T.C.

ULAŞTIRMA BAKANLIĞI
Demiryollar, Limanlar ve Hava Meydanları
İnşaatı Genel Müdürlüğü

HAVA MEYDANLARI TESİSLERİNİN

TOPRAK İŞLERİ TEKNİK ŞARTNAMESİ

ŞARTNAME NO:1

Ankara
I-R
Aralık 1972
 TOPRAK İŞLERİ TEKNİK ŞARTNAMESİ

ŞARTNAME NO:1 (I-R)

1.1.TARİF:
1.1.1. Bu şartname uçuş pistleri, taksir utları apren ve durak yerleri, yollar, otopark sahaları
ile drenaj ve bu gibi hava meydanının diğer tüm üniteleri olarak kullanılacak sahalara ait
projelere veya idarenin tespit edeceği kot, ebat, meyil ve tipik kesitlere uygun olarak
yapılacak kazı, imla ve tesviye işleri ile bu esnada kullanılacak malzemenin fiziksel
özelliklerini ve ayrıca bu işlere ait inşaat usulleri ölçü usulleri ve ödeme esaslarına dairdir.

1.1.2.-TOPRAK KAZISI:
Kazılması için patlayıcı madde kullanarak atılmayı (lağım atmayı) gerektirmeyen,
ruter (powen rooter) ile gevşetilebilen veya kazma küskü, tokmak vs. gibi araçlarla
kazılabilen toprak kum, kil ile çakıllı toprak, (granüler karakterli) ayrışmış kaya (tahallül
etmiş kaya), yumuşak küskülük ve bunlar gibi her türlü zemindeki kazılar toprak kazısı
olarak sınıflandırılacaktır. Ayrıca bu cins kazılar esnasında çıkan 0.500 m3’den küçük her
cins münferit taşlar toprak olarak değerlendirilecektir.

1.1.3. KAYA KAZISI:

Kazılması için patlayıcı madde kullanarak atılmayı gerektiren tabaka ve kitle halinde
gre, kesif kalker, bazalt, betonlaşmış konglomera vs. gibi her cins zeminler veya bazı özel
inşaat makineleri ile kazılabilen her tür sert ve yumuşak kaya ve sert küskülük zeminler kaya
kazısı olarak sınıflandırılacaktır. Ayrıca bu şartnamenin 1.1.2 maddesi dışındaki her cins
zemin ile bu cins kazılar esnasında çıkan 1000m3’den büyük kaya parçaları kaya olarak
değerlendirilecektir.

1.2. LABORATUVAR VE KONTROL DENEYLERİ

1.2.1. Laboratuar :
Toprak işleri şartnamesinde belirtilen malzeme ve inşaat işlerinin deneysel kontrolleri
için gerekli bina, su, aydınlatma, ısı ve deneyler için gerekli elektrik enerjisi ile standart
metotlara göre yapılacak deneyler uygun alet, edevat, teçhizat ve bilumum yardımcı malzeme
ile personel müteahhitlikçe temin ve tesis edilecek, kontrol amirliğinin emrine tahsis edilecek
ve laboratuar faaliyete geçmeden inşaata başlanılmayacaktır.

1.2.2. Kontrol Deneyleri:

Toprak işleri şartnamesinde belirtilen işlerin deneysel kontrolleri aşağıda belirtilen
standart deney metotlarına göre yapılacaktır.
1.2.2.1. Toprak numunelerinin deneye hazırlanması metodu (AASHO T.146)
1.2.2.2. Toprağın alterberg limitlerinin tayini metodu (AASHO T.89), (AASHO T.90),
(AASHO T.91), (AASHO T.92)
1.2.2.3. Toprağın motifi proktor’a göre maksimum kesafet ve optimum rutubet tayini
metodu. (AASHO T.180-67)
1.2.2.4. Toprağın özgül ağırlık metodu. (AASHO T.130)
1.2.2.5. Toprağın U.S. NO:200 eleğin altına geçen miktar tayini için deney metodu. (ASTM
D.140)
1.2.2.6. Toprak ve granüler malzemenin kum eşdeğer tayin metodu (AASHO T.176)
1.2.2.7. Kum koni usulü ile arazi kesafet tayini metodu (ASTM D.1556)
1.2.2.8. Arazi Kaliforniya taşıma oranı (CBR) tayini deney metodu (HATİR D-145 1.2.2.9.-
Westergard Modülü (k) değeri tayini için çabuklaştırılmış deney metodu (Corps Of Eng.EM
1110-45), (HATİR D-147)
1.2.2.10. Şantiyelerdeki deneysel çalışmalara ait ön yardımcı bilgiler kitabının birinci bölümü

Toprak işleri inşaatının deneysel kontrolü için gerekli olan numune alma ambalaj, sevk ve

1
deneyler ile vs. gibi her türlü işlem ve çalışmalarının masrafı müteahhide ait olacaktır. Ayrıca
müteahhit kontrol mühendisi ve yardımcılarına arazi kontrol deneyleri ve kullanılacak
malzeme ile ilgili testler için idarenin talebi üzerine her türlü kolaylık ve yardımı sağlayacak,
bunun için ayrıca hiçbir bedel ödemeyecektir.

1.2.3. Granüler Karakterli Seçilmiş Ariyet İmla Malzemesinin Fiziksel Özellikleri:

İster meydan hudutları dahilinden ister meydan hudutları haricinden temin edilmiş
olsun, projesinde ön görülen, granüler karakterli seçilmiş ariyet imla malzemesinin fiziksel
özellikleri aşağıdaki şartlara uygun olacaktır.
Çakıl veya konkase çakıl kum veya konkase kum ile toprak karışımından müteşekkil
olan granüle karakterli seçilmiş ariyet imla malzemesini max ebatı 4 inç (10cm) veya daha
küçük olacaktır.
Bu malzemenin U.S. NO:200 elekten geçen nispeti en fazla ağırlıkça %25 olacak ve
malzeme iriden küçüğe doğru azalış gösteren muntazam granüle metriye sahip bulunacaktır.
Granüle karakterli seçilmiş ariyet imla malzemesinin U.S. NO:40 elekten geçen kısmı
üzerinde yapılan standart atterberg limitleri deneyine göre:

LİKİT-LİMİT =MAX %35

PLASTİK-ENDESK =MAX %15 olacaktır.

Bu seçilmiş ariyet imla malzemesinin Modifie Proctor deneyinden elde edilen MAX
kesafet ve optimum rutubetine göre yapılan laboratuar CBR’ı 4 gün suda bekletilmiş
Kaliforniya taşıma oranı değeri asgari %25 şişme nispeti MAX %1 olacaktır.
Granüle karakterli seçilmiş ariyet imla malzemesinin doğmuş sodyum sülfat çözeltisinde dona
karşı dayanıksızlığın tespiti (AASHO T.104) metoduna göre deney yapılacaktır. Deney
sonucunda dayanıksızlık nispeti %18 i aşmayacaktır.

1.2..3.1.Yukarıda fiziksel özellikleri belirtilen granüle karakterli seçilmiş ariyet imla

malzemesinin ocak veya yerin bu şartnamenin 1.2.2.10. maddesinde belirtilen usullere göre
ilk etüdünü müteakip müteahhitlik ve kontrol yetkililerinin müştereken temin edeceği temsili
numuneler merkez laboratuarlarında gerekli deneylet,re tabii tutulacaktır.
Temsili numuneler en çok 30 gün önce merkez laboratuara sevk edilmiş olacak ve
deney neticelerine göre şartnamenin uygun olduğu tespit edilen malzemenin inşaatta
kullanılmasına müsaade edilecektir.

1.3. İNŞAAT USULLERİ

1.3.1. Genel Hükümler :
Hafirde, kaba tesviyeye, projede belirtilen kot üzerinden bu kata kadar
sıkıştırılabilecek malzeme bırakılıncaya kadar devam edilecektir. Kazı hesaplarında alınacak
nihai kod proje kodu olacaktır. İmlalarda ve sıkışma ve taşınmadan sonra belirtilen seviyeyi
elde edecek kadar malzeme elde edilecek ve sıkıştırılacaktır. Şayet müteahhit kendi ihmali
veya diğer kusuru neticesin de kazı tabanını tespit edilen seviyeden aşağı düşürürse fazla
kazılan yeri kabul edilecek malzeme ve usulle dolduracak ve düzeltme için müteahhide hiçbir
bedel ödenmeyecektir. Kontrol mühendisi kazı, taşınma, imla ve tanzim ameliyelerinde tam
kontrol salahiyetine haiz olacak ve imlalara konacak toprağın uygun olup olmadığını tayin
edecektir. Uygun olmayan toprak atılacak veya gösterilecek yerlere depo edilecektir.
Toprağın satıh tabakası (nebati toprak) imlaya veya tabanına konmayacak gösterilen şekilde
kazılıp depo edilecek ve atılacaktır.
Hafriyatta rastlanan diğer her cins toprak aksine bir karar olmadığı taktirde, tesviyede
kullanılabilecektir.
Müteahhit işe başlamadan önce toprak işlerine ait detaylı iş programı ve toprak
hareketi planlaması yapacak ve programın aksamaması için azami dikkat gösterilecektir.
Müteahhit, inşaat işi bitinceye kadar toprak işlerini devamlı olarak kusursuz durumda tutmak
zorundadır. Müteahhit kazılan, toprağın ve tesviyede kullanılacak her türlü toprağın fiziksel
özellikleri cinsi, miktarı ve tevzi şekli hususunda bilimsel olarak tam bilgiye sahip olacaktır.
Toprağın geçirgenlik özellikleri göz önünde bulundurularak çalışma metotları iş makinaları
bütün diğer emniyet tedbirleri bu özellikleri uygun olacaktır.
Tespit edilen maksat haricinde kullanılan toprak için hiçbir ücret verilmeyecektir.
Bütün kazılan veya depo edilen sahalar muntazam seviye ve miktarda tesviye edilip idarenin
isteklerine göre sıkıştırılmak suretiyle uygun hale gelmeden kabul edilmeyecektir. Depo
edilen sahaların satıh irtifaı hava meydanın mücavir kullanılabilir sahalarının satıh irtifaını
aşmayacaktır.
İnşaat esnasında gerek mevcut kaplama, bina vs. gibi toprak üstü tesislere gerekse
drenaj yapıları borular vs. gibi zemin altı tesisata rastlanırsa, müteahhit bunları muhafaza
edecek ve vazifelerini görecek şekilde tertibat alacaktır. Bu tesisata rastlandığı zaman
kaldırılması lazım ise, teşebbüse geçmesi için keyfiyat Kontrol mühendisine bildirilecektir.
Tesisatın kaldırılması esnasında malzeme, denetimi icap ettirmekle beraber mücavir tesisatın
emniyeti ve herhangi bir sebeple kontrol mühendisi tarafından buna müsaade edilmeyecek
olursa bu şekilde amel yenin miktarı ne olursa olsun, müteahhit lağım atmayacak, buna
mukabil hiçbir munzam talepte bulunmayacaktır. Mukabele müddeti zarfında bu gibi tesisatta
müteahhidin çalışması veya ihmali dolayısıyla yapılacak zarar, şayanı kabul şekilde müteahhit
tarafından tamir edilecek ve bunun için hiçbir bedel ödenmeyecektir.

1.3.2. Kazı :
Kazı işleri projelerde gösterilen mahallerde istenilen meyil ve sevilerde veya kontrol
mühendisinin dilediği şekilde yapılmasına ve imkan verecek şekilde idare edilecektir. Tabii
zemin satıh ı tespit edilip kontrol mühendisi tarafından gerekli kesitler alınmadan ve kazılacak
mıntıkanın hudutları kazıklarla tespit edilmeden hiçbir işe başlanmayacaktır. Tespit edilen
hudutlar dahilinde yapılan kazı işi esasında ne olursa olsun rastlanacak her türlü malzeme
çıkartılarak tespit edildiği şekilde kullanacağından , imla edilecek, atılacak veya depo
edilecektir. Kazılan sahanın meyili, bu sahaya daima iyi bir drenaj temin edecek durumda
tutulacaktır. İşin emniyet ve durumuna tesir edecek satıh suları talep edildiği taktirde,
mukavvat hendek ve drenaj çukurları vasıtasıyla toplanacak ve bertaraf edilecektir. Bu iş için
hiçbir bedel ödenmeyecektir.
Kazıdan çıkacak bütün uygun malzeme projelerde gösterildiği veçhile imla malzemesi
olarak banketlerde, sandıkta veya kontrol mühendisinin uygun göreceği diğer mahallerde
kullanılacaktır.
Kazıdan çıkan malzeme, imlaların tespit edilen kod ve meyillerde doldurulması için,
lüzumlu miktardan fazla ise, artan miktar, verilecek emre uygun olarak ya müstakbel
sahaların tesviyesinde kullanılacak veya depoya konacaktır. Kazıdan çıkan malzeme imlaların
tespit edilen kod ve meyillerde doldurulmasına kafi gelen miktar istimlak sınırları içinde
veya dışında işaret edilen ariyet mıntıkalarından alınacaktır.
 Meydan istimlak sınırları dahilinde ariyet yerlerinde alınan malzemeye kazı fiyatı
ödenecektir. Meydan istimlak sınırları haricindeki ariyet yerlerinden alınan malzemeye ariyet
ödenecektir.

Kazıdan çıkan malzemenin işlemi:

a) Kazıdan çıkan malzeme temel ve temel altı şartnamelerinde belirtilen fiziksel
özelliklere uygun değilse fakat bu malzeme, bu şartnamenin 1. 2. 3. Maddesinde belirtilen
granürler seçilmiş malzeme karakteri arz ediyorsa kontrol mühendisinin tasvibi ile imlalarda
kullandırılabilecektir.
Granüler karakterli seçilmiş malzemenin tespiti bu şartnamenin 1.2.3. ve 1.2.3. 1.
Maddelerinde belirtilen esaslara göre deneysel olarak yapılacaktır. Uygun görülen seçilmiş
malzeme, planlarda görülen ve kontrol mühendisinin tespit ettiği tesvi ve imla saha.
Kullandırılabilecektir.
b) Kazıdan çıkan malzeme, temel ve temel altı şartnamelerinde belirtilen fiziksel
özelliklere uygun ise bu malzeme, kontrol mühendisinin tasvibi ile aşağıda gösterilen esaslar
dahilinde temel veya temel altı tabakası olarak sandık tabanında kullandırılabilecektir.
Kazıdan çıkan seçilmiş malzemenin deneysel neticelerine göre doğrudan doğruya temel
tabakasına veya serilmesine mümkün olduğu taktirde hafriyattan çıkan seçilmiş malzeme
doğrudan doğruya temel tabakasına veya temel altı tabakasına serilecektir.
Kontrol mühendisi tarafından emir verilmedikçe bu malzemenin daha sonra temel altı
veya temel tabakasında kullanılmak üzere depo edilmesine müsaade edilmeyecektir. Kontrol
mühendisi tarafından depo edilmesi emredilen seçilmiş malzemenin orijinal yerinde kazılıp
depoya nakli bedeli, kazı ve depoya atılma birim fiyatı üzerinden ödenir.
Granüle karakterli seçilmiş malzeme temel altı veya temel tabakasında veya müsait
olduğu inşaatta kullanılacağına göre ; dahil olacağı inşaat ve ameliyenin birim fiyatına(a)
kadar giriyorsa o inşaat ve ameliyenin birim fiyatından (AxF) kadar kesinti yapılır. (F)
seçilmiş malzemeye tatbik edilen kazı ve depoya atılan birim fiyatıdır.
Sandık taban kazısında arzu edilmeyen kaya, alçı taşı, kil, şist veya herhangi bir arzu
edilmeyen malzeme tespit edilen seviyeden en az 30cm. veya kontrol mühendisinin
direktifiyle daha derine kadar kazılacak ve bedelin birim fiyatı üzerinden ödenecektir. Bu
şekilde fazla kazılan yer diğer kazılardan çıkacak granüle karakterli ariyetten alınacak uygun
seçilmiş malzeme ile bu şartnamede tarif edildiği veçhile doldurulacak, silindir ile iyice
sıkıştırılacaktır. Bu doldurma ameliyesi imla işinin bir kısmı olarak nazar ı itibarı alınacaktır.
Kaya yazılıp, toprak ile doldurulduğu veya kaplama için sandık açıldığı takdirde ,hasıl olan
çukurların drenajını temin için sık sık hendekler açılacaktır.
Müteahhit toprak tevziatını planlarda gösterildiği gibi yapacak ve nakliyattan
kaçınmak için kesitin genişletilip daraltılmasına veya meyilin yükseltilip alçaltılmasına
müsaade edilmeyecektir.
Çökme (kaymada dahil olmak üzere, planlarda gösterilen veya kontrol mühendisleri
tarafından bildirilen ) bitirilmiş iş haricinde yerinden oynamış veya gevşemiş malzemelerdir.
Kontrol mühendisi bu kayma ve çökmenin kabili içtinap olup olmadığını tespit edecek ve
kararı katı olacaktır. İçtinap mümkün olduğu mühendisi tarafından bildirilen kayan
toprakların kaldırılıp atılması için müteahhide hiçbir tediyat yapılmayacaktır.
İşin usulüne uygun yürümesi için mevcut yapıların kaldırılması istenirse bu iş
müteahhit tarafından yapılacaktır. Bütün mevcut temeller sandık tabakası üst seviyesinden en
az 60 cm. altına kadar kazılacak ve kontrol mühendisinin gösterdiği yere tarif edildiği şekilde
atılacaktır. Böyle kazılmış bütün temeller uygun malzemeyle yeniden doldurulacak ve
sıkıştırılacaktır. Kazı mıntıkasında, kaplamanın altına gelecek tabanın sathı, tırmık veya
kapanla 15 cm. derinliğine kadar sürülecek ve bu şartnamenin 1.2.2.3. maddesinde belirtilen
modifie proktor kesafet usulüne göre tespit edilecek maksimum kesafetin asgari %95 ‘ini
 temin edilecek şekilde sıkıştırılacaktır. Bu sıkışma nispetinin tayini yine bu şartnamenin
1.2.2.7. maddesinde belirtilen metoda göre yapılacaktır.
Şayet, tırmıklanarak sürülecek tabanın malzemesi granürler karakterli seçilmiş
malzeme niteliğinde ise, sıkışma kontrolü, kesafet deneyi yerine bu şartnamenin 1.2.2.8.
maddesinde belirtilen arazi Kaliforniya taşıma oranı (C B R) deneyi veya yine bu
şartnamenin 1.2.2.9. maddesinde belirtilen reaksiyon modülü (k tayin deneyleri ile
yapılacaktır. ) Projelerinde gösterilmemişse, inşaat sırasında bu deneylerden hangisinin hangi
tabakalarda benimseneceği ve istenecek asgarî değerlerin ne olacağı idare tarafından tayin
edilerek müteahhide bildirilecektir.
Bu imla tabakalarında sıkışma kontrolü olarak ele alınacak arazi kesafeti CBR ve K
değeri tayin değerleri max her 1500 m2 için en az bir adet olarak yapılacaktır.
1.3.2.1. – En büyük ebadı 10 cm. den fazla olan çakıl, taş veya kaya parçalarının sandık
tabanının üst 15 cm. içinde bulunmasına müsaade edilmeyecektir.
Enine kesitlere uygun olarak ikmal edilen satıh tanzim ameliyesi beton dökme
ameliyesinden asgari 500 m. İleride bulunacak ve hiçbir surette beton iş programını
aksatmayacaktır.
Yanmalarda, yan şeylerde dışarı çıkan bütün müteharrik kayalar gevşetilecek ve
istikamet ve nihai meyillere uymak üzere sökülecektir. Bütün yarma, imla şevleri, meyi ve
istikametleri planlarda gösterilen ve kontrol mühendisi tarafından tarif edildiği şekilde
muntazam bir halde düzeltilecektir.
Bütün personelin, işin veya malın emniyetini temin etmek şartıyla lağım atmaya
müsaade edilecektir. Bu yüzden iş de veya mahal de hasıl olacak bütün zararlar müteahhit
tarafından tanzim edilecektir. İnfilak maddesinin taşınması, depolanması ve kullanılması
hususunda müteahhidin faaliyeti, kontrol mühendisinin muvafakati ile olacaktır. Kontrol
mühendisinden alınan herhangi bir muvafakat müteahhidi lağım atma ameliyelerinin
mesuliyetlerinden kurtaramaz.

1.3.3. Ariyet Hafri:

İkmal vesaire maksatlar için ariyet malzeme hava meydanı hudutları dahilinde veya
dışından alınacaktır.
Bu malzemenin yerinen tespit ve temini hususu, kontrol mühendisinin muvakatına arz
edilmek üzere müteahhidin mesuliyeti dahilinde olacaktır. Ariyet hafriyatı sadece ve tasrih
edilmiş sahalarda nebati olarak kazılıp depo edildikten sonra ufki ve şakuli olarak konan
kazık ve işaretlere göre yapılacaktır.
Ariyet sahalarından kaldırılacak nebati toprak kalınlığı kontrol mühendisi tarafından
tayin edilecektir. Ariyet malzeme alındıktan sonra saha, kontrol mühendisi tarafından kabul
edilecek şekilde temiz ve tesviyesinde bırakılacaktır. Müteahhit lüzumlu ölçülerin
alınabilmesi, tecrübelerin yapılabilmesi için har fiyat başlamadan kafi bir müddet evvel
kontrol mühendisini haberdar edecektir. Mütecanis malzeme elde edilebilmesi maksadıyla
bütün saha uygun malzemenin muhtelif tabakalarının şakuli görünüşlerini meydana çıkaracak
şekilde derhal kazılacaktır. Ariyet sahaları doğru ölçü yapılacak şekilde muntazam kazılacak
ve kolayca drene edilecek mütecanis meyilli ve muntazam bir halde terk edilecektir.
Ariyetten alınan malzeme, imla ve kazı şartnamelerinde ta arif edildiği gibi muamele
edilecek ve yerleştirilecektir.
Meydan istimlak sınırları dahilinde ariyet yerlerinden alınan malzemeye kazı fiyatı
ödenecektir. Meydan istimlak sınırları haricindeki ariyet yerlerinden alınan malzemeye ariyet
fiyatı ödenecektir.
1.3.4. Kanal ve açık hendek kazısı :
1.3.4.1. Kanal ve açık hendek kazısı drenaj kuşaklama kanalları, giriş ve çıkış ağızları,
muvakkat sedde, yan hendekler inşaatı gibi projelerde gösterilmiş drenaj işlerine ait kazıdan
ibarettir. Bu ameliye, alakalı diğer işlerle ayarlanmış şekilde yapılacaktır. Tekmil kanal,
hendek ve secdelerin yeri sahadan tespit edilecektir. Kazıdan çıkan iyi malzeme imla işlerinde
kullanacak, işe yarmayan kısmı kontrol mühendisinin talimatına göre münasip yere
dökülecektir. Kuşaklama kanalları civarındaki ameliyesinden evvel yapılacaktır. Bütün işçilik
kanal ve meyillerinde olmasını temin edecek şekilde yürütülecektir.

1.3.4.2. İşin muvakkat kabulüne kadar açılan hendekler maktaları bozulmadan ve içleri temiz
bir vaziyette muhafaza edilecektir. Civar arazi sularının akmasını temin için yanlara, yığılmış
topraklar muhtelif aralıklar bırakılacaktır. Kanal ve açık hendek kazısı için mukavele birim
fiyatından başka zam vs. şekilde ayrı hiçbir ödeme yapılmayacaktır.

1.3.5. İmla sahasının hazırlanması :

1.3.5.1. Planlarda gösterilen veya kontrol mühendisinin tespit ettiği imla yapılacak bütün
sahalardaki ağaçlar, çalılar, kütükler, çitler ve nebat kökleri ve yahut toprak seviyesi üstünde
bulunan bütün uzva bakiye ayrılarak ve sökülerek kontrol mühendisi tarafından gösterilen
yere götürülerek saha temizlenecektir.
Zemin tabakasındaki sürülmek veya diğer sebeplerden hasıl olmuş bütün çukur ve
arızalar imla ameliyesinin başlamasına müsaade edilmeden evvel uygun malzeme ile
doldurulacak ve zemin seviyesine kadar sıkıştırılacaktır.
Bu emekler karşılığı ilgili fiyat birimlerine ithal edildiğinden müteahhide ayrıca bir
bedel ödenmeyecektir.

1.3.5.2. Satıh temizliği :

Üzerinde imla yapılacak tüm sahalar, ağaç, çalı, çimen, çürük nebati madde, çöp ve
diğer uygunsuz maddelerden tamamen temizlenecek nebati toprak sıyırtılarak ve imlalar
ondan sonra yapılacaktır.
Bu cisimlerin imla içinde veya altında kalmalarına hiçbir surette müsaade
edilmeyecektir. Çıkan malzeme veya nebati toprak gösterilen veya projelerde işaret edilen
münasip yerlere yığılacaktır.
Kaldırılacak nebati toprağın kalınlığı projelerde gösterildiği veya kontrol mühendisinin tayin
ettiği kalınlıkta olacaktır.

1.3.5.3. Zeminin Hazırlanması:

İmlaya başlamadan evvel imlanın yapılacağı saha kaya olan yerler hariç diskli tırmık
veya saban ile 10cm derinliğe kadar tırmıklanacaktır. Temelin veya imlanın sıkışmasına mani
olabilecek bütün kökler, enkaz, büyük taş parçaları veya her türlü arzu edilmeyen cisimler
sahadan çıkartılarak gösterilen yere dökülecektir.
Sathı tırmıklanan sahaya 10cm yi geçmeyen ince bir tabaka imla malzemesi serilecek
ve şartnamede işaret edildiği şekilde sıkıştırılacaktır.

1.3.5.4. Kademe Teşkilatı:

Tabii meyil 1.3’den daha dik bir araziye imla yapmak icap ederse kontrol
mühendisinin tarif edeceği şekilde veya projelerde gösterildiği veçhile ufki kademeler
yapılacaktır. Kademelerden çıkacak toprak imlada kullanılacaktır. Kazılan toprağın ödemesi
kazı birim fiyatı üzerinden yapılacaktır.
1.3.6. İMLALAR:
1.3.6.1. İmla yapılacak sahalar, şartnamede tarif edildiği veçhile temizlenecek, üst tabakası
sıyrılacak ve sıkıştırılacaktır. İmlalar enine kesitler genişliğince gevşek derinliği 20cm’den
çok olmayacak ufki tabakalar halinde birbiri üzerine serilen uygun malzeme ile vücuda
getirilecektir. İmlalarda toprak işleri ve muhtelif imla tabakaları, tipik kesitlerde gösterilen
veya talimat gereğince istenilen enine ve boyuna kesitler temin edecek şekilde ayarlanacaktır.
Toprak, granüler malzeme veya müsaade edilen diğer malzeme, yukarıda tarif edildiği
gibi tabakalar halinde dökülecektir. Yağmurdan veya arazinin herhangi fena vaziyeti
dolayısıyla toprak işlerinde arzu edilen netice elde edilemezse bu işlere ara verilecektir. Fazla
yağmurlardan sonra imlaların drene edilebilmesi için müteahhit buralarda gerekli hendek
çukur kanal açacak gerekli meyili verecektir. Bu ameliyeler için müteahhide ayrıca bir bedel
ödenmeyecek, imlalara konan toprak kafi derecede rutubetli değil ise silindirlenmeden evvel
kesafet tecrübeler neticelerine bağlı olarak kontrol mühendisinin istediği şekilde ıslatılacaktır.
Mütecanis rutubet elde etmek için lüzumlu görüldüğü taktirde imla malzemesi tırmık
veya sabanla karıştırılacaktır. İmladaki toprak, fazla ıslak olması dolayısıyla arzu edilen
sıkışıklığı temin edecek Şekilde silindirlenemez veya sıkıştırılamaz ise imlanın her yerinde
toprağın istenen rutubeti buluncaya kadar kurumasına intizar en işe ara verilecektir. Sulama;
suyu arzu edilen şekilde dağıtacak sulama tank yerleri tazyikli ara söz ve kontrol
mühendisince kabul edilmiş aletle yapılacaktır. İstenilen suyu temin etmeye kafi malzeme
her zaman için şantiyede hazır bulunacaktır.
İdarece veya kontrol mühendisince kullanılmasına müsaade edilmiş imla malzemesi
imlaya konmadan evvel ve konulup sıkıştırıldıktan sonra deneylere tabi tutulacaktır. Bu
maksatla imla malzemesinin en çok 300 m3’ü için veya en çok 1500 m2’si için en az bir adet
temsili numune alınacak ve uygun olup olmadığı deneysel olarak tespit edilecektir. Deneylere
göre imla malzemesi için tespit edilmiş rutubet derecesi imla tabakalarının teşkilinde temin
edilmek suretiyle inşaat yürütülecek ve malzemenin diğer özellikleri ile ilgili hususların
tashih ve tadilatı imkan dahilinde ise inşaat sırasında bunlar giderilmiş olacaktır.
Böylece, daima şartnamesine uygun özellikle malzeme kullanma suretiyle belirtilen
kalınlıklarda serilecek imla tabakaları iyice sıkıştırılacaktır.
Sıkıştırılan tabakalar kontrol mühendisince yapılan veya yaptırılan deneylerle kontrol
edilecektir.
Şayet imlada kullanılmış olan malzeme toprak karakterinde ise sıkışma kontrolü için
sıkıştırılmış sahalarda bu şartnamenin 1.2.2.7. maddesinde belirtilen arazi kesafeti 1500
metrekare için en az bir adet olmak üzere deneysel olarak tayin edilecektir. Her tabakanın
sıkışma nispeti banketlerde, bu şartnamenin 1.2.2.3. maddesinde belirtilen metoda göre
bulunmuş modifie proktor kesafetinin askeri %90 ‘ı kaplama altına gelen sahalar için ise
mezkûr max. kesafetin en az %95’i olarak temin edilmiş olacaktır.
Şayet imlada kullanılmış olan malzeme granüle karakterli seçilmiş malzeme
özelliğinde ise, sıkışma kontrolü kesafet, deneyi yerine, bu şartnamenin 1.2.2.8. maddesinde
belirtilen arazi CBR deneyi veya yine bu şartnamenin 1.2.2.9. maddesinde belirtilen reaksiyon
modülü ‘k’ tayini deneyleri ile yapılacaktır. Projelerinde gösterilmemişse inşaat sırasında bu
deneylerden hangisinin hangi tabakalarda benimseneceği ve istenecek asgari değerlerin ne
olacağı idare tarafından tayin edilerek müteahhide bildirilecektir.
İmal tabakalarında sıkışma kontrolü olarak ele alınacak CBR ve ‘k’ değeri tayin
deneyleri max her 1500 m2 için en az bir adet olarak yapılacaktır. Sıkışma kontrol
deneylerinin adeti kontrol mühendisinin isteği üzerine arttırılabilecektir.
Böylece, kontrol mühendisliğinde deneysel olarak sıkışmış olduğu kabul edilen
yerlerin üstüne yeni bir imla tabakası serilmesi ne müsaade edilecektir. Aksi taktirde bu
tabaka sıkışıncaya kadar sıkıştırma ameliyesine devam edilecek. İmla yapılırken, müteahhit
imlada çalışan bütün makinelerini boş veya dolu iken imla üzerinden geçeceği yolu tespit
edecek ve bunu; imlanın genişliği üzerinden mütecanis üzerinden yayılacak şekilde
ayarlanacaktır. Vasıtalar sert toprak, aglomera, çakıl, kil ve diğer kaba toprak malzemesine
küçük parçalara ayıracak ve tabakalardaki diğer malzeme ile karışmasını temin edecek şekilde
işleyeceklerdir. İmlalar yapılırken arazinin en alçak yerinden başlanacak ve ufki tabakalar
halinde doldurulacak ve imla yükseldikçe tabanı tesviye hattına paralel olacaktır.
Kaya diğer imla malzemesi ile aynı zamanda kazıldığı taktirde kaya ileride, kaplama
yapılacak sahanın altına konacaktır. En büyük ebadı 10cm’den büyük taş veya kaya
parçalarının sandık tabakasının üstten 15cm’lik kısmında bulunmasına veya ayrıca bildirilen
şekilde tabakalar halinde yapılacak ve mütecanis ve sıkışık bir kitle elde etmek için
boşlukların ince malzeme ile iyice doldurulmasına çalışılacaktır.
Kaya ve kaya parçaları kontrol mühendisi tarafından inşaat sahası haricinde tayin
edilen yere uygun görülen şekilde atılacaktır.
İmlalara donmuş malzeme konmayacağı gibi, donmuş zemin üzerine de imla
yapılmayacaktır.
Müteahhit sözleşme gereğince yaptığı bütün imlaların stabilitesinden mesul olacak ve
mühendisin noktalı nazarından müteahhidin dikkatsizlik ve ihmali yüzünden kayan banket
kısımlarını yeniden yapacaktır. Sıkıştırılmış imlalar için ayrıca ölçü ve tediyat
yapılmayacaktır. İmlalarda yapılan tabaka halinde toprak sermek, sıkıştırmak şevleri
düzeltmek ve emsali diğer lüzumlu işlerin bedeli, mukavelece tespit edilmiş kazı fiyatının
içindedir.

1.3.6.2. Sandık Tabakası Sathının Hazırlanma Ve Muhafazası:

Kaplama kenarlarındaki ve altındaki bütün büzler; her türlü drenajı kanal ve diğer yer
altı yapıların yapılması tamamlanıp yeniden doldurulup sıkıştırıldıktan sonra bu yerlere ait
sandık taban sathı tam şeklini alacak şekilde düzeltilecek ve modifiye proktor kesafet
tecrübesi AASHO T.180-57 tecrübesi ile tayin edilen azami kesafetin %95’inden az olmamak
şartıyla sağlam ve dayanıklı bir tabaka haline getirilecektir. Bütün bu sahaların silindirajı,
ağırlığı 10 tondan aşağı olmayan uygun silindirlerle yapılacaktır. Silindiraj esnasında hasıl
olan her türlü satıh bozuklukları ve çukurlar, bu kısmı gevşetip düzgün ve mütecanis bir satıh
elde edilinceye kadar değiştirilmesi suretiyle izale edilecektir. Silindirin girmesine gayri
müsait kısımlarda ise toprak, arzu edilen kesafet elde edilinceye kadar uygun mihaniki
tokmaklarla sıkıştırılacaktır. Kontrol mühendisince talimat verilen hallerde; silindiraj ve
tokmaklama esnasında toprak sulanacaktır.
Tesviye ameliyesi tamamlandığında en büyük ebadı 5cm.den fazla bütün müteahrik
taşlar, kaplama yapılması tasarlanan satıh dan kaldırılacak ve talimata göre istenilen yere
dökülecektir.
Genel olarak sandık tabakası taban sathı her zaman kolayca ve tamamıyla suyu drene
edebilecek vaziyette olacaktır. Malzeme, alet ve teçhizatın kullanılmasında müteahhide
talimat verildiği zaman kalaslar koymak ve diğer lüzumlu tedbirleri almak suretiyle sandık
tabakasını muhafaza edecektir. Hiçbir suretle vasıtaların aynı iz üzerinden geçmelerine
müsaade edilmeyecektir. Eğer tekerlek izi kalırsa bu kısımda sandık yeniden düzeltilip
silindirlenecktir. Sandık sathı üzerine malzeme depo edilmeyecektir.
Sandık tabakasının taban sathı ister hafirde ister imlada olsun, bu şartnamenin ilgili
maddelerinde belirtildiği şekilde deneysel olarak kontrol edilip kabul edilmedikçe üzerine
temel altı veya temel tabakası inşasına müsaade edilmeyecektir.

1.3.6.3. TOLERANSLAR :
Temel malzemesi serilen sahalarda temel tabanı 5m.lik bir mastarla muayene edildiği
zaman 1.5cm.den fazla tahavvül göstermeyecek ve sandık tabakası taban kotundan 1.5cm.den
fazla farklı olmayacaktır. Bunlardan fazla tahavvül eden yerler gevşetilerek malzeme ilavesi
veya çıkarılması, yeniden şekil verme ve sulanarak silindirleme ile yeniden sıkıştırılmak
suretiyle düzeltilecektir.

1.3.7. Teçhizat :
1.3.7.1. Tesviye: Müteahhit tesviye işinin ikmali veya bütün projenin itmamı için takvim veya
çalışma günü teklifi ile mutabık olarak hazırlandığı ve kontrol mühendisi tarafından tasdik
edilmiş çalışma programına göre muayyen bir müddette bitirilmesini sağlayacak kapasitede
olmak şartıyla, istediği veya kendi elinde bulunan makineleri kullanmakta serbesttir.
Müteahhit mütecanis tabakaları, makatalar, sıkışma ve drenaj için düzgün meyil temin etmek
için lüzumlu bu makineleri temin edecek; işletecek ve bakımını yapacaktır.

1.3.7.2. Sıkıştırma: Sıkıştırma makineleri, tesviye iş programına göre, istenilen kesafeti

temin edecek şekil, ağırlık ve miktarda olacaktır.

1.3.7.2.1. Keçi yağı bir veya daha fazla üniteden müteşekkil olacaktır. Bu üniteler 120cm.den
kısa olmayan, su veya kum kaçırmayan müsait silindirli olacak, üzerinde uzunlukları
18cm.den az ve merkezden merkeze diyagonal mesafeleri 15cm.den az 25cm.den fazla
olmayan sıkıştırmaya yarar ayakları haiz olacaktır. Bu ayakların her birinin sathı 26cm 2.den
küçük ve 80cm2.den fazla olmayacaktır. Her ünite, bu ayakları temizleyici cihazla teçhiz
edilecektir. Birden fazla üniteli keçi ayağında her ünite zemininin girinti ve çıkıntılarına
uyacak ve diğer ünitelerden müstakil olarak dönecek şekilde esas çerçeve tespit edilmiş
olacaktır. Keçiayağı tamamen boş olduğu zaman, ayakları toprak sathına en az 9kg /cm2.lik
bir tazyik yapacaktır. Keçiayağı ve bunu çeken traktör, kontrol mühendisinin istekine uygun
olacaktır.

1.3.7.2.2. Lastik Tekerlekli Silindir :

Lastik tekerlekli silindirin çakıl ile yüklenmeye müsait bir platformu bulunacak ve
arka sıra tekerleklerin ön sıra tekerleklerin izlerini takip etmeyecek şekilde ayarlanmış ve
askeri 9’ar lastik tekerlekle 2 aks üzerinde yerleştirilmiş olacaktır. Ön dingil, silindirin asgari
bir kuturla dönebilmesine temin edebilecek şekilde tespit edilmiş olacaktır.
Silindir 150cm. genişlikte bir sahayı sıkıştırılabilecek ve tam yüklü vaziyette tekerlek satıhları
ile cm. genişlik başına 50kg.tazyik temin edilecektir. Tekerlekler nushavi tazyikle şişirilmiş
olacaktır. Gerek silinindir gerekse traktör kontrol mühendisinin isteğine uygun olacaktır.

1.3.7.2.3. Düz Vibrasyonlu Silindir :

Düz silindir 10 tonluk tandam veya 3 tekerlekli olacaktır. Silindirin tekerleklerinde
ayarlanabilen çamur temizleyiciler olacaktır. Silindirin bakımı iyi yapılacak ve tecrübeli, bir
operatör tarafından işletilecektir.
Ayrıca, kontrol mühendisinin uygun göreceği tip ve tonajda şartnamece istenen
sıkışmayı temin etmek şartıyla ve dakikada en az 1500-2000 titreşim yapabilecek kapasitede
vibrasyonlu silindir sıkıştırma maksadı için işyerinde bulundurulacaktır.

1.3.7.2.4. Diğer Makineler:

Kontrol mühendisinin muvafakati ile, imlalarda, temel-altında ve diğer sahalardaki
imlaları sıkıştırmak için başka makineler da kullanılabilir. Bu makineler arzu edilen kesafet
temin edilinceye kadar, sıkıştırılan saha üzerinde gezdirilecektir.
1.3.7.3. Sulama:
Sulama için uygun püskürtme cihazları ile teçhiz edilmiş su tankları ve arazözler
kullanılacaktır. İmla ameliyesi esnasında matluba uygun vasıtalar iş yerinde
bulundurulacaktır.

1.4. ÖLÇÜ USULLERİ

1.4.1.1. Toprak Kazılması Ve Depoya Atılması
Ödemeye esas olacak, depoya atılan toprak hacmi; bu şartnamenin 1.1.2 maddesindeki
tarife uygun toprağın kazılmasından evvelki vaziyetinden, idarece alınacak röleveye istinat
eden enine kesit hesaplarına göre hesap edilen toprağın m3 cinsinden hacmidir.

1.4.1.2. Toprak Kazılması Ve İmlaya Konulması

Ödemeye esas olacak, imlaya konan toprak hacmi; bu şartnamenin 1.1.2 maddesindeki
tarife uygun toprak ile elde edilen imlanın, proje kesitindeki kotlar üzerinde enine kesit
hesaplarına göre hesaplanana m3 cinsinden hacmidir.

1.4.2.1. Kaya Kazılması Ve Depoya Atılması

Ödemeye esas olacak, depoya atılan kaya hacmi; bu şartnamenin 1.1.3. maddesindeki
tarife uygun kayanın kazılmadan evvelki vaziyetinden, idarece alınacak röleveye istinat eden
enine kesit hesaplarına göre hesap edilen kayanın m3 cinsinden hacmidir.

1.4.2.2. Kaya Kazılması Ve İmlaya Konulması

Ödemeye esas olacak, imlaya konan kaya hacmi; bu şartnamenin 1.1.3. maddesindeki
tarife uygun kaya ile elde edilen imlanın proje kesitindeki kotlar üzerinden enine kesit
hesaplarına göre hesaplanan m3 cinsinden hacmidir.

1.4.3. Mevcut Yapıların Yıkılıp Atılması

Yıkılıp atılacak beton veya asfalt kaplama , istinat duvarı, taş duvar, döşeme veya
temel gibi mevcut beton veya asfalt veya taş yapıların hacmi yıkılmadan önce alınacak
rölevelere göre hesaplanacak olan m3 cinsinden hacmidir.

1.4.4.1. Ariyet Sahasının Nebati Toprağı Veya Kullanılmaz Kısmı

Ariyet yerindeki nebati toprak veya imlada kullanılması caiz olmayan zeminin hacmi
bu şartnamenin 1.3.3. maddesindeki tarife uygun depoya atılacak toprağın kazılmadan önceki
vaziyetinde idarece alınan röleveye veya kontrol mühendisinin tayin ettiği nebati toprak
kalınlığına istinat eden enine kesit hesaplarına göre hesaplanan ve kontrol mühendisinin talebi
üzerine depoya kaldırılan kazının m3 cinsinden hacmidir.

1.4.4.2. Ariyet Kazısı Ve İmlaya Konulması

Ödemeye esas olacak, imlaya konan ariyet malzemesinin hacmi; bu şartnamenin
1.4.4.1 maddesindeki işe yaramaz malzeme kaldırıldıktan sonra temin edilen ve yine bu
şartnamede zikredilen usuller ile serilen, sıkıştırılan ve deneysel kontrolların yapıldıktan sonra
kabul edilen imlanın proje kesitindeki kotlar üzerinden enine kesit hesaplarına göre
hesaplanan m3 cinsinden hacmidir.
Ariyet kazısından imla yapılması fiyatlar yalnız meydan istimlâk hudutları dışında ve kontrol
mühendisince mevki tesbit edilen ariyet yerinden alınıp meydan hudutları dahilinde konulan
imla toprağına tatbik olunur. Meydan istimlâk hudutları dahilinde kazı yapılıp malzemesi
imlaya serilen bir mahal ariyet yeri olamaz.
1.5. ÖDEME ESASLARI :
1.5.1.1. Toprak kazısı ve depoya atılması :
Yukarıda 1.4.1.1. maddesindeki tarife uygun olarak hacmi tespit edilen toprak veya
nebati toprağın kazılması, taşıtlara doldurulup meydan inşaat hudutları içinde veya dışında
Kontrol Mühendisinin göstereceği bir veya daha çok adette depo yerine taşınması,
boşaltılması, istenilen seviyede tesviye ve tanzimi için her türlü işçilik ve malzeme masrafları
dahil beher m3 toprağın depoya konması fiyatı ...............................................................TL’dir.

1.5.1.2. Toprak kazısı ve imlaya konulması :

Yukarıdaki 1.4.1.2. maddesine uygun olarak hacmi tespit edilen toprağın; kazılması,
taşıtlara doldurulup boşaltılması, meydan inşaat hudutları içinde kontrol mühendisinin
göstereceği imla yerlerine taşınıp sıkıştırılması, imla sahalarında tabanını 1.3.5.3. gereğince
10cm derinliğine kadar tırmıklanması, suyun tedarikli nakil ve toprağın sulanması ve
sıkıştırılması için gerekli her türlü malzeme işçilik dahil beher m3 toprağın imlaya konulması
ve şartnamesine uygun olarak sıkıştırılması bedeli ..........................................................TL’dir.

1.5.2.1. Kaya kazılması ve depoya atılması :

Yukarıda 1.4.2.1. maddelerindeki tarife uygun olarak hacmi tespit edilen kaya kazısı,
kaya üzerinde lağım deliklerinin açılması patlayıcı maddelerle doldurulup patlatılması ve
kayaların sökülmesi taşıtlara yükletilip boşaltılması meydan inşaat hudutları içinde veya
dışında kontrol mühendisinin tespit edeceği bir veya birkaç depo yerine taşınması, depo
yerinin istenilen seviyede tesviye ve tanzimi kazıdan çıkan işe yarar malzemenin kullanılmak
üzere ayrılması, kazı yerinin tesviye ve tanzimi için her türlü malzeme ve işçilikler dahil
beher m3 kayanın depoya konulması.........................................................TL’dir.

1.5.2.2. Kaya Kazılması Ve İmlaya Serilmesi

Yukarıda 1.4.2.2 maddelerindeki tarife uygun olarak hacmi tespit edilen kaya
kazınması, kaya üzerinde lağım deliklerinin açılması, patlayıcı maddelerle doldurulup
patlatılması kayaların sökülmesi taşlara yükletilip, boşaltılması, meydan inşaat hudutları
dahilinde kontrol mühendisinin uygun göreceği yerlere taşınması imla yerlerine, ince
malzeme ile boşluklarının doldurulup sıkıştırılması sulanması temel-altı tabakası için sandık
açılması tesviye ve tanzimi kazıdan çıkan işe yarar malzemenin kullanılmak üzere ayrılması,
kazılan yerin tesviye ve işçilikler dahil beher m3 kayanın imlaya konulması ve şartnamesine
uygun olarak sıkıştırılması fiyatı................................................................TL’dir.

1.5.3.MEVCUT YAPILARIN YIKILIP ATILMASI

Yukarıda 1.4.3 maddesindeki tarife uygun olarak hacmi tespit edilen kaplama, istinat
duvarı, kuru veya her nevi taş duvarlar, döşemeler veya temeller gibi beton asfalt betonarme
ve kagirin yıkılması ve atılması, enkazın kontrol mühendisinin göstereceği yere taşınması,
doldurulup boşaltılması depo edilmesi ve işin tamamlanması için gerekli her türlü işçilik
malzeme alet ve edevatın temini ve diğer müteferrik işler dahil beher
m3 .................................................TL’dir.

1.5.4.1. ARİYET KAZISI VE DEPOYA ATILMASI

Yukarıda 1.4.4.1.’daki tarife uygun olarak hacmi tespit edilen ariyet yerinin ot ağaç
kök ve kütüklerin temizlenmesi, nebati toprağın ve imlada kullanılması caiz olmayan
kısmının kazılması, taşıtlara yükletilmesi, kontrol mühendisinin göstereceği yere nakli ve
boşaltılması, depo yerinin istenilen seviyede tesviye ve tanzimi için gerekli her türlü
malzeme, işçilik müteferrik işler dahil beher m3 ariyet toprağının hafri ve depoya
konulması....................................................TL’dir.

1.5.4.2. ARİYET KAZISI VE İMLAYA SERİLMESİ

Yukarıda 1.4.4.2. maddesindeki tarife uygun olarak hacmi tespit edilen ariyet kazısının
yapılması, ariyet mahallinden taşıtlara doldurulup taşınması imla mahallinde taşıtlardan
boşaltılması ve imlanın yapılması için her türlü malzeme, işçilik alet ve edevatı temini ve
diğer müteferrik işlerle dahil, beher m3 ariyet kazısı ve imlaya
serilmesi ...........................................................TL’dir.

1.5.5.1. GRANÜLE KARAKTERLİ ARİYET KAZISI VE İMLAYA SERİLMESİ

Yukarıda 1.2.3. maddesinde kaydedilmiş bulunan granüle karakterli malzemeyle imla
yapılması, kazının yapılması, ariyet mahallinde taşıtlara doldurulup imla mahalline taşınması,
imla mahallinde taşıtlardan boşaltılması ve imlanın 1.5.1.2. ‘deki şartlar dahilinde yapılması
lüzumlu su ile her türlü malzeme, işçi, alet, edevat temini diğer müteferrik işlerle bütün
masraflar, nakliyeler, sıkıştırma, ocak masrafları ve nebati toprak tabakasının sıyrılması
müteahhit karı dahil, sıkıştırılmış ve projesine göre tespit edilecek imla yerindeki hacim
üzerinden ödeme yapılacak beher m3 granüle karakterli ariyet kazısı ve imlaya
serilmesi ................................................TL’dir.
NOT: Aynı maksatla meydan hudutları dahilinde alınan malzemenin bedeli kazı
bedelinden ödenir.