ker blet heb ey
es cir kerin. tKn A,Ir mAilk es zpT A
kreb bM itebzIek es m]t A,Ir j ekAn
jirmAn idet heb n. 12ik yid es itebzI
cir ker TAek teb tAek jirmAn idet heb.
13
yid ekAn b j A,Iiwek emer ePel teb
tAr edh mA, iheseb edKAet heb. tAhel
itebzIek jirmAn idet heb n.
14
''yid ekAno bYi) tAr itebzIr kAC eTek
DAr ker teb es tAr j dAyI TAkeb. yid ekAn
A,I Aht hy b mAr yAy teb itebzI A,Ir
mAilkek jirmAn edeb. itebzI dAyI kAr,
mAilk esKAen piSt iCl n. 15ik yid A,Ir
mAilk esKAen piSt TAek tAhel itebzIek
jirmAn idet heb n. yid itebzI A,Iiwek
bYbhAerr j wAk edy tAhel tAek A,Iiw Aht
hel b mAr egel jirmAn idet heb n. es
A,Iiw bYbhAerr j y mUlY ideyeC tA yeTX.
16
23
yA^Apu Sk 23:3-24
76
14
yA^Apu Sk 23:25-24:16
77
n. etAmr tAedr mUi%$edr DbMs kreb bM etAmr
tAedr edbtAek men rAKAr smS S eBe ePleb.
25
etAmr sbRd etAmAedr Bu Verr esb b
kreb. Aim etAmAedr riw o jlek AzIbRAd
krb. Aim etAmAedr kAC eTek smS erAg sirey
enb. 26etAmAedr mihlAr sAn DAre, s(m hey
Web. tAedr ek sAn sbkAel mAr yAeb
n. Aim etAmAedr dIGR jIbn edb.
27
''etAmr yKn etAmAedr zedr se yu
kreb tKn Aim etAmAedr zi) ejAgAebA. Aim
etAmAedr zedr hArAet sAhAyY krb. etAmAedr
zr htcikt hey yue(^ eTek pAlAet Zr
kreb. 28Aim etAmAedr Aeg kw BImrl*
pAWAb. es etAmAedr zedr ejAr ker tAiey
edeb. ihbbIy/ knAnIy o ih%Iyr etAmAedr edz
tYAg ker pAlAeb. 29ik Aim zIG smS
mAnuxelAek ejAr ker etAmAedr edz eTek tAAb
n. t k bCr Aim oedr tAAb n. kAr,
tAhel Kub tAtAi etAmAedr edz jnmAnb zU
hey peb. Pel essmy b A,Ir Fek pe
bMzb]ir Ar edzwAek dKl ker eneb bM tKn
es smS A,IrA etAmAedr sms s]iX kreb.
30
tA Aim Kub DIer DIer mAnuxelAek etAmAedr
edz eTek tAAb. etAmrAo *mz> edezr BYer
ebz kret TAkeb Ar Aimo oedr ek ek
tAAet TAkb.
31
''sUP sAgr eTek PrA ndI pyR smS jim
etAmAedr idey edb. etAmAedr edezr pim sImA
heb pelXIyedr smu@ pyR. Ar pUbR idekr sImA
heb Arb edezr mrBUim. sImAnAr meDY
bsbAskArI etYkek Aim etAmAedr idey
prAijt ker tAiey CAb.
32
''etAmr smS elAekedr se Tb tAedr
edbtAedr se ekAnorkm ci ) kreb n. 33tAedr
etAmAedr edez kdm TAket edeb n. yid TAket
dAo tAhel tAedr P<Aed p idey etAmr AmAr
ibre pApek sMGiwt kreb. bM etAmr
elAekedr edbtAedr pUjA kret bADY heb.
24
yA^Apu Sk 24:17-25:35
78
18
25
yA^Apu Sk 25:36-26:36
79
Pul o mukul !tir ker lAgAeb. 36puerA dIpdAniw
mnik zAK Pulilo K<Aiw esAnAr hoy cA.
bM puerAwA kCAec TRA K het heb.
37
rpr sAtiw dIp bAnAeb dIpdAen rAKAr j.
dIpil dIpdAenr sAmen AelAikt ker
rAKeb. 38dIepr icmwAiwo esAnAr hoy cA. ey
TAlAiwet dIpdAniw rAK heb esiweko esAnAr het
heb. 39 dIpdAn o dIpdAenr Anuxik Mz
qtrI kret b 75 pA esAn bYbhAr kret
heb. 40pbRetr opr Aim etAmAedr y y ediKeyiC
t !tir krAr smy sbRd st$k eTekA/ eyn ekAn
Bul n hy.
pib^ tA bu
Bu emAizek bleln/ ''pib^ tAbuiw qtrI
kreb 10iw pd$ idey. pd$il qtrI heb
ms], zenr kApe bM nIl/ ebnI o lAl suetAy.
kjn d( kAirgr pd$Aiw buneb bM tAet es
krb dUetr ic^ eslA kreb. 2etYkiw pd$A k
rkm Ak]itr qtrI kreb. etYkiw pd$A qdeGRY
28 hAt o eS 4 hAt heb. 3 k BAg krbAr j
5iw pd$Aek yu) kerA. pd$il smAn BAeg BAg
kreb. 4 k BAegr ezx pd$iwr DAr jue P<As
qtrI krbAr j nIl kAp bYbhAr kr. 5 BAegr
ezx pd$ iwet 50iw nIl kAper JAlr TAkeb.
6
pd$ilek ke^ yu) krbAr j 50iw esAnAr
AMwA qtrI kr. w pib^ tAbuiwek kse yu)
kreb kiw K tAbu krbAr j.
7
''kiw tAbu qtrI krbAr j CAgelr elAm
idey !trI gAerAiw pd$ bYbhAr kr. tAbuiw
heb Aegr pib^ tAbr
u ACAdn. 8 smS pd$Ail
b k Ak]itr heb. etYkiw pd$ heb 30
hAt lVA bM 4 hAt co. 9gAerAw pd$ BAeg
BAg ker k BAeg p<Acw o BAeg Cyiw pd$
rAKeb. pib^ tAbur sAmen x pd$Aiw BAj ker
rAKeb. 10itiw BAegr ezex pd$r nIec 50iw P<As
lAgAo. 11bAr pd$il k^ krAr j 50iw
iptl AMw qtir krAeb bM kse esil
wAAeb. 12 tAbur ezx pd$Aiwr eDRk b
pib^ tAbur ipCnidek Juel TAkeb. 13 ideko
1 hAt ker pd$ pib^ tAbur BUimedz eTek nIecr
idek Juel TAkeb. Beb pib^ tAbuek prbt$I
tAbiu w cAiridk eTek ACAdenr metA iGer TAkeb.
14
eBterr tAbu eTek bAerr tAbuet yAoyAr j
KAin cAmAr CAd !tir kreb. kiw heb puM emexr
pAkA cAmAr !trI bM iw heb k]X cAmAr.
15
''pib^ tAbuiwek KA ker rAKAr j bAbl
kAeWr kiw kAWAemA qtir kreb. 16o kAWAemAiw
10 hAt <c o 1.5 hAt coA. 17etYkiw kAWAemAr
nIec ewA pAy TAkeb. pib^ tAbr
u etYkiw kAWAemA
26
yA^Apu Sk 26:37-28:6
80
27
28
yA^Apu Sk 28:7-41
81
se it ye t !trI kret heb. 7 ePAedr
itiw k<AeD kiw ker k<AD pi TAkeb. ePAedr
ekA,Ar se k<AD pi sMyu) heb.
8
''ePAedr j ekAmr bnI !tirr smy
dij$edr stkR TAket heb. ePAedr metA ekAmr
bnIeto esAnAr jir/ ms], zenr kAp o lAl/
nIl/ ebnI suetA bYbhAr krA heb.
9
''ewA egAemdk mi, nAo bM tAr opr
SAeyelr pu^edr nAm eKAdA kr. 10Cyjenr nAm
k mi,et o Cy jenr nAm pr mi,et
eKAdA kreb. nAm eKAd krAr smy bys nuyAyI
b eTek eCAw BAeb pr pr sAjAeb.
11
zIlemAherr metA nAmelA eKAdA ker esAn
idey b<AiDey eneb. 12bAer iw mi, ePAedr
k<AeD lAgAeb. hAerA, yKn Bur sAmen dAAeb
tKn es SAeyelr pu^edr nAemr SArk iheseb
ibezx ACAdniw preb. 13ePAedr k<AeD
yAet eKAdA kr mi, iw siWkBAeb Awek TAek
tAr j K<Aiw esAn bYbhAr kreb. 14K<Aiw esAnAr
iw izkl !trI kr/ etYkiw dir mt pAkAen
bM tAedr mi, iwr se Awek dAo.
b(Abr,
''mhAyAjekr j b(Abr, !tir kreb. d(
dij$r ePAedr metA y ker b(Abr, !tir
kreb. b(Abr, !tir heb esAnAr jir/ ms], msIn
kAp o lAl/ nIl/ ebnI su e tA idey .
16
b(Abr,iwek cArekA, krbAr j b bAr
BAj kret heb. r !dGRY heb 1 ibGt o S heb
1 ibGt. 17b(Abre, cAr sAiret mi,mAinkY bsAo.
Tm sAiret TAkeb c,
I/ pItmi, o mrkt. 18itIy
sAiret TAkeb prAg/ nIlkA o pAA. 19tIy/
sAiret TAkeb epAKrAj/ iyS o kwAehl. 20c&uTR
sAiret TAkeb !bdUyRY/ egAemdk o sUyRYkA mi,.
mi,il inejr inejr sAiret esAnAy Aw
TAkeb. 21bAerAiw mi,r opr SAeyelr sAnedr
nAm AlAd AlAd ker eKAdA TAkeb. sIlemAherr
metA mi,ilet bAerAjenr nAm eKAdA kr
TAkeb.
22
''b(Abre,r operr Mziwr j K<Aiw esAn
idey etYkiwek dir mt pAikey ezkl !trI
kr. 23ewA esAnAr AMw lAgAenA TAkeb b(Abre,r
ekAe,. 24ewA esAnAr ecn b(Abre,r pAezr
AMwAy lAgAeb. 25pAkAenA ezkl iwr A
ePAedr k<AeDr pielAr se b sAmen idey
ejA TAkeb. 26Aro ewA esAnAr AMw bAiney
b(Abre,r Ae lAgAeb. ePAedr per
b(Abre,r iBtr BAeg AMw TAkeb. 27Aro
ewA esAnAr AMw ePAedr sAmenr idek k<AeDr
pir nIec lAgAeb. ePAedr ekAmr b nIr oper
15
yA^Apu Sk 28:42-29:27
82
29
yA^Apu Sk 29:28-30:10
83
CAgelr p o Sn ibezx iw pib^ hl.
bAr iw hAerA, o tAr pu^edr idey edeb.
28
rpr eTek sbRd SAeyelr jng, Buek
yAjekr mADYem ibezx iw sgR kreb.
tAr yKn yAjkek iw edeb tA heb Buek
edoyAr smAn.
29
"ibezxBAeb qtir kr ibezx epAzAkelA
hAerAe,r j qtir kr helo eselA y ker
ereK edeb. kAr, hAerAe,r pr ey mhAyAjk heb
es epAzAkelA per Bur esbA kreb.
30
hAerAe,r pr tAr pu^edr meDY eTek kjn
mhAyAjekr dAyBAr sAmlAeb. es yKn smAgm
tAbuet pib^ SAenr esbAy ineyAijt heb tKn es
sAtidn o epAzAkelA preb.
31
"hAerAe,r mhAyAjk iheseb iBexk seb
bYbht emexr mAMs es kr. pib^ SAen
mAMs rAA heb. 32smAgm tAbur sAmenr drjAy
bes hAerA, o tAr pu^r rAA kr mAMs KAeb.
Juir riw idey tAr mAMs KAeb. 33 pitet
tAedr pApemAcn heb bM tAr Ayie%r mADYem
yAjk iheseb A kAz kreb. Ar kAek
oel eKet edoyA heb n/ kAr esil pib^.
34
yid ekAn KAbAr riw b mAMs bizX TAek tAhel
pridn skAel eselA puiey ePlet heb. ek
KAbAr KAeb n kAr, KAbAr ibezx pAey
ibezx smey eKet hy.
35
"AmAr Aedz metA &uim hAerA, o tAr pu^edr
il krAeb. Aim y y beliC &uim tAedr j
iWk tA tA kreb. tAedr yAjk ihsAeb
iBexekr izXAcAr sAt idn Der cleb. 36sAtidn
Der &uim etYkiden kiw ker bld bil edeb.
hAerA, o tAr pu^edr pApemAcenr j pAy
blV n kret heb. Ayi% ebdIek pu,Y krAr
j kret heb. bM ebdIek pib^ krAr j
jlpAeyr etl FAleb. 37&uim sAt idn Der Ayi%
ker sAtidn Der ebdIek pu,Y o pib^ ker &uleb.
es smy ebdIiw it pib^ SAn hey Web. ebdIr
sMSpezR y Aseb tA- pib^ hey yAeb.
38
"etYkidn &uim ebdIet ikC n ikC !neb
edeb. etAmAek k bCr byesr ewA emx bil
idet heb. 39kw emxek skAel o iwek
sYAy bil edeb. 40yKn &uim Tm emxiwek bil
edeb tKn tAr se k epAyA K<Aiw jlpA etl
Ar itn epAy @A(Aresr se Aw bAiw BAl
gemr Awo sgR ker. 41bAr itIy emxiw
egADUil eblAy bil edeb. iwr zs !neb bM
iwr epy !neb heb skAelr !nebr mt. wA
heb kiw sug esQrB/ Buek inebidt kiw
ehAmbil. bM Bu t in>VAes h, krebn bM
r g Buek KuzI kreb.
Dp
U AlAbAr ebdI
Bu emAizek bleln/ ''bAbl kAeWr kw
ebdI qtrI kreb. DUpdAn ihsAeb ebdI
bYbhAr kreb. 2ebdIiw heb cArekA,A. ebdIr qdGRY
o S heb 1 hAt bM ct heb 2 hAt. ebdIr
z]il ebdIr se kiw K wker heb.
3
oiwek K<Aiw esAnA idey mue dAo r pirBAg/
ebdIek iGer tAr cAr DAr bM tAr z]il ebdIr
cArDAer esAnAr inekl dAo. 4esAnAr inekelr nIec
ebdIr ibprIt idek ewA esAnAr AMw lAgAeb.
AMwAy d Fikey ebdIek bey iney yAoy
heb.
5
do bAblAkAeWr heb bM dek esAn idey
mue edeb. 6DUpebdIiw ibezx pd$Ar sAmen bsAo.
pd$Aiw sA(Yisuekr opr ey ACAdn AeC
tAr sAmen TAkeb. es SAn eyKAen Aim
etAmAedr se sA(A krb.
7
''it skAel hAerA, ebdIet sugi Dp
U AlAeb
yKn esbAitil iWk kret Aseb. 8sYAy yKn
es dIp AlAet Aseb tKno tAek ebdIet DUp
AlAet heb. Kn eTek/ DUp inyimtBAeb
Bur sAmen pR, kret heb. 9 ebdIr opr
ekAn DUp TbA ehAmbil sgR kreb n.
ekAn rkm zs !neb o epy !nebr j
ebdI bYbhAr kr heb n.
10
''bCer kbAr hAerA, Bur it kiw ibezx
pZ sgR kreb. mAnuexr pApemAcenr ee
es pApbilr r) idey Ayi% kreb. pApemAcenr
!nebr r) idey Ayi% kret heb. iw
Bur kAeC sbecey pib^. idniw iciHt heb
Ayie%r idn iheseb. idniw heb Bur kAeC
kiw ibezx idn.
30
yA^Apu Sk 30:11-31:6
84
mierr kr
Bu emAizek bleln/ 12''S Aeyelr jnsMKY
g,n kerA tAhel buJet pAreb ktjn SAeyel
bsbAs ker. tAedr etYek Buek ikC n ikC
TR dAn kreb. yid etYek w emen cel tAhel
tAedr jIben ekAn Byr Gwn Gweb n. 13
elAekedr etYkek AmltAik mAn nuyAyI 1/2
ezkl idet heb. AmltAik ezkelr ojn
hl 20 egrA. 1/2 ezkl Bur it kiw
qneb. 14kui bCr hel tAek g,nAr AotAy
An heb. bM g,nAr AotAy cel As etYek
!neb edeb Bur it. 15belAekr 1/2
ezkelr ebzI edeb n AbAr grIbr 1/2 ezkelr
km edeb n. Buek tAedr jIbenr Ayie%r
j etYkek b smpirmA, !neb idet heb.
16
Ayi% qnebr smS TR jmA kr bM TR
smAgm tAbur yAbtIy Krecr j bYbhAr kr.
!neb rkmBAeb Buek tAr elAekedr kT men
rAKAbAr j. tAr tAedr inejedr jIbenr j
mUlY edeb.
11
Dp
U
rpr Bu emAizek bleln/ '' sugi
mzlAelA ejAgA ker AenA DuenA/ nKI/ gal/
kuur. men rAKeb etYkiw mzlAr pirmA, heb
smAn. 35pirAr lbenr se sugi mzlAelA
emzAo bM sugi !tir krAr metA sugi DUp
bAnAo. i*y Dupek K<Aiw bM pib^ kreb.
36
KAinkw pAfAerr met DUepr g<ueA ker iney
es imih kr DUepr eA ey smAgm tAbuet Aim
etAmAedr dzRn edb tAr meDY rAK sA(Yisuekr
sAmen rAKeb. ibezx eyAjen ZDumA^ DUepr
eA bYbhAr kreb. 37Bur j ibezx eyAjn
CA r bYbhAr heb n. 38sugi DUepr g nuBb
kret ek yid inejr j DUepr eA iney
yAy tAhel es smAjcYt heb.
iBexekr etl
Bu emAizek bleln/ 23"sugi msl K<uej
AenA. 12 pA ojenr trl mSik/ 6 pA
ojenr sugi dAricin/ 6 pA ojenr sugi
bM 24bAerA pA ojenr sU Dre,r dAricin
iney es. ilek cilt ezkelr mAn nuyAyI
ojn kr. 1 gYAln jlpAeyr etlo enA.
25
''sugi iBexekr etl !tir krbAr j
ijinxil ibezxe|r mt emzAo. 26smAgm
tAbur opr o sA(Yisuekr opr o etl iCiwey
dAo. r Pel o ijinxelAr ibezx kAz
pAeb. 27ewibl bM ewibelr opr rAK eew o
etl iCewAeb. dIpdAn o tAr skl pA^ o Dp
U ebdIet
o etl iCewAeb. 28ehAmbilr ebdIet bM
bsell bM hlIyA b
tKn Bu emAizek bleln/ 2''AmAr ibezx
kAejr j Aim iyhd pirbAregAIr k
jnek inbRAcn keriC. tAr nAm hl bsell.
bsell hl herr epQ^ bM irr pu^. 3 Aim
bsellek Verr A A/ pwt/ d(t bM smS
rkemr kl o izer |An idey Ber ideyiC.
4
bsell kjn BAl izkAr. bM es esAn/
repA o iptl eTek nAn ijinxp^ qtrI kret
pAer. 5bsell nAn mi, mAi,kY kAwet o tAet
eKAdA ker sur lAr qtrI kret pAer. es
kAeWr izkemRo pArdzIR . bsell sb Dre,r kAj
kret pAer. 6 bselelr se kAj krAr j
Aim hlIyAbek inbRAcn keriC. hlIyAb hl dAn
22
34
31
yA^Apu Sk 31:7-32:12
85
pirbAregAIr hIxAmekr pu ^ . Aim bAkI
kArIgredr sb rkm d(t ideyiC yAet or
etAmAek edoy AmAr ined$zelA pAln kret
pAer
7
smAgm tAb/u sA(Yisku / sA(Yiseu kr operr
ACAdn bM smAgm tAbur smS AsbAbp^.
8
ewibl o tAr opr rAK yAbtIy sb ikC/
Anuxik Mzsh K<Aiw esAnAr bAitSiw bM
DUpebdI.
9
ehAmbilr ebdI bM ebdIet bYbht ijinxp^.
hAt-p eDAyAr pA^ o pAe^r nIecr pAy.
10
yAjk hAerAe,r j ebAnA ibezx epAzAk
pirCd bM hAerAe,r pu^r yKn yAjekr kAj
kreb tKn tAedr j ebAnA ibezx epAzAk pirCd.
11
sugi iBexekr etl/ pib^ SAen bYbhAerr
sugi DUp.
Aim etAmAek iWk eyBAeb ined$z ideyiC iWk
esBAeb tAedr ijinxelA !tir kret heb.
ibAemr idn
Bu emAizek bleln/ 13''S Aeyelr elAekedr
kTAil belA 'etAmr b AmAr
ibAemr idn ibiD nusAer pAln kreb. etAmr
w b kreb kAr, jer pr j w
etAmAr bM AmAr meDY kiw icH ihsAeb ibrAj
kreb. icH edKAeb ey/ Aim Bu/ etAmAedr
pib^ keriC.
14
''' ibAemr idnek kiw ibezx idenr
myRAd edeb. yid ek ibezx ibAemr idnek
kiw sADAr, idenr metA pAln ker tAhel
tAek b htYA kret heb. yid ek ibAemr
ideno kAj ker/ tAhel tAek tAr elAekedr eTek
ibtAit kret heb. 15kAj krAr j sAehr
bAik Cyidn inid$X TAkeb ik sm idniw heb
ibezx ibAemr idn. idniw etAl TAkeb Bur
it sAn dzeR nr idn iheseb. ibezx ibAemr
iden ek kAj krel tAr m]&u Y inbAyR. 16ibAemr
idniwek sbRd men ereK SAeyelr mAnux ibezx
idn iheseb pAln kreb. tAr sbRd w emen
cleb. w hl AmAr o tAedr meDY k icrSAyI
beAbS. 17ibAemr idniw kiw icrSAyI icH
iheseb eb<ec TAkeb AmAr o SAeyelr elAekedr
meDY. Bu sAehr Cyidn pirm ker AkAzml o p]iTbI qtrI kereCn. ik smiden itin
ibAm o bserr meDY kAiweyeCn.
18
sIny pbR e t rpr Bu emAizr se
keTApkTn ezx kreln. tArpr itin beAbeS
elK ewA smArAl pATr Plk emAizek ideln.
Vr inejr hAet pATr Plek ileKeCn.
12
esAnAr bACr
pbRt eTek emAizr nAmet edrI heC edeK
elAekr i hey hAerA,ek iGer Drl.
tAr bll/ ''emAiz AmAedr pT ediKey imzr edz
eTek ebr ker eneC ik Amr etA KAn eTek
ikC bueJ Wet pAriC n ey emAizr ik heyeC.
sutrAM esA/ Amr AmAedr en edbAr j
edbtAedr !trI kir.
2
hAerA, tKn elAekedr bll/ ''etAmr AmAr
kAeC etAmAedr SI/ pu^/ kAedr kAenr esAnAr l
en dAo.
3
sutrAM sbA tAedr SI/ pu^ o kAedr kAenr
l en hAerA,ek idl. 4 hAerA, sbAr kAC eTek
esAnAr lelA iney eselA giley kiw bACerr
mUi%$ gl. hAerA, bAwAil idey bACerr mUi%$ gl
bM esAn idey mUi%$iwr ACAdn !tir krl.
tKn elAekr bll/ "eh SAeyl etAmAr
edbt iyin etAmAek imzr edz eTek ebr ker
eneCn. 5 sb edKAr pr hAerA, bACerr mUi%$r
sAmen kiw ebdI !tir krl. rpr hAerA, eGAx,
ker jAnAl/ ''AgAmIkAl Bur sAnAeTR kiw
ibezx cu BAit sb pAln krA heb.
6
pridn Kub eBAer elAekr eW ikC pZek
emer ehAmbil o ml !neb idl. tArpr tAr
bes pAt epe KAoy dAoy ker An PUit$et
emet Wl.
7
iWk es smey Bu emAizek bleln/ ''etAmAr
elAekr/ yAedr &uim imzr edz eTek ebr ker
eneCA/ tAr mArA k pAp kAej il heyeC.
8
AmAr ined$z spU,$rep A ker esAn giley
tArA kiw bACerr mUi%$ qtrI kereC. tAr gl
esAnA idey !trI kiw bACerr mUi%Rek pUej kreC
bM tAek !neb ideC. AbAr tAr bleC/
'SAeyl/ heC etAmAr edbtA iyin etAmAek
imzr eTek ebr ker eneCn.
9
Bu emAizek bleln/ ''Aim o elAekedr
BAl ker icin. or BIx, ejdI o t. 10sutrAM
AmAek k TAket dAo. Aim tAedr opr *u /
Aim tAedr DbMs krb. tArpr Aim etAmAek
idey kwA b jAitr s]iX krb.
11
ik emAiz ibneyr se Bu/ tAr Vrek
nuerAD krelA/ ''Apin e*AD idey ApnAr
elAekedr DbMs krebn n. Apin ApnAr zi)
o prA*m idey o mAnuxedr imzr edz eTek ebr
ker eniCeln. 12ik Apin yid oedr DbMs
kern tAhel imzrIyr blet pAer ey/ 'Bu inejr
elAekedr j KArAp ikC krAr pirk n
keriCeln. tA itin elAekedr imzr eTek
ebr ker iney igeyiCeln. itin eceyiCeln pbRetr
opr iney igey tAedr htY kret. itin eceyiCeln
32
yA^Apu Sk 32:13-33:3
86
33
yA^Apu Sk 33:4-34:7
87
ik Aim etAmAr se yAb n. etAmr BIx,
key o ejdI. etAmr AmAek *u kerC. yid
Aim etAmAedr se yA tAhel hyetA Aim
etAmAedr DbMs kret pAir. 4 >sMbAd ezAnAr
pr elAekr BIx, htAz hey pl bM tAr
mi,mAi,kY prA b ker idl. 5 ekn kAr emAizek
Bu beleCn/ ''SAeylbAsIek belA/ 'etAmr
key ejdI k]itr mAnux. Kub km smeyr jo
Aim yid etAmAedr se m, kir tAhel etAmAedr
ibnAz het pAer. sutrAM yKn Aim iSr krb
SAeylek ik kret heb tKn etAmr inejedr
edh eTek lArAid Ku e l ePl. 6sutrAM
SAeylbAsIrA ehAerb pbRt eTek tAedr yA^ApeT
inejedr lArAid Kuel ePll.
SA yI smAgm tA bu
emAiz iziberr kw dUer kiw tAbu SApn
krl. emAiz tAbur nAm idl ''smAgm tAbu.
Buek ek yid ikC ij|As kret cAy tAhel
es iziberr bAer smAgm tAbuet eyet pAer.
8
yKn Kuiz emAiz smAgm tAbuet eyt. sbA
tAek l(Y krt. skel injSV tAbr
u drjAy dAiey
emAizr smAgm tAbur BYer yAoy edKetA.
9
emAiz yKn smAgm tAbeu t ebz kretA tKn
tAbur drjAy emGS enem Ast bM Bu tKn
emAizr se kT bletn. 10elAekr smAgm tAbur
drjAy emGS edKet epel tAr inejr inejr
tAbur meDY hAw ege Verr pAsn kretA.
11
BAeb Bu emAizr se mueKAmuiK kT
bletn. Bu bur metA emAizr se kT bletn.
Bur se kT ezx krAr pr emAiz iziber iPer
eyetA ik emAizr pircArk nUenr pu^ iyehAzUy
tAbur bAer eberAt n.
7
34
yA^Apu Sk 34:8-34
88
yA^Apu Sk 34:35-35:34
89
tt( es Abr, Kuel rAKt. emAiz yKn Bur
sAiDY eTek ebirey Ast bM S A ey e lr
elAekedr Bur AedzsmUh blt/ 35tKn tAr
emAizr muKmelr opr kiw dIi edKet ept.
tA es AbAr tAr muK eFek ePlt/ perr bAr
Bur se kT blet n yAoy pyR es BAeb
muK eFek rAKt.
ibAemr idn sM*A inym
35
bsell o hlIyA b
tArpr emAiz SAeylbAsIedr bll/ ''edK/
Bu iyhd bMezr he rr epQ^/ irr pu^ bsellek
menAnIt kereCn. 31itin tAek Virk (mt
ideyeCn. itin tAek |Aen o sb
R kAr ibAy pArdzIR
32
ker &ueleCn. es esAn/ repA o iptelr ijins
qtrI ker tAr opr kArkAy$Y kret pAer. 33es
mUlYbAn pATr o mi,mAi,kY ekew bsAet pAer. es
kAW ideyo sbRkAr ijins qtir kret pAer.
34
Bu bsell o hlIyAbek iz(AdAn krAr ibezx
(mt idey e Cn. hlIy A b hl dAn bMzIy
30
yA^Apu Sk 35:35-36:38
90
36
pib^ tA bu
tArpr d( kAirgrr pib^ tAbu qtrI krbAr
kAj Ar krl. tAr imih zenr kAp/ ebnI/
nIl o lAl suetA idey dziw pd$ !tir krl. tAr
tAr opr suetA idey Verr ibezx fAnAyu) krb
dUetr Cib bsAl . 9etYkiw pd$A iCl smAn mAepr
28 hAt lV A o 4 hAt co. 10tArpr kAirgerr
es pd$Ail jue BAeg BAg krl. p<Aciw ker
pd$ iney ekkiw BAg helA. 11tAr nIl kAp
idey etYk BAegr pd$Ar iknArAy kiw P<As qtrI
krl. 12itiw BAegr pd$Ar DAer 50iw ker P<As
iCl. P<Asil iCl ek perr ibprIet. 13tAr
iw pd$Aek ejA edbAr j 50iw esAnAr AMw
!tir krl. BAeb pib^ tAbiu wek kse kiw
Ke yu) kr hl.
14
tArpr kAirgrr es pib^ tAbur ACAdenr
j Aerkiw tAbu !tir krl. tAr CAgelr elAm
idey gAerAiw pd$ bAnAl. 15sbil pd$A iCl
smAn mAepr 30 hAt lV o 4 hAt co.
16
tArpr p<Aciw pd$ jue kiw o Cyiw pd$A jue
Aerkiw BAg kr hl. 17 BAegr pd$Ar DAer
50 iw ker P<As lAgAenA hl. 18tAr 50 iw iptelr
8
yA^Apu Sk 37:1-38:8
91
sA(Yisku
bsell bAbl kAW idey pib^ isku qtrI
krl. isku iw 2.5 hAt lV / 1.5 hAt co
Ar 1.5 hAt <c. 2 tArpr es K<Aiw esAn idey
isuekr eBtr o bAerr idk mue idl. es
isuekr cAiridek esAnAr jir idey iGero idl.
3
rpr es isukiw bey iney yAoyAr j cAriw
esAnAr AMw cArekA,Ay rAKl. r kidek iw
AMw lAgAenA iCl bM iw AMw lAgAen iCl
r idek. 4isukiw bey iney yAoyAr j
bAbl kAeWr K<uiw !trI ker es esil K<Aiw esAnAy
mue idl. 5 tArpr es pib^ isuekr itiw DAer
AMwAilr iBtr idey K<iu wil Fikey idl. 6 tArpr
es K<Aiw esAn idey ACAdniw qtrI krl. w
iCl 2.5 hAt lV o 1.5 hAt co. 7 tArpr es
epwAen esAnA idey iw krb dUt !trI krl bM
esel ACAdenr DAer ereKiCl. 8 tArpr es
krb dUetr mUi%$iw pApemAcn SAenr ACAdenr
se jue k^ krl. 9dUetr fAn AkAez Ciey
pib^ isukiwek eFek idl. dUetr prSpr
mueKAmuiK hey pApemAcn SAenr idek tAikey rl.
37
Dp
U AlAbAr ebdI
rpr DUp-Dun epAAbAr j es bAbl kAW
idey kiw DUpdAnI !trI krl. w iCl 1 hAt
lV/ 1 hAt co bM 2 hAt ct ibizX kiw
ecQekAn ijinx. DUpdAenr cArekAe,r itiwet
kiw ker izM iCl. z]il o DUpebdI kiw
K wker iCl. 26es DUpdAenr opr cArpAz
bM izM K<Aiw esAn idey mue idl. tArpr Dp
U dAenr
27
cArpAz esAnAr jir idey mue idl. jirr
nIec DAer AMw lAgAenA hl. AMw lAgAenA
hl bey iney yAoyAr K<uiw Der rAKAr j. 28es
K<uiwil bAbl kAW idey !tir ker esAn idey
ibezx ewibl
mue idl.
10
29
bsell bAbl kAW idey kiw 2 hAt lV/
tArpr es kjn sugi StkArk eymn
1 hAt co o 1.5 hAt <c ewibl bAnAl. 11ewibelr ker sug !trI ker esBAeb pib^ iBexekr
cArDAr K<Aiw esAnAr pAt idey es mue idl bM etl bM K<Aiw o sugi DUp-DUn qtir krl.
tAr cArDAer kiw esAnAr JAlr lAigey idl.
12
ehAmbilr ebdI
tArpr es kiw 1 hAt coA kAWAem krl
tArpr bsell bAbl kAW idey ehAmbilr
ewibelr sb DAr iGer bM kAWAemAr cArpAez esAnAr
ebdI qtrI kreln. w iCl 5 hAt lV/ 5
JAlr lAgAel. 13tArpr es ewibelr cArekA,Ay
14
cArpAy A y cAriw esAnAr AMw lAgAl. es hAt co o 3 hAt ct ibizX ecQekAn AkAerr.
ewiblwAek bbAr j AMwAelA kAWAemAr Kub 2tArpr es ebdIr etYkiw ekAe,r j kiw
kAeC Awek idl. 15tArpr es ewibliw bey iney z] bAnAel bM tAedr ekA,Ay jue idl yAet
yAoyAr j bAbl kAeWr K<uiw !tir krl. K<Aiw t K hy bM ebdIiw iptl idey eFek idl.
esAn idey K<iu wilo mue idl. 16rpr es ewibel 3es ebdIet bYbhAerr sb srm iptl idey qtrI
bYbhAerr j esAnAr ew/ cAmc/ bAiw o klsI krl. es pA^/ eblc/ bAiw/ k<Aw cAmc/ cAw tYAid
bAnl. epy !neb FAlAr j bAiw o klsI bYbhAr qtrI krl. 4 tArpr es iptl idey jAelr metA
kr hl.
kiw J<AJir qtrI krl. ebdIr eber nIc eTek
mAJKAn pyR J<AJir bsAenA hl. 5tArpr es
bAitdAn
ebdIiw bey iney yAoyAr K<uiw lAgAbAr jnY J<AJirr
17
tArpr es esAnAr bAitdAniw !tir krl. es cArekA,Ay cAriw AMw lAgAl. 6tArpr es bAbl
K<Aiw esAn hA&ui idey epwAel bM !tir krl kAW idey K<uiw qtrI ker iptl idey mue idl.
bAitdAenr ibS]t pAdAnI. es Pul/ pAt/ k<ui idey 7ebdIiw bey iney yAoyAr j K<uiwelA AMwAr
kArkAy$Y ker sbikC ke^ jue idl. 18bAitdAenr iBter Fikey edoy hl. ebdIr DArelA qtrI
Cyiw zAK/ kidek itniw pridek Aro itniw. kr hl t) idey. w iCl kw KAil isuekr
19
itiw fAel TAkl itniw ker Pul. esil kAW metA P<Ap.
8
bAdAemr Puelr metA tAet k<ui o pAt rAK hl.
tArpr es iptl idey pA^ bM pAe^r pAy
20
qtrI
krl. w mihlAedr edoy iptelr Ayn
bAitdAenr de Aro cAriw Pul rAK hl k<ui o
21
pApi semt y edKet bAdAm Puelr metA. tAet eTek enoy heyiCl. mihlAr smAgm tAbur
ekk idek itniw ker emAw Cyiw fAlo rAK ebz drjAy esb krAr j esiCl.
25
38
yA^Apu Sk 38:9-39:8
92
39
ePAd
tAr imih zenr kAp/ esAnAr jir/ nIl/ ebnI
o lAl suet idey ePAd qtir krl. 3 tAr esAn
ipiwey sr pAt qtir ker tArpr t eTek esAnAr
jir bAnAl. tArpr tAr es esAnAr jir nIl/
ebnI/ lAl suet o zenr kAper sAeT ksAeT
bn
u l. w Kub d( kAirgerr kAj. 4tAr ePAedr
j k<AeDr kAp bAnAl eyw ePAedr ekAe,
eb<eD edoy hl. 5 tAr ekAmrbnI buen ePAedr
sAeT jue idl. emAizek edoy Bur Aedz
nuyAyI wAo ePAedr mt imih zenr kAp/
nIl/ ebnI o lAl suetA bMesAnAr jir idey
ebAn hl. 6kAirgrr ePAedr j esAnAr opr
egAemdk bsAelA. tAr pATrelAr opr
SAeyelr pu^edr nAm eKAdA krl. 7 tArpr tAr
mi,elA ePAedr opr bisey idl.
lMkAril SAeyelr elAekedr j kiw
SArk hey TAkeb. sb kr heyiCl emAizek
edoy Bur Aedz nusAer.
2
b(Abr,
tArpr tAr b(Abr, !trI krl. iWk ePAedr
metA wAo iCl kjn d( kAirgerr kAj.
8
yA^Apu Sk 39:9-43
93
w !trI kr hl esAnAr jir/ imih zenr kAp
bM nIl/ ebnI o lAl kAp idey. 9 b(Abr,iwek
eDRk ker BAj ker cArekA, kiw pekewr
AkAr edoy hl. w iCl 9 i lV Ar 9
i co. 10tArpr kAirgrr b(Abr,iwr opr
cAr sAir mi,mAi,kY bsAelA. Tm sAiret iCl
c,
I/ pItmi, o mrkt. 11itIy sAiret iCl prAg/
nIlkA o pAA/ 12tIy sAiret iCl eperAj/
iyS o kwAehl. 13c&uTR sAiret iCl !bdUyRY/
egAemdk o sUyRkAmi,. sb mi, esAnAr opr
bsAenA hl. 14b(Abr,iwr opr emAw bAerAiw mi,
iCl. SAeyelr etYk pue^r j iCl kiw
ker mi,. etYk lAerr opr zIlemAherr
metA SAeyelr bAerAiw pirbAregAIr kiw ker
nAm eKAdA kr iCl.
15
kAirgrr b(Abre,r j K< A iw esAnAr
ezklsmUh bAnAelA. ezklil dir mt
pAkAen iCl. 16kAirgrr iw esAnAr AMw bAiney
b(Abre,r ekAe, Awek idl. tAr k<AeDr j
iw esAnAr SAlIo !tir krl. 17tAr esAnAr
ecniwek b(Abre,r ekAe,r AMwAr sAeT eb<eD
idl. 18tAr Aer iw esAnAr AMw bAiney
b(Abre,r pr iw ekAe, Awek idl. w iCl
b(Abre,r iBterr idek ePAedr iWk per.
tAr esAnAr ezkelr pr Ail sAmenr idk
idey ePAedr k<AeDr pir esAnAr lAerr se
yu) keriCl. 19tArpr tAr Aer iw esAnAr
AMw qtrI krl bM esil ePAedr pAez/
b(Abre,r eBtridekr DAer Awek idl. 20tAr
AerA iw esAnAr AMw bsAl k<AeDr pir nIec
ePAedr sAmen. AMwAil iCl bnIr kAeC/
ekAmrb nIr opr. 21tArpr tAr kiw nIl iPetr
sAhAeyY b(Abr,Ir AMwr sAeT ePAedr AMw
eb<eD idl. BAeb Bur Aedz nuyAyI b(Abr,iw
ePAedr sAeT z)BAeb b<AD TAkl.
yAjkedr pr epAzAk
tArpr tAr ePAedr j spU,Rrep nIl
kAp idey kiw epAzAk bunl. 23tAr AlKAAr
mAJKAen kiw Puew krl bM PuewAr cArDAr
idey kwkerA kAp eslA ker idl/ PuewAiw
yAet n eCe tAr j.
24
tArpr tAr imih zenr kAp bM
nIl/ ebnI o lAl suetA idey ebdAn qtrI
krl. ebdAnAil tAr AlKAAr nIecr DAer
Juiley idl. 25tAr K<Aiw esAnAr G qtrI krl
bM esil AlKAAr nIecr DAer ebdAnAr mAeJ
mAeJ lAigey idl. 26lKAAr nIecr DAer etYkiw
ebdAnAr mAJKAen kiw ker G lAgAenA hl.
emAizek edoy Bur Aedzmt epAzAk !tir
22
yA^Apu Sk 40:1-38
94
40
20