ANTK YUNAN'DA EZOTERZM

REK :(ng. ESOTERC, Fr. ESOTERQUE, Alm.ESOTERKA,

Os.BATIN, DERUN,DAHL, MEKTUM, NAF)

erde olan, Drak (Exoterik)Kart. Gizli, Gizem, Giz, (Osm.Sr)

terimleriyle

anlamda

olarak

deil

ama

anlam

yaknl

olarak

kullanlmaktadr.
Eskiden, sekin ve sylenenleri anlayabilecek kimselere verilen eitimi
dile getirir. Trk Mistii ve toplumcusu eyh Bedrettin yle der ;" Hakikat
halka sylenemez, o hakikati anlayamayacak olanlar, ya yollarn bsbtn
saptrlar

ya

da

hakikati

syleyeni

sularlar"

rek

anlamlar

kavrayabilmek iin belli bir yetkinlik dzeyine erimek gerekir. Esoterizm

yani Batniyye yani irekilik, ireki retilerin genel addr. Gizemci
retilerin tm deil ama ou irekidirler. ounluun sama sapan
inanlaryla atan USSAL retiler, zorunlu olarak ireklii ve gizlilii
gerektirmitir.

Bu

genellikle

dinsel

konularda

byle

olmutur.

Yahudi

Kabalasnda, Hristiyan gnostiinde ve slam Tasavvufunda da retiler,

Esoterik (irek) yntemle uygulanmtr.
eriye, eanlamda retiye alnanlara da bu gerekler azar azar ve
altrlarak verilmesi gerektiinden eitli aama dereceleri kurulmu ve
bunlarn birinden brne aabilmek iin eitli snavlar dzenlenmitir.
Antika Yunanllarnda bir retinin ya da dinsel tarikatn gizemlerini
bilenlere irekiler (Esoterikos) denir. Bu balamda birok reti olmasna
karn, burada Antik Yunan'n, kendinden sonra gelen ezoterik retileri de

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

etkileyen nde gelen irek retilerinden ELEUSS MSTERLER, Dyonisos,

Orpheusuluk ve Pythagoraslk' dan konu edeceiz.
Antik misterler incelememizi kronolojik bir srayla yapmamzda gerek
okuyucunun izlemesini kolaylatrmak ve gerekse etkileimi grmek asndan
yararlar umuyoruz. Tarihsel ncelii Mitolojik dneme vermemiz gerekiyor,
her ne kadar yazl belgeler ve bilimsel bulgular yetersizse de. Bu balamda
konumuza Dyonisos misterleri ile balyoruz.
Dyonisos,, Yunan ncesi tanrlardandr. Trakya'dan ya da Frigya'dan
geldii

sanlmaktadr.

Zeus

ve

Apollon

ile

birlikte

Antika

Yunan

dncesinin byk tanrsndan biridir. Tapm bal bana bir din

meydana getirmitir. Kiilii birok eski tanrlarn karmndan meydana
gelmitir. ifiliin, bacln, meyve ve zellikle zmn koruyucusudur.
Romallar ona BAKKOS (Baks) derler ve verimlilik tanrs Liber'le bir
tutarlar. Dyonisos, arabn ve btn hayatn tanrsyd. Her yl doan ve len
Dyonisos , doadaki yaratln ve lmden sonra yeniden diriliin esrarl
varlyd. arap, evrende hi durmadan devreden, ayn btnn iinde trl
ekillere giren hayat kudretini sembolletirmektedir. nsan arapta tanr ile
birleir, daha gzel bir hayata domakla kalmaz, ayn zamanda evren'e dzen
veren klli

akla

katlr. Dionysos

dininin

byk

zellii

ballarnn

(Bakkhalar) kudurmuasna kendinden gemeleri (Yu. extasis) ve tanry

kendi ilerine aldklarna inanmalardr. Diyonisosa tapanlar, onun kendilerine
vahi hayvanlar biiminde grndne inanyorlard. Bu yzden arap iip
kalabalk sarho srler halinde dalara karlar, naralar atarak dne dne
raksederler, karlarna

kan

hayvanlarn

stne

kudurmuasna

atlp

paralarlar ve i i yerlerdi.

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

Bylelikle tanry ilerine alm oluyorlard. Dyonisos dini, geni halk

ynlarnda, zellikle kadnlar arasnda yaylm ve tutulmutur. Orphik din
ve Eleusis gizemciliinin kayna da Dyonisos tapm'dr. zellikle Orphik
inanlar,

Dyonisos

gizemciliinden

gelitirilmitir,

rnein

lmszlk

inanc Dyonisos'un lmyle yeniden douu yksnn rndr. Burada bir

kk saplama yapp yle zgn bir soru sormak istiyorum. Dyonisos
szcn Dyo ve issius eklinde ikiye blsek, Dyo'nun yunanca 'tanr' ve
ssius'un da Msr tanrs olduunu bilirsek, bir akl yrtmeyle nerelere
gidebiliriz acaba ?
Antik misterlerin en nllerinden biri, CERES (Demeter, Rhea veya
isis) ve kz Persephone ansna her be senede bir ELEUSIS kentinde, ritinin
kutlamalar

yaplan

"ELEUSS

MSTERLER"dir.

Eleusis

okulunun

inisiyeleri, tm Yunanistan'da gnlk yaamlarna uyguladklar yksek ahlaki

standartlar

ve

felsefi

kavramlarnn

gzellikleri

ile

nlenmilerdi.

Yetkinliklerinden dolay bu misterler Roma ve Britanya'ya sram ve

buralarda

da

ATTKA'daki
doumundan

inisiyasyonlar
toplum
1400

yl

yaplmt.

tarafndan
nce

Kutsal

sunulan

Eleusis

EUMOLPOS

dramalar

ilk

olarak

Misterlerinin

sa'nn

tarafndan

bulunduu

inanc

egemendir.
Eleusis ritleri kk ve byk misterler olarak ikiye ayrlmlardr.
Kk misterler ilkbaharda Elousis'in kk bir kasabas olan AGRE'de her
yl,

byk

olan

sonbaharda

ELEUSS

veya

ATNA'da

be

ylda

bir

kutlanmakta idi.
Persephon'a adanm olan kk misterler, antik teolojistler ve kendi
kurucular tarafndan, arnmam ruh'un durumunu materyalist ve fiziksel

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

yaradl kapsamnda gizlilik iinde belirlemek iin dzenlenmiti. Bu

misterler hakknda doyurucu bilgiler bulmak olduka gtr, nk dier
misterlerde olduu ve misterin doasnda olduu gibi, inisiye adaylar dahili
srlar

asla

aa

vurmayacaklarna

ilikin

bozulmaz

yeminler

etmek

zorunluundayd. Kk ritlerde kullanlan lejand Ceres'in kz Tanra

Persephone'un PLUTON, yer alt dnyasnn efendisi veya HADES tarafndan
karlmas zerine kurulmutu:
Persephone, ok gzel bir ayrda iekler toplarken, yer birden alr
ve lmn karanlk efendisi muhteem bir arabaya binmi olarak, karanln
derinliinden ortaya kar ve kz kollaryla kavrar, rpnarak baran
tanray kendisinin kraliesi olmas iin zorlayarak yeralt sarayna tar. Bu
alegori, mevsimlerin ardlln simgelemektedir.
(imdi sizleri, muhteem bir sembolizmayla ba baa brakyorum,
ltfen hayallerinizi zgr braknz ve u treni hayalinizde canlandrmaya
alarak tadn karnz .)
nceden snava tabi tutulmu, kimlii , eitim durumu ve saygnlk
derecesi aratrlm adaylar, HYEROSERX diye adlandrlan ve tpk
HERMES gibi giyinip asa tamakta olan ELEUSS RAHB tarafndan salon
giriinde karlanmaktayd.
Bu rahip ; srlarn rehberi, aracs ve yorumcusu konumunda bir
grevliydi. Yine bu rahip gelenleri yce bakire PERSEPHONE'a vakfedilmi
olan ON stili stunlar bulunan kk bir mabede gtrmekteydi. Bu sevimli
mabet, sakin bir vadinin dip taraflarnda, porsuk aalarndan ve beyaz
kavaklardan oluan kutsal bir korunun ortasnda bulunmaktayd. O srada
plak kollu PROZERBN Rahibeleri yani HYEROFANDT'ler, srtlarnda

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

tertemiz peploslar, balarnda da nergisten yaplm talar olduu halde

mabetten dar kp bir merdivenin st ksmnda sraya dizilmekte ve DOR
tipinde bir ezgi tutturmaktaydlar. Bu monoton arky, szlerini byk
mimikler yardm ile vurgulayarak sylemekteydiler.
" Ey srlarn adaylar, u anda Prozerpin'in eiinde bulunuyorsunuz. Az
sonra grecekleriniz sizi aknla uratacak. O anda, u hayatnzn, yalanc
hayallerden ibaret bir dokuma olduunu anlayacaksnz. Sizi bir zulmet alan
gibi sarp sarmalamakta olan uyku, kendi aknn iinde ryalarnz da,
gnlerinizi de alp gtrmektedir, tpk gzden dalga dalga kaybolup giden
kalntlar

gibi.

Fakat

telerde,

sonsuz

alan

yaylp

gitmektedir.

Persophone yardmcnz olsun ve zulmet nehrini geip DEMETER'e nasl

ulalacan size retsin."
Koroyu ynetmekte olan PROFANDT veya kahine, merdivende
basamak aa inip orada grkemli bir sesle ve korkun baklarla u laneti
dile

getirmekteydi:

"Fakat

srlarmza

saygszlk

etmek

zere

gelmi

olanlarn vay haline! Zira Tanra bu sapkn gnlleri, hayatlar boyunca

izleyecek

ve

avn

karanlklar

aleminde

de

elinden

karmayacaktr."

Bu trenin ardndan gnler gemekte ve bu sre iinde eitim yaplmaktayd.

Son

gnn

akamnda

yeni

inisiyeler

Persephone'u

karma

treninde

bulunmak zere kutsal korunun en kuytu kesinde bir araya gelmekteydiler.

Sahne,

mabedin

rahibeleri

tarafndan

ak

havada

oynanmaktayd;

Bu

uygulama ok eski zamanlardan beri sre gelen bir uygulamayd, geri zaman
iinde eklen deiiklie uramt ama esas yani tema's hep ayni kalmt.
Korunun aasz bir yerinde duran inisiyeler ikier ikier gelmekteydiler. Geri
planda aralarnda bir mersin aac korusuyla ve birka kavakla evrili bir
maarann yer ald kayalklar bulunmaktayd. n Planda da yeil bir ayr

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

ile etrafnda pnar perilerinin uzanm yatmakta olduklar bir pnar yer
almaktayd. Maarann dibinde, bir iskemleye oturmu durumdaki Persophone
dikkati

ekmekteydi.

Annesi

Demeter'de

onun

yanbanda

ayakta

durmaktayd; srtnda bir kalatos, elinde bir asa vard. Bu sahne ; Hermes,
Demeter, Persephone, Pnar perileri korosu ve Eros arasnda diyaloglarla
gemektedir. Bu arada akam olmakta, kk mabedin evresindeki koruda
mealeler yaklmakta ve Ba rahibelerin hzn ifadeli ilahilerinin ardndan
seyirciler sessizce uzaklamakta, bir taraftan da Persephone! Persephone!
Diye haykrmaktaydlar. Bu trenle birlikte yeni inisiyeler zel yol mensubu
olmaktaydlar.
Eyll aynda be ylda bir kutlanan byk srlar tamamen sembolik
enlikler

eklinde

dokuz

gn

srmekteydi.

Sekizinci

gn

zel

yol

mensuplarna inisiyasyon alametleri datlmaktayd.

Bir asa ile tren sepeti diye adlandrlan, sarmak dallarndan yaplm
bir sepet. Bu sepette, anlald takdirde insana, hayatn srlarn aklayan
esrarl eyler bulunmaktayd. Fakat sepet zenle mhrlenmiti. Aday'a bu
sepeti

ama

verilmekteydi.

izni
O

ancak
gn

bir

inisiyasyon
kortej,

sonunda

Atinadan

ve

barahip

Eleusis'e

tarafndan

DYONSSOS'un

"YAKOS" diye adlandrlan ve banda mersin aac dallarndan oluan bir

ta bulunan heykelini gtrmekteydi. Daha sonra Mabede mistik kapdan
girilip

orada

kutsal

gece

veya

baka

bir

deyile,

inisiyasyon

gecesi

yaplmaktayd. Girite nce,i surlarn iinde yer alan geni bir kemerin
altndan geilmekte ve ieriye varlnca, aniden bir rtkan tarafndan
"ESKATO! BEBELOY! (zel yol mensubu olmayan dar!) haykryla
karlalmaktadr.

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

Bu

anda,

toplanmaktayd.

adaylar

arasna

rtkan,

karan
bu

davetsiz

kiilere,

misafirler

bir

grdklerini

kenara
kimseye

sylemeyeceklerine dair lm yemini ettirdikten sonra : Gizemli bir sesle "u

anda Persephone'un yeralt eiinde bulunmaktasnz. Gelecekteki hayat ve
u andaki durumunuzu anlayabilmeniz iin lm imparatorluundan gemeniz
arttr: Bu inisiyelerin snavdr" dedikten sonra; "IIA KAVUABLMEK
N , KARANLIA MEYDAN OKUMAK GEREKR" diye yksek sesle
haykrr.
Az sonra ise herkes, bedenli hayat mekanna dalm ruhun, yrek
paralayc zntsn temsil eden geyik derisine sarlr. Adaylar balangta
el yordamyla ilerlemekteydiler. ok gemeden korkun grltler, inlemeler
ve

haykrlar

kovalamaktadr.

balamakta,
Yldrmn

gk

grltleri

etkisiyle

ortalk

ve

yldrmlar

birbirini

aydnlandnda,

korkun

vizyonlarn varl fark edilmektedir. Bazen bir ejder, bir canavar, bazen de
bir sfenksin ayaklar altnda parampara olmu bir insan. Bu grntler o
kadar ani bir ekilde olumaktayd ki, adaylar bu ilizyonun farkna bile
varamazlard .
Bundan sonra, karanlk bir mahzende dikine siyah beyaz izgili
kumatan dikilmi, Asya tipindeki elbisesiyle, salonu hafif ekilde aydnlatan
bakrdan bir ocan karsnda ayakta duran Frigyal bir rahip, cevap hakk
tanmadn ifade eden bir mimikle, orada hazr bulunanlar, giriteki
blmde oturmaya zorlamakta ve ocaa, tutam tutam uyuturucu duman
kartan ttsler atmaktadr. Salon ksa zamanda youn duman anaforlaryla
dolmakta ve ortal birden belirli belirsiz hayvan ve insan formlarnda
ilzyonlar kaplamtr. Zaman zaman sevimli, zaman zaman da iren bir hal
alan bu, akkandan ve havadan oluan , moral bozucu ve gerek d

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

canavarlar fr fr dnmekte, ltlar samakta ve adeta bylenmi adaylarn,

sanki yollarn kapatmak istercesine smsk sarp sarmalamakta ve balarn
dndrmektedir.
Bazen bir KBELE RAHB, elindeki ksa ubuu buharlarn ve
dumanlarn iine doru uzatmakta ve rengarenk halka eklinde bir anafor
yapmaktadr. Bunun zerine adaylar kalkp bu anaforun iine dalmakta, bu
halkann iinde bulunduklar zaman bazlar, kendilerine grnmez ellerin
dokunduunu veya mthi bir ekilde yere arpldklarn hissetmekteydiler.
Bazlar da geri ekilip, geldikleri yolu izleyerek kap gitmekteydiler. En
cesurlar ise ayn halkadan birka kez st ste gemekteydi, zira bu snav bir
yerde diren ve kararllk sayesinde atlatlmaktayd.
Bu snav da atlatldktan sonra, oraya buraya tek tk dikilmi ayakl
kandiller vastasyla aydnlanmakta olan byk bir salona ulalmaktayd.
Ortasnda tek bir stun ile metal yapraklar arasnda, yerkreye ait tm
ktlklerin ve insanlara saldran geri seviyeli varlklarn canl rneklerinin
simgelendii bronz bir aa yer almaktayd. Aacn altndaki grkemli tahtn
zerinde, lal rengi mantosuyla PLTON oturmaktayd. Yannda da yce
Persephone yer almaktayd. Adaylar onu daha nce kk srlar esnasnda ba
rahibe tarafndan tasvir edilmi olan hatlaryla tanmaktaydlar. Persephone,
gelip nnde diz ken ve ayaklar dibine nergisten talar brakan adaylara;
"ISTIRAP NSANLARA MERHAMET RETR" demekteydi. Yukar doru
trmanarak giden bir galeride aniden mealeler yanmakta ve trompet sesini
andran bir ses haykrmaktayd: "GELN ZEL YOLUN YOLCULARI!!
YAKKOS

DND,

DEMETER

KIZINI

BEKLYOR,

EVOHE!"

Persephone sanki uzun bir uykudan uyanyormu gibi, ayaa kalkp yle
mrldanmaktayd: "IIK! ANNECM! YAKKOS!" O esnada klar birden

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

snvermekte

ve

bir

ses

yle

haykrmaktayd;

"LMEK

TEKRAR

DOMAKTIR!".
Kahramanlara ve yar tanrlara ait olan galeride st ste ylrcasna
yryen zel yol mensuplar, ucunda Hermes ile meale taycsnn yer
ald ka alnp zerlerine kutsal su serpilmekte, delie doru ileri adm
atmakta ve o esnada srtlarndaki geyik derileri alnmakta ardndan da
tertemiz

elbiseler

giydirilip,

aydnlatlm

olan

bir

mabede

gtrlmekteydiler.
Ve orada onlar grkemli bir ihtiyar yani ELEUSS'in YCE RAHB
beklemekteydi. Yce Rahip adaylara ta bir kitaptan, lme bahasna da olsa
aklayamayacaklarna yemin ettikleri bilgileri okuturdu. retinin bundan
sonrasyla ilgili hibir bilginin olmamas, bu yeminin tutulduunun gzel bir
kantdr, sanyorum.
imdi aa yukar ayn dnemlerde etkinliini srdrm olan dier
ezoterik okulu ya da retiyi grelim.
ORFZM : Orfeus (orpheus) , kimilerince gerekten yaam olduu
sanlan, mitolojik bir ozandr. Trakya aslldr, Girit araclyla eski Msrdan
gelme olduu da ileri srlr. Lir ad verilen saz, gelecekten haber vermeyi
ve byy onun icat ettiine inanlr. Yunan mitolojisinde ok ili bir yks
vardr. arklaryla btn doay etkiler ve bylermi. Kars Euridike'nin
lmne dayanamam, ller lkesi (Hades)'ne gidip onu geri vermelerini
istemi. Acyp vermiler ama onunla birlikte yeryzne kana kadar arkasna
dnp Euridike'ye bakmama koulunu yerine getirememi. Dayanamam
bakm, bylelikle de sevgilisini kesin olarak yitirmi. nsann doa srlarn
aratrma

isteini

simgeleyen

bu

yknn

kahraman

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

Orfeus

ya

da

Orfeusuluk, en eski Yunan dini Dionysos tapmnn bir reformcusu ya da

reformu olarak belirmitir. Bu yzden de kendilerinden geip lgnlk nbeti
geiren

Dyonisosu

Mainas'lar

tarafndan

Orfeus'un

paralanarak

ldrldne inanlr. Orfizm, gizler (Os.Esrar, Fr. Mysteres) temeli stne

kurulmu bir dindir. Tanrlarla iliki kurduklarna inanlan orfik rahipler,
bysel gizli yntemlerle insanlar mutlulua ulatrrlar. Ruh lmszdr ve
bedenden bedene ger, mutlulua

ancak te dnyada

ulalr. Ruhun

kurtuluu, bedenden ayrlmasyla gerekleir. Orfizmin balca elerinden

biri olan ilecilik, geni halk ynlarnn ekonomik ve toplumsal koullar
yznden ekmekte olduklar ileyi kurumlatrr. Kendinden geme, coku ve
sonunda tanr Dionysosla birleme, orfik gizemsel trenlerin amacdr.
Dnyada yaamak ac ekmektir, kurtulu lmdr. Orfizmin bu eleri,
Orfeusuluun bir reformcusu olan Pythagoras ve Platon retilerinden
geerek

hemen

btn

byk

dinlerin

temeli

olmutur.

Geni halk ynlarnn dini olan Orfizm, bir eit varlkbirlii (Ar. Vahdet-i
vcud) anlayn ileri srmtr. Evrendeki btn varlklarn birbirlerine
yaknlklarn ve birbirlerine dayanmalar gerektiini retir. Balca tanrlar
Dionysos'la Eros'tur. Orfizmde tm dinliler birbirine eittir. Orfik dinde,
sonradan Hristiyanln alp gelitirdii, ruhun br dnyadan derek
bedendeki

varl

meydana

getirmesi

gibi

temel

dinsel

eler

de

bulunmaktadr. (O. Hanerliolu. Felsefe Ansiklopedisi)

zet olarak Orfecilik bir felsefe sistemi olmaktan ok mistik bir
tarikattr

(bizim

bugnk

konumuzu

da

bu

yan

ilgilendirmektedir)

Orfizm'in amac, bir zel hayat kuralnn mistik ilhamlarna nail olabilmek
iin kutsal ve gizli bir raklk dneminin gerektiidir. Bu dnemde tinsel

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

10

(ruh anlamnda) temizlik trenleri yaplr, bu trenlerde ruh, zel bir esrime
iinde bedenden ilgisini keser.
Zira, bu gerekte beden, ruhun bir kalkandr ki, Hades'de bekleyen
tehlikelerden korunmaya engel olur ve ruhun amac, bu kurtuluu elde
etmekten ibarettir. Bu tarikatta, her eit mistisizm faaliyetlerinde olduu gibi
ama, mritlerin belirlenmi bir etki altnda braklarak doal bilinlerini
esrarl bir hayal gc iinde derinletirmek ve kiiliklerini deitirmektir. Bu
tarikatn trenleri srasnda Orfeus'un azndan kt iddia edilen bir
sylemden pasajlar:
"Eyann ilkelerine, lekesiz esir iinde alevlenen byk Triad'a kadar
ykselmek iin kendi iinin derinliklerine kvrl. Bedeni, dncenin ateiyle
yak. Kendini, odununu kemiren alev gibi maddeden syr. O zaman ruhun,
ebedi nedenlerin saf esiri iine, Jpiter'in tacndaki kartal gibi atlacaktr.
Sana alemlerin srlarn, doann ruhunu ve Tanr'nn zn aklamak
istiyorum. Derin gkyznde, yeryznn uurumunda bir tek varlk, grleyen
ZEUS, esir'den Zeus hkmeder. O derin t, gl kin ve tatl ak'tr. O
yeryznn

derinliinde

ve

yldzl

gkyznn

yksekliinde

hkmetmektedir ; Eyann soluu, ba emez ate, erkek ve dii, bir kral, bir
iktidar. Bir tanr ve bir byk efendidir. Jupiter, Tanrsal kar-koca dr, erkek
ve diidir, baba ve ana dr. Onlarn srl evlenmelerinden, ebedi zifaflarndan
aralksz olarak, ate ve su, toprak ve esir, gece ve gndz, vakur titanlar,
deimez tanrlar ve insanlarn dalgalanan tohumlar meydana gelir. Gk ve
yerin aklarn kafirler bilmez. Kar ve koca srlarnn peesi,ancak Tanrsal
insanlar tarafndan alr. Bu Zeus'un tohumu olan, yaratann atei olan erkek
ate'tir. O btn varlklar iinde hareket eder. O'nun rahipleri olan bizler,
o'nun zn biliyoruz, onun oklarndan kendimizi korur ve bazen de onlar

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

11

ynetiriz.

...

Jupiter

Tanrsal

kar-kocadr.

te

birinci

giz

(sr)

"Fakat imdi, ey Delf'in ocuu, ala, sevin ve tap!.. Zira senin ruhun, hayat
barda

iinde

byk

Demiurgos'un

( Dzenleyici

Tanr...

Antika

Yunanllarnda yaratma dncesi yoktur;bir sanat, bir mimar gibi yapma,

dzenleme, biimlendirme anlay vardr. Bu anlaya gre dnya yoktan var
edilmemi, idea'lar gibi ilksiz ve sonsuz olan biimsiz zdek, dzenlenip
biimlendirilerek meydana getirilmitir. Platon'a gre bu biimlendirmede
rneklik eden idea'lardr, evrendeki btn varlklar bu ideal ilk rnek {Fr.
archetype}lerine uygun olarak zdei biimlendirme yoluyla yaplmlardr. )
ruh ve alemi kartrd tutumu blgeye dalmaktadr. Bu sarho eden
barda

doldurmak

kuaklarn

elem

suretiyle

veren

tm

varlklar, Tanrsal

uurumna

inerler.

Zeus,

konutu

byk

unutur

ve

Demiurgos'tur;

Dionysos onun olu ve kendini gstermi olan kelamdr! Ildayan, canl ve

zeki ruh olan Dionysos deimez esir alemindeki babasnn saraynda
parldar..... Dionysos'un bedeninin dumanndan gkyzne doru ykselen
insanlarn ruhu meydana geldi. Solmu glgeler, Tanrnn alevlenmi kalbine
kavutuklar zaman alevler gibi tutuurlar ve Dionysos, Ampire'nin (grgldeneylenmi)

yksekliklerinde

pek

canl

olarak

yeniden

dirilir".

"te Dionysos'un lmnn srr. imdi onun lmnden sonraki dirilmesini

dinle: nsanlar, cinayet ve kin iinde, elem ve ak iinde, binlerce varolular
arasnda vekarla kendilerini arayan dank rgenlerdir. Yeryznn ateli
ssn, aa kuvvetlerin uurumu, daima ve pek fazla olarak ukura eker ve
onlar daha fazla yrtar. Fakat yukarda ve aada olan eyleri bilen biz
ermiler,ruhlarn

kurtarcsyz

ve

insanlarn

HERMES'iyiz"

Onlar

mknatslar gibi kendimize ekeriz; bizleri de tanrlar, onlar gibi kendilerine

ekerler. Bylece gksel bymeler sayesinde Tanrlarn bedenini yeniden
ina ederiz. Tanr bizde lr ve yeniden bizde dirilir".

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

12

Orfeus, Trakya'da Zeus'un byk rahibi, yani papa olmu ve szde bu

sfatla tarikatn yaymaya devam etmitir. ( Orfe ya da Arfa szc, Fenike
dilinde, nur anlamna gelen 'aur' ve ifa anlamna gelen 'rofae' szcklerinden
olumutur ki, "nur araclyla ifa veren" demektir.
imdi, gerek dnsel alanda, gerek fizik, matematik alannda ve
gerekse mzik alannda tarihsel ncelii olan gr ve nerileriyle ne km
byk filozof Pythagoras 'dan sadece konumuzla ilgili ezoterik okulu hakknda
sremizin snrlar iinde zet bilgiler vermeye alalm ;
sa'dan 580 yl nce Sisam'da dnyaya gelen Pythagoras'n genliinde
ok iyi bir eitim ald, tanrlar bilimine merak nedeniyle Msrda Memphissis mabedindeki ezoterik Hermes okuluna kabul edildii, Burada byk stad
derecesindeyken, Pers istilas sonras birok inisiye ile birlikte Babil'e
srgne gtrld, Babilde de buraya ait gizli bilimler zerine incelemeler
yapt bilinmektedir.
32 yl sonra Yunanistana geri dndnde, buradaki btn mabedleri
gezip grm ve Korent Krfezinin kuzeyindeki teselyada Fosid ovasnda
Apollon heykelinin bulunduu kutsal blgedeki Delph'e yerleerek okulunu
kurmu,
Bu ezoterik okulda 4 dereceli eitim sistemini uygulamaya balamtr.
Pythagoras okulu, kentin dndaki bir tepenin zerinde, zeytin ve selvi
aalarnn arasnda huzur veren bir yerdir. imdi Phytagoras'n okuluna
girelim ve inisiyasyonunu adm adm izleyelim.

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

13

Girite ilk nce byk bir heykelle karlalrd, bu HERMES'dir,

Pythagoras Byk stadna vefasn gstermekteydi. Heykelin kaidesinde de
u szler yazlyd; "nanmayan uzak dursun".
Pythagoras, aday seiminde son derece titizdi ve retiye kabul edilmek
ok zordu, aylarca hatta yllarca kabul iin bekleyen adaylar vard. Erdemli,
akll, arbal ve en nemlisi sr saklayabilecek yapda olanlar, uzun ve gizli
bir aratrmadan sonra seilirdi.
Ailesi veya retmenleri tarafndan nerilen adaylarn sadece beden
eitimi tesislerine girme izni vard. Kou, disk ve mzrak atma almalar
yaparlard. Bu mezler iin srdrlen gzlemler sonunda, snava girmeye
hak kazananlar bir snava girerlerdi; nce adayn, tek bana, iinde hayalet
ve garip yaratklarn bulunduu iddia edilen bir maarada bir gn ve gece
geirmesi istenirdi, bu irade snavyd, bunu baaramayanlar, inisiyasyon iin
elverisiz kabul edilerek geri gnderilirdi. Baaranlar ise daha zor snavlar
bekliyordu ; kinci admda adaylar i karartc lo bir hcreye kapatlr, baz
geometrik

sembollerin

anlam

hakknda

yorumlar

yapmas

istenirdi.

ounlukla, bir daire iine izilen bir genin ne anlama geldii sorulurdu.
Bu snav da geen aday'a

Noviciat

ad verilen ilk derece verilirdi.

Pythagoras, ilk derecede, rencilerine hemen hemen hibirey retmez,

sadece onlar diledii biime hazrlamak iin yoururdu. Onlarn sezgi
(ntuition) yeteneini gelitirmeye alr, daha sonra, ana-baba ve dost
sevgilerini, bu sevgiler araclyla da Tanr sevgisini alama yoluna giderdi.
Bu alamada mzikten yararlanlrd. mezler, dersleri mutlak bir skunet
iinde dinler,soru sorma veya tartmaya izin verilmezdi.

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

14

Henz sr, sylenmemitir. Oysa krpe kafalar, o srra belki de

kendiliklerinden
Heptakord

ad

varabilecek
verilen

bir

telli

biimde
bir

sazla

hazrlanmaktadr.
ruhlar

akord

Ellerinde

edilmektedir.

kinci dereceye ykselme gnne Altn gn denmektedir ve renci, saylar

bilimiyle

karlamaktadr.

lk

derecede

ortalkta

grnmeyen

stad

Pythagoras, bu derecede rencisini evinde kabul ederek, onunla aracsz

grmekteydi. Ancak bu derecede i avluya girme onuru verilmekte ve asl
aydnlanma bu i avluda balamaktayd. Ezoterik ve Exoterik terimleri bu i
avlu olayndan kaynaklanmaktayd. Bu dereceyle ilgili bilgiler balbana bir
konuma konusu olabileceinden, nc derece ve son derece ile ksa
bilgiler vererek konumamz toparlayalm.
Pythagoras, nc derecede inisiyelere, yer krenin kendi etrafnda ve
gne etrafndaki dnleri hakknda kozmogoni dersleri veriyordu. Bu
bilgiler o zamann yaygn inanlarna aykr dtnden gizlilie son derece
dikkat edilmesi gerekiyordu.
Drdnc derece (el alm mrit) epifani (yukardan, aaya bak)'ye
ykselmi inisiye ise artk hakikat ilminin ufuklarna yelken aar, o zamana
kadar

edinilmi

bilgileri

pratie

dntrme

almalarna

girerdi.

Bu

almalarda; erkek ile kadnn oluturduu aile birlii ile ezeli ve ebedi
hakikatn nasl gelitii n srada yer alrd. Hatta seks ilikileri, gebelik iin
yln en uygun ay, kutsal eserin yani ocuun yaradlnn ilahi yasalara
uygun bir ekilde olabilmesi iin hamilelik sresince yaplmas gerekenler ve
analk sanat da retilmekteydi.
Pythagoras okulunun sonu ne mi oldu ? ounuzun bildii gibi olduka
ac oldu tabii. Sz fazla uzatmamak iin Pythagoras'n politika retisi ve

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

15

grn ihmal ettik. te politik gr ile ters den zamann siyasi erki ve
Okula kabul edilmeyen SLON adndaki bir gencin provokasyonlar sonucu
oluan huzursuzluk. Pythagoras 40 inisiye ile toplant halinde bulunduu bir
akam mabedin yaklmas sonucu 38 inisiyeyle birlikte yaklak 80 yalarnda
yaamn yitirmitir.
Ekrem lk
Kaynaka:
Felsefe Ansiklopedisi O.Hanerliolu
Filozoflar Ansiklopedisi Cemil Sena
Mitoloji Szl Azra Erhat

MURAT BAYHAN, SAMSUN-2000

16