Bài 6. PP lượng giác hóa tích phân hàm vô tỉ - Khóa LTðH ñảm bảo –Thầy Trần Phương.

BÀI 6. PHƯƠNG PHÁP LƯỢNG GIÁC HÓA TÍCH PHÂN HÀM VÔ

TỈ.

2
1, I1 = ∫ x3 4 − x 2 dx
−1

π π
Cách 1: ðặt x = 2sin t ⇒ dx = 2 cos tdt . Khi x = −1 → t = − và x = 2 → t =
6 4
3
⇒ x3 4 − x 2 = ( 2sin t ) 4 − sin 2 t = 16sin 3 t cos t

π 4 π 4
⇒ I1 = ∫ 32sin 3 t cos 2 tdt = −32 ∫ (1 − cos2 t ) cos2 td ( cos t )
−π 6 −π 6

π 4 π 4
 cos3 t cos5 t 
( )
= −32 ∫ cos 2 t − cos 4t d ( cos t ) = −32 
 3

−
5


 −π 6
−π 6

 1 1   3 3 9 3  11 3 28 2
= −32  −  + 32  24 − 160  = 5 − 15
 6 2 20 2   

Cách 2: ðặt t = 4 − x 2 ⇒ t 2 = 4 − x 2 ⇒ tdt = − xdx và x 2 = 4 − t 2

Khi x = −1 → t = 3 và x = 2 → t = 2
3
2 3  4t 3 t 5 
( ) (
⇒ I1 = − ∫ 4 − t 2 t 2 dt = ∫ 4t 2 − t 4 dt = 
 3

− 
5 
)
3 2 2

 4.3 3 9 3   4.2 2 4 2  11 3 28 2
=  − − − = −
 3 5   3 5  5 15

2
dx
2, I 2 = ∫ 32
3 (
x3 x 2 − 1 )
ðặt t = x 2 − 1 ⇒ t 2 = x 2 − 1 ⇒ tdt = xdx và x 2 = t 2 + 1
Khi x = 3 → t = 2 và x = 2 → t = 3

Hocmai.vn – Ngôi trường chung của học trò Việt Trang 1

Bài 6. PP lượng giác hóa tích phân hàm vô tỉ - Khóa LTðH ñảm bảo –Thầy Trần Phương.

⇒ I1 = ∫
3
= ∫
tdt
= ∫
( t 2 + 1) − t 2
3
dt
dt
3

2 2 2
2 ( t + 1) t 2 ( t + 1) t 2 ( t + 1) t
2 3 2 2 2 2

   
= ∫ 
 3
1 1  3 t2 +1 − t2
dt = ∫ 
 ( 1 ) 
2 2
− − dt
2
2  t +1 t

2
(t2 +1 ) ( ) 

2
2  t +1 t

2
t2 +1( ) ( ) 

3 3 3
1 1 1
= ∫ 2
dt − ∫ 2
dt − ∫ 2
dt
2
t 2
t +1
(
2 t +1
2
)
ðể tránh sử dụng arctan tôi xin trình bày như sau:

3 3 3
1 −t − 3 2 3
∫ ∫
−2
A1 = dt = t dt = = −
2
t2 2
3
2
12 27

3
1
A2 = ∫ t +12
dt . Ta ñặt t = tan u ⇒ dt = 1 + tan 2 u du ( )
2

π
Khi t = 2 ⇒ u = arctan 2 và t = 3 ⇒ u = arctan 3 =
3
π 3
π
⇒ A2 = ∫ du =
3
− arctan 2
arctan 2

3
1
A3 = ∫ 2
dt . Ta ñặt t = tan u ⇒ dt = 1 + tan 2 u du ( )
2 (t + 1) 2

π
Khi t = 2 ⇒ u = arctan 2 và t = 3 ⇒ u = arctan 3 =
3
π 3 π 3
1 + tan 2 u 1
⇒ A2 = ∫ 2
du = ∫ sin 2 u
du
arctan 2 (1 + tan u ) 2
arctan 2 1 +
cos 2u

Hocmai.vn – Ngôi trường chung của học trò Việt Trang 2

Bài 6. PP lượng giác hóa tích phân hàm vô tỉ - Khóa LTðH ñảm bảo –Thầy Trần Phương.

π 3 π 3 π 3
1 + cos2u 1 sin 2u 
∫ cos udu = ∫
2
= du =  u + 
2 2 2  arctan 2
arctan 2 arctan 2

1π  1 2π 
=  − arctan 2  +  sin
2 3  4 3
− sin 2 arctan 2 

( )

1π 
=  − arctan 2  +
3 1 2 tan arctan 2
−
( )
2 3  8 4 1 + tan 2 arctan 2 ( )
1π  3 2
=  − arctan 2  + −
2 3  8 6
2 tan t
(ở ñây lưu ý trong phần rút gọn kết quả sử dụng ct: sin 2t = )
1 + tan 2 t
Vậy ta dễ dàng tính ñược I1
2
dx
3, I3 = ∫ 32
2 3x
3
( x2 + 4 )
ðặt x = 2 tan t ⇒ dx = 2 (1 + tan t ) dt

2 π π
Khi x = ⇒ t = và x = 2 ⇒ t =
3 6 4

π 4
(
2 1 + tan 2 t dt ) 1
π 4
dt 1
π 4
cos 4 dt
⇒ I3 = ∫ =
3 2 32 ∫ 3 1
=
32 ∫ 3
π 6 ( 2 tan t )
3
( 4 tan 2 t + 4 ) π 6 tan t
cos t
π 6 sin t

cos 4 dt u 4 du
ðặt u = cos t ⇒ du = − sin tdt và =−
sin 3 t 2
(1 − u 2 )
π 3 π 2
Khi t = →u = và t = → u = . Do ñó
6 2 4 2

Hocmai.vn – Ngôi trường chung của học trò Việt Trang 3

Bài 6. PP lượng giác hóa tích phân hàm vô tỉ - Khóa LTðH ñảm bảo –Thầy Trần Phương.

 
3 2
u 4 du
3 2
(u 4 − 1) + 1 du = 3 2
 u2 +1 1 
I3 = ∫ 2
= ∫ 2 2 ∫  u 2 − 1 + 2 2  du
(u − 1) 2 2 ( u − 1) 2 2 u −1 ( )
2
2 2
 

3 2 2 3 2 
1 1 2 1   3 1 1  du
= ∫ 1 + +  −  du = ∫ 1 + + +
 u 2 − 1 4  u − 1 u + 1    2
2 2  2 2 
2
(
2 u − 1 4 ( u − 1)
2
) 4 ( u + 1) 

3 2 3 2 3 2 3 2
3 du 1 d ( u − 1)
1 d ( u + 1)
= ∫ du +
2 ∫ 2
+
u −1 4
∫ u −1 2 + 4 ∫ u +1 2
2 2 2 2 2 2( ) 2 2( )
3 2 3 2 3 2
3 − 2  3 u −1   1   1 
= +  ln  −   −   = ...
2  4 u + 1  2 2  4 ( u − 1)  2 2  4 ( u + 1)  2 2

(ñến ñây các bạn tính tiếp ñến kq cuối cùng)

Lưu ý: Với bài toán này ta cũng có thể giải bằng cách ñặt t = x 2 + 4 , rồi biến ñổi
tương tự như bài trên. Các bạn thử xem sao nhé!

1
2+ x
4, I 4 = ∫ x3 dx
2− x
0

ðặt x = 2 cos 2t ⇒ dx = −4sin 2tdt .

π π
Khi x = 0 ⇒ t = và x = 1 ⇒ t =
4 6

2+ x 3 2 + 2 cos 2t cos 2t cos t

Ta có: x3 = ( 2 cos 2t ) = 8cos3 2t
2
= 8cos3 2t
2− x 2 − 2 cos 2t sin t sin t
π 4 π 4
cos t cos t
∫ ∫
3
⇒ I4 = 8 cos 2t. .4 sin 2tdt = 32 cos3 2t. .2sin t cos tdt
sin t sin t
π 6 π 6

Hocmai.vn – Ngôi trường chung của học trò Việt Trang 4

Bài 6. PP lượng giác hóa tích phân hàm vô tỉ - Khóa LTðH ñảm bảo –Thầy Trần Phương.

π 4 π 4
= 32 ∫
3
cos 2t (1 + cos2t ) dt = 32 ∫ ( cos3 2t + cos4 2t ) dt
π 6 π 6

π 4 2
cos 6t + 3cos 2t  1 + cos4t 
= 32 ∫  +   dt
 4  2  
π 6 
π 4
 1 + cos8t 
=8 ∫  cos 6t + 3cos 2t + 1 + 2cos4t +
 2
 dt

π 6

π 4
=4 ∫ ( cos8t + 2 cos 6t + 4cos4t + 6 cos 2t + 3) dt
π 6

π 4
 sin 8t sin 6t 
= 4 + + sin 4t + 3sin 2t + 3t  = ...
 8 3 π 6

(ñến ñây các bạn tính tiếp ñến kq cuối cùng)

Với bài toán này, các bạn sẽ có cách tính gắn ngọn với phép ñổi biến sau:
2+ x 4 4
t= ⇒ t 2 = −1 + ⇒ x = 2−
2− x 2− x t2 +1
Sau ñó các phép tính toán thực hiện như trên.

Nguồn: Hocmai.vn

Hocmai.vn – Ngôi trường chung của học trò Việt Trang 5