RCA

Sevgili okuyucu, bir kitab epub yapmak gerekten zor bir itir. Eer ufakta olsa yardmc
olmak isterseniz, karlatnz kelime hatalarn bildirmenizi rica ediyorum. Keyifli okumalar
Kitab Kindle tarz e-kitap okuyucudan okuyorsanz, Highlights(Altn izme) zellii ile
karlatnz hatalarn altn iziniz. Daha sonra e-kitap okuyucunuzun iindeki clipping.txt
tarz dosyadan bu hatalar alp bize iletebilirsiniz.
(http://notepad.cc) sitesine hatalar kopyala-yaptr yapp linki bize mail atabilirsiniz ya da
(http://notepad.cc/hatalikitap) sitesine linki yaptrabilirsiniz.

Jules Verne
Ne Alt Var Ne st
zgn Ad: ans dessus dessous
thaki Yaynlar - 149
Edebiyat - 138
2. Bask Temmuz 2009, stanbul
e-Kitap:SA**, Austos 2014, V1
Trke eviri: Volkan Yalntoklu, 2002
thaki, 2002
Yayncnn yazl izni olmakszn herhangi bir alnt yaplamaz.
Yayna Hazrlayan: ule Cepcepolu Koak
Sanat Ynetmeni: Murat zgl
Redaksiyon: Alev zgner
Sayfa Dzeni ve Baskya Hazrlk: Yeim Ercan Aydn
Kapak, Bask: dil Matbaaclk
Eminta Kazm Dinol Sanayi Sitesi No: 81/19 Topkap-stanbul
Tel: (0212) 674 66 78
thaki Penguen Kitap-Kaset Bas. Yay. Paz. Tic. Ltd. ti.nin yan kurulurudur. Mhrdar Cad.
lter Ertzn Sok. 4/6 34710 Kadky stanbul
Tel: (0216) 330 93 08 - 348 36 97 Faks: (0216) 449 98 34
ithaki@ithaki.com.tr - www.ithaki.com.tr - www.ilknokta.com

Jules Verne

NE ALTI VAR NE ST
eviren
VOLKAN YALINTOKLU

1- Doktor Oxun Deneyi - eviren: Alev zgner Karda

2- Madenin Esrar - eviren: Kerem Eksen
3- Dnyadan Ay'a - eviren: Z. Zhre lkgelen
4- Karpatlar atosu - eviren: Ik Ergden
5- Ayn evresinde Seyahat - eviren: Aysen Altnel
6- Dnyann Merkezine Seyahat - eviren: Mehve Omay
7- Kaptan Grantin ocuklar 1. Cilt - eviren: Ik Ergden
8- Dnyann Ucundaki Fener - eviren: Alev zgner Karda
9- Kaptan Grantin ocuklar 2. Cilt - eviren: Ik Ergden
10- Altn Volkan - eviren: dil Grbz
11- Wilhelm Storitzin Srr - eviren: Pnar Gzeiyrek
12- Kaptan Grantin ocuklar 3. Cilt - eviren: Ik Ergden
13- Balonla Be Hafta - eviren: Feridun Aksn
14- Zacharius Usta ve Olaanst ykler - eviren: Elif Gkteke
15- nat Keraban 1. Cilt - eviren: Nihan zyldrm
16- nat Keraban 2. Cilt - eviren: Nihan zyldrm
17- Denizler Altnda 20 Bin Fersah 1. Cilt - eviren: Mehve Sorkun
18- Ne Alt Var Ne st - eviren: Volkan Yalntoklu

Jules Verne Kitapl; Jules Verne

kitaplarn yllar nce
Trkeye kazandrm olan
A. hsan Tokgze ithaf edilmitir.
* A. hsan Tokgz: Trk yazar, yaync ve siyaset adam. Jules Vernein romanlarn Trkeye
ilk eviren kiidir. 1890 ylnda lem Basmevini kurdu ve Edebiyat- Cedide akmnn yayn
organ olan Servet-i Fnun Dergisini yaymlamaya balad. kinci Merutiyetten Birinci Dnya
Sava sonlarna dein Yksek Ticaret Mektebinde corafya retmenlii yapt. 1919da
Avrupaya giderek Heyet-i Temsiliyenin ama ve fikirlerini bat kamuoyuna duyurmaya alt.
Lozan Bar Konferans srasnda da Trk Basn Brosunun yneticiliini yapt. 1931de Ordu
milletvekili olarak girdii TBMMde yasama grevini lmne dein srdrd. Balca yaptlar:
Alt Hafta Nilde Seyahat, Avrupada Ne Grdm, Tunada Bir Hafta, Tirol Cephesinde Ate
Hattnda, Matbuat Hatralarm.

NORTH POLAR PRACTICAL ASSOCIATION K

DNYANIN BLGSNE SUNULMAK ZERE BR BLDR
YAYIMLIYOR
Demek oluyor ki Bay Maston, bir kadnn matematikte ya da deneysel bilimlerde asla baarl
olamayacan, ileri sryorsunuz! zlerek Bayan Scorbitt, ama buna mecburum, diye yantlad
J.-T. Maston. zellikle Rusyada birka deerli matematiki olduunu kabul ediyorum. Ancak beyin
yaps dikkate alndnda, bir kadnn hibir zaman Arimedin ve Newtonun dzeyine ulamas
beklenemez!
Oh! Bay Maston, buna cinsiyetimiz adna kar kmama izin verin...
Cinsiyetiniz ne kadar ekiciyse de Bayan Scorbitt, kendini bilimsel almalara adamaktan o
kadar uzaktr!
Yani Bay Maston, size gre den elmay gren hibir kadn, 17. yzyln sonunda nl ngiliz
bilginin yapt gibi evrensel ekim yasalarn bulamaz!
Elmay derken gren bir kadnn, Bayan Scorbitt, aklna gelecek tek ey, tpk Havva anamzn
yapt gibi onu yemektir!
unu iyi anlyorum ki, bizim st dzey soyutlamalar yapmaya uygun olmadmza
inanyorsunuz...
Uygun olmadnza?.. Hayr, Bayan Scorbitt! Yine de unu belirtmek isterim ki, yeryznde
insanlarn ve doal olarak kadnlarn grlmeye balad gnden beri, bilim alannda, Aristotelesin,
Eukleidesin, Keplerin, Laplacenkilere edeer bir buluu borlu olduumuz bir kadn beynine
rastlamak mmkn olmamtr.
Gemite yapmam olmamz, gelecekte de yapamayacamzn gstergesi olabilir mi?
Hmm! Binlerce yldr yaplamam olan, kukusuz ki hibir zaman yaplamayacaktr.
O halde unu kabul etmemiz gerekir ki Bay Maston, gerekten de bu iler iin uygun deiliz...
yi yrekli olmaya uygunsunuz ama! diye yantlad. J.-T. Maston.
Bunu, kafas xlerle dolu bir bilginin inceliiyle sylemiti. Zaten Bayan Scorbitt de bununla
yetinmeye razyd.
Tamam! Bay Maston, diye devam etti Bayan Scorbitt, bu dnyada herkes kendine deni
yapmal. Siz muhteem bir hesap olmaya devam edin. Kendinizi, dostlarnzla birlikte hayatnz
adadnz bu olaanst giriimin problemlerini zmeye verin! Ben de olmam gerektii gibi iyi bir
kadn olarak, size ekonomik destek salamay srdreceim.
Bu yzden size sonsuz bir minnet duyacaz, diye yantlad J.-T. Maston.
Bayan Evangelina Scorbitt zevkle kzard, nk btn bilimadamlarna olmasa da, J.-T. Mastona
kar byk bir yaknlk duyuyordu. Kadn yrei dipsiz bir uurum deil miydi?
Gerekten de Amerikal zengin dul olaanst bir giriime, byk bir sermaye yatrmt.

imdi bu giriimin ve nclerinin hedefinin ne olduunu aklayalm.

Maltebrun, Reclus, Saint-Martin ve dier corafyaclardan edindiimiz bilgilere gre, kuzey
topraklar u blgelerden olumaktadr:
1 Kuzey Devon, yani Baffin Denizinin ve Lancastre Boaznn buzlarla kapl adalar;
2 Banks topraklan ve Sabine, Byam-Martin, Griffith, Comwallis ve Bathurst gibi birok adadan
oluan Kuzey Georgie;
3 Kuzey topraklarnn, Cumberland, Southampton, James-Sommerset, Boothia-Felix, Melville ve
dier az bilinen eitli blmlerini kapsayan Baffin-Parry Takmadalar.
Yetmisekizinci paralelle evrelenmi bu blgede karalar bir milyon drt yz mil, denizler ise
yedi yz bin milkarelik bir alan kaplyorlard.
Son zamanlarda gzpek kifler, bu paraleli aarak, seksendrdnc enlem derecesine kadar
ilerlemeyi baardlar, yksek bankiz sralarnn arkasnda gizlenmi kylar ortaya kararak, Kuzey
Highlands olarak adlandrlabilecek bu geni topraklardaki burunlara, krfezlere, kylara isimlerini
verdiler. Ancak, seksen drdnc paralelin tesi gizemini koruyor, haritaclarn gereklemesi
imknsz hayalleri arasnda yer alyordu ve henz kimse Kuzey Kutbunun buz ynlar arasna
saklanm, alt derecelik bu alann denizlerle mi yoksa karalarla m kapl olduunu bilmiyordu.
Oysa, 189. ylnda Birleik Devletler hkmeti beklenmedik bir ekilde henz kefedilmemi
Kuzey Kutup blgelerinin ihale ile satn nermiti.
Birka yl nce, Berlin Konferansnda, iletme ya da ticari pazarlar ama bahanesiyle bakalarnn
topraklarna sahip olmay isteyen byk devletlere ynelik zel bir yasa kmt. Bununla birlikte,
kutup blgesinde kimse yaamadna gre, bu koullar altnda, bu yasann geerlilii kalmyordu. Ne
de olsa kimseye ait olmayan, herkese aitti, zaten yeni irket gelecekteki itirazlarn nn kesmek iin
bu blgeyi zaptetmek deil, onu satn almak istiyordu.
Birleik Devletlerde en gzpek hatta gereklemesi imknsz projelere bile, onun pratik
yararlarndan faydalanmak isteyen ve sermayelerini hi ekinmeden aktacak giriimciler her zaman
bulunur. Bu durumun en gzel rnei, birka yl nce Baltimoredaki Gun-Clubn uydumuzla
dorudan iletiim kurabilmek amacyla Dnyadan Aya bir glle gndermeye giritiinde yaanmt.
Bu giriimci Yankeeler, bu ilgin deney iin gerekli maddi kaynaklan kolaylkla salamamlar
myd? Ve eer baarlsayd, bu insanst giriimin tehlikelerini gze alan, sz konusu kulbn iki
yesi sayesinde olmayacak myd?
Lesseps, Atlantik kylarndan in Denizine kadar Avrupa ve Asyay kat edecek byk bir
kanaln kazlmasn nerdiinde; dhi bir kuyucu topra kazarak akkan halinde bulunan silikat
katmanlarna ulatktan sonra Dnyann merkezine doru inmeyi dndnde; giriken bir
elektriki, dnya yzeyine yaylm olan akmlar bir araya getirerek, bitmez tkenmez bir s ve k
kayna oluturmak istediinde; gzpek bir mhendis yaz scaklarn geni alclarda depolayp,
kn souktan etkilenen blgelere gndermeyi tasarladnda; srad bir su mhendisi s ya da
enerji retmek iin gelgitlerin gcnden yararlanmay denediinde, bu tr yzlerce projeyi hayata
geirmek iin anonim ve komandit irketler kurulduunda, yanlarnda her zaman irket kasalarn
Kuzey Amerikann okyanuslara dklen geni nehirleri gibi dolar rmaklaryla dolduran
Amerikallar bulmulard.
Kuzey Kutbunun ihaleye karlarak en yksek arttrm yapana satlaca haberi yayldnda,
doal olarak kamuoyunda byk bir heyecan yaanmt. Zaten sermayelerin nceden yatrld bu
sat iin, halka hibir ar yaplmamt. Gerisi, daha sonra, alan yeni sahipleri tarafndan

kullanma aldnda dnlrd.

Kutup blgesini iletmek!.. Gerekten de bu ancak lgnlarn aklna gelebilirdi!
Yine de herkes bu giriimi konuuyordu. Haber, Avrupa, Afrika, Okyanusya, Asya gazetelerine
Amerikadakilerle ayn anda ulamt. New York Herald bu belgeyi ilk yaymlayan gazete olmutu.
Bilim ve endstri dnyasnda hzla yaylarak, eitli yorumlara neden olan bu haber, 7 Kasm sabah
Gordon Bennettin kesinde yerini almt.
Dnya Sakinlerine ar Seksendrdnc kuzey paralelinin tesinde Kuzey kutup blgeleri,
henz kefedilememi olduklarndan dolay, iletmeye almamlardr.
Deiik uluslardan gelen denizcilerin ulatklar en son noktalar yle sralanabilir: Temmuz
1847de, ngiliz Parry, Spitzbergin kuzeyindeki yirmisekizinci bat meridyeninde, 82 45ya
varmt.
Mays 1876da, ngiliz Sr John George Naresin dzenledii seferde, Markham, Grinnel
topraklarnn kuzeyindeki ellinci bat meridyeninde, 83 20 28 ye ulamt.
Demek ki seksendrdnc paralelden kutba kadar uzanan ve dnyann eitli devletleri tarafndan
paylalmam olan bu blgenin, ihale sonras zel mlkiyete dnmesi olanaksz deildir.
Oysa hukuk ilkelerine gre, hi kimse blnmez mlkiyet koullar altnda yaamaya zorlanamaz.
Bu yzden Amerika Birleik Devletleri bu ilkelere dayanarak, ortakln giderilmesine karar
vermitir.
Baltimoreda kurulan North Polar Practical Association adl irket resmi olarak Amerikan
konfederasyonunu temsil etmektedir. Bu irket, dzenlenecek szleme dorultusunda, topraklar,
adalar, adacklar, kayalklar, nehirler, akarsular ve onu kaplayan sonsuz buzullardan oluan bu
blgenin mutlak sahibi olmay istemektedir.
Bu mlkiyet hakknn, dnyann corafi ve meteorolojik koullarnda meydana gelecek
deiikliklerde dahi, geersiz olmayaca zellikle bilinmelidir.
Bu durum, iki dnyann sakinlerinin bilgisine sunulurken, en yksek arttran yapacak olann
kazanaca bu ihaleye isteyen btn devletler katlabilecektir.
hale, Birleik Devletlerin Maryland eyaletinde, Baltimoredaki Mzayede salonunda, bu yln
3 Aralk gn yaplacaktr.
Bilgi iin North Polar Practical Associationn, 93 High-street Baltimore adresindeki geici
grevlisi William S. Forstere bavurulmas rica olunur.
Bu bildiri ne kadar sama bulunursa bulunsun, kabul edilmeli ki kesinlii ve ak yreklilii
asndan tartlacak hibir yan yoktu. Zaten belgeyi nemli klan, federal hkmetin imdiden
ihaleyi kazanmas olasln dikkate alarak, kuzey topraklar zerinde ayrcal olduunu
hissettirmesiydi.
Sonuta deiik grler ortaya kt. Kimileri bunun ancak insanolunun alklnn ciddi
boyutlara varmas halinde kabul edilebilecek esiz bir Amerikan martaval olduunu ne srerken,
kimileri ise zellikle yeni irketin halkn parasnda gz olmadn, kutup blgesini kendi z
kaynaklaryla satn almak istediini gz nne alarak, bu neriyi nemsemek gerektiini
dnyordu. Yani yolunacak kazlarn altnlar, gmleri, dolarlaryla kasasn doldurmak gibi bir
niyeti yoktu. Hayr! yalnzca kendi parasyla sz edilen kutup blgesinin mlkiyetini almak istiyordu.
Durumu derinlemesine inceleyenlere gre, ad geen irket, sata karlmasn salad blgeyi
alarak, oraya ilk ulaan olma hakkn elde edecekti. Ama ite tamda burada asl sorun ortaya
kyordu. O gne dek, kimseye kutup blgesine giri izni verilmemiti. Bu yzden Birleik Devletler

blgenin sahibi olduunda, imtiyaz sahiplerinin sonradan kimsenin kar kamamas iin eksiksiz bir
-szleme istemeleri hi de knanacak bir durum saylmazd. ok tedbirli davranyorlard ve bu tr
anlamalar sz konusu olduunda, yasal nlemlere bel balamak doru deildi.
Zaten, belge gelecekte ortaya kacak karklklar dikkate alan bir maddeyi ieriyordu. Birok
elikili yoruma yol aacak olan bu maddenin gerek anlam en keskin zeklarca bile
kavranamyordu. Sz konusu olan sonuncu maddeydi ve zel koul olarak unlar koyuyordu:
Nitelikleri ne olursa olsun, Dnyann corafi ve meteorolojik durumunda ortaya kacak
deiiklikler, bu mlkiyet hakkn geersiz klmayacaktr.
Bu tmcenin anlam neydi? Gelecekte ortaya kabilecek hangi olay ngryordu? Bir gn
yeryz corafyasnn ve meteorolojisinin byle bir deiime urayaca nasl dnlebilirdi zellikle ihaleye karlmas dnlen blge gz nne alndnda?
Kukusuz, diyordu baz uyanklar, bunun altnda bireyler olmal!
Deiik yorumlar iin uygun bir ortam olumutu, belge adeta birilerinin kavrayn, meraklln
snamak iin kaleme alnmt.
lk deerlendirme Philadelphiada yaymlanan Ledger gazetesince, u ilgin haberle yapld:
Kukusuz Kuzey Kutbunun gelecekteki sahipleri, dnyaya sert ekirdekli bir kuyrukluyldzn
arpacan ve arpmann yarataca sarsntnn etkisiyle, sz edilen corafi ve meteorolojik
deiimlerin ortaya kacan hesaplyorlar.
Tmce bilimsellik payesini hak etmek iin yeterince uzundu ama yine de hibir eye aklk
getirmiyordu. Zaten bir kuyrukluyldzn arpma olaslnn akl banda insanlar tarafndan kabul
grmeyecei belliydi. Ne olursa olsun, imtiyaz sahiplerinin byle varsaymsal bir ihtimale kafa
yoracaklarna inanmak zordu.
Acaba, yeni irket, ekinokslarn geri kalnn, blgedeki iletme koullarn olumlu ynde
etkileyebileceini mi dnyor? diye soruyordu, New Orleanstan Delta.
Bu hareket yerkremizin ekseninin paralelliini etkilediine gre neden olmasn? diyerek bu
fikri benimsediini belirtti Hamburger
Correspondant.
Aslnda Adhemar Denizin Devrimleri kitabnda, Dnya yrnge ekseninin yz yllk hareketi ile
ayarlanan ekinokslarn geri kalnn, iki kutup blgesindeki buzul ktlesinin hacminde ve yeryznn
deiik noktalarnn ortalama scaklnda uzun sreli deiikliklere neden olabileceini ileri
srmemi miydi? diye yantlad, Paristen Revue Scientifique.
Bunun kesin doru olduu sylenemez, yle olduu kabul edilse bile, sz edilen olaydan sonra
Vegann kutupyldzmz haline gelmesi ve kuzey blgelerinde iklimsel anlamda deiiklik olmas
iin on iki bin yllk bir sre gerekmiyor mu? diye karlk verdi Revue dEdinbourg.
Tamam, o zaman on iki bin yl sonra yatrm yaplmas dnlebilir! Ama o tarihten nce bir
kuron riske etmek mi? Asla! diye tartmaya katld, Kopenhagdan Dagblad.
Bununla birlikte Revue Scientifique'in Adhemarn tezleriyle hakl olduu dnlse bile, byk
olaslkla North Polar Practical Association ekinokslarn geri kal ile ortaya kacak deiimleri
hesaba katmamt.
Gerek olan uydu ki, kimse ne bu belgenin nl maddesinin anlamn ne de gelecekte na-sil bir
kozmik deiimin meydana geleceini bilemiyordu.
Bunu bilmek iin, belki de yeni irketin ynetim kuruluna, zellikle de bakanna danmak
yetecekti. Ancak ne bakan, ne sekreter, ne de yeler ortada yoktu. Hatta belgeyi kimin yaymlad

bile belli deildi. New York Herald brolarna, Newfoundlandde bulunan Ardrinell ve Ortaklar
adl irkete ait morinalarn gvenilir depocusu Baltimorelu William S. Forster diye biri tarafndan
getirilmiti. Bu adamn kukusuz belgeyle ilgisi yoktu. En merakl ve en becerikli muhabirlerin
konuyla ilgili sorular karsnda, deposundaki mallar kadar sessiz kalmt. Szn ksas, bu North
Polar Practical Association o kadar anonimdi ki nne bir isim yerletirmek mmkn deildi. Orada
bilinmezliin son sz sylenmiti.
Yine de bu snai giriimin nclerinin kimliklerini tam bir gizlilik iinde tutmakta srar etmeleri,
iki dnya halklarnn bilgisine sunulan belgeyle ortaya konan hedeflerin ne kadar ak ve net olduunu
gsteriyordu.
Aslnda sz konusu olan, merkezinde Kuzey Kutbunun bulunduu, seksendrdnc enlem
derecesiyle embersel olarak snrlandrlm kutup blgelerinin mlkiyetini tamamyla ele
geirmekti.
ada kifler arasnda, bu ulalmaz noktaya en ok yaklaanlardan Parry, Markham, Lockwood
ve Brainard bile bu noktaya erimeyi baaramamlard. Dier kutup denizcilerine gelince, onlar
zaten belirgin biimde, daha aa paralellerde kalmlard: Payez 1874te,82 15 daki Franz Joseph
ve Yeni Zemlya topraklarnn kuzeyine; Leout, 1870te Sibiryann yukarsndaki 72 47ya; De Long
gemisi Jeannettele 1879da, 78 45daki ismini tayan adalarn yaknma ulamt. Dierleri Yeni
Sibiryay ve Grnland Bismark Burnuna dek amalarna ramen, yetmi alt, yetmi yedi ve
yetmi-dokuzuncu enlem derecelerini aamamlard. Demek ki, North Polar Practical Association,
belgede de belirtildii gibi Lockwood ve Brainardn ayak bast -83 35 diyelim- nokta ile
seksendrdnc paralel arasnda, yirmi be dakikalk bir yay boluu brakarak, nceden ulalm
alanlara tecavz etmiyor, insanolunun ayak izlerinin grlmedii bakir bir topran sahibi olmay
tasarlyordu.
imdi, seksendrdnc paralel ile evrelenmi bu yeryz parasnn bykln inceleyelim:
84 ile 90 arasndaki, birbirlerine uzakl altm mil olan alt dereceden olumu dairesel alann
yarap yz altm mil, ap yedi yz yirmi mildir; bylece ortada evresi iki bin iki yz altm
mil, yzlm yuvarlak hesapla drt yz yedi bin milkare olan bo bir alan bulunmaktadr.
Yani sz konusu olan, bykl Avrupann onda birine yaklaan, itah kabartc bir toprak
parasyd.
Bilindii gibi belgede, imdiye dek corafi olarak kefedilmemi olan blgenin kimseye ait
olmad iin herkese ait olduu ilkesi benimseniyordu, bundan dolay birok devletin hak iddia
etmemesi dnlebilirdi. Ancak, -en azndan- snrda lkelerin, bu blgeleri kendi topraklarnn
kuzeye doru uzants kabul ederek, mlkiyet hakk talep etmeleri ngrlebilirdi. Ayrca, kuzey
blgelerinin tamamnda yaplan keiflerin kendi uluslarnn yreklilii sayesinde gerekletiini ne
srebilirlerdi. Bunun iin yeni irket tarafndan temsil edilen federal hkmet, dierlerini haklarna
deer bimeye zorlayarak, sat fiyatyla bu deeri tazmin etmeyi neriyordu. North Polar Practical
Association yandalar, hi durmadan mlkiyetin blnmez olduunu, kimsenin ortak mlkiyet
koullarnda kalmaya zorlanamayaca iin bu geni alandaki paydaln giderilmesine kar
kamayacan tekrarlyordu.
Snrda olduklar iin blge zerindeki haklar tartlmayacak alt devlet vard: Amerika,
Ingiltere, Danimarka, sve-Norve Birlii, Hollanda, Rusya. Ancak, dier devletler de kendi
denizcileri ve gezginlerinin katld keif yolculuklarn ileri srebilirlerdi.
Bu erevede, Fransa kutup topraklarnn fethi iin dzenlenen yolculuklara katlan evlatlarn ne

srerek devreye girebilirdi. Onlardan biri olarak, John Franklini aramak zere 1853te Phenix adl
gemiyle kt seferde Beechey Adas dolaylarnda len yrekli Bellotdan sz etmeden geilebilir
mi? 1884te Sabine Burnu yaknlarnda, Conger kalesindeki grevi srasnda len Doktor Octave
Pavy unutulabilir mi? Ve 1838-39 seferinde Spitzberg denizlerine ulaan Charles Martins, Marmier,
Bravais ve gzpek yol arkadalarn anmamak hakszlk olmaz m? Buna ramen Fransa, bilimsel
olmaktan ziyade snai hedefler gzeten ve dier lkelerin altndan kalkamayacan dnd bu
giriime katlmaya hevesli deildi, kutup pastasndan kendine den payda gz yoktu. Belki de
haklyd ve iyi etmiti.
Almanyann bak da farkl deildi.
1671de Hamburglu Frederic Martensin Spitz-berge dzenledii sefer ve 1869-70de Koldervey
ve Hegeman ynetiminde, Grnland kylar boyunca uzanarak, Bismark Burnunda nihayetlenen.
Germania ve Hansa adl gemilerle gerekletirilen yolculuklar bu devletin baarlan arasnda
saylabilirdi. Yine de Alman imparatorluunun kk bir kutup parasn dahi snrlarna katmak gibi
bir niyeti yoktu.
Sibiryann kuzey kysndaki Franz-Joseph topraklarnn sahibi olmasna ramen, AvusturyaMacaristan iin de ayn durum sz konusuydu.
Ne kadar inanlmaz grnse de, talya, herhangi bir hak iddia edecek durumda olmad iin olaya
karmad.
Asya Samoyedleri, zellikle Kuzey Amerika topraklarna yaylm Eskimolar, Asya ve Amerika
arasnda yerlemi Grnlandn, Labradorun, Baffin-Parry Takmadasnn, Aleut Adalarnn
yerlileri ve 1867de Amerikal olan eski Rus Alaskasnn sakinleri ukiler de blge zerinde sz
sahibi olmas gereken halklar olarak saylabilirdi. Ancak, kuzey blgelerinin en doal ve tartmasz
sahibi olan bu yerlilerin gr belirtecek gleri yoktu. Ve zaten bu yoksul insanlar, en dk fiyattan
yaplsa bile
North Polar Practical Associationn tevik ettii ihaleye nasl katlacaklard? Bedelini kabuklu
hayvanlarla, mors dileri ya da fok yayla m deyeceklerdi? Yine de blgenin ilk yerleenleri
olarak onlarn da mlkiyet hakkna sahip olmalar beklenebilirdi! Ama, Eskimolar, ukileri,
Samoyedleri kimsenin ciddiye ald yoktu.
Dnyann gidiat byleydi!

NGLTERE, HOLLANDA, SVE, DANMARKA VE

RUSYANIN TEMSLCLER OKUYUCUYA TANITILIYOR
Belge yantlanmay hak ediyordu. Geri yeni irket kutup blgelerini satn aldnda, bu topraklarn
kesin sahibi, topraklarn durmakszn geniletmekte olan Amerika, daha dorusu Birleik Devletler
olacakt. Daha birka yl nce, kuzeybatda Bering Boaz ile kuzey sradalar arasnda kalan,
Ruslarn terk ettii nemli bir toprak parasn snrlarna dahil etmiti. Bu durumda, dier
devletlerin, federal cumhuriyetin kuzey blgelerine doru genilemesini ho karlamayaca
dnlebilirdi.
Bununla beraber, blgeye snrda olmayan Avrupa ve Asyann eitli lkeleri, sonucu belirsiz
olan bu garip ihaleye katlmaya hevesli deildiler. Yalnzca kylar seksendrdnc enleme yakn
olan devletler, resmi temsilcilerini ihalede haklarn korumak zere grevlendirmilerdi. Yine de
gz doymaz Ingiltere, temsilcisine ihalede kullanmak zere kmsenmeyecek bir kredi amt.
unu hemen belirtelim: kutup topraklarnn mlkiyetinin devri, Avrupadaki dengeler iin herhangi
bir tehdit oluturmayacakt, yani uluslararas bir anlamazla yol amas beklenemezdi. Bismark byk anslye hayattayd daha- kaim kalarn atmaya bile gerek duymamt. Buna gre
Baltimoredaki takdir komisyonunun nnde ihaleye katlarak Birleik Devletleri zorlayacak be lke
kalyordu: ngiltere, Danimarka, sve-Norve Birlii, Hollanda ve Rusya. Ticari deerinin ok
tartlabilir nitelikte olmasnn dnda kayda deer bir zellii bulunmayan bu buzul kmesinin
mlkiyeti en ok arttranda kalacakt.
imdi bu Avrupa lkelerinin ihalenin kendilerinde kalmasn istemelerini aklc hale getiren kiisel
nedenleri sralayalm.
Yetmiinci paralelde konumlanm Kuzey Burnunun sahibi olan sve-Norve Birlii Spitzberge
hatta daha da tesi kutba kadar uzanan geni alanlar zerinde hak sahibi olduunu aka sylyordu.
Nitekim, Norveli
Kheilhau ve nl isveli Nordenskild, bu blgelerin corafi keiflerine katkda bulunmamlar
myd? Bu tartma gtrmezdi.
Danimarka ise unu sylyordu: kutup dairesinin hemen yaknndaki zlanda ve Feroe Adalar
kendi snrlar dahilindeydi, kutup blgesinin en kuzeyinde yer alan Davis Boazndaki Disko Adas,
Baffin Denizindeki Holsteinborg, Proven, Godhavn, Upernavik ve Grnlandn bat kysndaki
yerleim merkezleri kendi ynetimi altndayd. Ayrca, Rusya hesabna alsa da, Danimarka asll
nl denizci Behring, ekibindeki otuz adamyla, adn tayan adann kysnda sefalet iinde lmeden
on yl nce, 1728de ismini verdii boaz amam myd? Daha da gerilere gidersek, 1519da
denizci Jean Munk Grnlandn dou kylarn kefedip, nceden bilinmeyen birok noktay ortaya
karmam myd? Demek ki Danimarkanmda blgenin sahibi olabilmek iin nemli gerekeleri
vard.

16. yzyl sonlarndan itibaren, HollandalI denizcilerden Barentz ve Heemskerk, Spitzberg ve Yeni
Zemlyaya ulamlard. 1611de yetmibirinci enlem derecesinde bulunan adaya adn vererek,
lkesinin topraklarna katm olan; evlatlarndan Jean Mayenin gzpek yolculuunu da unutmamak
gerek. Demek ki gemii Hollanday grevini yerine getirmeye aryordu.
Ruslara gelince, Aleksis irikof 1751de, Kuzey Buz denizinin snrlarna ulaan Paulutski,
1739da bu bilinmeyen denizlere korkusuzca dalan Yzba Martin Spanberg ve Temen William
Walton sayesinde, Asya ve Amerikay ayran boazda nemli aratrmalarda bulunmulard. Yz
yirmi derecelik bir alanda, Kamatkann en u snrlarna kadar uzanan, Samoyedlerin, Yakutlarn,
ukilerin ve dier smrge halklarn yaad bu geni Asya kysnn durumu gz nne alnrsa,
Kuzey okyanusunun yars Ruslarn saylmaz myd? Bunun dnda, 18. yzyl balarnda kefedilen
Liatkow Takmadas ve kutba dokuz yz mil uzaklktaki, yetmibeinci paralelde bulunan Yeni
Sibirya ada ve adacklar onun topraklarnn bir paras deil miydi? Nihayet, ngilizler,
Amerikallar, isvelilerden nce 1764te denizci itagof iki kta arasndaki uzakl ksaltmak iin
yeni bir kuzey geidi aramam myd?
Yine de, yerkrenin bu ulalmaz noktasna sahip olabilmek iin Amerikallarn zel bir ilgi
gsterdii ortadayd. Sr John Franklin, arama almalarna kendini adayan Grinnel, Kane, Hayes,
Greely, De Long ve dier yrekli denizcilerle, onlar da blgenin bilinmez kelerine yolculuk
yapmlard. Onlarda, lkelerinin, Bering Boazndan, Hudson Krfezine kadar kutup emberi
dorultusunda uzanan corafi konumunu ne srebilirlerdi. Takmadann binlerce adacn hesaba
katmasak bile, Wollaston, Prince-Albert, Victoria, Roi-Guillaume, Melville, Cockburne, Banks,
Baffin gibi adalar ve topraklar onlar seksendrdnc enleme balayan uzantlar deil miydi? Ayrca,
Kuzey Kutbunun kesintisiz bir izgiyle dnyann en byk ktalarndan biriyle birletii
dnldnde, Amerikann, Asya ve Avrupaya gre daha avantajl bir konumda olduu bilinen
bir gerek deil miydi? Demek ki hibir ey federal hkmetin, bir Amerikan kuruluu araclyla,
blgenin mlkiyetini almak iin getirdii teklif kadar doal olamazd ve sz geen alann sahibi
olmas tartma gtrmeyen bir devlet aranyorsa, o Amerika Birleik Devletleriydi.
Bununla birlikte, Kanada ve ngiliz Kolombiyasn egemenlii altnda tutan ve kutup
yolculuklarnda birok denizcisini yitiren Birleik Krallkn da bu yeryz parasn geni smrge
imparatorluuna katmak iin yeterli nedenleri olduunu unutmamak gerekti. Bu yzden gazetelerinde
sonu gelmeyen, hararetli tartmalar yaanyordu.
nl ngiliz corafyacs Kliptringan Times ta yaymlanan ve byk ilgi uyandran makalesinde
unlar yazyordu: Evet, svelilerin, Danimarkallarn, HollandalIlarn, Ruslarn ve Amerikallarn
blge zerinde hak iddia etmeleri son derece doaldr! Ancak Ingilterenin, bu topraklarn
mlkiyetinin bakalarna gemesini kabul etmesi mmkn deildir. Zaten yeni ktann kuzey blm
kendi snrlar iinde kalmyor mu? Bu blgeyi oluturan adalar ve topraklar, 1739da Willoughinin
Spitzberg ve Yeni Zemlyaya ulamasyla balayan ve 1753te Mac Cluren gemisiyle kuzeybat
geidini amasyla nihayetlenen bir srete, kendi denizcileri tarafndan kefedilmedi mi?
Ve sonra, diye yazyordu Amiral Fize, Standard gazetesinde, acaba Frobisher, Davis, Hail,
Weymouth, Hudson, Baffin, Cook, Ross, Parry, Bechey, Belcher, Franklin, Mulgrave, Scoresby, Mac
Clintock, Kennedy, Nares, Collinson, Archer, Anglo Sakson kkenli deil miydiler? Ve hangi lke,
henz bu denizcilerin eriemedikleri kuzey blgelerinin daha ileri noktalarna ulaabildiini iddia
edebilirdi?
Tamam, diye karlk verdi Kaliforniyada yaymlanan Courrier de San-Diego gazetesi,

mademki mesele Birleik Devletler ile Ingiltere arasnda bir onur sava haline dnmeye balad,
o zaman konuyu doru bilgilerin nda tartalm: Eer, Nares seferi srasnda ngiliz Markhamin
83 20 kuzey enlemine ulat ne srlyorsa, Amerikal Lockwood ve Brainardin Greely
seferinde, otuz sekiz yldzl Birleik Devletler bayran, bu noktann on be dakika ilerisindeki 83
35 da dalgalandrarak, Kuzey Kutbuna en ok yaklaan olma onuruna kavutuklarn da kabul etmek
gerekir!
Ve bylece saldrlar ve yantlar srp gidiyordu.
Nihayet, kuzey blgelerindeki bu gzkara yolculuklara katlan denizciler silsilesinin atalar
olarak, 1498 ve 1500de Grnland ve Labradoru kefeden Venedikli Cabotyu ve Portekizli
Cortereali de anmamz gerek. Ancak ne talya ne de Portekiz, bu blgenin nimetlerinden hangi
lkenin faydalanacan nemsemeyerek, ihaleye katlmay akllarndan geirmemilerdi.
Dolar ve sterlin desteiyle, gerek anlamda sadece Amerika ile Ingiltere arasnda etin bir
mcadele yaanaca anlalyordu.
Bu arada, kuzey blgelerine snrda olan lkelerde, North Polar Practical Associationn nerisi,
ticari ve bilimsel kongrelerde titizlikle incelenmiti. Hararetli tartmalardan sonra, 3 Aralk
tarihinde, Baltimoreda yaplacak ihaleye katlma karar alnm, temsilcilere belirlenen limiti
aamayacaklar bir kredi ayrlmt. Sat sonunda elde edilecek gelir, blgedeki tm haklarndan
vazgemeleri karlnda tazminat olarak be devlet arasnda bllecekti.
Birka nemsiz tartmann da zlmesiyle, mesele karara baland, ilgili devletler, ihalenin
federal hkmetin belirledii gibi Baltimoreda yaplmasn kabul ettiler. Temsilciler kredi
mektuplaryla birlikte, Londradan, Laheyden, Stockholmden, Kopenhagdan, Petersburgdan yola
karak, sat iin kararlatrlan tarihten hafta nce, Birleik Devletlere vardlar.
O tarihte Amerika hl, ismine yalnzca 7 Kasm tarihli New York Herald gazetesinde
rastladmz, North Polar Practical Associationn adam, u William S. Forster tarafndan temsil
ediliyordu.
Avrupa devletlerinin temsilcilerini de, baz zelliklerinden sz ederek, tantmamz yerinde olur.
Hollanda Hindistannn eski elilik mstear olan Jacques Jansen, elli yanda, tknaz, ksa
kollu, ksa arpk bacakl bir adamd. Alminyum ereveli gzl, yuvarlak, kanl canl yz,
haleli salar ve krlam favorileriyle, byle bir giriimin pratik sonulan konusunda biraz kukulu
drst bir insana benziyordu.
Danimarka: Grnland smrgesinin gemiteki vali yardmcs olan Eric Baldenak Danimarkay
temsil ediyordu, bir omzu daha aada duran, orta boylu, gbekli, koca kafal bir adamd. Burnunun
ucu, defterlerin, kitaplarn iine gmlecek kadar miyop olduu belli oluyordu. lkesinin doal
sahibi olduuna inand kuzey blgeleri sz konusu olduunda, hi dn vermeyecek gibi
grnyordu.
sve ve Norve: ihaleye, sve-Norve Birlii adna, Nordenskild seferinin en ateli
destekilerinden biri olan, Christiania niversitesi kozmografi profesr Jan Harald katlyordu. Al
yanaklar, olgun buday sars sa ve sakalyla tam bir kuzeyli grnts sergiliyor, Paleokristik
denizlerle kaplandna ad gibi emin olduu kutup blgesinin be kuru etmeyeceine inanyordu.
Yine de grevini yerine getirmek iin orada bulunuyordu.
Rusya: Rusyay temsil etmekle grevlendirilen Albay Boris Karkof, uzun boyu, sert baklar,
ahenk iindeki sa, sakal, by ile, yar asker, yan diplomat bir grnm sunuyordu. Eli
alkanlkla, bir zamanlar tad klcnn kabzasna uzanp onu yerinde bulamadnda can

sklyordu. North Polar Practical Associationn nerisinin altnda yatan gerei ortaya karmaya
alrken, bunun ileride uluslararas bir atmaya yol ap amayacan dnyordu.
Son olarak, ngiltere: Binba Donellan ve yardmcs Dean Toodrik gelmilerdi. Ticari ve snai
ynelimleri adna, kendini, yeryznn kimseye ait olmayan, kuzey, gney ve ekvator topraklarnn
doal sahibi gibi gren Birleik Krallkn itah ve agzll yzlerinden akyordu.
Bu Binba Donellan, iri kemikleri vcudunun kelerinde belirginleen, ince, uzun bir adamd.
Suulluununkine benzeyen boynu, Palmerstonu1 andran kafasn oynak omuzlarna balyordu.
Altm yalarnda olmasna ramen olduka din grnyordu -bu zelliini, Hindistan ile Birmanya
arasndaki snrn belirlenmesi srasndaki alma temposuyla kantlamt. Hi glmyordu, belki de
hayat boyunca hi glmemiti. Zaten glmenin ne gerei vard, bir lokomotifin, bir kaldracn, bir
buharl geminin gld hi grlm myd?
Krk kk gzleri, alnna dm salar ile konukan, neeli, nktedan bir gen olan sekreteri
Dean Toodrink bu zellikleriyle binbaya hi benzemiyordu. skoya doumluydu, neeli sohbetleri
ve tekerlemeleri hi armadan sylemesiyle tannmt. Ancak, Byk Britanyann kabul edilmesi
en zor talepleri gndeme geldiinde binbannkinden hi de aa kalmayan, uzlamaz, dn vermez
bir tavr taknyordu.
Bu iki temsilci, kukusuz Amerikann en zorlu rakipleri olacakt. Kuzey Kutbu, tarihncesi
dnemlerden beri onlara aitti, sanki Yaratc, dnyann kendi ekseni etrafnda dnmesinin
sorumluluunu bile ngilizlere vermiti, bu ayrcal kimseye kaptrmak istemiyorlard.
Bu arada Fransann, temsilci gnderme konusunda bir karar olmamasna ramen, bir mhendisin
meslek akyla bu tuhaf ihaleyi yakndan izlemek iin orada bulunduunu belirtmemiz gerek.
Zaman geldiinde onunla tanacaz.
Nihayet, Kuzey Avrupa lkelerinin temsilcileri Baltimorea varmlard, adeta birbirleriyle iliki
kurmaktan korkarcasna, her biri farkl gemileri tercih etmilerdi, ne de olsa rakiptiler. Hepsinin
cebinde, ihalede stnl salamak iin gerekli kredi vard. Ancak, eit silahlarla
dvmeyecekleri de ortadayd. Birisinin artrabilecei limit bir milyonu bile amazken, dierininki
bu miktarn ok stndeydi. Ve gerei sylemek gerekirse, ulalmas imknsz grnen bu yeryz
parasn elde etmek olduka pahalya patlayacakt! Bu bakmdan, en avantajl grnen, Birleik
Krallkn, ykl bir krediyle donatt ngiliz temsilcisiydi. Bu kredi sayesinde, Binba Donellan,
sveli, DanimarkalI, HollandalI ve Rus rakiplerini alt etmekte zorlanmayacakt. Ancak, sz konusu
Amerika olunca i deiiyordu, dolarlarn uutuu bir arenada, onu yenmek daha zor olacakt.
Aslnda, bu gizemli topluluun, ihale iin hatr saylr bir kaynak ayrdn anlamak hi de zor
deildi. Byk bir olaslkla, milyonlarn su gibi akaca ihale Birleik Devletler ile Byk
Britanyann ekimesiyle geecekti.
Avrupal temsilcilerin gelmesiyle kamuoyunun ihaleye ilgisi daha da artt, ilgin sylentiler gazete
sayfalarn sslerken, kutup blgesinin satyla ilgili eitli varsaymlar ortaya atlmaya baland. Ne
yaplmak isteniyordu? Ve ne yaplabilirdi? Yeni ve Eski Dnyann buzluklarnn bakm dnda
hibir ey! Hatta gazetenin biri, Parisin Figarosu, bu dnceyi gln bir biimde iledi. Ancak
bunun iin nce, seksendrdnc paralelin almas gerekiyordu.
Bu arada, Atlantik tesi yolculuklarnda, birbirlerinden uzak durmaya zen gsteren temsilciler,
Baltimorea gelmelerinden ksa bir sre sonra, yaknlamaya balamlard.
imdi bunun nedenlerine bir gz atalm:
Oraya vardktan sonra her biri, dierlerine fark ettirmeksizin, North Polar Practical Association ile

iliki kurmaya almt. Bu iin altnda neyin yattn, irketin bu sattan ne gibi beklentileri
olduunu renmek istiyorlard. Oysa, u ana kadar ne bir broya ne de alanlara rastlanmamt.
Grnen oydu ki, bilgi iin bavurulmas gereken, High-streetin, gvenilir morina depocusu William
S. Forsterin konuyla ilgili bilgisi, sokaktaki sradan bir hamaldan fazla deildi.
Temsilciler, bu ekilde, hibir yere varamayacaklarn, halkn arasndan yaylp gelen, ipe sapa
gelmez sylentilerle yetinmek zorunda kalacaklarn anlamaya balamlard. Ortaya kmaya karar
verene kadar irketin esrar zlemeyecek miydi? Herkesin kendine sorduu soru buydu. Kukusuz
sessizliini, sat ilemi yaplmadan nce bozmayacakt.
Sonunda, tanmaya, gr alveriinde bulunmaya karar verdiler, hatta bazlarnn akimdan, ortak
dman olarak kabul ettikleri bu Amerikan irketine kar birlikte hareket etme dncesi bile
geiyordu.
Nihayet, 22 Kasm akam, Wolesley Otelinde Binba Donellan ve sekreteri Dean Toodrinkin
tuttuu dairede bir araya geldiler. Aslnda, bu ortak giriimin temelleri, diplomasi alanndaki
deneyimleriyle tannan Albay Boris Karkofun usta manevralar sayesinde atlmt.
Grmede her eyden nce, irketin kutup blgesinin mlkiyetini alarak neyi hedefledii
tartmaya ald. Profesr Jan Harald, grevdelerinin arasnda konuyla ilgili herhangi bir bilgiye
ulaan olup olmadn sordu. Ve yava yava, her biri, belgede danman olarak tantlan William S.
Fors ter ile iletiim kurmaya altklarn itiraf etmeye baladlar.
Ama, uvalladm, dedi Eric Baldenak.
Ben de ona ulaamadm, diye ekledi Jac-ques Jansen.
Bana gelince, diye yantlad Dean Toodrink, Binba Donellan adna, High-street maazalarn
dolatmda, siyah elbisesinin zerinde botlarndan enesine kadar ykselen beyaz nlyle,
silindir apkal, iriyar bir adamla karlatm. Konuyla ilgili bilgi almak istediimi sylediimde,
South-Star'n, Newfo-undlandden, ykl bir ekilde gelmek zere olduunu ve bana Ardrinell ve
Ortaklar hesabna byk bir parti taze morina verebileceini belirtti.
Eh! iyi! diye karlk verdi, her eyden kukulanan Hollanda Hindistan eski mstear, paran
Buz Denizine atmaktansa, bir gemi dolusu morina satn almak daha akllca olur.
Sorun bu deil, dedi Binba Donellan, kesin ve kibirli bir ses tonuyla. Sz konusu olan, bir
gemi dolusu morina bal deil, kutbun takkesi...
Amerikann bana geirmeye can att, diye ekledi Dean Toodrink, ta gediine koymann
honutluuyla.
Bu yzden nezle olabilir, dedi Albay Karkof, zekice.
Sorunumuz bu deil, diye yeniden sz ald Binba Donellan, ve toplantmzda u nezle olma
olaslnn ne yeri var anlamyorum. Kesin olan u ki North Polar Practical Associationn
-uygulamal2 szcne dikkatinizi ekerim beyler- u yada bu nedenle, imdilik, -imdilik
szcne de dikkatinizi ekerim beyler- Kuzey Kutbunu evreleyen, seksendrdnc paralel ile
snrlanm, drt yz yedi bin milkarelik bir alan satn almak istiyor.
Bunu fazlasyla biliyoruz Binba Donellan, diye kt Jan Harald. Ama, bilmediimiz bir ey
varsa o da, irketin, eer kara paralar denebilirse, bu kara paralarn, deniz denebilirse bu
denizleri, snai anlamda nasl ileteceidir...
Sorun bu deil, diye nc kez yantlad Binba Donellan. Bir devlet, bedelini deyerek,
corafi konumu asndan, ngiltereye ait olarak kabul edilen bir alan satn almak istiyor...
Bence, Rusyaya ait olan, dedi Albay Karkof.

Hollandaya, dedi Jacques Jansen.

sve-Norve Birliine, dedi Jan Harald.
Danimarkaya, dedi Eric Baldenak.
Be temsilci de, horoz gibi dikilmilerdi, grmenin yakksz szlerle sona erebileceini
hisseden Dean Toodrink araya girdi:
Baylar, dedi yattrc bir ses tonuyla, efim Binba Donellann sklkla kulland szckleri
dn alarak, unu belirtmek isterim ki, sorun bu deil. Kutup blgelerinin satyla ilgili prensip
karan alndna gre, zaten, bu blgenin mlkiyeti, temsilcisi olduunuz devletler arasnda, ihalede
en yksek bedeli deyenin olacak. Madem sve-Norve Birlii, Rusya, Danimarka, Hollanda ve
Ingiltere temsilcilerine, bu ihale iin gerekli krediyi am bulunuyor, bir sendikada olanaklarmz
birletirerek, Amerikan irketinin karsna, baa kamayaca bir gle dikilmemiz daha yerinde
olmaz m?
Temsilciler gz gze geldiler. Galiba, Dean Toodrink iin pf noktasn bulmutu. Bir sendika...
Gnmzde, bu szck her ihtiyac karlyor. Sendikalamak, tpk soluk almak, yemek, imek,
uyumak gibi doal bir eylem haline dnyor. dnyasnda olduu gibi politikada da, hibir ey bu
szck kadar ada deil.
Yine de kar kmalar ya da daha dorusu bir aklama istemeleri gerekmiyor muydu? Jacques
Jansen, grevdelerinin hislerine tercman oldu:
Ya sonra?...
Evet!... ihaleyi sendikann kazand varsaylrsa ne olacakt?
Bana yle geliyor ki ngiltere!.. dedi Binba Donellan, serte.
Ve Rusya!... dedi albay kalarn hiddetle atarak.
Ve sve-Norve Birlii! dedi, Jan Harald.
Ve Hollanda! diye ekledi, mstear.
Tanr, Danimarkay DanimarkalIlara verdiinde... diye gr belirtti, Eric Baldenak.
Kusura bakmayn ama, diye araya girdi, Dean Toodrink, Tanr tarafndan verilen tek lke var, o
da skoya.
Nedenini aklayabilir misiniz? diye sordu, sve temsilcisi.
air, 'Deus nobis Ecotia fecit' 3 dememi mi? diye laf yaptrd bu komik adam, Virgiliusun ilk
iirinin altnc msrasndaki hoec otiay kendince tercme ederek.
Binba Donellann dnda herkes glmeye balad, bylece toplantnn tatsz bir mecraya
srklenmesi, ikinci kez engellenmi oluyordu.
Ortamn uygun olduunu sezinleyen Dean Toodrink szlerine devam etti:
Beyler, birbirimize dmemizin kimseye bir yarar yok, bir an nce sendikamz kuralm...
Ya sonra, diye yineledi Jan Harald.
Sonra m? diye yantlad, Dean Toodrink. Sonras ok basit beyler, ihaleyi kazandnzda, hep
birlikte kutup blgesinin mlkiyetini elinizde tutabilirsiniz, ya da ortaklar arasnda belirlenecek uygun
bir tazminat bedeli karlnda, mlkn tamamna sahip olabilirsiniz. Ancak ulalmas gereken
ncelikli hedef, Amerikan temsilcilerini safd etmek olmaldr!
Bu neri en azndan u an iin, herkese kabul edilebilirdi, ama bunca tartmaya ramen, ne ie
yarayaca belli olmayan blgenin nihai sahibinin belirlenmesi gndeme geldiinde, temsilcilerin sa
saa -hepsinin sa vard- ba baa gelmekten geri durmayaca ortadayd. Yine de Dean Toodrinkin
zekice belirttii gibi, Birleik Devletler, her koulda yar dnda kalacakt

Bana gre, akllca, dedi Eric Baldenak.

Ustaca, dedi Albay Karkof.
Zekice, dedi Jan Harald.
Kurnazca, dedi Jacques Jansen.
ok ngilizvari, dedi Binba Donellan.
Hepsi saygdeer grevdeleriyle sonradan hesaplamak zere, son szlerini sylemilerdi.
Bylece beyler, sendikalatmz takdirde, her devletin gelecekteki haklarnn gvence altna
alnaca kesinlemi grnmekte... diye, gelinen son aamay deerlendirdi Boris Karkof.
Ortak bir gre varlmt.
imdi yaplmas gereken, her temsilcinin kullanabilecei kredinin snrn aklamasyd.
Kukusuz, North Polar Practical Associationn kaynaklar, bu kredilerin toplamn amaya
yetmeyecekti.
Soruyu, Dean Toodrink ortaya atmt.
O zaman, iin rengi deimi, ortal sessizlik kaplamt. Kimse soruyu yantlamaya
yanamyordu. Sra, czdanlarn arln belli etmeye, cebindekileri sendikann kasasna
boaltmaya, ihalede fiyat nereye kadar ykseltebileceini aklamaya gelince kimsenin azn bak
amyordu, ilerde yeni ortaklarn arasnda bir uyumazlk ktnda ya da koullar tek balarna
hareket etmeye zorladnda, g bir duruma dm olmazlar myd. Hi ekinmeden grevdelerine
kar dolaplar evirebilecek olan Binba Donellann aalamalarndan bkan Jan Haraldn, onun
hinliklerine sinirlenen Eric Baldenakn, onun entrikalarndan sklan Jacques Jansenin
kurnazlklarndan incinen diplomat Karkofun durumlar gz nne alndnda, eldeki tm kartlar
ap, kredilerin snrlarn aklamak, riske atlmak olmayacak myd?
Aslna baklrsa, Dean Toodrinkin hakl ama zamansz sorusu, iki farkl ekilde yantlanabilirdi.
Ya miktar abartlarak sylenecek -ki bu durum, deme aamasna gelindiinde, byk sknt
yaratacakt- ya da gln bir ekilde olduundan ok dk gsterilerek i akaya vurulacak ve soru
geitirilmi olacakt.
En ufak bir ciddiyet krnts dahi tamayan bu fikir, ilk nce, eski Hollanda Hindistan
mstearnn aklna gelmiti, grevdeleri de onu izlemekte gecikmediler.
Beyler, dedi Hollandann sesi, zgnm ama ihalede verebileceim en son fiyat elli
riksdaldir.4
Benimki de otuz be rubleyi gemiyor, dedi Rusya.
Benim ki ancak yirmi kronor, dedi sve-Norve Birlii.
Benden de on be kuron, dedi Danimarka.
Peki o zaman, diye yantlad Binba Donellan, Byk Britanyaya zg aalayc bir ses
tonuyla, demek ki, ihale sizin lehinize sonulanacak, nk ngilterenin blge iin ayrd kredi bir
ilin alt pennyyi gemiyor.5

KUZEY KUTUP BLGELER HALES GEREKLEYOR

1 Aralktki ihale iin, ounlukla mobilya, ara, gere, mzik aletleri gibi tanabilir eyalarn,
resim, heykel gibi sanat eserlerinin, madalyalarn, antikalarn satnn yapld mzayede salonunun
seilmesi kafalarda soru iaretleri uyandryordu. Tanamaz bir mlk zerindeki paydaln
giderilmesi trndeki ilemlerin, bir mahkeme heyetinin ya da noterin huzurunda yaplmas
gerekmiyor muydu? Nihayet, yeryznn bir blmnn sat srasnda, bir eksperin rolnn ne
olduu bir trl anlalamyordu. Ev eyalaryla bir tutulan bu yeryz paras, yeterince tanamaz
bulunmuyor muydu?
Aslnda, bu durum, hi de akla uygun grnmyordu. Yine de Kuzey Kutbu blgelerinin sat bu
koullarda yaplacak, szlemenin gereklerine uyulacakt. Ve, iyi dnlrse, North Polar Practical
Associationn sz konusu blgeyi sanki yeri deitirilebilecek bir tanabilir olarak grd ne
srlemez miydi? Bu tuhaf durum, Amerikada ok nadir bulunan keskin zekllarn dahi kafasn
kartryordu.
Bununla birlikte buna benzer bir olay daha nce de yaanm, gezegenimizin bir paras, bir
eksperin araclyla, mzayede salonunda, ak artrmayla satlmt. Kukusuz, bu ilem de Amerika
da gereklemiti.
Gerekten de bundan birka yl nce, Kaliforniya eyaletinin San Francisco ehrinde yaplan ak
artrmada, Pasifik Okyanusu adalarndan Spencer, Stocktonlu rakibi J. R.Taskinara gre be yz bin
dolar daha fazla fiyat veren William W.Kolderup adl parababasna satlmt. Adaya drt milyon
dolar denmiti. Dorusu, ekilmeye uygun tarlalar ve ayrlar, verimli topra, rmaklar,
ormanlaryla yerlemeye elverili bir adayd ve belki de almaz bankizlerle kuatlm ve denizleri
kimsenin yararlanamayaca sonsuz buzullarla kapl olan gelecei belirsiz bir blgeyle kyaslanmas
mmkn deildi. u halde, sata karlan bu ne id belirsiz kutup parasna, byle yksek bir
fiyat verilmeyecei ngrlebilirdi.
Yine de, meselenin gariplii, iin ciddiyetini kavramam olsa da, sonucunu sabrszlkla bekleyen
ynlarn ilgisini ekmiti. Mcadelenin ok ilgin olaca tartma gtrmezdi.
Zaten, Baltimorea vardklar andan itibaren, Avrupal temsilciler kendilerini youn bir ilgi yuma
iinde bulmular, kendileriyle grmek isteyen birok kiiyi pelerinden koturmulard. Sat
Amerikada yaplaca iin, kamuoyunun ar duyarl hale gelmesinde alacak bir ey yoktu.
Amerikada sansasyon yaratacak her olayda boy gsteren akl almaz bahislerin bulac etkisi,
ngilterede de yaylmaya balamt. Amerikan konfederasyonunun ya da Yeni ngilterenin orta, bat,
gney eyaletlerinde, her biri lkelerinin karlarn gzetmesine ramen farkl grler ortaya
kmaya balyordu. Kuzey Kutbunun, otuz sekiz yldzl bayraklarnn kvrmlar altnda gvencede
olacan umuyorlard. Yine de kafalarda ufak tefek soru iaretleri yok deildi. Bu kayglarn nedeni
ne Rusya, ne Danimarka, ne Hollanda, ne de sve-Norve Birliiydi, zaten onlara hi ans
tanmyorlard. Ama, Birleik Krallk, topraklarn geniletme ve her eye sahip olma tutkusuyla

beslenen bildik inatlyla gndemdeydi. Bu ie ayrd banknotlarnn fazlal endie yaratyordu.

Tpk at ya-rlarnda olduu gibi oynanan bahisler, Amerika ve Byk Britanya zerinde
younlamt ve neredeyse baa ba gidiyorlard, ama i Danimarka, sve, Hollanda ve Rusyaya
gelince, bire 12 ve 13 1/2 vermelerine ramen alc bulamyorlard.
Sat saati len on iki olarak belirlenmiti. Sabah saatlerinden itibaren, ylan merakllarn
kalabal yolu tkamt. Daha bir gn nceden, kitlelerin heyecan doruklara ulamt. Atlantik
tesinden gazetelere gelen telgraflar, Amerikallarn nerdii bahislerden birounun ngilizlerce
kabul edildiini bildiriyordu. Dean Toodrink, mzayede salonunda, bahis oranlarn aklamakta
gecikmeyecekti. Byk Britanya hkmetinin, Binba Donellann kullanm iin ykl miktarda
kredi at sylentiler arasndayd. New York Heraldn gzlemlerine gre, Amirallik lordlar
ihaleye gereken nemin verilmesini ve nceden tasarland gibi, Kuzey kutup blgelerinin adnn,
ngiliz smrgeleri arasnda anlmasn istiyordu.
Bu haberlerden hangisinin doru, bu sylentilerden hangisinin geree yakn olduunu kimse
bilmiyordu. Ama, akl banda insanlar, tek bana brakld takdirde, North Polar Practical
Associationn, ngilizlerle baa kacak gc olmadn dnyorlard. Bu durumu gz nnde
bulunduran ateli Yankeeler Washington hkmeti zerinde bask oluturmaya alyorlard.
William S. Forsterin sakin grnmnde somutlaan yeni irket ise, adeta zaferinin kesinliinden
emin bir halde, bu restlemeleri ciddiye almaz grnyordu.
Her geen dakika, Bolton-streetteki kalabalk artyordu. Kaplarn almasndan saat nce,
sat salonuna ulamann imkn kalmamt. zleyicilere ayrlan blm, imdiden duvarlar
zorlayacak kadar dolmutu. Avrupal temsilciler iin, en nde, bariyerlerle evrilmi, ayr bir blme
oluturulmutu. Satn evrelerini izleyebilmeleri ve arttrmlarn zamannda yapabilmeleri iin
uygundu bu.
Eric Baldenak, Boris Karkof, Jacques Jansen, Jan Harald, Binba Donellan ve sekreteri Dean
Toodrink oradaydlar. Saldrya hazrlanan askeri birlik gibi saflar sklatryorlar, adeta Kuzey
Kutbuna baskn yapmaya hazrlanyorlard.
Yzndeki kaytsz ifadeyle, sradan biri gibi grnen morina depocusu da olmasayd, ortalkta
Amerikay temsil eden kimsenin olmad sylenebilirdi. zleyiciler arasnda kimin en az heyecanl
olduu sorulsa, onun ismi zerinde gr birliine varlabilirdi, kukusuz Newfoundlandden yola
kacak gemilere yklenen morinalardan baka bir ey dnmyordu. Peki, bu kendi halinde adam
araclyla, belki de milyonlarca dolar seferber edecek olan sermayedarlar neredeydi? Halkn
merakn en ok uyandran da buydu.
Kimse J.-T.Maston ve Bayan Evangelina Scorbittin bu iin iinde olabileceklerine ihtimal
vermiyordu. Zaten nasl tahmin edilebilirdi ki? Kendilerine ayrlm blmenin dnda, Gun-Clubn
nde gelen yeleri ve J.-T.Mastonn meslektalaryla evrelenmi bir halde, kalabaln iinde
kaybolmulard. Grnte olaya kar tamamen ilgisiz, sradan izleyiciler gibiydiler. William S.
Forsterin dahi onlar tanr gibi bir hali yoktu.
Bu zel durumda, mzayede salonlarnn yerleik kurallarnn aksine, satlacak eya halka
gsterilemeyecekti. Kuzey Kutbunun, antika bir biblo gibi elden ele gezdirilerek, btn ayrntlaryla
incelenmesi mmkn deildi, ne bytele baklabilinir, ne de zerindeki pasn sahte mi yoksa
gerek mi olduunu anlamak iin parmaklarla trtklanabilirdi. Yine de ta, bronz, demir gibi
tarihncesi alardan kald hatta, dnyann oluumundan beri orada olduu dikkate alnrsa,
yeterince antika olduu kabul edilebilirdi!

Mzayede memurunun masasnn stnde, kutbun kendisi bulunmasa da, renkli izgilerle kuzey
blgelerinin snrlarn belirleyen byk bir harita, ilgililerin grlerine sunulmutu. Kutup
dairesinin on yedi derece zerindeki seksendrdnc paralel, grnr bir ekilde, krmz bir
izgiyle evrelenerek, North Polar Practical Associationn satn istedii alan belirtilmiti. Bu
blgenin, zeri yeterince kaln bir buz tabakasyla kapl bir denizden ibaret olduu ilk akla gelenler
arasndayd. Ama, bu alclarn bilecei eydi. Alacaklar maln zellikleri konusunda yanlm
olamazlard.
Saat on ikiyi vurduunda, mzayede memuru Andrew R. Gilmour, duvar doramasnn arasndan
alan kk bir kapdan salona girip, masasnn nndeki yerini ald. rtkan Flint, imdiden,
kendini halktan ayran bariyer boyunca, kafesteki ay gibi belini kra kra, ar admlarla geziniyordu.
Her ikisi de, bu iin sonunda alacaklar yzdenin dolgun olaca dncesiyle memnun
grnyorlard, paralar kasalarna yerletirme zahmetine seve seve katlanacaklard. Sat, doal
olarak Amerikan kurallarnca cash yani pein olarak yaplacakt. Sat bedeline gelince, ne kadar
ok olursa olsun, eksiksiz olarak, blgenin sahibi olamayacak lkelerin adna, temsilcilerinin eline
saylacakt.
O anda, salonun an var gcyle alarak, darya -urbi et orbi6- ak artrmann aldn
duyurdu.
Olduka grkemli bir balangt. Yalnz salonda deil, btn ehirde kalpler hzla arpmaya
balamt. Bolton-street ve onunla kesien sokaklardaki kalabaln alkants arasndan yaylan bir
uultu btn salonu kaplamt.
Andrew R. Gilmour szlerine balamak iin, kitlelerin dalgalanmasndan kaynaklanan bu altnn
durulmasn beklemek zorunda kald.
Az sonra dorularak, baklaryla izleyicileri tarad, gzln gsnn stne drd,
heyecann belli eden bir sesle yle dedi:
Beyler, federal hkmetin nerisinin Yeni Dnyann eitli eyaletlerince, hatta Eski Ktann baz
devletlerince kabul edilmesi zerine, Kuzey Kutbu ile u an iin seksendrdnc paralel arasnda
kalan ktalarn, denizlerin, boazlarn, adalarn, adacklarn, bankizlerin ve kat ya da sv olduunu
kesin olarak bilemediimiz alanlarn satna karar verilmitir. Sonra parman duvara dorultarak:
Beyler, en son keiflerden elde edilen bilgilerin nda hazrlanan haritaya gz atmak ltfunda
bulunursanz, bu blgenin yzlmnn, drt yz yedi bin milkare olduunu greceksiniz. Sat
ilemlerini kolaylatrmak iin arttrmlarn milkare zerinden yaplmas uygun grlmtr. Bylece,
bir sentlik7 bir ykseltme, drt yz yedi bin sente, bir dolarlk bir ykseltme drt yz yedi bin dolara
tekabl edecektir. Biraz sessiz olalm, beyler!
Aklamann ayrntlarna girilememiti, nk ynlarn sabrszl, temsilcilerin seslerini
bastracak bir homurdanmaya dnmt.
Sisli havalardaki siren gibi grleyen Flintin mdahalesiyle salanan yarm yamalak sessizlii
frsat bilen Andrew R. Gilmour konumasna devam etti:
Balamadan nce sat szlemesindeki maddelerden birini tekrar hatrlatmak isterim: Gelecekte
oluabilecek corafi ya da meteorolojik deiimlerin sonular ne olursa olsun, u an iin seksen drt
derece kuzey enlemi ile snrlanm olan kutup tanmaznn mlkiyeti, satclarn ilerideki itirazlar
dikkate alnmakszn, ak artrmay kazanan devletin olacaktr.
Kimilerine aka gibi gelen, kimilerinin ise merakn uyandran bu madde yine gndeme gelmiti.
Arttrma balamtr! dedi, heyecan artran bir sesle.

Fildii tokma elinde titreirken, genizden gelen bir sesle, her zamanki girii yapt:
Milkareye, on sente alcmz var!
On sent ya da bir dolarn onda biri8 yani kuzey tanmaznn tamam iin balang olarak, krk bin
yedi yz dolar9 nerilmiti.
Andrew R. Gilmourun bu fiyata alcs olup olmadna pek de aldrmayan Eric Baldenak hi
beklemeden, Danimarka hkmeti adna artrmn yapt.
Yirmi sent! dedi
Otuz sent! dedi Jacques Jansen Hollanda adna.
Otuz be, dedi Jan Harald, sve-Norve Birlii adna.
Krk, dedi Albay Boris Karkof, Rusya adna.
Henz yeni balamasna ramen ak artr-mada imdiden, yz altm iki bin dolarlk10 bir bedele
ulalmt.
unu da belirtmemiz gerekir ki, o ana dek Byk Britanya temsilcisi azn bile amam, hatta
iyice skt dudaklarn bile gevetmemiti.
Morina depocusu, William S. Forster kendi lemine dalm bir halde anlalmaz suskunluunu
koruyordu. Hatta o srada, Mercurial of New-Found-Landn iine gmlm, Amerikan
borsasndaki gnlk tahl ve yiyecek fiyatlarn inceliyordu.
Milkaresi, krk sente! diye tekrarlad Flint blbl andran ses tonuyla, krk sente!
Binba Donellann drt grevdei birbirlerine baktlar. Daha yarn banda, tm kredilerini
tketmiler miydi? imdiden, suskunlua mahkm mu olmulard?
Haydi, beyler, diye yineledi Andrew R. Gilmour, krk sent! Yok mu arttran?... Krk sent!...
Kutup takkesi bundan ok daha fazla eder...
Saf buzdan yaplm, diye ekleyecekti sanki.
Ama, Danimarka temsilcisi araya girdi:
Elli sent!
Ve Hollanda temsilcisi on sent daha ykseltti.
Milkaresine altm sent verildi! diye bard Flint. Syleyecek bir eyiniz yok mu?
Bu altm sentle, imdiden, iki yz krk drt bin iki yz dolar11 gibi hite yabana atlmayacak bir
fiyat ortaya kmt.
zleyiciler, Hollandann artrmn honutluk ifade eden bir mrldanma ile karlad. in garip
olduu kadar insani yan ise, oradaki ulsuz yoksullarn, ceplerinde metelik olmayan garibanlarn,
dolarlarn havada uutuu bu gsteriye herkesten daha fazla ilgi gstermeleriydi.
Bu arada, Jacques Jansenin mdahalesinden sonra, Binba Donellan kafasn kaldrarak, sekreteri
Dean Toodrinke bakt. Ama, onun kimseye aktrmadan verdii olumsuz iareti fark edince, susmaya
karar verdi.
William S. Forster, hl fiyat listelerini okumakla meguld, sayfa kenarna notlar yazyordu.
J.-T.Mastona gelince, o da ban hafife sallayarak, Bayan Evangelina Scorbittin glmsemesine
karlk veriyordu.
Haydi beyler biraz canlann!.. Beklemekten yorulduk! Biraz hareket! diye seslendi Andrew R.
Gilmour. Haydi grelim!.. Kimse arttrmyor mu?.. Satyor muyuz?..
Elindeki tokma, papazn parmaklar arasndaki serpme12 gibi indirip kaldryordu.
Yetmi sent! dedi Profesr Jan Harald, hafife titreyen sesiyle.
Seksen! diye karlk verdi, hemen arkasndan Albay Boris Karkof.

Evet, seksen sent verildi! diye haykrd Flint, fiyatlarn ykselmesiyle alev alev yanan
gzleriyle.
Dean Toodrinkin bir el hareketiyle, Binba Donellan ok gibi ayaa frlad.
Yz sent! dedi, Byk Britanya temsilcisi, sert bir ses tonuyla.
Bu iki szck, ngiltereyi drt yz yedi bin dolarlk13 bir ykmlln altna sokuyordu.
Birleik Krallk iin bahse girenler, yaasn diye bardlar kardakilerin sesleri de adeta bir
yank gibi kendilerine yneldi.
Satn Amerika lehine sonulanmasn umanlar ise birbirlerine umutsuzca baktlar. Drt yz yedi
bin dolar? Bu Kuzey Kutbu maceras iin yeterince yksek bir bedeldi! Buzdalar, buz tarlalar ve
bankizler iin drt yz yedi bin dolar!
Ve North Polar Practical Associationn adam hl azn amam, kafasn bile kaldrmamt!
Acaba, fiyat ykseltmeye niyeti yok muydu?
Eer Danimarka, sve, Hollanda ve Rus temsilcilerinin kredilerini tketmelerini bekliyorduysa,
imdi tam zamanyd. Gerekten de Binba Donellann yz sentinden sonraki davranlar sava
alann terk etmeye hazrlandklarm gsteriyordu.
Milkaresine yz sent verildi! diye iki kere bard mzayede memuru.
Yz sent!.. Yz sent!.. Yz sent! diye tekrarlad rtkan Flint, yar kapal elini megafon gibi
kullanarak.
Kimse arttrmyor mu? diye sz ald Andrew R. Gilmour. Buraya kadar m?.. Tamam m?..
Sonra piman olmayn... Satyor muyuz?..
Mrldanmalar, heyecanl bir sessizlie dnrken, tokma sallad kolu kafasnn zerine
kaldrarak, izleyicilere kkrtc bir bak frlatt.
Sayyorum, bir?., iki?..
Yz yirmi sent, dedi William S. Forster sakin sakin, gzlerini kaldrmaya bile gerek duymadan,
sonra gazetesinin sayfasn evirdi.
Yaasn! diye haykrd, Amerika Birleik Devletleri iin en yksek bahisleri oynayanlar.
Bu kez de Binba Donellan doruldu. Uzun boynu tpk bir robot gibi iki omzunun zerinde
dnyor, dudaklar gaga gibi uzuyordu. Baklarn serte Amerikan irketinin soukkanl temsilcisine
ynelterek, gz gze gelmeyi deniyor, ama ona ulaamyordu. u William S. Forster eytan istifini
hi bozmuyordu.
Yz krk, dedi Binba Donellan.
Yz altm, dedi Forster.
Yz seksen, diye haykrd binba.
Yz doksan, diye mrldand Forster.
Yz doksan be sent! diye bard, Byk Britanya temsilcisi.
Bunun zerine, konfederasyonun otuz sekiz eyaletine meydan okurcasna kollarn kavuturdu.
Salona yle bir sessizlik kmt ki, karncann admlar, incibalnn yz, kelebein uuu,
solucann ilerleyii, hatta mikrobun kmlday bile duyulabilirdi. Btn yrekler arpyordu. Tm
yaam, Binba Donellann azndan kacak szlere balanmt. Fler zaman hareketli olan kafas
imdi hi kmldamyordu. Dean Toodrinke gelince, salarn yolarcasna kafasn kayordu,
Andrew R. Gilmour, asrlar kadar uzun gelen birka saniyenin gemesini bekledi. Morina
depocusu gazetesini okumaya devam ederken, konuyla hi ilgisi olmayan rakamlar yazyordu. Acaba
o da kredisinin snrlarna m gelmiti? Fiyat bir kez daha ykseltmeye niyeti yok muydu? Yoksa

milkare iin yz doksan be sent ya da yedi yz doksan bin elli dolarlk mebla bu samalk adna
ona yeterince fazla m grnyordu?
Yz doksan be sent! diye sze girdi mzayede memuru. Satyoruz....
Tokma masann zerine inmeye hazrd.
Yz doksan be sent! diye tekrarlad Flint.
Satn!.. Satn!..
Birok sabrsz izleyici tarafndan dile getirilen bu szler, Andrew R. Gilmourun duraksamalarna
kar gsterilen bir tepkiydi.
Bir... iki..! diye haykrd.
imdi btn baklar North Polar Practical Associationn temsilcisine ynelmiti.
Hay Allah! Bu inanlmaz adam, burun deliklerine skca yaptrd damal geni mendiline uzun
uzun smkrmekle megld.
Oysa, J.-T. Mas ton ve Bayan Evangelina Scorbitt gzlerini ona dikmilerdi. Bastrmaya
altklar heyecann younluu yzlerinin renginden belli oluyordu. William S. Forster, Binba
Donellann verdii fiyat ykseltmek iin, neden tereddt ediyordu?
William S. Forster, abartl ve tekrarlayan bir fourtuyla ikinci bir kez, sonra nc bir kez
smkrd. Ancak, bu son iki smkrme arasnda, yumuak ve alakgnll bir sesle mrldanmt:
ki yz sent!
Salona uzun sren bir rperti dalgas yayld. Sonra, Amerikallarn cokulu naralar, camlar
titreterek yankland.
Binba Donellan, ezik bzk, iki bklm bir halde, en az kendisi kadar yklm olan Dean
Toodrinkin yanma kt. Milkare iin verilen bu fiyatla, sekiz yz on drt bin dolar 14 gibi yabana
atlmayacak bir rakama ulalmt, ve grnen oydu ki Britanyann kredilerinin snr buraya
kadard.
ki yz sent! diye tekrarlad Andrew R.Gilmour.
ki yz sent! diye haykrd Flint.
Bir...ki! diye saymaya balad mzayede memuru. Kimse artrmyor mu?....
Binba Donellan, isteksizce ayaa kalkarak,
Kuzey Kutbunun Avrupa devletlerinin elinden kamamas iin kendinden baka umudu kalmam
olan dier temsilcilere bakt. Ama, onun da yapacak bir eyi kalmamt. Binba azm at, sonra
aresizce kapad, ngiltere, onun kiiliinde iskemlesinin zerine yld.
Sattm! diye bard Andrew R. Gilmour, fildii tokmann ucunu masaya vurarak.
Birleik Devletler iin kere: Yaa!.. Yaa!.. Yaa!., diye uuldadlar muzaffer Amerikann
bahisileri.
Satn sonucu, nce Baltimoreun btn mahallelerine, sonra telgraf telleriyle konfederasyonun
tamamna, oradan da sualt hatlaryla Eski Dnyaya yayld.
Bylece grevlendirdii William S. Forster araclyla, North Polar Practical Association
seksendrdnc paralelin gerisinde kalan kutup blgesinin sahibi oluyordu.
Ertesi gn, William S. Forster sat ilemlerini yapmaya gittiinde, alc kiinin Barbicane ve Ort.
irketi adna Impey Barbicane olduunu aklad.

YEN OKURLARIMIZ ESK TANIDIKLARLA

KARILAIYOR
Barbicane ve Ort.L Topular demeinin bakan!.. Byle bir meselenin iinde topularn ne ileri
olabilirdi?.. Bunu birazdan reneceiz.
Baltimoredaki Gun-Clubn bakan Impey Barbicanei, Yzba Nicholl, J.-T. Maston, tahta
bacakl Tom Hunteri, hzl Bilsbyi, Albay Bloomsberryyi ve dier arkadalarn resmi olarak
tantmamza gerek var m? Hayr! Bu tuhaf kiilikler, dnyann btn ilgisini zerlerine ektikleri
dnemden beri, sadece yirmi yllk bir yalanmann dnda, nemli bir deiiklie uramamlard,
eksik vcutlarna ramen, srad bir maceraya atlmak konusundaki hrslar ve yreklilikleriyle eski
gnleri aratmyorlard. Zamann, bu topu birlii zerinde ypratc bir etkisi olmamt, tpk eski
silah mzelerini ssleyen toplar gibi onlara da ilimemiti.
Gun-Clubn kuruluu srasnda, aza saysnn bin sekiz yz otuz bulunduu ve -burada sz
konusu olan kiilerdir, birounun uzun sredir yoksun olduu kol ve bacak gibi azalar deil-, ad
geen kulbe kendilerini bal hisseden otuz bin be yz yetmi be kiinin birbirleriyle yazmaktan
gurur duyduu dnlrse, bu saylarda hibir azalma sz konusu deildi. Tam tersine. Dnya ile Ay
arasnda dorudan bir iletiim kurmak amacyla gerekletirdikleri inanlmaz giriim sayesinde
kulbn n byk lde artmt.15
Birka satrla zetlememizin uygun decei bu unutulmaz deneyin yanklar hl srmekteydi.
Kuzey-Gney Savandan birka yl sonra, bo durmaktan sklan baz Gun-Club yelerinin aklna,
devasa bir Columbiad araclyla Aya glle yollamak gelmiti. Dokuz yz ayak uzunluunda, i ap
dokuz ayak olan bir top, Florida Yarmadasndaki Moon-City blgesinde dklm, sonrada iine
drt yz bin librelik fulmikoton16 yerletirilmiti. Bu top tarafndan, alt milyar litrelik gazn itici
gcyle frlatlan konik silindir bir obs17 Aya doru yolculuuna balamt. Bir tur attktan sonra,
yrngesindeki sapma sonucu, Dnyaya geri dnerek, koordinatlar 27 7' kuzey enlemi ve 41 37
boylam ile belirlenen bir noktada Pasifikin sularna dalvermiti. O srada, olay yerinin
yaknlarndan gemekte olan, Susquehanna isimli federal donanma firkateyni tarafndan, iindeki
konuklaryla birlikte kurtarlmt.
Gerekten de konuklar vard! Gun-Clubn iki yesi, yani bakan Barbicane ve Yzba Nicholl 18
ve beraberlerinde gzpeklii ile tannm bir Fransz ile bu vagon-glle iinde yerlerini almlard.
Her de bu yolculuktan sa salim dnmlerdi. Ancak, iki Amerikal yeni bir maceraya atlmann
hazrl iindeyken, Fransz Michel Ardan orada deildi. Avrupadan kesesini doldurmu olarak
dnd syleniyordu -bu durum kimseyi artmamt- ve imdi en doru haber kaynaklarnn
bildirdiine gre, kesine ekilmi, lahanalarn ekiyor, onlar yiyor, hatta sindiriyordu.
Bu byk olaydan sonra, Impey Barbicane ve Yzba Nicholl, nlerini, nispeten daha sakin bir
ortamda srdrmlerdi. Her zamanki gibi, byk servenleri sabrszlkla beklerken, herkesin

kafasn kartracak bir gndemin hayalini kuruyorlard. Yeterince paralar vard. Son ilerinde Yeni
ve Eski Dnya kamuoyunun desteiyle, be buuk milyon dolarlk bir gelir elde edilmi, bunun iki yz
bin dolar kendilerine kalmt. Bunun dnda, kafesteki garip yaratklar gibi, alminyum gllenin
iinde btn Amerikay dolatklarnda, iyi paralar kazanm, en a gzl insani tutkular bile
doyurabilecek bir ne kavumulard.
Can sknts ilerini kemirmeseydi, Impey Barbicane ve Yzba Nicholl bununla yetinebilirlerdi.
Kukusuz, kutup blgelerini satn alma iine, bu uyuukluktan kurtulmak iin girmilerdi.
Bununla birlikte, sekiz yz bin dolarn stnde bir fiyatla blgenin satn alnmasnda, Bayan
Evangelina Scorbittin katklarn unutmamak gerek. Amerika, Avrupay bu eli ak kadn sayesinde
yenebilmiti.
imdi, bu cmertliin nedenlerine geelim:
Dndklerinden beri, Bakan Barbicane ve Yzba Nicholl benzeri grlmemi bir hretin tadn
karyorlard. Bunda bir kiinin nemli bir rol vard. Tahmin ettiiniz gibi, Gun-Clubn ateli
sekreteri J.-T. Mastondan sz ediliyor. Yukarda anlattmz muhteem deneyin gereklemesi iin
gereken matematiksel formllerin bu usta hesapya borlu olunduu bir gerek... ki arkadan uzay
yolculuunda yalnz brakmas korktuundan deildi. Ancak, olak sa kolu ve sava srasnda sk
grlen kazalarda edindii gutta-percha19 kafatasyla, Ay sakinlerinde, dnyallar hakknda olumsuz
bir izlenim brakabilirdi. Ne de olsa bizim basit bir uydumuzdu.
Derin bir zntyle, onlara elik edemeyeceini kabullenmek zorunda kald. Ama bu onun bo
duraca anlamna gelmiyordu. Kayalk Dalar zincirinin en yksek tepelerinden biri olan Longs
Peakin zirvesine yerletirmeyi planlad byk bir teleskopun yapmna girimi, kendini tamamyla
bu ie vermiti. Sonra glle, grkemli yrngesini izleyerek, gkyznde belirdii andan itibaren
gzlem istasyonunu terk etmemiti. Devasa aletin merceinin nnde, kendini, bu garip hava tatnn
iinde, uzaya doru szlen dostlarn izlemeye adamt.
Bu yrekli yolcularn, yeryznden hibir zaman dnmemek zere uzaklatklar dnlebilirdi.
Gllenin Ayn ekim gcnn etkisiyle yeni bir yrngeye yerleerek, bir uydu gibi sonsuza dek
onun etrafnda dnmek zorunda kalmas olasl yeterince rktcyd. Ama hayr! Beklenmedik bir
sapma sayesinde ynn deitiren glle, Aya varmas beklenirken, onun etrafnda bir tur atm ve
gittike artan bir d hzyla Dnyaya ynelmiti, deniz yzeyine arparak derinliklere gmlmeye
balad anda, bu hz, saatte elli yedi bin alt yz fersaha20 ulamt. Ne mutlu ki Amerikan
firkateyni Susquehannann da ahit olduu gibi Pasifikin sv ktlesi etkisini yumuatmt. J.-T.
Maston haberi alr almaz Longs Peakdeki gzlem istasyonunu terk ederek, kurtarma almalarna
katlmak zere olay yerine gelmiti. Aratrmalar, gllenin suya gmld blge dolaylarnda
yaplyordu. J.-T. Maston, arkadalarn karabilmek iin dalg giysisini zerine geirmekte hi
tereddt etmemiti.
Aslnda,ortada bu kadar panie kaplmay gerektirecek bir durum yoktu. Alminyum glle, harika
bir dal yaptktan sonra, kendi arlndan daha fazla bir su ktlesinin yerini deitirerek Pasifikin
yzeyine kmt. Bakan Barbicane, Yzba Nicholl ve Michel Ardan, dalgalanan hcrelerinde
domino oynuyorlard.
imdi, J.-T. Mastona geri dnersek, bu olaanst giriimlerde oynad rol, onun hafzalara
yerlemesini salamt.
Kukusuz, eklemelerle dolu kafas ve sa n koluna takl metal kancasyla yakkl bir adam
saylmazd. Gen de deildi, hikyemiz balad dnemde tam tamna elli sekiz yandayd. Ancak,

kiiliinin ilginlii, zeksnn keskinlii Evangelina Scorbitti bylyor, etrafndaki her eye
canllk katmas ve baklarndaki ateli ifade onu mkemmel bir insan haline getiriyordu. Sonuta,
gutta-percha klfyla zenle sarmalanm beyni yerli yerindeydi ve hl hakl olarak, zamannn en
nemli hesaplar arasnda anlyordu.
Evangelina Scorbitte gelince, en ufak bir ilemin bile migrenini azdrmaya yettii bu kadn,
matematie olmasa da matematikilere kar fazlasyla ilgiliydi. Onlar stn ve zel bir trn
canllar olarak gryordu. Bir dnsenize! inde xlerin uvaldaki cevizler gibi oynat kafalar,
cebirsel iaretlerle oynayan beyinler, elindeki ieleri ustalkla eviren ip cambaz gibi katl
entegralleri dans ettiren eller, bir bakta u tip formlleri kavracayak zeklar:

Evet! Bu bilginler onun iin btn vgleri hak ederken, bir kadn kendilerine ktlelerle doru,
uzaklklarn karesiyle ters orantl olarak ekmeye ok yatkndlar. Ve u akt ki, J.-T. Maston, iri
gvdesiyle dayanlmaz bir ekicilik yaratmaya uygundu, aralarndaki uzakla gelince, o da bir gn
birbirlerinin olduklarnda tamamyla sfrlanacakt.
Bu durum, mutluluu hibir zaman bu tr yakn ilikilerde aramam olan Gun-Clubn sekreterini
fazla endielendirmiyordu. Zaten, Bayan Evangelina Scorbitt de krk be ya, tekrar tekrar boyanm
kumalar gibi akaklarna yaptrd salar, eksiksiz, uzun dileriyle donanm az, sopa gibi
vcudu ve zerafetten yoksun yryyle, birinci baharn -hatta kincisini- oktan gemi
grnyordu. Ksacas, henz birka yl nce evlenmi olmasna ramen, yal bir kz izlenimini
veriyordu. Ancak, ismi Baltimore salonlarnda bayan J.-T. Maston olarak yanklandnda, dnyevi
hazlarn hibirinden yoksun kalmayacak, olaanst bir kiilie sahipti.
Bu dul kadn hatr saylacak bir mal varlna sahipti. Ama yine de, servetleri milyar aan ve
Rothschildlere sadaka verecek lde varlkl olan, Gouldlar, Mackayler, Vanderbiltler ve
Gordon Bennettler kadar zengin deildi. Serveti, dullar olarak adlandrlan ve srasyla, yz,
iki yz ve seksen milyon dolara sahip olan Bayan Moses Carper, Bayan Stewart ve Bayan
Crockernkiyle de kyaslanamazd, hatta Bayan Hammersley, Bayan Helly Green, Bayan Maffitt,
Bayan Marshall, Bayan Para Stevens, Bayan Mintury ve dierleri kadar paras da yoktu! Yine de,
New Yorktaki Fifth-Avenue Hotel'de dzenlenen ve davetlilerin en az be milyon dolar olanlar
arasndan seildii, bu muhteem lene arlmt. Aslnda, Bayan Evangelina Scorbittin, moda
eyalar ve tuzlanm domuz ticareti yaparak zenginlemi olan John P. Scorbittten kalan drt milyon
dolar, yani yaklak yirmi milyon frang vard. Ve bu cmert dul kadn, servetini, kayna kurumaz
bir sevgi pnar gibi, J.-T. Mastonn uygun grd iler dorultusunda harcamaktan byk mutluluk
duyacakt.
J.-T. Mastonn nerisi zerine, North Polar Practical Associationn giriimine, birka yz bin
dolar koymay seve seve kabul etmiti. Konuyla ilgili hibir bilgisi olmamasna ramen, J.-T.
Mastonn iinde olduu bir iin yeterince soylu, grkemli ve insanst olacandan emindi. GunClubn sekreterinin gemii geleceinin teminatyd.
Nitekim, arttrmay kazanan yeni irketin ynetim kurulu bakanln, Gun-Clubn, ticari unvan
Barbicane ve Ort. olan yan kuruluunun bakannn yaptn rendiinde, tahminlerinde hakl
olduunu anlamt. J.-T. Maston da ve Ort.nn bir yesi olduuna gre, bu ite en byk hisseye

sahip olmasna sevinmesi gerekmez miydi?

Bylece, Bayan Evangelina Scorbitt, seksendrdnc paralel ile evrelenmi kuzey blgelerinin byk blmnn- sahibi oluyordu. Bundan iyisi olamazd! Ama, buray nasl kullanacakt? Ya da
daha dorusu, irket, bu ulalmaz alandan nasl bir fayda salamay umuyordu?
Soru, her zamanki gibi aynyd ve Bayan
Evangelina Scorbittin, konunun zerinde nemle durmasnn bir nedeni maddi karlarysa, dieri
herkes gibi iinde uyanan merakt.
Bu mkemmel -ayn zamanda az sk-kadn, kaynaklarn bu iin nclerine sunmadan nce, J.-T.
Mastona bu durumu hissettirmeye almt. Ama, J.-T. Maston, konunun gizli tutulmasna her
zamanki gibi zen gsteriyordu. Bayan Evangelina Scorbitt, ok yaknda neler dndn
renecekti, ama bu durum, yeni irketin hedefinin, tm dnyay akna evirmesinden nce
gereklemeyecekti!
Kukusuz, sz konusu olan, Jean-Jacquesn dedii gibi bundan nce benzeri grlmemi ve
grlmeyecek bir giriimdi ve Gun-Clubn, Dnya ile uydusu arasnda dorudan iletiim kurmak
amacyla gerekletirdii deneyimin pabucunu dama atmay hedefliyordu.
srarn srdrdnde, J.-T. Maston, kancasn yar kapal dudaklarna gtrerek, unu sylemekle
yetiniyordu:
Sevgili Bayan Scorbitt, bana gvenin!
Ve, nceden gvenen Bayan Evangelina
Scorbittin, sonradan yani ateli sekreter, Kuzey Avrupann ykln ve Amerika Birleik
Devletlerinin zaferini ona atfettiinde yaayaca cokuyu bir dnn.
Ama imdi renemez miyim?.. diye glmseyerek sordu, deerli matematikiye.
ok yaknda! diye yantlad J.-T. Maston, ortann elini Amerikan usulyle kuvvetlice sarsarak.
Bu sarsnt, Bayan Evangelina Scorbittin sabrszln gidermeye yetmiti.
Birka gn sonra, North Polar Practical Associationn akl almaz projesi kamuoyunun bilgisine
sunulduunda, Eski ve Yeni Dnyada yaanan sarsnt da -gelecekte yaanacaktan sz etmedenbundan daha az iddetli olmayacakt.
irketin, kutup blgelerini satn almaktaki amac bu blgeleri iletmeye amakt... Kuzey
Kutbundaki takmr ocaklarn!

HER EYDEN NCE, KUZEY KUTBU CVARINDA

TAKMR OCAKLARININ BULUNDUU KABUL
EDLEBLR M?
Biraz mantkl dnebilen kiilerin aklna ilk gelen buydu.
Kutup yaknlarnda neden takmr ocaklar olsun ki? diye soruyordu bazlar.
Neden olmasn ki? diye yantlyorlard dierleri.
Bilindii gibi, yeryznn birok blgesinde kmr yataklar yaygn olarak bulunmaktadr.
Avrupann eitli lkelerinde ve her iki Amerikada sklkla rastlanmaktadr. Hatta, Birleik
Devletlerin en youn rezervlere sahip olduu bile sylenebilir. Dahas, ne Afrikann, ne Asyann,
ne de Okyanusyann kmrden yana sknts olmad bilinmektedir.
Dnya hakkndaki bilgimiz arttka, her jeolojik katmanda bu damarlardan bol miktarda
bulunduunu reniyoruz, antrasit ilkel zaman katmanlarnda, takmr daha st karbonlu
katmanlarda, stipit, ikinci, linyit ise nc zaman katmanlarnda yer almaktadr. Bu yanc maddenin
eksiklii, yzyllarla ifade edilebilecek bir dnemden nce hissedilmeyecektir.
Bununla birlikte, yalnzca ngilterenin, bir ylda kard kmr miktar, yz altm milyon ton
olup, btn dnyada bu rakam, drt yz milyon tona ulamaktadr. Snai alandaki gelimeler dikkate
alndnda, tketimin giderek artaca ngrlmektedir. Elektriin, devindirici g olarak buharn
yerini almas da ok ey deitirmeyecek, bu gcn retimi iin de ayn oranda takmr
tketilecektir. Sanayinin midesi tpk kmrobur bir hayvan gibi kmrden baka bir eyi kabul
etmedii iin, onu iyi beslemek gerekecektir.
Kmr, yalnzca yanc zelliiyle deil, toprakta bol bulunmasndan dolay eitli rnlerin ve
yan rnlerin hammaddesi olarak kullanlmasyla da nemli bir yer tutmaktadr. Laboratuvar
kaplarnda
urad
deiimler
sayesinde,
onu boyayabilmekte,
tatlandrabilmekte,
kokulandrabilmekte, buharla-trabilmekte, saflatrabilmekte, stabilmekte, aydnlatabilmekte ve
elmasa dntrerek, aksesuvar olarak kullanabilmekteyiz. Kmr en az demir kadar, hatta ondan
daha nemli bir maden olarak arln hissettirmektedir.
Ne mutlu ki, yerkrenin bileiminde yksek oranlarda bulunan bu metal hi tkenecee
benzememektedir.
Aslnda Dnya, salam kayalarn ve suyun, zerini camekn gibi kaplad, kaynayan akkan
halindeki az ok karbonlanm bir demir ktlesine benzetilebilir. Tpk su ve ta gibi, dier metaller,
dnyann arlnda nemli bir yer tutmazlar.
Ancak, demir tketimi sonu gelmeyecek gibi grnen bir kaynak tarafndan gvence altna alnm
olsa bile, takmr iin ayn ey geerli deildir. Gelecek zerine planlar yapan akl banda
kimselerin, tkenmesi yzyllar srecek olsa dahi, ngrc doann jeolojik zamanlardan beri
saklad madenkmrlerini imdiden aramaya balamalar gerekmektedir.

Harika! diye yantlyordu muhalifler.

Her yerde olduu gibi Amerikada da, kskanan ya da kin duyan kiilerin giriime kara almaya
altklar grlyordu, kar kmann tadn karmak iin kar kanlardan ise burada hi sz
etmeyeceiz.
Harika! diyordu, bu muhalifler. Ama, Kuzey Kutbunda kmrn ne ii olsun ki?
Neden? diye yantlyorlard Bakan Barbicanein yandalar, nk M.Blandetnin teorisinde
ok net olarak grld gibi, jeolojik oluumlar dneminde, gnein hacmi o derece fazlayd ki,
ekvator ile kutuplar arasndaki scaklk fark nemsenmeyecek kadar azd. nsanolunun henz dnya
sahnesine kmad, gezegenimizin srekli bir ekilde snn ve nemin etkisi altnda olduu bu
dnemlerde, kuzey blgeleri usuz bucaksz ormanlarla kaplyd.
irkete gnl vermi gazetelerin, dergilerin, bazen mizahi, bazen bilimsel balklarla, kamuoyunun
gndemine yerletirmeye altklar konu buydu. Dnyann u anki halini almasndan nce, yerkreyi
altst eden byk sarsntlar srasnda derinliklere gmlen bu ormanlar, zamann, sularn ve i
scakln etkisiyle, hi kukusuz takmrne dnmlerdi.
Bu varsayma dayanlarak, kutup blgesinin zengin takmr yataklaryla, madencinin kazmasn
bekledii ileri srlebilirdi.
Bunun dnda yadsnamayacak gerekler de vard. Basit olaslklara bel balamak istemeyen
gereki zeklar, kutup topraklarnda bulunduundan emin olduklar deiik kmr eitlerini
aratrma eilimindeydiler.
Birka gn sonra, Binba Donellan, Two Friends meyhanesinin en kuytu kesinde, sekreteriyle
ayn konuyu gryordu.
Acaba, diyordu Dean Toodrink, bu Allahn cezas Barbicane hakl olabilir mi?
Mmkndr, diye yantlad Binba Donellan, hatta kesinlikle hakldr.
Ama, o zaman, kutup blgelerinin altnda bir hzinenin yattn kabul etmemiz gerekecek!
Kukusuz! diye karlk verdi binba. Eer Kuzey Amerikada, bu yanc madenin geni
yataklar varsa ve her gn buna yenileri ekleniyorsa, en az bir o kadar da kefedilmeyi bekleyen var
demektir Bay Toodrink. Zaten grn ve oluum asndan, Kuzey topraklar Amerikan ktasnn
devamym izlenimi veriyor. zellikle Grnland, Yeni Dnyann uzants olduunu ok ak bir
ekilde belli ediyor, tpk...
Tpk gvdesine kavumak isteyen bir at ba gibi, diye tamamlad, Binba Donellann
sekreteri.
unu da eklemek isterim ki, diye szlerini srdrd binba, Profesr Nordenskild,
Grnlandda yapt incelemeler srasnda, nemli miktarda fosil bitkinin zerini kaplayan ve
kumtalarndan, yaprak-kayalardan ve linyit tabakalarndan olumu tortullarla karlat.
DanimarkalI Stoenstrup, yetmi bir maden yatana rastlad Disko dolaylarnda, bir zamanlar kutup
ekseninin etrafnda kmelenen sk bir bitki rtsnn kalnts olduu anlalan izlere ulat.
Ama daha yukarda?.. diye sordu Dean Toodrink.
Daha yukarda ya da daha uzakta, diye karlk verdi binba, kuzeye doru gidildiinde,
takmr kaynaklarna eriilebilecei bilimsel olarak kantlanm durumda ve grnen o ki, onu
toplamak iin yalnzca eilmek gerekiyor. Ayrca, bu blge topraklarnda kmrn bu kadar yaygn
olduu dnldnde, yataklarn yerkabuunun derinliklerine kadar uzand dnlemez mi?
Binba Donellan haklyd. Kuzey Kutbunun jeolojik oluumlar hakknda derin bilgiye sahip
olmas, onu en tepkili ngiliz haline getiriyordu. Ve belki de meyhanenin gediklilerinin kulak

kabarttn fark etmese, daha uzun sre konuacakt. Her ikisi de tedbirli davranarak, sz ksa
kesmeye karar verdiler. Dean Toodrink grmeyi bitirmek zere son bir gzlemini aktard.
Bir ey dikkatinizi ekti mi Binba Donellan?
Ne gibi?
Kutup ve takmr yataklaryla ilgili bir giriimde, mhendislerin ya da en azndan gemicilerin
bulunmas gerekirken, topularn orada ne aradklarn hi dndnz m?
Haklsnz, diye yantlad binba, ok artc bir durum.
Bununla birlikte, gazeteler, her sabah, maden yataklaryla ilgili karlkl atmalara sahne
oluyordu...
Maden yataklar m? Hani neredeler? diye soruyordu, Pall Mail Gazette, st snf ngiliz
tccarlarnn etkisi altnda att fkeli manetlerle, North Polar Practical Associationn kantlarn
rtmeye alrken.
Neredeler? diye yantladlar, Bakan Barbicanein Charlestondaki kararl yandalar, Daily
Newsteki yazlaryla. Ama, nce, 1875-76da, seksendrdnc paralelin snrnda, grgenler,
kavaklar, fndk aalar ve kozalakllar ieren miyosen bir florann varln iaret eden tabakalara
ulaan Yzba Naresi anmamz gerek.
Ve, 1881-1884te, diye ekliyordu New York Witness in bilim tarihisi, Temen Greelynin
Lady-Franklin Krfezi yolculuu srasnda, Watercourse Koyundaki Conger kalesinin yaknlarnda,
yurttalarmz bir kmr yata bulmamlar myd? Yine Doktor Pavy, ngrc doann, bir gn, bu
hznl topraklarn souuyla baa kabilmek iin saklam olduu kmr depolarn kastederek,
blgenin bu madde asndan bir hayli zengin olduunu savunmam myd?
Yrekli Amerikan kiflerinin isimlerinin getii bu inandrc kantlar karsnda, Bakan
Barbicanein rakipleri verecek yant bulamyorlard. Yoksa, Kuzey Kutbunda kmr ne arar ki?
dncesinin savunucular, neden olmasn ki? grnn yandalarnn haklln kabul etmeye mi
balamlard?
Evet! Kmr vard -ve byk bir olaslkla fazlasyla vard. Bir zamanlar, zengin bir bitki
rtsyle kapl olan kutup topraklarnn derinlikleri, bu deerli yakt bol miktarda ieriyordu.
Kutup topraklarnda takmrnn varl konusunda keye skan muhalifler, meseleyi farkl bir
platforma tayarak, rvan almaya alyorlard.
Kabul! dedi Binba Donellan, Gun-Clubn salonunda, Bakan Barbicanee itenlikle
seslenerek balatt szl tartma srasnda. Tamam! Kabul ediyorum, hatta doruluyorum.
irketinizce satn alnan blgede takmr var. Ama, o zaman gidip iletsenize!..
Zaten, biz de bunu yapacaz, diye sakince yantlad Impey Barbicane.
imdiye dek, hibir kifin tesine gemeyi baaramad seksendrdnc paraleli asanza!
Aacaz!
yleyse kutba da ulan!
Ulaacaz!
Gun-Clubn bakannn soukkanl ve kendinden son derece emin yantlarn duyanlarn, bir
dncenin bu kadar kesin bir ekil-de savunulduunu grenlerin, ne kadar inat olsalar bile,
kafalar karyordu. Gemiteki yeteneklerinden hibir ey kaybetmemi, bir kronometre kadar dakik,
en tehlikeli giriimlere bile pratik zmler getirebilen, souk, sakin, macerac bir adamla kar
karya olduklarn hissediyorlard. Her ne kadar Binba Donellan rakibini alt etmek iin fkeli bir
arzu duyuyorsa da, bu saygdeer ama bir o kadar da frtnal beyefendiyi yakndan tanm olanlara

kulak vermek gerekliydi. Bakan Barbicane, moral ve fizik adan ok salamd, frtnalara ve
dalgalara kar koyacak gteydi, Napolyonun bir metaforunu kullanmak gerekirse, gemisinin su
altnda kalan ksm yeterince fazlayd. Dmanlar, rakipleri ve onu ekemeyenler bunu iyi
bilirlerdi?
Yine de, nasl ki soytarlarn azndan souk akalarn dklmesi engellenemezse, yeni irkete
kar duyulan fkenin da vurulmas da bu ekilde olmu, i giderek karikatrize edilmeye
balanmt. zellikle, Avrupada ve dolarlarn, poundlar yendii bu savataki baarszl
hazmedemeyen Birleik Krallkla, Gun-Clubn bakan, en gln projeler iinde resmedilmekteydi.
Bak sen u yankeeye! Demek u ana kadar kimsenin ayak basamad Kuzey Kutbuna ulaacakt!
Demek, dier blgeler gnlk hareketlerini yaparken, daima hareketsiz duran, yer yuvarlann tek
noktasna, Birleik Devletler bayran dikecekti!
ite, o zaman, karikatrcler dilediklerini izmekte zgrdler.
Avrupann byk ehirlerindeki kitabevleri ve gazete bayilerinin vitrinlerinde olduu gibi
konfederasyonunkilerde de Bakan Barbicanei kutba ulamak iin en lgn yntemleri denerken
gsteren krokiler ve resimler grlmeye balamt.
Birinde, gzpek Amerikal, Gun-Club yelerinin desteiyle, elinde kazmasyla, suya gmlm
buz kitlelerinin arasndan bir deniz alt tneli kazarak, doksannc derece kuzey enlemindeki eksen
noktasna ulamaya alyordu.
Dierinde, Impey Barbicane yannda kendine ok benzeyen J.-T.Maston ve Yzba Nicholl ile
birlikte, balonla arzulanan blgeye ini yapyordu, binlerce tehlikeyi barndran rktc bir
yolculuktan sonra her birinin elinde yarm librelik kmr paralar grlyordu. Kuzey kutup
blgelerinin mehur yataklarndaki kmrn hepsi bu kadard.
Punch isimli ngiliz gazetesinin bir saysnda, karikatristlerin gzne en az Barbicane kadar batan
J.-T. Maston grlyordu.
Kutbun manyetik ekim gcne kaplan Gun-Clubn sekreteri, metal kancasyla topraa skca
tutunuyordu.
Burada unu da belirtelim ki, nl hesap, d grnn hedef alan bu tr bir akaya iin gln
yanndan yaklaarak bakabilecek hogrye sahip deildi. Fazlasyla incinmiti ve hemen aklmza
gelecei gibi, Bayan Evangelina Scorbitt bu incinmilii paylaacak son kii deildi.
Brkselde yaymlanan Lanterne magiqueteki dier bir resimde, Impey Barbicane ve irketin
ynetim kurulu yeleri, alevlerin arasnda yanmaz salamandra sobalar olarak gsteriliyordu.
Paleokristik okyanusun buzlarn eritmek iin btn yzeye alkol dkp sonrada tututurmaya karar
vermilerdi -bylece kutup havuzunu devasa bir punch bolne evireceklerdi. Bu arada, punch
szc ile oynayan Belikal desinatr, Gun-Clubn bakann gln bir soytar 21 olarak gsterme
saygszlndan kanmamt.
Ancak, tm karikatrler arasnda en ok ilgi ekeni, Charivari adl bir Fransz gazetesinde,
izimci Stopun imzasyla yaymlanan oldu. Kapitone mobilyalarla denmi bir balina midesinde,
Impey Barbicane ve J.-T. Maston, hedeflerine ulamay beklerken, masaya oturmu satran
oynuyorlard. Bakan ve sekreteri, dev bir deniz memelisi tarafndan yutulmak konusunda tereddt
etmeyip ve bu son model yunuslarla yeni bir yolculuk modas yaratarak, bankizleri aarak, eriilmez
Kutup blgesine varmay planlyorlard.
Aslnda, yeni irketin soukkanl yneticisi, kalem oyunlarndaki bu arlklar pek de
nemsemiyordu. Dilediklerini syleyebilirler, taklit yapabilirler, karikatr izebilirlerdi. Onun kafas

yalnzca kendi iiyle megld.

Federal hkmetin kutup blgesinin iletme hakkn sonsuza dek, irkete vermesi zerine, ynetim
kurulunca alman karar dorultusunda, kamuoyuna, on be milyon dolarlk bir yardm kampanyas iin
ar yapld. Piyasaya karlan yz dolarlk hisse senetleri pein olarak satlacakt. Barbicane ve
Ort.nn saygnl yle bykt ki, ktlar, destekiler tarafndan kapld. unu da ekleyelim ki,
hisseler konfederasyonun otuz sekiz eyaletinde de ayn ilgiyi gryordu.
Daha iyi, diye haykrdlar North Polar Practical Associationn yandalar. Bu i, yalnzca
Amerikallarn eseri olacak.
Ksacas, Barbicane ve Ort.nn itibar ylesine bykt ki, destekiler, snai giriimlerin
gereklemesi konusunda sonsuz bir gvene sahiptiler, destekilerin Kuzey Kutbunda takmr
olduuna ve onlarn iletilebileceine olan inanc yle sarslmazd ki, yeni irkein sermayesi
katma kmt.
Bu durumda desteklerin te iki orannda indirilmesi gerekiyordu, 16 Aralk tarihinde irketin
sermayesi, on be milyona karld.
Bu, Gun-Clubn Dnyadan Aya glle gndermesi srasnda toplanan yardmn katna ulaan
bir tutard.

BAYAN EVANGELNA SCORBTT LE J.-T. MASTON

ARASINDAK TELEFON KONUMASI YARIDA KESLYOR
Bakan Barbicane yalnzca hedefine ulaacan belirtmekle kalmam, toplad sermaye ile hibir
engele taklmakszn yoluna devam edeceini de gstermiti -kukusuz baarsndan emin olmasa
byle bir destek arsnda bulunmas beklenemezdi.
Nihayet, insanolunun gzpek dehas sayesinde Kuzey Kutbu fethedilecekti.
Kesin olan uydu ki, Bakan Barbicane ve ynetim kurulunun, biroklarnn baaramadn
gerekletirebilmek iin yeterli olanaklar vard. Franklinlerin, Kanelerin, Nareslerin, Greelylerin
yapamadn yapacaklard. Seksendrdnc paraleli aarak, ak artrma ile mlkiyetini aldklar
yerkrenin bu geni parasna fiili olarak da sahip olurken, Amerikan konfederasyonuna balanan
otuzdokuzuncu eyaletin gstergesi olarak Amerikan bayrana otuzdokuzuncu yldz da
ekleyeceklerdi.
ktlar diye hi durmadan tekrarlyordu, Avrupal temsilciler ve onlarn Eski Dnyal
yandalan.
Bundan daha gerek bir ey yoktu oysa ve Kuzey Kutbunun fethinin bu pratik, aklc ve tartma
gtrmez yntemini -ocuka denebilecek kadar basit bu yntemi- onlarn akllarna sokmu olan J.T. Mastond.
Bu byk corafi giriimin ve onu istenilen sonuca ulatrmann plan, fikirlerin beyinsi bir
maddenin iinde srekli olarak fokurdayarak olgunlat bu kafada yaplmt.
Tekrar tekrar sylemeye gerek yok ki Gun-Clubn sekreteri nemli bir matematikiydi -halkn ona
takt lakapla taban tabana zt olmasayd, ona sekin bile diyebilirdik. Onun iin en karmak
matematik problemlerini zmek oyun gibiydi. Cebiri oluturan byklk ilminin, aritmetii oluturan
rakamlar ilminin zorluuna glp geiyordu. Onun, sembolleri, cebirin alfabesini oluturan klasik
iaretleri, nicelikleri ve byklkleri gsteren harfleri, niceliklerin ve ilemlerin arasna
yerletirdiimiz eletirici ya da aprazlama izgileri ustaca ekip eviriinden bahsetmemize gerek
var m?
Ah! bu katsaylar, indisler, kkler, sler ve bu dilin kulland dier simgeler! Kaleminin, daha
dorusu kara tahtada almay sevdii iin, demir parmaklarnn ucuna ilitirdii tebeirinin altnda
nasl da uuuyorlard. Ve on metrekarelik bu alanda -daha az J.-T.Mastona yetmezdi- kendini
cebirci kimliinin ateliliine kaptryordu. Hesaplamalarnda kk rakamlara rastlamak mmkn
deildi, asla! Cokulu bir elden km, devasa, grkemli rakamlar vard. 2leri ve 3leri gezintiye
km kt topaklar gibiydi, 7leri daraacn andryordu, bir tek idamlk mahkm eksikti, 8'leri bir
ift geni gzlk gibi kvrlyordu, 6 ve 9'lar sonu gelmeyen kuyruklarla imzalarn atyordu.
Formllerinde yararland, a, b, c gibi alfabenin ilk harflerini bilinen ya da verilmi nicelikleri, x,
y, z gibi son harfleri de bilinmeyen ya da tanmlanmas istenen nicelikleri belirtmek iin kullanyordu,

zellikle zleri ba dndrc zikzaklar izerek kvrmlar oluturuyordu. Arimedin ve klidin

gsn kabartm olan Yunan harfleri, (pi)ler, (lambda)lar, (omega)lar ne muhteem bir
grnt oluturuyorlard.
Tertemiz ve lekesiz bir tebeirle izilen iaretlere gelince, tek kelimeyle harikaydlar. +lar, iki
niceliin toplandn gsteriyordu. Daha alakgnll olan -leri sevimli grnyorlard. Xleri
Saint-Andre ha gibi ykselirken, her iki izgisi de tam tamna eit olan =leri, J.-T. Mastonn
yaad lkede, en azndan beyaz rk arasnda olsa da, eitliin anlamsz bir forml olmadn
belirtiyordu. Olaanst boyutlarda izdii <leri , >leri ve leri iinde ayn grkemli manzara sz
konusuydu. Bir saynn ya da niceliin karekkn simgeleyen e gelince, bu onun zaferini temsil
ediyordu, zerindeki yatay izgiyi uzatarak,

haline getirdiinde, bu gl kolun btn dnyay, fkeli denklemiyle sararak, tehdit edecei
dnlebilirdi.
Ve sanmayn ki J.-T. Mastonn matematik zeks, temel cebirin ufkuyla snrlanyordu! Hayr! Ne
diferansiyel, ne integral, ne de varyasyon hesaplar ona yabanc deildi ve rktc olduu kadar
basit olan ve sonsuz kklerin sonsuzluunun toplamn belirten iaretini gvenli bir elle
iziyordu. Sonlu elemanla-rn sonlu saylarnn toplamn gsteren iareti, matematikiler iin
sonsuzluu simgeleyen iareti ve lmller topluluunun bu anlalmaz dilince kullanlan tm
semboller iin ayn ey geerliydi.
Anlald gibi, bu artc adam, yksek matematiin en ileri aamalarna ulam bulunuyordu.
te, J.-T. Maston byle bir adamd! Bu yzdendi, dostlarnn, en akl almaz hesaplarn zmn
ona braktklarndaki sonsuz gveni! Bu yzdendi Gun-Clubn Dnyadan Aya glle gnderilmesi
ile ilgili hesaplamalar ona brakmas! Ve nihayet, zaferinin sarholuu iindeki Bayan Evangelina
Scorbittin hayranlnn aka dnmesi bu yzdendi.
Bununla birlikte, sz konusu durumda -yani Kutup blgesinin fethi sorununun zmnde- J.-T.
Mastonn analizin yce doruklarna ykselmesi gerekmeyecekti. Kuzey topraklarnn yeni
sahiplerince iletilebilmesi iin, Gun-Clubn sekreteri, zmek zorunda olduu mekanik bir
problemle kar karyayd -kukusuz problem, ustalkl ve belki de yeni formlleri gerektirecek
lde karmakt, ama J.-T. Maston bunlardan yararlanmay bilecekti.
Evet! en kk bir hatann milyonlarn kaybna neden olaca bilinmesine ramen, J.-T. Mastona
gvenilebilirdi. ocuk kafasyla, aritmetiin temel bilgileriyle tant gnden beri, tek bir hata dahi
yapmamt -hatta uzunlukla ilgili hesaplamalar sz konusu olduunda, mikronun22 binde biri kadar
bile amamt. Virglden sonraki yirminci rakamda yanlm olduunu anlasa, hi duraksamadan
gutta-percha kafasna bir kurun skabilirdi!
J.-T. Mastonn son derece dikkat ekici bu yeteneinin zerinde durmak nemliydi; imdi sra iin
uygulama aamasna geliyor, bunun iin de zorunlu olarak, birka hafta ncesine dnmemiz gerekiyor.
Belgenin, iki dnyann sakinlerine duyurulmasndan bir ay kadar nce, J.-T. Maston, dostlarnn
harika sonularn bekledii projenin temel hesaplamalarn yapmaya koyulmutu.
J.-T. Maston uzun zamandr kentin en sakin caddelerinden Franklin-streette 179 numaral evde
oturuyor, Baltimoreun i merkezlerinden ve kalabaln tiksindirici grltsnden uzak bir yaam

sryordu.
Topu subaylndan kalan emekli maa ve Gun-Club sekreterliinden ald aylktan baka bir
geliri olmakszn, Balistic-Cottage adyla anlan bu mtevaz evde yalnz yayordu. Takma ad olan
Fire-Fire fazlasyla hak eden zenci ua, aslnda hizmeti deil, birinci snf bir topu eriydi ve
efendisine bir zamanlar topuna bal olduu kadar balyd.
J.-T. Maston, ayla dnya arasnda kalan bu lemde bekrln kabul edilebilecek en uygun durum
olduuna inanan, kararl bir bekrd. Bir kadn, sann tek bir teliyle, arabaya koulmu drt kzn
ektiinden fazlasn eker, diyen Slav ataszn aklndan karmyor ve cinsi latife gvenmiyordu.
Balistic-Cottagede tek bana yaamay kendi semiti. Bilindii gibi, istese bir tek hareketiyle
yalnzln iki kiilik bir yalnzla, yetersiz gelirini bir milyonerin servetine dntrebilirdi.
Kukusuz, Bayan Evangelina Scorbitt bu durumdan mutluluk duyacakt, ama J.-T. Mastona gelince,
en azndan u ana kadar mutlu olduu sylenemezdi. Ve grnen oydu ki, sevecen dulun dncesine
gre birbirleri iin yaratlm olan bu iki varlk byle bir dnm asla gerekletiremeyeceklerdi.
Kk kr evi olduka sadeydi. Verandal bir zemin ve zerindeki bir kattan oluuyordu. Alt katta,
kk bir salon, yemek odas ve kk baheye kma yaplm binann iindeki mutfak ve kiler
vard. Yukarda caddeye bakan bir yatak odas ve dardaki grltnn asla ulaamayaca baheyi
gren bir alma odas bulunuyordu. Bilginin ve bilgenin Buen retirosu23 olan bu mekn,
duvarlarnn arasnda binlerce zlm problemiyle, Newtonu, Laplace ya da Cauchyyi
imrendirecek nitelikteydi.
Ancak Bayan Evangelina Scorbittin Anglosakson, gotik ve Rnesans mimarisinin yontusal
sslemeleriyle bezenmi balkon cepheleri, salonlarndaki grkemli mobilyalar, geni hol, arlkl
olarak Fransz ustalarn resimlerinin yer ald koridorlar, ifte devirli merdivenleri, ok sayda
hizmetisi, ahrlar, arabalklar, imenli bahesindeki byk aalar, fskiyeli havuzlar, zirvesinde
Scorbittlerin mavi ve altn sars bayrann dalgaland, ehrin btn binalarna tepeden bakan
kulesiyle, kentin zengin semtlerinden biri olan New-Parkta ykselen kona bu evle kyaslandnda,
ortaya byk bir tezat kyordu.
mil, evet! New-Parktaki konakla, Balistic-Cottagei ayran uzun mil vard. Ama iki konutu
birbirine balayan zel bir telefon hatt sayesinde, evle konak arasnda iletiim kurulabiliyor ve
gerekli Alo! Alo! szcklerinin arasndan konuma gerekleiyordu. Konumaclar birbirlerini
gremeseler de, seslerini duyabiliyorlard. Kimsenin armayaca gibi, J.-T. Maston titreen
ahizenin bana davet eden ounlukla Bayan Evangelina Scorbitt oluyordu. O zaman, matematiki
sylenerek almasna ara veriyor, dosta bir merhabaya, elektrik akmnn yumuatt pek de kibar
olmayan bir homurdanmayla karlk verdikten sonra, problemlerinin arasna dnyordu.
3 Ekim gn yaplan uzun bir toplantdan sonra, J.-T. Maston iinin bana gemek iin
dostlarndan izin istedi. Kutbun sahibi olarak, buzullarn altna gmlm maden yataklarn
iletebilmek iin gereken mekanik hesaplamalar yapmak sz konusu olduundan, stlendii en
nemli grevlerden biriyle kar karyayd.
J.-T. Maston, mekanik, boyutlu analitik geometri, kutup geometrisi ve trigonometri ile ilgili
denklemleri zmleyerek, bu gizemli ve karmak grevi tamamlamas iin kendine sekiz gnlk bir
zaman dilimi gerektiini dnyordu.
Konsantrasyonunu bozabilecek tm karmaadan uzakta olabilmesi iin Gun-Club sekreterinin evine
kapanmas uygun grlmt, bylece kimse tarafndan rahatsz edilmeyecekti. Bu durum, Bayan
Evangelina Scorbitt iin byk bir znt kayna olutursa da, katlanmak zorunda kalmt. Bakan

Barbica-ne, Yzba Nicholl, meslektalar hzl Bilsby, Albay Bloomsberry ve tahta bacakl Tom
Hunter ile birlikte o da, son bir ziyaret iin leden sonra J.-T. Mastona gitmiti.
Baaracaksnz, sevgili Maston, dedi ayrlrlarken.
zellikle hata yapmamaya dikkat edin! diye ekledi glerek, Bakan Barbicane.
Hata m? O mu? diye haykrd, Bayan Evangelina Scorbitt.
Tanrnn mekanik yasalarn hazrlarken yaptndan fazla hata yapacam sanmayn, diye
mtevaz bir ekilde yantlad Gun-Club sekreteri.
Sonra, el skmalar, birinin i ekileri, baar dilekleri ve kendine fazla yklenmemesi
konusundaki tavsiyeler arasnda, her biri matematikiden izin isteyerek ayrld. BalisticCottagein kaplar kapand. Fire-Firea, gelen Amerika Birleik Devletleri bakan dahi olsa,
kapy kimseye amamas dorultusunda talimat verilmiti.
nzivann ilk iki gn boyunca tebeiri almadan, kafasnda problemin genel hatlarn tasarlad.
Elementler, Dnyann arl, younluu, hacmi, ekli, ekseni etrafndaki dnme hareketi ve
yrngesi boyunca yapt hareketi ile ilgili almalar gzden geirdi -bunlar hesaplamalarn temel
elerini oluturacakt.
te okuyucuya sunulmas gereken nemli verilerden bazlar:
Dnyann ekli: En uzun yarap, yuvarlak hesapla, 6 377 398 metre ya da 1594 fersah 4
kilometre, en ksa yarap 6 356 080 metre ya da 1589 fersah olan dn halinde bir elipsoiddir.
Yerkremizin kutuplardaki yasslamasndan kaynaklanan bu fark 21 318 metre olup yaklak 5
fersahtr.
Dnyann ekvatordaki evresi: 40 000 kilometre ya da 10 000 fersah 4 kilometredir.
Dnyann yzlm -yaklak deer olarak: 510 milyon kilometrekare.
Dnyann hacmi: Yaklak 1000 milyar kilometrekp, yani uzunluu, genilii ve ykseklii biner
metre olan kpler.
Dnyann younluu: Yaklak olarak suyun be kat olup, spatnkinden biraz fazla, hemen hemen
iyodunki kadardr - Dnyann yzeyindeki paralarn pe pee tartlmasyla ortaya kan yaklak
rakam, metrekp bana 5 480 kilogramdr; bu rakam Mitchellin gelitirdii bir terazi sayesinde
Cavendishin saptad rakamdr. Baily ise daha kesin bir lmle bu arln 5 670 kilogram
olduunu ileri srer. Wilsing, Cornu, Baille vs. de o zamandan beridir bu lleri kabul
etmektedirler.
Dnyann Gne etrafndaki dn sresi: Bir Gne yln oluturan, 365 gn 6 saattir, ya da
daha kesin sylemek gerekirse, 365 gn 6 saat 9 dakika 10 saniye 37 salisedir -bylece yerkrenin
saniyedeki hz, 30 400 metre ya da 7,6 fersahtr.
Dnyann ekvator zerinde konumlanm noktalar itibariyle kendi ekseni etrafnda kat ettii
mesafe: Saniyede 463 metre ya da saatte 417 fersahtr.
imdi, J.-T. Mastonn hesaplamalarnda kulland uzunluk, kuvvet, zaman ve a birimlerini
inceleyelim: Metre, kilogram, saniye ve merkez as yarapa eit bir yay kapsayan bir ember.
5 Ekim gn, leden sonra bee doru -bylesi unutulmaz bir deneyim sz konusu olduunda
kesin tarihleri belirtmek yerinde olur- J.-T. Maston iyice dnp tandktan sonra, yazl almaya
koyuldu. Ve Dnyann en byk emberi olan ekvatorun evresini yazarak ie balad.
Odann kesinde, baheye doru alan pencerelerin birinden szan kla aydnlanm kara tahta,
cilal meeden bir ayakln zerine oturtulmutu. Kk tebeir paralar, tahtann altna eklenmi
bir kutuya yerlemiti. Silgi, matematikinin sol elinin hemen altndayd. Sa eline ya da takma

kancasna gelince, o, ekilleri izmek ve formlleri, rakamlar yazma iini stlenmiti.

J.-T. Maston ilk nce, yerkreyi gsteren bir ember izdi. Dnyann ekvatordaki erilii, n
tarafta tam bir izgiyle, arka tarafta kesik kesik bir izgiyle, derinlii de verilerek belirtilmiti. ki
kutuptan kan eksene gelince, ekvator dzlemine dikey gelen bir izgiyle gsterilmi ve iki tarafna
N ve S harfleri konulmutu.
Sonra, tahtann sa kesine Dnyann metre lsyle evresini yazd:
40 000 000
Bunun ardndan J.-T. Maston, hesaplama serisine balamak iin gerekli havaya girdi.
Problemlerin iine yle bir gmlmt ki, gkyzndeki deiikliklerin farkna varamamt hava leden sonra belirgin ekilde deimiti. Bir saattir, tm canllar etkileyen u byk
frtnalardan biri giderek iddetini artrmaktayd. Soluk bulutlar, donuk gri bir zemin zerinde
beyazmtrak yumaklar halinde kmelenerek, ar ar ehrin zerinden geiyorlard. Uzaktaki
grldemeler, Dnyann ve uzayn, akustii dzgn boluklarnda yanklanyordu. Elektriksel
gerilimin en yksek noktaya ulat gkyzn, imdiden birka imek, yol yol izmiti.
Kendini iine iyice kaptrm olan J.-T. Maston hibir ey duymuyor, hibir ey grmyordu.
Bir anda nlayan bir zilin sesi odadaki sessizlii bozdu.
ok gzel! diye haykrd J.-T. Maston. Haddini bilmezler kapdan olmasa da, telefon hattndan
girebiliyorlar!.. Kafasn dinlemek isteyenler iin ne gzel bir bulu!.. altm sre boyunca hatlar
kesmem gerekecek!
Ve ahizeye doru ilerleyerek:
Ne istiyorsunuz? diye sordu.
Birka saniyelik bir grme! diye yantlad bir kadn sesi.
Kiminle gryorum?
Beni tanmadnz m, sevgili Maston? Benim... Bayan Scorbitt.
Bayan Scorbitt!.. Demek beni bir an bile rahat brakmayacak!
Ama, kibar bir dul iin pek de ho olmayan bu son szleri, ahizeye ulaamayacak bir tedbirlilikle
mrldanarak sylemiti.
Sonra, J.-T. Maston nazik bir cmleyle yant vermesi gerektiini anlayarak seslendi: Ooo... siz
misiniz Bayan Scorbitt?
Evet, benim sevgili Maston!
Ne iin aramtnz Bayan Scorbitt?..
Size iddetli bir frtnann patlamak zere olduunu haber verecektim!
Evet ama buna engel olamam...
Hayr, hayr, yalnzca pencerelerinizi kapatp kapatmadnz soracaktm.
Bayan Evangelina Scorbitt daha szn yeni bitirmiti ki, korkun bir gk grlts duyuldu. Sanki
sonsuz uzunluktaki bir ipek paras yrtlyordu. Yldrm, Balistic-Cottage yaknlarna dm ve
elektrik akm telefon hattn takip ederek, matematikinin odasn doldurmutu.
Ahizenin zerine eilmi olan J.-T. Maston, imdiye dek, hibir bilginin yanan okamam olan
bir voltaj amar yedi. Sonra, kvlcm demir kancasndan akp giderken, iskambil kd gibi yere
yld. Derken arpt kara tahta, odann br ucuna doru utu. Neden sonra, yldrm camn
birinin grlmez deliinden karak, yeni bir istikamete yneldi ve topran iinde kayboldu.
J.-T. Maston, allak bullak olmu bir halde ayaa kalkt, bedeninin eitli uzuvlarn yoklayarak,
yaralanp yaralanmadn anlamaya alt. Sonra, eski bir Columbiad topusundan beklenecek bir

soukkanllkla, odadaki her eyi yerine yerletirdi, ayakl kaldrd, tahtay zerine oturttu, halnn
zerine dalan tebeir paralarn toplad ve aniden kesilmi olan iinin bana dnd.
Ancak, den tahtann zerinde yazl olan, Dnyann ekvator evresini belirten rakamlarn bir
ksmnn silinmi olduunu fark etti. Tekrar yazmaya balamt ki, telefonun zili cokulu bir
nlamayla yankland.
Yine mi! diye haykrd J.-T. Maston.
Ve ahizeye yneldi.
Kim o?.. diye sordu.
Bayan Scorbitt.
Niin aramtnz Bayan Scorbitt?
Bu korkun yldrm, Balistic-Cottage zerine mi dt yoksa?
Evet demek iin yeterince nedenim var! Aman Tanrm!.. Yldrm...
Sakin olun, Bayan Scorbitt!
Bir eyiniz yok ya sevgili Maston? Hayr.
Etkilenmediinizden emin misiniz?.. Etkilendiim tek ey sizin gsterdiiniz yaknlk, diye
kibarca yantlamak zorunda kald J.-T. Maston.
iyi geceler, sevgili Maston!
yi geceler sevgili Bayan Scorbitt.
Ve yerine dnerken ekledi:
Mkemmel bir kadn ama can cehenneme! Beni ahmaka telefona armasayd, yldrm
tehlikesiyle kar karya kalmayacaktm!
Bu kez kararn vermiti. J.-T. Maston artk kimse rahatsz edemeyecekti. almalar iin gerekli
skneti salamak amacyla, elektrik kablosunu skerek, aleti tamamyla sessiz bir hale getirdi.
Tahtaya yazm olduu rakam temel alarak, eitli formllere ulat ve nihayet yazdklarnn
hepsini silerek, elde ettii kesin forml tahtann sol kesine yerletirdi.
Ve o zaman, sonu gelmeyecek gibi grnen bir dizi cebirsel iareti yazmaya koyuldu.
Sekiz gn sonra, 11 Ekimde bu grkemli mekanik hesaplama tamamlanmt, Gun-Clubn
sekreteri, problemin sonucunu byk bir sevinle, kendisini sabrszlkla bekleyen dostlarna
aklyordu.
Takmr madenlerinin iletilmesi amacyla Kuzey Kutbuna ulamak iin en uygun yntem
matematiksel olarak hazrd. Bunun zerine, Washington hkmetinin, ak artrmay kazanmas
halinde, kuzey topraklarnn kullanm hakkn vermeyi taahht ettii North Polar Practical Association
adl bir irket kurulmutu. Bilindii gibi, ak artrma Amerika Birleik Devletlerinin lehine
sonulanm ve yeni irket, her iki dnyann sermayedarlarna ortaklk arsnda bulunmutu.

BAKAN BARBCANE GLNECEK EYLER SYLYOR

22 Aralkta, Barbicane ve Ort.nn hissedarlar, genel kurul toplantsna arlmlard.
Sylemeye gerek yok ki, grmeler, Gun-Clubn toplanma yeri olan, Union-square Otelinin
salonlarnda gerekleecekti. Squaren salonlar bile, bu sabrsz hissedar topluluunu arlamaya
yetmemiti. Ancak, snn, buzun ergime derecesi olan sfrn on derece altnda olduu dnlrse,
Baltimore meydanlarnn birinde, bir ak hava toplants dzenleme olana bulunmuyordu.
Gun-Clubn geni hol, her zamanki gibi, yelerinin soylu mesleine borlu olduu glleler,
toplar ve her eit silahla sslenmiti. nsan kendini gerek bir topu mzesinde sanabilirdi.
skemleler, koltuklar, masalar ve divanlar dahi, ilgin ekilleriyle, zaman geldiinde yatanda huzur
iinde lme arzusunu ilerinde saklayan onca yrekli insan br dnyaya gnderen u ldrc
silahlara benziyordu.
O gn, bu kalabala ekidzen vermek gerekliydi. Bu savala ilgili bir grme deil, Impey
Barbicanein ynetecei snai ve barl bir toplantyd. Birleik Devletlerin deiik eyaletlerinden
gelmi olan ok sayda hissedar iin geni bir alan ayrlmt. Union-squaren ortasna kadar uzanan
sonu gelmez kuyruu gzard etsek dahi, holde ve bitiiindeki salonlarda, insanlar itiiyor,
birbirlerini sktryor, kimi zaman nefes alamayacak duruma dyorlard.
Kukusuz yeni irketin hisselerinin ilk alclar olan Gun-Club yeleri, n sralar igal ediyordu.
Onlarn arasnda, her zamankinden daha gururlu yz ifadeleriyle, Albay Bloomsberry, tahta bacakl
Tom Hunter ve hzl Bilsby seilebiliyordu. Kuzey tanmaznn en byk hissedar olma zelliiyle
Bayan Evangelina Scorbittin Bakan Barbicanein yanna oturmaya hakk vard, Gun-Club ynetimi
byk bir nezaket gstererek, onun iin rahat bir koltuk hazrlamt. Zaten, kentin btn sosyal
snflarndan gelen ok sayda kadn da, iekli, rengrenk kurdelal ve ilgin tyl apkalaryla,
holn caml kubbesi altnda skan grltc kalabaln iinde iek am gibiydiler.
Aslnda salonda toplananlarn byk bir ounluu, ynetim kurulunun yandalar olmaktan te,
onlarn kiisel dostlar olarak kabul edilebilirdi.
Bu arada bir gzlemimizi aktaralm. sveli, DanimarkalI, HollandalI, Rus ve ngiliz temsilciler
iin zel bir blme ayrlmt, aldklar hisse senetleriyle, genel kurulda oy kullanma hakkna sahip
olmulard. Eksiksiz olarak bir araya gelmeleri, satn alma ilemini gerekletirme amacna ynelik
olduu kadar, alclara verip veritirmek iindi de. Bakan Barbicanein yapaca konumay nasl
merakla bekledikleri yzlerinden anlalabiliyordu. Bu konuma hi kuku yok ki kutba ulamak iin
nasl bir yntem izlenecei konusunda aydnlatc olacakt. Oradaki kmr yataklarn iletmenin
gl hl gncel bir mesele olarak varln srdrmyor muydu? itiraz etmeyi gerektirecek
bireyler sylediinde, Eric Baldenakn, Boris Karkofun, Jacques Jansenin, Jan Haraldn sz
almakta tereddt etmeyecekleri gn gibi ortadayd. Dean Toodrink tarafndan yeterince doldurulmu
olan Binba Donellann cephesinde ise rakibi Impey Barbicanei gcnn son snrlarna dek
zorlama kararll hkimdi.

Saat akamn sekiziydi. Gun-Clubn hol, salonlar, avlular, Edison avizelerinden yaylan
ltyla parldyordu. Halkn nne yld kaplarn almasndan beri, katlmclarn bitmek
bilmez mrldanmalarnn grlts geliyordu. Ancak, mbairin, ynetim kurulunun salona girmek
zere olduunu bildirmesi zerine herkes sustu.
Bakan Barbicane, sekreter J.-T. Mas ton ve Yzba Nicholl, kumala kaplanm bir setin
zerinde, siyah rtl bir masann nnde yerlerini aldlar. Ardndan homurdanmalar ve yaalar
geldi, kez tekrarlanan yaasn sesleri salonda yanklanarak oteli evreleyen sokaklara doru
yayld.
J.-T. Mas ton ve Yzba Nicholl, bir tren havas iinde, tannmlklarnn verdii tatmin
duygusuyla koltuklarnda oturmaktaydlar.
O zaman, ayakta duran Bakan Barbicane, sol elini cebine, sa elini yeleinin iine sokarak
szlerine balad:
Sayn Hissedarlar
North Polar Practical Association ynetim kumlu sizi nemli bir konuda bilgilendirmek amacyla,
Gun-Club salonlarna davet etmi bulunmaktadr.
Gazetelerdeki tartmalardan yeni irketin hedefinin, federal hkmetin kullanm hakkn
kendisine verdii Kuzey Kutbu topraklarndaki kmr yataklarn iletmek olduunu rendiniz.
Kamuya ak bir satla alnm olan bu blge, sahiplerinin ortaklk paylar dorultusunda
iletilecektir. Getiimiz 11 Aralkta yaplan kapal oturumda kullanmlarna ayrlan kaynaklar, u
ana dek hibir snai ve ticari teebbste rastlanmam kazanlar salayacak olan bu giriim iin
onlara olanak salayacaktr.
Bu srada, ilk onaylayc mrldanmalar, konumacnn szn yarda kesti.
Kutup blgelerindeki takmr yataklarnn, hatta belki de fildii fosillerinin varlndan nasl
haberdar olduumuzu biliyorsunuz. Tm dnya basnnda yer alan belgeler, blgede kmrn mevcut
olduunu kukuya yer brakmayacak bir ekilde akladlar.
Takmr, modern endstrinin en nemli enerji kayna haline gelmitir. Isnma iin ya da buhar
ve elektrik retimi iin kullanmndan sz etmeksizin, size yalnzca baz trevlerini saymak istiyorum;
kzlkk, krmz meneke, ivit, fuksin, lal boyalar, vanilya, acbadem, erkesakal, karanfil, keklik
zm, anason, kfur, timol ve siilotu esanslar, pikratlar, salisilik asit, neft, fenol, antipirin, benzin,
naftalin, priogallik asit, hidrokinon, tanen, sakarin, katran, asfalt, am sakz, makine yalar, vernik,
prusiat24 sars potas, siyanr vs., vs., vs.
Konumac, bu sralamay yaptktan sonra, soluk solua kalm bir koucu gibi dinlenmek zorunda
kald. Sonra, derin bir nefes alarak konumasna devam etti:
Bu deerli madenin ar tketim sonucunda, snrl bir zaman dilimi bitiminde tkenecei
tartlmaz bir gerektir. Bugn iletilmekte olan takmr yataklarnn be yz yl iinde
boalaca...
yz! diye bard izleyicilerden biri. ki yz! diye karlk verdi bir dieri. Daha uzun ya
da ksa bir srede olacan bir yana brakarak, diye szn srdrd
Bakan Barbicane, takmr kaynaklarnn, ondokuzuncu yzyln sonunda tkeneceini
varsayalm ve kendimize yeni retim alanlar bulmaya alalm.
Burada, izleyicilerin dikkat kesilmesini salamak amacyla, ksa bir sre ara verdi, sonra szlerini
srdrd:
Bu yzden, bayanlar, baylar, ayaa kalkn ve beni izleyin, kutba doru yola kalm!... Ve,

kitleler, sanki Bakan Barbicane kutba doru yola kmak zere olan bir gemiyi iaret etmiesine,
bavullarn kilitlemeye hazr bir halde harekete getiler.
Binba Donellann sert sesiyle ynelttii bir soru, cokulu olduu kadar yersiz olan bu
hareketlenmeyi durdurdu:
Yola kmadan nce unu bilmek istiyorum, kutba deniz yoluyla m ulamay dnyorsunuz?
Ne deniz, ne kara, ne de hava yoluyla, diye sakince yantlad Bakan Barbicane.
Katlmclar, ilerini kaplayan bir merakla tekrar yerlerine oturdular.
Dnyann bu ulalmaz noktasna varabilmek iin denenen onca giriimin yabancs deilsiniz,
diye devam etti konumac. Yine de zet olarak size hatrlatmann yararl olaca kansndaym. Bu
ayn zamanda, hl yaayan ya da bu insanst yolculuklar srasnda hayatn kaybetmi olan yrekli
denizcilerin adlarn gururla anmamz iin bir vesile olacak.
Milliyeti ne olursa olsun tm dinleyiciler arasnda bir onaylama dalgas yayld.
1845te, diye devam etti Barbicane, ngiliz Sr John Franklin, Erebus ve Terror ile, kutba
ulaabilmek iin yapt nc yolculukta, Kuzey sularna gmld ve bir daha ondan hibir haber
alnamad.
1854te Amerikal Kane ve temeni Morton, Sr John Franklini aramak amacyla
gerekletirdikleri seferden, gemileri Advanced kaybetmi olarak geri dndler.
1859da, ngiliz Mac Clintock, Erebus ve Terrorun seferinden hi kimsenin sa olarak
kurtulamadn gsteren bir belgeye ulat.
1860ta, United-States isimli iki direkli yelkenlisiyle Bostondan ayrlan Amerikal Hayes,
denizcilerinin gsterdii olaanst gayretlere ramen, seksenbirinci paralelin daha yukarsna
varamadan, 1862de geri dnd.
1869da, Alman Koldervey ve Hegeman, Hansa ve Germania isimli gemileriyle, Bremerhavenden yola ktlar. Buzlarn arasna skan Hansa, yetmibirinci enlem derecesi yaknlarnda
suya gmlrken, mrettebat, kurtarma sandallar sayesinde Grnland kylarna ulaabildi. Daha
ansl olan Germania ise, yetmiyedinci paraleli aamadan, Bremerhavene geri dnd.
1871de, Polaris isimli firkateyn ile New-Yorktan ayrlan yrekli Kaptan Hail, drt ay sonra
dondurucu soua dayanamayarak hayatn kaybetti. Bir yl sonra, buzdalarnn srkledii Polaris,
babo buzullarn arasnda battnda, Temen Tyson ve emrindeki on sekiz adam, kurtulmak iin
Kuzey denizlerinin akntsnda srklenen bir buzul salnn zerine kmak zorunda kaldlar,
Polaris'le birlikte kaybolan on kiiden bir daha hi haber alnamad.
1875te, ngiliz Nares, Portsmouthtan Alerte ve Decouverte isimli gemilerle ayrld. Bu
unutulmaz sefer srasnda, klk kararghn seksen iki ve seksennc paralel arasnda kuran
mrettebat, Kaptan Markhamn abalaryla, o ana dek kimsenin ulaamam olduu, kutbun drt yz
mil25 yaknna kadar vardlar.
1879da, deerli yurttamz Gordon Berinett...
Bir anda New York Herald yneticisi iin sevin lklar arasnda, kere yaasn ekildi.
"...Jeanette isimli geminin kumandasn Fransz kkenli bir aileden gelen De Longa verdi. Otuz
kiilik mrettebatyla San Franciscodan yola kan Jeanette, Bering Boazn atktan sonra, Herald
Adas civarnda buzlarn arasnda skarak, yetmiyedinci paralel yaknlarndaki Bennett Adas
aklarnda sulara gmld. Kanolarla gneye doru ynelmekten baka aresi kalmayan denizcileri
byk bir sefalet bekliyordu. De Long Ekimde ld, birok arkadann sonu da kendisininki gibi
oldu, bu yolculuktan geriye, ancak on iki kii dnebildi.

Nihayet, 1881de, seksenikinci paralelin biraz altndaki Grant topraklarnn yaknnda, Lady
Franklin Krfezinde bir konaklama istasyonu kurmak amacyla, Saint-Jean limanndan, Proteus
firkateyni ile ayrlan Amerikal Greely ve yanndaki gzpek denizciler k Conger kalesinde
geirdikten sonra, batya ve krfezin kuzeyine yneldiler. Temen Lack-wood ve yol arkada
Brainard, 1882 Maysnda, Kaptan Markham birka mil geerek, seksen derece otuz be dakika
noktasna vardlar.
Bugne dek ulalan en yksek, kutup haritalarnn gsterebildii en u noktadr bu!
Amerikal denizciler iin, hurralara karan yaa sesleri yeniden ykseldi.
Ancak, diye devam etti Bakan Barbica-ne, yolculuun sonu kt bitti. Yirmi drt kiiden
oluan ekip, byk bir sefalet iine dt. Bir Fransz olan Doktor Pavy ve dier birou bu zor
koullara dayanamayp hayatlarn kaybetti. 1883te Thetis Greelynin yardmna geldiinde yalnzca
sekiz kiiyle geri dnd. Ve, yolculuun kahramanlarndan biri olan Temen Lockwoodda, bu yolda
lenlerin listesine adn yazdrd!
Bu kez salona saygl bir sessizlik hkim olurken, herkes ayn duygular paylayordu.
Sonra, heyecanl bir ses tonuyla szlerini srdrd:
Bylece, onca zveri ve yreklilie ramen, seksendrdnc paraleli amak mmkn olmad.
Gerek bankizleri gemek iin kullanlan gemilerle, gerek buz tarlalarn amak iin kullanlan sallar
araclyla, yani bugne kadar kullanlan yntemlerle hibir zaman kutba ulalamayaca ileri
srlebilir. Hatta insanolunun yapsal olarak, bu tr tehlikelere, bu lde dk slara
katlanamayaca sylenebilir. Demek ki kutbun fethi iin daha deiik yollarn denenmesi
gerekmektedir.
Dinleyicilerdeki hareketlenmeden de anlalaca gibi, herkesin renmeye can att, meselenin
pf noktasna gelinmiti.
Peki, ne yapmay dnyorsunuz, baym?.. diye sordu ngiliz temsilcisi.
On dakika iinde reneceksiniz, Binba Donellan, diye yantlad Bakan Barbicane26 ve
btn hissedarlarmza unu da sylemek isterim ki: Bu iin nclerinin konik silindir...
Komik silindir! diye haykrd, Dean Toodrink.
....iinde Aya yolculuk etmekten kanmayan insanlar olduunu gz nnde bulundurarak, bize
gveniniz...
Ve grld gibi geri geldiler! diye ekledi, yersiz klar iddetli protestolara neden olan
Binba Donellann sekreteri.
Ancak, Bakan Barbicane omuzlarn silkerek, sert bir sesle szlerine devam etti:
Evet, deerli hissedarlar, on dakika iinde ne yapmak istediimizi reneceksiniz. zleyiciler, bu
yanta uzatlm ahlar, ohlar ve ehlerle karlk verdiler.
Sanki konumac, kitleye on dakika sonra kutba varacaz demek ister gibiydi.
ncelikle, orada kutup apkas gibi uzanan blgenin, bir kara parasndan m yoksa Naresin
Taleokristik deniz olarak adlandrd gibi ilkel dnem buzullarndan olumu bir denizden mi ibaret
olduuna karar vermeliyiz, biz ikinci olasln doru olduuna inanmyoruz.
nanmamak yetmez! diye atld Eric Baldenak, emin olmak gerek...
Peki yleyse bundan eminiz diye yantlayacam, ateli temsilciyi. Evet! North Polar Practical
Associationn mlkiyetini ald ve hibir Avrupa devletinin kar kamayaca ekilde Birleik
Devletlere ait olan bu blge, su dolu bir havuzdan deil, salam bir toprak parasndan oluuyor!
Eski Dnya temsilcilerinin sralarndan mrldanmalar duyuldu.

PehL.Suyla dolu bir ukur... Boaltmaya gcnzn yetmeyecei bir kvet! diye yeniden haykrd
Dean Toodrink.
Ve temsilcilerin grltl onayn ald.
Hayr, baym, diye hzla yantlad Bakan Barbicane. Orada, -belki de Orta Asyadaki Gobi
l gibi- deniz seviyesinden drt kilometre ykseklikte uzanan bir kara paras var. Kutup
blgesinin uzants olduu snrda topraklarda yaplan incelemeler dikkate alnarak, kolaylkla ve
mantkl bir ekilde bu sonuca ulalabilir. Nordenskildn, Pearynin, Maaigaardn yaptklar
aratrmalarn sonunda, Grnlandn kuzeye doru ykselerek ilerledii anlalmtr. Disko
Adasndan yz altm kilometre ieri doru gidildiinde ykseklii iki bin yz metreyi
bulmaktadr. Bu incelemelerin nda, deiik rnlerin, yzyllar boyunca sertlemi buzdan
klflarnn altndaki memeli iskeletlerinin, fildilerinin, kozalakllarn gvdelerinin varln
renmi bulunmaktayz, bylelikle bu blgenin, bir zamanlar hayvanlarn ve hatta belki de insanlarn
yaad verimli topraklardan olutuunu ne srebiliriz. Orada, bugn iletmesini stlendiimiz
takmr yataklarn oluturan tarihncesi alarn sk ormanlarnn, topran altna gmlm
olduunu iddia edebiliriz! Evet! Kutbun etrafnda, zerine Amerika Birleik Devletlerinin bayran
dikeceimiz, insan elinin demedii bakir bir kara paras uzanyor!
Bir alk tufan koptu.
Son alklarn grlts de Union-squ-aren derinliklerinde kaybolurken, Binba Donellann sert
sesi yankland:
imdiden, kutba varabilmemiz iin yeterli olan on dakikann yedisi geti bile...
Biz de dakika iinde orada oluruz, diye souk bir sesle yantlad Bakan Barbicane. Ve
devam etti:
Ancak,yeni tanmazmz bir kara paras olsa da, bulunduu ykseklik gz nne alndnda,
kapl olduu buzdalar ve ulam engelleyen sonsuz buzullar dnldnde, iletmenin olduka
zor...
mknsz! dedi Jan Harald, szn bir iaretle destekleyerek.
mknsz, bunu ben de kabul ediyorum diye yantlad Impey Barbicane. Zaten bu yzden imdiye
kadar ki abalarmz, bu imknszl yenmeyi baaramad. Hayr, kutba gitmek iin gemilere ve
kzaklara ihtiyacmz olmayacak; ancak kullanacamz yeni teknikler sayesinde, sermayemizden bir
dolar bile harcamadan, bir dakikalk almaya bile gerek kalmadan, tpk bir mucize gereklemi
gibi eski ya da yeni, tm buzullarn erimesine ahit olacaz!
Bir anda salonu tam bir sessizlik kaplad. Dean Toodrinkin Jacques Jansenin kulana fsldad
kibar szck dikkate alnrsa danann kuyruu kopmak zereydi.
Beyler, diye devam etti Gun-Clubn bakan, Arimed dnyay kaldrmak iin yalnzca bir
destek noktas istiyordu, ite bu destek noktasn bulmu durumdayz! Siracusal byk geometri
stadnn iini grecek olan kaldrac elde etmi bulunmaktayz! Yani, kutbun yerini deitirecek gce
sahibiz...
Kutbun yerini deitirmek!.. diye haykrd Eric Baldenak.
Onu Amerikaya getirmek!.. diye bard Jan Harald.
Kukusuz, Bakan Barbicane imdilik her eyi aklamak istemiyordu, yle devam etti:
Bu destek noktasna gelince...
Sakn sylemeyin!... Sakn sylemeyin!.. diye bard dinleyicilerden biri, korkun bir sesle.
Bu kaldraca gelince...

Srrnz saklayn!.. Saklayn onu!.. diye bard dinleyicilerin ounluu.

Saklayacaz! diye yantlad Bakan Barbicane.
Avrupal temsilciler hakl olarak bu yanta ierlemilerdi. Ancak itirazlara ramen konumac
ayrntlara girmek istemeden u szleri ekledi:
Katklarnz sayesinde gerekletireceimiz ve baarl bir sona ulatracamz, snai yllklarda
benzerine rastlanmam mekanik almamzn meyvelerine gelince, bu konuda sizi hemen
bilgilendireceim.
Dinleyin!.. Dinleyin!..
Ve dinlendi!
ncelikle, diye balad Bakan Barbicane, eserimizin fikir babas olan en bilge, en fedakr, en
nl meslektamz tantmak isterim. Bu dnceyi teoriden pratie geirmek iin gerekli
hesaplamalarn baars da kendine aittir, nk Kuzeydeki takmr yataklarnn iletmesi bir
oyun gibi grnse de, kutbun yerini deitirmek yalnzca st dzey mekaniin zmleyebilecei
ciddiyette bir problemdir. te bu yzden Gun-Clubn deerli sekreteri J.-T. Mastona dantk!
J.-T.Maston iin! Yaa!.. Yaa!.. Yaa!.. diye bard bu sekin ve olaanst kiiliin varlyla
bylenmi olan dinleyiciler.
Ah! nl hesapnn etrafndaki bu hayranlk dalgas, Bayan Evangelina Scorbitti yle
heyecanlandrmt ki yrei byk bir hazla, yerinden frlayacakm gibi arpyordu!
O ise, alakgnll bir edayla ban saa sola evirerek, kancasn sallayarak cokulu kalabal
selamlyordu.
Deerli hissedarlar, diye szlerini srdrd Bakan Barbicane, daha Aya yolculuumuzdan
birka ay nce, Fransz Michel Ardann Amerikaya geliini kutlamak zere gerekletirdiimiz
byk toplant srasnda.... Bu Yankee, bu nemli yolculuktan, sanki Baltimore ile New York
arasnda dzenlenen sradan bir geziymi gibi bahsediyordu.
...J.-T. Maston yle haykrmt: Makineler icat edelim, bir destek noktas bulalm ve Dnyann
eksenini dikletirelim! Ve imdi hepiniz unu iyi bilin ki makineler icat edildi, destek noktas
bulundu ve abalarmz Dnyann eksenini dikletirmek zerine younlat!
Bunun zerine salonda, Fransada ok kullanlan Bunun akl banda deil deyimine uygun
decek bir aknlk yaand.
Ne yani!.. Ekseni dikletireceinizi mi ileri sryorsunuz? diye haykrd Binba Donellan.
Evet baym, diye yantlad Bakan Barbicane, ya da daha dorusu, yeni bir eksen oluturma
imknna sahibiz diyelim, bundan byle gnlk devir hareketi bu eksenin etrafnda gerekleecek...
Gnlk devir hareketini deitirmek!.. diye tekrarlad Albay Karkof ate saan gzleriyle.
Tam anlamyla ve sresini deitirmeksizin! diye karlk verdi Bakan Barbicane. Bu ilem
sayesinde kutup, yaklak olarak altm-yedinci paralel seviyesine gelmi olacak ve bu koullar
altnda Dnyann ekseni tpk Jpiter gezegeninde olduu gibi yrnge dzlemini neredeyse dik bir
ekilde kesecek. Bylece, yirmi derece yirmi sekiz dakikalk bu yer deiimi, kutup
tanmazmzda binlerce asrdr birikmi olan buzlarn erimesi iin yeterli olacak snn elde
edilmesini salayacak! Salondakilerin soluu kesilmiti. Kimse konumacnn szn yarda
kesmeyi ya da alklamay aklndan geirmiyordu. Hepsi basit olduu kadar dhiyane olan; Dnyann
zerinde dnd ekseni deitirmek dncesiyle bylenmi gibiydiler.
Avrupal temsilcilere gelince, her biri afallam, ok olmulard, dilleri tutulmu bir halde byk
bir aknla kaplmlard.

Bylece, buzdalarn ve bankizleri eriterek, bize Kuzey Kutbunu hediye etmek iini Gne
stlenmi olacak!
Bakan Barbicane konumasn basit olduu kadar yce bir anlam olan bu szlerle
tamamladnda salonda byk bir alk koptu.
Yani, diye sordu Binba Donellan, madem ki insanolu kutba gidemiyor, kutup ona gelecek,
yle mi?..
Tam da sylediiniz gibi, diye yantlad Bakan Barbicane.

GUN-CLUBIN BAKANI JPTERDEK GBM

DEMT?
Evet! Tpk Jpiterdeki gibi.
Konumacnn da hatrlatt gibi, Michel Ardann onuruna dzenlenen karlama treni srasnda,
J.-T. Mastonn hararetli bir ekilde Dnyann eksenini dikletirelim diye haykrmasnn nedeni,
Dnyadan Aya Yolculuk un kahramanlarndan biri olan, Bakan Barbicanein ve Yzba
Nicholln yol arkadalar gzpek ve d gc yksek Franszn, Gne sisteminin bu en nemli
gezegenini gklere karan bir iirinden etkilenmi olmasyd. Michel Ardan muhteem vgsnde,
elde edilecek avantajlar eksiksiz olarak sralyordu.
Demek ki, Gun-Clubn hesapsnn zd problem dorultusunda, Dnyann dnya olal
beri zerinde dnd eski ekseninin yerini yenisi alacakt. Bundan baka, bu yeni eksen,
yrngesinin dzlemine dik olacakt. Bu koullar altnda, eski Kuzey Kut-bunun iklimsel durumu, u
an iin Norvein Trondhei kentinin ilkbaharyla eit olacakt. Paleokristik kabuu gne nlarnn
altnda erirken, iklimler de yerkremiz zerinde tpk Jpiterde olduu gibi dalacakt.
Aslnda, bu gezegenin ekseninin eiklii, ya da baka bir ekilde ifade edersek, ekseninin
yrngesi zerindeki dn as; 88 derece 13 dakikayd. Bir derece, seksen yedi dakika fazlas
olsayd, gne etrafndaki yrngesinin dzlemine tamamen dik olacakt.
Zaten aka belirtmek gerekirse, Barbicane ve Ort.nn Dnyann u anki iklimsel koullarn
deitirmek zere uygulayacaklar g, eksenini dikletirmeye ynelik deildi. Mekanik olarak,
bykl ne olursa olsun hibir kuvvetin bu deiiklii yaratamayaca biliniyordu. Dnyann,
iteki pili gibi istendiinde ele alnp deitirilebilecek bir ekseni yoktu. Ancak, yeni bir eksen
yaratmak mmknd, hatta, Arimedin dledii destek noktas ve kaldracn bu gzpek
mhendislerin ellerinin altnda olduu dnlrse, bu i kolay bile saylabilirdi.
Yeni bulularn yeni bir emre kadar gizli tutmak istediklerine gre, imdilik, deiikliklerin neden
olaca sonular incelemekle yetinmek gerekiyordu.
Jpiterin ekseninin yrngesinin dzlemi zerinde hemen hemen dik olarak bulunduunu bilenlere
hatrlatp, bilgisizlere retirken gazetelerin ve dergilerin yapt da zaten bu oldu.
Merkr, Vens, Dnya, Mars, Satrn, Urans ve Neptn gibi gne sisteminin yesi olan Jpiter,
ortak s kaynann iki yz milyon fersah uzanda bulunmakta olup, hacmi Dnyannkinden bin drt
yz defa fazladr.
Jpiterde yaayan canllar varsa, ite gezegenlerinin onlara sunduu baz avantajlar unlardr Aya yolculuun ncesinde dzenlenen unutulmaz toplantda olaanst bir ekilde sralanan
avantajlar.
ncellikle, Jpiterin Gnein etrafndaki gnlk devrini 9 saat 55 dakikada tamamladn ve
hangi enlem derecesinde olursa olsun gece ve gndzn, srekli bir ekilde eit olarak, 4 saat 77

dakika srdn belirtelim.

te, dzenli insanlar iin harika bir ortam, diye aklyordu, Jpiterde yaam olduuna
inananlar. Bu dzene seve seve katlanlr!
Evet, eer Bakan Barbicane giriimini tamamlam olsayd, Dnyann karlaaca durum bu
olacakt. Dnyann yeni ekseni etrafndaki devir hareketinin sresi, uzayp ksalmayacana ve
birbirinin ard sra gelen iki lenin arasnda her zamanki gibi yirmi drt saat olacana gre, geceler
ve gndzler Dnyann neresinde olursa olsun, on ikier saatten oluacakt. Gndoumlar ve
gnbatmlar, gnleri daima eit bir ekilde uzatacaklard. Gnein ekvator dzlemindeki erilii
izledii zaman 21 Mart ve 21 Eyll gnlerinde yaanan gn-tn eitlii, yeryzne srekli bir ekilde
hkim olacakt.
Ancak ilgin olduu kadar, en fazla merak uyandracak olan iklimsel deiiklik, mevsimlerin
ortadan kalkmasyla gerekleecek! diye hakl olarak ekliyorlard cokulu taraftarlar.
Aslnda, ilkbahar, yaz, sonbahar, k adlaryla bilinen yllk deiimler, eksenin yrnge dzlemi
zerindeki eiklii sayesinde ortaya kmaktadr. Bu nedenle Jpiter sakinlerinin mevsimler
konusunda en kk bir bilgileri dahi yok. Demek ki bundan byle, dnya sakinlerinin de, mevsim
deiiklii gibi bir skntlar kalmayacakt. Yeni eksen yrngesine dik olacana gre, artk ne
souk kuak ne de tropik kuak var olmayacak, tm dnya lman bir iklimin keyfini srecek.
imdi bunun nedenlerine geelim.
Tropik kuak nedir? Dnyann, olak ve yenge dnenceleri arasnda bulunan blgeleridir. Bu
kuan her noktas, gnei iki kere zenit27 noktasnda grme ayrcalna sahiptir, bu durum
dnenceler zerindeki noktalar iin ylda bir kez tekrarlanr.
Ilman iklim kua nedir? Dnenceler ve kutup daireleri yani her iki yarmkrede 23 derece 20
dakika ile 66 derece 72 dakikalk enlem dereceleri arasnda kalan blgelerdir. Burada Gne hibir
zaman zenit noktasna kadar ykselmese de her zaman ufkun zerinde grnmektedir.
Souk kuak nedir? Kutuplarn evresindeki blgelerdir. Bu blgelerde, Gne uzun bir zaman
dilimi boyunca kendini gstermez, hatta bu sre kutup noktalarnda alt aya ular.
Anlalaca gibi, Gnein ufkun zerinde ykseldii noktalara bal olarak, tropik kuakta ar
bir scaklk, lman iklim kuanda dnencelerden uzaklatka deise de daha ll bir scaklk,
kutup daireleriyle kutuplar arasnda kalan souk kuakta ise ar bir souk hkimdir.
Grnen o ki, yeni eksenin dikliinin etkisinin grlmeye balanmasndan sonra, Dnyada iler
eskisi gibi gitmeyecekti. Gne, srekli olarak ekvator dzleminde bulunacak, yl boyunca yerin
ekvatora yaknlna gre belirlenecek zenit noktasna ulaarak, on iki saat boyunca deimez seyrini
srdrecekti. Bylece, yirminci enlem derecesi zerinde sralanan lkeler iin her gn ufkun yetmi
derece stne kadar, krkdokuzuncu enlem derecesi zerinde sralanan lkeler iin krkbirinci
dereceye kadar, altmyedinci paralel zerinde sralanan lkeler iinde yirminc dereceye kadar
ykselecekti. Demek ki Gnein her on iki saatte bir ufkun ayn noktasndan doup bataca bir
ortamda, gnler dzenli bir ekilde akp gideceklerdi.
Avantajlarn gryor musunuz? diye tekrarlyordu Bakan Barbicanein dostlar. u anki gibi
can skc scaklk deiimlerinin yaanmayaca bir dnyada herkes nezlesine ve romatizmalarna
uygun gelecek, deimez iklimi seebilecek!
Barbicane ve Ort. yerkrenin, yrngesine doru eilerek Dnya haline gelmek iin urat
dnemden beri var olan gidiat deitireceklerdi.
Gerekten, gzlemci gkyznde grmeye alk olduu yldzlardan ve takmyldzlardan birkan

kaybedecekti. air, modem msralarnn iinde kullanaca uzun k gecelerinden ve uzun yaz
gnlerinden mahrum kalacakt! Ama, sonuta insanolu bu deiiklikten byk yarar salayacakt!
Dahas, diye tekrarlyordu Bakan Barbicanee yakn gazeteler, toprak rnleri bir dzene
balanacandan, her bitki tr kendine en uygun gelen iklimde yetitirilecektir!
Peki! diye karlk veriyordu kart grl gazeteler, iftilerin ve rnlerin geleceini ciddi
bir ekilde tehdit eden yamur, frtna, dolu, hortum, kasrga ve gkyz olaylarna hi
rastlanmayacak m?
Kukusuz ki evet, diye yantlyordu dostlar korosu, ancak atmosferdeki karklklar
engelleyecek olan iklimsel dzenliliin devreye girmesiyle bu tr felaketlerle daha az karlalacak!
Evet, bu Dnya iin gerek bir dnm olacak! Evet! Barbicane ve Ort. gece ve gndzn
eitsizliine son vererek, mevsim farkllklarn ortadan kaldrrken, imdiki ve gelecek kuaklara
byk bir hizmet gtrm olacaklar! Evet! Michel Ardann syledii gibi her zaman ok scan ya
da ok souun etkisi altndaki yerkremiz, bundan byle nezlelilerin, griplilerin, gs ars
ekenlerin gezegeni olmayacak! Nezle olmak isteyenlerin dnda, bu hastala rastlanmayacak, nk
herkes kendi bronuna uygun bir lke semekte zgr olacak!
Ve 27 Aralk tarihli saysnda New Yorkun Sun gazetesi en anlaml bal atyordu:
Bakan Barbicane ve yrekli dostlaryla, yalnzca Amerikan ktasna yeni bir kara paras
ekleyerek, konfederasyonun geni topraklarn daha da byttkleri iin deil, Dnyay daha salkl
ve rnn kn zaman kaybetmeksizin, ekildikten ksa bir sre sonra biilecei daha retken bir hale
getirecekleri iin gurur duyuyoruz! Yalnzca zengin takmr yataklarnn iletilerek, uzun yllar
boyunca, bu deerli madenin tketiminin garanti altna alnmasn saladklar iin deil, dnyann
yararna olarak iklim koullarnda gerekleecek deiikliklerden dolay da onlarla gurur duyuyoruz!
Yaratcnn eserini trdelerinin karna hizmet etmek iin deitirerek, insanolunun iyilii iin
alanlar arasnda ilk sraya ykselecek olan Barbicane ve dostlaryla gurur duyuyoruz!

FRANSIZ KKENL BR DEUS EX MACHINA28

BELRYOR
Bakan Barbicanein Dnyann ekseninde yapaca deiikliin salayaca faydalar bunlard.
Zaten bilindii gibi, bu deiikliin yerkremizin Gne etrafndaki dn hareketine nemli bir
etkisi olmayacakt. Dnya uzaydaki deimez yrngesini izlemeyi srdrecek, Gne ylnn
kurallar bozulmayacakt.
Eksende yaplacak deiikliin sonularnn dnya kamuoyuna aklanmas olaanst bir yank
yaratt. Bu yksek mekanik problemi, duyulduu ilk andan itibaren byk bir cokuyla karland.
Mevsimlerin deimezlii ve dileyenin istedii iklimde yaayabilecei dncesi olduka ekici
grnyordu. Btn lmllerin, Telemakhosun airinin Kalipso Adasna atfettii sonsuz ilkbaharn
tadn karaca hatta serin ya da lk bir ilkbahar iin seim yapabilecei bir dnyann hayali
insanlar bylyordu. Gnlk devir hareketinin zerinde gerekleecei yeni eksene gelince, ne
Bakan Barbicane, ne Yzba Nicholl, ne de J.-T. Maston kamuoyuna aklama yapmaya istekli
grnmyordu. nceden aklayacaklar myd? Yoksa ancak deney gerekletikten sonra m
renilecekti? Kamuoyunun yava yava endielenmeye balamas iin daha fazlasna gerek yoktu.
Akllara, doal olarak, gazetelerde de tartlmaya balanan bir soru geliyordu. Hangi mekanik g,
byle bir deiiklik iin gereken olaanst kuvveti salayacakt?
New Yorkun nemli dergilerinden Forum hakl olarak u noktaya deiniyordu:
Eer Dnya bir eksen etrafnda dnmyor olsayd, belki de ona keyfe gre seilmi bir eksen
etrafnda dnme hareketi kazandrabilmek iin grece hafif bir sarsnt yetecekti; ancak bu haliyle
olduka hzl bir ekilde yol alan ve bir doa yasasnn sabit bir ekilde ayn eksenin etrafnda
dnmesini istedii devasa bir Jiroskopa benzetilebilir. Leon Foucault bilinen deneyleriyle bunu
kantlamtr. Bu durumda, onun ynn deitirmenin imknsz demeyelim ama ok zor olaca
ortadadr!
Gerekten yerinde bir saptamayd. Bu nedenle, mhendislerinin nasl bir kuvvet uygulayaca ve
bir o kadar nemlisi de bu kuvvetin yava yava m yoksa aniden mi devreye sokulaca sorulan
sorular arasndayd. Bu sonuncu olaslk durumunda, Barbicane ve Ort.nn yntemleriyle eksen
deiiklii gerekletii anda, Dnya zerinde korkun felaketlerin ortaya kmas sz konusu deil
miydi?
Bu durum, iki dnyann bilginleri kadar cahillerin de kafasn kurcalyordu. Sonuta ok ok
demekti, kimse bunun ne etkisiyle ne tepkisiyle karlamak istemezdi. yle grnyordu ki, bu iin
ncleri deiikliin salayaca yararlar gz kapal olarak sralarken, eserlerinin yol aaca
ykmlarla hi ilgilenmiyorlard. Bu arada yenilgilerinin arlyla hi bu kadar ezilmemi olan
Avrupal temsilciler bu durumdan yararlanarak Gun-Clubn bakanna kar kamuoyu oluturmaya
baladlar.

Hatrlanaca gibi, ak artrmaya karlm olan kutup blgelerine Fransa gereken ilgiyi
gstermemiti. Yine de resmi olarak temsilci gndermedikleri bu sat, bir Franszn zel ilgi alanna
girmi ve onu bu dev giriimin eitli aamalarn izlemek zere Baltimorea srklemiti.
Otuz be yan biraz am bir maden mhendisiydi bu. Politeknik okuluna birincilikle girmi,
birincilikle mezun olmutu. Onu, sra-d olsa da bir hesap olan J.-T. Mastondan stn, birinci
snf bir matematiki olarak tantmak yerinde olurdu, Laplace ya da New-tonun yannda, Le
Verriernin yeri ne ise, onun yannda da J.-T. Mastonn yeri aynyd.
Her eye iyi yanndan bakmay bilen bu mhendis, kprlerde bazen rastlansa da, maden
ocaklarnda pek sk karlalmayacak trden zeki ve d gc yksek bir adamd. Olaylar kendine
zg bir tarzla, elenceli bir ekilde anlatyor, en yakn dostlaryla, bilim zerine konuurken bile,
Parisli yumurcaklarn kaytszlyla davranyordu. Halk dilinin szcklerini ve kolayca moda olan
deyileri kullanmaktan holanyordu. Kendini kaybettii bu anlarda, dilinin cebir formlleriyle uyum
iinde olduu sylenemezdi, ancak kalemi eline almak zorunda kaldnda akl bana geliyordu.
Masasnn banda on saat kalarak, mektup yazar gibi cebir sayfalarn dolduran sk bir aratrmac
olduunu da belirtmek gerekir. Gn boyunca sren yksek matematik almalarndan sonra, btn
olaslklar hesaplamasna ramen bir trl baarl olamad whist29 partileriyle gevemeye
alyordu. Eli kt olduunda, avam bir Latinceyle yle bard duyulabilirdi: Cadaveri
Poussandum est!30
Bu kendine zg kiiliin ad Akide Pierdeux idi, snf arkadalarnn hepsinde grlen ksaltma
hastalnn kurallarna gre imzasn ounlukla inin zerine nokta koymadan APerd olarak, hatta
AP diye atard. Tartmalarda o kadar ateliydi ki, arkadalar ona Alcide slfrik 31 diye
sesleniyorlard. Yalnzca uzun deildi, ysek demek belki de daha doruydu ona; boyunun, bir
eyrek meridyenin be milyonda birine eit olan iki metreye yakn olduu iddia ediliyordu. Cokuyla
oynatt kafas gl bedenine ve geni omuzlarna gre kk kalyor, kelebek gzlklerinin
ardndaki mavi gzlerinden parltl baklar sayordu. Snflardaki gaz lambalarnn altnda
fazlaca cebir problemi zmekten zamansz dklm salaryla, neeli olduu kadar arbal bir
grnm vard. Bu harika ocuk okulda hep bu ynyle ve sahtelikten eser tamayan yapsyla
hatrlanacakt. Bamsz kiiliine ramen, politeknisyenler arasnda dostluun ve niforma aknn
simgesi olan X yasasnn hkmlerine hep uymutu. Avluda olduu kadar, yatakhanede de dolaplarn mutlak bir dzene gre yerletirirdi-takdir toplard.
Alcide Pierdeuxnn kafas, iri gvdesinin zerinde ne kadar kk grnrse grnsn, beyin
zarlarna kadar bilgiyle dolu olduu tartlmazd. Ne de olsa arkadalar gibi matematikiydi, ancak
matematikle, deneysel bilimlere uygulamak iin urayordu; deneysel bilimlerse, kullanm alanlar
endstri olduu iin cezbediyordu onu sadece. Burada karakterinin aa bir yan ortaya kmaktayd.
nsan mkemmel olmuyordu. Yine de, ilgi alan, byk gelimeler kaydetmelerine ramen
uygulayclar iin daima koruyacak srlar olan bilimsel almalard.
Bu arada, Alcide Pierdeuxnn bekr olduunu da belirtelim. Hl bire eit olduunu ama ikiye
katlanmay seve seve kabul edeceini sylyordu. Dostlar onu Martiguesli zeki, ekici ve neeli bir
kzla evlendirmeyi dnmlerdi. Ama ne yazk ki kzn babas bu ilk almlar Martigues usulyle
yle yantlamt:
Sanki hibir gerek bilgin alakgnll ve sade olmazm gibi!
Hayr, sizin Alcideiniz ok bilgi! Anlalmaz sohbetlerle, zavall kzmn kafasn kartrr!..
Bunun zerine olduka krlm olan mhendisimiz, kendisiyle Provence arasnda belli bir deniz

mesafesi brakmaya karar verdi. Bir yllk izin isteyerek, bu sreyi North Polar Practical
Associationn giriimini izlemeye ayrd. te bu yzden, o dnemde Birleik Devletlerde
bulunuyordu.
Alcide Pierdeux Baltimorea vardndan beri, Barbicane ve Ort.nn bu byk giriimi kafasn
megul ediyordu. Eksen deiiklii sayesinde, Dnyann Jpitere benzemesi umurunda deildi! Onu
asl ilgilendiren bunu hangi yntemle gerekletirecekleriydi.
Kendine zg diliyle, unlar sylyordu:
Kukusuz Bakan Barbicane kremize esasl bir darbe indirmeye hazrlanyor!.. Ama nasl ve
hangi ynde?.. Asl sorun burada! Yandan etki yaratmak iin onu bilardo topu gibi hassas kabul
edeceini umarm!.. Eer dolgun kabul ederse, onu yrngesinin dna frlatabilir, o zaman, iyi
ynde deiiklikler yaplabilecek imdiki yllar cehennemi boylayacaktr. Hayr! Bu yrekli adamlar,
kukusuz eski ekseni yenisiyle deitirmeyi dnyorlar!.. Buna phe yok!.. Ancak, destek noktas
olarak nereyi alacaklarn ve nasl bir sarsnt yaratacaklarn kestiremiyorum!.. Ah! eer gnlk
devir hareketi olmasayd, bunun iin bir fiske yetecekti!.. Oysa gnlk devir diye bir ey var!.. Bunu
gzard etmek mmkn deil!
Bu akl almaz adam, zlmesi g bir sorunla kar karya olduunu sylemek istiyordu!
Hangi yntemi kullanrlarsa kullansnlar, genel bir altst oluun yaanmas kanlmaz, diye
ekledi.
Sonuta bilginimiz bouna kafa yoruyordu, daha Barbicane ve Mastonn hangi yntemi
dndklerini dahi bilmiyordu. Yntemin ne olduunu renebilseydi, mekanik formlleri hemen
zmleyebilecekti.
Ve 29 Aralk tarihinde, Fransz Maden Ocaklar Ulusal Birlii mhendisi Akide Pier-deux pergel
gibi at uzun bacaklaryla, Baltimoreun hareketli caddelerini arnlyordu.

10

KAYGILAR YAVA YAVA ARTMAYA BALIYOR

Gun-Club salonlarnda yaplan genel kurul toplantsnn zerinden bir ay gemiti. Bu sre iinde,
kamuoyunun dncesi gzle grlr bir ekilde deimiti. Eksen deiikliinin salayaca yararlar
unutulmu, zararlar tartlmaya balanmt! Deiiklik gl bir sarsntyla gerekleeceine gre,
bir felaket yaanmas kanlmazd. Ancak bu felaketin etkilerinin ne olaca konusunda kimse bir ey
syleyecek durumda deildi! klimlerin iyiletirilmesi bu kadar arzu edilir bir ey miydi? Aslnda bu
durumdan, kaybedecek hibir eyi olmayan Laponlar, Samoyedler, ukiler kazanl kacakt
yalnzca.
imdi, Bakan Barbicanein eserine ar eletiriler getiren Avrupal temsilcilere kulak vermek
gerekliydi! ncelikle hkmetlerine rapor hazrladlar, denizalt hatlaryla gnderilen bitmek bilmez
yazmalarla stlerinden talimatlar beklediler! Diplomasi sanatnn kurallarna gre belirli bir
tedbirlilik ieren bu kalplam szckler kimseye yabanc deildi: ok aba sarf ediniz, ama
hkmetinizi g durumda brakmaynz! -Kararl davrannz ama dengeleri bozmamaya dikkat
ediniz!
Bu arada Binba Donellan ve meslektalar hi durmadan tehdit altndaki lkeleri adna
tepkilerini dile getiriyorlard.
Amerikal mhendisler, diyordu Albay Boris Karkof, Birleik Devletler topraklarnn
sarsntdan etkilenmemesi iin gerekli nlemleri almlardr muhakkak!
Ama bunu nasl baarabilirler? diye sordu Jan Harald. Zeytin zamannda, zeytin aacn
salladnzda, btn dallar etkilenmiyor mu? Gsnze bir yumruk yediinizde, btn vcudunuz
sarslmyor mu? diye araya girdi Jacques Jansen.
Belgedeki nl maddenin ne demek istedii imdi anlalyor! diye haykrd Dean Toodrink.
Demek bu yzden yer yzeyinde oluacak corafi ve meteorolojik deiikliklerden sz ediliyordu!
Evet! dedi Eric Baldenak, ncelikle korkulmas gereken eksen deiikliinin etkisiyle,
denizlerin yataklarnn dna tamasdr.
Ve deiik noktalarda okyanus seviyesinin alalmasyla baz insanlarn trdeleriyle iletiiminin
kesilecei bir ykseklie kabilecekleri de ngrlebilir, diye deerlendirdi Jacques Jansen.
Hatta younluu dk hava tabakalarnn etkisiyle soluksuz kalabilirler, diye ekledi Jan Harald.
Londray Mont-Blanc yksekliinde dnebiliyor musunuz? diye haykrd Binba Donellan.
Ve bacaklarn ap, kafasn geriye atan bu centilmen, sanki Birleik Krallkn bakenti bulutlarn
arasnda kaybolmu gibi zenite doru bakyordu.
Ksacas, eksen deiikliinin sonularnn neler olacan kestirmeye alan insanlar arasnda
byk bir panik havasnn hkim olmaya balad hissediliyordu.
Aslnda sz konusu olan, Dnyann eski kutuplarndan yasslatrlmasnn ardndan denizlerin
byk lde yer deitirmesine yol aacak olan yirmi derece yirmi sekiz dakikalk bir eksen
deiikliinden baka bir ey deildi. Dnya, getiimiz yllarda Mars gezegeninin yzeyinde

yaanana benzer altst olularn tehdidi altnda myd, yleyse? Orada, aralarnda Schiaparellinin de
bulunduu btn topraklar su altnda kalm, gezegenin krmzmtrak rengi, koyu maviye dnmt.
Moeris Gl ortadan kaybolmu, gneydeki okyanuslar bir zamanlar kapladklar geni yataklarn
terk ederken, kuzeydeki alt yz bin kilometrekarelik alan deiiklie uramt! Birka merhametli
insan Marstaki su baskn madurlar yararna yardm kampanyas dzenlemeyi bile dnmt,
peki ya Dnyal su baskn madurlarnn hali ne olacakt?
Her taraftan tepkiler yamaya balaynca, Birleik Devletler hkmeti gerei grmek zorunda
kald. yice dnlrse, felaketlere yol aaca kesin olan byle bir deneyime giriilmemesi
gerektii sonucuna varlabilirdi. Yaratc, her eyi yerli yerine koymutu. Onun eserinin zerinde
merakl ellerin dolamasna hi gerek yoktu.
Byle ciddi sorunlarla dalga geen dncesiz kiilerin varlna inanmak gerekten gt!
u Yankeelere bir bakn! diye tekrarlyorlard. Dnyay baka bir eksene geireceklermi!
Bari, bir makarann ya da tekerlein dingilini deitirir gibi, milyonlarca asrlk devir hareketinin
etkisiyle ypranm milini de yenikseler! Yaratln ilk gnlerindeki haline dnmek hi de fena
olmaz!
Buna nasl bir yant verilebilirdi ki!
Btn bu sulamalarn arasnda, mhendis Akide Pierdeux, J.-T. Mastonn indirmeyi dnd
darbenin ynn, iddetini ve uygulama noktasn bulmaya alyordu. Bu srr bir renebilseydi,
yerkrenin tehdit altndaki blgelerini ortaya karmas kolay olacakt.
Yukarda da belirtildii gibi Eski Ktann kayglar yenisince paylalmyordu. Aslnda, Bakan
Barbicanein, Yzba Nicholln ve J.-T. Mastonn Amerikal olduklar dnldnde, eksen
deiikliinin Avrupann, Asyann, Afrikann ve Okyanusyann deiik noktalarnda yarataca
ykmlardan, Birleik Devletleri uzak tutmay planladklar akl alr bir durum muydu? Ya
Yankeesindir ya da deil ve her de yleydi, stelik az bulunur derecede -Bakan Barbicanein
Aya yolculuk plann hazrlarken syledii gibi, kaya gibi sertlemi Yankeelerdi hem de.
Kukusuz, Yeni Ktann Meksika Krfezi ile kuzey blgeleri arasnda kalan blmnn ilerisi iin
planlanan bir sarsntdan endielenmek iin fazla bir nedeni yoktu. Hatta Amerikann snrlarn
geniletecei bile sylenebilirdi. u an kylarn sulayan iki okyanusun yataklarn terk etmesiyle,
belki de bayrandaki yldz says kadar yeni lkeyi topraklarna katacakt.
Evet, kukusuz! Ancak, diye tekrarlyordu, olaylara her zaman kt yanndan bakan rkek kiiler,
bu dnyada hibir eyin garantisi yok. Ya J.-T. Maston hesaplarnda yanldysa? Ya Bakan
Barbicane uygulama esnasnda bir hata yaparsa? Bu en usta topularn bana bile gelebilir! Her
zaman hedefi tutturmak mmkn deil!
Bu kayglar Avrupa devletlerinin temsilcileri tarafndan ayrntlaryla tartlmt. Dean Toodrink
Standard gazetesinde, Jan Harald svein Aftenbladet gazetesinde, Boris Karkof ise yksek tirajl
Novoya-Vremia gazetesinde konuyla ilgili ateli yazlar yazyorlard. Amerikada bile grler
farklyd. Liberal olan cumhuriyetiler Bakan Barbicanei desteklerken, muhafazakr olan
demokratlar ona kar kyorlard. Bata Journal de Boston ve New Yorkta yaymlanan Tribne
olmak zere, Amerikan basnn bir blm Avrupa basnyla birlikte davranyorlard. Associated
Press ve United Pressin kuruluundan beri, gazete Birleik Devletlerde en nemli iletiim
aralarndan biri haline gelmiti, yerel ve yabanc kaynakl haberlere denen yllk cret yirmi
milyon dolar ayordu.
Dier gazetelerin North Polar Practical Associationa destek verme abalar bounayd. Felaket

haberlerinin kuruntudan ibaret olduunu ispatlamak iin Evangelina Scorbittin bayazlarn,

makelelerin, mizahi yazlarn satrna on dolar demesi bounayd! Bu ateli dulun, J.-T. Mastonn
hesaplarnda yanlma olaslnn bulunmadn kantlamak iin gsterdii gayretler de bounayd!
Sonu olarak, dehetin penesindeki Amerika yava yava Avrupann grlerine katlmaya
balyordu.
Buna ramen, ne Bakan Barbicane, ne Gun-Club sekreteri, ne de ynetim kurulu yeleri cevap
verme gereini duyuyorlard. Sylenenlere aldrmyor, tutumlarn deitirmiyorlard. Hatta byle
dev bir giriimin gerektirdii youn hazrlklara balam gibi bir halleri de yoktu. Balangta
projelerini byk bir cokuyla karlayan kamuoyunun gr deitirmesinden ve giderek artan genel
honutsuzluktan m etkilenmilerdi? Hi de yle grnmyordu.
Ksa bir sre sonra, Evangelina Scorbittin fedakrlklarna ve harcanan onca paraya ramen,
Bakan Barbicane, Yzba Nicholl ve J.-T. Maston iki dnyann gvenliini ciddi bir ekilde tehdit
eden tehlikeli kiiler haline gelmilerdi. Federal hkmet, Avrupa devletleri tarafndan olaya el
koymas ve elebalarnn sorgulanmas konusunda uyarlmt. Eski eksenin yerine yenisini
yerletirmek isteyen bu adamlar kullanacaklar yntemi ve hangi aralardan yararlanacaklarn
aklamak zorundaydlar. Bylece genel gvenlik asndan giriimin sonular ortaya kacak,
yerkrenin dorudan tehdit altndaki blgeleri belli olacakt, tek kelimeyle kamusal kaygnn
bilmedii ve tedbirinse bilmek istedii her ey aa kacakt.
Washington hkmetinin ardan almasna imkn yoktu. Kuzey, merkez ve gney eyaletlerini saran
heyecan duraksamasna izin vermiyordu. 19 ubat tarihli bir kararnameyle John Prestice
bakanlnda mekanikilerden, matematikilerden, mhendislerden, subilimcilerden ve
corafyaclardan oluan elli kiilik bir soruturma komisyonu kurulmasna karar verildi. Komisyon
giriimi incelemeye ve gerekirse yasaklamaya yetkiliydi.
lk nce Bakan Barbicane ifade vermek zere komisyona arld.
Bakan Barbicane gelmedi.
Polis memurlar Baltimoreda, Cleveland-street No. 95teki evine gittiler. Bakan Barbicanei
bulamadlar.
Neredeydi?..
Bunu kimse bilmiyordu.
Ne zaman gitmiti?..
Be hafta nce, 11 Ocakta, Yzba Nicholl ile birlikte byk Maryland kentini ve hatta
Maryland terk etmiti.
kisi birlikte nereye gitmilerdi?..
Bu soruya da kimse yant veremiyordu.
Kukusuz Gun-Clubn iki yesi, hazrlklarn kendi ynetimlerinde srdrlecei bu esrarengiz
blgeye doru yola kmlard.
Ama, gittikleri yer neresi olabilirdi?..
Anlalaca gibi bunu bilmekte byk yarar vard, bu tehlikeli mhendislerin giriimini bandan
engellemek iin vakit ge saylmazd.
Bakan Barbicane ve Yzba Nicholln ortadan kaybolmalar byk bir hayal krkl
yaratmt. North Polar Practical Association yneticilerine kar ekinoks dnemlerindeki deniz
kabarmalarn andran bir fke dalgas ykselmeye balyordu.
Bakan Barbicane ve meslektann yerini ancak bir kii bilebilirdi. Btn dnyay ilgilendiren bu

nemli soruya yant verecek bir kii vard.

Bu kii J.-T. Mastond.
J.-T. Maston, John Presticein nerisi zerine komisyona arlmt.
Ancak, J.-T. Maston ortada yoktu.
Acaba o da m Baltimoreu terk etmiti? Btn dnyann hakl bir endieyle sonularn bekledii
bu giriime destek vermek iin dostlarnn yanna m gitmiti?
Hayr! J.-T. Maston her zamanki gibi Franklin-street, 109 numaradaki Balistic-Cottagede
almalarn srdryor, dinlenmek iin baka hesaplamalara dalyordu, baz akamlar Bayan
Evangelina Scorbittin New-Parktaki grkemli konana gitmek iin almalarna ara veriyordu.
Soruturma komisyonu bakannca gnderilen bir polis memuru J.-T. Maston getirmekle
grevlendirilmiti.
Polis memuru kr evine gelip, kapy alarak ieri girdiinde, zenci Fire-Fire ve ev sahibi
tarafndan hi de ho karlanmamt. Yine de J.-T. Maston bu arya uymak zorunda kald,
soruturma komisyonunun nne ktnda gnlk almalarnn kesintiye uratlmasnn cann ok
sktn gizlemedi. Kendisine yneltilen ilk soru yleydi: Gun-Club sekreteri, Bakan Barbicane ve
Yzba Nicholln nerede olduunu biliyor muydu?
Biliyorum, diye yantlad J.-T. Maston sert bir ses tonuyla, ama bunu aklamaya yetkili
deilim.
Ardndan ikinci soru geldi:
ki meslekta Dnyann ekseninin deitirilmesiyle ilgili giriimin hazrlklaryla m
megldler?
Bu da gizli tutmam gereken bilgiler arasnda yer alyor ve yantlamay reddediyorum, diye
karlk verdi J.-T. Maston.
irketin projelerinin uygulanmas iin gerekli iznin verilmesi amacyla, komisyona, almalaryla
ilgili bilgi verecek miydi?
Hayr, elbette ki vermeyeceim!.. zgr Amerikann zgr bir yurtta olarak almalarmn
sonularn kimseye aklamamaya hakkm var!
Evet byle bir hakknz olabilir Bay Mas-ton, diye karlk verdi Bakan Prestice, sanki btn
dnya adna konuur gibiydi, ancak dnya halklarnn yaad korkular yattrmak gibi bir
greviniz de olmal.
J.-T. Maston byle bir grevi olduunu dnmyordu. Onun tek grevi susmakt, susacakt o
halde.
Tm srarlara, yalvarmalara ve tehditlere ramen, soruturma komisyonu yeleri demir kancal
adamn azndan tek bir szck bile alamamt. Asla, hayr! Asla gutta-percha bir kafatasnn iinde
byle bir inatln gizlenmi olduu tahmin edilemezdi!
J.-T. Maston geldii gibi gitmiti, sylemeye gerek yok ki, kararl tutumundan dolay Bayan
Evangelina Scorbitt tarafndan tebrik edilmiti.
J.-T. Mastonn soruturma komisyonu nndeki tavrlar renildiinde, halkn fkesi bu emekli
topunun gvenlii asndan tehlikeli boyutlara ulamt. Kamuoyunun ve Avrupal temsilcilerin
basksnn st dzey hkmet grevlilerinin zerinde hissedilmesi uzun srmedi, Devlet Bakan John
S. Wright hkmet yelerinden zor kullanma yetkisi istedi.
13 Mart akam, J.-T. Maston alma odasnda rakamlarna gmlm bir haldeyken, telefon
ald.

Telefonun ahizesinden derin bir endieyle titreyen Alo!.. Alo!.. sesleri geliyordu.
Kiminle gryorum? diye sordu J.-T. Maston.
Ben Bayan Scorbitt.
Niin aramtnz Bayan Scorbitt?
Kendinize dikkat edin!.. Aldm duyumlara gre bu akam...
J.-T. Maston Scorbittin cmlesini anlamaya frsat bulamadan Balistic-Cottagein kaps omuz
darbeleriyle krlmt.
alma odasna kan merdivende bir grlt koptu. Bir ses yalvaryor, dier sesler onu
susturmaya alyordu. Sonra birinin dt duyuldu.
Bouna bir abayla efendisinin evini savunmaya alan Fire-Fire merdivenden aa
yuvarlanyordu.
Bir saniye sonra alma odasnn kaps yerle bir olmutu. Yannda bir manga polisle bir polis
efi belirdi.
Polis efinin evi arama, J.-T. Mastonn ktlarna el koyma yetkisi vard.
Gun-Club sekreteri bir anda tabancasna sarlarak polisleri tehdit etti.
Ancak saylarnn okluu sayesinde polisler silah elinden aldlar, ellerini masaya dayadlar. Bir
anda evik bir hamleyle ellerinden kurtulan J.-T. Maston masasnn zerini kaplayan rakamlar ve
formllerle dolu ktlar arasndan bir not defterini kapmay baard.
Polisler defteri almak iin zerine atldlar -gerekirse hayat pahasna...
Ama, J.-T. Maston kala gz arasnda not defterinin son sayfasn yrtarak, bir hap gibi yuttu.
imdi alabilirsiniz! diye haykrd Thermopylaiyi savunan Leonidas edasyla.
Bir saat sonra, J.-T. Maston Baltimore cezaevine kapatlmt.
Halkn artan tepkisinin polisin mdahale edemeyecei boyutlara ulat dnldnde onun iin
en hayrls buydu.

11

J.-T. MASTON'IN NOT DEFTERNDE BULUNANLAR VE

BULUNMAYANLAR
Baltimore polisince ele geirilen not defteri, forml, denklem ve saylardan oluan otuz sayfalk
bir yksek mekanik almasn ieriyordu. Dnyadan Aya probleminde kullanlan

forml ve Ayn ekim gcyle ilgili cebirsel ifadeler de defterde yer alyordu.
Sonu olarak, sradan insanlar bu almadan hibir ey anlayamyorlard. Bu yzden btn
dnyann haftalardr endieyle bekledii verileri ve sonular aklamak gerekiyordu...
nl hesapnn formllerini inceleyen bilimadamlarndan alnan bilgiler, ayrm gzetmeksizin
btn gazetelerde yaymlanmaya balad.
Problem doru bir ekilde aklanm, yar yarya zlmt. Hesaplamalar o kadar netti ki,
soruturma komisyonu yeleri doruluundan ve sonularndan phe etmeyi akllarndan bile
geirmiyorlard. Eer giriim sonuna kadar gtrlrse, Dnyann ekseni kanlmaz olarak
deiecek ve ngrlen felaketler gerekleecekti.
Baltimoredaki soruturma komisyonunca, iki dnyann gazetelerinde yaymlanmak zere
hazrlanan bildiri yleydi:
North Polar Practical Association ynetim kurulunun, Dnyann eksenini deitirmek amacyla
ald karar dorultusunda, gereken sarsnty yaratmak iin yerkrenin belirli bir noktasna
yerletirilecek olan bir aygtn geri tepme etkisinden yararlanlacaktr. Eer bu aygt toprakla
balantl bir ekilde yerletirilirse, kukusuz ki yarataca sarsnt gezegenimizin tamamn
etkileyecektir.
irketin mhendislerince kullanlmas dnlen aygt, dey olarak atelendiinde etkisi sfr
olacak olan dev bir toptan baka bir ey deildir. En byk etkiyi yaratmak iin kuzeye ya da gneye
doru yatay olarak atelenmesi gerekmektedir, Barbicane ve Ort. gney ynn semilerdir. Bu
koullar altnda, tpk hassas bir bilardo topu gibi, geri tepme etkisiyle Dnya kuzeye doru
ynelecektir.
Gerekten de u akll Alcide Pierdeuxnn tahminleri doru kmt!
Ateleme yaplr yaplmaz, Dnyann merkezi sarsntya paralel bir yne doru hareket edecek,
bunun sonucunda yrnge dzlemi ve yln sresi nemsenmeyecek bir ekilde deiecektir. Ayn
anda, Dnya ekvator dzlemi zerinde bulunan bir eksen etrafnda dnmeye balayacak ve sarsntdan
nce gnlk devir hareketi olmasayd bu yeni eksen etrafnda sonsuza dek dnecekti.

Ancak kutup izgileri etrafnda bu hareketin mevcut olduu ve geri tepmenin etkisiyle oluacak
devir hareketi ile etkileime girecei dikkate alnrsa, kutbun, eskisine gre x niceliinde yer
deitirecei ve yeni bir eksenin oluaca sylenebilir. Bunun dnda eer ateleme ilkbahar
noktasnn -ekvator ve tutulumun32 iki kesiim noktasndan biri- ateleme noktasnn nadirde33 olduu
bir anda yaplir ve eski kutbu 23 28lk bir yer deiimine uratrsa, tpk Jpiterde olduu gibi
Dnyann yeni ekseni yrnge dzlemine dik olacaktr.
Bu dikeyliin sonularnn neler olaca 22 Aralktaki toplantda Bakan Barbicane tarafndan
aklanmt.
Ancak, Dnyann ktlesi ve hareketinin nicelii gz nne alnrsa, u anki kutbu 23 28lk bir
yer deiimine uratacak bir geri tepme etkisini nasl bir top gerekletirecektir?
Evet, mekanik yasalarnn izin verdii llerde dklecek bir ya da bir dizi top sayesinde veya
bu ller tutturulamazsa glleye eksen deiikliini gerekletirecek bir ilk hz verebilecek gte
bir patlayc araclyla giriim baaryla tamamlanabilecektir.
rnek olarak saniyede be yz metre bir hzla yz seksen kilogramlk bir glleyi frlatabilen
Fransz Donanmasnn kulland yirmi yedilik topu alrsak, yz seksen bin tonluk glleyi
frtalabilmesi iin bu topun boyutlarnn yz kere, yani hacminin bir milyon kere bytlmesi
gerekmektedir. Ayrca barutun glleye yeterli ilk hz verebilmesi iin eski baruta oranla be bin alt
yz kere gl olmas lazmdr. Aslnda saniyede iki bin sekiz yz kilometrelik bir hza 34 ulaaca
dnlrse, gllenin, geri tepme etkisiyle altst edecei Dnyaya geri dndnde her eyi eski
haline getirebilecei varsaylabilir.
uVe Dnyann gvenlii asndan ne zcdr ki J.-T. Maston ve meslektalar Columbiad ile
Aya gnderdikleri glle iin kullandklarndan ok daha gl olan bu patlaycy ellerinde
bulundurmaktadrlar. Yzba Nicholln kefettii bu patlaycnn bileiminde bulunan maddeler
konusunda J.-T. Mastonn not defterinden net bir sonu karlamamaktadr yalnzca bu patlaycnn
meli-melonit olarak isimlendirildii anlalmaktadr.
Bu konuyla ilgili bilinen tek ey, azotik asit ve organik maddelerin tepkimeye girmesi sonucu
olutuudur
gibi tek atomlu kklerin, ayn sayda hidrojen atomlaryla yer deitirmesiyle,
fulmikotona benzeyen ve temel yanc ve yakclarn basit bir karmyla deil, ciddi bir
kombinasyonla elde edilen bir barut tr ortaya kmaktadr.
Ksacas, hangi patlayc olursa olsun, yz seksen bin tonluk bir glleyi yerekimini yenerek
frlatacak bir gce sahip olduu dnlrse, geri tepmenin sonucu olarak ortaya kabilecek
gelimeler yle sralanabilir: eksen deiiklii, kutbun 23 derece 28 dakikalk yer deiimi, yeni
eksenin yrnge dzlemine dik bir hale gelmesi. Bu deiikliklerden dolay da dnya sakinlerinin
kaygland tm felaketler...
Bununla birlikte, insanolunun, iklimsel ve corafi koullarda byk bir deiiklie yol aacak
byle bir deneyin sonularndan kanmas iin tek bir ans kalm gibi grnmektedir.
Yirmi yedi santimlik topun hacim olarak bir milyon kat byklnde bir topun yapm mmkn
mdr? Metalrji alanndaki gelimelerin, Tay ve Forth kprlerini, Garabit viyadklerini, Eyfel
Kulesini yapabilecek dzeye ulam olmasna ramen, mhendislerin, yz seksen bin tonluk bir
glleyi uzaya frlatacak olan bylesi devasa bir topu yapmalar olas mdr?
Bu durumdan hakl olarak phe duyulabilir. Barbicane ve Ort.nn giriiminin baarya
ulaamamas iin yeterince neden olduu ileri srlebilir. Ancak, yeni irketin ie koyulduu gz

nne alnrsa, onlarca kayglandrc olasla ak kap brakld dnlebilir.

Bilindii gibi, ad geen Barbicane ve Nicholl, iki aydan fazla bir sre nce, Baltimoreu ve
Amerikay terk ettiler. Nereye gittiler?.. Hi kukusuz, giriimi balatmak iin gereken her eyin
hazr bulunduu bu bilinmeyen blgeye.
Bu blgenin nerede olduu bilinmiyor ve bunun sonucunda, yeni takmr yataklarn iletme
bahanesiyle dnyay altst etmeye niyetli olan bu gzpek bozguncularn peine dmek mmkn
grnmyor.
phesiz ki, bu blge, J.-T. Mastonn not defterinin, almalar zetleyen son sayfasnda
belirtilmiti. Ancak, bu son sayfa, Impey Barbicanein su orta tarafndan dileriyle paralanmak
suretiyle ortadan kaldrlmtr, ve u an Baltimore cezaevinde tutulan bu su orta konumay
reddetmektedir.
Durum bundan ibarettir. Bakan Barbicane dev topunu ve gllesini yapmay baarrsa, ksacas,
giriim yukarda aklanan koullarda gerekleirse, eksen deiecek ve Dnya alt ay iinde bu
affedilmez deneyin sonularna katlanacaktr.
Aslnda, atelemenin tam kapasite ile yaplarak, sarsntnn yerkre elipsoidine en iddetli etkiyi
yapabilmesi iin bir tarihte belirlenmitir.
Ateleme, 22 Eyll gn, Gnein x blgesi meridyenini gemesinden on iki saat sonra
yaplacaktr.
Uygulamann u koullar altnda yaplaca saptanmtr: 1-Atelemenin yaplaca top, yirmi
yedilie oranla, bir milyon kere daha byk olacaktr; 2-Bu topa, yz seksen bin tonluk bir glle
yerletirilecektir; 3-Bu glle, iki bin sekiz yz kilometrelik bir balang hzyla gnderilecektir; 4Ateleme, 22 Eyll gn, Gne blge meridyenini getikten on iki saat sonra yaplacaktr- bu
koullar altnda, x blgesinin yerini belirlemek mmkn mdr?
Tabii ki hayr!.. diye yantladlar komisyon yeleri.
Gerekten de, J.-T. Mastonn almasnda yeni eksenin Dnyann neresinden geecei, daha
dorusu, Dnyann yeni kutuplarnn nereye yerleecei konusunda herhangi bir bilgiye
ulalamamtr. Eski kutba 23 derece 28 dakikalk bir mesafede olduunu kabul etsek de hangi
meridyen zerinde olduunu bilemediimiz iin x noktasnn yerini saptamamz imknsz gibi
grnmektedir.
Bu durumda, okyanuslarda oluacak seviye deiiklikleri sonucu, alalacak ya da ykselecek kara
paralarnn, denizlere dnecek ktalarn ve ktalara dnecek denizlerin hangileri olacan
kestirmek de mmkn deildir.
Bununla birlikte, J.-T. Mastonn hesaplamalar dikkate alnrsa, seviyelerde ortaya kacak
deiikliklerin nemli llerde olaca sylenebilir. Sarsntdan sonra, deniz yzeyi, yeni kutup
ekseninin etrafnda elipsoid bir ekil alacak ve su tabakalarnn seviyesi yeryznn tm noktalarnda
deiecektir.
Eski ve yeni deniz seviyelerinin kesiim noktas iki eri dzlemden oluacaktr. Her iki dzlem
de, kutup eksen asn iki eit paraya blecek ve kutup eksenlerine dik olarak uzanacaktr.
(Hesapnn not defterinden alnmtr.)
Seviye deiiklikleri eskisine oranla en fazla 8415 metre olacak ve yeryznn deiik
noktalarnda bu miktarda ykselme ya da alalma kaydedilecektir. Bu miktar, kademe kademe
azalarak, yeryzn drt paraya blen snr izgilerinde sfra eitlenecektir.
Dikkati eken dier bir nokta da, yerkrenin yasslamas sonucu, Dnyann merkezine daha

yakn bir mesafede bulunduu iin eski kutbun suyun 3000 metre altna gmlecek olmasdr. Bu
koullarda North Polar Practical Associationn satn ald blgenin, sular altnda kalarak
iletilemez hale gelmesi gerekmektedir. Ancak, bu durum Barbicane ve Ort. tarafndan dikkate
alnm, son corafi keiflerden elde edilen bilgilerin nda, Kuzey Kutbunda ykseklii 3000
metreyi aan bir kara parasnn bulunduu anlalmtr.
Seviye deiikliklerinin 8415 metreye ulaarak, ykc sonulara yol aaca blgelere gelince,
bunlar tanmlamak da imknszdr. En yetenekli hesaplar dahi bunu aklamakta yetersiz
kalacaklardr. Bu denklemde hibir formln aa karamayaca bir bilinmeyen bulunmaktadr.
Bu, atelemenin yaplaca, ardndan da sarsntnn gerekleecei x noktasnn konumunun tam olarak
neresi olduudur, oysa ki bu x, bu ackl deneyin elebalarnn srrdr.
zetlersek, hangi enlemde yayor olurlarsa olsunlar, dnya sakinleri Barbicane ve Ort.nn
giriiminden dorudan etkileneceklerinden dolay, bu srrn zlmesi konusunda duyarl olmalar
gerekmektedir.
Ayrca, Avrupa, Asya, Amerika, Afrika, Avustralya ve Okyanusya sakinlerine, blgelerinde
karlaacaklar, top dkme, barut ve glle yapm gibi tm balistik almalara ve pheli kiilere
kar dikkatli olmalarn, gerekli hallerde, ABD, Maryland eyaleti, Baltimore adresinde bulunan
soruturma komisyonuna bilgi vermelerini neririz.
Tanrdan dileyelim ki bu haber, Dnyadaki yerleik dzenin altst olaca 22 Eyll tarihinden
nce gelsin.

12

J.-T. MASTON SUSKUNLUUNU KAHRAMANCA

SRDRYOR
Dnyadan Aya glle gndermek iin kullanlan toptan sonra, imdi de ekseni deitirmek iin
kullanlan top! Top! lle de top! Ama, bu Gun-Club topularnn kafasnda toptan baka bir ey yok
mu? Demek ki derin bir topuluk lgnlna kapldlar! Topu bu dnyadaki ultima ratio35 haline
getiriyorlar. Top hukuku tanrbilimin kurallarn koyduuna, hkmdar top kozmolojinin ve sanayinin
yasalarn dzenlediine gre, bu kaba silah evrenin hkimi mi yleyse?
Evet! tiraf etmek gerekir ki top Barbicane ve meslektalarnn zihnine kaznm bir silaht. Btn
yaamlar bou bouna balistie adanmamt. Floridada dktkleri Columbiaddan sonra, x
blgesinde dev bir topun yapmna hazrlanyorlard! Ve imdiden, onlarn yanklanan sesi duyulur
gibiydi:
Aya nian aln!.. lk at... Ate! Dnyann eksenini deitirin... ikinci at... Ate!
Cherentone!36 nc at... Ate!.. Gerekten de giriimleri bu eserin baln hakl
karyordu! Akide Pierdeuxnn deyiiyle sarsnty izleyecek olan byk altst oluun etkileri gz
nne alndnda, hibir eyin ne alt ne de st kalmayacakt, bu nedenle ler Karkn yerine, Ne
Alt Var Ne stn kullanmak daha doru deil mi?37
Kabul etmek gerekir ki, soruturma komisyonunun yaymlad basn bildirisi, kimsenin kafasndaki
soru iaretlerini gidermemi, kimsenin iini rahatlatmamt. J.-T. Mastonn hesaplar, mekanik
problemin btn verileriyle zmlenmi olduunu gsteriyordu. Bakan Barbicane ve Yzba
Nicholl tarafndan hazrlanan bu deney, gnlk devir hareketinde son derece ackl bir deiiklie yol
aacakt. Yeni bir eksen eskisinin yerini alacakt... Ve bu deiimin sonular da biliniyor. Barbicane
ve Ort.nn eseri, kamuoyu tarafndan deerlendirilmi, knanm ve lanetlenmiti. Tpk Yeni Ktada
olduu gibi, eskisinde de North Polar Practical Association ynetim kurulu yelerinin kartlar
oalmt. Birleik Devletlerdeki birka lgn dnda, kendilerini destekleyen kimse kalmamt.
Gerekten de, Bakan Barbicane ve Yzba Nicholl Baltimoreu ve Amerikay terk etmekle, can
gvenlikleri asndan akllca bir i yapmlard. nk ortalkta grnmeleri halinde, balarna bir
felaketin gelmesi kanlmazd. Yeryzndeki yaam koullarn deitirip, btn dnyay tehdit
edecek bir felakete yol aarak, bir milyar drt yz milyon insann alkanlklarn altst etmenin, hatta
yaamlarn tehlikeye atmann cezasz kalaca dnlemezdi.
imdi, sorulmas gereken, Gun-Clubn iki yneticisinin, hibir iz brakmadan, ortadan nasl
kaybolduklaryd. Bunun dnda, byle byk bir giriimin gerektirecei malzeme ve personel hi
fark edilmeden, blgeye nasl ulamt? Demiryoluyla gidilmesi dnlmse, yzlerce vagon,
deniz yolu kullanlmsa, yzlerce gemi, metal, kmr ve melimelonit yklerini tamaya
yetmeyecekti. Bu ilerin nasl olup da byle gizlice yapldn anlamak mmkn deildi. Ayrca,
ciddi aratrmalar yaplm, ancak, her iki dnyann kimyevi rn ve metal reten fabrikalarna, byle

bir siparite bulunulmad anlalmt. Ne kadar anlalmaz olursa olsun, bir gn her ey ortaya
kacakt.
Bakan Barbicane ve Yzba Nicholl esrarengiz bir ekilde ortadan kaybolarak, ani bir saldrya
kar kendilerini salama aldlarsa da, yerinde bir kararla cezaevine konan dostlar J.-T. Maston,
halkn tepkisinden ekinmesi gereken bir durumdayd. Bu onun umurunda bile deildi! Bu hesapnn
dikkafall, hayranlk uyandracak bir dzeydeydi! Sanki btn bedeni, tpk nkolu gibi demirden
yaplmt. Hibir ey ona geri adm attramazd.
Gun-Clubn sekreteri, Baltimore cezaevindeki hcresinde, elik edemedii dostlaryla ilgili
dncelere dalyordu. Bakan Barbicane ve Yzba Nicholl, kendilerini kimsenin rahatsz
edemeyecei bu bilinmeyen blgede, dev giriimin hazrlklarn yaparken hayal ediyordu. Onlar,
devasa topu yaparken, meli-meloniti hazrlarken, Gnein yaknda kk gezegenleri arasna kabul
edecei glleyi dkerken grr gibi oluyordu. Bu yeni yldz, New-Parkl zengin sermayedara
duyulan saygnn bir gstergesi olarak, Scorbetta adyla anlacakt. J.-T.Maston, kendine ksa gelen
ve onu ateleme gnne yaklatran gnleri sayyordu.
Nisan aynn bayd, iki buuk ay sonra, Gne, gndnmnde yenge dnencesi zerinde
duracak, sonra olak dnencesine doru geri dnecekti. Bundan ay sonra da, sonbahar
ekinoksunda, ekvator izgisini geecekti. te o zaman, milyonlarca asrdr dzenli bir ekilde ve
ahmaka birbirlerini izleyen mevsimlerin sonu gelecekti. 189. ylnda, Dnya gece ve gndzlerin
eitsizliine son kez katlanacakt. Dnyann btn ufuklarnda, Gnein douu ile bat arasndaki
sre hep ayn olacakt.
Aslnda, bu muhteem ve insanst bir giriimdi! Gz, sarsntnn kozmografik sonularndan
baka bir ey grmeyen J.-T. Maston, kutup blgesini ve takmr yataklarnn varln unutuyordu.
Yeni irketin temel hedefi, Dnyann grnmn deitirecek dnmlerin arasnda kayboluyordu.
Ne var ki, dnya grnmn deitirmek istemiyordu. Hl, Tanrnn yaradln ilk saatlerinde
ona bahettii kadar genti!
Hcresinde yalnz ve savunmasz kalan J.-T. Mastona gelince, zerindeki tm basklara kar
koymay srdryordu. Dzenli olarak her gn onu ziyaret eden soruturma komisyonu yeleri,
azndan tek bir kelime bile akmyorlard. O zaman John Prestice, kendilerininkilere oranla daha
etkili olacana inand Bayan Evangelina Scorbittin nfuzunu kullanmay dnd. J.-T. Mastonn
sorumluluklar sz konusu olduunda, bu saygdeer dulun ne gibi zverilerde bulunabileceini ve
ona kar duyduu snrsz ilgiyi herkes biliyordu.
Bylece komisyonun ald karar dorultusunda, Bayan Evangelina Scorbitte mahkmu diledii
zaman ziyaret etme izni verildi. Kendisi de dnyann dier sakinleri gibi, dev topun geri tepme
etkisinin tehdidi altnda deil miydi? Felaketten sonra, New-Parktaki kona, ormanlarn sradan
koucusunun kulbesinden ya da ayrdaki Kzlderilinin adrndan daha m az hasar grecekti?
Hayat, Samoyedlerin sonuncusundan ya da Pasifikin en ssz adasnda yaayan yerliden daha m az
tehlikedeydi? Komisyon bakan ite bu yzden, Bayan Evangelina Scorbittin durumu anlamasn ve
J.-T. Maston zerindeki nfuzunu kullanmasn istiyordu.
Eer, J.-T. Maston sonunda konumaya karar verip, Bakan Barbicane, Yzba Nicholl ve
beraberlerindeki pek ok yardmcnn yerlerini sylerse, izlerini bulup, insanoluna byk korku
veren bu ikenceyi sona erdirmek iin yeterli zaman kalacakt.
Bayan Evangelina Scorbitt cezaevine giri iznini almt. Polislerin, kr evindeki huzurlu
yaamndan zorla koparp aldklar J.-T. Maston yeniden grebilmeyi her eyden ok istiyordu.

Gl Evangelinay insani zaaflarn esiri olarak grmek onu hi tanmamak demekti! 9 Nisan gn
Bayan Scorbitt, ilk kez hcrenin kapsndan ieri szldnde, kapya dayanm patavatsz bir
kulan duyabilecekleri unlard:
Nihayet, sizi tekrar grebildim sevgili Maston!
Siz, Bayan Scorbitt?
Evet, dostum, drt haftadan, drt uzun ayrlk haftasndan sonra...
Tam yirmi sekiz gn, be saat ve krk be dakika, diye yantlad J.-T. Maston saatine gz attktan
sonra.
Nihayet, yeniden bir aradayz!...
Ama sevgili Bayan Scorbitt beni grmenize nasl izin verdiler?
Snrsz bir saygdan kaynaklanan etkililiini mahkm zerinde kullanmas kouluyla!
Nasl olur!.. Evangelina, diye haykrd J.-T. Maston. Demek beni etkilemeyi dndnz!..
Demek dostlarma ihanet edebileceime inandnz!
Ben mi? Sevgili Maston!.. Beni bu kadar yanl m tandnz?.. Ben!., size onurunuzun yerine
cannz dnmeyi nasl nerebilirim?.. Yksek mekaniin en st dzey soyutlamalarna adanm bir
yaama byle bir utanc nasl layk grebilirim?...
Hele kr Bayan Scorbitt! Sizi tekrar irketimizin cmert hissedar kimliiyle grmek ok gzel!
Hayr!., sizin soylu yreinizden asla phe etmedim!
Teekkrler, sevgili Maston!
Bana gelince, eserimizi ortaya karp, byk atelemenin yaplaca yeri aklayarak, bu
barbarlarn dostlarmzn peine dp bize n ve yarar salayacak bir eylemi yarda kesmelerini
salamaktansa lmeyi yelerim!..
Yce Maston! diye yantlad Bayan Evangelina Scorbitt.
Aslnda, ayn cokuyla bir araya gelmi olan ve ularda dolama konusunda birbiriyle yaran bu
iki kii ok iyi anlayorlard.
Hayr! Hesaplamalarmn sonunda ortaya kan ve lmsz bir ne kavuacak olan bu lkenin
ismini asla renemeyecekler! diye ekledi J.-T. Maston. sterlerse beni ldrsnler, ama srrma
hibir zaman ulaamayacaklar!
Ve beni de sizinle birlikte ldrsnler! diye haykrd Bayan Evangelina Scorbitt. Benim de
azmdan tek bir kelime alamayacaklar...
Ne mutlu ki sevgili Evangelina, sizin de bu srr bildiinizin farknda deiller!
Sevgili Maston, kadn olmamdan dolay srrmz aklayabileceime, dostlarma ve size ihanet
edebileceime inanyor musunuz?.. Hayr, dostum, hayr! Bu insafszlar, isterlerse ehirleri, kyleri
size kar ayaklandrsnlar, btn dnya sizi lin etmek iin hcrenin ka-psndan ieri dolduunda,
ben de burada olacam ve en azndan birlikte lebilmenin tesellisini yaam olacaz!....
Bu J.-T. Maston iin bir teselli olamazd, onun Bayan Evangelina Scorbittin kollarnda lmekten
daha tatl bir hayali vard.
Bu esiz kadnn cezaevine her geliinde sohbet bu ekilde sonulanyordu.
Komisyon yeleri grmenin nasl getiini sorduklarnda,
imdilik, bir ey yok! diyordu. Belki zamanla bu bilgiye ularm...
Ah bu kadn kurnazl!
Zamanla! diyordu. Ancak zaman geni admlarla ilerliyordu. Haftalar gnler gibi, gnler saatler
gibi, saatler dakikalar gibi akp gidiyorlard!

imdiden Maysa gelinmiti bile. Bayan Evangelina Scorbitt J.-T. Mastondan hibir ey
renememiti ve bu nfuzlu kadnn baaramadn, kimsenin yapamayaca dnlyordu. O
zaman, korkun sarsntya engel olmann imknszl kabullenilerek beklemek mi gerekecekti?
Elbette hayr! Byle ciddi bir durumda, boyun eerek beklemek kabul edilemezdi! Avrupal
temsilciler her zamankinden daha srarc bir tavr almaya balamlard. Komisyon yeleriyle
aralarnda hi bitmeyen tartmalar yaanyordu. Sakinliiyle tannan Jacques Jansen bile
HollandalIlara zg soukkanlln kaybetmi, sulamalaryla komisyon yelerini bunaltyordu.
Albay Boris Karkof bile komisyonun sekreteriyle, rakibini hafife yaralad bir dello yapmt.
Binba Donellana gelince, ngiliz kurallarna ters olduu iin ateli ya da atesiz silah kullanmasa
da, North Polar Practical Associationn adam olan, soukkanl morina depocusu William S. Forster
ile, Dean Toodrinkin-de izledii kurallara uygun bir boks karlamas yapmt.
Btn dnya, Impey Barbicanein sevilen bir Amerikan vatanda olduunu ileri srerek,
eylemlerinden Birleik Devletlerin sorumlu tutulmas konusunda gr birliine varyordu. Hatta
daha da ileri gidilerek, bu tedbirsiz hkmete gven mektuplarn sunmu olan bykelilerin ve
temsilcilerin geri ekilmesi ve sava ilan edilmesi gndeme getiriliyordu.
Zavall Birleik Devletler! Barbicane ve Ort.n ele geirmekten ok ne isterdi ki. Avrupa, Asya,
Afrika ve Okyanusya devletlerine grldkleri yerde tutuklanmalar iin tam yetki vermesi de bir ie
yaramamt, kimse Birleik Devletleri dinlemiyordu bile. O ana dek, bakan ve arkadalarnn bu
rkn ii nerede tezghladklarn anlamak mmkn olmamt.
Yabanc devletler unu savunuyorlard:
Su ortaklar olan J.-T. Maston elinizdedir! Ve Barbicanein neler planladn bilmektedir!
Yapmanz gereken J.-T. Mastori konuturmaktr!
J.-T.Maston' konuturmak! Sessizlik Tanrs Harpokratesin azndan laf almak bile, bundan daha
kolayd.
Dnyadaki kayglarn fkeleri kabartt bir ortamda, baz pratik zekllar Ortaa ikencelerinin
uygulanmasnn yerinde olacan ileri sryorlard, ikence stadnn mengenesi, memelerin kzgn
kerpetenle gerilmesi, erimi kurun, kzgn ya, ikence sehpas ve denizalt38 gibi yntemler en
isyankr dilleri bile zmeyi baarmt. Bir zamanlar adaletin kitleleri dorudan etkilemeyen daha
nemsiz koullarda bile kulland bu aralardan neden yararlanlmasnda
Ama, unu da kabul etmek gerekir ki, o dnemin yaam tarzna uygun olan bu aralar, insanolunun,
makineli tfek ve yedi milimetrelik mermi gibi bululara damgasn vurduu, uluslararas ilikilerde
meli-melonitin yannda hafif kalan melinitten, roburitten, bellitten, panklastitten, meganitten ve
bilimum itli maddelerden yaplm obslerin kullanld bir yumuama ve hogr anda geerli
olamazd.
J.-T. Maston byle sradan ya da srad sorgulamalara pabu brakacak bir adam deildi. Umut
edilmesi gereken tek ey, sorumluluklarnn bilincine vararak, konumaya karar vermesiydi, yoksa
onun yerine talih konuacakt.

13

J.-T. MASTON OLDUKA DESTANSI BR YANIT VERYOR

Zaman akp gidiyor ve byk bir olaslkla Bakan Barbicane ve Yzba Nicholl'n almalar
da inanlmaz koullar altnda ilerliyordu.
Bununla birlikte, byk bir fabrikann ve yirmi yedilikten bir milyon kere daha byk bir top ile
yz seksen bin tonluk bir gllenin dkmnn yaplaca yksek frnlarn inasn, binlerce iinin
tanmasn ve iblmn gerektirecek bu dev giriim, nasl olup da merakllarn gznden
kayordu. Barbicane ve Ort. evrede yaayanlara hissettirmeden, Eski ya da Yeni Ktann hangi
blgesine yerlemilerdi? Pasifik ya da Hint Okyanusunun ssz bir adasnda olabilirler miydi? Ama,
ngilizler kefedilmemi ada brakmamlard ki. Belki de yeni irket, zellikle bu deney iin yeni bir
ada kefetmiti. Kuzey ya da Gney kutup blgelerinde fabrika kurmalar dnlebilir miydi? Hayr!
North Polar Practical Association zaten bu yksek enlem derecelerine ulaamad iin bu ie
girimiti. Bakan Barbicane ve Yzba Nicholl bu kara paralarnn ve adalarn arasnda aramak
zaman kaybndan baka bir ey deildi. Gun-Clubn sekreterinin not defterinde, atelemenin ekvator
yaknlarnda yaplmas gerektii belirtilmemi miydi? O blgelerde uygar olmasalar da insanlarn
yaad biliniyordu. Giriimcilerin ekinoks izgisi dolaylarndaki Amerikada, Peru ve Brezilyada,
Sumatra ya da Bor-neo adalarnda, Yeni Ginede ve Selebes Adalarnda bulunma olasl blgede
yaayanlarn varl gz nne alndnda, ortadan kalkyordu. Yine ekvatorun getii Afrikann
merkezindeki byk gller blgesinde de, byle bir almann gizlice yrtlemeyecei ortadayd.
Geriye, Hint Denizindeki Maldivler, Pasifikteki Gilbert, Admiralty, Christmas, Galapagos,
Atlantikteki San Pedro adalar kalyordu. Ancak, bu blgelerde yaplan aratrmalardan bir sonu
almak mmkn olmamt. Bu yzden, insanlarn kayglarn gidermek iin, anlamsz tahminlerle
yetinilmek zorunda kalnmt.
Peki, olup bitenler hakknda Alcide Pier-deux ne dnyordu? Her zamankinden daha slfrik
bir halde, problemin deiik sonularna kafa yoruyordu. Yzba Nicholln savata kullanlan en
iddetli patlaycdan ya da drt bin kere daha gl, atalarmzn kulland baruttan be bin alt
yz kere daha kuvvetli olan meli-meloniti bulmu olmas ok artcyd, hatta ok patlayc!39
diyordu, ama imknsz da deildi. Ordularn istenilen mesafeden yok' edilmesini salayacak bu tr
gelimelerin gelecekte nelere yol aacan imdiden kestirmek zordu. Ne olursa olsun, bir topun geri
tepmesiyle Dnya ekseninin dikletirilmesi, Fransz mhendisin akln kartrmak iin
planlanmamt. Sanki giriimin ncsne seslenirmi gibi unlar sylyordu:
phesiz ki Bakan Barbicane, diyordu, Dnya her gn yzeyinde oluan sarsntlara kar
koyuyor! Yz binlerce insan, birbirlerine birka kilogramlk binlerce glle ya da birka gramlk
milyonlarca mermi gnderdiklerinde, ya da sadece yrdmde, sradmda, kolumu uzattmda
ya da bir kan krecii damarlarmda dolatnda, yerkrenin ktlesi zerinde bir sarsnt
gerekletirilmi oluyor! Dev topunun istenilen sarsnty yaratacan kabul etsek de, entegral adna!
Dnyay yerinden oynatmaya yetecek mi? J.-T. Mastonn denklemleri bunu kesin olarak ortaya

karm gibi grnse de, yine de gzden geirmek gerek!

Aslnda, Alcide Pierdeux, Gun-Club sekreterinin, soruturma komisyonunca konuyu anlayabilecek
durumda olan bilimadamlarna datlm olan dhiyane hesaplamalarna hayranlk duymuyor deildi.
Ve cebiri gazete okur gibi okuyan Alcide Pierdeux yazlanlarn bysne kaplm gibi grnyordu.
Ama, altst olu baladnda, felaketler yeryzn kaplayacak, ehirler yklacak, dalar
sarslacak, milyonlarca insan hayatn kaybedecek, sular yataklarndan taarak byk zararlara neden
olacakt!
imdiye dek grlmemi bir yer sarsnts yaanacakt.
Hi olmazsa, diye homurdand Alcide Pierdeux, hi olmazsa Yzba Nicholln u mehur
barutu yeterince gl olmasa, bylece glle Dnya etrafnda bir tur attktan sonra, ateleme
noktasnn yaknlarnda bir yere arparak, ksa bir srede her eyi eski haline getirebilir- elbette
birka byk ykma yol aarak! Ama, sen bouna kafan yorma! Onlarn meli-melonitleri sayesinde,
glle yarm hiperbol izdikten sonra, Dnyaya dnp onu rahatsz ettiinden dolay zr
dilemeyecek! Alcide Pierdeux, hi durmadan yanp snen bir semafor cihaz hareketliliiyle, iki
metre yarapndaki bir dairenin iindeki her eyi krp dkecek gibiydi.
Sonra, kendi kendine konumaya devam etti:
En azndan atelemenin yaplaca yeri bilseydim, seviye deiikliinin hangi blgede sfr, hangi
blgede en yksek olacan saptayabilirdim! Evleri balarna yklmadan nce insanlar, o
topraklardan uzaklatrlabilirdi! Ama nasl renilebilinir ki?
Neden sonra, elini, kafasn ssleyen bir tutam san zerinde gezdirerek:
Dndm de, diye ekledi, sarsntnn sonular sanldndan daha da karmak olabilir!
Volkanlar, tpk deniz tutmasyla midesi altst olmu bir yolcu gibi, ilerindeki lavlar pskrtmek
iin byle bir frsat neden karsnlar? Ykselen okyanuslarn bir blm, neden onlarn kraterlerine
ynelmesinler? Ah bir anlayabilseydim! Dnyay yerle bir edecek sarsntlar olabilir! Ah! bu
Tanrnn cezas Maston, hl suskun kalmakta inat ediyor! Dnyamza bilardo topu gibi falsolar
vererek, ne dolaplar eviriyor!
Alcide Pierdeux byle dnyordu. Bir sre sonra, bu korkun varsaymlar iki dnyann
gazetelerinde ele alnarak tartld. Barbicane ve Ort.nn yarataca byk karmaann yannda,
zaman zaman yeryznn kk bir blgesinde grlen tufanlarn, deniz basknlarnn, hortumlarn ne
hkm olabilirdi? Bunlar ne de olsa yerel felaketlerdi! Olsa olsa birka bin kii hayatn kaybeder,
bir o kadar da evinden barkndan olurdu! Uursuz gn yaklatka, en cesur insanlarn yreini bile
korku saryordu. Khinler rahatlkla dnyann sonunun geldiini aklyorlard. Tpk insanlarn
ller imparatorluuna doru yola kmaya hazrland 1000 ylnda olduu gibi bir panik dnemi
yaanyordu.
O dnemde nelerin yaandn ksaca anmsayalm. Kitleler, ncilin son kitabndaki bir pasajdan
yola karak, son yarglanma gnnn yaklatna inanmlard. Kutsal kitapta belirtilen fkenin
iaretlerini bekliyorlard. Batan karcnn olu Deccal ortaya kacakt.
X. asrn son ylnda, diye anlatr H. Martin, insanlar, iten gten, elenceden, hatta sava
hazrlklarndan vazgemilerdi. Neden olmayacak bir gelecein hayalini kuralm ki? Onun yerine
yarndan itibaren misafiri olacamz br dnyay dleydim! diyorlard kendi kendilerine.
Yalnzca, gnlk ihtiyalarn karlanmasyla yetiniliyor; topraklar, atolar, gidilecek olan gkler
krallnda korunabilmek iin balanyordu. Kiliselerdeki ba belgelerinin ou yle balyordu:
Dnyann sonu yaklarken ve ykmlarn eli kulandayken... Kanlmaz son yaklatnda, insanlar

kiliselerde ve kutsal topraklarda toplandlar, korkudan titreyerek, yarglamann yedi meleinin yedi
borazannn gklerin zirvesinde yanklanmasn beklediler.
Bilindii gibi, 1000 ylnn ilk gn sona erdiinde, doann yasalarnda en ufak bir deiiklik dahi
olmamt. Ancak, bu kez sz konusu olan, kutsal kitabn karanlkta kalmasndan kaynaklanan bir
altst olu deildi. Sz edilen, balistik ve mekanik bilimlerindeki gelimelerin, gereklemesini
olanakl kld bir deneyimdi ve tartlmaz hesaplamalara dayanlarak, Dnyann dengesi
deitirilmek isteniyordu. Bu kez deniz llerini geri vermek yle dursun, milyonlarca insan yeni
ukurlarnn iine ekecekti.
ada dncelerin zihinlerde yaratt deiimler hesaba katlsa da, yaanan panik 1000
ylndakinden daha az olmamt. Daha gzel bir dnyaya kavumak iin hi bu kadar acele
edilmemiti! Gnahlarn, gnah karma blmesinde, bu kadar youn olarak aa kt hi
grlmemiti! lmek zere olanlarn pimanlk duyduklar gnahlar hi bu kadar abuk
balanmamt! Hatta, Papann iyi niyetli -ve hatta iyice korku iindeki- tm insanlarn gnahlarn
topluca karmas bile gndeme gelmiti.
Bu koullar altnda, J.-T. Mastonn durumu her geen gn daha kritikleiyordu. Bayan Evangelina
Scorbitt, onun toplumsal fkenin kurban olaca dncesiyle titriyordu. Hatta benzersiz bir inatla
saklamaya alt o szc aklamas iin telkinde bulunmay bile aklna getirmi, ama sylemeye
cesaret edememiti, iyi de olmutu. ok kesin bir ret cevab alaca belliydi.
Dehetin penesindeki Baltimore kentinde, konfederasyon gazetelerinin yazlaryla ve
Dominitianus dneminde yaam olan Saint Jeann szleriyle ifade edersek, dnyann drt bir
kesinden gelen haberlerle uyarlm olan halk yattrmak giderek gleiyordu. Kukusuz ki J.-T.
Maston bu zalimin lkesinde yaasayd, hesab hemen grlecek, vahi hayvanlarn nne atlacakt.
Ama onun unu sylemekle yetinecei tahmin edilebilirdi:
Ben buradaym!
Ne olursa olsun, x noktasnn yerini akladnda, Bakan Barbicane ve Yzba Nicholln
almalarna devam etmelerinin mmkn olmadnn bilincinde olan J.-T. Mastonn azndan tek
bir szck dahi kmyordu.
Yine de, bir adamn tek bana tm dnyaya kafa tutmas bazlarnn houna gidiyordu. Bu durum,
J.-T.Maston Gun-Clubdaki meslektalarnn ve Bayan Evangelina Scorbittin gznde
bytyordu. Belirtmek gerekir ki bu yrekli adamlar, emekli topularn dikkafallyla, Barbicane
ve Ort.nn yannda yer alyorlard. Gun-Club sekreterinin n yle artmt ki, onu tannm katillerle
bir tutan baz merakllar, dnyay yerle bir edecek bu adamn elinden kacak birka satr yaz uruna
ona mektup gndermeye balamlard.
Byle ho yanlar da olsa durum giderek tehlikeli bir hal almaya balamt. Halk, gece-gndz
demeden Baltimore cezaevinin etrafnda toplanyor, barp aryor, evreyi byk bir uultu
kaplyordu. fkeden kudurmu insanlar, J.-T. Maston hemen orackta lin etmek istiyorlard. Polis,
onu korumakta yetersiz kalaca zamann yaklamakta olduunu gryordu.
Amerikan ve yabanc lke halklarn honut edebilmek iin Washington hkmeti, J.-T. Maston
yarglanmak zere ar ceza mahkemesinin nne karmaya karar verdi.
imdiden dehetin penesindeki jri yeleri gz nne alndnda iinin pek uzun srmeyecei
belliydi. Bu inat hesapya kar bir tr sempati besleyen Akide Pierdeux de aynen byle diyordu.
5 Eyll sabah, soruturma komisyonu bakan mahkmun hcresine gitti. Bayan Evangelina
Scorbittin srarl ricalar sonu vermi, bakana elik etme iznini almt. Belki de son grmede bu

sevimli dulun sayesinde bir sonuca ulalabilecekti... Her olasl dikkate almak gerekiyordu. Bu
esrar zebilecek son szce ulaabilmek iin her yol denenebilirdi. Sonu olumsuz olursa, o
zaman aresine baklacakt.
aresine baklacak! diye tekrarlyordu biraz mantkl dnebilenler. Felaket btn
korkunluuyla gerekleecek olduktan sonra, J.-T. Maston asmak neye yarar?
Saat on bire doru, soruturma komisyonu bakan John Prestice ve Bayan Evangelina Scorbitt, J.T. Maston ile bir araya geldiler.
Hemen konuya girildi. Konumada, bir tarafn tutumu ok sert, dierininki ise ok sakindi.
Sakin tarafn J.-T. Maston olmasn salayan koullarn ortaya kacan kim tahmin edebilirdi?
Son bir kez daha soruyorum yant verecek misiniz? diye sordu John Prestice.
Hangi konuda?.. diye karlk verdi Gun-Clubn sekreteri.
Barbicanein nereye gittii konusunda. Size yz kere syledim.
Yzbirinci kez syleyin.
Atelemenin yaplaca yere.
Ateleme nerede yaplacak?
Dostum Barbicanein gittii yerde. Kendinize dikkat edin, J.-T. Maston! Neden?
Yant vermeyi reddetmenizin douraca sonular...
Bilmemeniz gereken bir konuyu renmenizi engellemek olacaktr.
Bunu renmeye hakkmz var! Sanmyorum.
Ar ceza mahkemesine karlacaksnz! karn.
Jri sizi mahkm edecek!
Mmkndr.
Karar hzla alnp, infaz edilecek! Olabilir!
Sevgili Maston, demeye cesaret etti tehditlerden yrei skan Evangelina Scorbitt. Oh!....
bayan! dedi fkeyle J.-T. Maston. Evangelina Scorbitt, ban edi ve sustu. Yarglamann
sonucunun ne olacan bilmek ister misiniz? diye devam etti Bakan
John Prestice.
Anlatmak isterseniz, diye karlk verdi J.-T. Maston.
Hak ettiiniz gibi lme mahkum edileceksiniz! Ve iki kere ikinin drt ettii kadar kesin bir
ekilde aslacaksnz.
O zaman hl ansmn olduu sylenebilir baym diye anlalmaz bir yant verdi J.-T. Maston.
Matematikten biraz anlam olsaydnz iki kere ikinin drt ettii kadar kesin demezdiniz. Bugne
kadar iki saynn toplamnn o saynn iki katna eit olduunu yani iki kere ikinin drt ettiini ne
sren btn matematikilerin deli olmadn kim kantlayabilirdi.
Baym! diye haykrd bakan afallam bir ekilde.
Ah! diye devam etti J.-T. Maston, eer bir kere birin iki olduu kadar eminim, deseydiniz bu
kabul edilebilirdi! nk bu bir teorem deil bir tanmlama olacakt.
Bu aritmetik dersinden sonra bakan pes ederken, Bayan Evangelina Scorbittin gzlerinde
dlerindeki hesapy hayranlkla izleyebilmek iin yeterli parlt kalmamt!

14

OK KISA, ANCAK XN CORAF KONUMU

BELRLENYOR
J.-T. Maston iin ne mutlu ki, federal hkmet, Zanzibardaki Amerikan konsolosundan aadaki
telgraf alm bulunmaktadr.
Devlet Bakan John S. Wrigtha
Washington, A.B.D.
Zanzibar, 13 Eyll
Yerel saatle sabahn bei
Kilimancaro Sradalarnn gneyindeki Wamasaide youn almalarn yapld ortaya
karlmtr. Bakan Barbicane ve Yzba Nicholl, sekiz aydan beri, sultan Bali -Balinin
ynetimindeki birok zenci ile birlikte blgede bulunmaktadrlar. Durumu bilgilerinize sunarm.
Konsolos RICHARD W. TRUST
Ve bylece J.-T. Mastonn srr aa km oldu. Ve bu yzden, Gun-Clubn sekreteri aslmasa
da, cezaevinde kalmaya devam etti.
Ama, kim bilir belki de daha sonralar, zaferinin doruundayken lememenin zntsn
yaayacakt!

15

YERKRE SAKNLERNN BLGSNE SUNULAN OK

LGN AYRINTILAR
Bylece, Washington hkmeti Barbicane ve Ort.nn atelemeyi nerede gerekletireceklerini
renmi bulunuyordu. Bu haberin doruluundan kukulanlamazd. Zanzibar konsolosu gnderdii
bilginin kesinliinden phe edilemeyecek kadar gvenilir bir adamd. Zaten daha sonra gelen
telgraflar da haberin kaynan doruluyordu. Ekvator izgisinin biraz altnda, kynn yz fersah
kadar batsnda, Kilimancaro blgesinin tam ortasndaki Wamasaide bulunan North Polar Practical
Association mhendisleri muazzam giriimlerini sonulandrmaya alyorlard.
Nasl olmu da, 1849da Doktor Rebviani ve Doktor Krapf'n kefettii, daha sonra Otto Ehlers ve
Abbotn zirvesine ulat tannm dan eteindeki bu yitik blgeye gizlice yerlemilerdi?
Atlyeleri, dkmhaneyi nasl ina etmiler, o kadar personeli nasl bir araya getirmilerdi? Bu vahi
kabileler ve onlarn kurnaz olduu kadar acmasz olan efleriyle hangi araclar sayesinde iliki
kurmulard? Bunlarn yantn kimse bilmiyordu. Ve 22 Eylle birka gn kaldna gre, belki de
hibir zaman renilemeyecekti.
Zanzibardan gelen resmi yaz ile Kilimancaronun esrarnn zldn, Bayan Evangelina
Scorbittten renen J.-T. Maston, demir kancasna havada artc bir zikzak izdirerek konutu:
Henz yolculuklar, ne telgrafla ne de telefonla yaplyor ve alt gn sonra... patapata-bumbum!..
antada keklik!..
Gun-Club sekreterinin yanklanan ses taklidini duyanlarn, bu yal topularda var olan yaam
enerjisine hayran kalmamas mmkn deildi.
Kukusuz ki J.-T. Maston haklyd. Bakan Barbicanei durdurmak iin yola kacak polislerin
blgeye ulamas iin yeterli zaman kalmamt. Bu polislerin, Cezayirden ya da Msrdan hatta
Adenden, Massouahtan, Madagaskardan ya da Zanzibardan yola karak hzla sahile ulatklar
dnlse bile, lke iinde karlalacak glkler, dalk bir arazide ilerlemenin zorluklar ve
zenci olduu kadar otoriter bir sultann karlarna sadk olan kabile yelerinin direnii de gz
nnde bulundurulmalyd.
Bu durumda, giriimciyi durdurarak, giriimi engellemek dncesinden vazgemek gerekiyordu.
Ancak, giriimi engellemek olanaksz grnse de, ateleme noktas bilindii iin yarataca etkileri
zmlemek kolayd. Kukusuz karmak bir problemdi, yine de zel olarak cebircilerin ve genel
olarak matematikilerin zmleyemeyecei trden bir hesaplama de-ildi.
Zenzibar konsolosundan gelen yaz dorudan Washingtondaki Devlet Bakanlna gnderilmi
olduu iin, federal hkmet nceleri haberi gizli tuttu. Denizlerin seviyelerindeki deiiklikler
asndan, eksenin yerinin deimesinin ne gibi sonulara yol aacan ortaya kartmak istiyordu.
Dnya sakinleri yaadklar blgeye gre, kendilerine nasl bir son hazrlandn reneceklerdi.
Balarna neler geleceini sabrszlkla bekledikleri biliniyordu!

14 Eyll gn, yaz, sonularnn balistik ve corafi adan zmlenmesi amacyla, Washington
meridyen dairesine gnderildi. ki gn sonra, durum netlie kavumutu. almann sonular,
denizalt hatlaryla Yeni ve Eski Dnya devletlerinin bilgisine sunuldu. Binlerce gazetede yaymlanan
sonular, rtkanlarn att lklarla drt bir yana yayld.
Neler olacak?
Dnyann her yannda, btn dillerde sorulan soru buydu.
Sorunun yantn meridyen dairesinin aklamalar veriyordu.
ACL ARI
Bakan Barbicane ve Yzba Nicholln giritikleri deneyim yle zetlenebilir: 22 Eyll
tarihinde yerel saatle gece yarsndan sonra, yirmi yedi santimlikten bir milyon kere daha byk bir
topla, iki bin sekiz yz kilometrelik bir balang hz verecek bir barutun sayesinde, yz seksen bin
tonluk bir glle frlatlarak, bunun yarataca geri tepme etkisinden yararlanlacaktr.
Ateleme, ekinoks izgisinin biraz altnda, Parise gre otuzdrdnc dou meridyeni
dolaylarndaki Kilimancaro Dann eteklerinde yaplacaksa, mekanik sonular aadaki gibi
olacaktr:
Dnyann gnlk devir hareketiyle uyum iinde tasarlanan sarsntnn gereklemesinden hemen
sonra, yeni bir eksen oluacak ve J.-T. Mastonn almalarndan renildii gibi, eski eksenin 23
derece 28 dakikalk yer deitirmesiyle, yeni eksen yrnge dzlemine dik olacaktr.
Yeni eksen Dnyann hangi noktalarndan geecektir? Atelemenin yaplaca yer bilindiinden,
bunu hesaplamak kolaylam, hesaplama da yaplmtr.
Yeni eksenin kuzeydeki balang noktas, Grnland ile Grinnel topraklar arasnda, Baffin
Denizinin u an iin Kuzey kutup dairesini kestii blgede yer alacaktr. Gneyde ise, bu nokta,
Gney kutup dairesi zerinde, Adelie toprann birka derece dousunda olacaktr.
Bu koullar altnda yeni bir sfr meridyeni, yeni Kuzey Kutbundan balayarak, rlandada
Dublinden, Fransada Paristen, Sicilyada Palermodan, Trablusgarbda Byk Sirte Krfezinden,
Darfurda Obeitten, Kilimancarodan, Madagaskardan, Gney Pasifikteki Kerguelen adalarndan,
yeni Gney Kutbundan, Parisin taban kartndan, Okyanusyadaki Cook ve Societe Adalarndan,
ngiliz Kolombiyas aklarndaki Quadra ve Vancouver adalarndan, Kuzey Amerikadaki New
Britain topraklarndan ve Kuzey Kutbu yaknlarndaki Melville Adasndan geecektir.
Kuzeyde Baffin Denizinden, gneyde ise Adelie topraklarndan kan bu yeni eksenin oluumunu
takiben, Gnein, zerinde gnlk seyrini aralksz olarak srdrecei yeni bir ekvator ortaya
kacaktr. Bu ekinoks izgisi Kilimancaroda Wamasaiden, Hint Okyanusundan Kalktann biraz
altnda bulunan Goa ve Chicacoladan, Siyam Krallndaki Mangaladan, Tonkindeki Keshodan,
Hong-Kongdan, Pasifikteki Rasa, Marshall, Gaspar-Rico, Walker adalarndan, Arjantin
Antlarndan, Rio-de-Janeirodan, Atlantikteki Trinite ve Sainte-Helene adalarndan, Kongodaki
Saint-Paul-de-Loandadan geerek Kilimancaronun tam ters noktasndaki Wamasaiye ulaacaktr.
Yeni eksenin oluumuyla ortaya kan bu yeni ekvatoru tanmladktan sonra, dnya sakinlerinin
gvenlii iin nemli bir tehdit oluturan denizlerdeki seviye deiiklii sorununa deinebiliriz.
Her eyden nce, North Polar Practical Association yneticilerinin okun etkisini hafifletmek
iin, imknlar dahilinde gerekli nlemleri alm olduklarn belirtmeliyiz. Gerekten de, ateleme
kuzeye doru yaplm olsayd, dnyann uygarlam blgeleri, daha ykc sonularla karlaacakt.
Ancak, atelemenin gneye doru yaplacak olmas, en azndan su altnda kalacak blgeler gz nne
alndnda, daha az uygarlam blgelerin daha fazla etkilenmesine neden olacaktr.

imdi, yerkrenin eski kutuplarda yasslamasnn ardndan, yataklarnn dna taacak olan
sularn dalmn aklayabiliriz.
Kilimancaroda ve ekinoks okyanusundaki taban karsnda dik ayla kesiecek olan iki byk
daire Dnyay blecektir. Bunun sonucunda, ikisi kuzey, ikisi de gney yarmkrede olmak zere,
seviye deiikliinin sfr olduu izgilerle ayrlacak olan drt blme ortaya kacaktr.
1-Kuzey yarmkre:
Kilimancaronun batsndaki birinci daire paras, Afrikann Kongodan, Msra kadar uzanan
blmn, Avrupann Trkiyeden Grnlanda kadar olan blmn, Amerikann ngiliz
Kolombiyasndan Peru ve Brezilyaya kadar olan blmn, nihayet, Kuzey Atlantik Okyanusunun
tamamn ve ekvator Atlantiinin byk bir blmn kapsayacaktr.
Kilimancaronun dousundaki ikinci daire paras, Avrupann, Karadenizden svee kadar
uzanan byk bir blmn, Avrupa Rusyasn, Asya Rusyasn, Arabistan, hemen hemen tm
Hindistan, ran, Belucistan, Afganistan, Trkistan, in mparatorluunu, Moolistan,
Japonyay, Koreyi, Hazar Denizini Pasifikin yukar blmn, Kuzey Amerikadaki Alaska
topraklarn ve ne yazk ki North Polar Practical Associationa kaptrlan kutup blgesini ierecektir.
2- Gney yarmkre:
Kilimancaronun dousundaki nc daire paras, Madagaskar, Marion Adalarn, Kerguelen
Adalarn, Maurice ve Reunionda dahil olmak zere tm Hint Denizi adalarn, yeni kutba kadar
uzanan Antarktika Okyanusunu, Malacca Yarmadasn, Javay, Sumatray, Bomeoyu, Sunda
Adalarn, Filipinleri, Avustralyay, Yeni Zelanday, Yeni Gineyi, Yeni Kaledonyay, tm
Gney Pasifiki ve u anki yzaltmnc meridyene kadar uzanan birok takmaday kapsayacaktr.
Kilimancaronun batsndaki drdnc daire paras, Kongo ve Mozambik Kanalndan, mit
Burnuna kadar Afrikann gney blmn, sekseninci paralele kadar uzanan Gney Atlantik
Okyanusunu, Pemambuco ve Lima hattndan itibaren tm Gney Amerikay, Bolivyay, Brezilyay,
Uruguay, Arjantin Cumhuriyetini, Patagonyay, Tierra del Fuegoyu, Malvinas, 40 Sandwich,
Shetland adalarn ve yzaltmnc boylam derecesine kadar uzanan Gney Pasifiki snrlar
dahilinde bulunduracaktr.
Seviye deiikliklerinin sfr olaca izgilerle ayrlacak olan drt daire paras bu ekilde
oluacaktr.
imdi, denizlerin yer deitirmesinin, drt daire parasnda ne gibi etkiler oluturacan
belirtmek gerek.
Bu drt daire parasnn her biri zerinde, denizler geri ekilse de ilerlese de sarsntnn etkisinin
en youn hissedilecei merkezi bir nokta bulunmaktadr.
J.-T. Mastonn kesin bir dorulukla saptad gibi bu noktalarda deiiklik 8415 metreye
ulaacak, daire paralarnn snr izgilerine doru gidildike azalarak sfr olacaktr. Bakan
Barbicanein giriiminden dolay bu noktalarda genel gvenlik asndan ok ciddi skntlar
yaanacaktr.
Sonularnn her birinde iki etki de sz konusudur.
Kuzey yarmkre ve gney yarmkrede, birbirlerinin tam karsnda yer alan iki daire
parasndan ekilen deniz, yine ayn ekilde her iki yarmkrede yer alan karlkl iki daire
parasna hcum edecektir.
Birinci daire parasnda, Atlantik Okyanusu neredeyse tamamyla boalacak ve en byk alalma
seviyesi Bermuda dolaylarnda gerekleecek, eer burada derinlik 8415 metreden azsa, denizin dibi

aa kacaktr. Bunun sonucu olarak, Amerika ile Avrupa arasnda, Birleik Devletlerin,
ngilterenin, Fransann, spanyann ve Portekizin corafi byklkleri orannda, anlaabilirlerse
snrlarna dahil edecekleri geni topraklar ortaya kacaktr.
Ancak, sularn alalmasyla, hava katmanlarnn da alalacan belirtmek gerekmektedir. Bu
durumda, Avrupa ve Amerika kylar, yle bir ykseklie ulaacaklardr ki, maksimum noktalardan
yirmi otuz derece mesafede bile olan ehirler u an iin atmosferde bir fersah ykseklie ulaan hava
katmanna sahip olacaklardr en fazla. Bu kentlerden en nemlileri, New York, Filadelfiya,
Charleston, Panama, Lizbon, Madrid, Paris, Londra, Edinburg, Dublin olacaktr. Yalnzca, bir tarafta
Kahire, stanbul, Danzig ve Stockholm, dier taraftaysa Bat Amerikann sahil kentleri, genel
seviyeye oranla normal durumlarn koruyacaklardr. Bermudaya gelince, tpk 8000 metre
ykseklie kan havaclarn maruz kald, Tibet Dalarnn zirvesinde hissedildii gibi, hava
yetersiz olacak, yani yaamak imknsz hale gelecektir.
Hint Okyanusunu, Avustralyay ve Pasifik Okyanusunun drtte birlik blmn kapsayan kart
daire parasnda da ayn etkiler grlecek, Pasifik Okyanusunun bir blm de Avustralyann gney
kylarna hcum edecektir. Orada en byk seviye deiiklii Nuyts topraklarnda yaanacaktr,
Adelaid ve Melbourne kentleri ise okyanus seviyesinin kendilerinden yaklak sekiz kilometre kadar
aaya indiine tank olacaklardr. ine gmlecekleri hava tabakas ne kadar saf olursa olsun,
solunum ihtiyacn karlamaya yeterli younlukta bulunmayacaktr.
Her iki daire parasnda da, yataklarn boaltan denizlere oranla ykselecek olan topraklarda
karlalacak deiiklik genel olarak byledir. Denizlerin tamamyla boalmayaca blgelerde ise,
denizalt dalarnn tepelerinden olumu yeni adalar ortaya kacaktr.
Atmosferin daha st katmanlarna ykselecek ktalardaki hava tabakalarnn azalan younluu
belli bal skntlar yaratsa da, denizlerle kaplanan topraklarda neler yaanacaktr? Atmosfer
basncnn altnda olan bir hava basncnda kstl olsa da soluk alnabilir, ama suyun birka metre
altnda byle bir imkn bulunmamaktadr, ite dier iki arazi paras iin byle bir durum sz konusu
olacaktr.
Kilimancaronun kuzeydousundaki daire parasnda, etkinin en youn yaanaca blge,
Sibiryadaki Yakust ehridir. Suyun 8415 metre altnda kalacak olan bu blgeden itibaren, sv
tabakalar Rusyann Asyadaki topraklarnn ve Hindistann byk bir blmn, ini, Japonyay
ve Bering Boaznn tesindeki Amerikan Alaskasn kaplayarak etkinin sfr olduu blgeye doru
azalarak uzanacaktr. Belki de Ural Dalar, Avrupann dousunda adacklar halinde belireceklerdir.
Bir taraftan Petersburg, Moskova, dier yandan Kalkta, Bangkok, Saygon, Pekin, Hong-Kong ve
Tokyo deiik derinliklerdeki su tabakalarnn altnda kaybolacaklardr. Eer Ruslar, Hintliler,
Siyamllar, Koininliler, inliler ve Japonlar kamaya vakit bulamazlarsa, boulmaktan
kurtulamayacaklardr.
Kilimancaronun gneybatsndaki daire parasnda Malvinos Takmadalarnda sular 8415 metre
ykselecek olmasna ramen, blgenin byk bir blmnn Atlantik ve Pasifik Okyanusuyla kapl
olmasndan dolay felaketlerin etkisi daha hafif olacaktr. Yine de, Aa Gine ile Kilimancarodan
itibaren mit Burnuna kadar Gney Afrikann kesi ve Peru, Orta Brezilya, ili ve Arjantin
Cumhuriyetinin oluturduu ve Tierre Fuego ile Horn Burnuna kadar uzanan u Gney Amerika
geni bata olmak zere, geni topraklar bu yapay taknn etkisiyle ortadan kaybolacaklardr.
Boylar ne kadar uzun olursa olsun, Patagonyallar kendilerini sularn altnda bulacaklar ve en yksek
tepeleri dahi suya gmlecek olan Antlara smamayacaklardr.

Yerkrenin yzeyindeki seviye deiikliklerinin sonular yukarda belirtildii gibi olacaktr.

Bakan Barbicanein canice giriimi zamannda durdurulamazsa, ilgililerin gz nnde bulundurmas
gereken olaslklar bunlardr!

16

FKELLERN KOROSU KREENDO VE

RNFORZANDO'YA DNYOR
Acil arya gre, sarsntnn etkisinin sfr olaca snr izgilerine doru kalarak, tehlikelerden
kurtulunabilirdi.
Tehdit altndaki insanlar iki blme ayrlyordu: Havaszlktan boulacaklar ve sualtnda
boulacaklar.
Bu yaznn etkisi eitli deerlendirmelere yol asa da, hepsi iddetli protestolara dnmekte
gecikmedi.
Havaszlktan boulacaklar arasnda Birleik Devletlerin Amerikallar, Fransann, ngilterenin,
spanyann vs.nin Avrupallar saylabilirdi. Okyanus dibinin ortaya kmasyla snrlarna dahil
edecekleri topraklarn varl, bu deiiklii kabullenmeleri iin yeterli deildi. Zaten, yeni kutba,
eskisine oranla, aa yukar ayn mesafede bulunacak olan Fransa bu iten pek de kazanl
kmayacakt. Srekli bir ilkbahardan yararlanaca doruydu, ama hava tabakasn nemli lde
yitirecekti. Bu durum, bol bol oksijen tketmeye alkn olan Parisliler iin hi de ho olmayacakt!
Sualtnda kalacaklar ise Gney Amerikallar, Avustralyallar, Kanadallar, Hintliler,
Zelandallard. Byk Britanya, Barbicane ve Ort.nn, kendilerini sakson esinin yerini yerli
esinin ald en zengin smrgelerinden yoksun brakmasn kabul etmeyecekti. Kukusuz ki
Meksika Krfezinin boalmasyla oluacak geni bir Antil Krall zerinde Meksikallar ve
Yankeeler Monroe doktrini gereince hak iddiasnda bulunacaklard. Yine kukusuz ki, ngilizler ve
spanyollar, Sunda, Filipin ve Selebes adalarnn havzalar kuruyunca ortaya kacak usuz bucaksz
topraklara gzlerini dikeceklerdi: Bouna bir aba! Yine de bu durum sualtnda kalmann getirecei
zararla karlatrlamayacakt.
Ah! Keke yeni denizlerin altnda kaybolacaklar, Samoyedler, Sibiryann Laponlar, Fuegler,
Patagonlar, Tatarlar, inliler, Japonlar ve birka Arjantinli olsayd, belki o zaman uygar devletler bu
zveriyi kabul edeceklerdi. Ama birok byk devlet bu felaketten payn alacakt.
Orta ksm byk bir deiime uramayacak olan Avrupann bat blm ykselirken, dou
blm alalacakt, yani yars havasz kalacak, yars suyun altna gmlecekti. Bu durum kabul
edilemezdi. Bunun dnda, Akdenizin tamamyla boalmas, kylarnda yaayarak bu denizin
zerinde tartmasz haklar bulunan Franszlarn, talyanlarn, spanyollarn, Yunanllarn, Trklerin
ve Msrllarn hi houna gitmeyecekti. Ya sfr izgisi zerinde yer almasndan dolay korunacak
olan Svey Kanal ne ie yarayacakt? Bir tarafnda Akdeniz olmadka, dier yannda yzlerce
fersahlk Kzldeniz uzanmadka, Bay de Lessepsin takdir edilecek eserinden nasl yararlanlacakt?
Nihayet, ngiltere, bir zamanlar sava gemilerinin yanamakta olduu Cebelitarkn, Maltann ve
Kbrsn dalarn tepeleri haline dnmelerine asla katlanamayacakt! Eski Atlantik havzasnn
boalmasyla snrlarna kataca topraklar da onu honut etmeye yetmeyecekti! Ve bu arada, Binba

Donellan,
Barbicane ve Ort.nn giriimi baarl olursa, bu yeni topraklar zerinde lkesinin haklarn
deerlendirmek zere Avrupaya dnmeyi oktan aklna koymutu.
Dnyann drt bir yanndan, hatta sarsntdan dorudan olmasa da dolayl olarak etkilenecek sfr
izgisi zerindeki devletlerden bile tepkiler yayordu. Yukarda aklanan ve pek de i ac
olmayan arnn yaplmasna neden olan resmi yaznn Zanzibardan gelmesiyle bu protestolarn
iddeti artmaya balamt.
Ksacas Bakan Barbicane, Yzba Nicholl ve J.-T. Maston insanln can dmanlar olarak
kabul ediliyorlard.
Bununla birlikte, her trden gazeteler iin ne byk bir mutluluktu! Tirajlar artm, ek basklar
yapmalar gerekmiti! Belki de ilk defa olarak, her konuda uyumazlk iinde bulunan gazete
sayfalar, ayn tepkiyi gsteriyorlard: Novisti, Novoye-Vremia, Messager de Kronstadt, RuskayaDielo Gazette de Mosco, Gredjanine, Journal de carlscrona, Handelsbad, Vaderland,
Fremdenblatt, Neue Badische, Landeszeitung, Gazette de Magdebourg, Neue Freie Presse ,
Berliner Tagblatt, Extrablatt, Post , Volhsb-ladtt, Boersencourier, Gazette de Siberie, Gazette de
la Croix, Gazette de Voss, Reichsanzeiger, Germania, Epoca, Correo, Imparcal, Correspondencia,
Iberia, Le Temps, Le figaro, Intransigeant, Gaulois, Univers, Justice, Republique Franaise,
Autorite, Presse, Motin, XIX. Siece, Liberte, Illustration, Monde lllustre, Revue des Deux-Mondes,
Cosmos, Revue Bleue, Nature, Tribuna, Osservatore romano, Esercito romano, Fanjulla, Capitan
Fracassa, Riforma, Pester Lloyd, Ephymeris, Acropolis, Palingenesia, Courrier de Cuba, Pionnier
dAllahabad, Srpska Nezavinost, Indpendance roumaine, Nord, ndependance belge, Sydney
Morning Herald, Edinburg Review, Manchester Guardian, Scotsman, Standard, Times, Truth, Sun,
Central News, Pressa Argentina, Romanul de Bucarest, Courrier de San Francisco, Commercial
Gazette, Son Diego de Californie, Mani toba, Echo du Pacifique, Scientifique Americain, Courrier
des Etats Unis, New York Herald, World de New York, Daily Chronicle, Buenos Ayres Herald,
Reveil du Maroc, Hu-Pao, Tching-Pao, Courrier de Ho-phong, Moniteur de le Republique de
Counani. Ekonomi politik sorunlaryla ilgilenen bir ngiliz gazetesi olan Mac Lane Express dahi bu
kampanyann dn-da kalmam, geni topraklar zerinde ktln yaanacan ngryordu.
Yalnzca Avrupann deil, tm dnyann dengesi bozulacakt! XIX. yzyln sonunda, fkeden
kudurmu bir dnyada sinir hastalklarnda grlen art dikkate alnrsa, bu son durumun her trl
lgnla ve akl d davrana yol aaca dnlebilirdi.
J.-T. Mastona gelince, son saatinin geldii dnlebilirdi.
Gerekten de, 17 Eyll akam fkeli bir kalabalk, onu lin etme niyetiyle cezaevinin kapsna
dayand ve belirtmek gerekir ki polis memurlar en ufak bir mdahalede bulunmad.
J.-T. Mastonn hcresi botu. Bu deerli topu iin arlnca altn sayan Bayan Evangelina
Scorbitt onu kurtarmay baarmt. Gardiyan yallnn son gnlerine kadar kendisine fazlasyla
yetecek olan bu hzinenin ekiciliine kar koyamamt. Aslnda Baltimore; Washington, New York
ve dier nemli sahil kentleri gibi, ykselecek blgeler arasnda bulunuyordu, ama yine de
sakinlerinin gnlk gereksinimlerini karlayacak hava yeterli miktarda bulunacakt.
J.-T. Maston gizli bir inzivaya ekilmi ve halkn fkesinden kaabilmiti. Bylece dnyay altst
edecek olan bu adamn hayat, sevgi dolu bir kadnn fedakarl sayesinde kurtulmutu. Zaten
Barbicane ve Ort.nn ilerini tamamlamalar iin yalnzca drt gn kalmt.
Acil ar dnyann drt bir yannda iin ciddiyetinin yeterince kavranmasn salamt. nceleri

ngrlen felaketlerin yaanacana kukuyla yaklaanlar ksa da, artk herkes sarsntnn
sonularnn nemini anlamt. Denizlerle kaplanacak lkelerin hkmetleri, havann azalaca
lkelerin hkmetlerine gre daha aceleci davranyorlard.
Dnyann be ktasna gnderilen telgraflarda belirtilen dncelerin etkisiyle, Arilerin doudan
batya glerinde bile rastlanmam bir hareketlenme balad. Hotantulardan, Melanezyallara,
zencilerden kzl, sar, esmer ve beyaz rklara kadar herkesi kapsayan bir g dalgasna tank
olunuyordu.
Ne yazk ki zaman daralyordu, saatler saylyd. Birka aylk bir sre daha olsayd, inliler ini,
AvustralyalIlar Avustralyay, Patagonllar Patagonyay, SibiryalIlar Sibiryay terk edebileceklerdi.
Ancak sarsntnn etkilerinin grlecei blgelerin belli olmas genel panik havasn yattrmt.
Baz eyaletler, hatta baz devletler olduka rahatlamt. Dorudan tehdit altnda olan blgeleri
saymazsak, insanolu iin korkun bir sarsnty beklemekten baka yapacak bir ey kalmamt.
Alcide Pierdeux, eski zamanlarn telgraf makineleri gibi bedeninin her tarafn oynatarak unlar
tekrarlyordu:
Ama bu Bakan Barbicane, yirmi yedilik topun bir milyon kere daha byn yapmay nasl
baaracak? Ya o lanet Maston! Baa kamayaca bir soru sormak iin onunla karlamak isterdim!
Bu giriimin akla uygun hibir yan yok, hatta atmasyon olduu bile sylenebilir!
Ne olursa olsun, yerkrenin baz blmlerinin, bu byk felaketten kurtulabilmek iin tek ans
kalmt, o da giriimin baarszla uramasyd.

17

BU UNUTULMAZ YILIN SEKZ AYI BOYUNCA

KLMANCARODA YAANANLAR
Wamasai lkesi, Orta Afrikann dousunda, Zanzibar kysyla, Victoria-Nyanza ve Tanganikann
i denizleri oluturduu byk gller blgesi arasnda yer almaktadr. Blgeyle ilgili bilgilere, ngiliz
Johnstonun, Kont Tekelinin ve Alman Doktor Meyerin yolculuklar sayesinde ulalabilinmektedir.
Otuz, krk bin civarnda zencinin yaad bu dalk arazide, Sultan Bali-Bali hkm srmektedir.
Ekvatorun derece altnda, en yksek tepesi Kibonun 5704 metreye41 ulat Kilimancaro
Dalar uzanr. Bu grkemli srada, gneye, kuzeye ve batya doru, Wamasainin geni ve bereketli
ovalarn tepeden izleyerek, Mozambik topraklarndaki Nyansa Glne ular.
Kilimancaronun ilk bayrlarnn birka fersah altnda, Sultann daimi olarak yaad Kisongo
ehri ykselir. Dorusunu sylemek gerekirse, bu bakent byk bir ky andrmaktadr. Burada
Bali-Balinin demir yumruu altnda, kle gibi alan zeki ve yetenekli bir insan topluluu
yaamaktadr.
Bu sultann ad hakl olarak, Orta Afrikann ngiliz smrgeciliine direnen kavimlerinin
hkmdarlar arasnda yer almaktadr.
Bu yln Ocak aynn ilk haftasnda, Bakan Barbicane ve Yzba Nicholl, beraberlerindeki on
sadk ustabayla birlikte Kisongoya gelmilerdi.
Gidecekleri yeri Bayan Evangelina Scorbitt ve J.-T. Mastonn dnda kimsenin bilmedii bu
yolculuk iin nce New Yorktan mit Burnuna giden bir gemiye binmi, oradan baka bir gemiyle
Zanzibar Adasna gemi, daha sonra gizlice kiraladklar bir tekne ile Afrika kysndaki Mombasa
limanna varmlard. Sultann gnderdii muhafz takm onlar bekliyordu, geit vermeyen
ormanlarla kapl, bataklklarla dolu, engebeli bir arazide yaplan yz fersahlk bir yolculuktan sonra
kraliyet topraklarna ulamlard.
J.-T. Mastonn hesaplamalar sona erdii srada, Bakan Barbicane, Afrikann bu blgesinde
birka yl kalm olan isveli bir kif araclyla, Bali-Bali ile iliki kurmutu. Bakan
Barbicanein Aya yapt seyahatten sonra, en ateli taraftarlarndan bir olan Sultann ona kar
byk bir sempatisi vard. Impey Barbicane daha amacnn ne olduunu bile sylemeden, Gney
Kilimancaronun eteklerinde nemli almalar yapmak iin gerekli izni almt. yz bin dolarlk
bir bedel karlnda, Bali-Bali gerekli tm personeli karlamay kabul etmiti. Bunun dnda,
Kilimancaroda dilediini yapmak iin de izin almt. Koca srada istedii gibi kullanabilecekti,
keyfi isterse onu kazarak yeni bir ekil verebilir, gc yeterse alp gtrebilirdi. Sk pazarlklardan
sonra, Sultan kendini tatmin edecek rakam elde etmi, bylece North Polar Practical Association
tpk kutup blgelerinde olduu gibi bu arazinin de sahibi olmutu.
Bakan Barbicane ve arkada Kisongoda ok scak karlanmlard. Bali-Bali, Aya ulamak
iin kendilerini uzayn boluuna frlatm olan bu nl gezginlere kar tapnmaya yakn bir hayranlk

duyuyordu. Ayrca, krallnda yrtlecek gizemli almalarn yarat-alarma kar da byk bir
sevgi besliyordu. Amerikallara almalarn mutlak bir gizlilik iinde yrtleceine dair sz
vermiti. antiyelerde alan zencilerden hibiri bir gn dahi olsun iyerlerini terk edemeyeceklerdi,
buna kar kanlar ar cezalara arptrlacakt.
te bu yzden Amerikann ve Avrupann en usta ajanlar dahi meselenin zerindeki sr perdesini
kaldrmay baaramamlard. Olayn imdi aa kmasnn nedeni ise, almalarn sona ermesiyle
Sultann kat tutumunu yumuatmas ve her yerde olduu gibi zencilerin arasnda da muhbirlerin ve
gevezelerin bulunmasyd. Zanzibar konsolosu Richard W. Trustn Kilimancaroda olup bitenlerden
haberi ancak bu sayede olmutu. Ancak tarih 13 Eyll gsteriyordu ve Bakan Barbicanein
planlarn engellemek iin ok geti.
imdi Barbicane ve Ort.nn giriimi sahneye koymak iin neden Wamasaiyi setiklerine
deinelim. ncelikle lkenin Afrikann az bilinen bir yerinde konumlanm olmas ve gezginlerin
sklkla kullandklar yollara uzak olmas blgeyi ekici hale getiriyordu. Ayrca Kilimancaro Da
gerek konumu, gerekse dayankll asndan eserin gereklemesi iin uygun bir ortam
oluturuyordu. Dahas gerek duyulan hammaddeler, lke topraklarnda iletilmeye hazr bir halde
bulunuyordu.
Birleik Devletleri terk etmeden birka ay nce Bakan Barbicane, isveli kiften
Kilimancaronun eteklerinde bol miktarda, demir ve takmr bulunduunu renmiti.
Yerkabuunun binlerce ayak altnda maden damar aramak iin kaz yapmaya hi gerek yoktu. Demiri
ve kmr almak iin yalnzca eilmek ye terliydi ve hi phesiz ki miktar, tketilmesi
ngrlenden ok daha fazlayd. Bundan baka, dan evresinde, meli-melonit retimi iin gerekli
olan sodyum nitrat ve demir piriti ieren zengin yataklar bulunmaktayd.
Bakan Barbicane ve Yzba Nicholl, son derece gvendikleri on ustabann dnda, kimseyi
getirmemilerdi. Bu adamlar, Bali-Balinin dev topun ve ondan hi de aa kalmayan devasa
gllenin retimini gerekletirmek zere grevlendirdii on bin zenciyi yneteceklerdi.
Bakan Barbicane ve meslektann Wamasaiye gelmelerinden iki hafta sonra, Kilimancaronun
gney yamacnda, byk antiyenin inas tamamlanmt, bunlardan biri topun, dieri gllenin
dkm iin, ncs ise meli-melonitin hazrlanmas iin kullanlacakt.
ncelikle, Bakan Barbicane dev boyutlu bir topu dkmek sorununu nasl zmlemiti? Bunu
greceiz ve iki dnya sakinlerinin kurtuluu iin son ans olan, bu devasa aletin yapmndaki
glklerin stesinden nasl gelindiini anlayacaz.
Gerekten de, yirmi yedilikten bir milyon kez daha byk bir topu dkmek insanst bir aba
gerektiriyordu, iki yz yetmi drt kilogram barutla, yedi yz seksen kiloluk bir glleyi frlatabilen,
krk iki santimliin paralarnn retiminde bile ciddi sorunlarla karlalmt. Bu yzden, Bakan
Barbicane ve Yzba Nicholl bir top ya da havan topu yapmay hi dnmemilerdi, yalnzca
Kilimancaronun direnli topraklarnda bir yeralt geidi ya da baka bir deyile bir lam ukuru
amay hedefliyorlard.
Kukusuz, bu devasa lam ukuru, retimi ok g ve pahalya mal olacak ve ateleme srasnda
atlamamas iin olaanst bir kalnlk verilmesi gereken kocaman bir metal topun yerini alabilirdi.
Barbicane ve Ort. balangtan beri bunu tasarlamlard, J.-T. Mastonn not defterinde bir toptan
sz edilmesinin nedeni, hesaplamalarda yirmi yedilik topun temel alnmasyd.
Sonuta, altnda usuz bucaksz ovalarn uzand dan yz ayak ykseinde bir yer seildi.
Kilimancaro Dann iine alan bu byk topun ateleyecei glleyi hibir ey

engelleyemeyecekti.
Yerin doru seilmesi kadar, yeralt geidinin kazlmasndaki glklerin de zlmesi
gerekiyordu. Ancak, Barbicanein dalardan akan sularn gcyle elde edilen skm havann
etkisiyle alan delme makinelerini hazrlamas uzun zaman almad. Sonra, delme makineleriyle
oyulan deliklere meli-melonit dulduruldu. Ortoz feldispat ve hornblent amfibolnden oluan olduka
salam bir siyenitten yaplm kayalar paralamak iin bu iddetli patlaycdan fazlaca kullanmak
gerekti. Kayalarn yaps gazlarn genlemesiyle oluacak korkun basnca dayanabilecek gteydi.
Zaten, Kilimancaronun ykseklii ve kalnl her tr d atlaa kar koymaya yeterliydi.
Ksacas, on ustabann denetimi ve Bakan Barbicanein st ynetimi altndaki binlerce ii,
elbirliiyle byk bir gayret gstererek bu byk eseri alt aydan az bir sre iinde baar ile
tamamladlar.
Geidin ap yirmi yedi metre, derinlii ise alt yz metreydi. Gllenin olduka kaygan bir i
eperde, patlama gazlarnda kayba yol amadan ilerleyebilmesi iin geidin i yzeyi, iyice
perdahlanm dkme demirden bir klfla kaplanmt.
Aslnda, bu alma, Moon-Cityde Aya alminyum bir glle gndermek amacyla hazrlanan
Columbiad deneyimine gre nemli farkllklar ieriyordu. Ancak, modern dnyann mhendisleri
iin gerekletirilmesi olanaksz bir ey var myd?
Kilimancaronun yamacnda delme ilemleri srerken, ikinci antiyedeki iiler de bo
durmuyorlard. Bir yandan metal kaplamay hazrlarken, dier yandan dev gllenin retimiyle
urayorlard.
Sadece bu retim iin, yz seksen milyon kilogramlk ya da yz seksen bin tonluk konik silindir bir
ktle elde etmek gerekiyordu.
Anlalaca gibi, glleyi tek para halinde dkmek mmkn deildi. Birbirinin ardndan geidin
azna getirilerek, nceden meli-melonit ile doldurulmu blmenin karsna yerletirilecek olan her
biri biner tonluk ktlelerden yararlanlacakt. Birbirlerine somunla tutturulduktan sonra bir btn
haline gelecek ve i duvarlar zerinde yol almaya hazr olacakt.
Demek ki ikinci antiyeye, yaklak drt yz bin ton demir filizi, yetmi bin ton kastin ve frnlarda
ilenerek iki yz seksen bin ton kok kmrne dnecek olan drt yz bin ton yal takmr
getirmek gerekliydi. Ancak maden yataklarnn Kilimancaro yaknlarnda olmas, tama iini
kolaylatrmt.
En byk glk, filizin dkme demir haline getirilmesini salayacak olan yksek frnlarn
inasnda yaanmt. Yine de bir ayda, her biri gnde yz seksen ton retim yapacak olan otuz
metrelik, on yksek frn almaya hazr hale gelmiti. Bu durumda, yirmi drt saatte, bin sekiz yz
tonluk retim yaplacana gre, yz ignnn sonunda gerekli materyal salanm olacakt.
Meli-melonit retimine ayrlan nc antiyeye gelince, orada iler daha kolay yryor, gizlilik
kurallarna gre kimse bu patlay-cnn bileimini tam anlamyla bilmiyordu.
Her ey yolunda gitmiti. Creusot, Cail, Indret, Seyne, Birkenhead, Woolwich ya da Cockerill
fabrikalarnda bile bu kadar baarl sonular alnamazd.
Sultan durumdan ok memnundu. Gelimeleri byk bir titizlikle inceliyor, kolayca akla gelecei
gibi otoriter majestelerinin varl sadk zencilerinin alma temposunu artryordu.
Bali-Bali bazen bunca abann ne ie yarayacan soruyordu.
Sz konusu olan dnyann ehresini deitirecek bir eserdir! diye yantlyordu. Bakan
Barbicane

yle bir eser ki, diye ekliyordu Yzba Nicholl grkemiyle Sultan Bali-Balinin adn, Dou
Afrika krallar arasnda unutulmaz klacak!
Sultann Wamasainin hkmdar olmaktan duyduu gururla iinin titrediini belirtmeye gerek
yok.
29 Austos tarihinde almalar tamamlanmt. stenilen apta alan ve yzeyi perdahl geit, alt
yz metre uzunluundayd. Dipte fulminat kutusuyla balantl bir halde iki bin ton meli-melonit
ylmt. Barutun ve gllenin kaplad uzunluu dersek, geidin azna kadar gazn itici gcyle
katedecei drt yz doksan iki metrelik bir mesafe kalacakt.
Bu arada akllara gelen bir balistik sorusu vard: glle, J.-T. Mastonn belirledii yrngesinden
sapacak myd? Hibir ekilde sapmayacakt. Hesaplar doruydu. Dnyann ekseni etrafndaki
dnme hareketi gereince, gllenin Kilimancaro meridyeninin dousuna doru hangi llerde
sapaca hesaplarda belirtilmi, balang hznn sayesinde izecei hiperbolik erinin eklinin ne
olaca saptanmt.
kinci soru ise yleydi: yol al srasnda grlebilecek miydi? Hayr, nk geitten ktnda,
Yerin glgesine42 girecek ve fark edilmeyecekti, zaten hafife ykselerek eimli bir hz kazanacakt.
Ik alanna43 girdikten sonra, hacminin zayflndan dolay en gl drbnlerce dahi izlenemeyecek
ve yerin ekim gcnden kurtulduktan sonra sonsuza dek Gnein etrafnda dnmeye devam
edecekti.
Kukusuz, Bakan Barbicane ve Yzba
Nicholl sonuna kadar getirdikleri almalarndan gurur duyuyorlard.
Ancak, J.-T. Maston hesaplamalarnn kesinliiyle esin kayna olduu hazrlklarn gidiatn
izlemek iin neden orada deildi?.. Ve, zellikle bu olaanst patlamann yanklarnn Afrikann
sonsuz ufuklarnda duyulaca bir zamanda neden bu kadar uzaklardayd?
ki dostu onu hayal ederken, Balistic-Cottagei terk etmek, Baltimore cezaevinden katktan sonra,
deerli varln korumak iin bir yerlerde saklanmak zorunda kaldn hi tahmin etmiyorlard.
North Polar Practical Association yneticilerine kar duyulan tepkinin hangi boyutlara ulatndan
haberleri yoktu. Hatta, ele geirildikleri takdirde nasl, para para edilerek ldrleceklerinin
farknda deillerdi. Dorusu, atelemenin yaplaca anda, Dou Afrikal bir kavmin lklaryla
selamlanacak olmalarna sevinmeleri gerekiyordu!
Nihayet! dedi Yzba Nicholl Bakan Barbicanee, 22 Eyll akam, tamamladklar eserlerinin
nnde keyifle dinlenirlerken.
Evet!.. Nihayet!.. dedi Impey Barbicane derin bir soluk vererek.
Ya yeniden balamamz gerekseydi... PehL Balardk!
Ne kadar anslyz ki, dedi Yzba Nicholl, elimizin altnda bu olaanst meli-melonit var.
Sizi nlendirmeye yetecek kadar, Nicholl.
Kukusuz Barbicane, diye yantlad, Yzba Nicholl mtevaz bir ekilde. Biliyor musunuz,
elimizde yalnzca Columbiad Aya gnderirken kullandmz fulmikoton bulunsayd,
Kilimancaronun eteklerinde ka yeralt geidi amamz gerekecekti?
Syleyin, Nicholl.
Yz seksen geit Barbicane!
Olsun, aardk yzba!
Ve yz seksen bin tonluk, yz seksen glle dkmemiz gerekecekti!
Dkerdik, Nicholl!

Gelin de bu ruh halindeki insanlara sz dinletmeye aln! Ama Ayn etrafnda tur attklarna
gre, bu ii de neden baarmasnlard ki?
Ayn gece, atelemeden yalnzca birka saat nce, Bakan Barbicane ve Yzba Nicholl
birbirlerini kutlarken, Baltimoredaki alma odasna kapanm olan Alcide Pierdeux, kendinden
gemi bir halde Kzlderili lklar atyordu. Sonra, aniden cebir formlleriyle dolu ktlarla
kapl masasndan frlayarak, haykrd:
Alak Maston!.. Lanet herif.. Beni bu kadar uratrd!.. Bunu daha nce nasl fark edemedim?..
Kosins adna!.. Nerede olduunu bilseydim, onu akam yemeine davet etmek isterdim, hatta
topunun her eyi yerle bir etmek zere grleyecei anda bile bir kadeh ampanya iebilirdik!
Bri partilerinde olduu gibi, vahi naralarndan birini daha attktan sonra:
htiyar kak!.. Elbette, Kilimancarodaki topun ona yeteceini sand!.. ok daha fazlas
gerekirdi... Okulda dediimiz gibi, sine qua non44 ya da sine canon bir ey bu.

18

WAMASA HALKI BAKAN BARBCANEN YZBAI

NCHOLLE ATE EMR VERMESN BEKLYOR
Hava muhteemdi. Prl prl bir ufkun gerisindeki Gne Wamasai ovalarnn zerinden batmak
zereydi. Gllenin uzaa gnderilmesi iin bundan daha gzel, daha sakin, daha yldzl bir gece
bulunamazd. Meli-melonitin patlamasyla oluacak yapay buharlara karacak tek bir bulut bile
yoktu.
Kim bilir? Belki de Bakan Barbicane ve Yzba Nicholl gllenin iinde olamamaktan znt
duyuyorlard! Daha ilk saniyede, iki bin sekiz kilometre kat etmi olacaklard! Ayn gizemli lemine
szldkten sonra, Gne sisteminin esrarl havasn solumu olacaklar ve bunu Gallia
kuyrukluyldznn yzeyine erien Fransz Hector Servadacnkinden daha ilgin koullarda
gerekletireceklerdi.
Sultan Bali-Bali, saray erknndan maliye bakan ile cellat ve almaya katkda bulunan siyahi
personel, atelemenin eitli evrelerini izlemek zere bir araya gelmilerdi. Hava katmannn itici
gcnden korunmak iin tedbirli davranarak, Kilimancaro geidinin kilometre uzanda
konumlanmlard.
Sultan Bali-Balinin emriyle, bu grkemli gsteriyi seyretmek iin Kisongodan ve lkenin
gneyine dalm kk kasabalardan binlerce yerli getirtilmiti.
Elektrik bataryas ve geidin dibine yerletirilen fulminat arasna, fitilin atelenmesini ve melimelonitin patlamas iin gerekli akm tayacak bir tel gerilmiti.
nce akam, Sultann masasnda, Amerikal konuklar ve bakentin ileri gelenleri muhteem bir
ziyafet iin toplandlar. Yemein giderlerini Bali-Bali karlam gibi grnse de, bunlar Barbicane
ve Ort.nn kasasndan masraf olarak denecekti.
Yedi buukta balayan bu kutlama yemei, saat on birde Sultann North Polar Practical
Association yneticileri ve giriimin baars iin kadeh kaldrmasyla sonuland.
Bir saat sonra, Dnyann corafi ve iklimsel koullarnda deiiklik yaratacak olan giriim
gerekleecekti.
Bakan Barbicane, Yzba Nicholl ve on ustaba elektrik bataryasnn bulunduu kulbedeki
yerlerini aldlar.
Barbicane elindeki kronometreye bakarak, kendisine yllar gibi deil, asrlar gibi uzun gelen
dakikalar sayyordu.
Gece yarsna on kala, Yzba Nicholl ile birlikte, Kilimancarodaki geitle bir tel araclyla
balantl olan aygtn bana getiler.
Sultan, saray erkn ve yerliler etraflarnda geni bir halka oluturuyorlard.
Atelemenin J.-T. Mastonn hesaplamalarnda belirtildii gibi, Gnein bundan byle asla terk
etmeyecei yerkrenin yrngesi olan ekinoks izgisini kesecei anda yaplmas gerekiyordu.

Gece yarsna be vard! -Drt vard! - vard! -ki vard! -Bir vard!..
Bakan Barbicane ustabalarndan birinin tuttuu fenerin nda saatinin saniyelerini izlerken,
Yzba Nicholl parman, elektrik akm devresini kapamaya hazr biimde aygtn dmesi zerine
koymutu.
Sadece yirmi saniye vard! Sadece on saniye! Sadece be saniye! Sadece bir saniye!..
Soukkanl Nicholln elinde en ufak bir titreme dahi yoktu. Meslekta ve o, Columbiadn
kendilerini Aya frlataca anda, gllenin iinde hissettiklerinden daha fazla heyecanl deildiler!
Ate!.. diye bard Bakan Barbicane.
Ve Yzba Nicholl iaretparma ile dmeye bast.
Gmbrtsnn yanklar Wamasai ufuklarnn son snrlarna kadar yaylan korkun bir patlama
oldu, iki bin ton meli-melonitin patlamasyla aa kan milyarca litre gazn iti gcyle hava
tabakalarn aan bir ktlenin tiz vnlamas duyuldu. Sanki Dnyann zerinden, doann tm
glerini kendinde toplayan bir meteor gemiti. Dnyann tm toplarnn patlamas btn gk
grltleriyle birlese bundan korkun bir gmbrt kopamazd.

19

J.-T. MASTON HALKIN KENDSN LN ETMEK STED

GNLER ZLYOR
ki dnyann bakentleri, orta lekli ehirleri ve en mtevaz kasabalar korkulu bir bekleyi
iindeydiler. Yeryznde ok sayda baslan gazeteler sayesinde, bu yerleim yerlerinin her biri,
Kilimancaronun gece yarsna denk den kendi yerel saatini tam tamna biliyordu.
Gnein drt dakikada, bir derece kat ettiini dikkate alarak, dnyann baz nemli kentlerinde
saatin ka olacan sralayalm:
Pariste........................Akam 9.40
Petersburgda...............Akam 11.31
Londrada.....................Akam 9.30
Romada......................Akam 10.20
Madridde.....................Akam 9.15
Berlinde......................Akam 11.20
stanbulda...................Akam 11.26
Kalktada....................Sabah 3.04
Nankingde...................Sabah 5.05
nce de belirttiimiz gibi, Gnein Kilimancaro meridyeninin zerinden geiinden on iki saat
sonra Baltimoreda leden sonra 4.24t.
O an yaanan skntlar anlatmay bir yana brakalm. Bunalm edebiyatnn en gl kalemleri
dahi bu durumu tasvir etmekten ciz kalrd.
Baltimore sakinleri, deniz ykselmelerinin kendilerini silip sprmesi tehlikesiyle
karlamayacaklard, tamam! Chesapeake Koyunun boalp, Hatteras Burnunun, kurumu
Atlantikin zerinde dan tepesi gibi ykselmesine de tank olmayacaklard, kabul. Ancak,
biroklarnn yaayaca gibi, sualtnda ya da havasz kalma tehlikesi olmasa da sarsntnn etkisiyle
binalar yerle bir olup, mahalleleri toprak yzeyinde alan atlaklarn dibine gmlmeyecek miydi?
Ve, ykselmi sularla kaplanmasa da, dnyann birok blgesinde yaanacaklar dnldnde, bu
kayglarn yersiz olduu iddia edilebilir miydi?
Kukusuz edilemezdi.
Bu yzden insanolu bu kanlmaz ann korkusunu iliklerinde hissederek titriyordu. Evet! bir
kiinin, mhendis Alcide Pierde-uxnn dnda herkes titriyordu. Son almasnda aa kartt
gerei kamuoyuna duyuracak zaman olmamt, ehrin en gzel barlarndan birinde, Eski Dnyann
erefine ampanya iiyordu.
Saatler, Kilimancaronun gece yarsna denk den bei yirmi drt geeyi gsteriyordu...
Beltimoreda hibir deiiklik yoktu!
Londrada, Pariste, Romada, stanbulda, Berlinde, sarsntnn en ufak bir etkisi grlmemiti!

Takoshima (Japonya) takmr ocandaki tronometreyi 45 inceleyen John Milne, dnyann bu

blmnde anormal bir hareketlilii gsteren en ufak bir titreim dahi gzlemleyememiti.
Baltimoreda da hibir hareket yoktu. Zaten, havann bulutlu olmasndan dolay, eksenin
deiikliinin belirtilerinden biri olan yldzlarn konumundaki farkllklar tespit edilemiyordu.
J.-T. Mastonn, Bayan Evangelina Scorbittin dnda kimsenin bilmedii yeni meknnda, nasl
bir gece geirdiini tahmin etmek zor deildi! Ateli topu yerinde duramyor, ii iine smyordu!
Atelemenin baarsnn tartlmaz kant olan Gnein erisindeki deiiklii grmek iin
sabrszlanyordu. Bu deiikliin olup olmad, Gnein her zaman Dnyann btn noktalar iin
doudan doduu 23 Eyll sabah anlalacakt.
Ertesi sabah, Gne her gnk gibi ufukta grnd.
Avrupal temsilciler otellerinin terasnda toplanmlard. Yanlarnda Gnein ekvator dzleminde
her zamanki erisini izip izmediini kesin bir dorulukla saptayacak duyarl aygtlar vard.
Hibir deiiklik yoktu ve douundan birka dakika sonra, parlak teker gney yarmkreye doru
ynelmekte, her zamanki gzerghn izlemekteydi.
Binba Donellan ve meslektalar gksel mealeyi cokulu lklarla selamlayarak, tiyatro
deyimiyle onun iin giri yaptlar.
Gkyz prl prld, gecenin pusu ufukta kaybolmutu ve byk aktr hibir zaman kendisini
hayranlkla bekleyen seyircinin nnde byle grkemli bir ekilde sahne almamt.
Astronomi yasalarna gre her zamanki yerinde!.. diye haykrd Eric Baldenak.
Bu kaklarn yok etmeye altklar eski astronomimizin yasalarna gre, diye yantlad Boris
Karkof.
Hem paralarndan hem onurlarndan oldular! diye ekledi Jacques Jansen, onun azndan sanki
tm Hollanda konumaktayd.
Ve kutup blgesi sonsuza dek buzullarnn altnda kalacak! diye karlk verdi Profesr Jan
Harald.
Yaasn Gne! diye haykrd Binba Do-nellan, olduu gibi duruyor Dnyann
gereksinimlerini karlamak iin yeterli!
Yaasn! yaasn! diye tek bir ses halinde tekrarlad Avrupal temsilciler.
O ana kadar sesi hi duyulmam olan Dean Toodrink, akla uygun gelen bir saptamasn dile
getirdi: Atelemeyi gerekletirmemi olabilirler mi?..
Atelemeyi gerekletirmemek mi?.. diye bard binba. Tersine, inallah
gerekletirmilerdir, hatta bir deil iki kere.
J.-T. Maston ve Bayan Evangelina Scorbitt de ayn konuyu tartyorlard. Durumu mantki adan
yorumlamak iin bir araya gelmi olan bilginler ve cahiller de ayn soruyu soruyorlard.
Alcide Pierdeux de ayn eyi tekrarlyordu: Atelesinler ya da atelemesinler!.. Dnya eski
yrngesi zerinde dnmeyi ve bildii yolda ilerlemeyi srdryor!
Sonu olarak, Kilimancaroda nelerin olup bittiini kimse bilmiyordu. Ancak, gnn sonuna
varmadan btn insanln bekledii yant gelmiti.
Zanzibar konsolosu Richard W. Trustun Birleik Devletlere gnderdii resmi yaznn ierii
yleydi:
Zanzibar, 23 Eyll Sabah yedi yirmi yedi
Devlet Bakan John S. Wright,
Gney Kilimancaroda gece yars belirlenen saatte ateleme yaplmtr. Glle korkun bir

patlamann ardndan, rktc bir vzl-tyla ge ykselmitir. Eyalet, hortumlarn etkisiyle yerle bir
olmutur. Sular Mozambik Kanalna dek ykselmi, rotasn aran birok gemi karaya oturmutur.
Kasabalar ve kyler yklmtr. Her ey yolunda.
RICHARD W. TRUST.
Evet! her ey yolundayd, nk Wamasaideki hava tabakalarnn yer deitirmesiyle oluan deniz
kazalar ve yapay hortumun etkisiyle ortaya kan ykmlarn dnda Dnyada herhangi bir
deiiklie rastlanmamt. nl Columbiad Aya glle yolladnda da byle olmam myd?
Sarsnt, Florida topraklarndan yaylarak, yz millik bir alanda etkisini gstermemi miydi?
Kukusuz yleydi! Ancak, bu kez etkinin yz kat daha fazla olmas gerekirdi.
Ne olursa olsun, Eski ve Yeni Dnyann ilgilileri, yazdan u sonular karabilirlerdi:
1- Dev top, Kilimancaro yamalarnda yaplmt.
2- Ateleme nceden belirlenen zamanda yaplmt.
Btn dnyadan sevin lklarn izleyen kahkahalar yayld. Barbicane ve Ort.nn giriimi
acnacak bir baarszla uramt. J.-T.
Mastonn formlleri pe atlmay hak ediyordu. North Polar Practical Associationn iflasn
aklamaktan baka aresi kalmamt.
Acaba, Gun-Club sekreteri hesaplarnda yanlm olabilir miydi?
zerimde brakt etkinin gereklii konusunda yanlm olmay tercih ederdim! diyordu kendi
kendine Bayan Evangelina Scorbitt.
Ve, dnya zerinde en ok hayal krklna uram bir insan varsa, o da J.-T. Mastond.
Dnyann yaradlndan beri iinde yaad koullarda hibir deiiklik olmadn grnce, baz
aksaklklar yznden Barbicane ve Nicholln atelemede geciktikleri umudunu tamaya
balamt...
Ancak, Zanzibardan gelen yazya gre ateleme baarszlkla sonulanmt.
Baarszlk!.. Giriimin baars iin hazrlad denklemlere, formllere ne olmutu? Acaba, alt
yz metre uzunluunda, yirmi yedi metre geniliinde bir topun, iki bin tonluk meli-melonitin itici
gcyle, iki bin sekiz yz kilometrelik bir balang hzyla, yz seksen milyon kilogramlk bir
glleyi frlatmas, kutuplarn yerini deitirmeye yetmemi miydi?
Hayr!.. Bu kabul edilemezdi!
Ve yine de!..
iddetli bir taknln etkisi altndaki J.-T. Maston, gizlendii yerden kmaya karar verdi. Bayan
Evangelina Scorbitt bouna bir abayla onu engellemeye alt. Tehlike bittiinden dolay,
hayatndan endielenmek iin herhangi bir neden kalmamt. Ancak, talihsiz hesapy kendine
yneltilecek alaylardan, hesaplamalarnn yanll zerine yamur gibi yaacak talamalardan uzak
tutmak istiyordu.
Daha da nemlisi Gun-Clubdaki dostlar kendisini nasl karlayacaklard? Kendilerini gln
duruma dren bu baarszlktan dolay sekreterlerine atmayacaklar myd? Bu yenilginin tm
sorumluluu, hesaplamalarn yaratcsna ait deil miydi?
J.-T. Maston hibir ey duymak istemiyordu. Bayan Evangelina Scorbittin gzyalarna ve
yakarlarna aldrmadan gizlendii evden dar kt. Baltimore sokaklarnda belirdiinde herkes
onu tanmt. Suskunluundaki sraryla, canlarn ve mal varlklarn tehdit ettii, byk kayglar
iinde brakt insanlar imdi arkasndan alay ederek aclarn karyorlard.
Parisli veletleri hi aratmayan bu u Amerikal yumurcaklar duymalydnz!

Yr.. eksen dorultucusu!

Yr.. duvar saati bakmcs!
Yr.. bozuk saat tamircisi!
Aalanan ve azarlanan Gun-Club sekreteri, btn sevecenliiyle kendini teselli etmeye alan
Bayan Evangelina Scorbittin New-Parktaki konana dnd. Ama bounayd, Niobe gibi onu da
teselli etmek mmkn deildi, nk topunun yeryz zerinde basit bir Saint-Jean fiei kadar bile
etkisi olmamt!
Bylece on be gn geti, dnya eski kayglarndan kurtulmu, North Polar Practical
Associationn giriimini unutmaya balamt.
On be gn boyunca ne Bakan Barbicaneden ne de Yzba Nichollden haber alnamamt!
Yoksa patlama sonucu Wamasaide meydana gelen ykmlar srasnda lm mydler? Modem
alarn bu en uydurma giriimine kalkmay canlaryla m demilerdi?
Hayr!
Patlamadan sonra, Sultan, saray erkn ve binlerce yerli yere yklm, ancak sa salim ayaa
kalkmlard.
Baarl oldu mu?.. diye sordu Bali-Bali omuzlarn silkerek...
phe mi ediyorsunuz?
Ben... phelenmek!.. Ne zaman renebiliriz?..
Birka gn iinde! diye yantlad Bakan Barbicane.
Giriimin baarsz olduunu anlam myd?.. Belki de! Ama, bunu Wamasai hkmdarnn nnde
aklamak istememiti.
Krk sekiz saat sonra, iki meslekta, kraliyet topraklarndaki hasarlarn karlnda ykl bir bedel
deyerek, Bali-Baliden izin istediler. Zencilerinin yzn bile gremeyecei bu dolarlarn Sultann
zel kasasna akaca dnldnde, Bali-Balinin bu krl iten pimanlk duyduu sylenemezdi.
Ustabalaryla birlikte Zanzibardan Sveye hareket eden bir gemiye bindiler. Oradan takma ad
kullanarak, Messageries deniz yollarnn Moeris isimli gemisiyle Marsilyaya vardlar. Oradan
P.L.M. ile Parise ve hibir kazaya uramadan Havrea ulatlar, nihayet Bourgogne transatlantiiyle
Amerikaya geldiler.
Wamasaiden New Yorka yirmi iki gnde gelmilerdi.
Ve 15 Ekim gn, leden sonra, iki arkada New-Park konann kapsn alyorlard.
Ksa bir sre sonra kendilerini Bayan Evangelina Scorbitt ve J.-T. Mastonn karsnda buldular.

20
NANILMAZ OLDUU KADAR GEREK OLAN BU
GARP HKYE SONA ERYOR
wBarbicane?..

Nicholl?..

Maston!
Siz?..
Biz!..
ki arkadan ayn anda garip bir tonla syledikleri bu zamirin altnda hafif bir alay ve sitem
yatyordu.
J.-T. Maston demir kancasn alnnda gezdirdi. Sonra dudaklarnn arasndan tslayan bir sesle Ponson du Terraila kalsa, ayn bir engerek ylan gibi derdi:
Kilimancarodaki geidiniz alt yz metre uzunluunda ve yirmi yedi metre geniliinde miydi?
diye sordu.
Evet!
Gllenizin arl yz seksen milyon kilogram myd?
Evet!
Ateleme iki bin ton meli-melonit ile mi yapld?
Evet!
Bu evet J.-T. Mastonn kafasna birer topuz darbesi gibi inmiti.
yleyse olay ortada... diye devam etti.
Nasl?.. diye sordu Bakan Barbicane
Giriimin baarszl, barutun glleye iki bin sekiz yz kilometrelik balang hzn verememi
olmasndan kaynaklanyor, diye yantlad J.-T. Maston.
Sahi mi!.. dedi Yzba Nicholl.
Sizin meli-melonitiniz ancak mantar tabancas patlatmaya yarar!
Yzba Nicholl bunu duyunca yerinden srad, byk bir hakaret gibi gryordu yaplan.
Maston! diye haykrd.
Nicholl!
Meli-melonite meydan okumay isterseniz...
Hayr!.. Fulmikotona... daha gvenlidir nk!
Bayan Evangelina Scorbitt iki fkeli topuyu yattrmak iin araya girdi:
Beyler!., beyler!.. dedi. Bu yaptnz dostlua yakmaz!
O zaman Bakan Barbicane sakin bir sesle sze girdi:
Birbirinizi sulayarak bir yere varamazsnz. Dostumuz J.-T. Mastonn hesaplamalar ne kadar
doruysa, dostumuz Nicholln patlaycs da o kadar gldr! Evet!.. Bilimin verilerini byk bir
titizlikle pratie geirdik!.. Yine de giriim baarsz oldu! Bunun nedenlerini belki de asla

renemeyeceiz!..
O zaman! diye haykrd Gun-Club sekreteri, yeniden balayacaz!
Peki ya bou bouna harcanan onca para ne olacak? diye sordu Yzba Nicholl.
Zaten kamuoyu Dnyann kaderiyle bir kez daha oynamanza izin vermeyecektir, diye ekledi
Bayan Evangelina Scorbitt.
Kutup blgesindeki topraklarmz ne olacak? diye devam etti Yzba Nicholl.
North Polar Practical Association hisseleri ne kadar dt? diye haykrd Bakan Barbicane.
Hisseler dibe vurmutu!.. Tahviller imdiden eski gazete kd fiyatna satlyordu.
te bu devasa giriimin sonu byle olmutu. Barbicane ve Ort.nn insanst tasarlar unutulmaz
bir fiyasko ile sonulanmt.
Halkn alaylarnn bu yrekli mhendisleri bunaltmas iin bundan uygun bir ortam olamazd,
gazetelerin ilgin balklar, karikatrler, arklar, parodiler iin hibir zaman bu kadar bol malzeme
bulunamazd.
Bakan Barbicane, yeni irketin yneticileri, Gun-Clubdaki meslektalar tam anlamyla rezil
olmulard. Bazen onlarla ilgili yle ak sak deerlendirmeler yaplyordu ki, bu szleri Latince
olarak aktarmak dahi mmkn deildi -hatta Volapke 46 olarak bile. Avrupa, zincirinden
boanmasna alaylarn srdrrken, Yankeeler bu duruma kzmaya balamlard. Unutmayalm ki
Barbicane, Nicholl, ve Maston Amerikal olup, Baltimoredaki nl bir kuruluun yeleriydiler ve
federal hkmeti Eski Dnyaya sava ilan etmeye zorlamalarna ramak kalmt.
Son darbe, o devirde hl hayatta olan nl Paulusun poplerletirdii bir Fransz arksndan
gelmiti. Bu para tm dnyann algl kahvelerinin gzdesi olmutu. En ok alk toplayan
kuplelerinden biri yleydi:
Eski ekseni bozulan,
Yal dnyamz deitirmek iin,
Her eyi altst etmek iin!
Sizi dehete drmek iin!
Size ynelttikleri bir top yaptlar
Emir bile kartld
Bu ahma yakalamak iin
Ama... birdenbire!
Ateleme yaplsa da, yaprak bile kmldamad!
Yaasn eski dnyamz!
Bu baarszln nedeni hibir zaman bilinemeyecek miydi? Bu baarszlk, insanolunun
harcayaca enerjinin, Dnyann devir hareketini deitirmek ve Kuzey Kutbunun bankizlerinin ve
buzullarnn gne nlaryla eriyebilecei bir noktaya doru yer deitirmesini salamak iin asla
yeterli olamayacann bir kant myd?
Bakan Barbicane ve Yzba Nicholln Birleik Devletlere dnnden sonra, bu konu
gndemin ba kesine yerlemiti.
17 Ekim tarihli Temps gazetesinde basit bir yaz yaymland; gazete sahibi Bay Hebrard dnyann
gvenlii asndan nemli bilgiler ieren bu yazy yaymlamay grev bilmiti.
Yaz yleydi:
Yeni bir eksen oluturulmasyla ilgili giriimin sonular bilinmektedir. Bununla birlikte, J.-T.
Mastonn doru verilere dayanan hesaplamalar, balangta yaplan bir hatadan etkilenmeseydi,

istenilen sonuca ulalabilecekti.

Gerekten de, Gun-Clubn nl sekreteri, temel olarak ald yerkre evresini krk bin
kilometre yerine krk bin metre olarak yazm, bu da problemin yanl zlmesine yol amtr.
Bylesi bir hata nasl yaplabildi?.. Bu hataya kim neden olabildi? Bu denli nemli bir hesap
nasl byle bir yanlgya debildi?.. Bunlarn cevabn aramak bo tahminlerle vakit kaybetmekten
baka bir sonu vermeyecektir.
Kesin olan udur ki, ekseni deitirmeyle ilgili problem eksiksiz olarak ortaya konabilseydi,
doru bir ekilde zmlenebilecekti. Ancak, sfrn unutulmas, sonuta on iki sfrlk bir yanlma
payna neden oldu.
Yzba Nicholln meli-melonitinin yeterince gl olduunu kabul etsek bile, kutbun yerini
23 28lk bir deiime uratacak olan topun, yirmi yedilikten bir milyon kere deil, bir trilyon kere
byk olmas ve yz seksen bin tonluk gllelerden bir trilyon adet frlatmas gerekmekteydi.
Sonu olarak, Kilimancarodan yaplan tek at, kutbun mikronluk (milimetrenin binde 3) yer
deiimine yol am, sularda grlen maksimum ykselme mikronun binde dokuzu kadar olmutur.
Glleye gelince, bundan byle Gnein ekim kuvvetinin etkisiyle sistemimizde yer alan, yeni
kk bir gezegen olacaktr.
Akide Pierdeux
Bylece, J.-T. Mastonn dalgnlnn neden olduu sfrlk bir hata, yeni irketin ok
aalanacak bir duruma dmesine yol amt.
Ancak, Gun-Clubdaki meslektalar ona kar ne kadar fkeli olsalar ve svgleriyle onu ne kadar
bunaksalar da, kamuoyunda bu zavall adamn lehine bir tepki olumaya balamt. Ne de olsa, dnya
yaanacak felaketlerin en korkuncundan bu hata sayesinde kurtulmutu.
Dnyann drt bir yanndan gelen iltifat dolu milyonlarca mektup, J.-T. Maston sfrlk
hatasndan dolay kutluyordu.
Kendini hi bu kadar aalanm hissetmeyen J.-T. Maston, dnyann onun erefine att yaa
lklarn duymak istemiyordu. Bakan Barbicane, Yzba Nicholl, tahta bacakl Tom Hunter,
Albay Bloomsberry, hzl Bilsby ve dier meslektalar onu asla affetmeyeceklerdi...
Geriye bir tek Evangelina Scorbitt kalyordu. Bu esiz kadn ona kzamazd.
J.-T. Maston bu noktada yanldn kabul etmeyerek, yeniden hesaplarna dalmt.
Ama yine de gerek ortadayd! Mhendis Alcide Pierdeux haksz deildi. Son anda hatay fark
edip trdelerinin iini rahatlatacak haberi verecek zaman bulamadnda, byk bir huzur iinde
olmas bu yzdendi. Kilimancarodan atelemenin yapld anda, yal dnyann erefine kadeh
kaldrmas bu yzdendi.
Evet! Yerkrenin evresinin lmnde sfr unutulmutu!..
Anszn J.-T. Mastonn aklna almalarna balad dnemdeki ayrntlar gelmiti. BalisticCottagedeki alma odasna kapandnda, 40 000 000 saysn kara tahtaya eksiksiz bir ekilde
yazmt...
O an telefonun nlamas duyuluyor! J.-T. Maston ahizeye yneliyor... Evangelina Scorbitt ile biraz
ene alyor... Yldrmn etkisiyle yere derken, tahtas da devriliyor... Ayaa kalkyor... Dme
srasnda silinen rakam yeniden yazyor... 40 000i henz yazmken, telefon ikinci kez alyor... Ve
yeniden almaya koyulduunda, sfr eklemeyi unutuyor!
Evet! Btn bunlar Evangelina Scorbittin yzndendi. Eer onu rahatsz etmeseydi, belki de
elektrik akmna kaplmayacakt! Belki de yldrm ona byle kt bir oyun oynamayacak, doru

hesaplarnn gelecei tehlikeye girmeyecekti!

J.-T. Maston hatann hangi koullarda gerekletiini anlattnda, bu bahtsz kadn nasl da
yklmt!.. Evet!., bu baarszln sebebi oydu!.. Onun yznden J.-T. Maston yaamnn geriye
kalan uzun yllarn onuru krlm bir halde geirecekti, nk saygn Gun-Club yeleri yz yandan
nce lmyorlard!
Bu grmeden sonra, J.-T. Maston New-Park konandan hzla uzaklaarak, Balistic-Cottagee
dnd. alma odasnda mekik dokurken hep ayn eyi tekrarlyordu:
Artk, bu dnyada hibir ie yaramam!..
Evlenmeye de mi?.. diye sordu yrek paralayc bir ses!
Bu Bayan Evangelina Scorbittti. Gzyalaryla lgna dnm bir halde J.-T. Maston izlemiti...
Sevgili Maston! dedi.
Tamam! Kabul!.. Ama bir artla.. Artk matematikle hi uramayacam!
Dostum, zaten onu hi sevmemitim! diye yantlad esiz dul.
Ve bylece Gun-Club sekreteri, Bayan Evangelina Scorbittin Bayan J.-T. Maston olmasna karar
verdi.
Akide Pierdeuxye gelince, yazs sayesinde bu mhendis mesleki anlamda ve kiisel olarak byk
bir saygnlk ve n kazanmt. Btn dillere evrilip, btn gazetelerde yaymlanan bu yaz onun
btn dnyada tannmasn salamt. Hatta onu ok bilgili olduu iin reddeden gzel Provincel
kzn babas bile yazy Petit Marseillais'de okumutu. Kimsenin yardm olmadan, anlatlmak
isteneni anlayarak, vicdan azab duymu ve yazar akam yemeine davet etmiti.

KISACIK, AMA DNYANIN GELECE AISINDAN

OK RAHATLATICI
Bundan byle, dnya sakinlerinin ii rahat olabilir! Bakan Barbicane ve Yzba Nicholl
acnacak bir ekilde baarszla urayan giriimlerine yeniden balayamayacaklar. J.-T. Maston
hata yapmasa da, hesaplamalarna geri dnmeyecek. nk yarar olmayacak. Alcide Pierdeuxnn
hakl olarak belirttiine ve mekanik yasalarna gre meli-melonit kullanlsa bile 23 28lk bir yer
deiiklii yaratmak iin Kilimancaroda hazrlanan toptan bir trilyon adet dklmesi gerekirdi. Oysa
gezegenimizin tm kara paralar kullanlsa bile byle bir gereksinimi karlayamayaca
bilinmektedir.
Bu durumda, yeryz sakinleri rahat uyuyabilirler. Dnyann koullarn deitirmek insann
abalarnn stndedir; evrensel sistemde Yaratcnn koymu olduu kurallarda herhangi bir
deiiklik gerekletirmek insanolunun elinde deildir.

[]

1.1855-58,1859-1865 yllar aras ngilterenin babakanln yapm ve bu dnemde

Fransaya kar ngilterenin haklarn hararetle savunmu siyaset adam, (.n.)
[]

2.Practical: Uygulamal, (yhn.)

[]

3.Deus nobis hc otia fecit: (Lat.) Tanr bize bu bo zaman verdi. Burada hc otia Ecotia
(skoya) gibi dnlyor, (yhn.)
[]

4.Riksdal: Eskiden Kuzey ve Kuzeydou Avrupada kullanlan bir gm para, (yhn.)

[]

5.Riksdal=5.21 Frank, Ruble=3.92 Frank, Kronor=1.32 Frank, Kron=1.32 Frank, ilin=

1.15 Frank. (J V.)
[]

6.(Lat.) ehre (Romaya) ve dnyaya anlamnda, (yhn.)

[]

7.Bir dolarn yzde biri-yaklak bir sol. Peru para birimi.

[]

8.50 santim. (J.V.)

[]

9.203.500 frank. (J.V.)

[]

10.814.000 frank. (J.V.)

[]

11.1.221.000 frank. (J.V.)

[]

12.Kilisede kutsal suyu serpmek iin kullanlan ie, (.n.)

[]

13.2.035.000 frank. (J.V.)

[]

14.4.070.000 frank. (J.V.)

[]

15.Bkz. Jules Vernein Dnyadan Aya ve Ayn evresinde Seyahat isimli kitaplar.
[]

16.Pamuk barutu, (.n.)

[]

17.Havan topu mermisi, (.n.)

[]

18.Burada bir hata sz konusudur. Yzba Nicholl Gun-Club yesi deildir, metin orijinal
haliyle braklmtr, (yhn.)
[]

19.Kablo yapmnda kullanlan kauua benzer bir madde olup, o dnemde protez dolgu
maddesi olarak yararlanlmaktadr, (.n.)
[]

20.4.000 metre uzunluundaki l birimi, (.n.)

[]

21.Punch ngilizcede soytar anlamna gelir.

[]

22.Optikte kullanlan ve milimetrenin binde birine eit olan uzunluk birimi.

[]

23.(Lat.) Mutlu snak, (yhn.)

[]

24.Kimi siyanrleri belirtmekte kullanlan eski terim, (yhn.)

[]

25.740 kilometre. (J.V.)

[]

26.Barbicane kutba ulamay deneyen kifler arasnda, doksannc derecede bayran

dalgalandrmasna ramak kalan Kaptan Hatterasn adn anmay unutmutu. Anlalaca gibi
sz konusu kaptan hayaliydi. (Bkz. Jules Vernein ngilizler Kuzey Kutbunda ve Buz l
kitaplar.)
[]

27.Baucu noktas; Gnein kabilecei en yksek noktaya ulaarak ubuun glgesini

sfrlad konumu, (.n.)
[]

28.Bir tiyatro oyununda, bir makine araclyla sahneye inen doast bir varlk ya da
tanr. Onun iniiyle, son derece elim bir durum, gerek olamayacak kadar mutlu bir sona ular,
(yhn.)
[]

29.Drt kiiyle oynanan brie benzer bir oyun, (.n.)

[]

30.(Lat.) ly canlandrmak gerek! (yhn.)

[]

31.Slfrik asit bazlarla iddetli tepkimeler veren bir asit, (.n.)

[]

32.Tutulum: Bir yl boyunca Gnein gkkresi zerinde izdii emberin snrlad

daire, (yhn.)
[]

33.Nadir: Ayakucu, Dnyann merkezine doru ve dey dorultuda yer alan yn. (yhn.)
[]

34.Paristen Petersburga bir saniyede ulaabilmek iin gereken hz. (J.V.)

[]

35.Ultima ratio: Son delil, son kitap, (yhn.)

[]

36.1660da Paris banliysnde kurulan akl hastanesi, (.n.)

[]

37.Sans dessus dessous: ler kark. Sens dessus dessous: Ne alt var ne st. Yazar sans
ve sens arasndaki ses benzetmesini kullanyor, (yhn.)
[]

38.Ters askyla kafann su ya da atk su dolu bir fya batrlp karlmas, (.n.)
[]

39.artc: tonnant patlayc: dtonant yazar ses benzerliinden yararlanyor, (yhn.)

[]

40.Falkland Adalar. (yhn.)

[]

41.Mort-Blanctan 1000 metre daha yksek. (J.V.)

[]

42.Yerin glgesi: Yer ve Gne krelerine dtan izilen teetlerin oluturduu koninin
arkada kalan paras, (.n.)
[]

43.Yldzlararas alan, (.n.)

[]

44.Olmazsa olmaz, (yhn.)

[]

45.Tronometre, salnmlaryla yerkabuundaki hareketleri kaydeden bir sarka trdr.

Japonyada olduu gibi birok lkenin maden ocaklarnda grizu tehlikesine kar benzer aygtlar
kullanlmaktadr. (J.V.)
[]

46.Volapk: 1879da Konstanz yaknnda Litzelstetlen papaz J.M. Schleyer tarafndan

yaratlan evrensel yardmc dil. (yhn.)