Dizildii yer : Mente Matbaas Basld yer : Fono Matbaas

Bugnn Diliyle HAYYAM

Yeniletiren : A. KADR

1969

KNC BASKI ubat 1969

Kapak : SAD MADEN

KARIMA

BRNC

BASKININ

NSZ

Bir sabah Hseyin Karakan geldi bizim eve. Bu gne dek yaymlanm yaymlanmam btn iir diliyle Hayyam evirilerinden seme bir antoloji hazrlamaktaym. Ben de birka yl nce Hayyam'dan bir drtlk e virmitim. Bir kitabma da koymutum onu. O iirden bahsetti Karakan, senin bir o var, be alt tane daha koy mak isterim, bana onbe gne kadar yap, dedi. O gnlerde Azra Erhat'la Odysseia evirisine balamt vaktim yoktu. Sonra, ha deyince de olmazd bu i. Hk mk ettim, sz veremedim, kendisini krmak da istemi yordum. O da anlad halimi, yaparsn yaparsn, oldu bu i, dedi. Netekim oldu, be alt drtlk yeniletirdim, verdim kendisine, antolojiye koydu. Tam o sralarda, Azra Erhat nemli baka bir ie koyuldu, Odysseia evirisine ara vermek zorunda kaldk. Hayyam da beni hayli sarmt, frsat bu frsat dedim, daldm Hayyam'a.. ki ylda zor ktm iinden. Gene baladlar ordan hurdan.
6

Hayyam

kimdi?

Zevk ve safa airiydi. Hem bu i yaplm, olmu bitmi ti bizde. ok vard Hayyam evirisi. Bizde bir sr Hayyam evirisi vard sahiden. iir diliyle, dz, anlalr, anlalmaz, baarl, baarsz (iir diliyle olanlarn en baarls bence S. Eyubolu'nunkiler). Ama bu bir sr dediimiz ka tane? Ka ylda ka tane? Bir Alman profesr ne diyor: Yalnz 1913 ylnda, yalnz ingiliz dilinde birbirinden ayr 120 basm yapl m Hayyam'n, lf deil, bir ylda 120 basm. Bizde imdiye kadar bunun sekizde biri yaplm mdr? Burda tam srasyken unu diyeyim: Mevln'y yeniletirirken bir iki szmona eletirmeci ayn eyi syledi. Mev ln da kimdi? Onunla uralr myd? Bugnn Di liyle Mevln y yaymladm vakit, kitab adamakll ven ilk yazy bunu syleyenlerden biri yazd.

*
Abdullah Cevdet Rubaiyat Hayyam da yle di yor aa yukar: Hayyam'n drtlklerinin her basmn da, insan, iinden klmas pek g olan bir mesele kar snda kalyor. Hayyam'n drtlkleri diye toplanan iir ler sahiden Hayyam'n mdr? Hangileri Hayyam'n, hangileri Hayyam'n deil? Bunlar tespit etmek iin elde kesin bir tart ve l yok. Birbirine ok benzeyen drtlkler var, bunlarn bir ksmnn taklit olduuna, bir yolu bulunup Hayyam'n drtlkleri arasna sokul duuna ihtimal verilebilir. Hayyam'n drtlkleri arasn1

da z bakmndan birbirine kart, birbirini elen drt lkler de ok. Ama bu, hangisi Hayyam'n olduu, han gisi Hayyam'n olmad ayrmnda bize bir l vere mez. Ayr ayr her drtln yazld tarihi bilemedii miz iin iin iinden kamayz. Bir insann hayatnda ne kadar byk deiiklikler geirdiini de grmyor mu yuz? Hayyam'n, cennete ve cehenneme inand bir dev reden sonra, cennete ve cehenneme inanmad bir dev resi olamaz m?
Cehenneme hani kim gitmi? Hani, cennetten dnen kim?

Hayyam' trkeye evirenlerin belliballar ara snda, drtlkleri zerinde tam bir anlama yok. Hayyam n olduu sylenen drtlkler 400 le 600 arasnda dei iyor. Hseyin Dni ile Rza Tevfik'in Rubaiyat mer Hayyam nda 397 drtlk var. Abdullah Cevdet'in Rubaiyat Hayyam nda 575 drtlk var. Asaf Halet elebi'ye gre Hayyam'n btn drtlkleri 400' ge mez. Abdlbki Glpnarl'nn "-Hayyam Rubailer kitabnda ise 476 drtlk var. Rt arda'n mer Hayyam'n Rubaileri nde 252 drtlk var. Avrupa ve Amerika'da Hayyam'n ok byk bir n kazanmasn salayan ngiliz airi Fitz Gerald'n byk bir baar ile ve ok serbest bir ekilde evirdii drtlklerin ou Hayyam'n deilmi. Ben daha ok Abdullah Cevdet'in, Asaf Halet e8

lebinin, Abdlbki Glpnarl'nn evirilerinden fayda lanarak yz tane drtlk setim, yeniletirdim. Bu drt lkleri seerken, birbirlerine benzememelerine altm. Bunlarn iinde Hayyam'n olmayanlar var m yok mu bilmem. Hayyam'n olmayan bir iki tane belki kar.

*
mer Hayyam'n doduu tarih bilinmiyor. 10251050 arasnda Niabur'da doduu syleniyor. lm 1121 -1122 dir. Babas bir adrcym. Bu yzdeyi mer, o devrin geleneine gre bir takma ad almak zo runda kalnca, Hayyam yani adrc adn alm. Bu sade takma ad bile onun halktan yana bir adam olduu nu gsterir bize. Salam bir eitim grm Hayyam. Kur'an, Hadis, felsefe., matematik, astronomi ilminde stne yokmu. Yunan felsefesiyle bile dostluu olmu. Bir gn gelmi herkesten ayr dnm, ayr eylere inanm. Melikah'n evresini alan, ona kasideler yazmakla imlenen dalkavuk airlere benzemeyince yadrganm Hayyam. Dmanlar oalm, o da kapam kapsn herkese.
u zamanda bir sr dostun olacak da ne olacak? yle uzaktan bi selm, naslsn iyi misin, o kadar.

gre.

Ters, huysuz, geimsiz bir adam olmu herkese Oysa, dostlua ok nem verirmi, dostluk bula9

mam. Tok szl, olduu gibi grnm, bakm hep yalan dolan, hep ikiyzllk. Dostluun, vefann, mert liin damlasn bulmak meseleymi zaten o zaman. e kilmi bir keye Hayyam. Ama kendini dnd, kendini sevdii iin deil. Ordan da insanlar sevimeye, birlemeye arm. Zorlam insanlar ayran demir ka plar.
Bu mslmanlk, bu gvurluk neden, ak iinde erimek varken.

Hayyam, insana nem verir. nsann zgrlne nem verir. nsanlara alakgnlll, olduu gibi g rnmeyi, fikir ve vicdan zgrlne balanmay, yiit bir yrek tamay, yalandan ve ikiyzllkten irenme yi, insann insan kullanmamasn, insann insana kulluk etmeden yaamasn tler. Bir ekmek kaps a bana, bir geim yolu bulaym kula kulluk etmeden. Hayyam sylyor bunu. Bu ses onikinci yzyl insa nnn sesi mi, yirminci yzyl insannn sesi mi? Sonra biz, rahat rahat oturmuuz, ona zevk ve safa, iy n airi demi kmz. Nedir arap Hayyam'da, hep arap der durur. Onu evirenlerin ou, onun araba dkn bir sarho, gece gndz ier bir adam olmadnda bir leiyorlar. Asaf Halet elebi diyor ki: Grne bakp
10

da rubailer hakknda hkm vermek icabetseydi Hayyam'n derbeder, sefil ve biare bir sarho olduunu ka bul etmek gerekecekti. Halbuki bu airin hayat, gayet derlitoplu, ilim sahasnda otorite sahibi, hatt byk bir ilim kurulunun banda, matematik ve astronomi alann da zamanmza kadar ehemmiyetini muhafaza etmi bir eser sahibi, ar bal, deerli bir insan olduunu gste riyor. Byle bir insann sarho samalaryle uramaya ca besbellidir. u halde iirlerinde geen arap, bir sembol, ktmserlie kar bir panzehir, hr insanlarn dncelerini saran bir huzur hissinin timsali saylma ldr. Bugnden kendini yok sayacaksn, kendi buyru unda bey gibi yaayacaksn diyor Hayyam. Gemii dnmeyeceksin, gelecekten korkmayacaksn. Hay yam bunlar bize, gnmz gn etmek iin mi syl yor? Hi sanmam. nsanoluna yaamann yollarn a yor bir bakma. Karanlklar iinde yolunu arm insa na yol gsteriyor. Yz bin yl sonraki gelecei bile d nyor Hayyam:
Yz bin yl sonra yerin altndan otlar gibi, yeil yeil kma umudu.

Onun meyhane dedii yer, yobazlarn hi anlaya mayaca bir yer, insann insanca yaayabilecei bir yer. ok ekmi Hayyam yobazlardan, dar kafallardan. D zenbazlklardan uzak, yalandan dolandan uzak, dman-

11

lklardan, kavgalardan uzak yer aram kendine. Yalnz kendine mi? Hayyam, istedii gibi yaayamam, dn yaya neden geldiini, bu dnyada iinin ne olduunu anlayamam insanlarn acsyle yaam bir ozan. Kapsz, damsz u yuvarlakta bir sr insanz, babo, kimsesiz. Bu dnyaya istediimiz gibi gelmedik, bu dnyadan istediimiz gibi gidemeyiz.

Byle bir nsz yazlmasayd da olurdu. Asl bun dan sonras nemli benim iin. Asl ii kvrabildim mi? Koca Hayyam'a yarar bir eviri yapabildim mi? Halk mn gzel, tatl dilini sevgili Hayyam'n azna dkebil dim mi? Tertemiz, ak yreini dnyaya bir gkyz gibi amak, insanolu iin varn younu cmerte harcamak, galiba yalnz Hayyam gibilere, byk ozanlara, byk sanatlara vergi. Bir dnya kurarm, gnlmce, yepyeni, ey insan, derim, ey insan, dile benden ne dilersen. Austos 1964 A. KADR

12

BU YENLETRMELER N NELER DEND ?

Bugnn airi olsayd Hayyam, nasl sylerdi o iirleri? Bu grten yola km Kadir. Hayyam'n kiiliini kendi kiiliiyle birletirmi, bugnn diliyle Hayyam' konutur mu. yi de etmi. nsan aradaki yzyllar unutuyor, a mzn bir airi gibi kendine yakn buluyor Hayyam'. Bu ki tap bir iki gnde okunup bir keye atlacak gibi deil. Ya adka kiiye canyoldal edecek gte. OKTAY AKBAL, Vatan (19 Eyll 1964) Kadir'in bu ite nasl titiz ve baarl olduunu bilirdim. teki Hayyam evirilerinde olduu gibi, vezin ve kafiyeye itibar etmemi;. Elinden geldiince serbest davranm. lkin okurken Hayyam alkanln bozar gibi oluyor, sonra al yor ve tadna varabiliyorsunuz. Hayyam'a Trkenin bii mi iinde yaayan yeni bir ruh ve anlam kazandrm. i nizden: Hayyam olsa olsa, byle olur. Benim hayal ettiim Hayyam da bylesi idi. geiyor. Bu kitabn temiz bir bas ks var. Birinci hamur kt. Zevkli bir kapak. Dizgi ve tertip yanllar yok. Belli bir kuyumcu titizlii ile tashih edilmi. nsan okurken yormuyor. Kitap, arap ve Ak, Tanry'la Konumalar, Dnya, n sanlar ve zgrlk diye blme ayrlm. arap ve Ak iirleri harclem olanlar, bildiklerimiz. teki blmlerdekinin tad baka. Bunlardan iki rnek vermek isterim. Bakn nasl da gl bir eviri karsnda olduumuzu greceksi niz. air miza ve merebi baka oluyor: Ssle, beze, lokum gibi ko karmza, esmeri, de, beyaz, de, pembesi, de, 13

batan kar, yerlere ser bizi, ldr, sonra evir drt yanmz bir sr yasakla, ona bakma, una bakma, buna bakma, dolu tas eri tut, ama iindekini dkme. Beendiinizi sanyorum. Bir de Uurlar Olsun balk l bir zgrlk iirini okuyun. Ne rahat, ne iten bir sy leyi. Kadir'in de Hayyam gibi byk airler kuandan geldii belli. zgrlk yoluna girmezsen, bu yolda komazsan vargcnle, ykamazsan yzn kannda yreinin, yarn avucunu yalarsn. Er dediin kendini yok bilmedi mi, cayr cayr yanmad m yrek dediin, hadi yleyse, uurlar olsun. MEHMED KEMAL Vatan (21 Eyll 1964) imdiye kadar yapt baarl lyada (Arza Erhat'la birlikte) evirisiyle, Mevln yeniletirmeleriyle tand mz air A. Kadir, Hayyam' da bugnn diliyle bize aktar maya alm. Birok kiice dilimize evrilen Hayyam'n iir biiminde olanlar iinde en baarls Sabahattin Eyubolu'nunkilerdi. Eyubolu bunlar ll iir olarak vermek istediinden, ok yerde Hayyam'n dnya gr birer hik met niteliine brnmt. A. Kadir byle bir biim disip linine bal kalmadndan - iyi de yapyor - Hayyam'n asl dnya grn, insan sevgisini, dnyay bilgece deerlen- \ diriini prl prl bir dille yanstyor. DOAN HIZLAN Cumhuriyet (17 Aralk 1964)
14

A. Kadir'in Bugnn Diliyle Hayyam adl kitabn aldm. Pek gzel bir eviriler rnei. mer Hayyam iyi ki onikinci yzyln balarnda lp gitmi. Yirminci yzyln Trkiye tipi demokrasisinde bun lar yazsayd, sa solu koruyucu kanunlarndan birka bir den yakasndan tutar, hangi hapishanede ihtiyarlayacan bilemezdi. FALH RIFKI ATAY Dnya (20 Aralk 1964) Eline salk, A. Kadir alm eline Hayyam', bugne kadar evrilmi Hayyam' bir kede brakarak, bugnn diliyle olduu gibi vermeye alm bize. Bugnn Diliyle Hayyam km ortaya. Kitabn nsznde acaba kvrabil dim mi bu ii? diye soruyor A. Kadir. Bize kalrsa, daha nceki almalarnda olduu gibi, stesinden bile gelmi. Ve A. Kadir bu tip almaya devam etmeli, eskimi ozanlar mz da yeni kuaklara tantmaldr. Trk okurlar gerek Hayyam' A. Kadir'in kitabnda bulacaklardr. Hayyam, bu yeni evirilerde, rubainin o dar kalbn krm, elini kolunu sallayarak dolaan zgr bir ozandr artk. Her yere rahata girebilen halktan bir ozan. AHMET KKLGLLER alt (28 Aralk 1964) nsancl, byk airlerin eviricisi A. Kadir, Mevlndan sonra Hayyam' ele alm. Bugne kadar hemen btn drtlkleri dilimize evrilmi bulunan mer Hayyam'n 100 tane rubaisini yeniden Trkeletirmi. Bu ii yaparken de Hayyam'n bir zevk safa airi olmayp, yce bir dnce ve duygu airi olduunu ortaya koymaya alm A. Ka dir. Ama, bizce asl nemli olan yn bunlar deil. Hayyam evirisi ile Trkenin ulat yceliktir. Gerekten A. Kadir 15

100 rubaiyi antlaacak gzellikteki salam bir dille aktar mtr. NAL SAKMAN Tercman (30 Aralk 1964) Bugnn Diliyle Mevln on yl kadar nce kt ve hemen tkenerek yeni basm yapld. Hayyam geen yl kt, teki Hayyam evirilerini bastrd. nk A. Kadir bu iin tan ustas. Her eyden nce gerek bir ozan. MAHMUT MAHAL mece (Ekim 1965) Bugnn Diliyle Hayyam da 100 kadar iir var. A. Kadir'in bunlarn her biri zerinde titizlikle durduu, gz nurunu ve heyecann hi birinden esirgemedii her satrda kendini belli ediyor. Bugnn Diliyle Mevln, Bugnn Diliyle Hayyam dan sonra, Tevfik Fikret'in Eski alar Tarihi ni de yeniletiren A. Kadir'in bizim kuaa yapt hizmet inkr edilemez. Bunlar el altnda ya da ba ucunda bulunmas gerekli kitaplardr. AHMET KAYSERLOLU Ruh Dnyas (ubat 1966) ok gnler, ap A. Kadir'in evirisinden Hayyam' oku yorum. Doyamyorum bir trl bu gerek halk ozanna. Nedeni ne bunun? Nedeni apak ortada: Dil, Trkenin en gzeli. Her dize Hayyam'n sevisi, arab, zgrlk ve dn ya gr ile rl. Bugn bizim yobazdan ekine ekine sylediklerimizi o, sekiz yzyl nce sylemi stelik. Doyu lur mu byle Hayyam'a? AHMET UYSAL Smrle Kar Sava (16 Mart 1936)
16

ARAP ve AK

HER EYDEN UZAK u ykk bucakta oturmuuz arabmz, akmzla babaa, komuuz nemiz var nemiz yok, komuuz arabn yerine, stmz bamz, yreimizi, canmz. Bo vermiiz aclarn korkusuna, yarnn umuduna. Topraktan, yelden ok uzaz, ateten, sudan ok uzak. 19

DNYA BR YANA SEN BR YANA

Yeryz padiahlarn, krallarn olsun. Cehennem kt insann olsun, cennet iyi insann. Tanrya toz kondurmamak melein ii olsun, temizlik cennet kapcsnn ii. Kim ne olursa olsun, sevgili bizim olsun tek, cam canmzn olsun. 20

RZGRLAR GB Brak drt unsuru bir yana, be duyguyu, ey arap sunan. Az da bir insanda gamn, ou da. Vur patlasn al oynama balayalm, bir yudumcuk sun bize arabndan. Esip duraln rzgrlar gibi. 21

BR BAHAR SABAHI Dars lk, taze, gzel. Bulut ykad bahelerin yzn. Kular keyfe geldi, akdlar kays glne bizim iimizi: arap imeli, arap imeli, arap. 22

DNEN KM? Al istersen, veresiye cennet senin olsun. Bana bir aklk yer, bir ayr imen olsun, bir kadeh, bir gzel, bir arap sunan olsun, yeter. Ama bunlar pein olsun. Cennet, cehennem gibi lflara bo verelim. Cehenneme hani kim gitmi, hani, cennetten dnen kim? 23

KADR GECESNDE BLE Hi ayk dolamadm mrmde, ama hi. Kadir gecesinde bile fitil gibiyim, krktk. Kadehle kucak kucaaym o gece, kple o gece gs gseyim. Elim testinin koynunda, ta sabahlara dek. 24

KENDN BL Yokluk halkasna gir, kral ol. inin yzn yka, kiri pas a n t . Meyhane sokanda ibadet edene unu de: lkin kendini bil, sonra ne halt edersen et. 25

MUTLU K Ak kitabn evirdim evirdim. Bir adam konutu kitabn iinden, yrei yana yana, bir adam: Kimdir mutlu kii, bilir misin? Bir kars olacak ay gibi gzel. Bir gecesi srecek yl kadar uzun. 26

TOPU TOPU Yreine keder aacn diktin mi, bittin. Boyuna gler yzl kitaplar oku. ek arab, iinden ne gelirse onu yap. Yeryznde topu topu ka gn kalacaz ki 21

BR GNN BEYL ki batman arap olacak, bir somun ekmek, pamuk gibi, bir koyun budu olacak, ipirin bir de gzel. Bir ardak altndasn, gel keyfim gel. Padiahta var m byle yaamak. 28

BENIM PAYIM De de sarholuk dt benim payma. nsanlar, neden knarsnz beni? Ya btn haram eyler sarho etseydi, ortada bir tek ayk zor grrdnz. 29

K YULAR Ramazan geti, dedim oh, tamam. Dedim hi durma, yumul araba, gir atein iine, kpkrmz yan. Artk ne namaz var sana, ne oru var, kurtuldun iki yulardan, hmbl softa. 30

HAN Bir gzel sevelim, dedik. Hani p a r a ? elim, basalm nry, dedik. Hani arap ? Ta atlasa kamazsn yoldan. Kald bir tek are: Namaza dayan! 31

NE GNE DURUYOR Biliyorum, kt bir ad brakacam, ne yapaym, elimde deil, bir kerpiim mi var, verdim araba gitti. Sonra ne mi yaparm dediniz? arab neyle mi ierim? Neyimi mi veririm dediniz sonra? Cbbemle sarm ne gne duruyor, onlar meryem dokumad ki. 32

YARIN Alay brak, kendine gel, dostluunu bil, derdime ortak ol, arapla, dolu tasla. Yarn ben topram, al beni, tula yap, kullan meyhane duvarnda, ykklar kapa. 33

BU YOLDAN AMA Yepyeni bir saltanat olacana yllanm arap olsun, bir yudumcuk. ama seni araba gtren yoldan, bir tas, sarayda yaamaktan daha gzel. Kpn azna konan kerpi var ya, metelik etmez yannda kral tac. 34

KANCIKLIK YOK Hi ayrlma sevgilinin kapsndan, al boyuna o kapy, al gnl. stediin ne, kimi beendin, buyur al. Ama kancklk yok bu oyunda, tak cann diine, atl ortaya erkeke. 35

BU KORKU NE? Kendini sorguya ek, akln bandayken. Ne getirdin? Ne gtreceksin? arap imem, diyorsun, lmek var. ersen var da, imezsen yok mu? 36

MEDRESE DEDN Akln kullan, olum mer, ne var medresede, bok mu var? Meyhaneye gir, sana hi kimse dokanmaz, keyfince kurul, istediince ek. Medrese dediin ne ki, mer olum, pf desen yklacak. 37

TIN TIN TERSN meyen insan ne anlar bu arkdan. Yaamann tadn ne bilir yz pasl. Yeryz sevene l l ldar. Oysa sen tn tn tersin, sana bizim akmz bir ey demez, ey ii kara, sersem yobaz! 38

H UYANMADAN Bizde kalp para gemez. Sprge temizledi burasn oktan. Ne ikiyzllk kald, ne yalan dolan. Bir ihtiyar kageldi meyhaneden, arap imeye bak, dedi, arap, yzyllarca uyuyacaan nasl olsa, toprak altnda, hi uyanmadan. 39

AK ERBET Seni sevdim diye knarlarsa beni, klm kprdamaz. Yrek ne, sevgi ne, onlar bilir mi ki? Bir kavgam bile yok benim onlarla; dolu tas er kiiye gerek, yaramaz ak erbeti er olmayana. 40

BIRAKMAZSIN ADAMI Ey arap, gzel arap, tatl arap, ne kadar iyisin tasn iinde, ne kadar iyi. Ama bir basn akln ayanda, bir dm. Koyvermezsin adam ne mal olduunu anlamadan. 41

SOLMAYAGRSN ek arab, hadi durma, bugnler sayl. Sonras ne, toprak altnda uyu babam uyu. Orda ne arkada var, ne dost var, ne kar. Beri gel, dinle beni, sakn kimseye deme: Bir iek soldu mu, tamam, hap yuttu. 42

SAH Yel olsam, bir ulasam sann teline, derdinin elinden bir kurtarsam dizgini. Gzle hi kimse gremez dediler yzn, gz bizim gzmzse, sahi, mmkn yok. 43

EY ARAP SUNAN ki getir, ey arap sunan, gle oynaya, hafakanlar bast bir yle grnmekten, bir byle. Koy rehine seccadeyi, sar, git arap al, bellesin cmle lem, kafay ekmek nasl olur. 44

YAZ KTP YAZ Alak felek balad beni kskvrak ben elimin, ayamn farkna varal. Yaadm sayacaklar arapsz gnlerimi, onlar da bu fakirin hesabna yazlacak. 45

VAR MI DAHA TES Bir batmanlk tasa sarlrm bu gece, iki tasla zengin ederim kendimi, dini de, akl da boarm kere, sonra zm kzyle nikh kyarm, yatalm cierparem, derim, gel. 46

BU ARAP Bu arab dilenci iti, bey oldu gitti. Bu arab tilki iti, arslan kesildi. Bu arab ihtiyar iti, oldu delikanl. Delikanl iti, mr bi uzad, bi uzad, bi uzad. 47

IKARALIM DEDK ACISINI Seccadeyi bir de arap kpnn yanma serelim, dedik. Kafay bi gzel ektik, ama bi gzel. Ayp sylemesi, baya, adama benzedik. Tekkelerde ne gnlerimiz harcand toz oldu gitti, karalm, dedik, acsn o gnlerin meyhanelerde. 48

OLDU MU BU Bir Bir u Ne elimizde Kur'an, bir elimizde arap tas. yanmz hell, bir yanmz haram. ham gkkubbe altnda biz neyiz? tam gvur, ne tam mslman49

VERYANSIN alglar uraya alalm, ba keye. Dostlarn parma aznda kalsn, yle bir veryansn edelim. kiyle deielim seccademizi. atlasn namus mamus, falan filn. 50

BER DURSUN Cennet varm, bakn hele, gzeller dolarm salna salna, sular akarm eker gibi tatl, rmaklar grlermig araptan, stten, baldan. Ey arap sunan, hadi durma, akln bana al, bir tas arap sun, bin veresiye beri dursun, bir pein yeter de a r t a r bile. 51

CEHENNEMN DBNE Eski arab da alrz, yeni arab da. Cenneti iki arpaya satan kiileriz. ldkten sonra gidecein yer neresi mi? Sen getir arab, nme ko hele, sonra cehennemin dibine kadar yolun var. 52

KADEHN GZLERNDEK Kur'an, yce din kitab, yeryznde tek, tanr iyi eyler yazar okuyann defterine, oysa biz, estike okuruz, ara sra. Sen asl kadehin gzlerinde yan yete bak, btn dnya okur onu, dudaklar deer demez, her dakka. 53

CENNETE KMSE GDEMEZ arap i, gzellerin evresinde fr dn, gzellerle d kalk, gece deme gndz deme. Gnahn, kusurun yokmu gibi satma kendini, grnme bir yle bir byle. Esrik klarn sonu ne? Cehennem mi? Demek cenneti gremeyecek hi kimse. 54

DAHASI VAR Bir gn beni nasl sarho greceksin, bilir misin, alalm, klmm, ayana bam komuum, sarm bir yana gitmi, arap tasm bir yana, puta tapan salarnn zincirine vurulmuum. 55

HARCAMA BEN te aydnlk, ey arap sunan, ite dolu tas, ite ay , bir de gzel, yakut gibi, prl prl. Kavrulan bu yrek toprak deil, harcama, ey arap sunan, harcama beni, o sudan getir bana, ne olur. 56

SON GNE DEK Keder seni barna basmak m ister, hadi ordan, ek araban, de. Bo skntlara kaptrma gnlerini. Yutmadan bedenini toprak ne kitab brak, ne ayr imeni. Hele yrin dudan, sakn ha, ta son gne dek. 57

YA YETM Yarn bu bacaklar ayrlk dan aacak. nmde arap, ek babam ek. Salarm ne gzel, kar gibi ak, ya yetmie vard, lf deil, insan bugn yaamazsa, ne vakit yaayacak. 58

BEN ARARSANIZ Bu dnyadan ekip gittiim gn arapla ykayn beni. Talkn arapla verin bana, dolu tasla. Kyamet gn, nerde bu adam, dersiniz, olur a, ein meyhane nnde topra da, grn. 59

LDKTEN SONRA DRL Bir gn kknden sklnce bu mr aac, nem varsa un ufak olacak toprakta. Topramdan testi yapar, iine arap korlarsa, ossaat dirilir, oh derim, dnya varm be! 60

TANRI'YLA KONUMALAR

YASAK Ssle, beze, lokum gibi ko kargmza, esmeri, de, beyaz, de, pembesi, de, batan kar, yerlere ser bizi, ldr, sonra evir drt yanmz bir sr yasakla, ona bakma, una bakma, buna bakma, dolu tas eri tut, ama iindekini dkme. 63

YA O YA BU Tepeden trnaa varlksn, ey tanr, ne yoklarla birsin, ne yok olacak eylerle. Ne yerin var senin, ne yurdun var. Ama her yerdesin, olmadn yer yok. Ey, yerden yurttan, ynlerden ayr, uzak, ya olduun yeri de bana, ya olmadn yeri de. 64

FARK NE Gnahsz tek kii gster bana. nsan nasl yaar gnah ilemeden? Ben kt bir ey yapyorum gnn birinde, sen kplere biniyorsun o zaman, alatyorsun anam, kyasya. Kt ey deil mi bu seninkisi? yleyse aramzda fark ne? 65

FASAFSO Bir gzel allam pullamsn bizi, bir alay da gzel eyler karmsn bizden. Potadan beni byle sen dktn madem, daha iyi, daha gzel ol, deme, ben bu kadarm, tesi fasafiso.
66

ALIVER Hadi ben isyan etmi bir kulum, sen de ne olur bir kere ne, de. Hadi ben ii kapkara bir nesneyim, ama senin aydnln hani nerde? Bizden sana ibadet, senden bize cennet h a ? Nerde kald yleyse iyiliin, adamln, seninkisi dpedz alveri deil de ne? 67

STEDM OK DEL Bir ekmek kaps a bana, bir geim yolu bulaym kula kulluk etmeden. yle sarho olaym ki arapla, yle kendimden geir ki beni, duymayaym bir ba ars bile. 68

BAILA BEN Bu yree ac bir para, ne olur. Dertlerin yurduna bir para ac. Tutsan olmu bu cana kyma. Meyhaneye giden bu aya ho gr. Bala arap tasn tutan bu eli. 69

NEDEN O gn baka iin yokmu ki, yetmi iki millet karm komuun ortaya, bir sr soy sop karm komuun. Bense, ak soyuna bal domuum smsk. Bu ayrlk gayrlk neden diye sormu durmuum, bu mslmanlk, bu gvurluk neden, ak iinde erimek varken? 70

DNYA NSANLAR VE ZGRLK

BAKA Tam yatmasn akln hi bir eye. Neler kar karna kimbilir yarn, bu karanlktan baka bir karanlk, bu sabahtan baka bir sabah. 73

TESTCK Dn ini testiyi taa vurdum. Adamakll sarhotum, zilzurna. Kendiliinden konuuverdi testicik: Senin gibiydim ben de bir zamanlar. Ya sen de bir gn benim gibi olursan. 74

GMBR GMBR
Doruyu savundun mu, halin duman. nsann eli kolu balanm bi kere. Svarsn gnn birinde paalar, ha babam, dersin, geree uzanrsn, gmbr gmbr yuvarlanrsn karanla. 75

O KLER En ince dmler nasl zlr, gsterdiler dostlara bir bir, erdemi, yolu yordam bilen kiiler. Ama atamadlar nedense tek adm u karanlk gecenin ierisine, anlata anlata bitiremediler masal, daldlar deliksiz uykuya. 76

MASAL Ne diye gvenirsin paraya pula? Ne diye vnrsn evlerinle, konaklarnla? nsan mr masaldan baka ne? Kasrgalar stne yaparsn evini, mumlar yakarsn iinde stelik, bir bir konaklar dizersin sel urana. 77

ALDIRMA alma bak u zibidilerde. Geirmiler ellerine bu lkeyi, en bilgini sanyorlar kendilerini burann. Aldrma, serin t u t sen iini, bilmezsin, yle eektir ki onlar, eek olmayana dinsiz imansz derler. 78

KANCIK Bir sr ala sensin adam eden, toprak sahibi yaptn hergeleleri, davar sahibi. Han verdin, hamam verdin, bol keseden. Beri yanda yiit adamn kuru ekmei yok. Kpek iesin senin iine, kanck dnya. 79

ALABLDNE Bir tek soluun bile boa gitmesin, her solukta alabildiine yaa, bu dnya bahesinin anasdr yaamak. Ama durmaz, uar gider yel gibi. 80

OYUNCAK Beni dinle, eski dostlarn bir tanesi, kulak asaym deme sakn felein iine, ne ba var onun, ne dibi. Bir ufack arsa yeter bana, de, kver o arsann kycna, hi durmayan oyunca seyreyle.

PAACIYA MNNET ETMEM nce sonra nce sonra 82 dert avucundan ekerim kana kana arab, gider bir yudumcuk su ierim, oh derim. cierimi piirir, bir gzel yerim, banarm lokmam bir ahbabn tuzuna.

DEMEZ Btn bu abalaman neden? Karnn doyurman iinse bir diyeceim yok. stn ban, oluun ocuun iinse gene yok. Ama ok paral bir adam olmak iinse kyma gzel mrne, demez. 83

SATMA Kulak verir dinlersen, bir ift szm var sana: Ta atlasa ikiyzllk rubasn giyme, bir dakkalk mutluluk mutluluk deil. Ne olur, satma lmszl iki pula. 84

TOPRAK Dn testicilerin ordan geiyordum, elleri baktm ne gzel oynuyordu toprakla, baktm on parmakta on hner. Kimse farknda deildi, bir ben grdm, babamn toprayd ellerindeki toprak. 85

GZN DRT A u zamanda bir sr dostun olacak da ne olacak. yle uzaktan bi selm, naslsn iyi misin, o kadar. Tam inanr gvenirsin, basarsn barna, bir de can gzn atn m, ne gresin, dost bellediin dost deil, ylan. 86

VIZ GELECEK ster Mslman olsun, ister gvur olsun, bana ne, smscak olsun yrek dediin, sevgiyle dolu olsun azna dek. Bizim deftere adn hele bir yazlsn, karde, o zaman cennet de vz gelecek sana, greceksin, cehennem de vz gelecek. 87

EYH LE OROSPU Bir eyh dedi ki bir orospuya: Sarhosun kzm sen oldum bittim, bugn birinin koynundasn, yarn birinin. Orospu, bakp bakp eyhin suratna, ne dese: Ben dediin gibiyim, eyhim, doru, ama sen, u grndn gibi misin? 8S

DLE BENDEN Tanr gibi gkyzne uzanabilseydim, canna okurdum u dzenin, canna. Bir dnya kurardm gnlmce, yepyeni, ey insan, derdim, ey insan, dile benden ne dilersen. 89

DEVEDE KULAK Dnyamz batanbaa ac dolu, dert dolu. Dnyamz kan iinde, felek domuz, ikiyzl, Rahat adam nerde hani, mutlu adam hani nerde? Varsa bile, devede kulak, aldrma. 90

ZAMANA UYGUN BR T Dinle beni, akln bana devir olum, dostluk ne, sevgi ne, bir sr vr zvr. Sarl dnya iine, dilini sk t u t ama, gzn m var, kulan m var, neyin varsa, ko bir yana hepsini, bi gzel turusunu kur. 91

FTZ Gl m yok, diken Gne mi yok, ate Hrka m yok, eyh kiliseye, ana, puta
92

olsun diken. olsun ate. mi yok, tekke mi yok, fitiz.

VAKTI GELNCE Gzm korkutan ne, yok olmak m? Bu yarmdan daha gzel bana br yarm. Na urda bir can var, yle byle, ireti, vakti geldi mi, bas git, derim, oldu bitti. 93

BZ NSANLAR Kular gibi tuzaa dmz. Felein durmadan yumruunu yemiiz. Al kanlar iinde batan kmz. Kapsz, damsz u yuvarlakta bir sr insanz, babo, kimsesiz. Bu dnyaya istediimiz gibi gelmedik, bu dnyadan istediimiz gibi gidemeyiz. 94

CEHENNEM Grm geirmi adama canm kurban, ayann tozu olaym onun, tozu. Asl cehennemi sen gel bana sor, ahbap, asl cehennemi sen gel bana sor: Hi yanmam bir adamla otur bir para konu, gr bak, cehennem denen ey nasl oluyor.

LMEZLK urda, oh diyecek bir yer olayd, ya da u uzun yolun gzel bir sonu: Yzbin yl sonra, yerin altndan, otlar gibi, yeil yeil, kma umudu. 96

ACI R Dost mu dedin? u hokkabaz evinde ha? Sakn arayp durma onu bo yere, bunu benden duy, kimseye bir ey deme. Derman falan ge bi kalem, derde sarl, sarma dola otur kal aclarnla. Aclara ortak m dedin? Ge onu da. 97

BAKMADAN GZYAINA Bilmez miyim seni, domuz, bilmez miyim seni, insanolu bir kere dmeyegrsn zora, yle bir parack uzatmazsn elini, nerde bir ac grsen, nerde bir yaral yrek, bakmadan gzyana, katarsn acya ac, al dersin yarann stne bir yara daha. 98

BEY GB Aclara, kayglara kaplmak da ne? Ho tut yreini, gnn gn et, elen, ama bu namussuz yolda namuslu yr. Sahiden yokluksa bu gidiin sonu, sen kendini bugnden yok say, yaa kendi buyruunda bey gibi.

HAN DUMAN Bu dnyaya geldik de ne anladk, ne grdk? Yaamak umudunun iei hani nerde? Bu atete bir hayli iyi insan yand, kl oldu gitti bir hayli iyi insan. Bir para duman hani yok mu, bir para duman? 100

DAKKA AMA u olan biten var ya, bo ver ona. Ta yasn isterse, ok srmez. Dakka ama dakka, yaamaya bak. Ne gemii dn, ne gelecekten kork. 101

BR GN GELR Yaadn, yaadn, bin yl yaadn diyelim hadi, sen bana sonunu de bunun, sonunu. u ykk dkk saraydan ekip gitmek deil mi? Ha anl anl bir sultansn, ha bir dilenci, bir gn gelir ikisi de kar bir kapdan. 102

ANLADIMSA Dnyaya gelirken sormad kimse bana ister misin gelmek, istemez misin? atm kaldm burda ne grdysem. imdi de ekip gidiyorum ite, bu da elimde deil, ne yapaym. Anladmsa bu ii arap olaym. 103

SAKIN HA yi yrekli mi, akll m, yana, korkma. Nobran m, yetersiz mi, ka bucak bucak. Akll insan zehir sunsa al, i. Nobran bal erbeti uzatsa, sakn ha! 104

KULLUA PAYDOS ki gnde bir somunla katm olsun, krk bir testide yarm tas souk suyum. Bunlar varken el kapsnda kulluk ha? Gel gr, yaparsam namussuzum. 105

KAZIK kncaya dek bedenden bu kuru can en iyi eyi yapacam, inadm inat. Sana sakalna edeyim, kim knarsa beni. Dokanmasnlar bana, deyyusluk etmesinler, grsnler biraz da oturduklar kaz. 106

KT TOHUM Bakyorum cenneti aryorsunuz boyuna kiminiz tekkede, kiminiz medresede, kiminiz manastrda, kilisede kiminiz. dnz kopuyor cehenneme gitmekten. Oysa hi ekmedi yreine bu tohumu akl banda olan. 107

ANLAMADIM GTT Bugn benim gibi sevdal var m, bugn benim gibi deli, yerlere serilmi, yrei kan iinde? Ben deilsem kim u adam? Bir zamanlar vardm, ben bendim. Bugn var olan neyin nesi? 108

DAHA NE STERSN Doyacak kadar an varsa, ban sokacak bir de damn, insanoluna kulluk etmiyorsan, bakasnn srtndan deilse geimin, tamam, gneli gnler iindesin. 109

 TANES GB Her eyi dzene koymuun gibi yaa, iindeymiin gibi yemyeil bir sevincin, sanki geimin falan yolunda, i gibi oturdun say yeillikte bir gececik, kalkp gidiyormuun gibi sabahleyin. 110

KALAKALMIIM Epey ey rendim, diyordum kendi kendime, ok az ey kald, diyordum, anlamadm. Aklm bama alnca ne greyim, mrm yel gibi esmi gitmi, hi bir ey renmeden kalakalmm. 111

NEYM, NERELYM K Ben istedim de mi byle oldum ? Kendiliimden mi girdim bu kanl yola? Neden bu yolda koup duruyorum? Bir gerek var beni douran, bir gerek, benim dmda, ben neyim, nereliyim ki kalkp geleyim? 112

EY KARDE Bu yolda yrmene bak, ikilik kalkncaya dek. Sen dayanrsan ikilik kalkar. yle bir yere de varrsn ki, senden senlik umu gitmi. 113

EYVALLAH ETME Bir sr ite kopua kulluk daha ne kadar srecek? Konma ordan oraya sinek gibi, kimseye eyvallah etme, yeter iki gnde bir somun ekmek. yreinin kann, ellerin an yeme. 114

GRRM Uyuyanlar grrm topran stnde, grnmeyenler grrm topran altnda. Bakar bakarm yokluk lne, kimi yola km gelir, kimi sonra gelecek, kimi gelmi gitmi. 115

YALAN Namaz mamaz yalan, byle bir bahane gerekti. Neden mi geldik camiye? Burdan yrttmz seccade eskidi. Belki bir yenisi vardr, bakalm dedik. 116

DZEN OLSAYDI yi bir dzen olsayd dnyada, doru tartlsayd insan emei, dnya, sevilen dnya olurdu. Namuslu insanlar kalmazd bir kede. 117

ZNDAN

Bir yemi koparsaydm umut dalndan, bir u bulsaydm yumama, yoluna koysaydm iimi bir parack. Alsayd tokluk lkesine bir kap bu karanlk, kr zindanda.
118

UURLAR OLSUN zgrlk yoluna girmezsen, bu yolda komazsan vargcnle, ykamazsan yzn kannda yreinin, yarn avucunu yalarsn. Er dediin kendini yok bilmedi mi, cayr cayr yanmad m yrek dediin, hadi yleyse, uurlar olsun. 119

YOLCULUK VAR Yalandm, oldum iki kat. Oysa kumalar dokumadaydm, yepyeni, Demin cana baktm, kalkt gidecek, aman, dedim, ne olur can, gitme, dedi, dam kt kecek, duramam. 120

salam.

SIKIYSA Gnei balkla gel de sva. Gizli trkleri gel de syle. Bir gzel inci kard akl, dncemin denizinden, skysa gel de del. 121

NSANCA YAAYAMAMAK Bu dnyadan m korkar sanrsnz beni, lmekten mi korkar sanrsnz, canmn, brakp bedenimi, gitmesinden mi? lm gelmi gelmemi, umurumda deil. Yolumu kesen, insanca yaayamamak. 122

NDEKLER nsz N e l e r dendi . A R A P ve A K : H e r eyden U z a k D n y a B i r Y a n a Sen B i r Y a n a R z g r l a r Gibi Bir B a h a r S a b a h Dnen K i m K a d i r Gecesinde Bile K e n d i n i Bil M u t l u Kii Topu Topu B i r G n n Beylii Benim P a y m ki Yular Hani Ne Gne Duruyor Yarn Bu Yoldan a m a K a n c k l k Yok Bu Korku Ne M e d r e s e Dediin Tn Tn tersin Hi U y a n m a d a n Ak erbeti Brakmazsn Adam Solmayagrsn Sahi Ey arap Sunan Yaz K t i p Yaz Var m D a h a tesi Bu a r a p k a r a l m Dedik Acsn . 6 13 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 48 47 48

Oldu mu Bu Veryansn Beri Dursun Cehennemin Dibine Kadehin Gzlerindeki Cennete Kimse Gidemez Dahas var Harcama Beni Son Gne Dek Ya Yetmi Beni Ararsanz ldkten Sonra Dirili TANRIY'LA KONUMALAR : Yasak Ya O Ya Bu F a r k Ne Fasafiso Alveri stediim ok Deil Bala Beni Neden DNYA, NSANLAR VE ZGRLK : Baka Testicik Gmbr Gmbr O Kiiler Masal Aldrma Kanck Alabildiine Oyuncak Paacya Minnet Etmem . Demez Satma Toprak Gzn Drt A

49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 63 64 65 66 67 63 69 70 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86

Vz Gelecek eyh ile Orospu Dile Benden Devede Kulak Zamana Uygun Bir t Fitiz Vakti Gelince Biz nsanlar Cehennem lmezlik Ac iir Bakmadan Gzyana Bey Gibi Hani Duman Dakka ama Bir Gn Gelir Anladmsa Sakn Ha Kullua Paydos Kazk Kt Tohum Anlamadm Gitti Daha Ne i Tanesi Gibi Kalakalmm Neyim, Nereliyim ki Ey Karde Eyvallah Etme Grrm Yalan Dzen Olsayd Zindan Uurlar Olsun Yolculuk Var Skysa nsanca Yaayamamak

. stersin

87 88 89 90 91 92 93 91 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 10 7 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122