Ιστορία Αρχαίου Κόσμου

protosel.
qxd 10/6/08 12:51 PM Óåëßäá 1
ÁÈÁÍÁÓÉÏÓ ÌÐÏÓÉÏÓ
ÉÏÏ
ÉÁ ÅÉ
Å ÍÕ Ê
Ë
ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÏÕ ÁÑ×ÁÉÏÕ ÊÏÓÌÏÕ

Áðü ôïõò ðñïúóôïñéêïýò ðïëéôéóìïýò
ôçò ÁíáôïëÞò
Ýùò ôçí åðï÷Þ ôïõ Éïõóôéíéáíïý
Á´ ËÕÊÅÉÏÕ
ÃÅÍÉÊÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ
• Ð Å Ñ É Ë Ç Ø Ç êåöáëáßïõ
• Á Ð Á Í Ô Ç Ó Å É Ó óôéò Á Ó Ê Ç Ó Å É Ó – Ä Ñ Á Ó Ô Ç -
Ñ É Ï Ô Ç Ô Å Ó ôïõ âéâëßïõ
• ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ êáé ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ
• Á Ó Ê Ç Ó Å É Ó êáé Á Ð Á Í Ô Ç Ó Å É Ó óýìöùíá ìå ôï íÝï
óýóôçìá äéäáóêáëßáò êáé áîéïëüãçóçò
ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÂÏËÏÍÁÊÇ
protosel.qxd 10/6/08 12:51 PM Óåëßäá 2
ÊÜèå ãíÞóéï áíôßôõðï öÝñåé ôçí óöñáãßäáôùí åêäüóåùí ÂÏËÏÍÁÊÇ
ÅÊÄÏÓÅÉÓ
ÂÏËÏÍÁÊÇ
© Copyright
Ìáõñïìé÷Üëç 41 êáé Âáëôåôóßïõ
ÔÇË. 3608065 - 3608197 - 4116165
FAX 3608197
ÁÈÇÍÁ
Óôïé÷åéïèåóßá - Óåëéäïðïßçóç:
Ê. Áëåîïðïýëïõ ôçë.: 3606826 - 3606760
ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
Óåëßäá
ÐÑÏËÏÃÏÓ ÔÏÕ ÅÊÄÏÔÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
É. ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÔÇÓ ÅÃÃÕÓ ÁÍÁÔÏËÇÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ïé ëáïß ôçò Ìåóïðïôáìßáò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ç :Áßãõðôïò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22
ÊÅÖÁËÁÉÏ 3ï: Ïé Öïßíéêåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
ÊÅÖÁËÁÉÏ 4ï: Ïé Åâñáßïé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
ÊÅÖÁËÁÉÏ 5ï: Ïé ×åôôáßïé Þ ×åôôßôåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56
ÊÅÖÁËÁÉÏ 6ï: Ïé ÌÞäïé êáé ïé ÐÝñóåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
ÉÉ. ÏÉ ÁÑ×ÁÉÏÉ ÅËËÇÍÅÓ (áðü ôïõò ðñïúóôïñéêïýò ÷ñüíïõò ôçò êáé

ôï Ì. ÁëÝîáíäñï . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ç ÅëëçíéêÞ ðñïúóôïñßá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ç áñ÷áßá ÅëëÜäá (áðü ôï 1100 Ýùò ôï 323 ð.× . . . .101
ÉÉÉ. ÅËËÇÍÉÓÔÉÊÏÉ ×ÑÏÍÏÉ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ï åëëçíéóôéêüò êüóìïò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ï åëëçíéóôéêüò ðïëéôéóìüò . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165
IV. O ÅËËÇÍÉÓÌÏÓ ÔÇÓ ÄÕÓÇÓ. ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ Ä. ÌÅÓÏÃÅÉÏÕ

ÊÁÉ ÑÙÌÇÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ï Åëëçíéóìüò ôçò Äýóçò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ç Êáñ÷çäüíá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .204
ÊÅÖÁËÁÉÏ 3ï: Ïé Ëáïß ôçò ÉôáëéêÞò ÷åñóïíÞóïõ êáé ï ó÷çìáôéóìüò
ôïõ Ñùìáúêïý êñÜôïõò (6ïò - 3ïò áé. ð.×.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .209
V. ÏÉ ÌÅÃÁËÅÓ ÊÁÔÁÊÔÇÓÅÉÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .231

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ç ÏëïêëÞñùóç ôçò ÑùìáúêÞò åðÝêôáóçò (200-31 ð.×) 233
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ïé óõíÝðåéåò ôùí êáôáêôÞóåùí . . . . . . . . . . . . . . . .243
VI. Ç ÑÙÌÁÚÊÇ ÁÕÔÏÊÑÁÔÏÑÉÁ (1ïò áé. ð.×. - 3ïò áé. ì.×.) . . . . .265
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ç ðåñßïäïò ôçò áêìÞò (27 ð.×. - 193 ì.×.) . . . . . . .267
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ç êñßóç ôçò áõôïêñáôïñßáò ôïí 3ï áé. ì.×. . . . . . . .291
VII. Ç ÕÓÔÅÑÇ ÁÑ×ÁÉÏÔÇÔÁ (4ïò - 6ïò áé. ð.×) . . . . . . . . . . . . . . .301

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ç ìåôåîÝëéîç ôïõ Ñùìáúêïý êñÜôïõò (4ïò-5ïò áé. ì.×.) 303
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ç åðï÷Þ ôïõ Éïõóôéíéáíïý . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .326
ÊÅÖÁËÁÉÏ 3ï: Ôá ãñÜììáôá êáé ïé ôÝ÷íåò . . . . . . . . . . . . . . . . . . .335
VIII. ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÔÇÓ ÍÏÔÉÁÓ ÁÓÉÁÓ ÊÁÉ ÔÇÓ ÁÐÙ

ÁÍÁÔÏËÇÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .345
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ç Éíäßá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .347
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ç Êßíá . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .360
ÐÑÏËÏÃÏÓ
Ôï âïÞèçìá áõôü åßíáé ãñáììÝíï ìå ìåèïäéêüôçôá, ðïõ áíôëåßôáé áðü
ôçí ðåßñá ìáò óôç óõããñáöÞ ôùí ó÷ïëéêþí âïçèçìÜôùí, áëëÜ êáé ìå ôñüðï
áðëü, þóôå ç ìåëÝôç ôïõ íá åßíáé ðïëý åõ÷Üñéóôç óôï ìáèçôÞ.
Ï óõããñáöÝáò áêïëïõèåß ðéóôÜ ôç äéÜôáîç ôçò ýëçò ôïõ Ó÷ïëéêïý âéâëß-
ïõ êáé ôçí ðáñïõóéÜæïõìå ðåñéëçðôéêÜ ÷ùñßò üìùò íá ðáñáëåßðïõìå ôßðï-
ôå áðü ôçí ýëç áõôÞ.
Áêüìá ðáñáèÝôåé áðáíôÞóåéò óôéò åñùôÞóåéò ôïõ Ó÷ïëéêïý âéâëßïõ
êáèþò åðßóçò êáé ðñüóèåôåò åñùôÞóåéò êáé áóêÞóåéò ìå ôéò áðáíôÞóåéò
ôïõò, ãéáôß Ýôóé ï ìáèçôÞò èá åìâáèýíåé ðåñéóóüôåñï óôá íïÞìáôá ôùí
êåöáëáßùí.
Ôá üóá ãñÜöïíôáé åêôåíÝóôåñá óôï ó÷ïëéêü âéâëßï, ðéóôåýïõìå üôé ìå ôïí
ðåñéëçðôéêü áõôü ôñüðï êáé ôç ìÝèïäï ðïõ óôï âïÞèçìá áõôü ðáñïõóéÜæï-
íôáé, ï ìáèçôÞò èá ôï êáôáíïÞóåé êáé èá ôá êÜíåé êôÞìá ôïõò ðïëý åýêïëá·
Ýôóé èá åßíáé óå èÝóç íá äþóåé åýóôï÷á áðáíôÞóåéò óå ü,ôé ôïõ æçôçèåß.
Ôï âïÞèçìá ãñÜöôçêå óýìöùíá ìå ôï íÝï óýóôçìá äéäáóêáëßáò
êáé áîéïëüãçóçò.
meros02.qxd 10/6/08 11:46 AM Óåëßäá 7
É. ÏÉ ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ
ÔÇÓ ÅÃÃÕÓ ÁÍÁÔÏËÇÓ

1. ÏÉ ËÁÏÉ ÔÇÓ ÌÅÓÏÐÏÔÁÌÉÁÓ
ÐÅÑÉËÇØÇ 1ïõ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

Ïé ðñþôïé ìåãÜëïé ðïëéôéóìïß ãåííÞèçêáí óôçí áíáôïëéêÞ ëåêÜíç ôçò Ìåóïãåß-
ïõ êáèþò êáé óôçí Åããýò ÁíáôïëÞ. Ôá êñÜôç áõôÜ (Áóóõñßá, Âáâõëùíßá, Áßãõðôïò
ê.ô.ë.) ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ôõöëÞ õðáêïÞ óôïí çãåìüíá êáé óôïõò èåïýò. ÌÝóá
áðü ôçí êáèçìåñéíÞ åñãáóßá áíáêáëýöôçêáí ç ãñáöÞ êáé ïé åðéóôÞìåò.
1. Ç ÷þñá
Ìåóïðïôáìßá ïíïìÜóôçêå áðü ôïõò ¸ëëçíåò ç ðåñéï÷Þ áíÜìåóá óôïí Ôßãñç

êáé óôïí ÅõöñÜôç. Ôá äýï ðïôÜìéá åíþíïíôáé êïíôÜ óôïí Ðåñóéêü êüëðï. Ç âü-
ñåéá Ìåóïðïôáìßá Þôáí ïñåéíÞ. Ç ìÝóç êáé ç íüôéá Þôáí Üãïíç, ìå ôçí Üñäåõóç
üìùò ç ðåñéï÷Þ Ýãéíå ãüíéìç.
2. ÏéêïíïìéêÞ, êïéíùíéêÞ
êáé ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç
Ç ïéêïíïìßá
Áðü ôçí 4ç ÷éëéåôßá ð.×. ïé ÓïõìÝñéïé Üñ÷éóáí íá êáëëéåñãïýí ôçí ðåñéï÷Þ. ÌÝ-
óù ôçò ïìáäéêÞò åñãáóßáò, êáôÜöåñáí íá áñäåýïõí ôçí ðåñéï÷Þ êáé íá åîáóöá-
ëßóïõí ðëïýóéá óõãêïìéäÞ äçìçôñéáêþí. ÁíáðôõãìÝíç Þôáí êáé ç êôçíïôñïößá, ç
âéïôå÷íßá (õöÜóìáôá, Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò ê.ô.ë.), ç ìåôáëëïôå÷íßá. Åîáéôßáò ôïõ ðëå-
ïíÜóìáôïò ðïõ äçìéïõñãÞèçêå, áíáðôý÷èçêáí ïé áíôáëëáãÝò (åîáãùãéêü åìðü-
ñéï). Åìðïñéêïß äñüìïé Ýíùíáí ôç Ìåóïðïôáìßá ìå ôç Ìåóüãåéï êáé ôéò Éíäßåò.
Ç êïéíùíßá
Ìïëïíüôé ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò ãçò áíÞêå óôïõò éåñåßò êáé óôïõò åõãåíåßò,
9
É. ÏÉ: ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÔÇÓ ÅÃÃÕÓ ÁÍÁÔÏËÇÓ
õðÞñ÷å êáèåóôþò áôïìéêÞò éäéïêôçóßáò. Ïé ðïëßôåò ðïõ êáôåß÷áí ãç åß÷áí ïñãáíù-

èåß óå êïéíüôçôåò êáé óå ïéêïãÝíåéåò ìå ðáôñéáñ÷éêÞ äïìÞ. Ç ãç áíÞêå êëçñïíï-
ìéêÜ óôçí êÜèå ïéêïãÝíåéá. Óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò âñéóêüôáí ï
ôïðéêüò çãåìüíáò. ÌåôÜ ôïõò ÓïõìÝñéïõò, êáôïßêçóáí ëáïß ïé ïðïßïé èåùñïýóáí
üôé ï áíþôáôïò Üñ÷ïíôáò Þôáí êáé ç õðÝñôáôç èåüôçôá. ÊÜôù áðü ôï âáóéëéÜ âñß-
óêïíôáí ïé åõãåíåßò, ïé Üñ÷ïíôåò êáèþò êáé ïé ãñáöåßò. ÂÜóç ôçò êïéíùíéêÞò äï-
ìÞò Þôáí ïé åëåýèåñïé ðïëßôåò, ïé ãåùñãïß êëð. ÕðÞñ÷áí êáé ïé äïýëïé, ïé ïðïßïé
åßôå Þôáí áé÷ìÜëùôïé åßôå åß÷áí ÷Üóåé ôçí åëåõèåñßá ôïõò åîáéôßáò ÷ñåþí.
Ç ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç
ÂÜóç ôçò ðïëéôéêÞò óïõìåñéáêÞò ïñãÜíùóçò Þôáí ç ðüëç, ç ïðïßá ìáæß ìå ôéò
ãýñù êïéíüôçôåò áðïôåëïýóå áíåîÜñôçôï êñÜôïò. Ôçí áíþôáôç åîïõóßá óôçí ðüëç
êáôåß÷å ï çãåìüíáò, ï ïðïßïò åß÷å êáé ôçí áíþôáôç èñçóêåõôéêÞ äéêáóôéêÞ êáé
óôñáôéùôéêÞ åîïõóßá. Ãýñù áðü áõôüí âñßóêïíôáí ïé óõããåíåßò ôïõ êáé ïé éåñåßò.
3. Ç éóôïñßá
ÐçãÝò
Ùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 19ïõ áéþíá ãíùóôïß Þôáí ìüíï ïé Âáâõëþíéïé, ïé Áóóýñéïé êáé
ïé ×áëäáßïé. Ïé óõóôçìáôéêÝò áíáóêáöÝò êáé ç áðïêñõðôïãñÜöçóç ôçò óöçíïåé-
äïýò ãñáöÞò ìáò Ýêáíáí ãíùóôïýò êáé Üëëïõò ëáïýò, ôïõò ïðïßïõò óÞìåñá ìå-
ëåôÜåé ç Áóóõñéïëïãßá.
Ç ðñïúóôïñßá
ÊáôÜ ôçí 7ç ÷éëéåôßá ð.×. ï ôñüðïò æùÞò ôçò ðåñéï÷Þò Üëëáîå äñáìáôéêÜ· åíþ ðñéí ï
Üíèñùðïò Þôáí ôñïöïóõëëÝêôçò êáé êõíçãüò, ôçí ðåñßïäï áõôÞ äçìéïýñãçóå ìüíéìåò
åãêáôáóôÜóåéò êáé áó÷ïëÞèçêå ìå ôç ãåùñãßá êáé ôçí êôçíïôñïößá (ðáñáãùãéêü óôÜ-
äéï). Ç êáôÜóôáóç êáëõôÝñåõóå ìåôÜ ôçí 5ç ÷éëéåôßá ð.×.
Ïé ÓïõìÝñéïé
Ôçí 4ç ÷éëéåôßá ð.×. óôçí ðåñéï÷Þ êáôáöôÜíïõí ïé ÓïõìÝñéïé. Äåí îÝñïõìå ôçí
ðñïÝëåõóÞ ôïõò, ùóôüóï ïñãáíþèçêáí ãñÞãïñá óå ðüëåéò, ïé ïðïßåò Þôáí ôåé÷é-
óìÝíåò. Ãýñù áðü ôéò ðüëåéò áíáðôý÷èçêáí ðïëëïß ïéêéóìïß. Ïé ÓïõìÝñéïé áíáêÜ-
10
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: ÏÉ ËÁÏÉ ÔÇÓ ÌÅÓÏÐÏÔÁÌÉÁÓ
ëýøáí ôïí ôñï÷ü, åöÜñìïóáí ôï óõóôçìáôéêü õðïëïãéóìü ôùí êáëëéåñãÞóéìùí å-

êôÜóåùí, âåëôßùóáí ôá ãåùñãéêÜ åñãáëåßá. Âåëôßùóáí ôçí êôçíïôñïößá, ÷ñçóéìï-
ðïßçóáí ðñþôïé ôçí øçìÝíç óôïí Þëéï ðëßíèï ùò äïìéêü õëéêü. Ðëßíèéíåò Þôáí êáé
ïé ðéíáêßäåò üðïõ Ýãñáöáí (óöçíïåéäÞò ãñáöÞ). ÅðåéäÞ õðÞñ÷å Ýëëåéøç ðñþôùí
õëþí (êõñßùò ìåôÜëëùí), áíáðôý÷èçêå ôï áíôáëëáêôéêü åìðüñéï ìå Üëëåò ÷þñåò.
Ïé ÁêêÜäéïé
ÊáôÜ ôçí 3ç ÷éëéåôßá ð.×. óçìéôéêÜ öýëá Þñèáí ßóùò áðü ôçí Áñáâßá óôç âüñåéá
×áëäáßá êáé óõãêñïýóôçêáí ìå ôïõò ÓïõìÝñéïõò. Ïé åéóâïëåßò íßêçóáí—ìå áñ÷ç-
ãü ôï âáóéëéÜ Óáñãêüí Á´—êáé ßäñõóáí êñÜôïò ìå ðñùôåýïõóá ôçí ðüëç ÁêêÜä
(2350 ð.×.) Ï ëáüò áõôüò ïíïìÜóôçêå ÁêêÜäéïé.
Ôï Áñ÷áßï Âáâõëùíéáêü êñÜôïò

ÊáôÜ ôï 18ï áé. ð.×. ïé ëáïß ôçò ðåñéï÷Þò áêìÜæïõí, áöïý åíþèçêáí êÜôù á-
ðü ôçí çãåóßá ôïõ ×áìïõñáìðß. Ðñùôåýïõóá áíáäåß÷ôçêå ç Âáâõëþíá. Ï ×áìïõ-
ñáìðß ïñãÜíùóå äéïéêçôéêÜ êáé íïìïèåôéêÜ ôï êñÜôïò. Ôï Ýðïò ôïõ ÃêéëãêáìÝò, ôï
ðñþôï ëïãïôå÷íéêü Ýñãï ôçò áíèñþðéíçò éóôïñßáò, áíÜãåôáé óå áõôÞ ôçí ðåñßïäï.
Áðü ôï 16ï áé. ð.×. áñ÷ßæåé ç ðáñáêìÞ ôïõ âáâõëùíéáêïý êñÜôïõò.
Ïé Áóóýñéïé
Óôá ìÝóá ôïõ 12ïõ áé. ð.×. êõñéÜñ÷çóå óôçí ðåñéï÷Þ Ýíáò ðïëåìéêüò ëáüò, ïé
Áóóýñéïé. ÓôáäéáêÜ åðåêôÜèçêáí óôç ãýñù ðåñéï÷Þ ùò ôç Óõñßá êáé ôçí Áßãõðôï.
(7ïò áé. ð.×.) Ðñùôåýïõóá ôçò ÷þñáò Þôáí ç Íéíåõß.
Ôï ÍÝï Âáâõëùíéáêü ÊñÜôïò

Ôï 612 ð.×. îÝóðáóå åðáíÜóôáóç áðü ôïõò Âáâõëþíéïõò êáé ôïõò ÌÞäïõò. Ç
Íéíåõß êáôáóôñÜöçêå êáé ðñùôåýïõóá ôïõ êñÜôïõò Ýãéíå ðÜëé ç Âáâõëþíá. Ôï ÍÝ-
ï Âáâõëùíéáêü êñÜôïò Ýöôáóå óôçí áêìÞ ôïõ êÜôù áðü ôçí çãåóßá ôïõ Íáâïõ÷ï-
äïíüóïñá
Ç îÝíç êáôÜêôçóç
Ôï 538 ð.×. ç Ìåóïðïôáìßá êáôáêôÞèçêå áðü ôïõò ÐÝñóåò. Ç ðåñéï÷Þ ðÝñá-
óå óôçí åîïõóßá ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ ôï 330 ð.×.
11
4. Ï ðïëéôéóìüò
Ç èñçóêåßá
Ï èåüò-ðñïóôÜôçò êÜèå ðüëçò êáôïéêïýóå óôá æéãêïõñÜô, ôá ïðïßá Þôáí êáé
äéïéêçôÞñéá, èçóáõñïöõëÜêéá, áðïèÞêåò ê.ô.ë. ÊÜèå äõíáôÞ ðüëç ðñïóðáèïýóå
íá åðéâÜëåé ôéò äéêÝò ôçò èåüôçôåò (ð.÷ ôïí Ìáñäïýê Þ ôïí ¢óóïõñ áðü ôïõò Âá-
âõëþíéïõò). Ðßóôåõáí üôé ç ìïßñá ôùí áíèñþðùí êáèïñßæåôáé áðü ôç èÝóç ôùí á-
óôåñéþí êáôÜ ôçí þñá ãÝííçóÞò ôïõò. Ïé éåñåßò êáôåß÷áí óçìáíôéêÞ èÝóç.
Ç ãñáöÞ
Ôçí 4ç ÷éëéåôßá ð.×. ðñùôï÷ñçóéìïðïéÞèçêå ç óöçíïåéäÞò ãñáöÞ áðü ôïõò ÓïõìÝ-
ñéïõò. Ôç ãñáöÞ áõôÞ õéïèÝôçóáí êáé Üëëïé ëáïß (Åëáìßôåò, ×åôôáßïé, Áóóýñéïé ê.Ü.)
Ïé åðéóôÞìåò
Åîáéôßáò ôçò áíÜãêçò Üñäåõóçò êáé êáëëéÝñãåéáò ôùí áãñþí, ãåííÞèçêáí êáé á-
íáðôý÷èçêáí ç ãåùìåôñßá êáé ç áñéèìçôéêÞ. Ïé éåñåßò-ìÜãïé ìåëÝôçóáí ôïí ïõñáíü
(öÜóåéò ôçò ÓåëÞíçò, ÷ùñéóìüò Ýôïõò óå äþäåêá óåëçíéáêïýò ìÞíåò ê.ô.ë. ÐáñÜë-
ëçëá, áíáðôý÷èçêáí ç öáñìáêåõôéêÞ êáé ç éáôñéêÞ.
Ç íïìïèåóßá
Ï ×áìïõñáìðß êùäéêïðïßçóå ôï äßêáéï, ðïõ áöïñïýóå ôéò ïéêïãåíåéáêÝò ó÷Ý-
óåéò, ôéò ãåùñãéêÝò åñãáóßåò, ôç óôñáôéùôéêÞ ïñãÜíùóç êáé ôï åìðüñéï.
Ôá ãñÜììáôá
Óçìáíôéêü åßíáé ôï «Ýðïò ôïõ ÃêéëãêáìÝò», ðïõ áó÷ïëåßôáé ìå ôïí Üíèñùðï êáé
ôéò ðíåõìáôéêÝò äõíáôüôçôÝò ôïõ. Óå ìïñöÞ ðïßçóçò äéáôçñÞèçêáí ìýèïé ôçò Äç-
ìéïõñãßáò êáé ôïõ êáôáêëõóìïý.
Ïé ôÝ÷íåò
Ïé ëáïß ôçò Ìåóïðïôáìßáò Ý÷ôéóáí ëáìðñÜ êôßñéá áðü ðëßíèï. Óôá áóóõñéáêÜ
áíÜêôïñá, ðïõ óþæïíôáé êáëýôåñá, âëÝðïõìå æùãñáöéóôÝò êáé áíÜãëõöåò ðáñá-
óôÜóåéò ðïëåìéêïý ÷áñáêôÞñá. Ôá Ýñãá ôùí Óïõìåñßùí áðïèåþíïõí ôçí åéñçíéêÞ
æùÞ. Óðïõäáßá åßíáé ôá Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò, êáé êõñßùò ôçò óöñáãéäïãëõößáò.
Óðïõäáßï ñüëï ðñÝðåé íá Ýðáéæå ãéá ôïõò ÓïõìÝñéïõò êáé ç ìïõóéêÞ, êáèþò Ý÷ïõí
áðåéêïíéóôåß óå ôÜöïõò Üñðåò, ôýìðáíá ê.Ü. üñãáíá.
12
ÓÇÌÁÍÔÉÊÁ ÃÅÃÏÍÏÔÁ ×ÑÏÍÏËÏÃÉÁ

Ï Üíèñùðïò ãßíåôáé ãåùñãüò êáé êôçíïôñü-
7ç ÷éëéåôßá ð.×.
öïò
Ïé ÓïõìÝñéïé áó÷ïëïýíôáé ìå ôç ãåùñãßá
óôç Ìåóïðïôáìßá
ÓçìéôéêÜ öýëá êáôáöèÜíïõí óôç Ìåóïðïôáìßá 3ç ÷éëéåôßá ð.×.
Ìåóïðïôáìßá
ºäñõóç ôïõ áêêáäéêïý êñÜôïõò 2350 ð.×.
Êõñéáñ÷ßá ôïõ ×áìïõñáìðß (Áñ÷áßï

18ïò áé. ð.×.
Âáâõëùíéáêü êñÜôïò)
Ïé Áóóïýñéïé öôÜíïõí óôç Ìåóïðïôáìßá ìÝóá 12ïõ áé. ð.×.
Áðáñ÷Ýò ôïõ ÍÝïõ Âáâõëùíéáêïý êñÜôïõò 612 ð.×.
Ïé ÐÝñóåò êáôáëáìâÜíïõí ôç Ìåóïðïôáìßá 538 ð.×.

Ï Ì. ÁëÝîáíäñïò êáôáëáìâÜíåé ôç
330 ð.×.
Ìåóïðïôáìßá
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÁÓÊÇÓÅÉÓ - ÄÑÁÓÔÇÑÉÏÔÇÔÅÓ

ÔÏÕ ÂÉÂËÉÏÕ
Åñþôçóç 1ç: Ðïéá åßíáé ôá óçìáíôéêüôåñá åðéôåýãìáôá ôùí ÓïõìÝñéùí

êáé ðïéá ç óõìâïëÞ ôïõò óôïí ðáãêüóìéï ðïëéôéóìü;
ÁðÜíôçóç:
Ïé ÓïõìÝñéïé áíáêÜëõøáí ôïí ôñï÷ü, åöÜñìïóáí ôï óõóôçìáôéêü õðïëïãéóìü
ôùí êáëëéåñãÞóéìùí åêôÜóåùí, âåëôßùóáí ôá ãåùñãéêÜ åñãáëåßá. Âåëôßùóáí ôçí
êôçíïôñïößá, ÷ñçóéìïðïßçóáí ðñþôïé ôçí øçìÝíç óôïí Þëéï ðëßíèï ùò äïìéêü õ-
ëéêü. Ðëßíèéíåò åßíáé êáé ïé ðéíáêßäåò üðïõ Ýãñáöáí (óöçíïåéäÞò ãñáöÞ). ÅðåéäÞ
13
É. ÏÉ ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÔÇÓ ÅÃÃÕÓ ÁÍÁÔÏËÇÓ
õðÞñ÷å Ýëëåéøç ðñþôùí õëþí (êõñßùò ìåôÜëëùí), áíáðôý÷èçêå ôï áíôáëëáêôéêü

åìðüñéï ìå Üëëåò ÷þñåò.
Åñþôçóç 2ç: Ðïéåò ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôéò áñ÷éôåêôïíéêÝò ãíþ-

óåéò ôùí ëáþí ôçò Ìåóïðïôáìßáò ìðïñåßôå íá áíôëÞóåôå áðü ôá ðáñáèÝ-
ìáôá 2 êáé 4;
ÁðÜíôçóç:
Ïé ëáïß ôçò Ìåóïðïôáìßáò åß÷áí ðïëëÝò ãíþóåéò áñ÷éôåêôïíéêÞò. Êáôáóêåýáæáí
ôá æéãêïõñÜô, ïéêïäïìÞìáôá äçëáäÞ ôá ïðïßá áðïôåëïýíôáí áðü åðÜëëçëïõò ðýñ-
ãïõò, ÷ôéóìÝíïõò ôïí Ýíá ðÜíù óôïí Üëëï. ÐáñÜëëçëá, Ý÷ôéóáí êáé ìåãáëüðñåðá
ôåß÷ç áðü øçìÝíç ðëßíèï, üðùò öáßíåôáé áðü ôá ôåß÷ç ôçò Âáâõëþíáò.
Åñþôçóç 3ç: Ðïéïé ëüãïé óõíÝâáëáí óôçí áíÜðôõîç ôùí åðéóôçìþí óôç
Ìåóïðïôáìßá;
ÁðÜíôçóç:
á) Ç ãåùìåôñßá, ç ÷ùñïìåôñéêÞ êáé ç áñéèìçôéêÞ áíáðôý÷èçêáí åîáéôßáò ôçò á-
íÜãêçò Üñäåõóçò êáé êáëëéÝñãåéáò ôçò ãçò. â) Ïé èñçóêåõôéêÝò ðåðïéèÞóåéò ïäÞ-
ãçóáí ôïõò ìÜãïõò-éåñåßò íá áó÷ïëçèïýí ìå ôçí áóôñïëïãßá êáé ôçí áóôñïíïìßá.
ã) Ç áíÜãêç áíôéìåôþðéóçò ôùí áóèåíåéþí ïäÞãçóå óôçí áíÜðôõîç ôçò öáñìáêåõ-
ôéêÞò êáé ôçò éáôñéêÞò.
Åñþôçóç 4ç: Óå ðïéá óõìðåñÜóìáôá óáò ïäçãåß ç ìåëÝôç ôùí áðïóðá-

óìÜôùí ôïõ êþäéêá ôïõ ×áìïõñáìðß (ðáñÜèåìá 3); Ðùò êñßíåôå ôïõò íü-
ìïõò áõôïýò óýìöùíá ìå ôéò óýã÷ñïíåò áíôéëÞøåéò ôçò çèéêÞò êáé ôïõ äé-
êáßïõ;
ÁðÜíôçóç:
Ï êþäéêáò ôïõ ×áìïõñáìðß áðïôåëåß ôçí ðñþôç—ðñùôüãïíç Ýóôù—ðñïóðÜ-
èåéá êùäéêïðïßçóçò ôïõ Üãñáöïõ äéêáßïõ. Ç áíÜãêç áõôÞ Þôáí áíáãêáßá åîáéôßáò
ôçò áíÜðôõîçò ôçò âáâõëùíéáêÞò êïéíùíßáò êáé ôçò êïéíùíéêÞò åîÝëéîçò. Ïé áíÜ-
ãêåò ðïëõó÷éäïýò ó÷åäéáóìïý êáé óõãêåíôñùôéêÞò äéïßêçóçò êáôÝóôçóáí áíá-
ãêáßá ôç óýíôáîç ãñáðôþí íüìùí, þóôå íá õðÜñ÷åé êÜðïéï åßäïò êïéíùíéêÞò äé-
êáéïóýíçò, ç ïðïßá èá áíôéóôïé÷ïýóå ùò Ýíá âáèìü ôïõëÜ÷éóôïí óôçí ïéêïíïìéêÞ,
êïéíùíéêÞ, ðïëéôéóôéêÞ áíÜðôõîç. ÌÝóá áðü ôçí êùäéêïðïßçóç ôïõ äéêáßïõ, ï áíþ-
ôáôïò Üñ÷ïíôáò ìðïñåß íá ðáãéþóåé ôçí åîïõóßá ôïõ êáëýôåñá, êáèþò åßíáé åðéðëÝ-
ïí êáé ï áíþôáôïò äéêáóôéêüò Üñ÷ïíôáò. â) Áðü ôç ìåëÝôç ôïõ áðïóðÜóìáôïò âëÝ-
14
ðïõìå üôé éó÷ýåé ôï «ïöèáëìüí áíôß ïöèáëìïý» êáé «ïäüíôáò áíôß ïäüíôïò» êáèþò
êáé ç ðëçñùìÞ åíüò öüíïõ áðü ôïí õðåýèõíï ìå ÷ñÞìáôá. Óå ó÷Ýóç ìå ôï óçìå-
ñéíü äßêáéï, ïé áíôéëÞøåéò áõôÝò áðåéëïýí ðñþéìåò áðüøåéò ðåñß äéêáßïõ. ¹ôáí ü-
ìùò Ýíá óçìáíôéêü âÞìá ãéá ôïí áíèñþðéíï ðïëôéóìü.
Åñþôçóç 5ç: Íá êÜíåôå Ýíá ÷ñïíïëïãéêÜ ðßíáêá-äéÜãñáììá ôçò éóôïñé-

êÞò ðáéäåßáò ôùí ëáþí ôçò Ìåóïðïôáìßáò áðü ôïõò ðñïúóôïñéêïýò ÷ñüíïõò
ìÝ÷ñé ôçí êáôÜêôçóç ôçò ÷þñáò áðü ôï Ì. ÁëÝîáíäñï.
ÁðÜíôçóç:
ÃÅÃÏÍÏÔÁ ×ÑÏÍÏËÏÃÉÁ
-Óôç Â. Ìåóïðïôáìßá ó÷çìáôßæï-
íôáé ïé ëáïß
-¢öéîç ôùí Óïõìåñßùí 4ç ÷éëéåôßá ð.×.
- Éäñýåôáé ôï âáóßëåéï ôùí ÁêêÜ-

2350 ð.×. ðåñßðïõ
äùí
-ÁêìÞ êáé ðáñáêìÞ ôïõ Áñ÷áßïõ

18ïò – 12ïò áé. ð.×.
Âáâõëùíéáêïý êñÜôïõò
-Ïé Áóóýñéïé êõñéáñ÷ïýí óôçí ðå-

12ïò – 7ïò áé. ð.×.
ñéï÷Þ
-ÍÝï Âáâõëùíéáêü êñÜôïò 612 – 587 ð.×.
-Ç êáôÜêôçóç ôçò ÉåñïõóáëÞì áðü

587 ð.×.
ôïõò Âáâõëþíéïõò
-Ç Ìåóïðïôáìßá ãßíåôáé ìÝñïò ôçò

538 – 330 ð.×.
ÐåñóéêÞò Áõôïêñáôïñßáò
15
ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ-ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ
Åñþôçóç 1ç: Ðïéá Þôáí ç ïéêïíïìéêÞ ïñãÜíùóç ôùí Óïõìåñßùí;

ÁðÜíôçóç:
Áðü ôçí 4ç ÷éëéåôßá ð.×. ïé ÓïõìÝñéïé Üñ÷éóáí íá êáëëéåñãïýí ôçí ðåñéï÷Þ. ÌÝ-
óù ôçò ïìáäéêÞò åñãáóßáò êáôÜöåñáí íá áñäåýóïõí ôçí ðåñéï÷Þ êáé íá åîáóöá-
ëßóïõí ðëïýóéá óõãêïìéäÞ äçìçôñéáêþí. ÁíáðôõãìÝíç Þôáí êáé ç êôçíïôñïößá, ç
âéïôå÷íßá (õöÜóìáôá, Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò ê.ô.ë.), ç ìåôáëëïôå÷íßá. Åîáéôßáò ôïí ðëå-
ïíÜóìáôïò ðïõ äçìéïõñãÞèçêå, áíáðôý÷èçêáí ïé áíôáëëáãÝò (åîáãùãéêü åìðü-
ñéï). Åìðïñéêïß äñüìïé, Ýíùíáí ôç Ìåóïðïôáìßá ìå ôç Ìåóüãåéï êáé ôçò Éíäßåò.
Åñþôçóç 2ç: Íá áíáöåñèåßôå óôçí êïéíùíéêÞ ïñãÜíùóç ôùí ëáþí ôçò

Ìåóïðïôáìßáò
ÁðÜíôçóç:
Ìïëïíüôé ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò ãçò áíÞêå óôïõò éåñåßò êáé óôïõò åõãåíåßò,
õðÞñ÷å êáèåóôþò áôïìéêÞò éäéïêôçóßáò. Ïé ðïëßôåò ðïõ êáôåß÷áí ãç åß÷áí ïñãáíù-
èåß óå êïéíüôçôåò êáé ïéêïãÝíåéåò ìå ðáôñéáñ÷éêÞ äïìÞ. Ç ãç áíÞêå êëçñïíïìéêÜ
óôçí êÜèå ïéêïãÝíåéá. Óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò âñéóêüôáí ï ôïðé-
êüò çãåìüíáò. ÌåôÜ ôïõò ÓïõìÝñéïõò, êáôïßêçóáí ëáïß ïé ïðïßïé èåùñïýóáí üôé
ï áíþôáôïò Üñ÷ïíôáò Þôáí êáé ç õðÝñôáôç èåüôçôá. ÊÜôù áðü ôï âáóéëéÜ âñßóêï-
íôáí ïé åõãåíåßò, ïé Üñ÷ïíôåò êáèþò êáé ïé ãñáöåßò. ÂÜóç ôçò êïéíùíéêÞò äïìÞò
Þôáí ïé åëåýèåñïé ðïëßôåò, ïé ãåùñãïß ê.ô.ë. ÕðÞñ÷áí êáé ïé äïýëïé, ïé ïðïßïé åßôå
Þôáí áé÷ìÜëùôïé åßôå åß÷áí ÷Üóåé ôçí åëåõèåñßá ôïõò åîáéôßáò ÷ñåþí.
Åñþôçóç 3ç: Ðïéåò åßíáé ç ðçãÝò ôùí ãíþóåùí ìáò ãéá ôïõò ëáïýò ôçò
Ìåóïðïôáìßáò;
ÁðÜíôçóç:
Ùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 19ïõ áéþíá ãíùóôïß Þôáí ìüíï ïé Âáâõëþíéïé, ïé Áóóýñéïé êáé
ïé ×áëäáßïé. Ïé óõóôçìáôéêÝò áíáóêáöÝò êáé ç áðïêñõðôïãñÜöçóç ôçò óöçíïåé-
äïýò ãñáöÞò ìáò Ýêáíáí ãíùóôïýò êáé Üëëïõò ëáïýò, ôïõò ïðïßïõò óÞìåñá ìå-
ëåôÜåé ç Áóóõñéïëïãßá.
Åñþôçóç 4ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò ÁêêÜäéïõò;

ÁðÜíôçóç:
16
ÊáôÜ ôçí 3ç ÷éëéåôßá ð.×. óçìéôéêÜ öýëá Þñèáí—ßóùò áðü ôçí Áñáâßá—óôç âü-
ñåéá ×áëäáßá êáé óõãêñïýóôçêáí ìå ôïõò ÓïõìÝñéïõò. Ïé åéóâïëÝò íßêçóáí—ìå
áñ÷çãü ôï âáóéëéÜ Óáñãêüí Á´—êáé ßäñõóáí êñÜôïò ìå ðñùôåýïõóá ôçí ðüëç Áê-
êÜä (2350 ð.×). Ï ëáüò áõôüò ïíïìÜóôçêå ÁêêÜäéïé.
Åñþôçóç 5ç: Ôé ãíùñßæåôå ó÷åôéêÜ ìå ôçí éóôïñßá ôïõ Áñ÷áßïõ êáé ôïõ
ÍÝïõ Âáâõëùíéáêïý êñÜôïõò;
ÁðÜíôçóç:
á) Ôï Áñ÷áßï Âáâõëùíéáêü êñÜôïò
ÊáôÜ ôï 18ï áé. ð.×. ïé ëáïß ôçò ðåñéï÷Þò áêìÜæïõí, áöïý åíþèçêáí êÜôù á-
ðü ôçí çãåóßá ôïõ ×áìïõñáìðß. Ðñùôåýïõóá áíáäåß÷ôçêå ç Âáâõëþíá. Ï ×áìïõ-
ñáìðß ïñãÜíùóå äéïéêçôéêÜ êáé íïìïèåôéêÜ ôï êñÜôïò. Ôï «Ýðïò ôïõ ÃêéëãêáìÝò»,
ôï ðñþôï ëïãïôå÷íéêü Ýñãï ôçò áíèñþðéíçò éóôïñßáò, áíÜãåôáé óå áõôÞ ôçí ðåñßï-
äï. Áðü ôï 16ï áé. ð.×. áñ÷ßæåé ç ðáñáêìÞ ôïõ Âáâõëùíéáêïý êñÜôïõò.
â) Ôï ÍÝï Âáâõëùíéáêü êñÜôïò
Ôï 612 ð.×. îÝóðáóå åðáíÜóôáóç áðü ôïõò Âáâõëþíéïõò êáé ôïõò ÌÞäïõò. Ç
Íéíåõß êáôáóôñÜöçêå êáé ðñùôåýïõóá ôïõ êñÜôïõò Ýãéíå ðÜëé ç Âáâõëþíá. Ôï ÍÝ-
ï Âáâõëùíéáêü êñÜôïò Ýöôáóå óôçí áêìÞ ôïõ êÜôù áðü ôçí çãåóßá ôïõ Íáâïõ÷ï-
äïíüóïñá.
Åñþôçóç 6ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç íïìïèåóßá;

ÁðÜíôçóç:
Ï ×áìïõñáìðß êùäéêïðïßçóå ôï äßêáéï, ðïõ áöïñïýóå ôéò ïéêïíïìéêÝò ó÷Ýóåéò,
ôéò ãåùãñáöéêÝò åñãáóßåò, ôç óôñáôéùôéêÞ ïñãÜíùóç êáé ôï åìðüñéï.
Åñþôçóç 7ç: Ðïéá ç åîÝëéîç ôùí ôå÷íþí óôç Ìåóïðïôáìßá;

ÁðÜíôçóç:
Ïé ëáïß ôçò Ìåóïðïôáìßáò Ý÷ôéóáí ëáìðñÜ êôßñéá áðü ðëßíèï. Óôá áóóõñéáêÜ á-
íÜêôïñá, ðïõ óþæïíôáé êáëýôåñá, âëÝðïõìå æùãñáöéóôÝò êáé áíÜãëõöåò ðáñáóôÜ-
óåéò ðïëåìéêïý ÷áñáêôÞñá. Ôá Ýñãá ôùí Óïõìåñßùí áðïèåþíïõí ôçí åéñçíéêÞ æùÞ.
Óðïõäáßá åßíáé ôá Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò, êáé êõñßùò ôçò óöñáãéäïãëõößáò. Óðïõäáßï ñü-
ëï ðñÝðåé íá Ýðáéæå ãéá ôïõò ÓïõìÝñéïõò êáé ç ìïõóéêÞ, êáèþò Ý÷ïõí áðåéêïíéóôåß óå
ôÜöïõò Üñðåò, ôýìðáíá ê.Ü. üñãáíá.
17
Á Ó Ê Ç Ó Å É Ó
•Óýìöùíá ìå ôï íÝï óýóôçìá äéäáóêáëßáò êáé áîéïëü-
ãçóçò.
Á´ ÏÌÁÄÁ ÔÙÍ ÁÓÊÇÓÅÙÍ
ÅðéëÝîåôå ôï óùóôü:
1. Ïé ðñþôïé ìåãÜëïé ðïëéôéóìïß ãåííÞèçêáí óôçí...ÁíáôïëÞ
á) Åããýò
â) ¢ðù
ã) ÌÝóç
2. Ç ðåñéï÷Þ áíÜìåóá óôïí Ôßãñç êáé ôïí ÅõöñÜôç ïíïìÜóôçêå áðü ôïõò
¸ëëçíåò.....
á) Äéðïôáìßá
â) ×áëäáßá
ã) Ìåóïðïôáìßá
3. Ç âüñåéá Ìåóïðïôáìßá Þôáí....
á) ðåäéíÞ
â) ïñåéíÞ
ã) ãåìÜôç äÜóç
4. Ôçí áíþôáôç åîïõóßá óôéò óïõìåñéáêÝò ðüëåéò êáôåß÷å....
á) ï éåñÝáò ôïõ ôïðéêïý èåïý
â) ï áñ÷çãüò ôïõ óôñáôïý
ã) ï ôïðéêüò çãåìüíáò, ðïõ åß÷å êáé ôçí áíþôáôç èñçóêåõôéêÞ, äéêáóôéêÞ êáé
óôñáôéùôéêÞ åîïõóßá
5. Ìå ôç ìåëÝôç ôùí ëáþí ôçò Ìåóïðïôáìßáò áó÷ïëåßôáé ç........
á) Áóóõñéïëïãßá
â) Áéãõðôéïëïãßá
ã) ÐñïúóôïñéêÞ áñ÷áéïëïãßá
6. Ïé ÓïõìÝñéïé áíáêÜëõøáí....
18
á) ôç öùôéÜ
â) ôïí ôñï÷ü
ã) ôï ãñáììüöùíï
7. Ðñùôåýïõóá ôïõ áêêáäéêïý êñÜôïõò Þôáí...
á) ç ÁêêÜä
â) ç Íéíåõß
ã) ç Âáâõëþíá
8. Ç Íéíåõß êáôáóôñÜöçêå ôï....
á) 712 ð.×.
â) 512 ð.×.
ã) 612 ð.×.
9. Ôï 330 ð.×. ç Ìåóïðïôáìßá êáôáêôÞèçêå áðü .....
á) ôïõò Áóóýñéïõò
â) ôï Ì. ÁëÝîáíäñï
ã) ôï Äáñåßï Á´
10. Ïé èåïß êáôïéêïýóáí ....
á) óôéò ðõñáìßäåò
â) óôá æéãêïõñÜô
ã) óôïõò êñåìáóôïýò êÞðïõò ôçò Âáâõëþíáò
11. Ôï âáâõëùíéáêü äßêáéï êùäéêïðïéÞèçêå áðü....
á) ôï Ì. ÁëÝîáíäñï
â) ôï Ì. ÍáðïëÝïíôá
ã) ôï ×áìïõñáìðß
12. Ç ãñáöÞ ôùí Óïõìåñßùí Þôáí ç....
á) óöçíïåéäÞò
â) éåñïãëõöéêÞ
ã) ôï áëöÜâçôï
ÁðÜíôçóç:
(1.á),(2.ã),(3.â),(4.ã),(5.á),(6.â),(7.á),(8.ã),
(9.â),(10.â),(11.ã),(12.á),
19
Â´ ÏÌÁÄÁ ÔÙÍ ÁÓÊÇÓÅÙÍ
Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò;

1. Ç íüôéá Ìåóïðïôáìßá Þôáí ïñåéíÞ êáé äáóþäçò.
2. Ïé ÓïõìÝñéïé äå ãíþñéæáí ôç ãåùñãßá êáé ôçí êôçíïôñïößá
3. Óôïõò ÓïõìÝñéïõò, ç ãç áíÞêå óôï ìåãáëýôåñï áñóåíéêü ðáéäß ôçò ïéêïãÝíåéáò
4. Ïé äïýëïé ðñïÝñ÷ïíôáí åí ìÝñåé áðü ôïõò áé÷ìÜëùôïõò ðïëÝìïõ.
5. Ùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïõ áéþíá ãíùóôïß Þôáí ìüíï ïé Âáâõëþíéïé, ïé Áóóýñéïé êáé
ïé ×áëäáßïé.
6. ÊáôÜ ôçí 1ç ÷éëéåôßá ð.×. ï Üíèñùðïò êáëõôÝñåõóå ôç æùÞ ôïõ äñáìáôéêÜ.
7. Óçìáíôéêüò âáóéëéÜò ôùí ÁêêÜäùí Þôáí ï Óáñãêüí Á´.
8. Áðü ôï 5ï áé. ð.×. áñ÷ßæåé ç ðáñáêìÞ ôïõ âáâõëùíéáêïý êñÜôïõò.
9. Ôï ÍÝï âáâõëùíéáêü êñÜôïò Üêìáóå êÜôù áðü ôçí çãåóßá ôïõ Íáâï÷ïäïíüóï-
ñá.
10. Ï Ìáñäïýê Þôáí ãáëáôéêüò èåüò.
ÁðÜíôçóç:
ÓùóôÝò åßíáé ïé: 3, 4, 7, 9.
Ã´ ÏÌÁÄÁ ÔÙÍ ÁÓÊÇÓÅÙÍ
Á Â
1. Ï Ôßãñçò êáé ï ÅõöñÜôçò á. Ýãéíå ãåùñãüò êáé êôçíïôñüöïò
2. Ç Ìåóïðïôáìßá åíùíüôáí â. ìå ôç Ìåóüãåéï êáé ôéò Éíäßåò
3. Ôçí 7ç ÷éëéåôßá ð.×. ï Üíèñù- ã. ôçí øçìÝíç ðëßíèï ùò ïéêïäïìé-

ðïò, áðü ôñïöïóõëëÝêôçò êáé êü õëéêü
êõíçãüò
4. Äåí îÝñïõìå ôçí ä. ôïí 12ïõ áéþíá ð.×.
20
Á Â
5. Ïé ÓïõìÝñéïé ðñþôïé ÷ñçóéìï- å. åíþíïíôáí êïíôÜ óôïí Ðåñóéêü
ðïßçóáí êüëðï
6. Ôï ðñþôï Ýðïò ôçò áíèñþðéíçò
óô. ðñïÝëåõóç ôùí Óïõìåñßùí
éóôïñßáò Þôáí
7. Ïé Áóóýñéïé åìöáíßóôçêáí óôá
æ. áðü ôïõò éåñåßò-ìÜãïõò
ìÝóá
8. Ï ïõñáíüò ìåëåôÞèçêå ç. ôçí åéñçíéêÞ æùÞ
9. Ïé ÓïõìÝñéïé áðïèåþíïõí è. ï «ÃêéëãêáìÝò».
ÁðÜíôçóç:
ÓùóôÝò åßíáé ïé: 3, 4, 7, 9.
21
2. Ç ÁÉÃÕÐÔÏÓ

Óôçí Áßãõðôï ç æùÞ âñéóêüôáí óå Üìåóç ó÷Ýóç ìå ôïí Íåßëï. Ï áéãõðôéáêüò ëá-
üò, Ý÷ïíôáò ùò åðéêåöáëÞ ôï Öáñáþ, êáôáóêåýáóå ëáìðñÜ Ýñãá.
1. Ç ÷þñá
Ç Áßãõðôïò êáôáëáìâÜíåé ôï êïììÜôé ôçò Â.Á ÁöñéêÞò, ðïõ äéáññÝåôáé áðü ôï

Íåßëï. Ï ðïôáìüò äçìéïõñãåß ìéá ãüíéìç ëùñßäá ãçò áðü ôéò åêâïëÝò ôïõ ùò ôç
Ìåóüãåéï èÜëáóóá. ¸ôóé, êüâåôáé óôá äõï ç Ýñçìïò. ÁñéóôåñÜ âñßóêåôáé ç Ëéâýç
êáé äåîéÜ ç ÅñõèñÜ èÜëáóóá êáé ç ÷åñóüíçóïò ôïõ ÓéíÜ. Ï Íåßëïò ðëçììýñéæå ôï
êáëïêáßñé. ¼ôáí Ýðåöôå ç óôÜèìç ôùí íåñþí, Ýìåíå Ýíá ðá÷ý óôñþìá ãüíéìçò ëÜ-
óðçò. Ç Áßãõðôïò ÷ùñéæüôáí óå äõï ìÝñç: óôçí ¢íù–íüôéá–Áßãõðôï êáé óôçí êÜ-
ôù–âüñåéá–Áßãõðôï.
2. ÏéêïíïìéêÞ, ÊïéíùíéêÞ
êáé ÐïëéôéêÞ ÏñãÜíùóç
Ç Ïéêïíïìßá
Ç ïéêïíïìßá âáóéæüôáí óôçí Üñäåõóç ôùí ÷ùñáöéþí êáé óôçí óõíôÞñçóç ôùí
êáíáëéþí. ÅðåéäÞ ïé áãñïôéêÝò åñãáóßåò Þôáí äýóêïëåò, Ýðñåðå íá óõíåñãáóôåß ï
ëáüò. Êáëëéåñãïýíôáí äçìçôñéáêÜ, ïðùñïöüñá, êçðåõôéêÜ ê.Ü. ¢ëëåò áó÷ïëßåò Þ-
ôáí: ç êôçíïôñïößá êáé ôï øÜñåìá. Ç áíÜãêç ãéá ïñãÜíùóç ôïõ êñÜôïõò êÜôù á-
ðü åíéáßá åîïõóßá åðéâëÞèçêå áðü ôçí áíÜãêç ãéá óõóôçìáôéêÞ áãñïôéêÞ ðáñáãù-
ãÞ. ÕðÞñ÷å åîåéäßêåõóç ôùí åðáããåëìÜôùí. Ìåôáëëïõñãïß, îõëïõñãïß, íáõðçãïß
ê.Ü. öñüíôéæáí ãéá ôçí êÜëõøç ôùí áðáñáßôçôùí áíáãêþí. Ïé êáëýôåñïé ôå÷íßôåò
åñãÜæïíôáí óôá âáóéëéêÜ åñãáóôÞñéá. Ôï ðëåüíáóìá ôùí ðáñáãüìåíùí áéãõðôéá-
22
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ç ÁÉÃÕÐÔÏÓ
êþí áíáãêþí åîÜãïíôáí óå Üëëåò ÷þñåò. ¸íáò áñêåôÜ ìåãÜëïò áñéèìüò Áéãõðôß-
ùí áó÷ïëïýíôáí óôéò äéïéêçôéêÝò õðçñåóßåò. ¹îåñáí ôç äýóêïëç éåñïãëõöéêÞ
ãñáöÞ, ãé’ áõôü êáé Þôáí áðáñáßôçôïé ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôçò áéãõðôéáêÞò ãñáöåéï-
êñáôßáò (ãñáöåßò). ÌåãÜëç äýíáìç åß÷áí ïé éåñåßò, êáèþò õðÞñ÷å èåïêñáôéêü ðï-
ëßôåõìá, êáé ïé åðáããåëìáôßåò óôñáôéùôéêïß.
Ç êïéíùíßá
Ï Öáñáþ âñéóêüôáí óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíßáò. ¹ôáí ï ßäéïò èåüò êáé åíóÜñ-
êùóç ôïõ êñÜôïõò. Åß÷å áðüëõôç åîïõóßá. Ðéï êÜôù âñßóêïíôáí ïé áíþôáôïé êñáôéêïß
õðÜëëçëïé, ïé ãñáöåßò êáé ïé éåñåßò. ÓçìáíôéêÞ èÝóç êáôåß÷áí ïé óôñáôéùôéêïß. Ç óõ-
íôñéðôéêÞ ðëåéïøçößá ôùí Áéãõðôßùí áðïôåëïýíôáí áðü åëåýèåñïõò ðïëßôåò. ÕðÞñ÷áí
êáé ïé äïýëïé, ïé ïðïßïé åñãÜæïíôáí óå äçìüóéá Ýñãá êõñßùò. ÊáôÜ ôçí ðåñßïäï ôïõ
ÍÝïõ Âáóéëåßïõ ôï áõóôçñü áõôü êïéíùíéêü óýóôçìá Üñ÷éóå íá ÷áëáñþíåé êáé íá ãß-
íåôáé ðéï åõÝëéêôï.
¹äç áðü ôéò áñ÷Ýò ôçò 3çò ÷éëéåôßáò êõñéáñ÷ïýóå ç éäÝá ôçò èåïðïßçóçò ôïõ Öá-
ñáþ, ï ïðïßïò áíáöåñüôáí óôéò åðéãñáöÝò ùò èåüò. Áêüìá êáé åðéãñáöÝò ðïõ ôïí
ðáñïõóéÜæïõí ùò Üíèñùðï äçëþíïõí üôé ðñüêåéôáé ãéá èåü ìå áíèñþðéíåò éäéüôçôåò.
Ôï êñÜôïò ôçò Áéãýðôïõ åß÷å èåïêñáôéêü ÷áñáêôÞñá.
Ç ðñïúóôïñßá
Äåí îÝñïõìå áðü ðïý êáôÜãïíôáí ïé áñ÷áßïé Áéãýðôéïé. Óôá ôÝëç ôçò 5çò ÷éëéå-
ôßáò ð.×. ðÜíôùò óõíáíôÜìå íåïëéèéêïýò ïéêéóìïýò, ïé êÜôïéêïé ôùí ïðïßùí áó÷ï-
ëïýíôáé ìå ôç ãç, ôï øÜñåìá êáé ôï êõíÞãé. Áñãüôåñá, ïé ïéêéóìïß áõôïß åíþíïíôáé
êáé ó÷çìáôßæïõí öõëÝò, ïé ïðïßåò ðïëåìïýí ìåôáîý ôïõò. ÔåëéêÜ, äçìéïõñãÞèçêáí
äõï âáóßëåéá, ç ¢íù êáé ç ÊÜôù Áßãõðôïò. Ï ÌÞíçò Ýíùóå ôá äõï áõôÜ âáóßëåéá
êáé Ýãéíå ï ðñþôïò Öáñáþ.
23
Áñ÷áßï Âáóßëåéï (ðåñ. 3000-2000 ð.×.) ìå

ðñùôåýïõóá ôç ÌÝìöéäá
ÊáôÜ ôçí ðåñßïäï áõôÞ ç ÷þñá åðåêôåßíåôáé áíáôïëéêÜ (ÓéíÜ) êáé íüôéá (Íïõâß-
á), ìå óêïðü íá áðïêôçèïýí ìÝôáëëá. Óðïõäáßá ïéêïäïìÞìáôá êáôáóêåõÜóôçêáí.
Ôï ôÝëïò ôçò ðåñéüäïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ðïëéôéêÝò êáé èñçóêåõôéêÝò ôáñá÷Ýò.
Ôï ÌÝóï Âáóßëåéï (ðåñ. 2000-1540 ð.×.) ìå

ðñùôåýïõóá ôç ÈÞâá óôçí Üíù Áßãõðôï.
Áñ÷éêÜ ç ÷þñá áíáäéïñãáíþíåôáé óôñáôéùôéêÜ åíþ ðáñÜëëçëá êáôáóêåõÜæï-

íôáé áñ÷éôåêôïíéêÜ êáé åããåéïâåëôéùôéêÜ Ýñãá. Ãéá 200 ÷ñüíéá ç Áßãõðôïò êõâåñíÞ-
èçêå áðü ôïõò Õîþò, Ýíá íïìáäéêü áóéáôéêü ëáü. Ïé Õîþò óåâÜóôçêáí ôïí ôñüðï
æùÞò ôùí Áéãõðôßùí. Åß÷áí êáëÝò ó÷Ýóåéò ìå ãåéôïíéêïýò ëáïýò. Ðéèáíüí ïé Õîþò
íá åéóÞãáãáí ôï ðïëåìéêü Üñìá.
Ôï ÍÝï Âáóßëåéï (1540-1075 ð.×.) ìå

ðñùôåýïõóá ôç ÈÞâá
ÔåëéêÜ ïé Õîþò åêäéþ÷èçêáí áðü ôïõò çãåìüíåò ôçò ÈÞâáò. Óçìáíôéêïß Öáñá-
þ êõâÝñíçóáí áõôÞ ôçí ðåñßïäï. Ãéá ðáñÜäåéãìá, êáôÜ ôç âáóéëåßá ôïõ Ôïýèìùóé
Ã´ (15ïò áé. ð.×.) ç áéãõðôéáêÞ êõñéáñ÷ßá Ýöôáóå ùò ôç Óõñßá, áëëÜ åðåêôÜèçêå êáé
ðñïò ôï íüôï. Ç äýíáìç ôïõ óôñáôïý âáóéæüôáí óôç óùóôÞ ïñãÜíùóç, óôï Üëïãï
êáé óôá ðïëåìéêÜ Üñìáôá. ¢ëëïé óðïõäáßïé Öáñáþ Þôáí: ï Áêåíáôþí, ï ïðïßïò
ðñïóðÜèçóå ìÜôáéá íá åðéâÜëåé ôï ìïíïèåúóìü, êáé ï ÑáìóÞò Â´, êáôÜ ôç äéÜñ-
êåéá ôçò âáóéëåßáò ôïõ ïðïßïõ ç Áßãõðôïò Ýãéíå Ýíá éó÷õñü êñÜôïò ôüóï åóùôåñé-
êÜ, üóï êáé åîùôåñéêÜ. ÐïëëÜ ðïëåìéêÜ êáôïñèþìáôá ôïõ ÑáìóÞ Â´ áíáöÝñïíôáé,
áí êáé ïé ìåëåôçôÝò óÞìåñá åßíáé åðéöõëáêôéêïß. ÓçìáíôéêÞ áíÜðôõîç ãíþñéóáí êáé
ïé åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò ôçò Áéãýðôïõ. ÊáôÜ ôï 12ï áéþíá óôç ÷þñá åéóâÜëëïõí áðü
ôï âïññÜ ïé ëáïß ôçò èÜëáóóáò. Ïé Áéãýðôéïé ÷Üíïõí ôéò áóéáôéêÝò êôÞóåéò. ÊáôÜ
ôïí 11ï áé. ð.×. ôï ÍÝï Âáóßëåéï âñßóêåôáé óå ðáñáêìÞ.
Áðü ôïí 11ï áé. ð.×. ùò ôïí 7ï áé. ð.×. ç Áßãõðôïò âñßóêåôáé êÜôù áðü áóóõ-
ñéáêÞ êáôï÷Þ. Óôï á´ ìéóü ôïõ 7ïõ áé. ð.×. áðïôéíÜóóåôáé ç áóóõñéáêÞ êõñéáñ÷ßá.
24
Öáñáþ ãßíåôáé ï ØáììÞôé÷ïò êáé ýóôåñá ï Íåêþ (6ïò áé. ð.×.). Ôçí ðåñßïäï áõ-
ôÞ éäñýåôáé ç åëëçíéêÞ áðïéêßá Íáýêñáôéò. Ôï åëëçíéêü óôïé÷åßï äéåéóäýåé óôçí Áß-
ãõðôï ùò Ýìðïñïé êáé ùò ìéóèïöüñïé. Ìå ôïõò ÐÝñóåò ç Áßãõðôïò Þñèå óå åðá-
öÞ ôï 539 ð.×., üôáí ï Öáñáþ ¢ìáóéò õðïóôÞñéîå ôïõò Âáâõëþíéïõò. Ôï 525 ð.×.
ç Áßãõðôïò Ýãéíå ðåñóéêÞ åðáñ÷ßá. Ôï 333 ð.×., ìåôÜ ôç ìÜ÷ç ôçò Éóóïý, ï Ì.ÁëÝ-
îáíäñïò êáôÝëáâå ôç ÷þñá êáé áíáêçñý÷ôçêå Öáñáþ óôç ÌÝìöéäá ôï 332 ð.×.
Ç èñçóêåßá
Áñ÷éêÜ, êÜèå ðüëç åß÷å Ýíá äéêü ôçò èåü-ðñïóôÜôç. Óôçí Áßãõðôï åðéêñÜôçóå
ç ðïëõèåÀá. Ïé èåïß ðáñéóôÜíïíôáí Ý÷ïíôáò áíèñþðéíï óþìá êáé êåöÜëé æþïõ. Ãå-
íéêÜ ðÜíôùò õðÞñ÷áí êÜðïéïé ðïëý ãíùóôïß èåïß óå üëç ôçí áéãõðôéáêÞ åðéêñÜ-
ôåéá: ï Ñá, ç ºóéäá, ï ¿ñïò, ï ¼óéñéò. Ï Áêåíáôþí ìÜôáéá ðñïóðÜèçóå íá åðé-
âÜëåé ùò ìüíç ëáôñåßá ôç ëáôñåßá ôïõ Ñá. Ïé Áéãýðôéïé ðßóôåõáí óôç ìåôáèáíÜôéá
æùÞ áí äåí êáôáóôñåöüôáí ôï õëéêü óþìá. Ãé’ áõôü ôáñß÷åõáí ôá íåêñÜ óþìáôá êáé
ôá Ýèáâáí óå ôÜöïõò ìáæß ìå äéÜöïñá óêåýç. Åîáéôßáò áõôÞò ôçò áíôßëçøçò, êáôá-
óêåõÜóôçêáí ãéá ôïõò Öáñáþ êáé ôïõò íåêñïýò ôùí áíþôåñùí ôÜîåùí ôáöéêÜ ìíç-
ìåßá, ôá ïðïßá åß÷áí äéáêïóìçèåß ìå ðïëõôåëÞ ôñüðï. ÌÝóá óå áõôÜ âñÝèçêáí
ðïëëÜ ðïëýôéìá áíôéêåßìåíá.
Ç ãñáöÞ
Áðü ôçí 4ç ÷éëéåôßá ð.×. ïé Áéãýðôéïé ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôçí éåñïãëõöéêÞ ãñáöÞ,
üðïõ êÜèå ÷áñáêôÞñáò Þôáí êáé Ýíá óýìâïëï. ¹ôáí ìéá äýóêïëç ãñáöÞ êáé ãé’
áõôü õðÞñ÷å ìéá åéäéêåõìÝíç ïìÜäá áíèñþðùí, ïé ãñáöåßò, ïé ïðïßïé åß÷áí äéïé-
êçôéêÜ êáèÞêïíôá. ÊáôÜ ôï ÍÝï Âáóßëåéï êáé Ýíáò áðëüò ðïëßôçò ìðïñïýóå íá ãß-
íåé ãñáöÝáò. Ôá éåñïãëõöéêÜ áðïêñõðôïãñáöÞèçêáí ôï 1822 áðü ôï ÃÜëëï áéãõ-
ðôéïëüãï É.Champollion, ìå ôç âïÞèåéá ôçò óôÞëçò ôçò ÑïæÝôáò, üðïõ ôï ßäéï êåß-
ìåíï Þôáí ãñáììÝíï óå éåñïãëõöéêÜ, óå áðëÜ éåñïãëõöéêÜ êáé óå åëëçíéêÜ.
Ôá ãñÜììáôá
Ôá êåßìåíá áó÷ïëïýíôáé êõñßùò ìå ôá êáôïñèþìáôá ôùí Öáñáþ Þ Ý÷ïõí èñç-
óêåõôéêü êáé ëõñéêü ðåñéå÷üìåíï Þ ìáò áíáöÝñïõí ëáúêÝò äéçãÞóåéò. Áõôü óõì-
âáßíåé åîáéôßáò ôçò äõóêïëßáò ôùí éåñïãëõöéêþí.
25
Óôçí Áßãõðôï áíáðôý÷èçêáí åìðåéñéêÜ ïé áóôñïíïìéêÝò ãíþóåéò: á) êáèéåñþ-
èçêå ôï çìåñïëüãéï ôùí 365 çìåñþí, â) ôï Ýôïò ÷ùñßóôçêå óå åâäïìÜäåò êáé ìÞ-
íåò, ã) ç þñá ðñïóäéïñßóôçêå ìå âÜóç ôçí çëéáêÞ óêéÜ. ÐáñÜëëçëá, áíáðôý÷èç-
êå ç ãåùìåôñßá ùò ôñüðïò ãéá ôç ìÝôñçóç ôùí êáëëéåñãÞóéìùí ãáéþí êáé ôá ìáèç-
ìáôéêÜ. Åîáéôßáò ôçò ôáñß÷åõóçò, áíáðôý÷èçêå ç áíáôïìßá êáé ç éáôñéêÞ. Ïé Áéãý-
ðôéïé Þôáí öçìéóìÝíïé ãéáôñïß.
Ïé ôÝ÷íåò
Ïé ôÝ÷íåò âñßóêïíôáí óôçí õðçñåóßá ôïõ Öáñáþ. ÌÝóù áõôþí ðñïâÜëëïíôáí ç
æùÞ êáé ç äñÜóç ôïõ áíþôáôïõ Üñ÷ïíôá. Óôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ ôá Ýñãá ÷áñáêôçñßæï-
íôáí áðü ôéò ìåãÜëåò äéáóôÜóåéò ðïõ åß÷áí. ×áñáêôçñéóôéêÝò åßíáé ïé ðõñáìßäåò, ïé
ìåãÜëïé íáïß óôï Ëïýîïñ êáé óôï ÊáñíÜê. Óôéò åðéöÜíåéåò ðïëëþí íáþí êáé ôÜöùí
åîéóôïñïýíôáí ç æùÞ ôùí Öáñáþ áðü æùãñáöéêÝò Þ áíÜãëõöåò ðáñáóôÜóåéò. Óðïõ-
äáßá Ýñãá ìéêñüôåñùí äéáóôÜóåùí êáôáóêåõÜóôçêáí áðü îýëï Þ ðÝôñá. Óðïõäáßá
Þôáí êáé ôá Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò.

Íåïëéèéêïß ïéêéóìïß óôçí Áßãõðôï
Áñ÷áßï Âáóßëåéï (ðñùôåýïõóá ç ÌÝìöéäá) 3000-2000 ð.×.
×ñÞóç ôçò éåñïãëõöéêÞò ãñáöÞò 4ç ÷éëéåôßá ð.×. ê. åîÞò
ÌÝóï Âáóßëåéï (ðñùôåýïõóá ç ÈÞâá) 2000-1540 ð.×.
ÍÝï Âáóßëåéï 1450-1075 ð.×.
Ç áêìÞ ôçò Áéãýðôïõ 15ïò áé. ð.×.
ÅéóâïëÞ ôùí ëáþí ôçò èÜëáóóáò 12ïò áé. ð.×.
Ç Áßãõðôïò õðü áóóõñéáêÞ êáôï÷Þ 11ïò-7ïò áé. ð.×.
Ç Áßãõðôïò õðü ðåñóéêÞ êõñéáñ÷ßá 505-333 ð.×.
Ï Ì. ÁëÝîáíäñïò êáôáëáìâÜíåé ôçí Áßãõðôï 333 ð.×.
Ï Ì. ÁëÝîáíäñïò óôÝöåôáé Öáñáþ 332 ð.×.
ÁðïêñõðôïãñÜöçóç ôùí éåñïãëõöéêþí 1822
26
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÁÓÊÇÓÅÉÓ-ÄÑÁÓÔÇÑÉÏÔÇÔÅÓ

Åñþôçóç 1ç: Íá ðñïóäéïñßóåôå ôç óçìáóßá ôïõ ãåùãñáöéêïý ðáñÜãï-

íôá óôç äéáìüñöùóç êáé åîÝëéîç ôïõ áéãõðôéáêïý ðïëéôéóìïý.
ÁðÜíôçóç:
Ï áéãõðôéáêüò ðïëéôéóìüò åðçñåÜóôçêå áíåîßôçëá áðü ôçí ðåñéï÷Þ üðïõ ãåííÞèç-
êå êáé Üêìáóå. Óçìáíôéêü ñüëï Ýðáéîå ç ðáñïõóßá ôïõ Íåßëïõ, ï ïðïßïò ìå ôéò åôÞ-
óéåò ðëçììýñåò ôïõ ðñüóöåñå ãüíéìï Ýäáöïò ãéá ôçí êáëëéÝñãåéá óéôçñþí êáé ïðù-
ñïöüñùí äÝíôñùí. Ïé åðéóôÞìåò, üðùò ç ãåùìåôñßá êáé ôá ìáèçìáôéêÜ, áíáðôý÷èç-
êáí áðü ôçí áíÜãêç êáôáìÝôñçóçò ôçò êáëëéåñãÞóéìçò ãçò. ¢ëëùóôå, ç áõôÜñêåéá,—
êáé ôï ðëåüíáóìá ðïëëÝò öïñÝò—, óå áãñïôéêÜ ðñïúüíôá åõíüçóáí ôçí ðíåõìáôéêÞ
æùÞ êáé ôï åîáãùãéêü åìðüñéï. Ç Ýñçìïò, Üëëùóôå, ç ïðïßá êáëýðôåé ôï ìåãáëýôåñï
ìÝñïò ôçò ÷þñáò, äñïýóå ùò ðáñÜãïíôáò áóöÜëåéáò êáé áðïìüíùóçò, êáèþò ìüíï
áðü ôç ÷åñóüíçóï ôïõ ÓéíÜ ìðïñïýóáí íá ìðïõí åéóâïëåßò óôç ÷þñá.
Åñþôçóç 2ç: Ç ðñïóåêôéêÞ ðáñáôÞñçóç ôùí åéêüíùí ôçò ó.23 óå ðïéá

óõìðåñÜóìáôá óáò ïäçãåß üóïí áöïñÜ ôéò áó÷ïëßåò êáé ôçí êáèçìåñéíÞ
æùÞ ôùí êáôïßêùí ôçò áñ÷áßáò Áéãýðôïõ;
ÁðÜíôçóç:
á) Ç âáóéêÞ ïéêïíïìéêÞ áó÷ïëßá ôùí Áéãõðôßùí Þôáí ç êáëëéÝñãåéá ôçò ãçò.
×ñçóéìïðïéïýóáí åîçìåñùìÝíá æþá (âüäéá ê.ô.ë.)
â) Ðßóôåõáí óôç ìåôáèáíÜôéá æùÞ. Ãé’ áõôü Ýâáæáí äßðëá óôï íåêñü ðñÜãìáôá
ôá ïðïßá èá ôïõ Þôáí ÷ñÞóéìá.
ã) ÌåãÜëç äéÜäïóç åß÷å ç êáëëéÝñãåéá ôùí äçìçôñéáêþí, êáé åéäéêÜ ôùí óéôçñþí.
Åñþôçóç 3ç: Ðïéá åßíáé ç óçìáóßá ôçò åðéíüçóçò êáé ôçò ÷ñÞóçò ãñá-
öÞò áðü ôïõò Áéãýðôéïõò; (Íá ëÜâåôå õðüøç óáò êáé ôï ðáñÜèåìá 4).
ÁðÜíôçóç:
Ç åðéíüçóç êáé ç ÷ñÞóç ôçò ãñáöÞò åß÷å ðïëý óçìáíôéêÝò åðéäñÜóåéò óôïí áéãõ-
ðôéáêü ðïëéôéóìü. Ç ãíþóç Ýãéíå êôÞìá ðåñéóóüôåñùí áíèñþðùí êáé ìðïñïýóå íá
äéáôçñçèåß ðëÝïí êáèþò Þôáí ÷áñáãìÝíç óôçí ðÝôñá Þ óôïí ðÜðõñï. Ç óïößá Ýãéíå
êôÞìá ðåñéóóüôåñùí áíèñþðùí. ÃåíéêÜ, ç ãñáöÞ áðïôåëåß ôç âÜóç êÜèå ðïëéôéóìïý,
êáèþò ìÝóù áõôÞò áðïôõðþíïíôáé ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò áíèñþðéíçò åõöõÀáò.
27
Åñþôçóç 4ç: Ðþò êñßíåôå ôçí ðñïóðÜèåéá ôïõ ÁìÝíïöé Ä´ (Áêåíáôþí)

ãéá ôçí åîÜëåéøç ôçò ðïëõèåÀáò; Ðïéåò áëëáãÝò èá ìðïñïýóå íá åðéöÝñåé
ìéá ôÝôïéá ìåôáññýèìéóç êáé ãéáôß äåí ôåëåóöüñçóå;
ÁðÜíôçóç:
Åêôüò ßóùò áðü ëüãïõò ðñïóùðéêÞò ðßóôçò, ï ÁìÝíïöéò Ä´ êéíÞèçêå êáé áðü ðï-
ëéôéêïýò ëüãïõò ãéá ôçí êáèéÝñùóç ôïõ ìïíïèåúóìïý óôçí Áßãõðôï. Ç ÷þñá Þôáí ôå-
ñÜóôéá. Ï Öáñáþ êõâåñíïýóå ìå ôç âïÞèåéá ìéáò åêôåôáìÝíçò ãñáöåéïêñáôéêÞò ìç-
÷áíÞò. Ùóôüóï, õðÞñ÷å êáé ç ôÜîç ôùí éåñÝùí, ç ïðïßá åß÷å áðïêôÞóåé ìåãÜëç äý-
íáìç êáé áíôéìá÷üôáí ôç âáóéëéêÞ åîïõóßá. Ç ðñïóðÜèåéá åðéâïëÞò ôïõ ìïíïèåú-
óìïý åíôÜóóåôáé ìÝóá óôï ðëáßóéï ìéáò ðñïóðÜèåéáò áðïäõíÜìùóçò ôïõ éåñáôåßïõ.
¢ëëùóôå, ï ðïëõèåúóìüò êáôáêåñìÜôéæå èñçóêåõôéêÜ ôçí Áßãõðôï óå ìéá åðï÷Þ ðïõ
ï Öáñáþ ðñïóðáèïýóå íá åðåêôåßíåé ôçí åîïõóßá ôïõ ðÝñá áðü ôá óýíïñá ôçò ÷þ-
ñáò. Ç ðñïóðÜèåéá áõôÞ äåí ðÝôõ÷å åðåéäÞ ôï áéãõðôéáêü éåñáôåßï Þôáí Þäç ðïëý é-
ó÷õñü, êáèþò ïé ðïëõèåúóôéêÝò áíôéëÞøåéò Þôáí âáèéÜ ñéæùìÝíåò óôïí áðëü ëáü.
Åñþôçóç 5ç: Íá óõãêñßíåôå ôïí ôñüðï ðïëéôéêÞò ïñãÜíùóçò ôùí ëáþí

ôçò Ìåóïðïôáìßáò ìå áõôüí ôùí Áéãõðôßùí.
ÁðÜíôçóç:
Ç ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç ôùí Áéãõðôßùí Ý÷åé ðïëëÝò ïìïéüôçôåò ìå ôçí ðïëéôéêÞ ïñ-
ãÜíùóç ôùí ëáþí ôçò Ìåóïðïôáìßáò.
—Êáé óôéò äõï ðåñéðôþóåéò áñ÷éêÜ ç åîïõóßá âñéóêüôáí óôá ÷Ýñéá ôïðéêþí çãå-
ìüíùí, ïé ïðïßïé äñïýóáí óôá üñéá ôçò öõëÞò (Áßãõðôïò) Þ ôçò ðüëçò (ÓïõìÝñéïé).
Ç ïñãÜíùóç Þôáí ðáôñéáñ÷éêÞ. Ï çãåìüíáò Þôáí ôáõôü÷ñïíá áíþôáôïò óôñáôéùôéêüò
äéïéêçôÞò, èñçóêåõôéêüò Üñ÷ïíôáò êáé äéêáóôÞò.
—Óôá ýóôåñá ÷ñüíéá, ïé óêëçñÝò óõíèÞêåò æùÞò áíÜãêáóáí ôéò öõëÝò íá åíù-
èïýí êÜôù áðü ôç çãåóßá åíüò áíþôáôïõ ìïíÜñ÷ç, ï ïðïßïò èåïðïéÞèçêå (èåï-
êñáôéêÞ áíôßëçøç ôçò åîïõóßáò).
—Ï áíþôáôïò Üñ÷ïíôáò êõâåñíïýóå ìå ôç âïÞèåéá ôùí áíþôåñùí ôÜîåùí êá-
èþò êáé ôçò âáóéëéêÞò ãñáöåéïêñáôßáò.
—ÓçìáíôéêÞ èÝóç êáôåß÷áí ïé óôñáôéùôéêïß, ïé éåñåßò êáé âáóéëéêïß õðÜëëçëïé.
—Óôç âÜóç ôçò êïéíùíßáò äñïýóáí ïé åëåýèåñïé ðïëßôåò, ïé ïðïßïé áóêïýóáí
äéÜöïñá åðáããÝëìáôá, êáé ïé äïýëïé.
28
Åñþôçóç 1ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ÷þñá üðïõ áíäñþèçêå ï áéãõðôéáêüò

ðïëéôéóìüò;
ÁðÜíôçóç:
Ç Áßãõðôïò êáôáëáìâÜíåé ôï êïììÜôé ôçò Â.Á ÁöñéêÞò, ðïõ äéáññÝåôáé áðü ôï
Íåßëï. Ï ðïôáìüò äçìéïõñãåß ìéá ãüíéìç ëùñßäá ãçò áðü ôéò åêâïëÝò ôïõ ùò ôç
Ìåóüãåéï èÜëáóóá. ¸ôóé, êüâåôáé óôá äõï ç Ýñçìïò. ÁñéóôåñÜ âñßóêåôáé ç Ëéâýç
êáé äåîéÜ ç ÅñõèñÜ èÜëáóóá êáé ç ÷åñóüíçóïò ôïõ ÓéíÜ. Ï Íåßëïò ðëçììýñéæå ôï
êáëïêáßñé. ¼ôáí Ýðåöôå ç óôÜèìç ôùí íåñþí, Ýìåíå Ýíá ðá÷ý óôñþìá ãüíéìçò ëÜ-
óðçò. Ç Áßãõðôïò ÷ùñéæüôáí óå äõï ìÝñç: óôçí ¢íù-íüôéá-Áßãõðôï êáé óôçí ÊÜôù-
âüñåéá-Áßãõðôï.
Åñþôçóç 2ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí áéãõðôéáêÞ ïéêïíïìßá;
ÁðÜíôçóç:
Ç ïéêïíïìßá âáóéæüôáí óôçí Üñäåõóç ôùí ÷ùñáöéþí êáé óôç óõíôÞñçóç ôùí
êáíáëéþí. ÅðåéäÞ ïé áãñïôéêÝò åñãáóßåò Þôáí äýóêïëåò, Ýðñåðå íá óõíåñãáóôåß ï
ëáüò. Êáëëéåñãïýíôáí äçìçôñéáêÜ, ïðùñïöüñá, êçðåõôéêÜ ê.Ü. ¢ëëåò áó÷ïëßåò Þ-
ôáí: ç êôçíïôñïößá êáé ôï øÜñåìá. Ç áíÜãêç ãéá ïñãÜíùóç ôïõ êñÜôïõò êÜôù á-
ðü åíéáßá åîïõóßá åðéâëÞèçêå áðü ôçí áíÜãêç ãéá óõóôçìáôéêÞ áãñïôéêÞ ðáñáãù-
ãÞ. ÕðÞñ÷å åîåéäßêåõóç ôùí åðáããåëìÜôùí. Ìåôáëëïõñãïß, îõëïõñãïß, íáõðçãïß
ê.Ü. öñüíôéæáí ãéá ôçí êÜëõøç ôùí áðáñáßôçôùí áíáãêþí. Ïé êáëýôåñïé ôå÷íßôåò
åñãÜæïíôáí óôá âáóéëéêÜ åñãáóôÞñéá. Ôï ðëåüíáóìá ôùí ðáñáãïìÝíùí áéãõðôéá-
êþí áãáèþí åîÜãïíôáí óå Üëëåò ÷þñåò. ¸íáò áñêåôÜ ìåãÜëïò áñéèìüò Áéãõðôß-
ùí áó÷ïëïýíôáí óôéò äéïéêçôéêÝò õðçñåóßåò. ¹îåñáí ôç äýóêïëç éåñïãëõöéêÞ
ãñáöÞ, ãé’ áõôü êáé Þôáí áðáñáßôçôïé ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôçò áéãõðôéáêÞò ãñáöåéï-
êñáôßáò (ãñáöåßò). ÌåãÜëç äýíáìç åß÷áí ïé éåñåßò, êáèþò õðÞñ÷å èåïêñáôéêü ðï-
ëßôåõìá, êáé ïé åðáããåëìáôßåò óôñáôéùôéêïß.
Åñþôçóç 3ç:Ðïéá Þôáí ç êïéíùíéêÞ óõãêñüôçóç ôïõ áñ÷áßïõ áéãõ-
ðôéáêïý êñÜôïõò;
ÁðÜíôçóç:
Ï Öáñáþ âñéóêüôáí óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíßáò. ¹ôáí ï ßäéïò èåüò êáé åíóÜñ-
êùóç ôïõ êñÜôïõò. Åß÷å áðüëõôç åîïõóßá. Ðéï êÜôù âñßóêïíôáí ïé áíþôáôïé êñá-
29
ôéêïß õðÜëëçëïé, ïé ãñáöåßò êáé ïé éåñåßò. ÓçìáíôéêÞ èÝóç êáôåß÷áí ïé óôñáôéùôéêïß.

Ç óõíôñéðôéêÞ ðëåéïøçößá ôùí Áéãõðôßùí áðïôåëïýíôáí áðü åëåýèåñïõò ðïëßôåò.
ÕðÞñ÷áí êáé ïé äïýëïé, ïé ïðïßïé åñãÜæïíôáí óå äçìüóéá Ýñãá êõñßùò. ÊáôÜ ôçí
ðåñßïäï ôïõ ÍÝïõ Âáóéëåßïõ ôï áõóôçñü áõôü êïéíùíéêü óýóôçìá Üñ÷éóå íá ÷áëá-
ñþíåé êáé íá ãßíåôáé ðéï åõÝëéêôï.
Åñþôçóç 4ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï Áñ÷áßï, ôï ÌÝóï êáé ôï ÍÝï Âáóßëåéï

ôçò Áéãýðôïõ;
ÁðÜíôçóç:
á) Áñ÷áßï Âáóßëåéï (ðåñ. 3000-2000 ð.×.) ìå ðñùôåýïõóá ôç Ìåìößäá. ÊáôÜ
ôçí ðåñßïäï áõôÞ ç ÷þñá åðåêôåßíåôáé áíáôïëéêÜ (ÓéíÜ) êáé íüôéá (Íïõâßá), ìå óêï-
ðü íá áðïêôçèïýí ìÝôáëëá. Óðïõäáßá ïéêïäïìÞìáôá êáôáóêåõÜóôçêáí. Ôï ôÝëïò
ôçò ðåñéüäïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ðïëéôéêÝò êáé èñçóêåõôéêÝò ôáñá÷Ýò.
â) Ôï ÌÝóï Âáóßëåéï (ðåñ. 2000-1550 ð.×.) ìå ðñùôåýïõóá ôç ÈÞâá óôçí Üíù
Áßãõðôï. Áñ÷éêÜ ç ÷þñá áíáäéïñãáíþíåôáé óôñáôéùôéêÜ åíþ ðáñÜëëçëá êáôá-
óêåõÜæïíôáé áñ÷éôåêôïíéêÜ êáé åããåéïâåëôéùôéêÜ Ýñãá. Ãéá 200 ÷ñüíéá ç Áßãõðôïò
êõâåñíÞèçêå áðü ôïõò Õîþò, Ýíá íïìáäéêü áóéáôéêü ëáü. Ïé Õîþò óåâÜóôçêáí
ôïí ôñüðï æùÞò ôùí Áéãõðôßùí. Åß÷áí êáëÝò ó÷Ýóåéò ìå ãåéôïíéêïýò ëáïýò. Ðéèá-
íüí ïé Õîþò íá åéóÞãáãáí ôï ðïëåìéêü Üñìá.
ã) Ôï ÍÝï Âáóßëåéï (1540-1075 ð.×.) ìå ðñùôåýïõóá ôç ÈÞâá. ÔåëéêÜ ïé Õîþò åê-
äéþ÷èçêáí áðü ôïõò çãåìüíåò ôçò ÈÞâáò. Óçìáíôéêïß Öáñáþ êõâÝñíçóáí áõôÞ ôçí
ðåñßïäï. Ãéá ðáñÜäåéãìá, êáôÜ ôç âáóéëåßá ôïõ Ôïýèìùóé Ã´ (15ïò áé. ð.×.) ç áéãõðôéá-
êÞ êõñéáñ÷ßá Ýöôáóå ùò ôç Óõñßá áëëÜ åðåêôÜèçêå êáé ðñïò ôï íüôï. Ç äýíáìç ôïõ
óôñáôïý âáóéæüôáí óôç óùóôÞ ïñãÜíùóç, óôï Üëïãï êáé óôá ðïëåìéêÜ Üñìáôá. ¢ëëïé
óðïõäáßïé Öáñáþ Þôáí: ï Áêåíáôþí, ï ïðïßïò ðñïóðÜèçóå ìÜôáéá íá åðéâÜëåé ôï ìï-
íïèåúóìü, êáé ï ÑáìóÞò Â´, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò âáóéëåßáò ôïõ ïðïßïõ ç Áßãõðôïò Ýãé-
íå Ýíá éó÷õñü ôüóï åóùôåñéêÜ, üóï êáé åîùôåñéêÜ. ÐïëëÜ ðïëåìéêÜ êáôïñèþìáôá ôïõ
ÑáìóÞ Â´ áíáöÝñïíôáé, áí êáé ïé ìåëåôçôÝò óÞìåñá åßíáé åðéöõëáêôéêïß. ÓçìáíôéêÞ á-
íÜðôõîç ãíþñéóáí êáé ïé åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò ôçò Áéãýðôïõ. ÊáôÜ ôï 12ï áéþíá óôç ÷þ-
ñá åéóâÜëëïõí áðü ôï âïññÜ ïé ëáïß ôçò èÜëáóóáò. Ïé Áéãýðôéïé ÷Üíïõí ôéò áóéáôéêÝò
êôÞóåéò. ÊáôÜ ôïí 11ï áé. ð.×. ôï ÍÝï Âáóßëåéï âñßóêåôáé óå ðáñáêìÞ.
Åñþôçóç 5ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí áéãõðôéáêÞ èñçóêåßá;

ÁðÜíôçóç:
Óôçí Áßãõðôï åðéêñáôïýóå ç ðïëõèåÀá. Ïé èåïß ðáñéóôÜíïíôáí ìå áíèñþðéíï
30
óþìá êáé êåöÜëé æþïõ. Ïé èåïß ôçò Áéãýðôïõ Þôáí âáóéêÜ ôïðéêïß. ÕðÞñ÷áí üìùò
êÜðïéïé ðïëý ãíùóôïß èåïß óå üëç ôçí áéãõðôéáêÞ åðéêñÜôåéá: ï Ñá, ç ºóéäá, ï
¿ñïò, ï ¼óéñéò. Ï Áêåíáôþí ìÜôáéá ðñïóðÜèçóå íá åðéâÜëåé ùò ìüíç ëáôñåßá ôç
ëáôñåßá ôïõ Ñá. Ïé Áéãýðôéïé ðßóôåõáí óôç ìåôáèáíÜôéá æùÞ áí äåí êáôáóôñåöüôáí
ôï õëéêü óþìá. Ãé’ áõôü ôáñß÷åõáí ôá íåêñÜ óþìáôá êáé ôá Ýèáâáí óå ôÜöïõò ìáæß
ìå äéÜöïñá óêåýç. Åîáéôßáò áõôÞò ôçò áíôßëçøçò, êáôáóêåõÜóôçêáí ãéá ôïõò Öáñá-
þ êáé ôïõò íåêñïýò ôùí áíþôåñùí ôÜîåùí ôáöéêÜ ìíçìåßá, ôá ïðïßá åß÷áí äéáêï-
óìçèåß ìå ðïëõôåëÞ ôñüðï. ÌÝóá óå áõôÜ âñÝèçêáí ðïëëÜ ðïëýôéìá áíôéêåßìåíá.
Åñþôçóç 6ç: Ðïéï åßäïò ãñáöÞò ÷ñçóéìïðïéïýóáí ïé Áéãýðôéïé;

ÁðÜíôçóç:
Áðü ôçí 4ç ÷éëéåôßá ð.×. ïé Áéãýðôéïé ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôçí éåñïãëõöéêÞ ãñáöÞ,
üðïõ êÜèå ÷áñáêôÞñáò Þôáí êáé Ýíá óýìâïëï. ¹ôáí ìéá äýóêïëç ãñáöÞ êáé ãé’
áõôü õðÞñ÷å ìéá åéäéêåõìÝíç ïìÜäá áíèñþðùí, ïé ãñáöåßò, ïé ïðïßïé åß÷áí äéïé-
êçôéêÜ êáèÞêïíôá. ÊáôÜ ôï ÍÝï Âáóßëåéï êáé Ýíáò áðëüò ðïëßôçò ìðïñïýóå íá ãß-
íåé ãñáöÝáò. Ôá éåñïãëõöéêÜ áðïêñõðôïãñáöÞèçêáí ôï 1822 áðü ôï ÃÜëëï áéãõ-
ðôéïëüãï É.Champollion, ìå ôç âïÞèåéá ôçò óôÞëçò ôçò ÑïæÝôáò, üðïõ ôï ßäéï êåß-
ìåíï Þôáí ãñáììÝíï óå éåñïãëõöéêÜ, óå áðëÜ éåñïãëõöéêÜ êáé óå åëëçíéêÜ.
Åñþôçóç 7ç: Ðïéá ç óõìâïëÞ ôùí Áéãõðôßùí óôïí ôïìÝá ôùí åðéóôçìþí
êáé ôùí ôå÷íþí;
ÁðÜíôçóç:
1) Óôçí Áßãõðôï áíáðôý÷èçêáí åìðåéñéêÜ ïé áóôñïíïìéêÝò ãíþóåéò: á) êáèéå-
ñþèçêå ôï çìåñïëüãéï ôùí 365 çìåñþí, â) ôï Ýôïò ÷ùñßóôçêå óå åâäïìÜäåò êáé
ìÞíåò, ã) ç þñá ðñïóäéïñßóôçêå ìå âÜóç ôçí çëéáêÞ óêéÜ. ÐáñÜëëçëá áíáðôý÷èç-
êå ç ãåùìåôñßá ùò ôñüðïò ãéá ôç ìÝôñçóç ôùí êáëëéåñãÞóéìùí ãáéþí êáé ôá ìáèç-
ìáôéêÜ. Åîáéôßáò ôçò ôáñß÷åõóçò, áíáðôý÷èçêå ç áíáôïìßá êáé ç éáôñéêÞ. Ïé Áéãý-
ðôéïé Þôáí öçìéóìÝíïé ãéáôñïß.
2) Ïé ôÝ÷íåò âñßóêïíôáí óôçí õðçñåóßá ôïõ Öáñáþ. ÌÝóù áõôþí ðñïâÜëëï-
íôáí ç æùÞ êáé ç äñÜóç ôïõ áíþôáôïõ Üñ÷ïíôá. Óôçí áñ÷éôåêôïíéêÜ ôá Ýñãá ÷áñá-
êôçñßæïíôáí áðü ôéò ìåãÜëåò äéáóôÜóåéò ðïõ åß÷áí· ÷áñáêôçñéóôéêÝò åßíáé ïé ðõñá-
ìßäåò, ïé ìåãÜëïé íáïß óôï Ëïýîïñ êáé óôï ÊáñíÜê. Óôéò åðéöÜíåéåò ðïëëþí íáþí
êáé ôÜöùí åîéóôïñïýíôáí ç æùÞ ôùí Öáñáþ ìÝóá áðü æùãñáöéêÝò Þ áíÜãëõöåò
ðáñáóôÜóåéò. Óðïõäáßá Ýñãá ìéêñüôåñùí äéáóôÜóåùí êáôáóêåõÜóôçêáí áðü îýëï
Þ ðÝôñá. Óðïõäáßá Þôáí êáé ôá Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò.
31

ãçóçò.
1. Ç Áßãõðôïò êáôáëÜìâáíå ôï .......... ìÝñïò ôçò ÁöñéêÞò
á) íïôéïäõôéêü
â) âïñåéïáíáôïëéêü
ã) âïñåéïäõôéêü
2. Áíþôáôïò Üñ÷ïíôáò Þôáí .......
á) ï Öáñáþ
â) ï áíþôáôïò éåñÝáò
ã) ï áñ÷çãüò ôïõ íáõôéêïý
3. Óôçí Áßãõðôï åðéêñáôïýóå.....
á) óïóéáëéóìüò
â) äçìïêñáôßá
ã) ç áðüëõôç ìïíáñ÷ßá
4. Ç Íïõâßá âñéóêüôáí óôá.....ôçò Áéãýðôïõ
á) íüôéá
â) âüñåéá
ã) áíáôïëéêÜ
5. Ôá äõï âáóßëåéá Ýíùóå ï........
á) ÑáìóÞò Â´
â) ÌÞíçò
ã) Ôïýèìùóéò Ã´
6. Ãéá 200 ÷ñüíéá ç Áßãõðôïò êõâåñíÞèçêå áðü.....
á) ôïõò Åâñáßïõò
â) ôïõò Õîþò
32
ã) ôïõò Óýñéïõò
7. Ðéèáíüí ïé Õîþò íá åéóÞãáãáí.....
á) ôï ðïëåìéêü Üñìá
â) ôï óéäåñÝíéï óðáèß
ã) ôï íáõôéêü
8. Ï öáñáþ Áêåíáôþí ðñïóðÜèçóå íá åðéâÜëåé.....
á) ôçí ðïëõèåÀá
â) ôï ìïíïöõóéôéóìü
ã) ôï ìïíïèåúóìü
9. ÊáôÜ ôï 12ï áé.ð.×. åéóÝâáëáí áðü ôïí âïññÜ.......
á) Ïé ×åôôáßïé
â) ïé ëáïß ôçò èÜëáóóáò
ã) ïé Áóóýñéïé
10. Ï ØáììÞôé÷ïò Þôáí.......ôçò Áéãýðôïõ
á) íáýáñ÷ïò ôïõ óôüëïõ
â) áñ÷éôÝêôïíáò
ã) Öáñáþ
11. Ï Ì. ÁëÝîáíäñïò áíáêçñý÷èçêå Öáñáþ.......
á) óôéò ÈÞâåò
â) óôç ÌÝìöéäá
ã) óôçí ÁëåîÜíäñåéá
12. .......Þôáí áéãõðôéáêÞ èåüôçôá
á) Ï ¿ñïò
â) Ç ¹ñá
ã) Ï Ìáñäïýê
13. Ï Champollion áðïêñõðôïãñÜöçóå ôá éåñïãëõöéêÜ ìå ôç âïÞèåéá ôçò
óôÞëçò ôçò.....
á) ÁëåîÜíäñåéáò
â) ×áôôïýóáò
ã) ÑïæÝôáò
14. Óôçí Áßãõðôï áíáðôý÷èçêå ç åìðåéñéêÞ......
á) ãåùìåôñßá
33
â) öéëïóïößá
ã) éóôïñßá
15. Ïé Áéãýðôéïé Þôáí öçìéóìÝíïé.......
á) ôáñé÷åõôÝò
â) íáõôéêïß
ã) ãéáôñïß
16. Ôï Ëïýîïñ âñßóêåôáé.......
á) óôç Óõñßá
â) óôç Âáâõëþíá
ã) óôçí Áßãõðôï
ÁðÜíôçóç:
(1.â),(2.á),(3.ã),(4.á),(5.â),(6.â),(7.á),(8.ã),(9.â),(10.ã),
(11.â),(12.á),(13.â),(14.á),(15.ã),(16.ã).
B´ ÏÌÁÄÁ ÔÙÍ ÁÓÊÇÓÅÙÍ
Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé ëáíèáóìÝíåò;

1. Ï Íåßëïò ðëçììýñéæå ôï öèéíüðùñï.
2. Óôçí Áßãõðôï õðÞñ÷å åéäßêåõóç ôùí åðáããåëìÜôùí.
3. Ïé éåñåßò åß÷áí ìåãÜëç äýíáìç.
4. Ïé áíþôáôïé êñáôéêïß õðÜëëçëïé âñßóêïíôáí ðéï øçëÜ áðü ôï Öáñáþ.
5. ÊáôÜ ôçí ðåñßïäï ôïõ ÍÝïõ Âáóéëåßïõ ôï óýóôçìá ôùí ôÜîåùí Ýãéíå ðéï áõóôçñü.
6. Óôçí Áßãõðôï õðÞñ÷å èåïêñáôßá.
7. Áñ÷éêÜ ç Áßãõðôïò Þôáí ÷ùñéóìÝíç óå äõï âáóßëåéá, ôçò Íïõâßáò êáé ôïõ ÓéíÜ.
8. Ïé Õîþò åêäéþ÷èçêáí áðü ôïõò Ìõêçíáßïõò.
9. Ç Íáýêñáôç Þôáí åëëçíéêÞ áðïéêßá ôçò Áéãýðôïõ.
10. Ç Áßãõðôïò Ýãéíå ðåñóéêÞ åðáñ÷ßá ôï 525 ð.×.
11. Ïé Áéãýðôéïé äåí ðßóôåõáí óôç ìåôáèáíÜôéá æùÞ.
34
12. Óôá ôáöéêÜ ìíçìåßá äå âñÝèçêáí áíôéêåßìåíá áîéüëïãá.

13. Ïé ãñáöåßò áðïôåëïýóáí îå÷ùñéóôÞ ôÜîç áíèñþðùí.
14. Ôá áéãõðôéáêÜ êåßìåíá Ý÷ïõí èñçóêåõôéêü Þ ëõñéêü ðåñéå÷üìåíï.
15. Ç þñá ðñïóäéïñßóôçêå ìå âÜóç ôçí çëéáêÞ óêéÜ.
16. Ïé Áéãýðôéïé äåí Üöôéáîáí Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò.
ÁðÜíôçóç:
ËáíèáóìÝíåò åßíáé ïé: 1, 4, 5, 7, 8, 11, 12, 14, 16.
• Áíôéóôïß÷çóå ôéò ðñïôÜóåéò ôçò ïìÜäáò Á ìå áõôÝò ôçò ïìÜäáò Â.
Á Â
1. ¼ôáí Ýðåöôå ç óôÜèìç ôùí íå- á. óçìåéþèçêáí ðïëéôéêÝò êáé êïé-
ñþí ôïõ Íåßëïõ íùíéêÝò ôáñá÷Ýò
2. ¸íáò ìåãÜëïò áñéèìüò Áéãõðôß- â. áðÝíáíôé óôá ðïëåìéêÜ êáôïñèþ-
ùí áó÷ïëïýíôáí ìáôá ôïõ ÑáìóÞ Â´
3. Ïé åðáããåëìáôßåò óôñáôéùôéêïß ã. óôçí Áßãõðôï åðéêñáôåß èåïêñáôßá
4. Áðü ôéò áñ÷Ýò ôçò 3çò ÷éëéåôßáò
ä. êáôÜ ôïí 6ï áé. ð.×.
ð.×.
5. Áñ÷éêÜ ïé Áéãýðôéïé áó÷ïëïýíôáí å. Ýìåíå Ýíá ðá÷ý óôñþìá ëÜóðçò
óô. ç áéãõðôéáêÞ êõñéáñ÷ßá åß÷å
6. Óôá ôÝëç ôïõ Áñ÷áßïõ Âáóéëåßïõ
öôÜóåé ùò ôç Óõñßá
7. ÊáôÜ ôç âáóéëåßá ôïõ Ôïýèìùóé æ. ç Áßãõðôïò âñéóêüôáí êÜôù áðü
Ã´ áóóõñéáêÞ êáôï÷Þ
8. Ïé ìåëåôçôÝò åßíáé åðéöõëáêôéêïß ç. ìå äéïéêçôéêÝò õðçñåóßåò
9. Áðü ôïí 11ï áé. ð.×. ùò ôïí 7ï è. ìå ôçí êáëëéÝñãåéá ôçò ãçò, ôï
áé. ð.×. êõíÞãé êáé ôï øÜñåìá
10. Ï Öáñáþ Íåêþ âáóßëåõóå é. åß÷áí áðïêôÞóåé ìåãÜëç äýíáìç
35
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1å, 2ç, 3é, 4ã, 5è, 6á, 7óô, 8â, 9æ, 10ä.
Á Â
1. Ïé èåïß ôùí Áéãõðôßùí ðáñéóôÜíï- á. êáôáóêåõÜóôçêáí áðü îýëï Þ ðÝ-

íôáí ìå ôñá
â. êÜèå ÷áñáêôÞñáò ðáñßóôáíå Ýíá

2. Ïé Áéãýðôéïé óõíÞèéæáí íá
óýìâïëï
ã. ìå ôá êáôïñèþìáôá ôïõ Öáñáþ Þ

3. Óôçí éåñïãëõöéêÞ ãñáöÞ Ý÷ïõí èñçóêåõôéêü Þ ëõñéêü ðåñéå-
÷üìåíï
ä. ùò áðïôÝëåóìá ôçò áíÜãêçò êáôá-

4. Ïé ãñáöÝò Þôáí ìÝôñçóçò ôùí êáëëéåñãïýìåíùí
÷ùñáöéþí
5. Ôá áéãõðôéáêÜ êåßìåíá áó÷ïëïý- å. ðáñéóôÜíïíôáí ìå áíèñþðéíï óþ-

íôáí êõñßùò ìá êáé êåöÜëé æþïõ
6. Óôçí Áßãõðôï áíáðôý÷èçêå ç å-

óô. ìéá åéäéêåõìÝíç ôÜîç áíèñþðùí
ìðåéñéêÞ ãåùìåôñßá
7. Óðïõäáßá Ýñãá ìéêñüôåñùí äéá-

æ. ôáñé÷åýïõí ôá óþìáôá ôùí íåêñþí
óôÜóåùí
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1å, 2æ, 3â, 4óô, 5ã, 6ä, 7á.
A
36
3. ÏÉ ÖÏÉÍÉÊÅÓ

Ïé Öïßíéêåò, ëáüò óçìéôéêÞò êáôáãùãÞò, æïýóáí óå âáóßëåéá ôçò âüñåéáò ðáñÜ-
êôéáò ðåñéï÷Þò ôçò Á. Ìåóïãåßïõ. Áó÷ïëÞèçêáí êõñßùò ìå ôï åìðüñéï êáé âéïôå-
÷íßá, åíþ äéÝðñåøáí óôç íáõôéêÞ ôÝ÷íç. ºäñõóáí ðïëëÝò áðïéêßåò óôç Ìåóüãåéï,
áðü ôéò ïðïßåò óðïõäáéüôåñç áíáäåß÷èçêå ç Êáñ÷çäüíá.
1. Ç ÷þñá
Ìå ôïí üñï Öïéíßêç êáôÜ ôçí áñ÷áéüôçôá ïíïìáæüôáí ìéá óôåíÞ ëùñßäá ãçò á-
íÜìåóá óôá óçìåñéíÜ êñÜôç ôïõ ËéâÜíïõ, ôçò Óõñßáò êáé ôïõ ÉóñáÞë. Êáèþò áðü
åêåß ðåñíïýóáí ïé åìðïñéêïß êáé óôñáôéùôéêïß äñüìïé áðü ôç Ìåóïðïôáìßá ãéá ôçí
Áßãõðôï, ç ðåñéï÷Þ åß÷å ìåãÜëç óçìáóßá. Åêåß Üëëùóôå êáôÝëçãáí ïé ðáëáéïß å-
ìðïñéêïß äñüìïé áðü ôï åóùôåñéêü ôçò Áóßáò. Óôçí ðåñéï÷Þ õðÜñ÷ïõí ìéêñÝò êïé-
ëÜäåò, åíþ óôç èÜëáóóá áíïßãïíôáé áóöáëÞ öõóéêÜ ëéìÜíéá. ÃåíéêÜ, ðÜíôùò, ç
÷þñá Þôáí Üãïíç.
2. ÏéêïíïìéêÞ, ÊïéíùíéêÞ êáé

ÐïëéôéêÞ ÏñãÜíùóç
Ç Üãïíç ãç äåí åõíïïýóå ôçí åíáó÷üëçóç ìå ôç ãåùñãßá. Ïé Öïßíéêåò áó÷ï-
ëÞèçêáí ìå ôï äåõôåñïãåíÞ êáé ôñéôïãåíÞ ôïìÝá ôçò ïéêïíïìßáò: êáôáóêåõÞ ü-
ðëùí, êïóìçìÜôùí, ðáñáãùãÞ êüêêéíùí õöáóìÜôùí («öïéíéêïýí», üðùò ïíïìá-
æüôáí). Ìå ôïõò êÝäñïõò ôïõ ËéâÜíïõ íáõðÞãçóáí óôüëï. Äéáêñßèçêáí ùò íáõôé-
êïß. Ùò ôïí 8ï áé. ð.×. ôïõëÜ÷éóôïí êõñéáñ÷ïýóáí óôïí ôïìÝá ôïõ äéáìåôáêïìéóôé-
êïý åìðïñßïõ óôç Ìåóüãåéï.
37
Ç êïéíùíßá
Ç êïéíùíßá ôùí Öïéíßêùí åß÷å áóôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ. Óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíù-
íéêÞò ðõñáìßäáò âñéóêüôáí ï ôïðéêüò çãåìüíáò. Ùóôüóï, ìåãÜëç äýíáìç åß÷áí ïé
ðëïýóéïé Ýìðïñïé êáé ïé éåñåßò. Ï áðëüò ëáüò æïýóå êÜôù áðü ðïëý êáëÝò óõíèÞ-
êåò æùÞò.
Ç Öïéíßêç äåí áðïôÝëåóå ðïôÝ åíéáßï êñÜôïò åîáéôßáò ôçò ãåùãñáöéêÞò äéáìüñ-
öùóçò ôçò ðåñéï÷Þò. Ôçí ðáëéÜ åðï÷Þ õðÞñ÷å ôï ðïëßôåõìá ôçò âáóéëåßáò. Ï Âá-
óéëéÜò åêëåãüôáí áðü ôá ìÝëç ôùí âáóéëéêþí ïßêùí êáé êõâåñíïýóå ìå ôç âïÞèåéá
åíüò óõìâïõëßïõ ãåñüíôùí. Ôïí 6ï áé. ð.×. óôçí Ôýñï ãéá ëßãï ç åîïõóßá Þôáí óôá
÷åñéÜ áéñåôþí äéêáóôþí.
Öáßíåôáé üôé ïé Öïßíéêåò åãêáôáóôÜèçêáí óôç Öïéíßêç óôéò áñ÷Ýò ôçò 3çò ÷éëéå-
ôßáò ð.×.
Ç Âýâëïò
¹ôáí ç áñ÷áéüôåñç ðüëç ôçò Öïéíßêçò. Áíáðôý÷èçêå ãñÞãïñá, êáèþò ïé êÜ-

ôïéêïé ôçò áíôÜëëáóóáí îõëåßá ìå áéãõðôéáêü ðÜðõñï.
Ç Ïõãêáñßô
Ç Ïõãêáñßô ãíþñéóå áêìÞ êáôÜ ôç 2ç ÷éëéåôßá ð.×., üôáí ç Óõñßá êáé ìÝñïò ôçò
Ðáëáéóôßíçò êáôáêôÞèçêå áðü ôïõò Áéãõðôßïõò. Óôçí ðüëç õðÞñ÷å ìõêçíáúêüò å-
ìðïñéêüò óôáèìüò.
Ç Óéäþíá
Ôï 14ï áé. ð.×. êáé åîÞò ïé Öïßíéêåò åõíüçóáí ôç äéåßóäõóç ôùí ×åôôáßùí óôç
Óõñßá ùò áíôßâáñï êáôï÷Þò ôçò Öïéíßêçò áðü ôïõò Áéãõðôßïõò. Ïé ×åôôáßïé ðñïù-
èÞèçêáí ùò ôç âüñåéá Öïéíßêç. Åêåßíç ôçí ðåñßïäï ôïðïèåôåßôáé ç áíÜðôõîç ôçò
Óéäþíáò. Ç ðüëç êáôáóôñÜöçêå ôïí 11ï áéþíá áðü ôïõò Öéëéóôáßïõò.
Ç Ôýñïò
ÌåôÜ ôïí 11ï áéþíá, êáé ãéá 3 áéþíåò, êÝíôñï ôçò éóôïñßáò ôçò ðåñéï÷Þò áíá-
äåß÷èçêå ç ðüëç ôçò Ôýñïõ. Ç ðüëç åß÷å ó÷Ýóåéò ìå ôïõò Åâñáßïõò, åíþ ðáñÜë-
38
ÊÅÖÁËÁÉÏ 3ï: ÏÉ ÖÏÉÍÉÊÅÓ
ëçëá áíáäåß÷èçêå êýñéï åîáãùãéêü ëéìÜíé ôçò Öïéíßêçò. Ôçí ðåñßïäï áõôÞ éäñý-
èçêáí ðïëëÝò áðïéêßåò óôç Ä. Ìåóüãåéï.
Áðü ôïí 8ï áé. ð.×. ç Ôýñïò âñÞêå áíôáãùíéóôÞ ôçí åîÜðëùóç ôùí åëëçíéêþí
áðïéêéþí óôç Ìåóüãåéï. Ôçí ßäéá ðåñßïäï ç Ôýñïò áðåéëÞèçêå áðü ôïõò Áóóý-
ñéïõò, áëëÜ êáôÜöåñå íá åðéâéþóåé. Ôï 538 ð.×. ç Öïéíßêç êáôáëÞöèçêå áðü ôïõò
ÐÝñóåò. Ïé Öïßíéêåò áíÝëáâáí ôï ðåñóéêü íáõôéêü. ÔåëéêÜ, ç Öïéíßêç êáôáëÞöèç-
êå áðü ôï Ì. ÁëÝîáíäñï.
Ï ðïëéôéóìüò ôùí Öïéíßêùí äÝ÷ôçêå ðïëëÝò åðéññïÝò áðü ôïõò ëáïýò ìå ôïõò
ïðïßïõò åß÷áí åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò.
Ç èñçóêåßá
Äåí îÝñïõìå ðïëëÜ ðñÜãìáôá ãéá ôç èñçóêåßá ôùí Öïéíßêùí. ÎÝñïõìå ðÜíôùò
üôé ëÜôñåõáí ôéò öõóéêÝò äõíÜìåéò. ÊÜèå ðüëç åß÷å êáèéåñþóåé äéêÞ ôçò ëáôñåßá.
ÄéáäåäïìÝíç Þôáí ç ëáôñåßá ëßãùí èåïôÞôùí, üðùò ôïõ ÂÜáë, ôïõ èåïý ôçò êáôáé-
ãßäáò. ¢ëëïé ãíùóôïß èåïß Þôáí ï ÌåëêÜñô êáé ï Åóìïýí. Ïé Öïßíéêåò Ýêáíáí êáé
áíèñùðïèõóßåò.
Ç ãñáöÞ
Ðñþôïé ïé Öïßíéêåò åðéíüçóáí ôï áëöÜâçôï. Åíþ óôá éåñïãëõöéêÜ Þ óôç óöçíï-
åéäÞ ãñáöÞ ôï êÜèå óýìâïëï áíôéóôïé÷ïýóå óå éäÝåò Þ óõëëáâÝò, óôï öïéíéêéêü áë-
öÜâçôï áíôéóôïé÷ïýóå óå Þ÷ï. Ïé ¸ëëçíåò ðÞñáí óôéò áñ÷Ýò ôïõ 8ïõ áé. ð.×. ôï öïé-
íéêéêü áëöÜâçôï êáé ìå âÜóç áõôü Ýöôéáîáí ôï åëëçíéêü.
Ôá ôáîßäéá êáé ïé áðïéêßåò

Ïé Öïßíéêåò Þäç áðü ôá ìÝóá ôçò 2çò ÷éëéåôßáò ð.×. ßäñõóáí áðïéêßåò. Óðïõ-
äáéüôåñç áðïéêßá áíáäåß÷èçêå ç Êáñ÷çäüíá óôç âüñåéá ÁöñéêÞ. ÊõñéÜñ÷çóå óôç
Ä. Ìåóüãåéï ùò ôï 2ï áé. ð.×., ïðüôå êáôáóôñÜöçêå áðü ôïõò Ñùìáßïõò. Ç åìðï-
ñéêÞ äñÜóç ôçò ðüëçò Þôáí ìåãÜëç, áöïý ìÜëëïí ïé Êáñ÷çäüíéïé Ýöôáóáí ùò ôá
âñåôáíéêÜ íçóéÜ.
39
Ïé ôÝ÷íåò
Ïé ôÝ÷íåò åðçñåÜóôçêáí áðü Üëëïõò ëáïýò, êõñßùò áðü ôçí Áßãõðôï êáé ôç Ìå-
óïðïôáìßá. Óå ïñéóìÝíá èÝìáôá ôç öïéíéêéêÞ ôÝ÷íç åðçñÝáóáí ïé ìçíùßôåò êáé ìõ-
êçíáßïé.
¢öéîç ôùí Öïéíßêùí óôçí ðåñéï÷Þ

áñ÷Ýò 3çò ÷éëéåôßáò ð.×.
ðïõ ðÞñå áñãüôåñá ôï üíïìÜ ôïõò
Ç áêìÞ ôçò Ïõãêáñßô 2ç ÷éëéåôßá ð.×.
Ïé Öïßíéêåò éäñýïõí áðïéêßåò 2ç ÷éëéåôßá ð.×.
Ïé ×åôôáßïé äéåéóäýïõí óôç Óõñßá 14ïò áé. ð.×.
ÁêìÞ ôçò Ôýñïõ 11ïò-8ïò áé. ð.×.
Ïé ¸ëëçíåò åéóÜãïõí ôï öïéíéêéêü

8ïò áé. ð.×.
áëöÜâçôï
Ç Öïéíßêç õðü ðåñóéêÞ êáôï÷Þ 538 ð.×.

Åñþôçóç 1ç: Íá ôåêìçñéþóåôå ôçí Üðïøç üôé ç ãåùãñáöéêÞ èÝóç ôçò

Öïéíßêçò êáé ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí ôçò åðçñÝáóå ôç äéáìüñöùóç ôïõ
öïéíéêéêïý ðïëéôéóìïý.
ÁðÜíôçóç:
á) Ç Öïéíßêç âñéóêüôáí óå íåõñáëãéêÞ åìðïñéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ èÝóç, áöïý
âñéóêüôáí óôï äñüìï áíÜìåóá óôç Ìåóïðïôáìßá êáé ôçí Áßãõðôï. Åêåß êáôÝëçãáí
ïé åìðïñéêïß äñüìïé áðü ôï åóùôåñéêü ôçò Áóßáò.
40
â) Ç ÷þñá åßíáé âáóéêÜ Üãïíç. ÕðÜñ÷ïõí ëßãåò ìéêñÝò åýöïñåò êïéëÜäåò. Óôï
âïññÜ êõñéáñ÷ïýí ôá äÜóç êÝäñïõ ôïõ ËéâÜíïõ. Óôéò áêôÝò äéáìïñöþíïíôáé áóöá-
ëÞ öõóéêÜ ëéìÜíéá. Ïé ðáñáðÜíù ðáñÜãïíôåò Ýóðñùîáí ôïõò Öïßíéêåò óôçí åíáó÷ü-
ëçóÞ ôïõò ìå ôïí äåõôåñïãåíÞ êáé ôñéôïãåíÞ ôïìÝá.
Åñþôçóç 2ç: Íá åîçãÞóåôå ãéáôß ïé óõíèÞêåò æùÞò ôïõ öïéíéêéêïý ëá-

ïý Þôáí êáëýôåñåò áðü åêåßíåò ôùí Üëëùí ëáþí ôçò ÁíáôïëÞò. Íá óõãêñß-
íåôå ôéò óõíèÞêåò æùÞò ôùí ëáþí ôçò Áéãýðôïõ êáé ôçò Öïéíßêçò.
ÁðÜíôçóç:
Ïé Öïßíéêåò åß÷áí áíáðôýîåé ôç íáõôéëßá, ôï åìðüñéï êáé ôç âéïôå÷íßá. Áõôü óÞ-
ìáéíå üôé ðïëëïß Üíèñùðïé ðëïýôéæáí áðü áõôÝò ôéò äñáóôçñéüôçôåò. Áíôßèåôá, óôçí
Áßãõðôï, ç âÜóç ôçò ïéêïíïìéêÞò æùÞò Þôáí ç ãåùñãßá. Ï ðëïýôïò ðÞãáéíå óôá ÷Ý-
ñéá ôùí ëßãùí, êáé êõñßùò ôïõ Öáñáþ, ðïõ êáôåß÷å ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò ãçò.
ÅðéðëÝïí, ç åíáó÷üëçóç ìå ôï åìðüñéï ïäÞãçóå óå Ýíá äçìïêñáôéêü óýóôçìá
äéáêõâÝñíçóçò óôéò öïéíéêéêÝò ðüëåéò. Áíôßèåôá, óôçí Áßãõðôï êõñéáñ÷ïýóå ç áðü-
ëõôç ìïíáñ÷ßá, áöïý ï ðëïýôïò Þôáí óôá ÷Ýñéá ôïõ áðüëõôïõ ìïíÜñ÷ç.
Åñþôçóç3ç: Íá ðñïóäéïñßóåôå ôá ãíùñßóìáôá ôïõ öïéíéêéêïý ðïëéôé-

óìïý.
ÁðÜíôçóç:
Ï öïéíéêéêüò ðïëéôéóìüò ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôï ãåãïíüò üôé åðçñåÜóôçêå óçìá-
íôéêÜ áðü ôïí ðïëéôéóìü ôùí ëáþí ìå ôïõò ïðïßïõò Þñèáí óå åðáöÞ. Áõôü öáßíå-
ôáé ðéï êáèáñÜ óôïí ôïìÝá ôçò ãñáöÞò êáé ôùí ôå÷íþí.
Åñþôçóç 4ç: á)Ðïéá óõóôÞìáôá ãñáöÞò ÷ñçóéìïðïßçóáí ïé ëáïß ôçò

Ìåóïðïôáìßáò, ïé Áéãýðôéïé êáé ïé Öïßíéêåò;
â)Íá åîçãÞóåôå ðïéï óýóôçìá åßíáé ðåñéóóüôåñï åîåëéãìÝíï.
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé ëáïß ôçò Ìåóïðïôáìßáò ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôç óöçíïåéäÞ ãñáöÞ, ïé Áéãý-
ðôéïé ôá éåñïãëõöéêÜ êáé ïé Öïßíéêåò ôçí áëöáâçôéêÞ ãñáöÞ.
â) Ðéï åîåëéãìÝíç åßíáé ç öïéíéêéêÞ ãñáöÞ ãéáôß áðÝäéäå Þ÷ïõò åíþ ïé Üëëåò
äõï áðÝäéäáí éäÝåò Þ óõëëáâÝò áíôßóôïé÷á.
41
Åñþôçóç 1ç: Íá áíáöåñèåßôå óôçí ïéêïíïìéêÞ, êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôé-

êÞ ïñãÜíùóç ôùí Öïéíßêùí.
ÁðÜíôçóç:
á) ÏéêïíïìéêÞ ïñãÜíùóç: Ç Üãïíç ãç äåí åõíïïýóå ôçí åíáó÷üëçóç ìå ôç
ãåùñãßá. Ïé Öïßíéêåò áó÷ïëÞèçêáí ìå ôï äåõôåñïãåíÞ êáé ôñéôïãåíÞ ôïìÝá ôçò ïé-
êïíïìßáò: êáôáóêåõÞ üðëùí, êïóìçìÜôùí, ðáñáãùãÞ êüêêéíùí õöáóìÜôùí
(«öïéíéêïýí», üðùò ïíïìáæüôáí). Ìå ôïõò êÝäñïõò ôïõ ËéâÜíïõ íáõðÞãçóáí óôü-
ëï. Äéáêñßèçêáí ùò íáõôéêïß. Ùò ôïí 8ï áé. ð.×. ôïõëÜ÷éóôïí êõñéáñ÷ïýóáí óôïí
ôïìÝá ôïõ äéáìåôáêïìéóôéêïý åìðïñßïõ óôç Ìåóüãåéï.
â) ÊïéíùíéêÞ ïñãÜíùóç: Ç êïéíùíßá ôùí Öïéíßêùí åß÷å áóôéêÜ ÷áñáêôçñé-
óôéêÜ. Óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò âñéóêüôáí ï ôïðéêüò çãåìüíáò. Ù-
óôüóï ìåãÜëç äýíáìç åß÷áí ïé ðëïýóéïé Ýìðïñïé êáé ïé éåñåßò. Ï áðëüò ëáüò æïý-
óå êÜôù áðü ðïëý êáëÝò óõíèÞêåò æùÞò.
ã) ÐïëéôéêÞ ïñãÜíùóç: Ç Öïéíßêç äåí áðïôÝëåóå ðïôÝ åíéáßï êñÜôïò åîáéôßáò
ôçò ãåùãñáöéêÞò äéáìüñöùóçò ôçò ðåñéï÷Þò. Ôçí ðáëéÜ åðï÷Þ õðÞñ÷å ôï ðïëßôåõìá
ôçò âáóéëåßáò. Ï ÂáóéëéÜò åêëåãüôáí áðü ôá ìÝëç ôùí âáóéëéêþí ïéêþí êáé êõâåñíïý-
óå ìå ôç âïÞèåéá åíüò óõìâïõëßïõ ãåñüíôùí. Ôïí 6ï áé. ð.×. óôçí Ôýñï ãéá ëßãï ç å-
îïõóßá Þôáí óôá ÷åñéÜ áéñåôþí äéêáóôþí.
Åñþôçóç 2ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí éóôïñßá ôçò Óéäþíáò êáé ôçò Ôýñïõ;
ÁðÜíôçóç:
á) Ç Óéäþíá: Ôï 14ï áé. ð.×. êáé åîÞò ïé Öïßíéêåò åõíüçóáí ôç äéåßóäõóç ôùí
×åôôáßùí óôç Óõñßá ùò áíôßâáñï êáôï÷Þò ôçò Öïéíßêçò áðü ôïõò Áéãõðôßïõò. Ïé
×åôôáßïé ðñïùèÞèçêáí ùò ôç âüñåéá Öïéíßêç. Åêåßíç ôçí ðåñßïäï ôïðïèåôåßôáé ç
áíÜðôõîç ôçò Óéäþíáò. Ç ðüëç êáôáóôñÜöçêå ôïí 11ï áéþíá áðü ôïõò Öéëéóôáß-
ïõò.
â) Ç Ôýñïò: ÌåôÜ ôïí 11ï áéþíá, êáé ãéá 3 áéþíåò, êÝíôñï ôçò éóôïñßáò ôçò ðå-
ñéï÷Þò áíáäåß÷èçêå ç ðüëç ôçò Ôýñïõ. Ç ðüëç åß÷å ó÷Ýóåéò ìå ôïõò Åâñáßïõò, å-
íþ ðáñÜëëçëá áíáäåß÷èçêå êýñéï åîáãùãéêü ëéìÜíé ôçò Öïéíßêçò. Ôçí ðåñßïäï
áõôÞ éäñýèçêáí ðïëëÝò áðïéêßåò óôç Ä. Ìåóüãåéï.
42
Åñþôçóç 3ç: Ðïéá ç èñçóêåßá ôùí Öïéíßêùí;

ÁðÜíôçóç:
Äåí îÝñïõìå ðïëëÜ ðñÜãìáôá ãéá ôç èñçóêåßá ôùí Öïéíßêùí. ÎÝñïõìå ðÜíôùò
üôé ëÜôñåõáí ôéò öõóéêÝò äõíÜìåéò. ÊÜèå ðüëç åß÷å êáèéåñþóåé äéêÞ ôçò ëáôñåßá.
ÄéáäåäïìÝíç Þôáí ç ëáôñåßá ëßãùí èåïôÞôùí, üðùò ôïõ ÂÜáë, ôïõ èåïý ôçò êáôáé-
ãßäáò. ¢ëëïé ãíùóôïß èåïß Þôáí ï ÌåëêÜñ-
ô êáé ï Åóìïýí. Ïé Öïßíéêåò Ýêáíáí êáé áíèñùðïèõóßåò.
Åñþôçóç 4ç: Ðïéá ç óõìâïëÞ ôùí Öïéíßêùí óôïí ôïìÝá ôùí åîåñåõíÞ-
óåùí;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Öïßíéêåò Þäç áðü ôá ìÝóá ôçò 2çò ÷éëéåôßáò ð.×. ßäñõóáí áðïéêßåò. Óðïõ-
äáéüôåñç áðïéêßá áíáäåß÷èçêå ç Êáñ÷çäüíá óôç âüñåéá ÁöñéêÞ. ÊõñéÜñ÷çóå óôç
Ä. Ìåóüãåéï ùò ôï 2ï áé. ð.×., ïðüôå êáôáóôñÜöçêå áðü ôïõò Ñùìáßïõò. Ç åìðï-
ñéêÞ äñÜóç ôçò ðüëçò Þôáí ìåãÜëç, áöïý ïé Êáñ÷çäüíéïé ìÜëëïí Ýöôáóáí ùò ôá
âñåôáíéêÜ íçóéÜ.

ãçóçò.
1. Ïé Öïßíéêåò Þôáí ëáüò.......êáôáãùãÞò
á) ìïããïëéêÞò
â) óçìéôéêÞò
ã) áöñéêáíéêÞò
2. Óôç Öïéíßêç êáôÝëçãáí ïé åìðïñéêïß äñüìïé áðü ôï åóùôåñéêü......
á) ôçò Ìåóïãåßïõ
â) ôçò Áóßáò
ã) ôçò Åõñþðçò
43
3. Ç êïéíùíßá ôùí Öïéíßêùí åß÷å.....÷áñáêôçñéóôéêÜ

á) áóôéêÜ
â) öåïõäáñ÷éêÜ
ã) ìïíáñ÷éêÜ
4. Ïé Öïßíéêåò åãêáôáóôÜèçêáí óôç Öïéíßêç.....
á) óôéò áñ÷Ýò ôçò 3çò ÷éëéåôßáò ð.×.
â) óôá ìÝóá ôçò 3çò ÷éëéåôßáò ð.×.
ã) óôá ôÝëç ôçò 2çò ÷éëéåôßáò ð.×.
5. Ç Âýâëïò Þôáí ç .....ðüëç ôçò Öïéíßêçò
á) ìåãáëýôåñç
â) ðëïõóéüôåñç
ã) áñ÷áéüôåñç
6. Ç Óéäþíá êáôáóôñÜöçêå áðü ôïõò......
á) Áéãõðôßïõò
â) Öéëéóôáßïõò
ã) ×åôôáßïõò
7. Ôï 538 ð.×. ç Öïéíßêç êáôáëÞöèçêå áðü ôïõò....
á) ¸ëëçíåò
â) Åâñáßïõò
ã) ÐÝñóåò
8. Ï ÂÜáë Þôáí èåüò.....
á) ôçò åñãáóßáò
â) ôïõ ðïëÝìïõ
ã) ôçò êáôáéãßäáò
9. Ôï öïéíéêéêü áëöÜâçôï áðïôÝëåóå ôç âÜóç ãéá ôï......
á) åëëçíéêü
â) éôáëéêü
ã) âáâõëùíéáêü
10. Ç óðïõäáéüôåñç öïéíéêéêÞ áðïéêßá Þôáí ç......
á) Íáýêñáôéò
â) Êáñ÷çäüíá
ã) Ïëâßá
ÁðÜíôçóç:
(1.â),(2.â),(3.á)(4.á),(5.ã)(6.â),(7.ã)(8.ã),(9.á),
44
Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò

1. Ïé Öïßíéêåò Þôáí óðïõäáßïé íáõôéêïß.
2. ÃåíéêÜ,ç Öïéíßêç Þôáí éäéáßôåñá ãüíéìç ðåñéï÷Þ.
3. Ïé Öïßíéêåò áó÷ïëÞèçêáí ìå ôï äåõôåñïãåíÞ êáé ôñéôïãåíÞ ôïìÝá.
4. Ùò ôïí 8ï áé. ð.×. ôïõëÜ÷éóôïí åß÷áí óôá ÷Ýñéá ôïõò ôï äéáêïóìçôéêü åìðüñéï
ôçò Ìåóïãåßïõ.
5. Ï áðëüò ëáüò æïýóå êÜôù áðü Üèëéåò óõíèÞêåò.
6. Ï ÂáóéëéÜò Þôáí êëçñïíïìéêüò.
7. Ç ðüëç Ïõãêáñßô ãíþñéóå áêìÞ êáôÜ ôç 2ç ÷éëéåôßá ð.×.
8. Ôï 17ï áé. ð.×. ïé ×åôôáßïé Ýöôáóáí ùò ôç âüñåéá Öïéíßêç.
9. Ïé Öïßíéêåò ëÜôñåõáí ôéò öõóéêÝò äõíÜìåéò.
10. Óçìáíôéêïß èåïß ôùí Öïéíßêùí Þôáí ï ÌåëêÜñô êáé ï Åóìïýí.
11. Ïé ôÝ÷íåò äåí åðçñåÜóôçêáí êáèüëïõ áðü Üëëïõò ëáïýò.
ÁðÜíôçóç:
ÓùóôÝò åßíáé ïé: 1, 3, 4, 7, 9, 10.
Á Â
á. åðßêåíôñï ôçò öïéíéêéêÞò éóôï-
1. ÌåãÜëç äýíáìç åß÷áí
ñßáò
2. Ç Öïéíßêç äåí áðïôÝëåóå ðïôÝ â. îõëåßá ìå áéãõðôéáêü ðÜðõñï
3. Ïé êÜôïéêïé ôçò Âýâëïõ áíôÜë-

ã. áðü ôïõò Ñùìáßïõò
ëáóóáí
ä. ìõêçíáúêüò åìðïñéêüò óôáè-
4. Óôçí Ïõãêáñßô õðÞñ÷å
ìüò
5. Ãéá ôñåéò áéþíåò ç Ôýñïò áíá-
å. åíéáßï êñÜôïò
äåß÷èçêå
45
Á Â
6. ÔåëéêÜ, ç Öïéíßêç óô. ïé ðëïýóéïé Ýìðïñïé êáé éåñåßò
7. ÊÜèå öïéíéêéêÞ ðüëç åß÷å êá- æ. åðçñåÜóôçêáí áðü ìéíùéêÜ êáé

èéåñþóåé ìõêçíáúêÜ ìïôßâá
8. Ç Êáñ÷çäüíá êáôáóôñÜöçêå ç. ôç ëáôñåßá ôïðéêþí èåþí
9. Óå ïñéóìÝíá äéáêïóìçôéêÜ èÝ-

è. õðïôÜ÷ôçêå óôï Ì. ÁëÝîáíäñï
ìáôá, ïé Öïßíéêåò
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1óô, 2å, 3â, 4ä, 5á, 6è, 7ç 8ã, 9æ.
DE
46
4. ÏÉ ÅÂÑÁÉÏÉ

Ïé Åâñáßïé êáôÜãïíôáí áðü íïìáäéêÜ óçìéôéêÜ öýëá. Æïýóáí íïìáäéêÜ. Áñãü-
ôåñá üìùò åãêáôáóôÜèçêáí óôçí Ðáëáéóôßíç. Ôï åâñáúêü êñÜôïò Üêìáóå êáôÜ ôï
10ï áé. ð.×., üôáí âáóéëéÜò Þôáí ï Óïëïìþíôáò. Áñãüôåñá, üìùò, ðáñÞêìáóå êáé
êáôáêôÞèçêå áðü äéÜöïñïõò ëáïýò.
1. Ç ÷þñá
Íüôéá ôçò Öïéíßêçò ç ðåñéï÷Þ ïíïìáæüôáí ×áíáÜí. ÌåôÜ ôçí åãêáôÜóôáóç ôùí
Åâñáßùí ïíïìÜóôçêå Ðáëáéóôßíç. ×ùñßæåôáé óå ôñåéò ðåñéï÷Ýò: á) óôçí ðáñáëéáêÞ,
üðïõ õðÜñ÷ïõí êáëëéåñãÞóéìá åäÜöç, â) óôçí êåíôñéêÞ êáé ã) óôç íüôéá ðåñéï÷Þ,
üðïõ âñßóêïíôáé ç ëßìíç ÃåíçóáñÝô êáé ç ÍåêñÞ ÈÜëáóóá.
2. ÏéêïíïìïìéêÞ, ÊïéíùíéêÞ
Áñ÷éêÜ, ïé Åâñáßïé Þôáí íïìÜäåò êôçíïôñüöïé. ÌåôÜ ôçí ßäñõóç ôïõ åâñáúêïý
êñÜôïõò, áó÷ïëÞèçêáí ìå ôï åìðüñéï êáé ôç ãåùñãßá. Äéáêñßèçêáí êáé óôïí ôïìÝ-
á ôçò âéïôå÷íßáò (çìéðïëýôéìïé ëßèïé, êïóìÞìáôá ê.Ü.)
Ç êïéíùíßá
Ç åâñáúêÞ êïéíùíßá åðçñåÜóôçêå áðü ôï Ìùóáúêü Íüìï êáé áðü ôç íïìáäéêÞ
æùÞ. ÃåíéêÜ äåí õðÞñ÷áí ìåãÜëåò êïéíùíéêÝò áíéóüôçôåò. Óçìáíôéêü ñüëï Ýðáéîáí
ï âáóéëéÜò êáé ïé éåñåßò.
47
Áêüìá êáé ìåôÜ ôçí ßäñõóç ôïõ åâñáúêïý êñÜôïõò (11ïò áé. ð.×.) ç öõëÞ Þôáí
ç âÜóç ôçò ðïëéôéêÞò ïñãÜíùóçò. Ó÷åäüí áäéÜëåéðôá ïé åâñáúêÝò öõëÝò áíôéðáñá-
ôßèåíôáé ç ìéá óôçí Üëëç. Êõñéáñ÷ïýóáí ïé ÂáóéëéÜäåò êáé ïé ÐáôñéÜñ÷åò.
Ç ðåñßïäïò ôùí Ðáôñéáñ÷þí

Ïé Åâñáßïé îåêßíçóáí áðü ôçí ðüëç Ïõñ ôçò ×áëäáßáò, ßóùò êáôÜ ôá ÷ñüíéá ôïõ
×áìïõñáìðß. Ìéá ïìÜäá, ìå áñ÷çãü ôïí ÁâñáÜì, Ýöôáóå óôç ×áíáÜí. Åêåß ðÞñáí
êáé ôï üíïìÜ ôïõò. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äéáêõâÝñíçóçò ôçò Áéãýðôïõ áðü ôïõò Õ-
îþò, ìéá öõëÞ Åâñáßùí âñéóêüôáí óôçí Áßãõðôï. Áñãüôåñá ïé Áéãýðôéïé Ýäéùîáí
ôïõò Åâñáßïõò. ÃíùóôÞ åßíáé ç éóôïñßá ôçò Åîüäïõ êáé ôçò ðáñáëáâÞò ôùí ÄÝêá Å-
íôïëþí.
Ç ðåñßïäïò ôùí Êñéôþí

ÊáôÜ ôï 12ï-11ï áé. ð.×. ïé Åâñáßïé ðïëÝìçóáí åíáíôßïí ôùí Öéëéóôáßùí, ðïõ
êáôåß÷áí ôçí ðáñáëéáêÞ Ðáëáéóôßíç, êáé åíáíôßïí ôùí ×áíáíáßùí, ðïõ êáôåß÷áí ôï
åóùôåñéêü. ¼ôáí åíþíïíôáí ïé öõëÝò ãéá ôïí ðüëåìï, åß÷áí ùò áñ÷çãïýò ôïõò
ÊñéôÝò.
Ç ðåñßïäïò ôùí ÂáóéëÝùí

Ôïí 11ï áé. ð.×. ïé åâñáúêÝò öõëÝò åíþèçêáí êÜôù áðü åíéáßá âáóéëéêÞ äéïß-
êçóç. Ðñþôïò âáóéëéÜò áíáäåß÷èçêå ï Óáïýë êáé ìåôÜ ï Äáâßä, ðïõ ïñãÜíùóå Ý-
íá éó÷õñü êñÜôïò. Áêïëïýèçóå ç âáóéëåßá ôïõ Óïëïìþíôá, ï ïðïßïò åõíüçóå ôçí
áíÜðôõîç ôïõ äéáìåôáêïìéóôéêïý åìðïñßïõ.
Ç ðåñßïäïò ôùí Ðñïöçôþí
Ìüëéò ðÝèáíå ï Óïëïìþíôáò, ôï êñÜôïò äéáóðÜóôçêå óå äõï âáóßëåéá. Ôüôå,
åõóåâåßò Åâñáßïé, ïé ÐñïöÞôåò, áíÝëáâáí ôç äéïßêçóç ôùí öõëþí. Ôï åâñáúêü
êñÜôïò üìùò äå ãëßôùóå ôçí îÝíç êáôÜêôçóç. Ôçí ðåñéï÷Þ õðïäïýëùóáí ïé Áóóý-
ñéïé (722 ð.×.), ïé ÐÝñóåò (538 ð.×.) êáé ï Ì. ÁëÝîáíäñïò (332 ð.×.)
48
ÊÅÖÁËÁÉÏ 4ï: ÏÉ ÅÂÑÁÉÏÉ
Ç èñçóêåßá
Óôçí åâñáúêÞ èñçóêåßá ãéá ðñþôç öïñÜ ï Èåüò áðïêôÜåé åóùôåñéêüôçôá, ðíåõ-
ìáôéêüôçôá. Äåí ôáõôßóôçêå ìå ôïí çãåìüíá, üðùò óôéò èåïêñáôßåò ôçò Åããýò Áíá-
ôïëÞò. Áñ÷éêÜ ðÜíôùò ï Èåüò Ýóùæå ôïõò íïìÜäåò Åâñáßïõò áðü ôïõò å÷èñïýò êá-
èþò êáé ôïõò èåïýò ôùí å÷èñþí ôïõò. ÌåôÜ ôçí ¸îïäï, ï åâñáúêüò ëáüò Ýãéíå ï
åêëåêôüò ëáüò ôïõ Èåïý. Ìå ôïõò ÐñïöÞôåò êáé ôç âáâõëþíéá áé÷ìáëùóßá ðñïù-
èÞèçêå ç éäÝá ôïõ åñ÷ïìïý ôïõ Ìåóóßá. Áðü ôïí Éïõäáúóìü ðñïÞëèå ï ÷ñéóôéáíé-
óìüò, åíþ åðçñåÜóôçêå Üìåóá êáé ï Ìùáìåèáíéóìüò.
Ç íïìïèåóßá êáé ç ëïãïôå÷íßá

Ï Ìùóáúêüò Íüìïò êùäéêïðïßçóå ôïõò âáóéêïýò çèéêïýò êáíüíåò ôùí áíèñþ-
ðéíùí ó÷Ýóåùí. ÓçìáíôéêÜ åßíáé ôá êåßìåíá ôçò ÐáëáéÜò ÄéáèÞêçò.
Ïé Åâñáßïé, ìå áñ÷çãü ôïí ÁâñáÜì,

ðåñ. 18ïò áé. ð.×.
öåýãåé áðü ôçí ðüëç Ïõñ ôçò ×áëäáßáò
Ïé Åâñáßïé ðïëåìïýí ôïõò Öéëéóôáßïõò 12ïò – 11ïò áé. ð.×.
¸íùóç ôùí Åâñáßùí êÜôù áðü åíéáßá

11ïò áé. ð.×.
äéïßêçóç
Ïé Áóóýñéïé êáôáêôïýí ôïõò Åâñáßïõò 722 ð.×.
Ïé ÐÝñóåò êáôáêôïýí ôïõò Åâñáßïõò 538 ð.×.

Ï Ì. ÁëÝîáíäñïò êáôáêôÜåé ôç ÷þñá
332 ð.×.
ôùí Åâñáßùí
49

Åñþôçóç 1ç: Íá óõó÷åôßóåôå ôçí éóôïñéêÞ ðïñåßá ôùí Åâñáßùí ìå ôçí

éóôïñéêÞ ðïñåßá ôùí Üëëùí ëáþí ôçò Åããýò ÁíáôïëÞò. Ìå ðïéïõò ëáïýò
Þñèáí óå åðáöÞ;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Åâñáßïé îåêßíçóáí ùò Ýíáò íïìáäéêüò ëáüò ôïõ Áñ÷áßïõ Âáâõëùíéáêïý êñÜ-
ôïõò. ÓéãÜ óéãÜ Þñèáí êáé åãêáôáóôÜèçêáí óôçí óçìåñéíÞ Ðáëáéóôßíç. ¹ñèáí óå
åðáöÞ ìå ôïõò Áéãõðôßïõò, åíþ ðïëÝìçóáí ìå ôïõò Öéëéóôáßïõò êáé ôïõò ×áíáíáß-
ïõò. Ãéá ëßãï êáéñü Ýæçóáí áñìïíéêÜ êÜôù áðü åíéáßá äéïßêçóç. Áñãüôåñá êáôáêôÞ-
èçêáí áðü ôïõò Áóóýñéïõò, ôïõò ÐÝñóåò, ôïõò ¸ëëçíåò, ôïõò Ñùìáßïõò. ÂëÝðïõ-
ìå áðü ôá ðáñáðÜíù üôé ïé åâñáúêÝò öõëÝò äåí åß÷áí ôç óõíï÷Þ êáé ôçí åíüôçôá Üë-
ëùí ëáþí ôçò Åããýò ÁíáôïëÞò. ÄéáóðáóìÝíïé óå öõëÝò, ðïëëÝò öïñÝò ìÜ÷ïíôáí
ìåôáîý ôïõò êáé åíþíïíôáí üôáí Ýíéùèáí Ýíá å÷èñü íá ôïõò áðåéëåß. Ãéá ëßãï ìüíï
÷ñïíéêü äéÜóôçìá êáôüñèùóáí íá äçìéïõñãÞóïõí åíéáßï êñÜôïò. Ùóôüóï, êáôüñ-
èùóáí íá åðéâéþóïõí ìÝ÷ñé êáé óÞìåñá, ôçí þñá ðïõ Üëëïé ëáïß, üðùò ïé Âáâõëþ-
íéïé, ìå ôï ðÝñáóìá ôïõ ÷ñüíïõ åîáöáíßóôçêáí. Áõôü óõíÝâç ãéáôß, ðáñÜ ôéò äéáöï-
ñÝò ôïõò ïé åâñáúêÝò öõëÝò åíþèçêáí áðü ôçí êïéíÞ èñçóêåßá.
Åñþôçóç 2ç: Óå ðïéá óõìðåñÜóìáôá óáò ïäçãåß ç ðñïóåêôéêÞ ìåëÝôç

ôïõ ðáñáèÝìáôïò 3 óå ü,ôé áöïñÜ ôç íïìïèåóßá êáé ôçí ïñãÜíùóç ôçò êïé-
íùíßáò ôùí Åâñáßùí;
ÁðÜíôçóç:
Áðü ôï ðáñÜèåìá áõôü öáßíåôáé ï óôåíüò äåóìüò ðïõ õðÞñ÷å áíÜìåóá óôç
èñçóêåßá, ôç íïìïèåóßá êáé ôçí êïéíùíéêÞ ïñãÜíùóç. Ïé åíôïëÝò åßíáé èåüðíåõ-
óôåò. ÅêöñÜæïíôáé áðüøåéò Üìåóçò áíôáðüäïóçò ôçò ðñÜîçò, üðùò ôçí åßäáìå óôç
íïìïèåóßá ôïõ ×áìïõñáìðß. Áðü ôçí Üëëç, ç èñçóêåßá ìÝóù ôïõ Ìùóáúêïý Íü-
ìïõ, Ýðáéæå óçìáíôéêü ñüëï óôçí êïéíùíéêÞ ïñãÜíùóç, êáèþò åîßóùóå ùò Ýíá
âáèìü ôïõò ðïëßôåò ìåôáîý ôïõò. Äåí êÜíåé äéÜêñéóç, ï Íüìïò ßó÷õå ãéá üëïõò.
Åñþôçóç 3ç: Ðïéá åßíáé ç óçìáíôéêüôåñç óõìâïëÞ ôùí Åâñáßùí óôïí

ðáãêüóìéï ðïëéôéóìü êáé ãéáôß;
50
ÁðÜíôçóç:
Åßíáé ç äéÜäïóç ôçò ìïíïèåúóôéêÞò èñçóêåßáò. Êáé áõôü ãéáôß ãéá ðñþôç öïñÜ
ï Èåüò ãßíåôáé ðíåõìáôéêÞ ïíôüôçôá, óå áíôßèåóç ìå ôéò èñçóêåßåò ôùí Üëëùí ëá-
þí ôçò Åããýò ÁíáôïëÞò, üðïõ ï çãåìüíáò Þôáí óôåíÜ äåìÝíïò ìå ôç èåüôçôá. Á-
ðü ôçí Üëëç, ï Éïõäáúóìüò ðñïåôïßìáóå ôï Ýäáöïò ãéá ôï ×ñéóôéáíéóìü êáé Ýäùóå
ðïëëÜ óôïé÷åßá óôï Ìùáìåèáíéóìü.
Åñþôçóç 1ç: Óå ðïéá ðåñéï÷Þ æïýóáí ïé Åâñáßïé;

ÁðÜíôçóç:
Íüôéá ôçò Öïéíßêçò ç ðåñéï÷Þ ïíïìáæüôáí ×áíáÜí. ÌåôÜ ôçí åãêáôÜóôáóç ôùí
Åâñáßùí, ïíïìÜóôçêå Ðáëáéóôßíç. ×ùñßæåôáé óå ôñåéò ðåñéï÷Ýò:
á) óôçí ðáñáëéáêÞ, üðïõ õðÜñ÷ïõí êáëëéåñãÞóéìá åäÜöç,
â)óôçí êåíôñéêÞ êáé
ã)óôç íüôéá ðåñéï÷Þ, üðïõ âñßóêïíôáé ç ëßìíç ÃåíçóáñÝô êáé ç ÍåêñÜ èÜëáóóá.
Åñþôçóç 2ç: Ðïéá ç êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç ôùí Åâñáßùí;

ÁðÜíôçóç:
á) Ç åâñáúêÞ êïéíùíßá åðçñåÜóôçêå áðü ôï Ìùóáúêü Íüìï êáé áðü ôç íïìá-
äéêÞ æùÞ. ÃåíéêÜ äåí õðÞñ÷áí ìåãÜëåò êïéíùíéêÝò áíéóüôçôåò. Óçìáíôéêü ñüëï Ý-
ðáéîå ï âáóéëéÜò êáé ïé éåñåßò.
â) Áêüìá êáé ìåôÜ ôçí ßäñõóç ôïõ åâñáúêïý êñÜôïõò (11ïò áé. ð.×.) ç öõëÞ Þ-
ôáí ç âÜóç ôçò ðïëéôéêÞò ïñãÜíùóçò. Ó÷åäüí áäéÜëåéðôá ïé åâñáúêÝò öõëÝò áíôé-
ðáñáôßèåíôáé ç ìéá óôçí Üëëç. Êõñéáñ÷ïýóáí ïé ÂáóéëéÜäåò êáé ïé ÐáôñéÜñ÷åò.
Åñþôçóç 3ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ðåñßïäï ôùí Ðáôñéáñ÷þí êáé ôùí
Êñéôþí;
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé Åâñáßïé îåêßíçóáí áðü ôçí ðüëç Ïõñ ôçò ×áëäáßáò, ßóùò êáôÜ ôá ÷ñüíéá ôïõ
×áìïõñáìðß. Ìéá ïìÜäá, ìå áñ÷çãü ôïí ÁâñáÜì, Ýöôáóå óôç ×áíáÜí. Åêåß ðÞñáí êáé
ôï üíïìÜ ôïõò. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äéáêõâÝñíçóçò ôçò Áéãýðôïõ áðü ôïõò Õîþò, ìéá
öõëÞ Åâñáßùí âñéóêüôáí óôçí Áßãõðôï. Áñãüôåñá ïé Áéãýðôéïé Ýäéùîáí ôïõò Åâñáßïõò.
ÃíùóôÞ åßíáé ç éóôïñßá ôçò Åîüäïõ êáé ôçò ðáñáëáâÞò ôùí ÄÝêá Åíôïëþí.
51
â) ÊáôÜ ôï 12ï-11ï áé. ð.×. ïé Åâñáßïé ðïëÝìçóáí åíáíôßïí ôùí Öéëéóôáßùí,

ðïõ êáôåß÷áí ôçí ðáñáëéáêÞ Ðáëáéóôßíç, êáé åíáíôßïí ôùí ×áíáíáßùí, ðïõ êáôåß-
÷áí ôï åóùôåñéêü. ¼ôáí åíþíïíôáí ïé öõëÝò ãéá ôïí ðüëåìï, åß÷áí ùò áñ÷çãïýò
ôïõò ÊñéôÝò.
Åñþôçóç 4ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ðåñßïäï ôùí ÂáóéëÝùí êáé ôùí Ðñï-
öçôþí;
ÁðÜíôçóç:
á) Ôïí 11ï áé. ð.×. ïé åâñáúêÝò öõëÝò åíþèçêáí êÜôù áðü åíéáßá âáóéëéêÞ äéïß-
êçóç. Ðñþôïò âáóéëéÜò áíáäåß÷èçêå ï Óáïýë êáé ìåôÜ ï Äáâßä, ðïõ ïñãÜíùóå Ý-
íá éó÷õñü êñÜôïò. Áêïëïýèçóå ç âáóéëåßá ôïõ Óïëïìþíôá, ï ïðïßïò åõíüçóå ôçí
áíÜðôõîç ôïõ äéáìåôáêïìéóôéêïý åìðïñßïõ.
â) Ìüëéò ðÝèáíå ï Óïëïìþíôáò, ôï êñÜôïò äéáóðÜóôçêå óå äõï âáóßëåéá. Ôü-
ôå, åõóåâåßò Åâñáßïé, ïé ÐñïöÞôåò, áíÝëáâáí ôç äéïßêçóç ôùí öõëþí. Ôï åâñáúêü
êñÜôïò üìùò äå ãëßôùóå ôçí îÝíç êáôÜêôçóç. Ôçí ðåñéï÷Þ õðïäïýëùóáí ïé Áóóý-
ñéïé (722 ð.×.), ïé ÐÝñóåò (538 ð.×.) êáé ï Ì. ÁëÝîáíäñïò (332 ð.×.)
Åñþôçóç 5ç: Ðþò Ýíéùèáí ïé Åâñáßïé ôï Èåü; Áðü ðïéá óôÜäéá ðÝñá-
óå áõôÞ ç áíôßëçøç;
ÁðÜíôçóç:
Áñ÷éêÜ ðßóôåõáí üôé ï Èåüò Ýóùæå ôïõò íïìÜäåò Åâñáßïõò áðü ôïõò å÷èñïýò
êáèþò êáé ôïõò èåïýò ôùí å÷èñþí ôïõò. ÌåôÜ ôçí ¸îïäï, ï åâñáúêüò ëáüò Ýãéíå
ï åêëåêôüò ëáüò ôïõ Èåïý. Ìå ôïõò ÐñïöÞôåò êáé ôç âáâõëþíéá áé÷ìáëùóßá ðñï-
ùèÞèçêå ç éäÝá ôïõ åñ÷ïìïý ôïõ Ìåóóßá.

ãçóçò.
ÅðéëÝîôå ôï óùóôü
1. Óçìáíôéêüò âáóéëéÜò ôùí Åâñáßùí Þôáí ï........
52
á. Íáâïõ÷ïäïíüóïñáò
â. Óïëïìþíôáò
ã. Óáñãþí Á´
2. Ç ðåñéï÷Þ íüôéá ôçò Öïéíßêçò ïíïìáæüôáí......
á. Ðáëáéóôßíç
â. Íïõâßá
ã. ×áíáÜí
2.ã
3. Áñ÷éêÜ, ïé Åâñáßïé Þôáí......
á. íïìÜäåò êôçíïôñüöïé
â. Ýìðïñïé
ã. íáõôéêïß
4. Ïé Åâñáßïé îåêßíçóáí áðü ôçí ðüëç.......
á. Ïõñ ôçò ×áëäáßáò
â. Íéíåõß ôçò Áóóõñßáò
ã. ×áôôïýóá ôùí ×áôôáßùí
5. ÊáôÜ ôï 12ï - 11ï áé.ð.×. ïé Åâñáßïé ðïëÝìçóáí åíáíôßïí ôùí.......
á. Áéãõðôßùí
â. ×åôôáßùí
ã. Öéëéóôáßùí
6. Ðñþôïò âáóéëéÜò ôùí Åâñáßùí áíáäåß÷ôçêå ï..........
á. Äáâßä
â. Óáïýë
ã. Óïëïìþíôáò
7. Áðü ôïí Éïõäáúóìü åðçñåÜóôçêå Üìåóá ï..........
á. Êïìöïõêéáíéóìüò
â. Ìùáìåèáíéóìüò
ã. Óéíôïúóìüò
ÁðÜíôçóç:
1.â, 3.á, 4.á, 5.ã, 6.â, 7.â
53
Óçìåßùóå ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò êáé ðïéåò ëáí-
èáóìÝíåò, óçìåéþíïíôáò ìå Ó ôï óùóôü êáé ìå Ë ôï ëÜèïò.
1. Ôï åâñáúêü êñÜôïò Üêìáóå êáôÜ ôïí 9ï áé. ð.×.
2. Óôçí ðáñáëéáêÞ Ðáëáéóôßíç ç ãç åßíáé åýöïñç.
3. Ïé Åâñáßïé äéáêñßèçêáí óôïí ôïìÝá ôçò âéïôå÷íßáò.
4. Ç öõëÞ Þôáí ç âÜóç ôçò ïñãÜíùóçò ôùí Åâñáßùí.
5. Ï ÁâñáÜì ïäÞãçóå ôïõò Åâñáßïõò óôçí Áßãõðôï.
6. Ïé ÊñéôÝò Þôáí ïé áñ÷çãïß ôùí Öéëéóôáßùí.
7. ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Óïëïìþíôá, ôï åâñáúêü êñÜôïò äéáóðÜóôçêå óå äõï âá-
óßëåéá.
8. Ï Ì. ÁëÝîáíäñïò êáôÝêôçóå ôç ãç ôùí Åâñáßùí ôï 332 ð.×.
ÁðÜíôçóç:
1Ë, 2Ó, 3Ó, 4Ó, 5Ë, 6Ë, 7Ó, 8Ó.
Áíôéóôïé÷ßóôå ôéò ðñïôÜóåéò ôçò ïìÜäáò Á ìå áõôÝò ôçò ïìÜäáò Â
Á Â
á. ðñïùèÞèçêå éäÝá ôïõ åñ÷ïìïý
1. Ç Ðáëáéóôßíç ðáñÞêìáóå
ôïõ Ìåóóßá
â. âñßóêïíôáí ç ëßìíç ÃåíçóáñÝô
2. Óôç íüôéá Ðáëáéóôßíç
êáé ÍåêñÞ èÜëáóóá
ã. ï åâñáúêüò ëáüò Ýãéíå ï åêëåêôüò
3. Ç åâñáúêÞ êïéíùíßá åðçñåÜóôçêå
ôïõ Èåïý
ä. êùäéêïðïßçóå ôïõò âáóéêïýò êá-

4. Ïé Åâñáßïé Ýöõãáí
íüíåò ôùí áíèñþðéíùí ó÷Ýóåùí
54
Á Â
5. Ï Óïëïìþíôáò åõíüçóå å. áðü ôçí Áßãõðôï
óô. áðü ôï Ìùóáúêü íüìï êáé ôç íï-

6. Ï Èåüò óôçí åâñáúêÞ èñçóêåßá
ìáäéêÞ æùÞ
æ. üôáí êáôáêôÞèçêå áðü äéÜöïñïõò
7. ÌåôÜ ôçí ¸îïäï
ëáïýò
ç. ôçí áíÜðôõîç ôïõ äéáìåôáêïìéóôé-
8. ÌåôÜ ôç âáâõëþíéá áé÷ìáëùóßá
êïý åìðïñßïõ
è. áíÝêôçóå ðíåõìáôéêüôçôá, åóùôå-
9. Ï Ìùóáúêüò Íüìïò
ñéêüôçôá
ÁðÜíôçóç:
1æ, 2â, 3óô, 4å, 5ç, 6è, 7ã, 8á, 9ä.
55
5. ÏÉ ×ÅÔÔÁÉÏÉ ¹ ×ÅÔÔÉÔÅÓ

Ç áíáôïëéêÞ ðåñéï÷Þ ôçò ÌéêñÜò Áóßáò áðïôÝëåóå óôéò áñ÷Ýò ôçò 2çò ÷éëéåôßáò
ð.×. ôïí ôüðï ßäñõóçò åíüò êñÜôïõò áðü ãçãåíåßò êáé íïìáäéêÜ éíäïåõñùðáúêÜ
öýëá. Áõôïß Þôáí ïé ×åôôáßïé, Ýíáò ëáüò ï ïðïßïò äéáêñßèçêå óôï åìðüñéï êáé óôç
âéïôå÷íßá. Ðñùôåýïõóá ôïõ êñÜôïõò Þôáí ç ×áôôïýóá.
1. Ç ÷þñá
Ç ÷þñá âñßóêåôáé óôéò áíáôïëéêÝò ðåñéï÷Ýò ôçò Ì. Áóßáò. ÉíäïåõñùðáúêÜ öý-

ëá êáé ãçãåíåßò ðëçèõóìïß ó÷çìÜôéóáí óôéò áñ÷Ýò ôçò 2çò ÷éëéåôßáò ð.×. åíéáßï
êñÜôïò. Áñãüôåñá åðåêôÜèçêáí ùò ôç Óõñßá êáé ôç Â. Ìåóïðïôáìßá.
Ïé ×åôôáßïé áñ÷éêÜ Þôáí íïìÜäåò êôçíïôñüöïé. Áñãüôåñá Ýãéíáí ãåùñãïß êáé å-
ãêáôáóôÜèçêáí ìüíéìá. Êýñéá ðñïúüíôá Þôáí ôá äçìçôñéáêÜ, ôï êñáóß êáé ôï ìÝëé.
Ùóôüóï, ôï êñÜôïò ôïõò âáóßóôçêå óôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ ìå ãåéôïíéêïýò ëá-
ïýò êáèþò êáé ôçò âéïôå÷íßáò. Äéáêñßèçêáí óôïí ôïìÝá ôçò ìåôáëëïõñãßáò. Ðéóôåý-
åôáé üôé ðñþôïé ïé ×åôôßôåò åðåîåñãÜóôçêáí ôï óßäçñï.
Ç Êïéíùíßá
Ç êïéíùíéêÞ ïñãÜíùóç åðçñåÜóôçêå Ýíôïíá áðü ôçí áíÜìåéîç ôùí íôüðéùí êáé
ôùí íÝùí öýëùí ðïõ åãêáôáóôÜèçêáí óôçí ðåñéï÷Þ. Óôçí êïñõöÞ âñéóêüôáí ï
âáóéëéÜò, ï ïðïßïò Ýöôáóå íá èåùñåßôáé èåüóôáëôïò êáé õðåñÜíèñùðïò. Êáôåß÷å
56
ÊÅÖÁËÁÉÏ 5ï: ÏÉ XETTAIOI ¹ ×ÅÔÔÉÔÅÓ
ôçí áíþôáôç èñçóêåõôéêÞ óôñáôéùôéêÞ êáé äéêáóôéêÞ åîïõóßá. ÊÜôù áðü ôï âáóéëéÜ
Þôáí ïé ìåãÜëïé ãáéïêôÞìïíåò, ïé ïðïßïé Ýðáéñíáí èÝóåéò ùò äéïéêçôéêïß áîéùìá-
ôïý÷ïé êáé áó÷ïëïýíôáí ìå ôï ðüëåìï. Óôç âÜóç õðÞñ÷å ï ëáüò, ðïõ æïýóå ìéóèþ-
íïíôáò ôá êôÞìáôá ôùí åõãåíþí, êáé ïé äïýëïé.
Óôï ÷åôôéôéêü êñÜôïò ßó÷õóå Ýíá óýóôçìá öåïõäáñ÷éêïý ÷áñáêôÞñá. Ï âáóéëéÜò,

ðïõ åß÷å ôçí Ýäñá ôïõ óôç ×áôôïýóá, ìïßñáæå ãç êáé óå ðåñéöåñåéáêïýò çãåìüíåò.
Áõôïß, ùò áíôÜëëáãìá, Ýäéíáí óå áõôüí üñêï õðïôÝëåéáò.
Ãéá ôïõò ×åôôáßïõò ìáò ìéëÜåé ç ÐáëáéÜ ÄéáèÞêç, ôá ãñáðôÜ áéãõðôéáêÜ ìíçìåßá
êáé ïé áíáóêáöÝò óôá âïñåéïáíáôïëéêÜ ôçò ¢ãêõñáò. Åêåß âñÝèçêáí ôï 1934 ôá å-
ñåßðéá ôçò ×áôôïýóáò, ôçò ðñùôåýïõóáò ôùí ×åôôáßùí. Öáßíåôáé ðùò ìéëïýóáí êÜ-
ðïéá éíäïåõñùðáúêÞ ãëþóóá áëëÜ êáé Üëëåò, ðïõ Þôáí áóéáôéêÞò êáôáãùãÞò. ÌÜë-
ëïí ôï ÷åôôáúêü êñÜôïò äçìéïõñãÞèçêå ðñéí áðü ôïí 17ï áé. ð.×. Ôï ãåãïíüò üôé ïé
ðüëåéò ôùí ×åôôáßùí Þôáí ìáêñéÜ ç ìéá áðü ôçí Üëëç, åõíüçóå ôá öåïõäáñ÷éêü óý-
óôçìá. Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 16ïõ áé. ð.×. ïé ×åôôáßïé Ýöôáóáí ìÝ÷ñé ôç Âáâõëþíá. ¾óôå-
ñá üìùò áíáäéðëþèçêáí. Ç áêìÞ ôùí ×åôôáßùí ôïðïèåôåßôáé ôï 15ï áé. ð.×. Ùò ôï
14ï áé. ð.×. Ýöôáóáí ùò ôç Óõñßá åíþ êáôåß÷áí ïëüêëçñç ôç Ì. Áóßá. Ôï 13ï áé.
ð.×. óýíáøáí óõíèÞêç åéñÞíçò ìå ôïõò Áéãõðôßïõò ìå ôç ìÜ÷ç ôïõ ÊáíôÝò. Ôï ÷åô-
ôáúêü êñÜôïò êáôáóôñÜöçêå êáôÜ ôçí åéóâïëÞ ôùí ëáþí ôçò èÜëáóóáò ôï 12ï áé. ð.×.
Ç èñçóêåßá
Áí êáé áñ÷éêÜ õðÞñ÷áí ìüíï ôïðéêÝò èåüôçôåò, áñãüôåñá êõñéÜñ÷çóå óôï ÷åô-
ôáúêü êñÜôïò ç ëáôñåßá ôïõ èåïý ôçò èÜëáóóáò, ôïõ êåñáõíïý êáé ôçò âñï÷Þò êá-
èþò êáé ôçò óõæýãïõ ôçò, ôçò èåÜò ôùí íåêñþí. Ãýñù áðü áõôïýò õðÞñ÷áí êáé Üë-
ëåò èåüôçôåò, ðïëëÝò áðü ôéò ïðïßåò Þôáí óïõìåñéáêÞò êáôáãùãÞò.
57
Ç Ç ãñáöÞ êáé ç íïìïèåóßá

Ïé ×åôôáßïé ÷ñçóéìïðïéïýóáí Ýíá åßäïò óöçíïåéäïýò êáé Ýíá åßäïò éåñïãëõöé-
êÞò ãñáöÞò. Ç íïìïèåóßá åß÷å åðçñåáóôåß áðü ôïõò íüìïõò ôïõ ×áìïõñáìðß.
Ïé ôÝ÷íåò
Óôç ×áôôïýóá êáé áëëïý âñÝèçêáí âñÜ÷ïé ìå áíÜãëõöá ôùí ïðïßùí ïé ìïñöÝò
Þôáí ó÷çìáôïðïéçìÝíåò áëëÜ äõíáìéêÝò. ¸÷ïõí âñåèåß Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò, åéäþ-
ëéá êáé óöñáãéäüëéèïé. Óôç ôÝ÷íç êõñéáñ÷ïýóáí ïé èñçóêåõôéêÝò êáé ïé ðïëåìéêÝò
óêçíÝò.
ÃÝíåóç ôïõ ÷åôôéôéêïý êñÜôïõò ðñéí áðü ôï 17ï áé. ð.×.
Ïé ×åôôáßïé öôÜíïõí ùò ôç
áñ÷Ýò 16ïõ áé. ð.×.
Âáâõëþíá
ÁêìÞ ôïõ ÷åôôéôéêïý êñÜôïõò 15ïò áé. ð.×.

Óýíáøç åéñÞíçò ìå ôïõò
13ïò áé. ð.×.
Áéãõðôßïõò
ÊáôáóôñïöÞ ôïõ ÷åôôéôéêïý êñÜôïõò 12ïò áé. ð.×.

Åñþôçóç 1ç: Íá åîçãÞóåôå ôïí ôñüðï ïñãÜíùóçò ôïõ ×åôôéôéêïý êñÜ-

ôïõò.
ÁðÜíôçóç:
Ç êïéíùíéêÞ ïñãÜíùóç åðçñåÜóôçêå Ýíôïíá áðü ôçí áíÜìåéîç ôùí íôüðéùí êáé
ôùí íÝùí öýëùí ðïõ åãêáôáóôÜèçêáí óôçí ðåñéï÷Þ. Óôçí êïñõöÞ âñéóêüôáí ï
âáóéëéÜò, ï ïðïßïò Ýöôáóå íá èåùñåßôáé èåüóôáëôïò êáé õðåñÜíèñùðïò. Êáôåß÷å
58
ôçí áíþôáôç èñçóêåõôéêÞ, óôñáôéùôéêÞ êáé äéêáóôéêÞ åîïõóßá. ÊÜôù áðü ôï âáóéëéÜ
äñïýóáí ïé ìåãÜëïé ãáéïêôÞìïíåò, ïé ïðïßïé Ýðáéñíáí èÝóåéò ùò äéïéêçôéêïß áîéù-
ìáôïý÷ïé êáé áó÷ïëïýíôáí ìå ôï ðüëåìï. Óôç âÜóç õðÞñ÷å ï ëáüò, ðïõ æïýóå ìé-
óèþíïíôáò ôá êôÞìáôá ôùí åõãåíþí, êáé äïýëïé. Óôï ÷åôôéôéêü êñÜôïò ßó÷õóå Ýíá
óýóôçìá öåïõäáñ÷éêïý ÷áñáêôÞñá. Ï âáóéëéÜò ðïõ åß÷å ôçí Ýäñá ôïõ óôç ×áôôïý-
óá ìïßñáæå ãç êáé óå ðåñéöåñåéáêïýò çãåìüíåò. Áõôïß ùò áíôÜëëáãìá, Ýäéíáí óå
áõôüí üñêï õðïôÝëåéáò.
Åñþôçóç 2ç:ÌåëåôÞóôå ôï áðüóðáóìá áðü ôç óõíèÞêç Áéãõðôßùí êáé

×åôôáßùí (ðáñÜèåìá 2). Ðïéåò ó÷Ýóåéò öáßíåôáé íá Ý÷ïõí ïé äýï ëáïß ôç
óõãêåêñéìÝíç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï;
ÁðÜíôçóç:
Öáßíåôáé ðùò ìå ôç óõíèÞêç áõôÞ îåêéíÜ ìéá ðåñßïäï öéëßáò êáé óõíåñãáóßáò
áíÜìåóá óôá äýï êñÜôç. Ï Ýíáò çãåìüíáò õðüó÷åôáé íá åßíáé ößëïò êáé óýììá÷ïò
ôïõ Üëëïõ. Õðüó÷ïíôáí üôé ü÷é ìüíï äåí èá åðéôåèåß ï Ýíáò åíáíôßïí ôïõ Üëëïý,
áëëÜ êáé üôé ç ìéá ðëåõñÜ èá âïçèÜåé ôçí Üëëç üôáí âñßóêåôáé óå êßíäõíï.
Åñþôçóç 3ç: Íá ðñïóäéïñßóåôå ôï ñüëï ôùí ëáþí ôçò èÜëáóóáò óå

ó÷Ýóç ìå ôïõò Áéãýðôéïõò, ôïõò Öïßíéêåò êáé ôïõò ×åôôáßïõò.
ÁðÜíôçóç:
Ïé ëáïß ôçò èÜëáóóáò åéóÝâáëáí êáôÜ ôï 12ï áé. ð.×. óôç ìéêñáóéáôéêÞ ÷åñóü-
íçóï. Ïé åðéäñïìÝò ôïõò óôÜèçêáí êáôáëõôéêÝò ãéá ôá êñÜôç ôçò ðåñéï÷Þò. Ôï ÷åô-
ôéôéêü êñÜôïò äéáëýèçêå êáèþò ïé åðéäñïìåßò êáôÝóôñåøáí ôç ×áôôïýóá. Ïé Öïßíé-
êåò äïêéìÜóôçêáí áðü ôçí åéóâïëÞ ôùí íïìÜäùí. ÂÝâáéá, ïé Áéãýðôéïé áíáãêÜóôç-
êáí íá öýãïõí áðü ôç Öïéíßêç. Ùóôüóï, öïéíéêéêÝò ðüëåéò êáôáóôñÜöçêáí êáé á-
ðü ôïõò åéóâïëåßò. ÔåëéêÜ, üìùò, ïé Öïßíéêåò ìðüñåóáí íá åðéâéþóïõí. Ïé Áéãý-
ðôéïé äåí áðåéëÞèçêáí Üìåóá áðü ôïõò åéóâïëåßò. ¸÷áóáí üìùò ôéò áóéáôéêÝò êôÞ-
óåéò êáé ôï áéãõðôéáêü êñÜôïò âñÝèçêå óå êñßóç.
.
Åñþôçóç 1ç: Ðþò ïñãáíþèçêå ç ÷åôôéôéêÞ ïéêïíïìßá;

ÁðÜíôçóç:
Ïé ×åôôáßïé áñ÷éêÜ Þôáí íïìÜäåò êôçíïôñüöïé. Áñãüôåñá Ýãéíáí ãåùñãïß êáé å-
59
ãêáôáóôÜèçêáí ìüíéìá. Êýñéá ðñïúüíôá Þôáí ôá äçìçôñéáêÜ, ôï êñáóß êáé ôï ìÝëé.

Ùóôüóï, ôï êñÜôïò ôïõò âáóßóôçêå óôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ ìå ãåéôïíéêïýò ëá-
ïýò êáèþò êáé ôçò âéïôå÷íßáò. Äéáêñßèçêáí óôï ôïìÝá ôçò ìåôáëëïõñãßáò. Ðéóôåý-
åôáé üôé ðñþôïé ïé ×åôôßôåò åðåîåñãÜóôçêáí ôï óßäçñï.
Åñþôçóç 2ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ÷åôôéôéêÞ éóôïñßá;

ÁðÜíôçóç:
ÌÜëëïí ôï ÷åôôáúêü êñÜôïò äçìéïõñãÞèçêå ðñéí áðü ôï 17ï áé. ð.×. Ôï ãåãïíüò
üôé ïé ðüëåéò ôùí ×åôôáßùí Þôáí ìáêñéÜ ç ìéá áðü ôçí Üëëç åõíüçóå ôï öåïõäáñ÷é-
êü óýóôçìá. Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 16ïõ áé. ð.×. ïé ×åôôáßïé Ýöôáóáí ìÝ÷ñé ôç Âáâõëþíá.
¾óôåñá üìùò áíáäéðëþèçêáí. Ç áêìÞ ôùí ×åôôáßùí ôïðïèåôåßôáé ôï 15ï áé. ð.×. Ùò
ôï 14ï áé. ð.×. Ýöôáóáí ùò ôç Óõñßá åíþ êáôåß÷áí ïëüêëçñç ôç Ì. Áóßá. Ôïí 13ï
áé. ð.×. óýíáøáí åéñÞíçò ìå ôïõò Áéãýðôéïõò ìåôÜ ôç ìÜ÷ç ôïõ ÊáíôÝò. Ôï ÷åôôáúêü
êñÜôïò êáôáóôñÜöçêå êáôÜ ôçí åéóâïëÞ ôùí ëáþí ôçò èÜëáóóáò ôï 12ï áé. ð.×.
Åñþôçóç 3ç: Ðïéá Þôáí ç èñçóêåßá ôùí ×åôôáßùí;

ÁðÜíôçóç:
Áí êáé áñ÷éêÜ õðÞñ÷áí ìüíï ôïðéêÝò èåüôçôåò, áñãüôåñá êõñéÜñ÷çóå óôï ÷åô-
ôáúêü êñÜôïò ç ëáôñåßá ôïõ èåïý ôçò èÜëáóóáò, ôïõ êåñáõíïý êáé ôçò âñï÷Þò êá-
èþò êáé ôçò óõæýãïõ ôçò, ôçò èåÜò ôùí íåêñþí. Ãýñù áðü áõôïýò õðÞñ÷áí êáé Üë-
ëåò èåüôçôåò, ðïëëÝò áðü ôéò ïðïßåò Þôáí óïõìåñéáêÞò êáôáãùãÞò.

ãçóçò.
1. Ç ÷þñá ôùí ×åôôáßùí âñéóêüôáí óôéò......ðåñéï÷Ýò ôçò Ì. Áóßáò.
á. íüôéåò,
â. äõôéêÝò,
ã. áíáôïëéêÝò
60
2. Ïé ×åôôáßïé åðåêôÜèçêáí ùò ôç.....

á. Éôáëßá,
â. Ãåùñãßá,
ã. Ìåóïðïôáìßá
3. Èåùñåßôáé üôé ðñþôïé ïé ÷åôôáßïé åðåîåñãÜóôçêáí........
á. ôï ÷áëêü,
â. ôï óßäçñï,
ã. ôï áóÞìé.
4. Ãéá ôïõò ×åôôáßïõò ìáèáßíïõìå áðü.....
á. ôçí ÐáëáéÜ ÄéáèÞêç,
â. ôï ÅõáããÝëéï,
ã. ôçí ÊáéíÞ ÄéáèÞêç
5. Ðñùôåýïõóá ôùí ×åôôáßùí Þôáí ç.....
á. Äáìáóêüò,
â. ×áôôïýóá,
ã. ÌõêÞíåò
6. Ïé ×åôôáßïé Üêìáóáí......
á. ôï 15ï áé. ð.×.,
â. ôïí 21ï áé. ð.×.,
ã. ôïí 4ï áé. ð.×.
7. Ïé ×åôôáßïé ðïëÝìçóáí åíáíôßïí ôùí Áéãõðôßùí óôç ìÜ÷ç.....
á. ôçò Éóóïý,
â. ôùí Ðëáôáéþí,
ã. ôïõ ÊáíôÝò
8. Ç íïìïèåóßá ôùí ×åôôáßùí åß÷å åðçñåáóôåß áðü.....
á. ôï ×áìïõñáìðß,
â. ôï ÑáìóÞ Â´,
ã. ôïí Êýñï Â´
9. Âáóéêüò ÷åôôéôéêüò èåüò Þôáí ï èåüò.....
á. ôïõ ðïëÝìïõ,
â. ôçò èýåëëáò, ôïõ êåñáõíïý êáé ôçò âñï÷Þò,
ã. ôçò öùôéÜò
ÁðÜíôçóç:
1.ã, 2.ã, 3.â, 4.á, 5.â, 6.á, 7.ã, 8.á, 9.â.
61
B´ ÏÌÁÄÁ ÔÙÍ ÁÓÊÇÓÅÙÍ

1. Ôï ÷åôôéôéêü êñÜôïò ó÷çìáôßóôçêå áðü ãçãåíåßò áóéáôéêïýò ðëçèõóìïýò êáé
áðü éíäïåõñùðáúêÜ öýëá.
2. Áñ÷éêÜ ïé ×åôôáßïé Þôáí íïìÜäåò êôçíïôñüöïé.
3. Äåí áíÝðôõîáí êáèüëïõ ôï åìðüñéï
4. Óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò âñéóêüôáí ï ëáüò.
5. Äïýëïé äåí õðÞñ÷áí.
6. Óôï ÷åôôáúêü êñÜôïò ßó÷õå ç öåïõäáñ÷ßá.
7. Ôá åñåßðéá ôçò ×áôôïýóáò âñÝèçêáí ôï 1934.
8. Ïé ×åôôáßïé êáôáóôñÜöçêáí áðü ôïõò ëáïýò ôçò èÜëáóóáò.
9. Ïé ×åôôáßïé ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôçí öïéíéêÞ ãñáöÞ.
10. Óôçí ôÝ÷íç êõñéáñ÷ïýóáí ïé èñçóêåõôéêÝò êáé ïé ðïëåìéêÝò óêçíÝò.
ÁðÜíôçóç:
ÓùóôÝò åßíáé ïé : 1,2,6,7,8,10.
Á Â
á.ìéêñïôå÷íßáò, åéäþëéá êáé óöñáãé-
1. Êýñéá áãñïôéêÜ ðñïúüíôá Þôáí
äüëéèïé
â. åõíüçóå ôç öåïõäáñ÷éêÞ ïñãÜíù-
2. Ï âáóéëéÜò èåùñïýíôáí
óç ôçò êïéíùíßáò
3. ÊÜôù áðü ôï âáóéëéÜ ã. èåüóôáëôïò êáé õðåñÜíèñùðïò
4. Ôï ãåãïíüò üôé ïé ÷åôôéôéêÝò ðüëåéò ä. Ôá äçìçôñéáêÜ, ôï êñáóß êáé ôï

Þôáí ìáêñéÜ ç ìéá áðü ôçí Üëëç ìÝëé
ÁðÜíôçóç:
1ä, 2ã, 3óô, 4â, 5æ, 6å, 7á.
62
6. ÏÉ ÌÇÄÏÉ ÊÁÉ ÏÉ ÐÅÑÓÅÓ

Óôéò áñ÷Ýò ôçò 2çò ÷éëéåôßáò ð.×. óôá âüñåéá ôïõ éñáíéêïý ïñïðåäßïõ åãêáôáóôÜ-
èçêáí ïé ÌÞäïé êáé ïé ÐÝñóåò. Óôá ôÝëç ôïõ 7ïõ áé. ð.×. éäñýèçêå ìçäéêü êñÜôïò
ìå ôïõò ÐÝñóåò õðïôåëåßò. Ïé ÐÝñóåò üìùò åðáíáóôÜôçóáí êáé êáôüñèùóáí íá é-
äñýóïõí ìéá ôåñÜóôéá áõôïêñáôïñßá, üðïõ êõñéáñ÷ïýóå ï ìïíÜñ÷çò. Ïé ÐÝñóåò
ðÞñáí áðü ôïõò êáôáêôçìÝíïõò ëáïýò ðïëëÜ óôïé÷åßá. ÔåëéêÜ ç ðåñóéêÞ áõôïêñá-
ôïñßá õðÝêõøå ôï 331 ð.×. óôï Ì. ÁëÝîáíäñï.
1. Ç ÷þñá
Ëßêíï ôùí Ðåñóþí êáé ôùí ÌÞäùí Þôáí ôï éñáíéêü ïñïðÝäéï, ôï ïðïßï Ýöôáíå
áðü ôçí Êáóðßá ùò ôï Ðåñóéêü êüëðï êáé ôç Ìåóïðïôáìßá. ÕðÞñ÷áí åêôÜóåéò êáë-
ëéåñãÞóéìåò êáé ëéâÜäéá. Ïé ÐÝñóåò åãêáôáóôÜèçêáí óôï íüôï êáé ïé ÌÞäïé óôï
âïññÜ.
Áñ÷éêÜ ïé ÌÞäïé êáé ïé ÐÝñóåò áó÷ïëïýíôáí ìå ôç ãåùñãßá êáé ôçí êôçíïôñïöß-
á. Áðü ôá ìÝóá ôïõ 6ïõ áé. ð.×. åéóÝðñáôáí öüñïõò áðü ôéò êáôáêôçìÝíåò ðåñéï÷Ýò.
Ç Êïéíùíßá
Óôçí êïñõöÞ âñéóêüôáí ï ÌåãÜëïò ÂáóéëéÜò. Èåùñïýíôáí ùò åêëåêôüò ôïõ èå-
ïý, äåí Þôáí üìùò èåüò ï ßäéïò. Áðü åêåß êáé ðÝñá, ïé ÐÝñóåò Þôáí áíþôåñïé áðü
ôïõò ÌÞäïõò. Ïé êáôáêôçìÝíïé ëáïß, åöüóïí ðëÞñùíáí öüñïõò êáé Ýäéíáí äþñá
óôï âáóéëéÜ, åß÷áí ìéá ó÷åôéêÞ åëåõèåñßá äñÜóçò.
63
Êõñéáñ÷ïýóå ç áðüëõôç ìïíáñ÷ßá. Óõìâïõëåõôéêü ñüëï åß÷å Ýíá óõìâïýëéï á-

ðü áíþôáôïõò áîéùìáôéêïýò. Ç áõôïêñáôïñßá Þôáí Ýíá ðïëõåèíéêü êñÜôïò. Ãéá íá
äéïéêçèåß, ÷ùñßóôçêå óå åßêïóé ìåãÜëåò ðåñéöÝñåéåò, ôéò óáôñáðåßåò. Ùò äéïéêçôÞò
ïñéæüôáí Ýíáò çãåìüíáò ï ïðïßïò äéïñéæüôáí áðü ôï âáóéëéÜ. Ï óáôñÜðçò Þôáí õ-
ðåýèõíïò ãéá ôá ïéêïíïìéêÜ ôçò óáôñáðåßáò, êáèþò Ýðñåðå íá óôÝëíåé ôï öüñï
ðïõ áíáëïãïýóå óôï âáóéëéÜ, åíþ Ýðñåðå íá óôÝëíåé êáé óôñáôü üôáí õðÞñ÷å áíÜ-
ãêç. Ïé öüñïé Þôáí íïìßóìáôá Þ õëéêÜ áãáèÜ. Íüìéóìá ôçò áõôïêñáôïñßáò Þôáí ï
äáñåéêüò. ÕðÞñ÷áí êáé äéïéêçôéêïß õðÜëëçëïé, «ôá ìÜôéá êáé ôá áõôéÜ ôïõ âáóéëéÜ»,
ðïõ ðåñéüäåõáí óôéò óáôñáðåßåò êáé áíÝöåñáí áðåõèåßáò óôï âáóéëéÜ.
Ãéá ôéò áðáñáßôçôåò ìåôáêéíÞóåéò åß÷å ïñãáíùèåß ïäéêü äßêôõï. ×áñáêôçñéóôéêÞ
ðåñßðôùóç Þôáí ç âáóéëéêÞ ïäüò, ðïõ óõíÝäåå ôá Óïýóá ìå ôéò ÓÜñäåéò. Ç áõôï-
êñáôïñßá åß÷å áäýíáôá óçìåßá. Ç êõñéüôåñç Þôáí ç ýðáñîç ôçò ðáíóðåñìßáò ëáþí
ìÝóá óôï ðåñóéêü êñÜôïò. Ïé õðïôáãìÝíïé ëáïß äåí Ýíéùèáí äåìÝíïé ìå ôçí êåíôñé-
êÞ åîïõóßá. Åß÷áí äéáöïñåôéêü ôñüðï æùÞò. Êáèþò ïé óáôñáðåßåò åß÷áí ìåãÜëç Ý-
êôáóç, ïé ðéï áðïìáêñõóìÝíåò õðÞñ÷å ðåñßðôùóç íá åðáíáóôáôÞóïõí Þ íá óõ-
ãêñïõóôïýí ìå ìéá Üëëç óáôñáðåßá. ÐÜíôùò, ãéá ðñþôç öïñÜ óå áñ÷áßá áõôïêñá-
ôïñßá ç êåíôñéêÞ åîïõóßá öÜíçêå áíåêôéêÞ áðÝíáíôé óôïõò õðïôáãìÝíïõò ëáïýò.
Äåí îÝñïõìå ðïëëÜ ãéá ôïõò ðñþôïõò áéþíåò ôçò åãêáôÜóôáóçò ôùí ÌÞ-
äùí êáé ôùí Ðåñóþí óôï ïñïðÝäéï ôïõ ÉñÜí. ÐÜíôùò îÝñïõìå üôé Þôáí õðï-
ôåëåßò óôïõò Áóóýñéïõò ùò ôï 612 ð.×. Ôüôå, ïé ÌÞäïé, óõììá÷þíôáò ìå
ôïõò Âáâõëþíéïõò, êáôÝëáâáí ôç Íéíåõß. ÄçìéïõñãÞèçêå Ýíá éó÷õñü ìçäé-
êü êñÜôïò, óôï ïðïßï ïé ÐÝñóåò Þôáí êáôþôåñïé áðü ôïõò ÌÞäïõò. Óôá ìÝ-
óá ôïõ 6ïõ áé. ð.× ïé ÐÝñóåò, áñ÷çãü ôïí Êýñï Â´, åðáíáóôÜôçóáí êáé êá-
ôÝëáâáí ôçí åîïõóßá. Ï Êýñïò êáôÝëáâå ðïëëÜ êáé óçìáíôéêÜ åäÜöç: ïëü-
êëçñç ôç Ì. Áóßá, óôá áíáôïëéêÜ ôï âáâõëùíéáêü êñÜôïò (538 ð.×.) êáé ôç
Óõñßá. ¸öôáóå ùò ôá óýíïñá ôçò Éíäßáò. Ï ãéïò ôïõ Êáìâýóçò êáôÝêôçóå
ôçí Áßãõðôï êáé ôç Ëéâýç. Ìå ôï Äáñåßï Á´, ïé ÐÝñóåò ðñïóðÜèçóáí íá õ-
ðïôÜîïõí ìÜôáéá ôçí ÅëëÜäá. Ç ðåñóéêÞ áõôïêñáôïñßá êáôáëýèçêå ôï 331
ð.×. áðü ôï Ì. ÁëÝîáíäñï.
64
ÊÅÖÁËÁÉÏ 6ï: ÏÉ ÌÇÄÏÉ ÊÁÉ ÏÉ ÐÅÑÓÅÓ
Ç èñçóêåßá
Ç èñçóêåßá ôùí Ðåñóþí Þôáí ï Æùñïáóôñéóìüò. ÉäñõôÞò ôçò èñçóêåßáò áõôÞò
Þôáí ï ÆùñïÜóôñçò Þ Æáñáôïýóôñá. Áõôüò äßäáóêå üôé óôïí êüóìï ìáßíåôáé ç ìÜ-
÷ç áíÜìåóá óôï êáëü êáé óôï êáêü. Ï Üíèñùðïò ìðïñåß íá âïçèÞóåé ôï êáëü ìÝ-
íïíôáò áãíüò. Ï èåüò ôïõ êáëïý ëáôñåõüôáí óå âùìïýò, ðïõ âñßóêïíôáí ðÜíù
óôéò êïñõöÝò ôùí âïõíþí. Åêåß Üíáâáí öùôéÝò (ðõñïëáôñßá). Äåí åß÷áí íáïýò Þ
åéäþëéá (áãÜëìáôá).
Ç ãñáöÞ
Ïé ÐÝñóåò ÷ñçóéìïðïéïýóáí ìéá áðëïðïéçìÝíç ìïñöÞ ôçò óöçíïåéäïýò ãñá-
öÞò. Ôá êåßìåíá áíáöÝñïíôáé óôá äéáôÜãìáôá ôïõ áðüëõôïõ ìïíÜñ÷ç.
Ïé ôÝ÷íåò
Ðñéí áðü ôïí Êýñï, ïé ÐÝñóåò Þôáí ãåùñãïß Þ íïìÜäåò êôçíïôñüöïé. ¼ôáí óõ-
ãêñïôÞèçêå ôï ðåñóéêü êñÜôïò, ç ôÝ÷íç åß÷å ùò óêïðü ôçí ðñïâïëÞ ôïõ áðüëõôïõ
ìïíÜñ÷ç Þ èñçóêåõôéêþí èåìÜôùí. Ïé ÐÝñóåò ðÞñáí óôïé÷åßá áðü ôïõò êáôáêôç-
ìÝíïõò ëáïýò. Óðïõäáßá Þôáí êáé ôá áíÜêôïñá ðïõ Ý÷ôéóáí, üðùò áõôÜ óôçí Ðåñ-
óÝðïëç êáé óôá Óïýóá. ¹ôáí õðåñðïëõôåëÞ, åíþ äéÝèåôáí êáé ðëïýóéåò êáé ðïëõ-
ôåëåßò äéáêïóìÞóåéò. Ç ðåñóéêÞ ôÝ÷íç äéáêñéíüôáí ãéá ôçí áíáðáñÜóôáóç åíüò å-
ðéâëçôéêïý ðåñéâÜëëïíôïò, åß÷å äçëáäÞ ìíçìåéáêü ÷áñáêôÞñá.
Ïé ÌÞäïé êáé ïé ÐÝñóåò öôÜíïõí
áñ÷Ýò 2çò ÷éëéåôßáò ð.×.
óôï éñáíéêü ïñïðÝäéï
Ïé ÌÞäïé åëåõèåñþíïíôáé áðü ôïõò
612 ð.×.
Áóóýñéïõò
Ïé ÐÝñóåò ìå åðáíÜóôáóç êáôáëý-
ìÝóá 6ïõ áé. ð.×.
ïõí ôç ìçäéêÞ åîïõóßá
Ïé ÐÝñóåò êáôáëýïõí ôï âáâõëùíéá-
538 ð.×.
êü êñÜôïò
Ç ðåñóéêÞ áõôïêñáôïñßá êáôáëýåôáé
331 ð.×.
áðü ôï Ì. ÁëÝîáíäñï
65

Åñþôçóç 1ç: ÄéáâÜóôå ôé ìáò ðáñáäßäåé ï Çñüäïôïò ãéá ôç äéïßêçóç

ôïõ Äáñåßïõ Á´ óôï ðáñÜèåìá 2. Ðþò èá ìðïñïýóáôå íá áîéïðïéÞóåôå ôéò
ðëçñïöïñßåò áõôÝò ãéá íá åñìçíåýóåôå ôç óôÜóç ôùí Ðåñóþí áðÝíáíôé
óôïõò êáôáêôçìÝíïõò ëáïýò:
ÁðÜíôçóç:
Ïé ÐÝñóåò ÷ñåéÜæïíôáí ÷ñÞìáôá ãéá íá óõíôçñÞóïõí ôï óôñáôü, ôï óôüëï, ôçí
êñáôéêÞ ìç÷áíÞ êáé ôçí ðïëõôÝëåéá ôùí åõãåíþí. Ôá ÷ñÞìáôá áõôÜ ðñïÝñ÷ïíôáí
áðü ôïõò öüñïõò êáé ôá äþñá ðïõ êáôÝâáëáí ïé õðïäïõëùìÝíïé ëáïß. Ïé ÐÝñóåò
åíäéáöÝñïíôáí ìüíï ãéá ôá ÷ñÞìáôá áðü ôïí Êáìâýóç êáé ãéåôÜ. Åöüóïí ïé êáôá-
êôçìÝíïé ëáïß Þôáí åíôÜîåé ìå ôçí ðëçñùìÞ ôùí öüñùí êáé äñïýóáí ìÝóá óôá ü-
ñéá ôçò êñáôïýóáò íïìéìüôçôáò, ïé ðåñóéêÝò áñ÷Ýò äåí ôïõò ðåßñáæáí.
Åñþôçóç 2ç: Íá åîçãÞóåôå óå ôé äéáöÝñåé ç èñçóêåßá ôùí Ðåñóþí á-
ðü ôéò èñçóêåßåò ôùí Üëëùí ëáþí ôçò Åããýò ÁíáôïëÞ, óõìðåñéëáìâáíïìÝ-
íùí êáé ôùí Åâñáßùí;
ÁðÜíôçóç:
Óôéò èñçóêåßåò ôùí ëáþí ôçò Åããýò ÁíáôïëÞò åß÷å èåïðïéçèåß ï çãåìüíáò (Âá-
âõëþíéïé, Áéãýðôéïé ê.ô.ë.), åíþ ïé Üíèñùðïé Þôáí áðëÜ ðéüíéá, áóÞìáíôåò ðïóüôç-
ôåò ìðñïóôÜ óôç èåúêÞ âïýëçóç. ¼,ôé êáé íá Ýêáíå, äåí ìðïñïýóå íá åðçñåÜóåé
ôçí åîÝëéîç ôùí ðñáãìÜôùí. Ðñþôç öïñÜ, ìå ôï Æùñïáóôñéóìü, ïé ðñÜîåéò ôïõ áí-
èñþðïõ åßíáé óçìáíôéêÝò, êáèþò, üôáí áõôÝò åßíáé áãíÝò êáé ôßìéåò, ôï êáëü äÝ÷å-
ôáé óçìáíôéêÞ âïÞèåéá óôç ìÜ÷ç ôïõ åíáíôßïí ôïõ êáêïý. Ãéá ðñþôç öïñÜ ðñïâÜë-
ëåôáé ç áîßá ôïõ áíèñþðïõ—ìÝóù ôùí ðñÜîåþí ôïõ—ùò ñõèìéóôéêïý ðáñÜãïíôá
óôçí áéþíéá äéáìÜ÷ç áíÜìåóá óôï êáëü êáé óôï êáêü.
Åñþôçóç 3ç: Íá ðáñáôçñÞóåôå ìå ðñïóï÷Þ ôéò åéêüíåò ôçò åíüôçôáò,
ðïõ áðåéêïíßæïõí ÷áñáêôçñéóôéêÜ óôïé÷åßá ôçò ðåñóéêÞò ôÝ÷íçò. Ðïéá åß-
íáé ôá óôïé÷åßá áõôÜ üóïí áöïñÜ ôá èÝìáôá êáé ôïí ôñüðï áðüäïóÞò ôïõò;
ÁðÜíôçóç:
á) Ùò ðñïò ôç èåìáôïãñáößá áðåéêïíßæïíôáé óêçíÝò ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôç æùÞ
ôïõ áíþôáôïõ çãåìüíá Þ áíáöÝñïíôáé óå èñçóêåõôéêÜ ìïôßâá (ð.÷. Ï ôáýñïò ôçò
ÐåñóÝðïëçò).
66
â) Ùò ðñïò ôïí ôñüðï áðüäïóÞò ôïõò, ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü åðéâëçôéêüôçôá êáé

äõíáìéóìü. Óå ðñþôï ðëÜíï ìáò åðéâÜëëåôáé ç ìåãáëïðñÝðåéá. Ôá Ýñãá áõôÜ äéá-
êñßíïíôáé ãéá ôï ìíçìåéáêü ôïõò ÷áñáêôÞñá.
Åñþôçóç 1ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ÷þñá üðïõ åãêáôáóôÜèçêáí ïé ÌÞ-

äïé êáé ïé ÐÝñóåò;
ÁðÜíôçóç:
Ëßêíï ôùí Ðåñóþí êáé ôùí ÌÞäùí Þôáí ôï éñáíéêü ïñïðÝäéï, ôï ïðïßï Ýöôáíå á-
ðü ôçí Êáóðßá ùò ôï Ðåñóéêü êüëðï êáé ôç Ìåóïðïôáìßá. ÕðÞñ÷áí åêôÜóåéò êáëëéåñ-
ãÞóéìåò êáé ëéâÜäéá. Ïé ÐÝñóåò åãêáôáóôÜèçêáí óôï íüôï êáé ïé ÌÞäïé óôï âïññÜ.
Åñþôçóç 2ç: Ðïéá Þôáí ç äïìÞ ôïõ éóôïý ôçò áõôïêñáôïñßáò;

ÁðÜíôçóç:
Êõñéáñ÷ïýóå ç áðüëõôç ìïíáñ÷ßá. Óõìâïõëåõôéêü ñüëï åß÷å Ýíá óõìâïýëéï á-
ðü áíþôáôïõò áîéùìáôïý÷ïõò. Ç áõôïêñáôïñßá Þôáí Ýíá ðïëõåèíéêü êñÜôïò. Ãéá
íá äéïéêçèåß, ÷ùñßóôçêå óå åßêïóé ìåãÜëåò ðåñéöÝñåéåò, ôéò óáôñáðåßåò. Ùò äéïéêç-
ôÞò ïñéæüôáí Ýíáò çãåìüíáò ï ïðïßïò äéïñéæüôáí áðü ôï âáóéëéÜ. ¹ôáí õðåýèõíïò
ãéá ôá ïéêïíïìéêÜ ôçò óáôñáðåßáò, êáèþò Ýðñåðå íá óôÝëíåé ôï öüñï ðïõ áíáëï-
ãïýóå óôï âáóéëéÜ, åíþ Ýðñåðå íá óôÝëíåé óôñáôü, üôáí õðÞñ÷å áíÜãêç. Ïé öüñïé
Þôáí íïìßóìáôá Þ õëéêÜ áãáèÜ. Íüìéóìá ôçò áõôïêñáôïñßáò Þôáí ï äáñåéêüò. Õ-
ðÞñ÷áí êáé äéïéêçôéêïß õðÜëëçëïé, «ôá ìÜôéá êáé ôá áõôéÜ ôïõ âáóéëéÜ», ðïõ ðåñéü-
äåõáí óôéò óáôñáðåßåò êáé áíÝöåñáí áðåõèåßáò óôï âáóéëéÜ.
Åñþôçóç 3ç: Ðïéá Þôáí ôá áäýíáôá óçìåßá ôçò ðåñóéêÞò áõôïêñáôïñßáò;

ÁðÜíôçóç:
Ç áõôïêñáôïñßá åß÷å áäýíáôá óçìåßá. Ç êõñéüôåñç Þôáí ç ýðáñîç ôçò ðáíóðåñìß-
áò ëáþí ìÝóá óôï ðåñóéêü êñÜôïò. Ïé õðïôáãìÝíïé ëáïß äåí Ýíéùèáí äåìÝíïé ìå ôçí
êåíôñéêÞ åîïõóßá. Åß÷áí äéáöïñåôéêü ôñüðï æùÞò. Êáèþò ïé óáôñáðåßåò åß÷áí ìåãÜëç
Ýêôáóç, ïé ðéï áðïìáêñõóìÝíåò õðÞñ÷å ðåñßðôùóç íá åðáíáóôáôÞóïõí Þ íá óõãêñïõ-
óôïýí ìå ìéá Üëëç óáôñáðåßá. ÐÜíôùò, ãéá ðñþôç öïñÜ óå áñ÷áßá áõôïêñáôïñßá ç êå-
íôñéêÞ åîïõóßá öÜíçêå áíåêôéêÞ áðÝíáíôé óôïõò õðïôáãìÝíïõò ëáïýò.
67
Åñþôçóç 4ç: Ðþò äçìéïõñãÞèçêå ç ðåñóéêÞ áõôïêñáôïñßá;

ÁðÜíôçóç:
Äåí îÝñïõìå ðïëëÜ ãéá ôïõò ðñþôïõò áéþíåò ôçò åãêáôÜóôáóçò ôùí ÌÞäùí êáé
ôùí Ðåñóþí óôï ïñïðÝäéï ôïõ ÉñÜí. ÐÜíôùò îÝñïõìå üôé Þôáí õðïôåëåßò óôïõò Áó-
óýñéïõò ùò ôï 612 ð.×. Ôüôå, ïé ÌÞäïé, óõììá÷þíôáò ìå ôïõò Âáâõëþíéïõò, êáôÝ-
ëáâáí ôç Íéíåõß. ÄçìéïõñãÞèçêå Ýíá éó÷õñü ìçäéêü êñÜôïò, óôï ïðïßï ïé ÐÝñóåò
Þôáí êáôþôåñïé áðü ôïõò ÌÞäïõò. Óôá ìÝóá ôïõ 6ïõ áé. ð.× ïé ÐÝñóåò, áñ÷çãü ôïí
Êýñï Â´, åðáíáóôÜôçóáí êáé êáôÝëáâáí ôçí åîïõóßá. Ï Êýñïò êáôÝëáâå ðïëëÜ êáé
óçìáíôéêÜ åäÜöç: ïëüêëçñç ôç Ì. Áóßá óôá áíáôïëéêÜ, ôï âáâõëùíéáêü êñÜôïò
(538 ð.×.) êáé ôç Óõñßá. ¸öôáóå ùò ôá óýíïñá ôçò Éíäßáò. Ï ãéïò ôïõ Êáìâýóçò
êáôÝêôçóå ôçí Áßãõðôï êáé ôç Ëéâýç. Ìå ôï Äáñåßï Á´, ïé ÐÝñóåò ðñïóðÜèçóáí íá
õðïôÜîïõí ìÜôáéá ôçí ÅëëÜäá. Ç ðåñóéêÞ áõôïêñáôïñßá êáôáëýèçêå ôï 331 ð.×.
áðü ôï Ì. ÁëÝîáíäñï.
Åñþôçóç 5ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï Æùñïáóôñéóìü;

ÁðÜíôçóç:
Ç èñçóêåßá ôùí Ðåñóþí Þôáí ï Æùñïáóôñéóìüò. ÉäñõôÞò ôçò èñçóêåßáò áõôÞò
Þôáí ï ÆùñïÜóôñçò Þ Æáñáôïýóôñá. Áõôüò äßäáóêå üôé óôïí êüóìï ìáßíåôáé ç ìÜ-
÷ç áíÜìåóá óôï êáëü êáé óôï êáêü. Ï Üíèñùðïò ìðïñåß íá âïçèÞóåé ôï êáëü ìÝ-
íïíôáò áãíüò. Ï èåüò ôïõ êáëïý ëáôñåõüôáí óå âùìïýò, ðïõ âñßóêïíôáí ðÜíù
óôéò êïñõöÝò ôùí âïõíþí. Åêåß Üíáâáí öùôéÝò (ðõñïëáôñßá). Äåí åß÷áí íáïýò Þ
åéäþëéá (áãÜëìáôá).
Åñþôçóç 6ç: Ðïéï åßäïò ãñáöÞò ÷ñçóéìïðïéïýóáí ïé ÐÝñóåò êáé ðïý

áíáöÝñïíôáé ôá êåßìåíá ðïõ âñÝèçêáí;
ÁðÜíôçóç:
Ïé ÐÝñóåò ÷ñçóéìïðïéïýóáí ìéá áðëïðïéçìÝíç ìïñöÞ ôçò óöçíïåéäïýò ãñá-
öÞò. Ôá êåßìåíá áíáöÝñïíôáé óôá äéáôÜãìáôá ôïõ áðüëõôïõ ìïíÜñ÷ç.
Åñþôçóç 7ç: Ðïéá ç åîÝëéîç ôçò ðåñóéêÞò ôÝ÷íçò;

ÁðÜíôçóç:
Ðñéí áðü ôïí Êýñï, ïé ÐÝñóåò Þôáí ãåùñãïß Þ íïìÜäåò êôçíïôñüöïé. ¼ôáí óõ-
ãêñïôÞèçêå ôï ðåñóéêü êñÜôïò, ç ôÝ÷íç åß÷å ùò óêïðü ôçí ðñïâïëÞ ôïõ áðüëõôïõ
ìïíÜñ÷ç Þ èñçóêåõôéêþí èåìÜôùí. Ïé ÐÝñóåò ðÞñáí óôïé÷åßá áðü ôïõò êáôáêôç-
ìÝíïõò ëáïýò. Óðïõäáßá Þôáí êáé ôá áíÜêôïñá ðïõ Ý÷ôéóáí, üðùò áõôÜ óôçí Ðåñ-
68
óÝðïëç êáé óôá Óïýóá. ¹ôáí õðåñðïëõôåëÞ, åíþ äéÝèåôáí êáé ðëïýóéåò êáé ðïëõ-
ôåëåßò äéáêïóìÞóåéò.

ãçóçò.
1. Ëßêíï ôùí ÌÞäùí êáé ôùí Ðåñóþí Þôáí....
á. ç äõôéêÞ Ì. Áóßá
â. ôï éñáíéêü ïñïðÝäéï
ã. ç íüôéá Ìåóïðïôáìßá
2. Ïé ÐÝñóåò åãêáôáóôÜèçêáí ...... ôïõ éñáíéêïý ïñïðåäßïõ
á. áíáôïëéêÜ
â. âüñåéá
ã. óôï íüôï
3. Ðïëßôåõìá ôçò ÷þñáò Þôáí ç .......
á. áðüëõôç ìïíáñ÷ßá
â. äçìïêñáôßá
ã. ïëéãáñ÷ßá
4. Íüìéóìá ôçò áõôïêñáôïñßáò Þôáí ......
á. ï óôáôÞñáò
â. ôï ôÜëáíôï
ã. ï äáñåéêüò
5. Ï äñüìïò ðïõ Ýíùíå ôá Óïýóá ìå ôéò ÓÜñäåéò ëåãüôáí....
á. ðñéãêéðéêÞ ïäüò
â. âáóéëéêÞ ïäüò
ã. áõôïêñáôïñéêÞ ïäüò
6. Ïé åðáñ÷ßåò ôçò áõôïêñáôïñßáò ïíïìÜæïíôáí.....
á. óáôñáðåßåò
â. íïìïß
ã. âéëáÝôéá
69
7. Ïé ÐÝñóåò, ìå áñ÷çãü ....., åðáíáóôÜôçóáí åíáíôßïí ôùí ÌÞäùí

á. ôï Äáñåßï Á´
â. ôïí Êýñï Â´
ã. ôï ÓáñäáíÜðáëï
8. Ãéïò ôïõ Êýñïõ Â´ Þôáí ï ......
á. ØáììÞôé÷ïò
â. ÕäÜóðçò
ã. Êáìâýóçò
9. Ç ðåñóéêÞ áõôïêñáôïñßá êáôáëýèçêå áðü....
á. ôï Ì. ÁëÝîáíäñï,
â. ôï ×áìïõñáìðß,
ã. ôïí ¢ôôáëï Ã´
10. Èñçóêåßá ôùí Ðåñóþí Þôáí.....
á. ï Éïõäáúóìüò,
â. ï Æùñïáóôñéóìüò,
ã. ï ×ñéóôéáíéóìüò
ÁðÜíôçóç:
1.â, 2.ã, 3.á, 4.ã, 5.â, 6.á, 7.â, 8.ã, 9.á, 10.â
Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé ëáíèáóìÝíåò;

1. Áñ÷éêÜ, ïé ÌÞäïé êáé ïé ÐÝñóåò áó÷ïëïýíôáí ìå ôçí ãåùñãßá êáé ôçí êôçíï-
ôñïößá.
2. Ï ÌåãÜëïò ÂáóéëéÜò Þôáí ï ãéïò ôïõ èåïý åðß ôçò Ãçò.
3. Ïé óáôñÜðåò åêëÝãïíôáí ìå äçìïêñáôéêÝò äéáäéêáóßåò.
4. Ïé ÐÝñóåò åß÷áí êáôáóêåõÜóåé åêôåôáìÝíï ïäéêü äßêôõï.
5. Ïé õðïôáãìÝíïé ëáïß äåí Ýíéùèáí óõíäåäåìÝíïé ìå ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá.
6. Ïé ÐÝñóåò äå öÜíçêáí áíåêôéêïß áðÝíáíôé óôïõò õðïôáãìÝíïõò ëáïýò.
7. Ïé ÐÝñóåò êáé ïé ÌÞäïé Þôáí õðïôáãìÝíïé óôïõò Áóóýñéïõò ùò ôï 512 ð.×.
8. Ïé ÌÞäïé áñ÷éêÜ Þôáí êáôþôåñïé áðü ôïõò ÐÝñóåò.
9. Ï Êáìâýóçò êáôÝêôçóå ôçí Áßãõðôï.
10. Ï Äáñåßïò Á´ ðñïóðÜèçóå íá õðïôÜîåé ôçí ÅëëÜäá.
11. ÉäñõôÞò ôçò èñçóêåßáò ôùí Ðåñóþí Þôáí ï ÌáèïõóÜëáò.
12. Ïé ÐÝñóåò äåí åß÷áí íáïýò êáé ëáôñåõôéêÜ áãÜëìáôá.
70
13. Ïé ÐÝñóåò ÷ñçóéìïðïéïýóáí ìéá ìïñöÞ ôçò éåñïãëõöéêÞò ãñáöÞò.

ÁðÜíôçóç:
ËáíèáóìÝíåò åßíáé ïé: 2, 3, 6, 7, 8, 11, 13.
Á Â
1. Ôï éñáíéêü ïñïðÝäéï Ýöôáóå áðü á. ôï ãåãïíüò üôé Þôáí ðïëõåèíéêÞ

2. ÕðÞñ÷áí åêôÜóåéò êáëëéåñãÞóéìåò â. ôçí Éíäßá
3. Áðü ôá ìÝóá ôïõ 6ïõ áé. ð.×. ïé ã. åéóÝðñáôôáí öüñïõò áðü ôïõò õ-
ÐÝñóåò ðïôáãìÝíïõò ëáïýò
ä. õðåñðïëõôåëÞ êáé ëáìðñÞ äéáêü-
4. Ï óáôñÜðçò Þôáí õðåýèõíïò ãéá
óìçóç
5. Ç êõñéüôåñç áäõíáìßá ôçò áõôï- å. ôçí ðñïâïëÞ ôçò æùÞò ôïõ ÌåãÜ-
êñáôïñßáò Þôáí ëïõ ÂáóéëéÜ
6. Ïé ÌÞäïé óõììÜ÷çóáí ìå ôïõò
óô. êáé ëéâÜäéá
Âáâõëþíéïõò êáé
7. Ï Êýñïò Â´ Ýöôáóå óôá áíáôïëé-
æ. êáôÝëáâáí ôç Íéíåõß
êÜ ùò
ç. ðïõ ÷ôßóôçêáí óôá Óïýóá êáé
8. Ï èåüò ôïõ Êáëïý ëáôñåõüôáí
óôçí ÐåñóÝðïëç
9. Ôá ðåñóéêÜ êåßìåíá áíáöÝñïíôáé è. ôá ïéêïíïìéêÜ ôçò óáôñáðåßáò
10. Ïé ôÝ÷íåò åß÷áí ùò óêïðü ôïõò é. ìíçìåéáêü ÷áñáêôÞñá

11. Óðïõäáßá êáé ëáìðñÜ Þôáí ôá éá. ôçí Êáóðßá ùò ôïí Ðåñóéêü êüë-
áíÜêôïñá ðï êáé ôç Ìåóïðïôáìßá
éâ. óå âùìïýò, ðïõ âñßóêïíôáí óôéò
12. Ç ðåñóéêÞ ôÝ÷íç åß÷å
êïñõöÝò ôùí âïõíþí
éã. óôá äéáôÜãìáôá ôïõ áðüëõôïõ
13. Ôá áíÜêôïñá åß÷áí
ìïíÜñ÷ç
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1éá,2óô,3ã,4è,5á,6æ,7â,8éâ,9éã, 10å,11ç, 12é,13ä.
71
ÉÉ. ÏÉ ÁÑ×ÁÉÏÉ ÅËËÇÍÅÓ
Áðü ôïõò ðñïéóôïñéêïýò ÷ñüíïõò Ýùò ôï Ì. ÁëÝîáíäñï
73
1. ÅËËÇÍÉÊÇ ÐÑÏÚÓÔÏÑÉÁ

Ï Åëëáäéêüò ÷þñïò, ìå ôç ìåãÜëç ãåùìïñöïëïãéêÞ ðïéêéëßá ðïõ äéáèÝôåé, öé-
ëïîÝíçóå áðü íùñßò ôç æùÞ.
Ïé ðñþôïé Üíèñùðïé ðïõ åãêáôáóôÜèçêáí óôï ÷þñï áõôü ÷ñçóéìïðïßçóáí ùò
ðñþôï ôñüðï ïñãÜíùóçò ôï ëßèï. Åíþ ôåëåßùóå ç íåïëéèéêÞ åðï÷Þ (7000-3000
ð.×.) Üñ÷éóå ç åìöÜíéóç ôùí ðñþôùí ìüíéìùí ïéêéóìþí (ÓÝóêëï êáé ÄéìÞíé-Èåó-
óáëßá), êáèþò ïé ôñïöïóõëëÝêôåò íïìÜäåò ìåôáìïñöþèçêáí óå áãñüôåò êáé êôç-
íïôñüöïõò.
ÌåôÜ ôï 3000 ð.×. ôç èÝóç ôïõ ëßèïõ ðÞñå ï ÷áëêüò. Ç åðï÷Þ áõôÞ (3000-
1100 ð.×.) ïíïìÜæåôáé Åðï÷Þ ôïõ ×áëêïý. Ïé ðïëéôéóìïß áõôÞò ôçò åðï÷Þò åßíáé
ïé áêüëïõèïé: á) ôïõ âïñåéïáíáôïëéêïý Áéãáßïõ, â) ï Êõêëáäéêüò, ã) ï Ìéíùé-
êüò, ä) ï Åëëáäéêüò (áñãüôåñá Ìõêçíáéêüò).
1. Ïé Áéãáéáêïß ðïëéôéóìïß
Óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Áéãáßïõ áíáðôý÷èçêå Ýíáò éäéáßôåñïò ðïëéôéóìüò, ï ïðïßïò

äéáöïñïðïéåßôáé áðü ôïõò ðïëéôéóìïýò ôçò ÇðåéñùôéêÞò ÅëëÜäáò.
á) Ï ðïëéôéóìüò ôïõ âïñåéïáíáôïëéêïý Áéãáßïõ
ÊáôÜ ôçí 3ç ÷éëéåôßá ð.×. óôï Â.Á. Áéãáßï (ËÞìíïò, ÈÜóïò, ÓáìïèñÜêç, ËÝóâïò
ê.á) ðáñáôçñïýìå ôçí áíÜðôõîç åíüò ðïëéôéóìïý ï ïðïßïò ìïéÜæåé áñêåôÜ ìå ôïí
Ôñùéêü ðïëéôéóìü ôçò Â.Ä ÌéêñÜò Áóßáò. ÓçìáíôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêü ðáñÜäåéã-
ìá åßíáé ç ËÞìíïò. Ôï íçóß áíáäåß÷ôçêå óå ãåùñãïêôçíïôñïöéêü êáé åìðïñéêü
êÝíôñï. Áðü åêåß ìåôáöÝñïíôáí ìÝôáëëá ðñïò ôçí Áóßá. Óôçí Ðïëéü÷íç ôçò ËÞ-
75
ìíïõ âñÝèçêáí áðü áíáóêáöÝò ôá ðñþôá óôïé÷åßá ïñãáíùìÝíçò ðüëçò óôçí Åõ-
ñþðç: ðïëåïäïìéêüò ó÷åäéáóìüò, áìõíôéêü ôåß÷ïò, áðï÷åôåõôéêü äßêôõï ê.á.
â) Ï Êõêëáäßôéêïò ðïëéôéóìüò
ÊÝíôñï åíüò éäéáßôåñïõ ðïëéôéóìïý áíáäåß÷ôçêáí êáé áñêåôÜ íçóéÜ ôùí ÊõêëÜ-
äùí (ð.÷. ÍÜîïò, ÐÜñïò, Óßöíïò ê.ë.ð.). Ïé äýï ðëåõñÝò ôïõ Áéãáßïõ åðéêïéíù-
íïýóáí åýêïëá, åîáéôßáò ôçò ìéêñÞò áðüóôáóçò áíÜìåóá óôá íçóéÜ áëëÜ êáé åîáé-
ôßáò ôçò êïìâéêÞò ãåùãñáöéêÞò èÝóçò ôïõò. Ç ïéêïíïìéêÞ âÜóç ôïõ ðïëéôéóìïý
áõôïý Þôáí ç ãåùñãßá, ç êôçíïôñïößá, ôï åìðüñéï, ç âéïôå÷íßá, (ç ìåôáëëïôå÷íßá
êáé ìáñìáñïôå÷íßá êõñßùò). ÁíÜðôõîáí ôç íáõôéëßá êáé åîåëß÷ôçêáí óå ìåãÜëç å-
ìðïñéêÞ äýíáìç. Öáßíåôáé ðùò áó÷ïëïýíôáí êáé ìå ôçí ðåéñáôåßá. ÊõêëáäéêÝò å-
ãêáôáóôÜóåéò âñÝèçêáí êáé óå ðåñéï÷Ýò ôçò ÊñÞôçò êáèþò êáé ôçò Á. ÇðåéñùôéêÞò
ÅëëÜäáò. Ç êïéíùíéêÞ ôïõò åîÝëéîç öáßíåôáé áðü ôá óêåýç ôïõò (ìáñìÜñéíá êáé
ðÞëéíá), áðü ôá áñ÷éôåêôïíÞìáôá ðïõ äéáóþèçêáí êáèþò êáé áðü ôá Ýñãá ìåôáë-
ëïôå÷íßáò.
ÊáôÜ ôç ìÝóç áñ÷Þ ôïõ ÷áëêïý ïé Êõêëáäßôåò äÝ÷ôçêáí ôçí Ýíôïíç åðéññïÞ
ðïëéôéóôéêþí óôïé÷åßùí áðü ôçí ÊñÞôç êáé ôçí ÇðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá. ÐáñÜëëçëá, ü-
ìùò, ç áíåñ÷üìåíç äýíáìç ôçò ÌéíùéêÞò ÊñÞôçò ðåñéüñéæå óçìáíôéêþò ôç äýíá-
ìç ôùí Êõêëáäéôþí.
Ãýñù óôï 1500 ð.×. ï ïéêéóìüò ÁêñùôÞñ, óôç ÈÞñá èÜöôçêå êÜôù áðü ôç ëÜ-
âá ôïõ çöáéóôåßïõ ôïõ íçóéïý. Ãéá Üëëïõò ïéêéóìïýò ôùí ãýñù íçóéþí äåí Ý÷ïõ-
ìå óáöåßò åíäåßîåéò êáôáóôñïöÞò.
ã) Ï Ìéíùéêüò ðïëéôéóìüò
ÏíïìÜæåôáé Ýôóé åîáéôßáò ôïõ ìõèéêïý âáóéëéÜ ôçò ÊñÞôçò Ìßíùá. Ç ãåùãñáöé-
êÞ èÝóç ôïõ íçóéïý (óôï êÝíôñï ôçò Á. Ìåóïãåßïõ, óôï óôáõñïäñüìé ôñéþí çðåß-
ñùí), ç ìïñöïëïãßá ôïõ åäÜöïõò êáèþò êáé ôï æåóôü êëßìá åõíüçóáí ôçí åãêáôÜ-
óôáóç ðëçèõóìþí óôçí ÊñÞôç Þäç áðü ôç ÍåïëéèéêÞ åðï÷Þ. ÕðÜñ÷ïõí ðÜíôùò å-
ñåõíçôÝò ïé ïðïßïé ÷ñçóéìïðïéïýí ùò âÜóç ÷ùñéóìïý ôïõ Ìéíùéêïý ðïëéôéóìïý
ôçí êáôáóêåõÞ, ôçí ïñãÜíùóç êáé ôçí êáôáóôñïöÞ ôùí áíáêôïñéêþí êÝíôñùí ôïõ
íçóéïý.
76
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: ÅËËÇÍÉÊÇ ÐÑÏÚÓÔÏÑÉÁ
Ç Éóôïñßá êáé ç êïéíùíßá
ÊáôÜ ôçí ðñïáíáêôïñéêÞ ðåñßïäï (ðñþéìç åðï÷Þ ôïõ ÷áëêïý)

ïé ïéêéóìïß áó÷ïëïýíôáí ìå ôç ãåùñãßá áëëÜ êáé ìå ôï åìðüñéï (íçóéÜ Áéãáßïõ,
Áßãõðôïò, áêôÝò ¢ðù ÁíáôïëÞò). Óôéò áíáóêáöÝò âñßóêïõìå ðñïéüíôá êåñáìéêÞò
ðëåêôéêÞò, ëéèïôå÷íßáò, ìåôáëëïôå÷íßáò ê.ë.ð., ðñÜãìá ôï ïðïßï äåß÷íåé üôé åß÷å å-
ðÝëèåé äéá÷ùñéóìüò ôùí åñãáóéþí, ç åéäßêåõóç. ÄçìéïõñãÞèçêáí éó÷õñÜ ãÝíç, ïé
áñ÷çãïß ôùí ïðïßùí öáßíåôáé ðùò áðÝêôçóáí äýíáìç. ÓéãÜ óéãÜ êáôüñèùóáí íá
ìåãáëþíïõí ôç äýíáìÞ ôïõò. ¸ôóé äçìéïõñãÞèçêáí ôá ðñþôá âáóéëéêÜ ãÝíç.
Ôá ðñþôá áíÜêôïñá óõíáíôéïýíôáé óôçí Êíùóóü, óôç Öáéóôü, óôç ÆÜêñï, óôá
ÌÜëéá (1900 ð.×.). Ïé ìåãÜëåò áðïèÞêåò ðïõ âñÝèçêáí õðïäåéêíýïõí üôé ïé Üñ-
÷ïíôåò áõôïß Þôáí éó÷õñïß ãáéïêôÞìïíåò. Ôçí åðï÷Þ áõôÞ ÷ñçóéìïðïéåßôáé Ýíá åß-
äïò éåñïãëõöéêÞò ãñáöÞò, ç ÃñáììéêÞ Á´, (äßóêïò ôçò Öáéóôïý ê.á.). Ç ãñáöÞ áõ-
ôÞ äåí Ý÷åé áðïêñõðôïãñáöçèåß. Ïé ÊñÞôåò êõñéáñ÷ïýí óå üëï ôï Áéãáßï. Ôá êá-
ñÜâéá ôùí Ìéíùéôþí åßíáé áóõíáãþíéóôá, ãé'áõôü ßóùò ïé ðüëåéò ôïõò äåí Ý÷ïõí ôåß-
÷ç (ñá÷ mi noica). To 1700 ð.×. ôá áíÜêôïñá êáôáóôñÜöçêáí, áëëÜ íÝá, ìåãáëý-
ôåñá áíåñãÝèçêáí.
ÊáôÜ ôç ÍåïáíáêôïñéêÞ ðåñßïäï ç ðõñáìßäá ôçò êïéíùíéêÞò óõãêñüôçóçò
åßíáé ç áêüëïõèç:
á) Óôçí êïñõöÞ ôçò éåñáñ÷ßáò âñéóêüôáí ï çãåìüíáò.
â) Ãýñù ôïõ õðÞñ÷å ìéá áñéóôïêñáôßá áîéùìáôïý÷ùí.
ã) Ãýñù áðü ôá áíÜêôïñá æïýóáí ãåùñãïß Þ ôå÷íßôåò ðïõ åîáñôéüíôáí áðü áõôÜ.
ä) Ðïëëïß Üíèñùðïé æïýóáí áðü ôï åìðüñéï, ôç âéïôå÷íßá êáèþò êáé áðü ôçí
ðáñï÷Þ äéïéêçôéêþí õðçñåóéþí.
Ç ãõíáßêá åß÷å éäéáßôåñá õøçëÞ èÝóç óôç ÌéíùéêÞ êïéíùíßá êáé ü÷é ìüíï óôïí
ôïìÝá ôçò èñçóêåßáò. Ìåôåß÷áí êáé óå åðéêßíäõíá áèëÞìáôá. Äéáêñßíïíôáí ãéá ôç
èçëõêüôçôÜ ôïõò êáèþò äéÝèåôáí åêëåðôõóìÝíï ãïýóôï.
Ïé åðáöÝò ôçò ÊñÞôçò ìå ôç ëåêÜíç ôçò Á. Ìåóïãåßïõ ðéóôïðïéïýíôáé áðü ðïë-
ëÝò ðëåõñÝò: âñÝèçêáí ÷Üëêéíá ôÜëáíôá óôç Óõñßá êáé óôçí Ðáëáéóôßíç. Áéãõðôéá-
êÝò ôïé÷ïãñáößåò áðåéêïíßæïõí ôïõò Êåöôß ìå äþñá ãéá ôï Öáñáþ. Ôï 1500 ð.×.
ôá áíÜêôïñá êáôáóôñÜöçêáí ãéá äåýôåñç öïñÜ, ßóùò áðü ôçí Ýêñçîç ôïõ çöáéóôåß-
ïõ ôçò ÈÞñáò. Ìüíï ôá áíÜêôïñá ôçò Êíùóïý ìðüñåóáí íá îåðåñÜóïõí áõôÞ ôçí
êáôáóôñïöÞ.
77
Áðü ôï 1500-1100 ð.×. Ý÷ïõìå ôç ìåôáíáêôïñéêÞ ðåñßïäï. Ïé ðÞëéíåò ðéíáêß-

äåò ãñáììéêÞò Â' ðïõ âñÝèçêáí óôçí Êíùóü áðïäåéêíýïõí ôç ÌõêçíáéêÞ êõñéáñ-
÷ßá óôçí ÊñÞôç.
Èñçóêåßá
Ç óçìáíôéêüôåñç èåüôçôá Þôáí ç èåÜ ôçò ãïíéìüôçôáò. Ôçí áêïëïõèïýóå Ýíá
ìéêñüò Èåüò. Ï ôáýñïò, ôá êÝñáôÜ ôïõ êáé ï äéðëüò ðÝëåêõò Þôáí ôá êýñéá éåñÜ
óýìâïëá ôùí Ìéíùíéôþí. Äåí Ýöôéá÷íáí íáïýò, êáèþò áõôïß ëáôñåýïíôáí óôï ý-
ðáéèñï (êõñßùò óôéò êïñõöÝò ôùí âïõíþí) Þ óå åéäéêïýò ëáôñåõôéêïýò ÷þñïõò ôùí
áíáêôüñùí.
ÔÝ÷íç
Ïé ÌéíùéôÝò óôñÜöçêáí óôçí áóôÞ áíáðáñÜóôáóç ôçò öýóçò. Ôá æùãñáöéêÜ
Ýñãá ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü æùíôÜíéá êáé öáíôáóßá, åíþ ïé äçìéïõñãïß ôïõò áðï-
öåýãïõí ôç ìíçìåéáêüôçôá.
Ïé Ìéíùßôåò Þôáí Üñéóôïé êáôáóêåõáóôÝò êôéñßùí. Óçìáíôéêü äåßãìá ãñáöÞò Þôáí
ôá áíÜêôïñÜ ôïõò ãýñù áðü ìéá ìåãÜëç áõëÞ ïéêïäïìïýóáí Ýíá ðïëýðëïêï óýóôç-
ìá äùìáôßùí ìå üëåò ôéò óýã÷ñïíåò áíÝóåéò (öùôáãùãïß, áðïèÞêåò, áðï÷åôåõôéêü
óýóôçìá ê.ë.ð.). Ïé ôïß÷ïé ôùí áíáêôüñùí êáëýðôïíôáí ìå Ýñãá æùãñáöéêÞò.
Ïé Ìéíùßôåò Þôáí åðéäÝîéïé óôá Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò. Ôá Ýñãá áõôÜ îå÷ùñßæïõí ãéá
ôçí ðéóôÞ áíáðáñÜóôáóç ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò ê.ë.ð.). Ç ôÝ÷íç ôùí Ìéíùéôþí äåí
áðåõèýíïíôáí ìüíï óôïõò Üñ÷ïíôåò.
ä) Ï Åëëáäéêüò ðïëéôéóìüò
¸ôóé ïíïìÜæåôáé ï ðïëéôéóìüò ðïõ áíáðôý÷èçêå óôçí ÇðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá êáôÜ

ôçí åðï÷Þ ôïõ ×áëêïý. Óôçí ðåñéï÷Þ áõôÞ äå óçìåéþèçêáí óïâáñÝò áíáêáôáôÜ-
îåéò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ìåôÜâáóçò áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ ëßèïõ óôçí åðï÷Þ ôïõ ×áë-
êïý. ÎÝñïõìå áêüìç üôé ïé êïéíùíßåò êáé ïé ðüëåéò ôçò åðï÷Þò äéÝíõáí ôï óôÜäéï
ôçò ðñïáóôéêÞò ïñãÜíùóçò.
×áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò Þôáí:
á) ÕðÞñ÷å êÜðïéá åîåéäßêåõóç ôçò åñãáóßáò, áíÜðôõîç ôçò ôå÷íïëïãßáò, áõîç-
78
ìÝíåò åìðïñéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, åíþ äéáìïñöùíüôáí ìéá ðñþôç ìïñöÞ êåíôñéêÞò

äéïßêçóçò.
â) Ç ïéêïíïìéêÞ âÜóç äåí åßíáé áðïêëåéóôéêÜ ãåùñãïêôçíïôñïöéêÞ. ÕðÞñ÷å å-
ðéêïéíùíßá ìå ôïõò ðïëéôéóìïýò ôïõ Áéãáßïõ.
Áêüìá êáé óÞìåñá õðÜñ÷ïõí êáôÜëïéðá ãëùóóéêÜ áõôïý ôïõ ðïëéôéóìïý óôç
ãëþóóá ìáò.
Óôéò áñ÷Ýò ôçò 2çò ÷éëéåôßáò ð.×. ç áíÜðôõîç áõôÞ ðáýåé áðüôïìá íá õðÜñ÷åé.
Áõôü óõíÝâç ßóùò åîáéôßáò ôçò åéóâïëÞò ôùí ðñþôùí åëëçíéêþí öýëùí, Þ åîáéôßáò
åìöýëéùí áíôéðáñáèÝóåùí.
Ïé ïéêéóìïß äå äéáèÝôïõí ÷ùñïôáîéêÞ ïñãÜíùóç, åíþ öáßíåôáé ðùò ç ïéêïíïìß-
á Þôáí êëåéóôÞ áãñïôéêÞ. Ïé êïéíüôçôåò Þôáí áõôáñêÞò óå ðñïéüíôá êáé äåí ôá å-
îÞãáãáí, êáèþò ìüëéò åðáñêïýóáí ãéá ôéò áíÜãêåò ôçò êïéíüôçôáò. ÕðÞñ÷áí ðÜ-
íôùò êÜðïéåò åðáöÝò ìå ôç ÌéíùéêÞ ÊñÞôç.
Ï Ìõêçíáúêüò ðïëéôéóìüò
Áðü ôï 1600-1100 ð.×. ãåííÞèçêå êáé áíáðôý÷èçêå óôïí êõñßùò Åëëáäéêü Ç-

ðåéñùôéêü ÷þñï Ýíáò ëáìðñüò ðïëéôéóìüò ï ïðïßïò ïíïìÜóôçêå Ìõêçíáéêüòáðü
ôï óðïõäáéüôåñï êÝíôñï ôéò ÌõêÞíåò.
Ç ÷þñá
Öïñåßò áõôïý ôïõ ðïëéôéóìïý Þôáí äéÜöïñá åëëçíéêÜ öýëá (ºùíåò, Áñãåßïé, Á-
÷áéïß ê.ë.ð.) ÅãêáôáóôÜèçêáí óôçí çðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá êáé äÝ÷ôçêáí åðéññïÝò êõ-
ñßùò áðü ôç ÌéíùéêÞ ÊñÞôç. ÊÝíôñá ôïõ ìõêçíáéêïý ðïëéôéóìïý áíáäåß÷ôçêáí ïé
ÌõêÞíåò, ç Ôßñõíèá, ôï ¢ñãïò, ç Ðýëïò, ï Ìáñáèþíáò, ç ÁèÞíá ê.ë.ð., öôÜíï-
íôáò ùò ôçí Éùëêü óôç Èåóóáëßá. ÅãêáôáóôÜóåéò ÌõêçíáéêÝò õðÜñ÷ïõí óôçí Êý-
ðñï êáé óôçí Á. Ìåóüãåéï.
Ïé ðçãÝò
á) Ôá ÏìçñéêÜ ¸ðç: Ìáò äßíïõí ôéò ðñþôåò ðëçñïöïñßåò ãéá áõôüí ôïí îå-
÷áóìÝíï êüóìï.
â) Ïé áñ÷áéïëïãéêÝò Ýñåõíåò: Îåêßíçóáí áðü Ýíá ðëïýóéï Ýìðïñï, ôïí Åñß-
79
êï Óëßìáí, ðïõ ðßóôåøå óôá ÏìçñéêÜ ¸ðç. Ôï 1876 ðñáãìáôïðïßçóå ôéò ðñþôåò
áíáóêáöÝò óôéò ÌõêÞíåò.
ã) Ôï 1952 áðïêñõðôïãñáöÞèçêå ç ÃñáììéêÞ Â'. ÂñÝèçêáí ðïëëÝò ôÝôïéåò
ðéíáêßäåò óôçí Ðýëï, óôç ÈÞâá êáé áëëïý. ¹ôáí ãñáöÞ óõëëáâéêÞ êáé ÅëëçíéêÞ.
ÁíáöÝñåôáé óå ìéá ðñþéìç ÅëëçíéêÞ ãëþóóá. Ðåñéå÷üìåíï ôùí ðéíáêßäùí åßíáé ôá
ðåñïõóéáêÜ óôïé÷åßá ôùí áñ÷üíôùí ôçò åðï÷Þò åíþ áíáöÝñïíôáé êáé ïíüìáôá Èå-
þí êáé áíèñþðùí ãíùóôÜ áðü ôïí ¼ìçñï.
Ï Ìõêçíáéêüòðïëéôéóìüò áðïôåëåß ôçí ÅëëçíéêÞ ðñùôï-éóôïñßá, áí êáé áíÞêåé
åí ìÝñåé óôçí ÅëëçíéêÞ ðñïéóôïñßá.
ÏéêïíïìéêÞ, êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç

ôïõ ìõêçíáéêïý êüóìïõ.
Ïé Ìõêçíáßïé áó÷ïëÞèçêáí áðü íùñßò ìå ôï åìðüñéï, éäéÜôåñá ìåôÜ ôï 1500

ð.×. ÁðÝêôçóáí óôüëï êáé äéÝôñå÷áí ôï Áéãáßï. Ç åõìÜñåéá ôùí Ìõêçíáßùí öáß-
íåôáé áðü ôá ìÝãáñá ðïõ âñßóêïíôáí ìÝóá óå ï÷õñùìÝíåò áêñïðüëåéò. Ôá ìÝãá-
ñá áðïôåëïýóáí ôï êÝíôñï ôçò ïéêïíïìéêÞò äñáóôçñéüôçôáò. Êýñéá áó÷ïëßá Þôáí
ç ãåùñãßá êáé ç êôçíïôñïößá. ÕðÞñ÷áí åéäéêåõìÝíïé ôå÷íßôåò åíþ ðïëëïß Þôáí ïé
Ýìðïñïé êáé ïé íáõôéêïß. ÓçìáíôéêÞ èÝóç êáôåß÷áí ïé éåñåßò êáé ïé óôñáôéùôéêïß.
Óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò âñéóêüôáí ï çãåìüíáò. Êáôåß÷å ôçí ðïëé-
ôéêÞ, óôñáôéùôéêÞ, äéêáóôéêÞ êáé èñçóêåõôéêÞ åîïõóßá, ÷ùñßò üìùò íá õðÜñ÷åé ç èå-
ïêñáôßá ôçò áñ÷áßáò Áéãýðôïõ. ÎÝñïõìå ðùò õðÞñ÷áí êáé äïýëïé.
Åíéáßï ìõêçíáéêü êñÜôïò, ðáñÜ ôá êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ, äåí õðÞñîå . ºóùò
õðÞñîå ìå ôç ìïñöÞ ìéáò ïìïóðïíäßáò üðïõ êõñéáñ÷ïýóáí ïé ÌõêÞíåò.
Áðü ôéò ðéíáêßäåò ìáèáßíïõìå üôé áíþôáôïò Üñ÷ïíôáò Þôáí ï Üíáêôáò (wa-na-
ka). ÁìÝóùò ðéï êÜôù õðÞñ÷å ìéá óôñáôéùôéêÞ áñéóôïêñáôßá, ç ïðïßá äéïéêïýóå ôéò
ðåñéöÝñåéåò. ÁíáöÝñïíôáé ìå äéÜöïñá ïíüìáôá: åðÝôåò (e-qe-ta), ôåëåóôÝò (te-
re-ta). Óôéò ðéíáêßäåò áíáöÝñåôáé êáé ï ôßôëïò âáóéëåýò (qa-si-re-u), ðïõ óÞìáéíå
ôïí áñ÷çãü ïðïéáóäÞðïôå ïìÜäáò, êáé ü÷é ôïí áíþôáôï äéïéêçôéêü Üñ÷ïíôá.
Ç åîÜðëùóç
Óðïõäáßïé åìðüñïé ïé Ìõêçíáßïé, áðü ôá ôÝëç ôïõ 15ïõ áéþíá ð.×. åêôüðéóáí
ôïõò ÊñÞôåò áðü ôï Áéãáßï êáé êõñéÜñ÷çóáí óôçí ÊñÞôç. ºäñõóáí åìðïñéêïýò
80
óôáèìïýò óôï Áéãáßï êáé áñãüôåñá (13ïò áé. ð.×.) ðÝñá áðü áõôü (Êýðñïò, Öïéíß-
êç, Áßãõðôïò, Ðáëáéóôßíç). Áðü ôéò ×åôôéôéêÝò ðçãÝò ìáèáßíïõìå üôé ï âáóéëéÜò ôùí
×åôôáßùí èåùñåß áäåñöü ôïõ ôïí Üñ÷ïíôá ôùí " Á÷éãéÜâá ". Óå Üëëç ðéíáêßäá ï
âáóéëéÜò ôùí ×åôôáßùí ðáñáðïíéÝôáé, êáèþò ïé Á÷éãéÜâá êÜíïõí åðéäñïìÝò óôç
÷þñá ôïõ. Óå ÁéãõðôéáêÝò åðéãñáöÝò áíáöÝñïíôáé ïé " Á÷áéâÜóá " ùò ìÝñïò ôùí
ëáþí ôçò èÜëáóóáò ðïõ åéóÝâáëáí óôçí Áßãõðôï.
Óôç äýóç âñÝèçêáí ÌõêçíáéêÜ ðñïéüíôá óôçí Éôáëßá, Óéêåëßá, Óáñäçíßá êáé
áëëïý.
Ç ôñùéêÞ åêóôñáôåßá åñìçíåýåôáé ùò ðñïóðÜèåéá åðÝêôáóçò ôïõ Ìõêçíáéêïý
åìðïñßïõ ðñïò ôïí Åýîåéíï Ðüíôï. Óýìöùíá ìå ôçí ðáñÜäïóç ï Ôñùéêüò Ðüëå-
ìïò Ýãéíå ôï 1184 ð.×. ÌÜëëïí Ýãéíå üìùò ôïí 13ï áéþíá, üôáí ïé Ìõêçíáßïé, âñß-
óêïíôáí óôïí êïëïöþíá ôçò äýíáìÞò ôïõò. Êáèþò äåí õðÜñ÷ïõí ß÷íç ìõêçíáé-
êþí åãêáôáóôÜóåùí óôçí Ôñïßá, öáßíåôáé üôé ïé Ìõêçíáßïé äåí êáôïßêçóáí ôçí ðå-
ñéï÷Þ, ßóùò åîáéôßáò ôçò Ýëëåéøçò áóöÜëåéáò.
Ç ðáñáêìÞ
Áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 12ïõ áéþíá ð.×. ôï Ìõêçíáéêü åìðüñéï Üñ÷éóå íá ðáñáêìÜ-
æåé. Ç åéóâïëÞ ôùí ëáþí ôçò èÜëáóóáò êáôÝóôñåøáí ôï êñÜôïò ôùí ×åôôáßùí åíþ
Ýöåñáí óçìáíôéêÜ ðëÞãìáôá óôçí Êýðñï, óôçí Áßãõðôï êáé ãåíéêüôåñá óôçí Á. Ìå-
óüãåéï. Ïé ðåñéï÷Ýò áõôÝò Þôáí æùôéêÝò ãéá ôï Ìõêçíáéêü åìðüñéï. Ç ÌõêçíáéêÞ
ïéêïíïìßá áðïäõíáìþèçêå óçìáíôéêÜ êáé ï Ìõêçíáéêüò êüóìïò õðÝóôç áíåðá-
íüñèùôåò êáôáóôñïöÝò. ºóùò õðÞñîáí êáé åìöýëéåò óõãêñïýóåéò.
Ï ðïëéôéóìüò
ÊïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ Ìõêçíáéêïý êüóìïõ Þôáí ôá áêüëïõèá:

á) Ç êïéíÞ ãëþóóóá: Ðñüêåéôáé ãéá ôçí áñ÷áéüôåñç ìïñöÞ ôçò ÅëëçíéêÞò
ãëþóóáò, üðùò ìáñôõñïýí ïé åðéãñáöÝò ôçò ãñáììéêÞò Â'.
â) Ïé êïéíÝò èñçóêåõôéêÝò äïîáóßåò: Åìöáíßæïíôáé ïé ðñþôåò ëáôñåßåò êáé
Èåïß ðïõ áñãüôåñá åíóùìáôþèçêáí óôï ÄùäåêÜèåï.
ã) Ç ïìïéïìïñößá óôéò ðôõ÷Ýò ôïõ õëéêïý âßïõ: Ðáñáôçñïýìå ôçí ýðáñîç
ïìïéïìïñößáò óôçí ôÝ÷íç, óôïí ðïëåìéêü åîïðëéóìü, óôçí åíäõìáóßá óå üëç ôçí
Ýêôáóç ôïõ Ìõêçíáéêïý êüóìïõ.
81
Ç ÌõêçíáéêÞ ôÝ÷íç åßíáé áõóôçñÜ óõãêñïôçìÝíç, êáèþò ïé êáëëéôÝ÷íåò âñß-

óêïíôáí óå Üìåóç åîÜñôçóç áðü ôá áíÜêôïñá. ×áñáêôçñéóôéêÜ äåßãìáôá ôçò Ìõ-
êçíáéêÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò Þôáí:
á) Ïé ï÷õñùìÝíåò Áêñïðüëåéò ìå ôá áíÜêôïñá. Âáóéêü êôßñéï ôùí áíáêôü-
ñùí Þôáí ôï ÌÝãáñï. ¹ôáí ïñèïãþíéï êáé áðïôåëïýíôáí áðü ôñßá ìÝñç: áðü ìéá
ìåãÜëç áõëÞ, áðü ôïí ðñïèÜëáìï (ðñüäñïìïò), êáé áðü ôïí ÷þñï, üðïõ êõñéáñ-
÷ïýóå ç åóôßá. Óôá äåîéÜ ôïõ êõñßùò ÷þñïõ âñéóêüôáí ìÜëëïí ï èñüíïò, åíþ ãý-
ñù áðü ôï ÌÝãáñï õðÞñ÷áí ðïëëÜ äéáìåñßóìáôá.
â) Ïé èïëùôïß ôÜöïé: Áðïôåëïýíôáí áðü Ýíá êõøåëùôü èÜëáìï. Ç åßóïäïò
Þôáí ìåãÜëç, åíþ ðÜíù õðÞñ÷å Ýíá ôñéãùíéêü õðÝñèõñï. Óôçí åßóïäï ôïõ ôÜöïõ
êáôÝëçãå Ýíáò ìáêñýò óôåíüìáêñïò äéÜäñïìïò, ïé ðëåõñÝò ôïõ ïðïßïõ Þôáí êôé-
óôÝò. ÌåôÜ ôçí ôáöÞ, üëï áõôü ôï óõãêñüôçìá êáëõðôüôáí áðü ÷þìá . ×áñáêôçñé-
óôéêü ðáñÜäåéãìá åßíáé ï " Èçóáõñüò ôïõ ÁéñÝùò " óôéò ÌõêÞíåò.
Ïé ôïé÷ïãñáößåò ôùí áíáêôüñùí êáé ïé ðáñáóôÜóåéò ôùí áããåßùí õðïäåé-
êíýïõí ôçí áíÜðôõîç ôçò æùãñáöéêÞò. Áí êáé áñ÷éêÜ õðÜñ÷ïõí ÌéíùéêÝò öõóéï-
ëáôñéêÝò åðéäñÜóåéò, áñãüôåñá ïé óêçíÝò ðïõ óõíçèßæïíôáí Þôáí ïé ôåëåôïõñãéêÝò,
ïé ðïëåìéêÝò êáé óêçíÝò êõíçãéïý. Ôïí 12ï áé. ð.×. ôá åñùôéêÜ êáé æùéêÜ èÝìáôá
õðïâéâÜóôçêáí óå äéáêïóìçôéêÜ ó÷Ýäéá.

ÍåïëéèéêÞ åðï÷Þ óôçí ÅëëÜäá 7000-3000 ð.×.
Åðï÷Þ ôïõ ÷áëêïý 3000-1100 ð.×.
Ðïëéôéóìüò ôïõ âïñåéïáíáôïëéêïý
Áéãáßïõ êáé êõêëáäéêüò ðïëéôéóìüò
Éäñýïíôáé ôá ðñþôá áíÜêôïñá óôçí
1900 ð.×.
ÊñÞôç
ÊáôáóôñïöÞ ôùí áíáêôüñùí 1700 ð.×.
Ìõêçíáúêüò ðïëéôéóìüò 1600-1100 ð.×.

Äåýôåñç êáôáóôñïöÞ ôùí áíáêôü-
ñùí áðü Ýêñçîç ôïõ çöáéóôåßïõ 1500 ð.×.
ôçò ÈÞñáò
82

ÁêìÞ ôïõ ìõêçíáúêïý êñÜôïõò 1500 ð.×.
ÌåôáíáêôïñéêÞ ðåñßïäïò 1500-1100 ð.×.
Ôñùéêüò ðüëåìïò 13ïò áé. ð.×. Þ 1184 ð.×.
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÁÓÊÇÓÅÉÓ-ÄÑÁÓÔÇÑÉÏÔÇ-

ÔÅÓ ÔÏÕ ÂÉÂËÉÏÕ
Åñþôçóç 1ç: Íá åîçãÞóåôå ãéáôß ôá åõñÞìáôá (õëéêÜ êáôÜëïéðá ôïõ êõ-

êëáäéêïý ðïëéôéóìïý ôçò ðñþéìçò åðï÷Þò ôïõ ÷áëêïý áðïôåëïýí åíäåßîåéò
åîåëéãìÝíçò êïéíùíéêÞò ïñãÜíùóçò óôéò ÊõêëÜäåò êáôÜ ôçí ðñþéìç ÷áë-
êïêñáôßá.
ÁðÜíôçóç:
Óôéò ÊõêëÜäåò Ý÷ïõí âñåèåß ÷ñõóÜ êïóìÞìáôá, åéäþëéá, ôïé÷ïãñáößåò áðü ôçí
êáèçìåñéíÞ æùÞ, áñ÷éôåêôïíéêÜ ëåßøáíá (äéþñïöá óðßôéá), ôá ïðïßá êáôáäåéêíý-
ïõí ôïí ðëïýôï êáé ôçí åõìÜñåéá ôùí êáôïßêùí ôçò ðåñéï÷Þò êáé ôï áíåâáóìÝíï
âéïôéêü ôïõò åðßðåäï.
Åñþôçóç 2ç: ÐïéÜ ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðáñïõóéÜæåé ç êïéíùíéêÞ óõ-

ãêñüôçóç óôçí ÊñÞôç ôçí åðï÷Þ ôçò áêìÞò ôùí áíáêôüñùí;
ÁðÜíôçóç:
ÊáôÜ ôç ÍåïáíáêôïñéêÞ ðåñßïäï ç ðõñáìßäá ôçò êïéíùíéêÞò óõãêñüôçóçò åßíáé
ç áêüëïõèç:
ã) Ãýñù áðü ôá áíÜêôïñá æïýóáí ãåùñãïß Þ ôå÷íßôåò ðïõ åîáñôéüíôáí áðü ôá
áíÜêôïñá.
ä) Ðïëëïß áðü ôá áíÜêôïñá æïýóáí áðü ôï åìðüñéï, ôç âéïôå÷íßá, êáèþò êáé
áðü ôçí ðáñï÷Þ äéïéêçôéêþí õðçñåóéþí.
83
Ç ãõíáßêá åß÷å éäéáßôåñá õøçëÞ èÝóç óôç ìéíùúêÞ êïéíùíßá êáé ü÷é ìüíï óôïí
Åñþôçóç 3ç: ¸÷åé äéáôõðùèåß ç Üðïøç üôé ç ÷þñá ôùí Ìõêçíáßùí

ðñÝðåé íá Þôáí ÷ùñéóìÝíç óå ôÝóóåñá Þ ðÝíôå ìåãáëýôåñá êáé Üëëá ôüóá
ðåñßðïõ ìéêñüôåñá «ïìïóðïíäéáêÜ» êñÜôç, áíôßóôïé÷á ðñïò ôá ìåãÜëá
áíÜêôïñá êáé üôé äåí áðïêëåßåôáé ôá åðéìÝñïõò ìõêçíáúêÜ êñÜôç íá Þôáí
õðïôåëÞ óôï ìåãáëýôåñï áíáêôïñéêü êÝíôñï, ôéò ÌõêÞíåò. Ìéá ôÝôïéá
Üðïøç á) ðïéï êïéíùíéêü óýóôçìá ïñãÜíùóçò ðñïûðïèÝôåé ãéá üëç ôçí
åðéêñÜôåéá ôïõ ìõêçíáúêïý êüóìïõ êáé â) ôçí ïñãÜíùóç ðïéïõ áðü ôïõò
áíáôïëéêïýò ëáïýò óáò èõìßæåé;
ÁðÜíôçóç:
á) Ãéá íá éó÷ýåé áõôÞ ç Üðïøç, èá Ýðñåðå íá éó÷ýåé ï öåïõäáñ÷éêüò ôñüðïò
ïñãÜíùóçò ôçò ìõêçíáúêÞò êïéíùíßáò. Óå áõôü ôïí ôñüðï ïñãÜíùóçò ï âáóéëéÜò
ðáñá÷ùñïýóå ìåãÜëåò åêôÜóåéò ðïõ áíÞêáí óå áõôüí óå êáôþôåñïõò Üñ÷ïíôåò. Ïé
Üñ÷ïíôåò áõôïß äéïéêïýóáí ïé ßäéïé ôéò åêôÜóåéò ðïõ ôïõò åß÷áí ðáñá÷ùñçèåß, áëëÜ
åß÷áí êáé õðï÷ñåþóåéò áðÝíáíôé óôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá. ÓõíÞèùò ðáñåß÷áí óôï
âáóéëéÜ ôïõò öüñïõò (åéóöïñÝò) êÜèå ÷ñüíï, áíÜëïãá ìå ôá åéóïäÞìáôá êáé ôçí
ðáñáãùãÞ êáèåìéÜò ðåñéöÝñåéáò. Ïé åéóöïñÝò Þôáí áãñïôéêÜ êáé êôçíïôñïöéêÜ
ðñïúüíôá. Óå ðåñßðôùóç ðïëÝìïõ, êáèÝíáò Üñ÷ïíôáò üöåéëå íá äßíåé óôï âáóéëéÜ
Ýíá ïñéóìÝíï áñéèìü óôñáôéùôþí êáé ðïëåìéêþí áëüãùí.
â) Ôï óýóôçìá áõôü ìáò èõìßæåé ôçí êñáôéêÞ ïñãÜíùóç ôïõ ÷åôôéôéêïý êñÜôïõò,
üðïõ ïé ìéêñïß çãåìüíåò Ýäéíáí üñêïõò õðïôáãÞò óôï âáóéëéÜ ôçò ×áôôïýóáò óå
áíôÜëëáãìá ãéá ôá åäÜöç ðïõ Ýðáéñíáí áðü áõôüí.
Åñþôçóç 4ç : Áðü ôçí ðáñáôÞñçóç êáé ìüíï ôùí åéêüíùí óôéò ó. 68, 70
êáé 73 óå ðïéá óõìðåñÜóìáôá èá êáôáëÞãáôå ãéá ôéò áíôéëÞøåéò êáé ôá
ðñïâëÞìáôá ðïõ áðáó÷ïëïýóáí ôïõò Ìõêçíáßïõò;
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé Ìõêçíáßïé Þôáí ëáüò üðïõ êõñéáñ÷ïýóå ôï éäåþäåò ôïõ áíèñþðïõ-ðïëå-
ìéóôÞ. Ïé áíôéëÞøåéò åêöñÜæïíôáé ðñáêôéêÜ ìÝóá áðü äýï áãáðçôÝò áó÷ïëßåò ôçò
84
ìõêçíáúêÞò êïéíùíßáò: ôïí ðüëåìï êáé ôï êõíÞãé. Ðßóôåõáí üôé ï Üíäñáò Ýðñåðå
êõñßùò íá äåß÷íåé ôçí éêáíüôçôÜ ôïõ óå áõôïýò ôïõò äýï ôïìåßò. Ôï êõíÞãé áðïôå-
ëïýóå áãáðçìÝíï Üèëçìá êáé õðïêáôÜóôáôï ôïõ ðïëÝìïõ óå êáéñü åéñÞíçò. Ç
áãÜðç ãéá ôïí ðüëåìï öáßíåôáé áðü ôï ãåãïíüò üôé êáôáóêåýáóáí ðåëþñéá ôåß÷ç
ãýñù áðü öõóéêÜ õøþìáôá (áêñïðüëåéò). Óþèçêå áðåéêüíéóç ìõêçíáúêÞò ðåñéêå-
öáëáßáò êáèþò êáé Üëëùí üðëùí. Áðïôåëïýóå ìÜëëïí Ýíá åßäïò áðüäåéîçò üôé ïé
áñ÷çãïß ôùí ðáëáéþí éíäïåõñùðáúêþí ãåíþí äéáôçñïýóáí ôéò âáóéêÝò áñ÷çãéêÝò
ôïõò éêáíüôçôåò, ðïõ Þôáí áíáãêáßåò ãéá íá ìç ÷Üóïõí ôçí åîïõóßá ôïõò.
â) Ùóôüóï, ïé Ìõêçíáßïé Þñèáí óå åðáöÞ ìå ôïõò êáôïßêïõò ôçò ìéíùúêÞò
ÊñÞôçò êáé åðçñåÜóôçêáí áðü áõôïýò. Ç åðßäñáóç åßíáé Ýíôïíç óôç æùãñáöéêÞ,
üðïõ áðåéêïíßæïíôáé öõôéêÜ êáé æùéêÜ ìïôßâá. ÕðÜñ÷åé óå ðïëëÜ ìõêçíáúêÜ áããåßá
Ýíôïíç öõóéïëáôñéêÞ äéÜèåóç.
ã) Ïé Ìõêçíáßïé Þôáí åîáßñåôïé áñ÷éôÝêôïíôåò. Ôïõò áðáó÷ïëïýóå ôï æÞôçìá ôçò
óùóôÞò ïñãÜíùóçò ôïõ ÷þñïõ üðïõ æïýóáí. Ôá ôåß÷ç êáôáóêåõÜæïíôáí ìå ìåãÜ-
ëåò ðÝôñåò ïé ïðïßåò ôïðïèåôïýíôáí Ýôóé, þóôå ç êáôáóêåõÞ (ôåß÷ïò, ôÜöïò) íá ìçí
ðÝöôåé åýêïëá.
Åñþôçóç 5ç: Ðïéá «åéêüíá» äéáìïñöþíåôå ãéá ôç ìõêçíáúêÞ êïéíùíßá

áðü ôç ìåëÝôç ôïõ ðáñáèÝìáôïò 4; ÄéêáéïëïãÞóôå ôçí ÜðïøÞ óáò.
ÁðÜíôçóç:
Ç ìõêçíáúêÞ êïéíùíßá ðáñïõóéÜæåé ìÝóá áðü ôéò ðéíáêßäåò ôçò ãñáììéêÞò Â´ ìéá
áîéüëïãç åîÝëéîç êáé äõíáìéêÞ. Ïé ðéíáêßäåò ìÜò áíáöÝñïõí ôçí ýðáñîç ðïëëþí
äéáöïñåôéêþí åðáããåëìÜôùí. Áõôü åßíáé óçìáíôéêÞ ðëçñïöïñßá, ãéáôß öáßíåôáé üôé
õðÞñ÷å êáôáìåñéóìüò ôçò åñãáóßáò. ¢ëëïò Ýêáíå ôï ãåùñãü, Üëëïò ôïí Ýìðïñï
ê.ô.ë. ÌÜëéóôá, üðùò öáßíåôáé, ç ìõêçíáúêÞ êïéíùíßá Ýé÷å öôÜóåé óå ôÝôïéï óçìåßï
åîÝëéîçò, þóôå õðÞñ÷áí êáé åðáããÝëìáôá ðïëõôåëåßáò, üðùò ï õáëïõñãüò (kv-wa-
no-wo-ko).
Åñþôçóç 6ç: Ðïéá óôïé÷åßá ôåêìçñéþíïõí ôçí åëëçíéêüôçôá ôïõ ìõêç-

íáúêïý ðïëéôéóìïý;
ÁðÜíôçóç:
á) Ç ãñáöÞ. Ðñüêåéôáé ãéá ôç ãñáììéêÞ Â´, ç ïðïßá åßíáé êáèáñÜ åëëçíéêÞ ãñáöÞ.
85
ËÝîåéò ôçò ãñáöÞò áõôÞò áíáãíùñßóôçêáí ùò åëëçíéêÝò (ð.÷. wa-na-ka: Üíáêôáò).

â) Ç ìõêçíáúêÞ èñçóêåßá. Ôçí åðï÷Þ ôùí Ìõêçíáßùí Üñ÷éóå íá äéáìïñ-
öþíåôáé ôï Ïëõìðéáêü äùäåêÜèåï. Ïé ðáëéïß äõôéêïåñùðáúêïß èåïß Üñ÷éóáí íá
ìåôáëëÜóïíôáé óéãÜ óéãÜ.
ã) ÂÝâáéá ï ÷þñïò üðïõ áíáðôý÷èçêå ï ðïëéôéóìüò áõôüò áðïôåëåß ôçí êáñäéÜ
ôçò çðåéñùôéêÞò ÅëëÜäáò. ÐÝñá áðü áõôü üìùò, ç êïéíùíéêÞ ïñãÜíùóç ôïõ ìõêç-
íáúêïý êüóìïõ äéáôçñÞèçêå ðåñéóóüôåñï Þ ëéãüôåñï óå ìÝñç ðïõ äåí êáôáêôÞèç-
êáí áðü ôïõò Äùñéåßò (ð.÷. ÁôôéêÞ).
ä) ÕðÜñ÷ïõí êáé áñ÷éôåêôïíéêÜ óôïé÷åßá, üðùò ï ôýðïò ôïõ ìåãÜñïõ, ðïõ áðï-
äåéêíýïõí ôçí åëëçíéêüôçôá ôïõ ìõêçíáúêïý ðïëéôéóìïý. ¢ëëùóôå, ôá ïìçñéêÜ
Ýðç, ôï âáóéêü Ýñãï ôçò ðíåõìáôéêÞò ðáñáãùãÞò ôïõ Åëëçíéóìïý üðùò áõôüò äéá-
ìïñöþèçêå ìåôÜ ôç äùñéêÞ åîÜðëùóç, áíáöÝñïíôáé ÷ñïíéêÜ êáé ðïëéôéóìéêÜ óôçí
ìõêçíáúêÞ åðï÷Þ.
Åñþôçóç 7ç: Óå ðïéá óõìðåñÜóìáôá óáò ïäçãåß ç ìåëÝôç ôïõ ðáñá-

èÝìáôïò 5 óå ü,ôé áöïñÜ ôçí êïéíÞ êáôáãùãÞ ôùí ÅëëÞíùí;
ÁðÜíôçóç:
á) ÌåôÜ ôçí ðñþôç ðåñßïäï åãêáôÜóôáóçò ôùí íÝùí öýëùí óôï Ýäáöïò ðïõ
ïíïìÜóôçêå ÅëëÜäá äåí õðÞñ÷å ç óõíáßóèçóç üôé åß÷áí ìåôáîý ôïõò êïéíÞ êáôá-
ãùãÞ, áöïý äåí åß÷áí åðáöÝò ìåôáîý ôïõò.
â) ÌÜëéóôá, ôá öýëëá áõôÜ öáßíåôáé üôé äåí åß÷áí áíáðôýîåé ôçí áßóèçóç ôçò
äéáöïñåôéêüôçôáò, áöïý äå ãéíüôáí äéÜêñéóç áíÜìåóá óôïõò ßäéïõò êáé óôïõò
“âáñâÜñïõò”.
ã) ÓéãÜ óéãÜ Ýíá óõãêåêñéìÝíï ôïðéêü öýëï ìå ôï üíïìá “¸ëëçíåò”, ðïõ
êáôïéêïýóå óôç Öèéþôéäá, áðÝêôçóå äýíáìç êáé îå÷þñéóå áðü ôá Üëëá öýëá. ¸ôóé
óéãÜ óéãÜ ôï üíïìá áõôïý ôïõ öýëïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáí ãéá íá äçëþóåé üëï êáé
ðåñéóóüôåñï ôïðéêÜ öýëá.
ä) êáèþò ôï üíïìá “¸ëëçíåò” êáé “ÅëëÜäá” äÞëùóå ðïëëÜ öýëá, Ýãéíå êáôá-
íïçôÞ ç êïéíÞ êáôáãùãÞ áõôþí ôùí öýëùí. ÊáôÜ óõíÝðåéá, áõôÜ óõíåéäçôïðïßç-
óáí üôé äéáöÝñïõí áðü ôïõò “Üëëïõò”. Ãé’ áõôü êáé ðÞñáí ìÝñïò áðü êïéíïý óôïí
Ôñùúêü ðüëåìï, ôçí ðñþôç êïéíÞ åðé÷åßñçóç åíáíôßïí ôùí “âáñâÜñùí”.
86
Åñþôçóç 8ç: Íá ðáñáôçñÞóåôå ôçí åéêüíá üðïõ ðáñïõóéÜæåôáé ç âáóé-

ëéêÞ ðýëç ôçò ×áôôýóáò (ó.44) êáé íá ôç óõãêñßíåôå ìå ôçí åéêüíá ôçò
“ðýëçò ôùí ëåüíôùí” ôùí Ìõêçíþí (ó.68). Ôé ðáñáôçñåßôå ùò ðñïò ôçí
ïéêïäïìéêÞ ôÝ÷íç êáé ôç äéêüóìçóÞ ôïõò.
ÁðÜíôçóç:
á) ËéèïäïìÞ áðïôåëåßôáé êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò áðü ôåñÜóôéïõò ïãêüëéèïõò
ðïõ åßíáé ôáêôïðïéçìÝíç êáé âáëìÝíïé ìå ðñïóï÷Þ. Ç åßóïäïò ïñßæåôáé áðü äýï
ìåãÜëïõò ïñéæüíôéïõò ïãêüëéèïõò ðïõ óõãêëßíïõí üóï áíåâáßíïõìå ðñïò ôá
åðÜíù.
â) Êáé ç äéáêüóìçóç åßíáé ðáñüìïéá. ÐáñïõóéÜæïíôáé ëÝïíôåò íá öõëïýí ôçí
ðýëç êáé êáô’ åðÝêôáóç üëç ôçí áêñüðïëç.
Åñþôçóç 1ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí åëëçíéêÞ ðñïúóôïñßá, êáé ôïõò ðïëé-
ôéóìïýò åêåßíçò ôçò åðï÷Þò;
ÁðÜíôçóç:
Ï Åëëáäéêüò ÷þñïò, ìå ôç ìåãÜëç ãåùìïñöïëïãéêÞ ðïéêéëßá ðïõ äéáèÝôåé, öé-
ëïîÝíçóå áðü íùñßò ôç æùÞ.
Ïé ðñþôïé Üíèñùðïé ðïõ åãêáôáóôÜèçêáí óôï ÷þñï áõôü ÷ñçóéìïðïßçóáí ùò
ðñþôï ôñüðï ïñãÜíùóçò ôï ëßèï. Åíþ ôåëåßùíå ç íåïëéèéêÞ åðï÷Þ (7000-3000
ð.×.), Üñ÷éóå ç åìöÜíéóç ôùí ðñþôùí ìüíéìùí ïéêéóìþí (ÓÝóêëï êáé ÄéìÞíé -
Èåóóáëßá), êáèþò ïé ôñïöïóõëëÝêôåò íïìÜäåò ìåôáìïñöþèçêáí óå áãñüôåò êáé
êôçíïôñüöïõò.
ÌåôÜ ôï 3000 ð.×. ôç èÝóç ôïõ ëßèïõ ðÞñå ï ÷áëêüò. Ç åðï÷Þ áõôÞ (3000-1100
ð.×.) ïíïìÜæåôáé Åðï÷Þ ôïõ ×áëêïý. Ïé ðïëéôéóìïß áõôÞò ôçò åðï÷Þò åßíáé ïé áêü-
ëïõèïé: á) ôïõ âïñåéïáíáôïëéêïý Áéãáßïõ, â) ï Êõêëáäéêüò, ã) ï Ìéíùéêüò, ä) ï
Åëëáäéêüò (áñãüôåñá Ìõêçíáúêüò).
87
Åñþôçóç 2ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí ðïëéôéóìü ôïõ âïñåéïáíáôïëéêïý Áé-

ãáßïõ;
ÁðÜíôçóç:
ÊáôÜ ôçí 3ç ÷éëéåôßá ð.×. óôï Â.Á. Áéãáßï (ËÞìíïò, ÈÜóïò, ÓáìïèñÜêç, ËÝóâïò
ê.á)ðáñáôçñïýìå ôçí áíÜðôõîç åíüò ðïëéôéóìïý ï ïðïßïò ìïéÜæåé áñêåôÜ ìå ôïí
Ôñùéêü ðïëéôéóìü ôçò Â.Ä ÌéêñÜò Áóßáò. ÓçìáíôéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêü ðáñÜäåéãìá
åßíáé ç ËÞìíïò. Ôï íçóß áíáäåß÷ôçêå óå ãåùñãïêôçíïôñïöéêü êáé åìðïñéêü êÝ-
íôñï. Áðü åêåß ìåôáöÝñïíôáí ìÝôáëëá ðñïò ôçí Áóßá. Óôçí Ðïëéü÷íç ôçò ËÞìíïõ
âñÝèçêáí áðü áíáóêáöÝò ôá ðñþôá óôïé÷åßá ïñãáíùìÝíçò ðüëçò óôçí Åõñþðç:
ðïëåïäïìéêüò ó÷åäéáóìüò, áìõíôéêü ôåß÷ïò, áðï÷åôåõôéêü äßêôõï ê.á.
Åñþôçóç 3ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí Êõêëáäéêü ðïëéôéóìü;
ÁðÜíôçóç:
ÊÝíôñï åíüò éäéáßôåñïõ ðïëéôéóìïý áíáäåß÷ôçêáí êáé áñêåôÜ íçóéÜ ôùí ÊõêëÜ-
äùí (ð.÷. ÍÜîïò, Ðüñïò, Óßöíïò ê.ë.ð.). Ïé äýï ðëåõñÝò ôïõ Áéãáßïõ åðéêïéíùíïý-
óáí åýêïëá, åîáéôßáò ôçò ìéêñÞò áðüóôáóçò áíÜìåóá óôá íçóéÜ áëëÜ êáé åîáéôßáò
ôçò êïìâéêÞò ãåùãñáöéêÞò èÝóçò ôïõò. Ç ïéêïíïìéêÞ âÜóç ôïõ ðïëéôéóìïý áõôïý
Þôáí ç ãåùñãßá, ç êôçíïôñïößá, ôï åìðüñéï, ç âéïôå÷íßá, (ç ìåôáëëïôå÷íßá êáé ìáñ-
ìáñïôå÷íßá êõñßùò). ÁíÜðôõîáí ôç íáõôéëßá êáé åîåëß÷ôçêáí óå ìåãÜëç åìðïñéêÞ
äýíáìç. Öáßíåôáé ðùò áó÷ïëïýíôáí êáé ìå ôçí ðåéñáôåßá. ÊõêëáäéêÝò åãêáôáóôÜ-
óåéò âñÝèçêáí êáé óå ðåñéï÷Ýò ôçò ÊñÞôçò êáèþò êáé ôçò Á. ÇðåéñùôéêÞò ÅëëÜäáò.
Ç êïéíùíéêÞ ôïõò åîÝëéîç öáßíåôáé áðü ôá óêåýç ôïõò (ìáñìÜñéíá êáé ðÞëéíá), á-
ðü ôá áñ÷éôåêôïíÞìáôá ðïõ äéáóþèçêáí êáèþò êáé áðü ôá Ýñãá ìåôáëëïôå÷íßáò.
ÊáôÜ ôç ìÝóç áñ÷Þ ôïõ ÷áëêïý ïé Êõêëáäßôåò äÝ÷ôçêáí ôçí Ýíôïíç åðéññïÞ ðï-
ëéôéóôéêþí óôïé÷åßùí áðü ôçí ÊñÞôç êáé ôçí ÇðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá. ÐáñÜëëçëá, ü-
ìùò, ç áíåñ÷üìåíç äýíáìç ôçò ÌéíùéêÞò ÊñÞôçò ðåñéüñéæå óçìáíôéêþò ôç äýíá-
ìç ôùí Êõêëáäéôþí.
Ãýñù óôï 1500 ð.×. ï ïéêéóìüò ÁêñùôÞñé, óôç ÈÞñá èÜöôçêå êÜôù áðü ôç ëÜ-
âá ôïõ çöáéóôåßïõ ôïõ íçóéïý. Ãéá Üëëïõò ïéêéóìïýò ôùí ãýñù íçóéþí äåí Ý÷ïõ-
ìå óáöåßò åíäåßîåéò êáôáóôñïöÞò.
88
Åñþôçóç 4ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï Ìéíùéêü ðïëéôéóìü;
ÁðÜíôçóç:
ÏíïìÜæåôáé Ýôóé åîáéôßáò ôïõ ìõèéêïý âáóéëéÜ ôçò ÊñÞôçò Ìßíùá. Ç ãåùãñáöéêÞ
èÝóç ôïõ íçóéïý (óôï êÝíôñï ôçò Á. Ìåóïãåßïõ, óôï óôáõñïäñüìé ôñéþí çðåßñùí), ç
ìïñöïëïãßá ôïõ åäÜöïõò êáèþò êáé ôï æåóôü êëßìá åõíüçóáí ôçí åãêáôÜóôáóç ðëç-
èõóìþí óôçí ÊñÞôç Þäç áðü ôç ÍåïëéèéêÞ åðï÷Þ. ÕðÜñ÷ïõí ðÜíôùò åñåõíçôÝò ïé
ïðïßïé ÷ñçóéìïðïéïýí ùò âÜóç ÷ùñéóìïý ôïõ Ìéíùéêïý ðïëéôéóìïý ôçí êáôáóêåõÞ,
ôçí ïñãÜíùóç êáé ôçí êáôáóôñïöÞ ôùí áíáêôïñéêþí êÝíôñùí ôïõ íçóéïý.
Åñþôçóç 5ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ðñïáíáêôïñéêÞ ðåñßïäï;
ÁðÜíôçóç:
Ïé ïéêéóìïß áó÷ïëïýíôáí ìå ôç ãåùñãßá áëëÜ êáé ìå ôï åìðüñéï (íçóéÜ Áéãáßïõ,
Áßãõðôïò, áêôÝò ÅããýòÁíáôïëÞò). Óôéò áíáóêáöÝò âñßóêïõìå ðñïúüíôá êåñáìéêÞò,
ðëåêôéêÞò, ëéèïôå÷íßáò, ìåôáëëïôå÷íßáò ê.ë.ð., ðñÜãìá ôï ïðïßï äåß÷íåé üôé åß÷å åðÝë-
èåé äéá÷ùñéóìüò ôùí åñãáóéþí, ç åéäßêåõóç. ÄçìéïõñãÞèçêáí éó÷õñÜ ãÝíç, ïé áñ-
÷çãïß ôùí ïðïßùí öáßíåôáé ðùò áðÝêôçóáí äýíáìç. ÓéãÜ óéãÜ êáôüñèùóáí íá ìåãá-
ëþíïõí ôç äýíáìÞ ôïõò. ¸ôóé äçìéïõñãÞèçêáí ôá ðñþôá âáóéëéêÜ ãÝíç.
Ôá ðñþôá áíÜêôïñá óõíáíôéïýíôáé óôçí Êíùóü, óôç Öáéóôü, óôç ÆÜêñï, óôá
ÌÜëéá (1900 ð.×.). Ïé ìåãÜëåò áðïèÞêåò ðïõ âñÝèçêáí õðïäåéêíýïõí üôé ïé Üñ-
÷ïíôåò áõôïß Þôáí éó÷õñïß ãáéïêôÞìïíåò. Ôçí åðï÷Þ áõôÞ ÷ñçóéìïðïéåßôáé Ýíá åß-
äïò éåñïãëõöéêÞò ãñáöÞò, ç ÃñáììéêÞ Á´, (äßóêïò ôçò Öáéóôïý ê.á.). Ç ãñáöÞ áõ-
ôÞ äåí Ý÷åé áðïêñõðôïãñáöçèåß. Ïé ÊñÞôåò êõñéáñ÷ïýí óå üëï ôï Áéãáßï. Ôá êá-
ñÜâéá ôùí Ìéíùéôþí åßíáé áóõíáãþíéóôá, ãé’ áõôü ßóùò ïé ðüëåéò ôïõò äåí Ý÷ïõí
ôåß÷ç (ñá÷ mi noica). Ôï 1700 ð.×. ôá áíÜêôïñá êáôáóôñÜöçêáí, áëëÜ íÝá, ìåãá-
ëýôåñá, áíåñãÝèçêáí.
Åñþôçóç 6ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ÍåïáíáêôïñéêÞ ðåñßïäï;
ÁðÜíôçóç:
ÊáôÜ ôç ÍåïáíáêôïñéêÞ ðåñßïäï ç ðõñáìßäá ôçò êïéíùíéêÞò óõãêñüôçóçò åß-
íáé ç áêüëïõèç:
89

ã) Ãýñù áðü ôá áíÜêôïñá æïýóáí ãåùñãïß Þ ôå÷íßôåò ðïõ åîáñôéüíôáí áðü áõôÜ.
ä) Ðïëëïß Üíèñùðïé æïýóáí áðü ôï åìðüñéï, ôç âéïôå÷íßá êáèþò êáé áðü ôçí
ðáñï÷Þ äéïéêçôéêþí õðçñåóéþí.
Ç ãõíáßêá åß÷å éäéáßôåñá õøçëÞ èÝóç óôç ìéíùéêÞ êïéíùíßá êáé ü÷é ìüíï óôïí
Ïé åðáöÝò ôçò ÊñÞôçò ìå ôç ëåêÜíç ôçò Á. Ìåóïãåßïõ ðéóôïðïéïýíôáé áðü ðïë-
ëÝò ðëåõñÝò: âñÝèçêáí ÷Üëêéíá ôÜëáíôá óôç Óõñßá êáé óôçí Ðáëáéóôßíç. Áéãõðôéá-
êÝò ôïé÷ïãñáößåò áðåéêïíßæïõí ôïõò Êåöôß ìå äþñá ãéá ôï Öáñáþ. Ôï 1500 ð.×.
ôá áíÜêôïñá êáôáóôñÜöçêáí ãéá äåýôåñç öïñÜ, ßóùò áðü ôçí Ýêñçîç ôïõ çöáéóôåß-
ïõ ôçò ÈÞñáò. Ìüíï ôá áíÜêôïñá ôçò Êíùóïý ìðüñåóáí íá îåðåñÜóïõí áõôÞ ôçí
êáôáóôñïöÞ.
Åñþôçóç 7ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ìéíùéêÞ Èåïëïãßá;
ÁðÜíôçóç:
Ç óçìáíôéêüôåñç èåüôçôá Þôáí ç èåÜ ôçò ãïíéìüôçôáò. Ôçí áêïëïõèïýóå Ýíá
ìéêñüò èåüò. Ï ôáýñïò, ôá êÝñáôÜ ôïõ êáé ï äéðëüò ðÝëåêõò Þôáí ôá êýñéá éåñÜ
óýìâïëá ôùí Ìéíùéôþí. Äåí Ýöôéá÷íáí íáïýò, êáèþò áõôïß ëáôñåýïíôáí óôï ýðáé-
èñï (êõñßùò óôéò êïñõöÝò ôùí âïõíþí) Þ óå åéäéêïýò ëáôñåõôéêïýò ÷þñïõò ôùí á-
íáêôüñùí.
Åñþôçóç 8ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ôÝ÷íç ôùí Ìéíùéôþí;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Ìéíùßôåò óôñÜöçêáí óôçí ðéóôÞ áíáðáñÜóôáóç ôçò öýóçò. Ôá æùãñáöéêÜ
Ýñãá ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü æùíôÜíéá êáé öáíôáóßá, åíþ ïé äçìéïõñãïß ôïõò áðï-
öåýãïõí ôç ìíçìåéáêüôçôá.
Ïé Ìéíùßôåò Þôáí Üñéóôïé êáôáóêåõáóôÝò êôéñßùí. Óçìáíôéêü äåßãìá ãñáöÞò Þôáí
ôá áíÜêôïñÜ ôïõò ãýñù áðü ìéá ìåãÜëç áõëÞ ïéêïäïìïýóáí Ýíá ðïëýðëïêï óýóôç-
ìá äùìáôßùí ìå üëåò ôéò óýã÷ñïíåò áíÝóåéò (öùôáãùãïß, áðïèÞêåò, áðï÷åôåõôéêü
óýóôçìá ê.ë.ð.). Ïé ôïß÷ïé ôùí áíáêôüñùí êáëýðôïíôáí ìå Ýñãá æùãñáöéêÞò.
90
Ïé Ìéíùßôåò Þôáí åðéäÝîéïé óôá Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò. Ôá Ýñãá áõôÜ îå÷ùñßæïõí ãéá
ôçí ðéóôÞ áíáðáñÜóôáóç ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò ê.ë.ð. Ç ôÝ÷íç ôùí Ìéíùéôþí äåí
áðåõèýíïíôáí ìüíï óôïõò Üñ÷ïíôåò.
Åñþôçóç 9ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí åëëáäéêü ðïëéôéóìü;
ÁðÜíôçóç:
¸ôóé ïíïìÜæåôáé ï ðïëéôéóìüò ðïõ áíáðôý÷èçêå óôçí çðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá êáôÜ
ôçí åðï÷Þ ôïõ ÷áëêïý. Óôçí ðåñéï÷Þ áõôÞ äå óçìåéþèçêáí óïâáñÝò áíáêáôáôÜ-
îåéò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ìåôÜâáóçò áðü ôçí åðï÷Þ ôïõ ëßèïõ óôçí åðï÷Þ ôïõ ×áë-
êïý. ÎÝñïõìå áêüìç üôé ïé êïéíùíßåò êáé ïé ðüëåéò ôçò åðï÷Þò äéÝíõáí ôï óôÜäéï
ôçò ðñïáóôéêÞò ïñãÜíùóçò.
×áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò Þôáí:
á) ÕðÞñ÷å êÜðïéá åîåéäßêåõóç ôçò åñãáóßáò, áíÜðôõîç ôçò ôå÷íïëïãßáò, áõîç-
ìÝíåò åìðïñéêÝò äñáóôçñéüôçôåò, åíþ äéáìïñöþíïíôáí ìéá ðñþôç ìïñöÞ êåíôñé-
êÞò äéïßêçóçò.
â) Ç ïéêïíïìéêÞ âÜóç äåí åßíáé áðïêëåéóôéêÜ ãåùñãïêôçíïôñïöéêÞ. Áêüìá êáé
óÞìåñá õðÜñ÷ïõí êáôÜëïéðá ãëùóóéêÜ áõôïý ôïõ ðïëéôéóìïý óôç ãëþóóá ìáò.
Óôéò áñ÷Ýò ôçò 2çò ÷éëéåôßáò ð.×. ç áíÜðôõîç áõôÞ ðáýåé áðüôïìá íá õðÜñ÷åé.
Áõôü óõíÝâç ßóùò åîáéôßáò ôçò åéóâïëÞò ôùí ðñþôùí åëëçíéêþí öýëùí, Þ åîáéôßáò
åìöýëéùí áíôéðáñáèÝóåùí.
Ïé ïéêéóìïß äå äéáèÝôïõí ÷ùñïôáîéêÞ ïñãÜíùóç, åíþ öáßíåôáé ðùò ç ïéêïíïìß-
á Þôáí êëåéóôÞ áãñïôéêÞ. Ïé êïéíüôçôåò Þôáí áõôÜñêçò óå ðñïúüíôá êáé äåí ôá åîÞ-
ãáãáí, êáèþò ìüëéò åðáñêïýóáí ãéá ôéò áíÜãêåò ôçò êïéíüôçôáò. ÕðÞñ÷áí ðÜíôùò
êÜðïéåò åðáöÝò ìå ôç ìéíùéêÞ ÊñÞôç.
Åñþôçóç 10ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï ìõêçíáúêü ðïëéôéóìü;
ÁðÜíôçóç:
Áðü ôï 1600-1100 ð.×. ãåííÞèçêå êáé áíáðôý÷èçêå óôïí êõñßùò åëëáäéêü ç-
ðåéñùôéêü ÷þñï Ýíáò ëáìðñüò ðïëéôéóìüò ï ïðïßïò ïíïìÜóôçêå ìõêçíáúêüò áðü
ôï óðïõäáéüôåñï êÝíôñï ôéò ÌõêÞíåò.
Öïñåßò áõôïý ôïõ ðïëéôéóìïý Þôáí äéÜöïñá åëëçíéêÜ öýëá (ºùíåò, Áñãåßïé, Á-
91
÷áéïß ê.ë.ð.). ÅãêáôáóôÜèçêáí óôçí çðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá êáé äÝ÷ôçêáí åðéññïÝò êõ-
ñßùò áðü ôç ìéíùéêÞ ÊñÞôç. ÊÝíôñá ôïõ ìõêçíáúêïý ðïëéôéóìïý áíáäåß÷ôçêáí ïé
ÌõêÞíåò, ç Ôßñõíèá, ôï ¢ñãïò, ç Ðýëïò, ï Ìáñáèþíáò, ç ÁèÞíá ê.ë.ð., öôÜíï-
íôáò ùò ôçí Éùëêü óôç Èåóóáëßá. ÅãêáôáóôÜóåéò ÌõêçíáúêÝò õðÜñ÷ïõí óôçí Êý-
ðñï êáé óôçí Á. Ìåóüãåéï.
Åñþôçóç 11ç: Ðïéåò åßíáé ïé ðçãÝò ôçò ãíþóçò ìáò ãéá ôï Ìõêçíáúêü
ðïëéôéóìü;
ÁðÜíôçóç:
á) Ôá ÏìçñéêÜ ¸ðç: Ìáò äßíïõí ôéò ðñþôåò ðëçñïöïñßåò ãéá áõôüí ôïí îå÷á-
óìÝíï êüóìï.
â) Ïé áñ÷áéïëïãéêÝò Ýñåõíåò: Îåêßíçóáí áðü Ýíá ðëïýóéï Ýìðïñï, ôïí Åññßêï
Óëßìáí, ðïõ ðßóôåøå óôá ïìçñéêÜ Ýðç. Ôï 1876 ðñáãìáôïðïßçóå ôéò ðñþôåò áíá-
öïñÝò óôéò ÌõêÞíåò.
ã) Ôï 1952 áðïêñõðôïãñáöÞèçêå ç ÃñáììéêÞ Â´. ÂñÝèçêáí ðïëëÝò ôÝôïéåò ðé-
íáêßäåò óôçí Ðýëï, óôç ÈÞâá êáé áëëïý. ¹ôáí ãñáöÞ óõëëáâéêÞ êáé åëëçíéêÞ. Á-
íáöÝñåôáé óå ìéá ðñþéìç ÅëëçíéêÞ ãëþóóá. Ðåñéå÷üìåíï ôùí ðéíáêßäùí åßíáé ôá
ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá ôùí áñ÷üíôùí ôçò åðï÷Þò åíþ áíáöÝñïíôáé êáé ïíüìáôá Èå-
þí êáé áíèñþðùí ãíùóôÜ áðü ôïí ¼ìçñï.
Ï ìõêçíáééêüò ðïëéôéóìüò áðïôåëåß ôçí åëëçíéêÞ ðñùôï-éóôïñßá, áí êáé áíÞêåé
åí ìÝñåé óôçí åëëçíéêÞ ðñïúóôïñßá.
Åñþôçóç 12ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ïéêïíïìéêïêïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ

ïñãÜíùóç ôïõ ìõêçíáúêïý êüóìïõ;
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé Ìõêçíáßïé áó÷ïëÞèçêáí áðü íùñßò ìå ôï åìðüñéï, éäéáßôåñá ìåôÜ ôï 1500
ð.×. ÁðÝêôçóáí óôüëï êáé äéÝôñå÷áí ôï Áéãáßï. Ç åõìÜñåéá ôùí Ìõêçíáßùí öáß-
íåôáé áðü ôá ìÝãáñá ðïõ âñßóêïíôáí ìÝóá óå ï÷õñùìÝíåò áêñïðüëåéò. Ôá ìÝãá-
ñá áðïôåëïýóáí ôï êÝíôñï ôçò ïéêïíïìéêÞò äñáóôçñéüôçôáò. Êýñéá áó÷ïëßá Þôáí
ç ãåùñãßá êáé ç êôçíïôñïößá. ÕðÞñ÷áí åéäéêåõìÝíïé ôå÷íßôåò åíþ ðïëëïß Þôáí ïé
Ýìðïñïé êáé ïé íáõôéêïß. ÓçìáíôéêÞ èÝóç êáôåß÷áí ïé éåñåßò êáé ïé óôñáôéùôéêïß.
Óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò âñéóêüôáí ï çãåìüíáò. Êáôåß÷å ôçí ðïëé-
92
ôéêÞ, óôñáôéùôéêÞ, äéêáóôéêÞ êáé èñçóêåõôéêÞ åîïõóßá, ÷ùñßò üìùò íá õðÜñ÷åé ç èå-
ïêñáôßá ôçò áñ÷áßáò Áéãýðôïõ. ÎÝñïõìå ðùò õðÞñ÷áí êáé äïýëïé.
â) Åíéáßï ìõêçíáúêü êñÜôïò, ðáñÜ ôá êïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ, äåí õðÞñîå. ºóùò
õðÞñîå ìå ôç ìïñöÞ ìéáò ïìïóðïíäßáò üðïõ êõñéáñ÷ïýóáí ïé ÌõêÞíåò.
Áðü ôéò ðéíáêßäåò ìáèáßíïõìå üôé áíþôáôïò Üñ÷ïíôáò Þôáí ï Üíáêôáò (wa-na-
ka). ÁìÝóùò ðéï êÜôù õðÞñ÷å ìéá óôñáôéùôéêÞ áñéóôïêñáôßá, ç ïðïßá äéïéêïýóå ôéò
ðåñéöÝñåéåò. ÁíáöÝñïíôáé ìå äéÜöïñá ïíüìáôá: åðáßôåò (e-qe-ta), ôåëåóôÝò (te-re-
ta). Óôéò ðéíáêßäåò áíáöÝñåôáé êáé ï ôßôëïò âáóéëåýò (qa-si-re-u), ðïõ óÞìáéíå ôïí
áñ÷çãü ïðïéáóäÞðïôå ïìÜäáò, êáé ü÷é ôïí áíþôáôï äéïéêçôéêü Üñ÷ïíôá.
Åñþôçóç 13ç: Ôé ãíùñßæåôáé ãéá ôçí åîÜðëùóç ôùí Ìõêçíáßùí;
ÁðÜíôçóç:
Óðïõäáßïé Ýìðïñïé ïé Ìõêçíáßïé, áðü ôá ôÝëç ôïõ 15ïõ áéþíá ð.×. åêôüðéóáí
ôïõò ÊñÞôåò áðü ôï Áéãáßï êáé êõñéÜñ÷çóáí óôçí ÊñÞôç. ºäñõóáí åìðïñéêïýò
óôáèìïýò óôï Áéãáßï êáé áñãüôåñá (13ïò áé. ð.×.) ðÝñá áðü áõôü (Êýðñïò, Öïéíß-
êç, Áßãõðôïò, Ðáëáéóôßíç). Áðü ôéò ÷åôéôéêÝò ðçãÝò ìáèáßíïõìå üôé ï âáóéëéÜò ôùí
×åôôáßùí èåùñåß áäåñöü ôïõ ôïí Üñ÷ïíôá ôùí ´´Á÷éãéÜâá´´. Óå Üëëç ðéíáêßäá ï âá-
óéëéÜò ôùí ×åôôáßùí ðáñáðïíéÝôáé, êáèþò ïé Á÷éãéÜâá êÜíïõí åðéäñïìÝò óôç ÷þ-
ñá ôïõ. Óå áéãõðôéáêÝò åðéãñáöÝò áíáöÝñïíôáé ïé ´´Á÷áúâÜóá´´ ùò ìÝñïò ôùí ëáþí
ôçò èÜëáóóáò ðïõ åéóÝâáëáí óôçí Áßãõðôï.
Óôç äýóç âñÝèçêáí ìõêçíáúêÜ ðñïúüíôá óôçí Éôáëßá, Óéêåëßá, Óáñäçíßá êáé áëëïý.
Ç ôñùéêÞ åêóôñáôåßá åñìçíåýåôáé ùò ðñïóðÜèåéá åðÝêôáóçò ôïõ ìõêçíáúêïý å-
ìðïñßïõ ðñïò ôïí Åýîåéíï Ðüíôï. Óýìöùíá ìå ôçí ðáñÜäïóç ï Ôñùéêüò Ðüëå-
ìïò Ýãéíå ôï 1184 ð.×. ÌÜëëïí Ýãéíå üìùò ôïí 13ï áéþíá, üôáí ïé Ìõêçíáßïé, âñß-
óêïíôáí óôïí êïëïöþíá ôçò äýíáìÞò ôïõò. Êáèþò äåí õðÜñ÷ïõí ß÷íç ìõêçíáú-
êþí åãêáôáóôÜóåùí óôçí Ôñïßá, öáßíåôáé üôé ïé Ìõêçíáßïé äåí êáôïßêçóáí ôçí ðå-
ñéï÷Þ, ßóùò åîáéôßáò ôçò Ýëëåéøçò áóöÜëåéáò.
Åñþôçóç 14ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ðáñáêìÞ ôùí Ìõêçíáßùí;
ÁðÜíôçóç:
Áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 12ïõ áéþíá ð.×. ôï ìõêçíáééêü åìðüñéï Üñ÷éóå íá ðáñáêìÜ-
93
æåé. Ç åéóâïëÞ ôùí ëáþí ôçò èÜëáóóáò êáôÝóôñåøáí ôï êñÜôïò ôùí ×åôôáßùí åíþ
Ýöåñáí óçìáíôéêÜ ðëÞãìáôá óôçí Êýðñï, óôçí Áßãõðôï êáé ãåíéêüôåñá óôçí Á. Ìå-
óüãåéï. Ïé ðåñéï÷Ýò áõôÝò Þôáí æùôéêÝò ãéá ôï ìõêçíáééêü åìðüñéï. Ç ìõêçíáééêÞ
ïéêïíïìßá áðïäõíáìþèçêå óçìáíôéêÜ êáé ï ìõêçíáúêüò êüóìïò õðÝóôç áíåðá-
íüñèùôåò êáôáóôñïöÝò. ºóùò õðÞñîáí êáé åìöýëéåò óõãêñïýóåéò.
Åñþôçóç 15ç: Ðïéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ Þôáí êïéíÜ óôï ìõêçíáúêü êüóìï;
ÁðÜíôçóç:
ÊïéíÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ìõêçíáúêïý êüóìïõ Þôáí ôá áêüëïõèá:
á) Ç êïéíÞ ãëþóóá: ðñüêåéôáé ãéá ôçí áñ÷áéüôåñç ìïñöÞ ôçò åëëçíéêÞò ãëþó-
óáò, üðùò ìáñôõñïýí ïé åðéãñáöÝò ôçò ãñáììéêÞò Â´.
â) Ïé êïéíÝò èñçóêåõôéêÝò äïîáóßåò: åìöáíßæïíôáé ïé ðñþôåò ëáôñåßåò êáé èåïß
ðïõ áñãüôåñá åíóùìáôþèçêáí óôï ÄùäåêÜèåï.
ã) Ç ïìïéïìïñößá óôéò ðôõ÷Ýò ôïõ õëéêïý âßïõ: ðáñáôçñïýìå ôçí ýðáñîç ïìïéï-
ìïñößáò óôçí ôÝ÷íç, óôïí ðïëåìéêü åîïðëéóìü, óôçí åíäõìáóßá óå üëç ôçí Ýêôáóç
ôïõ ìõêçíáúêïý êüóìïõ.
Åñþôçóç 16ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ìõêçíáúêÞ ÔÝ÷íç;
ÁðÜíôçóç:
Ç ìõêçíáééêÞ ôÝ÷íç åßíáé áõóôçñÜ óõãêñïôçìÝíç, êáèþò ïé êáëëéôÝ÷íåò âñß-
óêïíôáí óå Üìåóç åîÜñôçóç áðü ôá áíÜêôïñá. ×áñáêôçñéóôéêÜ äåßãìáôá ôçò ìõêç-
íáééêÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò Þôáí:
á) Ïé ï÷õñùìÝíåò áêñïðüëåéò ìå ôá áíÜêôïñá. Âáóéêü êôßñéï ôùí áíáêôüñùí
Þôáí ôï ìÝãáñï. ¹ôáí ïñèïãþíéï êáé áðïôåëïýíôáí áðü ôñßá ìÝñç: áðü ìéá ìåãÜ-
ëç áõëÞ, áðü ôïí ðñïèÜëáìï (ðñüäñïìïò), êáé áðü ôïí ÷þñï, üðïõ êõñéáñ÷ïýóå
ç åóôßá. Óôá äåîéÜ ôïõ êõñßùò ÷þñïõ âñéóêüôáí ìÜëëïí ï èñüíïò, åíþ ãýñù áðü
ôï ìÝãáñï õðÞñ÷áí ðïëëÜ äéáìåñßóìáôá.
â) Ïé èïëùôïß ôÜöïé. Áðïôåëïýíôáí áðü Ýíá êõøåëùôü èÜëáìï. Ç åßóïäïò Þ-
ôáí ìåãÜëç, åíþ ðÜíù õðÞñ÷å Ýíá ôñéãùíéêü õðÝñèõñï. Óôçí åßóïäï ôïõ ôÜöïõ
êáôÝëçãå Ýíáò ìáêñýò óôåíüìáêñïò äéÜäñïìïò, ïé ðëåõñÝò ôïõ ïðïßïõ Þôáí êôé-
óôÝò. ÌåôÜ ôçí ôáöÞ, üëï áõôü ôï óõãêñüôçìá êáëõðôüôáí áðü ÷þìá. ×áñáêôçñé-
94
óôéêü ðáñÜäåéãìá åßíáé ï ´´Èçóáõñüò ôïõ ÁéñÝùò´´ óôéò ÌõêÞíåò.

Ïé ôïé÷ïãñáößåò ôùí áíáêôüñùí êáé ïé ðáñáóôÜóåéò ôùí áããåßùí õðïäåéêíýïõí
ôçí áíÜðôõîç ôçò æùãñáöéêÞò. Áí êáé áñ÷éêÜ õðÜñ÷ïõí ìéíùúêÝò öõóéïëáôñéêÝò å-
ðéäñÜóåéò, áñãüôåñá ïé óêçíÝò ðïõ óõíçèßæïíôáí Þôáí ïé ôåëåôïõñãéêÝò, ïé ðïëå-
ìéêÝò êáé óêçíÝò êõíçãéïý. Ôïí 12ï áé. ð.×. ôá åñùôéêÜ êáé æùéêÜ èÝìáôá õðïâé-
âÜóôçêáí óå äéáêïóìçôéêÜ ó÷Ýäéá.
ãçóçò.
1. Ï ðïëéôéóìüò ôïõ âïñåéïáíáôïëéêïý Áéãáßïõ áíáðôý÷èçêå....
á. óôç äéÜñêåéá ôçò 4çò ÷éëéåôßáò ð.×.
â. óôç äéÜñêåéá ôçò 5çò ÷éëéåôßáò ð.×.
ã. óôç äéÜñêåéá ôçò 3çò ÷éëéåôßáò ð.×.
2. Ï ðïëéôéóìüò áõôüò ðáñïõóéÜæåé ïìïéüôçôåò ìå ôïí....
á. ôñùéêü ðïëéôéóìü ôçò âïñåéïäõôéêÞò Ì. Áóßáò
â. ôï ìéíùéêü ðïëéôéóìü
ã. êõêëáäéêü ðïëéôéóìü
3. Ïé êÜôïéêïé ôùí ÊõêëÜäùí Þôáí....
á. êáêïß íáõôéêïß
â. ðïëåìéóôÝò
ã. ãåùñãïß, êôçíïôñüöïé, Ýìðïñïé, âéïôÝ÷íåò
4. Ôï 1500 ð.×. ï ïéêéóìüò...èÜöôçêå êÜôù áðü ôç ëÜâá ôïõ çöáéóôåßïõ.
á. Ðïëéü÷íç
â. ÁêñùôÞñé
95
ã. ÆÜêñïò
5. Óôçí ÊñÞôç ïé ðñþôåò áíèñþðéíåò åãêáôáóôÜóåéò ÷ñïíïëïãïýíôáé á-
ðü....
á. ôç ÍåïëéèéêÞ åðï÷Þ
â. ôçí ÐáëáéïëéèéêÞ åðï÷Þ
ã. ôçí åðï÷Þ ôïõ óéäÞñïõ
6. Óôç Öáéóôü õðÞñ÷áí...
á. óôñáôéùôéêÝò áðïèÞêåò
â. íáõðçãåßá
ã. ôá ïìþíõìá áíÜêôïñá
7. Ôá áíÜêôïñá êáôáóôñÜöçêáí ôï ......... ãéá ðñþôç öïñÜ.
á. 1300 ð.×.
â. 1700 ð.×.
ã. 1650 ð.×.
8. Ç ìåôáíáêôïñéêÞ ðåñßïäïò äéáñêåß áðü ôï .........
á. 1300-1100 ð.×.
â. 1800-1500 ð.×.
ã. 2000-1600 ð.×.
9. Ç óçìáíôéêüôåñç èåÜ ôùí Ìéíùéôþí Þôáí ç èåÜ .........
á. ôïõ ðïëÝìïõ
â. ôçò ãïíéìüôçôáò
ã. ôçò êáôáéãßäáò
10. Ôá áíÜêôïñá ôùí Ìéíùéôþí åß÷áí .........
á. ìéêñÞ áõëÞ
â. ìüíï Ýíá üñïöï
ã. ìåãÜëç áõëÞ
11. Óôïí Åëëáäéêü ðïëéôéóìü ç åîåéäßêåõóç ôçò åñãáóßáò .........
á. Þôáí áíýðáñêôç
â. êáèïëéêü öáéíüìåíï
ã. Þôáí ìåñéêÞ
12. Ï Ìõêçíáúêüò ðïëéôéóìüò áíáðôý÷èçêå áðü ôï .........
á. 1600-1100 ð.×.
â. 1500-950 ð.×.
96
ã. 1000-400 ð.×.
13. Ìõêçíáúêü êÝíôñï Þôáí êáé .........
á. ç Ôßñõíèá
â. ïé ÁéãÝò
ã. ç ÊÝñêõñá
14. Ôï 1952 áðïêñõðôïãñáöÞèçêå ç .........
á. ÃñáììéêÞ Á´
â. ÃñáììéêÞ Â´
ã. ç óöçíïåéäÞò ãñáöÞ
15. Óôçí êïñõöÞ ôçò ìõêçíáúêÞò êïéíùíßáò âñßóêïíôáí:
á. ïé çãåìüíåò
â. ïé éåñåßò
ã. ïé óôñáôéùôéêïß
16. Ôï ìõêçíáúêü åìðüñéï Üñ÷éæå íá ðáñáêìÜæåé áðü .........
á. ôéò áñ÷Ýò ôïõ 11ïõ áéþíá ð.×.
â. ôéò áñ÷Ýò ôïõ 13 áé. ð.×.
ã. ôéò áñ÷Ýò ôïõ 12ïõ áé. ð.×.
17. Ç ìõêçíáúêÞ ôÝ÷íç åßíáé .........
á. ÷áëáñÜ óõãêñïôçìÝíç
â. èåáôñéêïý ÷áñáêôÞñá
ã. áõóôçñÜ óõãêñïôçìÝíç
ÁðÜíôçóç:
(1.ã),(2.á),(3.ã),(4.â),(5.á),(6.ã),(7.â),(8.á),
(9.â),(10.ã),(11.ã),(12.á), (13.á), (14. â), (15. á), (16. ã), (17.ã).

1. Ïé ðñþôïé Üíèñùðïé ðïõ Þñèáí óôçí ÅëëÜäá Þôáí ôñïöïóõëëÝêôåò.
2. ÌåôÜ ôï 2000 ð.×. ôç èÝóç ôïõ ëßèïõ ðÞñå ï ÷áëêüò.
3. Ç ËÞìíïò áíáäåß÷ôçêå óå êÝíôñï ìåôáëëïõñãßáò.
4. Ç Ðïëéü÷íç ôçò ËÞìíïõ åßíáé ìéíùéêüò ïéêéóìüò.
97
5. Ôá íçóéÜ ôùí ÊõêëÜäùí åðéêïéíùíïýóáí åýêïëá ìåôáîý ôïõò.

6. ÊõêëáäéêÝò åãêáôáóôÜóåéò âñÝèçêáí óôç äõôéêÞ ÅëëÜäá.
7. Ç äýíáìç ôùí Êõêëáäéôþí ðåñéïñéæüôáí áðü ôïõò Ìõêçíáßïõò.
8. Ç ðñïáíáêôïñéêÞ ðåñßïäïò åßíáé ç ðñþôç ðåñßïäïò ôçò ìéíùéêÞò ÊñÞôçò.
9. Ôá ðñþôá áíÜêôïñá ÷ôßóôçêáí óôç Öáéóôü, óôç ÆÜêñï, óôçí Êíùóü êáé óôá
ÌÜëéá.
10. Ï äßóêïò ôçò Öáéóôïý Ý÷åé ãñáöôåß óå ÃñáììéêÞ Á´.
11. Ïé ìéíùéêÝò ðüëåéò äéáèÝôïõí éó÷õñüôáôá ôåß÷ç.
12. Óôç ìéíùéêÞ ÊñÞôç äåí õðÜñ÷åé êáôáìåñéóìüò ôùí åðáããåëìÜôùí.
13. Ç ãõíáßêá åß÷å ÷áìçëÞ èÝóç óôç ìéíùéêÞ åðéêïéíùíßá.
14. Ïé ÊñÞôåò åß÷áí Ýñèåé óå åðáöÞ ìå ôïõò Áéãõðôßïõò.
15. Ïé Ìéíùßôåò ëÜôñåõáí ôïõò èåïýò ôïõò óå íáïýò.
16. Ôá æùãñáöéêÜ ôïõò Ýñãá åßíáé Üêáìðôá êáé Ü÷áñá.
17. Ïé Ìéíùßôåò Þôáí éêáíüôáôïé êáôáóêåõáóôÝò Ýñãùí ìéêñïôå÷íßáò.
18. Óôçí çðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá ç ìåôÜâáóç óôçí åðï÷Þ ôïõ ÷áëêïý Ýãéíå ìÝóù
ðïëëþí áíáóôáôþóåùí.
19. Ôá ðñþôá åëëçíéêÜ öýëá åéóâÜëëïõí óôéò áñ÷Ýò ôçò 2çò ÷éëéåôßáò ð.×.
20. Áðü ôçí áñ÷Þ åß÷å åðéêñáôÞóåé óôçí çðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá ôï íáõôéëéáêü å-
ìðüñéï.
21. ÌõêçíáúêÝò åãêáôáóôÜóåéò õðÜñ÷ïõí êáé óôçí Êýðñï.
22. Ïé ðñþôåò áíáóêáöÝò óôéò ÌõêÞíåò Ýãéíáí ôï 1874.
23. Ç ÃñáììéêÞ Â´ åßíáé ðñïåëëçíéêÞ ãñáöÞ.
24. ÊÝíôñï ôùí äñáóôçñéïôÞôùí ôùí Ìõêçíáßùí Þôáí ïé íáïß.
25. Åíéáßï ìõêçíáúêü êñÜôïò äåí õðÞñîå.
26. Áðü ôá ôÝëç ôïõ 15ïõ áé. ð.×. ïé Ìõêçíáßïé åêôüðéóáí ôïõò Ìéíùßôåò.
27. Óå ÷åôéôéêÝò åðéãñáöÝò ïé Á÷áéïß ïíïìÜæåôáé «ÊÝöôé».
28. Ç ôñùéêÞ åêóôñáôåßá öáßíåôáé ðùò Ýãéíå ãéá ëüãïõò áíôéæçëßáò êáé öèüíïõ.
29. Ôçí åðï÷Þ áõôÞ åîáöáíßæåôáé ôï Ïëõìðéáêü ÄùäåêÜèåï.
30. Âáóéêü êôßñéï ôùí áíáêôüñùí Þôáí ôï ÌÝãáñï.
31. Ãýñù áðü ôï ÌÝãáñï äåí õðÞñ÷áí äéáìåñßóìáôá.
32. Ïé èïëùôïß ôÜöïé åß÷áí ìéêñÞ åßóïäï.
33. Ï «èçóáõñüò ôïõ ÁôñÝùò» âñßóêåôáé óôï ¢ñãïò.
34. Ïé Ìõêçíáßïé åß÷áí áíáðôýîåé ôç æùãñáöéêÞ.
98
35. Êõñéáñ÷ïýí óôç æùãñáöéêÞ ïé åéñçíéêÝò óêçíÝò.

ÁðÜíôçóç:
ÓùóôÝò åßíáé ïé: 1, 5, 7, 8, 9, 10, 14, 17, 19, 21, 25, 26, 29, 30, 34
Áíôéóôïé÷ßóôå ôéò ðñïôÜóåéò ôçò ïìÜäáò Á ìå áõôÝò ôçò ïìÜäáò Â.
Á Â
á. Þôáí ï ôáýñïò, ôá êÝñáôÜ ôïõ êáé ï
1. Ï Åëëáäéêüò ÷þñïò
äéðëüò ðÝëåêõò
2. Óôçí Ðïëéü÷íç ôçò ËÞìíïõ âñÝ-
â. äåí Ý÷åé ìåôáöñáóôåß áêüìç
èçêáí
3. ÏéêïíïìéêÞ âÜóç ôïõ êõêëáäéêïý
ã. ãëùóóéêÜ êáôÜëïéðá
ðïëéôéóìïý Þôáí
4. Ç êïéíùíéêÞ åîÝëéîç ôùí Êõêëá- ä. ãéá äåýôåñç öïñÜ ãýñù óôï 1500
äéôþí öáßíåôáé ð.×.
5. Ç ãåùãñáöéêÞ èÝóç ôçò ÊñÞôçò å. öéëïîÝíçóå áðü íùñßò ôç æùÞ
6. Ïé áñ÷çãïß ôùí ãåíþí óô. õðÞñ÷å ðïëýðëïêï óýóôçìá
7. Ç ÃñáììéêÞ Á´ æ. ôá ðñþôá óôïé÷åßá ïñãáíùìÝíçò

ç. áðü ôá óêåýç êáé ôá ïéêïäïìÞìá-
8. Ïé ãõíáßêåò ôçò ìéíùéêÞò ÊñÞôçò
ôá
9. Ôá ìéíùéêÜ áíÜêôïñá êáôáóôñÜ- è. ç ãåùñãßá ç êôçíïôñïößá, ôï å-
öçêáí ìðüñéï êáé ç âéïôå÷íßá.
é. åõíüçóå ôçí áíèñþðéíç åãêáôÜ-
10. ÉåñÜ óýìâïëá ôùí Ìéíùéôþí
óôáóç áðü ôç ÍåïëéèéêÞ åðï÷Þ.
11. Ãýñù áðü ôçí áõëÞ ôùí áíáêôü- éá. áðïêôïýóáí óôç ìéíùéêÞ ÊñÞôç
ñùí ìåãÜëç äýíáìç.
99
Á Â
12. Óôçí çðåéñùôéêÞ ÅëëÜäá êáôÜ éâ. äéáìïñöþèçêå ìéá ðñþôç ìïñöÞ
ôçí åðï÷Þ ôïõ ÷áëêïý êåíôñéêÞò äéïßêçóçò
13. Áêüìá êáé óÞìåñá õðÜñ÷ïõí
éã. Þôáí êáëïíôõìÝíåò
ðñïåëëçíéêÜ
ÁðÜíôçóç:
1 å, 2 æ, 3 è, 4 ç, 5 é, 6 éá, 7 â, 8 éã, 9 ä, 10 á, 11 óô, 12 éâ, 13 ã.
A Â
1. Ïé Ìõêçíáßïé åîáðëþèçêáí á. ôïí áñ÷çãü ïðïéáóäÞðïôå ïìÜäáò
2. ÓçìáíôéêÞ èÝóç êáôåß÷áí ïé â. ðüëç óôçí Ôñïßá.
3. Ï ôßôëïò ôïõ âáóéëéÜ óÞìáéíå ã. óôçí áíáôïëéêÞ Ìåóüãåéï
ä. óôïí ðñïèÜëáìï, óôçí áõëÞ êáé

4. Ïé Ìõêçíáßïé äåí ßäñõóáí óôï ìåãÜëï ÷þñï üðïõ âñéóêüôáí
ç åóôßá.
5. Ôï ÌÝãáñï ÷ùñßæåôáé óå ôñßá ìÝ-
å. éåñåßò êáé ïé óôñáôéùôéêïß.
ñç:
ÁðÜíôçóç:
1 ã, 2 å, 3 á, 4 â, 5 ä.
0
100
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 101
2. H ÁÑ×ÁÉÁ ÅËËÁÄÁ
Ç ÁÑ×ÁÉÁ ÅËËÁÄÁ
(áðü ôï 1100 ùò ôï 323 ð.×.)
Ï Ìõêçíáéêüòêüóìïò êáôáññÝåé ðåñßðïõ ôï 1100 ð.×. Ï 11ïò-9ïò áéþíáò

ð.×. áðïôåëïýí Ýíá ìåôáâáôéêü óôÜäéï. Óçìáíôéêü ñüëï óôçí åãêáôÜóôáóç êáé
óôçí åîÜðëùóç ôùí ÅëëÞíùí Ýðáéîå ôï ðëïýóéï ãåùãñáöéêü áíÜãëõöï, áëëÜ êáé
ç èÜëáóóá. Ôçí ðåñßïäï áõôÞ ãåííÞèçêå êáé Üêìáóå ç ÅëëçíéêÞ Ðüëç-ÊñÜôïò. Ç
ðåñßïäïò áõôÞ ÷ùñßæåôáé óå ôñåéò õðïðåñéüäïõò:
á) Óôçí ÏìçñéêÞ åðï÷Þ (1100-750 ð.×.), â) Óôçí Áñ÷áéêÞ åðï÷Þ (750-480
ð.×.) êáé ã) óôçí ÊëáóéêÞ åðï÷Þ (480-323 ð.×.).
1. ÏìçñéêÞ åðï÷Þ (1100-750 ð.×.)
Ãéá ôñåéò áéþíåò ìåôÜ ôçí êáôáóôñïöÞ ôïõ ìõêçíáéêïý êüóìïõ ïé áíáóôáôþóåéò
Þôáí Ýíôïíåò. ÔåëéêÜ, ôá ÅëëçíéêÜ öýëá áðÝêôçóáí ìüíéìåò åãêáôáóôÜóåéò. Ãéá ôçí
ðåñßïäï áõôÞ ìáèáßíïõìå ðïëëÜ áðü ôá ÏìçñéêÜ Ýðç. Ç åðï÷Þ áõôÞ ïíïìÜæåôáé
ÏìçñéêÞ, áëëÜ êáé Åëëçíéêüò Ìåóáßùíáò Þ Óêïôåéíüò ÷ñüíïò. Óôçí ðñáãìá-
ôéêüôçôá üìùò ðñüêåéôáé ãéá ìéá ðåñßïäï áíáóõãêñüôçóçò.
101
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 102
Ïé ìåôáêéíÞóåéò (11ïò 9ïò áé. ð.×.)
¹äç áðü ôá ôÝëç ôïõ 12ïõ áéþíá ð.×. ç ðëçèõóìéáêÞ êáé ðïëéôéêÞ áíáóôÜôù-
óç åßíáé Ýíôïíåò. Ç êÜèïäïò ôùí ÄùñéÝùí äåí åßíáé ç ìïíáäéêÞ áéôßá êáôÜññåõ-
óçò ôùí Ìõêçíáßùí. ÐÜíôùò, ìå ôçí êÜèïäï ôùí ÄùñéÝùí, ðïëëÝò Þôáí ïé ðëçèõ-
óìéáêÝò áíáêáôáôÜîåéò óôïí Åëëáäéêü ÷þñï.
Ï Çñüäïôïò êáé ï Èïõêõäßäçò ìáò ðëçñïöïñïýí üôé ðñþôïé êáôÝâçêáí ïé
Èåóóáëïß áðü ôç Èåóðñùôßá óôçí ðåñéï÷Þ ðïõ öÝñåé ôï üíïìÜ ôïõò. Ïé Âïéùôïß
ðïõ êáôïéêïýóáí óôç óçìåñéíÞ Èåóóáëßá, êáôÝâçêáí íïôéüôåñá. ÕðÞñîå êáé äåý-
ôåñï ñåýìá ìåôáíáóôåõôéêü: Îåêéíþíôáò áðü ôçí Ðßíäï êáé ôç Öèéþôéäá êáôÝâçêáí
óôç Äùñßäá êáé áðü åêåß óôçí Ðåëïðüííçóï. Ç éó÷õñüôåñç ïìÜäá åãêáôáóôÜèç-
êå óôçí ðëïýóéá êïéëÜäá ôïõ Åõñþôá. Ç õðïôáãÞ ôùí ðáëéüôåñùí á÷áéêþí ðëçèç-
óìþí äéêáéïëïãÞèçêå áðü ôïõò åéóâïëåßò ìå ôç âïÞèåéá ôïõ ìýèïõ ôçò Åðáíüäïõ
ôùí Çñáêëåéäþí.
ÕðÜñ÷åé êáé ìéá íåüôåñç Üðïøç ðïõ õðïóôçñßæåé üôé ïé Äùñéåßò Þôáí ïñåéíü öý-
ëï, ôï ïðïßï åêìåôáëëåýôçêå ôçí äéÜëõóç ôùí Ìõêçíáßùí êáé êáôÝëáâå ôéò ðåäéíÝò
ðåñéï÷Ýò. ÁðïôÝëåóìá ôçò êáèüäïõ ôùí ÄùñéÝùí Þôáí ï õðåñðëçèõóìüò.
Ï Ðñþôïò Åëëçíéêüò Áðïéêéóìüò
Áðü ôïí 11ï-9ï áé. ð.×. ïé ¸ëëçíåò ìåôáíÜóôåõóáí óôéò áêôÝò ôéò ÄõôéêÞò Ì.
Áóßáò. ÁéïëéêÜ öýëá åãêáôáóôÜèçêáí óôï Â.Á. Áéãáßï (ËÞìíïò, ËÝóâïò, ÔÝíåäïò)
êáé óôéò áíôéêñéíÝò áêôÝò. Ç ðåñéï÷Þ ïíïìÜóôçêå Áéïëßò.
Ïé ºùíåò, ìáæß ìå Üëëá öýëá, åãêáôáóôÜèçêáí óôç ÓÜìï, ôç ×ßï êáé ôéò êåíôñé-
êÝò áêôÝò ôçò ÄõôéêÞò Ì. Áóßáò (Éùíßá). Ïé äþäåêá ÉùíéêÝò ðüëåéò åß÷áí ó÷çìáôß-
óåé ôï Ðáíéþíéï, ìéá èñçóêåõôéêÞ Ýíùóç ìå êÝíôñï ôï íáü ôïõ Ðïóåéäþíá óôï á-
êñùôÞñéï ôçò ÌõêÜëçò. ÏìÜäåò ÄùñéÝùí Ýöõãáí áðü ôçí Ðåëïðüííçóï êáé åãêá-
ôáóôÜèçêáí óôç ÌÞëï, óôç ÈÞñá, óôçí ÊñÞôç, óôçí Ñüäï, óôçí Êù êáé óôéò áðÝ-
íáíôé áêôÝò. Ðüëåéò ôçò Ñüäïõ, ç Êùò, ç Êíßäïò êáé ç Áëéêáñíáóóüò ßäñõóáí ôçí
äùñéêÞ åîÜðïëç. Ïé ¸ëëçíåò ïñìþìåíïé áðü ôéò áêôÝò, Üñ÷éóáí íá åðåêôåßíïíáé
êáé óôï åóùôåñéêü óéãÜ óéãÜ.
102
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 103
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ç ÁÑ×ÁÉÁ ÅËËÁÄÁ
ÏéêïíïìéêÞ, ÊïéíùíéêÞ êáé

ÐïëéôéêÞ ïñãÜíùóç
á) Ç Ïéêïíïìßá.
Êõñéáñ÷ïýóå ç êëåéóôÞ áãñïôéêç ïéêïíïìßá. ÓôÞñéãìÜ ôçò áãñïôéêÞò ïéêïíï-

ìßáò Þôáí ï ïßêïò, ðïõ åíóùìÜôùóå ôá ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéáò êáé Üëëá Üôïìá. Äåí
õðÞñ÷å åîåéäßêåõóç êáé êáôáìåñéóìüò ôçò åñãáóßáò. ¼ôáí õðÞñ÷å Ýëëåéøç êÜ-
ðïéùí áãáèþí, ôá " åéóÞãáãáí " áðü Üëëïõò ïßêïõò, (áíôáëëáêôéêü åìðüñéï) Þ ôá
Ýðáéñíáí ìå ðüëåìï Þ ðåéñáôéêÝò åðéäñïìÝò. Ôï ñüëï ôïõ ÷ñÞìáôïò Ýðáéæáí ôï âü-
äé, ôá äÝñìáôá ôùí æþùí, ôá ìÝôáëëá Þ ïé äïýëïé.
â) Ç Êïéíùíßá
ÐõñÞíáò ôçò êïéíùíéêÞò ïñãÜíùóçò Þôáí ï ïßêïò. ¼ôáí ïé åãêáôáóôÜóåéò Ýãé-

íáí ìüíéìåò, ôá ìÝëç ôïõ ïßêïõ áðÝêôçóáí ãç êáé äýíáìç. Áõôïß áðïôÝëåóáí ôïõò
Üñéóôïõò (åõãåíåßò).
ÕðÞñ÷å êáé ôï ðëÞèïò, ðïõ áðïôåëïýíôáí áðü åêåßíïõò ïé ïðïßïé æïýóáí óôïí
ïßêï ÷ùñßò íá Ý÷ïõí Üìåóïõò óõããåíéêïýò äåóìïýò ìå ôïõò Üñéóôïõò.
Ïé äçìéïõñãéïß åîáñôéïýíôáí ïéêïíïìéêÜ áðü ôïõò ïßêïõò ìéáò åõñýôåñçò ðå-
ñéï÷Þò (îõëïõñãïß, áããåéïðëÜóôåò ê.ë.ð.),
Ïé äïýëïé åß÷áí áðïêôçèåß óõíÞèùò áðü ôïí ðüëåìï Þ ôçí ðåéñáôåßá êáé áíÞ-
êáí óôïí ïßêï.
ã) Ç ÐïëéôéêÞ ÏñãÜíùóç
Ïé ðñþôåò êïéíùíßåò ìåôÜ ôçí êáôÜññåõóç ôïõ Ìõêçíáéêïý êüóìïõ åß÷áí ùò

âÜóç ôç öõëÞ. Ç öõëÞ ÷ùñßæïíôáí óå öõëÝò,öñáôñßåò êáé ãÝíç. Ôá êñÜôç ðñïÝñ-
÷ïíôáí áðü ôç äéÜóðáóç åíüò öýëïõ Þ áðü ôç óõíÝíùóç äéáöïñåôéêþí öõëþí ôïõ
ßäéïõ öýëïõ. Óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò âñßóêïíôáí ïé áñ÷çãïß ôçò
öõëÞò, ïé ïðïßïé åîåëß÷èçêáí óå êëçñïíïìéêïýò âáóéëåßò. Ïé âáóéëéÜäåò áõôïß
êáôåß÷áí ôçí áñ÷çãßá ôïõ óôñáôïý óå êáéñü ðïëÝìïõ, åíþ óå êáéñü åéñÞíçò åß÷å ôç
103
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 104
èñçóêåõôéêÞ êáé ôç äéêáóôéêÞ åîïõóßá.

Ï âáóéëéÜò ðåñéâáëüôáí áðü ôÝíá óõìâïýëéï ôï ïðïßï áðïôåëïýíôáí áðü ôïõò
çãåìüíåò ôùí éó÷õñþí åñãåíþí (âáóéëåýò-âïõëÞ ãåñüíôùí).
Ãéá ôç ëÞøç óçìáíôéêþí áðïöÜóåùí ãéíüôáí óýãêëéóç ôïõ ðëÞèïõò, êõñßùò
ôùí ðïëåìéóôþí, ãéá íá æçôçèåß ç äéêÞ ôïõò ãíþìç (Åêêëçóßá ôïõ ÄÞìïõ).
Ï Ðïëéôéóìüò
Ç ÃñáììéêÞ Â' Þôáí ãíùóôÞ ìüíï áðü ëßãïõò, ôïõò ãñáöåßò. ¼ôáí êáôÝññåõóå
ï Ìõêçíáéêüòêüóìïò, ç ãñáöÞ áõôÞ ëçóìïíÞèçêå ãéá ôñåéò áéþíåò. Óôá ôÝëç ôïõ
9ïõ áé. êáé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 8ïõ áé. ð.×. åîáöáíßæåôáé ç ÁëöáâçôéêÞ ãñáöÞ. Ôþ-
ñá ðéá ôá óýìâïëá áðïäßäïõí öèüããïõò. Ïé ¸ëëçíåò ðÞñáí ôï Öïéíéêéêü ÁëöÜ-
âçôï êáé ðñüóèåóáí öùíÞåíôá, áöïý ôï ðñïóÜñìïóáí óôéò áíÜãêåò ôçò Åëëçíé-
êÞò ãëþóóáò.
ÅîÝëéîç åß÷áìå êáé óôïí ôïìÝá ôçò Èñçóêåßáò. Éäñýèçêáí ôá ðñþôá éåñÜ êáé á-
ðïêñõóôáëëþèçêå ç èñçóêåßá ôïõ Ïëõìðéáêïý ÄùäåêÜèåïõ.
ÁõôÞ ôç ìåôáâáôéêÞ ðåñßïäï äéáìïñöþèçêáí ïñéóôéêÜ ôá ÏìçñéêÜ ¸ðç. Ðõ-
ñÞíáò ôùí Ïìçñéêþí åðþí Þôáí ÌõêçíáéêÜ çñùéêÜ ôñáãïýäéá. Ôá ôñáãïýäéá áõ-
ôÜ äéáäüèçêáí óïõ Á. Áéãáßï. Ïé ñáøùäïß ôá ôñáãïõäïýóáí, âÜæïíôáò êáé äéêÜ
ôïõò óôïé÷åßá. ÊáôÜ ôçí ðáñÜäïóç, ï ¼ìçñïò óõíÝèåóå ôçí ÉëéÜäá óôá ìÝóá ôïõ
8ïõ áéþíá ð.×. êáé ôçí Ïäýóóåéá óôá ôÝëç ôïõ 8ïõ êáé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 7ïõ áé. ð.×.
Óôç æùãñáöéêÞ êõñéáñ÷ïýóáí ãåùìåôñéêÜ ó÷Ýäéá êáé ó÷Þìáôá. Ãé'áõôü êáé ï-
íïìÜæåôáé ÃåùìåôñéêÞ.
2. Áñ÷áéêÞ Åðï÷Þ (750-480 ð.×.)

Áñ÷áéêÞ ïíïìÜæåôáé ç åðï÷Þ áðü ôá ìÝóá ôïõ 8ïõ áé. ð.×. ùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 5ïõ
áéþíá ð.×. Ç åðï÷Þ áõôÞ áðïôåëåß ôïí ðñïèÜëáìï ôçò êëáóóéêÞò åðï÷Þò.
¸íá éäéáßôåñá óçìáíôéêü ãåãïíüò ôçò åðï÷Þò áõôÞò åßíáé ï Äåýôåñïò Åëëçíé-
êüò Áðïéêéóìüò (8ïò-6ïò áé. ð.×.). Ôïí 7ï êáé 6ï áé. ð.×. Üñ÷éóå íá äéáìïñöþ-
íåôáé êõñßùò óôçí Éùíßá ôï âÜèñï ðÜíù óôï ïðïßï óôçñß÷ôçêå ç ÅëëçíéêÞ óêÝøç .
Óôï ôÝëïò ôçò åðï÷Þò áõôÞò ïé ¸ëëçíåò íßêçóáí ôïõò ÐÝñóåò. ¹ôáí íßêç ü÷é ìü-
íï óôñáôéùôéêï-ðïëéôéêÞ áëëÜ êáé ðïëéôéóôéêÞ.
104
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 105
Ç ÃÝíåóç ôçò Ðüëçò-ÊñÜôïõò
Ìå ôç ëÝîç Ðüëç-ÊñÜôïò äçëþíåôáé ç ýðáñîç ìéáò ïñãáíùìÝíçò áíèñþðéíçò

êïéíüôçôáò ç ïðïßá êáôïéêïýóå óå óõãêåêñéìÝíï ÷þñï êáé äéïéêïýíôáí áðü ïñãá-
íùìÝíç åîïõóßá. Ï ÷þñïò ðïõ êáôáëÜìâáíå ç êïéíüôçôá ôáõôéæüôáí ìå ôá üñéá ìéáò
ðüëçò Þ ìéáò ðüëçò êáé ôïõ ÷þñïõ ãýñù áðü áõôÞí.
Ôá óõóôáôéêÜ óôïé÷åßá ôçò ðüëçò-êñÜôïõò Þôáí ôá áêüëïõèá:
-ÊÝíôñï Üóêçóçò ôçò åîïõóßáò Þôáí ìéá ôåé÷éóìÝíç óõíÞèùò Ýêôáóç, ç ðüëéò Þ
Üóôõ. Åêåß âñéóêüôáí óõãêåêñéìÝíï Ýíá ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ ðëçèõóìïý. Ãýñù áðü
áõôü ôï êÝíôñï âñéóêüôáí ç ýðáéèñïò ÷þñá, ðïõ áðïôåëïýíôáí áðü ôçí êáëëéåñ-
ãÞóéìç ãç êáé ìéêñïýò ïéêéóìïýò.
-Óôá êïéíÜ êáé óôç ëÞøç áðïöÜóåùí ñüëï Ýðáéæáí ïé êÜôïéêïé ôçò ðüëçò-êñÜ-
ôïõò, ïé ðïëßôåò. ÁíÜëïãá ìå ôïí ôñüðï äéá÷åßñçóçò ôùí êïéíþí êáé ôçò åîïõóß-
áò, äéáìïñöþèçêáí äéÜöïñá ðïëéôåýìáôá. ÐñïõðïèÝóåéò ýðáñîçò ôùí ðïëéôþí,
ç áõôïíïìßá, ç ïðïßá ðåôõ÷áßíïíôáí ìå ôç èÝóðéóç íüìïõ áðü ôïõò åëåýèåñïõò
ðïëßôåò, ïé ïðïßïé ðáñÞãáãáí áñêåôÜ áãáèÜ þóôå íá ðåôý÷ïõí ôçí áõôÜñêåéá ôçò
ðüëçò-êñÜôïõò.
Ç óçìáóßá èåóìïý ôçò ðüëçò-êñÜôïõò
Ôñåéò ðáñáðÜíù åðéäéþîåéò ðñïþèçóáí óçìáíôéêÜ ôïí ðïëéôéóìü ôùí ÅëëÞíùí

áí êáé åìðüäéæáí ôçí óõíÝíùóç ôùí ðüëåùí-êñáôþí óå Ýíá åíéáßï Åëëçíéêü êñÜ-
ôïò. Áõôü óõíÝâáéíå ãéáôß ç áãÜðç ãéá ôçí åëåõèåñßá, ôçí áõôïíïìßá êáé ôçí áõôÜñ-
êåéá êÜèå ìéáò ðüëçò-êñÜôïõò äçìéïõñãïýóå Ýíôïíïõò ôïðïéêéóìïýò, ïé ïðïßïé ìå
ôç óåéñÜ ôïõò Þôáí õðåýèõíïé ãéá ôéò åìöýëéåò óõññÜîåéò óôïí Åëëáäéêü ÷þñï.
¹äç áðü ôçí 4ç ÷éëéåôßá ð.×. ïé ÓïõìÝñéïé åß÷áí äçìéïõñãÞóåé ðüëåéò ìå Ýíôï-
íç ðïëéôéóôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ äñáóôçñéüôçôá. Ùóôüóï, ôï éäáíéêü ôïõ åëåýèåñïõ
ðïëßôç, ðïõ õðåñáóðßæåôáé ôçí åëåõèåñßá ôçò ðüëçò ôïõ êáé äéá÷åéñßæåôáé ôá êïéíÜ
ãåííÞèçêå êáé ùñßìáóå ìÝóá áðü ôçí åîÝëéîç ôçò ÅëëçíéêÞò Ðüëçò-êñÜôïõò. Äåí
åßíáé ëïéðüí ôõ÷áßï ðïõ ç åýíïéá ôçò Äçìïêñáôßáò ùò ôï ôåëåéüôåñï ðïëßôåõìá ôçò
öéëïóïößáò, ôïõ èåÜôñïõ ãåííÞèçêå óôçí Ðüëç-ÊñÜôïò ôçò Áñ÷áßáò ÅëëÜäáò, á-
öïý üëá ôá ðáñáðÜíù ó÷åôßæïíôáé Üìåóá ìå ôç äñÜóç ôïõ áíèñþðïõ ìÝóá óôçí
Ðüëç-ÊñÜôïò.
105
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 106
Ç ÏéêïíïìéêÞ êáé ÊïéíùíéêÞ ÏñãÜíùóç
Ç åîÝëéîç ôùí ïéêïíïìéêþí, êïéíùíéêþí, ðïëéôéêþí óõíèçêþí ôçò ÏìçñéêÞò å-

ðï÷Þò äçìéïýñãçóáí ôéò ðüëåéò-êñÜôç. Áñ÷éêÜ ôá ÅëëçíéêÜ öýëá áðÝêôçóáí ìüíé-
ìï ôüðï åãêáôÜóôáóçò. Ìå ôïí êáéñü áíáðôý÷èçêå ç ëáôñåßá, ç ïñãÜíùóç ôïõ ÷þ-
ñïõ ê.ë.ð. Öáßíåôáé ðùò óôïõò áñ÷éêïýò êáôïßêïõò ðñïóôÝèçêáí ôìÞìáôá Üëëùí
öõëþí. ¸ôóé ãåííÞèçêáí ïé ðñþôåò ðüëåéò-êñÜôç, ßóùò óôç Ì. Áóßá. Óôïí Åëëá-
äéêü ÷þñï öáßíåôáé üôé äéÜöïñá öýëá áíåîáñôçôïðïéÞèçêáí êáé ïñãáíþèçêáí ìå-
ôáîý ôïõò. Áëëïý åíþèçêáí êÜðïéåò ãåéôïíéêÝò êïéíüôçôåò Þ ôìÞìáôá ÷ùñéþí åíþ-
èçêáí óå åíéáßá äéïßêçóç. Óôéò ôåëåõôáßåò ðåñéðôþóåéò ìéëÜìå ãéá óõíïéêéóìïýò.
Ç êñßóç ôïõ Ïìçñéêïý êüóìïõ
Êáèþò ôåëåßùíå ï 9ïò áé. ð.×., ï ðëçèõóìüò áõîÞèçêå ñáãäáßá. ÁðïôÝëåóìá

Þôáí ç ãç íá ìç ìðïñåß íá èñÝøåé ôüóïõò áíèñþðïõò êáèþò ìÜëéóôá Þôáí óõãêå-
íôñùìÝíç óôá ÷Ýñéá ôùí ëßãùí, åíþ ïé ôñüðïé åêìåôÜëëåõóçò ôçò ãçò äåí åß÷áí á-
íáðôõ÷èåß áñêåôÜ. ÐáñÜëëçëá äåí õðÞñ÷å êáôáìåñéóìüò åñãáóéþí áëëÜ ïýôå êáé
åíáëëáêôéêÞ ïéêïíïìéêÞ äñáóôçñéüôçôá.
¼ëïé ïé ðáñáðÜíù ðáñÜãïíôåò äçìéïýñãçóáí êñßóç ïéêïíïìéêÞ. Ç êñßóç áõ-
ôÞ ïäÞãçóå óôçí áíÜëçøç ôçò åîïõóßáò áðü ôçí éó÷õñÞ áñéóôïêñáôßá ãçò ç ïðïß-
á õðÝóêáøå êáé ôåëéêÜ êáôÜñãçóå ôç âáóéëéêÞ åîïõóßá. Ïé áñéóôïêñÜôåò (Üñéóôïé,
åõðáôñßäåò ê.ë.ð.) áó÷ïëïýíôáí êõñßùò ìå ôçí Üóêçóç ôïõ óþìáôïò êáé ôïõ ðíåý-
ìáôïò. ÅðåéäÞ Ýôñåöáí Üëïãá ãéá ôïõò ðïëÝìïõò, ïíïìÜæïíôáí êáé éððåßò.
Åêôüò áðü ôçí áñéóôïêñáôÝá, óôéò ðüëåéò-êñÜôç äñïýóáí êáé ïé ìåóáßïé êáé ìé-
êñïß êáëëéåñãçôÝò êáé áêôÞìïíåò (ðëÞèïò,ü÷ëïò ê.ë.ð.). Áñãüôåñá ðïëëïß áðü áõ-
ôïýò óôñáöÞêáíå óôï åìðüñéï êáé ôç íáõôéëßá.
Ç éäÝá ôçò äïõëåßáò Þôáí óõíõöáóìÝíç ìå ôçí Ðüëç-ÊñÜôïò, êáèþò èåùñïý-
óáí üôé ïé ðïëßôåò äåí Ýðñåðå íá áó÷ïëïýíôáé ìå ÷åéñùíáêôéêÝò åñãáóßåò, áëëÜ ãéá
ôá êïéíÜ ôçò ðüëçò.
106
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 107
Ç Áíôéìåôþðéóç ôçò êñßóçò
Ç ïéêïíïìéêÞ êñßóç ïäÞãçóå óå ìåôáó÷çìáôéóìü ôùí ïéêïíïìéêþí äåäïìÝíùí.

-Áíáðôý÷èçêå ôï åìðüñéï êáé ç âéïôå÷íßá.
-ÁõîÞèçêáí ïé êáôáêôçôéêïß ðüëåìïé êáé ç åäáöéêÞ åðÝêôáóç.
-Éäñýèçêáí áðïéêßåò.
ÕðÞñ÷áí êáé ðüëåéò-êñÜôç ðïõ óõíäýáóáí ôéò ðáñáðÜíù ëýóåéò ãéá ôï îåðÝñá-
óìá ôçò êñßóçò.
¸ôóé, óôçí ÁèÞíá áíáðôý÷èçêå ôï åìðüñéï êáé ç âéïôå÷íßá, óôç ÓðÜñôç åíôÜèçêáí
ïé êáôáêôçôéêïß ðüëåìïé, åíþ óôç Ìßëçôï õðÞñîå óõíäéáóìüò êáé ôùí ôñéþí ìÝóùí.
ÕðÞñ÷áí êáé áðïìïíùìÝíá åëëçíéêÜ öýëá (Çðåéñþôåò, Ìáêåäüíåò, Áéôùëïß
ê.á.) ôá ïðïßá Ýìåéíáí ðßóù äéáôçñþíôáò ôçí öõëåôéêÞ ïñãÜíùóç ôçò êïéíùíßáò.
Ï Äåýôåñïò Áðïéêéóìüò
(8ïò-6ïò áé. ð.×.)
Ç ëÝîç áðïéêéóìüò äçëþíåé ôçí ßäñõóç íÝáò ðüëçò ìáêñéÜ áðü ôç ìçôñéêÞ, ôç
ìçôñüðïëç. Ç íÝá ðüëç äéáôçñïýóå ÷áëáñïýò äåóìïýò ìå ôç ìçôñüðïëç, åíþ
ìåñéêÝò öïñÝò ïé ó÷Ýóåéò ôïõò Þôáí å÷èñéêÝò.
Ôá áßôéá ôïõ Äåýôåñïõ Áðïéêéóìïý Þôáí:
-Ç áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý óå ó÷Ýóç ìå ôçí ýðáñîç ëéãïóôþí êáëëéåñãÞóéìùí
åäáöþí.
-Ç Ýëëåéøç ðñþôùí õëþí êáé êõñßùò ìåôÜëëùí.
-Ç áíáæÞôçóç íÝùí áãïñþí ãéá ðñïìÞèåéá êáé ðþëçóç áãáèþí.
-Ïé ðïëéôéêÝò êñßóåéò ðïõ åêäçëþïíôáí óôá ðëáßóéá ôçò Ìçôñüðïëçò êáé Ýäéù-
÷íáí ôïõò áíôéöñïíïýíôåò.
-Ç ãíþóç ôùí èáëÜóóéùí äñüìùí êáé ôùí ðåñéï÷þí ôçò íÝáò åãêáôÜóôáóçò.
-Ôï åðé÷åéñçìáôéêü äáéìüíéï êáé ï ñéøïêßíäõíïò ÷áñáêôÞñáò ôùí ÅëëÞíùí.
Ïé ¸ëëçíåò áðëþèçêáí áðü ôïí Åýîåéíï Ðüíôï ùò ôç óçìåñéíÞ Éóðáíßá, ìåôá-
ôñÝðïíôáò óéãÜ óéãÜ ôç Ìåóüãåéï óå ÅëëçíéêÞ èÜëáóóá.
Ç áðïéêßá äéáôçñïýóå ôï ðïëßôåõìá, ôç èñçóêåßá, ôïí ðïëéôéóìü ôçò Ìçôñüðï-
ëçò. ÅðçñÝáóáí ôïõò íôüðéïõò ðëçèõóìïýò áëëÜ êáé åðçñåÜóôçêáí áðü áõôïýò.
107
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 108
ÃåíéêÜ ðÜíôùò, ïé áðïéêßåò ìåôáëáìðÜäåõóáí ôïí Åëëçíéêü ðïëéôéóìü óôá ìÝñç ü-

ðïõ éäñýèçêáí.
Óôïí åõñýôåñï ÷þñï ç ïéêïíïìéêÞ êñßóç áíôéìåôùðßóôçêå ìå ôçí áíÜðôõîç ôïõ
äåõôåñïãåíïýò êáé ôñéôïãåíïýò ôïìÝá. Ôï áíôáëëáêôéêü åìðüñéï êáôáñãÞèçêå êá-
èþò åìöáíßóôçêå ôï íüìéóìá, ôï ïðïßï åðÝöåñå ôåñÜóôéåò áëëáãÝò ïéêïíïìéêÝò-
ðïëéôéêÝò-êïéíùíéêÝò. ÄçìéïõñãÞèçêå ìéá ôÜîç ðëïõóßùí ç ïðïßá äéåêäéêïýóå ìå-
ñßäéï ôçò åîïõóßáò. ÐáñÜëëçëá ç áíÜãêç ãéá ðéï ðïëëÜ ÷Ýñéá ïäÞãçóå óôçí áíÜ-
ðôõîç ôçò äïõëåßáò.
Ôá Ðïëéôåýìáôá
Âáóéêü ìÝóï ôùí ðïëéôåéáêþí ìåôáâïëþí áíáäåß÷ôçêáí ïé êïéíùíéêïß áíôáãù-

íéóìïß ìÝóá óôá ðëáßóéá äñÜóçò ðïõ ðñïóÝöåñå ç êïéíùíéêÞ-ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç
ôçò ðüëçò-êñÜôïõò. ÃåíéêÜ ðáñÜ ôéò åðéìÝñïõò äéáöïñÝò ç ìåôáâïëÞ ôïõ ðïëéôåý-
ìáôïò áêïëïýèçóå ôçí áêüëïõèç êáôåýèõíóç:
Âáóéëåßá → Áñéóôïêñáôßá → Ïëéãáñ÷ßá →

Ôõñáííßäá → Äçìïêñáôßá
Ç Âáóéëåßá Þôáí óõíäåäåìÝíç ìå ôç öõëåôéêÞ ïñãÜíùóç. Ìå ôç äçìéïõñãßá ôçò
ðüëçò-êñÜôïõò ðáñÞêìáóå. ÐáñÝìåéíå ìüíï óå áðïìïíùìÝíåò ðåñéï÷Ýò (¹ðåé-
ñïò ê.á.).
Áñ÷éêÜ, ç åîïõóßá óôéò ðüëåéò-êñÜôç âñéóêüôáí óôá ÷Ýñéá ôùí Üñéóôùí, ôçò áñé-
óôïêñáôßáò, ðïõ êáôåß÷å ôç ãç êáé ôïõò ôßôëïõò.
ÓïâáñÝò óõãêñïýóåéò ðñïêëÞèçêáí áðü ôçí áíÜðôçîç ôïõ åìðïñßïõ êáé ôçò âéï-
ôå÷íßáò. Ç íÝá ôÜîç ðïõ äçìéïõñãÞèçêå äéåêäßêçóå ìåñßäéï ôçò åîïõóßáò. ¢ëëïò Ý-
íáò ðáñÜãïíôáò ðïõ Þôáí õðåýèõíïò ãéá ôçí êñßóç Þôáí ç ïðëéôéêÞ öÜëáããá. Ïé
ðïëßôåò ðïõ êáôåß÷áí ðëïýôï ìðïñïýóáí íá áãïñÜæïõí ìüíïé ôïõò ôïí ïðëéóìü êáé
íá õðåñáóðßæïõí ôçí ðüëç ôïõò. Äåí åîáñôéüíôáí ðéá áðü ôïõò áñéóôïêñÜôåò.
Ïé Ýíôïíåò êïéíùíéêÝò óõãêñïýóåéò ïäÞãçóáí óôçí êùäéêïðïßçóç ôïõ åèéìé-
êïý äéêáßïõ, áðü åõãåíåßò ïé ïðïßïé ôýã÷áíáí êïéíÞò áðïäï÷Þò. Áõôïß Þôáí ïé íï-
ìïèÝôåò Þ áéóõìíçôÝò. Ãíùóôïß íïìïèÝôåò Þôáí ï Ðéôôáêüò óôç ÌõôéëÞíç, ï Ëõ-
êïýñãïò óôç ÓðÜñôç, ï Óüëùíáò óôçí ÁèÞíá. Ìå ôçí êáôáãñáöÞ ôùí íüìùí ôï
108
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 109
ðïëßôåõìá Ýãéíå ïëéãáñ÷éêü êáèþò ôï äéêáßùìá óõììåôï÷Þò óôá êïéíÜ åîáñôéüôáí

áðü ôï åéóüäçìá ôùí ðïëéôþí.
Ìå ôçí åðéêñÜôçóç ôïõ ïëéãáñ÷éêïý ðïëéôåýìáôïò, ïé êïéíùíéêÝò áíôéèÝóåéò óõ-
íÝ÷éóáí íá åßíáé ïîåßò. ÊÜðïéá ðñüóùðá, óõíÞèùò åõãåíåßò ðïõ üìùò åß÷áí óôñá-
öåß óôá êáôþôåñá óôñþìáôá ìðüñåóáí ìå ôç âïÞèåéÜ ôïõò íá ðÜñïõí ôçí åîïõóßá
êáé íá ãßíïõí ôýñáííïé. Äåí Þôáí üëïé ïé ôýñáííïé êáêïß. Ðïëëïß åíäéáöÝñèçêáí
ãéá ôï ëáü: ï Ðåñßáíäñïò óôçí Êüñéíèï, ï Ðåéóßóôñáôïò óôçí ÁèÞíá ê.ë.ð. Ðïë-
ëÝò öïñÝò ïé ôýñáííïé äïëïöïíïýíôáí.
Óôá ôÝëç ôïõ 6ïõ áé. ð.×. ç êáôÜëõóç ôçò ôõñáííßäáò óå ðïëëÝò ðüëåéò ïäçãïý-
óå óå åðéóôñïöÞ ôçò ïëéãáñ÷ßáò. Óôçí ÁèÞíá üìùò ïäÞãçóå óå ìåôáññõèìßóåéò
êáé óôï äçìïêñáôéêü ðïëßôåõìá.
Ç Äçìïêñáôßá âáóßóôçêå óôç óõíÝëåõóç ôùí åëåõèÝñùí ðïëéôþí, óôçí Åêêëç-
óßá ôïõ ÄÞìïõ, ç ïðïßá øÞöéæå ôïõò íüìïõò (éóïíïìßá).
ÐÜíôùò, êÜèå Ðüëç-ÊñÜôïò åß÷å ôç äéêÞ ôçò ðïëéôéêÞ êáé ðïëéôåéáêÞ Éóôïñßá. Ç
ÓðÜñôç,ð.÷., Þôáí ïëéãáñ÷éêÞ, åíþ ç ÁèÞíá äéÞíõóå ìéá éäéáßôåñç ðïëéôéêÞ ðïñåßá.
Ìå ôç âïÞèåéá ôïõ ðåæïý ëüãïõ, ïé öéëüóïöïé ðñïóðÜèçóáí íá åñìçíåýóïõí

ôïí êüóìï êáé íá ìéëÞóïõí ãéá ôá Þèç êáé ôá Ýèéìá Üëëùí ëáþí.
Ç ôÝ÷íç áñ÷éêÜ äÝ÷ôçêå Ýíôïíåò ÁéãõðôéáêÝò åðéäñÜóåéò. Áñãüôåñá üìùò êá-
ôüñèùóå íá áðç÷Þóåé ÅëëçíéêÝò áéóèçôéêÝò áðüøåéò. Äéáìïñöþèçêáí ïé áñ÷éôå-
êôïíéêïß ñõèìïß: ï Äùñéêüò êáé ï Éùíéêüò êáèþò êáé ï Ìåëáíüìïñöïò êáé ï Åñõ-
èñüìïñöïò ñõèìüò óôçí êåñáìåéêÞ. ÏñéóìÝíá éåñÜ (Äåëöïß, Ïëõìðßá ê.ë.ð.) á-
ðÝêôçóáí ÐáíåëëÞíéá áêôéíïâïëßá.
Ïé Ðåñóéêïß Ðüëåìïé
ÁöïñìÞ ãéá ôïõò Ðåñóéêïýò ÐïëÝìïõò óôÜèçêå ç ÉùíéêÞ åðáíÜóôáóç ôïõ 499-
494 ð.×.
-Ç ðñþôç áðüðåéñá ôùí Ðåñóþí íá êáôáêôÞóïõí ôçí ÅëëÜäá Þôáí áðïôõ÷çìÝ-
íç, êáèþò èáëáóóïôáñá÷Þ êáôÝóôñåøå ôá êáñÜâéá ôïõò óôïí ¢èù.
-Ìéá äåýôåñç áðüðåéñá ïäÞãçóå óôçí ðôþóç ôçò ÅñÝôñéáò êáé óôç ìÜ÷ç ôïõ
109
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 110
Ìáñáèþíá, (490 ð.×.), üðïõ ïé ÐÝñóåò çôôÞèçêáí áðü ôïõò Áèçíáßïõò êáé ôïõò
Ðëáôáéåßò.
-ÊáôÜ ôçí åðüìåíç áðüðåéñá, ïé ÐÝñóåò êáôÝâçêáí ìå ðïëý óôñáôü óôçí ÅëëÜ-
äá. Ïé ¸ëëçíåò óôï ÓõíÝäñéï ôçò Êïñßíèïõ (481 ð.×.) óõíÝðçîáí áìõíôéêü ìÝ-
ôùðï. Áêïëïýèçóå ç ìÜ÷ç ôùí Èåñìïðõëþí ìáæß ìå ôç íáõìá÷ßá ôïõ Áñôåìéóßïõ,
ç íáõìá÷ßá ôçò Óáëáìßíáò, ç ìÜ÷ç ôùí Ðëáôáéþí, üðïõ ïé ÐÝñóåò çôôÞèçêáí ï-
ëïêëçñùôéêÜ. Ïé ¸ëëçíåò ôçò Äýóçò íßêçóáí ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò óôç Óéêåëßá (ìÜ-
÷ç ôçò ÉìÝñáò) ôï 480 ð.×.
Ïé Ðåñóéêïß Ðüëåìïé åß÷áí êáé ðïëéôéóôéêü ÷áñáêôÞñá, êáèþò óõãêñïýïíôáí
äýï äéáöïñåôéêïß êüóìïé. ¹ôáí ïé ðñþôïé " Åèíéêïß Ðüëåìïé " ôùí ÅëëÞíùí. Å-
íùìÝíåò ïé ÅëëçíéêÝò ðüëåéò áíôéìåôþðéóáí íéêçöüñá ôïí êïéíü å÷èñü.
3. ÊëáóéêÞ Åðï÷Þ (480-323 ð.×.)

Ç åðï÷Þ áðü ôï 4980-323 ð.×. ïíïìÜóôçêå ÊëáóéêÞ åðåéäÞ ïé áîßåò êáé ï ðï-
ëéôéóìüò ôçò åðï÷Þò åðéâßùóå êáé åðéâëÞèçêå êáé óå ìåôáãåíÝóôåñåò åðï÷Ýò.
Ïé ÅëëçíéêÝò íßêåò äçìéïýñãçóáí Ýíôïíç ÅèíéêÞ áíÜôáóç êáèþò êáé ôçí áß-
óèçóç ôçò ÅëëçíéêÞò õðåñï÷Þò ðÜíù óôïõò " âÜñâáñïõò ". ÅðéðëÝïí, õðÞñ÷å Ý-
íôïíç êéíçôïðïßçóç ãéá ôçí áðïêáôÜóôáóç ôùí êáôáóôñïöþí ðïõ åß÷áí ðñïêáëÝ-
óåé ïé ÐÝñóåò.
Êõñßáñ÷ç Ðüëç-ÊñÜôïò ìåôÜ ôïõò Ðåñóéêïýò ÐïëÝìïõò áíáäåß÷ôçêå ç ÁèÞíá
ãéá ôá åðüìåíá 50 ÷ñüíéá. Ïé áíôáãùíéóìïß ÁèÞíáò-ÓðÜñôçò ïäÞãçóáí óôïí 30å-
ôÞ Ðåëïðïííçóéáêü Ðüëåìï.
Áðü ôï â' ìéóü ôïõ 4ïõ áé. ð.×. Þñèå óôï ðñïóêÞíéï ç éäÝá ôçò ¸íùóçò ôùí
Åëëçíéêþí ðüëåùí, ç ïðïßá ôåëéêÜ ðñáãìáôïðïéÞèçêå áðü ôï Ößëéððï Â' êáé ôïí
Ì. ÁëÝîáíäñï.
Ç Óõììá÷ßá ôçò ÄÞëïõ-ÁèçíáéêÞ Óõììá÷ßá
Óôçí Á' ÄçëéáêÞ Óõììá÷ßá (478-7 ð.×.) êõñßáñ÷ç äýíáìç Þôáí ç ÁèÞíá. Áñ-
÷éêÜ ç Ýäñá êáé ôï ôáìåßï ôçò óõììá÷ßáò âñéóêüôáí óôç ÄÞëï. Ôá ìÝëç ôçò Þôáí
èåùñçôéêÜ ßóá êáé ïé åéóöïñÝò ãßíïíôáí óå ÷ñÞìáôá Þ ðëïßá ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç
ôïõ Ðåñóéêïý êéíäýíïõ. ÔåëéêÜ üìùò ç óõììá÷ßá ìåôáôñÜðçêå óå ÁèçíáéêÞ Çãå-
110
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 111
ìïíßá. ÕðÞñ÷áí ðïëëÝò ÅëëçíéêÝò ðüëåéò-áíÜìåóÜ ôïõò êáé ç ÓðÜñôç-ðñïóðá-

èïýóáí ìå Ýììåóï ôñüðï íá ðåñéïñßóïõí ôçí ÁèçíáéêÞ äýíáìç.
Ï Êßìùí, ï ïðïßïò åß÷å ïñéóôåß áñó÷éóôñÜôçãïò ôçò óõììá÷ßáò, Þôáí åõíïéêüò
áðÝíáíôé óå ìéá óõíåñãáóßá ÁèÞíáò êáé ÓðÜñôçò. Ôï 467 ð.×. íßêçóå ôïõò ÐÝñ-
óåò óôéò åêâïëÝò ôïõ ðïôáìïý ÅõñõìÝäïíôá óôéò áêôÝò ôçò Ìéêñáóßáò. Ç ðïëéôéêÞ
ðïõ áêïëïõèïýóå, ç åðéöõëáêôéêÞ óôÜóç ôçò ÓðÜñôçò, ç åðéâïëÞ ôùí Äçìïêñáôé-
êþí (ìå ôïí ÅöéÜëôç) ðÜíù óôïõò áñéóôïêñáôéêïýò ïäÞãçóáí óôïí åîïóôñáêéóìü
ôïõ Êßìùíá ôï 461 ð.×. ÌåôÜ ôç äïëïöïíßá ôïõ ÅöéÜëôç, çãÝôçò ôçò ÄçìïêñáôéêÞò
ðáñÜôáîçò áíÝëáâå ï ÐåñéêëÞò.
Ïé Áèçíáßïé óôï ìåôáîý ìåôÝöåñáí ôï óõììá÷éêü ôáìåßï (454 ð.×.) óôçí ÁèÞ-
íá, åíþ óõíÞèéæáí íá åðåìâáßíïõí óôá åóùôåñéêÜ ôùí Üëëùí óõììá÷éêþí ðüëåùí
áðñïêÜëõðôá. Ï Êßìùí, ðïõ ãýñéóå ôï 451 ð.×. áðü ôçí åîïñßá, ðñïóðÜèçóå ÷ù-
ñßò åðéôõ÷ßá íá æùíôáíÝøåé ôç ÖéëïëáêùíéêÞ ðïëéôéêÞ ðïõ ðñÝóâåõå.
Óôá ìÝóá ôïõ 5ïõ áé. ð.×. õðïãñÜöôçêå ç Êáëëßåéïò ÅéñÞíç, ìå ôçí ïðïßá á-
íáãùíñßóôçêå ç áíåîáñôçóßá ôùí Åëëçíéêþí Ðüëåùí ôçò Ì. Áóßáò. Ôï 445 ð.×.
õðïãñÜöôçêå áðü ôïí ÐåñéêëÞ, åéñÞíç ìå ôïõò Ëáêåäáéìüíéïõò ãéá 30 ÷ñüíéá
(Ôñéáêáíôïýôåéò Óðïíäáé).
Ç Åðï÷Þ ôïõ ÐåñéêëÞ
ÌåôÜ ôï 445 ð.×., êáé ãéá äåêáðÝíôå ÷ñüíéá, ç ÁèÞíá ãíþñéóå áðáñÜìéëëç áíÜ-
ðôõîç óå üëïõò ôïõò ôïìåßò êÜôù áðü ôçí êáèïäÞãçóç ôïõ ÐåñéêëÞ. ¹ôáí Ýíáò ðï-
ëéôéêüò ï ïðïßïò Ýäùóå ôï üíïìÜ ôïõ óôïí 5ï áéþíá (×ñõóüò Áéþí ôïõ ÐåñéêëÝ-
ïõò). ¹ôáí Ýíáò ðñïéêéóìÝíïò çãÝôçò, ðïõ åêëåãüôáí ìå ÄçìïêñáôéêÝò äéáäéêáóßåò.
Ï ÐåñéêëÞò öñüíôéóå ãéá ôçí åíßó÷õóç ôïõ Äçìïêñáôéêïý Ðïëéôåýìáôïò ìå
ôïõò áêüëïõèïõò ôñüðïõò:
á) Êáèéåñþèçêå ÷ñçìáôéêÞ áðïæçìßùóç ãéá ôïõò êëçñùôïýò Üñ÷ïíôåò, ôïõò
âïõëåõôÝò êáé ôïõò ëáéêïýò äéêáóôÝò, þóôå íá åíéó÷ýïíôáé ôá êáôþôåñá óôñþìáôá.
â) Óôïí ðïëéôéóôéêü ôïìÝá öñüíôéóå ãéá ôçí åßóðñáîç ôùí Èåùñéêþí, ðïõ Þôáí
ôï áíôßôéìï ôçò åëåýèåñçò åéóüäïõ ôùí ðïëéôþí óôï èÝáôñï.
Óôïí åîùôåñéêü ôïìÝá ï ÐåñéêëÞò åðéäßùîå ôçí åíäõíÜìùóç ôçò èÝóçò ôçò Á-
èÞíáò óôç Äýóç. Ôï 444-3 ð.×. éäñýèçêå ç ÁèçíáéêÞ áðïéêßá ôùí Èïõñßùí.
Ï ÐåéñáéÜò Ýãéíå óçìáíôéêü ëéìÜíé.
111
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 112
Ôá äçìüóéá ôáìåßá ôñïöïäïôïýíôáí áðü ôçí öïñïëïãßá, ôçí åêìåôÜëëåõóç ôùí

ìåôáëëåßùí, ôï öüñï ôùí óõììÜ÷ùí êáé áðü ôéò Ýêôáôåò åéóöïñÝò. ÃåíéêÜ Üìåóç
öïñïëïãßá õðÞñ÷å ìüíï ãéá ôïõò ìÝôïéêïõò, ôï ìåôïßêéï. ¸ììåóïé öüñïé åðéâÜë-
ëïíôáí óôá åéóáãüìåíá êáé óôá åîáãüìåíá ðñïéüíôá.
Óôéò Ýêôáêôåò åéóöïñÝò Üíçêå ï èåóìüò ôçò Ëåéôïõñãßáò, ðïõ áöïñïýóå óôñáôéù-
ôéêÝò êáé èñçóêåõôéêÝò äáðÜíåò. Ïé óðïõäáéüôåñåò äáðÜíåò ôçò ëåéôïõñãßáò Þôáí :
á) Ç ôñéçñáñ÷ßá, üðïõ ï ôñéÞñáñ÷ïò Ýðñåðå íá óõíôçñåß ìéá ôñéÞñç.
â) Ç Áñ÷éèåùñßá, üðïõ êáëýðôïíôáí ôá Ýîïäá ôçò åðßóçìçò áðïóôïëÞò óå
ÐáíåëëÞíéåò åïñôÝò.
ã) Ç åóôßáóç, üðïõ êáëýðôïíôáí ôá Ýîïäá ôïõ äåßðíïõ ìéáò öõëÞò óå èñç-
óêåõôéêÝò åïñôÝò.
ä) Ç ãõìíáóéáñ÷ßá, üðïõ êáëýðôïíôáí ôá Ýîïäá ôÝëåóçò ôùí áãþíùí ëáìðá-
äçäñïìßáò êáôÜ ôá ÐáíáèÞíáéá.
Ï Ðåëïðïííçóéáêüò Ðüëåìïò
(431-404 ð.×.)
Ïé áéôßåò ôïõ Ðåëïðïííçóéáêïý ðïëÝìïõ Þôáí ïé áêüëïõèåò:

á) Ïé Ýíôïíïé êáé ìáêñï÷ñüíéïé áíôáãùíéóìïß áíá´ìåóá óôçí ÁèÞíá êáé óôç
ÓðÜñôç.
â) Óôç äéáöïñåôéêÞ êáôáãùãÞ ôïõò ïé Áèçíáßïé Þôáí ºùíåò åíþ ïé ÓðáñôéÜôåò
Þôáí Äùñéåßò.
ã) Ç ÁèÞíá åß÷å Äçìïêñáôéêü ðïëßôåõìá åíþ ç ÓðÜñôç ïëéãáñ÷éêü.
ä) Ïé çãåìïíéêÝò ôÜóåéò ôçò ÁèÞíáò.
Ï ðüëåìïò êñÜôçóå ÷ñüíéá êáé ÷ùñßæåôáé óôéò áêüëïõèåò ðåñéüäïõò:
á) Óôïí Áñ÷éäÜìåéï Þ ÄåêáåôÞ ðüëåìï (431-421 ð.×.),
â) Ôç ÓéêåëéêÞ Åêóôñáôåßá (415-413 ð.×.) êáé
ã) Ôï Äåêåëåéêü Þ Éùíéêü ðüëåìï (413-404 ð.×.)
ÐïëëÝò Þôáí ïé êáôáóôñïöÝò ðïõ ðñïêëÞèçêáí óå áõôü ôïí ðüëåìï. Ïé ÐÝñ-
óåò âñÞêáí ôçí åõêáéñßá íá áíáìåé÷èïýí óôá ÅëëçíéêÜ ðñÜãìáôá. ÖáíåñÞ óõíÝ-
ðåéá ôçò ÓðÜñôçò óå çãåìïíéêÞ äýíáìç ôçò ÅëëÜäáò. Ïé Ýììåóåò óõíÝðåéåò èá öá-
íïýí ôïí 4ï áéþíá.
112
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 113
Ç Êñßóç ôçò Ðüëçò-ÊñÜôïõò
ÊáôÜ ôïí 4ï áé. ð.×. ç Ðüëç-ÊñÜôïò âñÝèçêå óå êñßóç. Ïé áéôßåò ôçò êñßóçò Þôáí:
Ïîýíèçêå ï áíôáãùíéóìüò ìåôáîý ôùí ðüëåùí-êñáôþí. ÐïëëÝò öïñÝò ìÜëéóôá
ýóôåñá áðü ôçí ðáñÝìâáóç ôùí Ðåñóþí, ðïõ Þèåëáí íá äéáóðÜóïõí ôéò Åëëçíé-
êÝò Ðüëåéò.
ÊáôÜ ôï Âïéùôéêü Þ Êïñéíèéáêü ðüëåìï (395-386 ð.×.) óôç ÓðÜñôç áíôéôÜ÷èç-
êå ç ÁèÞíá êáèþò êáé Üëëåò ðüëåéò, ðáëéïß óýììá÷ïé ôçò ÓðÜñôçò.
Ï ðüëåìïò Ýëçîå ìå ôçí Áíôáëêßäåéï åéñÞíç, ìå ôçí ïðïßá ïé ÅëëçíéêÝò Ðü-
ëåéò ôçò ÐáñáëéáêÞò Ì. Áóßáò êáé ç Êýðñïò ðáñáäüèçêáí óôïõò ÐÝñóåò.
Ìç ÓðáñôéáôéêÞ çãåìïíßá èá áêïëïõèÞóåé ç çãåìïíßá ôçò ÈÞâáò. Ôï 371 ð.×.
ïé Èçâáßïé íßêçóáí ôïõò ÓðáñôéÜôåò óôá Ëåýêôñá êáé áíáäåß÷ôçêáí óå êõñßáñ÷ç
äýíáìç ÐáíåëëÞíéá, åíþ ôï 362 ð.×. ìå ôç ìÜ÷ç ôçò Ìáíôßíåéáò, óçìáôïäïôåßôáé
ç ðôþóç ôçò ÈçâáéêÞò çãåìïíßáò. Ç Ðüëç-ÊñÜôïò Üñ÷éóå íá ðáñáêìÜæåé ìÝóá
áðü ôéò áíåðÜëëçëåò åìöýëéåò óõãêñïýóåéò.
Ç ÐáíåëëÞíéá ÉäÝá
¼ëï áõôü ôï êëßìá ôçò ðáñáêìÞò ôçò ÅëëçíéêÞò ðïëéôéêÞò óêçíÞò Ýäùóå þèç-
óç óôçí éäÝá ìéáò ÐáíåëëÞíéáò ¸íùóçò. Ðñþôç öïñÜ ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôçí Ðá-
íåëëÞíéá ÉäÝá áðü ôï óïöéóôÞ Ãïñãßá ôïí 5ï áé. ð.×. Ùóôüóï, óôï ðñüóùðï ôïõ
ñÞôïñá ÉóïêñÜôç Þôáí ðïõ âñÞêå ç éäÝá áõôÞ ôïí êõñéüôåñï åêðñüóùðü ôçò. Óôïí
" Ðáíçãõñéêü " õðïóôÞñéîå ðùò Ýðñåðå íá óõóôáèåß ìéá ÐáíåëëÞíéá ¸íùóç ãéá
íá áãùíéóôåß åíáíôßïí ôùí Ðåñóþí. Áñ÷éêÜ, ùò çãÝôéäá äýíáìç ðñïâëÞèçêå ç Á-
èÞíá. ÅðåéäÞ üìùò ç äýíáìÞ ôçò åß÷å åîáóèåíÞóåé , èåþñçóå êáëü ôï ñüëï áõôü
íá ôïí áíáëÜâåé êÜðïéïò ìïíÜñ÷çò. ÔåëéêÜ, êáôÝëçîå óôï ðñüóùðï ôïõ âáóéëéÜ
ôçò Ìáêåäïíßáò Öéëßððïõ Â´. Áíôßèåôïò ìå áõôÞ ôçí éäÝá Þôáí ï ÄçìïóèÝíçò.
Ï Ößëéððïò Â´ êáé ç ¸íùóç ôùí ÅëëÞíùí
Óôü÷ïò ôïõ Öéëßððïõ Þôáí ç éó÷õñïðïßçóç ôçò åîïõóßáò ôïõ êáèþò êáé ç åðÝêôá-
óÞ ôçò Ýîù áðü ôá üñéá ôçò Ìáêåäïíßáò. Áõôü ôï ðÝôõ÷å ìå ôéò áêüëïõèåò åíÝñãåéåò:
113
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 114
-ÓôáìÜôçóå ôéò åðéäñïìÝò ôùí Éëëõñéþí êáé Ðáéüíùí óôá âüñåéá óýíïñá.
-ÏñãÜíùóå éó÷õñÝò óôñáôéùôéêÝò äõíÜìåéò. Êïñìüò ôïõ Ìáêåäïíéêïý óôñáôïý
Þôáí ïé ðåæÝôáéñïé, ïé ðåæïß óôñáôéþôåò äçëáäÞ ïé ïðïßïé óôïí ðüëåìï ÷ñçóéìï-
ðïéïýóáí Ýíá ìáêñý áêüíôéï (6 ì.), ôç óÜñéóá. ÕðÞñ÷å éððéêü áðïôåëïýìåíï áðü
ôïõò åõãåíåßò. ÓõìðëçñùìáôéêÜ ÷ñçóéìïðïéïýóå óþìáôá áêïíôéóôþí, ðåëôáóôþí
êáé ôïîïôþí.
-Éó÷õñïðïßçóå ôçí ïéêïíïìßá ìå ôçí êáôÜëçøç ôùí ïñõ÷åßùí ÷ñõóïý ôïõ Ðáã-
ãáßïõ.
-Áêïëïýèçóå åðåêôáôéêÞ ðïëéôéêÞ ãéá íá åîáóöáëßóåé íÝåò ãáßåò ãéá ôïõò óôñá-
ôéþôåò ôïõ.
Áñãüôåñá, üìùò, êÝíôñï ôçò ðïëéôéêÞò ôïõ Öéëßððïõ Ýãéíå ç Ýíùóç ôùí ÅëëÞ-
íùí.
Áñ÷éêÜ, êáôÝëáâå ôç ×áëêéäéêÞ êáé ôçí Á. Ìáêåäïíßá, öôÜíïíôáò ìÝ÷ñé ôéò á-
êôÝò ôïõ Åýîåéíïõ Ðüíôïõ.
Óå äåýôåñï óôÜäéï, Ý÷ïíôáò ùò ðñüó÷çìá ôá ðñïâëÞìáôá ôïõ ìáíôåßïõ ôùí Äåë-
öþí, åðåíÝâç óôç Í. ÅëëÜäá. ÐÝôõ÷å ëáìðñÞ íßêç óôç ×áéñþíåéá ôï 338 ð.×. Ç Ý-
íùóç ôùí Åëëçíéêþí ðüëåùí óõìöùíÞèçêå óôï óõíÝäñéï ôçò Êïñßíèïõ (337
ð.×.) Ìüíï ç ÓðÜñôç äå óõììåôåß÷å. Åêåß áðïöáóßóôçêå:
-Íá áðáãïñåõôåß ïé óõãêñïýóåéò ìåôáîý ôùí Åëëçíéêþí ðüëåùí êáèþò êáé ç
âßáéç ìåôáâïëÞ ôùí êáèåóôþôùí.
-Íá ðñïóôáôåõôåß ç åëåýèåñç íáõóéðëïßá.
-Íá éäñõèåß ÐáíåëëÞíéá óõììá÷ßá ìå éóüâéï áñ÷çãü ôïí Ößëéððï Â´.
Ôï óõíÝäñéï áõôü åðáíáëÞöèçêå ôï 336 ð.×., áðü ôïí Ì. ÁëÝîáíäñï.
Ôï Ïéêïõìåíéêü êñÜôïò
ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ
Óôü÷ïò ôçò Åêóôñáôåßáò ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ Þôáí áñ÷éêÜ ï áãþíáò åíáíôßïí

ôùí Ðåñóþí êáé áñãüôåñá ç êáôÜëõóç ôçò ÐåñóéêÞò áõôïêñáôïñßáò. Ôñåéò Þôáí
ïé öÜóåéò ôçò åêóôñáôåßáò:
á) ÊáôÜ ôï 334-332 ð.×. áðåëåõèÝñùóå ôç Ì. Áóßá, ðåôõ÷áßíïíôáò ðåñßëáìðñåò
íßêåò óôï Ãñáíéêü (334 ð.×.) êáé óôçí Éóóü (333 ð.×.). Áñãüôåñá Üðëùóå ôçí êõ-
114
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 115
ñéáñ÷ßá ôïõ óôç Öïéíßêç, ôçí Ðáëáéóôßíç êáé ôçí Áßãõðôï.

â) ÊáôÜ ôï 331-327 ð.×. íßêçóå ôï Äáñåßï óôá ÃáõãÜìçëá, êïíôÜ óôçí Áñ÷áßá
Íéíåíßá, êáé êáôÝêôçóå ôç Ìåóïðïôáìßá. ÌåôÜ ôï 330 ð.×. ðñï÷þñçóå óôçí êáôÜ-
êôçóç ôùí Áíáôïëéêþí óáôñáðåéþí (Ðáñèßá, Õñçáíßá, ÁñÝá, Áñá÷ùâßá, Âáêôñéá-
íÞ, ÓïãäéáíÞ). Óôç ÓïãäéáíÞ äïëïöïíÞèçêå ï Äáñåßïò áðü ôï ÂÞóóá.
ã) ÊáôÜ ôï 327-325 ð.×. åêóôñÜôåõóå óôçí Éíäßá. Íßêçóå óôïí ÕäÜóðç ôïí Ðþ-
ñï, ôïðéêü çãåìüíá, êáé Ýöôáóå ìÝ÷ñé ôïí ðïôáìü ¾öáóç. Åêåß ïé Ìáêåäüíåò á-
íôÝäñáóáí êáé áñíÞèçêáí íá ðñï÷ùñÞóïõí ðáñáðÝñá. Ìå ôåñÜóôéåò äõóêïëßåò ï
ÁëÝîáíäñïò åðÝóôñåøå óôç Âáâõëþíá, üðïõ ôï 323 ð.×. ðÝèáíå.
Ôï Ýñãï ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ
Ï ÁëÝîáíäñïò êáôÜöåñå íá öôÜóåé ùò ôá ðÝñáôá ôïõ ôüôå ãíùóôïý êüóìïõ, ìå-

ôáöÝñïíôáò ìáæß ôïõ ôïí Åëëçíéêü ðïëéôéóìü.
-Óôï óôñáôéùôéêü ôïìÝá, ç åõöõßá ôïõ ÁëÝîáíäñïõ öÜíçêå ü÷é ìüíï áðü ôéò êá-
ôáêôÞóåéò ïñéóìÝíùí ðåñéï÷þí, áëëÜ êáé áðü ôçí åöáñìïãÞ êáôÜëëçëïõ óôñáôéù-
ôéêïý ó÷åäéáóìïý.
-Ùò ðñïò ôçí ðïëéôéêÞ ôïõ äñÜóç, ðñïóðÜèçóå íá åöáñìüóåé ó÷Ýäéï åéñçíéêÞò
áíÜìåéîçò ôïõ Åëëçíéêïý êáé Áóéáôéêïý êüóìïõ. ÓåâÜóôçêå ôïí ôñüðï æùÞò êÜèå
ëáïý êáé äéáôÞñçóå ôï èåóìü ôçò óáôñáðåßáò.
-Óôïí ïéêïíïìéêü ôïìÝá óôñÜöçêå óôçí áíÜðôõîç ôçò íïìéóìáôéêÞò ïéêïíïìßáò
áíïßãïíôáò ôï êñáôéêü èçóáõñïöõëÜêéï. Åíþ ðñïçãïõìÝíùò ôïõò öüñïõò óõíÝ-
ëåãå êÜèå ìéá óáôñáðåßá îå÷ùñéóôÜ, ï ÁëÝîáíäñïò äçìéïýñãçóå ôç öïñïëïãéêÞ
ðåñéöÝñåéá ìå ðåñéóóüôåñåò áðü ìéá óáôñáðåßåò.
-Óôïí ðïëéôéóôéêü ôïìÝá, äéáäüèçêå ç ÅëëçíéêÞ ãëþóóá óôçí ÁíáôïëÞ, áíáìåß-
÷èçêáí ÅëëçíéêÜ êáé ÁóéáôéêÜ ðïëéôéóôéêÜ óôïé÷åßá, éäñýèçêáí íÝåò ðüëåéò, ïé ï-
ðïßåò ðñïþèçóáí ôï åìðüñéï êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ Ýñåõíá.
Ôï Ýñãï ôïõ ÁëÝîáíäñïõ åß÷å ôåñÜóôéá åðéññïÞ, êáèþò Üöçóå áíåîßôçëá ß÷íç
óå üëç ôçí ðåñéï÷Þ. Ðïëëïß ìýèïé êáé éóôïñßåò, ðïõ åðéæïýí áêüìç êáé óÞìåñá, Ý-
÷ïõí ôïðïèåôÞóåé ôïí ÁëÝîáíäñï óôç óöáßñá ôïõ èñýëïõ.
115
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 116
ÊáôÜ ôçí ÊëáóéêÞ åðï÷Þ, ç Ýííïéá ôïõ ðïëéôéóìïý äåí ðñïóéïñßæåôáé ìüíï áðü
ôá Ýñãá ôÝ÷íçò, áëëÜ êáé áðü ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ. Ðáñáäåßãìáôá:
á) Ïé áíôéëÞøåéò ôùí ÅëëÞíùí ó÷åôéêÜ ìå ôçí åñãáóßá.
â) Ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï äéáóêÝäáæáí óå éäéùôéêÝò êáé äçìüóéåò åïñôÝò.
ã) Ï êïéíùíéêüò ÷áñáêôÞñáò ôùí ôåëåôþí ó÷åôéêÜ ìå ôç ãÝííçóç, ôï ãÜìï, ôï
èÜíáôï.
ÇãÝôéäá äýíáìç êáé óôïí ôïìÝá ôïõ ðïëéôéóìïý åß÷å áíáäåé÷ôåß ç ÁèÞíá. Ç ëá-
ìðñÞ ðïëéôéóôéêÞ áíÜðôõîç ôçò ðüëçò, ðïõ ôáõôßóôçêå ìå ôç äñÜóç ôïõ ÐåñéêëÞ, ï-
äÞãçóå óôçí ÁèÞíá ðíåõìáôéêïýò áíèñþðïõò êáé êáëëéôÝ÷íåò áðü Üëëåò ðüëåéò.
ÊáôÜ ôïí 5ï êáé 4ï áé. ð.×. ï ðïëéôéóìüò Ýëáìøå óôçí ÅëëÜäá ìå áöÜíôáóôç ëá-
ìðñüôçôá. ÔÝôïéá, ðïõ åîáêïëïõèåß íá öùôßæåé ôç æùÞ ôùí áíèñþðùí áêüìá êáé
óÞìåñá.
-Óôï öéëïóïöéêü ôïìÝá, êÝíôñï ôïõ êüóìïõ áíáäåß÷èçêå ï Üíèñùðïò êáé ðñï-
âëÞèçêå ç åñìçíåßá ôùí öáéíïìÝíùí ìå ôç ëïãéêÞ (Ïñèïëïãéóìüò). ÅêöñáóôÝò
ôïõ íÝïõ ðíåýìáôïò áíáäåß÷èçêáí ïé ÓïöéóôÝò, ï ÓùêñÜôçò, ï ÐëÜôùíáò êáé ï Á-
ñéóôïôÝëçò.
-Óôïí ôïìÝá ôçò éóôïñéïãñáößáò, êõñéáñ÷åé ï ðáôÝñáò ôçò Éóôïñßáò, ï Èïõêõäß-
äçò, êáèþò êáé áñãüôåñá ï Îåíïöþíôáò.
-Ç ðïßçóç Ýöôáóå óå äõóèåþñçôá ýøç ìå ôï Ýñãï ôùí ôñéþí ôñáãéêþí (Áéó÷ý-
ëïõ, ÓïöïêëÞ, Åõñõðßäç) êáé ôïõ ÁñéóôïöÜíç óôçí êùìùäßá.
-ÊáëëéåñãÞèçêå ï ñçôïñéêüò ëüãïò, ôïí ïðïßï êáèéóôïýóå áðáñáßôçôá ôï ðïëß-
ôåõìá ôçò Äçìïêñáôßáò êáé ç ïñãÜíùóç ôçò äéêáéïóýíçò. ÌåãÜëïé ñÞôïñåò Þôáí ï
Ëõóßáò, ï ÉóïêñÜôçò, ï ÄçìïóèÝíçò.
-Áíáðôý÷èçêå ç åðéóôÞìç ìå ôç âïÞèåéá ôïõ ïñèïý ëüãïõ áöïý óõóôçìáôïðïßç-
èçêå ç ãíþóç. Åêðñüóùðïò ôçò áóôñïíïìßáò êáé ôùí ìáèçìáôéêþí áíáäåß÷èçêå ï
ÌÝôùí, óôçí ïñãÜíùóç ôùí ðüëåùí ï Éððüäáìïò êáé óôçí éáôñéêÞ ï ÉððïêñÜôçò, ï
ïðïßïò äéÝäùóå ôçí Üðïøç üôé ïé áññþóôéåò Ý÷ïõí öõóéêÜ êáé ü÷é õðåñöõóéêÜ áßôéá.
-Êáé ãåíéêüôåñá üëåò ïé ôÝ÷íåò ãíþñéóáí áðáñÜìéëëç áíÜðôõîç.
116
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 117
Ï Åëëçíéóìüò óôç ÄõôéêÞ êáé

ÁíáôïëéêÞ Ìåóüãåéï
ÊáôÜ ôï äåýôåñï áðïéêéóìü (8ïò-6ïò áé. ð.×.) éäñýèçêáí ðïëëÝò ÅëëçíéêÝò á-

ðïéêßåò óôç Ä. Ìåóüãåéï. Ôéò ðéï ðïëëÝò öïñÝò ïé Üðïéêïé äéáôçñïýóáí öéëéêÝò
ó÷Ýóåéò ìå ôïõò íôüðéïõò ðëçèõóìïýò. Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ õðÞñ÷áí áíåðôõãìÝ-
íåò ïéêïíïìéêÝò êáé ðïëéôéóôéêÝò ó÷Ýóåéò êáé áíôáëëáãÝò áíÜìåóá óôá äýï ìÝñç.
ÕðÞñ÷áí âÝâáéá êáé ðåñéðôþóåéò êáôÜ ôéò ïðïßåò ïé ó÷Ýóåéò ÅëëÞíùí áðïßêùí êáé
íôüðéùí Þôáí å÷èñéêÝò. ÌåãÜëï ðñüâëçìá áíáäåß÷ôçêå ç åðåêôáôéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí
Êáñ÷çäïíßùí óôçí Óéêåëßá. Áðü ôï 480 ð.×., ìåôÜ ôç íéêçöüñá ãéá ôïõò ¸ëëçíåò
ìÜ÷ç ôçò ÉìÝñáò, ùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 5ïõ áé. ç êáôÜóôáóç åßíáé Þóõ÷ç. Áðü åêåß êáé
ðÝñá üìùò, êáèþò êáé ïëüêëçñï ôïí 4ï áé. ð.×., ïé åìöýëéåò äéáìÜ÷åò áíÜìåóá
óôéò ÅëëçíéêÝò áðïéêßåò Ýäùóáí ôçí åõêáéñßá óôïõò Êáñ÷çäüíéïõò íá åðåìâáßíïõí
óôç Óéêåëßá. Óôçí Á. Ìåóüãåéï ðñïðýñãéï ôïõ Åëëçíéóìïý áíáäåß÷ôçêå ç Êýðñïò.
Ç ãåùãñáöéêÞ ôçò èÝóç êáé ôá ðëïýóéá êïéôÜóìáôá ÷áëêïý ôçí Ýêáíáí ðïèçôÞ á-
ðü ôïõò ÐÝñóåò êáé ôïõò Öïßíéêåò. Óôçí Á. Êýðñï õðÞñ÷áí áðü ðáëéÜ ÖïéíéêéêÝò
åãêáôáóôÜóåéò. ¹äç áðü ôçí áñ÷áéêÞ åðï÷Þ åß÷áí åðÝìâåé ïé ÐÝñóåò. Óôá ÷ñüíéá
ìåôÜ ôïõò Ðåñóéêïýò ðïëÝìïõò 3 ðïëëÝò ÅëëçíéêÝò ðüëåéò áðåëåõèåñþèçêáí.
Áñãüôåñá üìùò ïé ðüëåéò ðÝñáóáí ðÜëé óôçí êõñéáñ÷ßá ôùí Ðåñóþí. Ìüíï ç Óá-
ëáìßíá ðÝñáóå óôç ÖïéíéêéêÞ êõñéáñ÷ßá. Ï Åõáãüñáò Ýãéíå âáóéëéÜò ôçò Óáëáìß-
íáò êáé Ýäéùîå ôïõò Öïßíéêåò (411 ð.×.). Ìå ôçí Áíôáëêåßäéï ÅéñÞíç (386 ð.×.) ôï
íçóß ðáñáäüèçêå åê íÝïõ óôïõò ÐÝñóåò, ìå ÅëëçíéêÞ ìÜëéóôá óõãêáôÜèåóç. Ï
Åõáãüñáò çôôÞèçêå, üôáí ðñïóðÜèçóå íá áíôéäñÜóåé (385 ð.×.) Ç Êýðñïò áðå-
ëåõèåñþèçêå áðü ôïí Ì. ÁëÝîáíäñï ôï 332 ð.×.
117
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 118

Äçìéïõñãßá ôùí ðñþôùí ðüëå-
ùí óôç ìåóïðïôáìßá
ÏìçñéêÞ åðï÷Þ 1100 - 750 ð.×.
ÊÜèïäïò ÄùñéÝùí 11ïò - 9ïò áé. ð.×.
Ðñþôïò åëëçíéêüò áðïéêéóìüò 11ïò - 9ïò áé. ð.×.
ÅìöÜíéóç ôçò áëöáâçôéêÞò

ÔÝëç 9ïõ-áñ÷Ýò 8ïõ áé. ð.×.
ãñáöÞò
Áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý 9ïò áé. ð.×.
ÅìöÜíéóç ôçò ÉëéÜäáò ìÝóá 8ïõ-áñ÷Ýò 7ïõ áé. ð.×.
ÅìöÜíéóç ôçò Ïäýóóåéáò ôÝëç 8ïõ-áñ÷Ýò 7ïõ áé. ð.×.
Áñ÷áúêÞ åðï÷Þ 750-480 ð.×.
Äåýôåñïò åëëçíéêüò áðïéêé-

8ïò - 6ïò áé. ð.×.
óìüò
ÁíÜðôõîç ôçò óêÝøçò óôçí
7ïò - 6ïò áé. ð.×.
Éùíßá
ÅìöÜíéóç ôçò ðüëçò-êñÜôïõò 9ïò áé. ð.×. ê. åî.
ÉùíéêÞ åðáíÜóôáóç 499-494 ð.×.
¹ôôá ôùí Ðåñóþí óôï

490 ð.×.
Ìáñáèþíá
ÓõíÝäñéï ôçò Êïñßíèïõ 481 ð.×.
ÊëáóóéêÞ åðï÷Þ 480-323 ð.×.
118
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 119

Ïé Êáñ÷çäüíéïé çôôþíôáé óôçí
480 ð.×.
ÉìÝñá ôçò Óéêåëßáò
Á´ ÄçëéáêÞ óõììá÷ßá 467 ð.×.
Ï Êßìùí íéêÜåé ôïõò ÐÝñóåò

11ïò - 9ïò áé. ð.×.
óôïí ðïôáìü ôïõ ÅõñõìÝäïíôá
Åîïóôñáêéóìüò Êßìùíá 461. ð.×.
Ôï óõììá÷éêü ôáìåßï ìåôáöÝ-

ñåôáé óôçí ÁèÞíá
ÅðéóôñïöÞ Êßìùíá áðü åîïñßá 451ð.×.
Êáëëßåéïò åéñÞíç ìÝóá 5ïõ áé. ð.×.
Ôñéáêïíôïýôåéò óðïíäÝò 445 ð.×.
ºäñõóç ôçò áèçíáúêÞò áðïé-

444-443 ð.×.
êßáò ôùí Èïõñßùí
Áñ÷éäÜìåéïò ðüëåìïò 431-421 ð.×.
ÓéêåëéêÞ åêóôñáôåßá 415-413 ð.×.
Äåêåëåéêüò ðüëåìïò 413-404 ð.×.
Ï Åõáãüñáò äéþ÷íåé ôïõò

411 ð.×.
Öïßíéêåò áðü ôçí Êýðñï
Âïéùôéêüò ðüëåìïò 495-386 ð.×.
119
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 120
Áíôáëêßäåéïò åéñÞíç 386 ð.×.
¹ôôá Åõáãüñá 385 ð.×.
Íßêç ôùí Èçâáßùí óôá

371 ð.×.
Ëåýêôñá
ÌÜ÷ç ôçò Ìáíôßíåéáò 362. ð.×.
ÌÜ÷ç ôçò ×áéñþíåéáò 338 ð.×.
ÓõíÝäñéï Êïñßíèïõ 337 ð.×.
ÌÜ÷ç Ãñáíéêïý 334 ð.×.
ÌÜ÷ç Éóóïý 333 ð.×.
Åêóôñáôåßá Ì. ÁëåîÜíäñïõ
óôçí êåíôñéêÞ êáé áíáôïëéêÞ 331-327 ð.×.
ðåñóéêÞ áõôïêñáôïñßá
Åêóôáôåßá óôçí Éíäßá 327-325 ð.×.
ÁðåëåõèÝñùóç Êýðñïõ áðü ôï

332 ð.×.
Ì. ÁëÝîáíäñï
ÈÜíáôïò Ì. ÁëåîÜíäñïõ 323 ð.×.
120
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 121

ÏìçñéêÞ Åðï÷Þ
Åñþôçóç 1ç: Ðþò áíôéëáìâÜíåóôå ôçí Üðïøç üôé ç ìåôáíÜóôåõóç ôùí

ÄùñéÝùí äåí åß÷å " ðñïóöõãéêü " ÷áñáêôÞñá; ÐïéÝò ìåôáíáóôåýóåéò Åë-
ëçíéêþí öýëùí åß÷áí " ðñïóöõãéêü " ÷áñáêôÞñá; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí
ÜðïøÞ óáò.
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé Äùñéåßò öáßíåôáé ðùò ìåôáíÜóôåõóáí ÷ùñßò íá ðéÝæïíôáí áðü êÜðïéá Üë-
ëá öýëá íïôéüôåñá. Áíôßèåôá ìÜëéóôá, ç äéêÞ ôïõò ìåôáíÜóôåõóç Þôáí ðïõ ðñïêÜ-
ëåóå ðßåóç óå Üëëá ÅëëçíéêÜ öýëá. ÊáôÜ ìéá Üðïøç ïé Äùñéåßò Þôáí Ýíá ðïéìåíé-
êü öýëï ôï ïðïßï åêìåôáëëåýôçêå ôçí áðïäõíÜìùóç ôïõ Ìõêçíáéêïý êüóìïõ ãéá
íá êáôÝâïõí óôá ðåäéíÜ.
â) Áíôßèåôá, ðñïóöõãéêü ÷áñáêôÞñá åß÷å ç ìåôáíÜóôåõóç ôùí ðáëáéïôÝñùí êá-
ôïßêùí ôçò ÅëëÜäáò (Éþíùí, Á÷áéþí ê.ë.ð.), ïé ïðïßïé ãéá íá ìçí õðïäïõëùèïýí
óôïõò Äùñéåßò êáôÝöõãáí óôá íçóéÜ ôïõ Áéãáßïõ êáé óôçí áðÝíáíôé ÌéêñáóéáôéêÞ
áêôÞ.
Åñþôçóç 2ç: Íá åîçãÞóåôå ôç óçìáóßá ôïõ “Ïìçñéêïý ïßêïõ ", áöïý

ëÜâåôå õðüøç óáò ôï ðáñÜèåìá 3.
ÁðÜíôçóç:
Ï " ïßêïò " Þôáí ç âáóéêÞ ðïëéôéêÞ, êïéíùíéêÞ, ïéêïíïìéêÞ ïìÜäá ôçò Ïìçñé-
êÞò êïéíùíßáò. Ï áñ÷çãüò ôïõ " ïßêïõ " êáé ïé óõããåíåßò ôïõ áíÞêáí óôéò ôÜîåéò ôçò
áñéóôïêñáôßáò. Åêôüò áðü ôïõò óõããåíåßò, óôï ðëáßóéï ôïõ " ïßêïõ " äñïýóáí ðïë-
ëÜ Üëëá Üôïìá ðïõ äåí åß÷áí ó÷Ýóç óõããåíéêÞ ìå ôçí ïéêïãÝíåéá ôïõ áñ÷çãïý ôïõ
" ïßêïõ ". ¼ëåò ïé ïéêïíïìéêÝò óõíáëëáãÝò ðñáãìáôïðïéïýíôáí ìÝóá óôá ðëáßóéá
ôïõ " ïßêïõ ", êáèþò ðåñéëÜìâáíå êáé õëéêÜ óôïé÷åßá (ãç, æþá) áðáñáßôçôá ãéá ôçí
åðéâßùóç ôùí áíèñþðùí. ¹ôáí ëïéðüí êáé ïéêïíïìéêÞ ìïíÜäá.
121
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 122
Åñþôçóç 3ç: Ç ìåëÝôç ôïõ ðáñáèÝìáôïò 4, óå óõíäéáóìü ìå ü,ôé ãíù-

ñßóáôå ãéá ôçí ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç ôùí Ïìçñéêþí ÷ñüíùí, óå ðïéá óõìðå-
ñÜóìáôá óáò ïäçãåß;
ÁðÜíôçóç:
Öáßíåôáé üôé êáôÜ ôá ïìçñéêÜ ÷ñüíéá áñ÷ßæåé íá åêöõëßæåôáé ç ðáñáäïóéáêÞ êïé-
íùíéêÞ ðõñáìßäá, üðùò ôç ãíùñßóáìå êáôÜ ôá ìõêçíáúêÜ ÷ñüíéá, üðïõ ï “Üíáî”
Ýðáéñíå áðïöÜóåéò ïé ïðïßåò Þôáí ôåëåóßäéêåò. ÊáôÜ ôá ïìçñéêÜ ÷ñüíéá, åîáéôßáò
êáé ôùí äñáìáôéêþí áëëáãþí ðïõ óõíÝâçóáí ìåôÜ ôçí êÜèïäï ôùí Äùñåßùí êáé
ôçí êáôáóôñïöÞ ôïõ ìõêçíáúêïý êüóìïõ, ï ëáüò áñ÷ßæåé íá áðïêôÜ óéãÜ óéãÜ
êÜðïéá óçìáóßá. Ïé åðéêñÜôåéåò åßíáé ìéêñÝò, ç ãíþìç ôïõ ëáïý áñ÷ßæåé íá ìåôñÜ-
åé üëï êáé ðåñéóóüôåñï. ÂÝâáéá, ç ãíþìç ôïõ âáóéëéÜ êáé ôùí áñéóôñïêñáôþí Ý÷åé
áêüìç éäéáßôåñç óçìáíôéêÞ âáñýôçôá. ÁëëÜ êáé ï ëáüò äåí áðïôåëåß ôïí ü÷ëï ôçò
ÉëéÜäáò, áëëÜ áñ÷ßæåé íá åìöáíßæåôáé óôï ðñïóêÞíéï ôçò éóôïñßáò. Åìöáíßæïíôáé ôá
óðÝñìáôá ðïõ èá ïäçãÞóïõí óôéò äçìïêñáôéêÝò áíôéëÞøåéò ôïõ 5ïõ áéþíá.
Åñþôçóç 4ç: Áöïý ëÜâåôå õðüøç óáò ôçí ïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç ôùí
Ïìçñéêþí ÷ñüíùí, íá åîçãÞóåôå óå ðïéÜò êïéíùíéêÞò ïìÜäáò áíèñþ-
ðïõò ðñÝðåé íá Üíçêáí ï ìåãÜëïò êñáôÞñáò êáé ï ÷Üëêéíïò ôñßðïäáò ôùí
åéêüíùí ôçò óåë. 82-83.
ÁðÜíôçóç:
ÐñÝðåé íá áíÞêïõí óå áíèñþðïõò ôçò ôÜîçò ôùí åõãåíþí, êáèþò ìüíï áõôïß
äéÝèåôáí ïéêïíïìéêÜ ìÝóá ãéá íá áãïñÜóïõí ôÝôïéá áíôéêåßìåíá.
Áñ÷áúêÞ Åðï÷Þ
Åñþôçóç 1ç: Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí Üðïøç ðïõ õðïóôçñßæåé üôé ïé

ðñþôåò ðüëåéò-êñÜôç ðñÝðåé íá ó÷çìáôßóôçêáí óôá ðáñÜëéá ôçò Ì. Áóßáò.
ÁðÜíôçóç:
Ôá ðáñÜëéá ôçò Ì. Áóßáò Þôáí Ýíá ðïëéôéóôéêü êáé ðïëéôéêü óôáõñïäñüìé. Åêåß
122
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 123
êáôÝëçãáí ðáëéïß åìðïñéêïß äñüìïé áðü ôï åóùôåñéêü ôçò Áóßáò (Ìåóïðïôáìßá,

Ðáëáéóôßíç ê.ë.ð.) êáé îÝñïõìå üôé áõôÝò ïé ðåñéï÷Ýò åß÷áí áðü íùñßò áíáðôõãìÝ-
íç áóôéêÞ æùÞ. Ìáæß ìå ôï åìðüñéï öáßíåôáé üôé áíáðôý÷èçêå êáé ï áóôéêüò ôñüðïò
æùÞò óôçí ðåñéï÷Þ.
Åñþôçóç 2ç: Íá åîçãÞóåôå ãéáôß ç äçìéïõñãßá ðüëåùí-êñáôþí óõíäÝå-

ôáé ìå ôçí ðáñáêìÞ ôçò êëçñïíïìéêÞò âáóéëåßáò.
ÁðÜíôçóç:
Ç êëçñïíïìéêÞ âáóéëåßá óôçñéæüôáí óôç öõëåôéêÞ ïñãÜíùóç. Ï âáóéëéÜò êõ-
âåñíïýóå ìéá êïéíùíßá ç ïðïßá ëßãï ðïëý áðïôåëïýíôáí áðü öýëá, öõëÝò, äçëá-
äÞ áðü Üôïìá ìå óôåíü äåóìü áßìáôïò ìåôáîý ôïõò. Áõôïß áðïôåëïýóáí êáé ôïõò
óôõëïâÜôåò ôïõ èåóìïý ôçò âáóéëåßáò.
Áðü ôçí Üëëç, ç õðáêïÞ óôï âáóéëéÜ óõíäåüôáí Üìåóá ìå ôç ãåùñãßá, êáèþò
áõôüò äéÝèåôå ãáßåò óôéò ïðïßåò äïýëåõå ðëÞèïò êüóìïõ. ¼ëïé áõôïß Þôáí Üìåóá
åîáñôþìåíïé ìå ôï âáóéëéêü ïßêï. Ìå ôçí áóôéêïðïßçóç üìùò ôçò æùÞò, ôá ðñÜãìá-
ôá Üëëáîáí. ÄéáôáñÜ÷ôçêå óïâáñÜ ç öõëåôéêÞ ïñãÜíùóç ôùí ðüëåùí-êñáôþí ÷ù-
ñßò üìùò íá åîáëåéöèåß. Ç ðßóôç óôï âáóéëéÜ Üñ÷éóå íá áíôéêáèßóôáôáé áðü ôçí ðß-
óôç óôçí ðáôñßäá. Äéáìïñöþèçêå Ýíá Ýíôïíá ôïðéêéóôéêü ðíåýìá, ðïõ ðñüâáëå ôéò
áîßåò ôçò åëåõèåñßáò ôçò áõôïíïìßáò êáé ôçò áõôÜñêåéáò. Ïé ðïëßôåò Üñ÷éóáí íá
ðáßñíïõí ïé ßäéïé ðñùôïâïõëßåò êáé ôçí ôý÷ç ôçò ðüëçò-êñÜôïõò óôá ÷Ýñéá ôïõò. ÔÝ-
ëïò ç ãÝíåóç ôçò áóôéêïðïßçóçò óõìâÜäéóå ìå ôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ, ôçò âéï-
ôå÷íßáò êáé ôçò íáõôéëßáò. Ðïëëïß Üíèñùðïé ðëïýôéóáí êáé Ýðáøáí íá áó÷ïëïýíôáé
ìå ôç ãç, åðïìÝíùò íá äéáôçñïýí äåóìïýò åîÜñôçóçò ìå ôç âáóéëéêÞ åîïõóßá.
Åñþôçóç 3ç: Ðïéü åßíáé ôï íüçìá ðïõ áðç÷åß ç ðáñáâïëÞ ôïõ Çóßïäïõ
óôï ðáñÜèåìá 8 óå ü,ôé áöïñÜ ôçí êïéíùíéêÞ êáôÜóôáóç ôçò åðï÷Þò ôïõò
(7ïò áé. ð.×.);
ÁðÜíôçóç:
Åêåßíç ôçí åðï÷Þ ôï ÷Üóìá áíÜìåóá óôïõò äõíáôïýò, ôïõò åõãåíåßò, êáé ôï ðëÞ-
èïò Þôáí ðïëý ìåãÜëç. Ïé áñéóôïêñÜôåò åß÷áí äéêáßùìá íá êÜíïõí ü,ôé Þèåëáí ðÜ-
íù óôïí áäýíáìï ëáü, ôï ðëÞèïò. Öáßíåôáé ðùò ç áäéêßá Þôáí êáèåóôþò åêåßíç ôçí
123
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 124
åðï÷Þ. Ï ëáüò äåí åß÷å äéêáéþìáôá, áëëÜ Þôáí Ýñìáéï óôéò áñðáêôéêÝò -ðïëëÝò öï-
ñÝò-äéáèÝóåéò ôùí åõãåíþí.
Åñþôçóç 4ç: Íá åîçãÞóåôå óå ôé äéáöÝñåé ç åîÜðëùóç ôùí ÅëëÞíùí

ôïõ ðñþôïõ áðïéêéóìïý áðü åêåßíç ôïõ äåõôÝñïõ.
ÁðÜíôçóç:
Ï ðñþôïò áðïéêéóìüò åß÷å óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò ðñïóöõãéêü ÷áñáêôÞñá. Ôá
ðáëáéüôåñá ÅëëçíéêÜ öýëá, ðéåæüìåíá áðü ôïõò Äùñéåßò, õðï÷ñåþèçêáí íá äéá-
ðëåýóïõí ôï Áéãáßï êáé íá åãêáôáóôáèïýí óôá ÄõôéêÜ ðáñÜëéá ôçò Ì. Áóßáò. Ìü-
íï ç ìåôáíÜóôåõóç ôùí ÄùñéÝùí äåí åß÷å ðñïóöõãéêü ÷áñáêôÞñá.
Ï äåýôåñïò áðïéêéóìüò õðáãïñåýôçêå áðü êïéíùíéêïðïëéôéêïýò ëüãïõò: áðü
ôçí Ýëëåéøç ðñþôùí õëþí êáé ãçò, óå óõíäéáóìü ìå ôçí áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý,
áðü ðïëéôéêïýò ëüãïõò (êáôáðéåóìÝíåò ðïëéôéêÜ ìåéïøçößåò êáôÝöåõãáí áëëïý),
åîáéôßáò ôïõ åìðïñéêïý äáéìüíéïõ ôùí ÅëëÞíùí, ðïõ áíáæçôïýóáí íÝåò áãïñÝò, å-
îáéôßáò ôïõ ñéøïêßíäõíïõ ÷áñáêôÞñá ôïõ Åëëçíéêïý ëáïý. Óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç
åîÜëëïõ ï ôñüðïò ïñãÜíùóçò ôïõ ôáîéäéïý êáé ôçò ìÝëëïõóáò áðïéêßáò Þôáí ðéï
óõãêñïôçìÝíïò, õðÞñ÷å êáëýôåñïò ðñïãñáììáôéóìüò.
Åñþôçóç 5ç: ÐïéÝò åßíáé ïé ðëçñïöïñßåò ðïõ ðáñÝ÷åé ôï ðáñÜèåìá 9

ó÷åôéêÜ ìå ôçí ßäñõóç ôùí áðïéêéþí êáé ôéò ó÷Ýóåéò ôùí áðïßêùí ìå ôïõò
ãçãåíåßò ðëçèõóìïýò;
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé áñ÷çãïß ôùí áðïóôïëþí æçôïýóáí áñ÷éêÜ ÷ñÞóéìï áðü ôï ìáíôåßï ôùí
Äåëöþí.
â) ÐïëëÝò áðü ôéò áðïéêßåò åõçìåñïýóáí êáé Þôáí éäéáßôåñá ãíùóôÝò ãéá ôïí
ðëïýôï ôïõò.
ã) Óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò ïé ¸ëëçíåò Üðïéêïé åêäßùîáí ôïõò ðñïçãïýìåíïõò
ðëçèõóìïýò ìå ôç âßá.
ä) ÐïëëÝò öïñÝò ïé ó÷Ýóåéò ôçò áðïéêßáò Þôáí öéëéêÝò ìå ôïõò íôüðéïõò, Üëëåò
ðÜëé öïñÝò å÷èñéêÝò. Ïé ¸ëëçíåò äå ìðïñïýóáí íá ðñï÷ùñÞóïõí ðïëý âáèéÜ
óôçí åíäï÷þñá åîáéôßáò ôùí å÷èñéêþí öýëùí ðïõ êáôïéêïýóáí åêåß.
124
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 125
Åñþôçóç 6ç: Ðïéïé ëüãïé óõíÝâáëáí óôçí êñßóç ôçò áñéóôïêñáôéêÞò

êïéíùíßáò;
ÁðÜíôçóç:
á) Ç áíÜðôõîç ôçò ðüëçò-êñÜôïõò, ðïõ âáóéæüôáí óôï ôñßðôõ÷ï åëåõèåñßá-áõ-
ôÜñêåéá-éóïíïìßá. Ï ðïëßôçò åíäéáöåñüôáí ðéá ãéá ôçí ðüëç ôïõ, ôçò ïðïßáò Þôáí
ïñãáíéêü ìÝñïò êáé ü÷é ãéá ôïõò áñéóôïêñÜôåò.
â) Ç áíÜðôõîç ôçò ïéêïíïìßáò, ç ïðïßá Ýðáøå íá âáóßæåôáé áðïêëåéóôéêÜ óôç
ãåùñãßá. Êáèþò ç áñéóôïêñáôßá Þôáí óôåíÜ óõíäåäåìÝíç ìå ôç ãç, ç êõñßáñ÷ç èÝ-
óç ôçò êëïíßóôçêå. ÅðéðëÝïí, ðïëëïß Üíèñùðïé ðëïýôéóáí áðü ôï åìðüñéï, ôç íáõ-
ôéëßá êáé ôç âéïôå÷íßá. ÁõôÞ ç íÝá ôÜîç áíèñþðùí, ðïõ Þôáí óôåíÜ äåìÝíç ìå ôçí
Ðüëç-ÊñÜôïò, êáèþò óõãêÝíôñùóå ôïí ðëïýôï óôá ÷Ýñéá ôçò, êÜðïôå èÝëçóå êáé
ôçí ðïëéôéêÞ åîïõóßá.
ã) Ôçí êáôÜóôáóç âïÞèçóå êáé ç åîÜðëùóç ôçò íïìéóìáôéêÞò ïéêïíïìßáò. Ìå
ôçí êõêëïöïñßá ôùí íïìéóìÜôùí, ç èÝóç ôùí áñéóôïêñáôéêþí åîáóèÝíçóå.
ä) Ç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç, ôï åìðüñéï êáé ç íáõôéëßá Ýöåñáí ôïõò ¸ëëçíåò óå
ãüíéìç åðáöÞ ìå Üëëïõò ëáïýò. ¸ôóé, ðáñÜëëçëá ìå ôçí ïéêïíïìéêÞ óõíÝâç êáé
ðïëéôéóôéêÞ áíÜðôõîç. Ôï éäåþäåò ôçò åðéêñÜôçóçò ôùí " áñßóôùí " ðáñáìåñßóôçêå
óéãÜ óéãÜ áðü ôçí áíÜãêç õðïóôÞñéîç ôùí óõìðïëéôþí.
Åñþôçóç 7ç: Íá åîçãÞóåôå ãéáôß ç öÜëáããá ôùí ïðëéôþí åííüçóå ôçí

áíÜðôõîç ôçò éäÝáò ôçò éóüôçôáò.
ÁðÜíôçóç:
á) Ç åìöÜíéóç ôçò ïðëéôéêÞò öÜëáããáò óõíÝðåóå ìå ôçí ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç
ôùí ðüëåùí -êñáôþí. ÌÝóá óôç öÜëáããá, ïé ïðëßôåò Ýðñåðå íá âïçèïýí ï êáèÝ-
íáò ôï äéðëáíü ôïõ. Ãé' áõôü ç öÜëáããá âáóéæüôáí óôï ïìáäéêü ðíåýìá, óôç óõ-
íåñãáóßá ôùí ïðëéôþí ìåôáîý ôïõò. Ôï áôïìéêéóôéêü ðíåýìá ðáñáìåñßóôçêå.
â) ÅîÜëëïõ, ï ðüëåìïò Þôáí äáðáíçñÞ õðüèåóç, ôï ßäéï êáé ç áãïñÜ êáé óõ-
íôÞñçóç ôïõ ïðëéóìïý. Ïé ïéêïíïìéêÜ åýñùóôïé ðïëßôåò áãüñáæáí ïé ßäéïé ôïí ï-
ðëéóìü ôïõò. ¸ôóé ç ôý÷ç ôçò ðüëçò Þôáí óôá äéêÜ ôïõò ÷Ýñéá êáé ü÷é óôá ÷Ýñéá ôùí
áñéóôïêñáôþí, ïé ïðïßïé, ôá ðáëéüôåñá ÷ñüíéá åß÷áí êõñéáñ÷Þóåé åðåéäÞ ðñüóöå-
ñáí ðñïóôáóßá óôïõò áíèñþðïõò ôïõò.
125
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 126
Åñþôçóç 8ç: Íá åíôïðßóåôå óôçí åéêüíá ôùí áñ÷éôåêôïíéêþí ñõèìþí

ôçò óåë. 95 ôéò äéáöïñÝò ìåôáîý ôïõ Äùñéêïý êáé Éùíéêïý ñõèìïý.
ÁðÜíôçóç:
á) Ç êïëþíá ôïõ Äùñéêïý ñõèìïý óôçñéæüôáí áðåõèåßáò óôï Ýäáöïò, óôï óôõ-
ëïâÜôç, äåí åß÷å âÜóç, üðùò ïé êïëþíåò ôïõ Éùíéêïý ñõèìïý.
â) Ïé ñáâäþóåéò ôùí êéüíùí ôùí äýï ñõèìþí Þôáí äéáöïñåôéêÝò.
ã) Ïé êïëþíåò Äùñéêïý ñõèìïý Þôáí " ñáäéíÝò ", åß÷áí äçëáäÞ Ýíá ÷áñáêôç-
ñéóôéêü öïýóêùìá.
ä) Äéáöïñåôéêü Þôáí êáé ôï êéïíüêñáíï ôùí äýï êñüíùí.
å) Ôï Éùíéêü åðéóôýëéï Þôáí ôñéâáèìéäùôü.
óô) Ç ÄùñéêÞ æùïöüñïò áðïôåëïýíôáí áðü ôá ôñßãëõöá êáé ôéò ìåôüðåò.
æ) ÊÜôù áðü ôç ÄùñéêÞ æùïöüñï õðÞñ÷áí ïé " óôáãüíåò ", îýëéíá êáñöéÜ óôïõò
áñ÷éêïýò îýëéíïõò íáïýò. ¼ôáí áõôïß Ýãéíáí ìáñìÜñéíïé, ôá êáñöéÜ áõôÜ áðÝêôç-
óáí äéáêïóìçôéêü ÷áñáêôÞñá.
Åñþôçóç 9ç: Óå ðïéÜ óõìðåñÜóìáôá êáôáëÞãåôå óå ü,ôé áöïñÜ ôçí á-

ðüäïóç ôçò áíèñþðéíçò ìïñöÞò, ãõíáéêåßáò êáé áíäñéêÞò, êáôÜ ôïõò áñ-
÷áéêïýò ÷ñüíïõò áðü ôçí ðáñáôÞñçóç ôùí åéêüíùí ôçò êüñçò êáé ôïõ
êïýñïõ óôç óåë. 95;
ÁðÜíôçóç:
Ç ãëõðôéêÞ Üñ÷éóå íá áíáðôýóóåôáé ìå ãïñãïýò ñõèìïýò. Ïé êáëëéôÝ÷íåò, á-
öïý äáíåßóôçêáí ðïëëÜ óôïé÷åßá áðü ôçí Áßãõðôï, ôá åðåîåñãÜóôçêáí êáé ôá áðÝ-
äùóáí âáóéóìÝíá óôïí Åëëçíéêü ôñüðï óêÝøçò êáé æùÞò. Ãéáôß óéãÜ óéãÜ êÝíôñï
ôçò ôÝ÷íçò ãßíåôáé ï Üíèñùðïò. Óôçí áðüäïóç ôçò áíèñþðéíçò ìïñöÞò âïÞèçóå
êáé ç áíÜðôõîç ôçò éáôñéêÞò åðéóôÞìçò (áíáôïìßáò). Ôá áíáôïìéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ
ôïõ áíèñþðïõ ìåôáöÝñïíôáé ìå áõîáíüìåíç êáèáñüôçôá óôï ìÜñìáñï, áíôáíá-
êëþíôáò ìå áõôü ôïí ôñüðï ôçí ãåíéêüôåñç ðïëéôéóôéêÞ ðñüïäï ôçò åðï÷Þò.
Åñþôçóç 10ç: Áöïý äéáâÜóåôå ìå ðñïóï÷Þ ôï ðáñÜèåìá 11, íá áðáíôÞ-

óåôå óôéò åñùôÞóåéò:
126
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 127
á) ÐïéÜ Üðïøç ðñïâÜëëåé ï ñÞôïñáò Ëõêïýñãïò óôïõò Áèçíáßïõò äéêá-

óôÝò ó÷åôéêÜ ìå ôçí ðñïÝëåõóç ôïõ üñêïõ;
â) Áðü ðïõ äéáöáßíåôáé ï " åèíéêüò " ÷áñáêôÞñáò ôçò ìÜ÷çò ôùí Ðëá-
ôáéþí;
ÁðÜíôçóç:
á) Ï üñêïò äåí Þôáí ðñïéüí äéêÞò ôïõò Ýìðíåõóçò, áëëÜ óôçñß÷ôçêáí ðÜíù óå
ðáëéüôåñï üñêï, ãéáôß èåùñïýóáí üôé äåí Ýðñåðå íá áäéáöïñÞóïõí ãéá ôéò ðáëéÝò
áîßåò.
â) Óôïí üñêï ïé ðïëåìéóôÝò áíáöÝñïíôáé óå ïëüêëçñç ôçí ÅëëÜäá êáé ü÷é óå
ìåìïíùìÝíåò ðüëåéò-êñÜôç. ÌÝóá áðü ôïí üñêï öáßíåôáé üôé ç ìÜ÷ç ó÷åôéæüôáí ìå
üëåò ôéò åëëçíéêÝò ðüëåéò. ¢ëëåò ðüëåéò áõôÝò áíáöÝñïíôáé ùò óõììá÷éêÝò, åíþ
Üëëåò åðéêñßíïíôáé åðåéäÞ óõììÜ÷çóáí ìå ôïõò ÐÝñóåò.
ÊëáóéêÞ åðï÷Þ
Åñþôçóç 1ç: Óýìöùíá ìå ôéò ðëçñïöïñßåò ôïõ ðáñáèÝìáôïò 14, ðïéÜ

ìÝôñá ôïõ ÐåñéêëÞ óõíÝâáëáí óôïí åêäçìïêñáôéóìü ôïõ Áèçíáéêïý ðïëé-
ôåýìáôïò;
ÁðÜíôçóç:
á) ÁöáéñÝèçêáí ïñéóìÝíåò áñìïäéüôçôåò áðü ôïí áñéóôïêñáôéêü ¢ñåéï ÐÜãï.
â) Ïñãáíþèçêå ôï íáõôéêü ôçò ðüëçò. ¸ôóé, ç óôñáôéùôéêÞ äýíáìç Üñ÷éóå íá
ðåñíÜåé óôá ÷Ýñéá ôùí ðåñéóóüôåñùí.
ã) Óå êáéñü ðïëÝìïõ, ïé ðïëßôåò ðïõ åêóôñÜôåõáí Ýðáéñíáí ìéóèü.
ä) Ïé äéêáóôÝò ãéá ðñþôç öïñÜ Ýðáéñíáí ìéóèü.
Åñþôçóç 2ç: Íá ó÷ïëéÜóåôå ôçí ðëçñïöïñßá ôïõ Èïõêõäßäç (ðáñÜèå-

ìá 15) üôé " ç ðñáãìáôéêÞ âÝâáéá, áëëÜ áíïìïëüãçôç áéôßá Þôáí...üôé ç ìå-
ãÜëç áíÜðôõîç ôçò ÁèÞíáò öüâéóå ôïõò Ëáêåäáéìïíßïõò êáé ôïõò áíÜãêá-
óå íá ðïëåìÞóïõí ". Èá ìðïñïýóáí íá åß÷áí áíôéäñÜóåé äéáöïñåôéêÜ ïé
Ëáêåäáéìüíéïé;
127
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 128
ÁðÜíôçóç:
ÌåôÜ ôï ôÝëïò ôùí Ðåñóéêþí ðïëÝìùí, çãÝôéäá äýíáìç óôïí Åëëáäéêü ÷þñï á-
íáäåß÷ôçêå ç ÁèÞíá. ×ñçóéìïðïßçóå ôéò ðçãÝò ðëïýôïõ ôùí óõììÜ÷ùí ãéá íá
ðëïõôßóåé. ÂÝâáéá ç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç Ýöåñå êáé ôçí ðïëéôéóôéêÞ-ðíåõìáôéêÞ. Ç
ÁèÞíá Ýãéíå ðåäßï éäéáßôåñá ãüíéìùí æõìþóåùí, ïéêïíïìéêþí, êïéíùíéêþí, ðïëé-
ôéóôéêþí, ðïëéôéêþí. Ï áíïé÷ôüò ÷áñáêôÞñáò ôçò ðüëçò ôçò åðÝôñåøå íá åîáðëùèåß
óçìáíôéêÜ.
Ç ÁèÞíá ìåôáôñÜðçêå óå ëßãåò äåêáåôßåò êõñßáñ÷ç Ðüëç-ÊñÜôïò ìÝóá óôçí
ÅëëÜäá, áëëÜ êáé Ýîù áðü áõôÞí.
Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ âñéóêüôáí ç ÓðÜñôç Ðüëç-ÊñÜôïò âáèýôáôá óõíôçñçôé-
êü, ìå ÷áñáêôÞñá óôñáôéùôéêü, äåí Ýâëåðå ìå êáëü ìÜôé ôçí áíÜðôõîç ôçò ÁèÞíáò.
Ç äéêÞ ôçò êõñéáñ÷ßá-ðñþôéóôá óôñáôéùôéêÞ, êáèþò Þôáí âáóéóìÝíç óôçí éó÷ý ôùí
üðëùí-áðåéëïýíôáí Üìåóá. Ìå ôïí êáéñü ï áíôáãùíéóìüò áíÜìåóá óôéò äýï ðü-
ëåéò ïîýíèçêå. Óå ôÝôïéï óçìåßï ìÜëéóôá ðïõ Ýöôáóå óå áíïé÷ôÞ ñÞîç.
Äõóôç÷þò, äýóêïëá ïé Ëáêåäáéìüíéïé èá ìðïñïýóáí íá áíôéäñÜóïõí äéáöï-
ñåôéêÜ. Êáé áõôü ãéáôß ï ÷áñáêôÞñáò ôçò ÓðÜñôçò Þôáí ïëüôåëá äéáöïñåôéêüò áðü
ôï ÷áñáêôÞñá ôçò ÁèÞíáò. Ï ìüíéìïò öüâïò ãéá ôïõò îÝíïõò åß÷å äçìéïõñãÞóåé
ìéá êëåéóôÞ êïéíùíßá óôñáôéùôéêïý ÷áñáêôÞñá. Áõôü Þôáí äßêïðï ìá÷áßñé: áðü ôç
ìßá äåí áðïìáêñýíïíôáí áðü ôç ÓðÜñôç-åðïìÝíùò äå èá ìðïñïýóáí íá çãçèïýí
ìéáò ðáíåëëÞíéáò åêóôñáôåßáò åíáíôßïí ôùí Ðåñóþí-, áðü ôçí Üëëç âáóßæïíôáí
óôçí ÓðáñôéáôéêÞ óôñáôéùôéêÞ éó÷ý. Ï åéñçíéêüò áíôáãùíéóìüò ôçò ÁèÞíáò åß÷å ùò
âáóéêÞ ðñïõðüèåóç ôï Üíïéãìá ôçò êïéíùíßáò óôï åìðüñéï, óôç ÓðáñôéáôéêÞ êïé-
íùíßá äåí Þôáí Ýôïéìç íá áðïäå÷ôåß.
Åñþôçóç 3ç: Óôï ðáñÜèåìá 16 ï îåíïöþí áíáöÝñåôáé óôç óõíåñãáóßá

ôùí Áèçíáßùí ìå ôïõò ÐÝñóåò ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôùí Ëáêåäáéìïíßùí.
Ðþò êñßíåôå áõôÞ ôç óõíåñãáóßá;
ÁðÜíôçóç:
Äõóôõ÷þò, ï Ðåëïðïíçóéáêüò ðüëåìïò ðñïêÜëåóå ðïëëÝò æçìéÝò, ü÷é áðá-
ñáßôçôá õëéêÝò. Ôá ðÜèç ðïõ äçìéïõñãÞèçêáí áìáýñùóáí ôá áðïôåëÝóìáôá åí
ìÝñåé ôçò õøçëÞò äéáíüçóçò ôïõ 5ïõ áé. ð.×. Ôçí çèéêÞ áíÜôáóç ðïõ ãåííÞèçêå
êáé áíäñþèçêå ìåôÜ ôá ÐåñóéêÜ, áêïëïýèçóå óôá ôÝëç ôïõ 5ïõ áé. ç êáôÜðôùóç
128
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 129
ôùí çèþí. Ôï ìßóïò áíÜìåóá óôçí ÁèÞíá êáé óôç ÓðÜñôç Þôáí ìåãÜëï. Ôüóï,
ðïõ ïé Áèçíáßïé äåí íôñÜðçêáí íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí ðåñóéêÜ ÷ñÞìáôá - ôá ÷ñÞ-
ìáôá åêåßíùí áíáíôßïõ ôùí ïðïßùí Ýðåóáí ìå äüîá êáé ôéìÞ óôá ðåäßá ôùí
ìá÷þí 100 ÷ñüíéá ðñéí - ãéá íá ðåôý÷ïõí ôçí ôáðåßíùóç ôçò ÓðÜñôçò. Ïé
Áèçíáßïé Þèåëáí ìüíï êáé ìüíï íá éêáíïðïéÞóïõí ôï ðÜèïò ôïõò, íá ðÜñïõí
åêäßêçóç áðü ôïõò ÓðáñôéÜôåò. Äåí ôïõò Ýíïéáæå ï ôñüðïò, áêüìá êé áí Þôáí ìå
å÷èñéêÜ ÷ñÞìáôá.
Åñþôçóç 4ç: Ï ñÞôïñáò ÉóïêñÜôçò, áíáöåñüìåíïò óôçí Áíôáëêßäåéï

åéñÞíç, ôç ÷áñáêôçñßæåé áéó÷ñÞ êáé áîéïêáôÜêñéôç. Ðïéïé ëüãïé äéêáéïëï-
ãïýí áõôÞ ôçí êñßóç;
ÁðÜíôçóç:
ÌåôÜ ôçí Áíôáëêßäåéï åéñÞíç, ìå ôçí ïðïßá ôåñìáôßóôçêå ï Êïñéíèéáêüò ðüëå-
ìïò (395-386 ð.×.), ïé ðüëåéò, ïé ÅëëçíéêÝò ðáñáëßåò ðüëåéò ôçò Ì. Áóßáò êáé ç
Êýðñïò ðáñáäüèçêáí óôïõò ÐÝñóåò áðü ôïõò ÓðáñôéÜôåò ìå ëßãåò åîáéñÝóåéò. Óå
áíôÜëëáãìá, ç ÓðÜñôç èá êõñéáñ÷ïýóå óôçí ÅëëÜäá.
Åñþôçóç 5ç: ÐïéÜ Þôáí ôá áßôéá ôçò åðåêôáôéêÞò ðïëéôéêÞò ôïõ Öéëßð-
ðïõ Â´;
ÁðÜíôçóç:
á) Ç åîáóöÜëéóç ãáéþí ãéá ôïõò óôñáôéþôåò ôïõ.
â) Ç Ýíùóç ôçò ÅëëÜäáò êÜôù áðü ôçí åîïõóßá ôïõ.
Åñþôçóç 6ç: Íá ðñïóÝîåôå ôïõò êýñéïõò üñïõò ôùí áðïöÜóåùí ôïõ

óõíåäñßïõ ôçò Êïñßíèïõ (337 êáé 336 ð.×.) êáé íá åîçãÞóåôå ðïéÜ Þôáí ç
ðïëéôéêÞ êáé êïéíùíéêÞ êáôÜóôáóç ðïõ åðéäßùîáí íá åðéâÜëïõí ïé Ìáêå-
äüíåò óôéò ÅëëçíéêÝò ðüëåéò.
ÁðÜíôçóç:
Ïé Ìáêåäüíåò ðñïóðÜèçóáí íá äçìéïõñãÞóïõí ôéò ðñïõðïèÝóåéò åêåßíåò ïé
ïðïßåò èá äéåõêüëõíáí ôçí ðïëéôéêÞ, ïéêïíïìéêÞ, óôñáôéùôéêÞ êáé êïéíùíéêÞ Ýíù-
óç ôçò ÅëëÜäáò. Ãé'áõôü:
129
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 130
á) ¸ãéíå ðñïóðÜèåéá íá åðÝëèåé åéñÞíç ìåôáîý ôùí ðüëåùí, áëëÜ êáé ìÝóá óôéò
ðüëåéò (åóùôåñéêÞ åéñÞíç).
â) ¸ãéíå ðñïóðÜèåéá áíÜðôõîçò ôçò ïéêïíïìßáò.
ã) Ôá ÅëëçíéêÜ üðëá åíþèçêáí êÜôù áðü ôç ÌáêåäïíéêÞ äýíáìç.
Åñþôçóç 7ç: Íá áîéïëïãÞóåôå ôï Ýñãï ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ, áöïý ëÜâå-

ôå õðüøç óáò ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá óôï ïðïßï åðé÷åéñÞèçêå.
ÁðÜíôçóç:
Ôï Ýñãï ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ õðÞñîå ðïëýðëåõñï êáé ðïëýðëïêï.
Ï ÁëÝîáíäñïò êáôÜöåñå íá öôÜóåé ùò ôá ðÝñáôá ôïõ ôüôå êüóìïõ ìåôáöÝñï-
íôáò ìáæß ôïõ ôïí åëëçíéêü ðïëéôéóìü.
- Óôï óôñáôéùôéêü ôïìÝá, ç åõöõßá ôïõ ÁëåîÜíäñïõ öÜíçêå ü÷é ìüíï áðü ôéò
êáôáêôÞóåéò ïñéóìÝíùí ðåñéï÷þí, áëëÜ êáé áðü ôçí åöáñìïãÞ êáôÜëëçëïõ óôñá-
ôéùôéêïý ó÷åäéáóìïý.
- Ùò ðñïò ôçí ðïëéôéêÞ ôïõ äñÜóç, ðñïóðÜèçóå íá åöáñìüóåé ó÷Ýäéï åéñçíé-
êÞò áíÜìåéîçò ôïõ åëëçíéêïý êáé áóéáôéêïý êüóìïõ. ÓåâÜóôçêå ôïí ôñüðï æùÞò
êÜèå ëáïý êáé äéáôÞñçóå ôï èåóìü ôçò óáôñáðåßáò.
- Óôïí ïéêïíïìéêü ôïìÝá óôñÜöçêå óôçí áíÜðôõîç ôçò íïçìáôéêÞò ïéêïíïìßáò
áíïßãïíôáò ôï êñáôéêü èçóáõñïöõëÜêéï. Åíþ ðñïçãïõìÝíùò ôïõò öüñïõò óõíÝ-
ëåãå êÜèå ìéá óáôñáðåßá îå÷ùñéóôÜ, ï ÁëÝîáíäñïò äçìéïýñãçóå ôç öïñïëïãéêÞ
ðåñéöÝñåéá, ìå ðåñéóóüôåñåò áðü ìéá óáôñáðåßåò.
- Óôïí ðïëéôéóôéêü ôïìÝá, äéáäüèçêå ç åëëçíéêÞ ãëþóóá óôçí ÁíáôïëÞ, áíá-
ìåß÷èçêáí åëëçíéêÜ êáé áóéáôéêÜ ðïëéôéóôéêÜ óôïé÷åßá, éäñýèçêáí íÝåò ðüëåéò, ïé
ïðïßåò ðñïþèçóáí ôï åìðüñéï êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ Ýñåõíá.
Ôï Ýñãï ôïõ áëåîÜíäñïõ åß÷å ôåñÜóôéá åðéññïÞ, êáèþò Üöçóå áíåîßôçëá ß÷íç
óå üëç ôçí ðåñéï÷Þ. Ðïëëïß ìýèïé êáé éóôïñßåò, ðïõ åðéæïýí áêüìç êáé óÞìåñá,
Ý÷ïõí ôïðïèåôÞóåé ôïí ÁëÝîáíäñï óôç óöáßñá ôïõ èñýëïõ.
Åñþôçóç 8ç: Óå ðïéÜ óõìðåñÜóìáôá óáò ïäçãåß ç ìåëÝôç ôïõ ðáñáèÝ-

ìáôïò 21, óôï ïðïßï ï Èïõêõäßäçò åîçãåß ôïí ôñüðï åñãáóßáò áëëÜ êáé ôï
ñüëï ôïõ éóôïñéêïý;
130
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 131
ÁðÜíôçóç:
á) Ï éóôïñéêüò áíáðëÜèåé ìå üóç áêñßâåéá åßíáé äõíáôü íá ãßíåé áõôü, ôéò áãï-
ñåýóåéò äéáöüñùí ðñïóþðùí.
â) ÐçãÝò ôùí ðïëåìéêþí ãåãïíüôùí óôÜèçêå ç Üìåóç ãíþóç, ç ðñïóùðéêÞ å-
ðáöÞ ìå ôá ãåãïíüôá, áëëÜ êáé ç äéáóôáýñùóç óôïé÷åßùí áðü Üôïìá ðïõ Ýæçóáí ôá
ßäéá ãåãïíüôá. Áõôü Þôáí äýóêïëï, ãéáôß êáèÝíáò ôüíéæå ü,ôé íüìéóå ðéï óçìáíôéêü.
ã) Óêïðüò ôïõ Ýñãïõ ôïõ åßíáé íá ùöåëÞóåé ôïõò ìåôáãåíÝóôåñïõò êáé ü÷é íá
ôïõò åõ÷áñéóôÞóåé. Êáé áõôü ãéáôß ðéóôåýåé üôé ôá ãåãïíüôá åðáíáëáìÜíïíôáé áíá-
ëïãéêÜ.
ä) Ï éóôïñéêüò Ýãñáøå ôï Ýñãï ôïõ ãéá íá ìåßíåé áéþíéá ðáñáêáôáèÞêç.
Åñþôçóç 9ç: Áöïý ðáñáôçñÞóåôå ìå ðñïóï÷Þ ôéò åéêüíåò ôïõ âéâëßïõ,

ðïõ ðáñïõóéÜæïõí ãëõðôÜ Ýñãá ôùí áñ÷áéêþí êáé ôùí êëáóéêþí ÷ñüíùí,
íá äéáôõðþóåôå ôéò áðüøåéò óáò ùò ðñïò ôçí åîåëéêôéêÞ ðïñåßá ôçò ãëõ-
ðôéêÞò (âë. óåë. 95, 104, 116, 117).
ÁðÜíôçóç:
Óôçí áñ÷áéêÞ åðï÷Þ, ôá ãëõðôÜ Þôáí áñêåôÜ Üêïìøá êáé ÷ïíôñïêïììÝíá. ÂÝ-
âáéá, Þôáí ìéá ðëáóôéêüôçôá ðïëý ìåãáëýôåñç áðü ôï ðáñåëèüí. Áêüìá, üìùò, äåí
åß÷áí öôÜóåé óôï óçìåßï ýøéóôçò êáëëéôå÷íéêÞò áñôéüôçôáò. Áõôü áëëÜæåé óôá ôÝëç
ôïõ 6ïõ áé. êáé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 5ïõ áé. ð.×. ôá ãëõðôÜ áðïêôïýí ôçí áßóèçóç ôçò öõ-
óéêÞò êßíçóçò êáèþò êáé ìéá åóùôåñéêÞ äýíáìç ðïõ äåí åß÷å ðñïçãïýìåíá. Áêü-
ìá êáé ôá åíäýìáôá öáßíïíôáé íá áíåìßæïõí åëåýèåñá óôïí áÝñá. Ôá áãÜëìáôá ÷á-
ñáêôçñßæïíôáé áðü çñåìßá óôï ðñüóùðï êáé áðü ìåãáëïðñÝðåéá. Ôïí 4ï áé. ð.×.
ôï ðñüóùðï ÷Üíåé ôç ãáëÞíç êáé ðáñïõóéÜæåôáé íá åêöñÜæåé Ýíôïíá óõíáéóèÞìá-
ôá: öüâïò, ÷áñÜ, áãùíßá, ðÜèïò ê.ë.ð. Áíôéêáôïðñßæåôáé ï ôáñáãìÝíïò óõíáéóèç-
ìáôéêüò êüóìïò ôïõ áíèñþðïõ.
A
131
Fef022.qxd 10/6/08 12:29 PM Óåëßäá 132
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 133
ÉÉÉ. ÏÉ ÅËËÇÍÉÓÔÉÊÏÉ ×ÑÏÍÏÉ

03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 134
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 135
1. Ï ÅËËÇÍÉÓÔÉÊÏÓ ÊÏÓÌÏÓ

ÅëëçíéóôéêÞ ïíïìÜæåôáé ç åðï÷Þ ç ïðïßá ïñßæåôáé áðü äýï óçìáíôéêÜ ãåãïíüôá:
ôï èÜíáôï ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ (323 ð.×.) êáé ôçí êáôÜëçøç ôçò Áéãýðôïõ áðü ôïõò
Ñùìáßïõò (30 ð.×.). Ç áõôïêñáôïñßá ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ ìïéñÜóôçêå âßáéá óôïõò
äéáäü÷ïõò ôïõ. ÊÝíôñï ðéá äåí åßíáé ï åëëáäéêüò ÷þñïò áëëÜ ç ÁíáôïëÞ. ÓéãÜ
óéãÜ ôï ñùìáúêü Üóôñï áñ÷ßæåé íá áíáôÝëëåé óôçí ðåñéï÷Þ.
1. Ç äéÜóðáóç ôïõ êñÜôïõò

ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ
Ôï êñßóéìï èÝìá ðïõ áíÝêõøå ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ìåãÜëïõ óôñáôçëÜôç, Þôáí
ðïéïò èá ôïí äéáäå÷üôáí. Ïé ðñïóùñéíïß äéÜäï÷ïé, Ößëéððïò Áñéäáßïò ùò
Ößëéððïò Ã´ (ï åôåñïèáëÞò áäåñöüò ôïõ) êáé ÁëÝîáíäñïò Ä´ (ï ãéïò ôïõ áðü ôç
ÑùîÜíç) Þôáí áíßêáíïé. ÎÝóðáóáí åðáíáóôÜóåéò.
ÅîåãÝñóåéò êáé
áðåëåõèåñùôéêïß áãþíåò
Áñ÷éêÜ åîåãÝñèçêáí ïé Áèçíáßïé êáé ïé Áéôùëïß. Áêïëïýèçóå ï Ëáìéáêüò

ðüëåìïò (322 ð.×.). Ïé Ìáêåäüíåò üìùò íßêçóáí êáôÜ êñÜôïò. Ïé óõíÝðåéåò Þôáí
ïé áêüëïõèåò:
–Ôï äçìïêñáôéêü ðïëßôåõìá êáôáëýèçêå óôçí ÁèÞíá. Ç ðüëç ðëÞñùóå ÷ñç-
ìáôéêÞ áðïæçìßùóç, åíþ ìáêåäïíéêÞ öñïõñÜ åãêáôáóôÜèçêå óôç Ìïõíé÷ßá.
–Áðü ôïõò áñ÷çãïýò ôçò åîÝãåñóçò, ï ÄçìïóèÝíçò áõôïêôüíçóå, åíþ ï
Õðåñåßäçò äïëïöïíÞèçêå.
135
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 136
ÉÉÉ. ÅËËÇÍÉÓÔÉÊÏÉ ×ÑÏÍÏÉ
–Ðüëåéò ôçò ÐåëïðïííÞóïõ äÝ÷ôçêáí õðï÷ñåùôéêÜ ìáêåäïíéêÝò öñïõñÝò.

ÅîåãÝñóåéò óôéò áíáôïëéêÝò åðáñ÷ßåò (ÂáêôñéáíÞ) åìðüäéóáí ôçí ôéìùñßá ôùí
Áéôùëþí.
Ï äéïéêçôÞò ôçò Ìçäßáò Ðåßèùí, ðïõ êáôÝóôåéëå ôçí åîÝãåñóç, áõôïáíáêç-
ñý÷ôçêå áíåîÜñôçôïò äéïéêçôÞò ôùí ¢íù óáôñáðåéþí.
Ïé óõãêñïýóåéò ôùí äéáäü÷ùí

Ïé öéëïäïîßåò ôùí óôñáôçãþí ôïõ ÁëåîÜíäñïõ êáé ç áðïõóßá éó÷õñÞò êå-
íôñéêÞò åîïõóßáò ïäÞãçóáí óå ìéá óåéñÜ óõãêñïýóåùí ðïõ êñÜôçóáí ðÜíù áðü
åßêïóé ÷ñüíéá. ÊáôÜ ôçí ðñþôç ðåñßïäï (321-301 ð.×.) ïé íüìéìïé äéåêäéêçôÝò ôçò
åîïõóßáò äïëïöïíÞèçêáí. Óôïí ÔñéðáñÜäåéóï ôçò Óõñßáò (321 ð.×.) Ýãéíå ç
ðñþôç äéáíïìÞ. ÅðéìåëçôÞò ôçò áõôïêñáôïñßáò áíáãïñåýôçêå ï Áíôßðáôñïò. Áðü
ôïõò Üëëïõò óôñáôçãïýò, ï Áíôßãïíïò áõôïáíáêçñý÷ôçêå áõôïêñÜôïñáò. Ï ôßôëïò
ðÝñáóå óôï ãéï ôïõ ÄçìÞôñéï ôïí ÐïëéïñêçôÞ. Ïé Üëëïé óôñáôçãïß äéáöþíçóáí.
ÔåëéêÜ, ïé äõï óõíáóðéóìïß ðïëÝìçóáí óôçí Éøü ôï 301ð.×. . Ï Áíôßãïíïò óêï-
ôþèçêå, åíþ ï ãéïò ôïõ äéÝöõãå. Áñãüôåñá Ýãéíå âáóéëéÜò ôçò Ìáêåäïíßáò.
Ó÷çìáôßóôçêáí ôÝóóåñá âáóßëåéá:
á) ôï âáóßëåéï ôçò Áéãýðôïõ ìå ôïí Ðôïëåìáßï,
â) ôçò Óõñßáò ìå ôï ÓÝëåõêï,
ã) ôçò Ìáêåäïíßáò ìå ôïí ÊÜóóáíäñï,
ä) ôçò ÈñÜêçò ìå ôï Ëõóßìá÷ï.
ÍÝåò óõãêñïýóåéò îÝóðáóáí êáé ìåôÜ ôçí Éøü. Ôï âáóßëåéï ôïõ Ëõóßìá÷ïõ ìïé-
ñÜóôçêå áðü ôï âáóßëåéï ôçò Ìáêåäïíßáò êáé ôçò Óõñßáò ìå ôç ìÜ÷ç óôï
ÊïõñïðÝäéï ôçò Ëõäßáò (281 ð.×.). ÓéãÜ óéãÜ Üñ÷éóáí íá éäñýïíôáé ìéêñüôåñá
âáóßëåéá, óôá ïðïßá êõâåñíïýóáí íôüðéïé çãåìüíåò.
2. Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ
ôïõ åëëçíéóôéêïý êüóìïõ
á) ÏéêïíïìéêÜ.
Ç êáôÜêôçóç ôçò ÁíáôïëÞò óÞìáíå ìåãÜëåò áëëáãÝò óôïí ïéêïíïìéêü ôïìÝá.
¸ëëçíåò êáé íôüðéïé äñïýóáí êÜôù áðü åíéáßï ïéêïíïìéêü óýóôçìá. Áõôü åß÷å óáí
136
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 137
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ï ÅËËÇÍÉÓÔÉÊÏÓ ÊÏÓÌÏÓ
áðïôÝëåóìá ôçí åíïðïßçóç ôïõ íïìéóìáôéêïý óõóôÞìáôïò, ôçò äçìïóéïíïìéêÞò

ðïëéôéêÞò êáé ôïõ ôñüðïõ óõíáëëáãþí ìÝóá óôéò ðüëåéò-êñÜôç.
ÂÜóç ôçò ïéêïíïìßáò Þôáí ç ðëïýóéá ãåùñãéêÞ ðáñáãùãÞ êáé ïé áíôáëëáãÝò
ðñïúüíôùí áíÜìåóá óôá âáóßëåéá. ×ñçóéìïðïéÞèçêáí åëëçíéêÜ íïìßóìáôá, éäñý-
èçêáí ôñÜðåæåò êáé ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí åðéôáãÝò.
â) ÊïéíùíéêÜ.
Óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò éåñáñ÷ßáò âñéóêüôáí ìéá åëßô, ç ïðïßá áðïôåëïý-
íôáí áðü ôïò åìðüñïõò, ôïõò ôñáðåæßôåò êáé ôïõò âáóéëéêïýò õðáëëÞëïõò. Ïé ãçãå-
íåßò åñãÜæïíôáí óõíÞèùò ùò åñãÜôåò êáé ìéêñïêáëëéåñãçôÝò. Ç áíÜãêç ãéá åñãá-
ôéêÜ ÷Ýñéá ðñïêÜëåóå áíÜðôõîç ôçò äïõëåßáò. Ôï êáèåóôþò ôçò äïõëïðáñïéêßáò
äéáôçñÞèçêå, ìïëïíüôé ïé äïõëïðÜñïéêïé äåí åðáñêïýóáí ãéá ôçí êÜëõøç ôçò
æÞôçóçò.
ã) ÐïëéôéêÜ.
Êõñéáñ÷ïýóå ç áðüëõôç ìïíáñ÷ßá. Ãýñù áðü ôï ìïíÜñ÷ç õðÞñ÷å Ýíá åðéôåëåßï
áðü ¸ëëçíåò êáé åîåëëçíéóìÝíïõò íôüðéïõò ôçò áíþôåñçò ôÜîçò. Ï ðïëßôçò Ý÷áóå
ôçí áîßá ðïõ åß÷å óôï ðëáßóéï ôçò ðüëçò-êñÜôïõò. Ôþñá ðéá êÝíôñá ðíåõìáôéêÜ,
äéïéêçôéêÜ, ðïëéôéêÜ Þôáí ïé ìåãÜëåò ðüëåéò ôçò ÁíáôïëÞò ( ÁëåîÜíäñåéá ê.Ü.).
Óôçí ÅëëÜäá êõñéÜñ÷çóáí ïé Ìáêåäüíåò. ÊÜðïéåò ðüëåéò-êñÜôç Ýìåéíáí áõôüíï-
ìåò, åíþ áëëïý äçìéïõñãÞèçêáí ïìïóðïíäßåò (Á÷áúêÞ, ÁéôùëéêÞ).
Ôá âáóßëåéá ôçò ÁíáôïëÞò

Ï ÁëÝîáíäñïò Ýãéíå âáóéëéÜò ðïëëþí ëáþí. Ç âáóéëåßá ïñãáíþèçêå ( ðïëéôé-
êÜ êáé éäåïëïãéêÜ) óôá ðëáßóéá ôçò ìïíáñ÷éêÞò ðáñÜäïóçò ôçò ÁíáôïëÞò, üðïõ ïé
çãåìüíåò ëáôñåýïíôáí êáé óá èåïß. Ç êáôÜóôáóç áõôÞ äéáôçñÞèçêå êáé óôá ÷ñü-
íéá ôùí äéáäü÷ùí.
á) Âáóßëåéï ôçò Áéãýðôïõ.

Éäñýèçêå áðü ôïí Ðôïëåìáßï, óôñáôçãü ôçò Áéãýðôïõ. ÐåñéåëÜìâáíå ôçí
Áßãõðôï, ôçí ÊõñçíáúêÞ, ôçí Êýðñï êáé êáôÜ äéáóôÞìáôá ôç íüôéá Óõñßá. Ïé Ðôï-
ëåìáßïé âáóßóôçêáí óôï óôñáôü êáé óôï óôüëï. ÁíÝ÷ôçêáí ôéò íôüðéåò ðáñáäüóåéò
137
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 138
êáé ðåðïéèÞóåéò. ¸äùóáí âÜñïò óôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ êáé áðÝöõãáí íá
öïñïëïãÞóïõí âáñéÜ ôïõò íôüðéïõò.
Âáóßóôçêáí óå Ýíá óõãêåíôñùôéêü äéïéêçôéêü ãñáöåéïêñáôéêü óýóôçìá, ãíþ-
ñéìï áðü ôïõò áñ÷áßïõò ÷ñüíïõò.
Ôï âáóßëåéï Üêìáóå êáôÜ ôïí 3ï ð.×. áéþíá. Ôïí åðüìåíï áéþíá, üìùò, óçìåé-
þèçêáí åîåãÝñóåéò ÷ùñéêþí. Ôï ãåãïíüò áõôü êáèþò êáé ïé ðüëåìïé ìå ôïõò Óå-
ëåõêßäåò ãéá ôç íüôéá Óõñßá åîáóèÝíçóáí ôï êñÜôïò, ðïõ áðïäåß÷ôçêå åýêïëç ëåß-
á óôçí êáôáêôçôéêÞ ïñìÞ ôçò Ñþìçò.
â) Âáóßëåéï ôçò Óõñßáò.

ÉäñõôÞò Þôáí ï ÓÝëåõêïò, óôñáôçãüò ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ. Ôï âáóßëåéï áõôü
åêôåéíüôáí óôá áóéáôéêÜ åäÜöç ôùí êáôáêôÞóåùí ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ. Ôá óýíïñá
ôïõ âáóéëåßïõ äåí Þôáí óôáèåñÜ. ÃåíéêÜ ðÜíôùò, åêôåéíüôáí áðü ôïí Éíäü ìÝ÷ñé ôç
Ìåóüãåéï êáé áðü ôçí Êáóðßá ìÝ÷ñé ôïí Ðåñóéêü êáé ôçí Áñáâßá. ÐÜíôùò, ãñÞãï-
ñá ïé áíáôïëéêÝò åðáñ÷ßåò êáé ç ÌéêñÜ Áóßá ÷Üèçêáí. ÐõñÞíáò ôïõ âáóéëåßïõ
Þôáí ç Óõñßá. Ïé Óåëåõêßäåò óôçñß÷ôçêáí óôï óôñáôü êáé óôïí åðïéêéóìü ôùí
ðåñéï÷þí ôïõ âáóéëåßïõ.
ÊáôÜ ôïí 3ï ð.×. áéþíá ôï âáóßëåéï áõôü Þôáí ôï ðëïõóéüôåñï, åðåéäÞ Ýëåã÷å ôï
åìðüñéï, åíþ áíáðôõãìÝíç Þôáí êáé ç ãåùñãßá.
ÄéáôçñÞèçêå ôï ðáëéü óýóôçìá óáôñáðåéþí. Ùóôüóï, óáôñÜðåò ôþñá äéïñßæï-
íôáí ¸ëëçíåò. Ôï âáóßëåéï ðáñÞêìáóå êáôÜ ôï 2ï ð.×. áéþíá.
Ôá âáóßëåéá ôïõ åëëáäéêïý ÷þñïõ

Óôïí åëëáäéêü ÷þñï êõñéáñ÷ïýóå ç âáóéëåßá ðïõ óôçñéæüôáí óôç öõëåôéêÞ ïñãÜíù-
óç. Ï âáóéëéÜò åêëåãüôáí áðü ôïõò óôñáôéþôåò, åíþ ãýñù ôïõ âñéóêüôáí Ýíá óõìâïý-
ëéï åõãåíþí. ÔÝôïéá ïñãÜíùóç åß÷áí ïé Ìáêåäüíåò êáé ïé Çðåéñþôåò. Ç áíáãüñåõóç
ôïõ âáóéëéÜ ãéíüôáí áðü ôï óôñáôü, ìïëïíüôé ç âáóéëåßá Þôáí êëçñïíïìéêÞ.
á) Âáóßëåéï ôçò Ìáêåäïíßáò.

Ðåñéïñéæüôáí óôç Ìáêåäïíßá, óôç Èåóóáëßá êáé óå èýëáêåò ôçò íüôéáò
ÅëëÜäáò. Óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò âñéóêüôáí ï âáóéëéÜò. ¹ôáí ï
êýñéïò êÜôï÷ïò ïëüêëçñïõ ôïõ åäáöéêïý ÷þñïõ ðïõ ðåñéåëÜìâáíå ôï âáóßëåéï.
138
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 139
Ðáñá÷ùñïýóå ãáßåò óôïõò åõãåíåßò. Ç äùñåÜ üìùò Þôáí áíáêëçôÞ. Ç ìåãÜëç

ìÜæá ôùí ìéêñïìåóáßùí êáëëéåñãçôþí áðïôåëïýóå ôç âÜóç ôïõ ìáêåäïíéêïý óôñá-
ôïý, ðïõ áíáãüñåõå ôï âáóéëéÜ. ÕðÞñ÷áí, ôÝëïò, ïé äïýëïé, ïé ïðïßïé êáëëéåñãïý-
óáí ôéò ìåãÜëåò éäéïêôçóßåò.
ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ, êõâÝñíçóå ï ÊÜóóáíäñïò, åíþ áñãüôåñá äéá-
êñßèçêå ï ÄçìÞôñéïò ï ÐïëéïñêçôÞò. ÔåëéêÜ Ýðåóå óôá ÷Ýñéá ôïõ âáóéëéÜ ôçò Çðåßñïõ
Ðýññï. Ôï âáóßëåéï Ýíéùóå ôá ÷ôõðÞìáôá ôùí Ãáëáôþí, ôïõò ïðïßïõò Ýäéùîå ï
Áíôßãïíïò ÃïíáôÜò. ÊáôÜ ôï 2ï ð.×. áéþíá ôï âáóßëåéï åîáóèÝíçóå óçìáíôéêÜ.
â) Âáóßëåéï ôçò Çðåßñïõ

Ç ¹ðåéñïò åß÷å êáôïéêçèåß áðü äùñéêÜ öýëá, óðïõäáéüôåñá áðü ôá ïðïßá
áíáäåß÷ôçêáí ïé Ìïëïóóïß. Ôï âáóßëåéï áõôü Þôáí õðïôåëÝò óôïõò Ìáêåäüíåò. Ìå
ôïõò Ìïëïóóïýò äéáìïñöþèçêå Ýíá óýóôçìá åîïõóßáò êáôÜ ôï ïðïßï Ýíáò åêðñü-
óùðïò ôïõ ëáïý ðåñéüñéæå ôç âáóéëéêÞ åîïõóßá. Ìéá öïñÜ ôï ÷ñüíï ãßíïíôáí
áíôáëëáãÝò üñêùí ðßóôçò óôïõò éó÷ýïíôåò íüìïõò óôç óõíÝëåõóç ôïõ ëáïý ôùí
Ìïëïóóþí, üðïõ óõììåôåß÷å êáé ï âáóéëéÜò.
Ôï âáóßëåéï áõôü áíÝäåéîå ï Ðýññïò. ÈÝëïíôáò íá äçìéïõñãÞóåé êñÜôïò áíÜ-
ëïãï ìå ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ, óôñÜöçêå óôç Äýóç, üðïõ áíôéìåôþðéóå ôïõò
Ñùìáßïõò êáé ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò, ìå ìåãÜëåò áðþëåéåò üìùò.
Ãõñíþíôáò óôçí ¹ðåéñï, óôñÜöçêå óôçí êáôÜêôçóç ôçò Ìáêåäïíßáò êáé ôçò
íüôéáò ÅëëÜäáò. Óêïôþèçêå óôï ¢ñãïò ôï 272 ð.×..
Ïé ðüëåéò-êñÜôç
Ç êõñéáñ÷ßá ôçò áðüëõôçò ìïíáñ÷ßáò ùò öïñÝá åîïõóßáò ïäÞãçóå ôï èåóìü
ôçò ðüëçò-êñÜôïõò óå ðáñáêìÞ. Ùóôüóï, ðïëëÝò ðüëåéò-êñÜôç åðéâßùóáí ìå äéÜ-
öïñåò ìïñöÝò:
– Ùò ôìÞìáôá ôùí âáóéëåßùí.
– Ùò ìÝëç äéáöüñùí ïìïóðïíäéáêþí êñáôþí, ôùí óõìðïëéôåéþí.
– ÊÜðïéåò áðü áõôÝò Ýìåéíáí áõôüíïìåò ( ÁèÞíá, ÓðÜñôç ê.Ü.) åîáéôßáò ôçò åý-
íïéáò ôùí çãåìüíùí.
á) Ç ÁèÞíá
ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ óôçí ðüëç êõñéÜñ÷çóáí ïé Ìáêåäüíåò
139
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 140
(ÄçìÞôñéïò ÖáëçñÝáò, ÄçìÞôñéïò ï ÐïëéïñêçôÞò ). ÊáôÜ ôç âáóéëåßá ôïõ Áíôß-

ãïíïõ ÃïíáôÜ, ïé Áèçíáßïé, ìå áñ÷çãü ôï óôùéêü öéëüóïöï ×ñåìùíßäç, åîåãÝñ-
èçêáí. Ôï ßäéï óõíÝâç êáé ìå Üëëåò ðüëåéò. Ùóôüóï, ç åîÝãåñóç êáôáðíßãçêå.
Ï ðïëéôéêüò ñüëïò ôçò ÁèÞíáò Þôáí ìéêñüò ìÝ÷ñé ôçí õðïôáãÞ ôçò ðüëçò óôïõò
Ñùìáßïõò. Äå óõíÝâç ôï ßäéï ìå ôïí ðïëéôéóôéêü ñüëï ôçò ðüëçò.
â) Ç ÓðÜñôç
Ç ÓðÜñôç ðåñéÝðåóå êáôÜ ôïí 3ï ð.×. áéþíá óå êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ ðáñáê-
ìÞ, åîáéôßáò ôïõ ôñüðïõ äéáêõâÝñíçóçò êáé ôçò áðïìïíùôéêÞò ðïëéôéêÞò ôùí
êõâåñíþíôùí. Ï ðëçèõóìüò åëáôôþèçêå äñáóôéêÜ.
Ï âáóéëéÜò ¢ãéò Ä´ ðñïóðÜèçóå íá áíôéìåôùðßóåé ôçí êáôÜóôáóç ìå ôïí
åìðëïõôéóìü ôçò ôÜîçò ôùí Óðáñôéáôþí ðïëéôþí áðü ôïõò ðåñßïéêïõò.
ÄïëïöïíÞèçêå üìùò, êáèþò óõíÜíôçóå ìåãÜëç áíôßäñáóç.
Ðáñüìïéåò ìåôáññõèìßóåéò ðñïóðÜèçóå íá êÜíåé êáé ï ÊëåïìÝíçò Ã´.
ÁíôÝäñáóáí üìùò ïé õðüëïéðåò ðüëåéò ôçò ÐåëïðïííÞóïõ. Ìå ôç âïÞèåéá ôùí
Ìáêåäüíùí ï ÊëåïìÝíçò íéêÞèçêå ôï 222 ð.×. óôç Óåëëáóßá. Óôç ÓðÜñôç åãêá-
ôáóôÜèçêå ìáêåäïíéêÞ öñïõñÜ.
ÐñïóùñéíÞ áíáëáìðÞ óå áõôÞ ôç ÷áïôéêÞ êáôÜóôáóç óôÜèçêáí ôá ÷ñüíéá ôçò
âáóéëåßáò ôïõ ÍÜâé (206 ð.×.). ÁëëÜ êáé ïé äéêÝò ôïõ ìåôáññõèìßóåéò äéáêüðçêáí
áðü ôçí åðÝìâáóç ôùí Üëëùí ðåëïðïííçóéáêþí ðüëåùí. Ï ÍÜâéò äïëïöïíÞèç-
êå êáé ç ÓðÜñôç Ýãéíå ìÝëïò ôçò Á÷áúêÞò óõìðïëéôåßáò.
ã) Ç Ñüäïò
Ç áíÜðôõîç ôçò ðüëçò-êñÜôïõò âïçèÞèçêå áðü ôç ãåùãñáöéêÞ ôçò èÝóç êáé ôï
éó÷õñü íáõôéêü ðïõ äéÝèåôå. Ôï 305-304 ð.×. ç Ñüäïò áðÝêñïõóå ôï ÄçìÞôñéï ôïí
ÐïëéïñêçôÞ. Ç åîïõóßá âñéóêüôáí óôá ÷Ýñéá ôùí ðëïõóßùí åìðüñùí êáé ôùí ôñá-
ðåæéôþí. Ç Ñüäïò Þôáí ðåñéæÞôçôïò óýììá÷ïò. Áñ÷éêÜ Þôáí óýììá÷ïò ôçò Ñþìçò.
¾óôåñá üìùò óôñÜöçêå åíáíôßïí ôçò, ðñÜãìá ðïõ ïäÞãçóå óôçí ðáñáêìÞ ôçò êáé
ôåëéêÜ óôçí õðïäïýëùóÞ ôçò óôïõò Ñùìáßïõò (43 ð.×.).
ä) Ç ÄÞëïò
Ôï íçóß áíáäåß÷ôçêå óå ïéêïíïìéêü êÝíôñï, åîáéôßáò ôïõ éåñïý ÷áñáêôÞñá ôïõ,
140
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 141
áëëÜ êáé åîáéôßáò ôçò êáßñéáò ãåùãñáöéêÞò ôïõ èÝóçò. Ôï íçóß Üêìáóå êáôÜ ôïí 4ï
ð.×. áéþíá. Éäñýèçêáí ôñÜðåæåò, ôï íçóß áíáãíùñßóôçêå ùò óðïõäáßïò äéáìåôáêï-
ìéóôéêüò óôáèìüò ôçò ÁíáôïëéêÞò Ìåóïãåßïõ. Ïé ÄÞëéïé äéþ÷ôçêáí üôáí ç åðïðôåßá
ôïõ íçóéïý ðáñá÷ùñÞèçêå óôïõò Áèçíáßïõò. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá êõñéáñ÷ïýóáí ïé
îÝíïé êáé êÜôù áðü ôçí õøçëÞ åðïðôåßá ôçò Ñþìçò.
Ïé óõìðïëéôåßåò
Óôéò êïóìïãïíéêÝò áëëáãÝò ôïõ 4ïõ ð.×. áéþíá ïé áðïìïíùìÝíåò ðüëåéò áíôÝ-
äñáóáí ó÷çìáôßæïíôáò ïìïóðïíäßåò, ôéò óõìðïëéôåßåò.
á) Ç ÁéôùëéêÞ óõìðïëéôåßá
Óôá ìÝóá ôïõ 4ïõ ð.×. áéþíá éäñýèçêå ôï « Êïéíü ôùí Áéôùëþí ». ÌåôÜ ôçí áðü-
êñïõóç ôùí Ãáëáôþí (278 ð.×.) ôï êïéíü áõôü, áíáëáìâÜíïíôáò ôçí ðñïóôáóßá ôïõ
ìáíôåßïõ ôùí Äåëöþí, éó÷õñïðïéÞèçêå êáé åîåëß÷ôçêå óôçí ÁéôùëéêÞ óõìðïëéôåßá.
ÕðÞñ÷å äçìïêñáôßá. Ç óõíÝëåõóç, ðïõ áðáñôéæüôáí áðü ôïõò ðïëßôåò ôçò óõìðï-
ëéôåßáò, åîÝëåãå ôïõò Üñ÷ïíôåò, áðïöÜóéæå ãéá ôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ, åíþ øÞöéæå
êáé ôïõò íüìïõò. ÕðÞñ÷å êïéíü íüìéóìá, ìÝôñá êáé óôáèìÜ. Ç ÁéôùëéêÞ óõìðïëé-
ôåßá Ýöôáóå óå áêìÞ ôïí 3ï ð.×. áéþíá.
â) Ç Á÷áúêÞ óõìðïëéôåßá
Îåêßíçóå ùò Ýíùóç ðüëåùí ôçò Á÷áÀáò ôùí 3ï ð.×. áéþíá êáé ìÝóá óå Ýíáí
áéþíá ðåñéÝëáâå üëç ôçí Ðåëïðüííçóï. Áí êáé êÜèå ðüëç åß÷å äéêÞ ôçò êõâÝñíç-
óç, õðÞñ÷áí üìùò óõíïëéêÜ üñãáíá äéïßêçóçò:
– Ç óõíÝëåõóç, áðïôåëïýìåíç áðü ôïõò ðïëßôåò ôçò óõìðïëéôåßáò ðïõ Þôáí
ðÜíù áðü 30 åôþí.
– Ïé Üñ÷ïíôåò.
– Ç âïõëÞ Þ óýãêëçôïò ìå áñìïäéüôçôåò åîùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò.
Óå áêìÞ Ýöôáóå ç óõìðïëéôåßá ìå äõï çãÝôåò.
á) Ìå ôïí ¢ñáôï áðü ôç Óéêõþíá. ÁðïìÜêñõíå ôïõò Ìáêåäüíåò áðü ôçí
Êüñéíèï. Áñãüôåñá æÞôçóå ôç âïÞèåéÜ ôïõò ãéá íá íéêÞóåé ôïí ÊëåïìÝíç. Ï ïðïß-
ïò íéêÞèçêå, áëëÜ ï ¢ñáôïò äïëïöïíÞèçêå.
â) Ìå ôï Öéëïðïßìçí (253-183 ð.×.) áðü ôç Ìåãáëüðïëç. ¹ôáí óðïõäáßïò
141
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 142
çãÝôçò, áëëÜ ôá ðñÜãìáôá Þôáí éäéáßôåñá äýóêïëá. Ç Ñþìç êõñéáñ÷ïýóå óôçí

ÅëëÜäá åöáñìüæïíôáò ôçí ðïëéôéêÞ ôïõ «äéáßñåé êáé âáóßëåõå». Ôï 146 ð.×. ç
Á÷áúêÞ óõìðïëéôåßá õðÝêõøå óôç ñùìáúêÞ äýíáìç.

ÁêìÞ ÄÞëïõ 323 ð.×.-39 ð.×.
ÅëëçíéóôéêÞ åðï÷Þ ºäñõóç Êáéíïý Áéôùëþí 4ïò ð.×.
Ëáìéáêüò ðüëåìïò 322 ð.×.

Ðñþôç äéáíïìÞ ôùí êáôáêôÞóåùí ôïõ Ì.
321 ð.×.
ÁëåîÜíäñïõ
Ï ÄçìÞôñéïò ÖáëçñÝáò êõâåñíÞôçò ôçò ÁèÞíáò 317 ð.×.
ÈÜíáôïò Ðýññïõ 272 ð.×.

Ç ìÜ÷ç óôïí Éôï ôçò Óõñßáò 317-307 ð.×.
ÅðéäñïÞ Ãáëáôþí óôç Ìáêåäïíßá 280 ð.×.
Ç ìÜ÷ç óôï ÊïõñïðÝäéï ôçò Ëõäßáò 281 ð.×.
ÏñéóôéêÞ áðïìÜêñõíóç ôùí Ãáëáôþí 277 ð.×.
ÁêìÞ ôïõ Åëëçíéóôéêïý âáóéëåßïõ ôçò Áéãýðôïõ 3ïò áé. ð.×.

ÂáóéëéÜò ôçò Ìáêåäïíßáò ï ÄçìÞôñéïò ï
294-187 ð.×
ÐïëéïñêçôÞò
ÁêìÞ ôçò ÁéôùéëéêÞò óõììá÷ßáò 3ïò áé. ð.×.
Ï Öéëïðïßìçí 253-183 ð.×.
¹ôôá ôïõ ÊëåïìÝíç óôç Óåëëáóßá 222 ð.×.
Ï ÍÜâéó áíáëáìâÜíåé ôçí åîïõóßá óôç ÓðÜñôç 206 ð.×.
Ïé Ñüäéïé áðïêñïýïõí ôï ÄçìÞôñéï ÐïëéïñêçôÞ 305-304 ð.×.
ÄéÜëõóç ôçò Á÷áúêÞò óõìðïëéôåßáò áðü ôïõò
146 ð.×.
Ñùìáüõò
ÕðïôáãÞ ôçò Ñüäïõ óôïõò Ñùìáßõò 43 ð.×.
142
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 143

1ç Åñþôçóç: Óå ðïéïõò ëüãïõò ïöåßëåôáé ç áíôßäñáóç ôùí Áèç-

íáßùí ðïõ åîéóôïñåß ï Ðëïýôáñ÷ïò óôï ðáñÜèåìá 1;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Áèçíáßïé Þôáí éäéáßôåñá õðåñÞöáíïé ãéá ôï ðáñåëèüí ôçò ÁèÞíáò. Ç ðüëç
Þôáí ìÝ÷ñé ðñéí áðü ëßãá ÷ñüíéá ìéá áðü ôéò óçìáíôéêüôåñåò ôçò ÅëëÜäáò. Åß÷å
áðïäåßîåé ôç äýíáìÞ ôçò áðü ôçí åðï÷Þ ôùí Ðåñóéêþí ðïëÝìùí. Ôïí 5ï ð.×.
áéþíá åß÷å ãíùñßóåé óçìáíôéêüôáôç áêìÞ ïéêïíïìéêÞ, ðïëéôéêÞ, ðïëéôéóôéêÞ. Ï
Ößëéððïò Â´ êáé ï ÁëÝîáíäñïò åß÷áí áíáôñÝøåé áõôü ôï Ýíäïîï ðáñåëèüí. Åß÷áí
åðéâÜëåé ôçí õðïôáãÞ óôçí ïõóßá ôùí Áèçíáßùí óôïõò Ìáêåäüíåò. Ïé Áèçíáßïé
áéóèÜíïíôáí ôáðåéíùìÝíïé, çôôçìÝíïé.
2ç Åñþôçóç: Íá äéáêñßíåôå ôéò äéáöïñÝò ìåôáîý ôùí åëëçíéóôéêþí

âáóéëåßùí ôçò Óõñßáò êáé ôçò Ìáêåäïíßáò óå ü,ôé áöïñÜ ôçí êïé-
íùíéêÞ ôïõò óõãêñüôçóç êáé ôçí Üóêçóç ôçò åîïõóßáò.
ÁðÜíôçóç:
á) Óôï âáóßëåéï ôçò Óõñßáò ç áðüëõôç åîïõóßá âñéóêüôáí óôá ÷Ýñéá ôïõ ìïíÜñ-
÷ç, ðïõ ëáôñåõüôáí óáí èåüò. Óôï âáóßëåéï ôçò Ìáêåäïíßáò ßó÷õå ï ðáëáéüò
èåóìüò ôçò áíáãüñåõóçò ôïõ êëçñïíïìéêïý âáóéëéÜ áðü ôç óõíÝëåõóç ôùí óôñá-
ôéùôþí.
â) Ôï âáóßëåéï ôçò Óõñßáò Þôáí ôåñÜóôéï áëëÜ ðïëõåèíéêü. Ôï âáóßëåéï ôçò
Ìáêåäïíßáò Þôáí ðïëý ìéêñüôåñï, áëëÜ åèíéêÜ ïìïéïãåíÝò, êáèþò êõñéáñ÷ïýóå
ç öõëåôéêÞ ïñãÜíùóç ôçò êïéíùíßáò.
3ç Åñþôçóç: Ç óôñïöÞ ôïõ Ðýññïõ ðñïò ôç Äýóç ïöåßëïíôáé

ìüíï óôïõò ëüãïõò ðïõ ðñïâÜëëåé ï Ðëïýôáñ÷ïò óôï ðáñÜèåìá 6;
Ãéáôß íá ìçí åðéëÝîåé ãéá ôá êáôáêôçôéêÜ ôïõ ó÷Ýäéá ôïí åëëáäéêü
÷þñï Þ ôçí ÁíáôïëÞ;
143
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 144
ÁðÜíôçóç:
Öáßíåôáé ðùò ï Ðýññïò ðßóôåõå ðùò èá Ýâñéóêå óôç Äýóç ðñïóöïñüôåñï Ýäá-
öïò ãéá êáôáêôÞóåéò, êáèþò åêåß èá áíôéìåôùðéæüôáí ùò åëåõèåñùôÞò áðü ôéò åëëç-
íéêÝò ðüëåéò. Ãéáôß ç ðåñéï÷Þ áõôÞ ( Í. Éôáëßá, Óéêåëßá ) ôáëáéðùñïýíôáí áðü ôïõò
Ñùìáßïõò êáé ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò. Óôçí ÅëëÜäá èá Ýâñéóêå ìåãÜëç áíôßóôáóç. Ôï
ßäéï êáé áêüìá ðåñéóóüôåñï óôçí ÁíáôïëÞ, üðïõ ôá âáóßëåéá Þôáí éó÷õñÜ.
4ç Åñþôçóç: Ôï êåßìåíï ôïõ ðáñáèÝìáôïò 7 ðñïâÜëëåé ùò áéôßá

ôçò êáêÞò êïéíùíéêÞò êáôÜóôáóçò ôçò ÓðÜñôçò êáôÜ ôïí 3ï áé. ð.×.
ôçí åöáñìïãÞ åíüò íüìïõ. Íïìßæåôå üôé áõôÞ Þôáí ç ìüíç áéôßá ôïõ
ðñïâëÞìáôïò; ÅÜí ü÷é, ôüôå ðïéÝò Üëëåò ìðïñåß íá Þôáí ïé áéôßåò;
ÁðÜíôçóç:
Ç ÓðÜñôç åß÷å áñ÷ßóåé íá ðáñáêìÜæåé ü÷é ìüíï ãéá ôï ãåíéêü ëüãï ðïõ
áíáöÝñåôáé óôï ðáñÜèåìá 7. Ç ðïëéôéêÞ ôçò áðïìüíùóçò ôçò ÓðÜñôçò ïäÞãçóå
óôáäéáêÜ óôïí åêöõëéóìü ôùí ðïëéôþí, êáèþò åîÝëéðå ç åîùôåñéêÞ áíáíÝùóç.
5ç Åñþôçóç: Óå ðïéïõò ëüãïõò ïöåßëåôáé ç éäéáßôåñç áíÜðôõîç ôçò

Ñüäïõ êáé ôçò ÄÞëïõ êáôÜ ôïõò åëëçíéóôéêïýò ÷ñüíïõò;
ÁðÜíôçóç:
á) Ç áíÜðôõîç ôçò Ñüäïõ ïöåßëåôáé óôç ãåùãñáöéêÞ ôçò èÝóç, ðïõ åõíïïýóå
ôï åìðüñéï, óôï éó÷õñü íáõôéêü, áëëÜ êáé óôçí åîùôåñéêÞ ôçò ðïëéôéêÞ, êáèþò áñ÷é-
êÜ óõììÜ÷çóå ìå ôïõò Ñùìáßïõò. ¼ôáí üìùò ïé Ñüäéïé áíôéôÜ÷ôçêáí óôïõò
Ñùìáßïõò, ç ðüëç-êñÜôïò Üñ÷éóå íá ðáñáêìÜæåé.
â) Ç ÄÞëïò áíáðôý÷èçêå, åîáéôßáò ôïõ éåñïý ÷áñáêôÞñá ôïõ íçóéïý áëëÜ êáé
åîáéôßáò ôçò óôñáôçãéêÞò åìðïñéêÞò èÝóçò ôçò. Áíáäåß÷ôçêå óå âáóéêü äéáìåôáêï-
ìéóôéêü êÝíôñï ôçò ÁíáôïëéêÞò Ìåóïãåßïõ.
1ç Åñþôçóç: Ðïéá åðï÷Þ ïíïìÜæåôáé åëëçíéóôéêÞ;
144
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 145
ÁðÜíôçóç:
ÅëëçíéóôéêÞ ïíïìÜæåôáé ç åðï÷Þ ç ïðïßá ïñßæåôáé áðü äýï óçìáíôéêÜ ãåãïíü-
ôá: ôï èÜíáôï ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ êáé ôçí êáôÜëçøç ôçò Áéãýðôïõ áðü ôïõò
Ñùìáßïõò (30 ð.×.). Ç áõôïêñáôïñßá ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ ìïéñÜóôçêå âßáéá óôïõò
äéáäü÷ïõò ôïõ. ÊÝíôñï ðéá äåí åßíáé ï åëëáäéêüò ÷þñïò áëëÜ ç ÁíáôïëÞ. ÓéãÜ
óéãÜ ôï ñùìáúêü óôñáôéùôéêü Üóôñï áñ÷ßæåé íá áíáôÝëëåé óôçí ðåñéï÷Þ.
2ç Åñþôçóç:Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí äéÜóðáóç ôïõ êñÜôïõò ôïõ Ì.

ÁëåîÜíäñïõ êáé ôç äéáäï÷Þ ôïõ;
ÁðÜíôçóç:
Ôï êñßóéìï èÝìá ðïõ áíÝêõøå ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ìåãÜëïõ óôñáôçëÜôç Þôáí:
ðïéïò èá ôïí äéáäå÷üôáí; Ïé ðñïóùñéíïß äéÜäï÷ïé, Ößëéððïò Áñéäáßïò ùò
Ößëéððïò Ã´ ( ï åôåñïèáëÞò áäåñöüò ôïõ) êáé ÁëÝîáíäñïò Ä´ ( ï ãéïò ôïõ áðü ôç
ÑùîÜíç ), Þôáí áíßêáíïé. ÎÝóðáóáí åðáíáóôÜóåéò.
3ç Åñþôçóç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôéò åîåãÝñóåéò ðïõ Ýãéíáí ìåôÜ ôï

èÜíáôï ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ;
ÁðÜíôçóç:
Áñ÷éêÜ åîåãÝñèçêáí ïé Áèçíáßïé êáé ïé Áéôùëïß. Áêïëïýèçóå ï Ëáìéáêüò
ðüëåìïò (322 ð.×.). Ïé Ìáêåäüíåò üìùò íßêçóáí êáôÜ êñÜôïò. Ïé óõíÝðåéåò Þôáí
ïé áêüëïõèåò:
– Ôï äçìïêñáôéêü ðïëßôåõìá êáôáëýèçêå óôçí ÁèÞíá. Ç ðüëç ðëÞñùóå ÷ñç-
ìáôéêÞ áðïæçìßùóç, åíþ ìáêåäïíéêÞ öñïõñÜ åãêáôáóôÜèçêå óôç Ìïõíé÷ßá.
– Áðü ôïõò áñ÷çãïýò ôçò åîÝãåñóçò, ï ÄçìïóèÝíçò áõôïêôüíçóå, åíþ ï Õðå-
ñåßäçò äïëïöïíÞèçêå.
– Ðüëåéò ôçò ÐåëïðïííÞóïõ äÝ÷ôçêáí õðï÷ñåùôéêÜ ìáêåäïíéêÝò öñïõñÝò.
ÅîåãÝñóåéò óôéò áíáôïëéêÝò åðáñ÷ßåò ôçò áõôïêñáôïñßáò ( ÂáêôñéáíÞ) åìðü-
äéóáí ôçí ôéìùñßá ôùí Áéôùëþí.
Ï äéïéêçôÞò ôçò Ìçäßáò Ðåßèùí, ðïõ êáôÝóôåéëå ôçí åîÝãåñóç, áõôïáíá-
êçñý÷ôçêå áíåîÜñôçôïò äéïéêçôÞò ôùí ¢íù óáôñáðåéþí.
145
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 146
Åñþôçóç 4ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôéò óõãêñïýóåéò ôùí äéáäü÷ùí ôïõ

Ì. ÁëåîÜíäñïõ êáé ôá áðïôåëÝóìáôÜ ôïõò;
ÁðÜíôçóç:
Ïé öéëïäïîßåò ôùí óôñáôçãþí ôïõ ÁëåîÜíäñïõ êáé ç áðïõóßá éó÷õñÞò êåíôñé-
êÞò åîïõóßáò ïäÞãçóå óå ìéá óåéñÜ óõãêñïýóåùí ðïõ êñÜôçóáí ðÜíù áðü åßêï-
óé ÷ñüíéá.
ÊáôÜ ôçí ðñþôç ðåñßïäï (321-301 ð.×.) ïé íüìéìïé äéåêäéêçôÝò ôçò åîïõóßáò
äïëïöïíÞèçêáí. Óôïí ÔñéðáñÜäåéóï ôçò Óõñßáò (321 ð.×.) Ýãéíå ç ðñþôç äéáíï-
ìÞ. ÅðéìåëçôÞò ôçò áõôïêñáôïñßáò áíáãïñåýôçêå ï Áíôßðáôñïò. Áðü ôïõò Üëëïõò
óôñáôçãïýò, ï Áíôßãïíïò áõôïáíáêçñý÷ôçêå áõôïêñÜôïñáò. Ï ôßôëïò ðÝñáóå óôï
ãéï ôïõ ÄçìÞôñéï ôïí ÐïëéïñêçôÞ. Ïé Üëëïé óôñáôçãïß äéáöþíçóáí. ÔåëéêÜ ïé äõï
óõíáóðéóìïß ðïëÝìçóáí óôçí Éøü ôï 301ð.×.. Ï Áíôßãïíïò óêïôþèçêå, åíþ ï ãéïò
ôïõ äéÝöõãå. Áñãüôåñá Ýãéíå âáóéëéÜò ôçò Ìáêåäïíßáò.
5ç Åñþôçóç: Ðïéá Þôáí ôá âáóßëåéá ðïõ äçìéïõñãÞèçêáí;
ÁðÜíôçóç:
Ó÷çìáôßóôçêáí ôÝóóåñá âáóßëåéá:
á) ôï âáóßëåéï ôçò Áéãýðôïõ ìå ôïí Ðôïëåìáßï,
â) ôçò Óõñßáò ìå ôï ÓÝëåõêï,
ã) ôçò Ìáêåäïíßáò ìå ôïí ÊÜóóáíäñï,
ä) ôçò ÈñÜêçò ìå ôï Ëõóßìá÷ï.
ÍÝåò óõãêñïýóåéò îÝóðáóáí êáé ìåôÜ ôçí Éøü. Ôï âáóßëåéï ôïõ Ëõóßìá÷ïõ ìïé-
ñÜóôçêå áðü ôï âáóßëåéï ôçò Ìáêåäïíßáò êáé ôçò Óõñßáò ìå ôç ìÜ÷ç óôï
ÊïõñïðÝäéï ôçò Ëõäßáò (281 ð.×.). ÓéãÜ óéãÜ Üñ÷éóáí íá éäñýïíôáé ìéêñüôåñá
âáóßëåéá, óôá ïðïßá êõâåñíïýóáí íôüðéïé çãåìüíåò.
6ç Åñþôçóç: Ðïéá Þôáí ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ïéêïíïìßáò ôïõ

åëëçíéóôéêïý êüóìïõ;
ÁðÜíôçóç:
Ç êáôÜêôçóç ôçò ÁíáôïëÞò óÞìáíå ìåãÜëåò áëëáãÝò óôïí ïéêïíïìéêü ôïìÝá.
146
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 147
¸ëëçíåò êáé íôüðéïé äñïýóáí êÜôù áðü åíéáßï ïéêïíïìéêü óýóôçìá. Áõôü åß÷å
óáí áðïôÝëåóìá ôçí åíïðïßçóç ôïõ íïìéóìáôéêïý óõóôÞìáôïò, ôçò äçìïóéïíïìé-
êÞò ðïëéôéêÞò êáé ôïõ ôñüðïõ óõíáëëáãþí ìÝóá óôéò ðüëåéò-êñÜôç.
ÂÜóç ôçò ïéêïíïìßáò Þôáí ç ðëïýóéá ãåùñãéêÞ ðáñáãùãÞ êáé ïé áíôáëëáãÝò
ðñïúüíôùí áíÜìåóá óôá âáóßëåéá. ×ñçóéìïðïéÞèçêáí åëëçíéêÜ íïìßóìáôá, éäñý-
èçêáí ôñÜðåæåò êáé ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí åðéôáãÝò.
7ç Åñþôçóç: Ðïéá Þôáí ôá êïéíùíéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ åëëçíé-

óôéêïý êüóìïõ;
ÁðÜíôçóç:
Óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò éåñáñ÷ßáò âñéóêüôáí ìéá åëßô ç ïðïßá áðï-
ôåëïýíôáí áðü ôïõò åìðüñïõò, ôïõò ôñáðåæßôåò êáé ôïõò âáóéëéêïýò õðáëëÞëïõò.
Ïé ãçãåíåßò åñãÜæïíôáí óõíÞèùò ùò åñãÜôåò êáé ìéêñïêáëëéåñãçôÝò. Ç áíÜãêç ãéá
åñãáôéêÜ ÷Ýñéá ðñïêÜëåóå áíÜðôõîç ôçò äïõëåßáò. Ôï êáèåóôþò ôçò äïõëïðáñïé-
êßáò äéáôçñÞèçêå, ìïëïíüôé ïé äïõëïðÜñïéêïé äåí åðáñêïýóáí ãéá ôçí êÜëõøç
ôçò æÞôçóçò.
8ç Åñþôçóç: Ðïéá Þôáí ôá ðïëéôéêÜ óôïé÷åßá ðïõ ÷áñáêôÞñéæáí

ôïí åëëçíéóôéêü êüóìï;
ÁðÜíôçóç:
Êõñéáñ÷ïýóå ç áðüëõôç ìïíáñ÷ßá. Ãýñù áðü ôï ìïíÜñ÷ç õðÞñ÷å Ýíá åðéôåëåßï
áðü ¸ëëçíåò êáé åîåëëçíéóìÝíïõò íôüðéïõò ôçò áíþôåñçò ôÜîçò. Ï ðïëßôçò Ý÷áóå
ôçí áîßá ðïõ åß÷å óôï ðëáßóéï ôçò ðüëçò-êñÜôïõò. Ôþñá ðéá êÝíôñá ðíåõìáôéêÜ,
äéïéêçôéêÜ, ðïëéôéêÜ Þôáí ïé ìåãÜëåò ðüëåéò ôçò ÁíáôïëÞò ( ÁëåîÜíäñåéá ê.Ü.).
Óôçí ÅëëÜäá êõñéÜñ÷çóáí ïé Ìáêåäüíåò. ÊÜðïéåò ðüëåéò-êñÜôç Ýìåéíáí áõôüíï-
ìåò, åíþ áëëïý äçìéïõñãÞèçêáí ïìïóðïíäßåò (Á÷áúêÞ, ÁéôùëéêÞ).
Åñþôçóç 9ç: Ôé ãíùñßæåôå ãåíéêÜ ãéá ôá âáóßëåéá ôçò ÁíáôïëÞò;
ÁðÜíôçóç:
Ï ÁëÝîáíäñïò Ýãéíå âáóéëéÜò ðïëëþí ëáþí. Ç âáóéëåßá ïñãáíþèçêå ( êáé éäå-
147
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 148
ïëïãéêÜ) óôá ðëáßóéá ôçò ìïíáñ÷éêÞò ðáñÜäïóçò ôçò ÁíáôïëÞò, üðïõ ïé çãåìüíåò
ëáôñåýïíôáí êáé ùò èåïß. Ç êáôÜóôáóç áõôÞ äéáôçñÞèçêå êáé óôá ÷ñüíéá ôùí äéá-
äü÷ùí.
Åñþôçóç 10ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï âáóßëåéï ôçò Áéãýðôïõ;
ÁðÜíôçóç:
Éäñýèçêå áðü ôïí Ðôïëåìáßï, óôñáôçãü ôçò Áéãýðôïõ. ÐåñéëÜìâáíå ôçí
Áßãõðôï, ôçí ÊõñçíáúêÞ, ôçí Êýðñï êáé êáôÜ äéáóôÞìáôá ôç íüôéá Óõñßá. Ïé
Ðôïëåìáßïé âáóßóôçêáí óôï óôñáôü êáé óôï óôüëï. ÁíÝ÷ôçêáí ôéò íôüðéåò ðáñáäü-
óåéò êáé ðåðïéèÞóåéò. ¸äùóáí âÜñïò óôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ êáé áðÝöõãáí
íá öïñïëïãÞóïõí âáñéÜ ôïõò íôüðéïõò.
Âáóßóôçêáí óå Ýíá óõãêåíôñùôéêü äéïéêçôéêü ãñáöåéïêñáôéêü óýóôçìá, ãíþñé-
ìï áðü ôïõò áñ÷áßïõò ÷ñüíïõò.
Ôï âáóßëåéï Üêìáóå êáôÜ ôïí 3ï ð.×. áéþíá. Ôïí åðüìåíï áéþíá, üìùò, óçìåé-
þèçêáí åîåãÝñóåéò ÷ùñéêþí. Ôï ãåãïíüò áõôü êáèþò êáé ïé ðüëåìïé ìå ôïõò
Óåëåõêßäåò ãéá ôç íüôéá Óõñßá åîáóèÝíçóáí ôï êñÜôïò, ðïõ áðïäåß÷ôçêå åýêïëç
ëåßá óôçí êáôáêôçôéêÞ ïñìÞ ôçò Ñþìçò.
Åñþôçóç 11ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï âáóßëåéï ôçò Óõñßáò;
ÁðÜíôçóç:
ÉäñõôÞò Þôáí ï ÓÝëåõêïò, óôñáôçãüò ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ. Ôï âáóßëåéï áõôü
åêôåéíüôáí óôá áóéáôéêÜ åäÜöç ôùí êáôáêôÞóåùí ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ. Ôá óýíïñá
ôïõ âáóéëåßïõ äåí Þôáí óôáèåñÜ. ÃåíéêÜ ðÜíôùò, åêôåéíüôáí áðü ôïí Éíäü ìÝ÷ñé ôç
Ìåóüãåéï êáé áðü ôçí Êáóðßá ìÝ÷ñé ôïí Ðåñóéêü êáé ôçí Áñáâßá. ÐÜíôùò, ãñÞãï-
ñá ïé áíáôïëéêÝò åðáñ÷ßåò êáé ç ÌéêñÜ Áóßá ÷Üèçêáí. ÐõñÞíáò ôïõ âáóéëåßïõ
Þôáí ç Óõñßá. Ïé Óåëåõêßäåò óôçñß÷ôçêáí óôï óôñáôü êáé óôïí åðïéêéóìü ôùí
ðåñéï÷þí ôïõ âáóéëåßïõ.
ÊáôÜ ôïí 3ï ð.×. áéþíá ôï âáóßëåéï áõôü Þôáí ôï ðëïõóéüôåñï, åðåéäÞ Ýëåã÷å ôï
åìðüñéï, åíþ áíáðôõãìÝíç Þôáí êáé ç ãåùñãßá.
ÄéáôçñÞèçêå ôï ðáëéü óýóôçìá óáôñáðåéþí. Ùóôüóï, óáôñÜðåò ôþñá äéïñßæï-
íôáí ¸ëëçíåò. Ôï âáóßëåéï ðáñÞêìáóå êáôÜ ôï 2ï ð.×. áéþíá.
148
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 149
Åñþôçóç 12ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôá âáóßëåéá ôïõ åëëáäéêïý ÷þñïõ;
ÁðÜíôçóç:
Óôïí åëëáäéêü ÷þñï êõñéáñ÷ïýóå ç âáóéëåßá ðïõ óôçñéæüôáí óôç öõëåôéêÞ
ïñãÜíùóç. Ï âáóéëéÜò åêëåãüôáí áðü ôïõò óôñáôéþôåò, åíþ ãýñù ôïõ âñéóêüôáí
Ýíá óõìâïýëéï åõãåíþí. ÔÝôïéá ïñãÜíùóç åß÷áí ïé Ìáêåäüíåò êáé ïé Çðåéñþôåò.
Ç áíáãüñåõóç ôïõ âáóéëéÜ ãéíüôáí áðü ôï óôñáôü, ìïëïíüôé ç âáóéëåßá Þôáí êëç-
ñïíïìéêÞ.
Åñþôçóç 13ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï âáóßëåéï ôçò Ìáêåäïíßáò;
ÁðÜíôçóç:
Ðåñéïñéæüôáí óôç Ìáêåäïíßá, óôç Èåóóáëßá êáé óå èýëáêåò ôçò íüôéáò
ÅëëÜäáò. Óôçí êïñõöÞ ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò âñéóêüôáí ï âáóéëéÜò. ¹ôáí ï
êýñéïò êÜôï÷ïò ïëüêëçñïõ ôïõ åäáöéêïý ÷þñïõ ðïõ ðåñéåëÜìâáíå ôï âáóßëåéï.
Ðáñá÷ùñïýóå ãáßåò óôïõò åõãåíåßò. Ç äùñåÜ üìùò Þôáí áíáêëçôÞ. Ç ìåãÜëç
ìÜæá ôùí ìéêñïìåóáßùí êáëëéåñãçôþí áðïôåëïýóå ôç âÜóç ôïõ ìáêåäïíéêïý óôñá-
ôïý, ðïõ áíáãüñåõå ôï âáóéëéÜ. ÕðÞñ÷áí, ôÝëïò, ïé äïýëïé, ïé ïðïßïé êáëëéåñãïý-
óáí ôéò ìåãÜëåò éäéïêôçóßåò.
ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ, êõâÝñíçóå ï ÊÜóóáíäñïò, åíþ áñãüôåñá
äéáêñßèçêå ï ÄçìÞôñéïò ï ÐïëéïñêçôÞò. ÔåëéêÜ Ýðåóå óôá ÷Ýñéá ôïõ âáóéëéÜ ôçò
Çðåßñïõ, Ðýññï. Ôï âáóßëåéï Ýíéùóå ôá ÷ôõðÞìáôá ôùí Ãáëáôþí, ôïõò ïðïßïõò
Ýäéùîå ï Áíôßãïíïò ÃïíáôÜò. ÊáôÜ ôï 2ï ð.×. áéþíá ôï âáóßëåéï åîáóèÝíçóå
óçìáíôéêÜ.
Åñþôçóç 14ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï âáóßëåéï ôçò Çðåßñïõ;
ÁðÜíôçóç:
Ç ¹ðåéñïò åß÷å êáôïéêçèåß áðü äùñéêÜ öýëá, óðïõäáéüôåñá áðü ôá ïðïßá
áíáäåß÷ôçêáí ïé Ìïëïóóïß. Ôï âáóßëåéï áõôü Þôáí õðïôåëÝò óôïõò Ìáêåäüíåò. Ìå
ôïõò Ìïëïóóïýò äéáìïñöþèçêå Ýíá óýóôçìá åîïõóßáò êáôÜ ôï ïðïßï Ýíáò åêðñü-
óùðïò ôïõ ëáïý ðåñéüñéæå ôç âáóéëéêÞ åîïõóßá. Ìéá öïñÜ ôï ÷ñüíï ãßíïíôáí
áíôáëëáãÝò üñêùí ðßóôçò óôïõò éó÷ýïíôåò íüìïõò óôç óõíÝëåõóç ôïõ ëáïý ôùí
149
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 150
Ìïëïóóþí, üðïõ óõììåôåß÷å êáé ï âáóéëéÜò.

Ôï âáóßëåéï áõôü áíÝäåéîå ï Ðýññïò. ÈÝëïíôáò íá äçìéïõñãÞóåé êñÜôïò áíÜ-
ëïãï ìå ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ, óôñÜöçêå óôç Äýóç, üðïõ áíôéìåôþðéóå ôïõò
Ñùìáßïõò êáé ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò, ìå ìåãÜëåò áðþëåéåò üìùò.
Ãõñíþíôáò óôçí ¹ðåéñï, óôñÜöçêå óôçí êáôÜêôçóç ôçò Ìáêåäïíßáò êáé ôçò
íüôéáò ÅëëÜäáò. Óêïôþèçêå óôï ¢ñãïò ôï 272 ð.×.
Åñþôçóç 15ç: Ôé ãíùñßæåôå ãåíéêÜ ãéá ôéò ðüëåéò-êñÜôç;
ÁðÜíôçóç:
Ç êõñéáñ÷ßá ôçò áðüëõôçò ìïíáñ÷ßáò ùò öïñÝá åîïõóßáò ïäÞãçóå ôï èåóìü
ôçò ðüëçò-êñÜôïõò óå ðáñáêìÞ. Ùóôüóï, ðïëëÝò ðüëåéò-êñÜôç åðéâßùóáí ìå äéÜ-
öïñåò ìïñöÝò:
– Ùò ôìÞìáôá ôùí âáóéëåßùí.
– Ùò ìÝëç äéáöüñùí ïìïóðïíäéáêþí êñáôþí, ôùí óõìðïëéôåéþí.
– ÊÜðïéåò áðü áõôÝò Ýìåéíáí áõôüíïìåò ( ÁèÞíá, ÓðÜñôç ê.Ü.), åîáéôßáò ôçò
åýíïéáò ôùí çãåìüíùí.
Åñþôçóç 16ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç èÝóç ôçò ÁèÞíáò åêåßíç ôçí åðï÷Þ;
ÁðÜíôçóç:
ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ óôçí ðüëç êõñéÜñ÷çóáí ïé Ìáêåäüíåò
(ÄçìÞôñéïò ÖáëçñÝáò, ÄçìÞôñéïò ï ÐïëéïñêçôÞò ). ÊáôÜ ôç âáóéëåßá ôïõ
Áíôßãïíïõ ÃïíáôÜ, ïé Áèçíáßïé, ìå áñ÷çãü ôï óôùéêü öéëüóïöï ×ñåìùíßäç, åîå-
ãÝñèçêáí. Ôï ßäéï óõíÝâç êáé ìå Üëëåò ðüëåéò. Ùóôüóï, ç åîÝãåñóç êáôáðíßãçêå.
Ï ðïëéôéêüò ñüëïò ôçò ÁèÞíáò Þôáí ìéêñüò ìÝ÷ñé ôçí õðïôáãÞ ôçò ðüëçò óôïõò
Ñùìáßïõò. Äå óõíÝâç ôï ßäéï ìå ôïí ðïëéôéóôéêü ñüëï ôçò ðüëçò.
Åñþôçóç 17ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç èÝóç ôçò ÓðÜñôçò ôçí åðï÷Þ

åêåßíç;
ÁðÜíôçóç:
Ç ÓðÜñôç ðåñéÝðåóå êáôÜ ôïí 3ï ð.×. áéþíá óå êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ ðáñáê-
ìÞ, åîáéôßáò ôïõ ôñüðïõ äéáêõâÝñíçóçò êáé ôçò áðïìïíùôéêÞò ðïëéôéêÞò ôùí
150
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 151
êõâåñíþíôùí. Ï ðëçèõóìüò åëáôôþèçêå äñáóôéêÜ.

Ï âáóéëéÜò ¢ãéò Ä´ ðñïóðÜèçóå íá áíôéìåôùðßóåé ôçí êáôÜóôáóç ìå ôïí
åìðëïõôéóìü ôçò ôÜîçò ôùí Óðáñôéáôþí ðïëéôþí áðü ôïõò ðåñßïéêïõò. Äïëïöï-
íÞèçêå üìùò, êáèþò óõíÜíôçóå ìåãÜëç áíôßäñáóç.
Ðáñüìïéåò ìåôáññõèìßóåéò ðñïóðÜèçóå íá êÜíåé êáé ï ÊëåïìÝíçò Ã´.
ÁíôÝäñáóáí üìùò ïé õðüëïéðåò ðüëåéò ôçò ÐåëïðïííÞóïõ. Ìå ôç âïÞèåéá ôùí
Ìáêåäüíùí ï ÊëåïìÝíçò íéêÞèçêå ôï 222 ð.×. óôç Óåëëáóßá. Óôç ÓðÜñôç åãêá-
ôáóôÜèçêå ìáêåäïíéêÞ öñïõñÜ.
ÐñïóùñéíÞ áíáëáìðÞ óå áõôÞ ôç ÷áïôéêÞ êáôÜóôáóç óôÜèçêáí ôá ÷ñüíéá ôçò
âáóéëåßáò ôïõ ÍÜâé (206 ð.×.). ÁëëÜ êáé ïé äéêÝò ôïõ ìåôáññõèìßóåéò äéáêüðçêáí
áðü ôçí åðÝìâáóç ôùí Üëëùí ðåëïðïííçóéáêþí ðüëåùí. Ï ÍÜâéò äïëïöïíÞèç-
êå êáé ç ÓðÜñôç Ýãéíå ìÝëïò ôçò Á÷áúêÞò óõìðïëéôåßáò.
Åñþôçóç 18ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç Ñüäï êáé ôçí áíÜðôõîÞ ôçò;
ÁðÜíôçóç:
Ç áíÜðôõîç ôçò ðüëçò-êñÜôïõò âïçèÞèçêå áðü ôç ãåùãñáöéêÞ ôçò èÝóç êáé ôï
éó÷õñü íáõôéêü ðïõ äéÝèåôå. Ôï 305-304 ð.×. ç Ñüäïò áðÝêñïõóå ôï ÄçìÞôñéï ôïí
ÐïëéïñêçôÞ. Ç åîïõóßá âñéóêüôáí óôá ÷Ýñéá ôùí ðëïõóßùí åìðüñùí êáé ôùí ôñá-
ðåæéôþí. Ç Ñüäïò Þôáí ðåñéæÞôçôïò óýììá÷ïò. Áñ÷éêÜ Þôáí óýììá÷ïò ôçò Ñþìçò.
¾óôåñá üìùò óôñÜöçêå åíáíôßïí ôçò, ðñÜãìá ðïõ ïäÞãçóå óôçí ðáñáêìÞ ôçò êáé
ôåëéêÜ óôçí õðïäïýëùóÞ ôçò óôïõò Ñùìáßïõò (43 ð.×.).
Åñþôçóç 19ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí áíÜðôõîç ôçò ÄÞëïõ;
ÁðÜíôçóç:
Ôï íçóß áíáäåß÷ôçêå óå ïéêïíïìéêü êÝíôñï, åîáéôßáò ôïõ éåñïý ÷áñáêôÞñá ôïõ,
áëëÜ êáé åîáéôßáò ôçò êáßñéáò ãåùãñáöéêÞò ôïõ èÝóçò. Ôï íçóß Üêìáóå êáôÜ ôïí 4ï
áé. ð.×. áéþíá. Éäñýèçêáí ôñÜðåæåò, ôï íçóß áíáãíùñßóôçêå ùò óðïõäáßïò äéáìå-
ôáêïìéóôéêüò óôáèìüò ôçò ÁíáôïëéêÞò Ìåóïãåßïõ. Ïé ÄÞëéïé äéþ÷ôçêáí üôáí ç
åðïðôåßá ôïõ íçóéïý ðáñá÷ùñÞèçêå óôïõò Áèçíáßïõò. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá
êõñéáñ÷ïýóáí ïé îÝíïé êáé êÜôù áðü ôçí õøçëÞ åðïðôåßá ôçò Ñþìçò.
151
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 152
Åñþôçóç 20ç: Ôé Þôáí ïé óõìðïëéôåßåò;
ÁðÜíôçóç:
Óôéò êïóìïãïíéêÝò áëëáãÝò ôïõ 4ïõ ð.×. áéþíá ïé áðïìïíùìÝíåò ðüëåéò áíôÝ-
äñáóáí ó÷çìáôßæïíôáò ïìïóðïíäßåò, ôéò óõìðïëéôåßåò.
Åñþôçóç 21ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ÁéôùëéêÞ óõìðïëéôåßá;
ÁðÜíôçóç:
Óôá ìÝóá ôïõ 4ïõð.×. áéþíá éäñýèçêå ôï « Êïéíü ôùí Áéôùëþí ». ÌåôÜ ôçí áðü-
êñïõóç ôùí Ãáëáôþí (278 ð.×.), ôï êïéíü áõôü, áíáëáìâÜíïíôáò ôçí ðñïóôáóßá
ôïõ ìáíôåßïõ ôùí Äåëöþí, éó÷õñïðïéÞèçêå êáé åîåëß÷ôçêå óôçí ÁéôùëéêÞ óõìðïëé-
ôåßá. ÕðÞñ÷å äçìïêñáôßá. Ç óõíÝëåõóç, ðïõ áðáñôéæüôáí áðü ôïõò ðïëßôåò ôçò
óõìðïëéôåßáò, åîÝëåãå ôïõò Üñ÷ïíôåò, áðïöÜóéæå ãéá ôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ, åíþ
øÞöéæå êáé ôïõò íüìïõò. ÕðÞñ÷å êïéíü íüìéóìá, ìÝôñá êáé óôáèìÜ. Ç ÁéôùëéêÞ
óõìðïëéôåßá Ýöôáóå óå áêìÞ ôïí 3ïð.×. áéþíá.
Åñþôçóç 22ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí Á÷áúêÞ óõìðïëéôåßá;
ÁðÜíôçóç:
Îåêßíçóå ùò Ýíùóç ðüëåùí ôçò Á÷áÀáò ôùí 3ï ð.×. áéþíá êáé ìÝóá óå Ýíáí
áéþíá ðåñéÝëáâå üëç ôçí Ðåëïðüííçóï. Áí êáé êÜèå ðüëç åß÷å äéêÞ ôçò êõâÝñíç-
óç, õðÞñ÷áí üìùò óõíïëéêÜ üñãáíá äéïßêçóçò:
– Ç óõíÝëåõóç, áðïôåëïýìåíç áðü ôïõò ðïëßôåò ôçò óõìðïëéôåßáò ðïõ Þôáí
ðÜíù áðü 30 åôþí.
– Ïé Üñ÷ïíôåò.
– Ç âïõëÞ Þ óýãêëçôïò ìå áñìïäéüôçôåò åîùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò.
Óå áêìÞ Ýöôáóå ç óõìðïëéôåßá ìå äõï çãÝôåò.
á) Ìå ôïí ¢ñáôï áðü ôç Óéêõþíá. ÁðïìÜêñõíå ôïõò Ìáêåäüíåò áðü ôçí
Êüñéíèï. Áñãüôåñá æÞôçóå ôç âïÞèåéÜ ôïõò ãéá íá íéêÞóåé ôïí ÊëåïìÝíç. Ï ïðïß-
ïò íéêÞèçêå, áëëÜ ï ¢ñáôïò äïëïöïíÞèçêå.
â) Ìå ôï Öéëïðïßìçí (253-183 ð.×.) áðü ôç Ìåãáëüðïëç. ¹ôáí óðïõäáßïò
çãÝôçò, áëëÜ ôá ðñÜãìáôá Þôáí éäéáßôåñá äýóêïëá. Ç Ñþìç êõñéáñ÷ïýóå óôçí
152
03.qxd 10/6/08 1:00 PM Óåëßäá 153
ÅëëÜäá åöáñìüæïíôáò ôçí ðïëéôéêÞ ôïõ « äéáßñåé êáé âáóßëåõå ». Ôï 146 ð.×. ç
Á÷áúêÞ óõìðïëéôåßá õðÝêõøå óôç ñùìáúêÞ äýíáìç.

ãçóçò.
1. «Åëëçíßæù» óçìáßíåé...
á) æù óôçí ÅëëÜäá
â) óõìðåñéöÝñïìáé óáí ¸ëëçíáò
ã) åßìáé áðü ôçí ÅëëÜäá
2. Ï Ößëéððïò Ã´ êáé ï ÁëÝîáíäñïò Ä´ ðïõ áíÝëáâáí ôçí åîïõóßá
ìåôÜ ôïí ÁëÝîáíäñï, Þôáí...
á) éêáíüôáôïé êõâåñíÞôåò
â) áäéÜöïñïé ãéá ôçí åîïõóßá
ã) áíßêáíïé êõâåñíÞôåò
3. Ïé .................... Õðåñåßäçò êáé ÄçìïóèÝíçò õðïêßíçóáí ôï áíôé-
ìáêåäïíéêü ìÝôùðï.
á) âáóéëåßò
â) óôñáôçãïß
ã) ñÞôïñåò
4. Óôéò åîåãÝñóåéò ðïõ áêïëïýèçóáí ôï 322 ð.×., åðéêñÜôçóáí...
á) ïé Áèçíáßïé êáé ïé Áéôùëïß
â) ïé Ìáêåäüíåò
ã) ïé ÐåëïðïííÞóéïé
5. Ãçãåíåßò ðëçèõóìïß...åîåãÝñèçêáí åíáíôßïí ôçò ìáêåäïíéêÞò
153
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 154
åîïõóßáò, áëëÜ êáôáóôÜëèçêáí áðü ôïí Ðåßèùíá.

á) óôéò áíáôïëéêÝò åðáñ÷ßåò
â) óôéò âüñåéåò åðáñ÷ßåò
ã) óôçí Áóßá
6. Óôç Óõñßá, üôáí Üñ÷éóå ç êáôáíïìÞ ôçò åîïõóßáò, áíáãïñåýôçêå
åðéìåëçôÞò áõôïêñÜôïñáò ï Áíôßðáôñïò åðåéäÞ Þôáí...
á) ï äõíáôüôåñïò
â) ï éêáíüôåñïò
ã) ï ãçñáéüôåñïò
7. Ï Áíôßãïíïò êáé ï ãéïò ôïõ ÄçìÞôñéïò ï ÐïëéïñêçôÞò áõôïáí-
áêçñý÷èçêáí...
á) óôñáôçãïß
â) áõôïêñÜôïñåò
ã) äéïéêçôÝò óáôñáðåéþí
8. Óôç ìÜ÷ç ðïõ Ýãéíå óôçí Éøü ôçò Öñõãßáò, ï Áíôßãïíïò....
á) çôôÞèçêå
â) íßêçóå
ã) ìïßñáóå ôá åäÜöç ôçò áõôïêñáôïñßáò
9. ÌåôÜ ôï ÷ùñéóìü ôùí ôåóóÜñùí âáóéëåßùí, êýñéïé áíôßðáëïé
ðëÝïí Þôáí...
á) ï Ëõóßìá÷ïò êáé ï Ðôïëåìáßïò
â) ï Ðôïëåìáßïò êáé ï ÊÜóóáíäñïò
ã) ï Ëõóßìá÷ïò êáé ï ÓÝëåõêïò
10. Ìå ôçí åîÜðëùóç ôïõ åëëçíéóìïý ôï ïéêïíïìéêü óýóôçìá Þôáí...
á) åíéáßï
â) ìåôáâáëëüìåíï êáôÜ ðåñßðôùóç
ã) äéáöïñåôéêü óå êÜèå ðüëç-êñÜôïò
11. Ìå ôçí áíáâÜèìéóç ôïõ åìðïñßïõ, Üñ÷éóáí íá ÷ñçóéìïðïéïýíôáé
.................... íïìßóìáôá.
á) ôá ðåñóéêÜ
â) ôá åëëçíéêÜ
ã) äéáöïñåôéêÜ
154
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 155
12. Ïé ¸ëëçíåò Ýìðïñïé, ôñáðåæéêïß êáé âáóéëéêïß õðÜëëçëïé áðï-

ôÝëåóáí ôçí .................... ôÜîç.
á) åñãáôéêÞ
â) áóôéêÞ
ã) çãåìïíéêÞ
13. Ïé áíÜãêåò ôùí çãåìüíùí ãéá ðëïýóéá äéáâßùóç Üñ÷éóáí íá
êáëýðôïíôáé ìå...
á) åñãÜôåò
â) äïõëïðÜñïéêïõò
ã) äïýëïõò
14. Óôá åëëçíéóôéêÜ âáóßëåéá ôï ðïëéôéêü óýóôçìá Þôáí...
á) ç áðüëõôç ìïíáñ÷ßá
â) ç âáóéëåõüìåíç äçìïêñáôßá
ã) ç äçìïêñáôßá
15. Óôï âáóßëåéï ôçò Áéãýðôïõ ïé Ðôïëåìáßïé êõâÝñíçóáí óôç-
ñéæüìåíïé...
á) óôçí ðïëéôéêÞ ôçò óõã÷þíåõóçò ÅëëÞíùí êáé âáñâÜñùí
â) óôçí ðïëéôéêÞ ôçò áíï÷Þò ôùí íôüðéùí
ã) óôçí ðëåéïøçößá ðïõ åß÷áí ïé Áéãýðôéïé
16. Ç ïéêïíïìßá, ôï åìðüñéï áëëÜ êáé ôï ðíåýìá .................... óôçí
Áßãõðôï, åêåßíç ôçí ðåñßïäï.
á) áíáðôý÷èçêáí
â) Ýìåéíáí óôÜóéìá
ã) ðáñÞêìáóáí
17. Ïé Ðôïëåìáßïé .................... ôçí ðïëéôéêÞ ôùí Öáñáþ.
á) óôáìÜôçóáí
â) áäéáöüñçóáí ãéá
ã) óõíÝ÷éóáí
18. ÌåôÜ áðü ðïëëÝò åîåãÝñóåéò ÷ùñéêþí êáé åîùôåñéêÝò óõãêñïý-
óåéò, ôï êñÜôïò ôùí Ðôïëåìáßùí...
á) êáôÜöåñå íá ïñèïðïäÞóåé
â) õðïôÜ÷èçêå óôïõò Ñùìáßïõò
155
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 156
ã) Ýãéíå áõôüíïìï
19. Ôï âáóßëåéï ôùí Óåëåõêéäþí ðåñéëÜìâáíå...
á) ðïéêßëåò åèíüôçôåò
â) êõñßùò Óåëåõêßäåò
ã) Óåëåõêßäåò êáé Ñùìáßïõò
20. Ôï âáóßëåéï ôùí Óåëåõêéäþí åß÷å ìåãÜëç Ýêôáóç êáé ....................
óõíï÷Þ.
á) ìåãÜëç
â) ìéêñÞ
ã) êáèüëïõ
21. Ç ïéêïíïìéêÞ äýíáìç ôïõ âáóéëåßïõ ôçò Óõñßáò óôçñéæüôáí...
á) óôçí éó÷õñÞ íáõôéëßá
â) óôç ãåùñãßá êáé ôï ÷åñóáßï åìðüñéï
ã) óôçí êôçíïôñïößá
22. Ïé Óåëåõêßäåò äéïßêçóáí ÷ùñßæïíôáò ôçí áõôïêñáôïñßá óå...
á) ðüëåéò-êñÜôç
â) ðåñéöÝñåéåò
ã) óáôñáðåßåò
23. Óôçí ìçôñïðïëéôéêÞ ÅëëÜäá, ôïí âáóéëéÜ ôïí åîÝëåãå ç óõíÝëåõ-
óç...
á) ôùí óôñáôéùôþí
â) ôïõ ëáïý
ã) ôùí áóôþí
24. Óôï âáóßëåéï ôçò Ìáêåäïíßáò ìåãÜëç Þôáí ç ðïëéôéóìéêÞ
.................... ôùí êáôïßêùí.
á) ïìïéïãÝíåéá
â) áíïìïéïãÝíåéá
ã) äéáöïñÜ
25. Ï ìáêåäïíéêüò óôñáôüò áðïôåëïýíôáí êõñßùò áðü...
á) åìðüñïõò
â) êáëëéåñãçôÝò
ã) åõãåíåßò
156
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 157
26. Ï Ðýññïò Þôáí âáóéëéÜò....

á) ôçò ÁèÞíáò
â) ôçò Çðåßñïõ
ã) ôçò ÓðÜñôçò
27. Ï Áíôßãïíïò ÃïíáôÜò áðïìÜêñõíå áðü ôç Ìáêåäïíßá, ¹ðåéñï
êáé íüôéá ÅëëÜäá, ôïõò êáôáóôñïöéêïýò...
á) ¸ëëçíåò
â) Ñùìáßïõò
ã) ÃáëÜôåò
28. Ôï âáóßëåéï ôçò Çðåßñïõ åß÷å ìåãÜëç éó÷ý åðß ôçò âáóéëåßáò ôïõ
...
á) Ðýññïõ
â) Áíôßãïíïõ ÃïíáôÜ
ã) ÊÜóóáíäñïõ
29. Ïé Ìïëïóóïß ôçò Çðåßñïõ êõâåñíïýóáí ìå ...
á) áðüëõôç ìïíáñ÷ßá
â) ìåôñéïðáèÞ âáóéëåßá
ã) äçìïêñáôßá
30. ÊáôÜ ôïõò åëëçíéóôéêïýò ÷ñüíïõò ïé ðüëåéò-êñÜôç ....................
ùò èåóìüò.
á) Üêìáóáí
â) ðáñÞêìáóáí
ã) äéáôçñÞèçêáí
31. ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ ÁëÝîáíäñïõ, ç ÁèÞíá åîáñôÞèçêå áðü ôïõò
âáóéëåßò ôçò...
á) ÁíáôïëÞò
â) Çðåßñïõ
ã) Ìáêåäïíßáò
32. Ï Áèçíáßïò óôùéêüò öéëüóïöïò ×ñåìùíßäçò, ðïõ çãÞèçêå ôïõ
áðåëåõèåñùôéêïý áãþíá êáôÜ ôùí Ìáêåäüíùí,...
á) áðÝôõ÷å
â) ðÝôõ÷å
157
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 158
ã) áíÝëáâå ôç âáóéëåßá
33. Ï Áíôßãïíïò ÃïíáôÜò êáôÝëáâå ôåëéêÜ...
á) ôçí ÁèÞíá
â) ôç ÓðÜñôç
ã) ôç Ñüäï
34. Ôïí 3ï ð.×. áéþíá ï ðëçèõóìüò ôçò ÓðÜñôçò...
á) áõîÞèçêå
â) åëáôôþèçêå
ã) Ýìåéíå óôáèåñüò
35. Ïé âáóéëåßò ¢ãéò Ä´ êáé ÊëåïìÝíçò Ã´ ðñïóðÜèçóáí íá öÝñïõí
óôç ÓðÜñôç .................... ìåôáññõèìßóåéò.
á) èñçóêåõôéêÝò
â) ïéêïíïìéêÝò
ã) êïéíùíéêÝò
36. Ï óôñáôçãüò ôçò Á÷áúêÞò óõìðïëéôåßáò ¢ñáôïò, ãéá íá áðïöý-
ãåé ôéò åîåãÝñóåéò, æÞôçóå âïÞèåéá áðü...
á) ôïõò Ìáêåäüíåò
â) ôïõò Áèçíáßïõò
ã) ôïõò ÓðáñôéÜôåò
37. Ç Ñüäïò áíáðôý÷èçêå ðïëý åìðïñéêÜ åîáéôßáò...
á) ôçò ãåùãñáöéêÞò ôçò èÝóçò
â) ôçò ïéêïíïìéêÞò ôçò éó÷ýïò
ã) ôçò Üîéáò âáóéëåßáò ôçò
38. Ôç äéáêõâÝñíçóç ôçò Ñüäïõ ïõóéáóôéêÜ åß÷áí...
á) ïé êáëëéåñãçôÝò
â) ïé ðëïýóéïé Ýìðïñïé êáé ôñáðåæßôåò
ã) ïé çãåìüíåò
39. Ôï ñïäéáêü êñÜôïò ðáñÞêìáóå áöüôïõ áíáêçñý÷èçêå áðü
ôïõò Ñùìáßïõò åëåýèåñï ëéìÜíé...
á) ç ÁèÞíá
â) ç ÊñÞôç
ã) ç ÄÞëïò
158
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 159
40. Ç ÄÞëïò åðïðôåõüôáí ôõðéêÜ áðü ôïõò Áèçíáßïõò, ïõóéáóôéêÜ

üìùò áðü...
á) ÄÞëéïõò
â) Ôïõò Ñùìáßïõò
ã) Ìáêåäüíåò
41. Ç ïñãÜíùóç ôçò ÁéôùëéêÞò óõìðïëéôåßáò Þôáí...
á) ïëéãáñ÷éêÞ
â) âáóéëéêÞ
ã) äçìïêñáôéêÞ
42. Ôçí Á÷áúêÞ óõìðïëéôåßá äéïéêïýóáí...
á) ïé óôñáôçãïß
â) ç óõíÝëåõóç, ïé Üñ÷ïíôåò êáé ç âïõëÞ
ã) üëïé ïé ðïëßôåò
ÁðÜíôçóç:
1â, 2ã, 3ã, 4â, 5á, 6ã, 7â, 8á, 9ã, 10á, 11â, 12â, 13ã,
14á, 15â, 16á, 17ã, 18â, 19á, 20ã, 21â, 22ã, 23á, 24á, 25â,
26â, 27ã, 28á, 29â, 30â, 31ã, 32á, 33á, 34â, 35ã, 36á, 37á,
38â, 39ã, 40â, 41ã, 42â.

1. ÌåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ ðñïÝêõøå Ýíôïíï ôï ðñüâëçìá ôçò äéáäï-
÷Þò.
2. Ç áõôïêñáôïñßá óôÜèçêå åíùìÝíç êÜôù áðü ôçí âáóéëåßá ôïõ Öéëßððïõ Ã´ êáé
ôïõ ÁëÝîáíäñïõ Ä´.
3. Ïé Áèçíáßïé ìáæß ìå ôïõò Áéôùëïýò êéíÞèçêáí åíáíôßïí ôùí Ìáêåäüíùí.
4. Ïé Áèçíáßïé, ìåôÜ ôçí åðéêñÜôçóç ôùí Ìáêåäüíùí, õðï÷ñåþèçêáí í’ áíôé-
êáôáóôÞóïõí ôï äçìïêñáôéêü ôïõò ðïëßôåõìá ìå ïëéãáñ÷éêü êáé íá äå÷ôïýí
ìáêåäïíéêÞ öñïõñÜ óôç Ìïõíé÷ßá.
159
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 160
5. Ïé Ìáêåäüíåò óôñáôçãïß ôéìþñçóáí óêëçñÜ ôïõò Áéôùëïýò.

6. Ç ðñþôç ðåñßïäïò ôùí óõãêñïýóåùí (321-301 ð.×.) îåêßíçóå ìå äïëïöïíßåò
ôùí íïìßìùí äéáäü÷ùí êáé ôùí åðéêñáôÝóôåñùí óôñáôçãþí.
7. Ï ÄçìÞôñéïò ï ÐïëéïñêçôÞò Ýãéíå âáóéëéÜò ôçò ÁèÞíáò.
8. ÌåôÜ ôçí ìÜ÷ç óôçí Éøü ôá ôÝóóåñá âáóßëåéá ðïõ äçìéïõñãÞèçêáí Þôáí: ôçò
Áéãýðôïõ ìå ôïí Ðôïëåìáßï, ôçò Óõñßáò ìå ôï ÓÝëåõêï, ôçò Ìáêåäïíßáò ìå ôïí
ÊÜóóáíäñï êáé ôçò ÈñÜêçò ìå ôï Ëõóßìá÷ï.
9. Åêôüò áðü ôá åëëçíéóôéêÜ âáóßëåéá, êáíÝíá Üëëï ìéêñü êñÜôïò äå äçìéïõñ-
ãÞèçêå.
10. Óôïí åëëçíéóôéêü êüóìï ôï íüìéóìá, ç äçìïóéïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ êáé ï ôñüðïò
óõíáëëáãþí äéÝöåñå áíÜìåóá óôéò ðüëåéò-êñÜôç.
11. ÊáôáñãÞèçêå ç ýðáñîç ôïõ èåóìïý ôçò äïõëåßáò.
12. ÊÜðïéåò ðüëåéò-êñÜôç, üðùò ç ÁèÞíá, ÓðÜñôç, ÄÞëïò ê.Ü. äéáôÞñçóáí ôçí
áõôïíïìßá ôïõò, åíþ Üëëåò ãéá íá ôï ðåôý÷ïõí áõôü ïñãáíþèçêáí óå ïìï-
óðïíäßåò.
13. ÉäñõôÞò ôïõ âáóéëåßïõ ôçò Áéãýðôïõ Þôáí ï óôñáôçãüò Ðôïëåìáßïò.
14. Ôï âáóßëåéï ôçò Áéãýðôïõ, åêôüò áðü Áéãõðôßïõò ðåñéåëÜìâáíå êáé åèíéêÝò ìåé-
ïíüôçôåò, üðùò Åâñáßïõò, ÐÝñóåò, ¸ëëçíåò, Óýñéïõò ê.Ü.
15. Ïé Áéãýðôéïé, ãéá íá áíáðôýîïõí ôçí ïéêïíïìßá ôïõò, åðéâÜñõíáí ìå âáñåßò
öüñïõò ôï ãçãåíÞ ðëçèõóìü.
16. Ç ÁëåîÜíäñåéá Ýðáøå íá åßíáé ìåãÜëï åìðïñéêü ëéìÜíé.
17. Ïé Áéãýðôéïé åß÷áí Ýíôïíåò óõãêñïýóåéò ìå ôïõò Óåëåõêßäåò ãéá ôçí ðåñéï÷Þ
ôçò Íüôéáò Óõñßáò, ïé ïðïßåò ôïõò ïäÞãçóáí óå åîáóèÝíçóç ôïõ êñÜôïõò.
18. Ôï âáóßëåéï ôùí Óåëåõêéäþí áõîïìåéùíüôáí åäáöéêÜ áíÜëïãá ìå ôçí éó÷ý ôçò
êåíôñéêÞò åîïõóßáò.
19. Áñ÷éêÜ, ðñùôåýïõóá Þôáí ç Óåëåýêåéá êáé Ýðåéôá ç Áíôéü÷åéá.
20. Ïé Óåëåõêßäåò äéïéêïýóáí ÷ùñßò íá äéáéñïýí óå óáôñáðåßåò.
160
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 161
21. Ôï âáóßëåéï ôùí Óåëåõêéäþí åß÷å ìéêñÞ Ýêôáóç.

22. Óôá âáóßëåéá ôïõ åëëáäéêïý ÷þñïõ ôï âáóéëéÜ åîÝëåãå ç óõíÝëåõóç ôùí óôñá-
ôéùôþí êáé ôïí ðëáéóßùíå Ýíá óõìâïýëéï åõãåíþí, ãé’ áõôü êáé äåí õðÞñîå
ðïëéôéêÞ åîÝëéîç êáé äéáßñåóç óå ðüëåéò-êñÜôç.
23. Óôï âáóßëåéï ôçò Ìáêåäïíßáò ï âáóéëéÜò Þôáí ï êýñéïò êÜôï÷ïò ôçò ãçò, ôùí
äáóéêþí åêôÜóåùí êáé ôùí ïñõ÷åßùí, ï ïðïßïò åß÷å êáé ôç äéêáéïäïóßá íá
åê÷ùñåß ãç óå åõãåíåßò.
24. Ôï âáóßëåéï ôçò Ìáêåäïíßáò åß÷å éó÷õñÞ åîïõóßá.
25. Ï Áíôßãïíïò ÃïíáôÜò Þôáí ï éäñõôÞò ôçò íÝáò ìáêåäïíéêÞò äõíáóôåßáò ôùí
Áíôéãïíéäþí êáé êõâÝñíçóå ìÝ÷ñé ôçí êáôÜëçøç ôïõ âáóéëåßïõ áðü ôïõò Ñùìáß-
ïõò.
26. Ç ¹ðåéñïò êáôïéêÞèçêå áðü äùñéêÜ öýëá êáé äåí áêïëïýèçóå ôçí áíÜðôõîç
ôùí Üëëùí ðüëåùí.
27. Óôçí ¹ðåéñï âáóßëåøå ï Ðýññïò ï ïðïßïò äåí åß÷å ôéò áíÜëïãåò éêáíüôçôåò.
28. Ç Ðáóóáñþíá Þôáí ôï ðïëéôéêü êáé èñçóêåõôéêü ôïõò êÝíôñï.
29. Ï Ðýññïò ðñïóðÜèçóå áíåðéôõ÷þò íá êõñéáñ÷Þóåé óôç Äýóç, ôç Ìáêåäïíßá
êáé ôç íüôéá ÅëëÜäá.
30. Ôï óýóôçìá ôçò áðüëõôçò ìïíáñ÷ßáò êáé ïé áíôáãùíéóìïß ìåôáîý ôùí çãå-
ìüíùí âïÞèçóáí óôçí áíÜðôõîç ôùí ðüëåùí-êñáôþí.
31. ÊÜðïéåò ðüëåéò-êñÜôç áðïññïöÞèçêáí áðü ôá åëëçíéóôéêÜ âáóßëåéá, Üëëåò
óõãêñüôçóáí ôéò óõìðïëéôåßåò êáé Üëëåò Ýìåéíáí áõôüíïìåò.
32. ÇãÝôåò ôïõ áðåëåõèåñùôéêïý áãþíá ôùí Áèçíáßùí, Þôáí ï óôùéêüò öéëüóï-
öïò ×ñåìùíßäçò.
33. Ïé âáóéëåßò ôçò ÓðÜñôçò ¢ãéò êáé ÊëåïìÝíçò äåí åðé÷åßñçóáí êïéíùíéêÝò êáé
ðïëéôéêÝò áëëáãÝò.
34. Ïé ðëïýóéïé óõìöþíçóáí íá åíôá÷èåß ç ôÜîç ôùí ðåñéïßêùí óôçí ôÜîç ôùí
Óðáñôéáôþí ðïëéôþí.
35. Ï ÍÜâéò åêìåôáëëåýôçêå ôçí áóôáèÞ ðïëéôéêÞ êáôÜóôáóç êáé ðÞñå ôçí åîïõóßá
161
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 162
ôçò ÓðÜñôçò, äéáôçñþíôáò ôçí áõôüíïìç ùò ôç ñùìáúêÞ êáôÜóôáóç.

36. Ç éó÷õñÞ ôåß÷éóç ôçò Ñüäïõ êáé ç åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ôçò äåí Ýðáéîáí êáíÝíá
ñüëï óôçí áíÜðôõîç ôïõ íçóéïý.
37. Ïé ðëïýóéïé ôçò Ñüäïõ âïçèïýóáí ôïõò öôù÷ïýò ãéá íá áðïöýãïõí êïé-
íùíéêÝò åîåãÝñóåéò.
38. Ç Ñüäïò óõììÜ÷çóå ìå ôïí Áíôßï÷ï Ã´ ôçò Óõñßáò åíáíôßïí ôùí Ñù-ìáßùí.
39. Ç éåñÞ íÞóïò ÄÞëïò áíáðôý÷èçêå ïéêïíïìéêÜ êáé åìðïñéêÜ åîáéôßáò êõñßùò
ôçò ãåùãñáöéêÞò ôçò èÝóçò.
40. ÏìïóðïíäéáêÜ êñÜôç óõãêñïôÞèçêáí êõñßùò áðü êåíôñéêÝò ðåñéï÷Ýò.
41. Ç Ýíùóç ôùí Áéôùëþí ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç å÷èñéêþí åðéäñïìþí åîåëß÷èçêå
óôçí ÁéôùëéêÞ óõìðïëéôåßá.
42. Ç ÁéôùëéêÞ óõìðïëéôåßá åß÷å áðïëõôáñ÷éêÞ ïñãÜíùóç.
43. Ç Á÷áúêÞ óõìðïëéôåßá ðåñéëÜìâáíå ó÷åäüí üëç ôçí Ðåëïðüííçóï.
44. Ç Á÷áúêÞ óõìðïëéôåßá åß÷å áõóôçñÜ äçìïêñáôéêü ðïëßôåõìá.
ÁðÜíôçóç:
ÓùóôÝò åßíáé ïé: 1, 3, 4, 6, 8, 12, 13, 14, 17, 18, 19, 22, 23, 25, 26, 28, 29, 31,
32, 35, 37, 39, 41, 43.
Áíôéóôïß÷çóå ôéò ðñïôÜóåéò ôçò ïìÜäáò Á ìå áõôÝò ôçò ïìÜäáò Â.
Á Â
1. Ìå ôçí åðéêñÜôçóç ôùí
Ìáêåäüíùí, ðüëåéò ôçò á. äïýëïé
ÐåëïðïííÞóïõ
2. Ôçí åîÝãåñóç ôùí ãçãåíþí êáôÜ
â. áðüëõôïé êõñßáñ÷ïé
ôùí êáôÝóôåéëå
162
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 163
Á Â
3. Ï ÄçìÞôñéïò, ÐïëéïñêçôÞò Þôáí
ã. ÊïõñïðÝäéïí ôçò Ëõäßáò
ãéïò
4. Ïé óôñáôçãïß ðïõ Þôáí åíÜíôéá
ä. ï Ðåßèùí
óôïí Áíôßãïíï íßêçóáí óôçí
5. Ï Ëõóßìá÷ïò ôçò ÈñÜêçò çôôÞ-
å. õðï÷ñåþèçêáí íá äå÷ôïýí
èçêå áðü ôï ÓÝëåõêï óôç ìÜ÷ç
ìáêåäïíéêÝò öñïõñÝò
óôï
6. ¼ôáí äåí åðáñêïýóå ç åñãáóßá
ôùí åëåýèåñùí ðïëéôþí, ÷ñçóé- óô. ãéá ôñåéò ðåñßðïõ áéþíåò
ìïðïéïýíôáí
7. Óôá åëëçíéóôéêÜ âáóßëåéá ôçò æ. åíäéáöåñüôáí ìüíï ãéá ôï áôïìé-
áðüëõôçò ìïíáñ÷ßáò, ï ðïëßôçò êü ôïõ óõìöÝñïí
8.Óôçí ÁíáôïëÞ, ïé âáóéëåßò Þôáí
9. Ïé Ðôïëåìáßïé êõâÝñíçóáí ôçí

è. Éøü ôçò Öñõãßáò
Áßãõðôï
é. áíï÷Þ óôéò ðáñáäüóåéò êáé óôéò
10. Ïé Ðôïëåìáßïé Ýäåéîáí èñçóêåõôéêÝò ðåðïéèÞóåéò ôùí
îÝíùí êáôïßêùí.
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1å, 2ä, 3ç, 4è, 5ã, 6á, 7æ, 8â, 9óô, 10é.
163
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 164
Á Â
1. Ïé Ðôïëåìáßïé õðïóôÞñéîáí ìå
á. åèíéêü ÷áñáêôÞñá
êÜèå ìÝóï
2. Ôï âáóßëåéï ôçò Áéãýðôïõ Üêìá- â. ôçí áõôïêñáôïñßá ôï Ì.
óå ÁëåîÜíäñïõ
3. Ôï âáóßëåéï ôùí Óåëåõêéäþí
ã. ï ÊÜóóáíäñïò
åß÷å ôá ßäéá óýíïñá ìå
4. Ôï âáóßëåéï ôùí Óåëåõêéäþí
ä. ôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ
åîáðëþèçêå
5. Ôï âáóßëåéï ôùí Óåëåõêéäþí å. ðåñéïñéóìÝíç Ýêôáóç áðü ôç
ðåñéëÜìâáíå Â.Ä. Åõñþðç
6. Óôá âáóßëåéá ôïõ åëëáäéêïý
óô. öýëá ÊåëôéêÞò êáôáãùãÞò
÷þñïõ, ï èåóìüò ôçò âáóéëåßáò
7. Ï ìáêåäïíéêüò óôñáôüò áðïôå-
æ. ðïéêßëåò åèíüôçôåò
ëïýíôáí áðü
8. Ôï âáóßëåéï ôçò Ìáêåäïíßáò ç. ìéêñïýò êáé ìåãÜëïõò êáëëéåñ-
êõâÝñíçóå áñ÷éêÜ ãçôÝò
9. Ôï âáóßëåéï ôçò Ìáêåäïíßáò
è. óôçí Áóßá
åß÷å
10. Ïé ÃáëÜôåò Þôáí é. ôïí 3ï ð.×. áéþíá
ÁðÜíôçóç:
1ä, 2é, 3â, 4è, 5æ, 6á, 7ç, 8ã, 9å, 10óô.
C
164
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 165
2. Ï ÅËËÇÍÉÓÔÉÊÏÓ ÐÏËÉÔÉÓÌÏÓ

Ìå ôéò êáôáêôÞóåéò ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ ï åëëçíéêüò ðïëéôéóìüò äéáäüèçêå ùò
ôéò Éíäßåò êáé ôï óçìåñéíü ÁöãáíéóôÜí. Ïé ¸ëëçíåò åðçñåÜóôçêáí áðü ôïõò
Áíáôïëßôåò êáé äçìéïýñãçóáí Ýíáí ðïëéôéóìü ðïõ ïíïìÜóôçêå åëëçíéóôéêüò êáé
åîáðëþèçêå óå üëï ôïí ôüôå ãíùóôü êüóìï. ÃåííÞèçêáí ìåãáëïõðüëåéò, ðïõ
ìåôáìïñöþèçêáí óå ðïëéôéóôéêÜ êÝíôñá.
1. Ôá åëëçíéóôéêÜ
ðïëéôéóôéêÜ êÝíôñá
Óôçí ÁíáôïëÞ éäñýèçêáí ðüëåéò ïé ïðïßåò åîåëß÷ôçêáí óå óðïõäáßá ðïëéôéóôé-

êÜ êÝíôñá.
Ç ÁëåîÜíäñåéá
Ç ðüëç áõôÞ, ðïõ éäñýèçêå áðü ôï Ì. ÁëÝîáíäñï óôï ÄÝëôá ôïõ Íåßëïõ, áíá-
äåß÷ôçêå ãñÞãïñá. Ï ÖÜñïò ôçò ÁëåîÜíäñåéáò Þôáí Ýíá áðü ôá åðôÜ èáýìáôá ôïõ
êüóìïõ. Óôçí ðüëç îå÷þñéæå ôï Ìïõóåßï, ðïõ ðåñéëÜìâáíå âïôáíéêü, æùïëïãéêü êÞðï,
÷þñïõò ãéá áóôñïíïìéêÝò ìåëÝôåò, êáé ç ÂéâëéïèÞêç, üðïõ ó÷ïëéÜæïíôáí ôá áñ÷áßá
êåßìåíá áðü ôïõò ãñáììáôéêïýò. Ç ÂéâëéïèÞêç åß÷å ðåñßðïõ 1.000.000 ôüìïõò.
Ç Áíôéü÷åéá
Éäñýèçêå áðü ôï ÓÝëåõêï óôïí ðïôáìü Ïñüíôç. Áðïôåëïýíôáí áðü ôÝóóåñéò
óõíïéêéóìïýò, ïé ïðïßïé ðåñéâÜëëïíôáí áðü îå÷ùñéóôü ôåß÷ïò êáé üëåò ìáæß áðü
êïéíü ôåß÷ïò. Áí êáé áñ÷éêÜ êáôïéêÞèçêå áðü ¸ëëçíåò, áñãüôåñá Þñèáí óôçí
ðüëç ðïëëÜ áóéáôéêÜ Ýèíç.
165
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 166
Ç ÐÝñãáìïò
Âñéóêüôáí óôç ÌéêñÜ Áóßá êáé Ýãéíå ðñùôåýïõóá ôïõ âáóéëåßïõ ôùí Áôôáëéäþí.
Ï ¢ôôáëïò Á´ åðÝêôåéíå ôçí åîïõóßá ôïõ óôç ÌéêñÜ Áóßá. Ç ðüëç Þôáí ÷ôéóìÝíç óå
ðëáãéÜ. Óçìáíôéêü êôßñéï Þôáí ç ÂéâëéïèÞêç. Ïé Ðåñãáìçíïß åðéíüçóáí ãñáöéêü
ìÝóï áðü äÝñìá êáôóßêáò, ôçí ðåñãáìçíÞ. Óðïõäáßï Þôáí ôï Ìïõóåßï, åíþ ðïëý
ãíùóôüò Þôáí ï âùìüò ôïõ Äéüò.
2. Ç ãëþóóá
ÊáôÜ ôïõò åëëçíéóôéêïýò ÷ñüíïõò, äéáäüèçêå óå üëï ôï ãíùóôü êüóìï, ìå ìéá
ìïñöÞ ðïõ åßíáé ãíùóôÞ ùò ÊïéíÞ ÅëëçíéóôéêÞ Þ áðëÜ ÊïéíÞ. ÄçìéïõñãÞèçêå ìå
ôçí áíÜìåéîç ôçò åëëçíéêÞò ãëþóóáò ìå áóéáôéêÜ ãëùóóéêÜ óôïé÷åßá. Ç ãëþóóá
áðëïõóôåýôçêå êáé ÷ñçóéìïðïéÞèçêå áðü ôï ëáü, áðü ôïõò óõããñáöåßò áëëÜ êáé
ãéá ôç äéÜäïóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý áñãüôåñá.
3. Ç èñçóêåßá
ÍÝá èñçóêåõôéêÜ ðëáßóéá äçìéïõñãÞèçêáí ìå ôçí åîÜðëùóç ôïõ Åëëçíéóìïý
óôçí ÁíáôïëÞ. Ïé âáóéëéÜäåò óõíåñãÜóôçêáí ìå ôá éåñáôåßá êáé õéïèÝôçóáí íôüðéåò
ëáôñåßåò. Ïé Üíèñùðïé óôñÜöçêáí óôç èñçóêåßá ãéáôß ôçí åßäáí ùò ìÝóï ãéá ìéá
êáëýôåñç ìåôÜ èÜíáôï æùÞ. ÕéïèåôÞèçêáí Ýôóé êáé áíáôïëéêÝò ëáôñåßåò, üðùò ð.÷.
ôçò ºóéäáò êáé ôçò ÊõâÝëçò. ×áñáêôçñéóôéêÞ ëáôñåßá ðïõ åðéâëÞèçêå áðü ìïíÜñ-
÷ç Þôáí ç ëáôñåßá ôïõ ÓÜñáðç óôçí Áßãõðôï.
4. Ôá ãñÜììáôá
Ç ðáñáãùãÞ âéâëßùí ãßíåôáé ðéï ìáæéêÞ, åîáéôßáò ôçò äéÜäïóçò ôïõ ðÜðõñïõ êáé
ôçò ðåñãáìçíÞò, áëëÜ êáé åîáéôßáò ôçò äçìéïõñãßáò ôùí ðíåõìáôéêþí êÝíôñùí.
¢ëëïé óõããñáöåßò ìéìïýíôáí ôïõò ðáëáéüôåñïõò, Üëëïé óõãêÝíôñùíáí Ýñãá ðáëáé-
üôåñùí óõããñáöÝùí (ãñáììáôéêïß).
Ç ðïßçóç ôÝèçêå óôçí õðçñåóßá ôùí çãåìüíùí. Ç êïëáêåßá áíèïýóå. ¢ëëïé
ðïéçôÝò ìéìïýíôáí ôá çñùéêÜ Ýðç. Êáéíïýñéï åßäïò ðïßçóçò Þôáí ç âïõêïëéêÞ
(Èåüêñéôïò) êáé ïé «Ìßìïé» (Çñþíäáò). ÊáëëéåñãÞèçêå ôï åðßãñáììá êáé ç
êùìùäßá (íÝá êùìùäßá), ìå êõñéüôåñï åêðñüóùðï ôï ÌÝíáíäñï.
166
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 167
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ï ÅËËÇÍÉÓÔÉÊÏÓ ÐÏËÉÔÉÓÌÏÓ
Ôçí åðï÷Þ áõôÞ äåí ðáñïõóéÜóôçêå êÜðïéïò éäéáßôåñá óðïõäáßïò éóôï-

ñéïãñÜöïò. Åîáßñåóç áðïôåëåß ï Ðïëýâéïò ï Ìåãáëïðïëßôçò, ðïõ Ýæçóå óôç
Ñþìç êáé ãñÜöåé ôçí éóôïñßá ôïõ êáéñïý ôïõ.
Ç ÁèÞíá åîáêïëïõèåß íá åßíáé ðíåõìáôéêü êÝíôñï. Éäéáßôåñá áíáðôõãìÝíç åßíáé
ç öéëïóïößá, ðïõ áó÷ïëåßôáé ìå ôá ðñïâëÞìáôá ôçò áíèñþðéíçò æùÞò.
Ï ÆÞíùíáò äßäáóêå üôé ï Üíèñùðïò ðñÝðåé íá åßíáé áõôÜñêçò êáé åãêñáôÞò,
êáèþò ç åõôõ÷ßá ôïõ äåí åîáñôÜôáé áðü ôçí åäþ æùÞ.
Ï Åðßêïõñïò äßäáóêå üôé óçìáíôéêÞ ãéá ôïí Üíèñùðï Þôáí ç ðíåõìáôéêÞ áðü-
ëáõóç êáé ç øõ÷éêÞ çñåìßá, ðïõ åðéôõã÷Üíïíôáí ìÝóá áðü ôç ãíþóç ôçò öýóçò.
5. Ïé åðéóôÞìåò
Ôçí åðï÷Þ áõôÞ ç ãíþóç óõóôçìáôïðïéåßôáé. Ïé ãåùãñáöéêÝò ãíþóåéò äéåõ-
ñýíèçêáí ìå åîåñåõíçôéêÝò áðïóôïëÝò. Ï ÍÝáñ÷ïò ðáñÜðëåõóå ôéò áêôÝò ôïõ
Éíäéêïý Ùêåáíïý. Ï ÐõèÝáò ï Ìáóóáëéþôçò Ýöôáóå ùò ôç Â. Áããëßá, åíþ ï
ÅñáôïóèÝíçò Ýöôéáîå Ýíáí ðáãêüóìéï ÷Üñôç.
ÓçìáíôéêÞ áíÜðôõîç ãíþñéóå êáé ç áóôñïíïìßá. Ôá Üóôñá ìåëåôÞèçêáí ðéï
óõóôçìáôéêÜ. Îå÷ùñßæåé ç èåùñßá ôïõ Áñßóôáñ÷ïõ ôïõ ÓÜìéïõ ó÷åôéêÜ ìå ôç óöáé-
ñéêüôçôá ôçò Ãçò.
Óçìáíôéêüò ìáèçìáôéêüò Þôáí ï Åõêëåßäçò, åíþ óôéò öõóéêÝò åðéóôÞìåò äéá-
êñßèçêå ï Áñ÷éìÞäçò ï Óõñáêïýóéïò. Óðïõäáßï êÝíôñï öõóéïãíùóôéêþí åðéóôç-
ìþí áíáäåß÷ôçêå ç ÁëåîÜíäñåéá. Óôçí ðñüïäï ôçò âéïëïãßáò óõíÝâáëå ï
Çñüöéëïò. Óôçí éáôñéêÞ ï Ãáëçíüò áðü ôçí ÐÝñãáìï èá óõóôçìáôïðïéÞóåé ôéò
áíáêáëýøåéò ôï 2ï ì.×. áéþíá.
6. Ïé ôÝ÷íåò
Ç ìïñöÞ ôçò ôÝ÷íçò Üëëáîå, êáèþò ïé êáëëéôÝ÷íåò áíáæçôïýóáí íÝåò êá-
ôåõèýíóåéò. Åêôüò áðü ôá ðáëéÜ êáëëéôå÷íéêÜ êÝíôñá ôçò êõñßùò ÅëëÜäáò, åìöáíß-
óôçêáí êáé êáéíïýñéá, üðùò ç Ñüäïò êáé ç ÐÝñãáìïò.
– Óôïí ôïìÝá ôçò áñ÷éôåêôïíéêÞò ðáñáôçñïýìå ðùò ôá êôßñéá Þôáí õðïôáãìÝíá
óôéò áíÜãêåò ôùí çãåìüíùí, ïé ïðïßïé Þèåëáí íá ðñïâÜëïõí ôï ëáìðñü Ýñãï ôïõò,
åíþ ðáñÜëëçëá åß÷áí êáé ðñáêôéêïýò óêïðïýò: áãïñÝò, áíÜêôïñá, óôïÝò ê.ô.ë.
– Ç ðëáóôéêÞ äåí åêöñÜæåé ðéá ôçí éäáíéêüôçôá êáé ôçí çñåìßá ôçò êëáóéêÞò
167
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 168
ðåñéüäïõ, áëëÜ ôïí ôáñáãìÝíï åóùôåñéêü êüóìï ôïõ áíèñþðïõ ìÝóá áðü ôï
«åëëçíéóôéêü ðÜèïò».
– ÓçìáíôéêÞ áíÜðôõîç ãíþñéóå ç æùãñáöéêÞ, êáé êõñßùò ôï øçöéäùôü.
– ÌåãÜëç éêáíüôçôá êáé äåîéïôå÷íßá áðïêôïýí ïé êáôáóêåõáóôÝò áñãõñþí êáé
÷ñõóþí êïóìçìÜôùí: ôá öýëëá äÜöíçò, ìõñôéÜò êáé âåëáíéäéÜò äéáêñßíïíôáé ãéá
ôçí ôåëåéüôçôá ôçò êáôáóêåõÞò ôïõò.
– Ðñïò ôï ôÝëïò ôçò åðï÷Þò äéáäüèçêå êáé ç «öõóçôÞ» õáëïõñãßá.
ÓÇÌÁÍÔÉÊÁ ÃÅÃÏÍÏÔÁ ×ÑÏÍÏËÏÃÉÅÓ
Óçìáôïìáôïðïßçóç ôçò éáôñéêÞò

2ïò áé. ð.×
áðü ôï Ãáëçíü
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÁÓÊÇÓÅÉÓ-ÄÑÁÓÔÇÑÉÏÔÇÔÅÓ ÔÏÕ

ÂÉÂËÉÏÕ
Åñþôçóç 1ç: Óå ðïéïõò ëüãïõò ïöåßëåôáé ï ïéêïõìåíéêüò ÷áñá-

êôÞñáò ôïõ åëëçíéóôéêïý ðïëéôéóìïý êáé ðïéá óôïé÷åßá êõñßùò áðï-
äåéêíýïõí ôçí ïéêïõìåíéêüôçôÜ ôïõ;
ÁðÜíôçóç:
á) Ï ïéêïõìåíéêüò ÷áñáêôÞñáò ôïõ åëëçíéóôéêïý ðïëéôéóìïý ïöåßëåôáé óôç
äéáñêÞ ìåôáêßíçóç ôùí áíèñþðùí, ôùí áãáèþí êáé ôùí éäåþí ìÝóá óôá üñéá ôùí
êáôáêôÞóåùí ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ, åîáéôßáò ôùí ïðïßùí åíïðïéÞèçêå ìéá ôåñÜóôéá
ðåñéï÷Þ. Ïé ¸ëëçíåò, ëáüò åìðïñéêüò êáé ñéøïêßíäõíïò, ðñïùèÞèçêáí óå áõôÝò
ôéò ðåñéï÷Ýò êáé äéÝäùóáí ôïí ðïëéôéóìü ôïõò. Ç êåíôñéêÞ äéïßêçóç äéåõêüëõíå ôçí
åðéêïéíùíßá ôùí ðåñéï÷þí áõôþí ìåôáîý ôïõò, áëëÜ êáé ìå ôçí ÅëëÜäá. ÅðéðëÝïí,
éäñýèçêáí ðüëåéò, ïé ïðïßåò åîåëß÷ôçêáí óå ìåãáëïõðüëåéò ìå Ýíôïíç ðïëéôéóôéêÞ
äñáóôçñéüôçôá (ÁëåîÜíäñåéá ê.ô.ë.).
â) Ç ïéêïõìåíéêüôçôá áõôÞ öáßíåôáé áðü ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ, ôç ãëþóóá, ôç
èñçóêåßá, ôá ãñÜììáôá êáé ôéò ôÝ÷íåò.
168
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 169
Åñþôçóç 2ç:Íá áíáöÝñåôå ôéò ðïëéôéóôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò ðïõ

áíáðôýóóïíôáí óôá ðíåõìáôéêÜ êÝíôñá ôçò ÁëåîÜíäñåéáò êáé ôçò
ÐåñãÜìïõ.
ÁðÜíôçóç:
á) Óôçí ÁëåîÜíäñåéá îå÷þñéæå ç ÂéâëéïèÞêç êáé ôï Ìïõóåßï. Ç ÂéâëéïèÞêç
ðåñéëÜìâáíå ðÜíù áðü 500.000 ôüìïõò. Åêåß åñãÜæïíôáí ïé ãñáììáôéêïß, ïé ïðïß-
ïé áó÷ïëÞèçêáí ìå ôçí êáôáãñáöÞ êáé ôï ó÷ïëéáóìü ôùí êåéìÝíùí ôùí áñ÷áßùí
óõããñáöÝùí. Ôï Ìïõóåßï ðåñéåëÜìâáíå âïôáíéêü, æùïëïãéêü êÞðï êáé ÷þñïõò
ãéá áóôñïíïìéêÝò ìåëÝôåò.
â) Óôçí ÐÝñãáìï õðÞñ÷å ç ÂéâëéïèÞêç ìå 200.000 ôüìïõò êáé ôï Ìïõóåßï, ôï
ïðïßï åß÷å ðåñßðïõ ôçí ßäéá ëåéôïõñãßá ìå ôá óýã÷ñïíá ìïõóåßá.
Åñþôçóç 3ç: Íá ìåëåôÞóåôå óõãêñéôéêÜ ôá ðáñáèÝìáôá (21, ó. 23

êáé 3, ó. 145) ðïõ áíáöÝñïíôáé óôçí éóôïñéïãñáößá ôïõ Èïõêõäßäç
êáé ôïõ Ðïëýâéïõ. ÐïéÜ Þôáí ôá êßíçôñá ôïõ êÜèå éóôïñéêïý ãéá íá
áó÷ïëçèåß ìå ôçí éóôïñéêÞ óõããñáöÞ;
ÁðÜíôçóç:
á) Ôá êßíçôñá ôïõ Èïõêõäßäç Þôáí íá ùöåëÞóåé êáé ü÷é íá åõ÷áñéóôÞóåé ôïõò
áíáãíþóôåò ôïõ, Ýôóé þóôå íá ðñïëçöèåß ç åðáíÜëçøç ôùí ëáèþí áðü ôïõò
áíèñþðïõò. Ï Èïõêõäßäçò åðéäßùîå íá ìåßíåé ç éóôïñßá ôïõ áéþíéï êôÞìá ôùí
áíèñþðùí.
â) Ï Ðïëýâéïò Ýãñáøå ôçí éóôïñßá ôïõ ãéá íá äåßîåé ôç äýíáìç ôçò ôý÷çò óôïí
êáèïñéóìü ôùí ãåãïíüôùí ôçò æùÞò ôùí áíèñþðùí. ÅðéðëÝïí, èÝëçóå íá óõó÷å-
ôßóåé ôá ãåãïíüôá ìåôáîý ôïõò, íá âñåé ôçí ðñïÝëåõóÞ ôïõò êáé ôïí ôñüðï ìå ôïí
ïðïßï åîåëß÷ôçêáí.
Åñþôçóç 4ç: Íá åîçãÞóåôå óå ðïéïõò ëüãïõò ïöåßëåôáé ç áíÜìåé-

îç ëáôñåéþí êáé ç áíÜðôõîç ôùí öéëïóïöéêþí èåùñÞóåùí üðùò
áõôÝò ôïõ ÆÞíùíá êáé ôïõ Åðßêïõñïõ êáôÜ ôïõò åëëçíéóôéêïýò ÷ñü-
íïõò.
169
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 170
ÁðÜíôçóç:
á) ÊáôÜ ôïõò åëëçíéóôéêïýò ÷ñüíïõò åßäáìå üôé ïé ¸ëëçíåò Þñèáí óå åðáöÞ ìå
äéáöïñåôéêü ôñüðï æùÞò, äéáöïñåôéêÝò èñçóêåßåò êáé ðáñáäüóåéò. Áðü áõôÝò ôéò
èñçóêåßåò ðÞñáí ðïëëÜ óôïé÷åßá, áëëÜ êáé Ýäùóáí ðïëëÜ. ÍÝåò èñçóêåßåò äçìé-
ïõñãÞèçêáí åîáéôßáò êïéíùíéêþí êáé ðïëéôéêþí êõñßùò ëüãùí. Ïé âáóéëåßò èÝëç-
óáí íá åäñáéþóïõí ôçí åîïõóßá ôïõò õéïèåôþíôáò ôïðéêÝò ëáôñåßåò óå óõíåñãáóßá
ìå ôï éåñáôåßï.
ÕðÞñ÷áí üìùò êáé èñçóêåõôéêïß ëüãïé: ç áâåâáéüôçôá ðïõ åðéêñáôïýóå ïäÞ-
ãçóå ôïí áðëü Üíèñùðï óôçí áíáæÞôçóç ðáñçãïñéÜò ìÝóá áðü ôéò èñçóêåßåò, ïé
ïðïßåò õðüó÷ïíôáí êáëýôåñç ìåôÜ ôï èÜíáôï æùÞ.
â) Ç áóôÜèåéá êáé ç Ýëëåéøç óôáèåñüôçôáò âïÞèçóå ôçí åîÜðëùóç öéëï-
óïöéêþí èåùñéþí, üðùò ôïõ ÆÞíùíá êáé ôïõ Åðßêïõñïõ, ïé ïðïßïé ðßóôåõáí üôé ç
åðßãåéá æùÞ äåí åß÷å éäéáßôåñá ìåãÜëç áîßá. Áíôßèåôá ðñïâëÞèçêáí áîßåò üðùò ç
áõôÜñêåéá êáé ç åãêñÜôåéá (ÆÞíùíáò) Þ ç åðáöÞ ìå ôç öýóç êáé ç ðíåõìáôéêÞ áðü-
ëáõóç (Åðßêïõñïò).
Åñþôçóç 5ç: Ðïéá åßíáé ç Üðïøç ðïõ ìðïñåß êáíåßò íá äéáìïñ-

öþóåé ãáé ôïí Áñ÷éìÞäç ùò åðéóôÞìïíá áðü ôçí ðáñáôÞñçóç ôçò
åéêüíáò ó. 147 êáé ôçí áíÜãíùóç ôïõ õðïôßôëïõ ôçò;
ÁðÜíôçóç:
Ï Áñ÷éìÞäçò åß÷å áöéåñþóåé ôç æùÞ ôïõ óôçí åðéóôçìïíéêÞ Ýñåõíá êáé óôï ðåß-
ñáìá. Èåùñïýóå ôçí åðéóôçìïíéêÞ ðñüïäï ôüóï óçìáíôéêÞ, þóôå ôçí Ýâáæå ðÜíù
áðü ôç æùÞ ôïõ.
Åñþôçóç 6ç: Íá óõó÷åôßóåôå ôéò åéêüíåò ôïõ íïìßóìáôïò ôïõ êïé-

íïý ôùí Áéôùëþí (ó. 138) êáé ôïõ áãÜëìáôïò ôçò ôý÷çò ôçò
Áíôéü÷åéáò (ó. 141). Ðïéá éäÝá ðñïâÜëëïõí êáé ðþò áõôÞ ó÷åôßæåôáé
ìå ôéò áíôéëÞøåéò ôùí åëëçíéóôéêþí ÷ñüíùí;
ÁðÜíôçóç:
á) Óôéò äõï åéêüíåò êõñéáñ÷åß ï óõìâïëéóìüò. ÐñïâÜëëïõí ôçí éäÝá ôçò
êõñéáñ÷ßáò. Ç Áéôùëßá óôï óôáôÞñá ôïõ Êïéíïý ôùí Áéôùëþí êõñéáñ÷åß ðÜíù óôïõò
170
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 171
ÃáëÜôåò, åíþ ç Ôý÷ç ôçò Áíôéü÷åéáò åêöñÜæåé ôçí êõñéáñ÷ßá ôïõ áíèñþðïõ óôç
öýóç, ìéá êõñéáñ÷ßá ðïõ öÝñíåé ôçí åõçìåñßá.
â) Óôïõò åëëçíéóôéêïýò ÷ñüíïõò ôï êÝíôñï âÜñïõò åß÷å ìåôáôåèåß óôï Ýíá
Üôïìï, óôï ìïíÜñ÷ç, ðïõ êñáôïýóå óôá ÷Ýñéá ôïõ ôçí åîïõóßá. Ï áñ÷çãüò ôïõ
âáóéëåßïõ Þ ôçò ïìïóðïíäßáò ðñïóðáèïýóå íá êõñéáñ÷Þóåé ìå ðïëÝìïõò ðÜíù
óôïõò õðüëïéðïõò âáóéëéÜäåò Þ ìïíÜñ÷åò. Ïé ¸ëëçíåò åß÷áí ãïçôåõèåß áðü ôçí
áðüëõôç èåïðïéçìÝíç åîïõóßá, ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò ÁíáôïëÞò. Ç éäÝá áõôÞ åêöñÜ-
æåôáé êáé óôéò äõï åéêüíåò.
Åñþôçóç 7ç: Áöïý ðáñáôçñÞóåôå ôéò åéêüíåò ôùí ó. 123, 149,

150 êáé äéáâÜóåôå ôï ðáñÜèåìá 2, íá äéáôõðþóåôå ôéò áðüøåéò óáò
ãéá ôç ãëõðôéêÞ ôùí åëëçíéóôéêþí ÷ñüíùí.
ÁðÜíôçóç:
×áñáêôçñéóôéêü ôçò ãëõðôéêÞò ôùí åëëçíéóôéêþí ÷ñüíùí Þôáí ïé Ýíôïíåò
åêöñÜóåéò êáé êéíÞóåéò. Ç êëáóéêÞ çñåìßá åß÷å ÷áèåß. Áíôßèåôá, ôá ðñüóùðá ÷áñá-
êôçñßæïíôáé áðü äñáìáôéêÞ æùíôÜíéá, Ýíôáóç, áãùíßá, öüâï. Ïé ðôõ÷þóåéò åßíáé êáé
áõôÝò Ýíôïíåò, ãåìÜôåò íåýñï êáé êßíçóç. Êõñéáñ÷åß ôï « åëëçíéóôéêü ðÜèïò »
Åñþôçóç 1ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí åëëçíéóôéêü ðïëéôéóìü ãåíéêÜ;
ÁðÜíôçóç:
Ìå ôéò êáôáêôÞóåéò ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ, ï åëëçíéêüò ðïëéôéóìüò äéáäüèçêå ùò
ôéò Éíäßåò êáé ôï óçìåñéíü ÁöãáíéóôÜí. Ïé ¸ëëçíåò åðçñåÜóôçêáí áðü ôïõò
Áíáôïëßôåò êáé äçìéïýñãçóáí Ýíáí ðïëéôéóìü ðïõ ïíïìÜóôçêå åëëçíéóôéêüò êáé
åîáðëþèçêå óå üëï ôïí ôüôå ãíùóôü êüóìï. ÃåííÞèçêáí ìåãáëïõðüëåéò ðïõ ìåôá-
ìïñöþèçêáí óå ðïëéôéóôéêÜ êÝíôñá.
Åñþôçóç 2ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ÁëåîÜíäñåéá ùò ðïëéôéóôéêü êÝ-

íôñï;
171
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 172
ÁðÜíôçóç:
Ç ðüëç áõôÞ, ðïõ éäñýèçêå áðü ôï Ì. ÁëÝîáíäñï óôï ÄÝëôá ôïõ Íåßëïõ, áíá-
äåß÷ôçêå ãñÞãïñá. Ï ÖÜñïò ôçò ÁëåîÜíäñåéáò Þôáí Ýíá áðü ôá åðôÜ èáýìáôá ôïõ
êüóìïõ. Óôçí ðüëç îå÷þñéæå ôï Ìïõóåßï, ðïõ ðåñéëÜìâáíå âïôáíéêü, æùïëïãéêü
êÞðï, ÷þñïõò ãéá áóôñïíïìéêÝò ìåëÝôåò, êáé ç ÂéâëéïèÞêç, üðïõ ó÷ïëéÜæïíôáí ôá
áñ÷áßá êåßìåíá áðü ôïõò ãñáììáôéêïýò. Ç ÂéâëéïèÞêç åß÷å ðåñßðïõ 1.000.000
ôüìïõò.
Åñþôçóç 3ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí Áíôéü÷åéá ùò ðïëéôéóôéêü êÝíôñï;
ÁðÜíôçóç:
Éäñýèçêå áðü ôï ÓÝëåõêï óôïí ðïôáìü Ïñüíôç. Áðïôåëïýíôáí áðü ôÝóóåñéò
óõíïéêéóìïýò, ïé ïðïßïé ðåñéâÜëëïíôáí áðü îå÷ùñéóôü ôåß÷ïò êáé üëåò ìáæß áðü
êïéíü ôåß÷ïò. Áí êáé áñ÷éêÜ êáôïéêÞèçêå áðü ¸ëëçíåò, áñãüôåñá Þñèáí óôçí
ðüëç ðïëëÜ áóéáôéêÜ Ýèíç.
Åñþôçóç 4ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ÐÝñãáìï;
ÁðÜíôçóç:
Âñéóêüôáí óôç ÌéêñÜ Áóßá êáé Ýãéíå ðñùôåýïõóá ôïõ âáóéëåßïõ ôùí Áôôáëéäþí.
Ï ¢ôôáëïò Á´ åðÝêôåéíå ôçí åîïõóßá ôïõ óôç ÌéêñÜ Áóßá. Ç ðüëç Þôáí ÷ôéóìÝíç óå
ðëáãéÜ. Óçìáíôéêü êôßñéï Þôáí ç ÂéâëéïèÞêç. Ïé Ðåñãáìçíïß åðéíüçóáí ãñáöéêü
ìÝóï áðü äÝñìá êáôóßêáò, ôçí ðåñãáìçíÞ. Óðïõäáßï Þôáí ôï Ìïõóåßï, åíþ ðïëý
ãíùóôüò Þôáí ï âùìüò ôïõ Äéüò.
Åñþôçóç 5ç: Ðïéá ãëþóóá ïíïìáæüôáí ÊïéíÞ ÅëëçíéóôéêÞ;
ÁðÜíôçóç:
ÊáôÜ ôïõò åëëçíéóôéêïýò ÷ñüíïõò, äéáäüèçêå óå üëï ôï ãíùóôü êüóìï, ìå ìéá
ìïñöÞ ðïõ åßíáé ãíùóôÞ ùò ÊïéíÞ ÅëëçíéóôéêÞ Þ áðëÜ ÊïéíÞ. ÄçìéïõñãÞèçêå ìå
ôçí áíÜìåéîç ôçò åëëçíéêÞò ãëþóóáò ìå áóéáôéêÜ ãëùóóéêÜ óôïé÷åßá. Ç ãëþóóá
áðëïõóôåýôçêå êáé ÷ñçóéìïðïéÞèçêå áðü ôï ëáü, áðü ôïõò óõããñáöåßò áëëÜ êáé
ãéá ôç äéÜäïóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý áñãüôåñá.
172
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 173
Åñþôçóç 6ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç èñçóêåßá ôùí åëëçíéóôéêþí ÷ñü-

íùí;
ÁðÜíôçóç:
ÍÝá èñçóêåõôéêÜ ðëáßóéá äçìéïõñãÞèçêáí ìå ôçí åîÜðëùóç ôïõ Åëëçíéóìïý
óôçí ÁíáôïëÞ. Ïé âáóéëéÜäåò óõíåñãÜóôçêáí ìå ôá éåñáôåßá êáé õéïèÝôçóáí íôüðéåò
ëáôñåßåò. Ïé Üíèñùðïé óôñÜöçêáí óôç èñçóêåßá ãéáôß ôçí åßäáí ùò ìÝóï ãéá ìéá
êáëýôåñç ìåôÜ èÜíáôï æùÞ. ÕéïèåôÞèçêáí Ýôóé êáé áíáôïëéêÝò ëáôñåßåò, üðùò ð.÷.
ôçò ºóéäïò êáé ôçò ÊõâÝëçò. ×áñáêôçñéóôéêÞ ëáôñåßá ðïõ åðéâëÞèçêå áðü ìïíÜñ-
÷ç Þôáí ç ëáôñåßá ôïõ ÓÜñáðç óôçí Áßãõðôï.
Åñþôçóç 7ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí åîÝëéîç ôùí ãñáììÜôùí;
ÁðÜíôçóç:
Ç ðáñáãùãÞ âéâëßùí ãßíåôáé ðéï ìáæéêÞ, åîáéôßáò ôçò äéÜäïóçò ôïõ ðÜðõñïõ êáé
ôçò ðåñãáìçíÞò, áëëÜ êáé åîáéôßáò ôçò äçìéïõñãßáò ôùí ðíåõìáôéêþí êÝíôñùí.
¢ëëïé óõããñáöåßò ìéìïýíôáí ôïõò ðáëáéüôåñïõò, Üëëïé óõãêÝíôñùíáí Ýñãá ðáëáé-
üôåñùí óõããñáöÝùí (ãñáììáôéêïß).
Ç ðïßçóç ôÝèçêå óôçí õðçñåóßá ôùí çãåìüíùí. Ç êïëáêåßá áíèïýóå. ¢ëëïé
ðïéçôÝò ìéìïýíôáí ôá çñùéêÜ Ýðç. Êáéíïýñéï åßäïò ðïßçóçò Þôáí ç âïõêïëéêÞ
(Èåüêñéôïò) êáé ïé «Ìßìïé» (Çñþíäáò). ÊáëëéåñãÞèçêå ôï åðßãñáììá êáé ç êùìù-
äßá (íÝá êùìùäßá), ìå êõñéüôåñï åêðñüóùðï ôï ÌÝíáíäñï.
Ôçí åðï÷Þ áõôÞ äåí ðáñïõóéÜóôçêå êÜðïéïò éäéáßôåñá óðïõäáßïò éóôïñéï-
ãñÜöïò. Åîáßñåóç áðïôåëåß ï Ðïëýâéïò ï Ìåãáëïðïëßôçò, ðïõ Ýæçóå óôç Ñþìç êáé
ãñÜöåé ôçí éóôïñßá ôïõ êáéñïý ôïõ.
Åñþôçóç 8ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí áíÜðôõîç ôçò öéëïóïößáò óôçí

ÁèÞíá;
ÁðÜíôçóç:
Ç ÁèÞíá åîáêïëïõèåß íá åßíáé ðíåõìáôéêü êÝíôñï. Éäéáßôåñá áíáðôõãìÝíç åßíáé
ç öéëïóïößá, ðïõ áó÷ïëåßôáé ìå ôá ðñïâëÞìáôá ôçò áíèñþðéíçò æùÞò.
Ï ÆÞíùíáò äßäáóêå üôé ï Üíèñùðïò ðñÝðåé íá åßíáé áõôÜñêçò êáé åãêñáôÞò,
173
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 174
êáèþò ç åõôõ÷ßá ôïõ äåí åîáñôÜôáé áðü ôçí åäþ æùÞ.

Ï Åðßêïõñïò äßäáóêå üôé óçìáíôéêÞ ãéá ôïí Üíèñùðï Þôáí ç ðíåõìáôéêÞ áðü-
ëáõóç êáé ç øõ÷éêÞ çñåìßá, ðïõ åðéôõã÷Üíïíôáí ìÝóá áðü ôç ãíþóç ôçò öýóçò.
Åñþôçóç 9ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôéò åðéóôÞìåò êáé ôçí áíÜðôõîÞ ôïõò;
ÁðÜíôçóç:
Ôçí åðï÷Þ áõôÞ ç ãíþóç óõóôçìáôïðïéåßôáé. Ïé ãåùãñáöéêÝò ãíþóåéò äéåõñ-
ýíèçêáí ìå åîåñåõíçôéêÝò áðïóôïëÝò. Ï ÍÝáñ÷ïò ðáñÜðëåõóå ôéò áêôÝò ôïõ
Éíäéêïý Ùêåáíïý. Ï ÐõèÝáò ï Ìáóóáëéþôçò Ýöôáóå ùò ôç Â. Áããëßá, åíþ ï
ÅñáôïóèÝíçò Ýöôéáîå Ýíáí ðáãêüóìéï ÷Üñôç.
ÓçìáíôéêÞ áíÜðôõîç ãíþñéóå êáé ç áóôñïíïìßá. Ôá Üóôñá ìåëåôÞèçêáí ðéï
óõóôçìáôéêÜ. Îå÷ùñßæåé ç èåùñßá ôïõ Áñßóôáñ÷ïõ ôïõ ÓÜìéïõ ó÷åôéêÜ ìå ôç óöáé-
ñéêüôçôá ôçò Ãçò.
Óçìáíôéêüò ìáèçìáôéêüò Þôáí ï Åõêëåßäçò, åíþ óôéò öõóéêÝò åðéóôÞìåò äéá-
êñßèçêå ï Áñ÷éìÞäçò ï Óõñáêïýóéïò. Óðïõäáßï êÝíôñï öõóéïãíùóôéêþí åðéóôç-
ìþí áíáäåß÷ôçêå ç ÁëåîÜíäñåéá. Óôçí ðñüïäï ôçò âéïëïãßáò óõíÝâáëå ï
Çñüöéëïò. Óôçí éáôñéêÞ ï Ãáëçíüò áðü ôçí ÐÝñãáìï èá óõóôçìáôïðïéÞóåé ôéò
áíáêáëýøåéò ôï 2ï ð.×. áéþíá.
Åñþôçóç 10ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí åîÝëéîç ôçò ôÝ÷íçò åêåßíùí ôùí
÷ñüíùí;
ÁðÜíôçóç:
Ç ìïñöÞ ôçò ôÝ÷íçò Üëëáîå, êáèþò ïé êáëëéôÝ÷íåò áíáæçôïýóáí íÝåò êáôåõ-
èýíóåéò. Åêôüò áðü ôá ðáëéÜ êáëëéôå÷íéêÜ êÝíôñá ôçò êõñßùò ÅëëÜäáò, åìöáíß-
óôçêáí êáé êáéíïýñéá, üðùò ç Ñüäïò êáé ç ÐÝñãáìïò.
Óôïí ôïìÝá ôçò áñ÷éôåêôïíéêÞò ðáñáôçñïýìå ðùò ôá êôßñéá Þôáí õðïôáãìÝíá
óôéò áíÜãêåò ôùí çãåìüíùí, ïé ïðïßïé Þèåëáí íá ðñïâÜëïõí ôï ëáìðñü Ýñãï ôïõò,
åíþ ðáñÜëëçëá åß÷áí êáé ðñáêôéêïýò óêïðïýò: áãïñÝò, áíÜêôïñá, óôïÝò ê.ô.ë.
Ç ðëáóôéêÞ äåí åêöñÜæåé ðéá ôçí éäáíéêüôçôá êáé ôçí çñåìßá ôçò êëáóéêÞò
ðåñéüäïõ, áëëÜ ôïí ôáñáãìÝíï åóùôåñéêü êüóìï ôïõ áíèñþðïõ, ôï «åëëçíéóôéêü
ðÜèïò».
174
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 175
ÓçìáíôéêÞ áíÜðôõîç ãíþñéóå ç æùãñáöéêÞ, êáé êõñßùò ôï øçöéäùôü.

ÌåãÜëç éêáíüôçôá êáé äåîéïôå÷íßá áðïêôïýí ïé êáôáóêåõáóôÝò áñãõñþí êáé
÷ñõóþí êïóìçìÜôùí: ôá öýëëá äÜöíçò, ìõñôéÜò êáé âåëáíéäéÜò äéáêñßíïíôáé ãéá
ôçí ôåëåéüôçôá ôçò êáôáóêåõÞò ôïõò.
Ðñïò ôï ôÝëïò ôçò åðï÷Þò äéáäüèçêå êáé ç «öõóçôÞ» õáëïõñãßá.

ãçóçò.
1. Ç ìåãÜëç áíÜðôõîç ôçò ÁëåîÜíäñåéáò ïöåéëüôáí êõñßùò...
á) óôï ìåãÜëï ëéìÜíé ôçò
â) óôá ïéêïäïìÞìáôÜ ôçò
ã) óôá äçìüóéá éåñÜ ôçò
2. Ôï Ìïõóåßï ôçò ÁëåîÜíäñåéáò Þôáí áöéåñùìÝíï...
á) óôï Äéüíõóï
â) óôç èåÜ ÁèçíÜ
ã) óôéò Ìïýóåò
3. Ïé «ãñáììáôéêïß» Þôáí Üíèñùðïé...
á) ðïõ åñãÜæïíôáí ùò ãñáììáôåßò
â) ðïõ äéüñèùíáí ôá êåßìåíá ôùí áñ÷áßùí óõããñáöÝùí
ã) ìå öéëïëïãéêÞ ðáéäåßá
4. Ç ìåãÜëç ðáñáãùãÞ ÷åéñïãñÜöùí óôçí ÁëåîÜíäñåéá ïöåéëüôáí
åí ìÝñåé...
á) óôç äéáêßíçóç ÷áñôéïý
â) óôçí åðåîåñãáóßá ôïõ ðáðýñïõ
ã) óôçí ðáëáéüôáôç ÷ñÞóç ðåñãáìçíþí
175
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 176
ÁðÜíôçóç: â.
5. Ç Áíôéü÷åéá éäñýèçêå áðü...
á) ôï ÓÝëåõêï
â) ôï Ì. ÁëÝîáíäñï
ã) ôïí Ðôïëåìáßï
6. Ç Áíôéü÷åéá êáôïéêÞèçêå ðñþôá áðü...
á) Óýñéïõò
â) Ìáêåäüíåò, Áèçíáßïõò, ÊñÞôåò êáé Êýðñéïõò
ã) ðïéêßëá ÁóéáôéêÜ Ýèíç
7. Ç ÐÝñãáìïò Þôáí ÷ôéóìÝíç óå...
á) ï÷õñùìÝíç áêñüðïëç
â) ðñüðïäåò âïõíïý
ã) ðáñáëéáêü óçìåßï
8. Óôçí ÐÝñãáìï áíáêáëýöôçêå ç ãñáöéêÞ ýëç...
á) ÷áñôß
â) ðÜðõñïò
ã) ðåñãáìçíÞ
9. Ç äçìéïõñãßá...èåùñåßôáé üôé åßíáé éäÝá ôùí áíèñþðùí ôçò
ÐåñãÜìïõ.
á) âéâëéïèÞêçò
â) Ìïõóåßïõ
ã) éåñáôåßïõ
10. Ç «ÊïéíÞ ÅëëçíéêÞ» ãëþóóá, ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáí åõñÝùò
åêåßíá ôá ÷ñüíéá, åß÷å ùò âÜóç...
á) áóéáôéêÞ äéÜëåêôï
â) ôçí éùíéêÞ äéÜëåêôï
ã) ôçí áôôéêÞ äéÜëåêôï
11. Ç «ÊïéíÞ» ãëþóóá ÷ñçóéìïðïéïýíôáí...
á) êáé áðü ôï ëáü êáé áðü ôïõò óõããñáöåßò
â) ìüíï áðü ôï ëáü
ã) ìüíï áðü ôïõò ðíåõìáôéêïýò áíèñþðïõò
176
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 177
12. Ìå ôçí áíÜìåéîç ôïõ Åëëçíéóìïý ìå ôïõò áóéáôéêïýò ëáïýò åõ-

íïÞèçêå...
á) ç åîÜðëùóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý
â) ç åìöÜíéóç íÝùí ëáôñåéþí
ã) ç åðéêñÜôçóç ôùí ðáñáäïóéáêþí ëáôñåéþí
13. Ïé âáóéëåßò óõíåñãÜæïíôáí óôåíÜ ìå ôá éåñáôåßá ãéá...
á) íá åßíáé áðïäåêôïß áðü ôïõò õðçêüïõò ôïõò
â) èñçóêåõôéêïýò ëüãïõò
ã) íá ìçí õðÜñ÷åé áíïìïéïãÝíåéá óôïí ðëçèõóìü
14. Ï èåüò ÓÜñáðçò Þôáí ï áíôßóôïé÷ïò ôïõ èåïý...
á) ¢ñç
â) Ìßèñá
ã) Ðëïýôùíá
15. « Èñçóêåõôéêüò óõãêñçôéóìüò » ïíïìÜæåôáé...
á) ç óõíÝíùóç ðïéêßëùí èñçóêåõôéêþí äïîáóéþí
â) ç óýãêñéóç ôùí èñçóêåéþí ìåôáîý ôïõò
ã) ç ëáôñåßá åíüò óõãêåêñéìÝíïõ èåïý
16. Ïé óõããñáöåßò ôùí åëëçíéóôéêþí ÷ñüíùí êõñßùò...
á) Ýãñáöáí ôá äéêÜ ôïõò ðñùôüôõðá êåßìåíá
â) áíôÝãñáöáí êáé ó÷ïëßáæáí ôá Ýñãá ôùí êëáóéêþí
ã) ðåñéÝãñáöáí ôç æùÞ ôçò åðï÷Þò
17. Ïé ðåñéóóüôåñïé ðïéçôÝò ôçò åðï÷Þò Þôáí...
á) åìðíåõóìÝíïé Üíèñùðïé
â) åöåõñÝôåò íÝùí ðïéçôéêþí åéäþí
ã) êüëáêåò ôùí éó÷õñþí
18. Áðü ôá èåáôñéêÜ åßäç áíáðôý÷èçêå ìüíï...
á) ôï äñÜìá
â) ç ôñáãùäßá
ã) ç êùìùäßá
19. Ï Ðïëýâéïò Ìåãáëïðïëßôçò Þôáí óðïõäáßïò...
á) éóôïñéïãñÜöïò
â) ãëýðôçò
177
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 178
ã) öéëüëïãïò
20. Óôçí ÁèÞíá Ýñ÷ïíôáé óðïõäáóôÝò ãéá íá äéäá÷èïýí êõñßùò...
á) ðïßçóç
â) öéëïóïößá
ã) ôÝ÷íç
21. Ç äéäáóêáëßá ôïõ ÆÞíùíá ãéá ôçí áîßá ôçò æùÞò ïíïìÜóôçêå...
á) ðñïóùêñáôéêÞ öéëïóïößá
â) óôùéêÞ öéëïóïößá
ã) ðåñéðáôçôéêÞ öéëïóïößá
22. Ï öéëüóïöïò Åðßêïõñïò äßäáîå ôç óçìáóßá ôçò ðíåõìáôéêÞò
çñåìßáò ðïõ åðÝñ÷åôáé áðü...
á) ôç ãíþóç ôçò öýóçò
â) ôç ãíþóç ôïõ èåïý
ã) ôçí åãêñÜôåéá
23. Ïé áóôñïíïìéêÝò ìåëÝôåò ðñï÷þñçóáí óôçñéæüìåíåò óôçí ðñüï-
äï...
á) ôçò öéëïóïößáò
â) ôçò ãåùãñáößáò
ã) ôùí ìáèçìáôéêþí
24. Ï Áñßóôáñ÷ïò ï ÓÜìéïò Þôáí óðïõäáßïò åñåõíçôÞò...
á) ôçò áóôñïíïìßáò
â) ôùí ìáèçìáôéêþí
ã) ôçò âéïëïãßáò
25. Ï Åõêëåßäçò Þôáí óðïõäáßïò åñåõíçôÞò...
á) ôùí ìáèçìáôéêþí
â) ôçò ãåùãñáößáò
ã) ôçò éáôñéêÞò
26. Ï Áñ÷éìÞäçò ï Óõñáêïýóéïò Þôáí åñåõíçôÞò...
á) ôçò âéïëïãßáò
â) ôùí öõóéêþí åðéóôçìþí
ã) ôçò öéëïóïößáò
27. Ï Çñüöéëïò áíÝðôõîå ôçí åðéóôÞìç ôçò...
178
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 179
á) ãåùãñáößáò
â) éáôñéêÞò
ã) âéïëïãßáò
28. Ï ÉððïêñÜôçò Ýèåóå ôçò âÜóåéò ôçò...
á) éáôñéêÞò
â) âéïëïãßáò
ã) öéëïóïößáò
29. Ç áñ÷éôåêôïíéêÞ ôçò åðï÷Þò åíäéáöåñüôáí ãéá...
á) ìéêñÝò êáé ðñáêôéêÝò êáôïéêßåò
â) ìåãÜëá êáé ðïëõôåëÞ ïéêïäïìÞìáôá
ã) íáúêÝò êáôáóêåõÝò
30. Ç ðëáóôéêÞ åîÝöñáæå êõñßùò...ôçò åðï÷Þò.
á) ôçí Ýíôáóç êáé ôçí áãùíßá
â) ôçí çñåìßá êáé ôç ãáëÞíç
ã) ôá åîéäáíéêåõìÝíá áéóèÞìáôá
ÁðÜíôçóç:
1á, 2ã, 3ã, 4â, 5á, 6â, 7á, 8ã, 9â, 10ã, 11á, 12â, 13á,
14ã, 15á, 16â, 17ã, 18ã, 19á, 20â, 21â, 22á, 23ã, 24á, 25á,
26â, 27ã, 28á, 29â, 30á.

1. Ôá ìåãÜëá áóôéêÜ êÝíôñá ôçò åðï÷Þò åß÷áí áíïñãÜíùôç ðïëåïäïìßá êáé Þôáí
áíï÷ýñùôá.
2. Ïé óðïõäáéüôåñåò ìåãáëïõðüëåéò Þôáí ç ÁëåîÜíäñåéá, ç Áíôéü÷åéá êáé ç
ÐÝñãáìïò.
3. Ðïëý îå÷ùñéóôÜ Þôáí ôï Ìïõóåßï êáé ç ÂéâëéïèÞêç ôçò ÁëåîÜíäñåéáò.
4. Óôçí ÁëåîÜíäñåéá äåí õðÞñ÷å âïôáíéêüò êáé æùïëïãéêüò êÞðïò.
179
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 180
5. Ç Áíôéü÷åéá Þôáí äéáéñåìÝíç óå ôÝóóåñéò óõíïéêéóìïýò, êáé ãé’ áõôü ïíïìáæüôáí

êáé ôåôñÜðïëéò.
6. Ç ÐÝñãáìïò Þôáí ç ðñùôåýïõóá ôïõ êñÜôïõò ôùí Áôôáëéäþí óôç ÌéêñÜ Áóßá.
7. Ç ÐÝñãáìïò Þôáí õðü ôçí êõñéáñ÷ßá ôùí Óåëåõêéäþí.
8. Ç ÐÝñãáìïò åß÷å ôï öçìéóìÝíï «âùìü ôïõ Äéüò», óå áíÜìíçóç ôçò áðüêñïõóçò
ôùí Ãáëáôþí.
9. Óôç ãëþóóá êõñéÜñ÷çóáí ïé óýíèåôåò êáé ðåñßðëïêåò äéáëåêôéêÝò éäéïìïñößåò
êáé õðÞñîå áíïìïéïãÝíåéá.
10. Ôá êçñýãìáôá ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý Þôáí ãñáììÝíá óå äéÜöïñåò ãëþóóåò.
11. Ïé ðïëßôåò áíáæçôïýóáí óôÞñéîç, Ýíôïíåò óõãêéíÞóåéò êáé åëðßäá áðü ôéò èñç-
óêåßåò, ïé ðåñéóóüôåñåò åê ôùí ïðïßùí åß÷áí ìõóôçñéáêü ÷áñáêôÞñá.
12. Ç ìåãÜëç ðáñáãùãÞ âéâëßùí êáôÜ ôïõò åëëçíéóôéêïýò ÷ñüíïõò óõíäÝåôáé êáé
ìå ìåãÜëï ðëïýôï íÝùí éäåþí óôï ðåñéå÷üìåíü ôïõò.
13. Ç ðïßçóç õìíïýóå ðñüóùðá êáé ðñÜîåéò âáóéëÝùí.
14. Ï Ðïëýâéïò ï Ìåãáëïðïëßôçò ðñïóðáèåß óôçí éóôïñßá ðïõ ãñÜöåé íá åîçãÞóåé
ôïõò ëüãïõò åðéêñÜôçóçò ôùí Ñùìáßùí.
15. Ç öéëïóïößá äåí åß÷å ðñáêôéêü êáé çèéêü ðñïâëçìáôéóìü.
16. Ïé öéëüóïöïé ÆÞíùí êáé Åðßêïõñïò äßäáóêáí óôçí ÁèÞíá.
17. Ç áíáêÜëõøç íÝùí ðåñéï÷þí ðåñéüñéóå ôéò ãåùãñáöéêÝò ãíþóåéò óå óõ-
ãêåêñéìÝíïõò ôüðïõò.
18. Ï Áñßóôáñ÷ïò ï ÓÜìéïò ìßëçóå ãéá ôï óöáéñéêü ó÷Þìá ôçò Ãçò êáé ãéá ôç äéðëÞ
êßíçóÞ ôçò ãýñù áðü ôïí ÜîïíÜ ôçò êáé ôïí ¹ëéï.
19. Ç éáôñéêÞ ðáñÝìåéíå óôéò áðüøåéò ðïõ åß÷å åêöñÜóåé ï ÉððïêñÜôçò.
20. Ôá êáëëéôå÷íéêÜ êÝíôñá âñßóêïíôáí êõñßùò óôçí ðåñéöÝñåéá ôçò ÅëëÜäáò.
21. ÐïëëÜ ïéêïäïìÞìáôá åîõðçñåôïýóáí ðñáêôéêïýò óêïðïýò, ð.÷. ãõìíÜóéá,
áãïñÝò, áíÜêôïñá ê.Ü.
22. Ç áóôéêÞ ôÜîç ÷ñçóéìïðïéåß ðïëý ôá ðïëýôéìá ìÝôáëëá ãéá ôçí êáôáóêåõÞ
180
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 181
êïóìçìÜôùí êáé ðñïôéìÜ íá äéáêïóìåß ïéêßåò êáé áíôéêåßìåíá ìå ôçí ôå÷íéêÞ ôïõ
øçöéäùôïý êáé ôçò «öõóçôÞò» õáëïõñãßáò.
ÁðÜíôçóç:
ÓùóôÝò åßíáé ïé: 2, 3, 5, 6, 8, 11, 13, 14, 16, 18, 21, 22.
Á Â
1. Ôçí ÁëåîÜíäñåéá êáôïéêïýóáí á. ìõóôçñéáêïý ÷áñáêôÞñá ëáôñåßåò
2. Ïé ãñáöéêÝò ýëåò ðïõ êõñßùò
â. ôçò íÝáò êùìùäßáò
÷ñçóéìïðïéïýíôáí Þôáí
3. Ïé ðñþôïé êÜôïéêïé ôçò
ã. ôï åðßãñáììá
Áíôéü÷åéáò Þôáí
4. Óôç ãñáðôÞ êáé ðñïöïñéêÞ åðé- ä. ìéìïýíôáí Ýñãá êáé åßäç ôçò êëá-
êïéíùíßá ÷ñçóéìïðïéïýíôáí óéêÞò åðï÷Þò
5. Ôá Åëåõóßíéá ÌõóôÞñéá, ïé äéï-
å. Ìáêåäüíåò, Áèçíáßïé, ÊñÞôåò
íõóéáêÝò ôåëåôÝò, ôá ìõóôÞñéá
êáé Êýðñéïé
ôçò ºóéäïò ê.Ü Þôáí.
6. Ïé óõããñáöåßò êáé ïé ðïéçôÝò óô. ¸ëëçíåò, Áéãýðôéïé êáé Åâñáßïé
7. Ç óýíèåóç åëëçíéêþí êáé áíáôï-
æ. åíéáßï ãëùóóéêü óýóôçìá
ëéêþí óôïé÷åßùí
8. Ï Èåüêñéôïò Þôáí åéóçãçôÞò ç. ôçò âïõêïëéêÞò ðïßçóçò
9. Ï ÌÝíáíäñïò Þôáí åêðñüóùðïò è. ï ðÜðõñïò êáé ç ðåñãáìçíÞ

10. Åêåßíç ôçí åðï÷Þ êáëëéåñãÞèç- é. ïíïìÜóôçêå åëëçíéóôéêüò ðïëéôé-
êå óìüò
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1óô, 2è, 3å, 4æ, 5á, 6ä, 7é, 8ç, 9â, 10ã.
181
03.qxd 10/6/08 1:01 PM Óåëßäá 182
Á Â
1. ÂïÞèçóáí ôç äéåýñõíóç ôçò ãåù-
á. Ãáëçíü
ãñáößáò
2. ¸íáò ðáãêüóìéïò ÷Üñôçò êáôá-
â. ç Ñüäïò êáé ç ÐÝñãáìïò
óêåõÜóôçêå áðü ôïí
3. Óðïõäáßåò áóôñïíïìéêÝò ãíþóåéò
ã. ï ÍÝáñ÷ïò êáé ï ÐõèÝáò
åß÷áí Ìáóóáëéþôçò
4. Ïé öõóéïãíùóôéêÝò åðéóôÞìåò êáé ä. áíáðôý÷èçêáí êõñßùò óôçí
ç âéïëïãßá ÁëåîÜíäñåéá
5. Ïé éáôñéêÝò ãíþóåéò óõóôçìáôï-
å. ãëõðôÜ
ðïéÞèçêáí áðü ôïí
6. Óôü÷ïò ôùí êáëëéôå÷íþí Þôáí íá óô. öõëëþìáôá ìõñôéÜò, äÜöíçò,
ðñïâÜëëïõí âåëáíéäéÜò ê.Ü.
7. Êáëëéôå÷íéêü êÝíôñï Þôáí æ. ÅñáôïóèÝíç
8. Ç Íßêç ôçò ÓáìïèñÜêçò êáé ôï
óýìðëåãìá ôçò Áöñïäßôçò êáé ôïõ ç. ôá áíèñþðéíá óõíáéóèÞìáôá
ÐÜíá Þôáí
9. Ôá êïóìÞìáôá óõíÞèùò ìéìïý-
è. ôï öõóçôü ãõáëß
íôáí
10. ×ñçóéìïðïéÞèçêå ðïëý é. ïé ëáïß ôçò Ìåóïðïôáìßáò
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1ã, 2æ, 3é, 4ä, 5á, 6ç, 7â, 8å, 9óô, 10è.
182
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 183
ÉV. Ï ÅËËÇÍÉÓÌÏÓ ÔÇÓ ÄÕÓÇÓ

ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÄÕÔÉÊÇÓ
ÌÅÓÏÃÅÉÏÕ ÊÁÉ ÑÙÌÇÓ
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 184
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 185
1. Ï ÅËËÇÍÉÓÌÏÓ ÔÇÓ ÄÕÓÇÓ

ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ äåýôåñïõ áðïéêéóìïý (8ïò - 6ïò áé. ð.×.), ïé ¸ëëçíåò ß-
äñõóáí ðïëëÝò áðïéêßåò óôïí Åýîåéíï Ðüíôï êáé óôç Ä. Ìåóüãåéï.
Óôç Äýóç, ïé ¸ëëçíåò äéáöïñïðïéÞèçêáí óå áñêåôÜ óçìåßá áðü ôéò ìçôñïðü-
ëåéò. Ç äéáöïñïðïßçóç áõôÞ õðáãïñåýôçêå áðü ôç ãåùãñáöéêÞ èÝóç, ôçí ïéêïíï-
ìéêÞ êáôÜóôáóç, ôéò ó÷Ýóåéò ôïõò ìå ôïõò íôüðéïõò ëáïýò.
Ìïëïíüôé êõñéáñ÷ïýóáí ïé ôýñáííïé, ïé ðüëåéò áõôÝò ìåôáìïñöþèçêáí óå êÝ-
íôñá äéÜäïóçò ôïõ åëëçíéêïý ðïëéôéóìïý óôç Äýóç.
1. ÏéêïíïìéêÞ, êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ

ïñãÜíùóç ôùí áðïßêùí
Ïé ëüãïé ßäñõóçò ôùí ðåñéóóüôåñùí áðïéêéþí Þôáí ïéêïíïìéêïß. Ïé Üðïéêïé á-

íáæÞôçóáí åýöïñá åäÜöç Þ êáôÜëëçëåò èÝóåéò, ïé ïðïßåò èá äéåõêüëõíáí ôï å-
ìðüñéï ðñþôùí õëþí, êõñßùò ôùí ìåôÜëëùí.
Ïé Üðïéêïé äåí åß÷áí ôá ðñïâëÞìáôá ôçò ìçôñüðïëçò, ãéáôß ç áðïéêßá éäñýïíôáí
óå ðåñéï÷Þ ç ïðïßá åß÷å åýöïñç ãç. Ï ïéêéóôÞò, ï áñ÷çãüò ôçò áðïóôïëÞò, ìåñé-
ìíïýóå ãéá ôç äéáíïìÞ ôçò ãçò. Áíáðôý÷èçêå óå áõôÝò ôéò ðüëåéò ìéá áóôéêÞ ôÜîç,
åîáéôßáò ôçò åñãáóßáò ôùí äïýëùí, ç ïðïßá ðïëëÝò öïñÝò áíÞêå óôïõò ãçãåíåßò
ðëçèõóìïýò. Ïé ó÷Ýóåéò ìå ôïõò íôüðéïõò êáé ìå ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò êáèüñéóáí
ôçí ðïëéôéêÞ óõãêñüôçóç ôùí áðïéêéþí.
×áñáêôçñéóôéêü åßíáé ç äçìéïõñãßá ìåãáëýôåñùí êñáôéêþí ó÷çìáôéóìþí áðü
ôçí ðüëç-êñÜôïò êáé ç åðéâïëÞ ôõñáííßäáò óå áõôïýò ôïõò ó÷çìáôéóìïýò.
185
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 186
ÉV. Ï ÅËËÇÍÉÓÌÏÓ ÔÇÓ ÄÕÓÇÓ - ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÄÕÔÉÊÇÓ ÌÅÓÏÃÅÉÏÕ ÊÁÉ ÑÙÌÇÓ
2. Ïé Óõññáêïýóåò
Ï ÷þñïò
Éäñýèçêáí ôïí 8ï áé. ð.×. áðü Êïñßíèéïõò áðïßêïõò. ÄçìéïõñãÞèçêå Ýíáò ìé-
êñüò ðõñÞíáò óôï íçóß Ïñôõãßá, ï ïðïßïò êáôÜ ôïí 6ï áé. åðåêôÜèçêå óôçí áðÝ-
íáíôé öõóéêÜ ï÷õñùìÝíç áêôÞ. Ùò ôá ôÝëç ôïõ 6ïõ áé. ð.×. ç åîïõóßá âñéóêüôáí
óôá ÷Ýñéá ôùí ãáéïêôçìüíùí (ãáìüñùí).
Ç éóôïñßá
Ç éóôïñßá ôçò ðüëçò åðçñåÜóôçêå Üìåóá áðü ôéò äéáìÜ÷åò (áñ÷Ýò 5ïõ áé. ð.×.)
ôùí åëëçíéêþí ðüëåùí ôçò Óéêåëßáò, áðü ôïõò åóùôåñéêïýò áãþíåò êáé áðü ôçí å-
ðåêôáôéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí Êáñ÷çäïíßùí.
Ôï 481 ð.×. ï ôýñáííïò ÃÝëùí åãêáèßäñõóå ôõñáííéêü ðïëßôåõìá. Ìå ôç âïÞ-
èåéá ôïõ ðåèåñïý ôïõ ÈÞñùíá êáé ôïõ áäåñöïý ôïõ ÉÝñùíá èÝëçóå íá åðåêôåßíåé
ôç äýíáìÞ ôïõ óôéò ìéêñüôåñåò ðüëåéò ôçò ðåñéï÷Þò. Ïé ôýñáííïé áõôþí ôùí ðüëå-
ùí êÜëåóáí ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò ãéá âïÞèåéá. ÇôôÞèçêáí üìùò óôçí ÉìÝñá (480
ð.×.). Ïé Êáñ÷çäüíéïé ãéá åâäïìÞíôá ÷ñüíéá Ýìåéíáí ìáêñéÜ áðü ôç Óéêåëßá.
Ç óõììåôï÷Þ ôùí Óõññáêïõóþí óôïí Ðåëïðïííçóéáêü ðüëåìï ôåëéêÜ åîÜíôëç-
óå ôçí ðüëç.
Óôá ôÝëç ôïõ 5ïõ áé. ð.×. ïé Êáñ÷çäüíéïé åðáíÞëèáí. Ôéò íÝåò ðñïóðÜèåéåò ôùí
Êáñ÷çäïíßùí ãéá åðÝêôáóç óôç Óéêåëßá áíÝêïøå ï ôýñáííïò Äéïíýóéïò (405 - 367
ð.×.). Ç ðüëç ôüôå Üêìáóå êáé ç äýíáìÞ ôçò áõîÞèçêå.
¼ôáí üìùò óôçí åîïõóßá âñéóêüôáí ï Äéïíýóéïò Â´, ç ðüëç åîáóèÝíçóå. Ï ôý-
ñáííïò áõôüò êõâÝñíçóå äåóðïôéêÜ. ÔåëéêÜ Ýðåóå êáé ï ßäéïò.
Ïé Êáñ÷çäüíéïé Ýãéíáí åðéêßíäõíïé áíôßðáëïé. Ïé Êïñßíèéïé åß÷áí óôåßëåé ôï
óôñáôçãü ÔéìïëÝïíôá (344 ð.×.). ÁëëÜ êáé ç äéêÞ ôïõ åðÝìâáóç Ýöåñå âñá÷ýâéá
áðïôåëÝóìáôá.
Ôåëåõôáßïò óðïõäáßïò çãÝôçò áíáäåß÷ôçêå ï ÁãáèïêëÞò (áñ÷Ýò ôïõ 3ïõ áé.
ð.×.). Óôçñß÷ôçêå óôïõò öôù÷ïýò ðïëßôåò êáé åðÝêôåéíå ôçí åîïõóßá ôçò ðüëçò óôç
Óéêåëßá êáé óå ìåñéêÝò ðüëçò ôçò ÊÜôù Éôáëßáò. ÈÝëçóå íá åíþóåé ôïí Åëëçíéóìü
ôçò Äýóçò, áëëÜ äåí ôï êáôÜöåñå ãéáôß ðÝèáíå (289 ð.×.).
186
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 187
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ï ÅËËÇÍÉÓÌÏÓ ÔÇÓ ÄÕÓÇÓ
3. Ïé ¸ëëçíåò êáé ïé ëáïß

ôçò ÄõôéêÞò Ìåóïãåßïõ
Ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò ïé ¸ëëçíåò áíÝðôõîáí åìðïñéêïýò êáé ðïëéôéóôéêïýò

äåóìïýò ìå ôïõò íôüðéïõò ðëçèõóìïýò.
Ïé êÜôïéêïé ôçò Óéêåëßáò êáé ôçò Éôáëßáò.
Ïé Óéêåëïß êáôÝâçêáí óôï íçóß êáôÜ ôïí 11ï áé. ð.×. Ïñãáíþèçêáí óå ìåãÜëåò
êïéíüôçôåò.
Ïé ¸ëëçíåò, üðïõ åãêáôáóôÜèçêáí, Ýäéùîáí ôïõò íôüðéïõò Óéêåëïýò, áêüìá
êáé êáôÜ ôïí 7ï êáé 6ï áé. ð.×. Ï åëëçíéêüò ðïëéôéóìüò åðÝäñáóå Ýíôïíá êáé ðïë-
ëáðëÜ.
ÅðéäñÜóåéò Ý÷ïõí åíôïðéóôåß óôá êåñáìéêÜ óêåýç êáé áããåßá, óôá ìåôáëëéêÜ Þ
ðÞëéíá Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò. ÃåíéêÜ ðÜíôùò äåí õðÞñ÷áí ðñïâëÞìáôá áíÜìåóá
óôïõò íôüðéïõò êáé óôïõò ¸ëëçíåò åîáéôßáò ôçò åõçìåñßáò ðïõ Ýöåñáí ïé ¸ëëçíåò
óôï íçóß.
Óôï èÝìá ôçò èñçóêåßáò ßóùò íá ìðÞêáí íôüðéá óôïé÷åßá óôéò åëëçíéêÝò ëáôñåß-
åò, üðùò öáßíåôáé áðü ìåñéêÜ éåñÜ ðïõ âñßóêïíôáé Ýîù áðü ôá ôåß÷ç ôùí åëëçíéêþí
áðïéêéþí.
Ïé Óéêáíïß, áí êáé Þôáí ðåñéóóüôåñï öéëïðüëåìïé áðü ôïõò Óéêåëïýò, åîåëëç-
íßóôçêáí êáôÜ ôïí 7ï êáé 6ï áé. ð.×.
Ôá éôáëéêÜ öýëá ôçò ÊÜôù Éôáëßáò åðçñåÜóôçêáí êáé áõôÜ áðü ôïõò ¸ëëçíåò.
ÕéïèÝôçóáí ôï ÷áëêéäéêü áëöÜâçôï êáé ìå âÜóç áõôü äçìéïýñãçóáí ôï ëáôéíéêü.
Áêüìç êáé ìå ôïõò Ñùìáßïõò åß÷áí Ýñèåé óå åðáöÞ ïé ¸ëëçíåò êáôÜ ôïí 8ï áé.
ð.×.
Ïé Åôñïýóêïé
Ïé Åôñïýóêïé Þñèáí óå åðáöÞ ìå ôïõò ¸ëëçíåò êáôÜ ôïí 8ï áé. ð.×. ÐÞñáí ðïë-
ëÜ áðü ôïõò ¸ëëçíåò (áããåßá, ÷ñõóÜ êïóìÞìáôá, ÷Üëêéíá óêåýç, Ýñãá ìéêñïôå÷íß-
áò). Öáßíåôáé ðùò ãåíéêÜ áíôÝãñáöáí ü,ôé ôïõò Üñåóå ÷ùñßò äéÜêñéóç. ÁíôÝãñáöáí
ôïõò ¸ëëçíåò êáé ôïõò Áíáôïëßôåò óôçí êåñáìéêÞ, óôç ÷ñõóï÷ïÀá ê.ô.ë. Ôï ßäéï óõ-
íÝâç êáé ìå ôç ãñáöÞ: Ýãñáöáí ôéò ëÝîåéò óôç ãëþóóá ôïõò ìå åëëçíéêÜ ãñÜììáôá.
187
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 188
Ïé Öïßíéêåò, ïé ÃáëÜôåò êáé ïé ºâçñåò
Ïé Öïßíéêåò óôÜèçêáí éó÷õñïß áíôáãùíéóôÝò ôùí ÅëëÞíùí óôç Ìåóüãåéï. Óýì-

öùíá ìå ôçí áñ÷áéïëïãéêÞ Ýñåõíá, ¸ëëçíåò êáé Öïßíéêåò ðñÝðåé êáôÜ ôïí 8ï áé.
ð.×. íá åíäéáöÝñèçêáí ãéá ôï åìðüñéï êáé ôïí áðïéêéóìü. ÅíäéáöÝñèçêáí ãéá ôï
åìðüñéï êáóóßôåñïõ ìå ôç Âñåôáíßá. Äýï äñüìïé õðÞñ÷áí ãéá ôçí Üöéîç ôïõ êáó-
óßôåñïõ: Ýíáò ÷åñóáßïò ìÝóá áðü ôç Ãáëáôßá êáé Ýíáò Üëëïò èáëÜóóéïò ìÝóá áðü
ôéò íüôéåò áêôÝò ôçò Éóðáíßáò. Ôï äñüìï áõôü ÷ñçóéìïðïßçóáí êáé ïé Öïßíéêåò. Áí
êáé ïé ¸ëëçíåò åíäéáöÝñèçêáí ãéá ôçí ðáñáëéáêÞ Éóðáíßá, ôåëéêÜ ç ðåñéï÷Þ Ýìåé-
íå óôá ÷Ýñéá ôùí Öïéíßêùí êáé ôùí Êáñ÷çäïíßùí.
Äåí õðÞñ÷å éäéáßôåñç åðáöÞ ìåôáîý ÅëëÞíùí êáé Öïéíßêùí. Áíôßèåôá, åêôåôá-
ìÝíåò Þôáí ïé åéñçíéêÝò åðáöÝò ìåôáîý ÅëëÞíùí êáé Ãáëáôþí.
4. Ï ðïëéôéóìüò ôùí ÅëëÞíùí ôçò Äýóçò
Ïé ôÝ÷íåò êáé ï ðïëéôéóìüò ãíþñéóáí éäéáßôåñç áíÜðôõîç óôéò äõôéêÝò áðïéêßåò.
Ç íïìïèåóßá
Åîáéôßáò ðïëéôéêþí óõãêñïýóåùí, ðïëëïß Ýöõãáí ãéá ôéò áðïéêßåò. Ãé’ áõôü êáé
áðü ôéò ðñþôåò ðñïóðÜèåéåò êùäéêïðïßçóçò ôùí Üãñáöùí íüìùí Ýãéíáí óå áõôÞ
ôçí ðåñéï÷Þ (ÔÜëåõêïò, ×áñþíäáò).
Ç öéëïóïößá
Ìáæß ìå ôç Ì. Áóßá, ç Äýóç áðïôÝëåóå ôï óçìåßï ãÝíåóçò ôçò öéëïóïöéêÞ óêÝ-
øçò. ÊáôÜ ôïí 6ï áé. ð.×. ÷ñçóéìïðïßçóáí ôç ëïãéêÞ ùò ìÝóï áíáæÞôçóçò ôçò óï-
ößáò êáé ôùí æçôçìÜôùí ðïõ ó÷åôßæïíôáí ìå ôïí Üíèñùðï.
Ï ÎåíïöÜíçò ï Êïëïöþíéïò êáôÝëçîå óôçí ÅëÝá ôçò ÊÜôù Éôáëßáò. ¸ãéíå
ãíùóôüò ãéá ôçí êñéôéêÞ ðïõ Üóêçóå óôéò áíôéëÞøåéò ôçò åðï÷Þò ôïõ. Óôçí ÅëÝá äñá-
óôçñéïðïéÞèçêå ï öéëüóïöïò Ðáñìåíßäçò éäñýïíôáò ó÷ïëÞ. Ðñüâáëå ôçí áîßá ôçò
áëÞèåéáò ùò äñüìï ãéá ôçí ðñïóÝããéóç ôïõ ¼íôïò. ÊáôÜ ôïí 6ï áé. ð.×. ï Ðõèáãü-
ñáò åãêáôáóôÜèçêå óôïí Êñüôùíá (ÊÜôù Éôáëßá). Ðßóôåõå üôé ï êüóìïò ìáò óôçñßæå-
ôáé óôçí áñìïíßá ôùí áñéèìþí. Äçìéïýñãçóå êýêëï ðïõ óõíÝ÷éóå ôç äéäáóêáëßá ôïõ.
188
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 189
Ïé Ðõèáãüñåéïé Þèåëáí íá ðñïêáëÝóïõí êáé èñçóêåõôéêÝò, êïéíùíéêÝò êáé ðïëéôéêÝò

ìåôáññõèìßóåéò. Ï ÅìðåäïêëÞò, ðïõ Ýæçóå ôïí 5ï áé. ð.×. óôïí ÁêñÜãáíôá, Þôáí
áðü ôïõò ôåëåõôáßïõò ìåãÜëïõò ðñïóùêñáôéêïýò öéëüóïöïõò.
ÓçìáíôéêÞ áíÜðôõîç ãíþñéóå êáé ç ñçôïñéêÞ ìå ôïí Ãïñãßá áðü ôïõò Ëåïíôß-
íïõò. Ï Ãïñãßáò Ýæçóå óôçí ÁèÞíá, üðïõ êáé äéáêñßèçêå. Ðñþôïò ðñüôåéíå ôçí Ý-
íùóç ôçò ÅëëÜäáò.
Ïé åðéóôÞìåò ãíþñéóáí Üíèéóç óôç Äýóç. Äéáêñßèçêå ï Áñ÷éìÞäçò ï Óõññá-
êïýóéïò óôá ìáèçìáôéêÜ, óôç öõóéêÞ, óôç ìç÷áíéêÞ, óôçí õäñïóôáôéêÞ, óôçí ïðôéêÞ.
Ïé ôÝ÷íåò
Ç áíÜðôõîç ôçò ïéêïíïìßáò ïäÞãçóå óôçí êáôáóêåõÞ íáþí ìåãÜëùí äéáóôÜóå-
ùí. Êôßæïíôáé êáé áñêåôïß íáïß äùñéêïý ñõèìïý êáôÜ ôïí 6ï áé. ð.×. (Ðïóåéäùíßá,
Óõññáêïýóåò ê.Ü.). Óôïõò íáïýò áõôïýò ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá ðåéñáìáôéóìïý óå íÝ-
åò áñ÷éôåêôïíéêÝò öüñìåò.
Ïé ¸ëëçíåò ôçò Äýóçò áó÷ïëÞèçêáí ìå ôçí êáôáóêåõÞ Ýñãùí ìåôáëëïôå÷íßáò
êáé êåñáìéêÞò, ôá ïðïßá ìÜëéóôá Þôáí åîáßñåôçò ôÝ÷íçò. Ôï ßäéï óõíÝâç êáé ìå ôç
æùãñáöéêÞ. Ç äéÜäïóç ôçò æùãñáöéêÞò öáßíåôáé êáé áðü áðåéêïíßóåéò ðïõ âñÝèç-
êáí óå åôñïõóêéêïýò êáé âáìíéôéêïýò ôÜöïõò êáé ðïõ åß÷áí âáóéóôåß óå åëëçíéêÜ
ðñüôõðá. Óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Êáìðáíßáò ìÜëéóôá ìðïñïýìå íá ìéëÞóïõìå ãéá Ýíá
ðïëéôéóìü ôïí ïðïßï èá ìðïñïýóáìå íá ïíïìÜóïõìå åëëçíïóáìíéôéêü Þ êá-
ìðáíéêü ðïëéôéóìü.

Ïé Óéêåëïß åãêáèßóôáíôáé óôç
11ïò áé. ð.×.
Óéêåëßá
Äåýôåñïò åëëçíéêüò áðïéêéóìüò 8ïò-6ïò áé. ð.×.
ÅðáöÞ ÅëëÞíùí êáé Åôñïýóêùí 8ïò áé. ð.×.
ºäñõóç Óõñáêïõóþí 8ïò áé. ð.×.
189
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 190
Ðñþôåò åðáöÝò ÅëëÞíùí-Ñùìáßùí 8ïò áé. ð.×.

Ïé ¸ëëçíåò äéþ÷íïõí ôïõò íôüðé-
7ïò-6ïò áé. ð.×.
ïõò áðü ôç Óéêåëßá
Åîåëëçíéóìüò ôùí Óéêáíþí 7ïò-6ïò áé. ð.×.
ÅãêáôÜóôáóç ôïõ Ðõèáãüñá óôïí
6ïò áé. ð.×.
Êñüôùíá ôçò ÊÜôù Éôáëßáò
Ï ÅìðåäïêëÞò óôïí ÁêñÜãáíôá 5ïò áé. ð.×.
Ï ÃÝëùí ôýñáííïò ôùí
481 ð.×.
Óõñáêïõóþí
Ç ìÜ÷ç ôçò ÉìÝñáò 480 ð.×.
Ï Äéüíõóïò Á´ ôýñáííïò ôùí
405-367 ð.×.
Óõñáêïõóþí
ÅðÝìâáóç ôïõ ÔéìïëÝïíôá óôç
344 ð.×.
Óéêåëßá
Ï ÁãáèïêëÞò 3ïò áé. ð.×.

Åñþôçóç 1ç: Óå ðïéÜ óõìðåñÜóìáôá óáò ïäçãåß ç ìåëÝôç ôïõ ðáñá-

èÝìáôïò 2 óå ó÷Ýóç ìå ôçí êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ êáôÜóôáóç ôùí áðïé-
êéþí ôçò Óéêåëßáò;
ÁðÜíôçóç:
Óýìöùíá ìå üóá ëÝåé ï ÁëêéâéÜäçò, ïé ðüëåéò ôçò Óéêåëßáò Þôáí ðïëõÜíèñù-
ðåò. Ïé ðëçèõóìïß ôùí ðüëåùí ðñïÝñ÷ïíôáí áðü åðéìéîßåò ôùí ÅëëÞíùí ìå ôïõò
190
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 191
íôüðéïõò. Åýêïëá ïé íôüðéïé ìðïñïýóáí íá ðïëéôïãñáöçèïýí ðïëßôåò ìéáò åëëçíé-

êÞò ðüëçò. Äåí õðÞñ÷áí áõóôçñÜ üñéá äéá÷ùñéóìïý ìåôáîý ÅëëÞíùí êáé ãçãå-
íþí.
Áðü ôçí Üëëç, õðÞñ÷áí Ýíôïíåò åóùôåñéêÝò ðïëéôéêÝò áíáôáñá÷Ýò, ïé ïðïßåò åß-
÷áí êáé êïéíùíéêü áíôßêôõðï. ¼óïé äåí êáôÜöåñíáí íá ðÜñïõí ôçí åîïõóßá ìå å-
îÝãåñóç, Ýöåõãáí êáé æïýóáí óå Üëëï ìÝñïò. Ãé’ áõôü äåí õðÞñ÷áí éäéáßôåñá óôå-
íïß êïéíùíéêïß, ðïëéôéóôéêïß äåóìïß áíÜìåóá óôéò åëëçíéêÝò ðüëåéò ôçò Óéêåëßáò.
Åñþôçóç 2ç: Íá ðñïóäéïñßóåôå ôéò ó÷Ýóåéò ðïõ áíáðôý÷èçêáí ìåôáîý

ôùí ÅëëÞíùí ôçò ÅëëÜäáò êáé ôùí Åôñïýóêùí.
ÁðÜíôçóç:
Ïé Åôñïýóêïé åðçñåÜóôçêáí ðïéêéëïôñüðùò áðü ôïõò ¸ëëçíåò.
á) Ïé Åôñïýóêïé Þñèáí óå åðáöÞ ìå ôïõò ¸ëëçíåò êáôÜ ôïí 8ï áé. ð.×.
ÄÝ÷ôçêáí óçìáíôéêÝò ðïëéôéóôéêÝò åðéññïÝò ðïõ Þôáí áðïôÝëåóìá ôùí áíáðôõãìÝ-
íùí åìðïñéêþí åðáöþí: áããåßá äéáêïóìçìÝíá ìå åëëçíéêÞ ãåùìåôñéêÞ íïïôñï-
ðßá, êïóìÞìáôá, ÷Üëêéíá óêåýç, Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò. Äåí Ýêáíáí äéÜêñéóç óå áõôÜ
ðïõ äÝ÷ïíôáí, áñêåß ìüíï íá ôïõò Üñåóáí. Ïé ßäéïé Þ ¸ëëçíåò Þ Áíáôïëßôåò, ðïõ
ðëçñþíïíôáí ãé’ áõôü, áíôÝãñáöáí ÅëëçíéêÜ ìïôßâá óôçí êåñáìåéêÞ, óôç æùãñá-
öéêÞ êáé áëëïý. Áêüìá, ÷ñçóéìïðïßçóáí åëëçíéêïýò ÷áñáêôÞñåò ãéá íá áðïäþ-
óïõí ôç ãëþóóá ôïõò.
Åñþôçóç 3ç: Ðïéåò ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôéò ó÷Ýóåéò ÅëëÞíùí áðïß-

êùí êáé ãçãåíþí Óéêåëþí ðáñÝ÷ïõí ôá áñ÷áéïëïãéêÜ óõìðåñÜóìáôá
Ý÷ïõí êáôáãñáöåß óôï ðáñÜèåìá 3;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Óéêåëïß åðçñåÜóôçêáí áðü ôïí åëëçíéêü ðïëéôéóìü. ¸ìáèáí íá öôéÜ÷íïõí
áããåßá. ¸ôóé, Ý÷ïõí âñåèåß áããåßá åëëçíéêïý ó÷Þìáôïò Þ áããåßá íôüðéùí ó÷çìÜ-
ôùí ìå åëëçíéêÞ äéáêüóìçóç. Ïé íôüðéïé Ýìáèáí íá öôéÜ÷íïõí ÷Üëêéíá êáé ðÞëéíá
åéäþëéá, üðïõ ðáñáôçñåßôáé áíÜìåéîç åëëçíéêïý êáé íôüðéïõ óôõë. Ïé Óéêåëïß õéï-
èÝôçóáí ìéá ìïñöÞ ÷áëêéäéêïý áëöáâÞôïõ.
Åñþôçóç 4ç: Áöïý ìåëåôÞóåôå ôï ðáñÜèåìá 1, íá åîçãÞóåôå óå ôé äéá-
191
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 192
öÝñåé ç åãêáôÜóôáóç ôùí ÅëëÞíùí óôéò ËéðÜñåò áðü ôï óõíÞèç ôñüðï

ßäñõóçò ìéáò áðïéêßáò.
ÁðÜíôçóç:
Ïé ¸ëëçíåò Üðïéêïé ðñïóêëÞèçêáí áðü ôïõò íôüðéïõò íá êáôïéêÞóïõí óôéò Ëé-
ðÜñåò íÞóïõò. Êáé áêüìá ðåñéóóüôåñï, äçìéïõñãÞèçêå Ýíá åßäïò óõëëïãéêÞò äéá-
÷åßñéóçò ôùí ãáéþí áðü ôïõò Üðïéêïõò êáé ôïõò íôüðéïõò. Åîáéôßáò ôùí éäéáßôåñùí
ãåãïíüôùí (ôçí ðßåóç ôùí Åôñïýóêùí), ïé ìéóïß êÜôïéêïé êáëëéåñãïýóáí ôç ãç ôùí
íçóéþí, åíþ ïé ìéóïß ðïëåìïýóáí ôïí êïéíü å÷èñü. Ôá ãåãïíüôá áõôÜ Ýñ÷ïíôáé óå
áíôßèåóç ìå ôï óõíÞèç ôñüðï áðïßêéóçò ìéáò ðåñéï÷Þò, üðïõ ïé ¸ëëçíåò Üðïéêïé
áðùèïýóáí ôïõò íôüðéïõò ãéá íá éäñýóïõí ôçí áðïéêßá ôïõò. Ïé íôüðéïé áñãüôåñá
äÝ÷ïíôáí ôïí åëëçíéêü ðïëéôéóìü.
Åñþôçóç 5ç: Óå ðïéïõò ëüãïõò ïöåßëåôáé ç äéáìüñöùóç ðñùôïðïñéá-

êÞò íïìïèåóßáò êáé öéëïóïöéêÞò óêÝøçò áðü ôïõò ¸ëëçíåò ôçò Äýóçò;
ÁðÜíôçóç:
á) Ðïëëïß ¸ëëçíåò êáôÝöõãáí óôç Äýóç ãéá íá ãëéôþóïõí áðü ðïëéôéêÝò êáé
êïéíùíéêÝò áíôéðáñáèÝóåéò ðïõ óõíÝâáéíáí óôéò ðüëåéò ôçò ÅëëÜäáò. Ãé’ áõôü óôéò
íÝåò ðáôñßäåò ôïõò öñüíôéóáí áðü íùñßò íá êùäéêïðïéÞóïõí ôï äßêáéï.
â) Ç áíÜðôõîç ôçò öéëïóïößáò Þñèå ùò áðïôÝëåóìá ôçò ðñþéìçò ïéêïíïìéêÞò
áíÜðôõîçò áõôþí ôùí ðåñéï÷þí. Ç ïéêïíïìßá äå âáóéæüôáí ìüíï óôç ãåùñãßá, áë-
ëÜ êáé óôï åìðüñéï êáé óôç íáõôéëßá. ¸ôóé, ïé ¸ëëçíåò Þñèáí óå åðáöÞ êáé ìå Üë-
ëïõò ðïëéôéóìïýò, ìå Üëëïõò ôñüðïõò æùÞò êáé óêÝøçò.
Åñþôçóç 6ç: Íá ðñïóÝîåôå ôéò åéêüíåò êáé ôïõò õðüôéôëïýò ôïõò óôéò ó.
113, 153, 164 êáé íá äéáôõðþóåôå ôéò áðüøåéò óáò ãéá ôçí áíÜðôõîç ôçò
æùãñáöéêÞò ôÝ÷íçò óôç Äýóç.
ÁðÜíôçóç:
Ç æùãñáöéêÞ, üðùò êáé ïé Üëëåò ôÝ÷íåò, ãíþñéóå áëìáôþäç áíÜðôõîç óôç Äý-
óç. Ïé ¸ëëçíåò áðåéêüíéóáí óêçíÝò êáèçìåñéíÞò æùÞò. Ç áíÜðôõîç ôçò æùãñáöé-
êÞò ôÝ÷íçò öáßíåôáé áðü ôç äéÜäïóç ðïõ ãíþñéóå óôïõò íôüðéïõò ëáïýò (Åôñïý-
óêïõò, Óáìíßôåò ê.ô.ë.).
192
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 193
Åñþôçóç 1ç: Ðïéïé Þôáí ïé ëüãïé ßäñõóçò ôùí ðåñéóóüôåñùí áðïéêéþí;
ÁðÜíôçóç:
Ïé ëüãïé ßäñõóçò ôùí ðåñéóóüôåñùí áðïéêéþí Þôáí ïéêïíïìéêïß. Ïé Üðïéêïé á-
íáæÞôçóáí åýöïñá åäÜöç Þ êáôÜëëçëåò èÝóåéò, ïé ïðïßåò èá äéåõêüëõíáí ôï å-
ìðüñéï ðñþôùí õëþí, êõñßùò ôùí ìåôÜëëùí.
Åñþôçóç 2ç: Ðïéá Þôáí ç ïéêïíïìéêÞ, êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ ïñãÜíù-

óç ôùí áðïéêéþí;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Üðïéêïé äåí åß÷áí ôá ðñïâëÞìáôá ôçò ìçôñüðïëçò, ãéáôß ç áðïéêßá éäñýïíôáí
óå ðåñéï÷Þ ç ïðïßá åß÷å åýöïñç ãç. Ï ïéêéóôÞò, ï áñ÷çãüò ôçò áðïóôïëÞò, ìåñé-
ìíïýóå ãéá ôçí äéáíïìÞ ôçò ãçò. Áíáðôý÷èçêå óå áõôÝò ôéò ðüëåéò ìéá áóôéêÞ ôÜîç,
åîáéôßáò ôçò åñãáóßáò ôùí äïýëùí, ç ïðïßá ðïëëÝò öïñÝò áíÞêå óôïõò ãçãåíåßò
ðëçèõóìïýò. Ïé ó÷Ýóåéò ìå ôïõò íôüðéïõò êáé ìå ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò êáèüñéóáí
ôçí ðïëéôéêÞ óõãêñüôçóç ôùí áðïéêéþí.
×áñáêôçñéóôéêü åßíáé ç äçìéïõñãßá ìåãáëýôåñùí êñáôéêþí ó÷çìáôéóìþí áðü
ôçí ðüëç-êñÜôïò êáé ç åðéâïëÞ ôõñáííßäáò óå áõôïýò ôïõò ó÷çìáôéóìïýò.
Åñþôçóç 3ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí ÷þñï óôïí ïðïßï éäñýèçêáí ïé Óõñ-
ñáêïýóåò;
ÁðÜíôçóç:
Éäñýèçêáí ôïí 8ï áé. ð.×. áðü Êïñßíèéïõò áðïßêïõò. ÄçìéïõñãÞèçêå Ýíáò ìé-
êñüò ðõñÞíáò óôï íçóß Ïñôõãßá, ï ïðïßïò êáôÜ ôïí 6ï áé. åðåêôÜèçêå óôçí áðÝ-
íáíôé öõóéêÜ ï÷õñùìÝíç áêôÞ. Ùò ôá ôÝëç ôïõ 6ïõ áé. ð.×. ç åîïõóßá âñéóêüôáí
óôá ÷Ýñéá ôùí ãáéïêôçìüíùí (ãáìüñùí).
Åñþôçóç 4ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí éóôïñßá ôùí Óõññáêïõóþí;
ÁðÜíôçóç:
193
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 194
Ç éóôïñßá ôçò ðüëçò åðçñåÜóôçêå Üìåóá áðü ôéò äéáìÜ÷åò (áñ÷Ýò 5ïõ áé. ð.×.)
ôùí åëëçíéêþí ðüëåùí ôçò Óéêåëßáò, áðü ôïõò åóùôåñéêïýò áãþíåò êáé áðü ôçí å-
ðåêôáôéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí Êáñ÷çäïíßùí.
Ôï 481 ð.×. ï ôýñáííïò ÃÝëùí åãêáèßäñõóå ôõñáííéêü ðïëßôåõìá. Ìå ôç âïÞ-
èåéá ôïõ ðåèåñïý ôïõ ÈÞñùíá êáé ôïõ áäåñöïý ôïõ ÉÝñùíá èÝëçóå íá åðåêôåßíåé
ôç äýíáìÞ ôïõ óôéò ìéêñüôåñåò ðüëåéò ôçò ðåñéï÷Þò. Ïé ôýñáííïé áõôþí ôùí ðüëå-
ùí êÜëåóáí ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò ãéá âïÞèåéá. ÇôôÞèçêáí üìùò óôçí ÉìÝñá (480
ð.×.). Ïé Êáñ÷çäüíéïé ãéá åâäïìÞíôá ÷ñüíéá Ýìåéíáí ìáêñéÜ áðü ôç Óéêåëßá.
Ç óõììåôï÷Þ ôùí Óõññáêïõóþí óôïí Ðåëïðïííçóéáêü Ðüëåìï ôåëéêÜ åîÜ-
íôëçóå ôçí ðüëç.
Óôá ôÝëç ôïõ 5ïõ áé. ð.×. ïé Êáñ÷çäüíéïé åðáíÞëèáí. Ôéò íÝåò ðñïóðÜèåéåò ôùí
Êáñ÷çäïíßùí ãéá åðÝêôáóç óôç Óéêåëßá áíÝêïøå ï ôýñáííïò Äéïíýóéïò (405 - 367
ð.×.). Ç ðüëç ôüôå Üêìáóå êáé ç äýíáìÞ ôçò áõîÞèçêå.
¼ôáí üìùò óôçí åîïõóßá âñéóêüôáí ï Äéïíýóéïò Â´, ç ðüëç åîáóèÝíçóå. Ï ôý-
ñáííïò áõôüò êõâÝñíçóå äåóðïôéêÜ. ÔåëéêÜ Ýðåóå êáé ï ßäéïò.
Ïé Êáñ÷çäüíéïé Ýãéíáí åðéêßíäõíïé áíôßðáëïé. Ïé Êïñßíèéïé åß÷áí óôåßëåé ôï
óôñáôçãü ÔéìïëÝïíôá (344 ð.×.). ÁëëÜ êáé ç äéêÞ ôïõ åðÝìâáóç Ýöåñå âñá÷ýâéá
áðïôåëÝóìáôá.
Åñþôçóç 5ç: Ðïéïò Þôáí ï ôåëåõôáßïò çãÝôçò ôùí Óõññáêïõóþí êáé

ðïéá ç äñÜóç ôïõ;
ÁðÜíôçóç:
Ôåëåõôáßïò óðïõäáßïò çãÝôçò áíáäåß÷ôçêå ï ÁãáèïêëÞò (áñ÷Ýò ôïõ 3ïõ áé.
ð.×.). Óôçñß÷ôçêå óôïõò öôù÷ïýò ðïëßôåò êáé åðÝêôåéíå ôçí åîïõóßá ôçò ðüëçò óôç
Óéêåëßá êáé óå ìåñéêÝò ðüëçò ôçò ÊÜôù Éôáëßáò. ÈÝëçóå íá åíþóåé ôïí Åëëçíéóìü
ôçò Äýóçò, áëëÜ äåí ôï êáôÜöåñå ãéáôß ðÝèáíå (289 ð.×.).
Åñþôçóç 6ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò êáôïßêïõò ôçò Éôáëßáò êáé ôçò Óéêåëßáò;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Óéêåëïß êáôÝâçêáí óôï íçóß êáôÜ ôïí 11ï áé. ð.×. Ïñãáíþèçêáí óå ìåãÜëåò
êïéíüôçôåò.
Ïé ¸ëëçíåò, üðïõ åãêáôáóôÜèçêáí, Ýäéùîáí ôïõò íôüðéïõò Óéêåëïýò, áêüìá
194
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 195
êáé êáôÜ ôïí 7ï êáé 6ï áé. ð.×. Ï åëëçíéêüò ðïëéôéóìüò åðÝäñáóå Ýíôïíá êáé ðïë-
ëáðëÜ.
ÅðéäñÜóåéò Ý÷ïõí åíôïðéóôåß óôá êåñáìéêÜ óêåýç êáé áããåßá, óôá ìåôáëëéêÜ Þ
ðÞëéíá Ýñãá ìéêñïôå÷íßáò. ÃåíéêÜ ðÜíôùò äåí õðÞñ÷áí ðñïâëÞìáôá áíÜìåóá
óôïõò íôüðéïõò êáé óôïõò ¸ëëçíåò åîáéôßáò ôçò åõçìåñßáò ðïõ Ýöåñáí ïé ¸ëëçíåò
óôï íçóß.
Óôï èÝìá ôçò èñçóêåßáò ßóùò íá ìðÞêáí íôüðéá óôïé÷åßá óôéò åëëçíéêÝò ëáôñåß-
åò, üðùò öáßíåôáé áðü ìåñéêÜ éåñÜ ðïõ âñßóêïíôáé Ýîù áðü ôá ôåß÷ç ôùí åëëçíéêþí
áðïéêéþí.
Ïé Óéêáíïß, áí êáé Þôáí ðåñéóóüôåñï öéëïðüëåìïé áðü ôïõò Óéêåëïýò, åîåëëç-
íßóôçêáí êáôÜ ôïí 7ï êáé 6ï áé. ð.×.
Ôá éôáëéêÜ öýëá ôçò ÊÜôù Éôáëßáò, åðçñåÜóôçêáí êáé áõôÜ áðü ôïõò ¸ëëçíåò. Õ-
éïèÝôçóáí ôï ÷áëêéäéêü áëöÜâçôï êáé ìå âÜóç áõôü äçìéïýñãçóáí ôï ëáôéíéêü. Áêü-
ìç êáé ìå ôïõò Ñùìáßïõò åß÷áí Ýñèåé óå åðáöÞ ïé ¸ëëçíåò êáôÜ ôïí 8ï áé. ð.×.
Åñþôçóç 7ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò Åôñïýóêïõò;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Åôñïýóêïé Þñèáí óå åðáöÞ ìå ôïõò ¸ëëçíåò êáôÜ ôïí 8ï áé. ð.×. ÐÞñáí
ðïëëÜ áðü ôïõò ¸ëëçíåò (áããåßá, ÷ñõóÜ êïóìÞìáôá, ÷Üëêéíá óêåýç, Ýñãá ìéêñï-
ôå÷íßáò). Öáßíåôáé ðùò ãåíéêÜ áíôÝãñáöáí üôé ôïõò Üñåóå ÷ùñßò äéÜêñéóç. ÁíôÝ-
ãñáöáí ôïõò ¸ëëçíåò êáé ôïõò Áíáôïëßôåò óôçí êåñáìéêÞ, óôç ÷ñõóï÷ïÀá ê.ô.ë. Ôï
ßäéï óõíÝâç êáé ìå ôç ãñáöÞ: Ýãñáöáí ôéò ëÝîåéò óôç ãëþóóá ôïõò ìå åëëçíéêÜ
ãñÜììáôá.
Åñþôçóç 8ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò Öïßíéêåò êáé ôïõò ÃáëÜôåò;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Öïßíéêåò óôÜèçêáí éó÷õñïß áíôáãùíéóôÝò ôùí ÅëëÞíùí óôç Ìåóüãåéï. Óýì-
öùíá ìå ôçí áñ÷áéïëïãéêÞ Ýñåõíá, ¸ëëçíåò êáé Öïßíéêåò ðñÝðåé êáôÜ ôïí 8ï áé.
ð.×. íá åíäéáöÝñèçêáí ãéá ôï åìðüñéï êáé ôïí áðïéêéóìü. ÅíäéáöÝñèçêáí ãéá ôï
åìðüñéï êáóóßôåñïõ ìå ôç Âñåôáíßá. Äýï äñüìïé õðÞñ÷áí ãéá ôçí Üöéîç ôïõ êáó-
óßôåñïõ: Ýíáò ÷åñóáßïò ìÝóá áðü ôç Ãáëáôßá êáé Ýíáò Üëëïò èáëÜóóéïò ìÝóá áðü
ôéò íüôéåò áêôÝò ôçò Éóðáíßáò. Ôï äñüìï áõôü ÷ñçóéìïðïßçóáí êáé ïé Öïßíéêåò. Áí
195
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 196
êáé ïé ¸ëëçíåò åíäéáöÝñèçêáí ãéá ôçí ðáñáëéáêÞ Éóðáíßá, ôåëéêÜ ç ðåñéï÷Þ Ýìåé-
íå óôá ÷Ýñéá ôùí Öïéíßêùí êáé ôùí Êáñ÷çäïíßùí.
Äåí õðÞñ÷å éäéáßôåñç åðáöÞ ìåôáîý ÅëëÞíùí êáé Öïéíßêùí. Áíôßèåôá, åêôåôá-
ìÝíåò Þôáí ïé åéñçíéêÝò åðáöÝò ìåôáîý ÅëëÞíùí êáé Ãáëáôþí.
Åñþôçóç 9ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç íïìïèåóßá óôéò äõôéêÝò áðïéêßåò;
ÁðÜíôçóç:
Åîáéôßáò ðïëéôéêþí óõãêñïýóåùí, ðïëëïß Ýöõãáí ãéá ôéò áðïéêßåò. Ãé’ áõôü êáé
áðü ôéò ðñþôåò ðñïóðÜèåéåò êùäéêïðïßçóçò ôùí Üãñáöùí íüìùí Ýãéíáí óå áõôÞ
ôçí ðåñéï÷Þ (ÆÜëåõêïò, ×áñþíäáò).
Åñþôçóç 10ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí åîÝëéîç ôçò öéëïóïößáò êáé ôùí
ãñáììÜôùí óôéò äõôéêÝò áðïéêßåò;
ÁðÜíôçóç:
Ìáæß ìå ôç Ì. Áóßá, ç Äýóç áðïôÝëåóå ôï óçìåßï ãÝíåóçò ôçò öéëïóïöéêÞ óêÝ-
øçò. ÊáôÜ ôïí 6ï áé. ð.×. ÷ñçóéìïðïßçóáí ôç ëïãéêÞ ùò ìÝóï áíáæÞôçóçò ôçò óï-
ößáò êáé ôùí æçôçìÜôùí ðïõ ó÷åôßæïíôáí ìå ôïí Üíèñùðï.
Ï ÎåíïöÜíçò ï Êïëïöþíéïò êáôÝëçîå óôçí ÅëÝá ôçò ÊÜôù Éôáëßáò. ¸ãéíå ãíù-
óôüò ãéá ôçí êñéôéêÞ ðïõ Üóêçóå óôéò áíôéëÞøåéò ôçò åðï÷Þò ôïõ. Óôçí ÅëÝá äñá-
óôçñéïðïéÞèçêå ï öéëüóïöïò Ðáñìåíßäçò éäñýïíôáò ó÷ïëÞ. Ðñüâáëå ôçí áîßá ôçò
áëÞèåéáò ùò äñüìï ãéá ôçí ðñïóÝããéóç ôïõ ¼íôïò. ÊáôÜ ôïí 6ï áé. ð.×. ï Ðõèá-
ãüñáò åãêáôáóôÜèçêå óôïí Êñüôùíá (ÊÜôù Éôáëßá). Ðßóôåõå üôé ï êüóìïò ìáò óôç-
ñßæåôáé óôçí áñìïíßá ôùí áñéèìþí. Äçìéïýñãçóå êýêëï ðïõ óõíÝ÷éóå ôç äéäáóêá-
ëßá ôïõ. Ïé Ðõèáãüñåéïé Þèåëáí íá ðñïêáëÝóïõí êáé èñçóêåõôéêÝò, êïéíùíéêÝò
êáé ðïëéôéêÝò ìåôáññõèìßóåéò. Ï ÅìðåäïêëÞò, ðïõ Ýæçóå ôïí 5ï áé. ð.×. óôïí Á-
êñÜãáíôá, Þôáí áðü ôïõò ôåëåõôáßïõò ìåãÜëïõò ðñïóùêñáôéêïýò öéëüóïöïõò.
ÓçìáíôéêÞ áíÜðôõîç ãíþñéóå êáé ç ñçôïñéêÞ ìå ôïí Ãïñãßá áðü ôïõò Ëåïíôß-
íïõò. Ï Ãïñãßáò Ýæçóå óôçí ÁèÞíá, üðïõ êáé äéáêñßèçêå. Ðñþôïò ðñüôåéíå ôçí Ý-
íùóç ôçò ÅëëÜäáò.
Åñþôçóç 11ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ðñüïäï ôùí åðéóôçìþí;
ÁðÜíôçóç:
196
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 197
Ïé åðéóôÞìåò ãíþñéóáí Üíèéóç óôç Äýóç. Äéáêñßèçêå ï Áñ÷éìÞäçò ï Óõññáêïý-

óéïò óôá ìáèçìáôéêÜ, óôç öõóéêÞ, óôç ìç÷áíéêÞ, óôçí õäñïóôáôéêÞ, óôçí ïðôéêÞ.
Åñþôçóç 12ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí áíÜðôõîç ôùí ôå÷íþí;
ÁðÜíôçóç:
Ç áíÜðôõîç ôçò ïéêïíïìßáò ïäÞãçóå óôçí êáôáóêåõÞ íáþí ìåãÜëùí äéáóôÜóå-
ùí. Êôßæïíôáé êáé áñêåôïß íáïß äùñéêïý ñõèìïý êáôÜ ôïí 6ï áé. ð.×. (Ðïóåéäùíßá,
Óõññáêïýóåò ê.Ü.). Óôïõò íáïýò áõôïýò ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá ðåéñáìáôéóìïý óå íÝ-
åò áñ÷éôåêôïíéêÝò öüñìåò.
Ïé ¸ëëçíåò ôçò Äýóçò áó÷ïëÞèçêáí ìå ôçí êáôáóêåõÞ Ýñãùí ìåôáëëïôå÷íßáò
êáé êåñáìéêÞò, ôá ïðïßá ìÜëéóôá Þôáí åîáßñåôçò ôÝ÷íçò. Ôï ßäéï óõíÝâç êáé ìå ôç
æùãñáöéêÞ. Ç äéÜäïóç ôçò æùãñáöéêÞò öáßíåôáé êáé áðü áðåéêïíßóåéò ðïõ âñÝèç-
êáí óå åôñïõóêéêïýò êáé âáìíéôéêïýò ôÜöïõò êáé ðïõ åß÷áí âáóéóôåß óå åëëçíéêÜ
ðñüôõðá. Óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Êáìðáíßáò ìÜëéóôá ìðïñïýìå íá ìéëÞóïõìå ãéá Ýíá
ðïëéôéóìü ôïí ïðïßï èá ìðïñïýóáìå íá ïíïìÜóïõìå åëëçíïóáìíéôéêü Þ êá-
ìðáíéêü ðïëéôéóìü.

ãçóçò.
1. Ïé åãêáôáóôÜóåéò ðïõ äçìéïýñãçóáí ïé ¸ëëçíåò ôçò Äýóçò áðïôÝëå-
óáí …
á. ðñïÝêôáóç ôùí ìçôñïðüëåùí
â. áíåîÜñôçôåò ðüëåéò-êñÜôç
ã. ìéêñÝò ðüëåéò
2. Ç ßäñõóç ôùí ðåñéóóüôåñùí áðïéêéþí ïöåéëüôáí … ëüãïõò
197
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 198
á. óå ïéêïíïìéêïýò
â. óå êïéíùíéêïýò
ã. óå ðïëéôéêïýò
3. Ï áñ÷çãüò ôçò áðïóôïëÞò ðïõ åß÷å õð’ åõèýíç ôïõ ôç äéáíïìÞ ôùí
ãáéþí ïíïìáæüôáí ..
á. ïéêéóôÞò
â. ãáéïêôÞìïíáò
ã. Üðïéêïò
4. ÌåôáãåíÝóôåñï ðïëßôåõìá ôùí ðüëåùí-êñáôþí Þôáí …
á. ç äçìïêñáôßá
â. ç âáóéëåßá
ã. ç ôõñáííßäá
5. Ïé Óõññáêïýóåò éäñýèçêáí ôï äåýôåñï ìéóü ôïõ 8ïõ ð.×. áé. óôç Óéêå-
ëßá áðü …
á. Ñüäéïõò
â. Êïñßíèéïõò
ã. Óéêåëïýò
6. ÌÝ÷ñé ôá ôÝëç ôïõ 6ïõ áé. ð.×. ôç äéáêõâÝñíçóç óôéò Óõññáêïýóåò ôçí
åß÷áí …
á. áñéóôïêñÜôåò ãáéïêôÞìïíåò
â. ïé Ýìðïñïé
ã. ïé áðëïß Üíèñùðïé
7. Óôç ÓéêåëéêÞ åêóôñáôåßá (415 - 413 ð.×.) óôéò Óõññáêïýóåò ï áèçíá-
úêüò óôüëïò …
á. íßêçóå
â. êáôáóôñÜöçêå
ã. óõììåôåß÷å
8. Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 3ïõ áé. ð.×. ïé åëëçíéêÝò ðüëåéò ôçò Óéêåëßáò …
á. âñßóêïíôáí óå ìåãÜëç åîÝëéîç
â. óðáñÜóóïíôáí áðü êïéíùíéêÝò ôáñá÷Ýò
ã. åß÷áí åîáíôëçèåß ïéêïíïìéêÜ
9. Óôü÷ïò ôïõ ÁãáèïêëÞ ôùí Óõññáêïõóþí Þôáí …
á. íá ðÜñåé ôïí ôßôëï ôïõ âáóéëéÜ
198
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 199
â. íá åðåêôåßíåé ôç âáóéëåßá ôïõ

ã. íá åíþóåé ôïí Åëëçíéóìü ôçò Äýóçò
10. Ïé Óéêåëïß ôçí ðñþéìç åðï÷Þ ôïõ óéäÞñïõ ïñãáíþèçêáí óå ìåãÜëåò
êïéíüôçôåò ãéá ëüãïõò …
á. ðñïóôáóßáò
â. ïéêïíïìéêïýò
ã. ðïëéôéêïýò
11. Ïé ó÷Ýóåéò ôùí ÅëëÞíùí ìå ôïõò Óéêåëïýò Þôáí ó÷Ýóåéò …
á. õðïôáãÞò ôùí ÅëëÞíùí
â. éóüôéìåò
ã. õðïôáãÞò ôùí Óéêåëþí
12. Ïé áíáôïëéêÝò åðéäñÜóåéò óôïí åôñïõóêéêü ðïëéôéóìü ïöåßëïíôáé êõ-
ñßùò … ìå ôïõò ¸ëëçíåò
á. óôï åìðüñéï
â. óôïí ðüëåìï
ã. óôçí Ýëëåéøç åðáöþí
13. Ïé Öïßíéêåò Ýëêïíôáí ðïëý áðü ôá … ðïõ õðÞñ÷áí óôç Äýóç
á. ãëõðôÜ
â. ìÝôáëëá
ã. êåñáìéêÜ
14. Ïé ðïëéôéóôéêÝò áíôáëëáãÝò áíÜìåóá óôïõò ¸ëëçíåò êáé ôïõò Öïßíé-
êåò óôç Äõô. Ìåóüãåéï Þôáí …
á. ðïëëÝò êáé ðïéêßëåò
â. ðåñéïñéóìÝíåò êáé åõêáéñéáêÝò
ã. ìüíéìåò
15. Ï öéëüóïöïò Ðáñìåíßäçò ßäñõóå ôçí … ó÷ïëÞ
á. ÅëåáôéêÞ
â. Ðõèáãüñåéá
ã. óôùéêÞ
16. Ï ÅìðåäïêëÞò Þôáí … öéëüóïöïò
á. óôùéêüò
â. åðéêïýñåéïò
ã. ðñïóùêñáôéêüò
199
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 200
17. Ç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ôùí áðïéêéþí áíôáíáêëÜôáé óôçí êáôáóêåõÞ

ìåãÜëùí …
á. âéâëéïèçêþí
â. ìïõóåßùí
ã. íáþí
18. Ïé Üðïéêïé áó÷ïëÞèçêáí ðïëý ìå ôçí êáôáóêåõÞ …
á. Ýñãùí ìåôáëëïôå÷íßáò
â. ãëõðôþí
ã. êïóìçìÜôùí
19. Ïé ÃáëÜôåò åðçñåÜóôçêáí ðïëý áðü ôïõò ¸ëëçíåò ðïëéôéóôéêÜ êáé õ-
éïèÝôçóáí …
á. ôñüðïõò êáëëéÝñãåéáò ôçò ãçò
â. ôç èñçóêåßá
ã. ôçí ôÝ÷íç
ÁðÜíôçóç:
1â, 2á, 3á, 4á, 5â, 6á, 7â, 8â, 9ã, 10á, 11ã, 12á, 13â,
14â, 15á, 16ã, 17ã, 18á, 19á.

1. Áðü ôïí 8ï-6ï áé. ð.×. ïé ¸ëëçíåò åîáðëþèçêáí óôïí Åýîåéíï Ðüíôï êáé ôç Ìå-
óüãåéï êáé ßäñõóáí ðïëëÝò áðïéêßåò.
2. «ÌåãÜëç ÅëëÜäá» ïíüìáóáí ïé ¸ëëçíåò ôçí ÊÜôù Éôáëßá, ôç Óéêåëßá êáé ôéò Üë-
ëåò ðåñéï÷Ýò ôçò Äõô. Ìåóïãåßïõ, üðïõ åß÷áí éäñýóåé ðüëåéò.
3. Ïé Üðïéêïé åß÷áí ðïëý ðåñéóóüôåñá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá áðü ôïõò ðïëßôåò
ôçò ìçôñïðïëéôéêÞò ÅëëÜäáò.
4. Ïé Üðïéêïé åîáðëþèçêáí êõñßùò óôéò ðåñéï÷Ýò üðïõ ìðïñïýóáí íá âñïõí êáë-
ëéåñãÞóéìåò åêôÜóåéò êáé íá äéåõêïëõíèïýí ïéêïíïìéêÜ.
5. Ïé ãçãåíåßò ðëçèõóìïß åñãÜæïíôáí ùò ìéóèùôïß êáé äõóêüëåõáí ôçí áíÜðôõîç
ôçò äïõëåßáò.
6. Êáìßá ìéêñÞ ðüëç äåí Þèåëå íá õðïôá÷èåß óå êÜðïéá ìåãáëýôåñç êáé Ýôóé ðá-
200
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 201
ñÝìåéíå ï èåóìüò ôçò ðüëçò-êñÜôïõò.

7. Ïé Óõññáêïýóåò Þôáí öôéáãìÝíåò óå ôïðïèåóßá ðïõ äýóêïëá ìðïñïýóå íá
ðñïóôáôåõèåß.
8. Ïé åóùôåñéêïß áíôáãùíéóìïß áíÜìåóá óôéò åëëçíéêÝò ðüëåéò ôçò Óéêåëßáò, ïé êïé-
íùíéêïß áãþíåò êáé ç åðåêôáôéêÞ ðïëéôéêþí ôùí Êáñ÷çäïíßùí ðñïóäéüñéóáí ôçí
ôý÷ç ôùí Óõññáêïõóþí, ðïõ, ðáñÜ ôá ðñïâëÞìáôá áõôÜ, åß÷å áíåâÜóåé ôï âéï-
ôéêü åðßðåäï ôùí ðïëéôþí ôçò.
9. Óôç óýãêñïõóç ôùí ÅëëÞíùí ìå ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò óôçí ÉìÝñá ôï 480 ð.×. íß-
êçóáí ôåëéêÜ ïé ¸ëëçíåò.
10. Ïé Óõññáêïýóéïé åîáíôëÞèçêáí üôáí ðÞñáí ìÝñïò ùò óýììá÷ïé ôùí Óðáñôéá-
ôþí óôçí ôñßôç öÜóç ôïõ Ðåëïðïííçóéáêïý ðïëÝìïõ.
11. Ïé Óõññáêïýóåò áíáðôý÷èçêáí ðïëý üôáí ôçí åîïõóßá áíÝëáâå ï Äéïíýóéïò
Â´, ðïõ åß÷å êáé ùò ößëïõò ôï öéëüóïöï ÐëÜôùíá, êáé ôï Äßùíá.
12. Óôçí åðéâßùóç êáé ôçí åîÝëéîç ôùí Óõññáêïõóþí óçìáíôéêü ñüëï Ýðáéîå ï
óôñáôçãüò ÔéìïëÝïíôáò êáé ï âáóéëéÜò ÁãáèïêëÞò.
13. Ïé ó÷Ýóåéò ôùí ÅëëÞíùí ìå ôïõò ãçãåíåßò ðëçèõóìïýò ôçò äõôéêÞò Ìåóïãåßïõ
óõíÞèùò äåí Þôáí åéñçíéêÝò.
14. Ïé Óéêåëïß åéóÝâáëáí óôç Óéêåëßá êáé Ýæçóáí ìáæß ìå ôïõò ðñþôïõò êáôïßêïõò,
ôïõò Óéêáíïýò.
15. Óôç Óéêåëßá ïé ¸ëëçíåò Ýìáèáí óôïõò áõôü÷èïíåò êåñáìéêÞ êáé ìåôáëëïôå÷íß-
á óå óçìåßï ìÜëéóôá ðïõ, ïé ôå÷íïôñïðßåò áíáìåß÷èçêáí.
16. Ïé Óéêáíïß åîåëëçíßóôçêáí ðëÞñùò ãéáôß Þôáí ðåñéóóüôåñï öéëåéñçíéêïß áðü
ôïõò Óéêåëïýò.
17. Ïé ¸ëëçíåò åðçñÝáóáí ôïõò Óéêåëïýò, ãåãïíüò ðïõ öáßíåôáé êáé áðü ôï åßäïò
ôùí éåñþí.
18. Ïé êÜôïéêïé ðïõ óõíÜíôçóáí ïé ¸ëëçíåò, êáé áíÞêáí óôïõò ëáïýò ôùí Áðåí-
íßíùí ôçò êåíôñéêÞò Éôáëßáò, õéïèÝôçóáí ôï ÷áëêéäéêü áëöÜâçôï êáé áñãüôåñá
äéáìüñöùóáí ôï ëáôéíéêü.
19. Ïé Åôñïýóêïé áíôÝãñáöáí Þ ðëÞñùíáí ¸ëëçíåò ãéá íá áíôéãñÜøïõí ìïñöÝò
êáé ôå÷íéêÝò óôçí êåñáìéêÞ, ôç ÷ñõóï÷ïÀá, ôç æùãñáöéêÞ êáé áëëïý.
20. Ïé ¸ëëçíåò ìÜëëïí åß÷áí ðñïçãçèåß óôï åìðüñéï êáé óôïí áðïéêéóìü óôç Äõô.
Ìåóüãåéï áðü ôïõò Öïßíéêåò.
21. Ïé ðñþôïé íïìïèÝôåò Þôáí Üðïéêïé óôç Äýóç.
201
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 202
22. Óôïõò ìåãÜëïõò íáïýò ôïõ 6ïõ áé. ð.×. åßíáé öáíåñÞ ç áðïìÜêñõíóç áðü ðá-
ñáäïóéáêïýò áõóôçñïýò ìïñöïëïãéêïýò êáíüíåò.
23. Åëëçíïóáìíéôéêüò Þ êáìðáíéêüò ïíïìÜóôçêå ï ðïëéôéóìüò ðïõ áíáðôý÷èçêå
óôçí Ðïóåéäùíßá.
ÁðÜíôçóç:
ÓùóôÝò åßíáé ïé: 1, 2, 4, 8, 9, 10, 12, 15, 18, 19, 21, 22
Á Â
1. Ïé Üðïéêïé áó÷ïëÞèçêáí ðïëý
á. áñéóôïêñáôßá Þ ôõñáííßá
ìå
2. Óôéò áðïéêßåò ôï ðïëßôåõìá Þôáí â. Ýãéíå óôçí Ïñôõãßá
3. Ç ðñþôç åãêáôÜóôáóç ôùí áðïß-
ã. ï ôýñáííïò Äéïíýóéïò
êùí ôùí Óõñáêïõóþí
4. ÃÜìïñïé ïíïìÜæïíôáí ä. ïé áñéóôïêñÜôåò ãáéïêôÞìïíåò
5. Ï ÃÝëùí Þôáí å. ôï åìðüñéï ìåôÜëëùí
6. Ðåñéüñéóå ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò óô. óôá ìÝóá ôïõ 5ïõ áé. ð.×.
7. Ï ÐëÜôùíáò èÝëçóå íá åöáñìü-
óåé ôéò éäÝåò ôïõ ãéá ôçí éäáíéêÞ æ. ôï Ñùìýëï
Ðïëéôåßá
8. ¸íá ôïðéêü óéêåëéêü êßíçìá äç-
ç. ôýñáííïò ôùí Óõññáêïõóþí
ìéïõñãÞèçêå
9. Ïé Óéêåëïß åðçñÝáóáí ôïõò
è. óå èÝìáôá èñçóêåõôéêÜ
¸ëëçíåò
10. Ç Ñþìç éäñýèçêå ôï 754/3
é. óôéò Óõñáêïýóåò
ð.×. áðü
ÁðÜíôçóç: 1å, 2á, 3â, 4ä, 5ç, 6ã, 7é, 8óô, 9è, 10æ.
202
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 203
Á Â
1. Ï åôñïõóêéêüò ðïëéôéóìüò åß÷å ï-
á. Ðáñìåíßäçò
ìïéüôçôåò ìå Á
2. Ïé Åôñïýóêïé óôç ãñáöÞ õéïèÝôç- 1. Ï
â. Ãïñãßáò
óáí ìïéüôçô
3. Ïé ¸ëëçíåò ùò Üðïéêïé áíôáãùíß- ã. ôçí áíáôïëßæïõóá öÜóç ôçò åëëç-
2. Ï
æïíôáí íéêÞò ôÝ÷íçò
â. Ãïñã
4. Óðïõäáßïò ñÞôïñáò êáé óïöéóôÞò
ä. ÎåíïöÜíçò ï Êïëïöþíéïò
Þôáí
5. Óðïõäáßï ñüëï óôá ìáèçìáôéêÜ,
ôç öõóéêÞ êáé ôç ìç÷áíéêÞ Ýðáéîå å. ï ÅìðåäïêëÞò
ï
6. Ï êáóóßôåñïò Ýöôáíå êõñßùò áðü óô. íïìïèÝôåò

7. Ï ÆÜëåõêïò êáé ï ×áñþíäáò Þ-
æ. ôïõò Öïßíéêåò
ôáí
ç. ôïõò ÷áñáêôÞñåò ôïõ åëëçíéêïý
8. Åëåãåéáêüò ðïéçôÞò Þôáí ï
áëöáâÞôïõ
9. ÅëåÜôçò öéëüóïöïò Þôáí ï è. Ðõèáãüñáò
10. Ìáèçìáôéêüò Þôáí ï é. ôç Âñåôáíßá
11. Ðñïóùêñáôéêüò öéëüóïöïò Þôáí ê. Áñ÷éìÞäçò ï Óõññáêïýóéïò
ÁðÜíôçóç: 1ã, 2ç, 3æ, 4â, 5ê, 6é, 7óô, 8ä, 9á, 10è, 11å
203
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 204
2. Ç ÊÁÑ×ÇÄÏÍÁ

Óôç Ìåóüãåéï äñáóôçñéïðïéÞèçêå Ýíáò íáõôéêüò ëáüò, ïé Öïßíéêåò. ºäñõóáí
áðïéêßåò, óðïõäáéüôåñç áðü ôéò ïðïßåò áíáäåß÷ôçêå ç Êáñ÷çäüíá, óôç óçìåñéíÞ
Ôýíéäá. Ç ðüëç éäñýèçêå óôá ôÝëç ôïõ 9ïõ áé. ð.×. êáé Ýãéíå éó÷õñü åìðïñéêü êÝ-
íôñï, þóôå íá äéáäñáìáôßóåé óðïõäáßï ñüëï óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Ä. Ìåóïãåßïõ. Ïé
Êáñ÷çäüíéïé åðåêôÜèçêáí óôç Â. ÁöñéêÞ, óôçí Éóðáíßá, óôç Óéêåëßá êáé óôç Óáñ-
äçíßá. Ïé åðåêôáôéêÝò ôïõò âëÝøåéò óôç Óéêåëßá ôïõò Ýöåñáí óå áíôéðáñÜèåóç ìå
ôïõò ¸ëëçíåò ôçò ðåñéï÷Þò.
Ç êáôáóôñïöÞ ôçò Êáñ÷çäüíáò áðü ôïõò Ñùìáßïõò äåí Ý÷åé áöÞóåé áñ÷éôåêôï-
íéêÜ êáôÜëïéðá ðïõ èá Ýäåé÷íáí ôï ìÝãåèïò ôçò ðüëçò.
Ç Êáñ÷çäüíá åß÷å ÷ôéóôåß óå êáßñéá èÝóç. Ïé êÜôïéêïß ôçò áó÷ïëïýíôáí ìå ôï
äéáìåôáêïìéóôéêü åìðüñéï, ìÝóù ôçò áíáðôõãìÝíçò íáõôéëßáò, óå ïëüêëçñç ôç Ìå-
óüãåéï. Ï óôüëïò åß÷å åèíéêü ÷áñáêôÞñá, åíþ ï óôñáôüò áðïôåëïýíôáí áðü ìéóèï-
öüñïõò. Ìüíï ïé áîéùìáôéêïß Þôáí Êáñ÷çäüíéïé.
Ôçí åîïõóßá óôçí ðüëç êáôåß÷áí ïé ðëïýóéïé Ýìðïñïé, ïé íáõôéêïß êáé ïé éäéï-
êôÞôåò ìåãÜëùí åêôÜóåùí ãçò. Ôçí åîïõóßá áóêïýóáí äýï Üñ÷ïíôåò ìå åôÞóéá èç-
ôåßá. Ôçí åêôåëåóôéêÞ åîïõóßá áóêïýóå ìéá âïõëÞ ðïõ áðïôåëïýíôáí áðü ôïõò áñ-
÷çãïýò ôùí ðáëáéþí ãåíåþí. Ç óõíÝëåõóç ôïõ ëáïý åîÝëåãå ôïõò äéïéêçôéêïýò õ-
ðáëëÞëïõò êáé ôïõò óôñáôçãïýò.
2. Ç åîÜðëùóç ôùí Êáñ÷çäïíßùí
Ç åðÝêôáóç ôùí Êáñ÷çäïíßùí Þôáí ãñÞãïñç. Ôïí 6ï áé. ð.×. Ýöôáíå áðü ôïí
204
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 205
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: H KÁÑ×ÇÄÏÍÁ
êüëðï ôçò Óýñôçò ùò ôïí Áôëáíôéêü, ùò ôç Óáñäçíßá êáé ôç Í. Éóðáíßá, åíþ êáôåß-
÷áí óçìáíôéêÝò èÝóåéò óôç Óéêåëßá. Ç ðïëéôéêÞ áõôÞ ôïõò Ýöåñå áíôéìÝôùðïõò ìå
ôïõò ¸ëëçíåò.
ºäñõóç ôçò Êáñ÷çäüíáò ôÝëç 9ïõ áé. ð.×.
Êõñéáñ÷ßá ôçò Êáñ÷çäüíáò óôç Ä.

6ïò áé. ð.×.
Ìåóüãåéï
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÁÓÊÇÓÅÉÓ-ÄÑÁÓÔÇÑÉÏÔÇÔÅÓ ÔÏÕ

ÂÉÂËÉÏÕ
Åñþôçóç 1ç: Íá ðñïóäéïñßóåôå ôïõò ëüãïõò êáé ôá üñéá ôçò ïéêïíïìé-

êÞò êõñéáñ÷ßáò ôùí Êáñ÷çäïíßùí óôç Ìåóüãåéï.
ÁðÜíôçóç:
Ç áíÜðôõîç ôçò Êáñ÷çäüíáò ïöåßëåôáé óôçí êáßñéá èÝóç ôçò êáèþò êáé óôçí á-
îéüëïãç äñáóôçñéüôçôá ôùí åìðüñùí êáé ôùí íáõôéêþí ôïõò. Ïé Êáñ÷çäüíéïé á-
ó÷ïëÞèçêáí ìå ôï äéáìåôáêïìéóôéêü åìðüñéï óå üëç ôç Ìåóüãåéï. ÌåôÝöåñáí õ-
öÜóìáôá, áñþìáôá, ðïëýôéìïõò ëßèïõò êáé áãáèÜ.
Åñþôçóç 2ç: ÌåëåôÞóôå ôá ðáñáèÝìáôá 1 êáé 2, ðïõ áíáöÝñïíôáé óôçí

Êáñ÷çäüíá. ÊáôáãñÜøôå ôá óõìðåñÜóìáôá óáò ó÷åôéêÜ ìå ôçí ßäñõóç êóé
ôï ðïëßôåõìÜ ôçò.
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé Êáñ÷çäüíéïé Þôáí ëáüò ìå Ýíôïíç åìðïñéêÞ äñáóôçñéüôçôá. Öáßíåôáé ðùò
áðü íùñßò Þñèáí óå åðáöÞ ìå ôïõò ¸ëëçíåò. Áðü ôá ôïðùíýìéá ôçò ðåñéï÷Þò
êáèþò êáé áðü ôçí Ð. ÄéáèÞêç ìáèáßíïõìå ãéá áõôÝò ôéò åðáöÝò. ºóùò áñ÷éêÜ
205
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 206
åãêáôáóôÜèçêáí ëßãï ðéï ìáêñéÜ áðü ôçí êáôïðéíÞ ôïõò èÝóç. ÃåíéêÜ ðÜíôùò üðùò
öáßíåôáé áðü ôá áããåßá ôïõ 8ïõ áé. ð.×., åðçñåÜóôçêáí áðü ôçí êïñéíèéáêÞ êáé ôçí
åõâïúêÞ ôÝ÷íç.
Ôï ðïëßôåõìá ôçò Êáñ÷çäüíáò ôåëéêÜ öáßíåôáé ðùò êñÜôçóå óå éóïññïðßá ôéò
êïéíùíéêÝò äõíÜìåéò ôçò ðüëçò. ÁíÜìåóá óôéò ôÜîåéò áíáðôý÷èçêå áñìïíßá êáé
óõíåñãáóßá ãéá ôï êáëü ôçò ðüëçò. ÃåíéêÜ ðÜíôùò êõâåñíïýóáí ïé ðëïýóéïé êáé ïé
ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò, äçë. ç áóôéêÞ êáé ç ðáëáéÜ ãáéêôçôéêÞ ôÜîç. Öáßíåôáé ëïéðüí
üôé ïé åìðïñéêÝò äñáóôçñéüôçôåò êáé ç áóôéêÞ ôÜîç ðïõ ãåííÞèçêå äåí åêôüðéóå
åíôåëþò ôï ðáëáéü êáèåóôþò.
Åñþôçóç 1ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ïéêïíïìéêÞ, êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ

ïñãÜíùóç;
ÁðÜíôçóç:
Ç êáôáóôñïöÞ ôçò Êáñ÷çäüíáò áðü ôïõò Ñùìáßïõò äåí Ý÷åé áöÞóåé áñ÷éôåêôï-
íéêÜ êáôÜëïéðá ðïõ èá Ýäåé÷íáí ôï ìÝãåèïò ôçò ðüëçò.
Ç Êáñ÷çäüíá åß÷å ÷ôéóôåß óå êáßñéá èÝóç. Ïé êÜôïéêïß ôçò áó÷ïëïýíôáí ìå ôï
äéáìåôáêïìéóôéêü åìðüñéï, ìÝóù ôçò áíáðôõãìÝíçò íáõôéëßáò, óå ïëüêëçñç ôç Ìå-
óüãåéï. Ï óôüëïò åß÷å åèíéêü ÷áñáêôÞñá, åíþ ï óôñáôüò áðïôåëïýíôáí áðü ìéóèï-
öüñïõò. Ìüíï ïé áîéùìáôéêïß Þôáí Êáñ÷çäüíéïé.
Ôçí åîïõóßá óôçí ðüëç êáôåß÷áí ïé ðëïýóéïé Ýìðïñïé, ïé íáõôéêïß êáé ïé éäéï-
êôÞôåò ìåãÜëùí åêôÜóåùí ãçò. Ôçí åîïõóßá áóêïýóáí äýï Üñ÷ïíôåò ìå åôÞóéá èç-
ôåßá. Ôçí åêôåëåóôéêÞ åîïõóßá áóêïýóå ìéá âïõëÞ ðïõ áðïôåëïýíôáí áðü ôïõò áñ-
÷çãïýò ôùí ðáëáéþí ãåíåþí. Ç óõíÝëåõóç ôïõ ëáïý åîÝëåãå ôïõò äéïéêçôéêïýò õ-
ðáëëÞëïõò êáé ôïõò óôñáôçãïýò.
Åñþôçóç 2ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí åîÜðëùóç ôùí Êáñ÷çäïíßùí;
ÁðÜíôçóç:
Ç åðÝêôáóç ôùí Êáñ÷çäïíßùí Þôáí ãñÞãïñç. Ôïí 6ï áé. ð.×. Ýöôáíå áðü ôïí êüë-
206
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 207
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: H KÁÑ×ÇÄÏÍÁ
ðï ôçò Óýñôçò ùò ôïí Áôëáíôéêü, ùò ôç Óáñäçíßá êáé ôç Í. Éóðáíßá, åíþ êáôåß÷áí óçìá-
íôéêÝò èÝóåéò óôç Óéêåëßá. Ç ðïëéôéêÞ áõôÞ ôïõò Ýöåñå áíôéìÝôùðïõò ìå ôïõò ¸ëëçíåò.

ãçóçò.
Óýìöùíá ìå ôï íÝï óýóôçìá äéäáóêáëßáò êáé áîéïëüãçóçò
1. Ïé Öïßíéêåò Þôáí ëáüò êáô’ åîï÷Þí …
á. íáõôéêüò
â. ãåùñãéêüò
ã. êáëëéôå÷íéêüò
2. Ç ãåùãñáöéêÞ èÝóç ôçò Êáñ÷çäüíáò åõíüçóå …
á. ôçí áóöÜëåéÜ ôçò
â. ôçí ïéêïíïìßá ôçò
ã. ôçí ïñãÜíùóÞ ôçò
3. Áîéüëïãç äýíáìç óôçí Êáñ÷çäüíá åß÷áí ïé …
á. êáëëéåñãçôÝò
â. Ýìðïñïé êáé íáõôéêïß
ã. ôå÷íßôåò
4. Ôï ðïëßôåõìá ôçò Êáñ÷çäüíáò Þôáí ç …
á. äçìïêñáôßá
â. ôõñáííßá
ã. áñéóôïêñáôßá
5. Ç óõíÝëåõóç ôïõ ëáïý åîÝëåãå …
á. äéïéêçôéêïýò õðáëëÞëïõò êáé óôñáôçãïýò
â. ôç ÂïõëÞ
207
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 208
ã. ôïõò Üñ÷ïíôåò
ÁðÜíôçóç: 1á, 2â, 3â, 4ã, 5á.

1. Ç Êáñ÷çäüíá âñéóêüôáí óôç Â. ÁöñéêÞ, óôç èÝóç ôçò óçìåñéíÞò Ôýíéäáò.
2. Ïé ðïëßôåò ôçò Êáñ÷çäüíáò ðëïýôéæáí êõñßùò áðü ôçí êáëëéÝñãåéá ôçò ãçò êáé
ü÷é áðü ôï äéáìåôáêïìéóôéêü åìðüñéï.
3. Ï óôüëïò åß÷å åèíéêü ÷áñáêôÞñá êáé ï óôñáôüò áðïôåëïýíôáí áðü ìéóèïöüñïõò.
4. Ðïëëïß Þôáí ïé åðéäñïìåßò óôçí Êáñ÷çäüíá.
5. Ïé Êáñ÷çäüíéïé åðÝêôåéíáí ðïëý ôá üñéá ôïõ êñÜôïõò ôïõò óå âÜñïò ôùí Üë-
ëùí öïéíéêéêþí áðïéêéþí.
6. Ïé ó÷Ýóåéò ôïõò ìå ôïõò ¸ëëçíåò ôçò Äýóçò Þôáí öéëéêÝò.
ÁðÜíôçóç: 1, 3, 5
Á Â
1. Ç ßäñõóç ôçò Êáñ÷çäüíáò Ýãéíå á. ôïí 6ï áé. ð.×.
2. Ïé Êáñ÷çäüíéïé åðåêôÜèçêáí
â. ïé Íïõìéäïß
ðïëý
3. Ïé Êáñ÷çäüíéïé åìðïñåýïíôáí
ã. åãêáôáóôÜèçêáí óôç Óéêåëßá
ôï óéôÜñé
4. ÕðïôåëÞò ãåéôïíéêüò ëáüò ôïõò
ä. ôï äåýôåñï ìéóü ôïõ 8ïõ áé. ð.×.
Þôáí
5. Óå åðáöÞ ìå ôïõò ¸ëëçíåò Þñ-
å. áðü ôçí Áßãõðôï êáé ôç Óéêåëßá
èáí üôáí
ÁðÜíôçóç: 1ä, 2á, 3å, 4â, 5ã
208
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 209
3. ÏÉ ËÁÏÉ ÔÇÓ ÉÔÁËÉÊÇÓ ×ÅÑÓÏÍÇÓÏÕ ÊÁÉ Ï

Ó×ÇÌÁÔÉÓÌÏÓ ÔÏÕ ÑÙÌÁÚÊÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ

Ç éóôïñéêÞ ðåñßïäïò áñ÷ßæåé ãéá ôçí éôáëéêÞ ÷åñóüíçóï ìå ôçí åãêáôÜóôáóç
ôùí ÅëëÞíùí êáé ôùí Åôñïýóêùí. ÊáôÜ ôïí 8ï ð.×. Ýíá áðü ôá éôáëéêÜ öýëá ôçò
ÊåíôñéêÞò Éôáëßáò ßäñõóå êïíôÜ óôïí ðïôáìü Ôßâåñç ôç Ñþìç (753 ð.×.).
ÐáñÜãïíôåò ðïõ åõíüçóáí ôçí åðéêñÜôçóç ôùí Ñùìáßùí Þôáí ç áõóôçñÞ êïé-
íùíéêÞ óõãêñüôçóç, ç ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç êáèþò êáé ç äçìéïõñãßá éó÷õñïý
óôñáôïý.
1. Ç ÷þñá
Óôçí Éôáëßá ãåíéêÜ äéáêñßíïõìå ôñåéò æþíåò:

á) Ç Â. Éôáëßá åßíáé ãåíéêÜ ðåäéíÞ. Ïíïìáæüôáí êáé «åíôåýèåí ôùí ¢ëðåùí Ãá-
ëáôßá». ÌÝ÷ñé ôïí 3ï áé. ð.×. êáôïéêïýíôáí áðü ÃáëÜôåò.
â) Ç êåíôñéêÞ æþíç åßíáé êõñßùò ïñåéíÞ. Ïé áíáôïëéêÝò áêôÝò åßíáé áðüôïìåò,
åíþ óôéò äõôéêÝò ó÷çìáôßæïíôáé öõóéêÜ ëéìÜíéá. Ïé ðåäéÜäåò åßíáé ëßãåò êáé ìéêñÝò.
Óôçí ðåñéï÷Þ êáôïéêïýóáí äéÜöïñá öýëá (Ëáôßíïé, ¼ìâñéïé, Óáìíßôåò ê.Ü.).
ã) Ç íüôéá æþíç åßíáé ïñåéíÞ ìå ìéêñÝò ðåäéÜäåò óôéò áêôÝò. Åêåß êáé óôç Óéêå-
ëßá éäñýèçêáí ïé åëëçíéêÝò áðïéêßåò.
2. Ïé Åôñïýóêïé
Äåí îÝñïõìå áðü ðïý êáôÜãïíôáí. ¸öôáóáí êáôÜ ôïí 8ï áé. ð.×. óôçí Éôáëßá.
ºóùò ðñïÞëèáí áðü ôï Â. Á. Áéãáßï Þ áðü ôçí áðÝíáíôé ìéêñáóéáôéêÞ áêôÞ. ÁíÝ-
ðôõîáí óçìáíôéêü ðïëéôéóìü. Ïé Åôñïýóêïé Þñèáí óå óôåíÝò åìðïñéêÝò êáé ðïëéôé-
209
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 210
óôéêÝò åðáöÝò ìå ôïõò ¸ëëçíåò. ×ñçóéìïðïßçóáí ôï åëëçíéêü áëöÜâçôï ãéá íá á-

ðïäþóïõí ôç ãëþóóá ôïõò. ÁíÝðôõîáí ôç ìåôáëëïôå÷íßá, ôçí ðçëïðëáóôéêÞ, ôçí õ-
ðü åëëçíéêÞ åðßäñáóç æùãñáöéêÞ.
ÊáôÜ ôïí 7ï áé. ð.×. Ýöôáóáí óôï âïññÜ óôéò ¢ëðåéò êáé óôï íüôï óôçí Êá-
ìðáíßá êáé óôï ËÜôéï, üðïõ ßäñõóáí ôç Ñþìç, áöïý áðïîÞñáíáí ôá ãýñù Ýëç.
Áñãüôåñá äéþ÷ôçêáí áðü ôï ËÜôéï. Ùò ôï 3ï áé. ð.×. ôï êñÜôïò ôïõò åíóùìáôþ-
èçêå óôï ñùìáúêü.
3. Ç ßäñõóç ôçò Ñþìçò

êáé ç ïñãÜíùóÞ ôçò
Óýìöùíá ìå ôç ñùìáúêÞ ðáñÜäïóç, éäñõôÞò ôçò Ñþìçò Þôáí ï Ñùìýëïò, ï á-

ðüãïíïò ôïõ Áéíåßá. Ìïëïíüôé ç ðáñÜäïóç èåùñåß üôé ç Ñþìç éäñýèçêå ôï 753
ð.×., ç áñ÷áéïëïãéêÞ óêáðÜíç äåß÷íåé üôé óôçí ðåñéï÷Þ õðÞñ÷áí ìéêñïß ïéêéóìïß
áðü ôï 10ï áé. ð.×. Öáßíåôáé üôé ïé Åôñïýóêïé Ýíùóáí áõôïýò ôïõò ìéêñïýò ïéêé-
óìïýò êáôÜ ôïí 8ï áé. ð.×. Ôá ãýñù Ýëç áðïîçñÜíèçêáí, êáôáóêåõÜóôçêå ï êå-
íôñéêüò áðïèçêåõôéêüò áãùãüò, ï ìåãÜëïò éððüäñïìïò ê.Ü. Ýñãá. Ôïí 6ï áé. ð.×.
ïé Ñùìáßïé Ýäéùîáí ôïõò Åôñïýóêïõò áðü ôï ËÜôéï.
Ç ðåñßïäïò ôçò âáóéëåßáò (ùò ôï 509 ð.×.) ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí áêüëïõèç
êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç.
Ç êïéíùíéêÞ óõãêñüôçóç
á) ÕðÞñ÷áí ïé ðáôñßêéïé, äçëáäÞ ïé ðáëáéÝò áñéóôïêñáôéêÝò ïéêïãÝíåéåò. Ôá
ìÝëç åíüò ãÝíïõò åß÷áí êïéíü áñ÷çãü.
â) ÕðÞñ÷áí ïé ðåëÜôåò, ïé ïðïßïé æïýóáí ùò ðñïóôáôåõüìåíïé ôùí ðáôñéêßùí.
ÔåëéêÜ üìùò óõã÷ùíåýôçêáí ìå áõôïýò.
ÕðÞñ÷áí ïé ðëçâåßïé (ðëÞèïò), äçëáäÞ ïé íåþôåñïé êÜôïéêïé ôçò ðåñéï÷Þò.
Ïéêïíïìéêïß êáé Üëëïé ëüãïé ôïõò ïäÞãçóáí óôç Ñþìç. Äåí åß÷áí ðïëéôéêÜ äéêáéþ-
ìáôá êáé äåí ìðïñïýóáí íá ðáíôñåõôïýí ãõíáßêåò áðü ôçí ôÜîç ôùí ðáôñéêßùí.
á) Ï âáóéëéÜò Þôáí ðïëéôéêüò, èñçóêåõôéêüò êáé óôñáôéùôéêüò áñ÷çãüò.
â) ÕðÞñ÷å ç óýãêëçôïò, ç ïðïßá áðïôåëïýíôáí áðü ôïõò áñ÷çãïýò ôùí ãåíå-
210
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 211
ÊÅÖÁËÁÉÏ 3ï: ÏÉ ËÁÏÉ ÔÇÓ ÉÔÁËÉÊÇÓ ×ÅÑÓÏÍÇÓÏÕ
þí. Ôï óþìá áõôü äéáôçñïýóå ôá Ýèéìá êáé ôçí ðáñÜäïóç.

ã) Ç åêêëçóßá áðïôåëïýíôáí áðü ðáôñéêßïõò êáé ðåëÜôåò êáé åðéêýñùíå Þ á-
ðÝññéðôå ôéò áðïöÜóåéò ôïõ âáóéëéÜ «äéá âïÞò». ÅîÝëåãå ôï âáóéëéÜ êáé áðïöÜóéæå
ãéá åéñÞíç Þ ðüëåìï.
4. Ç óõãêñüôçóç ôçò ñùìáúêÞò

ðïëéôåßáò - Res publica
Ôï 509 ð.×. ç âáóéëåßá êáôáñãåßôáé ýóôåñá áðü åîÝãåñóç ôùí ðáôñéêßùí. Ïé Å-

ôñïýóêïé áðïìáêñýíïíôáé. Áñ÷ßæåé ç ðåñßïäïò ôçò äçìïêñáôßáò (Res publica). Á-
öïý ãéá äéáêüóéá ÷ñüíéá ç Ñþìç áíôéìåôþðéóå Ýíôïíá êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá, å-
îÜðëùóå ôç äýíáìÞ ôçò ðÝñá áðü ôçí éôáëéêÞ ÷åñóüíçóï.
Ïé êïéíùíéêïß áãþíåò
ÌåôÜ áðü ìáêñï÷ñüíéïõò áãþíåò, ïé ðëçâåßïé áíÝäåéîáí ìéá íÝá åîïõóßá, ðïõ
åêðñïóùðïýíôáí áðü ôïõò äÞìáñ÷ïõò. ÅêëÝãïíôáí ãéá Ýíá ÷ñüíï êáé ðñïóôÜ-
ôåõáí ôá óõìöÝñïíôá ôùí ðëçâåßùí. Åß÷áí ôï äéêáßùìá ôçò áñíçóéêõñßáò (veto)
óôçí øÞöéóç åíüò íüìïõ. Ôï äßêáéï êùäéêïðïéÞèçêå ôïí 5ï áé. ð.×. (ÄùäåêÜäåë-
ôïò) êáé ïé áõèáéñåóßåò ôùí ðáôñéêßùí ðåñéïñßóôçêáí. ÊáôáñãÞèçêå ç áðáãüñåõ-
óç íá ðáíôñåýïíôáé ðëçâåßïé ìå ðáôñéêßåò, áðÝêôçóáí ðïëéôéêÞ éóüôçôá, êáèþò
ìðïñïýóáí íá åêëÝãïíôáé ýðáôïé êáé «ìÝãéóôïé áñ÷éåñåßò».
ÕðÞñ÷áí ðïëëïß Üñ÷ïíôåò. Ïé óðïõäáéüôåñïé Þôáí: á) ïé äýï ýðáôïé, ïé ïðïß-
ïé åêëÝãïíôáí áñ÷éêÜ ãéá Ýíá ÷ñüíï êáé åß÷áí ôçí åîïõóßá ðïõ åß÷å ðáëéÜ ï âáóé-
ëéÜò. â) Ï äéêôÜôïñáò, Ýíáò åêëåãìÝíïò Üñ÷ïíôáò áðü ôïõò ýðáôïõò, ï ïðïßïò åß-
÷å üëåò ôéò åîïõóßåò ãéá Ýîé ìÞíåò, üôáí õðÞñ÷å ìåãÜëïò êßíäõíïò ãéá ôçí ðïëéôåßá.
Óçìáíôéêü Þôáí êáé ôï áîßùìá ôùí äýï ôéìçôþí. Áõôïß: á) êáôÝôáóóáí ôïõò ðï-
ëßôåò áíÜëïãá ìå ôçí ðåñéïõóßá ôïõò. â) ÓõíÝôáóóáí ôïí êáôÜëïãï üóùí ìðïñïý-
óáí íá óõììåôÝ÷ïõí óôç óýãêëçôï. ã) ÓõíÝôáóóáí ôïí êñáôéêü ðñïûðïëïãéóìü. ä)
ÅðÝâëåðáí ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí ðïëéôþí.
Ç óýãêëçôïò áðïôåëïýíôáí áðü 300 ðñþçí áíþôáôïõò Üñ÷ïíôåò. Êáôåß÷å ôçí
åêôåëåóôéêÞ êáé íïìïèåôéêÞ åîïõóßá. Áó÷ïëïýíôáí ìå æçôÞìáôá ïéêïíïìéêÜ, èñç-
211
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 212
óêåõôéêÜ, ìå ôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ.

ÕðÞñ÷áí óôï ñùìáúêü êñÜôïò ôñåéò åêêëçóßåò: á) ç öñáôñéêÞ (ôùí ðáôñéêßùí) â)
ç ëï÷ßôéäá ôùí óôñáôéùôéêþí) ã) ç öõëåôéêÞ (áñ÷éêÜ ôùí ðëçâåßùí, áñãüôåñá üëùí
ôùí ðïëéôþí). Ç åêêëçóßá áõôÞ øÞöéæå íüìïõò êáé åîÝëåãå êáôþôåñïõò Üñ÷ïíôåò.
5. Ç ñùìáúêÞ åîÜðëùóç
Ç êáôÜêôçóç ôçò Éôáëßáò
Ôñéáêüóéá ðåñßðïõ ÷ñüíéá (5ïò - 3ïò áé. ð.×.) êñÜôçóáí ïé ðüëåìïé ðïõ äéåîÞ-
ãáãáí ïé Ñùìáßïé ãéá ôçí êáôÜêôçóç ôçò Éôáëßáò êáé ôçò Ä. Ìåóïãåßïõ. ÕðÝôáîáí
áñ÷éêÜ ôïõò ëáïýò ôçò êåíôñéêÞò Éôáëßáò. Ôïí 3ï áé. ð.×. íßêçóáí ïñéóôéêÜ ôïõò Å-
ôñïýóêïõò êáé êáôÝâçêáí íüôéá. Ìüíï ï ÔÜñáíôáò áíôéóôÜèçêå óôïõò Ñùìáßïõò.
Ïé Ôáñáíôßíïé êÜëåóáí ôïí âáóéëéÜ ôçò Çðåßñïõ Ðýññï. Äåí ìðüñåóå íá áíôéìå-
ôùðßóåé ïõóéáóôéêÜ ôïõò Ñùìáßïõò, ïé ïðïßïé ôï 272 ð.×. êáôÝëáâáí ôïí ÔÜñáíôá
êáé êõñéÜñ÷çóáí óôçí ÊÜôù Éôáëßá.
Ç åðéêñÜôçóç ôùí Ñùìáßùí
Ïé Ñùìáßïé äõóêïëåýôçêáí ðïëý íá êáôáêôÞóïõí ïëüêëçñç ôçí éôáëéêÞ ÷åñóü-

íçóï. Ç åðéêñÜôçóÞ ôïõò ïöåßëåôáé óôïõò åîÞò ëüãïõò:
á) ×áñáêôçñßæïíôáí áðü åðéìïíÞ, ðåéèáñ÷åßá, áöïóßùóç óôçí ðáôñßäá, óôïõò
áíþôåñïõò, óôïõò íüìïõò.
â) Êáèþò ïé Ñùìáßïé óôñáôéþôåò åß÷áí ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá, Ýíéùèáí üôé õðå-
ñáóðßæïíôáí ôç ãç êáé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõò.
ã) Áðïìüíùíáí ôéò êáôáêôçìÝíåò ðåñéï÷Ýò ðñïêáëþíôáò ìåôáîý ôïõò áíôéæçëß-
åò êáé ìßóç. Èåùñïýóáí ôïõò êáôáêôçìÝíïõò ëáïýò ùò óõììÜ÷ïõò.
ä) ÄçìéïõñãÞèçêå åêôåôáìÝíï ïäéêü äßêôõï þóôå íá äéåõêïëýíåôáé ç ìåôáêßíç-
óç ôùí óôñáôåõìÜôùí.
å) ºäñõáí ñùìáúêÝò áðïéêßåò óôéò êáôáêôçìÝíåò ðåñéï÷Ýò.
Ïé Üðïéêïé (coloni) Þôáí Ñùìáßïé ÷ùñéêïß ìå ðïëéôéêÜ äéêáéþìáôá. ¸ôóé, êáôüñ-
èùóáí íá áëëïéþóïõí ôïí ðëçèõóìü ðïëëþí ðåñéï÷þí.
212
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 213
Êáñ÷çäïíéáêïß ðüëåìïé
ÁìÝóùò ó÷åäüí ìüëéò êõñéÜñ÷çóáí óôçí Éôáëßá ïé Ñùìáßïé óôñÜöçêáí óôçí êá-
ôÜêôçóç ôçò Ìåóïãåßïõ. Ðñþôïé ïé Êáñ÷çäüíéïé Þñèáí áíôéìÝôùðïé ìå ôá ñùìáúêÜ
üðëá. ¸ãéíáí ôñåéò ðüëåìïé ìå ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò. ÔåëéêÜ, ç Êáñ÷çäüíá êáôáóôñÜ-
öçêå. Ç áöïñìÞ äüèçêå óôç Óéêåëßá, üðïõ õðÞñ÷áí êáñ÷çäïíéáêÝò åãêáôáóôÜóåéò.
Á´ Êáñ÷çäïíéáêüò ðüëåìïò (264 - 241 ð.×.)
ÊñÜôçóå ðÜíù áðü åßêïóé ÷ñüíéá. Äéáäñáìáôßóôçêå óôç Óéêåëßá. Ïé Ñùìáßïé

âïçèÞèçêáí áðü ôéò åëëçíéêÝò ðüëåéò. Ïé Ñùìáßïé êáôáóêåýáóáí óôüëï êáé íßêç-
óáí ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò. ÔåëéêÜ, ïé Êáñ÷çäüíéïé õðï÷ñåþèçêáí íá öýãïõí áðü
ôç Óéêåëßá, ðëçñþíïíôáò ìÜëéóôá êáé áðïæçìßùóç. ¿óðïõ íá îåêéíÞóåé ï Â´ Êáñ-
÷çäïíéáêüò ðüëåìïò, ïé Ñùìáßïé êáôÝêôçóáí ôéò ãýñù ðåñéï÷Ýò.
Â´ Êáñ÷çäïíéáêüò ðüëåìïò (218 - 201 ð.×.)
Åß÷å ùò áöïñìÞ ôçí åðÝêôáóç ôùí Êáñ÷çäïíßùí óôçí Éóðáíßá. Ï áñ÷çãüò ôùí
Êáñ÷çäïíßùí Áííßâáò, áöïý êáôÝêôçóå ìåãÜëï ìÝñïò ôçò ðáñÜêôéáò Éóðáíßáò ðïõ
âñÝ÷åôáé áðü ôç Ìåóüãåéï, åéóÝâáëå óôçí Éôáëßá ìÝóá áðü ôéò ¢ëðåéò. ÐñïêÜëåóå
ðïëëÝò êáôáóôñïöÝò óôïõò Ñùìáßïõò, áëëÜ äåí ðïëéüñêçóå ôç Ñþìç. Ïé Ñùìáßïé
óôñÜöçêáí åíáíôßïí ôçò Êáñ÷çäüíáò óôç Â. ÁöñéêÞ. Íßêçóáí ôïõò Êáñ÷çäïíßïõò
óôç ÆÜìá (202 ð.×.). Ç åðé÷åßñçóç ôïõ Áííßâá áðÝôõ÷å. Ôï 201 ð.×. õðïãñÜöôç-
êå ôáðåéíùôéêÞ ãéá ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò åéñÞíç. Ïé Êáñ÷çäüíéïé õðï÷ñåþèçêáí íá
ðáñáäþóïõí ôéò êôÞóåéò ôïõò óôçí Éóðáíßá, ôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôïõ óôüëïõ, ôïõò
ðïëåìéêïýò ôïõò åëÝöáíôåò, êáèþò êáé ôåñÜóôéá ðïëåìéêÞ áðïæçìßùóç.
Ã’ Êáñ÷çäïíéáêüò ðüëåìïò (149 - 146 ð.×.)
Ïé Ñùìáßïé ìðÞêáí íéêçôÝò óôçí Êáñ÷çäüíá êáé ôçí êáôÝóôñåøáí ïëïêëçñùôé-

êÜ ýóôåñá áðü ôñßá ÷ñüíéá óõãêñïýóåùí.
213
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 214
6. Ï ñùìáúêüò ðïëéôéóìüò
Ïé Ñùìáßïõ ùò ôá ôÝëç ôïõ 3ïõ áé. ð.×. åß÷áí äçìéïõñãÞóåé ìéá êëåéóôÞ áãñï-
ôéêÞ êïéíùíßá, ç ïðïßá Þôáí ðéóôÞ óôéò ðáñáäüóåéò êáé óôéò ðñïãïíéêÝò áñåôÝò. Ôá
÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôïý ôïõ ðïëéôéóìïý áíé÷íåýïíôáé:
á) Óôçí ïéêïãÝíåéá
Áðïôåëïýóå ìéêñïãñáößá ôçò ñùìáúêÞò êïéíùíßáò. Áñ÷çãüò Þôáí ï ðáôÝñáò.
Åß÷å áðüëõôç åîïõóßá óôçí ïéêïãÝíåéá. ÅðÝâëåðå óõíÞèùò ôïõò äïýëïõò óôçí
êáëëéÝñãåéá ôùí êôçìÜôùí. Åíäéáöåñüôáí íá ãßíïõí ôá ðáéäéÜ ãåííáßïé óôñáôéþôåò,
êáé êáëïß ðïëßôåò. Ç ãõíáßêá äåí Þôáí áðïìïíùìÝíç óôï óðßôé. Óõììåôåß÷å áíïé-
÷ôÜ óôçí êïéíùíéêÞ æùÞ.
ÓçìáíôéêÜ Þôáí ôá ðáéäéÜ ãéá ôçí ïéêïãÝíåéá. Áí äåí õðÞñ÷å áãüñé, ï ðáôÝñáò
ìðïñïýóå íá õéïèåôÞóåé êÜðïéï îÝíï. Ç åêðáßäåõóç åß÷å óêïðü íá ðëÜóåé êáëïýò
ðïëßôåò êáé ãåííáßïõò óôñáôéþôåò. Ãé’ áõôü áñ÷éêÜ ôá ðáéäéÜ äåí áó÷ïëïýíôáí ìå
ôéò ôÝ÷íåò êáé ôá ãñÜììáôá. ÌÜèáéíáí áðü ìïñöùìÝíïõò äïýëïõò óå ó÷ïëåßá ãñá-
öÞ, áíÜãíùóç êáé áñéèìçôéêÞ, áñãüôåñá åñìçíåßá áñ÷áßùí êåéìÝíùí êáé ôç Äù-
äåêÜäåëôï. ¸íáò áðåëåýèåñïò ¸ëëçíáò äïýëïò áðü ôïí ÔÜñáíôá, ï Ëßâéïò Áí-
äñüíéêïò, ìåôÝöñáóå óôá ëáôéíéêÜ ôçí Ïäýóóåéá ôïõ ÏìÞñïõ ãéá íá ÷ñçóéìåýóåé
ùò ó÷ïëéêü âéâëßï.
â) Óôá Þèç
Ïé Ñùìáßïé Þôáí ðéóôïß èåìáôïöýëáêåò ôùí ðáñáäüóåùí. Êýñéá áó÷ïëßá ôïõò
Þôáí ç êáëëéÝñãåéá ôçò ãçò êáèþò äåí Ýëåéðáí ïé âéïôå÷íéêÝò êáé åìðïñéêÝò äñá-
óôçñéüôçôåò. Êõñéáñ÷ïýóå ï óåâáóìüò êáé ç õðáêïÞ óôïõò áíþôåñïõò êáèþò êáé
ç õðáêïÞ óôïõò íüìïõò.
ã) Óôç èñçóêåßá
Ç èñçóêåßá êõñéáñ÷ïýóå óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí Ñùìáßùí. ÕðÞñ÷áí êáé ïé
ïéêïãåíåéáêïß èåïß åêôüò áðü ôïõò åðßóçìïõò. Êáèþò ðßóôåõáí üôé ïé èåïß êáôïé-
êïýóáí óå áíôéêåßìåíá, äåí ôïõò Ýäéíáí óõãêåêñéìÝíç ìïñöÞ.
Áñãüôåñá ïé Ñùìáßïé ðÞñáí ðïëëÜ óôïé÷åßá áðü ôïõò Åôñïýóêïõò êáé êõñßùò
214
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 215
áðü ôïõò ¸ëëçíåò ýóôåñá áðü ôçí êáôÜêôçóç ôùí åëëçíéêþí ðüëåùí ôçò ÊÜôù É-
ôáëßáò êáé Óéêåëßáò. ÓôáäéáêÜ ïé ñùìáúêïß èåïß ôáõôßóôçêáí ìå ôïõò åëëçíéêïýò.
Óçìáíôéêüôåñïé èåïß Þôáí: ï äéðëïðñüóùðïò èåüò Éáíüò, ç Åóôßá, ï Æåõò, ï ¢ñçò.
Ïé èåïß ëáôñåýïíôáí ìå ðñïóåõ÷Ýò, ëéôáíåßåò, èõóßåò êáé ðáíçãýñéá.
ÌåôÜ ôïí 3ï áé. ð.×. ïé ðáñáðÜíù ðáñÜãïíôåò äéáöïñïðïéÞèçêáí, êáèþò ïé
Ñùìáßïé êáôáêôïýóáí íÝïõò ëáïýò.

ºäñõóç ìéêñþí ïéêéóìþí óôçí
10ïò áé. ð.×.
ðåñéï÷Þ ôçò Ñþìçò
ºäñõóç ôçò Ñþìçò; 753 ð.×.
Ïé Åôñïýóêïé óôçí Éôáëßá 8ïò áé. ð.×.
Ïé Ñùìáßïé äéþ÷íïõí ôïõò
6ïò áé. ð.×.
Åôñïýóêïõò áðü ôï ËÜôéï
ÊáôÜñãçóç ôçò âáóéëåßáò. Áñ÷ßæåé ç
509 ð.×.
Res publica
Ðüëåìïé ôùí Ñùìáßùí ãéá ôçí êáôÜ-
êôçóç ôçò Éôáëßáò êáé ôçò Ä. 5ïò-3ïò áé. ð.×.
Ìåóïãåßïõ
Ïé Ñùìáßïé êõñéåýïõí ôïí ÔÜñáíôá
272 ð.×.
êáé ôçí ÊÜôù Éôáëßá
Á´ Êáñ÷çäïíéáêüò ðüëåìïò 264-241 ð.×.
Â´ Êáñ÷çäïíéáêüò ðüëåìïò 218-241 ð.×.

Ïé Ñùìáßïé íéêïýí ôïõò
202 ð.×.
Êáñ÷çäüíéïõò óôç ÆÜìá
Ïé Êáñ÷çäüíéïé õðïãñÜöïõí ôáðåé-

201 ð.×.
íùôéêÞ åéñÞíç ìå ôïõò Ñùìáßïõò
Ã´ Êáñ÷çäïíéáêüò ðüëåìïò 149-146 ð.×.
215
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 216

Åñþôçóç 1ç: Íá åîçãÞóåôå ìÝóá áðü ðïéåò ðïëéôéêÝò äéáäéêáóßåò ïñé-

óôéêïðïéÞèçêå ç äçìïêñáôéêÞ ïñãÜíùóç ôçò ñùìáúêÞò ðïëéôåßáò (Res
publica).
ÁðÜíôçóç:
Ôï 509 ð.×. ç âáóéëåßá êáôáëýèçêå ýóôåñá áðü åîÝãåñóç ôùí Ðáôñéêßùí. Ôï
íÝï ðïëßôåõìá ïíïìÜóôçêå äçìïêñáôßá (Res publica).
á) Áñ÷éêÜ ãéá äýï áéþíåò ïé æõìþóåéò êáé ïé áíáôáñá÷Ýò êëõäþíéóáí ôï íÝï
ðïëßôåõìá, êáèþò ïé ðëçâåßïé åðéäéþêïíôáò ðïëéôéêÞ êáé êïéíùíéêÞ åîßóùóç ìå
ôïõò ðáôñßêéïõò åîåãÝñèçêáí.
â) Óôéò áñ÷Ýò ôïõ 5ïõ áé. ð.×. áðïäåß÷ôçêå ìéá íÝá åîïõóßá, áõôÞ ôïõ äçìÜñ-
÷ïõ. Ï äÞìáñ÷ïò ðñïóôÜôåõå ôéò êáôþôåñåò êïéíùíéêÝò ôÜîåéò.
ã) Óôá ìÝóá ôïõ 5ïõ áé. ð.×. êáôáãñÜöôçêå ôï åèéìéêü äßêáéï (.äùäåêÜäåëôïò).
¸ôóé, ïé ðáôñßêéïé äåí ìðïñïýóáí ðéá íá áõèåñáéôïýí, üðùò óôï ðáñåëèüí.
ä) ÊáôáãÞñèçêå ï íüìïò ðïõ áðáãüñåõóå ôá ãÜìï áíÜìåóá óôéò äýï ôÜîåéò.
å) Ôïí 4ï áé. ð.× ïé ðëçâåßïé, áðÝêôçóáí ôï äéêáßùìá íá åêëÝãïíôáé óôï áîßù-
ìá ôïõ õðÜôïõ åíþ áñãüôåñá ìðïñïýóáí íá êáôáëáìâÜíïõí êáé ôï áîßùìá ôïõ
ìÝãéóôïõ áñ÷éåñÝá.
Åñþôçóç 2ç: Íá áîéïëïãÞóåôå ôçí ðïëéôéêÞ ðïõ åöÜñìïóáí ïé Ñùìáßïé

áðÝíáíôé óôïõò êáôáêôçìÝíïõò ëáïýò.
ÁðÜíôçóç:
Ïé Ñùìáßïé Þôáí Ýîõðíïò ëáüò. ¹îåñáí üôé êéíäýíåõáí áðü Ýíá óõíáóðéóìü ôùí
ëáþí ðïõ êáôáêôïýóáí. Ãé’ áõôü öñüíôéæáí íá áðïêñïýïõí Ýíá ôÝôïéï åíäå÷üìåíï ü-
óï ôï äõíáôü ðåñéóóüôåñï. Ãé’ áõôü ðÞñáí ôá áêüëïõèá ìÝôñá: á) êÜèå ìéá êáôáêôç-
ìÝíç ðåñéï÷Þ óõíäÝïíôáí ìå ôç Ñþìç. â) ×ñçóéìïðïéïýóáí ôçí ôáêôéêÞ «äéáßñåé êáé
âáóßëåõå». Ðñïêáëïýóáí áíôéæçëßåò áíÜìåóá óôïõò çôôçìÝíïõò. ¸ôóé áõôïß äåí åíþ-
íïíôáí ãéá íá åðáíáóôáôÞóïõí åíáíôßïí ôùí Ñùìáßùí. Ç ôáêôéêÞ áõôÞ Þôáí óùóôÞ êáé
áðÝäùóå. Äõóôõ÷þò, ôçí ßäéá ôáêôéêÞ ÷ñçóéìïðïßçóáí êáé ãéá ôçí ÅëëÜäá.
216
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 217
Åñþôçóç 3ç: Óå ðïéá óõìðåñÜóìáôá óáò ïäçãåß ç ìåëÝôç ôùí ðáñáèå-

ìÜôùí 2 êáé 3 óå ü,ôé áöïñÜ ôçí ðñïÝëåõóç ôùí êáôïßêùí ôçò Ñþìçò, êáé
éäéáßôåñá ôçò ôÜîçò ôùí ðëçâåßùí;
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé áñéóôïêñÜôåò äåí åß÷áí êïéíÞ êáôáãùãÞ. Ôïõò Ýíùíáí ôá êïéíÜ óõìöÝ-
ñïíôá.
â) ÐÜíôùò âñßóêïíôáí ðéï êïíôÜ óôéò ëáôéíéêÝò ðáñáäüóåéò, Þèç êáé Ýèéìá ðá-
ñÜ óôïõò Åôñïýóêïõò.
ã) Ïé ðëçâåßïé áíÞêáí óôïõò ðëçèõóìïýò ôçò ëáôéíéêÞò ðåäéÜäáò, ðïõ åß÷å
ðñïóáñôçèåß áðü ôïõò Ñùìáßïõò óôá ðñþôá ÷ñüíéá ôçò Ñþìçò.
Åñþôçóç 4ç: Áöïý ìåëåôÞóåôå ôï ðáñÜèåìá 5, íá åðéóçìÜíåôå êáé íá

ó÷ïëéÜóåôå ôéò åðáíáóôáôéêÝò áëëáãÝò ðïõ êáèéÝñùóå ç ÄùäåêÜäåëôïò.
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé íüìïé äåí Ýìåíáí óôáèåñïß, áëëÜ ìðïñïýóáí íá áëëÜîïõí áðü ôï ëáü.
â) Ïé íüìïé ßó÷õáí ãéá üëïõò, áêüìç êáé ãéá ôïõò ðáôñßêéïõò. Áõôü óÞìáéíå ü-
ôé äåí ìðïñïýóáí ðëÝïí íá áõèáéñåôïýí. Ïé ðëçâåßïé ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôïõò íü-
ìïõò ùò áóðßäá, ìðïñïýóáí íá ðñïóöåýãïõí óôç äéêáéïóýíç üôáí ðßóôåõáí üôé
áäéêïýíôáí.
Ðáñáôçñïýìå ëïéðüí üôé: á) ï íüìïò ãßíåôáé êôÞìá ôïõ áíèñþðïõ, äå óõíäÝå-
ôáé ðéá ìå ôï õðåñöõóéêü. Èåùñåßôáé êÜôé ðïõ ìðïñåß íá ôñïðïðïéçèåß. Äåí åßíáé
êÜôé áðüìáêñï. Åßíáé Ýíá êåßìåíï áðëü, ðïõ èåóðßóôçêå áðü áíèñþðïõò êáé áðü
áíèñþðïõò ìðïñåß íá áëëÜîåé. â) Ç äýíáìç ôïõ íüìïõ åðåêôÜèçêå êáé óôïõò ðá-
ôñßêéïõò. Äåí áíÞêå óôçí óöáßñá ôçò ðáôñéêÞò êëçñïíïìéÜò, áëëÜ Ýãéíå êïéíü êôÞ-
ìá ôùí Ñùìáßùí.
Åñþôçóç 5ç: Ðïéá åßíáé ç óçìáóßá ôïõ åðåéóïäßïõ ðïõ áöçãåßôáé ï

Ôßôïò Ëßâéïò êáé ðïéïé ëüãïé êáôÜ ôçí ÜðïøÞ óáò êáèéÝñùóáí ôá Þèç ðïõ
ðñïâÜëëåé ôï ðáñÜèåìá 6;
ÁðÜíôçóç:
á) Ç åîïõóßá ôïõ ðáôÝñá ðÜíù óôá ìÝëç ôçò ïéêïãÝíåéÜò ôïõ Þôáí áðüëõôç. Êá-
217
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 218
íÝíáò äåí ìðïñïýóå íá ðáñáêïýóåé Þ Ýóôù íá áìöéóâçôÞóåé ôéò ðáôñéêÝò äéáôáãÝò,

ïé ïðïßåò Ýðñåðå íá åßíáé óåâáóôÝò áðü üëïõò. Ç ôéìùñßá Þôáí áõóôçñÞ ãéá üóïõò
ðáñÜêïõáí ôéò ðáôñéêÝò åíôïëÝò. ÅðéðëÝïí, óôï ðáñÜèåìá áõôü öáßíåôáé ðüóï ðé-
óôïß Þôáí ïé Ñùìáßïé óôç óôñáôéùôéêÞ ðåéèáñ÷ßá. Ïé äéáôáãÝò Þôáí äéáôáãÝò. ÔÝëïò,
öáßíåôáé ï óåâáóìüò ðïõ Ýôñåöáí ïé Ñùìáßï óôï õðáôéêü áîßùìá êáé óôï ìåãáëåßï
ôùí ðñïãüíùí. Ï ãéïò ôïõ ÔïõñêïõÜôïõ äå óåâÜóôçêå ôï áîßùìá ôïõ å÷èñïý ôïõ.
Ãé’ áõôü ôéìùñÞèçêå áêñéâÜ.
â) Ïé áðüøåéò áõôÝò ñéæþèçêáí óôéò øõ÷Ýò ôùí Ñùìáßùí åîáéôßáò ôïõ ôñüðïõ æù-
Þò ôïõò. ¹ôáí êõñßùò áãñüôåò êáé Þôáí äåìÝíïé ìå ôç ãç ôïõò. Äåí åß÷áí áíáðôý-
îåé ôï åìðüñéï ïýôå õðÞñ÷å âéïôå÷íéêÞ ðáñáãùãÞ. Ç ñùìáúêÞ êïéíùíßá Þôáí êëåé-
óôÞ. Ïé Ñùìáßïé åß÷áí íá áíôéðáëÝøïõí Ýíá áíôßîïï ðåñéâÜëëïí, áðü ôï ïðïßï å-
îáñôéüôáí óå ìåãÜëï âáèìü ç åðéâßùóÞ ôïõò. Åß÷áí íá ðáëÝøïõí êáé ìå ôïõò ãýñù
ëáïýò. Åß÷áí ìÜèåé íá æïõí ìéá æùÞ óêëçñÞ. Ãé’ áõôü Ýäéíáí ìåãÜëç óçìáóßá óôçí
áõóôçñÞ éåñáñ÷ßá êáé ðåéèáñ÷ßá.
Åñþôçóç 1ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí Éôáëßá ùò ÷þñá;
ÁðÜíôçóç:
Óôçí Éôáëßá ãåíéêÜ äéáêñßíïõìå ôñåéò æþíåò:
á) Ç Â. Éôáëßá åßíáé ãåíéêÜ ðåäéíÞ. Ïíïìáæüôáí êáé «åíôåýèåí ôùí ¢ëðåùí Ãá-
ëáôßá». ÌÝ÷ñé ôïí 3ï áé. ð.×. êáôïéêïýíôáí áðü ÃáëÜôåò.
â) Ç êåíôñéêÞ æþíç åßíáé êõñßùò ïñåéíÞ. Ïé áíáôïëéêÝò áêôÝò åßíáé áðüôïìåò,
åíþ óôéò äõôéêÝò ó÷çìáôßæïíôáé öõóéêÜ ëéìÜíéá. Ïé ðåäéÜäåò åßíáé ëßãåò êáé ìéêñÝò.
Óôçí ðåñéï÷Þ êáôïéêïýóáí äéÜöïñá öýëá (Ëáôßíïé, ¼ìâñéïé, Óáìíßôåò ê.á.).
ã) Ç íüôéá æþíç åßíáé ïñåéíÞ ìå ìéêñÝò ðåäéÜäåò óôéò áêôÝò. Åêåß êáé óôç Óéêå-
ëßá éäñýèçêáí ïé åëëçíéêÝò áðïéêßåò.
Åñþôçóç 2ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí êáôáãùãÞ êáé ôçí ðïñåßá ôùí Åôñïý-
óêùí;
ÁðÜíôçóç:
218
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 219
Äåí îÝñïõìå áðü ðïý êáôÜãïíôáí. ¸öôáóáí êáôÜ ôïí 8ï áé. ð.×. óôçí Éôáëßá.
ºóùò ðñïÞëèáí áðü ôï Â. Á. Áéãáßï Þ áðü ôçí áðÝíáíôé ìéêñáóéáôéêÞ áêôÞ. ÁíÝ-
ðôõîáí óçìáíôéêü ðïëéôéóìü. Ïé Åôñïýóêïé Þñèáí óå óôåíÝò åìðïñéêÝò êáé ðïëéôé-
óôéêÝò åðáöÝò ìå ôïõò ¸ëëçíåò. ×ñçóéìïðïßçóáí ôï åëëçíéêü áëöÜâçôï ãéá íá á-
ðïäþóïõí ôç ãëþóóá ôïõò. ÁíÝðôõîáí ôç ìåôáëëïôå÷íßá, ôçí ðçëïðëáóôéêÞ, ôçí õ-
ðü åëëçíéêÞ åðßäñáóç æùãñáöéêÞ.
ÊáôÜ ôïí 7ï áé. ð.×. Ýöôáóáí óôï âïññÜ óôéò ¢ëðåéò êáé óôï íüôï óôçí Êáìðá-
íßá êáé óôï ËÜôéï, üðïõ ßäñõóáí ôç Ñþìç, áöïý áðïîÞñáíáí ôá ãýñù Ýëç. Áñãü-
ôåñá äéþ÷ôçêáí áðü ôï ËÜôéï. Ùò ôï 3ï áé. ð.×. ôï êñÜôïò ôïõò åíóùìáôþèçêå óôï
ñùìáúêü.
Åñþôçóç 3ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ßäñõóç ôçò Ñþìçò;
ÁðÜíôçóç:
Óýìöùíá ìå ôç ñùìáúêÞ ðáñÜäïóç, éäñõôÞò ôçò Ñþìçò Þôáí ï Ñùìýëïò, ï á-
ðüãïíïò ôïõ Áíåßá. Ìïëïíüôé ç ðáñÜäïóç èåùñåß üôé ç Ñþìç éäñýèçêå ôï 753
ð.×., ç áñ÷áéïëïãéêÞ óêáðÜíç äåß÷íåé üôé óôçí ðåñéï÷Þ õðÞñ÷áí ìéêñïß ïéêéóìïß
áðü ôï 10ï áé. ð.×. Öáßíåôáé üôé ïé Åôñïýóêïé Ýíùóáí áõôïýò ôïõò ìéêñïýò ïéêé-
óìïýò êáôÜ ôïí 8ï áé. ð.×. Ôá ãýñù Ýëç áðïîçñÜíèçêáí, êáôáóêåõÜóôçêå ï êå-
íôñéêüò áðïèçêåõôéêüò áãùãüò, ï ìåãÜëïò éððüäñïìïò ê.á. Ýñãá. Ôïí 6ï áé. ð.×.
ïé Ñùìáßïé Ýäéùîáí ôïõò Åôñïýóêïõò áðü ôï ËÜôéï.
Åñþôçóç 4ç: Ðïéá Þôáí ç êïéíùíéêÞ óõãêñüôçóç ôçò Ñþìçò;
ÁðÜíôçóç:
ÕðÞñ÷áí ïé ðáôñßêéïé, äçëáäÞ ïé ðáëáéÝò áñéóôïêñáôéêÝò ïéêïãÝíåéåò. Ôá ìÝëç
åíüò ãÝíïõò åß÷áí êïéíü áñ÷çãü.
ÕðÞñ÷áí ïé ðåëÜôåò, ïé ïðïßïé æïýóáí ùò ðñïóôáôåõüìåíïé ôùí ðáôñéêßùí. Ôå-
ëéêÜ üìùò óõã÷ùíåýôçêáí ìå áõôïýò.
ÕðÞñ÷áí ïé ðëçâåßïé (ðëÞèïò), äçëáäÞ ïé íåüôåñïé êÜôïéêïé ôçò ðåñéï÷Þò. Ïé-
êïíïìéêïß êáé Üëëïé ëüãïé ôïõò ïäÞãçóáí óôç Ñþìç. Äåí åß÷áí ðïëéôéêÜ äéêáéþìá-
ôá êáé äåí ìðïñïýóáí íá ðáíôñåõôïýí ãõíáßêåò áðü ôçí ôÜîç ôùí ðáôñéêßùí.
Åñþôçóç 5ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç ôçò Ñþìçò;
219
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 220
ÁðÜíôçóç:
á) Ï âáóéëéÜò Þôáí ðïëéôéêüò, èñçóêåõôéêüò êáé óôñáôéùôéêüò áñ÷çãüò.
â) ÕðÞñ÷å ç óýãêëçôïò, ç ïðïßá áðïôåëïýíôáí áðü ôïõò áñ÷çãïýò ôùí ãåíå-
þí. Ôï óþìá áõôü äéáôçñïýóå ôá Ýèéìá êáé ôçí ðáñÜäïóç.
ã) Ç åêêëçóßá áðïôåëïýíôáí áðü ðáôñéêßïõò êáé ðåëÜôåò êáé åðéêýñùíå Þ á-
ðÝññéðôå ôéò áðïöÜóåéò ôïõ âáóéëéÜ «äéá âïÞò». ÅîÝëåãå ôï âáóéëéÜ êáé áðïöÜóé-
æå ãéá åéñÞíç Þ ðüëåìï.
Åñþôçóç 5ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç óõãêñüôçóç ôçò ñùìáúêÞò ðïëéôåßáò -

Res publica;
ÁðÜíôçóç:
Ôï 509 ð.×. ç âáóéëåßá êáôáñãåßôáé ýóôåñá áðü åîÝãåñóç ôùí ðáôñéêßùí. Ïé Å-
ôñïýóêïé áðïìáêñýíïíôáé. Áñ÷ßæåé ç ðåñßïäïò ôçò äçìïêñáôßáò (Res publica). Á-
öïý ãéá äéáêüóéá ÷ñüíéá ç Ñþìç áíôéìåôþðéóå Ýíôïíá êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá, å-
îÜðëùóå ôç äýíáìÞ ôçò ðÝñá áðü ôçí éôáëéêÞ ÷åñóüíçóï.
Åñþôçóç 7ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò êïéíùíéêïýò áãþíåò;
ÁðÜíôçóç:
ÌåôÜ áðü ìáêñï÷ñüíéïõò áãþíåò, ïé ðëçâåßïé áíÝäåéîáí ìéá íÝá åîïõóßá, ðïõ
åêðñïóùðïýíôáí áðü ôïõò äÞìáñ÷ïõò. ÅêëÝãïíôáí ãéá Ýíá ÷ñüíï êáé ðñïóôÜ-
ôåõáí ôá óõìöÝñïíôá ôùí ðëçâåßùí. Åß÷áí ôï äéêáßùìá ôçò áñíçóéêõñßáò (veto)
óôçí øÞöéóç åíüò íüìïõ. Ôï äßêáéï êùäéêïðïéÞèçêå ôïí 5ï áé. ð.×. (ÄùäåêÜäåë-
ôïò) êáé ïé áõèáéñåóßåò ôùí ðáôñéêßùí ðåñéïñßóôçêáí. ÊáôáñãÞèçêå ç áðáãüñåõ-
óç íá ðáíôñåýïíôáé ðëçâåßïé ìå ðáôñéêßåò, áðÝêôçóáí ðïëéôéêÞ éóüôçôá, êáèþò
ìðïñïýóáí íá åêëÝãïíôáé ýðáôïé êáé «ìÝãéóôïé áñ÷éåñåßò».
Åñþôçóç 8ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç;
ÁðÜíôçóç:
ÕðÞñ÷áí ðïëëïß Üñ÷ïíôåò. Ïé óðïõäáéüôåñïé Þôáí: á) ïé äýï ýðáôïé, ïé ïðïßïé
åêëÝãïíôáí áñ÷éêÜ ãéá Ýíá ÷ñüíï êáé åß÷áí ôçí åîïõóßá ðïõ åß÷å ðáëéÜ ï âáóéëéÜò.
â) Ï äéêôÜôïñáò, Ýíáò åêëåãìÝíïò Üñ÷ïíôáò áðü ôïõò ýðáôïõò, ï ïðïßïò åß÷å üëå
óôéò åîïõóßåò ãéá Ýîé ìÞíåò üôáí õðÞñ÷å ìåãÜëïò êßíäõíïò ãéá ôçí ðïëéôåßá.
220
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 221
Óçìáíôéêü Þôáí êáé ôï áîßùìá ôùí äýï ôéìçôþí. Áõôïß: á) êáôÝôáóóáí ôïõò ðï-
ëßôåò áíÜëïãá ìå ôçí ðåñéïõóßá ôïõò. â) ÓõíÝôáóóáí ôïí êáôÜëïãï üóùí ìðïñïý-
óáí íá óõììåôÝ÷ïõí óôç óýãêëçôï. ã) ÓõíÝôáóóáí ôïí êñáôéêü ðñïûðïëïãéóìü. ä)
ÅðÝâëåðáí ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí ðïëéôþí.
Ç óýãêëçôïò áðïôåëïýíôáí áðü 300 ðñþçí áíþôáôïõò Üñ÷ïíôåò. Êáôåß÷å ôçí
åêôåëåóôéêÞ êáé íïìïèåôéêÞ åîïõóßá. Áó÷ïëïýíôáí ìå æçôÞìáôá ïéêïíïìéêÜ, èñç-
óêåõôéêÜ, ìå ôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ.
ÕðÞñ÷áí óôï ñùìáúêü êñÜôïò ôñåéò åêêëçóßåò: á) ç öñáôñéêÞ (ôùí ðáôñéêßùí), â)
ç ëï÷ßôéäá (ôùí óôñáôéùôéêþí) ã) ç öõëåôéêÞ (áñ÷éêÜ ôùí ðëçâåßùí, áñãüôåñá üëùí
ôùí ðïëéôþí). Ç åêêëçóßá áõôÞ øÞöéæå íüìïõò êáé åîÝëåãå êáôþôåñïõò Üñ÷ïíôåò.
Åñþôçóç 9ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí êáôÜêôçóç ôçò Éôáëßáò;
ÁðÜíôçóç:
Ôñéáêüóéá ðåñßðïõ ÷ñüíéá (5ïò - 3ïò áé. ð.×.) êñÜôçóáí ïé ðüëåìïé ðïõ äéåîÞ-
ãáãáí ïé Ñùìáßïé ãéá ôçí êáôÜêôçóç ôçò Éôáëßáò êáé ôçò Ä. Ìåóïãåßïõ. ÕðÝôáîáí
áñ÷éêÜ ôïõò ëáïýò ôçò êåíôñéêÞò Éôáëßáò. Ôïí 3ï áé. ð.×. íßêçóáí ïñéóôéêÜ ôïõò Å-
ôñïýóêïõò êáé êáôÝâçêáí íüôéá. Ìüíï ï ÔÜñáíôáò áíôéóôÜèçêå óôïõò Ñùìáßïõò.
Ïé Ôáñáíôßíïé êÜëåóáí ôïí âáóéëéÜ ôçò Çðåßñïõ Ðýññï. Äåí ìðüñåóå íá áíôéìå-
ôùðßóåé ïõóéáóôéêÜ ôïõò Ñùìáßïõò, ïé ïðïßïé ôï 272 ð.×. êáôÝëáâáí ôïí ÔÜñáíôá
êáé êõñéÜñ÷çóáí óôçí ÊÜôù Éôáëßá.
Åñþôçóç 10ç: Ðþò åðéêñÜôçóáí ïé Ñùìáßïé óôçí Éôáëßá;

ÁðÜíôçóç:
Ïé Ñùìáßïé äõóêïëåýôçêáí ðïëý íá êáôáêôÞóïõí ïëüêëçñç ôçí éôáëéêÞ ÷åñóü-
íçóï. Ç åðéêñÜôçóÞ ôïõò ïöåßëåôáé óôïõò åîÞò ëüãïõò:
á) ×áñáêôçñßæïíôáí áðü åðéìïíÞ, ðåéèáñ÷åßá, áöïóßùóç óôçí ðáôñßäá, óôïõò
áíþôåñïõò, óôïõò íüìïõò.
â) Êáèþò ïé Ñùìáßïé óôñáôéþôåò åß÷áí ðåñéïõóéáêÜ óôïé÷åßá, Ýíéùèáí üôé õðå-
ñáóðßæïíôáí ôç ãç êáé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõò.
ã) Áðïìüíùíáí ôéò êáôáêôçìÝíåò ðåñéï÷Ýò ðñïêáëþíôáò ìåôáîý ôïõò áíôéæçëß-
åò êáé ìßóç. Èåùñïýóáí ôïõò êáôáêôçìÝíïõò ëáïýò ùò óõììÜ÷ïõò.
ä) ÄçìéïõñãÞèçêå åêôåôáìÝíï ïäéêü äßêôõï þóôå íá äéåõêïëýíåôáé ç ìåôáêßíç-
óç ôùí óôñáôåõìÜôùí.
221
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 222
å) ºäñõáí ñùìáúêÝò áðïéêßåò óôéò êáôáêôçìÝíåò ðåñéï÷Ýò.

Ïé Üðïéêïé (coloni) Þôáí Ñùìáßïé ÷ùñéêïß ìå ðïëéôéêÜ äéêáéþìáôá. ¸ôóé, êáôüñ-
èùóáí íá áëëïéþóïõí ôïí ðëçèõóìü ðïëëþí ðåñéï÷þí.
Åñþôçóç 11ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò êáñ÷çäïíéáêïýò ðïëÝìïõò;
ÁðÜíôçóç:
ÁìÝóùò ìüëéò êõñéÜñ÷çóáí ïé Ñùìáßïé óôçí Éôáëßá, óôñÜöçêáí óôçí êáôÜêôç-
óç ôçò Ìåóïãåßïõ. Ðñþôïé ïé Êáñ÷çäüíéïé, Þñèáí áíôéìÝôùðïé ìå ôá ñùìáúêÜ ü-
ðëá. ¸ãéíáí ôñåéò ðüëåìïé ìå ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò. ÔåëéêÜ, ç Êáñ÷çäüíá êáôá-
óôñÜöçêå. Ç áöïñìÞ äüèçêå óôç Óéêåëßá, üðïõ õðÞñ÷áí êáñ÷çäïíéáêÝò åãêáôá-
óôÜóåéò.
Åñþôçóç 12ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí Á´ Êáñ÷çäïíéáêü ðüëåìï;
ÁðÜíôçóç:
ÊñÜôçóå ðÜíù áðü åßêïóé ÷ñüíéá (264 - 241 ð.×.). Äéáäñáìáôßóôçêå óôç Óéêå-
ëßá. Ïé Ñùìáßïé âïçèÞèçêáí áðü ôéò åëëçíéêÝò ðüëåéò. Ïé Ñùìáßïé êáôáóêåýáóáí
óôüëï êáé íßêçóáí ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò. ÔåëéêÜ, ïé Êáñ÷çäüíéïé õðï÷ñåþèçêáí íá
öýãïõí áðü ôç Óéêåëßá, ðëçñþíïíôáò ìÜëéóôá êáé áðïæçìßùóç. ¿óðïõ íá îåêéíÞ-
óåé ï Â´ Êáñ÷çäïíéáêüò ðüëåìïò, ïé Ñùìáßïé êáôÝêôçóáí ôéò ãýñù ðåñéï÷Ýò.
Åñþôçóç 13ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï Â´ Êáñ÷çäïíéáêü ðüëåìï;
ÁðÜíôçóç:
Åß÷å ùò áöïñìÞ ôçí åðÝêôáóç ôùí Êáñ÷çäïíßùí óôçí Éóðáíßá. Ï áñ÷çãüò
ôùí Êáñ÷çäïíßùí Áííßâáò, áöïý êáôÝêôçóå ìåãÜëï ìÝñïò ôçò ðáñÜêôéáò Éóðáíß-
áò ðïõ âñÝ÷åôáé áðü ôç Ìåóüãåéï, åéóÝâáëå óôçí Éôáëßá ìÝóá áðü ôéò ¢ëðåéò.
ÐñïêÜëåóå ðïëëÝò êáôáóôñïöÝò óôïõò Ñùìáßïõò, áëëÜ äåí ðïëéüñêçóå ôç Ñþ-
ìç. Ïé Ñùìáßïé óôñÜöçêáí åíáíôßïí ôçò Êáñ÷çäüíáò óôç Â. ÁöñéêÞ. Íßêçóáí
ôïõò Êáñ÷çäïíßïõò óôç ÆÜìá (202 ð.×.). Ç åðé÷åßñçóç ôïõ Áííßâá áðÝôõ÷å. Ôï
201 ð.×. õðïãñÜöôçêå ôáðåéíùôéêÞ ãéá ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò åéñÞíç. Ïé Êáñ÷çäü-
íéïé õðï÷ñåþèçêáí íá ðáñáäþóïõí ôéò êôÞóåéò ôïõò óôçí Éóðáíßá, ôï ìåãáëýôå-
ñï ìÝñïò ôïõ óôüëïõ, ôïõò ðïëåìéêïýò ôïõò åëÝöáíôåò, êáèþò êáé ôåñÜóôéá ðïëå-
ìéêÞ áðïæçìßùóç.
222
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 223
ÊÊÅÖÁËÁÉÏ 3ï: ÏÉ ËÁÏÉ ÔÇÓ ÉÔÁËÉÊÇÓ ×ÅÑÓÏÍÇÓÏÕ
Åñþôçóç 14ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí Ã´ Êáñ÷çäïíéáêü ðüëåìï;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Ñùìáßïé ìðÞêáí íéêçôÝò óôçí Êáñ÷çäüíá êáé ôçí êáôÝóôñåøáí ïëïêëçñùôé-
êÜ ýóôåñá áðü ôñßá ÷ñüíéá óõãêñïýóåùí.
Åñþôçóç 15ç: Ôé ãíùñßæåôå ãåíéêÜ ãéá ôï ñùìáúêü ðïëéôéóìü;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Ñùìáßïé ùò ôá ôÝëç ôïõ 3ïõ áé. ð.×. åß÷áí äçìéïõñãÞóåé ìéá êëåéóôÞ áãñïôé-
êÞ êïéíùíßá, ç ïðïßá Þôáí ðéóôÞ óôéò ðáñáäüóåéò êáé óôéò ðñïãïíéêÝò áñåôÝò. Ôá
÷áñáêôçñéóôéêÜ áõôïý ôïõ ðïëéôéóìïý áíé÷íåýïíôáé óôçí ïéêïãÝíåéá, óôá Þèç êáé
óôç èñçóêåßá.
Åñþôçóç 16ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ñùìáúêÞ ïéêïãÝíåéá;
ÁðÜíôçóç:
Áðïôåëïýóå ìéêñïãñáößá ôçò ñùìáúêÞò êïéíùíßáò. Áñ÷çãüò Þôáí ï ðáôÝñáò.
Åß÷å áðüëõôç åîïõóßá óôçí ïéêïãÝíåéá. ÅðÝâëåðå óõíÞèùò ôïõò äïýëïõò óôçí
êáëëéÝñãåéá ôùí êôçìÜôùí. Åíäéáöåñüôáí íá ãßíïõí ôá ðáéäéÜ ãåííáßïé óôñáôéþ-
ôåò êáé êáëïß ðïëßôåò. Ç ãõíáßêá äåí Þôáí áðïìïíùìÝíç óôï óðßôé. Óõììåôåß÷å á-
íïé÷ôÜ óôçí êïéíùíéêÞ æùÞ.
ÓçìáíôéêÜ Þôáí ôá ðáéäéÜ ãéá ôçí ïéêïãÝíåéá. Áí äåí õðÞñ÷å áãüñé, ï ðáôÝ-
ñáò ìðïñïýóå íá õéïèåôÞóåé êÜðïéï îÝíï. Ç åêðáßäåõóç åß÷å óêïðü íá ðëÜóåé
êáëïýò ðïëßôåò êáé ãåííáßïõò óôñáôéþôåò. Ãé’ áõôü áñ÷éêÜ ôá ðáéäéÜ äåí áó÷ïëïý-
íôáí ìå ôéò ôÝ÷íåò êáé ôá ãñÜììáôá. ÌÜèáéíáí áðü ìïñöùìÝíïõò äïýëïõò óå
ó÷ïëåßá ãñáöÞ, áíÜãíùóç êáé áñéèìçôéêÞ, áñãüôåñá åñìçíåßá áñ÷áßùí êåéìÝíùí
êáé ôç ÄùäåêÜäåëôï. ¸íáò áðåëåýèåñïò ¸ëëçíáò äïýëïò áðü ôïí ÔÜñáíôá, ï
Ëßâéïò Áíäñüíéêïò, ìåôÝöñáóå óôá ëáôéíéêÜ ôçí Ïäýóóåéá ôïõ ÏìÞñïõ ãéá íá
÷ñçóéìåýóåé ùò ó÷ïëéêü âéâëßï.
Åñþôçóç 17ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôá ñùìáúêÜ Þèç;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Ñùìáßïé Þôáí ðéóôïß èåìáôïöýëáêåò ôùí ðáñáäüóåùí. Êýñéá áó÷ïëßá ôïõò
223
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 224
Þôáí ç êáëëéÝñãåéá ôçò ãçò êáèþò äåí Ýëåéðáí ïé âéïôå÷íéêÝò êáé åìðïñéêÝò äñá-
óôçñéüôçôåò. Êõñéáñ÷ïýóå ï óåâáóìüò êáé ç õðáêïÞ óôïõò áíþôåñïõò êáèþò êáé
ç õðáêïÞ óôïõò íüìïõò.
Åñþôçóç 18ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ñùìáúêÞ èñçóêåßá;
ÁðÜíôçóç:
Ç èñçóêåßá êõñéáñ÷ïýóå óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí Ñùìáßùí. ÕðÞñ÷áí êáé ïé
ïéêïãåíåéáêïß èåïß åêôüò áðü ôïõò åðßóçìïõò. Êáèþò ðßóôåõáí üôé ïé èåïß êáôïé-
êïýóáí óå áíôéêåßìåíá, äåí ôïõò Ýäéíáí óõãêåêñéìÝíç ìïñöÞ.
Áñãüôåñá ïé Ñùìáßïé ðÞñáí ðïëëÜ óôïé÷åßá áðü ôïõò Åôñïýóêïõò, êáé êõñßùò
áðü ôïõò ¸ëëçíåò, ýóôåñá áðü ôçí êáôÜêôçóç ôùí åëëçíéêþí ðüëåùí ôçò ÊÜôù É-
ôáëßáò êáé Óéêåëßáò. ÓôáäéáêÜ ïé ñùìáúêïß èåïß ôáõôßóôçêáí ìå ôïõò åëëçíéêïýò.
Óçìáíôéêüôåñïé èåïß Þôáí: ï äéðëïðñüóùðïò èåüò Éáíüò, ç Åóôßá, ï Æåõò, ï ¢ñçò.
Ïé èåïß ëáôñåýïíôáí ìå ðñïóåõ÷Ýò, ëéôáíåßåò, èõóßåò êáé ðáíçãýñéá.
ÌåôÜ ôïí 3ï áé. ð.×. ïé ðáñáðÜíù ðáñÜãïíôåò äéáöïñïðïéÞèçêáí, êáèþò ïé
Ñùìáßïé êáôáêôïýóáí íÝïõò ëáïýò.
•Óýìöùíá ìå ôï íÝï óýóôçìá äéäáóêáëßáò
êáé áîéïëüãçóçò.
1. Ôç âüñåéá éôáëéêÞ ÷åñóüíçóï ìÝ÷ñé ôïí 3ï áé. ð.×. ôçí êáôïéêïýóáí …
á. Óýñïé
â. Öïßíéêåò
ã. ÃáëÜôåò
2. Ïé Åôñïýóêïé áíÝðôõîáí éäéáßôåñá …
á. ôç ìåôáëëïôå÷íßá êáé ðçëïðëáóôéêÞ
224
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 225
â. ôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ
ã. ôç âéïôå÷íßá
3. Ôïí 3ï áé. ð.×. ïé Åôñïýóêïé õðïôÜ÷èçêáí óôïõò …
á. Ñùìáßïõò
â. ¸ëëçíåò
ã. Áéãõðôßïõò
4. Ç ßäñõóç ôçò Ñþìçò Ýãéíå áðü ôïí … ôï 753 ð.×.
á. Áéíåßá
â. Ñùìýëï
ã. ÑÝìï
5. «Ðáôñßêéïé» ïíïìÜæïíôáí ïé Ñùìáßïé ðïõ …
á. áíÞêáí óå ðáëáéÝò ìåãÜëåò ïéêïãÝíåéåò
â. Þôáí ïé íåüôåñïé êÜôïéêïé ôçò Ñþìçò
ã. Þôáí õðü ôçí ðñïóôáóßá áíùôÝñù ôÜîåùí
6. Ïé «ðåëÜôåò» … ôïõò ðáôñßêéïõò
á. ðñïóôÜôåõáí
â. ðñïóôáôåýïíôáí áðü
ã. äåí åß÷áí êáìßá ó÷Ýóç ìå
7. Ï âáóéëéÜò ôçò Ñþìçò … åîïõóßá
á. äåí åß÷å èñçóêåõôéêÞ êáé óôñáôéùôéêÞ
â. åß÷å óå üëïõò ôïõò ôïìåßò
ã. åß÷å ìüíï óôñáôéùôéêÞ
8. Ôç óýãêëçôï óõãêñïôïýóáí …
á. ïé áñ÷çãïß ôùí ñùìáúêþí ãåíåþí
â. ïé ðåëÜôåò
ã. ïé ðëçâåßïé
9. Ôçí åêêëçóßá óõãêñïôïýóáí …
á. ïé óôñáôçãïß
â. ïé ðëçâåßïé
ã. ïé ðáôñßêéïé êáé ïé ðåëÜôåò
10. Ç äçìïêñáôßá ôçò Ñþìçò (res publica), ðïõ îåêßíçóå ìåôÜ ôçí åîÝãåñ-
óç ôùí ðáôñéêßùí êáôÜ ôçò âáóéëåßáò, Þôáí óôçí ðñáãìáôéêüôçôá …
á. áõèåíôéêÞ äçìïêñáôßá
225
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 226
â. öéëïâáóéëéêü êáèåóôþò
ã. áñéóôïêñáôéêü êáèåóôþò
11. Ïé äÞìáñ÷ïé áíáäåß÷èçêáí ãéá íá ðñïóôáôåýïõí ôá äéêáéþìáôá ôùí …
á. ðáôñéêßùí
â. ðëçâåßùí
ã. ðåëáôþí
12. Ïé ýðáôïé åß÷áí åîïõóßåò …
á. ðïõ ðñéí åß÷å ï âáóéëéÜò
â. ìüíï íïìïèåôéêÝò
ã. ðïõ áöïñïýóáí ôá Þèç ôùí ðïëéôþí
13. ÄéêôÜôïñáò ïíïìÜæïíôáí áõôüò ðïõ …
á. áíáëÜìâáíå ôçí åîïõóßá ìå ôç âßá
â. áíáëÜìâáíå åîïõóßá üôáí õðÞñ÷å êñßóéìç ðåñßïäïò
ã. äéïéêïýóå üëç ôç óôñáôéùôéêÞ çãåóßá
14. Ç óýãêëçôïò åß÷å … åîïõóßá
á. íïìïèåôéêÞ êáé åêôåëåóôéêÞ
â. íïìïèåôéêÞ
ã. åêôåëåóôéêÞ
15. Ïé Ñùìáßïé åðéêñÜôçóáí êõñßùò åîáéôßáò …
á. ôçò ðåéèáñ÷ßáò êáé ïñãÜíùóÞò ôïõò
â. ôçò äýíáìÞò ôïõò
ã. ôçò ðëïýóéáò ïéêïíïìßáò ôïõò
16. Ïé Ñùìáßïé áíôéìåôþðéæáí ôïõò õðïôáãìÝíïõò ó’ áõôïýò ëáïýò ùò …
á. êáôþôåñïõò
â. å÷èñïýò
ã. óõììÜ÷ïõò
17. Ïé êáñ÷çäïíéáêïß ðüëåìïé Ýãéíáí êõñßùò åðåéäÞ …
á. ïé Êáñ÷çäüíéïé äåí åß÷áí åðåêôáôéêÝò äéáèÝóåéò
â. ïé Ñùìáßïé Þèåëáí íá êõñéáñ÷Þóïõí óôç èÜëáóóá
ã. ïé Êáñ÷çäüíéïé äåí áíôéóôÝêïíôáí
18. Óôïõò êáñ÷çäïíéáêïýò ðïëÝìïõò ïé åëëçíéêÝò ðüëåéò ôçò Óéêåëßáò …
á. óõììÜ÷çóáí ìå ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò
â. âïÞèçóáí ôïõò Ñùìáßïõò
226
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 227
ã. Ýìåéíáí áìÝôï÷åò
19. Ç ñùìáúêÞ ïéêïãÝíåéá Þôáí óõíÞèùò …
á. ðáôñéáñ÷éêÞ
â. ìçôñéáñ÷éêÞ
ã. ìïíïãïíåúêÞ
20. Ç ñùìáßá ãõíáßêá …
á. Þôáí áðïêëåéóìÝíç
â. óõììåôåß÷å åíåñãÜ
ã. Þôáí áóÞìáíôç
21. Ôçí åêðáßäåõóç ôùí ðáéäéþí áíáëÜìâáíáí …
á. ìïñöùìÝíïé äïýëïé
â. öéëüóïöïé ôçò åðï÷Þò
ã. ïé ãïíåßò ôïõò
22. Ïé Ñùìáßïé áó÷ïëïýíôáí êõñßùò …
á. ìå ôç âéïôå÷íßá
â. ìå ôç ãåùñãßá
ã. ìå ôï åìðüñéï
23. Ïé Ñùìáßïé Þôáí ëáüò …
á. Üèåïò
â. ðïëý èñçóêåõüìåíïò
ã. ÷ùñßò ôåëåôÝò ëáôñåßáò èåþí
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1ã, 2á, 3á, 4â, 5á, 6â, 7â, 8á, 9ã, 10ã, 11â, 12á, 13â, 14á,
15á, 16ã, 17â, 18â, 19á, 20ã, 21á, 22â, 23â.

1. Ç éôáëéêÞ ÷åñóüíçóïò Þôáí ÷ùñéóìÝíç óôç âüñåéá, êåíôñéêÞ êáé íüôéá æþíç êáé
åß÷å ìåãÜëåò ïìïéüôçôåò ìå ôçí ÅëëÜäá.
2. Éôáëéþôåò ïíïìÜæïíôáí ôá öýëá ðïõ êáôïßêçóáí ôç âüñåéá êõñßùò æþíç ôçò éôá-
ëéêÞò ÷åñóïíÞóïõ.
3. Ïé Åôñïýóêïé Ýöôáóáí óôçí éôáëéêÞ ÷åñóüíçóï ðïëý áñãüôåñá ôïõò ¸ëëçíåò.
227
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 228
4. Ïé Åôñïýóêïé ôïí 7ï áé. ð.×. åîáðëþèçêáí âüñåéá ùò ôéò ¢ëðåéò êáé íüôéá ùò ôï
ËÜôéï êáé ôçí Êáìðáíßá.
5. Ï ñùìáúêüò ðïëéôéóìüò áðïôÝëåóå ôï õðüâáèñï ãéá ôïí åôñïõóêéêü ðüëåìï.
6. Ç Ñþìç äçìéïõñãÞèçêå üôáí ìåôÜ ôçí êáôÜëçøç ôïõ Ëáôßïõ áðü ôïõò Åôñïý-
óêïõò äçìéïõñãÞèçêáí óõíïéêéóìïß ôùí êáôïßêùí ôùí ãýñù ðåñéï÷þí êáé
ðñáãìáôïðïéÞèçêáí ìåãÜëá Ýñãá üðùò áðïîçñÜíóåéò åëþí, áãïñÜ, áðï÷åôåý-
óåéò, íáïß ê.Ü.
7. Ïé ôÜîåéò ðïõ óõãêñïôïýí ôç ñùìáúêÞ êïéíùíßá åßíáé: ïé ðáôñßêéïé, ïé ðåëÜôåò
êáé ïé ðëçâåßïé.
8. Ïé ðëçâåßïé åß÷áí áðü ôçí áñ÷Þ óçìáíôéêïýò äåóìïýò ìå ôïõò ðáôñßêéïõò êáé
ôïõò ðåëÜôåò êáé ðïëëÜ åðßóçò äéêáéþìáôá.
9. Ç óýãêëçôïò Þôáí ï èåìáôïöýëáêáò ôùí åèßìùí êáé ôùí ðáñáäüóåùí ôçò Ñþ-
ìçò.
10. Ïé ðëçâåßïé, ðáñÜ ôïõò áãþíåò ôïõò, äåí êáôÜöåñáí íá áðïêôÞóïõí äéêáéþ-
ìáôá êáé åîïõóßåò Ýíáíôé ôùí ðáôñéêßùí.
11. Ï ãÜìïò ìåôáîý ðëçâåßùí êáé ðáôñéêßùí Þôáí åðéôñåðôüò.
12. Óôï ñùìáúêü êñÜôïò ôçí ðåñßïäï ôçò âáóéëåßáò äñïýóáí ïé áêüëïõèåò ôÜîåéò:
ïé Üñ÷ïíôåò, ç óýãêëçôïò êáé ç åêêëçóßá.
13. Ïé ôéìçôÝò åß÷áí óáí Ýñãï ôïõò: á) ôçí ôßìçóç ôùí ðïëéôþí áíÜëïãá ìå ôçí
ðåñéïõóßá ôïõò, â) ôç óýíôáîç êáôáëüãïõ ôùí óõãêëçôéêþí, ã) ôçí êáôÜñôéóç
ôïõ ðñïûðïëïãéóìïý ôïõ êñÜôïõò, ä) ôçí åðßâëåøç ôùí çèþí.
14. Ïé åëëçíéêÝò áðïéêßåò õðïôÜ÷èçêáí óôç ñùìáúêÞ êõñéáñ÷ßá ìáæß ìå ôïõò Óá-
ìíßôåò, ôïõò Êáìðáíïýò êáé ôïõò Åôñïýóêïõò.
15. ÅëÜ÷éóôïé êáôáêôçôéêïß ðüëåìïé Ýãéíáí áðü ôïõò Ñùìáßïõò.
16. Ç ñùìáúêÞ êõñéáñ÷ßá ðáãéþèçêå ìå ôçí áðïóôïëÞ ñùìáßùí ÷ùñéêþí óå äéÜ-
öïñá ìÝñç ôùí íÝùí ÷ùñþí. Áõôïß åêñùìÜéóáí ôïõò êáôáêôçìÝíïõò.
17. Ïé êáñ÷çäïíéáêïß ðüëåìïé Þôáí ôñåéò. Ï ðñþôïò (264 - 242 ð.×.), ï äåýôå-
ñïò (218 - 201 ð.×.) êáé ï ôñßôïò (149 - 146 ð.÷.) êáé êõñéÜñ÷çóáí ïé Ñùìáß-
ïé êáé óôïõò ôñåéò.
18. Ïé Ñùìáßïé Þôáí ðñïïäåõôéêïß, ñéøïêßíäõíïé êáé êáéíïôüìïé.
19. Ç áãùãÞ ôùí ðáéäéþí åß÷å ðåñéóóüôåñï èåùñçôéêü ðáñÜ ðñáêôéêü ÷áñáêôÞ-
ñá.
20. Ç ñùìáúêÞ èñçóêåßá ðáñïõóßáóå åîÝëéîç áíÜëïãç ìå ôçí êáôÜ êáéñïýò åðéñ-
228
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 229
ñïÞ ðïõ äÝ÷ôçêáí áðü Üëëïõò ëáïýò. Áñ÷éêÜ ìå ôç èñçóêåßá ôùí Åôñïý-
óêùí, Ýðåéôá ìå ôçí åëëçíéêÞ, áñãüôåñá ìå ôéò áíáôïëéêÝò èñçóêåßåò êëð.
ÁðÜíôçóç: ÓùóôÝò åßíáé ïé: 1, 4, 6, 7, 9, 12, 13, 16, 17, 20.
Áíôéóôïé÷ßóôå ôéò ðñïôÜóåéò ôçò ïìÜäá Á ìå áõôÝò ôçò ïìÜäáò Â.
Á Â
1. Óôç æùãñáöéêÞ ôùí Åôñïýóêùí
á. Ôõññçíïýò
åßíáé öáíåñÞ
2. Ïé Åôñïýóêïé åêäéþ÷èçêáí óôá
â. ÄùäåêÜäåëôïò
ôÝëç ôïõ
3. Ïé ðëçâåßïé ïíïìÜóôçêáí êáé ã. ãéá Ýíáí ÷ñüíï
4. ÅðåéäÞ ïé ðáôñßêéïé óõãêåíôñþíï-

íôáí óå ôìÞìáôá óôçí åêêëçóßá, ç ä. éóüâéá ìÝëç
óõãêÝíôñùóÞ ôïõò
5. Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò ïíüìáæáí
å. ïíïìÜóôéêå êáé öñáôñéêÞ
ôïõò Åôñïýóêïõò
6. Ç êáôáãñáöÞ ôïõ åèíéêïý äéêáß-
óô. 6ïõ ð.×. áé. áðü ôïõò Ñùìáßïõò
ïõ ïíïìÜóôçêå
7. Ïé ýðáôïé åêëÝãïíôáí æ. ðëÞèïò
8. Ïé ôéìçôÝò åêëÝãïíôáí ç. ç åëëçíéêÞ åðßäñáóç
9. Ç óýãêëçôïò åß÷å è. ãéá äåêáï÷ôþ ìÞíåò
10. Ïé êáôáêôçôéêïß ðüëåìïé ôùí Ñù-

é. ôñåéò áéþíåò
ìáßùí êñÜôçóáí ðåñßðïõ
ÁðÜíôçóç: 1ç, 2óô, 3æ, 4å, 5á, 6â, 7ã, 8è, 9ä, 10é.
229
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 230
Á Â
1. Ç öñáôñéêÞ åêêëçóßá Þôáí á. ç óõíÝëåõóç ôùí ðëçâåßùí
2. Ç ëï÷ßôéäá åêêëçóßá Þôáí â. åß÷áí ðåñéïõóßá
3. Ç öõëåôéêÞ åêêëçóßá Þôáí ã. Áííßâáò
4. ÐñïÝâáëëå áíôßóôáóç óôïõò Ñù-

ä. ç óõíÝëåõóç ôùí ðáôñéêßùí
ìáßïõò
5. Ç åðéêïéíùíßá óôçí éôáëéêÞ ÷åñ-
å. óêëçñïß êáé áéìáôçñïß
óüíçóï åðéôåý÷èçêå
óô. åß÷áí ìåãÜëï óåâáóìü óå íü-
6. Ôï ñùìáúêü óôñáôü óõãêñïôïý-
ìïõò, óôïõò áíùôÝñïõò êáé óôïõò
óáí üóïé
ðñïãüíïõò
7. Ï ìåãÜëïò óôñáôçëÜôçò ôùí Êáñ- æ. ç óõíÝëåõóç ôùí óôñáôåõìÝíùí
÷çäïíßùí ïíïìÜæïíôáí ðïëéôþí
8. Ï ðñþôïò ðïõ ìåôÝöñáóå ôçí Ï-
äýóóåéá óôá ëáôéíéêÜ ïíïìÜæï- ç. ìå ïñãÜíùóç ïäéêïý äéêôýïõ
íôáí
9. Ïé Ñùìáßïé è. ç ðüëç ôïõ ÔÜñáíôá
10. Ïé êáôáêôçôéêïß ðüëåìïé ôùí Ñù-

é. Ëßâéïò Áíäñüíéêïò
ìáßùí Þôáí
ÁðÜíôçóç:
1ä, 2æ, 3á, 4è, 5ç, 6â, 7ã, 8é, 9óô, 10å
230
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 231
V. OI ÌÅÃÁËÅÓ ÊÁÔÁÊÔÇÓÅÉÓ
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 232
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 233
1. Ç ÏËÏÊËÇÑÙÓÇ ÔÇÓ ÑÙÌÁÚÊÇÓ ÅÐÅÊÔÁÓÇÓ
Ìüëéò ïé Ñùìáßïé êáôÝêôçóáí ïëüêëçñç ôçí éôáëéêÞ ÷åñóüíçóï êáé åðÝêôåéíáí

ôç äýíáìÞ ôïõò óôç Ä. Ìåóüãåéï, óôñÜöçêáí ðñïò üëåò ôéò êáôåõèýíóåéò. Ôá êßíç-
ôñá áõôÞò ôçò ðñïóðÜèåéáò Þôáí ðïéêßëá:
á) Óôçí ÁíáôïëÞ ôïõò ôñÜâçîå ç ðïëõôÝëåéá, ç äýíáìç êáé ïé äéáìÜ÷åò ôùí åë-
ëçíéóôéêþí âáóéëåßùí.
â) Óôç Äýóç ôïõò ôñÜâçîå ç åðéèõìßá åêìåôÜëëåõóçò ôùí ðüñùí ôçò ðåñéï÷Þò,
êáèþò ìÜëéóôá ôá êåëôéêÜ öýëá áäõíáôïýóáí íá áíôéóôáèïýí.
1. Ç åðÝêôáóç óôçí ÁíáôïëÞ
Ïé Ñùìáßïé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 3ïõ áé. ð.×. óôñÜöçêáí óôçí ÁíáôïëÞ. Ïé ðüëåìïé
ðïõ Ýãéíáí Þôáí ïé áêüëïõèïé:
Ï ðüëåìïò êáôÜ ôïõ Öéëßððïõ Å’ (200 - 197 ð.×.)
Ïé Ñùìáßïé, ìå áéôùëéêÞ âïÞèåéá, íßêçóáí ôïõò Ìáêåäüíåò ôïõ Öéëßððïõ Å´

óôçí ôïðïèåóßá Êõíüò Êåöáëáß ôï 197 ð.×. Ôï ìáêåäïíéêü âáóßëåéï Ý÷áóå óç-
ìáíôéêÝò êôÞóåéò óôçí Éëëõñßá êáé óôïí ÅëëÞóðïíôï, åíþ êáôÝâáëå óçìáíôéêÞ áðï-
æçìßùóç. Áñãüôåñá, ìå ñùìáúêÞ õðïóôÞñéîç, êçñý÷ôçêå óôçí Éóèìßá ç áíåîáñôç-
óßá ôùí åëëçíéêþí ðüëåùí.
Ï ðüëåìïò êáôÜ ôïõ Áíôßï÷ïõ Ã´ (192 - 190 ð.×.)
Ï âáóéëéÜò ôçò Óõñßáò Áíôßï÷ïò Ã´ ðñïóðÜèçóå íá êáôáëÜâåé êôÞóåéò ôïõ Öéëßððïõ
233
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 234
V. ÏÉ ÌÅÃÁËÅÓ ÊÁÔÁÊÔÇÓÅÉÓ
Å´. Ôï 192 ð.×. ðñïóðÜèçóå íá áíôéìåôùðßóåé ôïõò Ñùìáßïõò óôç Èåóóáëßá. ¸÷áóå
óôç ìÜ÷ç ôùí Èåñìïðõëþí áðü ôï óôñáôü ôùí Ñùìáßùí êáé ôùí óõììÜ÷ùí ôïõò. Ç ôå-
ëéêÞ Þôôá ãéá ôïí Áíôßï÷ï Þñèå óôç Ìáãíçóßá ôïõ ÌáéÜíäñïõ. Åêôüò áðü ôéò õðüëïé-
ðåò ôáðåéíþóåéò, ïé Ñùìáßïé õðï÷ñÝùíáí ôïí Áíôßï÷ï íá ðáñáäþóåé ôïí Áííßâá, ôïí
ïðïßï öéëïîåíïýóå. Ï Áííßâáò êáôÝöõãå óôç Âéèõíßá, üðïõ êáé áõôïêôüíçóå.
Ï ðüëåìïò êáôÜ ôïõ ÐåñóÝá (171 - 168 ð.×.)
Ïé Ñùìáßïé ðïëÝìçóáí êáé åíáíôßïí ôïõ ãéïõ ôïõ Öéëßððïõ Å´, ôïõ ÐåñóÝá. Ï
Áéìßëéïò Ðáýëïò ôïí íßêçóå óôçí Ðýäíá (168 ð.×.). Ç Ìáêåäïíßá Ýãéíå ñùìáúêÞ
åðáñ÷ßá. Ç ¹ðåéñïò, ðïõ âïÞèçóå ôï âáóéëéÜ ôçò Ìáêåäïíßáò, Ýðáèå ìåãÜëåò êá-
ôáóôñïöÝò. Ç Á÷áúêÞ óõìðïëéôåßá, áí êáé óýììá÷ïò ôùí Ñùìáßùí, Ýóôåéëå ÷ßëéïõò
åðéöáíåßò Üíäñåò óôç Ñþìç ùò ïìÞñïõò.
Ç õðïôáãÞ ôçò Ìáêåäïíßáò,

ôçò êõñßùò ÅëëÜäáò êáé ôçò ÐåñãÜìïõ
ÁöïñìÞ ãéá ôçí õðïäïýëùóç ôçò ÅëëÜäáò óôïõò Ñùìáßïõò Ýäùóå Ýíá ãåãï-
íüò. ÊÜðïéïò Áíäñßóêïò äéÝäéäå üôé Þôáí ãéïò ôïõ ÐåñóÝá. ¹ñèå áíôéìÝôùðïò ìå
ôïí Êáéêßëéï ÌÝôåëëï. Ïé Ñùìáßïé íßêçóáí. Ç ¹ðåéñïò, ç Ìáêåäïíßá, ç Èåó-
óáëßá, ç Í. Éëëõñßá Ýãéíáí åíéáßá ñùìáúêÞ åðáñ÷ßá (148 ð.×.) ìå ôï üíïìá Ìáêå-
äïíßá. Ôï 147 ð.×. õðïôÜ÷ôçêå ç êåíôñéêÞ ÅëëÜäá. Ôï 146 ð.×. ï ýðáôïò Ìüì-
ìéïò íßêçóå ôï Äßáéï, óôñáôçãü ôçò Á÷áúêÞò óõìðïëéôåßáò, êïíôÜ óôïí Éóèìü. Ç
ÅëëÜäá Ýãéíå ñùìáúêÞ åðáñ÷ßá. Ôï 133 ð.×. ï âáóéëéÜò ôçò ÐåñãÜìïõ ¢ôôáëïò Ü-
öçóå ìå äéáèÞêç ôï âáóßëåéü óôï ñùìáúêü ëáü. Óôá ôÝëç ôïõ 1ïõ áé. ð.×. õðïôÜ-
÷ôçêáí ïé Óåëåõêßäåò êáé ç Áßãõðôïò.
2. Ïé êáôáêôÞóåéò óôç Äýóç
Ç Éóðáíßá õðïôÜ÷ôçêå ïñéóôéêÜ ôï 133 ð.×. áðü ôïí Óêéðßùíá Áéìéëéáíü (ôïí å-
ðïíïìáæüìåíï êáé Áöñéêáíü) ýóôåñá áðü ìéá áðïôõ÷çìÝíç åîÝãåñóç ôùí êáôïß-
êùí ôçò. ÊáôÜ ôï 2ï áé. ð.×. ïé Ñùìáßïé êáôÝêôçóáí ïëüêëçñç ôç Â. Éôáëßá êáé ôç
Í. Ãáëáôßá. Ç êáôÜêçôçóç ôçò êåíôñéêÞò êáé âüñåéáò Ãáëáôßáò ïëïêëçñþèçêå êá-
ôÜ ôïí 1ï áé. ð.×. Óôá ôÝëç ôïõ 2ïõ áé. ð.×. ç Ìåóüãåéïò Ýãéíå «ñùìáúêÞ ëßìíç».
234
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 235
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ç ÏËÏÊËÇÑÙÓÇ ÔÇÓ ÑÙÌÁÚÊÇÓ ÅÐÅÊÔÁÓÇÓ
3. Ç äéïßêçóç ôùí êáôáêôçìÝíùí ðåñéï÷þí

Óôá ôÝëç ôïõ 1ïõ áé. ð.×. ïé êáôáêôÞóåéò ôçò Ñþìçò Ýöôáíáí áðü ôï ÃéâñáëôÜñ ùò
ôïí ÅõöñÜôç ðïôáìü. Ï ôñüðïò äéïßêçóçò ôùí ðåñéï÷þí áõôþí ãéíüôáí ùò åîÞò:
á) ¢ëëåò ðåñéï÷Ýò—ïé ðéï ðïëëÝò—âñßóêïíôáí êÜôù áðü ôïí Üìåóï Ýëåã÷ï
ôçò Ñþìçò (ñùìáúêÝò åðáñ÷ßåò).
â) ¢ëëåò ðåñéï÷Ýò åß÷áí êÜðïéá áõôïíïìßá êáèþò Þôáí öüñïõ õðïôåëåßò.
Ï ðïëõåèíéêüò ÷áñáêôÞñáò ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò, ï ôñüðïò Üóêçóçò åîïõóß-
áò êáé ç äõóêïëßá ðñüóâáóçò óå áðïìáêñõóìÝíåò ðåñéï÷Ýò äçìéïýñãçóáí áñêå-
ôÜ ðñïâëÞìáôá.
ÕðÞñ÷áí äéïéêçôÝò åðáñ÷éþí ðïõ äéïéêïýóáí ðáñÜëëçëá ìåãÜëåò óôñáôéùôéêÝò
ìïíÜäåò, ïé ïðïßïé èÝëçóáí íá áðïêôÞóïõí áõôïíïìßá áðü ôç Ñþìç.
Ðüëåìïò Ñþìçò êáé Ìáêåäïíßáò 200-197 ð.×.
Ðüëåìïò ôùí Ñùìáßùí åíáíôßïí ôïõ Áíôßï÷ïõ Ã´ 192-190 ð.×.

ÊáôÜêôçóç Â. Éôáëßáò êáé Í. Ãáëáôßáò áðü ôïõò
2ïò áé. ð.×.
Ñùìáßïõò
Ï ðüëåìïò êáôÜ ôïõ ÐåñóÝá 171-168 ð.×.
¹ôôá ôùí Ìáêåäüíùí óôçí Ðýäíá 168 ð.×.

Ç ¹ðåéñïò, ç Ìáêåäïíßá, ç Èåóóáëßá, ç Í.
148 ð.×.
Éëëõñßá åíþíïíôáé óå ìéá ñùìáúêÞ åðáñ÷ßá
ÕðïôáãÞ ôçò êåíôñéêÞò ÅëëÜäáò 147 ð.×.
Õðïäïýëùóç êáé ôçò íüôéáò ÅëëÜäáò 146 ð.×.
Ôï âáóßëåéï ôçò ÐåñãÜìïõ óå ñùìáúêÜ ÷Ýñéá 133 ð.×.
ÕðïôáãÞ ôçò Éóðáíßáò 133 ð.×.

ÕðïôáãÞ ôçò ÊåíôñéêÞò êáé âüñåéáò Ãáëáôßáò êáé
1ïò áé. ð.×.
ôçò Áéãýðôïõ óôïõò Ñùìáßïõò
235
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 236

Åñþôçóç 1ç: ÅÜí Þóáóôáí èåáôÝò ôïõ «èñéÜìâïõ ôïõ Áéìßëéïõ Ðáýëïõ
ðïõ ðåñéãñÜöåôáé óôï ðáñÜèåìá 1, ðïéá åíôýðùóç èá áðïêïìßæáôå áðü ôï
èÝáìá êáé ðïéá ìðïñåß íá Þôáí ôá óõíáéóèÞìáôÜ óáò; (Ç áðÜíôçóÞ óáò íá
óõíäõáóôåß ìå ôéò êáôÜëëçëåò áíáöïñÝò óôï ðáñÜèåìá 1). Ðïéï óêïðü
õðçñåôïýóå ç ôÝëåóç «èñéÜìâïõ» áðü ôïõò ñùìáßïõò óôñáôçãïýò;
ÁðÜíôçóç:
Á) á) ¸íáò ìÝóïò ðáñáôçñçôÞò èá Ýíéùèå äÝïò êáé èáõìáóìü ìðñïóôÜ óôï
èÝáìá ðïõ èá áíôßêñéæå (ôá ðïëõôåëÞ üðëá ôùí å÷èñþí, ïé áäñéÜíôåò, ôá ÷ñõóÜ êáé
áóçìÝíéá áããåßá êáé íïìßóìáôá, ôá æþá ðïõ Þôáí äéáêïóìçìÝíá ìå ðïëõôÝëåéá, ïé
ïäçãïß ôùí æþùí ðïõ Þôáí íôõìÝíïé åíôõðùóéáêÜ ê.ô.ë.).
â) ÐáñÜëëçëá, èá Ýíéùèå êáé ðåñçöÜíéá ãéá ôá ñùìáúêÜ üðëá, ðïõ êáôáôñü-
ðùóáí ôïõò å÷èñïýò êáé Ýöåñáí ôüóïõò äïýëïõò óôç Ñþìç. Áêüìá ðåñéóóüôåñï,
üôáí èá Ýâëåðå ôïí ßäéï ôïí áñ÷çãü ôùí å÷èñþí, ôïí ÐåñóÝá, íá ðåñðáôÜåé áìÞ-
÷áíïò êáé áâïÞèçôïò ìÝóá óôçí Ýíäïîç ñùìáúêÞ ðñùôåýïõóá. Ôçí ôý÷ç ôïõ äïý-
ëïõ èá åß÷áí êáé ïé Üëëïé Ìáêåäüíåò Üñ÷ïíôåò.
ã) Èá Ýíéùèå ôÝëïò êáé ëýðç ãéá ôçí ôý÷ç áõôþí ôùí áíèñþðùí, êáé åéäéêÜ ôùí
íçðßùí, åðåéäÞ, åíþ Þôáí ðëïýóéïé êáé éó÷õñïß, èá ãßíïíôáí äïýëïé êáé êáôáöñï-
íåìÝíïé.
Â) Ç Ñùìáßïé óôñáôçãïß Þèåëáí íá ôïíßóïõí ôï ìåãáëåßï ôçò Ñþìçò, áëëÜ êáé
ôï äéêü ôïõò ìåãáëåßï. Ìå áõôü ôïí ôñüðï ç öÞìç ôïõò óôï ëáü êáé óôï óôñáôü
ãéíüôáí ìåãáëýôåñç, ðéï óôÝñåç.
Åñþôçóç 2ç: Ïé Ñùìáßïé, ãéá íá áíôéìåôùðßóïõí ôïõò ¸ëëçíåò óôçí

êõñßùò ÅëëÜäá, áëëÜ êáé óôá âáóßëåéá ôçò ÁíáôïëÞò, åöÜñìïóáí ôçí
ðïëéôéêÞ ôïõ «äéáßñåé êáé âáóßëåõå». Ðïéåò åíÝñãåéåò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò
åðÝêôáóçò ôùí Ñùìáßùí óôçí ÁíáôïëÞ áðïäåéêíýïõí áõôÞ ôçí ðïëéôéêÞ;
ÁðÜíôçóç:
á) Óôïí ðüëåìï êáôÜ ôïõ Öéëßððïõ Å´ ôçò Ìáêåäïíßáò (200-197 ð.×.) ÷ñçóéìï-
ðïßçóáí ùò óõììÜ÷ïõò ôïõò Áéôùëïýò, åíþ ôï 196 ð.×. ï ýðáôïò Öëáìßíéïò êÞñõ-
236
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 237
îå ôçí áíåîáñôçóßá ôùí åëëçíéêþí ðüëåùí óôçí Éóèìßá.

â) Ïé Ñùìáßïé ÷ñçóéìïðïßçóáí ùò óõììÜ÷ïõò ôçí Á÷áúêÞ óõìðïëéôåßá, ôï âáóß-
ëåéï ôçò ÐåñãÜìïõ, ôç Ñüäï êáé ôï âáóßëåéï ôçò Ìáêåäïíßáò ãéá íá áíôéìåôùðß-
óïõí ôïí âáóéëéÜ ôçò Óõñßáò Áíôßï÷ï Ã´.
ã) ÊáôÜ ôïí ðüëåìï åíáíôßïí ôïõ ÐåñóÝá, ïé Ñùìáßïé óõììÜ÷çóáí ìå ôçí
Á÷áúêÞ óõìðïëéôåßá.
ä) Öñüíôéóáí íá õðïóôçñßîïõí ôéò äõíáóôéêÝò Ýñéäåò óôá âáóßëåéá ôùí Óå-
ëåõêéäþí êáé ôùí Ðôïëåìáßùí þóôå íá áðïäõíáìùèïýí.
Åñþôçóç 3ç: Ìå ðïéïõò ôñüðïõò êáôÝêôçóå êáé äéïßêçóå ç Ñþìç Üë-

ëïõò ëáïýò êáé ðïéåò Þôáí ïé Üìåóåò ðïëéôéêÝò óõíÝðåéåò ôçò åîÜðëùóÞò
ôçò óôç Ìåóüãåéï;
ÁðÜíôçóç:
Ôï 193 ð.×. êáôáêôÞèçêå ïñéóôéêÜ ç Éóðáíßá áðü ôïí Óêéðßùíá Áéìéëéáíü (ôïí
åðïíïìáæüìåíï êáé Áöñéêáíü) ýóôåñá áðü ìéá áðïôõ÷çìÝíç åîÝñãåóç ôùí êáôïß-
êùí ôçò. ÊáôÜ ôï 2ï áé. ð.×. ïé Ñùìáßïé êáôÝêôçóáí ïëüêëçñç ôç Â. Éôáëßá êáé ôç
Í. Ãáëáôßá. Ç êáôÜêôçóç ôçò êåíôñéêÞò êáé âüñåéáò Ãáëáôßáò ïëïêëçñþèçêå êáôÜ
ôïí 1ï áé. ð.×. Óôá ôÝëç ôïõ 2ïõ áé. ð.×. ç Ìåóüãåéïò Ýãéíå «ñùìáúêÞ ëßìíç».
Óôá ôÝëç ôïõ 1ïõ áé. ð.×. ïé êáôáêôÞóåéò ôçò Ñþìçò Ýöôáíáí áðü ôï ÃéâñáëôÜñ
ùò ôïí ÅõöñÜôç ðïôáìü. Ï ôñüðïò äéïßêçóçò ôùí ðåñéï÷þí áõôþí ãéíüôáí ùò
åîÞò:
Ï ðïëõåèíéêüò ÷áñáêôÞñáò ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò, ï ôñüðïò Üóêçóçò åîïõ-
óßáò êáé ç äõóêïëßá ðñüóâáóçò óå áðïìáêñõóìÝíåò ðåñéï÷Ýò äçìéïýñãçóáí
áñêåôÜ ðñïâëÞìáôá.
ÕðÞñ÷áí äéïéêçôÝò åðáñ÷éþí ðïõ äéïéêïýóáí ðáñÜëëçëá ìåãÜëåò óôñáôéùôéêÝò
237
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 238
Åñþôçóç 1ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí ðüëåìï êáôÜ ôïõ Öéëßððïõ Å ´;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Ñùìáßïé, ìå áéôùëéêÞ âïÞèåéá, íßêçóáí ôïõò Ìáêåäüíåò ôïõ Öéëßððïõ Å´
óôçí ôïðïèåóßá Êõíüò Êåöáëáß ôï 197 ð.×. Ôï ìáêåäïíéêü âáóßëåéï Ý÷áóå óçìá-
íôéêÝò êôÞóåéò óôçí Éëëõñßá êáé óôïí ÅëëÞóðïíôï, åíþ êáôÝâáëå óçìáíôéêÞ áðïæç-
ìßùóç. Áñãüôåñá, ìå ñùìáúêÞ õðïóôÞñéîç, êçñý÷ôçêå óôçí Éóèìßá ç áíåîáñôçóßá
ôùí åëëçíéêþí ðüëåùí.
Åñþôçóç 2ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí ðüëåìï êáôÜ ôïõ Áíôéü÷ïõ Ã ´;
ÁðÜíôçóç:
Ï âáóéëéÜò ôçò Óõñßáò Áíôßï÷ïò Ã´ ðñïóðÜèçóå íá êáôáëÜâåé êôÞóåéò ôïõ Öéëßð-
ðïõ Å´. ôï 192 ð.×. ðñïóðÜèçóå íá áíôéìåôùðßóåé ôïõò Ñùìáßïõò óôç Èåóóáëßá.
¸÷áóå óôç ìÜ÷ç ôùí Èåñìïðõëþí áðü ôï óôñáôü ôùí Ñùìáßùí êáé ôùí óõììÜ÷ùí
ôïõò. Ç ôåëéêÞ Þôôá ãéá ôïí Áíôßï÷ï Þñèå óôç Ìáãíçóßá ôïõ ÌáéÜíäñïõ. Åêôüò áðü
Üëëåò ôáðåéíþóåéò, ïé Ñùìáßïé õðï÷ñÝùíáí ôïí Áíôßï÷ï íá ðáñáäþóåé ôïí Áííßâá,
ôïí ïðïßï öéëïîåíïýóå. Ï Áííßâáò êáôÝöõãå óôç Âéèõíßá, üðïõ êáé áõôïêôüíçóå.
Åñþôçóç 3ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí ðüëåìï êáôÜ ôïõ ÐåñóÝá;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Ñùìáßïé ðïëÝìçóáí êáé åíáíôßïí ôïõ ãéïõ ôïõ Öéëßððïõ Å´, ôïõ ÐåñóÝá. Ï
Áéìßëéïò Ðáýëïò ôïí íßêçóå óôçí Ðýäíá (168 ð.×.). Ç Ìáêåäïíßá Ýãéíå ñùìáúêÞ
åðáñ÷ßá. Ç ¹ðåéñïò, ðïõ âïÞèçóå ôï âáóéëéÜ ôçò Ìáêåäïíßáò, Ýðáèå ìåãÜëåò êá-
ôáóôñïöÝò. Ç Á÷áúêÞ óõìðïëéôåßá, áí êáé óýììá÷ïò ôùí Ñùìáßùí, Ýóôåéëå ÷ßëéïõò
åðéöáíåßò Üíäñåò óôç Ñþìç ùò ïìÞñïõò.
Åñþôçóç 4ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí õðïôáãÞ ôçò Ìáêåäïíßáò, ôçò êõñß-
ùò ÅëëÜäáò êáé ôçò ÐåñãÜìïõ;
ÁðÜíôçóç:
238
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 239
ÁöïñìÞ ãéá ôçí õðïäïýëùóç ôçò ÅëëÜäáò óôïõò Ñùìáßïõò Ýäùóå Ýíá ãåãï-
íüò. ÊÜðïéïò Áíäñßóêïò äéÝäéäå üôé Þôáí ãéïò ôïõ ÐåñóÝá. ¹ñèå áíôéìÝôùðïò ìå
ôïí Êáéêßëéï ÌÝôåëëï. Ïé Ñùìáßïé íßêçóáí. Ç ¹ðåéñïò, ç Ìáêåäïíßá, ç Èåóóáëß-
á, ç Í. Éëëõñßá Ýãéíáí åíéáßá ñùìáúêÞ åðáñ÷ßá (148 ð.×.) ìå ôï üíïìá Ìáêåäïíß-
á. Ôï 147 ð.×. õðïôÜ÷ôçêå ç êåíôñéêÞ ÅëëÜäá. Ôï 146 ð.×. ï ýðáôïò Ìüììéïò íß-
êçóå ôï Äßáéï, óôñáôçãü ôçò Á÷áúêÞò óõìðïëéôåßáò êïíôÜ óôïí Éóèìü. Ç ÅëëÜäá Ý-
ãéíå ñùìáúêÞ åðáñ÷ßá. Ôï 133 ð.×. ï âáóéëéÜò ôçò ÐåñãÜìïõ ¢ôôáëïò Üöçóå ìå
äéáèÞêç ôï âáóßëåéï óôï ñùìáúêü ëáü. Óôá ôÝëç ôïõ 1ïõ áé. ð.×. õðïôÜ÷ôçêáí ïé
Óåëåõêßäåò êáé ç Áßãõðôïò.
Åñþôçóç 5ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôéò êáôáêôÞóåéò óôç Äýóç;

ÁðÜíôçóç:
Ç Éóðáíßá õðïôÜ÷ôçêå ïñéóôéêÜ ôï 133 ð.×. áðü ôï Óêéðßùíá Áéìéëéáíü (ôïí å-
ðïíïìáæüìåíï êáé Áöñéêáíü) ýóôåñá áðü ìéá áðïôõ÷çìÝíç åîÝãåñóç ôùí êáôïß-
êùí ôçò. ÊáôÜ ôï 2ï áé. ð.×. êáôÜêôçóáí ïëüêëçñç ôç Â. Éôáëßá êáé ôç Í. Ãáëáôßá.
Ç êáôÜêôçóç ôçò êåíôñéêÞò êáé âüñåéáò Ãáëáôßáò ïëïêëçñþèçêå êáôÜ ôïí 1ï áé.
ð.×. Óôá ôÝëç ôïõ 2ïõ áé. ð.×. ç Ìåóüãåéïò Ýãéíå «ñùìáúêÞ ëßìíç».
Åñþôçóç 6ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç äéïßêçóç ôùí êáôáêôçìÝíùí ðåñéï÷þí;

ÁðÜíôçóç:
Óôá ôÝëç ôïõ 1ïõ áé. ð.×. ïé êáôáêôÞóåéò ôçò Ñþìçò Ýöôáíáí áðü ôï ÃéâñáëôÜñ ùò
ôïí ÅõöñÜôç ðïôáìü. Ï ôñüðïò äéïßêçóçò ôùí ðåñéï÷þí áõôþí ãéíüôáí ùò åîÞò:
Ï ðïëõåèíéêüò ÷áñáêôÞñáò ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò, ï ôñüðïò Üóêçóçò åîïõóß-
áò êáé ç äõóêïëßá ðñüóâáóçò óå áðïìáêñõóìÝíåò ðåñéï÷Ýò äçìéïýñãçóáí áñêå-
ôÜ ðñïâëÞìáôá.
ÕðÞñ÷áí äéïéêçôÝò åðáñ÷éþí ðïõ äéïéêïýóáí ôáõôü÷ñïíá ìåãÜëåò óôñáôéùôéêÝò
239
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 240

ãçóçò.
1. Óôï ôåñÜóôéï ñùìáúêü êñÜôïò ï ñüëïò ôïõ óôñáôïý Þôáí …
á. ðñùôáãùíéóôéêüò
â. áíýðáñêôïò
ã. õðïâéâáóìÝíïò
2. Ï ýðáôïò Öëáìéíßíïò íßêçóå óôç Ìáêåäïíßá áöïý íßêçóå ôï âáóéëéÜ …
á. ÁëÝîáíäñï Á´
â. Ößëéððï Â´
ã. Ößëéððï Å´
3. Ï Öëáìéíßíïò êÞñõîå óôçí ºóèìéá …
á. ôçí õðïôáãÞ ôùí åëëçíéêþí ðüëåùí
â. ôçí áíåîáñôçóßá ïñéóìÝíùí åëëçíéêþí ðüëåùí
ã. ôçí áíåîáñôçóßá ïñéóìÝíùí åëëçíéêþí ðüëåùí
4. Óôïí ðüëåìï êáôÜ ôïõ Áíôéü÷ïõ Ã ´ ïé Ñùìáßïé óõíáóðßóôçêáí ìå …
á. ôï âáóßëåéï ôçò ÐåñãÜìïõ êáé Ìáêåäïíßáò, ôç Ñüäï, ôçí Á÷áúêÞ óõìðïëéôåßá
â. ôçí ÁéôùëéêÞ óõìðïëéôåßá
ã. ôï âáóßëåéï ôçò Áíôéï÷åßáò
5. Åíáíôßïí ôïõ ÐåñóÝá ç Ñþìç Ýóôåéëå ôïí …
á. Öëáìéíßíï
â. Êáéêßëéï ÌÝôåëëï
ã. Áéìßëéï Ðáýëï
6. Ôá åëëçíéóôéêÜ âáóßëåéá ôùí Óåëåõêéäþí êáé ôùí Ðôïëåìáßùí …
á. áíåîáñôçôïðïéÞèçêáí
â. õðÝêõøáí óôïõò Ñùìáßïõò
ã. õðïôÜ÷èçêáí óôçí ÅëëÜäá
240
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 241
7. Ï Óêéðßùí Áéìéëéáíüò õðÝôáîå ôçí Éóðáíßá, ðïõ åß÷å åîåãåñèåß åîáéôßáò …

á. ôçò êáêÞò äéïßêçóçò ôùí Ñùìáßùí
â. ôçò âáñéÜò öïñïëïãßáò
ã. ôçò áëüãéóôçò óðáôÜëçò äçìïóßïõ ÷ñÞìáôïò
8. «Mare nostrum» ïíüìáæáí ïé Ñùìáßïé …
á. ôéò áêôÝò ôçò Áóßáò
â. ôéò áêôÝò ôçò Áéãýðôïõ
ã. ôç Ìåóüãåéï
9. Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ óõíåôÝëåóáí óôéò äõóêïëßåò ðïõ áíôéìåôþðéóå ç Ñþ-
ìç óáí êïóìïêñáôïñßá Þôáí …
á. ï ðïëõåèíéêüò ÷áñáêôÞñáò êáé ï ôñüðïò Üóêçóçò ôçò åîïõóßáò
â. ç äýóêïëç ðñüóâáóç óôéò áðïìáêñõóìÝíåò ðåñéï÷Ýò
ã. üëá ôá ðáñáðÜíù
10. ÔÜóåéò áõôïíüìçóçò áðü ôç Ñþìç åêäÞëùóáí …
á. Ýíáò áñéèìüò äïýëùí
â. ï óôñáôüò
ã. ï ëáüò
ÁðÜíôçóç:
1á, 2ã, 3â, 4á, 5ã, 6â, 7á, 8ã, 9ã, 10â.

1. Ôá êßíçôñá ôùí êáôáêôÞóåùí ôùí Ñùìáßùí Þôáí óôçí ÁíáôïëÞ ç ðïëõôÝëåéá
ôùí åëëçíéóôéêþí âáóéëåßùí êáé óôç Äýóç ç åðéèõìßá åêìåôÜëëåõóçò öõóéêþí
ðüñùí.
2. Ï âáóéëéÜò ôçò Óõñßáò Áíôßï÷ïò Ã´ íßêçóå ôïõò Ñùìáßïõò êáé êñÜôçóå êïíôÜ
ôïõ ôïí óôñáôçëÜôç ôçò Êáñ÷çäüíáò Áííßâá.
3. Ç ¹ðåéñïò, ðïõ óôÞñéîå ôïí ÐåñóÝá, óþèçêå áðü ôéò êáôáóôñïöÝò.
4. Ç Ìáêåäïíßá, ç ¹ðåéñïò, ç Èåóóáëßá êáé ç íüôéá ðåñéï÷Þ ôçò Éëëõñßáò Þôáí
ñùìáúêÝò åðáñ÷ßåò ìå ôï üíïìá Ìáêåäïíßá.
5. Ç Éóðáíßá Þôáí ìßá áðü ôéò öôù÷üôåñåò åðáñ÷ßåò ôçò Ñþìçò.
6. Ç Ñþìç êáôÝêôçóå ôï 2ï áé. ð.×. ôç óçìåñéíÞ âüñåéá, íüôéá êáé êåíôñéêÞ Ãáëëßá.
241
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 242
7. Ïé Ñùìáßïé åîïõóßáæáí åßôå ìå Üìåóï Ýëåã÷ï ôùí ñùìáúêþí åðáñ÷éþí åßôå äß-
íïíôÜò ôïõò êÜðïéá áõôïíïìßá ìå öüñï õðïôåëåßáò.
8. Ïé äéïéêçôÝò ôùí åðáñ÷éþí äåí Þèåëáí íá áõôïíïìçèïýí.
9. Ç Áßãõðôïò ó÷åäüí êáôÝêôçóå ôç Ñþìç.
Á ð Ü í ô ç ó ç : ÓùóôÝò åßíáé ïé: 1, 4, 6, 7
Áíôéóôïé÷ßóôå ôéò ðñïôÜóåéò ôçò ïìÜäáò Á ì’ áõôÝò ôçò ïìÜäáò Â.
Á Â
1. Ïé Ñùìáßïé íßêçóáí óôç Ìáãíç- á. ôçò Á÷áúêÞò óõìðïëéôåßáò, Êñé-
óßá ôïõ ÌáéÜíäñïõ ôüëáï
2. Ï Áéìßëéïò Ðáýëïò íßêçóå óôçí
â. ôïí Áíôßï÷ï
Ðýäíá ôïí
3. Ç Á÷áúêÞ óõìðïëéôåßá ðáñÝäù- ã. õðÝãñáøå ôáðåéíùôéêÞ óõíèÞêç
óå ÷ßëéïõò åðéöáíåßò Üíôñåò åéñÞíçò ìå ôïõò Ñùìáßïõò
4. Ï Êáéêßëéïò ÌÝôåëëïò áíôéìåôþ-
ä. ôÜóåéò áõôïíüìçóçò
ðéóå ôï óôñáôçãü
5. Ï Ìüììéïò íßêçóå ôï óôñáôçãü
å. ôï Óêéðßùíá Áéìéëéáíü
ôçò Á÷áúêÞò óõìðïëéôåßáò
6. Ç ðëïõóéüôåñç ñùìáúêÞ åðáñ÷ß-
óô. ùò ïìÞñïõò óôç Ñþìç
á ôçò äýóçò Þôáí
7. Ïé äéïéêçôÝò åðáñ÷éþí åêäÞëù-
æ. ÐåñóÝá
óáí
8. Ç Éóðáíßá õðïôÜ÷èçêå áðü ç. ç Éóðáíßá
9. Ï Áíäñßóêïò áõôïáðïêáëïýíôáí è. Äßáéï
10.Ï âáóéëéÜò ôçò Óõñßáò Áíôßï÷ïò Ã´ é. Ößëéððïò

Á ð Ü í ô ç ó ç : 1â, 2æ, 3óô, 4á, 5è, 6ç, 7ä, 8å, 9é, 10ã.
242
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 243
2. ÏÉ ÓÕÍÅÐÅÉÅÓ ÔÙÍ ÊÁÔÁÊÔÇÓÅÙÍ

ÇÌå ôçí åîÜðëùóç ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò óõíÝâçóáí óçìáíôéêÝò áëëáãÝò ïé-
êïíïìéêÝò, êïéíùíéêÝò, ðïëéôéêÝò, ðïëéôéóôéêÝò. Ãéá íá áíôéìåôùðéóôïýí ôá ðñïâëÞ-
ìáôá, Ýãéíáí ðñïóðÜèåéåò ãéá ìåôáññõèìßóåéò. ÁìÝóùò ìåôÜ îÝóðáóáí åìöýëéåò
äéáìÜ÷åò, ìå óêïðü ôçí åîéóïññüðçóç ôçò êáôÜóôáóç êáé ôçí ðáãßùóç ôçò ñùìá-
úêÞò åîïõóßáò. ÔåëéêÜ, ç äçìïêñáôßá êáôáëýèçêå.
1. ÏéêïíïìéêÝò, êïéíùíéêÝò
êáé ðïëéôéóôéêÝò áëëáãÝò
Áñ÷éêÜ ïé Ñùìáßïé áó÷ïëïýíôáí ìå ôç ãåùñãßá. ÌåôÜ ôá ìÝóá ôïõ 2ïõ áé. ð.×.
Üñ÷éóáí íá áó÷ïëïýíôáé ìå ôï åìðüñéï êáé ôç âéïôå÷íßá. Ôï óýóôçìá ðáñáãùãÞò
ìåôáâëÞèçêå, êáèþò äçìéïõñãÞèçêáí ìåãÜëá åñãáóôÞñéá. Ãéá íá áíôáðïêñéèïýí
óôç ìåãÜëç æÞôçóç, ÷ñçóéìïðïéïýóáí äïýëïõò. Ïé ìéêñïìåóáßïé âéïôÝ÷íåò êáé é-
äéïêôÞôåò ãçò åîáöáíßóôçêáí åîáéôßáò ôïõ áíôáãùíéóìïý ôùí ìåãÜëùí åñãáóôçñß-
ùí êáé ãáéïêôçìüíùí.
2. Ç êïéíùíßá
Ç ñùìáúêÞ êïéíùíßá Üëëáîå äñáìáôéêÜ. Åîáöáíßóôçêå ï âáóéêüò êïñìüò ôïõ

ñùìáúêïý äçìïêñáôéêïý ðïëéôåýìáôïò êáé ôïõ óôñáôïý (ïé ìéêñïìåóáßïé). Áõôïß á-
íáãêÜóôçêáí íá ìåôïéêÞóïõí óôç Ñþìç, áíáæçôþíôáò ìéá êáëýôåñç æùÞ. Êáèþò Þ-
ôáí Ñùìáßïé ðïëßôåò, åß÷áí äéêáßùìá øÞöïõ, åíþ ðáñÜëëçëá ðÞãáéíáí ùò ìÜñôõ-
ñåò óôá äéêáóôÞñéá. Æïýóáí ðïõëþíôáò ôçí øÞöï ôïõò óôïõò ðëïýóéïõò, óôïõò óõ-
243
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 244
ãêëçôéêïýò êáé óôïõò éððåßò.

á) Ïé óõãêëçôéêïß áðïôåëïýíôáí áðü ðñþçí áíþôáôïõò áîéùìáôïý÷ïõò.
¢ëëåò öïñÝò êÜðïéïé ðñüãïíïß ôïõò åß÷áí êáôáëÜâåé ôÝôïéï áîßùìá. Óôá áîéþìáôá
áõôÜ áðïäåéêíýïíôáí ìå åêëïãÝò. Ìåôåß÷áí óôï óþìá ôçò óõãêëÞôïõ, ðïõ, åðåéäÞ
áðÝêôçóå ìåãÜëç åîïõóßá, Ýãéíå êëåéóôÞ êïéíùíéêÞ ïìÜäá.
â) Ïé éððåßò åß÷áí ðïëëÜ ÷ñÞìáôá. Ìðïñïýóáí íá õðçñåôÞóïõí óôï éððéêü. Á-
ó÷ïëïýíôáí ìå ôï åìðüñéï, ôçí ôïêïãëõößá, ôéò åðé÷åéñÞóåéò. Éäéáßôåñá áðïäïôéêÞ
Þôáí ç åðé÷åßñçóç ôïõ äçìïóéþíç. Áõôüò áãüñáæå áíôß åíïéêßïõ ôçí åßóðñáîç ôùí
öüñùí áðü ôéò åðáñ÷ßåò Þ êáé ôçí åêìåôÜëëåõóç ôùí ëéìáíéþí êáé ìåôáëëåßùí.
ÐëÞñùíå Ýíá ïñéóìÝíï ðïóü óôï êñÜôïò êáé, ãéá íá åéóðñÜîåé ôï ðïóü áõôü êáé
íá âãÜëåé êáé êÝñäïò, ðïõëïýóå ôá äéêáéþìáôÜ ôïõ óôïõò íôüðéïõò åðé÷åéñçìáôßåò
ôùí åðáñ÷éþí. Áõôïß Þôáí ïé ôåëþíåò, ïé ïðïßïé ìå âÜíáõóï ôñüðï Ýâãáæáí ðïë-
ëÜ ÷ñÞìáôá. Ïé éððåßò äåí ìðïñïýóáí íá áíÝëèïõí óå áíþôáôá áîéþìáôá.
Ìå ôéò êáôáêôÞóåéò Ýãéíáí áðáñáßôçôïé ïé äïýëïé. Áðü ôçí Üëëç, ïé áé÷ìÜëùôïé
ôùí êáôáêôçôéêþí ðïëÝìùí ôçò Ñþìçò áðïôÝëåóáí áíåîÜíôëçôç ðçãÞ äïýëùí. Éäéáß-
ôåñá óôçí ÁíáôïëÞ, ôï äïõëåìðüñéï Þôáí ðïëý áíáðôõãìÝíï. Ïé äïýëïé ðñïóÝöå-
ñáí öèçíÞ åñãáóßá. ÐÜíôùò, ïé Ñùìáßïé öÝñïíôáí óêëçñÜ óôïõò äïýëïõò, êáèþò
ôïõò èåùñïýóáí ðñÜãìáôá. Ãé’ áõôü óçìåéþíïíôáí ðïëëÝò åîåãÝñóåéò äïýëùí.
Ç êáèçìåñéíÞ êáé ç ðíåõìáôéêÞ

æùÞ ôùí Ñùìáßùí
Ïé êáôáêôÞóåéò óôçí ÁíáôïëÞ Ýöåñáí äñáóôéêÝò áëëáãÝò óôç æùÞ ôùí Ñùìáß-
ùí, êáèþò Þñèáí óå åðáöÞ ìå ôçí ðïëõôÝëåéá êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ æùÞ (öéëïóïöß-
á, ðïßçóç ê.ô.ë.) ôùí åëëçíéóôéêþí âáóéëåßùí.
– Óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí Ñùìáßùí åéóÝâáëáí ðïëëÝò åëëçíéêÝò óõíÞèåéò,
áëëÜ êáé óõíÞèåéåò Üëëùí ëáþí. ÁíôÝãñáöáí ôçí ÷ùñßò áßóèçóç ôïõ ìÝôñïõ êáé
ôïõ ùñáßïõ ðïëõôÝëåéá üóïí áöïñÜ ôéò êáôïéêßåò, ôçí Ýíäõóç, ôç äéáóêÝäáóç ê.ô.ë.
– Ùò ðñïò ôç èñçóêåßá, ïé Ñùìáßïé ðÞñáí ðïëëÜ óôïé÷åßá áðü ôéò áíáôïëéêÝò
ëáôñåßåò, åéäéêÜ ôéò ôåëåôÝò ôçò ºóéäáò, ôçò ÊõâÝëçò, ôïõ Ìßèñá.
– ÌåãÜëç áðÞ÷çóç åß÷å ç íÝá áôôéêÞ êùìùäßá, ðïõ äéáêùìùäïýóå ôïõò áí-
èñþðéíïõò ôýðïõò. Óçìáíôéêïß Ñùìáßïé êùìéêïß ðïéçôÝò áíáäåß÷ôçêáí ï Ðëáýôïò
êáé ï ÔåñÝíôéïò.
244
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 245
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: ÏÉ ÓÕÍÅÐÅÉÅÓ ÔÙÍ ÊÁÔÁÊÔÇÓÅÙÍ
– ÐïëëÜ åëëçíéêÜ Ýñãá ôÝ÷íçò ìåôáöÝñèçêáí áðü ôçí ÅëëÜäá óôçí Éôáëßá. Å-
ðåéäÞ áõôÜ äåí Ýöôáíáí, ¸ëëçíåò êáëëéôÝ÷íåò åðéäüèçêáí óå áíôéãñáöÝò.
– Ðïëëïß ðëïýóéïé äéáôçñïýóáí Ýíá êýêëï áíèñþðùí ðïõ äßäáóêáí öéëïóïößá,
ñçôïñéêÞ ê.ô.ë. Áðïôåëïýíôáí áðü ¸ëëçíåò áé÷ìÜëùôïõò ïé ïðïßïé Þôáí ìïñöùìÝíïé.
Áêüìç, óõíÞèùò áõôïß ïé ¸ëëçíåò ãßíïíôáí äÜóêáëïé ôùí ðáéäéþí ôùí Ñùìáßùí.
Ïé Ñùìáßïé óõãêéíïýíôáí áðü ôéò ìïíïìá÷ßåò ìÝ÷ñé èáíÜôïõ Þ áðü ôéò èçñéï-
ìá÷ßåò.
2. Ïé ìåôáññõèìéóôéêÝò ðñïóðÜèåéåò
Óå ìéêñü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá äéáäñáìáôßóôçêáí áëëáãÝò óôï ñùìáúêü ôñüðï æù-

Þò êáé óêÝøçò, ï ïðïßåò áëëïßùóáí óçìáíôéêÜ ôá Þèç êáé áðïìÜêñõíáí ôïõò êá-
ôáêôçôÝò áðü ôéò ðñïãïíéêÝò áñåôÝò. Ãé’ áõôü Ýãéíáí ðñïóðÜèåéåò åðáíáöïñÜò ôùí
ðáôñþùí ôñüðùí æùÞò.
ÊÜôùí ï ÔéìçôÞò
Óôçí ðáñáðÜíù ðñïóðÜèåéá ðñùôáãùíéóôÞò áíáäåß÷ôçêå Ýíáò ìïñöùìÝíïò Ñù-

ìáßïò, ï ÊÜôùí, ï ïðïßïò åêëÝ÷ôçêå ôï 184 ð.×. óôï áîßùìá ôïõ ôéìçôÞ. Áðü áõôÞ
ôç èÝóç ðñïóðÜèçóå íá ðåñéïñßóåé ôá öáéíüìåíá ðëåïíåîßáò. Áí êáé åß÷å åëëçíéêÞ
ðáéäåßá, èåùñïýóå ôïõò ¸ëëçíåò õðåýèõíïõò ãéá ôçí áëëáãÞ ôïõ ëéôïý ôñüðïõ æù-
Þò ôùí Ñùìáßùí. Ç ðñïóðÜèåéá ôïõ ÊÜôùíá äåí Ýöåñå êáíÝíá áðïôÝëåóìá.
ÔéâÝñéïò êáé ÃÜéïò ÃñÜê÷ïò
Ï ÔéâÝñéïò ÃñÜê÷ïò áíáäåß÷ôçêå óôï áîßùìá ôïõ äçìÜñ÷ïõ ôï 133 ð.×. Ðñü-
ôåéíå Ýíá íüìï óýìöùíá ìå ôïí ïðïßï êáíÝíáò äåí ìðïñïýóå ðÜíù áðü ÷ßëéá ðëÝ-
èñá ãçò, ðåíôáêüóéá ãéá ôïí ßäéï êáé äéáêüóéá ðåíÞíôá ãéá ôá äýï áñóåíéêÜ ðáéäéÜ
ôïõ. Ç äçìüóéá ãç èá ìïéñÜæïíôáí óôïõò áêôÞìïíåò. Áí åðéóôñÝöïíôáí ãç, äßíï-
íôáí ôñéÜíôá ðëÝèñá óå êÜèå ðïëßôåò ðïõ äåí åß÷áí Ýããåéï éäéïêôçóßá.
Ï ÔéâÝñéïò ÃñÜê÷ïò ðñüôåéíå ï èçóáõñüò ôïõ ÁôôÜëïõ íá äïèåß óôïõò áêôÞ-
ìïíåò ãéá íá áãïñÜóïõí åñãáëåßá.
Ïé óõãêëçôéêïß áíôÝäñáóáí êáé ï ÔéâÝñéïò ÃñÜê÷ïò äïëïöïíÞèçêå. Ï áãñïôé-
êüò íüìïò äåí åöáñìüóôçêå.
245
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 246
Ï ÃÜéïò ÃñÜê÷ïò, áäåñöüò ôïõ ÔéâÝñéïõ, Ýãéíå äÞìáñ÷ïò ôï 123 ð.×. Ðñï-
÷þñçóå óôéò áêüëïõèåò ìåôáññõèìßóåéò.
á) ¸èåóå óå åöáñìïãÞ ôïí áãñïôéêü íüìï. ºäñõóå áðïéêßåò óôéò êáôáêôçìÝíåò
ðåñéï÷Ýò ôçò Éôáëßáò. Åêåß åãêáôáóôÜèçêáí áêôÞìïíåò. ÊáèéÝñùóå ôç äéáíïìÞ óé-
ôáñéïý óôïõò öôù÷ïýò ôçò Ñþìçò. Ìåßùóå ôá ÷ñüíéá ôçò óôñÜôåõóçò êáé Ýäùóå ðå-
ñéóóüôåñá ÷ñÞìáôá óôïõò óôñáôéþôåò.
â) Óõãêñüôçóå äéêáóôÞñéá üðïõ éððåßò åêäßêáæáí õðïèÝóåéò êáôá÷ñÞóåùí áðü
óõãêëçôéêïýò. ÅðéðëÝïí, ïé óõãêëçôéêïß äå èá ìðïñïýóáí íá åðéëÝãïõí ôéò óõ-
ãêëçôéêÝò åðáñ÷ßåò.
Ïé óõãêëçôéêïß åîüíôùóáí êáé ôïí ÃÜéï ÃñÜê÷ï óôñÝöïíôáò ôï ëáü åíáíôßïí ôïõ.
Ç ìåôáññõèìéóôéêÞ ðñïóðÜèåéá ôùí ÃñÜê÷ùí ïõóéáóôéêÜ áðÝôõ÷å. Ïé êáôáêôÞ-
óåéò åß÷áí äçìéïõñãÞóåé ìéá ðåñßðëïêç êáôÜóôáóç, ç ïðïßá äåí åõíïïýóå ôéò ìå-
ôáññõèìßóåéò.
3. Ç åíïðïßçóç ôçò Éôáëßáò
Ïé õðüëïéðïé êÜôïéêïé ôçò Éôáëßáò—åêôüò áðü ôïõò Ñùìáßïõò—áðïôÝëåóáí ôï

óôñáôéùôéêü êïñìü üðïõ âáóßóôçêáí ïé êáôáêôÞóåéò. ÃåíéêÜ ðÜíôùò Þôáí ðïëßôåò
äåýôåñçò êáôçãïñßáò. Áðáéôïýóáí íá åßíáé ßóïé áðÝíáíôé óôï íüìï, íá ìðïñïýí íá
êáôÝ÷ïõí éäéïêôçóßá êáé íá áó÷ïëïýíôáé ìå ôï åìðüñéï.
¸ôóé îÝóðáóå ï Óõììá÷éêüò ðüëåìïò (90—88 ð.×.) áíÜìåóá óôïõò Ñùìáß-
ïõò êáé óôïõò Éôáëéþôåò óõììÜ÷ïõò ôïõò. Ïé áðþëåéåò Þôáí ðïëëÝò êáé áðü ôéò äý-
ï ìåñéÝò. Ôï 89 ð.×. øçößóôçêå íüìïò ðïõ üñéæå üôé ìÝóá óå åîÞíôá ìÝñåò áðü ôç
äçìïóßåõóÞ ôïõ èá ìðïñïýóáí êáé ïé õðüëïéðïé êÜôïéêïé ôçò Éôáëßáò íá áðïêôÞ-
óïõí ôï äéêáßùìá ôïõ Ñùìáßïõ ðïëßôç. Ç êáôÜêôçóç áõôÞ Þôáí óçìáíôéêÞ, ãéáôß
ðëÝïí ç Ñþìç Ýãéíå ç ðñùôåýïõóá ôçò éôáëéêÞò ÷åñóïíÞóïõ ìÝ÷ñé ôïí ðïôáìü
Ñïõâßêùíá.
4. Ïé åìöýëéïé ðüëåìïé
ÊáôÜ ôïí 1ï áé. ð.×. ï ñùìáúêüò óôñáôüò õðïôÜóóåôáé óôç èÝëçóç êáé ôéò öéëï-
äïîßåò ôùí óôñáôçãþí. Ï óôñáôüò áíáäåß÷ôçêå ç ìüíç äýíáìç ðïõ Þôáí éêáíÞ íá
êñáôÞóåé êÜôù áðü ôïí Ýëåã÷ï ôçò Ñþìçò ôüóï ìåãÜëåò åêôÜóåéò ãçò.
246
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 247
Ôïí 1ï áé. ð.×. õðÞñ÷å äéáñêÞò ðïëéôéêÞ óýãêñïõóç áíÜìåóá óôïõò áñéóôï-
êñáôéêïýò (óõãêëçôéêïýò) êáé ôïõò äçìïêñáôéêïýò (ôïí ü÷ëï ôùí ðüëåùí). Áðï-
öáóéóôéêü ñüëï Ýðáéîáí êáé ôá óõìöÝñïíôá êáé ïé åðéäéþîåéò ôùí çãåôþí ôùí äýï
ðáñáôÜîåùí. Ïé óõãêñïýóåéò áõôÝò Þôáí äñáìáôéêÝò, êáèþò ðñáãìáôïðïéÞèçêáí
óôï ðåäßï ôçò ìÜ÷çò ìå áñ÷çãïýò éêáíïýò óôñáôéùôéêïýò. Ïé åìöýëéåò äéáìÜ÷åò,
áëëÜ êáé Üëëïé ðáñÜãïíôåò, ïäÞãçóáí ôåëéêÜ óôçí êáôÜëõóç ôçò äçìïêñáôßáò.
ÌÜñéïò êáé Óýëëáò
Ï ÌÜñéïò Þôáí äçìïêñáôéêüò óôéò ðåðïéèÞóåéò ôïõ. Éêáíüò óôñáôéùôéêüò, äåí

åß÷å áíÜëïãåò ðïëéôéêÝò éêáíüôçôåò. Óçìåßùóå óçìáíôéêÝò íßêåò óôç Â. ÁöñéêÞ êá-
èþò êáé óôçí Åõñþðç åíáíôßïí ôåõôïíéêþí öõëþí. Ðñï÷þñçóå óå áëëáãÝò ïé ï-
ðïßåò ìåôÝôñåøáí ôï óôñáôüò óå åðáããåëìáôéêü óþìá, ðïõ áðïôÝëåóå üñãáíï
ðñáãìÜôùóçò ôùí öéëïäïîéþí ôùí óôñáôçãþí.
Ï ÌÜñéïò Þñèå óå ñÞîç ìå ôï Óýëëá, ïðáäü ôùí áñéóôïêñáôþí, üôáí ôïõ äü-
èçêå áðü ôç óõíÝëåõóç ôïõ ëáïý ç åíôïëÞ íá ðïëåìÞóåé ôï ÌéèñéäÜôç, âáóéëéÜ ôïõ
Ðüíôïõ. Ôçí ßäéá åíôïëÞ ðÞñå ï Óýëëáò áðü ôç óýãêëçôï. ÔåëéêÜ, ï Óýëëáò âãÞ-
êå íéêçôÞò.
Ï Óýëëáò áíáäåß÷èçêå óôï Óõììá÷éêü ðüëåìï. Êáèþò ï Ìéèñéäáôéêüò ðüëå-
ìïò Ýãéíå óå åëëçíéêü Ýäáöïò, ç ÁèÞíá êáé ï ÐåéñáéÜò Ýðáèáí ìåãÜëåò êáôáóôñï-
öÝò. ÔåëéêÜ ï ÌéèñéäÜôçò çôôÞèçêå.
Ï Óýëëáò óôñÜöçêå êáôÜ ôùí ïðáäþí ôïõ ÌÜñéïõ ìå ôéò ðåñßöçìåò ðñïãñá-
öÝò, äçëáäÞ ìå ôïõò êáôáëüãïõò ôùí áíôéöñïíïýíôùí, ïé ïðïßïé èá èáíáôþíïíôáí.
Áõôïáíáãïñåýôçêå äéêôÜôïñáò ãéá ôÝóóåñá ÷ñüíéá (82—79 ð.×.), Ý÷ïíôáò á-
ðüëõôç åîïõóßá. Óôá ÷ñüíéá ôïõ åíéó÷ýèçêå ç óýãêëçôïò.
ÐïìðÞéïò êáé Êáßóáñáò
Ìüëéò ðÝèáíå ï Óýëëáò, óôçí ðïëéôéêÞ áíáäåß÷ôçêå ï ÐïìðÞéïò. ÅõíïÞèçêå á-

ðü ôéò êáôáóôÜóåéò.
Ôçí åðï÷Þ ðïõ Ýëåéðå óôçí ÁíáôïëÞ ãéá íá áíôéìåôùðßóåé ôï ÌéèñéäÜôç, Ýíáò
áñéóôïêñÜôçò, ï Êáôéëßíáò, ðñïóðÜèçóå íá êáôáëÜâåé ôçí åîïõóßá. ÎåóêåðÜóôçêå
üìùò áðü ôï ñÞôïñá ÊéêÝñùíá.
Ç óýãêëçôïò áñíÞèçêå íá áíáãíùñßóåé ôéò åðéôõ÷ßåò ôïõ ÐïìðÞéïõ. Ôüôå áõôüò
247
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 248
óõíåííïÞèçêå ìå ôïí ÊñÜóóï êáé ôïí Éïýëéï Êáßóáñá. ¸ôóé, ôï 60 ð.×. óõóôÜ-
èçêå ç ðñþôç ôñéáíäñßá. Áðü áõôÞ ôçí êáôÜóôáóç åõíïÞèçêå ï Éïýëéïò Êáßóá-
ñáò, ï ïðïßïò åêëÝ÷ôçêå óå áíþôáôá áîéþìáôá. ÊáôÜ ôá ÷ñüíéá 58—50 ð.×. ï Êáß-
óáñáò êáôÝëáâå ôç Ãáëáôßá êáé ôçí ðåñéï÷Þ ìÝ÷ñé ôï ÑÞíï. Ôïí ßäéï êáéñü ï Ðï-
ìðÞéïò ðñïóðÜèçóå íá óõíôñßøåé ôïí Êáßóáñá ðïëéôéêÜ. Ï Êáßóáñáò üìùò ãýñéóå
êáé ï ÐïìðÞéïò êáôÝöõãå óôçí ÅëëÜäá. Ôï 48 ð.×. ï ÐïìðÞéïò íéêÞèçêå óôá
ÖÜñóáëá ôçò Èåóóáëßáò.
Ï Êáßóáñáò âñÞêå ôçí åõêáéñßá êáé áõôïáíáãïñåýôçêå éóüâéïò äéêôÜôïñáò. Ç
ðåñßïäïò ôçò äçìïêñáôßáò ôåëåßùóå. Ï Êáßóáñáò ðÞñå óðïõäáßá ìÝôñá åóùôåñé-
êÞò ðïëéôéêÞò.
á) Ðåñéüñéóå ôç äýíáìç ôçò óõãêëÞôïõ.
â) Åíïðïßçóå ôç ÷þñá êáé íïéÜóôçêå ãéá ôéò åðáñ÷ßåò.
ã) Ìïßñáóå ôç ãç ôùí êáôáêôçìÝíùí åðáñ÷éþí óå ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ ü÷ëïõ ôçò
Ñþìçò.
ä) ¸äùóå ãç óôïõò óôñáôéþôåò ôïõ óå ðåñéï÷Ýò üðïõ åß÷å ðáñá÷ùñçèåß ôï äé-
êáßùìá ôïõ Ñùìáßïõ ðïëßôç.
å) ºäñõóå ðïëëÝò áðïéêßåò óå üëá ôá êáôáêôçìÝíá åäÜöç.
óô) Âåëôßùóå ôï çìåñïëüãéï.
Óôéò 15-3-44 ð.×. äïëïöïíÞèçêå áðü ôïí ÊÜóóéï Ëïããßíï êáé ôï ÌÜñêï
Âñïýôï.
Áíôþíéïò êáé Ïêôáâéáíüò
Ôïí Êáßóáñá áíôéêáôÝóôçóå ï ÌÜñêïò Áíôþíéïò. Ìáæß ìå ôïí áñ÷çãü ôïõ éððéêïý
ËÝðéäï êáé ôïí áíéøéü ôïõ Êáßóáñá Ïêôáâéáíü ó÷çìÜôéóå ôç äåýôåñç ôñéáíäñßá (43
ð.×.), þóôå íá ôéìùñçèïýí ïé äïëïöüíïé ôïõ Êáßóáñá. Ï Âñïýôïò êáé ï ÊÜóóéïò ôå-
ëéêÜ çôôÞèçêáí óôïõò Öéëßððïõò ôçò Ìáêåäïíßáò (42 ð.×.) êáé áõôïêôüíçóáí.
Ï ËÝðéäïò ðáñáìåñßóôçêå êáé ç åîïõóßá áñ÷éêÜ ìïéñÜóôçêå áíÜìåóá óôïí
ÌÜñêï Áíôþíéï êáé óôïí Ïêôáâéáíü. Óôç íáõìá÷ßá ôïõ Áêôßïõ (31 ð.×.) ï Ïêôá-
âéáíüò íßêçóå ôïí ÌÜñêï Áíôþíéï. Ôï 30 ð.×. ç Áßãõðôïò Ýãéíå ñùìáúêÞ åðáñ÷ß-
á. Ç äçìïêñáôßá åß÷å êáôáëõèåß. Ç éó÷ýò ôçò åß÷å õðïóêáöôåß áðü ôéò öéëïäïîßåò
ôùí óôñáôçãþí üðùò áõôÝò åêöñÜóôçêáí ìÝóá áðü ôïõò åìöõëßïõò ðïëÝìïõò.
248
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 249
Ï ÊÜôùí åêëÝãåôáé óôï áîßùìá ôïõ

184 ð.×.
ôéìçôÞ
Ï ÔéâÝñéïò ÃñÜê÷ïò ãßíåôáé äÞìáñ-

133 ð.×.
÷ïò
Ï ÃÜéïò ÃñÜê÷ïò ãßíåôáé äÞìáñ÷ïò 123 ð.×.

Åìöýëéïé ðüëåìïé óôç Ñþìç 1ïò áé. ð.×.
Óõììá÷éêüò ðüëåìïò 90—88 ð.×.
Ï Óýëëáò ãßíåôáé äéêôÜôïñáò 82—79 ð.×.
Óýóôáóç ôçò ðñþôçò ôñéáíäñßáò 60 ð.×.
ÊáôÜëçøç ôçò Ãáëáôßáò áðü ôïí
58—50 ð.×.
Éïýëéï Êáßóáñá
Ï ÐïìðÞéïò Þôôáôáé óôá ÖÜñóáëá 48 ð.×.
ÈÜíáôïò Éïýëéïõ Êáßóáñá 15/3/44 ð.×.

Äåýôåñç ôñéáíäñßá 43 ð.×.
Ï Âñïýôïò êáé ï ÊÜóóéïò áõôïêôï-
42 ð.×.
íïýí
Íáõìá÷ßá ôïõ Áêôßïõ 31 ð.×.

Åñþôçóç 1ç: Ðïéåò Þôáí ïé åðéðôþóåéò ôçò êáôáóôñïöÞò ôùí ìéêñþí

êáé ìåóáßùí åðé÷åéñÞóåùí êáé ôçò åîáöÜíéóçò ôùí ìéêñþí éäéïêôçóéþí
ãéá ôç ñùìáúêÞ êïéíùíßá;
ÁðÜíôçóç:
249
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 250
Ç ÅîáöÜíéóç ôùí ìéêñïìåóáßùí åðé÷åéñÞóåùí êáé ôùí ìéêñþí éäéïêôçóéþí

Þôáí êáôáëõôéêÞ ãéá ôç ñùìáúêÞ êïéíùíßá:
á) Åîáöáíßóôçêáí åêåßíïé ðïõ óôÞñéæáí ôç äçìïêñáôßá êáé ðïõ áðïôÝëåóáí ôï
êýñéï ìÝñïò ôïõ óôñáôïý åêåßíïõ ðïõ ðñáãìáôïðïßçóå ôéò êáôáêôÞóåéò.
â) ¼óïé Ý÷áóáí ôéò ðåñéïõóßåò ôïõò êáôÝöõãáí óôç Ñþìç, üðïõ æïýóáí ðïõ-
ëþíôáò ôçò øÞöï ôïõò êáé ôç ìáñôõñßá ôïõò óôá äéêáóôÞñéá. Áðü Ñùìáßïé ðïëß-
ôåò, ìåôáìïñöþèçêáí óå ìéá ìÜæá ÷ùñßò óõíåßäçóç, ôï ñùìáúêü ü÷ëï, ðïõ áêï-
ëïõèïýóå êáé éó÷õñïðïéïýóå ôïõò ðëïõóéüôåñïõò êáé éó÷õñüôåñïõò Ñùìáßïõò.
Åñþôçóç 2ç: Ìå âÜóç ôï ðáñÜèåìá 4 êáé ôéò åéêüíåò ôùí óåë. 183,
191, 193, 194 íá ðåñéãñÜøåôå ôïí ôñüðï æùÞò ôùí Ñùìáßùí ðïõ åðéêñÜ-
ôçóå ìåôÜ ôéò êáôáêôÞóåéò.
ÁðÜíôçóç:
Ïé êáôáêôÞóåéò Üëëáîáí ñéæéêÜ ôïí ôñüðï æùÞò ôùí Ñùìáßùí. Ç áðëÞ, ëéôÞ êáé
óêëçñÞ æùÞ, ç áöïóßùóç óôéò ðñïãïíéêÝò áñåôÝò áíôéêáôáóôÜèçêáí áðü ôçí áãÜ-
ðç ãéá ôçí ðïëõôÝëåéá, ôéò äéáóêåäÜóåéò, ôçí ôñïöÞ, ôç æùÞ. Ïé Ñùìáßïé åíôõðùóéÜ-
óôçêáí áðü ôïí ôñüðï æùÞò ôçò ÁíáôïëÞò êáé ôïí õéïèÝôçóáí áìÝóùò, êáèþò äåí
åß÷áí áßóèçóç ôïõ ìÝôñïõ. ÄåëåÜóôçêáí áðü ôéò áðïëáýóåéò ôçò ÁíáôïëÞò. Ïé ßäéïé
ïé êáôáêôçôÝò áé÷ìáëùôßóôçêáí áðü Ýíá ôñüðï æùÞò ïëüôåëá äéáöïñåôéêü áðü áõ-
ôüí ðïõ åß÷áí óõíçèßóåé. Ó’ áõôü âïÞèçóå êáé ôï ãåãïíüò üôé ìå ôéò êáôáêôÞóåéò åì-
öáíßóôçêå ìéá ôÜîç ðëïõóßùí ïé ïðïßïé áó÷ïëïýíôáí ìå ôï åìðüñéï, ôç âéïôå÷íßá
êáé ôéò åðé÷åéñÞóåéò. ¢ëëùóôå, ïé ìéêñïß éäéïêôÞôåò ãçò åîáöáíßóôçêáí êáèþò åðé-
êñÜôçóáí ïé ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò. ¼ëïé áõôïß Þèåëáí íá æÞóïõí ôçí ðïëõôÝëåéá
ôçò ÁíáôïëÞò. Ãé’ áõôü ðïëëïß åß÷áí áõëÞ áðü ìïñöùìÝíïõò ¸ëëçíåò áé÷ìÜëù-
ôïõò, ïé ïðïßïé ðïëëÝò öïñÝò êáôáëÜìâáíáí óçìáíôéêÞ èÝóç óôç ñùìáúêÞ êïéíù-
íßá. Ç ðïëõôÝëåéá óôçí Ýíäõóç, óôçí áíÝãåñóç êáôïéêéþí, óôï öáãçôü, óôç äéáóêÝ-
äáóç ê.ô.ë. Þôáí ðëÝïí êÜôé ôï óõíçèéóìÝíï ãéá ôïõò ðëïýóéïõò.
Åñþôçóç 3ç: Íá ó÷ïëéÜóåôå: á) ôï ãåãïíüò üôé ï ÊÜôùí, åíþ åß÷å åëëç-

íéêÞ ðáéäåßá, Ýöôáóå íá áðïóôñÝöåôáé êáèåôß ôï åëëçíéêü êáé â) ôá ìÝôñá
ðïõ Ýëáâå ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôçò ðïëõôÝëåéáò (ðáñÜèåìá 5).
ÁðÜíôçóç:
250
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 251
á) Ï ÊÜôùíáò åß÷å åëëçíéêÞ ðáéäåßá, ãéáôß åêåßíç ôçí åðï÷Þ Þôáí óõíçèéóìÝíï
ãéá ôïõò åýðïñïõò Ñùìáßïõò íá ðáßñíïõí ìüñöùóç áðü ôïõò ¸ëëçíåò áé÷ìáëþ-
ôïõò. ¢ëëåò öïñÝò ðÞãáéíáí óôçí ÅëëÜäá ãéá íá óðïõäÜóïõí öéëïóïößá, ñçôïñé-
êÞ, ôÝ÷íåò ê.ô.ë. Ç åëëçíéêÞ ðáéäåßá äñïýóå üìùò ðÜíù ôïõ ìÜëëïí «åðéäåñìéêÜ».
Ï ÊÜôùí êñÜôçóå ôï ôå÷íéêü ìÝñïò ôùí ãíþóåùí. Óôï âÜèïò ôçò øõ÷Þò ôïõ Þôáí
Ñùìáßïò. Ðßóôåõå âáèéÜ óôçí áíùôåñüôçôá ôïõ ñùìáúêïý ôñüðïõ æùÞò êáéò ôéò ñù-
ìáúêÝò áíôéëÞøåéò, êáèþò ìå áõôÝò ùò âáóéêü åöüäéï ðñáãìáôïðïéÞèçêáí ïé ìå-
ãÜëåò êáôáêôÞóåéò.
Åñþôçóç 4ç: Íá åðéóçìÜíåôå ôçí êáôÜóôáóç óôçí ïðïßá âñéóêüôáí ç

ðëåéïøçößá ôïõ ñùìáúêïý ëáïý ìÝóá áðü ôïõò ëüãïõò ôïõ ÔéâÝñéïõ ÃñÜê-
÷ïõ (ðáñÜèåìá 6) êáé íá ôç óõãêñßíåôå ìå åêåßíç ôùí ðëïõóßùí, ðïõ ðá-
ñïõóéÜæåé ôï ðáñÜèåìá 2.
ÁðÜíôçóç:
á) Ç ðëåéïøçößá ôïõ ñùìáúêïý ëáïý æïýóå êÜôù áðü Üèëéåò óõíèÞêåò æùÞò.
Äåí åß÷áí óðßôé ãéá íá ìåßíïõí êáé ôñéãýñéæáí óôïõò äñüìïõò ÷ùñßò óêïðü. ¹ôáí
åêåßíïé ðïõ áðïôåëïýóáí ôï âáóéêü êïñìü åíüò óôñáôïý ðïõ êáôÝêôçóå ðïëëÝò
÷þñåò. Ùóôüóï, ôá ïöÝëç áõôþí ôùí êáôáêôÞóåùí ôá êáñðþíïíôáí Üëëïé. ÅðåéäÞ
åß÷áí áíÜãêç áðü ÷ñÞìáôá êáé åðåéäÞ Ýðñåðå íá åðéâéþóïõí, ðÞãáéíáí êáé æçôïý-
óáí ôá áíáãêáßá áðü ôïõò ðëïýóéïõò.
â) Áðü ôéò êáôáêôÞóåéò áñêåôïß Ýãéíáí ðëïýóéïé óôç Ñþìç. Ç áðüóôáóç öôù÷þí
- ðëïõóßùí áìâëýíèçêå, éäéáßôåñá ìåôÜ áðü ôéò êáôáêôÞóåéò. Ïé ðëïýóéåò êáëëéåñ-
ãÞóéìåò åêôÜóåéò ðÝñáóáí óôá ÷Ýñéá ôùí ìåãÜëùí ïéêïãåíåéþí ôçò Ñþìçò. Áõôïß
ðëïýôéæáí áðü ôï åìðüñéï, ôç äéïßêçóç ôùí åðáñ÷éþí êáé ôçí åßóðñáîç ôùí öüñùí.
Åñþôçóç 5ç: Ðþò êñßíåôå ôéò óôñáôéùôéêÝò ìåôáññõèìßóåéò ôïõ ÌÜñéïõ

êáé ôá ðïëéôéêÜ ìÝôñá ôïõ Óýëëá óå ó÷Ýóç ìå ôéò ðïëéôéêÝò åîåëßîåéò óôï
ñùìáúêü êñÜôïò;
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé ìåôáññõèìßóåéò ôïõò ÌÜñéïõ—áðïôÝëåóìá ôùí ïðïßùí Þôáí ï ñùìáúêüò óôñá-
ôüò íá áðïêôÞóåé åðáããåëìáôéêü ÷áñáêôÞñá—Þôáí óýìöùíåò ìå ôéò áëëáãÝò (ïéêïíï-
ìéêÝò, êïéíùíéêÝò, ðïëéôéêÝò, ðïëéôéóôéêÝò) ðïõ óõíÝâáéíáí ôçí ßäéá ðåñßïäï. Ï ðáëéüò
êëåéóôüò ÷áñáêôÞñáò ôçò ñùìáúêÞò êïéíùíßáò åß÷å åãêáôáëåéöèåß ðñéí áðü êáéñü. Ïé á-
251
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 252
ãþíåò ðïõ Þôáí åìðíåõóìÝíïé áðü ôéò áñåôÝò ôùí ðñïãüíùí êáé ôá ðáôñþá Þèç êáé Ý-
èéìá åß÷áí îå÷áóôåß. Ï ðëïýôïò êáé ï ðïëéôéóìüò ôçò ÁíáôïëÞò ìÜãåøáí ôïõò áãñüôåò
êáôÜ âÜèïò Ñùìáßïõò óôñáôéþôåò. Áõôïß Ýöåñáí Ýíá íÝï Þèïò óôçí ðáôñßäá ôïõò, ôï Þ-
èïò ôçò áðüêôçóçò üóï ôï äõíáôüí ðåñéóóüôåñùí õëéêþí ðüñùí ãéá íá ðåñíoýí ìéá
æùÞ Üíåôç. ÌÝóá óå ìéá ôÝôïéá êïéíùíßá, Þôáí ðïëý öõóéêü ï óôñáôüò íá ÷Üóåé ôïí å-
èíéêü ôïõ ÷áñáêôÞñá áöïý äåí ðïëåìïýóå ãéá ôï éäáíéêü ôçò ðáôñßäáò—êáé íá ìåôá-
âëçèåß óå êáèáñÜ åðáããåëìáôéêü—áöïý ôï æçôïýìåíï ðéá Þôáí ï õëéêüò ðëïýôïò.
â) Óôï íÝï éäáíéêü ôçò áðüêôçóçò ðëïýôïõ åíôÜóóïíôáé êáé ôá ìÝôñá ôïõ Óýëëá.
Äïëïöüíçóå ôïõò áíôéðÜëïõò ôïõ êáé êáôÝó÷åóå ôéò ðåñéïõóßåò ôïõò. Ìå ôñüðï ùìü
êáé âßáéï åêöñÜæåé ôéò íÝåò áíôéëÞøåéò ôïõ êáéñïý ôïõ. Ãéáôß ï Óýëëáò äåí îåöýôñùóå
áðü ôï ðïõèåíÜ, áëëÜ Þôáí ôÝêíï ôçò åðï÷Þò ôïõ.
Åñþôçóç 6ç: Áöïý ìåëåôÞóåôå ôï ðáñÜèåìá 7, ðïõ áíáöÝñåôáé óôçí

êáôÜóôáóç ôùí êáôïßêùí ôçò Éôáëßáò, íá: á) ðñïóäéïñßóåôå ôïõò ëüãïõò
ðïõ ï óõããñáöÝáò ðñïâÜëëåé ùò áßôéá ôïõ Óõììá÷éêïý ðïëÝìïõ êáé â) å-
îçãÞóôå ãéáôß ôïí ðüëåìï áõôü ïíïìÜæåé êïéíùíéêü.
ÁðÜíôçóç:
Á) á) Ïé éôáëéêÝò ðüëåéò Þôáí êáô’ üíïìá óõììá÷éêÝò. Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá
Þôáí õðïôáãìÝíåò óôïõò Ñùìáßïõò. Áêüìá ÷åéñüôåñá, ïé ðëïõóéüôåñïé êÜôïéêïé
áõôþí ôùí ðüëåùí Ýöåõãáí êáé ðïëéôïãñáöïýíôáí Ñùìáßïé ðïëßôåò.
â) Äåí åß÷áí äéêáßùìá êáôï÷Þò ðÜíù óôç ãç ôïõò, åêôüò áí åðéêõñùíüôáí óå
áõôÝò ìå åðßóçìç ðñÜîç ôïõ êñÜôïõò. ¼ëåò ïé ãáßåò áíÞêáí óôç äçìïêñáôßá.
ÌÜëéóôá, ïñéóìÝíïé Ñùìáßïé ðñüôåéíáí áõôÜ ôá åäÜöç íá ìïéñáóôïýí óôïõò öôù-
÷ïýò ôçò Ñþìçò.
ã) Ç êýñéá áéôßá, ëïéðüí, ôïõ ðïëÝìïõ Þôáí ç ðñïóðÜèåéá ôùí Éôáëþí íá áðï-
êôÞóïõí ðïëéôéêÜ äéêáéþìáôá (äéêáßùìá ôïõ Ñùìáßïõ ðïëßôç).
Â) Êïéíùíéêüò ïíïìÜóôçêå áõôüò ï ðüëåìïò ãéáôß ïé Éôáëïß Þèåëáí íá åîé-
óùèïýí êïéíùíéêÜ ìå ôïõò Ñùìáßïõò.
Åñþôçóç 7ç: á) Ðïéåò åìöýëéåò óõãêñïýóåéò ôùí Ñùìáßùí Ýãéíáí óôïí

åëëáäéêü ÷þñï; â) Ðïéåò Þôáí ïé åðéðôþóåéò ôïõò ãéá ôç ñùìáúêÞ ðïëéôåßá
(Res publica);
ÁðÜíôçóç:
252
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 253
Á) á) Óôçí ÅëëÜäá Ýãéíå ï ðüëåìïò ôùí Ñùìáßùí (Óýëëáò) åíáíôßïí ôïõ

ÌéèñéäÜôç.
â) Ç óýãêñïõóç áíÜìåóá óôïí Éïýëéï Êáßóáñá êáé óôïõ ÐïìðÞéï Ýãéíå óôá
ÖÜñóáëá.
ã) Ï Ïêôáâéáíüò, ï ËÝðéäïò êáé ï ÌÜñêïò Áíôþíéïò óõãêñïýóôçêáí ìå ôïõò
äïëïöüíïõò ôïõ Êáßóáñá (ÊÜóóéïò Ëïããßíïò, ÌÜñêïò Âñïýôïò) óôïõò
Öéëßððïõò ôçò Ìáêåäïíßáò.
ä) Ï ÏêôÜâéáíüò íßêçóå ôï ÌÜñêï Áíôþíéï óôç íáõìá÷ßá ôïõ Áêôßïõ.
Â) ÕðçñåôÞèçêáí ïé öéëïäïîßåò ôùí óôñáôçãþí, áðïäõíáìþèçêáí óçìáíôéêÜ
ïé äçìïêñáôéêïß èåóìïß. ÔåëéêÜ, ç äçìïêñáôßá, (Res publica), áðïóôåñçìÝíç
áðïóôåñçìÝíç áðü ôá óôçñßãìáôÜ ôçò, êáôÝññåõóå.
Åñþôçóç 1ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ïéêïíïìßá ôçò Ñþìçò;

ÁðÜíôçóç:
Áñ÷éêÜ ïé Ñùìáßïé áó÷ïëïýíôáí ìå ôç ãåùñãßá. ÌåôÜ ôá ìÝóá ôïõ 2ïõ áé. ð.×.
Üñ÷éóáí íá áó÷ïëïýíôáé ìå ôï åìðüñéï êáé ôç âéïôå÷íßá. Ôï óýóôçìá ðáñáãùãÞò
ìåôáâëÞèçêå êáèþò äçìéïõñãÞèçêáí ìåãÜëá åñãáóôÞñéá. Ãéá íá áíôáðïêñéèïýí
óôç ìåãÜëç æÞôçóç, ÷ñçóéìïðïéïýóáí äïýëïõò. Ïé ìéêñïìåóáßïé âéïôÝ÷íåò êáé é-
äéïêôÞôåò ãçò åîáöáíßóôçêáí åîáéôßáò ôïõ áíôáãùíéóìïý ôùí ìåãÜëùí åñãáóôçñß-
ùí êáé ãáéïêôçìüíùí.
Åñþôçóç 2ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ñùìáúêÞ êïéíùíßá;

ÁðÜíôçóç:
Ç ñùìáúêÞ êïéíùíßá Üëëáîå äñáìáôéêÜ. Åîáöáíßóôçêå ï âáóéêüò êïñìüò ôïõ
ñùìáúêïý äçìïêñáôéêïý ðïëéôåýìáôïò êáé ôïõ óôñáôïý (ïé ìéêñïìåóáßïé). Áõôïß á-
íáãêÜóôçêáí íá ìåôïéêÞóïõí óôç Ñþìç, áíáæçôþíôáò ìéá êáëýôåñç æùÞ. Êáèþò Þ-
ôáí ñùìáßïé ðïëßôåò, åß÷áí äéêáßùìá øÞöïõ, åíþ ðáñÜëëçëá ðÞãáéíáí ùò ìÜñôõ-
ñåò óôá äéêáóôÞñéá. Æïýóáí ðïõëþíôáò ôçí øÞöï ôïõò óôïõò ðëïýóéïõò, ôïõò óõ-
ãêëçôéêïýò êáé ôïõò éððåßò.
253
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 254
Åñþôçóç 3ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò óõãêëçôéêïýò;

ÁðÜíôçóç:
Ïé óõãêëçôéêïß áðïôåëïýíôáí áðü ðñþçí áíþôáôïõò áîéùìáôïý÷ïõò. ¢ëëåò
öïñÝò êÜðïéïé ðñüãïíïß ôïõò åß÷áí êáôáëÜâåé ôÝôïéï áîßùìá. Óôá áîéþìáôá áõôÜ á-
ðïäåéêíýïíôáí ìå åêëïãÝò. Ìåôåß÷áí óôï óþìá ôçò óõãêëÞôïõ, ðïõ, åðåéäÞ áðÝ-
êôçóå ìåãÜëç åîïõóßá, Ýãéíå êëåéóôÞ êïéíùíéêÞ ïìÜäá.
Åñþôçóç 4ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò éððåßò;

ÁðÜíôçóç:
Ïé éððåßò åß÷áí ðïëëÜ ÷ñÞìáôá. Ìðïñïýóáí íá õðçñåôÞóïõí óôï éððéêü. Áó÷ï-
ëïýíôáí ìå ôï åìðüñéï, ôçí ôïêïãëõößá, ôéò åðé÷åéñÞóåéò. Éäéáßôåñá áðïäïôéêÞ Þôáí
ç åðé÷åßñçóç ôïõ äçìïóéþíç. Áõôüò áãüñáæå áíôß åíïéêßïõ ôçí åßóðñáîç ôùí öü-
ñùí áðü ôéò åðáñ÷ßåò Þ êáé ôçí åêìåôÜëëåõóç ôùí ëéìáíéþí êáé ìåôáëëåßùí. ÐëÞ-
ñùíå Ýíá ïñéóìÝíï ðïóü óôï êñÜôïò êáé, ãéá íá åéóðñÜîåé ôï ðïóü áõôü êáé íá
âãÜëåé êáé êÝñäïò, ðïõëïýóå ôá äéêáéþìáôÜ ôïõ óôïõò íôüðéïõò åðé÷åéñçìáôßåò ôùí
åðáñ÷éþí. Áõôïß Þôáí ïé ôåëþíåò, ïé ïðïßïé ìå âÜíáõóï ôñüðï Ýâãáæáí ðïëëÜ ÷ñÞ-
ìáôá. Ïé éððåßò äåí ìðïñïýóáí íá áíÝëèïõí óå áíþôáôá áîéþìáôá.
Ìå ôéò êáôáêôÞóåéò Ýãéíáí áðáñáßôçôïé ïé äïýëïé. Áðü ôçí Üëëç, ïé áé÷ìÜëùôïé
ôùí êáôáêôçôéêþí ðïëÝìùí ôçò Ñþìçò áðïôÝëåóáí áíåîÜíôëçôç ðçãÞ äïýëùí. Éäéáß-
ôåñá óôçí ÁíáôïëÞ, ôï äïõëåìðüñéï Þôáí ðïëý áíáðôõãìÝíï. Ïé äïýëïé ðñïóÝöå-
ñáí öèçíÞ åñãáóßá. ÐÜíôùò, ïé Ñùìáßïé öÝñïíôáí óêëçñÜ óôïõò äïýëïõò, êáèþò
ôïõò èåùñïýóáí ðñÜãìáôá. Ãé’ áõôü óçìåéþíïíôáí ðïëëÝò åîåãÝñóåéò äïýëùí.
Åñþôçóç 5ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí Ñùìáßùí;

ÁðÜíôçóç:
Ïé êáôáêôÞóåéò óôçí ÁíáôïëÞ Ýöåñáí äñáóôéêÝò áëëáãÝò óôç æùÞ ôùí Ñùìáß-
ùí, êáèþò Þñèáí óå åðáöÞ ìå ôçí ðïëõôÝëåéá êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ æùÞ (öéëïóïöß-
á, ðïßçóç ê.ô.ë.) ôùí åëëçíéóôéêþí âáóéëåßùí.
—Óôçí êáèçìåñéíÞ æùÞ ôùí Ñùìáßùí åéóÝâáëáí ðïëëÝò åëëçíéêÝò óõíÞèåéò,
áëëÜ êáé óõíÞèåéåò Üëëùí ëáþí. ÁíôÝãñáöáí ôçí ÷ùñßò áßóèçóç ôïõ ìÝôñïõ êáé
ôïõ ùñáßïõ ðïëõôÝëåéá üóïí áöïñÜ ôéò êáôïéêßåò, ôçí Ýíäõóç, ôç äéáóêÝäáóç ê.ô.ë.
—Ùò ðñïò ôç èñçóêåßá, ïé Ñùìáßïé ðÞñáí ðïëëÜ óôïé÷åßá áðü ôéò áíáôïëéêÝò
254
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 255
ëáôñåßåò, åéäéêÜ ôéò ôåëåôÝò ôçò ºóéäáò, ôçò ÊõâÝëçò, ôïõ Ìßèñá.
—ÌåãÜëç áðÞ÷çóç, åß÷å ç íÝá áôôéêÞ êùìùäßá, ðïõ äéáêùìùäïýóå ôïõò áí-
èñþðéíïõò ôýðïõò. Óçìáíôéêïß Ñùìáßïé êùìéêïß ðïéçôÝò áíáäåß÷ôçêáí ï Ðëáýôïò
êáé ï ÔåñÝíôéïò.
—ÐïëëÜ åëëçíéêÜ Ýñãá ôÝ÷íçò ìåôáöÝñèçêáí áðü ôçí ÅëëÜäá óôçí Éôáëßá. Å-
ðåéäÞ áõôÜ äåí Ýöôáíáí, ¸ëëçíåò êáëëéôÝ÷íåò åðéäüèçêáí óå áíôéãñáöÝò.
—Ðïëëïß ðëïýóéïé äéáôçñïýóáí Ýíá êýêëï áíèñþðùí ðïõ äßäáóêáí öéëïóï-
ößá, ñçôïñéêÞ ê.ô.ë. Áðïôåëïýíôáí áðü ¸ëëçíåò áé÷ìÜëùôïõò ïé ïðïßïé Þôáí ìïñ-
öùìÝíïé. Áêüìç, óõíÞèùò áõôïß ïé ¸ëëçíåò ãßíïíôáí äÜóêáëïé ôùí ðáéäéþí ôùí
Ñùìáßùí.
Ïé Ñùìáßïé óõãêéíïýíôáí áðü ôéò ìïíïìá÷ßåò ìÝ÷ñé èáíÜôïõ Þ áðü ôéò èçñéï-
ìá÷ßåò.
Åñþôçóç 6ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôéò ìåôáññõèìéóôéêÝò ðñïóðÜèåéåò ôùí

Ñùìáßùí;
ÁðÜíôçóç:
Óå ìéêñü ÷ñïíéêü äéÜóôçìá äéáäñáìáôßóôçêáí áëëáãÝò óôï ñùìáúêü ôñüðï æù-
Þò êáé óêÝøçò, ï ïðïßåò áëëïßùóáí óçìáíôéêÜ ôá Þèç êáé áðïìÜêñõíáí ôïõò êá-
ôáêôçôÝò áðü ôéò ðñïãïíéêÝò áñåôÝò. Ãé’ áõôü Ýãéíáí ðñïóðÜèåéåò åðáíáöïñÜò ôùí
ðáôñþùí ôñüðùí æùÞò.
Åñþôçóç 7ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí ÊÜôùíá ôïí ôéìçôÞ;

ÁðÜíôçóç:
Óôçí ìåôáññõèìéóôéêÞ ðñïóðÜèåéá ðñùôáãùíéóôÞò áíáäåß÷ôçêå Ýíáò ìïñöù-
ìÝíïò Ñùìáßïò, ï ÊÜôùí, ï ïðïßïò åêëÝ÷ôçêå ôï 184 ð.×. óôï áîßùìá ôïõ ôéìçôÞ.
Áðü áõôÞ ôç èÝóç ðñïóðÜèçóå íá ðåñéïñßóåé ôá öáéíüìåíá ðëåïíåîßáò. Áí êáé åß-
÷å åëëçíéêÞ ðáéäåßá, èåùñïýóå ôïõò ¸ëëçíåò õðåýèõíïõò ãéá ôçí áëëáãÞ ôïõ ëé-
ôïý ôñüðïõ æùÞò ôùí Ñùìáßùí. Ç ðñïóðÜèåéá ôïõ ÊÜôùíá äåí Ýöåñå êáíÝíá á-
ðïôÝëåóìá.
Åñþôçóç 8ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí ÔéâÝñéï êáé ôï ÃÜéï ÃñÜê÷ï;

ÁðÜíôçóç:
Ï ÔéâÝñéïò ÃñÜê÷ïò áíáäåß÷ôçêå óôï áîßùìá ôïõ äçìÜñ÷ïõ ôï 133 ð.×. Ðñü-
255
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 256
ôåéíå Ýíá íüìï óýìöùíá ìå ôïí ïðïßï êáíÝíáò äåí ìðïñïýóå ðÜíù áðü ÷ßëéá ðëÝ-
èñá ãçò, ðåíôáêüóéá ãéá ôïí ßäéï êáé äéáêüóéá ðåíÞíôá ãéá ôá äýï áñóåíéêÜ ðáéäéÜ
ôïõ. Ç äçìüóéá ãç èá ìïéñÜæïíôáí óôïõò áêôÞìïíåò. Áí åðéóôñÝöïíôáí ãç, äßíï-
íôáí ôñéÜíôá ðëÝèñá óå êÜèå ðïëßôåò ðïõ äåí åß÷áí Ýããåéï éäéïêôçóßá.
Ï ÔéâÝñéïò ÃñÜê÷ïò ðñüôåéíå ï èçóáõñüò ôïõ ÁôôÜëïõ íá äïèåß óôïõò áêôÞìï-
íåò ãéá íá áãïñÜóïõí åñãáëåßá.
Ïé óõãêëçôéêïß áíôÝäñáóáí êáé ï ÔéâÝñéïò ÃñÜê÷ïò äïëïöïíÞèçêå. Ï áãñïôé-
êüò íüìïò äåí åöáñìüóôçêå.
Ï ÃÜéïò ÃñÜê÷ïò, áäåñöüò ôïõ ÔéâÝñéïõ, Ýãéíå äÞìáñ÷ïò ôï 123 ð.×. Ðñï÷þ-
ñçóå óôéò áêüëïõèåò ìåôáññõèìßóåéò.
á) ¸èåóå óå åöáñìïãÞ ôïí áãñïôéêü íüìï. ºäñõóå áðïéêßåò óôéò êáôáêôçìÝíåò
ðåñéï÷Ýò ôçò Éôáëßáò. Åêåß åãêáôáóôÜèçêáí áêôÞìïíåò. ÊáèéÝñùóå ôç äéáíïìÞ óé-
ôáñéïý óôïõò öôù÷ïýò ôçò Ñþìçò. Ìåßùóå ôá ÷ñüíéá ôçò óôñÜôåõóçò êáé Ýäùóå ðå-
ñéóóüôåñá ÷ñÞìáôá óôïõò óôñáôéþôåò.
â) Óõãêñüôçóå äéêáóôÞñéá üðïõ éððåßò åêäßêáæáí õðïèÝóåéò êáôá÷ñÞóåùí áðü
óõãêëçôéêïýò. ÅðéðëÝïí, ïé óõãêëçôéêïß äå èá ìðïñïýóáí íá åðéëÝãïõí ôéò óõ-
ãêëçôéêÝò åðáñ÷ßåò.
Ïé óõãêëçôéêïß åîüíôùóáí êáé ôïí ÃÜéï ÃñÜê÷ï óôñÝöïíôáò ôï ëáü åíáíôßïí ôïõ.
Ç ìåôáññõèìéóôéêÞ ðñïóðÜèåéá ôùí ÃñÜê÷ùí ïõóéáóôéêÜ áðÝôõ÷å. Ïé êáôáêôÞ-
óåéò åß÷áí äçìéïõñãÞóåé ìéá ðåñßðëïêç êáôÜóôáóç, ç ïðïßá äåí åõíïïýóå ôéò ìå-
ôáññõèìßóåéò.
Åñþôçóç 9ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí åíïðïßçóç ôçò Éôáëßáò;
ÁðÜíôçóç:
Ïé õðüëïéðïé êÜôïéêïé ôçò Éôáëßáò—åêôüò áðü ôïõò Ñùìáßïõò—áðïôÝëåóáí ôï
óôñáôéùôéêü êïñìü üðïõ âáóßóôçêáí ïé êáôáêôÞóåéò. ÃåíéêÜ ðÜíôùò Þôáí ðïëßôåò
äåýôåñçò êáôçãïñßáò. Áðáéôïýóáí íá åßíáé ßóïé áðÝíáíôé óôï íüìï, íá ìðïñïýí íá
êáôÝ÷ïõí éäéïêôçóßá êáé íá áó÷ïëïýíôáé ìå ôï åìðüñéï.
¸ôóé, îÝóðáóå ï Óõììá÷éêüò ðüëåìïò (90—88 ð.×.) áíÜìåóá óôïõò Ñùìáßïõò
êáé óôïõò Éôáëéþôåò óõììÜ÷ïõò ôïõò. Ïé áðþëåéåò Þôáí ðïëëÝò êáé áðü ôéò äýï ìå-
ñéÝò. Ôï 89 ð.×. øçößóôçêå íüìïò ðïõ üñéæå üôé ìÝóá óå åîÞíôá ìÝñåò áðü ôç äç-
ìïóßåõóÞ ôïõ èá ìðïñïýóáí êáé ïé õðüëïéðïé êÜôïéêïé ôçò Éôáëßáò íá áðïêôÞóïõí
256
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 257
ôï äéêáßùìá ôïõ Ñùìáßïõ ðïëßôç. Ç êáôÜêôçóç áõôÞ Þôáí óçìáíôéêÞ, ãéáôß ðëÝïí ç
Ñþìç Ýãéíå ç ðñùôåýïõóá ôçò ÉôáëéêÞò ÷åñóïíÞóïõ ìÝ÷ñé ôïí ðïôáìü Ñïõâßêùíá.
Åñþôçóç 10ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò åìöýëéïõò ðïëÝìïõò;

ÁðÜíôçóç:
ÊáôÜ ôïí 1ï áé. ð.×. ï ñùìáúêüò óôñáôüò õðïôÜóóåôáé óôç èÝëçóç êáé ôéò öéëï-
äïîßåò ôùí óôñáôçãþí. Ï óôñáôüò áíáäåß÷ôçêå ç ìüíç äýíáìç ðïõ Þôáí éêáíÞ íá
êñáôÞóåé êÜôù áðü ôïí Ýëåã÷ï ôçò Ñþìçò ôüóï ìåãÜëåò åêôÜóåéò ãçò.
Ôïí 1ï áé. ð.×. õðÞñ÷å äéáñêÞò ðïëéôéêÞ óýãêñïõóç áíÜìåóá óôïõò áñéóôïêñá-
ôéêïýò (óõãêëçôéêïýò) êáé ôïõò äçìïêñáôéêïýò (ôïí ü÷ëï ôùí ðüëåùí). Áðïöáóé-
óôéêü ñüëï Ýðáéîáí êáé ôá óõìöÝñïíôá êáé ïé åðéäéþîåéò ôùí çãåôþí ôùí äýï ðáñá-
ôÜîåùí. Ïé óõãêñïýóåéò áõôÝò Þôáí äñáìáôéêÝò, êáèþò ðñáãìáôïðïéÞèçêáí êáé óôï
ðåäßï ôçò ìÜ÷çò ìå áñ÷çãïýò éêáíïýò óôñáôéùôéêïýò. Ïé åìöýëéåò äéáìÜ÷åò, áëëÜ
êáé Üëëïé ðáñÜãïíôåò, ïäÞãçóáí ôåëéêÜ óôçí êáôÜëõóç ôçò äçìïêñáôßáò.
Åñþôçóç 11ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí ÌÜñéï êáé ôïí Óýëëá;

ÁðÜíôçóç:
Ï ÌÜñéïò Þôáí äçìïêñáôéêüò óôéò ðåðïéèÞóåéò ôïõ. Éêáíüò óôñáôéùôéêüò, äåí
åß÷å áíÜëïãåò ðïëéôéêÝò éêáíüôçôåò. Óçìåßùóå óçìáíôéêÝò íßêåò óôç Â. ÁöñéêÞ, êá-
èþò êáé óôçí Åõñþðç åíáíôßïí ôåõôïíéêþí öõëþí. Ðñï÷þñçóå óå áëëáãÝò ïé ï-
ðïßåò ìåôÝôñåøáí ôï óôñáôü óå åðáããåëìáôéêü óþìá, ðïõ áðïôÝëåóå üñãáíï
ðñáãìÜôùóçò ôùí öéëïäïîéþí ôùí óôñáôçãþí.
Ï ÌÜñéïò Þñèå óå ñÞîç ìå ôï Óýëëá, ïðáäü ôùí áñéóôïêñáôþí, üôáí ôïõ äü-
èçêå áðü ôç óõíÝëåõóç ôïõ ëáïý ç åíôïëÞ íá ðïëåìÞóåé ôï ÌéèñéäÜôç, âáóéëéÜ ôïõ
Ðüíôïõ. Ôçí ßäéá åíôïëÞ ðÞñå ï Óýëëáò áðü ôç óýãêëçôï. ÔåëéêÜ, ï Óýëëáò âãÞ-
êå íéêçôÞò.
Ï Óýëëáò áíáäåß÷èçêå óôï Óõììá÷éêü ðüëåìï. Êáèþò ï Ìéèñéäáôéêüò ðüëå-
ìïò Ýãéíå åëëçíéêü Ýäáöïò, ç ÁèÞíá êáé ï ÐåéñáéÜò Ýðáèáí ìåãÜëåò êáôáóôñï-
öÝò. ÔåëéêÜ ï ÌéèñéäÜôçò çôôÞèçêå.
Ï Óýëëáò óôñÜöçêå êáôÜ ôùí ïðáäþí ôïõ ÌÜñéïõ ìå ôéò ðåñßöçìåò ðñïãñáöÝò,
äçëáäÞ ìå ôïõò êáôáëüãïõò ôùí áíôéöñïíïýíôùí, ïé ïðïßïé èá èáíáôþíïíôáí.
Áõôïáíáãïñåýôçêå äéêôÜôïñáò ãéá ôÝóóåñá ÷ñüíéá (82—79 ð.×.), Ý÷ïíôáò áðü-
ëõôç åîïõóßá. Óôá ÷ñüíéá ôïõ åíéó÷ýèçêå ç óýãêëçôïò.
257
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 258
Åñþôçóç 12ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí ÐïìðÞéï êáé ôïí Êáßóáñá;

ÁðÜíôçóç:
Ìüëéò ðÝèáíå ï Óýëëáò, óôçí ðïëéôéêÞ áíáäåß÷ôçêå ï ÐïìðÞéïò. ÅõíïÞèçêå á-
ðü ôéò êáôáóôÜóåéò.
Ôçí åðï÷Þ ðïõ Ýëåéðå óôçí áíáôïëÞ ãéá íá áíôéìåôùðßóåé ôï ÌéèñéäÜôç, Ýíáò á-
ñéóôïêñÜôçò, ï Êáôéëßíáò, ðñïóðÜèçóå íá êáôáëÜâåé ôçí åîïõóßá. ÎåóêåðÜóôçêå
üìùò áðü ôïí ñÞôïñá ÊéêÝñùíá.
Ç óýãêëçôïò áñíÞèçêå íá áíáãíùñßóåé ôéò åðéôõ÷ßåò ôïõ Ðïìðçßïõ. Ôüôå áõôüò
óõíåííïÞèçêå ìå ôïí ÊñÜóóï êáé ôïí Éïýëéï Êáßóáñá. ¸ôóé, ôï 60 ð.×. óõóôÜèç-
êå ç ðñþôç ôñéáíäñßá. Áðü áõôÞ ôçí êáôÜóôáóç åõíïÞèçêå ï Éïýëéïò Êáßóáñáò, ï
ïðïßïò åêëÝ÷ôçêå óå áíþôáôá áîéþìáôá. ÊáôÜ ôá ÷ñüíéá 58—50 ð.×. ï Êáßóáñáò
êáôÝëáâå ôç Ãáëáôßá êáé ôçí ðåñéï÷Þ ìÝ÷ñé ôï ÑÞíï. Ôïí ßäéï êáéñü ï ÐïìðÞéïò
ðñïóðÜèçóå íá óõíôñßøåé ôïí Êáßóáñá ðïëéôéêÜ. Ï Êáßóáñáò üìùò ãýñéóå êáé ï
ÐïìðÞéïò êáôÝöõãå óôçí ÅëëÜäá. Ôï 48 ð.×. ï ÐïìðÞéïò íéêÞèçêå óôá ÖÜñóáëá
ôçò Èåóóáëßáò.
Ï Êáßóáñáò âñÞêå ôçí åõêáéñßá êáé áõôïáíáãïñåýôçêå éóüâéïò äéêôÜôïñáò. Ç
ðåñßïäïò ôçò Äçìïêñáôßáò ôåëåßùóå. Ï Êáßóáñáò ðÞñå óðïõäáßá ìÝôñá åóùôåñé-
êÞò ðïëéôéêÞò.
Åñþôçóç 13ç: Ðïéá ìÝôñá åóùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò ðÞñå ï Êáßóáñáò;

ÁðÜíôçóç:
á) Ðåñéüñéóå ôç äýíáìç ôçò óõãêëÞôïõ.
â) ¸íùóå ôïõò Ñùìáßïõò êáé íïéÜóôçêå ãéá ôéò åðáñ÷ßåò.
ã) Ìïßñáóå ãç ôùí êáôáêôçìÝíùí åðáñ÷éþí óå ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ ü÷ëïõ ôçò
Ñþìçò.
ä) ¸äùóå ãç óôïõò óôñáôéþôåò ôïõ óå ðåñéï÷Ýò üðïõ åß÷å ðáñá÷ùñçèåß ôï äé-
êáßùìá ôïõ Ñùìáßïõ ðïëßôç.
å) ºäñõóå ðïëëÝò áðïéêßåò óå üëá ôá êáôáêôçìÝíá åäÜöç.
óô) Âåëôßùóå ôï çìåñïëüãéï.
Óôéò 15/3/44 ð.×. äïëïöïíÞèçêå áðü ôïí ÊÜóóéï Ëïããßíï êáé ôï ÌÜñêï Âñïýôï.
258
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 259
Åñþôçóç 14ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí Áíôþíéï êáé ôïí Ïêôáâéáíü;
ÁðÜíôçóç:
Ôïí Êáßóáñá áíôéêáôÝóôçóå ï ÌÜñêïò Áíôþíéïò. Ìáæß ìå ôïí áñ÷çãü ôïõ éððé-
êïý ËÝðéäï êáé ôïí áíéøéü ôïõ Êáßóáñá Ïêôáâéáíü ó÷çìÜôéóå ôç äåýôåñç ôñéáíäñß-
á (43 ð.×.) þóôå íá ôéìùñçèïýí ïé äïëïöüíïé ôïõ Êáßóáñá. Ï Âñïýôïò êáé ï ÊÜó-
óéïò ôåëéêÜ çôôÞèçêáí óôïõò Öéëßððïõò ôçò Ìáêåäïíßáò (42 ð.×.) êáé áõôïêôüíç-
óáí.
Ï ËÝðéäïò ðáñáìåñßóôçêå êáé ç åîïõóßá áñ÷éêÜ ìïéñÜóôçêå áíÜìåóá óôïí
ÌÜñêï Áíôþíéï êáé óôïí Ïêôáâéáíü. Óôç íáõìá÷ßá ôïõ Áéôßïõ (31 ð.×.) ï Ïêôáâéá-
íüò íßêçóå ôïí ÌÜñêï Áíôþíéï. Ôï 30 ð.×. ç Áßãõðôïò Ýãéíå ñùìáúêÞ åðáñ÷ßá. Ç
äçìïêñáôßá åß÷å êáôáëõèåß. Ç éó÷ýò ôçò åß÷å õðïóêáöôåß áðü ôéò öéëïäïîßåò ôùí
óôñáôçãþí üðùò áõôÝò åêöñÜóôçêáí ìÝóá áðü ôïõò åìöõëßïõò ðïëÝìïõò.

ãçóçò.
ÅðéëÝîåôå ôï óùóôü
1. ÌåôÜ ôçí êáôÜêôçóç ôçò Éôáëßáò áðü ôïõò Ñùìáßïõò Üñ÷éóå íá áíáðôýó-
óåôáé áðü ôïõò Éôáëéþôåò …
á. ç êáëëéÝñãåéá ôçò ãçò
â. ôï åìðüñéï
ã. ç íáõôéëßá
2. Ïé ìéêñïìåóáßåò åðé÷åéñÞóåéò êáé éäéïêôçóßåò …
á. åîáöáíßóôçêáí
â. áíáðôý÷èçêáí
ã. Üíôåîáí óôïí áíôáãùíéóìü
3. Ï êýñéïò üãêïò ôïõ ñùìáúêïý ëáïý, ïéêïíïìéêÜ …
á. äåí ìðüñåóå íá áíôáðïêñéèåß óôá íÝá äåäïìÝíá
259
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 260
â. ðñïóáñìüóôçêå
ã. ðëïýôéóå
4. Ç ôÜîç ôùí óõãêëçôéêþí áðïôåëïýíôáí áðü …
á. ôïí áðëü ëáü
â. üóïõò Þôáí ðëïýóéïé
ã. üóïõò åß÷áí áñéóôïêñáôéêÞ êáôáãùãÞ
5. Ç ôÜîç ôùí éððÝùí áðïôåëïýíôáí áðü …
á. üóïõò Þôáí åõãåíåßò
â. üóïõò Þôáí äïýëïé
ã. üóïõò åß÷áí ÷ñçìáôéêÞ ðåñéïõóßá
6. Äçìïóßùíçò ïíïìÜæïíôáí áõôüò ðïõ …
á. Ýðáéñíå áðü ôï êñÜôïò ôá ÷ñÞìáôá ôùí öüñùí
â. íïßêéáæå áðü ôï êñÜôïò ôï äéêáßùìá åßóðñáîçò ôùí öüñùí
ã. ðëÞñùíå âáñéÜ öïñïëïãßá óôï êñÜôïò
7. Ç áãïñáðùëçóßá äïýëùí ìåôÜ ôéò ìåãÜëåò êáôáêôÞóåéò …
á. äéáäüèçêå ðïëý
â. óôáìÜôçóå ôåëåßùò
ã. åß÷å ìéêñÞ Ýêôáóç
8. Ïé Ñùìáßïé óôçí êáèçìåñéíÞ ôïõò æùÞ åðçñåÜóôçêáí êõñßùò áðü …
á. ôïõò Áíáôïëßôåò
â. ôïõò ¸ëëçíåò
ã. ôïõò Êáñ÷çäüíéïõò
9. Ïé Ñùìáßïé ðñïôéìïýóáí …
á. ôï äñÜìá
â. ôçí ôñáãùäßá
ã. ôçí êùìùäßá
10. ÄÜóêáëïé ôùí ðáéäéþí ôùí Ñùìáßùí Þôáí …
á. ìïñöùìÝíïé ¸ëëçíåò
â. Üëëïé Ñùìáßïé
ã. ïé Áíáôïëßôåò
11. ÌåôÜ ôéò êáôáêôÞóåéò, ïé êïéíùíéêÝò áëëáãÝò Ýöåñáí êáé …
á. áëëïßùóç ôùí çèþí
â. åðáöÝò ìå ôéò ðñïãïíéêÝò áñåôÝò
260
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 261
ã. áíÜðôõîç ôùí çèþí

12. Ï ÊÜôùí ï ôéìçôÞò åðé÷åßñçóå …
á. êÜèáñóç ôùí óõãêëçôéêþí êáé ôùí éððÝùí
â. åðéâïëÞ ôùí óõãêëçôéêþí
ã. åðéâïëÞ ôùí éððÝùí
13. Ï ÔéâÝñéïò ÃñÜê÷ïò åðåäßùîå …
á. áýîçóç ôçò éäéïêôçóßáò ôùí ãáéïêôçìüíùí
â. íá êáôÝ÷ïõí üëïé áðü 1000 ðëÝèñá ãçò
ã. áíáäéáíïìÞ ôçò äçìüóéáò ãçò óôïõò áêôÞìïíåò
14. Óôïí áãñïôéêü íüìï ôïõ ÔéâÝñéïõ áíôÝäñáóáí …
á. ïé éððåßò
â. ïé óõãêëçôéêïß
ã. ï ëáüò
15. Ï ÃÜéïò ÃñÜê÷ïò åðéäßùîå …
á. áýîçóç ôçò äñÜóçò ôçò óõãêëÞôïõ
â. ðåñéïñéóìü ôçò äñÜóçò ôçò óõãêëÞôïõ
ã. áýîçóç ôçò äñÜóçò ôùí éððÝùí
16. Ïé Éôáëéþôåò åíóùìáôþèçêáí óôï ñùìáúêü êñÜôïò Ý÷ïíôáò …
á. ßóá äéêáéþìáôá ìå ôïõò Ñùìáßïõò
â. ëéãüôåñá äéêáéþìáôá áð’ ôïõò Ñùìáßïõò
ã. Üëëïé ëßãá êáé Üëëïé ðïëëÜ äéêáéþìáôá
17. ÌåôÜ ôéò êáôáêôÞóåéò, ï Ñùìáúêüò óôñáôüò åß÷å ùò óôü÷ï …
á. ôçí ðñáãìÜôùóç ôùí öéëïäïîéþí ôùí óôñáôçãþí
â. ôçí ðñáãìÜôùí ôùí öéëïäïîéþí ôùí óôñáôéùôþí
ã. ôçí åîõðçñÝôçóç ôùí óõìöåñüíôùí ôçò Ñþìçò
18. Ï ÌÜñéïò Þôáí …
á. ößëïò ôùí áñéóôïêñáôéêþí
â. å÷èñüò ôùí áñéóôïêñáôéêþí
ã. å÷èñüò ôïõ ëáïý
19. Ï Óýëëáò Þôáí …
á. å÷èñüò ôùí äçìïêñáôéêþí
â. ößëïò ôùí äçìïêñáôéêþí
ã. ößëïò ôïõ ëáïý
261
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 262
20. Ï Êáôéëßíáò ðáñÝóõñå óå åîÝãåñóç ôïõò …

á. äõóáñåóôçìÝíïõò êáé êáêïðïéïýò
â. ôïõò áñéóôïêñÜôåò
ã. ôïõò éððåßò
21. Ï ÊÜóóéïò Ëïããßíïò êáé ï ÌÜñêïò Âñïýôïò äïëïöüíçóáí ôï 44 ð.×.
ôïí …
á. Êáôéëßíá
â. ÊñÜóï
ã. Éïýëéï Êáßóáñá
ÁðÜíôçóç: 1â, 2á, 3á, 4ã, 5ã, 6â, 7á, 8â, 9ã, 10á, 11á,
12á, 13ã, 14â, 15â, 16á, 17á, 18â, 19á, 20á, 21ã.

1. Ôï ìéêñü ñùìáúêü êñÜôïò óôçñéæüôáí óå Ýíá óýóôçìá áíïéêôÞò áãñïôéêÞò ïéêï-
íïìßáò.
2. Ôï êýñéï ìÝóï åðéâßùóçò ôïõ Ñùìáßïõ ðïëßôç Ýöôáóå íá åßíáé ç øÞöïò ôïõ êáé
ç ìáñôõñßá ôïõ óôá äéêáóôÞñéá.
3. Ïé óõãêëçôéêïß Þôáí ìéá êïéíùíéêÞ ïìÜäá áíïé÷ôÞ óå üëïõò.
4. Ïé Ñùìáßïé Þôáí ëéôïß êáé ìå áßóèçóç ôïõ ìÝôñïõ êáé ôïõ ùñáßïõ.
5. Óôï èñçóêåõôéêü ôïìÝá åðçñåÜóôçêáí áðü áíáôïëéêÝò èñçóêåßåò, êáé êõñßùò
ïñãéáóôéêÝò - ìõóôçñéáêÝò ôåëåôÝò.
6. Ï ÔéâÝñéïò ÃñÜê÷ïò ðñüôåéíå ï èçóáõñüò ôçò ÐåñãÜìïõ íá äïèåß óôïõò áêôÞìï-
íåò.
7. Ï ÃÜéïò áðÝôõ÷å, åðåéäÞ ïé óõãêëçôéêïß Ýóôñåøáí Ýíá ìÝñïò ôïõ ëáïý åíáíôßïí
ôïõ.
8. Óõììá÷éêüò ïíïìÜóôçêå ï ðüëåìïò ôùí Éôáëéùôþí, ðïõ Þèåëáí íá äçìéïõñãÞ-
óïõí Ýíá íÝï êñÜôïò óôçí Éôáëßá.
9. Ïé Éôáëéþôåò äåí êáôÜöåñáí íá áðïêôÞóïõí ôá äéêáéþìáôá ôïõ Ñùìáßïõ ðïëßôç.
10. Ôïí 1ï áé. ð.×. ïé áñéóôïêñáôéêïß ìå ôïõò äçìïêñáôéêïýò âñßóêïíôáí äéáñêþò
óå óõãêñïýóåéò.
262
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 263
11. Ï óôñáôüò åîáêïëïýèçóå íá Ý÷åé åèíéêü ÷áñáêôÞñá.

12. Ï Óýëëáò, ãéá íá áíôéìåôùðßóåé ôï ÌÜñéï, åöÜñìïóå ôçí ðïëéôéêÞ ôùí ðñïãñá-
öþí, äçëáäÞ ôçí êáôÜñôéóç êáôáëüãùí ìå ôá ïíüìáôá üóùí Þèåëå íá èáíá-
ôþóåé.
13. Ðñþôç ôñéáíäñßá (60 ð.×.) ïíïìÜóôçêå ôï ðïëéôéêü ó÷Þìá üðïõ óõììåôåß÷áí ï
ÐïìðÞéïò, ï Éïýëéïò Êáßóáñáò êáé ï ÊñÜóóïò.
14. Óôç óýãêñïõóç áíÜìåóá óôïí ÐïìðÞéï êáé ôïí Êáßóáñá íéêçôÞò áíáäåß÷èçêå
ï ÐïìðÞéïò.
15. Ç äåýôåñç ôñéáíäñßá áðïôåëïýíôáí áðü ôïí ËÝðéäï, ôïí Ïêôáâéáíü êáé ôïí
ÌÜñêï Áíôþíéï êáé åß÷å ùò óôü÷ï ôçí åîïëüèñåõóç ôùí äïëïöüíùí ôïõ Êáß-
óáñá.
16. ÌåôÜ ôç íáõìá÷ßá óôï ¢êôéï ìå íéêçôÞ ôïí Ïêôáâéáíü ôåëåßùóáí ïé åìöýëéåò
óõãêñïýóåéò.
Á ð Ü í ô ç ó ç : ÓùóôÝò åßíáé ïé: 2, 5, 6, 7, 8, 10, 12, 13, 15, 16.
Á Â
1. Ñùìáúêüò ü÷ëïò ïíïìáæüôáí á. êùìùäéïãñÜöïé

2. ¼ôáí êÜðïéïò ìç áñéóôïêñáôéêÞò
êáôáãùãÞò êáôÜöåñíå íá äéåêäé- â. äéêáóôçñßïõ áðü éððåßò
êÞóåé áîßùìá
3. Ïé äçìïóéþíåò ïíïìÜæïíôáí êáé ã. ï ÌÜñêïò Áíôþíéïò
ä. ìéá áíèñþðéíç ìÜæá ÷ùñßò óõíåß-

4. Ï Ðëáýôïò êáé ï ÔåñÝíôéïò Þôáí
äçóç
5. Ç åëëçíéêÞ ôÝ÷íç äéáäüèçêå ìåôÜ

å. ÓùóéãÝíç
ôçí êáôÜêôçóç
263
04.qxd 10/6/08 12:01 PM Óåëßäá 264
Á Â
6. Ï ÊÜôùí áðïóôñåöüôáí óô. ëåãüôáí «íÝïò Üíèñùðïò»
7. Ï ÃÜéïò ðñï÷þñçóå óôç äçìéïõñ-

æ. ôïõ ÔÜñáíôá
ãßá
8. Ï ÊéêÝñùí áíÝêïøå ôá ó÷Ýäéá
ç. ôåëþíåò
ôïõ
9. Ôï çìåñïëüãéï âåëôéþèçêå ìå õ-
è. Êáôéëßíá
ðïëïãéóìü ôïõ áóôñïíüìïõ
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1ä, 2óô, 3ç, 4á, 5æ, 6é, 7â, 8è, 9å, 10æ.
264
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 265
VI. Ç ÑÙÌÁÉÊÇ ÁÕÔÏÊÑÁÔÏÑÉÁ
(1ïò áé. ð.÷.- 3ïò áé. ì.÷.)

kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 266
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 267
1. Ç ÐÅÑÉÏÄÏÓ ÔÇÓ ÁÊÌÇÓ

Ç äçìïêñáôßá (Res Publica) ðáñÞêìáóå, åîáéôßáò ôùí åìöýëéùí óõãêñïýóåùí.
Ï Ïêôáâéáíüò áíáãïñåýôçêå áõôïêñÜôïñáò, åãêáèéäñýïíôáò Ýôóé óôç Ñþìç ôçí á-
ðüëõôç ìïíáñ÷ßá. Ôá óýíïñá ôçò áõôïêñáôïñßáò åðåêôÜèçêáí, ç ïéêïíïìéêÞ æùÞ
áíáðôý÷èçêå, ôá ãñÜììáôá êáé ïé ôÝ÷íåò ãíþñéóáí áêìÞ. Ïé óõíèÞêåò æùÞò êáëõ-
ôÝñåõóáí êáé ãéá ôéò áóèåíÝóôåñåò ôÜîåéò. Ìðïñïýìå íá ìéëÜìå ãéá ìéá ðåñßïäï äý-
ï ðåñßðïõ áéþíùí áêìÞò ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò.
1. Ç åðï÷Þ ôïõ Áõãïýóôïõ

(27 ð.×.- 14 ì.×.)
Ç éó÷õñïðïßçóç ôçò êåíôñéêÞò åîïõóßáò

ÌåôÜ ôçí Þôôá ôïõ Áíôþíéïõ åìöáíßóôçêå Ýíôïíç ç áíÜãêç ãéá åéñÞíç. Ï Ïêôá-
âéáíüò, ùò ìüíïò íéêçôÞò, ïñãÜíùóå ôçí ðïëéôåßá óå íÝåò âÜóåéò, ðïõ åß÷áí ìï-
íáñ÷éêÞ êáôåýèõíóç. Áñ÷éêÜ, ðÜíôùò, åìöÜíéóå äçìïêñáôéêü ðñïóùðåßï, êáèþò
Üöçóå ôï ëáü êáé ôç óýãêëçôï íá ôïõ ðñïóöÝñïõí ôá áîéþìáôá. ÔåëéêÜ, óõãêÝ-
íôñùóå ðÜíù ôá óðïõäáéüôåñá áîéþìáôá, êïóìéêÜ êáé èñçóêåõôéêÜ. ÐáñÜëëçëá,
ßäñõóå ôï óõìâïýëéï ôïõ áõôïêñÜôïñá, þóôå íá âïçèéÝôáé óôçí Üóêçóç ôçò åîïõ-
óßáò. Ï ßäéïò Ýäåéîå ìåôñéïðÜèåéá. ¸ôóé: á) êñÜôçóå ôçí õøçëÞ åðïðôåßá ôçí åóù-
ôåñéêÞò, åîùôåñéêÞò êáé óôñáôéùôéêÞò äéïßêçóçò. â) Ôá åðéìÝñïõò èÝìáôá áíáôÝèç-
êáí óå óõãêëçôéêïýò êáé éððåßò. ÐáñÜëëçëá, èÝóðéóå áõóôçñÝò ðñïûðïèÝóåéò þ-
óôå íá ìðïñåß êÜðïéïò íá åéóÝëèåé óå áõôÝò ôéò ôÜîåéò.
ã) Ï ßäéïò äéüñéæå ôïõò óôñáôéùôéêïýò ôùí ðñïâëçìáôéêþí êáé ðáñáìåèüñéùí
ðåñéï÷þí, åíþ ç óýãêëçôïò ôïõò äéïéêçôÝò ôùí õðüëïéðùí åðáñ÷éþí.
ä) Äçìéïýñãçóå ìéá áõôïêñáôïñéêÞ ãñáöåéïêñáôßá ðïõ ôçí áðïôåëïýóáí åðáã-
ãåëìáôßåò õðÜëëçëïé. å) ÐñïóðÜèçóå íá åðéöÝñåé áíáãÝííçóç ôçò ãåùñãßáò êáé
267
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 268
VI. Ç ÑÙÌÁÚÊÇ ÁÕÔÏÊÑÁÔÏÑÉÁ
ôùí ðáëáéþí çèþí. óô) Öñüíôéóå ãéá ôïí êáëëùðéóìü ôçò Ñþìçò. æ) ÓéãÜ óéãÜ êá-
ôüñèùóå íá óõãêåíôñþóåé, ÷ùñßò íá öáßíåôáé, üëåò ôéò åîïõóßåò.
Ôï ðïëßôåõìá êáé óôñáôéùôéêÝò ìåôáññõèìßóåéò

Ç ìïíáñ÷ßá ðïõ åãêáèßäñõóå óéãÜ êáé ìåèïäéêÜ ï Ïêôáâéáíüò ïíïìÜæåôáé Ç-
ãåìïíßá(Principatus).
Ï ìïíÜñ÷çò óôçñß÷ôçêå, üðùò ðáëéÜ ïé óôñáôçãïß, óôï óôñáôü. Ôï êýñéï ìÝñïò
ôïõ óôñáôïý âñéóêüôáí óôá óýíïñá ãéá íá ôá ðñïóôáôåýïõí. Óôç Ñþìç, ãéá ôçí
ðñïóôáóßá ôïõ áõôïêñÜôïñá, õðÞñ÷áí åííÝá óôñáôéùôéêÝò ìïíÜäåò, ìå ÷ßëéïõò
óôñáôéþôåò ç êáèåìéÜ. Áõôïß Þôáí ïé ðñáéôùñéáíïß. Áñãüôåñá áíÝâáæáí êáé êáôÝâá-
æáí áõôïêñÜôïñåò. Ï óôñáôüò ìüëéò Ýöôáíå ãéá ôç öýëáîç ôùí óõíüñùí. Áí êáé êõ-
ñßáñ÷ïò Þôáí ï ìïíÜñ÷çò, ðïëëÝò öïñÝò óôç íïìÞ ôçò åîïõóßáò Ýðáéñíáí ìÝñïò ï
óôñáôüò êáé ç óýãêëçôïò. Ãé’ áõôü ðïëëÝò öïñÝò äçìéïõñãïýíôáí ðñïóôñéâÝò. Ôï
ðñüâëçìá åðÝôåéíå êáé ôï æÞôçìá ôçò äéáäï÷Þò ôïõ áõôïêñÜôïñá. Äåí õðÞñ÷å ðá-
ñÜäïóç êëçñïíïìéêÞò âáóéëåßáò. ÓõíÞèùò, âÝâáéá, ï äéÜäï÷ïò ðñïÝñ÷ïíôáí áðü
ôï óõããåíéêü ðåñéâÜëëïí ôïõ áõôïêñÜôïñá. Ç åêëïãÞ ôïõ íÝïõ áõôïêñÜôïñá üìùò
Ýðñåðå íá åðéêõñùèåß áðü ôç óýãêëçôï.
Ç åðÝêôáóç ôùí óõíüñùí

Ï Ïêôáâéáíüò åíäéáöÝñèçêå ðåñéóóüôåñï ãéá ôçí äéïéêçôéêÞ ïñãÜíùóç ôçò áõ-
ôïêñáôïñßáò ðáñÜ ãéá ôçí åðÝêôáóÞ ôçò. ÐÜíôùò, ôçí åðï÷Þ ôïõ êáôáêôÞèçêå ç Áß-
ãõðôïò, ïëïêëçñþèçêå ç êáôÜêôçóç ôùí ¢ëðåùí êáé ôçò Éóðáíßáò. Óôï âïññÜ êá-
ôáêôÞèçêå ç ðåñéï÷Þ ìÝ÷ñé ôï Äïýíáâç êáé ôï ÑÞíï, Ýóôù êé áí ãéá ëßãï üñéï ôçò
áõôïêñáôïñßáò óôï âïññÜ Þôáí ï ¸ëâáò. Ï Áýãïõóôïò óôï åóùôåñéêü åêðüíçóå
Ýíá ó÷Ýäéï åêñùìáúóìïý ôùí êáôáêôçìÝíùí ðåñéï÷þí. Óôï ðëáßóéï áõôü, ßäñõóå
åêåß áðïéêßåò áðü ðáëáßìá÷ïõò óôñáôéþôåò, ìåôáëáìðáäåýïíôáò ìå áõôü ôïí ôñüðï
ôï ñùìáúêü ðïëéôéóìü óôéò åðáñ÷ßåò.
Ï ðïëéôéóìüò ôçí åðï÷Þ ôïõ Áõãïýóôïõ

Ï Ïêôáâéáíüò Áýãïõóôïò ðñïóðÜèçóå íá áíáâéþóåé ôïí ðáëéü ôñüðï æùÞò ìÝ-
óù ôçò áíáæùðýñùóçò áñ÷áßùí ëáôñåéþí êáé åðáíáöïñÜò óôï ðñïóêÞíéï ðáëéþí
áãñïôéêþí èåóôÞôùí ê.ô.ë. Ç ðñïóðÜèåéá áõôÞ áðÝôõ÷å, ãé’ áõôü ï Áýãïõóôïò åðé-
268
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 269
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ç ÐÅÑÉÏÄÏÓ ÔÇÓ ÁÊÌÇÓ
äßùîå íá åíþóåé èñçóêåõôéêÜ ôçí áõôïêñáôïñßá ìÝóù ôçò ëáôñåßáò ôçò êñáôéêÞò å-
îïõóßáò. ¸ôóé, èåïðïéÞèçêå ç Ñþìç, áëëÜ êáé ï Áýãïõóôïò ìåôÜ ôï èÜíáôï ôïõ. Ç
èåïðïßçóç ôùí áõôïêñáôüñùí Ýãéíå èåóìüò. Åîáßñåóç áðïôåëïýóáí üóïé åß÷áí õ-
ðïóôåß êáôáäßêç ôçò ìíÞìçò. Áðü ôï 80 – 14 ð.×. Ýëáâå ÷þñá óçìáíôéêÞ ðïëéôéóôé-
êÞ ðñüïäïò ìå ôçí åðßäñáóç ôïõ åëëçíéêïý ðíåýìáôïò. Ðñüêåéôáé ãéá ôï «÷ñõóü
áéþíá ôïõ Áõãïýóôïõ».
Á) ÊáôÜ ôïõò åìöýëéïõò ðïëÝìïõò ùò éóôïñéïãñÜöïé îå÷þñéóáí ï Éïýëéïò Êáß-
óáñáò êáé ï Óáëëïýóôéïò, åíþ äÜóêáëïò ôçò ñçôïñéêÞò Þôáí áíáìößâïëá ï ÊéêÝ-
ñùíáò. ÊáôÜ ôá ÷ñüíéá ôçò êõñéáñ÷ßáò ôïõ Áõãïýóôïõ ç ëïãïôå÷íßá õðçñåôïýóå ôï
ìåãáëåßï ôçò Ñþìçò.
– Ï Âéñãßëéïò óõíÝèåóå ôçí «ÁéíåéÜäá», ôçò ãåíéÜò ôïõ Áõãïýóôïõ, ôá «âïõêï-
ëéêÜ», êáé ôá «ÃåùñãéêÜ».
– Ï ÏñÜôéïò õìíåß ôïí Áýãïõóôï.
– Óçìáíôéêïß ðïéçôÝò Þôáí ï Ïâßäéïò êáé ï Ôßâáëëïò.
Â) Óôïí ôïìÝá ôçò áñ÷éôåêôïíéêÞò ïé Ñùìáßïé ðÞñáí ðïëëÜ óôïé÷åßá áðü ôïõò
¸ëëçíåò (êßïíåò, áñ÷éôåêôïíéêïß ñõèìïß ê.ô.ë.), ðñïóèÝôïíôáò êáé ïé ßäéïé äéêÜ
ôïõò: ôá ôüîá êáé ôï èüëï. Ã) Ðïëëïß ¸ëëçíåò áé÷ìÜëùôïé áó÷ïëÞèçêáí ìå ôç ãëõ-
ðôéêÞ êáé ôç æùãñáöéêÞ.
Ç Ñþìç êïóìÞèçêå ìå ëáìðñÜ ïéêïäïìÞìáôá, üðùò ôï ÐÜíèåïí.
2. Ïé äéÜäï÷ïé ôïõ Áõãïýóôïõ

(14-193 ì.×.)
Ôñåéò åßíáé ïé äõíáóôåßåò ðïõ êõâÝñíçóáí ôçí áõôïêñáôïñßá áðü ôï èÜíáôï ôïõ
Áõãïýóôïõ (14 ì.×.) ùò ôá ôÝëç ôïõ 2ïõ áé. ì.×.
á) Ç ºïõëï - êëáõäéáíÞ äõíáóôåßá (14- 68 ð.×.), ç ïðïßá óõíäÝåôáé ìå ôïí Áý-
ãïõóôï êáé ôç Ñþìç. Â) Ç äõíáóôåßá ôùí Öëáâßùí (69-96 ì.×.), ïé áõôïêñÜôïñåò
ôçò ïðïßáò êáôÜãïíôáí áðü ôéò éôáëéêÝò ðüëåéò («áóôïß»). ã) Ïé Áíôùíßíïé (96- 192
ì.×.), ïé áõôïêñÜôïñåò ôçò ïðïßáò êáôÜãïíôáí áðü ôéò åðáñ÷ßåò.
Ç äéïßêçóç êáé ôï äßêáéï

Ìå ôï ðÝñáóìá ôùí ÷ñüíùí, ç äýíáìç ôïõ óõãêëÞôïõ ðåñéïñéæüôáí êáé ç åîïõ-
269
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 270
óßá óõãêåíôñùíüôáí üëï êáé ðåñéóóüôåñï óôá ÷Ýñéá ôïõ áõôïêñÜôïñá. Êáèþò, ü-
ìùò, üëï êáé ðéï ðïëëïß áîéùìáôïý÷ïé ãßíïíôáí ìÝëç ôçò óõãêëÞôïõ, åíþ áðü ôçí
Üëëç ôï äéêáßùìá ôïõ Ñùìáßïõ ðïëßôç ðáñá÷ùñïýíôáí óå ðïëëïýò êáôïßêïõò ôùí
åðáñ÷éþí, ç Ñþìç Üñ÷éóå íá ÷Üíåé ôá ðñùôåßá óôï äéïéêçôéêü ôïìÝá. Ôï ãåãïíüò
áõôü Ýãéíå åíôïíüôåñï åîáéôßáò ôùí åðáñ÷éùôþí áõôïêñáôüñùí êáé ôïõ óôñáôïý.
ÐïëëÝò áðïéêßåò ðïõ åß÷áí éäñõèåß óå âáñâáñéêÝò ðåñéï÷Ýò áíáðôý÷èçêáí. Ôåëé-
êÜ, ìå ôï äéÜôáãìá ôïõ ÊáñáêÜëëá (212 ì.× üëïé ïé åëåýèåñïé ðïëßôåò ôçò áõôï-
êñáôïñßáò èá ãßíïõí Ñùìáßïé ðïëßôåò. Óôç Äýóç êõñßùò ïé ðëçèõóìïß åß÷áí åêëá-
ôéíéóôåß. Ç åóùôåñéêÞ ïñãÜíùóç, ç éó÷õñÞ Üìõíá êáé ôï åêôåôáìÝíï ïäéêü äßêôõï
óõíÝâáëáí ãåíéêÜ óôç äçìéïõñãßá óõíèçêþí ìéáò Üíåôçò æùÞò. ÅðéêñÜôçóå ãåíé-
êÞ åéñÞíç (Pax Romana) êáé åõíïìßá, åêôüò áðü áóÞìáíôåò åîáéñÝóåéò. ÅðéâëÞèç-
êå ôï ñùìáúêü äßêáéï óôçí áõôïêñáôïñßá. Ç ÄùäåêÜäåëôïò óõìðëçñþèçêå êáé å-
ðåêôÜèçêå. ÅðçñåÜóôçêå ðÜíôùò áðü ôïí ôñüðï æùÞò ôçí õðçêüùí, êáé êõñßùò ôéò
éäÝåò ôùí ÅëëÞíùí, êáé áñãüôåñá áðü ôç ÷ñéóôéáíéêÞ çèéêÞ. Êáèþò ç ÄùäåêÜäåë-
ôïò Ýãéíå ðåñßðëïêç, ðáñÝóôç ç áíÜãêç åñìçíåßáò ôùí íüìùí. Ôçí åñãáóßá áõôÞ
áíÝëáâáí ïé äéäÜóêáëïé, ð.÷. Ï ÓÜëâéïò Éïõëéáíüò Þ ï ÃÜéïò ê.Ü.
Ç ïéêïíïìßá êáé ç êïéíùíßá

Ç áõôïêñáôïñßá åõçìåñïýóå ïéêïíïìéêÜ, åîáéôßáò ôçò ñùìáúêÞò åéñÞíçò, ôçò á-
íÜðôõîçò ôïõ ïäéêïý äéêôýïõ êáé ôçí óõíåôÞ äçìïóéïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí Áíôùíß-
íùí. Ç ãåùñãßá áíáðôý÷èçêå óçìáíôéêÜ. Ôï åìðüñéï êïóìçìÜôùí, õáëéêþí, êñá-
óéþí, ëáäéïý ê.ô.ë. áíèïýóå. Ðñþôåò ýëåò, êõñßùò ìÝôáëëá, Ýñ÷ïíôáí áðü ôçí É-
óðáíßá, ôç Âñåôáíßá ê.Ü. Ôï óôáèåñü ñùìáúêü íüìéóìá êáé ôá ìåãÜëá ëéìÜíéá
(¸öåóïò, Ñüäïò, ÁëåîÜíäñåéá ê.Ü.) åõíüçóáí ôï åìðüñéï óçìáíôéêÜ. Éäñýèçêáí
ìåãÜëåò âéïôå÷íéêÝò ìïíÜäåò óôçí Éôáëßá êáé óôéò åðáñ÷ßåò. Ç âéïôå÷íßá áíáðôý-
÷èçêå. ÕðÞñ÷áí üìùò êáé ðñïâëÞìáôá, êáèþò ç ïéêïíïìßá äåí Þôáí éóïìåñÞò á-
íáðôõãìÝíç óôéò äéÜöïñåò åðáñ÷ßåò ôçò áõôïêñáôïñßáò. ¢ëëåò ðåñéï÷Ýò åõçìå-
ñïýóáí (ð.÷. ç êåíôñéêÞ êáé äõôéêÞ Åõñþðç, üðïõ åß÷å áíáðôõ÷èåß ç âéïôå÷íßá, å-
íþ Üëëåò õðÝöåñáí – ð.÷. ç Éôáëßá êáé ÅëëÜäá óôïí ôïìÝá ôçò ãåùñãßáò. Ç ñùìá-
úêÞ êïéíùíßá áíáðôý÷èçêå êáé Ýãéíå ðéï åõÝëéêôç, êáèþò ôá óôåãáíÜ áíÜìåóá óôéò
êïéíùíéêÝò ôÜîåéò, êáôÝññåõóáí: Ùóôüóï:
– Ïé ðëïýóéïé åß÷áí ðïëëÜ ðñïíüìéá óôçí Üóêçóç ôçò åîïõóßáò.
270
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 271
– Ïé ìéêñïêáëëéåñãçôÝò êáé ïé ìéêñïôå÷íßôåò âñÝèçêáí óå äýóêïëç èÝóç.

– Ï áñéèìüò ôùí äïýëùí ìåéþèçêå. Ìïëïíüôé áíôéìåôùðßæïíôáí ìå ìåãáëýôåñç
áíåêôéêüôçôá, äïýëåõáí êÜôù áðü Üèëéåò óõíèÞêåò.
3. Ï Åëëçíéóìüò
êáé ç Ñþìç
Ç êáôÜêôçóç ìéáò ôüóï ìåãÜëçò ðåñéï÷Þò ïäÞãçóå óôáäéáêÜ óôçí ðíåõìáôéêÞ

åíïðïßçóÞ ôçò. ÖïñÝáò ôçò ðíåõìáôéêüôçôáò óôÜèçêå ï åëëçíïñùìáúêüò ðïëéôé-
óìüò, ðïõ åîáðëþèçêå ìå ôç âïÞèåéá ôçò ëáôéíéêÞò ãëþóóáò óôç Äýóç êáé ôçò åë-
ëçíéêÞò óôçí ÁíáôïëÞ. ¸ëëçíåò ëüãéïé áíáíÝùóáí ôï öéëïóïöéêü ëüãï, åíþ öé-
ëÝëëçíåò ÁõôïêñÜôïñåò åõíüçóáí ôçí åîÜðëùóç ôçò åëëçíéêÞò öéëïóïößáò óôçí
ÁíáôïëÞ. Åêåß äßäáóêáí ïé óïöéóôÝò, ìå áìïéâÞ. Ãéá äåýôåñç öïñÜ öÜíçêå ç
ðíåõìáôéêÞ õðåñï÷Þ ôùí ÅëëÞíùí Ýíáíôé ôùí Ñùìáßùí (Äåýôåñç ÓïöéóôéêÞ). Ïé
åêðñüóùðïé ôçò Äåýôåñçò ÓïöéóôéêÞò áó÷ïëÞèçêáí ìå ôçí åðßëõóç ôùí ðñïâëç-
ìÜôùí ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò. Óðïõäáßï Þôáí ôï Ýñãï ôïõ Ðëïýôáñ÷ïõ, ï ïðïßïò
óõíÝãñáøå ôïõò «Âßïõò» (âéïãñáößåò åðéöáíþí ðñïóþðùí) êáé ôá «ÇèéêÜ» (öéëï-
óïöéêÝò ðñáãìáôåßåò). Óôçí éóôïñéïãñáößá äéÝðñåøáí ï Ëáôßíïò ÔÜêéôïò (éóôïñßá
ôùí áõôïêñáôüñùí ôïõ 1ïõ áé. ð.×.) ïé ¸ëëçíåò Äéïíýóéïò ï Áëéêáñíáóóåýò, ï
Áðéáíüò, ï Äßùí ï ÊÜóóéïò, ï Áññéáíüò, ï Ðáõóáíßáò. ÊáëëéåñãÞèçêå êáé ôï ìõ-
èéóôüñçìá, ôï ïðïßï åß÷å ùò ðõñÞíá ìéá åñùôéêÞ éóôïñßá. Ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí êï-
óìéêÞ êáé ëïãïôå÷íéêÞ æùÞ äßíåé ï Ðëßíéïò ï Íåüôåñïò (1ïò – 2ïò áé. ì.×.), åíþ
ãíùóôüò ðïéçôÞò Þôáí ï ÃéïõâåíÜëçò.
Åðéöáíåßò åêðñüóùðïé ôçò åõíïúêÞò öéëïóïößáò óôÜèçêáí ï Åðßêôçôïò êáé ï
áõôïêñÜôïñáò ÌÜñêïò ÁõñÞëéïò. ÉäñõôÞò ôïõ íåïðëáôùíéêïý êéíÞìáôïò Þôáí ï
Ðëùôßíïò (2ïò áé. ð.×.), ï ïðïßïò äßäáóêå üôé ï Üíèñùðïò áðïôåëåßôáé áðü ýëç êáé
ðíåýìá. Óôïí ôïìÝá ôùí åðéóôçìþí äéáêñßèçêáí ï Ðëßíéïò ï Ðñåóâýôåñïò («Öõ-
óéêÞ Éóôïñßá»), ï ÓôñÜâùí («ÃåùãñáöéêÜ»), ï Ãáëçíüò, ðïõ óõíÝâáëå óôçí áíÜ-
ðôõîç ôçò éáôñéêÞò. ÐÜíôùò, ï ëáüò äåí ìåôåß÷å óôçí åîåëéóóüìåíç ðíåõìáôéêÞ æù-
Þ, ðïõ áðïôåëïýóå óôåãáíü ôùí áíþôåñùí ôÜîåùí. Áíôßèåôá, åéóÝâáëáí ïé ìõóôç-
ñéáêÝò ëáôñåßåò ôçò ÁíáôïëÞò, üðùò ôçò ºóéäáò, ôçò ÊõâÝëçò, ê.Ü. èåþí, ðïõ õðü-
ó÷ïíôáí ìéá êáëýôåñç ìåôáèáíÜôéá æùÞ.
271
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 272
4. Ç ñùìáúêÞ
ôÝ÷íç
Áí êáé ïé Ñùìáßïé ãåíéêÜ åðçñåÜóôçêáí ðïëý áðü ôá åëëçíéêÜ êáëëéôå÷íéêÜ

ðñüóùðá, ùóôüóï õðÞñ÷áí ôïìåßò üðïõ áêïëïõèïýóáí ôç ñùìáúêÞ ðáñÜäïóç êáé
Üëëïé üðïõ äåí ìðïñåß íá ãßíïõí ïñáôÜ ôá üñéá ôùí äýï ðáñáäüóåùí. Ïé äç-
ìéïõñãßåò ôùí Ñùìáßùí åß÷áí ðñáêôéêü êáé ìíçìåéáêü ÷áñáêôÞñá.
Ç áñ÷éôåêôïíéêÞ
ÕðçñÝôçóå ôï ìåãáëåßï ôùí áõôïêñáôüñùí êáé Ý÷åé ôá áêüëïõèá ÷áñáêôçñé-

óôéêÜ: á) ÔåëåéïðïéÞèçêáí ôá ïéêïäïìéêÜ õëéêÜ, êáèþò, ãéá ðáñÜäåéãìá, ÷ñçóé-
ìïðïéïýóáí Ýíá áíèåêôéêü êïíßáìá ãéá ôï ãÝìéóìá ôùí ôïß÷ùí. â) ¹ôáí ìíçìåéá-
êÞ ôÝ÷íç ã) ðñïôéìïýóå ôéò êáìðýëåò åðéöÜíåéåò (ôüîá, áøßäåò, óöáéñéêïß èüëïé).
ä) ÊõñéÜñ÷çóå ï êïñéíèéáêüò ñõèìüò, êáé ìÜëéóôá óå ìéá íÝá ìïñöÞ, üðïõ óõí-
äõÜæïíôáí ôá ãíùóôÜ óôïé÷åßá (êÜëáèïò, Üêáíèá) ìå óôïé÷åßá ôïõ éùíéêïý êéïíü-
êñáíïõ (Ýëéêåò). ÐïëëÜ ìíçìåßá (èÝñìåò, ùäåßá, âéâëéïèÞêåò ê.ô.ë.) êáôáóêåõÜ-
óôçêáí. Óôç Ñþìç ôá óðïõäáéüôåñá Þôáí: á) ôï ÐÜíèåïí, Ýíá êõëéíäñéíü
ïéêïäüìçìá ìå èüëï, â) ôï Êïëïóóáßï, Ýíá áìöéèÝáôñï ðåíÞíôá ÷éëéÜäùí èå-
áôþí, ã) Ïé áãïñÝò ôïõ Áõãïýóôïõ (Forum Augusti), ôïõ Âåóðáóéáíïý, ôïõ Äï-
ìçôéáíïý êáé ôïõ ÍÝñâá. Åêåß ðñïóôÝèçêå ç áãïñÜ ôïõ Ôñáúáíïý. Êáé óôçí Åë-
ëÜäá ÷ôßóôçêáí ëáìðñÜ ïéêïäïìÞìáôá: á) Ï íáüò ôïõ Ïëõìðßïõ Äéüò, ï ïðïßïò
áðïðåñáôþèçêå áðü ôïí Áäñéáíü. â) Ç ðýëç ôïõ Áäñéáíïý, ìéá èñéáìâéêÞ áøßäá
ðïõ ÷ôßóôçêå ðñïò ôéìÞ ôïõ ïìþíõìïõ áõôïêñÜôïñá. ã) Ôï Ùäåßï óôçí Áêñüðïëç
(2ïò áé. ì.×.). ä) Ç âéâëéïèÞêç óôçí ÁèÞíá. å) Ç Ñïôüíôá êáé ç áøßäá ôïõ ÃáëÝ-
ñéïõ óôç Èåóóáëïíßêç.
Ç ðëáóôéêÞ
Ôá ÷ñüíéá ôùí áõôïêñáôüñùí, ôá ãëõðôÜ ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ôç ñåáëéóôéêÞ á-
ðåéêüíéóç ôùí ìïñöþí. Ôçí ßäéá ðåñßïäï áíáðôý÷èçêå êáé ôï ðïñôñÝôï. ÐáñÜëëç-
ëá, ç ôÜóç íá ðáñïõóéÜæïíôáé ôá áõôïêñáôïñéêÜ êáôïñèþìáôá ïäÞãçóå óôçí áíÜ-
ðôõîç ôïõ éóôïñéêïý áíÜãëõöïõ. ×áñáêôçñéóôéêÜ ðáñáäåßãìáôá Þôáí ôá áêüëïõèá:
á) ï êßïíáò ôïõ Ôñáúáíïý, üðïõ áðåéêïíßæïíôáé ïé ðüëåìïé ôïõ áõôïêñÜôïñá åíá-
272
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 273
íôßïí ôùí ÄÜêùí. â) Ç èñéáìâéêÞ áøßäá ôïõ ÃáëÝñéïõ óôç Èåóóáëïíßêç, ðïõ ðá-
ñïõóßáæå ôéò åêóôñáôåßåò ôïõ ÃáëÝñéïõ åíáíôßïí ôùí Ðåñóþí.
Ç æùãñáöéêÞ
á) ¹äç áðü ôïí 1ï áé. ì.×. áíáðôýóóåôáé ç ôïé÷ïãñáößá. Åéêïíßæïíôáé ðñü-
óùðá êáé ïéêïäïìÞìáôá äïóìÝíá ìå ðñïïðôéêÞ. â) Áíáðôý÷èçêå êáé ôï øçöéäù-
ôü, ôï ïðïßï áðáñôßæïíôáí áðü ÷ñùìáôéóôÜ êïììáôÜêéá ãõáëéïý, ðçëïý Þ ëßèïõ.
ã) ÓçìáíôéêÞ áíÜðôõîç ãíþñéóå ç ðñïóùðïãñáößá, Þ Öáãéïýì, êáèþò óå áõôÞ
ôçí ðåñéï÷Þ ôçò Áéãýðôïõ âñÝèçêáí ôá ðéï ðïëëÜ Ýñãá.
Ç ìéêñïôå÷íßá
Áýîçóç ãíþñéóå ç ðïóïôéêÞ ðáñáãùãÞ êïóìçìÜôùí. Éäéáßôåñá ãíùóôïß Þôáí
ïé êáìÝïé, äçë. ðïëý÷ñùìïé ðïëýôéìïé ëßèïé üðïõ õðÞñ÷áí áíÜãëõöåò ìïñöÝò.
ÐáñÜëëçëá Üíèçóå êáé ç õáëïõñãßá.

×ñõóüò áéþíáò ôïõ Áõãïýóôïõ 80 ð.×. - 14 ð.×.
Ðñþôïò ÁõôïêñÜôïñáò ãßíåôáé ï Ïêôáâéáíüò
27 ð.×. - 14 ì.×.
Áýãïõóôïò
ÁíÜðôõîç ôçò éóôïñéïãñáößáò, ôïõ ìõèéóôïñÞìáôïò, êáé 1ïò áé. ð.× - 2ïò áé.
ãåíéêÜ ôùí ôå÷íþí ì.×.
Éïõëï-êëáõäéáíÞ äõíáóôåßá 14 - 68 ì.×.
Äõíáóôåßá ôùí Öëáâßùí 69 - 96 ì.×.
Äõíáóôåßá ôùí Áíôùíßíùí 96 - 192 ì.×.
273
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 274

Åñþôçóç 1ç: Áöïý ìåëåôÞóåôå ôï ðáñÜèåìá 1 ìå ôï áðüóðáóìá ôçò å-

ðéãñáöÞò ôçò ¢ãêõñáò, íá åîçãÞóåôå ðùò äéêáéïëïãåßôáé ç áðüäïóç ôü-
óùí ôéìþí óôïí Ïêôáâéáíü êáé íá êñßíåôå ôçí Üðïøç ôïõ ßäéïõ ôïõ Ïêôá-
âéáíïý üôé «óôï ôéìçôéêü áîßùìá ôïõò îåðÝñáóá üëïõò, áëëÜ ðñáãìáôéêÞ
åîïõóßá äåí åß÷á ðåñéóóüôåñç áðü ôïõò óõíÜñ÷ïíôÝò ìïõ».
ÁðÜíôçóç:
á) Ï Ïêôáâéáíüò Þôáí Ýîõðíïò Üíèñùðïò. Äåí Þèåëå íá Ý÷åé ôçí ôý÷ç ôïõ Êáß-
óáñá, ï ïðïßïò, åðåéäÞ ðÞñå ðñáîéêïðçìáôéêÜ ó÷åäüí ôçí åîïõóßá, äïëïöïíÞèç-
êå Üãñéá. Ãé’ áõôü öñüíôéóå íá ãßíåé áðáñáßôçôïò óôïõò Ñùìáßïõò, þóôå íá ôïõò äß-
íïõí ïé ßäéïé ôá áîéþìáôá. ¸êáíå ìÜëéóôá ðùò äåí ôá äå÷üôáí, áëëÜ óôçí ðñáãìá-
ôéêüôçôá Þôáí ìÝñïò ôçò ôáêôéêÞò ôïõ ãéá ôçí êáôÜêôçóç ôçò áðüëõôçò åîïõóßáò. â)
Åêåßíç ôçí ðåñßïäï ï Ïêôáâéáíüò åíäéáöåñüôáí ðéï ðïëý ãéá ôéò ôéìÝò ðáñÜ ãéá ôá
áîéþìáôá, ãéáôß Þîåñå ðùò ïé ôéìÝò èá Ýöåñíáí óéãÜ óéãÜ ôçí ðïëõðüèçôç åîïõóßá.
Åñþôçóç 2ç: Íá ôåêìçñéþóåôå ôçí Üðïøç üôé ôçí åðï÷Þ ôïõ Áõãïýóôïõ
ç ëïãïôå÷íßá ôÝèçêå óôçí õðçñåóßá ôïõ êñáôéêïý ìåãáëåßïõ.
ÁðÜíôçóç:
Ï Áýãïõóôïò åíäéáöÝñèçêå íá èåìåëéþóåé óå ãåñÝò âÜóåéò ôçí áõôïêñáôïñé-
êÞ åîïõóßá êáèþò äåí õðÞñ÷å óôç Ñþìç ç áðïëõôáñ÷éêÞ ðáñÜäïóç ôçò Áíáôï-
ëÞò. Ãé’ áõôü öñüíôéóå íá äïèåß óôçí áðüëõôç ìïíáñ÷ßá ôï áðáñáßôçôï éäåïëïãé-
êü õðüâáèñï. Ðñïò ôï óêïðü áõôü Ýäñáóå êáé ç ëïãïôå÷íßá, ç ïðïßá åîõìíþ-
íôáò ôá Ýñãá ôïõ áõôïêñÜôïñá, óõíÝâáëå óôçí åîýøùóç ôïõ èåóìïý.
Åñþôçóç 3ç: Íá óõãêñßíåôå ôïí ôñüðï ëåéôïõñãßáò ôïõ áõôïêñáôïñéêïý

èåóìïý óôï ñùìáúêü êñÜôïò ìå åêåßíïí ôùí åëëçíéóôéêþí ìïíáñ÷éþí.
ÁðÜíôçóç:
á) Ïìïéüôçôåò. Êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò ï ìïíÜñ÷çò âñéóêüôáí ðïëý øçëÜ. Ðå-
274
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 275
ñéâáëëüôáí áðü Ýíá èåúêü öùôïóôÝöáíï. Ï ßäéïò Þôáí èåüò Þ ãéïò ôïõ èåïý Þ åê-
ðñüóùðïò ôïõ èåïý óôç Ãç. â) ÄéáöïñÝò. Ç ñùìáúêÞ äçìïêñáôéêÞ ðáñÜäïóç á-
ðÝôñåøå, óôçí áñ÷Þ ôïõëÜ÷éóôïí, áðü ôï íá Ý÷åé ï áõôïêñÜôïñáò, ôçí áðüëõôç å-
îïõóßá. Ãéáôß, ðáñÜëëçëá ìå ôïí áõôïêñÜôïñá, ùò ðüëïò åîïõóßáò äñïýóå êáé ç
óýãêëçôïò. Áíôßèåôá, óôïí åëëçíéóôéêü êüóìï ï ìïíÜñ÷çò êáôåß÷å ôçí áðüëõôç å-
îïõóßá.
Åñþôçóç 4ç: Ãéá ðïéïõò ëüãïõò ðéóôåýåôå üôé äåí õðÞñ÷áí éäéáßôåñåò á-
íôéäñÜóåéò ôùí êáôáêôçìÝíùí ëáþí ôçò áõôïêñáôïñßáò êáôÜ ôç äéÜñêåéá
ôùí äýï ðñþôùí ìåôá÷ñéóôéáíéêþí áéþíùí;
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé ëáïß ôçò áõôïêñáôïñßáò áðïëÜìâáíáí ùò Ýíá âáèìü ôéò óõíÝðåéåò êáé
ôïõò êáñðïýò ôçò ñùìáúêÞò åéñÞíçò (Pax Romana). Ôï åìðüñéï, ç âéïôå÷íßá áí-
èïýóáí, ç ãåùñãßá åß÷å áíáðôõ÷èåß áñêåôÜ, õðÞñ÷å õëéêüò ðëïýôïò, áëëÜ êáé
ðíåõìáôéêÞ æùÞ, êáèþò åß÷áí áíáðôõ÷èåß ïé ôÝ÷íåò êáé ôá ãñÜììáôá. Â) ¢ëëùóôå
ïé áõôïêñÜôïñåò, áðü ôï 96 ì.×. êáé åîÞò êáôÜãïíôáí áðü ôéò åðáñ÷ßåò, ìå áðïôÝ-
ëåóìá íá åíäéáöåñèïýí ãéá ôçí áíÜðôõîÞ ôïõò.
Åñþôçóç 5ç: Óå ðïéá óõìðåñÜóìáôá óáò ïäçãåß ç ìåëÝôç ôïõ ðáñáèÝìá-

ôüò 5 êáé ôïõ õðüôéôëïõ ôçò åéêüíáò óôç ó. 216 óå ü,ôé áöïñÜ ôçí êáôÜóôá-
óç ðïõ åðéêñáôïýóå óå ïñéóìÝíåò åðáñ÷ßåò ôçò ñùìáúêÞò áõôïêñáôïñßáò;
ÁðÜíôçóç:
á) ÊáôÜ ôçí åðï÷Þ ðñéí áðü ôïí Ïêôáâéáíü, ïé óõíå÷åßò ðüëåìïé êáé ïé áññþ-
óôéåò ïäÞãçóáí óå ìåßùóç ôçò ðáñáãùãÞò êáé óôç öôþ÷åéá ïëüêëçñåò ðåñéï÷Ýò. Ïé
ðëçèõóìïß áõôïß õðÝöåñáí áðü óõíå÷Þ äåéíÜ. ¹ôáí ìéá åðï÷Þ ôáñáãìÝíç, êáèþò
öéëüäïîïé óôñáôçãïß ðñïóðáèïýóáí íá ðñïóåôáéñéóôïýí ôçí åîïõóßá. â) ÊáôÜ ôïí
1ï êáé 2ï áé. ì.×. ç êáôÜóôáóç Üëëáîå. Ç êáôÜêôçóç ðåñéï÷þí ðïõ Þôáí ðëïýóéåò
óå ðïëýôéìá ìÝôáëëá âïÞèçóáí ðïëý ôçí ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ôçò áõôïêñáôïñßáò.
Åñþôçóç 6ç: Áöïý ìåëåôÞóåôå ôï ðáñÜèåìá 4 êáé ðáñáôçñÞóåôå ôï

÷Üñôç ôçò ó. 215, íá äéáôõðþóåôå ôéò áðüøåéò óáò ãéá ôç äñáóôçñéüôçôá
ôïõ Ôñáúáíïý.
275
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 276
ÁðÜíôçóç:
Ï Ôñáúáíüò ðñïóðÜèçóå íá åðåêôåßíåé ôá üñéá ôçò áõôïêñáôïñßáò ðñïò óôï
âïññÜ (Äáíßá). Öáßíåôáé üìùò üôé åíäéáöåñüôáí êáé ãéá ôçí áíÜðôõîç ôùí åðáñ-
÷éþí. Äåí ëõðÞèçêå ôá ÷ñÞìáôá ãéá íá êáôáóêåõÜóåé ôç ãÝöõñá ôïõ Äïýíáâç. Ç
ãÝöõñá áõôÞ Þôáí êïììÜôé ôïõ áíáðôõãìÝíïõ ñùìáúêïý ïäéêïý äéêôýïõ, ðïõ Ýíù-
íå ôçí áõôïêñáôïñßá. ÓõãêåêñéìÝíá, ç ãÝöõñá áõôÞ äå èá äéåõêüëõíå ìüíï ôç ìå-
ôáöïñÜ óôñáôåõìÜôùí, áëëÜ êáé áãáèþí.
Åñþôçóç 7ç: Óôçí êëáóéêÞ ÁèÞíá ïé óïöéóôÝò öÝñíïõí óôï åðßêåíôñï

ôïõ ðñïâëçìáôéóìïý êáé ôçò Ýñåõíáò ôïí Üíèñùðï. Âáóéêüò óôü÷ïò ôïõò
Þôáí ç áãùãÞ ôïõ áíèñþðïõ, ðñïêåéìÝíïõ íá âåëôéþóåé ôç èÝóç ôïõ ìÝóá
óôçí êïéíùíßá. Íá åîçãÞóåôå åÜí ïé åêðñüóùðïé ôçò Äåýôåñçò Óïöéóôé-
êÞò åßíáé öïñåßò åíüò áíÜëïãïõ ðíåýìáôïò.
ÁðÜíôçóç:
Åßíáé öïñåßò áíÜëïãïõ ðíåýìáôïò, êáèþò åíäéáöÝñïíôáé íá ëýóïõí ôá êáèç-
ìåñéíÜ ðñïâëÞìáôá ôùí áíèñþðùí, þóôå íá âåëôéùèåß ç èÝóç ôïõ.
Åñþôçóç 8ç: Ðïéá ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò öéëïóïöéêÞò óêÝøçò ôïõ

Ðëùôßíïõ, ðïõ áíáíÝùóáí ôç öéëïóïößá óýìöùíá ìå ôï ðáñÜèåìá 7;
ÁðÜíôçóç:
Åðéêåíôñþíåôáé óôï ðíåýìá êáé ü÷é óôïí ðïëéôéêü óôï÷áóìü. Áíáðôýóóåôáé Ýíáò
ìõóôéêéóìüò ðïõ åêäçëþíåôáé ùò ìéá ôÜóç öõãÞò áðü ôçí êáèçìåñéíüôçôá, áëëÜ
êáé ùò áãÜðç ãéá áõôü ðïõ âñßóêåôáé ðÝñá áðü ôç ëïãéêÞ.
Åñþôçóç 9ç: Íá ìåëåôÞóåôå ôï ðáñÜèåìá 8 êáé íá ðáñáôçñÞóåôå ôéò åé-

êüíåò ôùí ó. 221-222. Ðïéá åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ñùìáúêÞò áñ÷é-
ôåêôïíéêÞò êáé ðïéåò ïé äéáöïñÝò ôçò áðü ôçí åëëçíéêÞ; [Ãéá ôïí åíôïðé-
óìü ôùí äéáöïñþí íá óõãêñßíåôå ôï íáü ôçò ÁðôÝñïõ Íßêçò (ó.115) ìå ôï
íáü ôçò Fortuna Primigenia (ó. 221)].
ÁðÜíôçóç:
Á) 1) Ïé Ñùìáßïé Þôáí ðñáêôéêüò ëáüò. Ôá êôßñéá ðñïóáíáôïëßæïíôáí ðñïò áõ-
ôÞí ôçí êáôåýèõíóç. (ð.÷. ôï atrium óôá óðßôéá). 2) Ç ñùìáúêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ Þôáí
276
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 277
ìíçìåéáêÞ. Ïé Ñùìáßïé åíäéáöÝñïíôáí íá äçëþóïõí ôç ìåãáëïðñÝðåéá êáé ôçí å-

ðéâëçôéêüôçôá ôùí êôéñßùí, êáé êáô’ åðÝêôáóç ôçò äüîáò ôçò Ñþìçò. 3) Ç ýðáñîç
èåáôñéêüôçôáò óôïí üãêï êáé óôï åóùôåñéêü ôùí ïéêïäïìçìÜôùí. ÐïëëÜ ïéêïäï-
ìÞìáôá ìïéÜæïõí ìå óêçíÝò èåÜôñïõ, êáèþò ï äéÜêïóìïò (æùãñáöéêüò, ðëáóôé-
êüò) ðáñáðÝìðåé óôç óêçíïãñáößá.
Â) 1) Óôç ñùìáúêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ ôá êôßñéá Þôáí óôåñåùìÝíá ðÜíù óå øçëÞ âÜ-
óç, êÜôé ðïõ äåí ßó÷õå óôçí åëëçíéêÞ. 2) Óôç ñùìáúêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ ôïíßæåôáé ç
ðñüóïøç ôïõ êôéñßïõ, ðïëý ðåñéóóüôåñï áðü ü,ôé óôçí åëëçíéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ. 3)
Óôç ñùìáúêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ õðÞñ÷å ìüíï ìéá åßóïäïò, Ýíá ìíçìåéáêü êëéìáêïóôÜ-
óéï ðïõ ïäçãïýóå óôçí ðñüóïøç. 4) Ïé Ñùìáßïé ÷ñçóéìïðïßçóáí Ýíá ôýðï êéïíü-
êñáíïõ ðïõ Þôáí óõíäõáóìüò êïñéíèéáêïý êáé éùíéêïý êéïíüêñáíïõ. 5) Ïé Ñù-
ìáßïé ÷ñçóéìïðïßçóáí íÝá ïéêïäïìéêÜ õëéêÜ.
Åñþôçóç 1ç: Ðïéá Þôáí ç óõìðåñéöïñÜ ôïõ Ïêôáâéáíïý ìåôÜ ôç íáõ-

ìá÷ßá óôï ¢êôéï;
ÁðÜíôçóç:
ÌåôÜ ôçí Þôôá ôïõ Áíôþíéïõ, åìöáíßóôçêå Ýíôïíç ç áíÜãêç ãéá åéñÞíç. Ï Ï-
êôáâéáíüò, ùò ìüíïò íéêçôÞò, ïñãÜíùóå ôçí ðïëéôåßá óå íÝåò âÜóåéò, ðïõ åß÷áí ìï-
íáñ÷éêÞ êáôåýèõíóç. Áñ÷éêÜ, ðÜíôùò, åìöÜíéóå äçìïêñáôéêü ðñïóùðåßï, êáèþò
Üöçóå ôï ëáü êáé ôç óýãêëçôï íá ôïõ ðñïóöÝñïõí ôá áîéþìáôá. ÔåëéêÜ, óõãêÝ-
íôñùóå ðÜíù ôá óðïõäáéüôåñá áîéþìáôá, êïóìéêÜ êáé èñçóêåõôéêÜ. ÐáñÜëëçëá,
ßäñõóå ôï óõìâïýëéï ôïõ áõôïêñÜôïñá, þóôå íá âïçèéÝôáé óôçí Üóêçóç ôçò åîïõ-
óßáò. Ï ßäéïò Ýäåéîå ìåôñéïðÜèåéá.
Åñþôçóç 2ç: Óå ðïéåò åíÝñãåéåò ðñï÷þñçóå ï Ïêôáâéáíüò þóôå íá ðá-

ãéùèåß ç åîïõóßá ôïõ;
ÁðÜíôçóç:
á) ÊñÜôçóå ôçí õøçëÞ åðïðôåßá ôçò åóùôåñéêÞò, åîùôåñéêÞò êáé óôñáôéùôéêÞò
äéïßêçóçò. â) Ôá åðéìÝñïõò èÝìáôá áíáôÝèçêáí óå óõãêëçôéêïýò êáé éððåßò. Ðá-
277
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 278
ñÜëëçëá, èÝóðéóå áõóôçñÝò ðñïûðïèÝóåéò þóôå íá ìðïñåß êÜðïéïò íá åéóÝëèåé óå

áõôÝò ôéò ôÜîåéò. ã) Ï ßäéïò äéüñéæå ôïõò óôñáôéùôéêïýò äéïéêçôÝò ôùí ðñïâëçìáôé-
êþí êáé ðáñáìåèüñéùí ðåñéï÷þí, åíþ ç óýãêëçôïò ôïõò äéïéêçôÝò ôùí õðüëïéðùí
åðáñ÷éþí. ä) Äçìéïýñãçóå ìéá áõôïêñáôïñéêÞ ãñáöåéïêñáôßá ðïõ ôçí áðïôåëïý-
óáí åðáããåëìáôßåò õðÜëëçëïé. å) ÐñïóðÜèçóå íá åðéöÝñåé áíáãÝííçóç ôçò ãåùñ-
ãßáò êáé ôùí ðáëéþí çèþí. óô) Öñüíôéóå ãéá ôïí êáëëùðéóìü ôçò Ñþìçò. æ) ÓéãÜ óé-
ãÜ êáôüñèùóå íá óõãêåíôñþóåé, ÷ùñßò íá öáßíåôáé, üëåò ôéò åîïõóßåò.
Åñþôçóç 3ç: Ðïéïò ï ñüëïò ôïõ óôñáôïý óôç íïìÞ ôçò åîïõóßáò;
ÁðÜíôçóç:
Ç ìïíáñ÷ßá ðïõ åãêáèßäñõóå óéãÜ êáé ìåèïäéêÜ ï Ïêôáâéáíüò ïíïìÜæåôáé Çãå-
ìïíßá (Principatus). Ï ìïíÜñ÷çò óôçñß÷ôçêå, üðùò ðáëéÜ ïé óôñáôçãïß, óôï óôñáôü.
Ôï êýñéï ìÝñïò ôïõ óôñáôïý âñéóêüôáí óôá óýíïñá ãéá íá ôá ðñïóôáôåýïõí. Óôç
Ñþìç, ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôïõ áõôïêñÜôïñá, õðÞñ÷áí åííÝá óôñáôéùôéêÝò ìïíÜäåò,
ìå ÷ßëéïõò óôñáôéþôåò ç êáèåìßá. Áõôïß Þôáí ïé ðñáéôïñéáíïß. Áñãüôåñá áíÝâáæáí
êáé êáôÝâáæáí áõôïêñÜôïñåò. Ï óôñáôüò ìüëéò Ýöôáíå ãéá ôç öýëáîç ôùí óõíüñùí.
Åñþôçóç 4ç: Ðïéï ðñüâëçìá õðÞñ÷å óôç íïìÞ ôçò åîïõóßáò óôç Ñþìç;
ÁðÜíôçóç:
Áí êáé êõñßáñ÷ïò Þôáí ï ìïíÜñ÷çò, ðïëëÝò öïñÝò óôç íïìÞ ôçò åîïõóßáò Ý-
ðáéñíáí ìÝñïò ï óôñáôüò êáé ç óýãêëçôïò. Ãé’ áõôü ðïëëÝò öïñÝò äçìéïõñãïýíôáí
ðñïóôñéâÝò. Ôï ðñüâëçìá åðÝôåéíå êáé ôï æÞôçìá ôçò äéáäï÷Þò ôïõ áõôïêñÜôïñá.
Äåí õðÞñ÷å ðáñÜäïóç êëçñïíïìéêÞò âáóéëåßáò. ÓõíÞèùò, âÝâáéá, ï äéÜäï÷ïò
ðñïÝñ÷ïíôáí áðü ôï óõããåíéêü ðåñéâÜëëïí ôïõ áõôïêñÜôïñá. Ç åêëïãÞ ôïõ íÝïõ
áõôïêñÜôïñá üìùò Ýðñåðå íá åðéêõñùèåß áðü ôç óýãêëçôï.
Åñþôçóç 5ç: Íá áíáöåñèåßôå óôï åíäéáöÝñïí ôïõ Áõãïýóôïõ ãéá ôçí å-

ðÝêôáóç ôùí óõíüñùí ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò;
ÁðÜíôçóç:
Ï Ïêôáâéáíüò åíäéáöÝñèçêå ðåñéóóüôåñï ãéá ôçí äéïéêçôéêÞ ïñãÜíùóç ôçò áõ-
ôïêñáôïñßáò ðáñÜ ãéá ôçí åðÝêôáóÞ ôçò. ÐÜíôùò, ôçí åðï÷Þ ôïõ êáôáêôÞèçêå ç Áß-
ãõðôïò, ïëïêëçñþèçêå ç êáôÜêôçóç ôùí ¢ëðåùí êáé ôçò Éóðáíßáò. Óôï âïññÜ êá-
278
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 279
ôáêôÞèçêå ç ðåñéï÷Þ ìÝ÷ñé ôï Äïýíáâç êáé ôï ÑÞíï, þóôå êé áí ãéá ëßãï üñéï ôçò
áõôïêñáôïñßáò óôï âïññÜ Þôáí ï ¸ëâáò. Ï Áýãïõóôïò óôï åóùôåñéêü åêðüíçóå
Ýíá ó÷Ýäéï åêñùìáúóìïý ôùí êáôáêôçìÝíùí ðåñéï÷þí. Óôï ðëáßóéï áõôü éäñýèç-
êáí åêåß áðïéêßåò áðü ðáëáßìá÷ïõò óôñáôéþôåò, ìåôáëáìðáäåýïíôáò ìå áõôü ôïí
ôñüðï ôï ñùìáúêü ðïëéôéóìü óôéò åðáñ÷ßåò.
Åñþôçóç 6ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí áíÜðôõîç ôïõ ëüãïõ ôçí åðï÷Þ áõôÞ;
ÁðÜíôçóç:
ÊáôÜ ôïõò åìöýëéïõò ðïëÝìïõò ùò éóôïñéïãñÜöïé îå÷þñéóáí ï Éïýëéïò Êáßóá-
ñáò êáé ï Óáëëïýóôéïò, åíþ äÜóêáëïò ôçò ñçôïñéêÞò Þôáí áíáìößâïëá ï ÊéêÝñù-
íáò. ÊáôÜ ôá ÷ñüíéá ôçò êõñéáñ÷ßáò ôïõ Áõãïýóôïõ ç ëïãïôå÷íßá õðçñåôïýóå ôï
ìåãáëåßï ôçò Ñþìçò.
– Ï Âéñãßëéïò óõíÝèåóå ôçí «ÁíåéÜäá», ôçò ãåíéÜò ôïõ Áõãïýóôïõ, ôá «âïõêï-
ëéêÜ» êáé ôá «ÃåùñãéêÜ».
– Ï ÏñÜôéïò õìíåß ôïí Áýãïõóôï
– Óçìáíôéêïß ðïéçôÝò Þôáí ï Ïâßäéïò, ï Ôßâïõëëïò êáé ï ÐñïðÝñôéïò.
– Óôïí ðåæü ëüãï äéáêñßèçêå ï Ôßôéïò Ëßâéïò ìå ôçí éóôïñéïãñáößá ôïõ.
Åñþôçóç 7ç: Ðïéåò äõíáóôåßåò êõâÝñíçóáí ôçí áõôïêñáôïñßá áðü ôï

èÜíáôï ôïõ Áõãïýóôïõ ùò ôá ôÝëç ôïõ 2ïõ áé. ì.×.;
ÁðÜíôçóç:
Ôñåéò åßíáé ïé äõíáóôåßåò ðïõ êõâÝñíçóáí ôçí áõôïêñáôïñßá áðü ôï èÜíáôï ôïõ
Áõãïýóôïõ (14 ì.×.) ùò ôá ôÝëç ôïõ 2ïõ áé. ì.×.: á) Ç ºïõëï - êëáõäéáíÞ äõíá-
óôåßá (14- 68 ì.×.), ç ïðïßá óõíäÝåôáé ìå ôïí Áýãïõóôï êáé ôç Ñþìç. â) Ç äõíá-
óôåßá ôùí Öëáâßùí (69-96 ì.×.), ïé áõôïêñÜôïñåò ôçò ïðïßáò êáôÜãïíôáí áðü ôéò é-
ôáëéêÝò ðüëåéò («áóôïß»). ã) Ïé Áíôùíßíïé (96-192 ì.×.), ïé áõôïêñÜôïñåò ôçò ïðïß-
áò êáôÜãïíôáé áðü ôéò åðáñ÷ßåò.
Åñþôçóç 8ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç äéïßêçóç êáé ôï äßêáéï óôá ÷ñüíéá ôùí
äéáäü÷ùí ôïõ Áõãïýóôïõ;
ÁðÜíôçóç:
Ìå ôï ðÝñáóìá ôùí ÷ñüíùí, ç äýíáìç ôïõ óõãêëÞôïõ ðåñéïñéæüôáí êáé ç åîïõ-
279
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 280
óßá óõãêåíôñùíüôáí üëï êáé ðåñéóóüôåñï óôá ÷Ýñéá ôïõ áõôïêñÜôïñá. Êáèþò, ü-
ìùò, üëï êáé ðéï ðïëëïß áîéùìáôïý÷ïé ãßíïíôáí ìÝëç ôçò óõãêëÞôïõ, åíþ áðü ôçí
Üëëç ôï äéêáßùìá ôïõ Ñùìáßïõ ðïëßôç ðáñá÷ùñïýíôáí óå ðïëëïýò êáôïßêïõò ôùí
åðáñ÷éþí, ç Ñþìç Üñ÷éóå íá ÷Üíåé ôá ðñùôåßá óôï äéïéêçôéêü ôïìÝá. Ôï ãåãïíüò
áõôü Ýãéíå åíôïíüôåñï, åîáéôßáò ôùí åðáñ÷éùôþí áõôïêñáôüñùí êáé ôïõ óôñáôïý.
ÐïëëÝò áðïéêßåò ðïõ åß÷áí éäñõèåß óå âáñâáñéêÝò ðåñéï÷Ýò áíáðôý÷èçêáí. Ôåëé-
êÜ, ìå ôï äéÜôáãìá ôïõ ÊáñáêÜëëá (212 ì.×.) üëïé ïé åëåýèåñïé ðïëßôåò ôçò áõôï-
êñáôïñßáò èá ãßíïõí Ñùìáßïé ðïëßôåò. Óôç Äýóç êõñßùò ïé ðëçèõóìïß åß÷áí åêëá-
ôéíéóôåß. Ç åóùôåñéêÞ ïñãÜíùóç ç éó÷õñÞ Üìõíá êáé ôï åêôåôáìÝíï ïäéêü äßêôõï
óõíÝâáëáí ãåíéêÜ óôç äçìéïõñãßá óõíèçêþí ìéáò Üíåôçò æùÞò. ÅðéêñÜôçóå ãåíé-
êÞ åéñÞíç (Pax Romana) êáé åõíïìßá, åêôüò áðü áóÞìáíôåò åîáéñÝóåéò. ÅðéâëÞ-
èçêå ôï ñùìáúêü äßêáéï óôçí áõôïêñáôïñßá. Ç ÄùäåêÜäåëôïò óõìðëçñþèçêå êáé
åðåêôÜèçêå. ÅðçñåÜóôçêå ðÜíôùò áðü ôïí ôñüðï æùÞò ôùí õðçêüùí, êáé êõñßùò
ôéò éäÝåò ôùí ÅëëÞíùí, êáé áñãüôåñá áðü ôç ÷ñéóôéáíéêÞ çèéêÞ. Êáèþò ç ÄùäåêÜ-
äåëôïò Ýãéíå ðåñßðëïêç, ðáñÝóôç ç áíÜãêç åñìçíåßáò ôùí íüìùí. Ôçí åñãáóßá áõ-
ôÞ áíÝëáâáí ïé íïìïäéäÜóêáëïé, ð.÷. ï ÓÜëâéïò Éïõëéáíüò Þ ï ÃÜéïò ê.Ü.
Åñþôçóç 9ç: á) Ðþò åêäçëþèçêå ç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ôïí 1ï êáé 2ï

áé. ì.×. â) Ðïéåò ïé áäõíáìßåò ôçò ñùìáúêÞò ïéêïíïìßáò ôçí ßäéá åðï÷Þ;
ÁðÜíôçóç:
Ç áõôïêñáôïñßá åõçìåñïýóå ïéêïíïìéêÜ, åîáéôßáò ôçò ñùìáúêÞò åéñÞíçò, ôçò á-
íÜðôõîçò ôïõ ïäéêïý äéêôýïõ êáé ôçí óõíåôÞ äçìïóéïíïìéêÞ ðïëéôéêÞ ôùí Áíôùíß-
íùí. Ç ãåùñãßá áíáðôý÷èçêå óçìáíôéêÜ. Ôï åìðüñéï êïóìçìÜôùí õáëéêþí, êñá-
óéïý, ëáäéïý, ê.ô.ë. áíèïýóå. Ðñþôåò ýëåò, êõñßùò ìÝôáëëá Ýñ÷ïíôáí áðü ôçí Éóðá-
íßá, ôç Âñåôáíßá ê.Ü. Ôï óôáèåñü ñùìáúêü íüìéóìá êáé ôá ìåãÜëá ëéìÜíéá (¸öåóïò,
Ñüäïò, ÁëåîÜíäñåéá ê.Ü.) åõíüçóáí ôï åìðüñéï óçìáíôéêÜ. Éäñýèçêáí ìåãÜëåò âéï-
ôå÷íéêÝò ìïíÜäåò óôçí Éôáëßá êáé óôéò åðáñ÷ßåò. Ç âéïôå÷íßá áíáðôý÷èçêå.
â) ÕðÞñ÷áí üìùò êáé ðñïâëÞìáôá, êáèþò ç ïéêïíïìßá äåí Þôáí éóïìåñÞò á-
íáðôõãìÝíç óôéò äéÜöïñåò åðáñ÷ßåò ôçò áõôïêñáôïñßáò. ¢ëëåò ðåñéï÷Ýò åõçìå-
ñïýóáí (ð.÷. ç êåíôñéêÞ êáé äõôéêÞ Åõñþðç, üðïõ åß÷å áíáðôõ÷èåß ç âéïôå÷íßá, å-
íþ Üëëåò õðÝöåñáí ð.÷. ç Éôáëßá êáé ç ÅëëÜäá óôïí ôïìÝá ôçò ãåùñãßáò.
280
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 281
Åñþôçóç 10ç: Ðïéåò åîåëßîåéò óçìåéþèçêáí óôç ñùìáúêÞ êïéíùíßá;
ÁðÜíôçóç:
Ç ñùìáúêÞ êïéíùíßá áíáðôý÷èçêå êáé Ýãéíå ðéï åõÝëéêôç, êáèþò ôá óôåãáíÜ
áíÜìåóá óôéò êïéíùíéêÝò ôÜîåéò êáôÝññåõóáí. Ùóôüóï:
– Ïé ðëïýóéïé åß÷áí ðïëëÜ ðñïíüìéá óôçí Üóêçóç ôçò åîïõóßáò.
– Ïé ìéêñïêáëëéåñãçôÝò êáé ïé ìéêñïôå÷íßôåò âñÝèçêáí óå äýóêïëç èÝóç.
– Ï áñéèìüò ôùí äïýëùí ìåéþèçêå. Ìïëïíüôé áíôéìåôùðßæïíôáí ìå ìåãáëýôå-
ñç áíåêôéêüôçôá, äïýëåõáí êÜôù áðü Üèëéåò óõíèÞêåò;
Åñþôçóç 11ç: Ðþò åðçñÝáóå ï Åëëçíéóìüò ôïõò êáôáêôçôÝò Ñùìáß-

ïõò;
ÁðÜíôçóç:
Ç êáôÜêôçóç ìéáò ôüóï ìåãÜëçò ðåñéï÷Þò ïäÞãçóå óôáäéáêÜ óôçí ðíåõìáôéêÞ
åíïðïßçóÞ ôçò. ÖïñÝáò ôçò ðíåõìáôéêüôçôáò óôÜèçêå ï åëëçíïñùìáúêüò ðïëéôé-
óìüò, ðïõ åîáðëþèçêå ìå ôç âïÞèåéá ôçò ëáôéíéêÞò ãëþóóáò óôç Äýóç êáé ôçò åë-
ëçíéêÞò óôçí ÁíáôïëÞ. ¸ëëçíåò ëüãéïé áíáíÝùóáí ôï öéëïóïöéêü ëüãï, åíþ öé-
ëÝëëçíåò ÁõôïêñÜôïñåò åõíüçóáí ôçí åîÜðëùóç ôçò åëëçíéêÞò öéëïóïößáò óôçí
ÁíáôïëÞ. Åêåß äßäáóêáí ïé óïöéóôÝò ìå áìïéâÞ. Ãéá äåýôåñç öïñÜ öÜíçêå ç
ðíåõìáôéêÞ õðåñï÷Þ ôùí ÅëëÞíùí Ýíáíôé ôùí Ñùìáßùí (Äåýôåñç ÓïöéóôéêÞ). Ïé
åêðñüóùðïé ôçò Äåýôåñçò ÓïöéóôéêÞò áó÷ïëÞèçêáí ìå ôçí åðßëõóç ôùí ðñïâëç-
ìÜôùí ôçò êáèçìåñéíÞò æùÞò.
Åñþôçóç 12ç: Ðïéá ç áíÜðôõîç ôçò éóôïñéïãñáößáò êáé ôçò ëïãïôå÷íß-

áò ôïí 1ï êáé 2ï áé. ì.×.;
ÁðÜíôçóç:
Óðïõäáßï Þôáí ôï Ýñãï ôïõ Ðëïýôáñ÷ïõ, ï ïðïßïò óõíÝãñáøå ôïõò «Âßïõò»
(âéïãñáößåò åðéöáíþí ðñïóþðùí) êáé ôá «ÇèéêÜ» (öéëïóïöéêÝò ðñáãìáôåßåò).
Óôçí éóôïñéïãñáößá äéÝðñåøáí ï Ëáôßíïò ÔÜêéôïò (éóôïñßá ôùí áõôïêñáôüñùí ôïõ
1ïõ áé. ð.×.) ïé ¸ëëçíåò Äéïíýóéïò ï Áëéêáñáóóåýò, ï Áðéáíüò, ï Äßùí ï ÊÜó-
óéïò, ï Áññéáíüò, ï Ðáõóáíßáò. ÊáëëéåñãÞèçêå êáé ôï ìõèéóôüñçìá, ôï ïðïßï åß÷å
ùò ðõñÞíá ìéá åñùôéêÞ éóôïñßá. Ðëçñïöïñßåò ãéá ôçí êïóìéêÞ êáé ëïãïôå÷íéêÞ æù-
281
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 282
Þ äßíåé ï Ðëßíéïò ï Íåüôåñïò (1ïò – 2ïò áé. ì.×.), åíþ ãíùóôüò ðïéçôÞò Þôáí ï Ãéïõ-
âåíÜëçò.
Åñþôçóç 13ç: Ðïéá ç áíôßäñáóç ôùí ëáúêþí óôñùìÜôùí óôçí áíáðôõó-

óüìåíç ðíåõìáôéêÞ æùÞ ôçò áõôïêñáôïñßáò;
ÁðÜíôçóç:
Ï ëáüò äå ìåôåß÷å óôçí åîåëéóóüìåíç ðíåõìáôéêÞ æùÞ áðïôåëïýóå óôåãáíü ôùí á-
íþôåñùí ôÜîåùí. Áíôßèåôá, åéóÝâáëáí ïé ìõóôçñéáêÝò ëáôñåßåò ôçò ÁíáôïëÞò, üðùò ôçò
ºóéäáò, ôçò ÊõâÝëçò, ê.Ü. èåþí, ðïõ õðüó÷ïíôáí ìéá êáëýôåñç ìåôáèáíÜôéá æùÞ.
Åñþôçóç 14ç: Íá áíáöÝñåôå óçìáíôéêÜ êôßñéá óôç Ñþìç êáé óôçí Åëëáäá.
ÁðÜíôçóç:
á) Óôç Ñþìç, ôá óðïõäáéüôåñá Þôáí: á) ôï ÐÜíèåïí, Ýíá êõëéíäñéíü ïéêïäüìç-
ìá ìå èüëï. â) Ôï Êïëïóóáßï, Ýíá áìöéèÝáôñï ðåíÞíôá ÷éëéÜäùí èåáôþí. ã) Ïé á-
ãïñÝò ôïõ Áõãïýóôïõ (Forum Augusti), ôïõ Âåóðáóéáíïý, ôïõ Äïìçôéáíïý êáé ôïõ
ÍÝñâá. Åêåß ðñïóôÝèçêå ç áãïñÜ ôïõ Ôñáúáíïý. â) Êáé óôçí ÅëëÜäá ÷ôßóôçêáí ëá-
ìðñÜ ïéêïäïìÞìáôá: á) Ï íáüò ôïõ Ïëõìðßïõ Äéüò, ï ïðïßïò áðïðåñáôþèçêå áðü
ôïí Áäñéáíü. â) Ç ðýëç ôïõ Áäñéáíïý, ìéá èñéáìâéêÞ áøßäá ðïõ ÷ôßóôçêå ðñïò ôé-
ìÞ ôïõ ïìþíõìïõ áõôïêñÜôïñá. ã) Ôï Ùäåßï óôçí Áêñüðïëç (2ïò áé. ì.×.). ä) Ç
ÂéâëéïèÞêç óôçí ÁèÞíá. å) Ç Ñïôüíôá êáé ç áøßäá ôïõ ÃáëÝñéïõ óôç Èåóóáëïíßêç.
Åñþôçóç 15ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí åîÝëéîç ôçò ðëáóôéêÞò óôá ÷ñüíéá ôùí
äéáäü÷ùí ôïõ Áõãïýóôïõ;
ÁðÜíôçóç:
Ôá ÷ñüíéá ôùí áõôïêñáôüñùí, ôá ãëõðôÜ ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ôç ñåáëéóôéêÞ á-
ðåéêüíéóç ôùí ìïñöþí. Ôçí ßäéá ðåñßïäï áíáðôý÷èçêå êáé ôï ðïñôñÝôï. ÐáñÜëëç-
ëá, ç ôÜóç íá ðáñïõóéÜæïíôáé ôá áõôïêñáôïñéêÜ êáôïñèþìáôá ïäÞãçóå óôçí áíÜ-
ðôõîç ôïõ éóôïñéêïý áíÜãëõöïõ. ×áñáêôçñéóôéêÜ ðáñáäåßãìáôá Þôáí ôá áêüëïõèá:
á) ï êßïíáò ôïõ Ôñáúáíïý, üðïõ áðåéêïíßæïíôáé ïé ðüëåìïé ôïõ áõôïêñÜôïñá åíá-
íôßïí ôùí ÄÜêùí. â) Ç èñéáìâéêÞ áøßäá ôïõ ÃáëÝñéïõ óôç Èåóóáëïíßêç, ðïõ ðá-
ñïõóßáæå ôéò åêóôñáôåßåò ôïõ ÃáëÝñéïõ åíáíôßïí ôùí Ðåñóþí.
282
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 283
Åñþôçóç 9ç: Ðïéá ç åîÝëéîç ôçò ãëõðôéêÞò ôçí ßäéá ðåñßïäï;
ÁðÜíôçóç:
á) ¹äç áðü ôïí 1ï áé. ì.×. áíáðôýóóåôáé ç ôïé÷ïãñáößá. Åéêïíßæïíôáé ðñüóù-
ðá êáé ïéêïäïìÞìáôá äïóìÝíá ìå ðñïïðôéêÞ. â) Áíáðôý÷èçêå êáé ôï øçöéäùôü, ôï
ïðïßï áðáñôßæïíôáí áðü ÷ñùìáôéóôÜ êïììáôÜêéá ãõáëéïý, ðçëïý Þ ëßèïõ. ã) Óçìá-
íôéêÞ áíÜðôõîç ãíþñéóå ç ðñïóùðïãñáößá, Þ Öáãéïýì, êáèþò óå áõôÞ ôçí ðå-
ñéï÷Þ ôçò Áéãýðôïõ âñÝèçêáí ôá ðéï ðïëëÜ Ýñãá.

ãçóçò.
1. ÌåôÜ ôéò ìåãÜëåò êáôáêôÞóåéò ôï ðïëßôåõìá, ìÝóù ôïõ ïðïßïõ ìåãá-

ëïýñãçóå ç Ñþìç, áðïäåß÷ôçêå.....
á. åðáñêÝò
â. áíåðáñêÝò
ã. ôåëåßùò Ü÷ñçóôï
2. Ôï íÝï ðïëéôåéáêü ó÷Þìá ðïõ åãêáèßäñõóå ï Ïêôáâéáíüò Þôáí Ý-
íá......êáèåóôþò
á. ìïíáñ÷éêü
â. äçìïêñáôéêü
ã. áñéóôïêñáôéêü
3. Ïé áõôïêñÜôïñåò Áíôùíßíïé öñüíôéóáí éäéáßôåñá ôçí áíÜðôõîç .....
á. ôùí åðáñ÷éþí
283
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 284
â. ôçò Ñþìçò
ã. ôçò ðåñéïõóßáò ôïõò
4. Ï Ïêôáâéáíüò áêïëïýèçóå ìéá ... ôáêôéêÞ óôçí êáôáíïìÞ ôçò åîïõóßáò
á. áðüëõôç
â. áõôáñ÷éêÞ
ã. óõìâéâáóôéêÞ
5. Ôá åðéìÝñïõò èÝìáôá ôá äéá÷åéñßæïíôáí.....
á. ï ëáüò
â. ï áõôïêñÜôïñáò,
ã. ïé óõãêëçôéêïß êáé ïé éððåßò
6. Ï Áýãïõóôïò Ïêôáâéáíüò åß÷å ùò óôÞñéãìá.....
á. ôçí åêêëçóßá,
â. ôï óôñáôü
ã. ôï ëáü.
7. Ï Áýãïõóôïò åíäéáöÝñèçêå éäéáßôåñá ãéá ôçí .... ôçò áõôïêñáôïñßáò
á. åóùôåñéêÞ ïñãÜíùóç
â. åîùôåñéêÞ ïñãÜíùóç
ã. êáôÜêôçóç íÝùí ðåñéï÷þí
8. Ï Áýãïõóôïò åðé÷åßñçóå í’ áíáæùðõñþóåé ôéò ðáñáäüóåéò êáé áñ÷áßåò
ëáôñåßåò ãéá íá âñïýí ïé Ñùìáßïé.....
á. ôçí éóôïñßá ôïõò,
â. óôÞñéãìá,
ã. óôïé÷åßá óõíï÷Þò
9. Êõñßùò ôï 2ï áé. ì.×. ïé õðÞêïïé ôïõ ñùìáúêïý êñÜôïõò....
á. æïýóáí óå Üèëéåò óõíèÞêåò
â. åõçìåñïýóáí
ã. ðåñíïýóáí äýóêïëåò þñåò
10. Óôç ñùìáúêÞ ïéêïõìÝíç ãéá ìåãÜëï äéÜóôçìá åðéêñÜôçóå....
á. ðüëåìïò
284
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 285
â. åéñÞíç
ã. áíáôáñá÷Þ
11. Óôï 2ï áé. ì.×. áíÜìåóá óôéò êïéíùíéêÝò ôÜîåéò õðÞñ÷å....
á. áíáôáñá÷Þ
â. éóüôçôá
ã. Ýëëåéøç óôåãáíþí
12. Ï ïéêïõìåíéêüò ðïëéôéóìüò ðïõ ðñïÝêõøå Þôáí óôçí ïõóßá.....
á. åëëçíïñùìáúêüò
â. áìéãþò ñùìáúêüò
ã. áíáôïëéêïñùìáúêüò
13. Áðü ôá ëïãïôå÷íéêÜ åßäç êáëëéåñãÞèçêå êõñßùò.....
á. ôï äïêßìéï
â. ç ðïßçóç
ã. ôï ìõèéóôüñçìá
14. Óôç öéëïóïößá, ôï åßäïò ðïõ êáëëéåñãÞèçêå ðåñéóóüôåñï Þôáí ç....
á. ðõèáãüñåéá
â. ðñïóùêñáôéêÞ
ã. óôùéêÞ
15. Ôïõò áðëïýò áíèñþðïõò åðçñÝáóáí êõñßùò ïé... èñçóêåßåò
á. áíáôïëéêÝò
â. åëëçíéêÝò
ã. ñùìáúêÝò
16. Ôá êáëëéôå÷íÞìáôá ôùí Ñùìáßùí êõñßùò ðñüâáëëáí....
á. ôï ìåãáëåßï êáé ôïí õëéóìü
â. ôç ëåðôüôçôá ôïõ ðíåýìáôïò
ã. ôçí ðíåõìáôéêÞ óõãêßíçóç
17. Ç ñùìáúêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ ÷ñçóéìïðïéïýóå êõñßùò.....
á. ôéò åõèåßåò
â. ôéò êáìðýëåò
285
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 286
ã. ôá áêáèüñéóôá ó÷Þìáôá
18. Óôçí ðëáóôéêÞ, ôïí 2ï áé. ì.×. ôï êýñéï ãíþñéóìá åßíáé .....
á. ï ñåáëéóìüò
â. ï óïõñåáëéóìüò
ã. ç èåïðïßçóç ôùí ìïñöþí
19. Ïé «ÊáìÝïé» Þôáí.....
á. êïéíùíéêÞ ôÜîç
â. öõëÞ ôùí Ñùìáßùí
ã. ðïëýôéìïé ëßèïé
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1â, 2á, 3á, 4ã, 5ã, 6â, 7á, 8ã, 9â, 10â, 11ã, 12á, 13ã, 14ã,
15á, 16á, 17â, 18â, 19ã.

1. Ï éêáíüôáôïò Ïêôáâéáíüò äçìéïýñãçóå Ýíá óõìâïõëåõôéêü óþìá, ôï óõìâïýëéï
ôïõ áõôïêñÜôïñá, ãéá íá Ý÷åé âïÞèåéá óôçí åîïõóßá.
2. Ôç äéïßêçóç ôùí åðáñ÷éþí êáé ôçí åêôåëåóôéêÞ åîïõóßá ôçí áíÝëáâå ï ßäéïò.
3. ÓõíÝâáëå óôï ìáñáóìü ôçò âéïôå÷íßáò.
4. Ç ìïñöÞ ôïõ ðïëéôåýìáôïò üðïõ ï Áýãïõóôïò óõãêÝíôñùíå üëåò ôéò åîïõóßåò ï-
íïìÜóôçêå «Çãåìïíßá»
5. Ïé ðñáéôïñéáíïß áñ÷éêÜ Þôáí ðéóôïß óôïí áõôïêñÜôïñá, áñãüôåñá üìùò Ýãéíáí å-
ðéêßíäõíïé áöïý áðÝêôçóáí ìåãÜëç äýíáìç.
6. Ïé áñìïäéüôçôåò áíÜìåóá óôïõò äýï ðïëéôåéáêïýò ðáñÜãïíôåò ðñþôï ðïëßôç êáé
óýãêëçôï Þôáí áõóôçñÜ êáèïñéóìÝíåò.
7. Ï Áýãïõóôïò ðñïóðÜèçóå íá åêñùìáúóåé ôéò êáôáêôçìÝíåò ðåñéï÷Ýò.
8. Ï Áýãïõóôïò ðñïóðÜèçóå íá åíþóåé ôïõò õðçêüïõò ôïõ êÜôù áðü ôç ëáôñåßá
ôçò êñáôéêÞò åîïõóßáò, èåïðïéþíôáò ôç Ñþìç, ôïõò áõôïêñÜôïñåò ê.ô.ë.
9. Ç ðåñßïäïò ôçò ðíåõìáôéêÞò áíÜðôõîçò ôçò Ñþìçò (80ð.×.-14ì.×.) ÷áñáêôçñß-
286
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 287
æåôáé ùò «÷ñõóüò áéþíáò ôïõ Áõãïýóôïõ».

10. Ïé ôñåéò äõíáóôåßåò áõôïêñáôüñùí Þôáí ïé Éïõëïêëáõäéáíïß, ïé ÖëÜâéïé êáé ïé
Áíôùíßíïé.
11. Ôï ãíùóôü ñùìáúêü äßêáéï Þôáí åýêïëï óôçí åñìçíåßá ôïõ.
12. Åîáéôßáò ôçò Üó÷çìçò äçìïóéïíïìéêÞò ðïëéôéêÞò ôùí Áíôùíßíùí, ç ïéêïíïìßá
ôçò áõôïêñáôïñßáò Þôáí óå Üó÷çìç êáôÜóôáóç.
13. Ç ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç ôùí ðåñéï÷þí ôçò áõôïêñáôïñßáò Þôáí éóïìåñÞò.
14. Äåýôåñç ÓïöéóôéêÞ ïíïìÜóôçêå ç ðíåõìáôéêÞ êßíçóç ðïõ ðñüâáëëå ùò óõíåß-
äçóç ôçò ðíåõìáôéêÞò õðåñï÷Þò ôùí ÅëëÞíùí áðÝíáíôé óôçí ðïëéôéêÞ åðéêñÜ-
ôçóç ôçò Ñþìçò.
15.Ïé åêðñüóùðïé ôçò Äåýôåñçò ÓïöéóôéêÞò áó÷ïëïýíôáé ìå ðñïâëÞìáôá ôçò êá-
èçìåñéíÞò æùÞò êáé êýñéïé åêðñüóùðïé Þôáí ï Äßùí, ï ×ñõóüóôïìïò, ï Ëïõ-
êéáíüò, ï Çñþäçò ï Áôôéêüò ê.Ü.
16. Ïé Ñùìáßïé óôá Ýñãá ôÝ÷íçò åðçñåÜóôçêáí áðü ôç Äýóç.
17. Ôá óðïõäáéüôåñá ìíçìåßá ôçò Ñþìçò Þôáí: ôï ÐÜíèåïí, ôï Êïëïóóáßï, ïé á-
ãïñÝò ôïõ Áõãïýóôïõ êáé ôïõ Ôñáúáíïý.
18. Óôçí ÅëëÜäá óðïõäáßá Ýñãá Þôáí: ï íáüò ôïõ Ïëõìðßïõ Äéüò, ç ðýëç ôïõ Á-
äñéáíïý, ôï Ùäåßï ôçò Áêñüðïëçò, ç ÂéâëéïèÞêç ôçò ÁèÞíáò, ç Ñïôüíôá ôçò
Èåóóáëïíßêçò ê.Ü.
19. Ç ôÝ÷íç ôçò ãëõðôéêÞò êáëëéåñãÞèçêå áðü Ñùìáßïõò.
20. Óôç æùãñáöéêÞ áíáðôý÷èçêå ðïëý ç ôïé÷ïãñáößá, ôï øçöéäùôü, ç ðñïóùðï-
ãñáößá êáé ïé ðßíáêåò Öáãéïýì.
Á ð á í ô Þ ó ç : ÓùóôÝò åßíáé ïé 1,4,5,7,8,9,10,14,15,17,18,20.
287
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 288

Á Â
1. ÉìðåñÜôïñáò ïíïìáæüôáí á. ôá ðáëáéÜ áõóôçñÜ Þèç
2. Ôï äçìïêñáôéêü ðïëßôåõìá ðá-

â. ç Áßãõðôïò
ñÞêìáóå åîáéôßáò
3. Ï Ïêôáâéáíüò ðñïóðÜèçóå íá å-
ã. Þôáí èåóìüò
ðáíáöÝñåé
4. Ï Ïêôáâéáíüò áíáãïñåýôçêå ä. åéóÞëèáí óôç óýãêëçôï
5. Áðü ôéò ðñþôåò ðåñéï÷Ýò ðïõ ðñï-

å. ï áíþôáôïò óôñáôéùôéêüò áñ÷çãüò
óáñôÞèçêáí óôç Ñþìç Þôáí
6. Ï Ïêôáâéáíüò üñéóå ùò óýíïñï óô. ôï ÑÞíï
7. Ç èåïðïßçóç ôùí áõôïêñáôüñùí æ. êëçñïíïìéêÞ
8. Ïé ðíåõìáôéêïß Üíèñùðïé ðïõ åñ-

ç. ôùí åìöýëéùí óõãêñïýóåùí
ìÞíåõáí ôïõò íüìïõò ëÝãïíôáí
9. Ðïëëïß áîéùìáôïý÷ïé áðü ôéò å-
è. Áýãïõóôïò
ðáñ÷ßåò
10. Ç äéáäï÷Þ óôç åîïõóßá áñ÷éêÜ
é.íïìïäéäÜóêáëïé
Þôáí
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1å,2ç,3á,4è,5â,6óô,7ã,8é,9ä,10æ.
288
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 289
Á Â
á. ï ÊÜôïõëëïò êáé ï ËïõêñÞôéïò êáé
1. Óôçí éóôïñéïãñáößá äéáêñßèçêáí
ï ÃéïõâåíÜëçò
2. Óôçí ðïßçóç äéáêñßèçêáí â. ï Ôßôïò Ëßâéïò,
3. Óôç óõããñáöÞ ñçôïñéêþí ëüãùí

ã. ï Ðëïýôáñ÷ïò
äéáêñßèçêå
4. Óôç ëïãïôå÷íßá äéáêñßèçêå ä. ï ÊéêÝñùí
å. ï Áäñéáíüò êáé ï ÌÜñêïò ÁõñÞ-

5. Óôç ëõñéêÞ ðïßçóç äéáêñßèçêáí
ëéïò
óô. ï Äéïíýóéïò ï Áëéêáñíáóóåýò ï
6. Óôïí ðåæü ëüãï äéáêñßèçêå
Áñéáíüò êáé ï Ðáõóáíßáò
æ. ï Óáëëïýóôéïò êáé ï Éïýëéïò Êáß-
7. ÖéëÝëëçíåò áõôïêñÜôïñåò Þôáí
óáñáò
8. Óðïõäáßïò óõããñáöÝáò Þôáí ç. ï Âéñãßëéïò
9. Óðïõäáßïé ¸ëëçíåò éóôïñéêïß Þôáí è. ï Ðëßíéïò êáé ï Ãáëçíüò
10. Óðïõäáßïé åðéóôÞìïíåò Þôáí é. ï ÏñÜôéïò êáé ï Ïâßäéïò
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1æ,2á,3ä,4ç,5é,6â,7å,8ã,9óô,10è.
289
kef06.qxd 10/6/08 12:40 PM Óåëßäá 290
Á Â
1. Ç óôùéêÞ öéëïóïößá åêðñïóùðÞ- á. ïé ðßíáêåò ðïõ áðåéêïíßæïõí ôéò
èçêå áðü öõóéïãíùìßåò íåêñþí
2. Ôï íåïðëáôùíéóìü åéóçãÞèçêå â. ï Ðëùôßíïò
ã. ìéêñïôå÷íÞìáôá áðü ðïëýôéìïõò
3. Öáãéïýì ëÝãïíôáé
ëßèïõò
ä. ôïí Åðßêôçôï êáé ôïí ÌÜñêï Áõ-
4. ÊáìÝïé ëÝãïíôáí
ñÞëéï
5.Ç áñ÷éôåêôïíéêÞ åß÷å å. ìíçìåéáêü ÷áñáêôÞñá
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1ä, 2â, 3á, 4ã, 5å
290
kef06B.qxd 10/6/08 12:44 PM Óåëßäá 291
2. Ç ÊÑÉÓÇ ÔÇÓ ÁÕÔÏÊÑÁÔÏÑÉÁÓ ÔÏÍ 3ï ÁÉ. Ì.×.

ÊáôÜ ôïí 3ï áé. ì.×. ç ñùìáúêÞ áõôïêñáôïñßá áñ÷ßæåé íá öèåßñåôáé ìå óôáèåñü
ñõèìü. Ç ñùìáúêÞ åéñÞíç åßíáé ðáñåëèüí, êáèþò îåóðïýí åðáíáóôÜóåéò óôéò å-
ðáñ÷ßåò, ç ïéêïíïìßá ðáñáðáßåé, åíþ ïé íÝïé å÷èñïß åéóâÜëëïõí.
1. Ç Êñßóç ôïõ Áõôïêñáôïñéêïý

Èåóìïý
Ç äõáñ÷ßá ðïõ õðÞñ÷å óôçí Üóêçóç åîïõóßáò (ÁõôïêñÜôïñáò - Óýãêëçôïò) á-

ðÝâç öèïñïðïéüò ðáñÜãïíôáò ôçò áõôïêñáôïñßáò. Áõôü, ãéáôß êáèåìéÜ áðü ôéò äý-
ï ðëåõñÝò ðñïóðáèïýóáí, ìÝóá áðü óõãêñïýóåéò, íá ðÜñïõí üôé ãéíüôáí ìåãáëý-
ôåñï ìåñßäéï åîïõóßáò. Áðü ôçí Üëëç, ï óôñáôüò ãéíüôáí ïëïÝíá êáé ðåñéóóüôåñï
ñõèìéóôéêüò ðáñÜãïíôáò ôùí ðñáãìÜôùí. ÓéãÜ óéãÜ åðéêñÜôçóå ç ôÜóç ï óôñáôüò
(ïé ëåãåþíåò ôùí åðáñ÷éþí åßôå ïé ðñáéôïñéáíïß) íá åðéâÜëëåé ôïí áõôïêñÜôïñá ðïõ
åðéèõìïýóå. ÊáèÝíáò ðïõ Þèåëå íá ãßíåé áõôïêñÜôïñáò âáóéæüôáí óôï óôñáôü. Ôçí
åðï÷Þ áõôÞ îÝóðáóáí ðïëëÝò åðáíáóôÜóåéò. ÌÝôñá üðùò ç åðÝêôáóç ôïõ äéêáéþ-
ìáôïò ôïõ Ñùìáßïõ ðïëßôç óå üëïõò ôïõò åëåýèåñïõò êáôïßêïõò ôçò áõôïêñáôïñß-
áò, (212 ì.×.), äåí áðÝäùóáí. ×áñáêôçñéóôéêÜ ðáñáäåßãìáôá åßíáé ïé åðáñ÷ßåò ôçò
Éóðáíßáò, Ãáëáôßáò, ðïõ áðïóðÜóôçêáí áðü ôç Ñþìç. Ôï ßäéï óõíÝâç êáé ìå ôï âá-
óßëåéï ôçò Ðáëìýñáò.
2. Ç ÏéêïíïìéêÞ
Êñßóç
Ïé åðéäñïìÝò åðéâñÜäõíáí ôç âéïôå÷íéêÞ ðáñáãùãÞ êáé ôï åìðüñéï. Ìïíáäéêü
291
äéÝîïäï ðñüâáëå ç ãåùñãßá. ¼ìùò ôç ãç êáôåß÷áí ëßãïé éäéïêôÞôåò, ïé ïðïßïé êáé

ôçí ðñïóôÜôåõáí ìå ôá üðëá. Ç ãç åãêáôáëåßöèçêå, êáèþò ðïëëïß ãéá íá æÞóïõí
êáôáôÜóóïíôáí óôï óôñáôü.
3. Ç ÊïéíùíéêÞ
Êñßóç
Ïé Üíèñùðïé óôéò åðáñ÷ßåò áíáæçôïýóáí ðñïóôáóßá óôïõò ãáéïêôÞìïíåò. Áõôïß

ôïõò íïéêéÜæïõí ëßãç ãç ðáñÝ÷ïíôÜò ôïõò ðñïóôáóßá. ÓéãÜ óéãÜ ïé åëåýèåñïé êáë-
ëéåñãçôÝò ìåôáôñÜðçêáí óå äïõëïðÜñïéêïõò.. Ðïëëïß áðü ôïõò ìéêñïêáëëéåñãçôÝò
áíáãêÜóôçêáí íá ðáñáäþóïõí ôç ãç ôïõò óôïõò ãáéïêôÞìïíåò. Áõôïß ï÷ýñùóáí
óéãÜ óéãÜ ôçí ÝðáõëÞ ôïõò. ¸ôóé, Üñ÷éóáí íá äçìéïõñãïýíôáé ïé ðýñãïé. Ïé äïýëïé
ìåéþèçêáí, êáèþò ðñïôéìïýíôáí ïé äïõëïðÜñïéêïé ãéá ôçí êáëëéÝñãåéá ôçò ãçò. Ïé
åëåýèåñïé êáëëéåñãçôÝò êáé ïé áðåëåýèåñïé ðïõ åß÷áí ó÷Ýóç åîÜñôçóçò ìå ôïõò
ãáéïêôÞìïíåò ïíïìÜæïíôáí Coloni (êïëùíïß).. ¼óïé áó÷ïëïýíôáí ìå ôï åìðüñéï
êáé ôç âéïôå÷íßá ïñãáíþèçêáí óå óõíôå÷íßåò, äçë. êëåéóôÝò åðáããåëìáôéêÝò åíþ-
óåéò óôéò ïðïßåò ç åéóñïÞ íÝùí ìåëþí äåí Þôáí åëåýèåñç, êáèþò ßó÷õå ç êëçñï-
íïìéêÞ äéáäï÷Þ ôïõ åðáããÝëìáôïò.
4. Ïé ÂáñâáñéêÝò
ÅðéäñïìÝò
Ïé óõíå÷åßò åðáíáóôÜóåéò êáé ç åîáóèÝíéóç ôçò êåíôñéêÞò åîïõóßáò þèçóáí ëá-

ïýò ðïõ âñßóêïíôáí Ýîù áðü ôá üñéá ôçò áõôïêñáôïñßáò íá áñ÷ßóïõí åðéäñïìÝò
ìÝóá óå áõôÞí. ÔÝôïéïé ëáïß Þôáí: ïé ÖñÜãêïé, ïé ÓÜîïíåò, ïé Ãüôèïé (ðïõ ëåçëÜ-
ôçóáí ôçí ÅëëÜäá) ê.Ü. Ôï ðñüâëçìá Þôáí ç äéÜâñùóç ôïõ óôñáôïý åîáéôßáò ôçò å-
ðáããåëìáôïðïßçóÞò ôïõ. Ïé áõôïêñÜôïñåò éêáíïðïéïýóáí ôéò áðáéôÞóåéò ôùí óôñá-
ôéùôþí ãéá íá ìç óôáóéÜæïõí.
292
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ç ÊÑÉÓÇ ÔÇÓ ÑÙÌÁÚÊÇÓ ÁÕÔÏÊÑÁÔÏÑÉÁÓ ÔÙÍ 3ï ÁÉ. Ì.×.
5. Ç ÐáñáêìÞ ôïõ Áñ÷áßïõ

Êïóìïõ
Ç ðáñáêìÞ ôçò ÑùìáúêÞò Áõôïêñáôïñßáò äå ìðïñïýóå íá áíáêïðåß áðü Ýíá

óçìåßï êáé ìåôÜ. Ç äéáäéêáóßá ôçò ðáñáêìÞò Þôáí ðïëõóýíèåôç êáé ðïëõäéÜóôáôç.
Ôá áßôéá ðïõ áíáöÝñèçêáí ðáñáðÜíù åß÷áí ìéá óõíèåôéêÞ ó÷Ýóç ìåôáîý ôïõò. Ìå
ôçí ðáñáêìÞ ôçò ÑùìáúêÞò Áõôïêñáôïñßáò ï ðáëéüò êüóìïò ðåèáßíåé –ï áñ÷áßïò–
êáé ï íÝïò ãåííéÝôáé – ï ìåóáéùíéêüò.

ÁëëáãÞ ôùí ïéêïíïìéêþí êïéíùíéêþí êáé êñáôéêþí
3ïò áé. ì.×.
äïìþí.Ç áõôïêñáôïñßá óå êñßóç
ÅðéäñïìÞ ôùí ¸ñïõëùí óôçí ¸ëëáäá 267 - 268 ì.×.
Äçìéïõñãßá ôùí óõíôå÷íéþí 4ïò áé. ì.×.
Áðïôõ÷çìÝíåò ðñïóðÜèåéåò ãéá ìåôáññõèìßóåéò 4ïò áé. ì.×

Åñþôçóç 1ç: Ìå âÜóç ôéò ðëçñïöïñßåò ôïõ ðáñáèÝìáôïò 2 íá ðåñéãñÜ-

øåôå ôçí êáôÜóôáóç óôçí ïðïßá âñéóêüôáí Ýíáò êïëùíüò (colonus) êáé íá å-
îçãÞóåôå åÜí õðÞñ÷å êïéíùíéêÞ åõåëéîßá óôï êáèåóôþò ôçò äïõëïðáñïéêßáò.
ÁðÜíôçóç:
á) Ï êïëùíüò Þôáí éäéáßôåñá óôåíÜ äåìÝíïò ìå ôç ãç. ¼ëç ôïõ ç æùÞ Þôáí äå-
ìÝíç ìå ôéò áãñïôéêÝò áó÷ïëßåò. Äåí ìðïñïýóå íá öýãåé áðü ôï êôÞìá, äåí ìðï-
ñïýóå íá êÜíåé Üëëç åñãáóßá. Åêôüò áí ôç óõíäýáæå ìå ôéò ãåùñãéêÝò áó÷ïëßåò.
ÁëëÜ êáé ï ãáéïêôÞìïíáò Þôáí õðï÷ñåùìÝíïò íá äéáôçñåß ôïõò êïëùíïýò óôç èÝ-
293
óç ôïõò. Áõôü óçìáßíåé üôé ç èÝóç ôïõò ìÝóá óôçí ðáñáãùãéêÞ äéáäéêáóßá Þôáí
óôáèåñÞ êáé áìåôáêßíçôç.
â)¼÷é, äåí õðÞñ÷å êáìßá åõåëéîßá óå áõôü ôï óýóôçìá áöïý ï êïëùíüò Þôáí
éóüâéïò êáëëéåñãçôÞò ôïõ ßäéïõ êïììáôéïý ãçò.
Åñþôçóç 2ç: Íá ó÷ïëéÜóåôå ôçí Üðïøç ôïõ óõããñáöÝá óôï ðáñÜèåìá

3 ãéá ôçí ðáñáêìÞ ôçò ñùìáúêÞò áõôïêñáôïñßáò.
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò áðïññßðôåé ôéò «õëéêÝò» áéôßåò ðïõ ðñïâÜëëïíôáé áðü Üëëïõò é-
óôïñéêïýò êáé ðñïâÜëëåé ôç äéêÞ ôïõ Üðïøç ó÷åôéêÜ ìå ôéò áéôßåò ôçò ðáñáêìÞò ôçò
ÑùìáúêÞò Áõôïêñáôïñßáò. ËÝåé üôé Ýíáò ëüãïò Þôáí ç áäéáöïñßá ãéá ôçí åäþ æùÞ
êáèþò êáé ôï ÷Üóìá áíÜìåóá óôéò áíþôåñåò êáé óôéò êáôþôåñåò ôÜîåéò. ÐñïâÜëëåé,
åðïìÝíùò, éäåïëïãéêÝò áéôßåò êáé ü÷é «õëéêÝò», ðïõ ïäÞãçóáí óôçí åìöÜíéóç ôïõ
öáéíïìÝíïõ. Ùóôüóï, Ýíá öáéíüìåíï åìöáíßæåôáé ùò áðïôÝëåóìá ðåñßðëïêùí êáé
ðïëõóýíèåôùí äéåñãáóéþí, ðïõ ðïëëÝò öïñÝò åßíáé õðüãåéåò êáé áäéåõêñßíéóôåò.
Êáé åßíáé ôüóï ðïëýðëïêåò, þóôå ßóùò íá ìçí ìðïñÝóïõìå ðïôÝ íá äéáëåõêÜíïõìå
ìå ðëÞñùò, ü÷é ôüóï ôéò ßäéåò êáèáõôÝò, üóï ôç äéáëåêôéêÞ ó÷Ýóç ðïõ åß÷å áíáðôõ-
÷èåß ìåôáîý ôïõò óå üëç ôçí Ýêôáóç. Äåí ìðïñïýìå íá áðïìïíþóïõìå êÜðïéåò áé-
ôßåò áðü êÜðïéåò Üëëåò. Ãé’ áõôü ôï ðéèáíüôåñï åßíáé üôé ôüóï ïé «õëéêÝò», üóï êáé
ïé éäåïëïãéêÝò áéôßåò óôç ìåôáîý ôïõò óõíÜöåéá êáé óýíèåóç Ýðáéîáí ôï ñüëï ôïõò
óôçí ðáñáêìÞ ôçò áõôïêñáôïñßáò.
Åñþôçóç 3ç: Ï Êùí. ÊáâÜöçò óôï ðïßçìá ôïõ «ÐåñéìÝíïíôáò ôïõò

âáñâÜñïõò» ðáñïõóéÜæåé ìéá öáíôáóôéêÜ óêçíÞ, ðïõ áðç÷åß ðéèáíüôáôá
ôçí ðáñáêìÞ ôçò ñùìáúêÞò áõôïêñáôïñßáò. Ðïéá óôïé÷åßá áðü ôï ðïßçìá
óõíèÝôïõí êáôÜ ôç ãíþìç óáò ôçí åéêüíá ôçò ðáñáêìÞò; (Óå êáìßá ðåñß-
ðôùóç ôï ðïßçìá äåí ðñÝðåé íá èåùñçèåß ùò ðçãÞ éóôïñéêþí ðëçñïöï-
ñéþí).
ÐÅÑÉÌÅÍÏÍÔÁÓ ÔÏÕÓ ÂÁÑÂÁÑÏÕÓ

– Ôé ðåñéìÝíïõìå óôçí áãïñÜ óõíáèñïéóìÝíïé;
Åßíáé ïé âÜñâáñïé íá öèÜóïõí óÞìåñá.
294
– Ãéáôß ìÝóá óôçí Óýãêëçôï ìéá ôÝôïéá áðñáîßá;

Ôé êÜèïíô’ ïé Óõãêëçôéêïß êáé äåí íïìïèåôïýíå;
Ãéáôß ïé âÜñâáñïé èá öèÜóïõí óÞìåñá.

Ôé íüìïõò ðéá èá êÜìïõí ïé Óõãêëçôéêïß;
Ïé âÜñâáñïé óáí Ýëèïõí èá íïìïèåôïýí.
– Ãéáôß ï áõôïêñÜôùñ ìáò ôüóï ðñùß óçêþèç.

Êáé êÜèåôáé óôçò ðüëåùò ôçí ðéï ìåãÜëç ðýëç
Óôïí èñüíï åðÜíù, åðßóçìïò, öïñþíôáò ôçí êïñþíá;
Ãéáôß ïé âÜñâáñïé èá öèÜóïõí óÞìåñá.

Êé ï áõôïêñÜôùñ ðåñéìÝíåé íá äå÷èåß
Ôïí áñ÷çãü ôïõò. ÌÜëéóôá åôïßìáóå
ãéá íá ôïí äþóåé ìéá ðåñãáìçíÞ. Åêåß
ôïí Ýãñáøå ôßôëïõò ðïëëïýò êé ïíüìáôá.
– Ãéáôß ïé äõï ìáò ýðáôïé ê’ ïé ðñáßôïñåò åâãÞêáí

óÞìåñá ìå ôåò êüêêéíåò, ôåò êåíôçìÝíåò ôüãåò·
ãéáôß âñá÷éüëéá öüñåóáí ìå ôüóïõò áìåèýóôïõò,
êáé äá÷ôõëßäéá ìå ëáìðñÜ, ãõáëéóôåñÜ óìáñÜãäéá·
ãéáôß íá ðéÜóïõí óÞìåñá ðïëýôéìá ìðáóôïýíéá
ì’ áóÞìéá êáé ìáëÜìáôá Ýêôáêôá óêáëéãìÝíá;
Ãéáôß ïé âÜñâáñïé èá öèÜóïõí óÞìåñá

Êáé ôÝôïéá ðñÜãìáôá èáìðþíïõí ôïõò âáñâÜñïõò.
– Ãéáôß ê’ ïé Üîéïé ñÞôïñåò äåí Ýñ÷ïíôáé óáí ðÜíôá

íá âãÜëïõíå ôïõò ëüãïõò ôïõò, íá ðïýíå ôá äéêÜ ôïõò;
Ãéáôß ïé âÜñâáñïé èá öèÜóïõí óÞìåñá

Êé áõôïß âáñéïýíô’ åõöñÜäåéåò êáé äçìçãïñßåò.
295
– Ãéáôß í’ áñ÷ßóåé ìïíïìéÜò áõôÞ ç áíçóõ÷ßá

ê’ ç óýã÷õóéò. (Ôá ðñüóùðá ôé óïâáñá ðïõ Ýãéíáí).
Ãéáôß áäåéÜæïõí ãñÞãïñá ïé äñüìïé ê’ ïé ðëáôåÝò,
êé üëïé ãõñíïýí óôá óðßôéá ôïõò ðïëý óõëëïãéóìÝíïé;
Ãéáôß åíý÷ôùóå ê’ ïé âÜñâáñïé äåí Þëèáí.

Êáé ìåñéêïß Ýöèáóáí áð’ ôá óýíïñá,
Êáé åßðáíå ðùò âÜñâáñïé ðéá äåí õðÜñ÷ïõí.
Êáé ôþñá ôé èá ãÝíïõìå ÷ùñßò âáñâÜñïõò.

Ïé Üíèñùðïé áõôïß Þóáí ìéá êÜðïéá ëýóéò.
Ê.Ð.ÊáâÜöç, ÐïéÞìáôá,, ô.Á-Â, åêä. ºêáñïò 1972, ô.Á,ó.107-108.

ÁðÜíôçóç:
á) Ïé Óõãêëçôéêïß êÜèïíôáé óôç Óýãêëçôï êáé äå íïìïèåôïýí.
â) Ï áõôïêñÜôïñáò ðåñéìÝíåé óôïí åðßóçìï èñüíï ôïõò âáñâÜñïõò êáé, ãéá
íá ôïõò êáëïðéÜóåé, åôïéìÜæåôáé íá ôïõò ìïéñÜóåé ôßôëïõò.
ã) Ïé ýðáôïé êáé ïé óôñáôéþôåò (ïé ðñáßôùñåò) âãÞêáí Ýîù ìå ôéò åðßóçìåò, ëá-
ìðåñÝò óôïëÝò ôïõò ãéá íá åíôõðùóéÜóïõí ôïõò âáñâÜñïõò.
ä) Ïé ñÞôïñåò Ý÷ïõí óôáìáôÞóåé íá ñçôïñåýïõí ãéáôß áõôü äåí áñÝóåé óôïõ
âáñâÜñïõò
ÃåíéêÜ, óôï ðïßçìá ðëáíéÝôáé ï öüâïò ôùí áñ÷þí êáé ôùí áðëþí áíèñþðùí
ãéá ôïõò âáñâÜñïõò.
Åñþôçóç 1ç: Ðþò åðÝäñáóå ç êñßóç óôçí Üóêçóç ôçò åîïõóßáò óôçí
ðáñáêìÞ ôçò áõôïêñáôïñßáò;
ÁðÜíôçóç:
á) Ç äõáñ÷ßá ðïõ õðÞñ÷å óôçí Üóêçóç åîïõóßáò (ÁõôïêñÜôïñáò - Óýãêëçôïò)
296
áðÝâç öèïñïðïéüò ðáñÜãïíôáò ôçò áõôïêñáôïñßáò. Áõôü, ãéáôß êáèåìéÜ áðü ôéò
äýï ðëåõñÝò ðñïóðáèïýóáí, ìÝóá áðü óõãêñïýóåéò, íá ðÜñïõí üôé ãéíüôáí ìå-
ãáëýôåñï ìåñßäéï åîïõóßáò. â) Áðü ôçí Üëëç, ï óôñáôüò ãéíüôáí ïëïÝíá êáé ðå-
ñéóóüôåñï ñõèìéóôéêüò ðáñÜãïíôáò ôùí ðñáãìÜôùí. ÓéãÜ óéãÜ åðéêñÜôçóå ç ôÜóç
ï óôñáôüò (ïé ëåãåþíåò ôùí åðáñ÷éþí åßôå ïé ðñáéôïñéáíïß) íá åðéâÜëëåé ôïí áõôï-
êñÜôïñá ðïõ åðéèõìïýóå. ÊáèÝíáò ðïõ Þèåëå íá ãßíåé áõôïêñÜôïñáò âáóéæüôáí
óôï óôñáôü.
ã) Ôçí åðï÷Þ áõôÞ îÝóðáóáí ðïëëÝò åðáíáóôÜóåéò. ÌÝôñá üðùò ç åðÝêôáóç
ôïõ äéêáéþìáôïò ôïõ Ñùìáßïõ ðïëßôç óå üëïõò ôïõò åëåýèåñïõò êáôïßêïõò ôçò
áõôïêñáôïñßáò, (212 ì.×.), äåí áðÝäùóáí. ×áñáêôçñéóôéêÜ ðáñáäåßãìáôá åßíáé
ïé åðáñ÷ßåò ôçò Éóðáíßáò, Ãáëáôßáò, ðïõ áðïóðÜóôçêáí áðü ôç Ñþìç. Ôï ßäéï óõ-
íÝâç êáé ìå ôï âáóßëåéï ôçò Ðáëìýñáò.
Åñþôçóç 2ç: Ðïéïé Üëëïé ðáñÜãïíôåò (åêôüò áðü ôçí åîáóèÝíéóç ôçò
êåíôñéêÞò åîïõóßáò) óõíÝâáëáí óôçí ðáñáêìÞ ôçò áõôïêñáôïñßáò;
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé åðéäñïìÝò åðéâñáäýíïõí ôç âéïôå÷íéêÞ ðáñáãùãÞ êáé ôï åìðüñéï. Ìï-
íáäéêü äéÝîïäï ðñüâáëå ç ãåùñãßá. ¼ìùò ôç ãç êáôåß÷áí ëßãïé éäéïêôÞôåò, ïé ï-
ðïßïé êáé ôçí ðñïóôÜôåõáí ìå ôá üðëá. Ç ãç åãêáôáëåßöèçêå, êáèþò ðïëëïß ãéá
íá æÞóïõí êáôáôÜóóïíôáé óôï óôñáôü.
â) Ïé Üíèñùðïé óôéò åðáñ÷ßåò áíáæçôïýóáí ðñïóôáóßá óôïõò ãáéïêôÞìïíåò.
Áõôïß ôïõò íïéêéÜæïõí ëßãç ãç ðáñÝ÷ïíôÜò ôïõò ðñïóôáóßá. ÓéãÜ óéãÜ ïé åëåýèå-
ñïé êáëëéåñãçôÝò ìåôáôñÜðçêáí óå äïõëïðÜñïéêïõò. Ðïëëïß áðü ôïõò ìéêñïêáë-
ëéåñãçôÝò áíáãêÜóôçêáí íá ðáñáäþóïõí ôç ãç ôïõò óôïõò ãáéïêôÞìïíåò. Áõôïß
ï÷ýñùóáí óéãÜ óéãÜ ôçí ÝðáõëÞ ôïõò. ¸ôóé, Üñ÷éóáí íá äçìéïõñãïýíôáé ïé ðýñ-
ãïé. Ïé äïýëïé ìåéþèçêáí, êáèþò ðñïôéìïýíôáí ïé äïõëïðÜñïéêïé ãéá ôçí êáëëé-
Ýñãåéá ôçò ãçò. Ïé åëåýèåñïé êáëëéåñãçôÝò êáé ïé áðåëåýèåñïé ðïõ åß÷áí ó÷Ýóç
åîÜñôçóçò ìå ôïõò ãáéïêôÞìïíåò ïíïìÜæïíôáí Coloni (êïëùíïß). ¼óïé áó÷ïëïý-
íôáí ìå ôï åìðüñéï êáé ôç âéïôå÷íßá ïñãáíþèçêáí óå óõíôå÷íßåò, äçë. êëåéóôÝò å-
ðáããåëìáôéêÝò åíþóåéò óôéò ïðïßåò ç åéóñïÞ íÝùí ìåëþí äåí Þôáí åëåýèåñç, êá-
èþò ßó÷õå ç êëçñïíïìéêÞ äéáäï÷Þ ôïõ åðáããÝëìáôïò.
297
Åñþôçóç 3ç: Ðïéá ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ðáñáêìÞò ôçò ñùìáúêÞò áõôï-

êñáôïñßáò;
ÁðÜíôçóç:
Ïé óõíå÷åßò åðáíáóôÜóåéò êáé ç åîáóèÝíéóç ôçò êåíôñéêÞò åîïõóßáò þèçóáí ëá-
ïýò ðïõ âñßóêïíôáí Ýîù áðü ôá üñéá ôçò áõôïêñáôïñßáò íá áñ÷ßóïõí åðéäñïìÝò
ìÝóá óå áõôÞí. ÔÝôïéïé ëáïß Þôáí: ïé ÖñÜãêïé, ïé ÓÜîïíåò, ïé Ãüôèïé (ðïõ ëåçëÜ-
ôçóáí ôçí ÅëëÜäá) ê.Ü. Ôï ðñüâëçìá Þôáí ç äéÜâñùóç ôïõ óôñáôïý åîáéôßáò ôçò å-
ðáããåëìáôïðïßçóÞò ôïõ. Ïé áõôïêñÜôïñåò éêáíïðïéïýóáí ôéò áðáéôÞóåéò ôùí óôñá-
ôéùôþí ãéá íá ìç óôáóéÜæïõí.

ãçóçò.
1. Ï áõôïêñÜôïñáò Óåðôßìéïò ÓåâÞñïò ðáñáìÝñéóå ôç óýãêëçôï ôïí 3ï áé.
ì.×. ìå ôç âïÞèåéá…….
á.ôùí õðçêüùí ôïõ
â.ôïõ óôñáôïý
ã.ôùí áíèýðáôùí
2. Åêåßíç ôçí åðï÷Þ, áñêåôÝò åðáñ÷ßåò, ãéá íá ðñïóôáôåõôïýí áðü ôéò âáñ-
âáñéêÝò åðéäñïìÝò,……
á.Ýöôéáîáí äéêü ôïõò óôñáôü
â.åîáñôÞèçêáí áð’ ôç Ñþìç
ã.áíáêÞñõîáí äéêü ôïõò áõôïêñÜôïñá
3. Ç ïéêïíïìéêÞ êñßóç ôïõ 3ïõ áé. ì.×. êõñßùò ïöåéëüôáí…..
á.óôéò åîåãÝñóåéò êáé ôéò åðéäñïìÝò
â.óôçí êáêÞ äéá÷åßñéóç
298
ã.óôçí Ýëëåéøç öïñïëïãßáò

4. Ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôçò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò, ç ìüíç ëýóç Þôáí………
á.ç åðéóôñïöÞ óôçí êáëëéÝñãåéá ôçò ãçò
â.ç óôñïöÞ óôç âéïôå÷íßá
ã.ï åîùôåñéêüò äáíåéóìüò
5. Ðïëëïß ìéêñïß êáëëéåñãçôÝò óôñÜöçêáí…….ãéá âéïðïñéóôéêïýò ëüãïõò
á.óôï åìðüñéï
â.óôç âéïôå÷íßá
ã.óôï óôñáôü
6. Ïé ðåñéóóüôåñïé êÜôïéêïé ôçò áõôïêñáôïñßáò áíáæÞôçóáí ðñïóôáóßá á-
ðü……
á.ôï óôñáôü
â.ôïõò ìåãáëïãáéïêôÞìïíåò
ã.ôç óýãêëçôï
7. Ïé óõíôå÷íßåò ÷ñçóßìåõóáí ãéá……
á.íá åëÝã÷ïõí ïé áõôïêñÜôïñåò ôï åìðüñéï
â.íá ðñïóôáôåýïíôáé ïé åðáããåëìáôßåò
ã.ôçí áíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ
8. Ïé ñùìáúêÝò äõíÜìåéò ÷áëÜñùóáí åîáéôßáò……..ôùí óôñáôéùôþí
á.ôçò áäéáöïñßáò
â.ôùí ïéêïíïìéêþí äõó÷åñåéþí
ã.ôçò åðáããåëìáôïðïßçóçò
ÁðÜíôçóç:
1â, 2ã, 3á, 4á, 5ã, 6â, 7á, 8ã,.

1. Ç ìïñöÞ äéïßêçóçò ðïõ åðéêñáôïýóå, óõíÝëáâå óôç öèïñÜ ôïõ êñÜôïõò áöïý
õðÞñîå áíôéðáëüôçôá ìåôáîý ôùí äõï åîïõóéþí.
299
2. Ï óôñáôüò äåí Ýðáéîå êáíÝíá ñüëï óôç äéïßêçóç ôçò áõôïêñáôïñßáò.

3. Ôïí 3ï áé. ì.×. õðÞñ÷å ôÜîç, áóöÜëåéá êáé åõíïìßá óôï êñÜôïò.
4. Ðïëëïß ìéêñïêáëëéåñãçôÝò åîáñôÞèçêáí áðü ìåãÜëïõò ãáéïêôÞìïíåò ãéá íá
ðñïóôáôåõôïýí áðü ôçí ïéêïíïìéêÞ êáé ðïëéôéêÞ êñßóç. ¸ôóé, äçìéïõñãÞèçêå ï
èåóìüò ôùí äïõëïðÜñïéêùí.
5. Ï áñéèìüò ôùí äïýëùí áõîÞèçêå.
6. Ç íÝá ôÜîç ðïõ äçìéïõñãÞèçêå Þôáí ïé «êïëùíïß» êáé áðïôåëïýíôáí áðü åîáñ-
ôùìÝíïõò êáëëéåñãçôÝò îÝíïõ êëÞñïõ.
7. Ïé âéïôå÷íßåò êáé ïé Ýìðïñïé åîåëß÷èçêáí ðïëý ïéêïíïìéêÜ.
8. Ïé áõôïêñÜôïñåò éêáíïðïéïýóáí ôá áéôÞìáôá ôïõ óôñáôïý ãéá íá áðïöýãïõí
óôñáôéùôéêÜ êéíÞìáôá.
Á ð Ü í ô ç ó ç : ÓùóôÝò åßíáé ïé 1, 4, 6, 8.
Á Â
1.ÐïëëÝò åðáñ÷ßåò, üðùò ç Ãáëáôßá
á.áíåîáñôçôïðïéÞèçêáí
êáé ç Éóðáíßá
2.ÄçìéïõñãÞèçêå êáé áíáðôý÷èçêå
â.ìïéñáóôåß óå ìåãÜëåò ãáéïêôçóßåò
åäáöéêÜ
ã. áðÝêôçóáí êëçñïíïìéêü ÷áñáêôÞ-
3.Ç ýðáéèñïò åß÷å
ñá
4.Ïé óõíôå÷íéáêÝò ïìÜäåò ä.ôï âáóßëåéï ôçò Ðáëìýñáò
5. Ç êñßóç ôçò ñùìáúêÞò áõôïêñáôï-
å.Þôáí ðïëõðáñáãïíôéêÞ äéáäéêáóßá
ñßáò
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1á, 2ä, 3â, 4ã, 5å.
300
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 301
VÉÉ. Ç ÕÓÔÅÑÇ ÁÑ×ÁÉÏÔÇÔÁ

(4ïò - 6ïò áé. ð.×)
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 302
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 303
1. Ç ÌÅÔÅÎÅËÉÎÇ ÔÏÕ ÑÙÌÁÚÊÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ
ÊáôÜ ôçí ðåñßïäï áõôÞ (4ïò – 5ïò áé. ì.×.) ç áëëáãÞ ôùí äåäïìÝíùí ïäÞãçóå óôç
ãÝíåóç ôïõ ìåóáéùíéêïý êüóìïõ. Ôçí åðï÷Þ áõôÞ ï ×ñéóôéáíéóìüò ãßíåôáé åðßóçìç
èñçóêåßá áðü ôï Ì. Êùí/íï, ï ïðïßïò ìåôáöÝñåé ôçí ðñùôåýïõóá ôçò áõôïêñáôïñßáò.
Ç áõôïêñáôïñßá ÷ùñßæåôáé óå äýï ìÝñç, óôï Áíáôïëéêü êáé óôï Äõôéêü. Ç
ÁíáôïëÞ áíôÝ÷åé óôéò âáñâáñéêÝò åðéäñïìÝò, ü÷é üìùò êáé ç Äýóç.
1 .Ï Ä é ï ê ë ç ô é á í ü ò ê á é ç
áíáäéïñãÜíùóç ôçò áõôïêñáôïñßáò
Ïé äéïéêçôéêÝò áëëáãÝò
Ï Äéïêëçôéáíüò áíÝâçêå óôï èñüíï ôï 284 ì.×. ÁðïöÜóéóå íá ìïéñÜóåé ôçí åîïõ-
óßá, þóôå ôï êñÜôïò íá äéïéêåßôáé êáëýôåñá. Ï ßäéïò áíÝëáâå ôç äéïßêçóç ôïõ áíáôï-
ëéêïý ôìÞìáôïò ôçò áõôïêñáôïñßáò, åíþ ôï äõôéêü ôìÞìá áíÝëáâå ï Ìáîéìéáíüò.
ÐÞñáí ôï üíïìá Áýãïõóôïò êáé ðëáéóéþèçêáí áðü Ýíá äéïéêçôÞ ï êáèÝíáò
(Êáßóáñåò): ï ÃáëÝñéïò äéïéêïýóå ðåñéï÷Ýò ôïõ Äéïêëçôéáíïý êáé ï ÊùíóôÜíôéïò ï
×ëùñüò ðåñéï÷Ýò ôïõ Ìáîéìéáíïý. Ôï óýóôçìá áõôü ïíïìÜóôçêå: Ôåôñáñ÷ßá.
ÇáëëáãÞ óôç ìïñöÞ ôïõ ðïëéôåýìáôïò
á) Ôï êñÜôïò ÷ùñßóôçêå óå ìéêñÝò åðáñ÷ßåò, ôéò ïðïßåò äéïéêïýóáí áõôï-

êñáôïñéêïß õðÜëëçëïé.
303
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 304
VII. Ç ÕÓÔÅÑÇ ÁÑ×ÁÉÏÔÇÔÁ
â) Ïé äéïéêçôÝò ôïõ óôñáôïý äåí ìðïñïýóáí íá Ý÷ïõí êáé ðïëéôéêÞ åîïõóßá.

Ï ÁõôïêñÜôïñáò èåïðïéÞèçêå êáé áðïêüðçêå áðü ôïõò õðçêüïõò. Öïñïýóå
äéÜäçìá êáé ðïñöýñá óôç óõãêÝíôñùóç êáé Ýðñåðå íá ôïí ðñïóêõíïýí. Ôï êáèå-
óôþò ôçò Çãåìïíßáò (Principatus) ìåôáôñÜðçêå óå Áðüëõôç Ìïíáñ÷ßá
(Dominatus).
2. Ï Ì. Êùíóôáíôßíïò: Åê÷ñéóôéáíéóìüò êáé

éó÷õñïðïßçóç ôçò ñùìáúêÞò áíáôïëÞò
Ç äçìéïõñãßá ôïõ ÷ñéóôéáíéêïý

ñ ù ì á ú ê ï ý êñÜôïõò
Ôï óýóôçìá ôçò Ôåôñáñ÷ßáò äçìéïýñãçóå ðåñéóóüôåñá ðñïâëÞìáôá êáèþò ïé

óõíÜñ÷ïíôåò ðïëåìïýóáí ìåôáîý ôïõò ãéá ôçí åîïõóßá. Ãéïò ôïõ ÊùíóôÜíôéïõ
×ëùñïý Þôáí ï Êùíóôáíôßíïò. Áõôüò Ýãéíå ìïíïêñÜôïñáò, áöïý:
á) Íßêçóå ôï ÌáîÝíôéï ôï 312 ì.×. êïíôÜ óôç Ñþìç.
â) Ôï 313 ì.×. óõíåííïÞèçêå ìå ôï Ëéêßíéï óôï ÌéëÜíï íá äéïéêÞóïõí ôçí
áõôïêñáôïñßá ÷ùñßò Êáßóáñåò,
ã) Íßêçóå êáé óêüôùóå ôï Ëéêßíéï ôï 324 ì.×.
Ï Êùíóôáíôßíïò ïñãÜíùóå ìéá ðéï áðïëõôáñ÷éêÞ êåíôñéêÞ åîïõóßá, áöïý:
á) Ï áõôïêñÜôïñáò Þôáí áðñüóéôïò áðü ôç óýãêëçôï êáé ôï ëáü.
â) Ðåñéâáëëüôáí áðü áõôïêñáôïñéêïýò õðáëëÞëïõò êáé áõôïêñáôïñéêü óõì-
âïýëéï ìå óõìâïõëåõôéêÞ êáèáñÜ åîïõóßá, üôáí ôï Þèåëå áõôïêñÜôïñáò
ã) Ç óýãêëçôïò ìåôáöÝñèçêå óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáé Ýãéíå äéáêïóìçôéêü
óþìá.
Óôï èÝìá ôçò ëáôñåßáò, ï Êùíóôáíôßíïò êáèüñéóå üôé ï áõôïêñÜôïñáò Þôáí ï
åêëåêôüò ôïõ èåïý êáé ü÷é ï ßäéïò èåüò. ÐáñÜëëçëá, ìå êïéíÞ áðüöáóç ôïõ
Êùíóôáíôßíïõ êáé ôïõ Ëéêßíéïõ õðïãñÜöôçêå ôï 313 ì.×. ôï ÄéÜôáãìá ôùí
ÌåäéïëÜíùí, Þ ÄéÜôáãìá ôçò Áíåîáñôçóßáò, óôï ÌéëÜíï, ìå ôï ïðïßï êÜèå õðÞ-
êïïò ôïõ Äõôéêïý ôìÞìáôïò åß÷å ôï äéêáßùìá ôçò åëåýèåñçò åðéëïãÞò èñçóêåßáò.
Ôï ßäéï ßó÷õå êáé ôïõò êáôïßêïõò ôïõ áíáôïëéêïý ôìÞìáôïò áñãüôåñá. ÃåíéêÜ, ï
Êùíóôáíôßíïò åõíüçóå ôï ×ñéóôéáíéóìü:
304
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 305
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ç ÌÅÔÅÎÅËÉÎÇ ÔÏÕ ÑÙÌÁÚÊÏÕ ÊÑÁÔÏÕÓ
á) ÕéïèÝôçóå ôï ÷ñéóôüãñáììá, â) ðñïóôÜôåøå ôï ×ñéóôéáíéóìü áðü ôéò áéñÝóåéò

ìå ôéò ÏéêïõìåíéêÝò Óõíüäïõò, ã)óõíÝâáëå ìáæß ìå ôç ìçôÝñá ôïõ óôçí ßäñõóç
åêêëçóéþí.
Ç ßäñõóç ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò

ÈÝëïíôáò ï Êùíóôáíôßíïò íá éó÷õñïðïßçóåé ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá êáé íá åê÷ñé-
óôéáíßóåé ôçí áõôïêñáôïñßá, ìåôÝöåñå ôçí ðñùôåýïõóá ôïõ êñÜôïõò óôçí ÁíáôïëÞ.
Óôéò 11 ÌáÀïõ 330 ì.×. åãêáéíéÜóôçêå ç íÝá ðñùôåýïõóá, ç ÍÝá Ñþìç, Þ
Êùíóôáíôéíïýðïëç, üðùò Ýãéíå ãíùóôÞ, óôç èÝóç üðïõ âñéóêüôáí ç ìåãáñéêÞ
áðïéêßá ÂõæÜíôéï.
Áðü ôç óôéãìÞ åêåßíç ç ÁíáôïëéêÞ ÑùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá áñ÷ßæåé íá áðïôåëåß
îå÷ùñéóôü êñÜôïò. Ïé ëüãïé áõôÞò ôçò áðüöáóçò Þôáí:
á) Ï Êùíóôáíôßíïò ðßóôåõå üôé ìå áõôü ôïí ôñüðï èá áíôéìåôþðéæå ôá äéïéêçôéêÜ
ðñïâëÞìáôá ðïõ ðñïêÜëåóáí ïé åðéäñïìÝò ôùí âáñâÜñùí.
â) ÅðéðëÝïí, èåùñïýóå üôé ïé áíáôïëéêÝò åðáñ÷ßåò ðñüóöåñáí êáëýôåñç
Üìõíá.
Ôï êÝíôñï âÜñïõò ìåôáöÝñèçêå óôçí ÁíáôïëÞ, üðïõ êõñéáñ÷ïýóå ôï åëëçíéêü
óôïé÷åßï.
ÂÜóåéò ôïõ íÝïõ õðïäéáìüñöùóçò êñÜôïõò Þôáí:
á) ç ñùìáúêÞ ðïëéôéêÞ ðáñÜäïóç,
â) ç ÷ñéóôéáíéêÞ ðßóôç,
ã) ç åëëçíéêÞ ðïëéôéóôéêÞ êëçñïíïìéÜ.
3. Ïé èñçóêåõôéêÝò
åîåëßîåéò
Ç åìöÜíéóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý

Ç åìöÜíéóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý óçìáôïäïôåß ìéá íÝá åðï÷Þ ãéá ôçí áíèñùðü-
ôçôá. ÐçãÞ ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý Þôáí ï Éïõäáúóìüò. Êïéíü óçìåßï ôùí äýï èñçóêåé-
þí Þôáí ç ðñïóäïêßá ôïõ åñ÷ïìïý ôïõ Ìåóóßá, ðïõ èá Ýóùæå ôïõò áíèñþðïõò.
305
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 306
Âáóéêü êÞñõãìá ôçò íÝáò èñçóêåßáò Þôáí ç áãÜðç ðñïò üëïõò ôïõò áíèñþðïõò.
Õéïèåôþíôáò åëëçíéêÝò öéëïóïöéêÝò éäÝåò êáé ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôçí åëëçíéêÞ
ãëþóóá, äéáäüèçêå êõñßùò óôïõò öôù÷ïýò.
Áñ÷éêÜ, ïé ÷ñéóôéáíïß õðÝóôçóáí äéþîåéò êáé âáóáíéóôÞñéá. ÄÝêá Þôáí ïé äéùã-
ìïß ðïõ Ýãéíáí åíáíôßïí ôùí ×ñéóôéáíþí. Êáèþò üìùò ïé äéùãìïß äåí ìðïñïýóáí
íá åîáëåßøïõí ôç íÝá èñçóêåßá, åêäüèçêå áðü ôï ÃáëÝñéï äéÜôáãìá ôï 311 ì.×.,
ðïõ Üöçíå åëåýèåñïõò ôïõò ÷ñéóôéáíïýò íá áóêïýí ôç ëáôñåßá ôïõò. Ìå âÜóç áõôü
ôé äéÜôáãìá óõíôÜ÷èçêå ôï ÄéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí.
Ï èñßáìâïò ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý
Áñ÷éêÜ, ï ÷ñéóôéáíéóìüò áíôéìåôùðßóôçêå èñçóêåßá éóüôéìç ìå ôéò Üëëåò.

Ùóôüóï, ìÝóá óôïõò êüëðïõò ôçò íÝáò èñçóêåßáò ï æÞëïò ôùí ïðáäþí êáé ïé äéá-
öïñåôéêÝò áðü ôéò åðßóçìåò ôçò åêêëçóßáò åñìçíåßåò ôùí äïãìÜôùí (áéñÝóåéò)
ðñïêÜëåóáí ðñïâëÞìáôá. Ôï ðñüâëçìá áõôü áíôéìåôùðßóôçêå áðü ôéò
ÏéêïõìåíéêÝò Óõíüäïõò, óôéò ïðïßåò óõììåôåß÷å êáé ï áõôïêñÜôïñáò.
Ôïí 4ï áé. ì.×. ï ¢ñåéïò, Ýíáò ìïñöùìÝíïò éåñÝáò áðü ôçí ÁëåîÜíäñåéá, êÞñõô-
ôå üôé ï ×ñéóôüò åßíáé ìåôáãåíÝóôåñïò êáé äçìéïýñãçìá ôïõ ÐáôÝñá. Ç Á´
ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò, ðïõ óõãêëÞèçêå óôç Íßêáéá ôçò Âéèõíßáò ôï 325 ì.×.,
êáôáäßêáóå áõôÞ ôçí Üðïøç, äéáôõðþíïíôáò ôá ðñþôá åðôÜ Üñèñá ôïõ «Óõìâüëïõ
ôçò Ðßóôåùò», üðïõ ôïíéæüôáí «ôï ïìïïýóéïí ôïõ Ðáôñüò êáé ôïõ Õéïý».
Ï äéÜäï÷ïò ôïõ Êùíóôáíôßíïõ ÊùíóôÜíôéïò óôÜèçêå óôáèåñÜ óýììá÷ïò ôïõ
×ñéóôéáíéóìïý.
Ï Éïõëéáíüò, ùóôüóï, ðñïóðÜèçóå íá åðáíáöÝñåé ôéò åéäùëïëáôñéêÝò áíôéëÞ-
øåéò êáé ëáôñåßåò. ÁðÝôõ÷å üìùò, ãéáôß ï ×ñéóôéáíéóìüò åß÷å ñéæþóåé êáëÜ óôçí
áõôïêñáôïñßá. Ãéá ôç äñÜóç ôïõ, ïíïìÜóôçêå ÐáñáâÜôçò Þ ÁðïóôÜôçò.
Ï Ì. Èåïäüóéïò êáôÝóôçóå ôï ×ñéóôéáíéóìü åðßóçìç èñçóêåßá ôçò áõôïêñá-
ôïñßáò (380 ì.×.) Ôï 381 ì.×. ç Â´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò óõìðëÞñùóå ôï
«Óýìâïëï ôçò Ðßóôåùò». ÊáôÜñãçóå ìå íüìï ôçò áñ÷áßåò ëáôñåßåò, ôïõò
Ïëõìðéáêïýò áãþíåò êáé ðÞñå ôéò ðåñéïõóßåò áðü ôá éåñÜ.
Ï 4ïò áéþíáò Þôáí ï ÷ñõóüò áéþíáò ôçò Èåïëïãßáò, ìå ôïõò ÐáôÝñåò ôçò
Åêêëçóßáò, êáèþò áíáðôý÷èçêå ç åêêëçóéáóôéêÞ ñçôïñåßá. Êáôüñèùóáí íá óõí-
äõÜóïõí ôç ÷ñéóôéáíéêÞ çèéêÞ ìå ôçí åëëçíéêÞ öéëïóïöéêÞ óêÝøç êáé ñçôïñåßá.
306
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 307
ÌÝóá óå áõôü ôï ðëáßóéï, ÉåñÜñ÷åò Þñèáí óå áíôßèåóç ìå ôçí êïóìéêÞ åîïõóßá,

áöïý ìßëçóáí ãéá ôá ðñïâëÞìáôá ôçò åðï÷Þò ôïõò.
Ç ìåãÜëç êñßóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý

(5ïò áéþíáò)
Áðü ôïí 5ï áé. ì.×. ôá ðñïâëÞìáôá ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý ïîýíïíôáé. Ïé ÷ñé-

óôïëïãéêÝò äéáôáãÝò ó÷åôßæïíôáí ìå ôï æÞôçìá ôçò èåúêÞò êáé áíèñþðéíçò öýóçò
ôïõ ×ñéóôïý. Ï ðáôñéÜñ÷çò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò Íåóôüñéïò êÞñõôôå üôé ç áíèñþ-
ðéíç öýóç ôïõ ×ñéóôïý, üíôáò áíåîÜñôçôç áðü ôç èåúêÞ, åðéêñÜôçóå ðÜíù ôçò. Ç
Ã´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò, ðïõ Ýãéíå ôï 431 ì.×. óôçí ¸öåóï, êáôáäßêáóå ôéò
äéäáóêáëßåò ôïõ Íåóôüñéïõ. Óôçí ÁíáôïëÞ ðáñáôçñåßôáé óõíåñãáóßá
×ñéóôéáíéóìïý êáé êïóìéêÞò åîïõóßáò. Ôï 438 ì.×. åêäüèçêå ï Èåïäïóéáíüò
êþäéêáò, ðïõ êùäéêïðïßçóå ôïõò íüìïõò, Ý÷ïíôáò ùò Ýìðíåõóç ôï ×ñéóôéáíéóìü.
Ôï 450 ì.×. êáèéåñþèçêå ç óõìâïëéêÞ ðñÜîç ôçò óôÝøçò, êáôÜ ôçí ïðïßá ï
íÝïò áõôïêñÜôïñáò Ýðñåðå íá óôñÝöåôáé áðü ôïí ðáôñéÜñ÷ç Êùíóôáíôéíïýðïëçò.
Ôçí ßäéá åðï÷Þ õðïóôçñß÷ôçêå üôé ï ×ñéóôüò åß÷å ìüíï ìßá öýóç, ôçí áíèñþðé-
íç, ç ïðïßá áðïññüöçóå ôç èåúêÞ. Ç áßñåóç áõôÞ ïíïìÜóôçêå ìïíïöõóéôéóìüò
êáé äéáäüèçêå óôçí Áßãõðôï, óôç Óõñßá êáé óôçí Ðáëáéóôßíç. ÊáôáäéêÜóôçêå áðü
ôçí Ä´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï (451 ì.×.). Ç êáôáäßêç áõôÞ üìùò ðñïêÜëåóå ôáñá-
÷Ýò óôçí Áßãõðôï êáé óôç Óõñßá.
Ôï 482 ì.×. åêäüèçêå ôï «Åíùôéêü» äéÜôáãìá, ìå ôï ïðïßï åðé÷åéñÞèçêå Ýíáò
óõìâéâáóìüò áíÜìåóá óôéò äýï ðëåõñÝò. Ï ÐÜðáò ôçò Ñþìçò, üìùò, áíôÝäñáóå,
áíáèåìáôßæïíôáò ôïí ÐáôñéÜñ÷ç Êùíóôáíôéíïýðïëçò.
4. Ï åîåëëçíéóìüò ôïõ Áíáôïëéêïý

Ñùìáúêïý êñÜôïõò
Ç ìåôáöïñÜ ôçò ðñùôåýïõóáò óôçí ÁíáôïëÞ åß÷å óçìáíôéêÝò óõíÝðåéåò. Ôï

êÝíôñï âÜñïõò ìåôáöÝñèçêå óôçí ÁíáôïëÞ, üðïõ åðéêñáôïýóå ôï åëëçíéêü óôïé-
÷åßï êáé ï åëëçíéêüò ðïëéôéóìüò. Ç áõôïêñáôïñßá Üñ÷éóå âáèìéáßá íá åîåëëçíßæå-
ôáé. Ôï 395 ì.×. ï Ì. Èåïäüóéïò Ýäéíå ôï Äõôéêü ôìÞìá óôï ãéï ôïõ Ïíþñéï êáé ôï
Áíáôïëéêü óôï ãéï ôïõ ÁñêÜäéï.
307
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 308
Ç äéáßñåóç ôçò áõôïêñáôïñßáò áðü ôï Ì. Èåïäüóéï Ýäùóå óçìáíôéêÞ þèçóç

óôïí åîåëëçíéóìü ôçò ÁíáôïëÞò.
Ïé öéëïóïöéêÝò ó÷ïëÝò ôçò ÁíáôïëÞò êáëëéÝñãçóáí êáé äéÝäùóáí ôçí åëëçíé-
êÞ ðáéäåßá ôçí ßäéá þñá ðïõ ç Äýóç âõèéæüôáí óôç âáñâáñüôçôá êáé êáôÝññåå (476
ð.×.). Óôçí ÁíáôïëÞ ãéá ëßãï ðáñïõóéÜóôçêå ï êßíäõíïò åêãåñìáíéóìïý.
ÄçìéïõñãÞèçêå üìùò áðü ôïõò ¸ëëçíåò ëüãéïõò êáé ðïëéôéêïýò ìéá áíôéãåñìáíé-
êÞ (áíôéãïôèéêÞ) êßíçóç éäéáßôåñá éó÷õñÞ, ìå áðïôÝëåóìá ï êßíäõíïò íá áðïìá-
êñõíèåß ïñéóôéêÜ. Ç ÁíáôïëéêÞ ÑùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá óôçñß÷ôçêå óôïí åëëçíéóìü
êáé Üñ÷éóå íá ìåôáìïñöþíåôáé óéãÜ óéãÜ óå âõæáíôéíü.
Óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ìåôáöÝñèçêå êáé ç ðíåõìáôéêÞ æùÞ ôïõ êñÜôïõò. Ôï
425 ì.×. éäñýèçêå ôï ÐáíäéäáêôÞñéï, óôï ïðïßï ç äéäáóêáëßá ôçò åëëçíéêÞò
ãëþóóáò õðåñßó÷õå ôçò ëáôéíéêÞò. ÓéãÜ óéãÜ ôá êñáôéêÜ Ýããñáöá Üñ÷éóáí íá åêäß-
äïíôáé óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá.
5. Ç ìåãÜëç ìåôáíÜóôåõóç ôùí ëáþí.

Ôï ôÝëïò ôïõ Äõôéêïý Ñùìáúêïý
êñÜôïõò
ÃåñìáíéêÜ öýëá, üðùò ïé Ãüôèïé, ïé ÖñÜãêïé, ïé Áëáìáíïß ê.Ü. óôá ìÝóá ôïõ
4ïõ áé. ì.×. ðáñïäéêÜ ìüíï åéóÝâáëáí óå áõôïêñáôïñéêÜ åäÜöç, ðïëëÝò öïñÝò
ìÜëéóôá åéñçíéêÜ. Ôï 374 ì.×. üìùò ïé Ïýíïé, íïìÜäåò ìïããïëéêÞò êáôáãùãÞò
ðßåóáí ôá ãåñìáíéêÜ öýëá ðñïò ôá äõôéêÜ, ìÝóá óôá åäÜöç ôçò áõôïêñáôïñßáò.
Ðñüêåéôáé ãéá ôç ìåãÜëç ìåôáíÜóôåõóç ôùí ëáþí.
Ïé Ïýíïé
Áñ÷éêÜ æïýóáí óå öõëÝò ÷ùñßò åíéáßá óõãêñüôçóç óôá âüñåéá ôïõ Äïýíáâç.
Ôïí 5ï áé. üìùò óõãêñüôçóáí êñÜôïò óôç óçìåñéíÞ Ïõããáñßá. ¼ôáí Ýãéíå áñ÷ç-
ãüò ôïõò ï Áôôßëáò (434 – 453 ì.×.), Ì. Èåïäüóéïò õðï÷ñåþèçêå íá êëåßóåé óõì-
öùíßåò ãéá íá ìçí ðåñíïýí ïé Ïýíïé ôá óýíïñÜ ôïõ. Ï Áôôßëáò êáé ïé Ïýíïé ôïõ
äéåíåñãïýóáí öïâåñÝò åðéäñïìÝò. ÔåëéêÜ çôôÞèçêå óôá ÊáôáëáõíéêÜ Ðåäßá ôï
451 ì.×. ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ, ïé Ïýíïé äéáóðÜóôçêáí.
308
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 309
Ïé Âçóïãüôèïé
¸íá ìåãÜëï ìÝñïò ôùí Âçóéãüôèùí (ðåñ. 200.000) æÞôçóáí Üäåéá áðü ôï Ì.
Èåïäüóéï íá åãêáôáóôáèïýí óå áõôïêñáôïñéêÜ åäÜöç ãéáôß ðéÝæïíôáí áðü ôïõò
Ïýíïõò (376 ì.×.). ÅãêáôáóôÜèçêáí óôç Â. Âïõëãáñßá. Åîáéôßáò üìùò ôçò êáêÞò
óõìðåñéöïñÜò ôùí áõôïêñáôïñéêþí õðáëëÞëùí êáé êáôá÷ñÞóåùí óå âÜñïò ôïõò,
åîåãÝñèçêáí. Ï Ì. Èåïäüóéïò ùóôüóï áêïëïýèçóå öéëïãïôèéêÞ ðïëéôéêÞ. Ç ðïëé-
ôéêÞ áõôÞ åß÷å êáé áñíçôéêÝò óõíÝðåéåò, êáèþò ðïëëïß Ãüôèïé äéåßóäõóáí óôï óôñá-
ôü êáé óôç äéïßêçóç, åíþ ðïëëÝò öïñÝò îåóðïýóáí êáé åìöýëéåò äéáìÜ÷åò.
Ï ÁëÜñé÷ïò, áñ÷çãüò ôùí Âçóéãüôèùí êáôÜ ôá ôÝëç ôïõ 4ïõ áéþíá, Ýöôáóå ùò
ôçí Ðåëïðüííçóï êÜíïíôáò åðéäñïìÝò. ÐÞãå óôç Éôáëßá, üðïõ êáé áðü êåé áíá-
ãêÜóôçêå íá öýãåé, áí êáé êáôÜöåñå ôï 410 ì.×. íá êáôáóôñÝøåé ôç Ñþìç. ÔåëéêÜ
ïé Âçóéãüôèïé åãêáôáóôÜèçêáí óôçí Éóðáíßá.
Ç åãêáôÜóôáóçôùí ãåñìáíéêþí ëáþí

óôç Äýóç
Áðü ôéò ìåôáêéíÞóåéò ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí äéáìïñöþèçêáí óôç Äýóç íÝá
êñÜôç.
Ïé ÂÜíäáëïé ðÝñáóáí ìÝóù Éóðáíßáò óôç Â. ÁöñéêÞ. ¸êáíáí ïñìçôÞñéï ôïõò
ôçí Êáñ÷çäüíá êáé áðü åêåß áõôÝò (455 ì.×.) ëåçëÜôçóáí ôç Ñþìç, êáôáóôñÝöï-
íôáò ðïëëÜ Ýñãá ôÝ÷íçò.
Óôï ðñþôï ìéóü ôïõ 5ïõ áéþíá óôçí êåíôñéêÞ Ãáëëßá äçìéïõñãÞèçêå ôï êñÜôïò
ôùí Âïõñãïõíäßùí, åíþ óôç âüñåéá êáé äõôéêÞ Ãáëëßá, éäñýèçêå ôï êñÜôïò ôùí
ÖñÜãêùí. Ïé ÁããëïóÜîïíåò êáôÝëáâáí ôç Âñåôáíßá.
Ôï ôÝëïò ôïõ Äõôéêïý Ñùìáúêïý êñÜôïõò
Ç êáôÜóôáóç óôçí Éôáëßá áðü ôá ìÝóá ôïõ 5ïõ áéþíá äåí Þôáí êáëÞ. Ïé áõôï-
êñÜôïñåò õðïóôçñßæïíôáí åßôå áðü ôá ãåñìáíéêÜ öýëá åßôå áðü ôçí
Êùíóôáíôéíïýðïëç. Ç ÷áñéóôéêÞ âïëÞ ãéá ôï Äõôéêü Ñùìáúêü êñÜôïò åðÞëèå ôï
476 ð.×., üôáí ï çãåìüíáò ôùí Åñïýëùí Ïäüáêñïò êáèáßñåóå ôïí áõôïêñÜôïñá
Ñùìýëï Áõãïõóôýëï êáé Ýãéíå äéïéêçôÞò (ü÷é áõôïêñÜôïñáò) ôçò Éôáëßáò ìå ôç
óõãêáôÜèåóç ôçò Êùí/ðïëçò, ðáßñíïíôáò ôïí ôßôëï ôïõ Ðáôñßêéïõ.
309
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 310
Ïé Ïóôñïãüôèïé
Ðñüêåéôáé ãéá ôïõò áíáôïëéêïýò Ãüôèïõò. Êáôïéêïýóáí óôïí ðïôáìü Äíåßðåñï.

ÕðïôÜ÷ôçêáí óôïõò Ïýíïõò êáé áñãüôåñá âñÝèçêáí óôçí õðçñåóßá. ôïõ Ì. Èåïäü-
óéïõ. Óôá ÷ñüíéá ôïõ áõôïêñÜôïñá ÆÞíùíá äéåíåñãïýóáí ðïëëÝò åðéäñïìÝò. ÔåëéêÜ,
ï áõôïêñÜôïñáò, ôïõò Ýóôñåøå åíáíôßïí ôïõ Ïäüáêñïõ, óôçí Éôáëßá. Ïé Ïóôñïãüôèïé
íßêçóáí ôïí Ïäüáêñï êáé ßäñõóáí ôï ïóôñïãïôèéêü âáóßëåéï ôçò Éôáëßáò (493 ì.×.).

– ¢íïäïò ôïõ Äéïêëçôéáíïý óôï èñüíï 284 ì.×.
– ¹ôôá ôïõ ÌáîÝíôéïõ áðü ôïí Êùí/íï êïíôÜ óôç Ñþìç 312 ì.×.
– ÄéÜôáãìá ÌåäéïëÜíùí 313 ì.×.
– ÈÜíáôïò Ëéêßíéïõ 324 ì.×.
– Á´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò 325 ì.×.
– Åãêáßíéá ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò 11/5/330 ì.×.
– Åßóïäïò Âçóéãüôèùí óôçí áõôïêñáôïñßá 376 ì.×.
– Â´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò 381 ì.×.
– ÊáôÜñãçóç Ïëõìðéáêþí áãþíùí 392 ì.×.
– ×ùñéóìüò ôçò áõôïêñáôïñßáò óå ÁíáôïëéêÞ êáé ÄõôéêÞ 395 ì.×.
– ¢ëùóç ôçò Ñþìçò áðü ôïí ÁëÜñé÷ï 410 ì.×.
– ºäñõóç ôïõ ÐáíäéäáêôÞñéïõ óôçí Êùí/ðüëç 425 ì.×.
– Ã´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò 431 ì.×.
– Áñ÷çãüò ôùí Ïýíùí ï Áôôßëáò 434 - 453 ì.×.
– Èåïäïóéáíüò êþäéêáò 438 ì.×.
– ÓõìâïëéêÞ ðñÜîç ôçò óôÝøçò 450 ì.×.
– Ä´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò 451 ì.×.
– ¹ôôá Áôôßëá óôá ÊáôáëáõíéêÜ ðåäßá 451 ì.×.
– ÈÜíáôïò Áôôßëá 453 ì.×.
– Ëåçëáóßá ôçò Ñþìçò áðü ôïõò ÂÜíäáëïõò 455 ì.×..
– Ôï ôÝëïò ôïõ Äõôéêïý Ñùìáúêïý êñÜôïõò 476 ì.×.
– Ïóôñïãïôèéêü âáóßëåéï ôçò Éôáëßáò 493 ì.×.
310
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 311

Åñþôçóç 1ç : Íá áîéïëïãÞóåôå ôï ìåôáññõèìéóôéêü Ýñãï ôïõ Äéïêëç-

ôéáíïý. Íá ëÜâåôå õðüøç ôï ðáñÜèåìá 1.
ÁðÜíôçóç:
¼ôáí áíÝâçêå ï Äéïêëçôéáíüò óôïí áõôïêñáôïñéêü èñüíï, ç åéñÞíç óôï ñùìáú-
êü êñÜôïò åß÷å äéáôáñá÷ôåß. Ï íÝïò áõôïêñÜôïñáò åßäå áõôÞ ôçí áíáóôÜôùóç ùò
ìéá åõêáéñßá íá åíéó÷õèåß ç äýíáìç ôïõ êñÜôïõò êáé ôïõ èñüíïõ. Âáóßóôçêå óôïí
ðüèï ôïõ ëáïý ãéá åéñÞíç êáé åõçìåñßá. Ôá ìÝôñá áõôÜ Þôáí áíáãêáßá ãéá íá åðé-
âéþóåé ôï ñùìáúêü êñÜôïò, êáèþò ôá ôåëåõôáßá 100 ÷ñüíéá ïé ÷ùñéóôéêÝò ôÜóåéò
óôçí áõôïêñáôïñßá åß÷áí åíôáèåß åðéêßíäõíá. Ãéá ëßãï êáéñü ôï óýóôçìá ëåéôïýñ-
ãçóå. Ç åóùôåñéêÞ ïñãÜíùóç üìùò ìå âÜóç ôçí Ôåôñáñ÷ßá åãêõìïíïýóå Üëëïõò
êéíäýíïõò, ðïõ ðÞãáæáí áðü ôéò öéëïäïîßåò êáèåíüò áðü ôïõò ôÝóóåñéò Üñ÷ïíôåò
íá êõñéáñ÷Þóåé ðÜíù óôïõò Üëëïõò.
Åñþôçóç 2ç : Ãéáôß ï Ì. Êùíóôáíôßíïò åãêáôÝëåéøå ôï óýóôçìá ôçò

Ôåôñáñ÷ßáò;
ÁðÜíôçóç:
Ï Ì. Êùíóôáíôßíïò Þôáí Ýíáò äõíáìéêüò Üíèñùðïò. ¹îåñå ôá ìåéïíåêôÞìáôá
ôïõ èåóìïý ôçò Ôåôñáñ÷ßáò, üôé äçë. èá ðñïêáëïýóå åìöýëéåò äéáìÜ÷åò áíÜìåóá
óôïõò Üñ÷ïíôåò. ÐñïêåéìÝíïõ íá ðñïëÜâåé áõôÝò ôéò êáôáóôñåðôéêÝò äéáìÜ÷åò êáé
ãéá íá éêáíïðïéÞóåé ôéò öéëïäïîßåò ôïõ, åãêáôÝëåéøå ôï óýóôçìá ôçò Ôåôñáñ÷ßáò.
Åñþôçóç 3ç : Ðþò êñßíåôå ôçí ðñïóðÜèåéá ôïõ Éïõëéáíïý íá åðáíá-

öÝñåé ôçí åéäùëïëáôñßá; ÕðÞñ÷å ðñïïðôéêÞ åðéêñÜôçóçò ôùí èñçóêåõôé-
êþí ôïõ áðüøåùí;
ÁðÜíôçóç:
Ï Éïõëéáíüò ðñïóðÜèçóå íá åðáíáöÝñåé ôçí áñ÷áßá èñçóêåßá ïñìþìåíïò áðü
ðñïóùðéêïýò ëüãïõò. Ç íÝá ðßóôç üìùò åß÷å ñéæþóåé âáèéÜ ìÝóá óôçí áõôïêñá-
ôïñßá. Ï áñ÷áßïò êüóìïò åß÷å ðåèÜíåé êáé Ýíáò íÝïò åß÷å ãåííçèåß. Ï êüóìïò
311
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 312
áõôüò åß÷å ùò âÜóç ôï ×ñéóôéáíéóìü. Ãé’ áõôü êáé ç ðñïóðÜèåéá ôïõ Ýðåóå óôï
êåíü.
Åñþôçóç 4ç : Ðïéåò Þôáí ïé óõíÝðåéåò ôùí áðïöÜóåùí ôçò óõíüäïõ ôçò

×áëêçäüíáò ãéá ôçí áõôïêñáôïñßá; (Íá ëÜâåôå õðüøç óáò ôï ðáñÜèåìá 6.)
ÁðÜíôçóç:
Ïé óõíÝðåéåò ôùí áðïöÜóåùí ôçò óõíüäïõ ôçò ×áëêçäüíáò Þôáí ôñáãéêÝò: åíß-
ó÷õóáí ôéò ÷ùñéóôéêÝò ôÜóåéò óôçí Áßãõðôï êáé óôç Óõñßá, ôÜóåéò ðïõ öïýíôùíáí
åîáéôßáò ôùí áõèáéñåóéþí ôùí áõôïêñáôïñéêþí õðáëëÞëùí. Ç ãåíéêÞ äõóáñÝóêåéá
ðïõ õðÞñ÷å óå áõôÝò ôéò äýï åðáñ÷ßåò ôéò ïäÞãçóå ôåëéêÜ íá áðïäå÷ôïýí ôïõò
¢ñáâåò ùò óùôÞñåò. Ç áßñåóç ôïõ ìïíïöõóéôéóìïý äåí Þôáí ìüíï ðíåõìáôéêÞ,
áëëÜ êáé åß÷å êáé ðïëéôéêü ÷áñáêôÞñá. Ïé êáôáäéêáóìÝíïé ìïíïöõóßôåò áéñåôéêïß
ôçò Áéãýðôïõ êáé ôçò Óõñßáò åß÷áí Üëëï Ýíá óçìáíôéêü ëüãï íá ìç èÝëïõí ôç âõæá-
íôéíÞ êõñéáñ÷ßá.
Åñþôçóç 5ç : Íá ðñïóäéïñßóåôå ôï ðïëéôéóìéêü åðßðåäï ôùí Ïý-

íùí ìå âÜóç ôéò ðëçñïöïñßåò ôïõ ðáñáèÝìáôïò 8.
ÁðÜíôçóç:
Óýìöùíá ìå ôéò ðáñáðÜíù ðëçñïöïñßåò, ïé Ïýíïé Þôáí Ýíáò ëáüò óêëçñüò êáé
áðïëßôéóôïò. Ëßãï äéÝöåñáí áðü ôá æþá. ¸ôñùãáí öáãçôÜ áìáãåßñåõôá, äåí êáôïé-
êïýóáí óå óðßôéá, æïýóáí ðÜíù óôá ÜëïãÜ ôïõò.
Åñþôçóç 6ç : Áöïý ìåëåôÞóåôå ôï ðáñÜèåìá 7, íá áðáíôÞóåôå óôéò

áêüëïõèåò åñùôÞóåéò: á) Ðïéá ëýóç ðñïâÜëëåé ãéá ôçí áíôéìåôþðé-
óç ôïõ ðñïâëÞìáôïò ôïõ åêãåñìáíéóìïý ôïõ êñÜôïõò; â) Ðïéá åðé-
÷åéñÞìáôá áêïëïõèåß;
ÁðÜíôçóç:
Á) Ï óõããñáöÝáò ðñïôåßíåé íá óôñáôïëïãçèïýí óôñáôéþôåò áðü ôçí ôÜîç ôùí
ãåùñãþí êáé íá ðåßóïõí ôïõò öéëüóïöïõò, ôïõò âéïôÝ÷íåò êáé ôïí áðëü ëáü üôé
ðñÝðåé ç Üìõíá ôçò ÷þñáò íá áíáôåèåß óôïõò ßäéïõò êáé ü÷é óå ìéóèïöüñïõò. Ïé
âÜñâáñïé ðñÝðåé íá áðïìáêñõíèïýí áðü ôï óôñÜôåõìá. Â) Ôá åðé÷åéñÞìáôá åßíáé:
1) Ïé ãåùñãïß èá ðïëåìÞóïõí ãéá íá õðåñáóðéóôïýí ôç ãç ôïõò.
312
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 313
2) Äåí åßíáé óùóôü ïé îÝíïé ìéóèïöüñïé íá áöÞíïíôáé íá åðéäåéêíýïõí ôçí

ðïëåìéêÞ ôïõò áñåôÞ ãéá ôá ÷ñÞìáôá, åíþ ïé Üìåóá åíäéáöåñüìåíïé íá áäéáöï-
ñïýí.
3) Ïé îÝíïé ìéóèïöüñïé ßóùò èåëÞóïõí áíôß íá ðñïóôáôÝøïõí ôç ñùìáúêÞ ãç
íá åðéâÜëëïõí ôç èÝëçóÞ ôïõò óôïõò Üêáðíïõò Ñùìáßïõò ìå ôá üðëá.
Åñþôçóç 7ç : Ðüôå êáé ìå ðïéï ôñüðï åðÞëèå ï ïñéóôéêüò ÷ùñéóìüò ôçò

áõôïêñáôïñßáò êáé ðïéá Þôáí ç ôý÷ç ôïõ äõôéêïý ôìÞìáôïò;
ÁðÜíôçóç:
á) Ï ïñéóôéêüò ÷ùñéóìüò ôçò áõôïêñáôïñßáò åðÞëèå ôï 395 ì.×., üôáí ï Ì.
Èåïäüóéïò ìïßñáóå ôï äõôéêü ôìÞìá óôï ãéï ôïõ Ïíþñéï êáé ôï áíáôïëéêü óôï ãéï
ôïõ ÁñêÜäéï,
â) Ç êáôÜóôáóç óôçí Éôáëßá áðü ôá ìÝóá ôïõ 5ïõ áéþíá äåí Þôáí êáëÞ. Ïé
áõôïêñÜôïñåò õðïóôçñßæïíôáí åßôå áðü ôá ãåñìáíéêÜ öýëá åßôå áðü ôçí
Êùíóôáíôéíïýðïëç. Ç ÷áñéóôéêÞ âïëÞ ãéá ôï Äõôéêü Ñùìáúêü êñÜôïò åðÞëèå ôï
476 ð.×., üôáí ï çãåìüíáò ôùí Åñïýëùí Ïäüáêñïò êáèáßñåóå ôïí áõôïêñÜôïñá
Ñùìýëï Áõãïõóôýëï êáé Ýãéíå äéïéêçôÞò (ü÷é áõôïêñÜôïñáò) ôçò Éôáëßáò ìå ôç
óõãêáôÜèåóç ôçò Êùí/ðïëçò, ðáßñíïíôáò ôïí ôßôëï ôïõ Ðáôñßêéïõ.
ÐÑÏÓÈÅÔÅÓ ÅÑÙÔÇÓÅÉÓ- ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ
Åñþôçóç 1ç : Ðþò áíáäéïñãÜíùóå ï Äéïêëçôéáíüò ôçí áõôïêñáôïñßá;

ÁðÜíôçóç:
Á) Ïé äéïéêçôéêÝò áëëáãÝò.
Ï Äéïêëçôéáíüò áíÝâçêå óôï èñüíï ôï 284 ì.×. ÁðïöÜóéóå íá ìïéñÜóåé ôçí
åîïõóßá, þóôå ôï êñÜôïò, íá äéïéêåßôáé êáëýôåñá. Ï ßäéïò áíÝëáâå ôç äéïßêçóç ôïõ
áíáôïëéêïý ôìÞìáôïò ôçò áõôïêñáôïñßáò, åíþ ôï äõôéêü ôìÞìá áíÝëáâå ï
Ìáîéìéáíüò. ÐÞñáí ôï üíïìá Áýãïõóôïò êáé ðëáéóéþèçêáí áðü Ýíá äéïéêçôÞ ï
êáèÝíáò (Êáßóáñåò): ï ÃáëÝñéïò äéïéêïýóå ðåñéï÷Ýò ôïõ Äéïêëçôéáíïý êáé ï
ÊùíóôÜíôéïò ï ×ëùñüò ðåñéï÷Ýò ôïõ Ìáîéìéáíïý. Ôï óýóôçìá áõôü ïíïìÜóôçêå
Ôåôñáñ÷ßá.
313
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 314
Â) Ç áëëáãÞ óôç ìïñöÞ ôïõ ðïëéôåýìáôïò.

á) Ôï êñÜôïò ÷ùñßóôçêå óå ìéêñÝò åðáñ÷ßåò, ôéò ïðïßåò äéïéêïýóáí áõôïêñáôï-
ñéêïß õðÜëëçëïé.
â) Ïé äéïéêçôÝò ôïõ óôñáôïý äåí ìðïñïýóáí íá Ý÷ïõí êáé ðïëéôéêÞ åîïõóßá.
Ï ÁõôïêñÜôïñáò èåïðïéÞèçêå êáé áðïêüðçêå áðü ôïõò õðçêüïõò. Öïñïýóå
äéÜäçìá êáé ðïñöýñá óôç óõãêÝíôñùóç êáé Ýðñåðå íá ôïí ðñïóêõíïýí. Ôï êáèå-
óôþò ôçò Çãåìïíßáò (Principatus) ìåôáôñÜðçêå óå Áðüëõôç Ìïíáñ÷ßá
(Dominatus).
Åñþôçóç 2ç : Ìå ðïéï ôñüðï ï Ì. Êùíóôáíôßíïò Ýãéíå ìïíïêñÜôïñáò;

Ðþò ïñãÜíùóå ôçí êåíôñéêÞ åîïõóßá;
ÁðÜíôçóç:
Á) Ï Êùíóôáíôßíïò Ýãéíå ìïíïêñÜôïñáò, áöïý:
á) Íßêçóå ôï ÌáîÝíôéï ôï 312 ì.×. êïíôÜ óôç Ñþìç.
â) Ôï 313 ì ×. ÓõíåííïÞèçêáí ìå ôï Ëéêßíéï óôï ÌéëÜíï íá äéïéêÞóïõí ôçí
áõôïêñáôïñßá ÷ùñßò Êáßóáñåò
ã) Íßêçóå êáé óêüôùóå ôï Ëéêßíéï ôï 324 ì.×.
Â) Ï Êùíóôáíôßíïò ïñãÜíùóå ìéá ðéï áðïëõôáñ÷éêÞ êåíôñéêÞ åîïõóßá, áöïý:
á) Ï áõôïêñÜôïñáò Þôáí áðñüóéôïò áðü ôç Óýãêëçôï êáé ôï ëáü.
â) Ðåñéâáëëüôáí áðü áõôïêñáôïñéêïýò õðáëëÞëïõò êáé áõôïêñáôïñéêü óõì-
âïýëéï ìå óõìâïõëåõôéêÞ êáèáñÜ åîïõóßá, üôáí ôï Þèåëå áõôïêñÜôïñáò ã) Ç
óýãêëçôïò ìåôáöÝñèçêå óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç êáé Ýãéíå äéáêïóìçôéêü óþìá.
Åñþôçóç 3ç : Ðïéá ç óôÜóç ôïõ Ì. Êùíóôáíôßíïõ óôï èÝìá ôçò ëá-

ôñåßáò;
ÁðÜíôçóç:
Óôï èÝìá ôçò ëáôñåßáò, ï Êùíóôáíôßíïò êáèüñéóå üôé ï áõôïêñÜôïñáò Þôáí ï
åêëåêôüò ôïõ èåïý êáé ü÷é ï ßäéïò èåüò. ÐáñÜëëçëá, ìå êïéíÞ áðüöáóç ôïõ Êùí-
óôáíôßíïõ êáé ôïõ Ëéêßíéïõ õðïãñÜöôçêå ôï 313 ì.×. ôï ÄéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí,
Þ ÄéÜôáãìá ôçò Áíåîáñôçóßáò óôï ÌéëÜíï, ìå ôï ïðïßï êÜèå õðÞêïïò ôïõ Äõôéêïý
ôìÞìáôïò, åß÷å ôï äéêáßùìá ôçò åëåýèåñçò åðéëïãÞò èñçóêåßáò. Ôï ßäéï ßó÷õå êáé
ôïõò êáôïßêïõò ôïõ áíáôïëéêïý ôìÞìáôïò áñãüôåñá. ÃåíéêÜ, ï Êùíóôáíôßíïò åõ-
íüçóå ôï ×ñéóôéáíéóìü: á) ÕéïèÝôçóå ôï ÷ñéóôüãñáììá, â) ðñïóôÜôåõóå ôï ÷ñéóôéá-
314
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 315
íéóìü áðü ôéò áéñÝóåéò ìå ôéò ÏéêïõìåíéêÝò Óõíüäïõò, ã)óõíÝâáëå ìáæß ìå ôç ìçôÝ-
ñá ôïõ óôçí ßäñõóç åêêëçóéþí.
Åñþôçóç 4ç : Ãéáôß ï Ì. Êùíóôáíôßíïò ìåôÝöåñå ôçí ðñùôåýïõóá óôçí

ÁíáôïëÞ;
ÁðÜíôçóç:
á) Ï Êùíóôáíôßíïò ðßóôåõå üôé ìå áõôü ôïí ôñüðï èá áíôéìåôþðéæå ôá äéïéêçôéêÜ
ðñïâëÞìáôá ðïõ ðñïêÜëåóáí ïé åðéäñïìÝò ôùí âáñâÜñùí.
â) ÅðéðëÝïí, èåùñïýóå üôé ïé áíáôïëéêÝò åðáñ÷ßåò ðñüóöåñáí êáëýôåñç Üìõ-
íá. Ôï êÝíôñï âÜñïõò ìåôáöÝñèçêå óôçí ÁíáôïëÞ, üðïõ êõñéáñ÷ïýóå ôï åëëçíé-
êü óôïé÷åßï.
Åñþôçóç 5ç : Ðïéåò ïé âÜóåéò ôïõ õðü äéáìüñöùóç Áíáôïëéêïý ñùìáú-

êïý êñÜôïõò;
ÁðÜíôçóç:
ÂÜóåéò ôïõ íÝïõ õðü äéáìüñöùóçò êñÜôïõò Þôáí
á) ç ñùìáúêÞ ðïëéôéêÞ ðáñÜäïóç,
â) ç ÷ñéóôéáíéêÞ ðßóôç,
ã) ç åëëçíéêÞ ðïëéôéóôéêÞ êëçñïíïìéÜ.
Åñþôçóç 6ç : Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí åìöÜíéóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý;

ÁðÜíôçóç:
Ç åìöÜíéóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý óçìáôïäïôåß ìéá íÝá åðï÷Þ ãéá ôçí áíèñùðüôçôá.
ÐçãÞ ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý Þôáí ï Éïõäáúóìüò. Êïéíü óçìåßï ôùí äýï èñçóêåéþí Þôáí
ç ðñïóäïêßá ôïõ åñ÷ïìïý ôïõ Ìåóóßá, ðïõ èá Ýóùæå ôïõò áíèñþðïõò. Âáóéêü
êÞñõãìá ôçò íÝáò èñçóêåßáò Þôáí ç áãÜðç ðñïò üëïõò ôïõò áíèñþðïõò.
Õéïèåôþíôáò åëëçíéêÝò öéëïóïöéêÝò éäÝåò êáé ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôçí åëëçíéêÞ ãëþó-
óá, äéáäüèçêå êõñßùò óôïõò öôù÷ïýò.
Áñ÷éêÜ, ïé ÷ñéóôéáíïß õðÝóôçóáí äéþîåéò êáé âáóáíéóôÞñéá. ÄÝêá Þôáí ïé äéùãìïß
ðïõ Ýãéíáí åíáíôßïí ôùí ×ñéóôéáíþí. Êáèþò üìùò ïé äéùãìïß äåí ìðïñïýóáí íá åîá-
ëåßøïõí ôç íÝá èñçóêåßá, åêäüèçêå áðü ôï ÃáëÝñéï äéÜôáãìá ôï 311 ì.×., ðïõ Üöçíå
åëåýèåñïõò ôïõò ÷ñéóôéáíïýò íá áóêïýí ôç ëáôñåßá ôïõò. Ìå âÜóç áõôü ôï äéÜôáãìá
óõíôÜ÷èçêå ôï ÄéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí.
315
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 316
Åñþôçóç 7ç : Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôéò äýï ðñþôåò ÏéêïõìåíéêÝò Óõíüäïõò;

ÁðÜíôçóç:
Ôïí 4ï áé. ì.×. ï ¢ñåéïò, Ýíáò ìïñöùìÝíïò éåñÝáò áðü ôçí ÁëåîÜíäñåéá,
êÞñõôôå üôé ï ×ñéóôüò åßíáé ìåôáãåíÝóôåñïò êáé äçìéïýñãçìá ôïõ ÐáôÝñá. Ç Á´
ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò, ðïõ óõãêëÞèçêå óôç Íßêáéá ôçò Âéèõíßáò ôï 325 ì.×.,
êáôáäßêáóå áõôÞ ôçí Üðïøç, äéáôõðþíïíôáò ôá ðñþôá åðôÜ Üñèñá ôïõ «Óõìâüëïõ
ôçò Ðßóôåùò», üðïõ ôïíéæüôáí «ôï ïìïïýóéïí ôïõ Ðáôñüò êáé ôïõ Õéïý».
Ôï 381 ì.×. ç Â´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò óõìðëÞñùóå ôï «Óýìâïëï ôçò
Ðßóôåùò». ÊáôÜñãçóå ìå íüìï ôçò áñ÷áßåò ëáôñåßåò, ôïõò Ïëõìðéáêïýò áãþíåò êáé
ðÞñå ôéò ðåñéïõóßåò áðü ôá éåñÜ.
Åñþôçóç 8ç : Ðùò äéêáéïëïãåßôáé ï ÷áñáêôçñéóìüò ôïõ 4ïõ áé. ì.×. ùò

«×ñõóüò áéþíáò ôçò èåïëïãßáò»;
ÁðÜíôçóç:
Ï 4ïò áéþíáò Þôáí ï ÷ñõóüò áéþíáò ôçò Èåïëïãßáò, ìå ôïõò ÐáôÝñåò ôçò
Åêêëçóßáò, êáèþò áíáðôý÷èçêå ç åêêëçóéáóôéêÞ ñçôïñåßá. Êáôüñèùóáí íá óõí-
äõÜóïõí ôç ÷ñéóôéáíéêÞ çèéêÞ ìå ôçí åëëçíéêÞ öéëïóïöéêÞ óêÝøç êáé ñçôïñåßá.
ÌÝóá óå áõôü ôï ðëáßóéï, ÉåñÜñ÷åò Þñèáí óå áíôßèåóç ìå ôçí êïóìéêÞ åîïõóßá,
áöïý ìßëçóáí ãéá ôá ðñïâëÞìáôá ôçò åðï÷Þò ôïõò.
Åñþôçóç 9ç : Ðïéá ðñïâëÞìáôá áíôéìåôùðßæåé ï ×ñéóôéáíéóìüò ôïõ 5ïõ

áé. ì.×.; Ðïéåò ðñïóðÜèåéåò Ýãéíáí ãéá íá îåðåñÜóïõí áõôÜ ôá ðñïâëÞìá-
ôá;
ÁðÜíôçóç:
Áðü ôïí 5ï áé, ì.×. ôá ðñïâëÞìáôá ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý ïîýíïíôáé. Ïé ÷ñéóôï-
ëïãéêÝò äéáôáãÝò ó÷åôßæïíôáí ìå ôï æÞôçìá ôçò èåúêÞò êáé áíèñþðéíçò öýóçò ôïõ
×ñéóôïý. Ï ðáôñéÜñ÷çò Êùíóôáíôéíïõðüëåùò Íåóôüñéïò êÞñõôôå üôé ç áíèñþðéíç
öýóç ôïõ ×ñéóôïý, üíôáò áíåîÜñôçôç áðü ôç èåúêÞ, åðéêñÜôçóå ðÜíù ôçò. Ç Ã´ Ïé-
êïõìåíéêÞ Óýíïäïò, ðïõ Ýãéíå ôï 431 ì.×. óôçí ¸öåóï êáôáäßêáóå ôéò äéäáóêá-
ëßåò ôïõ Íåóôüñéïõ.
Óôá ìÝóá ôïõ áéþíá, õðïóôçñß÷ôçêå üôé ï ÷ñéóôüò åß÷å ìüíï ìßá öýóç, ôçí áí-
èñþðéíç, ç ïðïßá áðïññüöçóå ôç èåúêÞ. Ç áßñåóç áõôÞ ïíïìÜóôçêå ìïíïöõóéôé-
óìüò êáé äéáäüèçêå óôçí Áßãõðôï, ôç Óõñßá êáé ôçí Ðáëáéóôßíç. ÊáôáäéêÜóôçêå
316
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 317
áðü ôçí Ä´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï (451 ì.×.). Ç êáôáäßêç áõôÞ üìùò ðñïêÜëåóå
ôáñá÷Ýò óôçí Áßãõðôï êáé óôç Óõñßá.
Ôï 482 ì.×. åêäüèçêå ôï «Åíùôéêü» äéÜôáãìá, ìå ôï ïðïßï åðé÷åéñÞèçêå Ýíáò
óõìâéâáóìüò áíÜìåóá óôéò äýï ðëåõñÝò. Ï ÐÜðáò ôçò Ñþìçò, üìùò, áíôÝäñáóå,
áíáèåìáôßæïíôáò ôïí ÐáôñéÜñ÷ç Êùíóôáíôéíïýðïëçò.
Åñþôçóç 10ç : Ðïý öáßíåôáé ç óõíåñãáóßá êïóìéêÞò êáé èñçóêåõ-

ôéêÞò åîïõóßáò;
ÁðÜíôçóç:
Óôçí ÁíáôïëÞ ðáñáôçñåßôáé óõíåñãáóßá ×ñéóôéáíéóìïý êáé êïóìéêÞò åîïõóßáò. Ôï
438 ì.×. åêäüèçêå ï Èåïäïóéáíüò êþäéêáò, ðïõ êùäéêïðïßçóå ôïõò íüìïõò, Ý÷ï-
íôáò ùò Ýìðíåõóç ôï ×ñéóôéáíéóìü. Ôï 450 ì.×. êáèéåñþèçêå ç óõìâïëéêÞ ðñÜîç ôçò
óêÝøçò, êáôÜ ôçí ïðïßá ï íÝïò áõôïêñÜôïñáò Ýðñåðå íá óôñÝöåôáé áðü ôïí
ÐáôñéÜñ÷ç Êùíóôáíôéíïýðïëçò.
Åñþôçóç 11ç : Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí åîåëëçíéóìü ôïõ Áíáôïëéêïý Ñùìáú-

êïý êñÜôïõò;
ÁðÜíôçóç:
Ç ìåôáöïñÜ ôçò ðñùôåýïõóáò óôçí ÁíáôïëÞ åß÷å óçìáíôéêÝò óõíÝðåéåò. Ôï
êÝíôñï âÜñïõò ìåôáöÝñèçêå óôçí ÁíáôïëÞ, üðïõ åðéêñáôïýóå ôï åëëçíéêü óôïé÷åßï
êáé ï åëëçíéêüò ðïëéôéóìüò. Ç áõôïêñáôïñßá Üñ÷éóå âáèìéáßá íá åîåëëçíßæåôáé. Ôï
395 ì.×. ï Ì. Èåïäüóéïò Ýäéíå ôï Äõôéêü ôìÞìá óôï ãéï ôïõ Ïíþñéï êáé ôï Áíáôïëéêü
óôï ãéï ôïõ ÁñêÜäéï.
Ç äéáßñåóç ôçò áõôïêñáôïñßáò áðü ôï Ì. Èåïäüóéï Ýäùóå óçìáíôéêÞ þèçóç óôïí
åîåëëçíéóìü ôçò ÁíáôïëÞò.
Ïé öéëïóïöéêÝò ó÷ïëÝò ôçò ÁíáôïëÞò êáëëéÝñãçóáí êáé äéÝäùóáí ôçí åëëçíéêÞ
ðáéäåßá ôçí ßäéá þñá ðïõ ç Äýóç âõèéæüôáí óôç âáñâáñüôçôá êáé êáôÝññåå (476
ð.×.). Óôçí ÁíáôïëÞ ãéá ëßãï ðáñïõóéÜóôçêå ï êßíäõíïò åêãåñìáíéóìïý. Äçìéïõñ-
ãÞèçêå üìùò áðü ôïõò ¸ëëçíåò ëüãéïõò êáé ðïëéôéêïýò ìéá áíôéãåñìáíéêÞ (áíôéãïô-
èéêÞ) êßíçóç éäéáßôåñá éó÷õñÞ, ìå áðïôÝëåóìá ï êßíäõíïò íá áðïìáêñõíèåß ïñéóôéêÜ.
Ç ÁíáôïëéêÞ ÑùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá óôçñß÷ôçêå óôïí åëëçíéóìü êáé Üñ÷éóå íá ìåôá-
ìïñöþíåôáé óéãÜ óéãÜ óå âõæáíôéíÞ. Óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç ìåôáöÝñèçêå êáé ç
ðíåõìáôéêÞ æùÞ ôïõ êñÜôïõò. Ôï 425 ì.×. éäñýèçêå ôï ÐáíäéäáêôÞñéï, óôï ïðïßï ç
317
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 318
äéäáóêáëßá ôçò åëëçíéêÞò ãëþóóáò õðåñßó÷õå ôçò ëáôéíéêÞò. ÓéãÜ óéãÜ ôá êñáôéêÜ
Ýããñáöá Üñ÷éóáí íá åêäßäïíôáé óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá.
Åñþôçóç 12ç : Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò Ïýíïõò;

ÁðÜíôçóç:
Áñ÷éêÜ æïýóáí óå öõëÝò ÷ùñßò åíéáßá óõãêñüôçóç óôá âüñåéá ôïõ Äïýíáâç. Ôïí
5ï áé. üìùò óõãêñüôçóáí êñÜôïò óôç óçìåñéíÞ Ïõããáñßá. ¼ôáí Ýãéíå áñ÷çãüò ôïõò
ï Áôôßëáò (434 – 453 ì.×.), Ì. Èåïäüóéïò õðï÷ñåþèçêå íá êëåßóåé óõìöùíßåò ãéá
íá ìçí ðåñíïýí ïé Ïýíïé ôá óýíïñá ôïõ. Ï Áôôßëáò êáé ïé Ïýíïé ôïõ äéåíåñãïýóáí
öïâåñÝò åðéäñïìÝò. ÔåëéêÜ çôôÞèçêå óôá ÊáôáëáíéêÜ Ðåäßá ôï 451 ì.×. ÌåôÜ ôï
èÜíáôü ôïõ, ïé Ïýíïé äéáóðÜóôçêáí.
Åñþôçóç 13ç : Ôé ãíùñßæåôå ãåíéêÜ ãéá ôçí åãêáôÜóôáóç ôùí ãåñìáíé-

êþí ëáþí óôç Äýóç;
ÁðÜíôçóç:
á) Áðü ôéò ìåôáêéíÞóåéò ôùí ãåñìáíéêþí öýëùí äéáìïñöþèçêáí óôç Äýóç íÝá
êñÜôç.
Ïé ÂÜíäáëïé ðÝñáóáí ìÝóù Éóðáíßáò, óôç Â. ÁöñéêÞ. ¸êáíáí ïñìçôÞñéï ôïõò
ôçí Êáñ÷çäüíá êáé áðü åêåß áõôÝò (455 ì.×.) ëåçëÜôçóáí ôç Ñþìç êáé êáôÝóôñåøáí
ðïëëÜ Ýñãá ôÝ÷íçò.
Óôï ðñþôï ìéóü ôïõ 5ïõ áéþíá óôçí êåíôñéêÞ Ãáëëßá äçìéïõñãÞèçêå ôï êñÜôïò
ôùí Âïõñãïõíäßùí, åíþ óôç âüñåéá êáé äõôéêÞ Ãáëëßá, éäñýèçêå ôï êñÜôïò ôùí ÖñÜ-
ãêùí. Ïé ÁããëïóÜîïíåò êáôÝëáâáí ôç Âñåôáíßá.
â) Ïé Âçóéãüôèïé
¸íá ìåãÜëï ìÝñïò ôùí Âçóéãüôèùí (ðåñ. 200.000) æÞôçóáí Üäåéá áðü ôï Ì.
Èåïäüóéï íá åãêáôáóôáèïýí óå áõôïêñáôïñéêÜ åäÜöç ãéáôß ðéÝæïíôáí áðü ôïõò
Ïýíïõò (376 ì.×.). ÅãêáôáóôÜèçêáí óôç Â. Âïõëãáñßá. Åîáéôßáò üìùò ôçò êáêÞò
óõìðåñéöïñÜò ôùí áõôïêñáôïñéêþí õðáëëÞëùí êáé êáôá÷ñÞóåùí óå âÜñïò ôïõò,
åîåãÝñèçêáí. Ï Ì. Èåïäüóéïò ùóôüóï áêïëïýèçóå öéëïãïôèéêÞ ðïëéôéêÞ. Ç ðïëéôé-
êÞ áõôÞ åß÷å êáé áñíçôéêÝò óõíÝðåéåò, êáèþò ðïëëïß Ãüôèïé äéåßóäõóáí óôï óôñáôü
êáé óôç äéïßêçóç, åíþ ðïëëÝò öïñÝò îåóðïýóáí êáé åìöýëéåò äéáìÜ÷åò.
Ï ÁëÜñé÷ïò, áñ÷çãüò ôùí Âçóéãüôèùí êáôÜ ôá ôÝëç ôïõ 4ïõ áéþíá, Ýöôáóå ùò ôçí
Ðåëïðüííçóï êÜíïíôáò åðéäñïìÝò. ÐÞãå óôç Éôáëßá, üðïõ êáé áðü êåé áíáãêÜóôçêå
318
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 319
íá öýãåé, áí êáé êáôÜöåñå ôï 410 ì.×. íá êáôáóôñÝøåé ôç Ñþìç. ÔåëéêÜ ïé Âçóéãüôèïé

åãêáôáóôÜèçêáí óôçí Éóðáíßá.
ã) Ïé Ïóôñïãüôèïé
Ðñüêåéôáé ãéá ôïõò áíáôïëéêïýò Ãüôèïõò. Êáôïéêïýóáí óôïí ðïôáìü Äíåßðåñï.
ÕðïôÜ÷ôçêáí óôïõò Ïýíïõò êáé áñãüôåñá âñÝèçêáí óôçí õðçñåóßá ôïõ Ì. Èåï-
äüóéïõ. Óôá ÷ñüíéá ôïõ áõôïêñÜôïñá ÆÞíùíá äéåíåñãïýóáí ðïëëÝò åðéäñïìÝò.
ÔåëéêÜ, ï áõôïêñÜôïñáò ôïõò Ýóôñåøå åíáíôßïí ôïõ Ïäüáêñïõ, óôçí Éôáëßá. Ïé
Ïóôñïãüôèïé íßêçóáí ôïí Ïäüáêñï êáé ßäñõóáí ôï oóôñïãïôèéêü âáóßëåéï ôçò
Éôáëßáò. (493 ì.×.).

ãçóçò.
1. Ï Äéïêëçôéáíüò ãéá íá áíôáðïêñéèåß óôçí áíÜãêç öýëáîçò ôùí óõíü-
ñùí.....
á. ðëÞñùóå ôïí óôñáôü
â. áýîçóå ôïí óôñáôü
ã. ìïßñáóå ôçí åîïõóßá
2. Ìå ôçí ìåãÜëç óõãêÝíôñùóç åîïõóéþí ï áõôïêñÜôïñáò Ýãéíå .....ãéá
ôïõò õðçêüïõò ôïõ.
á. å÷èñüò
â. ðñïóðåëÜóéìïò
ã. áðñïóðÝëáóôïò
3. Ôï óýóôçìá ôçò Ôåôñáñ÷ßáò .....ôçò áõôïêñáôïñßáò.
á. åíßó÷õóå ôéò öéëïäïîßåò ôùí óõíáñ÷üíôùí
â. Ýäùóå ëýóç óôá ðñïâëÞìáôá
ã. Ýöåñå åíüôçôá óôïõò õðçêüïõò
319
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 320
4. Ôï ÄéÜôáãìá ôùí ÌåäéïëÜíùí (313 ì.×.) õðïóôÞñéæå.....

á. ôçí åëåõèåñßá ôïõ ëüãïõ
â. ôçí áíåîéèñçóêßá
ã. ôçí Ýëëåéøç öõëåôéêþí äéáêñßóåùí
5. Ï Ì. Êùíóôáíôßíïò õðïóôÞñéæå......
á. ôéò áñ÷áßåò ëáôñåßåò
â. ôï ×ñéóôéáíéóìü
ã. ôïí áèåúóìü
6. Ï Ì. Êùíóôáíôßíïò ìåôÝöåñå ôçí ðñùôåýïõóá óôï ÂõæÜíôéï ãéá íá
áíôéìåôùðßóåé êáëýôåñá.....
á. ôéò âáñâáñéêÝò åðéäñïìÝò
â. ôá ïéêïíïìéêÜ ðñïâëÞìáôá
ã. ôá äéïéêçôéêÜ ðñïâëÞìáôá
7. Ï ¢ñåéïò õðïóôÞñéæå óôçí áßñåóç ôïõ üôé....
á. ï ×ñéóôüò åßíáé êôßóìá ôïõ èåïý
â. ôï ¢ãéï Ðíåýìá äåí õößóôáôáé
ã) ï ×ñéóôüò Þôáí áðëÜ Ýíáò Üíèñùðïò
8. Ôïí 5ï áé. .....
á. ç åêêëçóßá ðáñåíÝâáéíå óôá èÝìáôá ôïõ êñÜôïõò
â. ôï êñÜôïò ðáñåíÝâáéíå óôá èÝìáôá ôçò åêêëçóßáò
ã. åêêëçóßá êáé êñÜôïò Þôáí áíåîÜñôçôá
9. Ç Ã´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò êáèáßñåóå ôïí..... ùò áéñåôéêü.
á. Éïõëéáíü
â. ¢ñåéï
ã. Íåóôüñéï
10. Ï èåïäïóéáêüò êþäéêáò (438 ì.×.) ðåñéåß÷å äéáôÜãìáôá åðçñåáóìÝ-
íá áðü....
á. ôï ìïíïöõóéôéóìü
â. ôïí ×ñéóôéáíéóìü
ã. ôéò áñ÷áßåò èñçóêåßåò
11. ÌÝóá óôïí 4ï áé. ôï áíáôïëéêü ôìÞìá áõôïíïìÞèçêå êáé .....
á. åîåëëçíßóôçêå
â. åêãåñìáíßóôçêå
ã. åêñùìáúóôçêå
320
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 321
12. Ï «ìïíïöõóéôéóìüò» äéáêÞñõóóå üôé....

á. ï ×ñéóôüò Þôáí áíþôåñïò ôïõ ÐáôÝñá
â. ï ×ñéóôüò Þôáí ìüíï Üíèñùðïò
ã. ï ×ñéóôüò Þôáí ìüíï Èåüò
13. Óôï Äõôéêü ôìÞìá ç åéóâïëÞ Ãåñìáíéêþí öýëùí Ýöåñå....
á. áíÜðôõîç óôïí ñùìáúêü êüóìï
â. ôï ôÝëïò ôïõ ñùìáúêïý êüóìïõ
ã. çñåìßá óôçí Ñþìç
14. Ïé Âçóéãüôèïé ôïí 3ï áé. åéóÝâáëáí óôï áíáôïëéêü ôìÞìá....
á. ìåôÜ áðü áßôçìá ðïõ Ýãéíå äåêôü
â. ìå ëåçëáóßá
ã. ÷ùñßò íá ãßíïõí áíôéëçðôïß
15. Ïé Âçóéãüôèïé ôïí 4ï áé., ìå áñ÷çãü ôïí ÁëÜñé÷ï.......Ñþìç
á. ìåôáíÜóôåõóáí óôç
â. åéóÝâáëëáí åéñçíéêÜ óôç
ã. ëåçëÜôçóáí ôç
16.Ïé ÂÜíäáëïé Ýêáíáí.... óôçí Éôáëßá êáé ôç Ñþìç
á. åéñçíéêÝò åéóâïëÝò
â. êáôÜëçøç
ã. ëçóôñéêÝò åðéäñïìÝò
17. Óôçí Éôáëßá ôïí 5ï áé., ôç óôñáôéùôéêÞ çãåóßá åß÷áí....
á. Ãåñìáíïß ìéóèïöüñïé
â. ¸ëëçíåò ìéóèïöüñïé
ã. Ñùìáßïé õðÞêïïé
18. Ôï ôÝëïò ôïõ Äõôéêïý Ñùìáúêïý êñÜôïõò êáé ç áñ÷Þ ôïõ Ìåóáßùíá
÷ñïíïëïãåßôáé ôï....
á. 493 ì.×.
â. 476 ì.×.
ã. 410 ì.×.
19. Ï Ì. Èåïäüóéïò åðÝôñåøå ôçí åãêáôÜóôáóç Ïóôñïãüôèùí óôç óçìå-
ñéíÞ Ïõããáñßá ìå áíôÜëëáãìá.....
á. ÷ñÞìáôá
â. ôç öýëáîç ôùí óõíüñùí
ã. áðüëõôç õðáêïÞ
321
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 322
20. Ï Ïäüáêñïò, çãåìüíáò ôùí Åñïýëùí êáèáßñåóå ôïí ôåëåõôáßï

Ñùìáßï áõôïêñÜôïñá.....
á. Ñùìýëï Áõãïõóôýëï
â. Äééïêëçôéáíü
ã. Ì. Êùíóôáíôßíï
ÁðÜíôçóç:
1.g, 2.ã, 3.á, 4.â, 5.â, 6.á, 7.á, 8.â, 9.ã, 10.â, 11.ã, 12.ã, 13.â, 14.á, 15.ã, 16.ã,
17.á, 18â, 19.â, 20.á

1. Ï Äéïêëçôéáíüò äçìéïýñãçóå ôçí Ôåôñáñ÷ßá äßíïíôáò ôçí åîïõóßá ôçò ÁíáôïëÞò
óôïí åáõôü ôïõ êáé ôïí ÃáëÝñéï êáé ôçí åîïõóßá ôçò Äýóçò óôïí Ìáîéìéáíü êáé
óôïí ÊùíóôÜíôéï ×ëùñü.
2. Ç Ôåôñáñ÷ßá êáôÜöåñå ïñéóôéêÜ íá äéáôçñÞóåé ôçí áêåñáéüôçôá ôçò áõôïêñáôï-
ñßáò.
3. ¼ëåò ïé ðåñéï÷Ýò äéïéêïýíôáé áðü Ýíáí óôñáôü ðïõ åß÷å êáé ðïëéôéêÞ åîïõóßá.
4. Ç Óýãêëçôïò äéáôÞñçóå üëåò ôéò åîïõóßåò ðïõ åß÷å ðñéí.
5. Ï Êùíóôáíôßíïò Þôáí ïðáäüò ôïõ Éïõäáúóìïý.
6. Ç êáéíïýñéá ðñùôåýïõóá ìåôïíïìÜóôçêå Êùíóôáíôéíïýðïëç óôéò 11 ÌáÀïõ ôïõ
330 ì.×.
7. Ç íÝá áõôïêñáôïñßá âáóßóôçêå óôç ðïëéôéêÞ ôçò Ñþìçò, ôïí ÷ñéóôéáíéóìü êáé ôïí
ðïëéôéóìü ôùí ÅëëÞíùí.
8. Ï Éïõäáúóìüò êáé ï ×ñéóôéáíéóìüò äåí åß÷áí êáíÝíá êïéíü óçìåßï.
9. ÐïëëÝò Þôáí ïé ðáñåêêëßíïõóåò ôÜóåéò áðü ôá ïñèÜ äüãìáôá ôçò åêêëçóßáò êáé
ïíïìÜóôçêáí áéñÝóåéò, áðåéëþíôáò ôçí åíüôçôá ôçò áõôïêñáôïñßáò.
10.Óôçí Á´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäï (325 ì.×.) êáôáäéêÜóôçêå ç áßñåóç ôïõ
Íåóôüñéïõ.
11. Ï Éïõëéáíüò, ï ëåãüìåíïò ÐáñáâÜôçò, Þôáí õðïóôçñéêôÞò åéäùëïëáôñéêþí
èåïëïãéêþí áíôéëÞøåùí.
322
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 323
12.Ç Â´ ÏéêïõìåíéêÞ Óýíïäïò äéåõêñßíéóå ôç èÝóç ôïõ Áã. Ðíåýìáôïò ìÝóá óôçí
Áãßá ÔñéÜäá.
13.Ôïí 4ï áé. óôáìÜôçóå ç áíÜðôõîç ôçò åêêëçóéáóôéêÞò ñçôïñåßáò åîáéôßáò ôùí
ðïëëþí éäåïëïãéêþí óõãêñïýóåùí.
14.Ï Ì. Èåïäüóéïò Ýêáíå åðßóçìç èñçóêåßá ôïõ êñÜôïõò ôïí ×ñéóôéáíéóìü ôï 380
ì.×.
15.Ôï ðñþôï ó÷ßóìá áíÜìåóá óôéò Åêêëçóßåò ÁíáôïëÞò êáé Äýóçò äçìéïõñãÞèç-
êå üôáí ï ÐÜðáò ôçò Ñþìçò áíáèåìÜôéóå ôïí ðáôñéÜñ÷ç ôçò
Êùíóôáíôéíïýðïëçò, èåùñþíôáò üôé áíÝ÷ôçêå ôçí ðáñÝìâáóç ôïõ ÁõôïêñÜôïñá
óå åêêëçóéáóôéêÜ æçôÞìáôá.
16. Ï Ì. Èåïäüóéïò Ýäùóå óôïí ãéï ôïõ ÁñêÜäéï ôï Äõôéêü ÔìÞìá ôçò
Áõôïêñáôïñßáò êáé óôïí Ïíþñéï ôï Áíáôïëéêü.
17.ÐïëëÜ ãåñìáíéêÜ öýëá ìåôáíÜóôåõóáí óôá åäÜöç ôçò ñùìáúêÞò áõôïêñáôï-
ñßáò ðñïò ôá ÄõôéêÜ.
18.Óôï ôÝëïò ôïõ 5ïõ áé. ôï êñÜôïò ôùí Ïýíùí äéáëýèçêå.
19.Ï áñ÷çãüò ôùí Ïýíùí Áôôßëáò íßêçóå ôï ñùìáúêü óôñáôü óôá êáôáëáõíéêÜ
Ðåäßá.
20. Óôá ôÝëç ôïõ 5ïõ áé. ç ðáëéÜ ñùìáúêÞ áõôïêñáôïñßá ðåñéïñßóôçêå óôï
Áíáôïëéêü ÔìÞìá óå åäÜöç ôçò ÂáëêáíéêÞò, ôçò Ì. Áóßáò êáé ðåñéï÷þí ôçò
Óõñßáò, ôçò Ðáëáéóôßíçò êáé ôçò Áéãýðôïõ.
ÁðÜíôçóç:
ÓùóôÝò åßíáé 1, 6, 7, 9, 11, 12, 14, 15, 17, 20
323
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 324
Á Â
1. Ï Äéïêëçôéáíüò ìåôÝôñåøå ôçí
á. ôùí Ïéêïõìåíéêþí Óõíüäùí
Çãåìïíßá óå
2. Ïé äéÜäï÷ïé ôïõ Äéïêëçôéáíïý. â. äÝêá äéùãìïß
3. Ï Ì. Êùíóôáíôßíïò êáèéÝñùóå ôï
ã. áëëçåîïíôþíïíôáé
èåóìü
4. Ï ×ñéóôéáíéóìüò âñÞêå áðÞ÷çóç
ä. ôïí Áñåéáíéóìïý
êõñßùò
5. Óôïõò ôñåéò ðñþôïõò áéþíåò êáôÜ å. åêðñüóùðïé ôïõ ×ñõóïý Áéþíá ôçò
ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý Ýãéíáí Èåïëïãßáò
6. Ï Êùíóôáíôßíïò åðéäßùîå ôçí åðé-
óô. åèíéêïß
êñÜôçóç
7. Ï Éïõëéáíüò åðéäßùîå ôçí åðéêñÜôç-
æ. Áðüëõôç Ìïíáñ÷ßá
óç
8. Ïé ïðáäïß ôçò áñ÷áßáò èñçóêåßáò
ç. ôç óõìâïëéêÞ ðñÜîç ôçò óôÝøçò
ëÝãïíôáí
9. Ï Ì. Âáóßëåéïò, ï Ã. Íýóóçò, ï Ã.
Íáæéáíæçíüò êáé ï É. ×ñõóüóôïìïò è. óôïõò öôù÷ïýò êáé êáôáðéåóìÝíïõò
Þôáí
10. Ï ÁõôïêñÜôïñáò Ìáñêéáíüò
é. áñ÷áßùí èñçóêåéþí
êáèéÝñùóå
ÁðÜíôçóç: 1æ, 2ã, 3á, 4è, 5â, 6ä, 7é, 8óô, 9å, 10ç
324
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 325
Á Â
1. Óôçí Áßãõðôï, Óõñßá êáé

á. ìïããïëéêÞò êáôáãùãÞò,
Ðáëáéóôßíç äéáäüèçêå,
2. Ç åëëçíéêÞ öéëïëïãßá êáé ãëþóóá
â. áñ÷çãüò ôùí Âçóéãüôèùí,
õðåñôåñïýóå,
3. Ïé Ïýíïé Þôáí, ã. ôï Öñáãêéêü
4. Ï ÁëÜñé÷ïò Þôáí, ä. ôçò ËáôéíéêÞò,
5. Ï Ì. Èåïäüóéïò Þôáí ößëïò, å. ôçí Éóðáíßá êáé ôç Â. ÁöñéêÞ,
6. Óôç óçìåñéíÞ êåíôñéêÞ Ãáëëßá
óô. ÃåñìáíéêÜ âáóßëåéá,
éäñýèçêå ôï êñÜôïò,
7. Óôçí óçìåñéíÞ Âüñåéá êáé ÄõôéêÞ
æ. ôùí Ãüôèùí
Ãáëëßá éäñýèçêå ôï êñÜôïò,
8. Óôç Âñåôáíßá éäñýèçêå ôï êñÜôïò, ç. ï ìïíïöõóéôéóìüò,
9. Óôç Äýóç ôåëéêÜ éäñýèçêáí, è. ôùí Áããëïóáîüíùí,
10. Ïé ÂÜíäáëïé ðñï÷þñçóáí ðñïò é. ôùí Âïõñãïõíäßùí.
ÁðÜíôçóç:
1ç, 2ä, 3á, 4â, 5æ, 6é,7ã, 8è, 9óô, 10å.
325
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 326
2. Ç ÅÐÏ×Ç ÔÏÕ ÉÏÕÓÔÉÍÉÁÍÏÕ
Ï 6ïò áéþíáò äßêáéá ìðïñåß íá ÷áñáêôçñéóôåß ùò áéþíáò ôïõ Éïõóôéíéáíïý.

ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äéáêõâÝñíçóÞò ôïõ (527-565 ì.×.), óêïðü ôïõ Ýâáëå ôçí áíá-
êáôÜëçøç ôùí ðåñéï÷þí ðïõ êáôåß÷áí ïé âÜñâáñïé. Óôï åóùôåñéêü ðñáãìáôïðïßç-
óå ìéá ìåãÜëç óå Ýêôáóç áíáäéïñãÜíùóç ôïõ êñÜôïõò.
1.Ç áíáóýóôáóç ôçò ñùìáúêÞò

ïéêïõìÝíçò
Ï Éïõóôéíéáíüò Ýâáëå ùò êýñéï óôü÷ï ôïõ óôï åîùôåñéêü ôçí áðïêáôÜóôáóç ôçò
ñùìáúêÞò áõôïêñáôïñßáò, üðùò Þôáí óôá ÷ñüíéá ôçò áêìÞò ôçò (reconquista). Óôç
Äýóç Ýêáíå åðéèåôéêïýò êáé óôçí ÁíáôïëÞ áìõíôéêïýò ðïëÝìïõò êáé ðáñá÷ùñÞ-
óåéò. Ëßãï ðñéí îåêéíÞóåé ãéá ôçÄýóç, óýíôñéøå ôïõò åðáíáóôÜôåò (óôÜóç ôïõ Íßêá)
óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç.
Åðéèåôéêïß ðüëåìïé óôç äýóç

Ç Â. ÁöñéêÞ ùò ôï ÃéâñáëôÜñ, ç ÊïñóéêÞ, ç Óáñäçíßá êáé ïé Âáëåáñßäåò áíá-
êáôáëÞöèçêáí.
Ç Éôáëßá, ýóôåñá áðü åéêïóáåôÞ ðüëåìï ìå ôïõò Ïóôñïãüôèïõò (535 - 554
ì.×.), Ýãéíå ðÜëé ìÝñïò ôçò áõôïêñáôïñéêÞò åîïõóßáò.
Ôï 554 ð.×. îåêßíçóáí åðé÷åéñÞóåéò êáé óôçí Éóðáíßá êáôáëÞöèçêå ôï íïôéïá-
íáôïëéêü ìÝñïò.
326
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 327
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ç ÅÐÏ×Ç ÔÏÕ ÉÏÕÓÔÉÍÉÁÍÏÕ
Áìõíôéêïß ðüëåìïé
óôçí ÁíáôïëÞ êáé óôï Äïýíáâç
Óôçí ÁíáôïëÞ, ï Éïõóôéíéáíüò ðïëÝìçóå åíáíôßïí ôùí Ðåñóþí, ãéá ôñéÜíôá ÷ñü-
íéá (527 – 532, 540 – 545, 549 – 562 ì.×.). ÔåëéêÜ, ôï óõíïñéáêü êáèåóôþò åðá-
íÞëèå óå áõôü ðïõ ßó÷õå êáôÜ ôïí 3ï áé. ì.×.
Óôï âïññÜ, ïé ÓëÜâïé, ìáæß ìå êáôÜëïéðá ôùí Ïýíùí, âñÞêáí ôçí åõêáéñßá íá
åéóâÜëïõí óôá áõôïêñáôïñéêÜ åäÜöç, êáèþò ôá áõôïêñáôïñéêÜ óôñáôåýìáôá åß÷áí
áðïóõñèåß ãéá ôïí ðüëåìï óôçí áíáôïëÞ êáé äýóç, åíþ ï áõôïêñÜôïñáò äåí åß÷å
êáèïñéóìÝíç ðïëéôéêÞ ãéá ôá âüñåéá óýíïñá. ÐÜíôùò, ðáñÜ ôéò áðåéëçôéêÝò åðé-
äñïìÝò, ïé ÓëÜâïé äåí åãêáôáóôÜèçêáí óôïí åëëáäéêü ÷þñï êáôÜ ôïí 6ï áé.
Ï Éïõóôéíéáíüò ðßóôåõå üôé Þôáí Ñùìáßïò áõôïêñÜôïñáò åðïìÝíùò, üôé Þôáí
÷ñÝïò ôïõ ç áíáóýóôáóç ôçò áõôïêñáôïñßáò. Ç áíáêáôÜëçøç ôùí åäáöþí Þôáí
ðñïóùñéíÞ, êáèþò ç áõôïêñáôïñßá åîáíôëÞèçêå ïéêïíïìéêÜ, åíþ åìöáíßóôçêáí
íÝïé å÷èñïß óôï âïññÜ.
2. Ç åëëçíï÷ñéóôéáíéêÞ
ïéêïõìÝíç
Óôï åóùôåñéêü, ï Éïõóôéíéáíüò ðñï÷þñçóå óå áëëáãÝò ðïõ óõíÝâáëáí óôç äéá-

ìüñöùóç ôçò âõæáíôéíÞò öõóéïãíùìßáò ôïõ êñÜôïõò. ¹èåëå íá åíþóåé ôïõò
õðçêüïõò ôïõ, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ùò óõíäåôéêÜ óôïé÷åßá ôïí åëëçíéêü ðïëéôéóìü êáé
ôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðßóôç. Ï ñùìáúêüò êüóìïò ìåôáìïñöþèçêå óå åëëçíï÷ñéóôéáíéêü.
Ôá êýñéá óçìåßá áõôÞò ôçò ðïëéôéêÞò Þôáí:
Éó÷õñïðïéÞèçêå ç áðüëõôç ìïíáñ÷ßá. ÌåôÜ ôç ÓôÜóç ôïõ Íßêá, ç åîïõóßá
ôïõ áõôïêñÜôïñá èåìåëéþèçêå êáé èåùñçôéêÜ, áöïý ï áõôïêñÜôïñáò èåùñÞèçêå
ùò åêëåêôüò ôïõ Èåïý, ðïõ êõâåñíÜ ãéá íá ùöåëÞóåé ôïõò õðçêüïõò ôïõ.
ÅðéâëÞèçêå ìéá èñçóêåßá êáé Ýíá äüãìá. Ï Éïõóôéíéáíüò êáôÜñãçóå ôçí
áñ÷áßá åéäùëïëáôñéêÞ èñçóêåßá. Ôï 529 ì.×. ç íåïðëáôùíéêÞ ó÷ïëÞ ôçò ÁèÞíáò
Ýêëåéóå êáé ç ðåñéïõóßá ôçò äçìåýôçêå. Äçìéïýñãçóå ôéò èñçóêåõôéêÝò ìåéï-
íüôçôåò, åíèÜññõíå ôï éåñáðïóôïëéêü Ýñãï êáé Ý÷ôéóå ôçí Áãßá Óïößá.
¸ãéíå óõóôçìáôéêÞ êùäéêïðïßçóç ôïõ Äéêáßïõ. Ï Éïõóôéíéáíüò êùäé-
êïðïßçóå ôï äßêáéï (corpus juris civilis, Þ áóôéêü äßêáéï). Áí êáé ïé ðéï ðïëëïß íüìïé
327
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 328
Þôáí ãñáììÝíïé óôá ëáôéíéêÜ, ïé íÝïé íüìïé Þôáí ãñáììÝíïé óôá åëëçíéêÜ. ¸ôóé óôá
ëáôéíéêÜ åß÷áí ãñáöôåß:
á)Ï ÉïõóôéíéÜíåéïò êþäéêáò ôïõ 529 êáé 534.
â)Ï ÐáíäÝêôçò (533)
ã)Ïé ÅéóçãÞóåéò (533)
Óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá ãñÜöôçêáí ïé ÍåáñÝò (ìåôÜ ôï 534).
Èåìåëéþèçêå íÝï äéïéêçôéêü óýóôçìá ðïõ áíÝôñåøå ôïí åêöåïõäáñ÷é-
óìü ôçò áõôïêñáôïñßáò. Ïé óôñáôéùôéêïß äéïéêçôÝò ôùí ðåñéóóüôåñï åõÜëùôùí
óå å÷èñéêÝò åðéèÝóåéò ðåñéï÷þí áíÝëáâáí êáé ôçí ðïëéôéêÞ åîïõóßá. ÐÞñå áõôü ôï
ìÝôñï êáé ãéá íá ðëÞîåé ôïõò «äõíáôïýò», äçë. ôïõò ìåãáëïúäéïêôÞôåò ãçò.

- ÁõôïêñÜôïñáò ôçò ÁíáôïëéêÞò ÑùìáúêÞò
527 - 565 ì.×.
Áõôïêñáôïñßáò ãßíåôáé ï Éïõóôéíéáíüò.
- Á´öÜóç ôïõ ðïëÝìïõ ìå ôïõò ÐÝñóåò 527 - 532 ì.×.
- Êëåßóéìï ôçò íåïðëáôùíéêÞò ó÷ïëÞò ôçò
529 ì.×.
ÁèÞíáò
- ÓôÜóç ôïõ Íßêá 532 ì.×.
- ÊáôÜëçøç ôçò Â. ÁöñéêÞò 533 - 534 ì.×.
- ÐáíäÝêôçò êáé ÅéóçãÞóåéò 533 ì.×.
- ÉïõóôéíéÜíåéïò Êþäéêáò 529 êáé 534 ì.×.
- ÍåáñÝò ìåôÜ ôï 534 ì.×.
- ÊáôÜëçøç ôçò Éôáëßáò 535 - 554 ì.×.
- Â´öÜóç ôïõ ðïëÝìïõ ìå ôïõò ÐÝñóåò 540 - 545 ì.×.
- Ã´öÜóç ôïõ ðïëÝìïõ ìå ôïõò ÐÝñóåò 549 - 562 ì.×.
- Åêóôñáôåßá åíáíôßïí ôùí Âçóéãüôèùí óôçí
554 ì.×.
Éóðáíßá
- ÅðéäñïìÞ ôùí ÓëÜâùí åíáíôßïí ôçò Êùí/ðïëçò 558 ì.×.
328
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 329
ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÁÓÊÇÓÅÉÓ-ÄÑÁÓÔÇÑÉÏÔÇ-

ÔÅÓ ÔÏÕ ÂÉÂËÉÏÕ
Åñþôçóç 1ç : Ïé áãþíåò óôñáôåõìÜôùí ôïõ Éïõóôéíéáíïý óôçí

Éôáëßá êñÜôçóáí åßêïóé ðåñßðïõ ÷ñüíéá. Ï óôñáôçãüò ÂåëéóÜñéïò óå
åðéóôñïöÞ ôïõ ðáñïõóéÜæåé ôçí êáôÜóôáóç ðïõ åðéêñáôïýóå óå
áõôÞ ôçí ðåñéï÷Þ (ðáñÜèåìá 1). Ðïéá åéêüíá äéáìïñöþíåôå áðü ôçí
áíÜãíùóç ôïõ áðïóðÜóìáôïò ôçò åðéóôïëÞò;
ÁðÜíôçóç:
Óýìöùíá ìå üóá ëååé ï ÂåëéóÜñéïò, ç êáôÜóôáóç Þôáí ôñáãéêÞ. Ïé óôñáôéþôåò
ôïõ Þôáí ëéãïóôïß, äåí åß÷áí üðëá, ÷ñÞìáôá êáé åöüäéá ãéá íá äéåîÜãïõí ôïí ðüëå-
ìï. Óôç ÈñÜêç êáé óôçí Éëëõñßá âñÞêáí ëßãïõò ìüíï óôñáôéþôåò, áëëÜ êáé áõôïß
Þôáí ÷ùñßò üðëá êáé áìÜèçôïé óôïí ðüëåìï. ÁëëÜ êáé óôçí Éôáëßá ôá ðñÜãìáôá äåí
Þôáí êáëýôåñá. Ïé íôüðéïé åß÷áí ÷áìçëü çèéêü ãéáôß åß÷áí íéêçèåß ðïëëÝò öïñÝò
áðü ôïõò âÜñâáñïõò.
Åñþôçóç 2ç : Íá áíáöÝñåôå ôïõò âáóéêïýò óôü÷ïõò ôçò åîùôåñé-

êÞò êáé åóùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò ôïõ Éïõóôéíéáíïý êáé íá åîçãÞóåôå óå
ðïéïí áðü ôïõò äõï ôïìåßò ç ðïëéôéêÞ ôïõ õðÞñîå áðïôåëåóìáôéêÞ.
ÁðÜíôçóç:
á)Ç åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ óôü÷åõå óôçí áíáóýóôáóç ôùí ðáëéþí ïñßùí ôçò ñù-
ìáúêÞò áõôïêñáôïñßáò. Ãé’ áõôü äéåîÞãáãå åðéèåôéêïýò ðïëÝìïõò óôç Äýóç êáé
áìõíôéêïýò óôçí ÁíáôïëÞ.
Óôï åóùôåñéêü ðñïóðÜèçóå íá åíþóåé ôïõò õðçêüïõò, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ùò
óõíäåôéêïýò êñßêïõò ôïí åëëçíéêü ðïëéôéóìü êáé ôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðßóôç.
â) Ç ðïëéôéêÞ ôïõ Éïõóôéíéáíïý ðïõ öÜíçêå ðéï áðïôåëåóìáôéêÞ Þôáí óôïí åóù-
ôåñéêü ôïìÝá. ÐÝôõ÷å íá áíáäéïñãáíþóåé ôçí áõôïêñáôïñßá êáé íá óõìâÜëåé óôçí
ìåôåîÝëéîç ôïõ ÷áñáêôÞñá ôïõ êñÜôïõò áðü ñùìáúêü óå âõæáíôéíü (åëëçíéêü). Ôá
áðïôåëÝóìáôá áõôÞò ôçò ðñïóðÜèåéáò èá öáíïýí áñãüôåñá, áöïý óõìðëçñùèïýí
áðü ôïõ äéáäü÷ïõò ôïõ. Áíôßèåôá, óôïí åîùôåñéêü ôïìÝá áíáêáôÜëçøç ôùí åäáöþí
329
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 330
Þôáí ðñïóùñéíÞ, åîáéôßáò ôçò ïéêïíïìéêÞò åîÜíôëçóçò ôçò áõôïêñáôïñßáò êáé ôçò
åìöÜíéóçò íÝùí ëáþí óôï âïññÜ.
Åñþôçóç 3ç : Ãéáôß ïé éäÝåò ðïõ åöÜñìïóå ï Éïõóôéíéáíüò óôçí å-

óùôåñéêÞ ôïõ ðïëéôéêÞ ìðïñåß íá ÷áñáêôçñéóôïýí êáéíïôüìåò;
ÁðÜíôçóç:
¹ôáí êáéíïôüìåò, ãéáôß:
á) Üñ÷éóå íá ÷ñçóéìïðïéåß ôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá óôç óýíèåóç ôùí äéáôáãìÜôùí.
ÓéãÜ óéãÜ ç åëëçíéêÞ ãëþóóá Üñ÷éóå íá õðïóêåëßæåé ôç ëáôéíéêÞ ùò åðßóçìç ãëþó-
óá ôïõ êñÜôïõò.
â) Óýíäåóå ôçí áõôïêñáôïñéêÞ åîïõóßá ìå ôï Èåü êáé ôç íÝá èñçóêåßá. ÐáñÜë-
ëçëá, åðÝâáëå ìéá èñçóêåßá êáé Ýíá äüãìá.
ã) Ãéá ðñþôç öïñÜ – ìåôÜ áðü ðïëý êáéñü – ïé ìåãáëïúäéïêôÞôåò ãçò Ýíéùóáí
ôçí áõôïêñáôïñéêÞ ðßåóç.
ä) Ç êùäéêïðïßçóç ôïõ äéêáßïõ áíôéêáôüðôñéæå ôéò íÝåò óõíèÞêåò ðïõ åß÷áí
äçìéïõñãçèåß.
Åñþôçóç 4ç : Ðïéï ôïìÝá ôçò åóùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò ôïõ Éïõóôéíéá-

íïý èåùñåßôå óçìáíôéêüôåñï óå ü,ôé áöïñÜ ôçí ïñãÜíùóç êáé ôçí
éóôïñéêÞ ðïñåßá ôïõ êñÜôïõò; Íá ôåêìçñéþóåôå ôçí ÜðïøÞ óáò.
ÁðÜíôçóç:
Èá ìðïñïýóå íá èåùñçèåß ðéï óçìáíôéêÞ ç êùäéêïðïßçóç ôïõ äéêáßïõ áðü ôïí
Éïõóôéíéáíü. Êáé áõôü, ãéáôß ü÷é ìüíï áíôéìåôùðßóôçêáí ôá êåíÜ ðïõ äçìéïýñãçóáí
ýóôåñá áðü ôéò âáñâáñéêÝò åðéäñïìÝò, áëëÜ êáé ãéáôß ãéá ðñþôç öïñÜ ïé íüìïé
Üñ÷éóáí íá ãñÜöïíôáé óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá. Ç óõóôçìáôïðïßçóç áõôÞ ôùí
íüìùí áðïôÝëåóå âÜóç ôçò íåüôåñçò íïìïèåóßáò ôùí åõñùðáúêþí êñáôþí.
330
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 331
Åñþôçóç 1ç : Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò åðéèåôéêïýò ðïëÝìïõò ôïõ Éïõ-

óôéíéáíïý óôç Äýóç;
ÁðÜíôçóç:
Ç Â. ÁöñéêÞ ùò ôï ÃéâñáëôÜñ, ç ÊïñóéêÞ, ç Óáñäçíßá êáé ïé Âáëåáñßäåò áíá-
êáôáëÞöèçêáí.
Ç Éôáëßá, ýóôåñá áðü åéêïóáåôÞ ðüëåìï ìå ôïõò Ïóôñïãüôèïõò (535 - 554
ì.×.), Ýãéíå ðÜëé ìÝñïò ôçò áõôïêñáôïñéêÞò åîïõóßáò.
Ôï 554 ð.×. îåêßíçóáí åðé÷åéñÞóåéò êáé óôçí Éóðáíßá êáôáëÞöèçêå ôï íïôéïá-
íáôïëéêü ìÝñïò.
Åñþôçóç 2ç : Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò áìõíôéêïýò ðïëÝìïõò ôïõ

Éïõóôéíéáíïý óôçí ÁíáôïëÞ êáé óôï Äïýíáâç;
ÁðÜíôçóç:
Óôçí ÁíáôïëÞ, ï Éïõóôéíéáíüò ðïëÝìçóå åíáíôßïí ôùí Ðåñóþí, ãéá ôñéÜíôá ÷ñü-
íéá (527 - 532, 540 - 545, 549 - 562 ì.×.). ÔåëéêÜ, óõíïñéáêü êáèåóôþò åðáíÞëèå
óå áõôü ðïõ ßó÷õå êáôÜ ôïí 3ï áé. ì.×.
Óôï âïññÜ, ïé ÓëÜâïé, ìáæß ìå êáôÜëïéðá ôùí Ïýíùí, âñÞêáí ôçí åõêáéñßá íá
åéóâÜëëïõí óôá áõôïêñáôïñéêÜ åäÜöç, êáèþò ôá áõôïêñáôïñéêÜ óôñáôåýìáôá åß-
÷áí áðïóõñèåß ãéá ôïí ðüëåìï óôçí ÁíáôïëÞ êáé äýóç, åíþ ï áõôïêñÜôïñáò äåí
åß÷å êáèïñéóìÝíç ðïëéôéêÞ ãéá ôá âüñåéá óýíïñá. ÐÜíôùò, ðáñÜ ôéò áðåéëçôéêÝò
åðéäñïìÝò, ïé ÓëÜâïé äåí åãêáôáóôÜèçêáí óôïí Åëëáäéêü ÷þñï êáôÜ ôïí 6ï áé.
Åñþôçóç 3ç : Ðïéá Þôáí ôá êýñéá óçìåßá ôçò åóùôåñéêÞò ðïëéôéêÞò

ôïõ Éïõóôéíéáíïý;
ÁðÜíôçóç:
Ç åðéâïëÞ ôçò áðüëõôçò ìïíáñ÷ßáò. ÌåôÜ ôç ÓôÜóç ôïõ Íßêá, ç åîïõóßá ôïõ
áõôïêñÜôïñá èåìåëéþèçêå êáé èåùñçôéêÜ, áöïý ï áõôïêñÜôïñáò èåùñÞèçêå ùò
åêëåêôüò ôïõ Èåïý, ðïõ êõâåñíÜ ãéá íá ùöåëÞóåé ôïõò õðçêüïõò ôïõ.
331
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 332
ÅðéâïëÞ ìéáò èñçóêåßáò êáé åíüò äüãìáôïò. Ï Éïõóôéíéáíüò êáôÜñãçóå ôçí

áñ÷áßá åéäùëïëáôñéêÞ èñçóêåßá. Ôï 529 ì.×. ç íåïðëáôùíéêÞ ó÷ïëÞ ôçò ÁèÞíáò
Ýêëåéóå êáé ç ðåñéïõóßá ôçò äçìåýôçêå. ÊõíÞãçóå ôéò èñçóêåõôéêÝò ìåéïíüôçôåò,
åíèÜññõíå ôï éåñáðïóôïëéêü Ýñãï êáé Ý÷ôéóå ôçí Áãßá Óïößá.
¸ãéíå óõóôçìáôéêÞ êùäéêïðïßçóç ôïõ Äéêáßïõ. Ï Éïõóôéíéáíüò êùäéêïðïßçóå
ôï äßêáéï (corpus juris civilis, Þ áóôéêü äßêáéï). Áí êáé ïé ðéï ðïëëïß íüìïé Þôáí
ãñáììÝíïé óôá ëáôéíéêÜ, ïé íÝïé íüìïé Þôáí ãñáììÝíïé óôá åëëçíéêÜ. ¸ôóé óôá ëáôé-
íéêÜ åß÷áí ãñáöôåß:
á) Ï ÉïõóôéíéÜíåéïò êþäéêáò ôïõ 529 êáé 534.
â) Ï ÐáíäÝêôçò (533)
ã) Ïé ÅéóçãÞóåéò (533)
Óôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá ãñÜöôçêáí ïé ÍåáñÝò (ìåôÜ ôï 534).
Èåìåëéþèçêå íÝï äéïéêçôéêü óýóôçìá ðïõ áíÝôñåøå ôïí öåïõäáñ÷éóìü ôçò
áõôïêñáôïñßáò. Ïé óôñáôéùôéêïß äéïéêçôÝò ôùí ðåñéóóüôåñï åõÜëùôùí óå å÷èñéêÝò
åðéèÝóåéò ðåñéï÷þí áíÝëáâáí êáé ôçí ðïëéôéêÞ åîïõóßá.

ãçóçò.
ÅðéëÝîôå ôï óùóôü.
1. Êýñéïò óôü÷ïò ôïõ Éïõóôéíéáíïý Þôáí ç áðïêáôÜóôáóç.........
á. ôùí óõíüñùí
â. ôçò ïéêïíïìßáò
ã. ôçò éóüôçôáò ôùí ôÜîåùí
2. Óôá áóéáôéêÜ óýíïñá êýñéïò áíôßðáëïò Þôáí.......
á. ïé ÓëÜâïé
332
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 333
â. ïé ÃåñìáíéêÝò öõëÝò
ã. ïé ÐÝñóåò
3. Ï Éïõóôéíéáíüò áðÝóõñå óôñáôåýìáôá áðü ôá âüñåéá óýíïñá, ìå
áðïôÝëåóìá íá äéåéóäýóïõí ïé .....
á. ÐÝñóåò
â. ÂÜíäáëïé
ã. ÓëÜâïé
4. Ï Éïõóôéíéáíüò áíôéìåôþðéóå ôïí ðåñóéêü êßíäõíï ìå.......
á.ðïëåìéêÝò óõãêñïýóåéò
â.áðïöõãÞ ðïëÝìùí
ã.õðïãñáöÞ óõìöùíéþí
5. Óôç íüôéá ÂáëêáíéêÞ ç äéåßóäõóç ôùí ÓëÜâùí Þôáí.......
á. ôåñÜóôéá
â. ðåñéïñéóìÝíç
ã. åéñçíéêÞ
6. Ï Éïõóôéíéáíüò áíôéìåôþðéóå ôéò èñçóêåõôéêÝò ìåéïíüôçôåò......
á. ìå óêëçñüôçôá
â. äßêáéá
ã. ìå åðéåßêåéá
7. Ôá äéáôÜãìáôá ðïõ ïíïìÜóôçêáí ÍåáñÝò åß÷áí ùò óêïðü......
á. ôç äéáêÞñõîç ôçò áíåîáñôçóßáò
â. ôïí ðåñéïñéóìü óôçí áíÜðôõîç ìåãÜëùí ãáéïêôçóéþí
ã. ôïí ðåñéïñéóìü ôùí å÷èñéêþí åðéäñïìþí
ÁðÜíôçóç:
1á, 2ã, 3ã, 4â, 5â, 6á, 7â.
333
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 334

1. Ï Éïõóôéíéáíüò óôçí åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ ðáñïõóéÜóôçêå êáéíïôüìïò.
2. ¼ëç ç Â. ÁöñéêÞ ìÝ÷ñé ôéò ÇñÜêëåéåò ÓôÞëåò ðåñéÞñèå óôçí êõñéáñ÷ßá ôçò
Êùíóôáíôéíïýðïëçò.
3. Ç Éôáëßá ðáñÝìåéíå óôá ÷Ýñéá ôùí Ïóôñïãüôèùí.
4. Ï Éïõóôéíéáíüò åðéäßùêå íá áðïêáôáóôÞóåé ôçí ñùìáúêÞ ïéêïõìÝíç.
5. Ìå ôá íïìïèåôéêÜ äéáôÜãìáôá «ÍåáñÝò», ç ðïëéôéêÞ åîïõóßá ðáñá÷ùñÞèçêå
óôïõò óôñáôéùôéêïýò äéïéêçôÝò ôùí ðåñéï÷þí ðïõ Þôáí åêôåèåéìÝíåò óå å÷èñéêÝò
åðéèÝóåéò.
6. Ï Éïõóôéíéáíüò áíôéìåôþðéóå ðïëý âßáéá ôïõò Åâñáßïõò.
Á ð Ü í ô ç ó ç : ÓùóôÝò åßíáé ïé: 1, 4, 5
Á Â
á. ìåôåîåëß÷èçêå óå åëëçíï÷ñéóôéáíé-
1. Ï Éïõóôéíéáíüò ïñáìáôéæüôáí
êü
2. Ï Éïõóôéíéáíüò óõíÝôñéøå óôï
â. ôï ðáëáéü ìåãáëåßï ôçò Ñþìçò
åóùôåñéêü
ã. óôï áóôéêü äßêáéï ôïõ
3. Ç Éóðáíßá êåñäÞèçêå áðü
Éïõóôéíéáíïý
4. Ç ñùìáúêÞ ïéêïõìÝíç ä. ôïõò Âçóéãüôèïõò
5. Ç áðüëõôç ìïíáñ÷ßá å. åê÷ñéóôéáíßóôçêáí
6. Ç íåüôåñç íïìïèåóßá óôçñß÷ôçêå óô. ìéá åðáíáóôáôéêÞ êßíçóç

7. Ðïëëïß ãåéôïíéêïß åéäùëïëáôñéêïß
æ. éó÷õñïðïéÞèçêå
ëáïß
334
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 335
3. ÔÁ ÃÑÁÌÌÁÔÁ ÊÁÉ ÏÉ ÔÅ×ÍÅÓ

Ôï Áíáôïëéêü ñùìáúêü êñÜôïò äéáìïñöþèçêå êÜôù áðü ôç ñùìáúêÞ êñáôéêÞ
ðáñÜäïóç, ôï åëëçíéêü ðíåýìá êáé ôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðßóôç. Ïé äõï ôåëåõôáßïé ðáñÜ-
ãïíôåò åðçñÝáóáí áðïöáóéóôéêÜ ôïí ðíåõìáôéêü ðïëéôéóôéêü ôçò ýóôåñçò áñ÷áéü-
ôçôáò (4ïò - 6ïò áé. ì.×.).
1.Ç ðíåõìáôéêÞ áíÜðôõîç
ÊáôÜ ôçí ýóôåñç áñ÷áéüôçôá, ç ðíåõìáôéêÞ æùÞ ìåôáöÝñèçêå óôçí áíáôïëÞ

(ÁëåîÜíäñåéá, Áíôéü÷åéá, ÁèÞíá, Êùíóôáíôéíïýðïëç ê.Ü.). Áðü ôçí áñ÷Þ Ýãéíå êá-
ôáíïçôüò ï æùôéêüò ñüëïò ôçò åëëçíéêÞò ðáéäåßáò óôçí áíÜðôõîç êáé äéÜäïóç ôïõ
ðïëéôéóìïý: á) Ï ÊùíóôÜíôéïò ßäñõóå ôç âáóéëéêÞ âéâëéïèÞêç, üðïõ êáëëéãñÜöïé
áíôÝãñáøáí åëëçíéêÜ êáé ñùìáúêÜ ÷åéñüãñáöá. â) ÅðéðëÝïí, ï Ì. Èåïäüóéïò
ßäñõóå ôï 425 ì.×. óôçí Êùí/ðïëç ôï ÐáíäéäáêôÞñéï, ôï ðñþôï êñáôéêü ðáíåðé-
óôÞìéï. ã) Áêüìá êáé ï Éïõóôéíéáíüò, áõôüò ï áðçíÞò äéþêôçò ôùí Åèíéêþí, äéáôÞ-
ñçóå ôç öéëïóïöéêÞ ó÷ïëÞ ôçò ÁëåîÜíäñåéáò. ä) Áñãüôåñá, óôçí Êùí/ðïëç éäñý-
èçêå êáé èåïëïãéêÞ ó÷ïëÞ
– Áðü ôçí áñ÷Þ ðÜíôùò ç ðáéäåßá ÷ùñßóôçêå óå «èýñáèåí» Þ åéäùëïëáôñéêÞ
(ôçí ïðïßá åêðñïóþðçóáí ñÞôïñåò üðùò ï ËéâÜíéïò, ï Èåìßóôéïò, ï Éïõëéáíüò) êáé
óå åêêëçóéáóôéêÞ, üðïõ ç ÷ñéóôéáíéêÞ äéäáóêáëßá åãêïëðþèçêå ôçí åëëçíéêÞ ðáé-
äåßá. ÌåãÜëïé ÐáôÝñåò ôçò Åêêëçóßáò ðïõ äéáêñßèçêáí Þôáí ïé Ôñåéò ÉåñÜñ÷åò, ï
ÓõíÝóéïò ï Êõñçíáßïò ê.Ü.
– ÕðÞñ÷áí êáé éóôïñéïãñÜöïé ðïõ Ýãñáøáí óýã÷ñïíç éóôïñßá åìðíåõóìÝíïé
áðü ôçí êëáóéêÞ áñ÷áéüôçôá, üðùò ð.÷. ï Ðñïêüðéïò. ¢ëëïé ðÜëé Ýãñáøáí êåßìå-
íá éóôïñéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ, îåêéíþíôáò áðü ôçí êôßóç ôïõ êüóìïõ êáé öôÜíïíôáò
ùò ôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ. Ðñüêåéôáé ãéá ôïõò ÷ñïíïãñÜöïõò. Ï ðéï ãíùóôüò ôïí 6ï
335
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 336
áéþíá Þôáí ï ÉùÜííçò ÌáëÜëáò. ¢ëëï Ýíá åßäïò éóôïñéêïý ëüãïõ Þôáí ïé «Âßïé
Áãßùí», üðïõ ïé óõããñáöåßò - ìïíá÷ïß Þ ðáôÝñåò ôçò Åêêëçóßáò - éóôïñïýí ôç æùÞ
áãßùí. Ï ðéï ãíùóôüò óõããñáöÝáò áõôïý ôïõ åßäïõò ôïí 6ï áé. Þôáí ï ÉùÜííçò
Ìüó÷ïò.
2.Ç Êáëëéôå÷íéêÞ áíÜðôõîç
Ïé ðñþôïé ÷ñéóôéáíïß Þôáí å÷èñéêïß áðÝíáíôé óôçí åéäùëïëáôñéêÞ ôÝ÷íç.

Áñãüôåñá üìùò, ìå ôç óõíå÷Þ åðáöÞ, ðÞñáí áðü ôçí ôÝ÷íç ôùí Åèíéêþí, áñêåôÜ
åîùôåñéêÜ óôïé÷åßá.
Ç ÷ñéóôéáíéêÞ ôÝ÷íç ôùí ðñþôùí áéþíùí ÷ùñßæåôáé óå äõï ðåñéüäïõò:
á)Ôçí ðñùôï÷ñéóôéáíéêÞ, ðïõ öôÜíåé ùò ôï 313 ì.×.
â)Ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ, ðïõ äéÞñêåóå äõï áéþíåò (4ïò - 6ïò áéþíáò).
Ç Ðñùôï÷ñéóôéáíéêÞ ôÝ÷íç
Äéáìïñöþèçêå óôïõò ëáôñåõôéêïýò ÷þñïõò êáé óå ÷þñïõò ôáöÞò ôùí ðñþôùí
÷ñéóôéáíþí. á) Áñ÷éêÜ, ïé ðñþôïé ëáôñåõôéêïß ÷þñïé Þôáí ôá óðßôéá ôùí ðëïýóéùí
÷ñéóôéáíþí, üðïõ õðÞñ÷å áñêåôü ÷þñï ãéá ôéò óõíáèñïßóåéò, êáé ïíïìÜóôçêáí
Åêêëçóßåò. Áí êáé áñ÷éêÜ åß÷áí äéáêüóìçóç ßäéá ìå ôéò åëëçíéóôéêÝò Þ ñùìáúêÝò
ïéêßåò, áñãüôåñá ç äéáêüóìçóç ðñïóáñìüóôçêå óôéò áíÜãêåò ôçò ëáôñåßáò: äçìé-
ïõñãÞèçêå ôï âáðôéóôÞñéï, ïé ôïß÷ïé äéáêïóìÞèçêáí ìå èÝìáôá ó÷åôéêÜ ìå ôç ÷ñé-
óôéáíéêÞ ðßóôç. ÏíïìÜóôçêáí åõêôÞñéïé ïßêïé. (ÔÝôïéïò ïßêïò âñÝèçêå óôç Äïýñá
Åõñùðü (Ìåóïðïôáìßá).
â)¸íá Üëëï åßäïò êáôáóêåõþí Þôáí ïé êáôáêüìâåò, ïé ïðïßåò Þôáí õðüãåéåò
óÞñáããåò óôéò ðëåõñÝò ôùí ïðïßùí åß÷áí ëáîåõôÝò èÞêåò ãéá ôïõò íåêñïýò.
Ôá äéáêïóìçôéêÜ èÝìáôá ôùí åõêôÞñéùí ïßêùí, êáé êõñßùò ôùí êáôáêïìâþí,
Þôáí åìðíåõóìÝíá áðü ôçí åéäùëïëáôñéêÞ ôÝ÷íç (ðôçíÜ, Üíèç êëð) Þ åß÷áí óõìâï-
ëéêü ÷áñáêôÞñá (ç Üìðåëïò ê.ô.ë).
Ç Ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ôÝ÷íç
I .Ç êïóìéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ áó÷ïëÞèçêå ìå ôçí ïéêïäüìçóç áíáêôüñùí êáé êôé-
ñßùí êïéíÞò ùöÝëåéáò. Óôïí ôïìÝá ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò ðñïâëÞèçêå ç
336
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 337
ÊÅÖÁËÁÉÏ 3ï: TÁ ÃÑÁÌÌÁÔÁ ÊÁÉ ÏÉ ÔÅ×NÅÓ
éäåïëïãßá ôçò íÝáò èñçóêåßáò. Äéáìïñöþèçêáí ôñåéò áñ÷éôåêôïíéêïß ôýðïé:

á) Ç ñùìáúêÞ âáóéëéêÞ. ¹ôáí Ýíá ïñèïãþíéï ïéêïäüìçìá óôï ïðïßï ðñïóôÝ-
èçêå óôçí áíáôïëéêÞ óôåíÞ ðëåõñÜ ìéá çìéêõêëéêÞ áøßäá. ÐáñÜëëçëá, ðñïóôÝèç-
êáí äõï ðáñÜëëçëåò óåéñÝò êéüíùí êáôÜ ìÞêïò ôùí ìáêñéþí ðëåõñþí óôï åóùôå-
ñéêü. Ó÷çìáôßóôçêáí ôñßá êëßôç, áðü ôá ïðïßá ôï ìåóáßï Þôáí ôï ðëáôýôåñï. Óôç
äõôéêÞ ðëåõñÜ ôïí 4ï áé. äçìéïõñãÞèçêå Ýíá åãêÜñóéï êëßôïò, ï íÜñèçêáò. Ôá
ðáñáðÜíù ãíùñßóìáôá ÷áñáêôçñßæïõí ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ âáóéëéêÞ. ×áñá-
êôçñéóôéêü äåßãìá åßíáé ï ¢ãéïò ÄçìÞôñéïò óôç Èåóóáëïíßêç.
â) Ôá ðåñßêåíôñá Þ êõêëéêÜ êôßñéá. Áñ÷éêÜ Þôáí ìáõóùëåßá Þ âáðôéóôÞñéá Þ
ôüðïé üðïõ Ýãéíáí èáýìáôá. Êáëýðôïíôáé áðü çìéóöáéñéêü èüëï, åíþ áñãüôåñá
ðñïóôßèçêå óôá áíáôïëéêÜ áøßäá. Äåßãìá ôÝôïéïõ êôéñßïõ åßíáé ï Áã. Ãåþñãéïò
Èåóóáëïíßêçò ( Rotonda).
ã) Ç âáóéëéêÞ ìå ôñïýëï áðïôåëåß óõíäõáóìü óôïé÷åßùí ôùí äýï ðáñáðÜíù
ôýðùí, êáèþò õðÜñ÷åé ï ïñéæüíôéïò Üîïíáò ôçò ñùìáúêÞò âáóéëéêÞò êáé ï êáôáêü-
ñõöïò, ðïõ ïñßæåôáé áðü ôïí ôñïýëï ôùí êõêëéêþí êôéñßùí. ×áñáêôçñéóôéêü äåßã-
ìá åßíáé ï íáüò «ôçò ôïõ Èåïý Óïößáò» óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç (532-537 ì.×.),
üðïõ ï ôñïýëïò óôçñßæåôáé óå ôÝóóåñéò ôåôñÜãùíïõò ðåóóïýò.
II. Ç äéáêüóìçóç ãßíåôáé ìå ôéò ôïé÷ïãñáößåò êáé ôá øçöéäùôÜ. Åðéâéþíïõí
óôïé÷åßá üðùò ôï åéäõëëéáêü ôïðßï, ôï ðïñôñÝôï ðïõ áíôéêáèßóôáíôáé óôáäéáêÜ áðü
íÝá ÷áñáêôçñéóôéêÜ:
á) ôï ôïðßï áíôéêáèßóôáíôáé áðü ôï ÷ñõóü âÜèïò.
â) ×Üíåôáé ç ôñéóäéÜóôáôç áßóèçóç (ðñïïðôéêÞ).
ã) Ç áíèñþðéíç ìïñöÞ ÷Üíåé ôïí êïóìéêü ÷áñáêôÞñá, ðáñïõóéÜæåôáé Üôå÷íá,
åîáûëþíåôáé. ÓçìáíôéêÜ äåßãìáôá óþæïíôáé óôç Èåóóáëïíßêç êáé óôç ÑáâÝííá.
III. Ç ãëõðôéêÞ äåí êáëëéåñãÞèçêå éäéáßôåñá ÷ñçóéìïðïéÞèçêå êõñßùò ãéá ôçí
äéáêüóìçóç áñ÷éôåêôïíéêþí ìåëþí åíþ óðáíßæïõí ïé áäñéÜíôåò áõôïêñáôüñùí Þ
ôá áíÜãëõöá.
IV. Áíáðôý÷èçêå ðÜíôùò ç ìéêñïôå÷íßá, ç êáôáóêåõÞ äçë. áíôéêåéìÝíùí áðü
÷ñõóü, åëåöáíôïóôü ê.ë.ð. êáèþò êáé ç õöáíôéêÞ ôÝ÷íç.
337
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 338

: - ÄéÜñêåéá æùÞò ôçò ðñùôï÷ñéóôéáíéêÞò Áñ÷Ýò ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý 313
ôÝ÷íçò ì.×.
- Ï ÅõêôÞñéïò Ïßêïò óôç Äïýñá Åõñùðü, 230 ì.×.
- ÄéÜñêåéá æùÞò ôçò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò
4ïò -6ïò áé. ì.×.
ôÝ÷íçò
- Êôßæåôáé íáüò «ôçò ôïõ Èåïý Óïößáò»
532-537 áé. ì.×.
óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç.

Åñþôçóç 1ç : Ðïéåò áðüøåéò äéáôõðþíåé ï åèíéêüò öéëüóïöïò Ëé-

âÜíéïò, (ðáñÜèåìá 1) ãéá ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí ÷ñéóôéáíéêþí éåñÝ-
ùí; Ðïéá ðéóôåýåôáé üôé Þôáí ôá êßíçôñá áõôÞò ôçò óõìðåñéöïñÜò;
ÁðÜíôçóç:
á) Ï ËéâÜíéïò áíáöÝñåé üôé ï ü÷ëïò, ðáñáêéíçìÝíïò áðü ôïõò éåñåßò, êáôÝóôñå-
öå ôá åéäùëïëáôñéêÜ éåñÜ. Ïé éåñåßò öáíÜôéæáí ôïí êüóìï, þóôå íá åðéäßäåôáé óå
âáíäáëéóìïýò.
â) Ïé éåñåßò êáé ïé ëáúêïß Þôáí Ýíôïíá å÷èñéêïß áðÝíáíôé óå êáèåôß ðïõ èýìéæå
ôïí åéäùëïëáôñéêü êüóìï, êáèþò èåùñïýóáí ôïõò åèíéêïýò Üðéóôïõò êáé áìáñ-
ôùëïýò. Ôïõò åíÝðíåå ï öáíáôéóìüò. Ðßóôåõáí üôé äåí Ýðñåðå íá ìåßíåé üñèéï
ôßðïôá ðïõ íá èõìßæåé ôçí áñ÷áßá ðßóôç.
ÅðéðëÝïí, äåí ðñÝðåé íá îå÷íÜìå üôé ç ìíÞìç ôùí äéùãìþí ôùí ÷ñéóôéáíþí
áðü ôïõò åéäùëïëÜôñåò Þôáí áêüìç íùðÞ óôç ìíÞìç ôïõò. Ãé’ áõôü å÷èñåýïíôáí ü-
ëïõò ôïõò åèíéêïýò.
Åñþôçóç 2ç : ÊáôÜ ôçí ýóôåñá áñ÷áéüôçôá Ýãéíáí óçìáíôéêÝò ðñï-

óðÜèåéåò äéáôÞñçóçò êáé áíÜðôõîçò ôçò êëáóéêÞò ðáéäåßáò. Ðïéïé
338
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 339
êáé ìå ðïéåò åíÝñãåéÝò ôïõò óõíÝâáëáí ðñïò áõôÞ ôçí êáôåýèõíóç;

ÁðÜíôçóç:
ÊáôÜ ôçí ýóôåñç áñ÷áéüôçôá ç ðíåõìáôéêÞ æùÞ ìåôáöÝñèçêå óôçí áíáôïëÞ
(ÁëåîÜíäñåéá, Áíôéü÷åéá, ÁèÞíá, Êùíóôáíôéíïýðïëç ê.á.). Áðü ôçí áñ÷Þ Ýãéíå
êáôáíïçôüò ï æùôéêüò ñüëïò ôçò åëëçíéêÞò ðáéäåßáò óôçí áíÜðôõîç êáé äéÜäïóç ôïõ
ðïëéôéóìïý: á) Ï ÊùíóôÜíôéïò ßäñõóå ôç âáóéëéêÞ âéâëéïèÞêç, üðïõ êáëëéãñÜöïé
áíôÝãñáøáí åëëçíéêÜ êáé ñùìáúêÜ ÷åéñüãñáöá. â) ÅðéðëÝïí, ï Ì. Èåïäüóéïò ßäñõ-
óå ôï 425 ì.×. óôçí Êùí/ðïëç ôï ÐáíäéäáêôÞñéï, ôï ðñþôï êñáôéêü ðáíåðéóôÞìéï
ã) Áêüìá êáé ï Éïõóôéíéáíüò, áõôüò ï áðçíÞò äéþêôçò ôùí Åèíéêþí, äéáôÞñçóå ôç
öéëïóïöéêÞ ó÷ïëÞ ôçò ÁëåîÜíäñåéáò. ä) ÊáôÜ ôïí 5ï áé. ì.×., óôçí Êùí/ðïëç éäñý-
èçêå êáé èåïëïãéêÞ ó÷ïëÞ
Áðü ôçí áñ÷Þ ðÜíôùò ç ðáéäåßá ÷ùñßóôçêå óå «èýñáèåí» Þ åéäùëïëáôñéêÞ (ôçí
ïðïßá åêðñïóþðçóáí ñÞôïñåò üðùò ï ËéâÜíéïò, ï Èåìßóôéïò, ï Éïõëéáíüò) êáé óå
åêêëçóéáóôéêÞ, üðïõ ç ÷ñéóôéáíéêÞ äéäáóêáëßá åãêïëðþèçêå ôçí åëëçíéêÞ ðáé-
äåßá. ÌåãÜëïé ÐáôÝñåò ôçò Åêêëçóßáò ðïõ äéáêñßèçêáí Þôáí ïé Ôñåéò ÉåñÜñ÷åò, ï
ÓõíÝóéïò ï Êõñçíáßïò , ê.Ü.
Åñþôçóç 3ç : Ðïéá ôÝ÷íç ïíïìÜæåôáé ðñùôï÷ñéóôéáíéêÞ êáé ðïéá

ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò;
ÁðÜíôçóç:
Ðñùôï÷ñéóôéáíéêÞ ïíïìÜæåôáé ç ôÝ÷íç ðïõ äéáìïñöþèçêå óôïõò ëáôñåõôéêïýò
÷þñïõò êáé óå ÷þñïõò ôáöÞò ôùí ðñþôùí ÷ñéóôéáíþí. á)Áñ÷éêÜ, ïé ðñþôïé ëáôñåõ-
ôéêïß ÷þñïé Þôáí ôá óðßôéá ôùí ðëïýóéùí ÷ñéóôéáíþí, üðïõ õðÞñ÷å áñêåôü ÷þñï ãéá
ôéò óõíáèñïßóåéò, êáé ïíïìÜóôçêáí Åêêëçóßåò. Áí êáé áñ÷éêÜ åß÷áí äéáêüóìçóç
ßäéá ìå ôéò åëëçíéóôéêÝò Þ ñùìáúêÝò ïéêßåò, áñãüôåñá ç äéáêüóìçóç ðñïóáñìüóôç-
êå óôéò áíÜãêåò ôçò ëáôñåßáò: äçìéïõñãÞèçêå ôï âáðôéóôÞñéï, ïé ôïß÷ïé äéáêïóìÞ-
èçêáí ìå èÝìáôá ó÷åôéêÜ ìå ôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðßóôç. ÏíïìÜóôçêáí åõêôÞñéïé ïßêïé.
(ÔÝôïéïò ïßêïò âñÝèçêå óôç Äïýñá Åõñùðü (Ìåóïðïôáìßá).
â)¸íá Üëëï åßäïò êáôáóêåõþí Þôáí ïé êáôáêüìâåò, ïé ïðïßåò Þôáí õðüãåéåò
óÞñáããåò óôéò ðëåõñÝò ôùí ïðïßùí åß÷áí ëáîåõôÝò èÞêåò ãéá ôïõò íåêñïýò.
Ôá äéáêïóìçôéêÜ èÝìáôá ôùí åõêôÞñéùí ïßêùí êáé êõñßùò ôùí êáôáêïìâþí,
Þôáí åìðíåõóìÝíá áðü ôçí åéäùëïëáôñéêÞ ôÝ÷íç (ðôçíÜ, Üíèç êëð) Þ åß÷áí óõì-
âïëéêü ÷áñáêôÞñá (ç Üìðåëïò ê.ô.ë).
339
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 340
Åñþôçóç 4ç : Ìå ôç âïÞèåéá ôùí åéêüíùí ôïõ âéâëßïõ íá åíôïðßóå-

ôå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò êáé
æùãñáöéêÞò.
ÁðÜíôçóç:
I. Ç êïóìéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ áó÷ïëÞèçêå ìå ôçí ïéêïäüìçóç áíáêôüñùí êáé êôé-
ñßùí êïéíÞò ùöÝëåéáò. Óôïí ôïìÝá ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò áñ÷éôåêôïíéêÞò ðñïâëÞèçêå ç
éäåïëïãßá ôçò íÝáò èñçóêåßáò. Äéáìïñöþèçêáí ôñåéò áñ÷éôåêôïíéêïß ôýðïé:
á) Ç ñùìáúêÞ âáóéëéêÞ. ¹ôáí Ýíá ïñèïãþíéï ïéêïäüìçìá óôï ïðïßï ðñïóôÝ-
èçêå óôçí áíáôïëéêÞ óôåíÞ ðëåõñÜ ìéá çìéêõêëéêÞ áøßäá. ÐáñÜëëçëá, ðñïóôÝ-
èçêáí äõï ðáñÜëëçëåò óåéñÝò êéüíùí êáôÜ ìÞêïò ôùí ìáêñéþí ðëåõñþí óôï åóù-
ôåñéêü. Ó÷çìáôßóôçêáí ôñßá êëßôç, áðü ôá ïðïßá ôï ìåóáßï Þôáí ôï ðëáôýôåñï. Óôç
äõôéêÞ ðëåõñÜ ôïí 4ï áé. äçìéïõñãÞèçêå Ýíá åãêÜñóéï êëßôïò, ï íÜñèçêáò. Ôá ðá-
ñáðÜíù ãíùñßóìáôá ÷áñáêôçñßæïõí ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ âáóéëéêÞ. ×áñáêôçñé-
óôéêü äåßãìá åßíáé ï ¢ãéïò ÄçìÞôñéïò óôç Èåóóáëïíßêç.
â) Ôá ðåñßêåíôñá Þ êõêëéêÜ êôßñéá. Áñ÷éêÜ Þôáí ìáõóùëåßá Þ âáðôéóôÞñéá Þ
ôüðïé üðïõ Ýãéíáí èáýìáôá. Êáëýðôïíôáé áðü çìéóöáéñéêü èüëï, åíþ áñãüôåñá
ðñïóôßèçêå óôá áíáôïëéêÜ áøßäá. Äåßãìá ôÝôïéïõ êôéñßïõ åßíáé ï Áã. Ãåþñãéïò
Èåóóáëïíßêçò ( Rotonda).
ã) Ç âáóéëéêÞ ìå ôñïýëï áðïôåëåß óõíäõáóìü óôïé÷åßùí ôùí äýï ðáñáðÜíù ôý-
ðùí, êáèþò õðÜñ÷åé ï ïñéæüíôéïò Üîïíáò ôçò ñùìáúêÞò âáóéëéêÞò êáé ï êáôáêüñõ-
öïò, ðïõ ïñßæåôáé áðü ôïí ôñïýëï ôùí êõêëéêþí êôéñßùí. ×áñáêôçñéóôéêü äåßãìá
åßíáé ï íáüò «ôçò ôïõ Èåïý Óïößáò» óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç (532-537 ì.×.), üðïõ
ï ôñïýëïò óôçñßæåôáé óå ôÝóóåñéò ôåôñÜãùíïõò ðåóóïýò.
II. Ç äéáêüóìçóç ãßíåôáé ìå ôéò ôïé÷ïãñáößåò êáé ôá øçöéäùôÜ. Åðéâéþíïõí
óôïé÷åßá üðùò ôï åéäõëëéáêü ôïðßï, ôï ðïñôñÝôï ðïõ áíôéêáèßóôáíôáé óôáäéáêÜ áðü
íÝá ÷áñáêôçñéóôéêÜ:
á) ôï ôïðßï áíôéêáèßóôáíôáé áðü ôï ÷ñõóü âÜèïò.
â) ×Üíåôáé ç ôñéóäéÜóôáôç áßóèçóç (ðñïïðôéêÞ).
ã) Ç áíèñþðéíç ìïñöÞ ÷Üíåé ôïí êïóìéêü ÷áñáêôÞñá, ðáñïõóéÜæåôáé Üôå÷íá,
åîáûëþíåôáé. ÓçìáíôéêÜ äåßãìáôá óþæïíôáé óôç Èåóóáëïíßêç êáé óôç ÑáâÝííá.
340
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 341
Åñþôçóç 1ç : Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí éóôïñéïãñáößá ôçò åðï÷Þò;

ÁðÜíôçóç:
ÕðÞñ÷áí êáé éóôïñéïãñÜöïé ðïõ Ýãñáøáí óýã÷ñïíç éóôïñßá åìðíåõóìÝíá áðü
ôçí êëáóéêÞ áñ÷áéüôçôá, üðùò ð.÷. ï Ðñïêüðéïò. ¢ëëïé ðÜëé Ýãñáøáí êåßìåíá éóôï-
ñéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ, îåêéíþíôáò áðü ôçí êôßóç ôïõ êüóìïõ êáé öôÜíïíôáò ùò ôç óýã-
÷ñïíç åðï÷Þ. Ðñüêåéôáé ãéá ôïõò ÷ñïíïãñÜöïõò. Ï ðéï ãíùóôüò ôïí 6ï áéþíá Þôáí
ï ÉùÜííçò ÌáëÜëáò. ¢ëëï Ýíá åßäïò éóôïñéêïý ëüãïõ Þôáí ïé «Âßïé Áãßùí», üðïõ ïé
óõããñáöåßò - ìïíá÷ïß Þ ðáôÝñåò ôçò Åêêëçóßáò - éóôïñïýí ôç æùÞ áãßùí. Ï ðéï ãíù-
óôüò óõããñáöÝáò áõôïý ôïõ åßäïõò ôïí 6ï áé. Þôáí ï ÉùÜííçò Ìüó÷ïò.
Åñþôçóç 2ç : Óå ðïéåò ðåñéüäïõò ÷ùñßæåôáé ç ÷ñéóôéáíéêÞ ôÝ÷íç

ôùí ðñþôùí áéþíùí;
ÁðÜíôçóç:
Ç ÷ñéóôéáíéêÞ ôÝ÷íç ôùí ðñþôùí áéþíùí ÷ùñßæåôáé óå äõï ðåñéüäïõò:
á)Ôçí ðñùôï÷ñéóôéáíéêÞ, ðïõ öôÜíåé ùò ôï 313 ì.×.
â)Ôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ, ðïõ äéÞñêåóå äõï áéþíåò (4ïò - 6ïò áéþíáò).

ãçóçò.
1. Ôï Áíáôïëéêü êñÜôïò êáôáíüçóå ôçí áíÜãêç õðïóôÞñéîçò......
á. ôçò ñùìáúêÞò ðáéäåßáò
341
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 342
â. ôçò åëëçíéêÞò ðáéäåßáò

ã. ôçò åëëçíéêÞò ðáñÜäïóçò
2. Ôï ÐáíäéäáêôÞñéï ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò Þôáí......
á. ìåãÜëç âéâëéïèÞêç
â. èåïëïãéêÞ ó÷ïëÞ
ã. ôï ðñþôï êñáôéêü ðáíåðéóôÞìéï
3. Ï Éïõóôéíéáíüò Ýêëåéóå ôéò öéëïóïöéêÝò ó÷ïëÝò ôçò ÁèÞíáò åðåé-
äÞ Þôáí êÝíôñá........
á. åéäùëïëáôñéêÞò ðáéäåßáò
â. ÷ñéóôéáíéêÞò ðáéäåßáò
ã. áêïëáóßáò
4. «Èýñáèåí» ðáéäåßá ïíïìáæüôáí .........ðáéäåßá
á.ç åéäùëïëáôñéêÞ.
â.ç åêêëçóéáóôéêÞ.
ã.ç áéñåôéêÞ.
5. ×ñïíïãñÜöïé ïíïìáæüôáí ïé éóôïñéêïß ðïõ åîéóôïñïýí ãåãïíü-
ôá.....
á.óýã÷ñïíá ìå ôçí åðï÷Þ ôïõò.
â.îåêéíþíôáò áðü ôçí êôßóç ôïõ êüóìïõ.
ã.ìüíï ôïõ ðáñåëèüíôïò.
6. Ï ÉùÜííçò Ìüó÷ïò Þôáí ........
á.óõããñáöÝáò âßùí Áãßùí.
â.öéëüóïöïò.
ã.÷ñïíïãñÜöïò.
7. Ïé ðñþôïé ÷ñéóôéáíïß..........ôçí åéäùëïëáôñßá êáé ôùí åëëçíéêÞ
ôÝ÷íç.
á.áäéáöïñïýóáí.
â.åêôéìïýóáí.
ã.áðïóôñÝöïíôáí.
8. Ïé ðñþôïé ÷þñïé ëáôñåßáò ôùí ÷ñéóôéáíþí Þôáí........
á.ôï ýðáéèñï
â.ïéêÞìáôá ðëïõóßùí
ã.ïé êáôáêüìâåò
9. Ïé êáôáêüìâåò Þôáí..........
á.õðüãåéåò óÞñáããåò
â.ïéêïäïìÞìáôá êïéíÞò ùöÝëåéáò
342
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 343
ã.âáðôéóôÞñéá
10. Ç ÷ñéóôéáíéêÞ áñ÷éôåêôïíéêÞ ðñïâÜëëåé........

á.ôçí éäåïëïãßá ôçò íÝáò èñçóêåßáò.
â.ôçí ïéêïíïìéêÞ åõìÜñåéá ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò.
ã.ôç ìåãáëïðñÝðåéá ôïõ ëáïý.
11. Ï ðñüíáïò ôçò ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞò âáóéëéêÞò ðñïïñéæüôáí,
ãéá.........
á.ôïí áõôïêñÜôïñá.
â.ôïõò éåñåßò.
ã.ôïõò êáôç÷ïýìåíïõò.
12. Ôá ðåñéóóüôåñá ìíçìåßá ôçò åðï÷Þò äéáêïóìÞèçêáí åóùôåñéêÜ
ìå.........
á.øçöéäùôÜ Þ ôïé÷ïãñáößåò.
â.ãëõðôÜ.
ã.áíÜãëõöá.
13. Óôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ æùãñáöéêÞ ç óôÜóç ôùí áíèñþðéíùí
ìïñöþí åßíáé áöýóéêç ãéá........
á.íá îå÷ùñßæåé ç ìïñöÞ.
â.íá ðñïâëçèåß ç ðíåõìáôéêÞ ôïõò áðüóôáóç.
ã.íá ôïíéóôåß ç áíèñþðéíç áäõíáìßá.
ÁðÜíôçóç:
1â, 2ã, 3á, 4á, 5â, 6á, 7ã, 8â, 9á, 10á, 11ã, 12á, 13ã.

1. Ï ÷áñáêôÞñáò ôïõ Áíáôïëéêïý Ñùìáúêïý êñÜôïõò äéáìïñöþèçêå áðü ôçí
ñùìáúêÞ ðáñÜäïóç, ôçí åëëçíéêÞ ðáéäåßá êáé ôç ÷ñéóôéáíéêÞ ðßóôç.
2. Ç èåïëïãßá äéäáóêüôáí óôï ÐáíäéäáêôÞñéï.
3. Ïé öéëüóïöïé ËéâÜíéïò êáé Èåìßóôéïò Þôáí ãëýðôåò.
4. Ïé éóôïñéïãñÜöïé ôçò ýóôåñçò áñ÷áéüôçôáò åß÷áí ùò ðñüôõðá ôïõò êëáóéêïýò
êáé ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôçí áôôéêÞ äéÜëåêôï.
5. Ç ÷ñéóôéáíéêÞ ôÝ÷íç åß÷å äõï öÜóåéò: ôçí ðñùôï÷ñéóôéáíéêÞ ôùí ôñéþí ðñþôùí
áéþíùí ùò ôçí áíáãíþñéóç ôïõ ×ñéóôéáíéóìïý ùò åðßóçìçò èñçóêåßáò êáé ôçí
343
077AÁ.qxd 10/6/08 1:10 PM Óåëßäá 344
ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ ôïõ 4ïõ - 6ïõ áé.

6. Ç ðñùôï÷ñéóôéáíéêÞ ôÝ÷íç äéáìïñöþèçêå óôïõò ÷þñïõò ëáôñåßáò êáé ôáöÞò ôùí
ðñþôùí ×ñéóôéáíþí.
7. Ôá ïéêÞìáôá ðïõ ðñïóáñìüóôçêáí ãéá ôéò áíÜãêçò ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò ëáôñåßáò
ïíïìÜóôçêáí êáôáêüìâåò.
8. ÐïëëÝò êáôáêüìâåò óôç Ñþìç êáé ôç ÌÞëï.
9. Ç áñ÷éôåêôïíéêÞ ôïõ íáïý «ôçò ôïõ Èåïý Óïößáò» óôçí Êùíóôáíôéíïýðïëç åßíáé
äåßãìá ñùìáúêÞò âáóéëéêÞò.
10. Ôá êõêëéêÜ êôßñéá ÷ñçóßìåõáí áñ÷éêÜ ùò ìáõóùëåßá Þ âáðôéóôÞñéá.
11. Óôçí ðáëáéï÷ñéóôéáíéêÞ æùãñáöéêÞ îå÷ùñßæåé ç áßóèçóç âÜèïõò êáé ôñßôçò äéÜ-
óôáóçò.
12. Ç ãëõðôéêÞ ÷ñçóéìïðïéÞèçêå õðåñâïëéêÜ óôçí ýóôåñç áñ÷áéüôçôá.
13. Ç ìéêñïôå÷íßá êáé ç õöáíôéêÞ åëÜ÷éóôç ðáñïõóéÜæïíôáé åêåßíç ôçí ðåñßïäï.
Á ð Ü í ô ç ó ç : ÓùóôÝò åßíáé ïé: 1, 4, 5, 6, 8, 10
Áíôéóôïé÷ßóôå ôéò ðñïôÜóåéò ôçò ïìÜäáò Á ìå áõôÝò ôéò ïìÜäåò Â.

Á Â
1. Ç âáóéëéêÞ âéâëéïèÞêç éäñýèçêå
á. ï Ðñïêüðéïò
áðü
2. Óðïõäáßïò éóôïñéïãñÜöïò Þôáí â .áðü ôçí åéäùëïëáôñéêÞ ôÝ÷íç
3. Ãíùóôüò ÷ñïíïãñÜöïò Þôáí ã. óôç ÑáâÝííá êáé ôç Èåóóáëïíßêç
4 .Ïé ôñåéò áñ÷éôåêôïíéêïß ôýðïé Þôáí ä. áðëü ïñèïãþíéáò êÜôïøçò êôÞñéï
5. ÐïëëÜ ìíçìåßá ìå øçöéäùôÜ âñÝ-
å. ôïí ÊùíóôÜíôéï
èçêáí
6. Ç åéêïíïãñÜöçóç ôùí åõêôÞñéùí óô. ç âáóéëéêÞ, ç âáóéëéêÞ ìå ôñïýëï
ïßêùí Þôáí åðçñåáóìÝíç êáé ôá ðåñßêåíôñá êôßñéá
7. ×áñáêôçñéóôéêü äåßãìá åõêôÞñéïõ æ. ï ÉùÜííçò ÌáëÜëáò ç.óôç
ïßêïõ âñÝèçêå Ìåóïðïôáìßá
ÁðÜíôçóç: 1å, 2á, 3æ, 4óô, 5ã, 6â, 7ç, 8ä
344
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 345
VIII. ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÔÇÓ ÍÏÔÉÁÓ ÁÓÉÁÓ

ÊÁÉ ÁÐÙ ÁÍÁÔÏËÇÓ
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 346
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 347
1. Ç ÉÍÄÉÁ
Ï ðïëéôéóìüò óôçí Éíäßá ùò Ýíá âáèìü åðçñåÜóôçêå áðü ôï ÃÜããç êáé ôïí Éíäü.
Åîáéôßáò ôïõ ôñüðïõ óêÝøçò ôùí Éíäþí, ôá ãåãïíüôá äåí êáôáãñÜöôçêáí áðü ôïõò
áíèñþðïõò ôçò åðï÷Þò. Ç éíäéêÞ éóôïñßá åßíáé óõíõöáóìÝíç ìå ôïõò ìýèïõò êáé
ôéò ðáñáäüóåéò. ÐÜíôùò ç éíäéêÞ ÷åñóüíçóïò åíïðïéÞèçêå áðü ôá ÷ñüíéá ôçò
áñ÷áéüôçôáò.
1. Ç ÷þñá
Ç ÷þñá ðÞñå ôï üíïìÜ ôçò áðü ôïí Éíäü ðïôáìü. Óôï âïññÜ õøþíïíôáò ùò ôåß-
÷ïò ôá ÉìáëÜéá. Ìüíï áðü ôá âïñåéïäõôéêÜ õðÜñ÷ïõí äßïäïé ðñïóðÝëáóçò. Ç éíäé-
êÞ ÷åñóüíçóïò ÷ùñßæåôáé óå ôñßá ìÝñç:
á) óôï âïñéíü, ôï ïðïßï åßíáé ïñåéíü.
â) Ç ìåóáßá æþíç åßíáé ðåäéíÞ êáèþò äéáññÝåôáé áðü ôá ðïôÜìéá óõóôÞìáôá ôïõ
ÃÜããç êáé ôïõ Éíäïý.
ã) Óôç íüôéá æþíç õðÜñ÷åé Ýíá ïñïðÝäéï.
¹äç áðü ôá ìÝóá ôçò 4çò ÷éëéåôßáò ð.×. ï Éíäüò êáé áðü ôá ìÝóá ôçò 2çò ÷éëéå-
ôßáò ð.×. ï ÃÜããçò óôÜèçêáí êáèïñéóôéêïß ðáñÜãïíôåò ãéá ôçí áíÜðôõîç ôïõ ðïëé-
347
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 348
VIII. ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÔÇÓ ÍÏÔÉÁÓ ÁÓÉÁÓ ÊÁÉ ÔÇÓ ÁÐÙ ÁÍÁÔÏËÇÓ
ôéóìïý. ÓôáäéáêÜ ïé Éíäïß ðëïýôéóáí. ¢ñ÷éóáí ôï åìðüñéï ìå ôç Äýóç. Ôá éíäéêÜ

ðñïúüíôá, üðùò ìáñãáñéôÜñéá, äéáìÜíôéá, áñþìáôá ê.Ü., Þôáí ðåñéæÞôçôá óôéò äõôé-
êÝò áãïñÝò.
Ç êïéíùíßá
ÌåôÜ ôï 1500 ð.×., êáé üôáí Þñèáí êáé åðéêñÜôçóáí ïé ¢ñåéïé, äéáìïñöþèçêå
ôï óýóôçìá ôçò êÜóôáò.
Óôçí êïñõöÞ âñéóêüôáí ï âáóéëéÜò. ¹ôáí êëçñïíïìéêüò êáé áñ÷çãüò ôïõ
óôñáôïý. Ðéï êÜôù Þôáí ïé ðïëåìéóôÝò (ðñþôç êÜóôá). Áêïëïõèïýóáí ïé éåñåßò
(äåýôåñç êÜóôá). ÐáñáêÜôù Þôáí ïé ãåùñãïß, ïé ôå÷íßôåò, ïé åðáããåëìáôßåò Þôáí ïé
ìéãÜäåò. Áõôïß Þôáí äïýëïé.
3. Ç éóôïñßá êáé ï ðïëéôéóìüò
Ï ðïëéôéóìüò ôïõ Éíäïý

Áðü ôá ôÝëç ôçò 4çò ÷éëéåôßáò ð.×. áíáðôý÷èçêå ïñãáíùìÝíç æùÞ óôçí ðåñéï÷Þ
ôçò Ðåíôáðïôáìßáò, (Â. Ä. Éíäßá). Áñãüôåñá åêåß äçìéïõñãÞèçêáí ïé ðñþôåò ìåãÜ-
ëåò ðüëåéò. Ïé Éíäïß Þñèáí óå åðáöÞ ìå ôï óïõìåñéáêü ðïëéôéóìü êáé åðçñåÜóôç-
êáí áðü áõôüí. Ïé êÜôïéêïé ôçò ðåñéï÷Þò åß÷áí õøçëü ðíåõìáôéêü åðßðåäï.
Ïé ¢ñåéïé êáé ï ðïëéôéóìüò ôùí Âåäþí

Ï ðïëéôéóìüò ôïõ Éíäïý êáôÝññåõóå óôéò áñ÷Ýò ôçò 2çò ÷éëéåôßáò ð.×. Ãýñù óôï
1500 ð.×. åìöáíßóôçêáí ïé ¢ñåéïé, ïé ïðïßïé õðÝôáîáí ôïõò íôüðéïõò êáé ðÝñáóáí
óôçí êïéëÜäá ôïõ ÃÜããç. Ïé ¢ñåéïé Ýöåñáí ìáæß ôïõò ôéò ÂÝäåò, èñçóêåõôéêïýò
ýìíïõò ðïõ áíáöÝñïíôáé óå çìéìõèéêÜ ãåãïíüôá. Ïé ¢ñåéïé ìéëïýóáí ìéá éíäïåõ-
ñùðáúêÞ ãëþóóá, ôç óáíóêñéôéêÞ. Äýï åßíáé ïé âáóéêÝò èñçóêåßåò, ï
Âñá÷ìáíéóìüò êáé ï Âïõäéóìüò.
á) ï Âñá÷ìáíéóìüò (Þ Éíäïõéóìüò) ïíïìÜóôçêå Ýôóé áðü ôçí éåñáôéêÞ êÜóôá ôçò
èñçóêåßáò, ôïõò Âñá÷ìÜíåò. Ðñüêåéôáé ãéá ìéá èñçóêåßá ç ïðïßá äéáðíÝåôáé áðü
áðëÝò ùò äõóíüçôåò öéëïóïöéêÝò Ýííïéåò. Äåí îÝñïõìå ðïéá åßíáé ç êáôáãùãÞ ôïõ.
348
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 349
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ç ÉÍÄÉÁ
â) ÉäñõôÞò ôïõ Âïõäéóìïý Þôáí ï ãéïò åíüò Üñ÷ïíôá, ï ÓéíôÜñôá ÃêáïõôÜìá, Þ

Âïýäáò (öùôéóìÝíïò). ÓôñÜöçêå åíÜíôéá óôïí Éíäïõéóìü êáé äßäáóêå ôçí éäÝá ôçò
ëýôñùóçò ìÝóá áðü êýêëïõò áíáãÝííçóçò êáé äïêéìáóßáò. ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ ï
Âïõäéóìüò ÷ùñßóôçêå óå êëÜäïõò. Ôïí 6ïí áé. ð.×. åìöáíßóôçêå ìéá Üëëç èñç-
óêåßá, ï Ôæáíáúóìüò.
Ç áõôïêñáôïñßá
ôùí Ìáïõñßá (Ìïñéáßùí)
Öáßíåôáé ðùò ï Ì. ÁëÝîáíäñïò Þñèå óå åðáöÞ óôçí Éíäßá ìå ôïí

Óáíôñáãêïýðôá Ìáïõñßá (ÓáäñÜêïôôïò). Áõôüò èÝëçóå íá ìéìçèåß ôïí Ì.
ÁëÝîáíäñï. ÓéãÜ óéãÜ êáôÝëáâå ôá åäÜöç áíáôïëéêÜ ôïõ Éíäïý êáé ýóôåñá ôç Í.
Éíäßá. Åããïíüò ôïõ Þôáí ï Áóüêá (264-227) ð.×., ï ïðïßïò Ýíùóå ôçí Éíäßá óå
áõôïêñáôïñßá, åíþ ðáñÜëëçëá äéÝäùóå ôï Âïõäéóìü óôéò ãýñù ÷þñåò.
Ç ðáñïõóßá îÝíùí ëáþí. Ïé ó÷Ýóåéò

ìå ôïõò ¸ëëçíåò êáé ôïõò Ñùìáßïõò
¼ôáí ðÝèáíå ï Áóüêá, ç Éíäßá äéáóðÜóôçêå. Ç ÷þñá õðÝóôç åéóâïëÝò áðü

¸ëëçíåò çãåìüíåò ðïõ åß÷áí îåöýãåé áðü ôçí åîïõóßá ôùí Óåëåõêéäþí, áðü ôïõò
ÐÜñèïõò êáé áðü ôïõò íïìÜäåò ôçò êåíôñéêÞò Áóßáò, ôïõò ÊïõóÜí. Ïé ¸ëëçíåò
çãåìüíåò áñ÷éêÜ ßäñõóáí ôï âáóßëåéï ôçò Âáêôñßáò. Áñãüôåñá åðåêôÜèçêáí óôçí
êïéëÜäá ôïõ Éíäïý, éäñýïíôáé ôï åëëçíïúíäéêü âáóßëåéï ôïõ Éíäïý. Ôá äýï áõôÜ
âáóßëåéá äéÝäùóáí ôçí åëëçíéêÞ ôÝ÷íç óôçí ðåñéï÷Þ. Óôá ôÝëç ôïõ 1ïõ áé. ì.×.
üìùò êáôÝññåõóáí êÜôù áðü ôçí ðßåóç ôùí ÐÜñèùí êáé ôùí ÊïõóÜí, ïé ïðïßïé
áñãüôåñá èá äçìéïõñãÞóïõí ìéá áõôïêñáôïñßá óôçí ðåñéï÷Þ. Áñãüôåñá ðÜíôùò
èá åðçñåáóôïýí áðü ôïí åëëçíéêü ðïëéôéóìü.
Ôïõò ðñþôïõò áéþíåò ð.×. êáé ì.×. ïé Éíäïß Þñèáí óå åðáöÞ ìå ôïõò Ñùìáßïõò.
Åß÷áí åêôåôáìÝíåò åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò. Ôá éíäéêÜ ðñïúüíôá Þôáí ðïëý áêñéâÜ óôéò
ñùìáúêÝò áãïñÝò. Óôïí ôïìÝá ôçò ãëõðôéêÞò áíáðôý÷èçêå ìéá ìåéêôÞ åëëçíïúíäéêÞ
ôÝ÷íç, (Þ ôÝ÷íç ôçò ÃêáíôÜñá) êáôÜ ôçí ïðïßá éíäéêÜ Þ âïõäéóôéêÜ èÝìáôá ðáñé-
óôÜíïíôáé ìå åëëçíéêÞ ôå÷íïôñïðßá.
349
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 350
Óôïí ôïìÝá ôçò ëïãïôå÷íßáò ïëïêëçñþèçêáí äýï Ýðç: ç ÑáìáãéÜíá êáé ç

Ìá÷áìð÷áñÜôá.
Ç ÷ñõóÞ åðï÷Þ
Áðü ôá ìÝóá ôïõ 4ïõ áé. ì.×. ùò ôïí 6ï áé. ì.×. ìéá ïìÜäá ãçãåíþí ðëçèõóìþí
(äõíáóôåßá ôùí Ãêïýðôá) êáôáöÝñíåé íá åíþóïõí ôç ÷åñóüíçóï. Ðñüêåéôáé ãéá ôç
÷ñõóÞ åðï÷Þ ôïõ éíäéêïý ðïëéôéóìïý. Ôçí åðï÷Þ áõôÞ ï ðïëéôéóìüò ôùí Éíäþí äéá-
äßäåôáé óôçí Áóßá åíþ ðáñÜëëçëá äéáìïñöþíåôáé Ýíá óýã÷ñïíï äåêáäéêü ìåôñé-
êü óýóôçìá êáé ìéá áðëïõóôåõìÝíç ìÝèïäïò ãñáöÞò, ôùí áñéèìþí. Ôïí 6ï áé.
ì.×. åéóâÜëëïõí óôçí ðåñéï÷Þ ïé Ëåõêïß Ïýíïé, óõããåíåßò ôùí Ïýíùí ôçò
Åõñþðçò, ïé ïðïßïé ðñïêáëïýí ìåãÜëåò êáôáóôñïöÝò óôç Â. Éíäßá.

-ÁíÜðôõîç ôïõ ðïëéôéóìïý ôçò ðåñéï-
-ÌÝóá 4çò ÷éëéåôßáò ð.×.
÷Þò ôïõ Éíäïý (Ðåíôáðïôáìßá)
-ÏñãÜíùóç ôùí ðñþôùí ìåãÜëùí
-áñ÷Ýò 3çò ÷éëéåôßáò ð.×.,
ðüëåùí óôçí ßäéá ðåñéï÷Þ
-ÁíÜðôõîç ôïõ ðïëéôéóìïý ôçò ðåñéï-
-ìÝóá 2çò ÷éëéåôßáò ð.×.
÷Þò ôïõ ÃÜããç
-¸ëåõóç ôùí ¢ñéùí óôç Â. Éíäßá -1500 ð.×.
-ÊáôÜññåõóç ôïõ ðïëéôéóìïý ôïõ
-áñ÷Ýò 2çò ÷éëéåôßáò ð.×.
Éíäïý
-Ïé ¢ñéïé ðåñíïýí óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ
-1200 ð.×.
ÃÜããç
-ÅìöÜíéóç ôçò èñçóêåßáò ôïõ
-6ïò áé. ð.×.
Ôæáúíéóìïý
-Ç åìöÜíéóç ôïõ Âïýäá -563-483 ð.×.
-Ç åìöÜíéóç ôïõ Áóüêá -264-227 ð.×.
-ÅðéäñïìÝò óôéò äõôéêÝò êáé âïñåéï-
-2ïò áé. ð.×.
äõôéêÝò ðåñéï÷Ýò ôçò Éíäßáò
350
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 351

-ÅðéäñïìÝò óôéò äõôéêÝò êáé âïñåéï-
-2ïò áé. ð.×.
äõôéêÝò ðåñéï÷Ýò ôçò Éíäßáò
-ºäñõóç êáé áíÜðôõîç ôù åëëçíïúí-
-2ïò áé. ð.×.–ôÝëç 1ïõ áé. ð.×.
äéêþí âáóéëåßùí
-ÁíÜðôõîç ôïõ åìðïñßïõ -1ïò áé. ð.×.–1ïò ì.×.
-Ïé Êïõóïß åîáðëþíïíôáé óôçí Éíäßá -1ïò áé. ì.×.
-ÌåôáâáôéêÞ ðåñßïäïò -1ïò áé. ì.×.–4ïò áé. ì.×.

-×ñõóÞ ðåñßïäïò ôïõ éíäéêïý ðïëéôé-
-ìÝóá 4ïõ áé. ì.×.–6ïò áé. ì.×.
óìïý
-åéóâïëÞ ôùí Ïýíùí óôç ñùìáúêÞ
-ìÝóá 5ïõ áé. ì.×.
áõôïêñáôïñßá

Åñþôçóç 1ç: Ðïéá ôá óõìðåñÜóìáôÜ óáò áðü ôç ìåëÝôç ôïõ ðáñá-

èÝìáôïò 2 êáé ôçí ðáñáôÞñçóç ôùí åéêüíùí ôçò ó.272 ó÷åôéêÜ ìå ôïí
ðïëéôéóìü ðïõ áíáðôý÷èçêå óôïí Éíäü ðïôáìü;
ÁðÜíôçóç:
Ï ðïëéôéóìüò ôïõ Éíäïý Þôáí éäéáßôåñá áíáðôõãìÝíïò. Åß÷å åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò
ìå äéÜöïñåò ðåñéï÷Ýò. Öáßíåôáé ðùò åß÷å áíáðôýîåé ìÜëéóôá êáé ôç ãñáöÞ, ç ïðïßá
Þôáí ÷ñÞóéìç ãéá ôçí áíÜðôõîç ôùí åðáöþí êáé ôçí ðñüïäï ôïõ åìðïñßïõ.
Öáßíåôáé ðùò ïé ÂÝäåò áíáöÝñïíôáé Ýììåóá óå áõôüí ôïí ðïëéôéóìü êáé ôá åðé-
ôåýãìáôÜ ôïõ.
Åñþôçóç 2ç: Íá áîéïëïãÞóåôå ôçí ðïëéôéóôéêÞ ðñïóöïñÜ ôçí ÅëëÞíùí

óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôçò Éíäßáò áíáöÝñïíôáò áðïäåéêôéêÜ óôïé÷åßá.
351
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 352
ÁðÜíôçóç:
Ç ðïëéôéóôéêÞ ðñïóöïñÜ ôùí ÅëëÞíùí óôçí åõñýôåñç ðåñéï÷Þ ôçò Éíäßáò Þôáí
óçìáíôéêÞ. Ç áñ÷Þ Ýãéíå ìå ôéò åêóôñáôåßåò ôïõ Ì. ÁëåîÜíäñïõ óôçí ðåñéï÷Þ. Óôç
óõíÝ÷åéá, éäñýèçêå ôï âáóßëåéï ôçò Âáêôñßáò êáé ôï åëëçíïúíäéêü âáóßëåéï ôïõ
Éíäïý. Ï åëëçíéêüò ðïëéôéóìüò äéáäüèçêå óôç ãýñù ðåñéï÷Þ, Ý÷ïíôáò ùò âÜóç
áõôÜ ôá äýï âáóßëåéá.
Ïé ÊïõóÜí, áí êáé êáôÝëõóáí áõôÜ ôá âáóßëåéá, äéáôÞñçóáí óôç ìíÞìç ôïõò ôïí
åëëçíéêü ðïëéôéóìü. Áñãüôåñá, óôçí ßäéá ðåñéï÷Þ Üíèéóå ç ôÝ÷íç ôçò ÃêáíôÜñá Þ
åëëçíïâïõäéóôéêÞ êáôÜ ôçí ïðïßá éíäéêÜ êáé âïõäéóôéêÜ èÝìáôá áðïäßäïíôáé ìå
åëëçíéêü ôñüðï óôïí ôïìÝá ôçò ãëõðôéêÞò.
Åñþôçóç 3ç: Ðïéåò ðëçñïöïñßåò Ý÷ïõìå ãéá ôéò åðáöÝò ôïõ ñùìáúêïý
êüóìïõ ìå ôçí Éíäßá êáé óå ðïéï åðßðåäï åíôïðßæïíôáé ïé åðáöÝò áõôÝò;
ÁðÜíôçóç:
Ïé Ñùìáßïé åß÷áí åìðïñéêÝò åðáöÝò ìå ôçí ðåñéï÷Þ, áöïý åéóÞãáãáí åëåöá-
íôüäïíôï, ìðá÷áñéêÜ, ìáñãáñéôÜñéá ê.Ü. ðñïúüíôá. Óå áíáóêáöÝò âñÝèçêáí óå
éíäéêÜ ëéìÜíéá ñùìáúêÜ íïìßóìáôá, áëëÜ êáé ôìÞìáôá ñùìáúêïý åìðïñéêïý óôáè-
ìïý. Ï Ðëßíéïò ï Ðñåóâýôåñïò, ôïí 1ï áé. ì.×., äéáìáñôýñåôáé üôé ôá éíäéêÜ ðñïú-
üíôá ðïëõôåëåßáò êïóôßæïõí óôïõò Ñùìáßïõò ðïëý áêñéâÜ.
Åñþôçóç 4ç: Ðïéá åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ôÝ÷íçò óå ü,ôé áöïñÜ ôá

èÝìáôá êáé ôïí ôñüðï áðüäïóÞò ôïõò, ðïõ ðñïâÜëëïíôáé óôéò åéêüíåò ôùí
ó.269 êáé 277;
ÁðÜíôçóç:
Ôá äýï áíÜãëõöá êáé ôï êåöÜëé ôïõ Âïýäá Ý÷ïõí îåêÜèáñá åëëçíéêÜ ÷áñá-
êôçñéóôéêÜ. ×áñáêôçñßæïíôáé áðü Ýíôïíç ðëáóôéêüôçôá êáé äõíáìéêÞ áðüäïóç ôùí
÷áñáêôÞñùí. Ïé ìïñöÝò áðïäßäïíôáé óùóôÜ óôï ÷þñï êáé (óôá áíÜãëõöá) åßíáé
ïëïêÜèáñç ç áðüäïóç ôïõ âÜèïõò. ÅéäéêÜ ôï êåöÜëé ôïõ Âïýäá äéáêñßíåôáé ãéá ôç
ëåðôïìåñÞ áðüäïóç ôùí ÷áñáêôçñéóôéêþí êáé ôçí «êïóìéêÞ» áðüäïóç ôçò ìïñ-
öÞò. ×áñáêôçñéóôéêÞ åßíáé ç Ýêöñáóç ôïõ ðñïóþðïõ, ðïõ ó÷åôßæåôáé Üìåóá ìå ôï
«åëëçíéóôéêü ðÜèïò».
352
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 353
Åñþôçóç 1ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ãåùãñáöéêÞ äéáìüñöùóç ôçò Éíäßáò;
ÁðÜíôçóç:
Ç ÷þñá ðÞñå ôï üíïìÜ ôçò áðü ôïí Éíäü ðïôáìü. Óôï âïññÜ õøþíïíôáò ùò ôåß-
÷ïò ôá ÉìáëÜéá. Ìüíï áðü ôá âïñåéïäõôéêÜ õðÜñ÷ïõí äßïäïé ðñïóðÝëáóçò. Ç éíäé-
êÞ ÷åñóüíçóïò ÷ùñßæåôáé óå ôñßá ìÝñç:
á) óôï âïñåéíü, ôï ïðïßï åßíáé ïñåéíü.
â) Ç ìåóáßá æþíç åßíáé ðåäéíÞ êáèþò äéáññÝåôáé áðü ôá ðïôÜìéá óõóôÞìáôá ôïõ
ÃÜããç êáé ôïõ Éíäïý.
ã) Óôç íüôéá æþíç õðÜñ÷åé Ýíá ïñïðÝäéï.
Åñþôçóç 2ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí ïéêïíïìßá êáé ôçí êïéíùíéêÞ

äéáóôñùìÜôùóç ôçò éíäéêÞò êïéíùíßáò;
ÁðÜíôçóç:
á) ¹äç áðü ôá ìÝóá ôçò 4çò ÷éëéåôßáò ð.×. ï Éíäüò êáé áðü ôá ìÝóá ôçò 2çò
÷éëéåôßáò ð.×. ï ÃÜããçò óôÜèçêáí êáèïñéóôéêïß ðáñÜãïíôåò ãéá ôçí áíÜðôõîç ôïõ
ðïëéôéóìïý. ÓôáäéáêÜ ïé Éíäïß ðëïýôéóáí. ¢ñ÷éóå ôï åìðüñéï ìå ôç Äýóç. Ôá éíäé-
êÜ ðñïúüíôá, üðùò ìáñãáñéôÜñéá, äéáìÜíôéá, áñþìáôá ê.Ü., Þôáí ðåñéæÞôçôá óôéò
äõôéêÝò áãïñÝò.
â) ÌåôÜ ôï 1500 ð.×., üôáí Þñèáí êáé åðéêñÜôçóáí ïé ¢ñåéïé, äéáìïñöþèçêå
ôï óýóôçìá ôçò êÜóôáò.
Óôçí êïñõöÞ âñéóêüôáí ï âáóéëéÜò. ¹ôáí êëçñïíïìéêüò êáé áñ÷çãüò ôïõ
óôñáôïý. Ðéï êÜôù Þôáí ïé ðïëåìéóôÝò (ðñþôç êÜóôá) Áêïëïõèïýóáí ïé éåñåßò
(äåýôåñç êÜóôá). ÐáñáêÜôù Þôáí ïé ãåùñãïß, ïé ôå÷íßôåò, ïé åðáããåëìáôßåò Þôáí ïé
ìéãÜäåò. Áõôïß Þôáí äïýëïé.
Åñþôçóç 3ç: Ðïéïé ðïëéôéóìïß áíáðôý÷èçêáí óôçí Éíäßá;

ÁðÜíôçóç:
á) Ï ðïëéôéóìüò ôïõ Éíäïý
353
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 354
Áðü ôá ôÝëç ôçò 4çò ÷éëéåôßáò ð.×. áíáðôý÷èçêå ïñãáíùìÝíç æùÞ óôçí ðåñéï÷Þ
ôçò Ðåíôáðïôáìßáò, (Â. Ä. Éíäßá). Áñãüôåñá åêåß äçìéïõñãÞèçêáí ïé ðñþôåò ìåãÜ-
ëåò ðüëåéò. Ïé Éíäïß Þñèáí óå åðáöÞ ìå ôï óïõìåñéáêü ðïëéôéóìü êáé åðçñåÜóôç-
êáí áðü áõôüí. Ïé êÜôïéêïé ôçò ðåñéï÷Þò åß÷áí õøçëü ðíåõìáôéêü åðßðåäï.
â) Ïé ¢ñåéïé êáé ï ðïëéôéóìüò ôùí Âåäþí.
Ï ðïëéôéóìüò ôïõ Éíäïý êáôÝññåõóå óôéò áñ÷Ýò ôçò 2çò ÷éëéåôßáò ð.×. Ãýñù óôï
1500 ð.×. åìöáíßóôçêáí ïé ¢ñéïé, ïé ïðïßïé õðÝôáîáí ôïõò íôüðéïõò êáé ðÝñáóáí
óôçí êïéëÜäá ôïõ ÃÜããç. Ïé ¢ñåéïé Ýöåñáí ìáæß ôïõò ôéò ÂÝäåò, èñçóêåõôéêïýò ý
ìíïõò ðïõ áíáöÝñïíôáé óå çìéìõèéêÜ ãåãïíüôá. Ç ¢ñåéïé ìéëïýóáí ìéá éíäïåõ-
ñùðáúêÞ ãëþóóá, ôç óáíóêñéôéêÞ.
Åñþôçóç 4ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïí Éíäïõéóìü (Âñá÷ìáíéóìü) êáé ôï

Âïõäéóìü;
ÁðÜíôçóç:
á) ï Âñá÷ìáíéóìüò (Þ Éíäïõéóìüò) ïíïìÜóôçêå Ýôóé áðü ôçí éåñáôéêÞ êÜóôá ôçò
èñçóêåßáò, ôïõò Âñá÷ìÜíåò. Ðñüêåéôáé ãéá ìéá èñçóêåßá ç ïðïßá äéáðíÝåôáé áðü
áðëÝò ùò äõóíüçôåò öéëïóïöéêÝò Ýííïéåò. Äåí îÝñïõìå ðïéá åßíáé ç êáôáãùãÞ ôïõ.
â) ÉäñõôÞò ôïõ Âïõäéóìïý Þôáí ï ãéïò åíüò Üñ÷ïíôá, ï ÓéíôÜñôá ÃêáïõôÜìá, Þ
Âïýäáò (öùôéóìÝíïò). ÓôñÜöçêå åíÜíôéá óôïí Éíäïõéóìü êáé äßäáóêå ôçí éäÝá ôçò
ëýôñùóçò ìÝóá áðü êýêëïõò áíáãÝííçóçò êáé äïêéìáóßáò. ÌåôÜ ôï èÜíáôü ôïõ, ï
Âïõäéóìüò ÷ùñßóôçêå óå êëÜäïõò.
Åñþôçóç 5ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôçí áõôïêñáôïñßá ôùí Ìáïõñßá

(Ìïñéáßùí);
ÁðÜíôçóç:
Öáßíåôáé ðùò ï Ì. ÁëÝîáíäñïò Þñèå óå åðáöÞ óôçí Éíäßá ìå ôïí
Óáíôñáãêïýðôá Ìáïõñßá (ÓáäñÜêïôôïò). Áõôüò èÝëçóå íá ìéìçèåß ôïí Ì.
ÁëÝîáíäñï. ÓéãÜ óéãÜ êáôÝëáâå ôá åäÜöç áíáôïëéêÜ ôïõ Éíäïý êáé ýóôåñá ôç Í.
Éíäßá. Åããïíüò ôïõ Þôáí ï Áóüêá (264-227 ð.×.) ï ïðïßïò Ýíùóå ôçí Éíäßá óå
áõôïêñáôïñßá, åíþ ðáñÜëëçëá äéÝäùóå ôï âïõäéóìü óôéò ãýñù ÷þñåò.
Åñþôçóç 6ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ÷ñõóÞ åðï÷Þ ôçò Éíäßáò;
354
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 355
ÁðÜíôçóç:
Áðü ôá ìÝóá ôïõ 4ïõ áé. ì.×. ùò ôïí 6ï áé. ì.×. ìéá ïìÜäá ãçãåíþí ðëçèõóìþí
(äõíáóôåßá ôùí Ãêïýðôá) êáôáöÝñíåé íá åíþóïõí ôç ÷åñóüíçóï. Ðñüêåéôáé ãéá ôç
÷ñõóÞ åðï÷Þ ôïõ éíäéêïý ðïëéôéóìïý. Ôçí åðï÷Þ áõôÞ ï ðïëéôéóìüò ôùí Éíäþí äéá-
äßäåôáé óôçí Áóßá, åíþ ðáñÜëëçëá äéáìïñöþíåôáé Ýíá óýã÷ñïíï äåêáäéêü ìåôñé-
êü óýóôçìá êáé ìéá áðëïõóôåõìÝíç ìÝèïäïò ãñáöÞò, ôùí áñéèìþí.
Ôïí 6ï áé. ì.×. åéóâÜëëïõí óôçí ðåñéï÷Þ ïé Ëåõêïß Ïýíïé, óõããåíåßò ôùí
Ïýíùí ôçò Åõñþðçò, ïé ïðïßïé ðñïêáëïýí ìåãÜëåò êáôáóôñïöÝò óôç Â. Éíäßá.
ãçóçò.
1. Ç éóôïñéêÞ ðïñåßá ôçò Éíäßáò êáèïñßóôçêå áðü...

á. ôç ìåãÜëç ôçò Ýêôáóç
â. ôçí ïñïóåéñÜ ôùí ÉìáëáÀùí
ã. ôçí ýðáñîç ôùí ðïôáìþí Éíäïý êáé ÃÜããç
2. Êýñéá ðçãÞ ðëïýôïõ ôùí Éíäþí Þôáí áñ÷éêÜ....

á. ç êôçíïôñïößá
â. ç ãåùñãßá
ã. ç íáõôéëßá
3. Ôá éíäéêÜ ðñïúüíôá..... óôç Äýóç

á. äåí Ýöôáíáí
â. Þôáí áíÜñðáóôá
355
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 356
ã. ðùëïýíôáí ðÜìöèçíá
4. «ÊÜóôá» ïíïìáæüôáí ç ......êïéíùíéêÞ ïìÜäá

á. êëåéóôÞ
â. áíïé÷ôÞ
ã. õøçëüôåñç
5. Ïé áõôü÷èïíåò Éíäïß ðïõ åß÷áí õðïôá÷èåß óôïõò ¢ñéïõò ëÝãïíôáí....

á. éåñåßò
â. ðïëåìéóôÝò
ã. ìéãÜäåò
6. Ï ðïëéôéóìüò ôïõ Éíäïý óôéò áñ÷Ýò ôçò 2çò ÷éëéåôßáò ð.×. ......
á. êáôÝññåõóå
â. áíáðôý÷èçêå
ã. åîáöáíßóôçêå
7. Ïé ìüíåò éóôïñéêÝò ðëçñïöïñßåò ðïõ Ý÷ïõìå åßíáé áðü.....

á. ôïõò éóôïñéïãñÜöïõò
â. ôçò ÂÝäåò
ã. ôéò ôïé÷ïãñáößåò
8. Ôçí ðåñßïäï ôçò åðéêñÜôçóçò ôùí Áñåßùí ç âüñåéá êáé êåíôñéêÞ Éíäßá
Þôáí....
á. äéáéñåìÝíç óå ìéêñÜ öåïõäáñ÷éêÜ êñáôßäéá
â. åíùìÝíç ìå ôçí õðüëïéðç Áóßá
ã. áíåîÜñôçôï êñÜôïò
9. Ç ðåñéï÷Þ ôïõ Éíäïý êáôáëÞöèçêå óôá ôÝëç ôïõ 6ïõ áé. ð.×. áðü.....
á. Ãüôèïõò
â. ¸ëëçíåò
ã. ÐÝñóåò
356
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 357
10. Ï çãåìüíáò Áóüêá....

á. Ýíùóå ðïëéôéêÜ ôçí Éíäßá
â. êáôÝóôñåøå ôçí Éíäßá
ã. äéÜäùóå ôï ñùìáúêü ðïëéôéóìü
11. Ïé ÊïõóÜí äéáôÞñçóáí ôïí..... ðïëéôéóìü

á. éíäéêü
â. çìéåëëçíéêü
ã. ñùìáúêü
12. Ç ÑáìáãéÜíá êáé ç Ìá÷áìð÷áñÜôá åßíáé......

á. éíäéêÜ Ýðç
â. éíäéêÝò ðüëåéò
ã. éíäéêÝò êïéíùíéêÝò ôÜîåéò
13. Ç ÷ñõóÞ åðï÷Þ óôç Â. Éíäßá ôåëåéþíåé ìå ôçí åéóâïëÞ ôùí..... óôá ìÝóá
ôïõ 5ïõ áé. ì.×.
á. Ìáýñùí Ïýíùí
â. Ðåñóþí
ã. Ëåõêþí Ïýíùí
ÁðÜíôçóç:
1ã, 2â, 3â, 4á, 5ã, 6á, 7â, 8á, 9ã, 10á, 11â, 12á, 13ã.
1. Ç âüñåéá êáé íüôéá Éíäßá Þôáí ðïëéôéêÜ êáé ðïëéôéóôéêÜ áíåîÜñôçôåò áðü ôïõò
ãýñù ëáïýò.
2. Ïé Éíäïß åìðïñåýïíôáí ðïëýôéìïõò ëßèïõò, õöÜóìáôá, åëåöáíôüäïíôï, ìðá÷á-
ñéêÜ, áêüìá êáé äïýëåò.
3. Ïé åðéìåéîßåò ìåôáîý áíèñþðùí äéáöïñåôéêÞò êïéíùíéêÞò ôÜîçò åðéôñÝðïíôáí.
357
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 358
4. Ïé ðüëåéò ôùí Éíäþí èýìéæáí ðïëåïäïìéêÜ êáé êïéíùíéêÜ áõôÝò ôùí Óïõìåñßùí.
5. Äåí åß÷áí ïé Éíäïß õøçëü ðïëéôéóôéêü åðßðåäï.
6. Äåí ÷ñçóéìïðïéïýóáí ôçí ãñáöÞ.
7. Ïé ¢ñåéïé Þôáí Ýíáò íÝïò ëáüò ëåõêïý ÷ñþìáôïò ðïõ õðÝôáîå ôïõò áõôü÷èïíåò
ôçò ðåñéï÷Þò.
8. Ïé ÂÝäåò Þôáí èñçóêåõôéêïß ýìíïé çìéìõèéêïý ÷áñáêôÞñá.
9. Ï Âñá÷ìáíéóìüò (Éíäïõéóìüò) êáé ï Âïõäéóìüò Þôáí ïé êõñéüôåñåò èñçóêåßåò
ôùí Éíäþí.
10. Ï ÓéíôÜñéá ÃêáïõíôÜìá èåìåëßùóå ôïí Éíäïõéóìü.
11. Ï Ì. ÁëÝîáíäñïò ßäñõóå ôç ìåãÜëç ôïõ áõôïêñáôïñßá, åðçñåáóìÝíïò áðü ôçí
áíôßóôïé÷ç ðñÜîç ôïõ Óáíôñáãêïýðôá Ìáïõñßá, çãåìüíá ôçò Éíäßáò.
12. Ï Âïõäéóìüò ðñïÝâáëå ôçí éäÝá ôçò ëýôñùóçò ìÝóá áðü Ýíáí óõíå÷Þ êýêëï
äïêéìáóßáò êáé áíáãÝííçóçò.
13. Ôá äýï åëëçíïúíäéêÜ âáóßëåéá Þôáí ôï âáóßëåéï ôçò Âáêôñßáò êáé ôï âáóßëåéï
ôïõ Éíäïý, ðïõ õðÞñ÷áí ôïí 2ï áé. ð.×. êáé ìåãÜëï ìÝñïò ôïõ 1ïõ áé. ð.÷.
14. Ç âïõäéóôéêÞ ôÝ÷íç åðçñÝáóå ðïëý ôçí åëëçíéêÞ,
15. Ïé íïìÜäåò áðü ôçí êåíôñéêÞ Áóßá ðïõ ëÝãïíôáí ÊïõóÜí Ýöõãáí áðü ôá åëëç-
íïúíäéêÜ âáóßëåéá ìåôÜ ôçí êáôÜññåõóç ôïõò ôïí 1ï áé. ð.×.
16. Ïé ãçãåíåßò ðëçèõóìïß åîïõóßáóáí ôçí Éíäßá áðü ôá ìÝóá ôïõ 4ïõ áé. ì.×.
ìÝ÷ñé ôïí 6ï áé. ì.×. äéáôçñþíôáò ìåãÜëç ðïëéôéêÞ åíüôçôá (äõíáóôåßá ôùí
Ãêïýðôá)
ÁðÜíôçóç:
ÓùóôÝò åßíáé ïé 2, 4, 7, 8, 9, 12, 13, 16.
358
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 359
Á Â
1. Ï âáóéëéÜò åß÷å á. éåñåßò
2. Ïé ¸ëëçíåò êáé ïé Ñùìáßïé áíôÜëëáóóáí â. ç Ðåíôïðïôáìßá
3. Ïé óõããåíåßò êáé ößëïé ôïõ âáóéëéÜ ã. ÓáíóêñéôéêÞ
4. Ç äåýôåñç ôÜîç Þôáí ïé ä. ïé ìéãÜäåò
5. Ç êáôþôåñç ôÜîç Þôáí å. áñáâéêÞ

óô. êëçñïíïìéêü áîßù-
6. ÊÝíôñï áíÜðôõîçò ðïëéôéóìïý Þôáí
ìá
æ. áíÞêáí óôçí ôÜîç
7. Ç ãëþóóá ôùí Éíäþí ëåãüôáí
ôùí ðïëåìéóôþí
8. Óôç ãëõðôéêÞ ãíùóôÞ åßíáé ç ôÝ÷íç ç. ðïëýôéìá ìÝôáëëá
9. Ç áðëïõóôåõìÝíç ìÝèïäïò ãñáöÞò áñéèìþí
è. ôçò ÃêáíôÜñá
ïíïìÜóôçêå
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1óô, 2ç, 3æ, 4á, 5ä, 6â, 7ã, 8è, 9å.
B
359
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 360
2. Ç ÊÉÍÁ

Óôïé÷åßá ðïëéôéóôéêÞò áíÜðôõîçò ðáñïõóéÜæïíôáé óôçí Êßíá Þäç áðü ôéò áñ÷Ýò
ôçò 3çò ÷éëéåôßáò ð.×. Ç éóôïñßá êáé ï ðïëéôéóìüò ôùí ÊéíÝæùí ÷ùñßæåôáé óå ðåñéü-
äïõò áíÜëïãá ìå ôéò äõíáóôåßåò. Ôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ êéíåæéêïý ðïëéôé-
óìïý äéáôçñÞèçêáí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí áéþíùí ðïõ áêïëïýèçóáí. Ïé åðáöÝò
ìå ôç Äýóç îåêßíçóáí óôá ñùìáúêÜ ÷ñüíéá.
1. Ç ÷þñá êáé ïé Üðïéêïé
Ç Êßíá âñßóêåôáé óôï êåíôñéêü êáé óôï áíáôïëéêü ôìÞìá ôçò Áóßáò. Ï ðïëéôéóìüò
åõíïÞèçêå áðü ôñßá ìåãÜëá ðïôÜìéá, ðïõ âñßóêïíôáé óôç âüñåéá, óôçí êåíôñéêÞ
êáé íüôéá Êßíá. Óçìáíôéêüò ðïôáìüò Þôáí ï ×ïõÜãê-×ï (ï êßôñéíïò ðïôáìüò), óôçí
êïéëÜäá ôïõ ïðïßïõ ãåííÞèçêå ï ðïëéôéóìüò ôùí ÊéíÝæùí.
Ïé êÜôïéêïé
Ïé êáëÝò êëéìáôïëïãéêÝò óõíèÞêåò êáé ï Üöèïíïò öõóéêüò ðëïýôïò éó÷õñï-
ðïßçóáí ôçí Êßíá Þäç áðü ôçí áñ÷áéüôçôá. Ç ÷þñá ãéá ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá
Ýìåéíå áðïìïíùìÝíç. Åß÷å äçìéïõñãçèåß çèéêÞ êáé éäåïëïãéêÞ åíüôçôá, ðïõ åß÷å
ùò áðïôÝëåóìá íá õðÜñ÷åé êïéíùíéêÞ óõíï÷Þ.
Éäéáßôåñá óçìáíôéêÞ Þôáí ç ãåùñãßá ãéá ôïí êéíåæéêü ðëçèõóìü. Êáëëéåñãïýóáí
ñýæé, ôóÜé, êáëáìðüêé, óéôÜñé ê.Ü. Éäéáßôåñç ìíåßá ðñÝðåé íá ãßíåé óôç âéïôå÷íéêÞ
ðáñáãùãÞ ìåôáîéïý, ðïõ Þôáí ç áñ÷áéüôåñç ôçò ÷þñáò. Êõñéáñ÷ïýóå ï öåïõäáñ-
÷éêüò ôñüðïò ïñãÜíùóçò ôçò ÷þñáò.
Óôçí êïñõöÞ âñéóêüôáí ï áõôïêñÜôïñáò, ðïõ èåùñïýíôáí åêëåêôüò ôïõ èåïý
360
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 361
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: Ç ÊÉÍÁ
êáé êáôåß÷å ôï áíþôáôï éåñáôéêü áîßùìá. Áêïëïõèïýóáí ïé åõãåíåßò. Ç êïéíùíéêÞ

âÜóç áðáñôéæüôáí áðü ãåùñãïýò, ôå÷íßôåò, åñãÜôåò, åëåýèåñïõò åðáããåëìáôßåò.
Óôï êáôþôåñï ôìÞìá ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìßäáò âñßóêïíôáí ïé äïýëïé êáé ïé äïõ-
ëïðÜñïéêïé.
2. Ç éóôïñßá êáé ï ðïëéôéóìüò
Ç äõíáóôåßá ôùí Óáíãê

Áí êáé ï ðñþôïò ðïëéôéóìüò ÷ñïíïëïãåßôáé óôéò áñ÷Ýò ôçò 3çò ÷éëéåôßáò ð.×., ôï
ðñþôï éóôïñéêÜ ïñãáíùìÝíï êñÜôïò ÷ñïíïëïãåßôáé áðü ôï 16ï-11ï áé. ð.×. Åßíáé
ç äõíáóôåßá ôùí Óáíãê. Ôüôå åìöáíßóôçêå ôï ðñþôï çìåñïëüãéï êáé ç ðñþôç
ãñáöÞ ôçò Êßíáò. ËÜôñåõáí ôïõò ðñïãüíïõò êáé ôá óôïé÷åßá ôçò öýóçò.
Ç äõíáóôåßá ôùí Ôóïõ

×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò äõíáóôåßáò ôùí Ôóïõ (11ïò-3ïò áé. ð.×) Þôáí ç öåïõäáñ-
÷éêÞ äïìÞ ôçò êïéíùíßáò êáé óõíå÷åßò óõãêñïýóåéò áíÜìåóá óôïõò çãåìüíåò. Ôïí
6ï áé. ð.×. äéáìïñöþèçêáí ï Êïìöïõêéáíéóìüò êáé ï Ôáïúóìüò.
Ïé äõíáóôåßåò ôùí Ôóéí êáé ×áí

Óõììåôï÷Þ óôçí ïéêïíïìéêÞ æùÞ
ôïõ åëëçíéêïý êáé ñùìáúêïý êüóìïõ
Óôçí áíáñ÷ßá ôùí ðñïçãïýìåíùí åôþí Ýäùóå ôÝëïò ç äõíáóôåßá ôùí Ôóïõ ðïõ
êõâÝñíçóáí áðü ôï 221-207 ð.×. Ôïõò äéáäÝ÷ôçêå ç äõíáóôåßá ôùí ×áí (206 ð.×-
220 ì.×.).
–Ç Êßíá åíþèçêå ðïëéôéêÜ êáé Ýãéíå óðïõäáßá áõôïêñáôïñßá. Ï ðïëéôéóìüò ôçò
áðëþèçêå ðñïò ôá Ýîù.
–Åìöáíßæåôáé ï Âïõäéóìüò, åíþ åðßóçìç èñçóêåßá ãßíåôáé ï Êïìöïõêéáíéóìüò.
Äçìéïõñãåßôáé Ýíá áíÜ÷ùìá óôá âüñåéá óýíïñá, ôï ïðïßï èá áðïôåëÝóåé ôç âÜóç
ôïõ Óéíéêïý Ôåß÷ïõò.
361
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 362
–Ôï åìðüñéï êáé ïé ôÝ÷íåò Üêìáóáí. Ï «äñüìïò ôïõ ìåôáîéïý» Þôáí ðåñßðëïêï
÷åñóáßï åìðïñéêü äßêôõï ðïõ óõíÝäåå ôçí Êßíá ìå ôç Äýóç.
Óôïí Êåñáìåéêü (ÁèÞíá) Ý÷ïõí âñåèåß êéíÝæéêÜ ìåôáîùôÜ (6ïò áé. ð.×).
ÌåôáîùôÜ âñÝèçêáí êáé óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Ïõêñáíßáò êáé ôïõ Åýîåéíïõ Ðüíôïõ. Ìå
áõôÜ åîáãüñáæáí êáé ôéò íïìáäéêÝò öõëÝò, ðïõ áðïôåëïýóáí áðåéëÞ ãéá ôá óýíï-
ñá.
ÌÝóù ôïõ äñüìïõ ôïõ ìåôáîéïý ìåôáöÝñïíôáí ðïëëÜ Üëëá áãáèÜ ìðá÷áñéêÜ,
÷ñõóüò ðïëýôéìïé ëßèïé ê.ô.ë.
Áðü ôï 2ï áé. ì.×. êéíåæéêüò ðïëéôéóìüò èá äåóðüæåé óå ïëüêëçñï ôïí êüóìï.
Ïé Ýîé äõíáóôåßåò
ÌåôÜ ôï ôÝëïò ôçò äõíáóôåßáò ôùí ×áí, áêïëïýèçóå ðåñßïäïò áíáñ÷ßáò, ãíù-
óôÞ ìå ôï üíïìá «¸îé äõíáóôåßåò» (3ïò–6ïò áé. ì.×. ). Ôá Ýñãá ãëõðôéêÞò ìéáò áðü
áõôÝò èõìßæïõí ôçí åëëçíïúíäéêÞ ôÝ÷íç ôçò êåíôñéêÞò Áóßáò. ÅðáöÞ õðÞñ÷å áíÜ-
ìåóá óôï ÂõæÜíôéï ôçò åðï÷Þò ôïõ Éïõóôéíéáíïý ìåóù ôçò ðåñóéêÞò áõôïêñáôïñßáò
ôùí Óáóóáíéäþí.
–Ôá ðñþôá óôïé÷åßá ðïëéôéóìïý –áñ÷Ýò 3çò ÷éëéåôßáò ð.×.
–Äõíáóôåßá ôùí Óáíãê –16ïò-11ïò áé. ð.×.
–Äõíáóôåßá ôùí Ôóïõ –11ïò-3ïò áé. ð.×.

– ÅìöÜíéóç Êïìöïõêéáíéóìïý êáé
–6ïò áé. ð.×.
Ôáïúóìïý
–Äõíáóôåßá ôùí Ôóéí –227-207 ð.×.
–Äõíáóôåßá ôùí ×áí –206 ð.×-220 ì.×.

– Ðáãßùóç ôù ÷áñáêôçñéóôéêþí ôïõ êéíå-
–ìÝóá 2ïõ áé. ì.×.
æéêïý ðïëéôéóìïý
–¸îé äõíáóôåßåò –3ïò-6ïò áé. ì.×.
362
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 363

Åñþôçóç 1ç: Ðïéïé ðáñÜãïíôåò óõíåôÝëåóáí óôç äéáìüñöùóç êáé äéá-

ôÞñçóç ôùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôïõ êéíÝæéêïõ ðïëéôéóìïý;
ÁðÜíôçóç:
Óôç äéáìüñöùóç êáé äéáôÞñçóç ôùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôïõ êéíÝæéêïõ ðïëéôéóìïý
óõíÝâáëáí ïé åõíïúêÝò êëéìáôïëïãéêÝò óõíèÞêåò, ç áöèïíßá ôïõ öõóéêïý ðëïý-
ôïõ, ç áðïìüíùóç ôçò áðü ôïõò Üëëïõò ìåãÜëïõò ðïëéôéóìïýò êáé ç áßóèçóç õðå-
ñï÷Þò ðïõ Ýíéùèáí ïé êÜôïéêïé ôçò ÷þñáò.
Åñþôçóç 2ç: Íá äéáôõðþóåôå ôéò áðüøåéò óáò ãéá ôéò èñçóêåõôéêÝò

ðåðïéèÞóåéò ôùí ÊéíÝæùí, áöïý ëÜâåôå õðüøç óáò ôï ðáñÜèåìá 1 êáé ôéò
åéêüíåò ôùí ó.281, 282.
ÁðÜíôçóç:
Áðü íùñßò äéáìïñöþèçêáí éó÷õñÝò èñçóêåõôéêÝò ðåðïéèÞóåéò óôïõò êáôïß-
êïõò ôçò Êßíáò. Öáßíåôáé ðùò ç èñçóêåßá Ýðáéæå óçìáíôéêü ñüëï óôçí êáèçìåñé-
íÞ æùÞ. Óôçí áñ÷Þ ëÜôñåõáí ôïõò ðñïãüíïõò êáèþò êáé ôá óôïé÷åßá ôçò öýóçò.
Èåùñïýóáí ðùò Ýðñåðå íá ôéìïýí ôïõò ðñïãüíïõò, þóôå íá áíôëïýí êïéíùíéêÞ
äýíáìç. Ç óðïõäáéüôçôá ôçò èñçóêåßáò öáßíåôáé áðü ôï ãåãïíüò üôé ðñùôï÷ñç-
óéìïðïßçóáí ôç ãñáöÞ ùò Ýíá ìÝóï åðéêïéíùíßáò áíÜìåóá óôïõò æùíôáíïýò êáé
ôïõò íåêñïýò ðñïãüíïõò. Ôïí 6ï áé. ð.×. äéáìïñöþèçêáí ï Êïìöïõêéáíéóìüò êáé
ï Ôáïúóìüò. Áðü ôï 2ïò áé. ð.×. êáé åîÞò åìöáíßóôçêå óôç ÷þñá êáé ï Âïõäéóìüò.
Åñþôçóç 3ç: ÌåëåôÞóôå ìå ðñïóï÷Þ ôá ðáñáèÝìáôá 2 êáé äéáôõðþóôå

ôçí ÜðïøÞ óáò ãéá ôéò ó÷Ýóåéò ôïõ åëëçíïñùìáúêïý êüóìïõ ìå ôïõò ëáïýò
ôçò ÁíáôïëÞò.
ÁðÜíôçóç:
Ï åëëçíïñùìáúêüò êüóìïò åß÷å áñêåôÜ ðõêíÝò åðáöÝò ìå ôçí Êßíá. ÉíäéêÝò
363
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 364
ðñåóâåßåò óõíÜíôçóáí Ñùìáßïõò áõôïêñÜôïñåò. Éíäïß Ýìðïñïé Ýöôáóáí ùò ôçí

Áßãõðôï êáé Áéãõðôéþôåò ¸ëëçíåò ôáîßäåõáí óôçí Éíäßá. Ôá éíäéêÜ ðñïúüíôá Þôáí
ðåñéæÞôçôá, áëëÜ êáé ðáíÜêñéâá óôç ÑùìáúêÞ Áõôïêñáôïñßá. Ìðá÷áñéêÜ, ìáñãá-
ñéôÜñéá, õöÜóìáôá ê.Ü. Þôáí åßäç ðïëõôåëåßáò ðïõ áíáæçôïýóáí ïé ðëïýóéïé
Ñùìáßïé ðïëßôåò êáé áñéóôïêñÜôåò. Ïé áõôïêñÜôïñåò ôçò Ñþìçò óôï ãýñéóìá ôïõ
1ïõ ì.×. áéþíá åðé÷åßñçóáí áíïßãìáôá ðñïò ôá áíáôïëéêÜ. ÂëÝðïõìå ëïéðüí üôé
êáôÜ ôçí åðï÷Þ áõôÞ õðÜñ÷åé Ýíôïíç êßíçóç áíÜìåóá óôïí åëëçíïñùìáúêü êüóìï
êáé óôçí Êßíá.
Åñþôçóç 1ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç ÷þñá;
ÁðÜíôçóç:
Ç Êßíá âñßóêåôáé óôï êåíôñéêü êáé óôï áíáôïëéêü ôìÞìá ôçò Áóßáò. Ï ðïëéôéóìüò
åõíïÞèçêå áðü ôñßá ìåãÜëá ðïôÜìéá ðïõ âñßóêïíôáé óôá âüñåéá, óôçí êåíôñéêÞ êáé
íüôéá Êßíá. Óçìáíôéêüò ðïôáìüò Þôáí ï ×ïõÜãê-×ï (ï êßôñéíïò ðïôáìüò), óôçí êïé-
ëÜäá ôïõ ïðïßïõ ãåííÞèçêå ï ðïëéôéóìüò ôùí ÊéíÝæùí.
Åñþôçóç 2ç: Ðïéá Þôáí ç êïéíùíéêÞ äéáóôñùìÜôùóç;
ÁðÜíôçóç:
Óôçí êïñõöÞ âñéóêüôáí ï áõôïêñÜôïñáò ðïõ èåùñïýíôáí åêëåêôüò ôïõ èåïý
êáé êáôåß÷å ôï áíþôáôï éåñáôéêü áîßùìá. Áêïëïõèïýóáí ïé åõãåíåßò. Ç êïéíùíéêÞ
âÜóç áðáñôéæüôáí áðü ãåùñãïýò, ôå÷íßôåò, åñãÜôåò, åëåýèåñïõò åðáããåëìáôßåò. Ç
êáôþôåñç ôÜîç Þôáí ïé äïýëïé êáé ïé äïõëïðÜñïéêïé.
Åñþôçóç 3ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç äõíáóôåßá ôùí Óáíãê êáé ôùí Ôóïõ;
ÁðÜíôçóç:
á) Áí êáé ï ðñþôïò ðïëéôéóìüò ÷ñïíïëïãåßôáé óôéò áñ÷Ýò ôçò 3çò ÷éëéåôßáò ð.×.,
ôï ðñþôï éóôïñéêÜ ïñãáíùìÝíï êñÜôïò ÷ñïíïëïãåßôáé áðü ôï 16ï-11ï áé. ð.×.
Åßíáé ç äõíáóôåßá ôùí Óáíãê. Ôüôå åìöáíßóôçêå ôï ðñþôï çìåñïëüãéï êáé ç ðñþôç
364
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 365
ãñáöÞ ôçò Êßíáò. ËÜôñåõáí ôïõò ðñïãüíïõò êáé ôá óôïé÷åßá ôçò öýóçò.
â) ×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò äõíáóôåßáò ôùí Ôóïõ (11ïò-3ïò áé. ð.×) Þôáí ç öåïõ-
äáñ÷éêÞ äïìÞ ôçò êïéíùíßáò êáé óõíå÷åßò óõãêñïýóåéò áíÜìåóá óôïõò çãåìüíåò.
Ôïí 6ï áé. ð.×. äéáìïñöþèçêáí ï Êïìöïõêéáíéóìüò êáé ï Ôáïúóìüò.
Åñþôçóç 4ç: Ðïéá ãåãïíüôá óõíÝâçóáí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äõíáóôåßá

ôùí ×áí;
ÁðÜíôçóç:
–Ç Êßíá åíþèçêå ðïëéôéêÜ êáé Ýãéíå óðïõäáßá áõôïêñáôïñßá. Ï ðïëéôéóìüò ôçò
áðëþèçêå ðñïò ôá Ýîù.
–Åìöáíßæåôáé ï Âïõäéóìüò, åíþ åðßóçìç èñçóêåßá ãßíåôáé ï Êïìöïõêéáíéóìüò.
Äçìéïõñãåßôáé Ýíá áíÜ÷ùìá óôá âüñåéá óýíïñá, ôï ïðïßï èá áðïôåëÝóåé ôç âÜóç
ôïõ Óéíéêïý Ôåß÷ïõò.
–Ôï åìðüñéï êáé ïé ôÝ÷íåò Üêìáóáí.
Åñþôçóç 5ç: Ôé Þôáí ï «äñüìïò ôïõ ìåôáîéïý»;
ÁðÜíôçóç:
Ï «äñüìïò ôïõ ìåôáîéïý» Þôáí ðåñßðëïêï ÷åñóáßï åìðïñéêü äßêôõï ðïõ óõíÝ-
äåå ôçí Êßíá ìå ôç Äýóç.
Óôïí Êåñáìåéêü (ÁèÞíá) Ý÷ïõí âñåèåß êéíÝæéêÜ ìåôáîùôÜ (6ïò áé. ð.×).
ÌåôáîùôÜ âñÝèçêáí êáé óôçí ðåñéï÷Þ ôçò Ïõêñáíßáò êáé ôïõ Åýîåéíïõ Ðüíôïõ. Ìå
áõôÜ åîáãüñáæáí êáé ôéò íïìáäéêÝò öõëÝò ðïõ áðïôåëïýóáí áðåéëÞ ãéá ôá óýíïñá.
ÌÝóù ôïõ äñüìïõ ôïõ ìåôáîéïý ìåôáöÝñïíôáí ðïëëÜ Üëëá áãáèÜ ìðá÷áñéêÜ,
÷ñõóüò ðïëýôéìïé ëßèïé ê.ô.ë.
365
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 366
•Óýìöùíá ìå ôï íÝï óýóôçìá äéäáóêáëßáò êáé
áîéïëüãçóçò.
ÅðéëÝîôå ôï óùóôü.
1. Ï ëáüò ôçò Êßíáò áíÞêåé óôçí .....öõëÞ.
á. êßôñéíç
â. êüêêéíç
ã. ëåõêÞ
2. Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ÊéíÝæéêïõ ëáïý áðü ôçí 3ç ÷éëéåôßá ð.×. ùò
óÞìåñá....
á. õðÝóôçóáí êÜðïéåò áëëáãÝò
â. Ýìåéíáí áíáëëïßùôá
ã. Üëëáîáí ñéæéêÜ
3. Ç Êßíá áíáäåß÷èçêå óå éó÷õñü êñÜôïò åîáéôßáò.....
á. ôçò áðïìüíùóçò ôçò áðü ôïõò Üëëïõò
â. ôçò ïîõäÝñêåéáò ôùí çãåìüíùí ôçò
ã. ôïõ öõóéêïý ôçò ðëïýôïõ
4. ÌåãÜëç ðáñáãùãÞ êáé åìðïñßá Ýêáíáí ìå......
á. ôï ìåôÜîé
â. ôï åëåöáíôüäïíôï
ã. ôá äéáìÜíôéá
5. Óôç äéÜñêåéá ôçò äõíáóôåßáò ôùí Óáíãê åìöáíßóôçêå ç ðñþôç......
á. ãñáöÞ êáé ôï çìåñïëüãéï
â. ëéèïãñáößá
ã. ìéêñïãñáößá
6. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò äõíáóôåßáò ôùí Ôóïõ ç äïìÞ ôçò êïéíùíßáò ðáñÝ-
ìåéíå.......
á. äçìïêñáôéêÞ
366
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 367
â. öåïõäáñ÷éêÞ
ã. áðïëõôáñ÷éêÞ
7. Ôç äõíáóôåßá ôùí Ôóéí äéáäÝ÷ôçêáí ïé.....
á. ×áí
â. Ôóïõ
ã. Óáíãê
8. Åðßóçìç èñçóêåßá ôïõ êñÜôïõò áíáäåß÷èçêå .....
á. ï Êïìöïõêéóìüò
â. ï Âïõäéóìüò
ã. ï Ôáïúóìüò
9. ÌåôÜ ôïí óçìáíôéêü ðïëéôéóìü ôùí ×áí áêïëïýèçóå......
á. ðåñßïäïò ðïëåìéêþí óõãêñïýóåùí
â. ìåãÜëç ïéêïíïìéêÞ Üíïäïò
ã. ìéá ðåñßïäïò áíáñ÷ßáò
10. ¼ôáí áõôïêñÜôïñáò Þôáí ï Éïõóôéíéáíüò ìåôáîý ôùí äýï áõôïêñáôï-
ñéþí ïé åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò Þôáí.....
á. Üìåóåò áëëÜ óðÜíéåò
â. óõ÷íÝò áëëÜ Ýììåóåò
ã. áíýðáñêôåò

1. Ôçí ðåñßïäï ôçò äõíáóôåßáò ôùí ×áí õðÞñ÷å åíïðïßçóç ðïëéôéêÞ êáé ðïëéôéóôé-
êÞ ôùí âïñåßùí êáé íïôßùí ðåñéï÷þí ôçò Êßíáò.
2. Ï êéíÝæéêïò ðïëéôéóìüò Ýìïßáæå ðïëý ìå Üëëïõò ðïëéôéóìïýò.
3. Ïé ÊéíÝæïé äåí åß÷áí êïéíùíéêÞ óõíï÷Þ êáé çèéêÞ åíüôçôá.
4. Êïéôßäá ôïõ êéíÝæéêïõ ðïëéôéóìïý Þôáí ç êïéëÜäá ôïõ ×ïõÜãê-×ï, ôïõ êßôñéíïõ
Ðïôáìïý.
5. Ïé áñ÷çãïß ôùí êñáôéäßùí óõãêñïôïýóáí Ýíá åßäïò ïìïóðïíäéáêïý êñÜôïõò êáé
ïñêßæïíôáí ðßóôç óôïí áõôïêñÜôïñá.
6. Ï ðïëéôéóìüò äåí åß÷å Üíïäï ôçí ðåñßïäï ôçò äõíáóôåßáò ôùí ÓÜíãê.
367
077A.qxd 10/6/08 12:08 PM Óåëßäá 368
7. Ïé ÊéíÝæïé ëÜôñåõáí ôïõò ðñïãüíïõò ôïõò êáé ôá óôïé÷åßá ôçò öýóçò.

8. Ôçí åðï÷Þ ôùí Óáíãê ðñùôï÷ñçóéìïðïéÞèçêáí áíôéêåßìåíá áðü óßäåñï.
9. Ôéò óõãêñïýóåéò ìåôáîý ôùí öåïõäáñ÷þí óôáìÜôçóå ç äõíáóôåßá ôùí Ôóéí.
10. Ç ïéêïíïìßá ôçò Êßíáò åß÷å ðïëëÜ ðñïâëÞìáôá áöïý äåí õðÞñ÷å åîáãùãéêü
åìðüñéï.
11. Ôï Óéíéêü Ôåß÷ïò ÷ôßóôçêå ðÜíù ó’ Ýíá áíÜ÷ùìá êáôÜ ìÞêïò ôùí âïñåßùí
óõíüñùí óôç äéÜñêåéá ôçò äõíáóôåßáò ôùí Ôóéí.
Á ð Ü í ô ç ó ç : ÓùóôÝò åßíáé ïé: 1, 4, 5, 7, 9, 11.
Á Â
1. Ïé ÊéíÝæïé Ýìåéíáí áíåðçñÝáóôïé á) ïé äïýëïé êáé ïé äïõëïðÜñïéêïé
â) Þôáí óõíå÷åßò óôç äéÜñêåéá ôçò
2. Ôçí áíþôåñç ðñÜîç áðïôåëïýóáí
äõíáóôåßáò ôùí Ôóïõ
3. Ôç âÜóç ôçò êïéíùíéêÞò ðõñáìß-
ã) áðü åîùôåñéêÝò åðéäñÜóåéò
äáò áðïôåëïýóáí
ä) ôçí åîïõóßá ôùí íïìáäéêþí
4. Óðïõäáßá êáëëéôå÷íÞìáôá Þôáí
öõëþí ðïõ áðåéëïýóáí ôá óýíïñá
5. Ïé óõãêñïýóåéò áíÜìåóá óôïõò
å) ï áõôïêñÜôïñáò êáé ïé åõãåíåßò
çãåìüíåò
6. Ï äñüìïò ôïõ ìåôáîéïý Þôáí óô) ôá ïñåé÷Üëêéíá ëáôñåõôéêÜ áããåßá
7. Ôá ìåôáîùôÜ ÷ñçóéìïðïéïýíôáí æ) ïäéêüò Üîïíáò ðïõ åîõðçñåôïýóå

êáé ãéá ôç ìåôáöïñÜ ôïõ
ç) ç ðåñßïäïò áíáñ÷ßáò ðïõ áêï-
8. «¸îé äõíáóôåßåò» ïíïìÜóôçêå
ëïýèçóå ôçí ðôþóç ôùí ×áí
Á ð Ü í ô ç ó ç : 1ã, 2å, 3á, 4óô, 5â, 6æ, 7ä, 8ç.
368

Ιστορία Αρχαίου Κόσμου

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ιστορία Αρχαίου Κόσμου

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

protosel.

qxd 10/6/08 12:51 PM Óåëßäá 1

ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÏÕ ÁÑ×ÁÉÏÕ ÊÏÓÌÏÕ

ÊÜèå ãíÞóéï áíôßôõðï öÝñåé ôçí óöñáãßäáôùí åêäüóåùí ÂÏËÏÍÁÊÇ

É. ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÔÇÓ ÅÃÃÕÓ ÁÍÁÔÏËÇÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

ÉÉ. ÏÉ ÁÑ×ÁÉÏÉ ÅËËÇÍÅÓ (áðü ôïõò ðñïúóôïñéêïýò ÷ñüíïõò ôçò êáé

ÉÉÉ. ÅËËÇÍÉÓÔÉÊÏÉ ×ÑÏÍÏÉ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133

IV. O ÅËËÇÍÉÓÌÏÓ ÔÇÓ ÄÕÓÇÓ. ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ Ä. ÌÅÓÏÃÅÉÏÕ

V. ÏÉ ÌÅÃÁËÅÓ ÊÁÔÁÊÔÇÓÅÉÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .231

VII. Ç ÕÓÔÅÑÇ ÁÑ×ÁÉÏÔÇÔÁ (4ïò - 6ïò áé. ð.×) . . . . . . . . . . . . . . .301

VIII. ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÔÇÓ ÍÏÔÉÁÓ ÁÓÉÁÓ ÊÁÉ ÔÇÓ ÁÐÙ

áðëü, þóôå ç ìåëÝôç ôïõ íá åßíáé ðïëý åõ÷Üñéóôç óôï ìáèçôÞ.

Ï óõããñáöÝáò áêïëïõèåß ðéóôÜ ôç äéÜôáîç ôçò ýëçò ôïõ Ó÷ïëéêïý âéâëß-

ïõ êáé ôçí ðáñïõóéÜæïõìå ðåñéëçðôéêÜ ÷ùñßò üìùò íá ðáñáëåßðïõìå ôßðï-

ôå áðü ôçí ýëç áõôÞ.

Áêüìá ðáñáèÝôåé áðáíôÞóåéò óôéò åñùôÞóåéò ôïõ Ó÷ïëéêïý âéâëßïõ

êáèþò åðßóçò êáé ðñüóèåôåò åñùôÞóåéò êáé áóêÞóåéò ìå ôéò áðáíôÞóåéò

ôïõò, ãéáôß Ýôóé ï ìáèçôÞò èá åìâáèýíåé ðåñéóóüôåñï óôá íïÞìáôá ôùí

Ôá üóá ãñÜöïíôáé åêôåíÝóôåñá óôï ó÷ïëéêü âéâëßï, ðéóôåýïõìå üôé ìå ôïí

íôáé, ï ìáèçôÞò èá ôï êáôáíïÞóåé êáé èá ôá êÜíåé êôÞìá ôïõò ðïëý åýêïëá·

Ýôóé èá åßíáé óå èÝóç íá äþóåé åýóôï÷á áðáíôÞóåéò óå ü,ôé ôïõ æçôçèåß.

Ôï âïÞèçìá ãñÜöôçêå óýìöùíá ìå ôï íÝï óýóôçìá äéäáóêáëßáò

ÔÇÓ ÅÃÃÕÓ ÁÍÁÔÏËÇÓ

1. ÏÉ ËÁÏÉ ÔÇÓ ÌÅÓÏÐÏÔÁÌÉÁÓ

ÐÅÑÉËÇØÇ 1ïõ ÊÅÖÁËÁÉÏÕ

Ìåóïðïôáìßá ïíïìÜóôçêå áðü ôïõò ¸ëëçíåò ç ðåñéï÷Þ áíÜìåóá óôïí Ôßãñç

É. ÏÉ: ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÔÇÓ ÅÃÃÕÓ ÁÍÁÔÏËÇÓ

õðÞñ÷å êáèåóôþò áôïìéêÞò éäéïêôçóßáò. Ïé ðïëßôåò ðïõ êáôåß÷áí ãç åß÷áí ïñãáíù-

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: ÏÉ ËÁÏÉ ÔÇÓ ÌÅÓÏÐÏÔÁÌÉÁÓ

ëýøáí ôïí ôñï÷ü, åöÜñìïóáí ôï óõóôçìáôéêü õðïëïãéóìü ôùí êáëëéåñãÞóéìùí å-

Ôï Áñ÷áßï Âáâõëùíéáêü êñÜôïò

Ôï ÍÝï Âáâõëùíéáêü ÊñÜôïò

É. ÏÉ: ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÔÇÓ ÅÃÃÕÓ ÁÍÁÔÏËÇÓ

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: ÏÉ ËÁÏÉ ÔÇÓ ÌÅÓÏÐÏÔÁÌÉÁÓ

ÓÇÌÁÍÔÉÊÁ ÃÅÃÏÍÏÔÁ ×ÑÏÍÏËÏÃÉÁ

ÓçìéôéêÜ öýëá êáôáöèÜíïõí óôç Ìåóïðïôáìßá 3ç ÷éëéåôßá ð.×.

ºäñõóç ôïõ áêêáäéêïý êñÜôïõò 2350 ð.×.

Êõñéáñ÷ßá ôïõ ×áìïõñáìðß (Áñ÷áßï

Ïé Áóóïýñéïé öôÜíïõí óôç Ìåóïðïôáìßá ìÝóá 12ïõ áé. ð.×.

Áðáñ÷Ýò ôïõ ÍÝïõ Âáâõëùíéáêïý êñÜôïõò 612 ð.×.

Ïé ÐÝñóåò êáôáëáìâÜíïõí ôç Ìåóïðïôáìßá 538 ð.×.

ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ ÓÔÉÓ ÁÓÊÇÓÅÉÓ - ÄÑÁÓÔÇÑÉÏÔÇÔÅÓ

Åñþôçóç 1ç: Ðïéá åßíáé ôá óçìáíôéêüôåñá åðéôåýãìáôá ôùí ÓïõìÝñéùí

É. ÏÉ ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÔÇÓ ÅÃÃÕÓ ÁÍÁÔÏËÇÓ

õðÞñ÷å Ýëëåéøç ðñþôùí õëþí (êõñßùò ìåôÜëëùí), áíáðôý÷èçêå ôï áíôáëëáêôéêü

Åñþôçóç 2ç: Ðïéåò ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôéò áñ÷éôåêôïíéêÝò ãíþ-

Åñþôçóç 4ç: Óå ðïéá óõìðåñÜóìáôá óáò ïäçãåß ç ìåëÝôç ôùí áðïóðá-

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: ÏÉ ËÁÏÉ ÔÇÓ ÌÅÓÏÐÏÔÁÌÉÁÓ

Åñþôçóç 5ç: Íá êÜíåôå Ýíá ÷ñïíïëïãéêÜ ðßíáêá-äéÜãñáììá ôçò éóôïñé-

-¢öéîç ôùí Óïõìåñßùí 4ç ÷éëéåôßá ð.×.

- Éäñýåôáé ôï âáóßëåéï ôùí ÁêêÜ-

-ÁêìÞ êáé ðáñáêìÞ ôïõ Áñ÷áßïõ

-Ïé Áóóýñéïé êõñéáñ÷ïýí óôçí ðå-

-ÍÝï Âáâõëùíéáêü êñÜôïò 612 – 587 ð.×.

-Ç êáôÜêôçóç ôçò ÉåñïõóáëÞì áðü

-Ç Ìåóïðïôáìßá ãßíåôáé ìÝñïò ôçò

É. ÏÉ: ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÔÇÓ ÅÃÃÕÓ ÁÍÁÔÏËÇÓ

Åñþôçóç 1ç: Ðïéá Þôáí ç ïéêïíïìéêÞ ïñãÜíùóç ôùí Óïõìåñßùí;

Åñþôçóç 2ç: Íá áíáöåñèåßôå óôçí êïéíùíéêÞ ïñãÜíùóç ôùí ëáþí ôçò

Åñþôçóç 4ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôïõò ÁêêÜäéïõò;

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: ÏÉ ËÁÏÉ ÔÇÓ ÌÅÓÏÐÏÔÁÌÉÁÓ

Åñþôçóç 6ç: Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôç íïìïèåóßá;

Åñþôçóç 7ç: Ðïéá ç åîÝëéîç ôùí ôå÷íþí óôç Ìåóïðïôáìßá;

É. ÏÉ: ÐÏËÉÔÉÓÌÏÉ ÔÇÓ ÅÃÃÕÓ ÁÍÁÔÏËÇÓ