Merdan Yanardağ - Bir ABD Projesi Olarak AKP

Tm kitap severleri Sakl Ktphane'ye bekliyoruz. Not. Bu e-kitap tantm amaldr.
Sevdiiniz bir yazarn zarar grmesini istemiyorsanz n izleme yaptktan sonra beendiyseniz ltfen satn alnz.Hi birey baskl bir kitab elinize alp okumann verecei keyfi veremez
Orodruin & Kahin
www.e-kitap.us
Hazrlayan ve redakte eden: Polaris
BR ABD PROJES OLARAK AKP Yeni Muhafazakrla, Liberalizme ve Akl Tutulmasna tiraz MERDAN YANARDA
1. Bask, Mays 2007
Siyah Beyaz Basm Yayn Datm Bahariye Caddesi nertan Pasaj No: 35/38 Tel: (0216) 337 03 09 Faks:(0216)337 03 32 Kadky-stanbul www.siyahbeyazkitap.com siyahbeyazyayinlari@gmail.com siyahbeyazkitap@gmail.com
www.e-kitap.us
MERDAN YANARDA lk, orta ve yksek renimini stanbul'da tamamlad. alayan Lisesi ve UTA Siyasal Bilimler Fakltesi mezunu. Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits'nde "Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi" alannda yksek lisans (master) yapt. Gazeteci. Meslee 1985 ylnda Gnaydn gazetesinde muhabir olarak balad. Ardndan srasyla Sabah, Gne, Gndem, Aydnlk (gnlk) gazetelerinde muhabir, editr, haber mdr, yazileri mdr, genel yayn koordinatr olarak alt. Haftalk Sz dergisinde genel yayn ynetmenlii yapt. HBB, Kanal E (CNBC-E), ATV, Kanal 6 ve Expochannel televizyonlarnda editr, programc, haber mdr/koordinatr, genel yayn ynetmeni ve genel mdr olarak alt. Bianet internet sitesinde 2 yl boyunca haftalk makale yazarl yapt. Trkiye Gazeteciler Sendikas stanbul Blge Sekreterlii (1989-1991) grevini yrtt. Yazarn, Trk Siyasal Yaamnda Kadro Hareketi (Yaln Yaynlar, 1988), Avrupa Birlii ve Sosyalistler / ortak kitap (topya Yaynlar, 2000), MHP Deiti mi? / lkc Hareketin Analitik Tarihi (Genda Yaynlar, 2002), Milliyetilik Faizm ve MHP / ortak kitap (Aykr Yaynlar, 2002) Yeni Muhafazakarlar / Ne-o-Cons (ivi Yazlar, 2004) ve Trkiye Nasl Kuatld? / Fethullah Glen Hareketinin Perde Arkas (Siyah Beyaz Kitap, 2006, 9. Bask) isimli kitaplar bulunuyor. Yazarn eitli dergilerde ve gazetelerde 100' akn makalesi ve inceleme yazs yaymland. Kanaltrk'n kurulu almalarna (2004) katlan Merdan Yanarda, dier grevlerinin yan sra halen bu televizyon kanalnda "5. Boyut" isimli haber-analiz programn yapyor.
www.e-kitap.us
BR ABD PROJES OLARAK AKP

Yeni Muhafazakrla, Liberalizme ve Akl Tutulmasna tiraz
MERDAN YANARDA
www.e-kitap.us
Aleyta Ktphanesi: Unutamama. Yunanca'da "hakikatin" ete kemie brnmesi anlamna gelir. Bu seriden Bilim, Politika, Aratrma-nceleme ve Kuramsal kitaplar yaynlanr.
www.e-kitap.us
NDEKLER NSZ 11 I. BLM 13 1- BR AMERKAN PROJES 27 3- 2- BR ABD PROJES 13 AKINCILAR PARTS OLARAK AKP'NIN AMAZLARI 35 II. BLM 45 4- TRKYE'NN TEPESNDEK ATLAK 'FETRET' DNEM AKSESUAR; ERDOAN 70 KAYBEDNCE III. BLM 79 8- ABD, AKP'DEN VAZ MI GEYOR? IV. BLM 79 93 9- AKP'NN HER SOYDAN LBERALLE DANSI 98 V. BLM AAILAMA 107 TES VE MLLYET GAZETECL 125 MUHAFAZAKAR TTFAKINA SUST! VI. BLM 15- BYK ORTADOU PROJES VE AYDN HANET 133 133 VII. BLM 143 16- TRK AYDINI VE SOL'DA YEN ISLAHATILIK 143 ORDU, CUMHURYET, SOL VE AYDININ DRAM 17149 93 10ORYANTALST 51 6- TRKYE'NN YEN 45 5- G-8 ZRVES'NDE BR 59 7- YN DUYGUSUNU
11- TRBAN, AKLIN ZGRL VE LBERAL BOZULMA ... . 107 12- TRBANIN 113 13- TRBAN ARATIRMASI 118 14LBERAL-
www.e-kitap.us
nsz
Trkiye hzla bir krlma noktasna doru ilerliyor. lke ve toplum yn duygusunu kaybetmi durumda. Trkiye'nin 80 yl akn "cumhuriyet birikimi" ile -ki pozitif ya da negatif bir anlam yklemeden bir durum tespiti olarak sz ediyorum- gelecei arasnda bir gerilim yaanyor. Trkiye'nin 21. yzylda nasl bir lke olacan ve nasl bir rota izleyeceini "kimse" bilemiyor. Bu belirsizliin yaratt gerilim giderek btn toplumu saryor. Dahas, toplumsal fay hatlarnda biriken bu gerilimin atma retme potansiyeli her geen gn artyor. Trkiye elitinde ortaya kan yn ve program farkllamasndan kaynaklanan bu belirsizlik, yeni bir dnyann ekillendii bu tarihsel dnemete geriye ekici ve gten drc bir etki yaratyor. Egemen snflar blokunda yaanan bu yn ve program farkllamasnn lkenin birletirici imentosunda yaratt atlak byyor. Toplum zlyor; kreselleme diye kodlanan yeni emperyalizm anda neo-liberal politikalarn altnda ezilen ve entellektel alanda post-modern bir felsefi kuatma altna alnan insanlar dinsel, etnik, yerel ve kltrel kimliklerine iade edilmek isteniyor. lke bir 'fetret' dneminden geiyor. lkenin atsnda yaanan atmay toplum henz "dardan" izliyor. Daha da nemlisi; toplumsal bir seenein retilemedii/gelitirilemedii gnmzde, halk, iki hegemonik gten birinin yedeine taklma tercihi dnda "are" bulamyor.
www.e-kitap.us
Souk Sava sonrasnda dnyann tek sper gc olarak ykselen Amerika Birleik Devletleri (ABD)'nin gezegene hkimiyet siyasetinin en nemli etaplarndan biri olan Byk ya da Geniletilmi Ortadou Projesi (BOP/GOP), Trkiye'yi ve bu topraklarda yaayan insanlarn geleceini yakndan ilgilendiriyor. te, Trkiye'nin iki hegemonik gcnden biri olan ve lkeyi dk younluklu bir islamizasyon projesine (lml slam) tabi tutmaya alan AKP, Washington'da tasarlanan Geniletilmi Ortadou Projesi'nin stratejik bir yan rn olarak ortaya kyor. Btn iktidar isteyen ve lml da olsa Bat'nn ve ABD'nin desteinde slami bir rejim kurmaya ynelen AKP; Trkiye'yi, Cumhuriyetin balang ilkeleriyle lml slam program arasnda bir ortalama almaya zorluyor. lke, rtl bir darbe s recinin iinden geiyor. Gcn, kendisini iktidara tayan i dinamiklerden ok, Bat'dan, ABD'den, daha kapsayc bir kavramla ifade edersek eer, emperyalizmden alan AKP'yi incelediim bu kitap, aslnda 2000'ler Trkiye'sinin de bir yksdr. Bat'ya yaslanarak iktidar alann geniletme stratejisi izleyen AKP'yi ortaya karan ekonomik, tarihsel, toplumsal ve uluslararas koullar; bu partinin ideolojik-politik kaynaklan; rgtsel yaplanmas; entelektel ortamda yaanan liberal kirlenme; Trkiye-Avrupa Birlii ilikileri; AKP, AB ve kreselleme karsnda aydnlarn ve solun tutumu; toplumsal ve entelektel planda yaanan akl tutulmas; aydn ihaneti; trban tartmas zerinden yrtlen kuatma; GOP, lml slam, ABD ve yeni muhafazakrlar (neo-con'lar) ile AKP arasndaki derin balar, bu kitabn belli bal temalar arasnda yer alyor.
www.e-kitap.us
Kitapta yer alan makaleler, daha nce baz internet sitelerinde ve dergilerde yaymland. Her blmn altnda, sz konusu makalelerin daha nce nerede yaymland dipnot olarak yer alyor. Ancak her blm/makale elinizdeki kitap iin gncellendi, kimi ekler yapld, bazlar yeniden dzenlendi ve bir blm de yeniden yazld. Bu nedenle kitapta yer alan makaleler, ilk yaym tarihlerinden bamsz olarak ve bir tematik btnlk iinde biraraya getirildi. AKP'yi ana hatlaryla incelediim bu almada, blge leinde yrtlen emperyalist siyaset ve Amerikan yeni muhafazakrlar ile bu siyasi parti arasndaki ideolojik ve stratejik ibirlii de tartlyor. Trkiye'nin entelektel ve siyasal ortamna alakgnll bir 'mdahale' denemesi diye de okunabilecek bu kitabn 11 amacna ulamas dileiyle. Merdan YANARDA 17 Nisan 2007, Mecidiyeky
www.e-kitap.us
I. Blm
1- BR AMERKAN PROJES
Adalet ve Kalknma Partisi (AKP) hkmetinin i dinamiklere dayal bir iktidar kudretine sahip olmaktan ok, esas olarak d dinamiklere yaslanarak lke iindeki iktidar alann geniletmeye alan bir profil verdii gzleniyor. Bu olgu, her siyasal gerilim ya da kriz aamasnda olaylar tarafndan dorulanyor. yle anlalyor ki, iktidar referansn Amerika Birleik Devletleri (ABD) ve Avrupa Birlii (AB)'nden alan AKP'nin baka aresi de yok. Bu nedenle Erdoan ve beraberindekilerin zaman zaman Ankara'da ilan ettii "krmz izgiler" Washington ya da Brksel'de aldnda, buna direnemeyecekleri daha bandan itibaren belliydi. Nitekim hi bir ihtilafta direnme yoluna da gitmediler. Ancak, Bat'ya yaslanarak iktidarda kalmaya alan, AB sopasn kullanarak muhalefet glerini pasifize etme siyaseti izleyen AKP'nin, rezervlerini tketmeye balad ve yrd bu yolun sonuna yaklat anlalyor. Dahas, 2006 ylndaki gelimelere bakldnda, ABD'nin gerilimli bir iliki srdrd AKP hkmeti ile mesafesini amaya balad, "lml islam" siyasetini gzden geirdii ve hem Ortadou'da hem de Trkiye'de yeni bir alternatif arayna girdii gzleniyor.
www.e-kitap.us
Bu gelimeyi, almann sonraki blmlerinde deerlendireceim. O nedenle, ncelikle AKP'nin kurulu ncesi ve sonrasna, nasl bir parti olduuna, kimler tarafndan tasarlanp iktidara getirildiine, ideolojikpolitik hattnn ne olduuna ve bu politik hattn siyasal islamla ilikisine bakmak gerekiyor. 1.1. ILIMLI SLAM'IN TEST ALANI Sonunda syleyeceimizi banda sylersek eer, yaplmas gerekli ilk tespit udur; AKP, Washington tarafndan gelitirilen ve merkezinde "Ilml slam" siyasetinin bulunduu Byk Ortadou Projesi'nin stratejik bir rndr. stelik tasarlanm, planlanm ve snrlar izilmi bir projedir. Dounun kalbine sokulmu bir Truva At'dr. AKP, ksaca 'neo-con' denilen ve ABD'ye yn veren yeni muhafazakrlarn (Neo Conservatives) gelitirdii "imparatorluk" siyasetinin slam dnyasndaki tayc unsurlarndan biridir. Durum o kadar aktr ki, daha AKP kurulmadan Amerikal strateji uzmanlarnn ve siyaset kurucularnn yazdklar, insana, "bu kadar da olmaz" dedirtecek trdendir. stelik AKP de bunu saklamamakta, dahas sz konusu durumdan saknmasz bir frsatlkla yararlanmaya almaktadr. Konuyu ve bu "ibirliini" kantlaryla amaya alacam. Ancak, daha nce, stanbul'da Yahudi toplumuna ait sinagoglara ve ngiliz Konsolosluu'na kar 15 ve 20 Kasm 2003 tarihlerinde, El Kaide balantl slamc bir rgt tarafndan yaplan bombal saldrlar ve hemen sonrasnda yaanan bir dizi gelimeyi deerlendirmekte, konunun daha net ekilde anlalmas iin yarar var. nk stanbul'da patlayan bombalar, bata Washington olmak zere Bat bakentlerinde hazr
www.e-kitap.us
lanan ve Trkiye'nin kresel dzen iindeki yerinin yeniden tanmlanmasn da ieren tartmalar tetikledi. Bu dnemde Trkiye'ye bir test alan olarak baklyor ve lml slam ile radikal slam'n kapaca bir alan olarak g rlyordu. Bat basnnda, "Sandk bombay yenecek mi?" di ye soruluyordu. Sandk ile iaret edilen AKP oluyor, bomba ise "radikal slam" temsil ediyordu. Bat, Atlantik tesi ve berisiyle (ABD-Avrupa) kendisine ynelik kresel bir tehdit olarak alglad radikal slam'a kar zm, giderek artan oranda, lml slam' glendirmekte aryordu. Artk, hem ABD hem de Avrupa'daki Amerikanc evreler, gemiten farkl olarak Trkiye'ye yeni bir rol bimeye hazrlanyordu. Dorusu, dier Bat Avrupa lkelerinin de (esas olarak Almanya-Fransa ekseni) bu role pek itiraz ettikleri sy15 lenemezdi. Dolaysyla, daha nce, "modern, laik ve demokratik bir lke" olarak Mslman dnya iin rnek oluturduu belirtilen Trkiye, bundan sonra "demokratik slam lkesi", dier bir deyile "lml Mslman lke" olarak btn Douya 'model' olarak sunulmak isteniyordu. Bu ynde Bat basnnda kan yazlarda gzle grlr bir art vard. Trkiye'deki AKP hkmetinin, bu model iin 'ideal' bir politik ortam oluturduu belirtiliyordu. slami ynelimli ve muhafazakr yeni orta snflara ve yine ayn ynelime sahip fakat orta lekli olmak snrlarn aan Anadolu sermayesine dayanan AKP ynetimi, bu konjonktrden ald gle, lkede snrl bir slamizasyonu gerekletirebileceini dnyordu. Dier bir anlatmla, AKP de Batl merkezlerle ayn grteydi. AKP teorisyenleri, son 200 yldr
www.e-kitap.us
ilk kez i ve d dinamiklerin rttn dnyorlard. Esas olarak ABD'ye dayanarak lkede iktidar alann geniletme stratejisi izleyen AKP, bu yolla hem kendi tabannn beklentilerini karlama olanan elde ettiini sanyor hem de Marmara sermayesi ile zaman zaman atarak, zaman zaman da uzlaarak yeni bir iktidar bileimi oluturmay hedefliyordu. Bugn sistemin pilot kabininde yaanan iddetli gerilimin ve bir tr yeni 'fetret' durumunun nedenini burada aramak gerekiyor.
1.2. GEREKTEN ERAT STYORLAR MI? Ancak, AKP Trkiye'yi kat bir eriat lkesi haline getiremeyeceini gryor. Dahas, bu amac terk etmi grnyor. Byle bir amacn, ok iddetli bir toplumsal ve siyasal atma yaanmadan gereklemeyeceini 28 ubat'tan sonra kavradklar anlalyor. Zaten, geleneksel slami hareketten de bu nedenle koptuklar sylenebilir. Dier taraftan, Bat ve kresel sermaye ile entegrasyon araynda olan muhafazakr yeni burjuvazinin de byle bir talebinin (eriat) olmadn kaydetmek gerekiyor. Dk younluklu bir slamizasyon hamlesi, bu kesimleri tatmin edecek gibi grnyor. AKP'nin mam Hatip Liseleri'nin nn amak, trban, "helal gda" ve Milli Eitim mfredatnn deitirilmesi vb. iin yrtt srarl aba bu erevede deerlendirilmeli. Evet, yukarda da belirttiim gibi AKP; ABD tarafndan gelitirilen "Byk Ortadou Projesi" ve "lml slam" siyasetinin bir rn, Washington'da tasarlanm ve Ankara'da yrrle konulmu politik bir projedir.
www.e-kitap.us
imdi bu tezi biraz daha aalm. Amerikan dileri ve istihbaratnn nde gelen Ortadou, Trkiye ve slam uzmanlarndan Graham Fuller'in, 1990'l yllarn ortalarndan beri "lml slam" projesi zerinde al t bilinir. Fuller, Ortadou'daki anti-amerikan radikal slamc akm lar nleme ve geriletmenin yolunun, laik sistemleri destekle mekten deil, aksine radikal slamc partileri kresel kapita list sistem iine ekecek ve zlerini dntrecek bir yakla m benimsemekten getii tezini yllardr savunur. Fuller'e gre Batllarn, slam lkelerinde laiklik konusundaki srarnn hibir anlam yok. nk ona gre slam dnyasnda laikliin tarihsel ve kltrel temelleri bulunmuyor. Laiklik, Bat-Hristiyan kltrne zg bir olgudur. Ayrca, Mslmanlarn gnlk yaamlarnda dini nasl yorumlayp 17 uyguladklar ABD'nin stratejik karlarn da hi ilgilendirmez. nemli olan ey, bu lkelerin ya da rgtlerin antiamerikan bir nitelie sahip olmamasdr. O da ancak, lml bir slami modeli gelitirmekle mmkndr. Bu ereveden baklnca, Fuller'e gre, Fransz ekoln izleyen laik Trkiye "baarsz" bir rnektir. Laiklik nedeniyle slam dnyasndan, onlar etkileyemeyecek lde uzaklamtr. Ancak, yine de nemli bir laik birikime ve demokratik gelenee sahiptir. Bu durumda bir "ortalama" alnabilir. rnein; Amerikal strateji uzmanlarndan Dinesh D'Souza da, daha 1995'te yazd bir kitapta, "Biz slam kktendinciliini dntrmeli, onlar liberalletirmeliyiz" demektedir. te alnmak istenen bu "ortalama", lml slamdr. Fuller, 2000 ylnda Trkiye hakknda yapt "artc"
www.e-kitap.us
bir yorumda aynen unlar sylyor: "Trkiye, yakn bir gelecekte iki partili bir temsil sistemine gebe... Kkleri gemie dayanan ekonomik kriz, iktidardaki koalisyon (Blent Ecevit liderliindeki 57. Hkmet'ten sz ediyor) partilerinde byk deprem yaratacak. Fazilet Partisi'nden kopan bir grup lml slamc, geni tabanl bir siyasi oluuma gidecek. Baz etkin siyasetiler, partilerinden istifa ederek bu yeni oluuma katlacak. Yeni oluum kar topu gibi byyp geliecek. Trkiye'de yakn gelecekte lml islamclar iktidara gelecek. Ilml slamclarn yannda slami sylemlere ters dmeyen lml sol bir parti de Meclis'e sokulacak." (Akt. Prof.
Dr. mit zda, Yenia gazetesi, 29.4.2004)

Ne demeli? Yukardaki satrlar bir "analiz" olmann ok tesine gemiyor mu? Fuller, sizce de tasarlanm, balantlar kurulmu ve bir ihtiyat pay bile brakmaya gerek duymayan kesinlikteki bilgilerden (buraya dikkat, 2000 ylndan sz ediyoruz) hareket etmiyor mu? Eer Fuller bir falc deilse, yeryznde bu kesinlik ve amazlkla ortaya konulan baka bir siyaset ngrsnn rnei var m? nk, bu ngrdeki herey neredeyse gereklemi durumda.
1.3. ERDOAN'IN GZL ABD GRMELER Kdemli gazeteci Turan Yavuz'un Mart 2006'da kan son kitab "uvallayan ttifak", AKP'nin Washington'da nasl projelendirildiini, daha dorusu balangta i dinamiklere dayal olarak gelien bu hareketin ABD tarafndan nasl kontrol altna alnarak ynlendirildiini kantlaryla ortaya koyuyor, gizli ilikilerin perde arkasna k tutuyor. Bugne kadar karanlkta kalan bir dizi gizli grmeyi aydnlatyor.
www.e-kitap.us
Turan Yavuz'un ulat ve kitabnda yer alan bilgiler, yukarda yaptm analize tartlmaz kantlar sunuyor. yk, AKP'yi iktidara tayan 3 Kasm 2002 seimlerinden nce Recep Tayyip Erdoan'n ABD ziyaretiyle balyor. Ocak 2002'de gerekleen bu ziyarette Erdoan, ABD'nin o dnemdeki savunma bakan yardmclarndan ve yeni muhafazakr hareketin nderlerinden "Karanlklar Prensi" diye tannan Richard Perle ile gizli bir grme yapyor. Erdoan, gayri resmi nitelikteki bu gizli bulumada, bata Irak konusu olmak zere, ABD'nin kresel siyasetlerini destekleyecekleri ynnde gvence veriyor. Washington'da, 10 yl Milliyet'in temsilcilii olmak zere 18 yl gazetecilik yapan Turan Yavuz, ABD-AKP ilikilerini deifre eden bir dizi gizli randevuyu ve grmeler zincirini yer, tarih ve hatta saat vererek anlatyor. Elinizdeki kitab bas19 kya hazrladm Mart 2007'ye kadar on bask yapan sz konusu kitaptaki bilgiler, ilk basknn zerinden bir yl gemesine karn yalanlanmyor. Turan Yavuz'un ulat bilgilere gre; Cneyd Zapsu, Erdoan'n daha babakan olmadan Washinton'un etkin kiileriyle iliki kurmasn 'izmeli Adam' lakabyla tannan Grenville Byford adndaki arkada kanalyla salyor. Zapsu'nun Byford'la dostluu ise Davos toplantlarna dayanyor. Boston'da "Birahaneler Kral" olarak n yapan ve daha sonra "irket stratejileri" danmanlyla tannan Byford ve ei Orit Gadiesh, bu gizli ilikiler yumann nemli bir unsurlar olarak karmza kyor. Gadiesh, i evrelerinin saygn dergisi Forbes tarafndan 'Dnyann en gl 91. kadn' seilmi bir Yahudi. srailli bir
www.e-kitap.us
generalin kz ve ayrca hem srail'in eski babakanlarndan imon Peres'in baldz hem de onun en yakn danmanlarndan biri. Daha 17 yandayken srail Genelkurmay Bakan'nn askeri istihbarat biriminde asistan olarak alma hayatna balam (Bkz. Turan
Yavuz, uvallayan ttifak, Destek Yaynlar, Mart 2006 Ankara, 1. Bask, s. 126-131).
Daha 3 Kasm 2002 seimlerinin tarihi belli deilken, bu tarihten tam 282 gn nce, AKP liderlii dnda herhangi bir resmi sfat yokken Erdoan ve ekibinin ABD'de yapt grmelerin seyri yle geliiyor: "Recep Tayyip Erdoan Washington'a ayak bastnda gndemi yklyd (...) nce stratejik aratrmalar merkezi CSIS'te bir konuma yapacak ve Washington brokrasisinin karsna kacakt. "Daha sonra Washington'da oturan ve ynetim zerinde Trkiye uzmanlar' olarak sz sahibi olan eski CIA yetkilisi Graham Fuller, eski Ankara Bykelisi Morton Abramowitz, Trkeyi neredeyse bir Trk kadar iyi konuan ve Refahyol hkmetinin (Refah PartisiDoru Yol Partisi koalisyonu) kurulmasnda rol alan Henri Barkey gibi uzmanlarla babaa yemekler yenecekti. Bunun yansra, CIA'in dnce kuruluu olarak anlan Rand Corporation ve Lehman Brothers Araclk Kurumu yetkilileri ile grlecekti. Son olarak da American Jewish Congrees (Amerikan Yahudi Kongresi) yetkilileri ile tanacak ve Ortadou, Trk-srail ilikileri konusunda gr alveriinde bulunacakt." (Turan Yavuz, a.g.e., s. 46) Kukusuz ABD ynetiminden, Ocak 2002'de Washington'a gelen ve hibir resmi sfat olmayan Erdoan'la resmi temas kurmas beklenemezdi. nk, ksa bir sre nce dne
www.e-kitap.us
min Trkiye Babakan Blent Ecevit ABD'ye bir ziyaret ger ekletirmiti. te bu noktada, Zapsu'nun dostlar Byford ve ei Gadiesh, Erdoan iin Washington ynetimi adna hare ket eden ve "ahinler" grubunda yer alan Richard Perle ile gayri resmi bir grme ayarlyordu. "Washington'a geldiklerinin ertesi gn, bir pazar sabah, Erdoan, Cneyd Zapsu, Turhan mez ve mer elik'ten oluan ekip ikiye ayrlyordu. Turhan mez ve mer elik o pazar sabah Washington'da turistik bir gezinti yaparken, Recep Tayyip Erdoan ve Cneyd Zapsu, izmeli Adam ile birlikte, Richard Perle'n Washington-Maryland snrndaki Chevy Chase Mahallesi'nde bulunan katl evinin yolunu tutuyordu." (Turan Yavuz, a.g.e., s. 48) Bu gizli bulumada Irak savann mimarlarndan Perle, Erdoan'a ABD'nin Ortadou'ya bakn anlatyor, Irak'ta son verileceinin altn iziyordu. "Grme ve kahvalt uzun srd. (....) Perle gizli grmede zellikle Erdoan ve partisinin ABD'ye bakn, Avrupa Birlii konusundaki dncelerini, iktidara gelmeleri durumunda IMF ve Dnya Bankas'na ve ABD'nin nde gelen mali sermayesine nasl yaklaacaklarn, Kbrs ve Irak konusundaki dncelerini, Krtleri, dier aznlklar ve Trkiye'nin slam'a bakn renmeye alt."
21 Saddam rejimine
(Turan Yavuz, a.g.e., s. 50)

Erdoan da soru bombardmanna tutulduu bu kahvaltl bulumada, ABD'nin Irak konusundaki tutumunu desteklediini sylyor, Perle'e kendisinden sz ediyor, lideri olduu AKP hakknda bilgi veriyordu. "Perle, AKP'nin iktidara geldii durumda, Ortadou'da Washington'un sorunlu olduu birok lkeye Ilml slam modeli
www.e-kitap.us
ile 'rnek' tekil edeceini ve Bush ynetiminin bu konuya ok nem verdiini anlatmaya alt." (Turan Yavuz, a.g.e., s. 51) Bu ilk ziyaret srasnda st aamaya tanan ilikiler srdrlecek, 3 Kasm 2002 seimlerinde milletvekili olamayan Erdoan, daha sonra tekrar Washington'a gidecekti. Erdoan, ikinci ziyaretinde de resmi bir sfat tamyor, sadece AKP Genel Bakan olarak temaslar yapmay planlyordu. Ortaya yine Zapsu'nun Davos'tan arkada Byford kyor ve Erdoan'n AKP Genel Bakan sfatyla ABD Bakan George W. Bush'la grmesini salyordu. Bush'un davet mektubunu 3 Aralk 2002'de Ankara'ya getirenler ise dnemin ABD Savunma Bakan Yardmcs ve yeni muhafazakr hareketin nde gelen isimlerinden Paul Wolfowitz (daha sonra Dnya Bankas Bakan oldu) ile ABD'nin eski Ankara bykeli 22 lerinden Mark Grossman'd. Trkiye'den Washington'a gelen bilgiler (ou ABD'nin dorudan yapt aratrmalara dayalyd) AKP'nin iktidara yrdn gsterdii iin, onlar da Erdoan ve ekibiyle st dzey temas kurmaktan yanayd. nk, daha Erdoan'n stanbul belediye bakanl srasnda ABD Bykelisi ve Bakonsolosu sk sk kendisiyle gryordu. ABD Yahudi lobisinin nde gelen isimleri de Erdoan'la stanbul'da gizli grmeler yapmt. "rnein, daha AKP kurulmadan nce ABD'nin nde gelen Yahudi kurulularndan Anti-Defamation League (ADL) Bakan Abraham Foxman, sadece Erdoan ile grmek zere stanbul'a gelmiti." (Turan Yavuz, a.g.e., s. 119) Ama artk seviyeyi biraz ykseltmek gerekiyordu. te bu nedenle Erdoan ikinci kez Washington'a davet edilecek ve
www.e-kitap.us
yine hibir resmi sfat olmamasna karn dnyada rnei pek grlmeyen bir protokolle Beyaz Saray'da arlanacakt. "Erdoan o akam kald otelde Paul Wolfowitz ve Marc Grossman tarafndan ziyaret ediliyordu. Amerikallar grmenin samimi bir ortamda ve 'gayri resmi' olmasn istemilerdi. Bu yzden Cneyd Zapsu durumu idare etmek adna otele onlarla birlikte gelen Washington'un Trkiye Bykelisi Faruk Loolu'nu grmeye almamt. Bykeli Loolu otelin lobisinde beklemiti. "Amerikallarn, grmelerde not tutulmasn istememeleri ve resmi hkmet kanalndan bir temsilcinin bulunmamasn istemelerinin asl amac, Erdoan' ertesi gnk Beyaz Saray grmesine hazrlamakt. (...) "Wolfowitz ve Grossman, grmeler srasnda nasl bir tavr taknlaca konusunda bir takm bilgiler verdiler. Bush'un neler duymak istediini, Erdoan'n da neler anlatmas gerektiini sylediler." (Turan Yavuz, a.g.e., s. 158) Yalanlanmayan bilgilere gre ilk Bush-Erdoan grmesi byle hazrlanyor ve gerekleiyordu. Kendilerine seim kazandran i dinamiklere gvenmeyen AKP liderleri, iktidar tam olarak fethetmenin yolunun Washington'dan getiini dnyor ve bu gce yaslanarak politik projelerini hayata geirebileceklerini tasarlyorlard. Bu nedenle Erdoan ve ekibi, gayri resmi grme her niteliindeki alanda bu st dzey bulumalarda, gvence Washington'a egemen olan yeni muhafazakrlara AKP adna, "ABD politikalarn veriyordu. destekleyecekleri" ynnde
www.e-kitap.us
1.4. AKP'NN TARH FIRSATI AKP ynetimi, ABD'nin gezegene egemen olma stratejisi ve kreselleme srecinin, kendi siyasal hedefleri bakmndan elverili bir konjonktr yarattn hesaplyor ve durumu deerlendirmeye alyordu. Recep Tayyip Erdoan'n yakn alma arkadalarndan, Babakanlk Siyasi Badanmalarn Do. Dr. Yaln Akdoan bu durumu ok ak ekilde ortaya koyuyordu. AKP'nin teorisyenlii ile grevlendirilen isimlerden biri olan Akdoan, tpk Babakanlk Mstear mer Diner gibi i ve d dinamiklerin Trkiye'nin slami dnm iin uygun olduunu ileri sryordu. Babakan Erdoan'n nsz yazd ve AKP'nin parti program gerekesi saylabilecek "Muhafazakr Demokrasi" kitabnn da yazar olan Yaln Akdoan, 14 Ocak 2004 tarihinde katld bir televizyon programnda unlar sylyordu: "Son iki yzyl iinde ilk defa i dinamikler ile d dinamikler rtmektedir. TBMM'de byk bir ounlua sahip AKP hkmetinin talepleri ile Bat'nn talepleri birbirini tutmaktadr. AKP'yi iktidara getiren kitlelerin talepleri ile (i dinamikler) ABD'nin ve AB'nin talepleri ayn izgide birlemitir. 19. yzyln ilk yarsnda Avrupa'nn slahat (reform) talepleri, i taleple (i dinamiklerle) rtmyordu. imdi ise bugne kadar grlmeyen bir yaplanma ortam AKP ile szkonusu oldu. Bu defa halkn istekleri ile Bat'nn istekleri birlemitir. "Halkn gerek istekleri ile Bat'nn talepleri rtmtr. Bu nedenle AKP yeni bir yol amtr ve Trkiye'nin deitirilmesinde baarl olacaktr. Bu, zerinde nemle durulmas gereken bir deerlendirmedir." (Akt. Prof. Dr. Erol Manisal, Cumhuriyet gazetesi,
16 Ocak 2004/ Ayrca Bkz. Erol Manisal,
www.e-kitap.us
Hayatm Avrupa-5, Truva Yaynlar, ubat 2007 stanbul, s. 35)

Son derece artc bir deerlendirme! nk tarihte, emperyalizmle ibirliinin bu kadar ak bir gerekesi ve o lde cretkr bir teorik arka plan ortaya konulmu deildir. Bu topraklara, bu lkeye ve halkna "ihaneti" gze almadan bu aklk ve kabul etmek gerekiyor ki, bu yetkinlikte bir teorik gereke ortaya koymak da mmkn deildir. Mmkn deildir nk, Akdoan, AKP'nin programatik hedeflerinin ve izledii siyasetin ABD ve AB'nin talepleriyle "birletiini" ilan ediyor. Dahas, Bat'nn karlar ve taleplerinin Trkiye'nin ve halkn karlar ve talepleriyle bir ve ayn ey olduunu ileri sryordu. Dier bir anlatmla AKP, bu glerin Trkiye ve dolaysyla blgedeki siyasal temsilcisi olduunu kabul ve "itiraf ediyordu. Elbette i dinamikler ve nesnel koullar uygun deilse, d dinamikler ne kadar etkin ve gl olursa olsun, bir siyasal dnm programn hayata geirmek hayli zor, ou kez de imknszdr. Akdoan'n "i dinamikler" vurgusu bu bakmdan nemlidir. Ancak, burada sz edilen "i dinamikler", nesnel koullardan ok, znel koullara, yani zel olarak gerici siyasal rgtlenmeye, genel olarak da toplumun dindarlatrlmasna iaret ediyordu, baka bir eye deil.
1.5. ATIMA KAINILMAZ Gelgelelim, bilinmeli ve beklenmelidir ki, "Ilml slam" Projesinin Trkiye'de gerekletirilmesinin eitli glkleri var. Farkl inanlara ve politik eilimlere sahip toplum bir ya-na;Trkiye eliti ve kurucu gleri de arlkl bir kesimiyle bu projeye, en hafif deyimiyle "scak" bakmyor. AKP de ite
www.e-kitap.us
bu nedenle geleneksel iktidar bloku iindeki g dengelerini deitirmeye alyor. Dier taraftan, btn sorunlarna karn Trkiye laiklii nemli lde iselletirmi ve bu ynde gelenek oluturmu bir lke. Bu nedenle, iddetli bir i politik atma yaamadan bu projeyi (lml ya da dk younluklu slam projesi) gerekletirmek zor. Dolaysyla, "soft slam" projesinin uygulanabilmesi iin, Cumhuriyetin kurucu ilkelerinin ve balang varsaymlarnn deitirilmesi ya da en azndan yumuatlmas kanlmazdr. te bu nedenle, gnmzde slamclarn yedeine dm baz liberaller, Trkiye'de "banaz bir laiklik" olduunu ileri srmektedir. AKP, arkasna ald ABD ve AB ile inisiyatifi ele geirmi grnyor. Ancak, gerek 2004 Aralk aynda gerekse 2005 Ekim'inde yaplan AB zirvelerinde, Trkiye'ye tam yelik iin konulan ar n artlar, yukarda izdiimiz tabloda ve g dengelerinde hzl bir deiime yol amaktadr. Bu nedenle AKP iktidarnn nemli g kaynaklarndan birinin orta vadede kmesi kanlmaz grnmektedir. AKP iktidarnn dier g kayna olan ABD ise, Irak'ta yaad baarszlk; AKP'nin ilkesiz, "iki yzl" ve oynak bir siyaset izlemesi; dahas siyasal slamdan tam olarak kopmadnn grlmesi; ve dnlenin tam tersine, lml slmn radikal slmn nn atnn anlalmas gibi nedenlerle sarslmaktadr,
(kanalturk.com.tr/ 16.04.2006)
www.e-kitap.us
2- BR ABD PROJES OLARAK AKP'NN AMAZLARI
Son dnemde (zellikle 2006'nn ikinci yansndan itibaren), gerek AKP hkmetinde gerekse bu hkmete destek veren slami kesimler ve iktidara yakn i evrelerinde alttan alta gelien bir tedirginlik gzleniyor. nk AKP, seimlerden sonra geleneksel iktidar bloku ile oluan "zoraki uzlama" snrlarn zorluyor, zorladka siyasal gerilim de artyor. Uzlama, ayn zamanda bir snrlanma ve snrlama da demek. Bu olguyu gremeyen AKP, kendi iktidar alann geniletme stratejisini srdrmekte srar ediyor. Her aamada rejimi zorlayan AKP, muhta olduu gc ise semen desteinden ok, darda, Avrupa Birlii (AB) ve Amerika Birleik Devletleri (ABD)'nde arad iin, bu destein geri ekilmeye baladn hissettii gnlerde, giderek daha saldrgan bir tutum sergiliyor. Bu durum tam bir amaz yaratt gibi, gerilimi daha da arttrarak bir atma ortamnn gelimesine yol ayor. AKP, balangta ileriye doru yapt her hamlede, nce yaylma snrlarn grmek istiyor, tepkileri lyor ve direniin iddetine gre ya geri ekiliyor ya da elde ettii mevziyi tahkim ediyordu. Btn "deiim" edebiyatna ve bu dorultuda atlan kimi gstermelik admlara karn AKP'ye duyulan gvensizliin temelinde de bu politika yatyor. Bir "gizli gndem" bulunduu kukusu, ekirdek devletten btn topluma doru yaylyor. Dolaysyla AKP hkmetinin, bir politik taktik olarak be
www.e-kitap.us
nimsedii "iki adm ileri bir adm geri" atmak eklindeki mehter yryn artk daha fazla srdremeyecei grlyor. Bu durumda AKP, kkl bir tutum deiikliine ynelmezse egemen blok ii ilikilerin bir krlma noktasna doru ilerlemesi de kanlmaz olacak. nk AKP, dier sorunlar bir kenara braklsa bile, ABD ve AB'nin desteini srdrebilmek iin en az iki sorunu Bat'y tatmin edecek ekilde zmek zorunda. Bunlardan birincisi Kbrs, dieri de bata Kuzey Irak'taki federe devlet olmak zere Krt sorunudur. Bunlara bir ncs, ABD ile ilikiler balamnda Iran konusu da eklenebilir. Bu sorundan herhangi birinin genel olarak Bat'y zel olarak da ABD'yi tatmin edecek ekilde AKP tarafndan zlmesi ise imknsz grnyor. AKP'nin bu sorunlarn zmne ynelik bir projesi ve siyaseti olmad gibi, bu ynde yapaca her politik hamlenin, Trkiye'nin tepesinde giderek byyen atlan tam bir krlma ve/veya yarlmaya dnmesine yol aabileceini de grmek gerekiyor. 2.1. TRKYE'NN 2007 DNEMEC Yasal prosedre gre 2007'de hem cumhurbakanl seimi yaplacak hem de genel seimlere gidilecek. Zamannda seim isteyen AKP, bylece mevcut Meclis aritmetii deimeden yeni cumhurbakann sistemi kendisi belirlemek, bunu mmknse zorunlu bir partiliyi te bu ankaya'ya tamak istiyor. AKP'nin, iktidar btnyle fethetme ve dntrme siyaseti klyor. ideolojik/siyasal zorunluluk, siyasal ve toplumsal realiteyle elitii gibi atyor da. Dier taraftan 2007, ayn zamanda ksa vadeli d bor
www.e-kitap.us
demelerinin de yaplaca bir yl olacak. Daha da nemlisi, cari an iaret ettii ykc bir ekonomik krizin kma olaslnn ykselecei bir dneme girilecek. O nedenle AKP hkmeti olas bir ekonomik krizi btn olanaklaryla 2008'e ertelemeye alyor. Bu erteleme giriimi baaryla sonulandrlabilir mi? Eer sre baaryla ynetilebilirse, evet!
Ekonomi ynetimini bir bor ynetimi olarak alglayan mevcut hkmet, kanlmaz olarak borlanma yeteneini srdrmek iin yeni kaynaklar arayacak. yle anlalyor ki, hkmet bu konuda yaanacak bir tkanmay nlemek iin 11 Eyll 2001'den sonra Bat'dan kaan Arap sermayesine yaslanmay deneyecek. Nitekim bu operasyonun belli bir baaryla yrtld gzleniyor. Bu aamada ok nemli baka bir olguya daha iaret etmek 29 zorunluluu var; 2007'de iine girilen yeni dnemde (2008'i de kapsayacak bir genilikte ele alndnda), gelir dalmndaki derin uurumun yol at fke birikimi, hkmetten beklentileri aarak bir patlamaya dnme potansiyelini iinde tayor. Bu patlamann nlenmesi (daha doru bir ifadeyle geciktirilmesi) scak para ekonomisine dayal "saadet zinciri" dzeninin krlmasn nlemekten geiyor. Bunu gerekletirmek ise son derece zor grnyor. Btn bu gelimeleri tam olarak kavramad dnlse bile, sezdii kesin olan AKP ynetiminin, kendisini iktidara tayan rzgr henz yn deitirmeden, be ylllk aktr. yeni Bu bir hkmet dnemini ykc garantilemek isteyecei nedenle AKP'nin,
etkilerinden kanmak amacyla bir ekonomik kriz olasln -ki bu bir "olaslk" olsa bile- 2008 ve sonrasna ertelemeye altn grmek gerekiyor.
www.e-kitap.us
Hesap basit; bir kez daha iktidara gelindii taktirde, be yllk hkmet pratiinin salad tecrbe, balangtaki tepkilerin yumuamas ve ikinci kez seilmenin salad inisiyatif ile muhalefet glerinin direni eilimlerinin krlaca dnlyor. Dolaysyla byle bir politik iklimde, hem ekirdek tabann ertelenen ideolojik beklentileri karlanabilir hem de bata ABD olmak zere Bat'nn destei yeniden salanabilir diye baklyor. Sonu olarak, politik belirsizlik ortam, iktidara kar duyulan kuku ve tedirginliin besledii gerilim, sadece devlet iinde kuvvetler atmasna yol amyor, toplumu da iine alarak geniliyor. Tam bu dnemde; Bat karsnda duyulan eziklik, blnme korkusu ve Gneydou'da trmanan atmalarn etkisiyle yeniden ykselie geen milliyeti dalga da, bir yandan iktidar ve toplumu kuatrken, dier yandan bu olgunun bizatihi kendisi bal bana bir gerilim kayna olma zellii tayor. 2.2. Yukarda TRKYE'NN giri niteliinde NEO-CON'LARI; ve uzun MUHAFAZAKR gncel de-
DEMOKRATLAR saylabilecek erlendirmenin ardndan, AKP'nin tarihsel, ideolojik ve felsef deerlendirmesine devam edebiliriz. AKP, sadece gizli politik balantlar, pazarlklar, kar hesaplar ve rtl gelecek projesini yaama geirecek uluslararas balantlar kurma hesaplaryla deil, ayn zamanda ideolojik ve felsefi olarak da amerikanc bir karaktere sahiptir. imdi bu tezi amaya ve temellendirmeye alalm... Son yllarda sk sk karmza kan bir kavram var; muha-
www.e-kitap.us
fazakr demokrasi... Bir kavram ve politik yaklam olarak ii yeterince doldurulamam olmasna karn, zellikle 3 Kasm 2002 seimlerinden bu yana sa ve slami evrelerde yaygn ekilde tartlan bir konu olduu da ak. Bu kavramn ima ettii ideolojikpolitik pozisyon, esas olarak, Babakan Recep Tayyip Erdoan'n siyasi danman Dr. Yaln Akdoan'a hazrlatlan 'Muhafazakr Demokrasi' (AKP Yaynlar, Ankara, 2003) isimli kitapla ortaya konuldu ve ancak o zaman akademik ve siyasal dzeyde tartlabilecek bir muhteva kazand. Kitabn sunuunda belirtildiine gre, bu almaya, Babakan Erdoan'n siyasi danman ve AKP milletvekili mer elik ve gazeteci Taha Akyol gibi isimlerin de katk salamas ayrca dikkat ekici.
Babakan Erdoan'n da "nsz" yazd bu kitabn yaynlanma amacn, AKP'yi bir izgi olarak Milli Gr geleneinden ayrmak diye zetleyebiliriz. Dolaysyla, AKP'nin bu kitap ile kendisine teorik bir temel ve ideolojik bir arka plan hazrlamak gibi iddial bir aba iine girdii de sylenebilir. nk AKP, sadece bu kitab yaynlamakla kalmad ve 2003 sonunda dzenledii "Uluslararas Muhafazakrlk ve Demokrasi Sempozyumu" ile Batl baz sac ve muhafazakr akademisyenlerin de katksn alarak bu yndeki almalarn srdrd. Bu kitap ile kendisini "muhafazakr demokrat" bir parti olarak deerlendiren AKP, bu kavramsallatrmay teorik ve tarihsel bir temele oturtmaya alyor. Gelgelelim, tarihsel referanslaryla birlikte ele alndnda, AKP'nin geleneksel muhafazakrlktan nemli farkllklar tad da ortaya kyor. Duyulan bu sknt nedeniyle olsa gerek, AKP liderlii sadece "muhafa
www.e-kitap.us
zakr" deil, ayn zamanda "demokrat" bir hareket/parti olduklarn zellikle vurgulama ihtiyac duyuyor. Bu yanyla, salt geleneksel slamc izgiden deil, ayn zamanda "milliyeti muhafazakr" sylemden de kendilerini ayrmaya alyorlar. Bat'dan farkl olarak Trkiye'de Souk Sava dneminin, 28 ubat 1997 sonrasnda bir lde (Trk usul) bitirildii sylenebilir. Bu tarih ayn zamanda, sola ve komnizme kar mcadelede, sistem tarafndan slam'a biilen roln de sonu demekti. slamc harekette doan ama boluu ve yaanan ayrma nedeniyle, bu hareketin "lmls" ve "radikaliyle" kendisini yeniden tanmlamas kanlmazd. Bu bakmdan, AKP Genel Bakan Erdoan'n, "yi ki 28 ubat' yaamz, iyi ki Fazilet Partisi'nden ayrldk" demesi nemlidir. Balangtaki mulak politikalar ve kendilerini tanmlamakta ek
32
tikleri zorluklar, AKP liderliindeki yeni kimlik araynn d-
avurumundan baka bir ey deildi. 2.3. NEO-CON HAREKET VE AKP Muhafazakr demokratlk; gerek szkonusu kitap gerekse AKP szcleri tarafndan, din-siyaset ilikisinin yeniden tanmlanmas zemininde ele alnyor. Din-siyaset ilikisi, din merkezli temel hak ve zgrlklerin korunmas balamnda deerlendiriliyor. Dini ifade ve rgtlenme zgrlnn savunulmas siyasal ncelikler arasnda yer alyor. Bu anlay, esas olarak aydnlanma ve modernitenin kazanmlarna, insan aklnn zgrlemesi ve bilimin yol gstericiliine kar olmak gibi, esasa ilikin konularda geleneksel muhafazakr tavrn tarihsel ve kategorik olarak daha "gerici" temellerde yeniden retilmesinden baka bir anlama gelmiyor.
www.e-kitap.us
nk, muhafazakr demokratlarn (AKP'nin) demokrasi ve hukuk devleti anlaylar, er-i hkmlerin ar bast bir anayasal dzenden baka bir ey deil. Bu model, ABD'nin "Byk Ortadou'yu dzenlemek ve Washington'un kresel egemenlii dnyann kalbi olan bu blgeden (Ortadou-Mer kezi Avrasya) rza/onay retmek amacyla gelitirdii "Ilml slam" projesiyle hemen hemen ayn eydir. te bu zemin, bi zim "muhafazakr demokratlar" ile Amerikan yeni muhafaza krlnn (neo-conservative hareket) buluma zeminidir. AKP yneticileri; bireysel referanslarnn slam olduunu, ancak siyasi referanslarnn demokrasi olduunu vurguluyorlar. Dini, "Kemalist gelenek gibi mabetlere ve vicdanlara hapsetmeyi" deil, gya siyasal alandan ekerek bireysel ve toplumsal alanda yeniden kurmay hedefliyorlar. Bu anlaya gre din, siyasal bir olgu deil, toplumsal bir olgudur. Ancak, yine onlara gre din toplumu ynetmeye yetmez. nk, ekonomik bir program ve ngrs yoktur. Dolaysyla Mslman toplumlar liberal ekonomi esaslarna gre de ynetilebilir. Bylece, muhafazakr demokrat AKP yeni liberalizmin de kapsndan ieri girmi olur. Bu kap, Amerikan neo-con hareketin getii kapyla byk lde ayndr. Fark sadece kapnn boyutlarndadr; birisi daha kk, dieri ise daha byktr. Kitapla devam edelim... Muhafazakr ve slami dnceye gre, insan doas itibariyle gerek bedensel gerekse zihinsel ve duygusal anlamda kusurlu bir varlktr. nsan zihni, iinde bulunduu dnyay, zellikle de onun "beeri ynn" hakkyla kavramaktan acizdir. Beeri bilgiye laboratuar ortamnda ulalamaz. Bu anlay, klasik muhafazakrlardan yeni mu
www.e-kitap.us
hafazakrlara kadar uzanan bir "felsefi" alann ortak eksenini oluturur. Amerikan yeni muhafazakrlnn fikir babalarndan siyaset felsefecisi Leo Strauss (lm 1975), bu anlay kuramnn temeline oturtur. Bu izgiye gre, toplumu ynetme elit tabakann grevidir. Siyaseti ancak iyi yetimi bu elit grup yapmaldr. Sradan insanlar bu iin, yani siyasetin iine sokmann bir anlam yoktur, zarar verir ve ileri zorlatrrlar. Tarihsel ve felsefi referans Platon'a kadar uzanan bu modern faizan yaklam tipik bir Leo Straussuluktur. Benzer gerekelerle snrl siyasetten yana olan Dr. Akdoan, AKP'nin toplum-siyaset ilikilerine bakn anlatrken bunun nedenlerini de sralyor. Ancak, elikilerle dolu Muhafazakr Demokrasi kitabnda, bir yandan AKP'nin "snrl siyasetten" yana olduu belirtilirken dier yandan da "toplum mhendisliine" kar olduu vurgulanyor. Oysa, "toplum mhendislii" ksaca siyasetin kendisi olarak tanmlanabilir. Buna kar olmak gerekte siyasete kar olmaktr. Program olan bir siyasal partinin, dernein, sendikann bulunduu her yerde 'toplum mhendislii' de var demektir. AKP'nin "muhafazakr demokrasi" kavramyla ifade ettii ideolojikpolitik izgisi, Avrupal muhafazakr partilerden ok, ABD'deki yeni muhafazakr hareketle paralellik tamaktadr. Bu deerlendirmeyi biraz daha derinletirirsek unlar sylebiliriz; AKP izgisi, arlk merkezini neo-con anlayn oluturduu, Avrupa muhafazakrl ile ABD yeni muhafazakrlnn eklektik bir ifadesidir. AKP'nin kurduu ilikiler, izledii iktisadi ve toplumsal siyaset ve kresel atmalardaki konumlan (d politikas) bize bu konuda yeterince ka
www.e-kitap.us
nt sunmaktadr. Hatta bu kantlardan bazlar, yukarda da belirtildii gibi, AKP'nin dorudan bir Amerikan projesi olduuna da iaret etmektedir. (kanalturk.com.tr/24.04.2006) 3- AKINCILAR PARTS imdi biraz daha geriye giderek, AKP'yi ortaya karan siya sal koullara, tuhaf bir kavramsallatrmayla ifade edilen "Milli Gr" hareketi iindeki gelimelere ve bu partinin (AKP) tar tma yaratan ismine farkl bir boyuttan tekrar bakalm. AKP'yi, 28 ubat srecinin "ocuu" diye nitelendirmek yanl olmayacaktr. Anmsanaca gibi byk medya, 28 ubat 1997 sreci boyunca, Refah Partisi (RP) ve onun devam olan Fazilet Partisi (FP) iinden "yeniliki" bir kanat karmak iin hayli uramt. nk, siyasal slmn gc 28 ubat srecinde bir lde krlm, fakat tatmin edici dzeyde bir tasfiye gereklememiti. Hatrlanaca gibi; RP, 1995 seimlerinde yaklak yzde 22 orannda oy alm, 28 ubat srecinde bu parti kapatlnca onun yerine kurulan FP ise, ciddi lde gerilese bile, 1999 seimlerinde yzde 15 dzeyindeki bir gc korumutu. Bu nedenle, "Milli Gr" hareketinin i dinamiklerine dayanan bir tasfiye senaryosunu devreye sokmak kanlmazd. Byle bir dinamiin varl da grlyordu. te, 28 ubat srecinden "ders kard" sylenen, "devletle ve cumhuriyetin temel kurumlaryla kavga etmeyecek" bir kadro aray, bundan sonra hzlanacakt. Yeni isimler hazrd; Recep Tayyip Erdoan, Abdullah Gl,
www.e-kitap.us
Abdullatif ener, Dengir Mir Frat ve Blent Arn... Bu ekip, koullardaki deiime direnen ve "ak sallar" diye bilinen eski ynetici ekibe, komnist partilerin kat yapsna gnderme yapmak iin kimi slamc yazarlarca kullanlan ifadeyle belirtirsek eer, "polit bro"ya kar rtk bir muhalefet yrtyordu. Bu isimlerden sadece Blent Arn eski "polit bro" ya yaknd.
Bu ekip -ki Yeni Oluumcular ya da Yeniliki Kanat olarak tanmlanyorlard- 2000 ylnn bandan itibaren yle byk bir medya desteini arkasna ald ki, ortada Necmettin Erbakan ve arkadalarn destekleyen sadece iki gazete kald. Bunlardan biri Milli Gazete, dieri de Elaz'da yaynlanan yerel El Aziz isimli gazeteydi. Daha nce partinin denetiminde olan Kanal 7 gibi televizyonlar ise Yeni Oluumcular'n denetimine girmiti. Yeni Oluumcular, ansn nce FP iinde denedi. Partinin 2000'de yaplan kongresinde Recai Kutan "gelenekiler"in, Abdullah Gl ise "yenilikiler"in adayyd. Ancak, bu yar "yenilikiler" kk bir farkla kaybedecekti. Dier taraftan "yenilikiler"in kongreyi kaybetmesi bir yenilgi anlamna gelmiyordu. Tam tersine, Necmettin Erbakan'n neredeyse davaya ihanetle sulad ve btn gcyle yklendii muhalif kadrolarn byk bir g olarak ortaya kmasn, yenilgiden ok bir zafer olarak yorumlamak daha doru olacakt. Kongreyi Erbakanclarn almas zerine bir sre sessiz kalan "yenilikiler" iin tarihi frsat RP'den sonra FP'nin de kapatlmas sundu. Daha nce Anavatan Partisi (ANAP)'nden kopan muhafazakr ekiple birleen ve medya tekellerinin desteini alan "yenilikiler", Erbakan ekibinden daha hzl davrandlar ve AKP'yi kurdular.
www.e-kitap.us
Meclisteki FP'li milletvekillerinin yansndan fazlas yeni partiye geti. Her ey yolunda gidiyordu. Ancak, Recep Tayyip Erdoan'n, henz yeterince "terbiye" olmadna, rne in eski "radikal" grlerinden pek de uzaklamadna ili kin kukular devam ediyordu. stelik Erdoan'n stanbul Belediye Bakanl srasnda adnn kart yolsuzluklar ve slamc siyasetin finansman iin aktarlan kaytd paralar ve dier kaynaklar da sorun ya ratmaya devam ediyordu. 3.1. stanbul BURJUVAZS VE TARA SERMAYES
ARASINDA ZORAK UZLAMA Ancak, kamuoyu yoklamalarnda AKP'nin yzde 30'un zerinde bir toplumsal destee sahip olduunun anlalmasyla bu partiye verilen destek konusunda kimi tereddtler oluuyor, "arya kald" belirtilen bu destek, yer yer geriye ekilmeye balanyordu. Her ey iyi gzeldi ama, bu kadar byk ve hkmedici bir g hem beklenmiyor hem de istenmiyordu. Uluslararas mali sermayenin szcs gibi hareket eden Kemal Dervi'in siyasal provakasyonu ile balayan; Mesut Ylmaz, Hsamettin zkan ve baz DSP'li bakanlarn iinde yer ald -ki smail Cem de srece katld- "parlamenter darbe" sonucu Trkiye'de bir kaos ortam yaanmaya balad. DSP Paralanm, yeni bir parti kurulmutu. ABD bu giriime byk destek verdi, CNN Interntional, smail Cem'in istifa komasn btn dnyada canl yaynlad. Tekelci Trk medyas da ayn tavr izledi. Sonuta, ABD'nin Irak'n igali konusundaki destek talep
www.e-kitap.us
lerine kar direnen Blent Ecevit ve liderliindeki koalisyon hkmeti, bu giriim karsnda daha fazla direnemedi ve bu operasyon, beklenmedik bir anda Trkiye'yi erken seimin kapsna getirip brakt. Bu karar, Blent Ecevit'in syledii gibi, geleneksel siyaset snfnn "toplu intihar" giriiminden baka ey deildi. nk, ubat 2001 ekonomik krizinin ykc etkileri halen devam ediyor, alnan nlemlerin sonu vermesi iin en az bir yl daha gerekiyordu. Ecevit hkmeti ise henz nc ylndayd. Erken seime gidilecei kesinletikten sonra AKP'ye ynelik kukular ve itirazlar da artmaya balad. stanbul burjuvazisi ve onun szcln yapan kimi medya kurulular bir ara Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)'ne yatrm yapmaya yneldi. Ancak bu durum uzun srmedi. nk AKP yar ak ara nde gtryordu. Ekonomik krizin ykma uratt toplum kesimleri, alt snflar, az eitimliler, yoksullar, kendisini dlanm hissedenler, tekelci sermayenin tahakkm altndaki kk ve orta boy iletme sahipleri AKP'ye yneliyordu. Daha da nemlisi, servetten ve merkezi iktidardan daha fazla pay isteyen ve "orta lekli" olmann snrlarn hayli am Anadolu veya tara sermayesi de tercihini Recep Tayyip Erdoan'dan yana yapmt. AKP, lml slami sylemi, devletle atma yerine uzlama siyaseti izlemesi, Trkiye elitine gven verme ve kendisini bu alanda kantlama abalaryla, bu tercihin yaplmasn kolaylatryordu. yle ki, seim kampanyas srasnda AKP'nin belki de syledii tek ey; "Biz de dier partiler gibi Trkiye'yi ynetebiliriz" oldu. Evet, tpk "dier partiler" gibi. Bu ykseliin durdurulmayacam gren batc byk
www.e-kitap.us
sermaye, bir uzlama ve "koalisyon" yolu aramaya balad. stanbul burjuvazisi, iktidar, grece byyen tara sermayesi ile paylamaya raz olmutu. Elbette bu eilim bir tercihten ok, zorunlulua iaret ediyordu. Nitekim seim sonulan btn ngrleri dorulad.
Ve beklenecei gibi tekelci medyann tavr yine birden bire deiecekti. ok satl ve yksek reytingli gazete ve televizyonlara gre bu bir "Anadolu ihtilali" idi. lkenin siyasi istikrar ve gl hkmet ihtiyac nihayet karlanmt! Toplumsal bar artk salanacakt! Trkiye AB'ye daha kolay girecekti. vs. 3.2. EVRENN MERKEZE YENDEN SYANI MI? AKP'nin k, toplumsal ve iktisadi evrenin/tarann, siyasal merkezi kuatmas ve yeni bir "isyan" gibi de okunabilir. Dier taraftan, btn olup bitenler, farkl bir zeminde ve tarihsel koullarda gereklese de, 1950'lerde yaanan politik alt-st olula kimi benzerliklere sahipti. Bu benzerliklerden biri de 1950'de Celal Bayar-Adnan Menderes liderliindeki Demokrat Parti (DP) iktidarna yol aan ilk "isyan" gibi, ikincisi de daha bandan itibaren uzlama eilimi gsteriyordu. Dengeler son derece hassast. Bu hassas dengelerin bozulmas, daha nceki gibi son derece tehlikeli sonular yaratabilirdi. Bu arada, kurulduu gnden itibaren Adalet ve Kalknma Partisi'nin, "Ak Parti" eklindeki ksaltlm ismine ynelik bir itiraz da vard. Bu itiraz hl devam ediyor. Dier siyasi partiler ve slamc basnn dndaki gazetelerin byk blm, partinin isminin "Ak Parti" diye ksaltlmasna kar kyorlar. Dorudan kar kmayanlar ise "Ak Parti" yerine "AKP" ksaltmasn kullanmay (doru bir tutum olarak) tercih ediyorlar.
www.e-kitap.us
Bu itiraz, esas olarak "Ak" sfatna ve bu szcn ima ettii temizlik, drstlk, masumluk ve kirlenmemilik gibi dier sfatlara yneliyor. Bu isimle, dier partilerin "kirli" olduunun kastedildii ve dolaysyla "haksz rekabete" yol at ileri srlyor. Bu nedenle partinin ismi srarla AKP diye ksaltlyor. Bu ksaltma elbette daha doru ve bunun bir yazm ve telaffuz kolayl salad da ak.
3.3. AK-GEN'DEN AK PART'YE Oysa, "Ak Parti" ksaltmasnn anlam bambaka. Bu ksaltmann arkasnda hem bir gelenek hem de bir tarih var. 1970'li yllar boyunca olduka silik bir profil veren, Trk sanda lkc hareketin arl ve etkisi altnda ezilen slamc genlik hareketi, balangta, sonradan ele geirdikleri Milli Trk Talebe Birlii (MTTB) iinde rgtlenmiti. MTTB, bir ara (1960'larda) solcularn da iinde alma yapmasna karn, yakn tarihi boyunca sac, muhafazakr ve slamc genliin ve evrelerin denetiminde olmutu. Trk sann kadro kaynaklarndan biri olan bu rgtn tarihi 1950'li yllara uzanmakla birlikte 1970'li yllarda hayli silik bir profil veriyordu. Daha ok imam hatip liselerinde ve ilahiyat fakltelerinde rgtlyd. 1970'lerin sonlarnda slamc hareket belli bir gce ulanca, daha radikal eilimlere sahip olan kesimler MTTB'yi aan, sola ve komnizme kar daha etkili mcadele yrtecek bir rgtlenmenin aray iine girdiler. Daha nce dattklar bildirilerde "slamc Genlik" imzasn kullanan bu kesim, Necmettin Erbakan liderliindeki Milli Selamet Partisi (MSP) ynetiminin de icazet vermesiyle "Aknclar" ya da "Aknc
www.e-kitap.us
Genlik" ismini kullanmaya balad. lk bakta politik bir arm olmayan bu isim, hem Osmanl tarihine bir gnderme yapyor hem "fetih" fikrini yeniden retiyor hem de daha aktif bir mcadele yrtleceinin iaretini veriyordu. slamc genlik, 1977'den itibaren, daha sonra bir federasyona dnecek olan "Aknc Genlik Dernei" ni kurdu ve bu at altnda rgtlenmeye balad. MTTB de varln korumakla birlikte, kadrolar arlkl olarak bu dernee aktarld. Dernein ismi de, devrimci genliin nl ve efsanevi rgt Dev-Gen'ten (Devrimci Genlik Federasyonu) esinlenilerek "Ak-Gen" olarak ksaltld ve bu ksaltma tzne de konuldu. Solla mcadelede son derece etkisiz kalan Ak-Gen'liler 1980'e doru sokakta da varlk gstermeye ve rekabete kalktklarnda, lkclerle sert atmalara girmek zorunda kaldlar. MHP'nin 197880 arasndaki yllk dnemde zellikle tara illerindeki slamc taban zerinde, i sava koullarnn sert ve saflatrc etkisinin de katksyla etkinlik kurmaya balamas, bu rekabeti kn balca nedenleri arasndayd. Sre, MSP'nin genlik tabann da radikalletiriyor ve bu alanda zerkleme eilimlerini glendiriyordu. 1980'e doru slamc Ak-Gen'liler yer yer solla atmalarda da boy gstermeye balyor ve kendilerini genel sac izgiden ayrtran bir sylemi oturtmaya alyorlard.
3-4. AKINCI-LKC ATIMASI Ancak, MHP ve lk Ocaklar, sokan sanda kurduklar hegemonyann sarslmasna ve bu alanda kendilerine rakip olacak bir k yaplmasna izin vermek niyetinde deildi.
www.e-kitap.us
Sonuta, lkclerle Aknclar arasnda silahl atmalarn yaanmas kanlmazd. yle de oldu. Nitekim lkcler, 23 ubat 1980 gn Fatih Camii'nin avlusunda Ak-Gen Genel Bakan Metin Yksel'i tabancayla vurarak ldrdler. Bu olay lkclerle slamclar arasndaki gerilimi dorua kard. lkcler saldrlarn bu cinayetle snrlamadlar ve birok yerde AkGen binalarn, MSP il ve ile rgtlerini basarak, silahla tarayarak ya da bombalayarak eylemlerini srdrdler. slamclar da bu saldrlara karlk vermeye altlar. lk Ocaklar'nn kapatlmas zerine yerine kurulan lkc Genlik Dernei'nin stanbul blge bakanlarndan Recep ztrk byle bir kar saldr srasnda gznden yaraland (Prof. mit Doanay ve Prof. Cavit Orhan Ttengil'i planlayarak ldrd iddia edildi. Bu iddia,
42
dnemin MHP'sinin askeri kanat liderlerinden Ylma Durak'n yer ald. Recep ztrk, szkonusu saldrda
ifadelerinde
yaralandktan sonra "Kr Recep" diye anlmaya balad). lkclerin youn saldrlan karsnda slamclar fazla bir varlk gsteremediler ve geri ekildiler. Bu geri ekilite Aknclarn sokak pratiinin snrll ve silahl mcadele geleneinin bulunmay nemli rol oynad. Bu dnemde yaymladklar bildirilerinde MHP'yi "faist parti", lkcleri ise "rk-faist mnafklar" olarak nitelendiren Aknclar yenildi. 1970'li yllarn sonlarna doru eitli nedenlerle cezaevlerine giren snrl sayda slamc, az olduklar iin kendilerine ayr koular almadndan izin isteyerek solcularla birlikte kalyorlard. te, bugn "Ak Parti" kadrolarnn byk arln, o dnemin MTTB ve Ak-Gen yeleri oluturuyor. Genel Bakan Recep Tayyip Erdoan, MTTB ve Ak-Gen iinden yetien bir
www.e-kitap.us
isim. Abdullah Gl, MTTB'nin bir dnem stanbul bakanln yapt. Blent Arn da, ilk rgtsel deneyimlerini MTTB'de kazand.
Daha da nemlisi, "Ak Parti"nin orta dzey yneticilerinin (ekirdek kadrolarnn) byk ounluu da Ak-Gen yelii yapan isimlerden oluuyor. Bugn ou bakan olan ve daha nce Erdoan'n stanbul belediye bakanl srasnda, belediyeye bal kurulularda st dzey grevlerde bulunan (bir ou yolsuzluk sulamasyla yarglanyor) isimlerin tamamna yakn da 1970'li yllarda Aknc Genlik Dernei yeleriydi. Bir sfat olarak "Ak" szc stanbul Belediyesi'nin kimi projelerinde (Ak-Bil gibi) daha nce de kullanlmt. te, "Ak" sfat, bir temizlik ve kirlenmemilik gndermesinden ok ki kukusuz byle bir ama da var- ortak bir siyasal tarihe, slamc hareket iindeki bir gelenee ve aslnda Erbakan ve arkadalarnn temsil ettii "fraksiyon" dan bir farka veya bir ayrla iaret ediyor. zetle; "Ak Parti" ile ima edilen unsur "Aknclar Partisi" oluyor.
3.5. NECP FAZIL ETKS Bugn "Ak Parti" kadrolarnn ve/veya yneticilerinin nemli bir ortak paydas da Necip Fazl Ksakrek'le olan ilikileridir. zellikle radikal izgideki slamc genlik evrelerinde byk etkisi olan; slam'n Arabi yorumundan ok "Doucu" bir yaklam esas alan Necip Fazl, Ak-Gen'liler zerinde de nemli bir nfuza sahipti. Blent Arn ve Abdullah Gl daha lise rencisiyken Ksakrek'in etkisi altnda olduklarn ve hibir konferansn karmadklarn belirtiyorlar. Ayn etkinin, Erdoan'da da ol
www.e-kitap.us
duu, rnein iir okuma tutkusunun bu etkiden kaynakland sylenebilir. Ak-Gen, kendi st rgt durumundaki MSP'den daha radikal bir izgiye sahipti. Bu zellii onun Ksakrek gibi isimlerden etkilenmesine yol ayordu. Ancak, Ksakrek'in 1977 seimlerinde MHP'yi desteklediini
aklamas ve lkc hareketi kamuoyunun nnde vmesi, slamc evrelerde byk bir hayal krkl yaratrken, lkclere ise radikal muhafazakr kesimler nnde byk prestij salad. Ksakrek'in bir tr "slamc-lkc Sentezi" oluturma aray, Erbakan ve MSP'nin hegemonya kurduu ve sktrd bir slamc nfuz alannda kendisine alan ama abasyd. Ksakrek'in bu hamlesinden sonra, MSP'nin genlik rgt AkGen'ten lkc harekete baz katlmlar oldu. Bir kesim de, AkGen'ten ayrlarak, Byk Dou Aknclar hareketini kurdu. Bu grup, bugn kamuoyunda slami Byk Dou Aknclar-Cephesi (BDA-C) olarak bilinen ve baz bombalama eylemleri ve suikastlarda ismi geen radikal s lamc rgtlenmedir. (binanet.org/ 30.11.2002)
www.e-kitap.us
II Blm
4- TRKYE'NN TEPESNDEK ATLAK AKP'nin seim sistemindeki grlmemi arpkln da bir sonucu olarak, kaytl semenlerin yzde 25'i, sandk bana giden semenlerin ise yzde 34'nn oylaryla Meclis'in yzde 65'ini ele geirerek ezici bir ounlukla hkmet olmasnn ardndan; askeri brokrasi, batc byk sermaye ve bu partinin temsil ettii ekonomik ve toplumsal gler arasnda oluan fiili mutabakatn, henz bozulmasa bile derin bir yara ald grlyor. Trkiye'nin tepesinde oluan bu atlan, lkenin yeni kresel dzen iinde ynn tayin etmekte zorlanmasna da yol at gzlemleniyor. Neler olduunu ve neden byle bir aamaya gelindiini anlamak iin biraz gerilere giderek, AKP'yi ortaya karan koullara daha yakndan bakmann yararl olacan dnyorum. nk bugn Trkiye'nin tepesinde oluan atlak, AKP iktidarn ortaya karan koullarn hem nedeni hem de bir sonucudur. Yukarda da belirttiim gibi; AKP'yi 28 ubat srecinin "ocuu" diye nitelendirmek yanl olmayacaktr. Anmsanaca gibi, 28 ubat 1997 sreci boyunca, Refah Partisi (RP) ve onun devam olan Fazilet Partisi (FP) iinden "yeniliki" bir kanat karlmak iin ciddi bir operasyon yrtlmt. nk, siyasal Islamn gc bir lde krlm ve fakat tatmin edici dzeyde bir tasfiye gereklememiti. Bu nedenle, Milli Gr ha
www.e-kitap.us
reketinin i dinamiklerine dayanan bir tasfiye senaryosunu, tekelci medya desteinde devreye sokmak kanlmazd. Bu olgu, durumun irad yann, daha da nemlisi sadece bir boyutunu oluturuyordu. nk, tarihte, doada ve toplumlarda hibir ey 'bir kral otoritesi' tarafndan belirlenemez. ok sayda etkenin bilekesi tarihin ynn saptar, toplumsal gelimelere yn verir. Dier taraftan slamc hareket, nesnel konularn zorlad kanlmaz bir ayrmaya doru srkleniyordu. Byle bir dinamiin giderek olgunlat ve harekete getii grlyordu. te, 28 ubat srecinden "ders kard" sylenen, "devletle ve cumhuriyetin temel kurumlaryla kavga etmeyecek" bir kadro aray, bundan sonra hzland. Banda Recep Tayyip Erdoan, Abdullah Gl, Blent Arn, Abdllatif ener ve Dengir Mir Frat gibi isimlerin bulunduu, uzun sredir byle bir giriime hazrlanan ekip harekete geti. Bu kadro, ansn nce FP iinde denedi, olmad. Yukarda da iaret ettiim gibi; FP'nin 1. Kongresi'nde genel bakanla aday olan Abdullah Gl kk bir farkla Recai Kutan karsnda yar kaybetti. RP'den sonra FP'nin de kapatlmas aranan frsat sundu. Daha nce Anavatan Partisi (ANAP)'nden kopan muhafazakr ekiple birleen ve byk medyann desteini alan "yenilikiler", Necmettin Erbakan ekibinden daha hzl davrandlar ve AKP'yi kurdular. Meclis'teki FP'li milletvekillerinin yarsndan fazlas yeni partiye geti. Her ey yolunda gidiyordu. 4.1. TARA SERMAYES LE ZORAK UZLAMA Ancak, AKP'ye verilen destek, seimlerden nce yaplan btn kamuoyu yoklamalarnda bu partinin yzde 30'un
www.e-kitap.us
zerinde bir gce sahip olduunun anlalmasyla birlikte yavalad ve daha temkinli hareket edilmeye baland. Bu kadar byk ve hkmedici bir g hem beklenmiyor hem de istenmiyordu.
Uluslararas sermayenin ve Amerikan i evrelerinin temsilcisi gibi davranan Kemal Dervi'in siyasal provokasyonu ile lke gndemine erken seim girdi. ABD'nin Irak' igal etmek iin Trkiye'den istedii destee ve bu ynde yaplan basklara direnen Blent Ecevit liderliindeki 57'inci hkmetin sonu hazrlanyordu. Bu oyuna Mesut Ylmaz, Hsamettin zkan ve son olarak smail Cem'in katlmasyla balatlan "parlamenter darbe" giriimi baarl olunca, nce Demokratik Sol Parti (DSP) blnd ve Trkiye bir anda kendisini erken seimin eiinde buldu. Bu karar, geleneksel siyaset snfnn, Ece-vit'in deyimiyle, "toplu intihar" giriiminden baka ey deil47 di. nk, ubat 2001 ekonomik krizinin ykc etkileri henz alamam, can yanan, iini kaybeden ve yoksullaan kitlelerin fkesi henz yatmamt. Kald ki, DSP nclnde kurulan koalisyon hkmeti daha nc yln yeni doldurmutu ve seim iin bir yl beklenebilirdi. Ama olmad. Erken seime gidilecei kesinletikten sonra AKP'ye ynelik kukular ve itirazlar da artmaya balad. Ancak, AKP yar ak ara nde gtryordu. Ekonomik krizin ykma uratt toplum kesimleri, alt snflar, az eitimliler, yoksullar, kendisini dlanm hissedenler, tekelci sermayenin tahakkm altndaki kk ve orta boy iletme sahipleri AKP'ye yneliyordu. AKP'nin ykseliini belirleyen ok daha nemli baka bir olgu vard; servetten ve merkezi iktidardan daha fazla pay is
www.e-kitap.us
teyen ve "orta lekli" olmann snrlarn hayli am Anadolu ve/veya tara sermayesi de tercihini Tayyip Erdoan'dan yana yapmt. AKP, lml slami sylemi, devletle atma yerine uzlama aray, Trkiye elitine gven verme ve kendisini bu alanda kantlama abalaryla, bu tercihin yaplmasn kolaylatryordu. Geleneksel slamc siyaset, artk bu kesimleri tayamyordu. Zaten, tara sermayesinin baz kesimleri iin geici bir urak olan MHP'de, iktidar ortakl srasnda derde deva olamamt. slamc siyasetteki blnmenin nesnel temelini bu olgu oluturuyordu.
Bu ykseliin durdurulamayacan gren batc byk sermaye, bir uzlama ve "koalisyon" yolu aramaya balad. stanbul burjuvazisi, iktidar, byyen tara sermayesi ile paylamaya raz olmutu. Askeri ve sivil brokrasi ise bu gelime karsnda "zoraki" bir uzlamadan ve yeni ekibi iktidarda "terbiye" etmekten baka bir yol kalmadn gryordu. Elbette bu durum bir tercihten ok zorunlulua iaret ediyordu. 4.2. DEMOKRAT PART MODEL Nitekim, seimlerden hemen sonra, siyasi yasakl olan Recep Tayyip Erdoan zerindeki yasaklar, Anayasa ve yasalar zorlanarak kaldrld. Kimse bu operasyona itiraz etmedi. Muhalefet partisi CHP bile "durumun normallemesi" adna giriimi destekledi. Erdoan'n nnn almas, varlan uzlamann szlemesi gibiydi. Ancak, bu uzlama ile AKP hkmetinin iktidar snrlar da izilmiti. Gerek AKP'nin dayand toplumsal gler, gerekse seimlerden sonra ortaya kan tabloya bal olarak siyaset alannda yaplan yeni dzenlemeler; yukarda da belirttiim gibi,
www.e-kitap.us
Trkiye'nin, 1950'li yllarda yaananlara benzer bir sreten getiini gsteriyordu. AKP'yi iktidara tayan koullar, seim sonrasnda yaanan gelimeler ve bu partinin kadro bileimi "Milli Gr" geleneinin yeni bir versiyonundan ok, Demokrat Parti (DP)'yi artryordu. Zaten bu durumu bir lde gren Recep Tayyip Erdoan da, "Milli Gr gmleini" kardn ilan ederek kendilerini "DP'nin davam" olarak nitelendirmeye balad.
4.3. AKP KTDARININ SINIRLARINI GREMED Gelgelelim, AKP'nin sergiledii iktidar pratii, bu uzlamann snrlarn yeterince kavrayamadn gsteriyordu. Yeni kadro, derin bir gvensizlik duygusuyla hareket ediyor ve iktidar alann geniletmek iin st ste hamleler yapyordu. rnein, AKP daha hkmetinin ilk gnlerinde iktidarn
49
salamlatrmak iin dardan
yani Bat'dan ve ABD'den icazet almaya ynelmiti. Dier taraftan, ezici Meclis ounluunun, seim sistemindeki garabetin de bir sonucu olduunu unutan AKP, srekli olarak "krmz izgileri" ayordu. ktidara hazr olmad ksa srede ortaya kmt. Yeterli bir kadro birikimine sahip olmadn her admyla ortaya koyuyor, sermayenin genel karlarnn yerine, byyen tara burjuvazisini kollayan bir siyaset izliyordu. Devleti, khnemi ve artk lkeyi tayamayan Souk Sava zihniyetinden kararak, 21. yzyln ihtiyalarna gre yeniden yaplandrmaya alan Trkiye elitinin aksine, AKP onu daha da geriye eken bir tutum takmyordu. te "kadrolama" frtnas bu nedenle kopmutu. AKP, btn beklenti
www.e-kitap.us
leri boa karacak ekilde bir Souk Sava dnemi partisi gibi hareket ediyordu. Bu kadro ve anlayla yeni kresel dzen iinde byk gler arenasna kmak mmkn deildi. Sknt buradayd.
rnein AKP, Avrupa Birlii (AB) iin uyum yasalarn hazrlarken kk kurnazlklara bavuruyordu. AB uyum yasalarnn hibir ekilde konusu olmad halde, ii gc brakm "her apartmana bir mescit" gibi tuhaflklar paketin iine yerletirmeye alyordu. Durum byle olunca, nce Trk Silahl Kuvvetleri (TSK) ardndan da (TSAD) Trkiye Sanayicileri ve adamlar Dernei gibi byk sermaye rgtleri AKP'yi nce eletirmeye, ardndan da yklenmeye baladlar. Gerek Genelkurmay Bakan Orgeneral Hilmi zkk'n -ki hkmetle uyumlu bir grnt 50 sergileyerek gelecee, rnein
cumhurbakanlna yatrm yapyordu- kimi klar, gerekse Milli Gvenlik Kurulu (MGK)'nun hkmetin AB'ye hazrlk iin karmaya alt "6. Reform Paketi" hakknda koyduu erhler, bu gelimenin iaretleri olarak okunabilirdi. Ortaya kan atlan bir nedenini de, Trkiye'nin yeni uluslararas dzende ynn tayin etmekte yaad teredtlerde aramak gerekiyor. nk, AKP'nin belirgin bir d politikasnn olmad anlalyordu. rnein; AKP Irak Sava'ndan nce izledii "tutarsz ve ikircikli" politikalar nedeniyle ABD karsnda byk bir gven kaybna uram durumdayd. Ancak, AKP kurmaylarnn btn geleceini AB'ye kapa atmak zerine kurduu da belliydi. nk AKP, AB yeliinin, hatta yelik srecinin getirecei "zgrlk" ortamnn lml slami programn hayata geirmek iin uygun bir or
www.e-kitap.us
tam salayacan dnyordu. nde gelen AKP teorisyenleri srekli olarak bu gr iliyordu. Bylece liberal evreleri de yanlarna alacaklarn hesaplyorlard. Bu hesapta pek yanldklar sylenemezdi. te yandan, lke ekonomisinin ykm ve ulusal zenginliklerin tasfiye ve transferiyle sonulanacak bir srece (ve IMF'ye) teslim olan AKP, uluslararas ilikilerdeki farkllamay da yeterince doru okuyamyordu. Bylece giderek, bizzat baz sermaye evrelerini de iine alan daha sert bir ulusalc tepkinin de hedefi haline geliyordu. Eer AKP, 3 Kasm 2002 seimlerinden sonra ortaya kan zoraki uzlamann snrlarn grr ve kendisine izilen alan iinde iktidar oyununu oynarsa, bir dnem daha hkmet edebilir. Yok eer iktidar alann geniletme izgisini srdrrse, rnein Cumhurbakanln, Silahl Kuvvetleri ve 51 Yksek Yargy ele geirmeye ynelirse, Trkiye yeni bir siyasal krize hazr olmaldr, (bianet.org 07.06.2003) 5- G-8 ZRVES'NDE BlR AKSESUAR; ERDOAN Dnyann en zengin ve ileri sanayi lkelerinden oluan G8 (Grup-8) forumunun 2004 toplants, 9 Haziran'da ABD'nin Georgia Eyaleti'nde See Island'da gerekletirildi. Bu zirve, rgtn Souk Sava sonrasndaki en nemli toplantlardan biriydi. nk, ABD'nin gezegene egemen olma siyasetinin tayin edici etaplarndan birini oluturan Byk Ortadou Projesi (BOP) resmi olarak ilk kez bu zirvede gndeme getirildi.
www.e-kitap.us
BOP'un hedefleri, ierii, ap ilk kez bir belge eklinde bu zirvede ortaya konuldu. O gne kadar, daha ok baz aklamalar, yorumlar ve makalelerden yola klarak tartlan BOP, bylece daha somut bir emperyal siyaset haline geldi. G-8 lkelerinin 9 Haziran 2004 zirvesinin Trkiye ve AKP bakmndan da zel bir nemi vard. nk, AKP'nin bir siyasal parti ve proje olarak BOP'un iine nasl yerletirildii ve Trkiye'ye biilen rol bu zirvede aka ortaya kyordu. Bu nedenle, sz konusu zirvenin gndemine, nelerin tartldna ve yaananlara bu almay tamamlayan bir derinlii olmas bakmndan biraz daha yakndan bakmakta ve analiz etmekte yarar var. Bilindii gibi, daha nce ismi G-7 olan ve ABD, Almanya, Fransa, italya, Kanada, ngiltere ve Japonya'dan oluan rgte, Rusya'nn da -kendi srar sonucu- katlmasyla ye says sekize kt. Rusya'nn bu rgte katlma istei, bir tr yakn kontrol imkn da verdiinden dierleri tarafndan kabul edildi. Bu ye bileimine bakldnda, her konuda ortak kararlarn alnmas pek mmkn grnmyor. Ancak, dnyann yoksullarna kar bir kutup oluturduu da ak. See Island zirvesinde BOP (ismi daha sonra 'Geniletilmi Ortadou Projesi' olarak deitirildi), dorudan ABD Bakan George W. Bush tarafndan sunuldu. Kuzey Afrika'nn Atlantik kysndaki lkesi Fas'tan Asya ilerine kadar uzayan ve 22 slam lkesini de iine alan bu geni corafyada, rejimleri deitirmeyi ngren proje, ABD tarafndan adeta btn dnyaya dayatld.
www.e-kitap.us
5.1. DEMOKRATK ORTAK! Bu nedenle, zirveye ilk kez Grup yeleri dndan lkeler de davet edildi. Bush tarafndan davet edilenlerden biri de Trkiye Babakan Recep Tayyip Erdoan oldu. Bakan Bush'un Erdoan'a davetinin "demokratik ortak" sfatyla yapld akland. Trkiye'nin yansra aralarnda Msr, Tunus ve rdn'n de bulunduu baz Arap lkeleri de davet edilenler arasndayd. Ancak bu lkeler toplantya katlmayacaklarn bildirdi. Erdoan ise Bush'un davetine icabet ederek 810 Haziran 2004 tarihlerinde ABD'de olacan aklad. Gazetelerde bu davet, "Erdoan zenginler zirvesinde" gibi, malum aalk kompleksinin her satra szd balk ve haberlerle verildi.
Blgedeki Bat'ya yakn Arap lkelerinin zirveye katlmyor oluu srpriz deildi. nk See Island'da yaplacak G-8 zirvesine BOP'un sunulacan ilk duyuran Londra'da Arapa yaynlanan El Hayat gazetesi oldu. Bunun ardndan, Iran, Suriye, Suudi Arabistan, rdn, Lbnan ve Msr bu projeye kar olduklarn duyurdular ve protesto ettiler. Blge gazetelerinde ve televizyonlarnda youn ekilde BOP'u eletiren yazlar ve programlar yaymland. Bu yaz ve programlarda, "Dardan dayatlacak dzenle blge halklarnn iradesinin hie sayld" belirtiliyordu. Dolaysyla davete "hayr" diyen lke ynetimleri, davet sahipleri tarafndan bir sre sonra tasfiye edilme olasl ile yz yze geleceklerini biliyorlard. Recep Tayyip Erdoan'n ise, zirvede "slam ile demokra sinin birlikte yaanabilecei rnek bir lkenin lideri" olarak konuma yapaca belirtiliyordu. yle de yapt. Bu resmi tak dimden de anlalyordu ki, Trkiye BOP'un merkezinde yer
www.e-kitap.us
alacak ve kilit rol oynayacak bir lkeydi. En azndan balang aamasnda byle grlyordu. Nitekim Babakan Recep Tayyip Erdoan'n bu zirvenin ardndan yaplan AKP ile kongrelerinde, "Trkiye'nin BOP'un ebakan olduunu" vnerek ilan etmesi, AKP'nin Ortadou'da ve slam dnyasnda stlendii rol apak ortaya koyuyordu. ABD'nin Ankara Bykelisi'nin 2006 ylnn banda yapt nemli bir aklama da Ankara'nn BOP karsndaki pozisyonunu teyit ediyordu. "Trkiye bu projenin lideridir. Trkiye, demokrasisini baarl klan unsurlar ve kurumlarn neler olduunu, nasl ilediini ve nasl gelitirileceini gstererek blgedeki lkelere liderlik ediyor." (Akt.
Fikret Bila, Milliyet gazetesi, 03.03.2006)

5.2. TRKYE'DEN MODEL OLUR MU? Bu zirvede Trkiye'nin dier Ortadou lkelerine resmen "model lke" olarak sunulma olasl da gl beklentiler arasndayd. Bu durumun Trkiye'de hkmet ile ordu arasnda yeni bir gerilime yol aacan tahmin etmek g deildi. Nitekim, dnemin Genelkurmay 2. Bakan Orgeneral lker Babu (2006 Austosunda Kara Kuvvetleri Komutan oldu) 2004'n Mart aynda yapt ABD ziyaretinin ardndan, bu gezinin resmi gndemiyle hi ilgisi olmad halde, "Trkiye'nin Ortadou lkelerine modellik yapma gibi bir iddiasnn bulunmadn" sylemiti. Babu, "Bazlar Trkiye iin 'lml slam devleti modeli' gibi kavramlar ortaya atyor. Oysa, hem laik hem lml slam devleti bir arada olmaz" diyerek,-bu ynde yaplan telkinleri de dolayl olarak dorulamt. lkede byle bir gerilimin olduunu rtk ekilde Erdo
www.e-kitap.us
gan da doruluyordu. Davetin resmen iletildiinin kamuoyuna yansd gn (27 Mays 2004) konuya ilikin sorular yantlayan Erdoan, "Trkiye rnek lke olacaktr. Bu konuda hi pheniz olmasn. rnek lke olmak bizi kltmez, aksine bytr. G-8 zirvesinde arlkl olarak Ortadou ele alnacak" diyordu.
Aslnda Trkiye'nin "model lke" olarak yeniden dizayn edilecei ok daha nceden belliydi. Tasarlanm ve planlanmt. rnein, ClA'nn Ortadou Masas eski eflerinden, ABD'nin Trkiye ve slam siyasetlerinin oluturulmas konusunda uzun sre Beyaz Saray'a danmanlk yapan Graham Fuller, Foreign Affairs dergisinin MartNisan 2002 tarihli saysnda unlar yazyordu: "Trkiye kesinlikle bir model haline gelmektedir. nk, Trk demokrasisi kat devlet ideolojisini ykmakta ve gnlsz de olsa, lkenin gelimekte olan demokratik ruhu ve kamuoyunun nemli bir ksm gelenei yanstan slami hareket ve partilerin douuna izin vermektedir." (Graham Fuller, Foreign Affairs, Washington, Mart-
Nisan 2002)
Fuller, bu almada da deinildii gibi, bir kehanette bulunarak Adalet ve Kalknma Partisi'nin iktidara geliini de haber vermiti. Ona gre Trkiye bu iktidarn, yani AKP'nin sayesinde "model" olacakt. Elbette bu yaklam sadece ynetim zerinde etkili baz stratejistlere ait deildi. ABD'nin hemen btn politika yapclar ve emperyal vizyonlu entelektellerinin grleri de ayn yndeydi. Szgelimi, nl "Uygarlklar atmas" teorisinin babas olan Samuel P. Huntington, El ttihad isimli Arap gazetesine verdii (12 Mays 2004) bir demecinde yle diyor:
www.e-kitap.us
"Mslmanlarda Avrupa kltr yoktur. Trkiye iin en iyi yol, slam dnyasna dnmektir. Gl ordusu ve demokratik rejimi, Trkiye'yi slam dnyasnn liderliine aday yapmaktadr." (Akt. Yaln Doan,
Hrriyet gazetesi, 27.05.2004)

5.3. TRK ORDUSU GOP/BOP'A KARI MI? te yandan, Trk Silahl Kuvvetleri (TSK)'nin koyduu rezervlerden hareketle, askerlerin BOP'a btnyle kar kt sanlmamak. Silahl Kuvvetler sadece Trkiye'ye biilen role itiraz ederek, "lml slam" stratejisine kar kyor, BOP'a deil... nk Org. lker Babu, yine ayn konumasnda BOP'un "Blge lkeleri iin yararl ve gerekli" olacan sylyordu. Yani, Trkiye iin geri olan bir pozisyon, Araplar iin ilerletici olabilir demek istiyordu. Nitekim, Genelkurmay Bakanl tarafndan dzenlenen ve 27 Mays 2004 gn Harp Akademileri'nde balayan "Trkiye, NATO ve AB Perspektifinden Kriz Blgelerinin ncelenmesi" konulu sempozyumun alnda da konuan Org. lker Babu, TSK'nn rezervlerinin neler olduuna da aklk getirdi: "Trkiye'den hareketle nfusunun byk blm Mslman olan lkelerin kolaylkla demokratik bir yapya dnebilecei sonucunu karmak yanltc olabilir. Burada dikkatten karlan husus, laikliin Trk demokrasisinin gelimesinde ana itici g oluudur. Laiklik srecini yaamayan lkelerin demokratik bir yapya kolaylkla ulaabileceini sylemek bir iddiadan ileriye gemeyebilir."
(Cumhuriyet, 28.05.2004)
Babu, aslnda TSK komuta kademesinin eilimini dile getiriyor ve "BOP olsun ama laiklik temelinde uygulansn" demek istiyordu.
www.e-kitap.us
Ancak, uygulanp uygulanamayaca bir yana, bu konudaki kararn oktan verildii biliniyor. Daha da nemlisi, bu projenin AKP ynetiminin iine geldii de anlalyor. AKP, ABD'nin yrtt lml slam stratejisini, Trkiye'deki geleneksel iktidar blokunun bileimini deitirecek bir imkn olarak deerlendirmek istiyor. Bunun anlam, ordunun ve laik elitin bu blok dna itilmesi oluyor. Aynca AKP daha iktidarnn ilk ylnda, bu projenin Trkiye'de dk younluklu bir slamizasyona yol aacan gryor ve o nedenle geleneksel siyasal hedefleriyle r-ttn dnd bu stratejiyi "tarihi bir frsat" olarak kullanmak istiyordu.
5.4. VE DI DNAMKLER MESELES Bir nceki blmde de deindiim gibi, Erdoan'n siyasi
57
danmanlarndan Dr. Yaln Akdoan bu durumu, "Son 200 yldr ilk kez d dinamiklerle i dinamikler birleti" diye aklyor. D dinamikler, ABD'nin BOP'u ve lml slam projesi oluyor, i dinamikler ise AKP'ye verilen oylar ve slamc siyasal rgtlenme. Bu ynelimin Trkiye'nin tepesinde bir blnme ve atma yaanmadan gereklemesi zor gryor. AKP bu srete ABD'ye neredeyse "tam teslimiyet" anlayyla yaklarken, TSK'nn ise AB'ye temkinli bir ynelim iinde olduu dikkatlerden kamyor. Ancak, bunun bir aresizlik hali olduu da ulalyor. Bu nedenle, hi beklenmedik anda, srpriz seeekleri de beklemek gerekiyor. Dier taraftan, Cumhuriyetin kurucu ilkelerinin byk lde budanmasyla sonulanacak slamclatrma siyasetinin
www.e-kitap.us
de bir snrnn olduunu ak. Belika'nn bakenti Brksel'de 12 Mays 2003'te dzenlenen Avrupa Gvenlik Forumu iin Henry J. Barkey tarafndan hazrlanan, "Trkiye'nin Stratejik Gelecei; ABD Perspektifi" balkl raporda yle deniyor: "Trkiye'nin artan stratejik deeri, bu lkenin i istikrarn ABD'li politika belirleyicileri iin daha da nemli bir kayg haline getirmitir. Trkiye'deki istikrarszlk potansiyel olarak, ister slami isterse ulusalc ynelimli olsun, Bat kart glerin ykseliine yol aabilir ki, bu da kritik nemdeki askeri tesislere eriimin reddedilmesine ve Ortadou'da btn ortamn deimesine neden olabilir." (Akt. zcan
Buze, Teori Dergisi Say: 172)

Sonu olarak, Trkiye'nin dk younluklu da olsa bir islamclama tehdidiyle kar karya olduunu grmek ve kabul etmek gerekiyor. Dolaysyla, "yukarda" bir i atmann yaanacan beklemek de gndz rya grmek olmayacaktr. Sorun bunun yntemine ve dozuna ilikindir. Trkiye'nin btnyle "elden kmayaca" bir dnm ngrlmektedir. Ancak, tam da bu bakmdan ortada bir amaz var. Hem AKP'nin Trkiye'yi Bat'dan koparmadan slam dnyasna tamas isteniyor hem de bu dnyay deitirmesi. Bu paradoksu en ak ekilde yakalayanlardan biri dnemin Yeni afak yazar Ahmet Tagetiren oldu: "Bir paradoks var; AKP'nin hem 'islamc bir iktidar olmamas' isteniyor hem de 'islamc bir iktidar olup' slami ve islam dnyasn deitirme misyonunu stlenmesi bekleniyor."
(Ahmet Tagetiren, Yeni afak, 22.1.2004)

Bu mmkn m? Rivayet muhtelif, (bianet.org / 29.05. 2004)
www.e-kitap.us
6- TRKYE'NN YEN 'FETRET' DNEM stanbul'da 15 ve 20 Kasm 2003 tarihlerinde patlayan bombalar, Trkiye'nin kresel dzen iindeki yerinin yeniden tanmlanmas tartmalarn da tetiklemi grnyordu. El Kaide balantl slamc bir rgtlenme tarafndan gerekletirilen eylemlerde onlarca kii yaamn yitirdi. lenler arasnda ngiltere'nin stanbul Bakonsolosu da vard. Trkiye'de Sinegoglara, ngiliz Bakonsolosluu'na ve Ingiliz-Yahudi sermayesinin uluslararas bankalarndan HSCB'ye ynelik kanl eylemlerin, daha nce Amerika Birleik Devletleri, ngiltere, spanya, Irak, Suudi Arabistan ve Tunus'ta gerekletirilen, slam renkli saldrlardan farkl deerlendirildiini sylemek mmknd. Trkiye'ye bir test alan olarak baklyordu; lml slam ile radikal slmn kapaca tarihsel, kltrel ve sosyolojik bir alan. Saldrlardan hemen sonra Bat basnnda, "Sandk bombay yenecek mi?" diye soruluyordu. Sandkla iaret edilen AKP ile onun hkmet ettii Trkiye oluyor, bomba ise radikal slam simgeliyordu. Bat, 11 Eyll 2001'de New York'ta "Dnya Ticaret Merkezi" ad verilen ikiz gkdelenlere ynelik ykc saldrlardan sonra, Atlantik tesi ve berisiyle, kresel bir tehdit olarak alglad radikal slama kar zm, giderek artan oranda, lml slam glendirmekte aryordu. evresine baktnda bu modele en uygun lke olarak Trkiye'yi gryordu. nk; henz ileri sanayi lkesi olmasa bile, sanayilemi; dier Mslman lkelerle karlatrld
www.e-kitap.us
nda retim yetenei gelimi; modernleme yolunda ileri saylabilecek admlar atm; iyi-kt ileyen bir parlamenter dzeni ve laiklik gelenei olan Trkiye; zellikle ABD iin 11 Eyll eylemlerinden sonra giderek farkl bir anlam tamaya balyordu. Denilebilir ki, stanbul'da yaplan saldrlar bu "anlam" daha da glendirmiti.
Artk, hem ABD hem de Avrupa'daki Amerikanc evreler, gemiten farkl olarak Trkiye'ye yeni bir rol bimeye hazrlanyordu. Dorusu, Almanya ve Fransa gibi dier Bat Avrupa lkelerinin de bu role pek itiraz ettikleri sylenemezdi. Dolaysyla, daha nce "modern, laik ve demokratik bir Mslman lke" olarak slam dnyas iin rnek oluturduu belirtilen Trkiye, -ki bu sylem neredeyse bir klie haline gelmiti- bundan sonra "Ilml slam" lkesi olarak btn Do
60
u'ya "model" olarak sunulmak isteniyordu.
Bu ynde Bat basnnda kan yazlarda gzle grlr bir art vard. Trkiye'de AKP hkmetinin, bu model iin "ideal" bir politik ara ve ortam oluturduu da, hibir ciddi kanta ve deneye dayanmasa bile, ska tekrarlanyordu. te, ABD Bakan G. W. Bush ve ngiltere Babakan Tony Blair'in stan bul'da, Beyolu'ndaki ngiliz Bakonsolosluu'na ve Levent'teki HSBC'ye ynelik 20 Kasm 2003 saldrlarndan saat sonra birlikte kameralarn nne geerek, canl yaynda Trkiye'yi "kresel terre kar savata bir cephe lkesi" olarak tanmlamasnn arkasnda yatan politik deerlendirme buydu. Bat basn ve ABD'deki enstit ve vakflarda gelitirilen bu tezler, kk bir sapmayla hemen Trkiye'de de yeniden retilmeye balanyordu. zellikle slamc basnn bir kesimi utanga ekilde bu ynde yaynlar yapmaya, "derin" analizler
www.e-kitap.us
retmeye yneliyordu. Cengiz andar gibi isimler ise, durumdan vazife kararak bu siyasetin fikr arka plann ina etmeye giriiyordu.
6-1. BOP/ GOP VE ILIMLI slam Bu fikr arka plan; aslnda ABD'nin gezegene hkim olma stratejisini formle ettii, "Yeni Amerikan Yzyl Projesi" ve projenin en nemli siyasal etab olan Byk veya Geniletilmi Ortadou Projesi (BOP/GOP) diye isimlendirilen stratejik planlamadr. ABD'nin, yeryznn en zengin enerji havzalarnn bulunduu Merkezi Avrasya'y (Ortadou ve Hazar havzas) denetim akma almak iin gelitirdii GOP'un en nemli boyutunu ise, hi kukusuz "Ilml slam" stratejisi oluturuyordu. nk, hibir rejim sadece asker ve siyasal zorla ayakta kalamazd. Bu durum, siyasal ve sosyolojik bir olgu, daha da nemlisi tarihsel derslerden biridir. Dnyann en kt ve zorba ynetimleri bile, rnein pleri toplamak ve frnlar altrmak zorundadr. Dolaysyla asgari bir toplumsal destek oluturulmadan hibir baskc ynetim ya da diktatrlk srdrlemez. Ayn ey asker igaller ve smrgecilik iin de geerlidir. gal ya da smrgeciliin srdrlebilmesi iin etkili bir ibirliki snf ve belli bir toplumsal destek veya kaytszlk gereklidir. te GOP ve lml slam siyaseti, Ortadou ve slam corafyasnda ABD igaline, neo-klasik smrgecilik giriimine toplumsal ve siyasal rza retmek iin gelitirilen bir stratejik bir planlamadr. zetle lml slam, batl deerlerle uyumlu, siyasal olarak ABD'nin ihtiyalarna gre dzenlenmi, snrlarn yeniden izildii ve nihayet rejimlerin bu amaca uygun olarak deiti
www.e-kitap.us
rilmesinin ngrld GOP'un tayc kavramdr. Ve bu kavram/stratejik planlama bizi getirip AKP'nin ve Fethullah Glen hareketinin kapsna koyar.
6.2- FETHULLAH GLENN MSYONU! nk lml slam projesinin, ieriden, blgenin tarihsel ve kltrel ortamndan beslenen, dahas teolojik zeminde bir taycya ihtiyac vard. ABD iin ok nemli olmakla birlikte, AKP, politik bir parti olarak bu ihtiyac tam olarak karlayamazd. slami bir kanaat nderi ya da etkili bir tarikat liderinin de katks ve destei gerekliydi. Bu isim, geni bir rgtsel aa, mali gce ve yaygn bir etkileme alanna sahip olan Fethullah Glen'den bakas deildi. Bugn Fethullah Glen, "Dnya denilen geminin kaptan" olarak nitelendirdii ABD'nin otorite ve iradesine, slami hedeflere ulamak iin boyun eilmesi gerektiini vaaz ediyor. Dolaysyla Glen, ABD'nin "Ilml slam" projesinin teolojik ve felsef arka plann oluturmaya soyunmu gnll bir tarikat lideri portresi iziyor. ABD, GOP'un teolojik arka plann hazrlayacak "limler" aradnda Fethullah Glen "buradaym" diye elini kaldrmt. Aslnda Fethullah Glen, daha yolun bandan itibaren ABD ve onun istihbarat rgtleriyle ilikili bir isimdi. Glen, Souk Sava yllarnda, yani daha 19601 yllarn banda, Komnizmle Mcadele Dernei (KMD)'nin Erzurum ubesi Ynetim Kurulu yesiydi. ABD, Trkiye yakn tarihinin en demokratik denebilecek anayasasn getiren 27 Mays 1960 hareketinin nn kesmek iin, istihbarat rgt CIA araclyla KMD'yi kurdurmutu. Bu demek, denilebilir ki, Trkiye'de emperyal istin
www.e-kitap.us
barat rgtleriyle ilikili ilk Souk Sava rgtlenmesiydi. Bugn Trkiye'de slamc alanda siyaset yapan bir ok isim bu derneklerde yetimiti. rnein, Saadet Partisi Genel Bakan Recai Kutan Malatya KMD bakanyd. Milli Trk Ta lebe Birlii (MTTB) de bu tip derneklerden biriydi. AKP'nin Dileri Bakan Abdullah Gl gibi bir ok slamc politikac da MTTB'nden yetimi, yneticilik yapmt. Gelenekte bu vard! Kendi ideolojik-siyasal projelerini (e riat) hayata geirmek iin gerektiinde batl emperyal g lerle ibirlii yapmak... 6.3. ILIMLI SLAM'IN YEL KUAKTAN FARKI Ilml slam projesini, Souk Sava yllarnda yine ABD patentli olan ve Sovyetler Birlii'ni gneyden kuatmay amalayan "yeil kuak" stratejisi ile kartrmamak gerekiyor. nk, "yeil kuak" siyaseti, radikal ya da lml olduuna baklmakszn her slami harekete, anti-komnist olmak artyla snrsz destek verdi. Snmlenmeye balayan slami duyarllklar besledi, bytt, rgtledi ve kkrtt. ou lkede slamclarn ellerine silah verdi, onlar donatt (El-Kaide bu tip rgtlerden sadece biriydi). Onlar bir souk sava gc olarak hazrlad ve i sava aygt olarak konumlandrd. Bu politikann ismi realizm (gerekilik), bunu savunanlarn sfat da realistlerdi. Ilml slam projesi ise, Mslman dnyay blmeyi, kendisine ynelik politik bir tehdit haline gelen radikal slam yalnzlatrmay ve ezmeyi amalyor. Bu nedenle, sz konu su Projenin ilk sonular, dnyada ve Trkiye'de radikal slamn ezilmeye allmas olacaktr.
www.e-kitap.us
Dier taraftan; lml slam projesinin Trkiye bakmndan nemi ise ok ynldr. nk; Trkiye'nin ksa ve orta vadede politik yaplanmasn, toplumsal hayatn ve kltrel ekillenmesini derinden etkileme potansiyeline sahiptir. Bu emperyal proje, Trkiye'de rejimin ve toplumsal yaamn nitelii, rengi ve gelecei ile ilgili bir atmann yolunu demi ve bugn lkeyi, derin bir krizin eiine getirip brakmtr. Bu boyutu ve zelliiyle, Trkiye'nin bugn yaad gerilimin 12 Mart 1971 ve 12 Eyll 1980 krizlerinden hem nitelik olarak hem de atan glerin dizilii bakmndan ok farkl olduunu grmek gereklidir. Kald ki nitelik fark, kanlmaz olarak blnmenin karakterini de belirlemektedir. Trkiye'nin, krlmalara urasa da, 80 yllk cumhuriyet birikimi ile gelecei arasnda yaanan bir gerilimdir bu. Bat ve ABD'yi ynetenler, Trkiye'nin sahip olduu laik dzen nedeniyle slam dnyasndan onlar etkileyemeyecek kadar uzaklatn, bu nedenle cumhuriyetin ve laiklik ilkesinin yeniden tanmlanarak lml slami bir yoruma kavuturulmas gerektiini dnyor. te bu anlay AKP kurmaylar tarafndan aka sahipleniliyor ve savunuluyor. rnein, TBMM Bakan Blent Arn'n 23 Nisan 2006 gn yapt konuma ve Babakan Recep Tayyip Erdoan'n kimi aklamalar hibir yoruma gerek brakmayacak bir aklkla bu yaklam ortaya koyuyor. Bu politik hamle, toplumu cumhuriyetin balang ilkeleriyle slami hukuk (eriat) arasnda bir ortalama almaya zorluyor. Bunun ad da lml slam oluyor.
www.e-kitap.us
6.4. YEN 'FETRET' DNEM Bilinmeli ve beklenmelidir ki, "lml slam" projesinin Tr kiye'de gerekletirilmesinin eitli glkleri bulunmaktadr. ncelikle sylenecek ey udur; Souk Sava dneminde sola kar bir kalkan olarak kullanlan slamc hareketler, devlet tarafndan korunup kollanrken artk byle bir ihtiya yok. Trkiye'nin cumhuriyeti gelenee sahip glerinin yansra, komnizmin bir tehdit olmaktan kmas nedeniyle batc Trkiye elitinin nemli bir kesimi de bu projeye, en hafif deyimiyle scak bakmyor. Bugn Trkiye'nin egemen gleri arasnda bir yn ve program farkllamas olumu durumda. Toplum ise yn duygusunu yitirmi ve akn. Ayrca, ortada ok daha nemli bir glk var; btn sorunlarna karn, Trkiye laiklii byk lde iselletirmi ve bu ynde gelenek oluturmu bir lke. iddetli bir i politik atma yaamadan bu projeyi gerekletirmek ok zor. Trkiye, deyim uygunsa bugn yeni bir "fetret" dnemi yayor. lke, tpk 1402 Ankara Sava yenilgisinden sonraki Osmanl Devleti'nde olduu gibi
1
ehzadeler
arasndaki
bir
iktidar
mcadelesine sahne oluyor.
Baka bir anlatmla, merkezi otoritenin zayflamas ve Trkiye eliti arasnda yaanan yn ve program farkllamas sonucu lkede bir iktidar paralanmas/dalmas yaanyor. Farkl g ve iktidar odaklar ortaya kyor ve etkinlik alanlarn geniletmeye alyor.
1) Bilindii gibi; Yldrm Beyazd'n zbek-Trk Hakan Timur Lenk'e yenildii ve esir dt 1402'de yaplan Ankara Sava'nda, Osmanl mlkne (devlet dzenine) Timur tarafndan dokunulmam, ancak merkezi iktidar ehzadeler (padiah ocuklar) arasnda paralanmt.
www.e-kitap.us
Bunun anlam udur; Trkiye'nin tepesinde bugn bir kurumlar sava yaanyor. Hkmet ve Meclis ounluu; Cumhurbakanl, Yksek Yarg, niversiteler ve Trk Silahl Kuvvetleri ile atyor. Polis, TSK'ya ve yksek yargya kar hkmetin emrinde rtl operasyonlar yapyor. Her g oda, btn iktidar eline geirmek iin kyasya bir mcadeleye girmi durumda. Fetret dnemlerinin kalc olmas ve ok uzun srmesi doas gerei mmkn deildir. Ya gl bir ehzade kacak ve dierlerini tasfiye ederek btn iktidar elinde toplayacaktr -ki Osmanl'da da byle olmu ve Mehmet elebi dier ehzadeleri yenerek, paralanmaya son vermi ve btn iktidara egemen olmutur- ya da bu sre, lkede bir dalma ve zlmeyle sonulanacaktr. te Trkiye byle bir eikte duruyor ve lke, bir uzlama gereklemezse, iddetli bir atmaya doru hzla srkleniyor. Gerekleecek bir uzlamann da toplumu ve lkeyi her halkrda tarihsel, siyasal, hukuki ve kltrel bakmdan geriye ekecei kesin grnyor. ktidar savann taraflarndan biri olan AKP'nin yannda, onunla ittifak halindeki Fethullah Glen rgt de bulunuyor. Devleti ve toplumu ieriden fethetmeye alan sinsi bir strateji izleyen Glen ekibi, ABD'yi de arkasna alm grnyor. Dolaysyla ABD, lml slam projesine destek verdii srece -ki ksa vadede bu destein srecei anlalyor- etkili olmay srdreceklerini grmek gerekiyor.
www.e-kitap.us
6.5- UZLAMA MMKN M? atma ve krlma kanlmaz. Kanlmaz nk, "lml slam" projesinin gerekletirilmesi iin, Cumhuriyet'in kurucu ilkelerinin en azndan sorgulanarak yumuatlmas ve revize edilmesi zorunludur. Bu giriimin sonucu, yukarnda da belirtildii gibi, bir "ortalama" alnmas demektir. O nedenle, s lamc yazarlarn yansra kimi 'saf liberaller de sk sk Trkiye'de "banaz bir laiklik" olduunu ve bunun yumuatlmas gerektiini yazyorlar. Ancak, her "ortalama" tarihsel ve kategorik olarak bir gerileme demektir. Baka bir anlatmla, "ortalama almak" bata laiklik olmak zere, Cumhuriyet'in balang ilkelerinde bir krlma anlamna gelir ki, bu da iddetli bir gerilimi iinde tamaktadr. Ancak, bugn bir "uzlama" diye sunulacak ve "milletdevlet barmas" gibi fiyakal bir denklemle savunulacak ortalama alma giriimi, Trkiye'yi bir Suudi Arabistan ya da ran yapma projesi deildir. Bunun tarihsel, demografik ve kltrel nedenlerle mmkn olmad bilinmektedir. Ancak, Trkiye'nin de sre iinde bir Pakistan, Malezya veya Endonezya haline getirilmesi, bu evreler tarafndan mmkn grnmektedir. Hedef byk lde budur. ite AKP ve Fethullah Glen hareketi; yaps, kaynaklan, kapitalizme ve batya uyum kapasiteleri, ideolojik ve kltrel dokusu ile bu proje iin en uygun ara olarak ne kmaktadr. Dolaysyla iinde bulunduumuz dnemde, dk younluklu bir slamizasyon srecinin yaandn sylemek; en azndan ABD ve Bat'y arkasna alan AKP hkmetinin ve Fethullah Glen rgtnn bunu zorlayacan tahmin etmek, yk
www.e-kitap.us
sek bir gzlem gcn gerektirmemektedir. Bu nedenle, nmzdeki dnemi, daha da sertleecek laiklik tartmalar ve toplumsal gerilim ortam iinde geirmek srpriz olmayacaktr.
6.6- BTN KTDARI STEMEK! ABD ve Bat'ya yaslanarak Trkiye'deki iktidar alann geniletmeye alan, baka bir deyimle kendi adna "fetret" durumuna son vererek btn iktidar ele geirmek isteyen AKP hkmeti, ok ak ki, bu projeye drt elle sarlacakt. Kald ki, baka bir seenei de yoktu. nk, tarihte, siyasette ve toplumlarda fetret geici bir durumdur. Ya iktidar dier ehzadeleri/iktidar odaklarn tasfiye eden gl bir ehzade/iktidar odann elinde toplanacaktr ya da bu sre bir ufalanma ve dalmayla sonulanacaktr. Bu durum siyasetin doas gereidir. Nitekim, btn meslek birliklerinin kongrelerinde AKP'nin ayr liste karmas, bu dnemin en gl iktidar oda olan hkmetin yrtt operasyonun bir parasdr. Brokrasideki kadrolama ise, AKP hkmetinin ilk gnlerinden itibaren bu ynde verilmi net bir iarettir. Ancak, btn iktidar istemek yolundaki asl AKP hamlesi, geni yetkileri olan ve yrtme organnn banda bulunan Cumhurbakanln ele geirmek konusundaki srardr. Henz g mcadelesi devam etmekle birlikte bu hedefe ulatklar grlyor. Bunun hemen arkasndan gelecek hamle ise Yksek Yarg'nn ve niversiteleri denetim altna alma alnmasdr. Bu ynde de nemli admlar atlmakta, dolaysyla Trkiye'nin toplumsal ve siyasal fay hatlarnda biriken enerjinin yaratt gerilim ise artmaktadr.
www.e-kitap.us
Trkiye toplumsal atma retecek bir krlma noktasna doru gidiyor. Bu atmadan btn iktidar fethederek kmak isteyen AKP, ancak ABD ve Bat'y arkasna ald takdirde hedefine ula acan biliyor. te bu nedenle zellikle Washingtonla tam bir uyum iinde kalmaya zen gsteriyor. Dk younluklu s lamclatrma projesini gerekletirerek tabann tatmin etmenin AKP bakmndan baka bir aresinin de olmad grlyor. Ancak, AKP hkmetinin ilk be yllk icraatna bakldnda, lke iindeki g dengeleri ve konjonktrn kendi lehine olmad zamanlarda geri ekildii ve esnek davrand da grlyor. Dier kurumlarla srekli olarak kavga eden, g denemesine girien AKP'nin, esas olarak kendi iktidarnn alt yapsn kabalatrmaya ve hkmet etme alann geniletmeye alt grlyor. Tipik bir fetret dnemi reflek69 si denilebilir bu politikaya.
6.7- ABD DESTE DEVAM EDECEK M? ABD'nin neo-klasik imparatorluk projesinin Irak ve Afganistan'da bataa saplanmasndan sonra, "terre kar cephe lkesi" olarak tanmlad Trkiye'deki "Ilml slam" projesine, eskisi gibi yksek destek vermeyi srdrp srdrmeyecei artk tartmaldr. Bu projenin kaderi blgedeki gelimelerin seyriyle (Irak'taki direniin yarataca sonular vb.) yakndan ilgilidir. Dier taraftan, AKP hkmetinin ABD ile imzalad ve Trkiye'yi Washington'un blge siyasetlerine (GOP'un hayata geirilmesi vb.) eklemleyen yeni "Vizyon Belgesi" bu partiye verilen destein mrn imdilik uzatm grnyor. GOP'un
www.e-kitap.us
ebakanln yapan Recep Tayyip Erdoan'n ABD desteini arkasna almaktan baka aresi yoktu, nitekim aalanmak pahasna bu destei bir sre iin ald (uzatt) anlalyor. Ancak, Msr, rdn ve Filistin'de yaplan seimler ile Suudi Arabistan'daki (tuhaf bir durum ama) daha sert bir slami muhalefetin varl, lml slam projesinin radikal slmn nn kesmek bir yana, onu gelitirdii gibi bir kanaatin yaygnlamasna, dolaysyla ABD'deki baz fikir kurulularnda (Amerikan Giriim Enstits gibi) bu projeye daha temkinli yaklalmasna yol atn da unutmamak gereklidir. Bugn ABD'de, lml slama verilen destek ve (GOP) konusunda bir kararszlk yaanmaktadr. Bu kararszlk, hem AKP'nin geleceini hem de blgede yaanacak politik gelimelerin karakterini etkileyecektir. (kanalturk.com.tr / 21.09.2006)
1
7- YN DUYGUSUNU KAYBEDNCE... Dnemin ABD Savunma Bakan Yardmcs Paul Wolfowitz (imdi Dnya Bankas Bakan) ve Dileri Bakan Yardmcs Mark Grossman'n 2003'n Nisan aynda Amerika'dan yaplan programda CNN Trk televizyonunda Mehmet Ali Birand ve Cengiz andar'a arka arkaya verdii mlakatlarn yaratt tartmann duman daha dalmadan, 8 Mays 2003 gn bir baka nl Amerikal, nam- dier "Karanlklar Prensi" Richard Perle stanbul'a geldi. Perle, bu ziyaretinde Washing-ton'un Ankara'ya bitii yeni role ilikin tepkileri bizzat lt.
1) Bu yaznn daha geni bir versiyonu iin Bkz. Merdan Yanarda, "Trkiye Nasl Kuatld?" Siyah Beyaz Yaynlar, Mart 2007, stanbul, 8. Bask, s. 181.
www.e-kitap.us
Perle, hem katld "Forum stanbul" toplantsnda yapt konumada hem de dolat televizyon kanallarnda ilk iki Amerikalnn, Wolfowitz ve Grossman'm sylediklerini teyit etti. Btn sylenenleri szdmzde ortaya kan sonucu yle deerlendirebiliriz; Trkiye'nin dnyadaki ve blgede ki yeri yeniden tanmlanyor. Gerek Wolfowitz ve Grossman'n canl yaynlar srasnda Atlantik tesinden syledikleri, gerekse Perle'nin Taksim'deki bir otelde yapt konuma srasnda verdii mesajlar zetlemek gerekirse; Trkiye, Irak'a ynelik saldr iin istenen "Kuzey Cephesi"nin almasna Meclis'inde izin vermemekle ABD'yi hayal krklna uratmt. Trk hkmeti bu kararyla (ABD'nin yannda savaa girmemekle) neleri kaybedeceini anlayamamt. stelik o scak gnlerde Irak ynetimiyle 71 iliki kurulmu, dahas, sava sonrasnda Suriye ve iran'la baz ortak araylar iine bile girilmiti. 7.1. ORDUYA FIRA Bu ismin sylediklerine biraz daha yakndan bakldnda, Trkiye'de bir kurumun zellikle hedef alnd grlyordu. ABD'nin 50 yldr "en sadk mttefiki" olarak bilinen Trk Silahl Kuvvetleri, beklenen "gl liderlii" gsterememiti. Daha sonra olup bitecekleri anlamak iin buraya bir "mim" koymakta yarar var. Amerikallar bir de zeletiri yapyordu; ABD Trkiye'deki yeni hkmetin ve son seimlerde oluan Meclis'in yapsn yeterince doru deerlendirememiti. Olanlar olmutu bir kez. Ve btn bu olup bitenlerden sonra ilikilerin dzelebilmesi, onun da tesinde yeniden
www.e-kitap.us
"stratejik ortaklk" seviyesine karlabilmesi iin, Trkiye'nin hata yapt kabul etmesi ve zr dilemesi gerekiyordu. rtl bir tehdit (Wolfowitz'in konumasnda) bu istee elik ediyordu. Sylenenler Trke'nin yansra politikann diline de evrildiinde aa yukar u anlam kyordu; "Bundan sonra ya bizimle olacaksnz ya da yalnz kalp banzn aresine bakacaksnz". Perle ise "stratejik ilikinin yeniden kurulmas ve dostluun gelitirilebilmesi" iin bir de test alan sunuyordu; ran ve Suriye... Dnemin ABD Savunma Bakanl Danman Perle, Suriye ve ran konusunda ibirlii yaplmamas halinde ilikilerin dzelmeyeceini belirterek, "Bu iki lkeye ilikin politikalarnzda bize sormadan hareket etmeyin" dedi. Yani ak bir ballk ve kesin itaat... Trkiye'ye "okuldan kaan ocuk" muamelesi yaplyordu. Ancak tam bu srada, stelik ayn konuda Washington'da baka baz "nemli" Amerikallar daha konuuyordu; Dnemin Dileri Bakan Colin Powell ve Beyaz Saray Szcs Richard Broucher... Ortada gerekten de garip bir durum vard. Sanki kresel politikann gndemi birden bire deimi ve Trkiye bir anda ABD ajandasnn ilk srasna oturmu gibiydi. Powel ve Broucher, esasa ilikin olmasa da dierlerinden daha farkl bir pozisyonu ifade ediyordu. Wolfowitz ve Grossman'n szlerde kimi "dzeltmeler" yapma ihtiyac duyuyorlard. Powel ve Broucher, Trkiye'nin baz hatalar yapt tekrarlyor, ancak bir "zr beklentisinin" sz konusu olmadn belirterek, "iki lkenin ilikileri ve dostluu srecektir" diyorlard. Ancak, daha nce ska tekrarladklar
www.e-kitap.us
"stratejik ortaklk" kavramna bu kez hi deinmiyorlard. Btn bu szleri bir jestler, semboller ve simgeler dnyas olan diplomasinin allm ve sradan bir olay olarak ele alabilir miyiz? Pek emin deilim. Ben daha ok, Trkiye'nin bu dnemde snandn, tepkisinin lldn ve nereye kadar gidilebileceinin kestirilmeye alldn dnyorum. Bunu amaya alacam.
7.2. NEMNN FARKINA VARMAK! Trkiye, Souk Sava dneminin kapanmasnn ardndan Avrasya'da ortaya kan ve kresel dzenin kaderini belirleyecek boluktan da yararlanarak kendi zerklik alann srekli olarak geniletmeye alt. Btn sorunlarna karn orta derecede gelimilik snrlarn zorlayan Trkiye, dnyann sanayilemi lkeler liginin ilk 20'si iinde yer alan retici ekonomisi, jeo-politik konumu, zengin insan kaynaklar ve 15 yl sren dk younluklu blgesel i sava srecinde modernize ettii ordusuyla, emperyalist hiyeraride daha st basamaklara trmanmaya alt. Kresel hegemonya savann cereyan ettii Avrasya'da, ortaya kan boluktan da yararlanarak, kabul edilebilir snrlarn tesinde bir pozisyon elde eden Trkiye, bu konumunu korumak iin hem ABD ile ilikilerini derinletirme yoluna gitti hem de paradoksal biimde bamsz hareket etme kapasitesini gelitirmeyi denedi. Ancak, Yugoslavya ve Afganistan'dan sonra Irak'n da igal edilmesiyle blgedeki bu boluun doldurulacan Trkiye ge fark etti. Ortaya kan yeni kresel durum karsn
www.e-kitap.us
da hazrlksz yakaland. nnn kesilerek yeniden evine dnmeye zorlanacan anladnda pek fazla bir seenei kalmamt.
Mark Grossman'n, "Bizim hatamz, Trkiye'nin kendisini gereinden fazla nemli grmesine yol amak oldu" dedii durum buydu. Bu "nem" neyse ve yeni kresel dzende ne anlama geliyorsa, ona gre yeniden tanmlanacakt. Peki, bu Trkiye'nin kresel dzen iindeki yerini "yeniden tanmlama" giriiminde sadece ABD'nin iradesi yeterli olabilir mi? Ya da acele yaplacak bir deerlendirmeyle, Trkiye'nin blgedeki etkisinin "sfrland" sylenebilir mi? ok sayda veri, ABD'nin Irak'n igaliyle kazanaca varsaylan "olaanst gce", blgede karlat iddetli direni ve stratejik hesap hatalar nedeniyle ulaamamas, durumun byle olmadn ortaya koyuyor. 7.3. ARK KURNAZLII VE 'MAKUL SINIRI' AMAK Dier taraftan, Trkiye eliti, kapitalist dnyada derinleen atma ortamnda ve blgesel boluun beklenmeyen bir hzla doldurulduu koullarda yeni bir politik yn izmekte zorlanyor. Devletin tepesinde yaanan iktidar dalmas ve bu dalmann yaratt farkl iktidar odaklar arasndaki atma nedeniyle yn tayini konusunda gr birlii salanamad gzleniyor. Durum byle olunca, elikilere oynama, dengeleri gzetme ve durumu idare etme gibi ark kurnazlyla bulanm bir d politika slubu Ankara'ya giderek egemen oluyor. Bir yn araynn ok nceden baladn da syleyebiliriz. Daha ortada Irak sava yokken dnemin Milli Gvenlik
www.e-kitap.us
Kurulu (MGK) Genel Sekreteri Orgeneral Tuncer Kln'n, 2002 ylnda Harp Akademileri'nde yapt bir konumada, "ABD ve Avrupa Birlii ile ilikileri koparmadan Rusya, ran ve dier blge lkeleriyle ba kurulmas" eklindeki szlerini baka trl yorumlamak mmkn deil. yle ki, Irak savandan hemen nce, "ikinci tezkere" Meclis'te reddedildikten sonra dnemin Genelkurmay Bakan Orgeneral Hilmi zkk'n yapt aklamaya dikkatli bir gzle bakldnda, ayn yaklamn kimi unsurlarn grmek mmkn. Trkiye'nin kendi zerklik alann "makul snrlarn" tesinde geniletmesi kanlmaz olarak bir rahatszlk yaratacakt. nk her genileme bakalarnn nfuz alanlarnn daraltlmasyla mmknd. Ve yine kanlmaz olarak, Krt sorununu kendi olanaklar ve dinamikleriyle zememi bir 75 lke, bir nceki dneme ait statkonun ykld ve haritalarn yeniden izildii bu tarihsel dnemete; dnyaya dzen vermeye soyunan bir gle burun buruna gelmekten dolay bir gvenlik kaygs duyacakt. Durum byle olunca, ekonomisi kriz potansiyelli bir seyir izleyen, ideolojik egemenlik alanlar sarslan ve bu nedenle kresel hegemonyasn giderek daha fazla askeri g kullanarak srdrmek zorunda kalan ABD; hem "okuldan kaan" ocuu terbiye etmek istiyor hem de snftaki yerini yeniden tayin etmeye alyor. Wolfowitz, Grossman ve Perle'nin syledikleri ile Powel ve Beyaz Saray szcsnn aklamalarn slup farklarnn tesinde ortaklatran da zaten bu ihtiya oluyor. ABD, Trkiye'nin sorun yaratmaya balayan blgesel g
www.e-kitap.us
cn snrlandrmak, giderek nemsizletirmek ve Krt sorunu zerinden hrpalamak isteini belli ediyor. ABD, Trkiye'yi "terbiye etmek" gerektiinde PKK kartn bile oynayabileceini (Perle'nin konumas) hissettiriyor ve parman sallayarak, "Ayan denk al" diyor. Dier taraftan, gerek Trkiye gerekse Iran ve dier lkeler, gerek bir savan yaanmadn dndkleri Irak igalinden sonra ABD gcnn snrlarn da gryor 7.4. YIKILAN STATKO VE ARAYI Irak'taki ABD igalinden sonra, 1990'larn balarnda dnyann iine girdii srecin ilk etabnn tamamland sylenebilir. Souk Sava dnemine ait statko artk paraland. Birlemi Milletler (BM) nemsiz bir kurum haline geldi. Bir nceki dneme ait uluslararas hukuk tasfiye edildi. Paralanmann eiine gelen Kuzey Atlantik Pakt (NATO) gibi Souk Sava dneminden kalma askeri rgtlerin de pek bir anlam kalmad. Duymayan kulaklar iin Perle, Trkiye'de yapt konumalarda bu durumu bir kez daha ve aka ilan etti. Irak'n igalinden sonra, zellikle Krt sorunu nedeniyle, btn blge lkeleri kendilerini tehdit altnda hissediyor. Buna "stratejik ortak" Trkiye de dahil. TSK kaynakl kimi deerlendirme ve aklamalara bakldnda, ok zayf bir olaslk da olsa, Trkiye'nin ABD dnda da blgesel bir seenek aray iinde olunduunu grmek mmkn. AB, daha ok da Fransa ve Almanya'nn Trkiye'nin bu arayn yeterince grp deerlendiremediini sylemek mmkn. imdi Trkiye'de kafa karklna derin bir yalnzlk duygusu da elik ediyor. Durum byle olunca, lkedeki her ikti
www.e-kitap.us
dar oda yeni bir kresel siyaset (d politika) oluturmaya, kafalar sadeletirmeye ve kendi ideolojik-politik tercihleri dorultusunda topluma yeni bir yn izmeye alyor. (bianet.org 10.05.2003)
www.e-kitap.us
III. Blm
8- ABD, AKP'DEN VAZ MI GEYOR? Bir sredir (zellikle 2006 ylnda) ABD ynetiminin AKP hkmetine kar tutumunda bir deiiklik gzleniyor. Bu deiikliin nitelii ve ap konusunda kesin sonulara varmak iin 2006 ylnda yaanan gelimeleri hatrlamak ve analiz etmekte yarar var. nk, ABD ynetiminin AKP'ye kar tutumunda esasl bir deiim sz konusuysa, bu durum sadece Trkiye'yi ilgilendiren bir gelime olmayacak, belki de daha ok, bata Or79 tadou olmak zere btn blgeyi etkileyecektir. Amerikan Trk Konseyi'nin (ATC) yllk toplants iin 2006 ylnn Mart aynda Trkiye'den Washington'a gidenler, iki lke hkmetleri arasndaki ilikilerin sanlandan ok daha kt olduunu grnce ardlar. adamlar, brokratlar ve politikaclar AKP hkmetinin i kamuoyuna pompalad "ilikilerimiz ahane" eklindeki iyimser havann gerei yanstmadn hayretle grdler.
8.1. BARDAI TAIRAN DAMLA; HAMAS ZYARET Kulislerden szan bilgilere gre; bu ziyaret srasnda st dzey Amerikan yetkilileri grtkleri Trklere, 2006'nn ubat aynda Hamas'n siyasi lideri Halid Mael'in Ankara'y ziyaret etmesinin 1 Mart 2003 Tezkeresi'nin reddinden daha
www.e-kitap.us
ar bir durum olduunu sylediler. Trkiye'nin ABD'nin yannda Irak savana girmesine yol aacak hkmet tezkeresinin TBMM'de reddedilmesinin neredeyse iki lke arasndaki ilikilerin tkanmasna yol at hatrlanrsa, durumun Washington bakmndan nemi daha iyi anlalabilir.
Aslnda Hamas heyetinin ziyareti sadece bir sonu. ABD ynetiminin ve AB evrelerinin AKP hkmetine atklar kredinin arkasnda; uluslararas sermayenin beklentilerine uygun ekilde ekonomide istikrar, IMF programna ballk, Krt sorununda Bat'nn karlar dorultusunda yeni almlar, AB srecinde ilerleme gibi beklentiler vard. Ancak, Geniletilmi Ortadou Projesi (GOP) iin en nemli stratejik ara olarak grlen "lml slam" siyasetinin baarszlkla sonulanmas, Bat yanls "demokratik" rejimler kurmak iin 80 atlan her admn radikal slam glendirmesinin yansra,
Arap rejimlerinin gsterdii direni eilimi ABD ynetiminde giderek bir gr deiikliine yol ayordu. Dier taraftan ABD ynetimi, AKP hkmetinin "yan etkilerini" de yeterince hesaplayamad. AKP'nin radikal slami evrelerle ban btnyle kesmediini, paralel bir program yrttn ve nihayet Trkiye'nin zaten "lml bir slam lkesi" olduunu fark etmeye balad. Servetten ve iktidardan daha ok pay talep eden muhafazakr ve slami tara sermayesini temsil eden eden AKP, toplumsal dnm program dorultusunda yeni bir zenginler snf yaratmaya altka, geleneksel iktidar blokunu sktrmaya ve bu giriimin yaratt gerilim ykseldike Trkiye'nin tepesindeki atma da derinlemeye balad. Gzlemlerime gre, stanbul ve Marmara sermayesi, 3 Ka
www.e-kitap.us
sm 2002 seimlerinden sonra AKP ile oluan "zoraki uzlamay" bozmak iin alternatif aramaya yneldi.
8.2. YENDEN 'MODERN TRKYE' M RNEK? 2006 ylnn Mays ay sonunda Trkiye'ye gelerek Sabanc niversitesi'nde bir konferans veren Dnya Bankas Bakan Paul Wolfowitz'in, uzun bir aradan sonra Kemalizmi ve "modern" Trkiye'yi yeniden vmesi, dahas btn blge iin "model" olduunu sylemesi yeni bir gelime olarak kaydedilmelidir. Amerikan yeni muhafazakrlarnn ve ABD ynetiminin, deyim uygunsa, pilot kabininde yer alan bir ismin, yeniden byle bir yaklam ortaya koymas, bir tutum ve gr deiikliinin iareti olarak okunabilirdi. nk, ksa bir sre ncesine kadar neo-con ekip (yeni muhafazakrlar), Trkiye'nin slam dnyasn etkileyemeyecek kadar blgeden kltrel olarak uzaklatn ve bir model oluturabilmek iin "slamla demokrasiyi birletirecek" bir "Ilml slam" lkesi olmas gerektii tezini savunuyorlard. Bu tezin artk eski iddet ve kararllkla savunulmadn syleyebiliriz. 8.3. 'SPRMEYN KULLANIN' TESLMYETNN NEDEN Babakan Recep Tayyip Erdoan ve AKP ynetimi de durumu gryor ve en nemli iktidar kaynaklar olan ABD desteini yitirdiklerinde uzun sre hkmette kalamayacaklarn anlyorlard. ktidar glerini nemli lde onlardan almlard ve bu kaynak kesildiinde, politik dokular gerei yapacaklar pek fazla birey yoktu.
www.e-kitap.us
Bu nedenle Babakan Erdoan'n Danman ve AKP kurucularndan iadam Cneyd Zapsu ve AKP'nin D likilerden Sorumlu Genel Bakan Yardmcs aban Dili, 2006 ylnn Nisan aynda "yanl anlamalar gidermek ve partilerinin politikalarn anlatmak" zere Washington'a gittiler. Bakan Bush'un yakn evresiyle grme amac tayan bu ziyaret tam anlamyla bir skandala dnt. American Enterprise Institute (AEI) isimli, yeni muhafazakr eilimli ve ABD ynetiminde ok etkili olan fikir kuruluunda konuan bu ikili, sert eletirilerle karlat. O kadar armlard ki, skandal da tam bu aamada, yani o aknlk ve panik atmosferinde patlad. Grmenin yapld 7 Nisan 2006 gn Zapsu ve Dili, AKP hkmetine gvensizliklerini bildiren ABD'lilere, "Size ihtiyacmz var. Siz de AKP ile bir 82 dnem daha yaamak zorundasnz. Babakan Erdoan' devirmeye almak ve lam deliinden aaya sprmek yerine, onu kullann" diyorlard. Bu szler Zapsu'ya aitti ve Dili de itiraz etmemiti. Bu kez arma sras Amerikallara gelmiti. Sz edilen, byk bir lke ve onun babakanyd. Her trl diplomatik teaml ayaklar altna alan bu slup ve yaklam grlm ey deildi. Sonradan bunun bir eviri hatas olduu sylendi ama, herkesin anlad bir gerek vard; durum sanldndan da vahimdi...
8.4. ABD BASININDAN AKP'YE AIR ELETRLER imdi ortada iki nemli soru var; birincisi, ABD ynetiminin AKP'yi gzden karp karmad; ikincisi ise Washing-ton'un lml slam projesinden vaz geip, gemediidir.
www.e-kitap.us
Bu sorulara verilecek yant, hem Trkiye'nin yakn gelece ini derinden etkileyecek hem de blgenin kaderi zerinde byk etki yaparak GOP'un kaderini belirleyecektir. Aada yeniden dikkat ekeceim bu sorulara, hem yant verebilmek iin hem de sorunun derinliini kavramak bak mndan 2005 ubat aynda Amerikan basnnda st ste kan makaleleri yeniden mercek altna almakta yarar var. n k bu makaleler, Cneyd Zapsu ve aban Dili'nin karlat sert eletirilerin hi de srpriz olmadn ortaya koymalar bakmndan nem tayor. lk makale, ABD finans evrelerine ve Washington'a yaknlyla bilinen 2 milyon tirajl The Wall Street Journal (WJ) gazetesinde yaymland. Gazetenin Baeditr Robert L. Pollock imzasyla 16 ubat 2005 tarihinde yaymlanan bayazda, "Yine Avrupa'nn Hasta Adam" bal kullanld. Benzer yaklam ve deerlendirmelerin yer ald ikinci makale ise Amerikan i ve d politikasna yn veren yaynlar arasnda kabul edilen Middle East Quarterly isimli derginin 2005 yl ilk saysnda yaymland. kinci makaleyi ise, Washington'daki yeni muhafazakr aratrma kurumu American Enterprise Enstits'nde grevli olan "Ortadou uzman" Micheal Rubin kaleme almt. Bu makaleleri, The Washington Times ile The New York Times gazetelerindeki yorumlar izledi. 8.5. AMERKANCI TRK MEDYASINDA 'U' DN Hi beklenmedik anda (!) yaymlanan ve Trkiye'de AKP'nin eteklerine tutunarak servetten ve iktidardan pay almaya alan sermaye ve medya evrelerinde "srpriz" etkisi yaratan WSJ'deki makale her bakmdan ilginti. Ksa bir a
www.e-kitap.us
knlk dneminin hemen ardndan byk medyann, zellikle Doan Grubu gazetelerinin tutumunda hzl bir deiiklie tank olduk.
Hrriyet'in Genel Yayn Ynetmeni Erturul zkk, Babakan Recep Tayyip Erdoan', Libya lideri Muammer Kaddafi profiline yaklama tehlikesine kar "dosta" uyard. Bir sre sonra gruba bal gazetelerin tavr da deimeye balad. Yine zkk ba ekiyordu; bu mmtaz fikir adam, "tek kii kalsa bile" Amerikan dostluunu savunacan ilan etti. Onu, dier gazetelerin yine amerikanclklarndan ve Tayyipiliklerinden phe edilemeyecek hretli yazarlar izledi. aknlk, sadece iktidar yanls sermaye ve medya evreleriyle snrl deil. AKP'nin bir "Amerikan imalat" olduundan kuku duymayan baz muhalefet evrelerinin zihinlerin 84 de de "neler oluyor" sorusunun engeli asl duruyordu. stelik bu soruya makul ve ikna edici bir yant da verilebilmi deildi. Nasl oluyordu da ABD, iktidara tanmasnda benzersiz bir destek sunduu AKP'ye bylesine sert bir tavr taknyordu?
8.6. AMERKALILAR AKP MAKALELERNDE NE DYOR? imdi gelelim nl makaleye; WSS'deki yazsnda AKP'yi "kurnaz" ve "frsat" diye nitelendiren Pollock, nce bu partiyi iktidara tayan 3 Kasm 2002 seimlerine ynelik allmadk bir deerlendirme yapyordu. Dosta bir uyarclktan ok, yukardan bakan ve tehdit edici sluba sahip olan bu yazda, Pollock, "Trk-Amerikan ilikilerine sahip kan, ancak yolsuzluklara bulaarak kendi kendilerini ykan siyasi partile
www.e-kitap.us
rin brakt boluk, kurnaz ve frsat kollayan islamc AKP tarafndan doldurulmutur" diyordu. Trkiye'de ABD kart ok sayda komplo teorisi retildiini de yazan ve bu konuda merakllar dnda kimsenin okumad (ok satsa da) kitaplar iaret eden Pollock, AKP hkmetini toplumda gelien "Amerikan dmanl" konusunda nlem almamak ve hi birey yapmamakla da suluyordu. Daha da ileri giderek, Edoan' "iki yzl" olmakla sulayan Pollock, yle devam ediyordu: "Bu tr iftiralar karsnda Trk politikaclar bile sessiz kaldlar. Aslnda, Trkiye'deki milletvekillerinin kendileri, Irak'ta ABD'yi katliam yapmakla' sularken, bir zamanlar slam dnyas iin bir demokrasi rnei oluturma beklentisi yaratan Erdoan, Irak'ta seimlerin meruluunu sorgulayan az saydaki dnya liderinden biridir. Trk politikaclar bu ko85 nuda eletirildiklerinde, 'kamuoyuna ters dme' riskinden sz etmektedirler." (Robert L. Pollock, Wall Street
Journal, 16 ubat 2005)

Pollock, bir tr "ark politikas" yapmakla eletirdii Recep Tayyip Erdoan' ve AKP'yi nankrlkle de suluyordu. Trkiye'deki yarg kurumlarnn, "Erdoan'n yeterince laik olup olmadn deerlendirirken" Bakan Bush'un onu "Babakan Erdoan" olarak dnyada tanyan ilk lider olduunu hatrlatan Pollock, bu ilikide unutulduunu ne srd konulan ise yle sralyordu: "On yllardr verilen ABD askeri destei.. Ceyhan'da son bulan Hazar petrol boru hattn garantilemek iin Amerika'nn yllarca gsterdii aba.. ABD ynetimlerinin, Kongre'de geirilmeye allan ve Trkiye'yi uzun yllar nceki
www.e-kitap.us
Ermeni katliam nedeniyle knama kararna kar verilen srekli mcadele.. Trkiye'nin AB yelii iin ABD'nin srarl lobisi.. Abdullah calan'n ABD istihbaratnn yardmyla yakalanarak Trkiye'ye teslim edilmesi..." Pollock'n yazs basn eletirileriyle sryor; bata Yeni afak olmak zere slami ve "laik" basn benzer gerekelerle suluyordu. Trkiye'de gl bir muhalefet partisinin olmadn da belirten Pollock, "yar l durumda" dedii CHP ve lideri Deniz Baykal'n da Amerikan kart cephe iinde yer aldn ne sryordu. Pollock, rnek olarak Baykal'n rakibi Mustafa Sargl' Amerika'nn adam olmakla sulamasn gsteriyordu. Hkmeti akl banda davranmaya davet edecek bir muhalefet gcnn olmamasn Trkiye'nin en nemli politik zaaflarndan biri olarak deerlendiren Pollock, eit 86 li kesimlere hem gz krpyor hem de uyaryordu. Pollock'n, yazsnn odanda ise yle bir ngr yer alyordu; "Atatrk'n mirasnn ou kaybolma riski tamaktadr. Trkiye kolayca ikinci derecede bir lke haline gelebilir. Kk kafal, paranoyaya kaplm ve sradan.. Baka ne olabilir? Amerika ile dost olmayan ve Avrupa'ya kabul edilmeyen bir lke."
8.7.
MAKALELER
ABD
YNETMNN
ELMN
YANSITIYOR MU? imdi akla yle bir soru gelebilir; iyi de bu makale Washington ve Pentagon'un grlerini ne lde yanstyordu? Bu soru W. Street Journal'n yazarna da sorulmu. Voice of America (Amerika'nn Sesi)'nin New York muhabiri Elif zmenek'in 19 ubat 2005 gn, yani makalenin yaymlanma
www.e-kitap.us
sndan sadece gn sonra sorularn yantlayan Pollock, kendisinin bir Trk dostu olduunu belirterek yle diyordu: "Evet bu makale Washington'un Trk-Amerikan ilikileri nin gelecei asndan kayglarn yanstyor. nk Amerikal yetkililer, Trkiye'de Amerika'nn aleyhine ok irkin eylerin, hatta ou zaman yalanlarn sylendiinin ve Trk hkmetin den kimsenin bunlara cevap vermediinin farknda. Tabi bu balamda Amerikan hkmetinin grlerim yanstyor..." Rportaj yapan zmenek, Pollock'a, Amerikan Savunma Bakanl (Pentagon) Mstear Douglas Feith'in Trkiye gezisini hatrlatarak, makalesinde ileri srd grlerin (Feith, Trkiye'de 'zehirli bir atmosfer' olduunu belirtiliyordu), bu geziden edinilen izlenimleri yanstp yanstmadn soruyor. Yant son derece net: "Evet, birebir yanstyor." Michael Rubin'in Middle East Quarterly dergisindeki yazs, "Yeil Sermaye ve Trkiye'de slamc Politika" baln tayordu. ktidardaki AKP'nin mali yapsn "karanlk ve kayg verici" olarak nitelendirilen Rubin, parti bnyesinde "ticaretle siyasetin iie getii" gr savunuyordu. Bata Krfez Emirlikleri olmak zere, Arap lkelerinden akan "yeil sermayenin" i ve d politikay etkilediini de belirten Rubin, "Trkiye apnda slamc iletmelerin yaygnlamasyla AKP'nin iktidara gelmesi arasnda karmak bir balant" bulunduunu vurguluyordu. Rubin yle devam ediyordu: "Birok ekonomistin tahminine gre, 11 Eyll terr saldrlarndan sonra, Suudi Arabistan ve Krfez lkelerindeki yatrmclar, Amerika'daki 40 milyar dolar civarndaki yatrmlarn ektiler. Trk istatistiklerine bakacak olursak, bu parann belki de 7-8 milyar dolar Trkiye'ye transfer edilmi ola
www.e-kitap.us
bilir. Peki bu para AKP'ye mi gitti yoksa baka evrelere mi aktarld? te esas sorun da bu. nk, saydamlk yok."
(Michael Rubin, Middle East Quarterly, ubat 2005)

Michael Rubin'le yine Amerika'nn Sesi (Voice of America) bir rportaj gerekletirmi. Bu syleinin satr aralarnda, Rubin'in de Trkiye'deki muhalefet evrelerine gz krpt seziliyor. Syleiyi yapan Bar Onarl'nn, Amerikan basnnda Trkiye aleyhine kan yazlarn zamanlamasna ilikin olarak, "Bu bir rastlant m" eklindeki sorusunu, Rubin yle yantlyor: "Hayr rastlant deil. Ama burada herhangi bir planl hareket de sz konusu deil. Trkiye'deki gelimeleri birok insan izliyor ve bu konular uzun zamandr diplomatik evrelerde sessizce tartlyor." Amerikan Giriim Enstits uzman Michael Rubin de, sz konusu makalelerdeki grlerin, ABD ynetiminin eilimlerini yanstp yanstmad eklindeki soruya tek szckle yant veriyor; "Evet".
8.8. "FIRSATI VE SNS" ABD ynetimine yaknlyla tannan muhafazakr The Washington Times gazetesinin, 8 Mart 2005 tarihli saysnda yaymlanan Arnaud de Borhgrave imzal haberde, daha da ileri gidilerek, "Eski mttefik Trkiye kresel anti-amerikanclk yarnda altn madalyay ele geirdi" deniliyor. Trkiye'de 1990'lar boyunca ABD ve onun politikalarna ilikin lehte grlerin yzde 60'a ulatnn da ne srld haberde, "Hava, Babakan Recep Tayyip Erdoan ve onun slamc eilimli iktidar partisinin geliiyle bozulmaya balad" gr savunuluyor. Bu yazarlar, Amerikan dostu diye niteledikleri eski siyaset
www.e-kitap.us
snf ve siyasi partilerin yolsuzluklara bulatklar iin kme leri nedeniyle, doan boluun "frsat" ve "sinsi" AKP tarafn dan doldurulduu eklindeki analizde uzlam grnyorlar. Anlalaca gibi, ABD ynetimi ve kamuoyu nderlerinin AKP'ye bakndaki farkllama, sadece retorik dzeyinde bir gelime deil. Daha derinlere inen bir sorgulama ile kar karya olduumuzu dnmek akla yakn geliyor. imdi, bu blmn banda sorduum sorulara geri dnp, bu aamada yantlanmas gerekli sorular oaltarak yle sralayabiliriz: Birincisi; AKP'nin ykseliinde ve iktidara geliinde byk rol oynayan ABD, neden bugn hkmete kar saldrya geti? kincisi; ABD lml slam projesinden vaz m geiyor? Ve bir ek soru olarak ncs; Washing-ton'un AKP dndaki seenekleri nedir? Ayn srayla yantlayalm: lk olarak, ABD ynetiminin, Trkiye'de ve blge leinde yrtt siyasetin tayc gc olarak AKP'nin uzun vadede uygun bir ara olmad sonucuna vardn syleyebiliriz. Artk AKP, "frsat, iki yzl, gvenilmez ve radikal slamla ilikisini kesmemi bir parti" olarak deerlendiriliyor. Hatta baz Amerikal politikac ve uzmanlar, AKP'yi "slamo-faist" bir parti diye tanmlyorlar. kincisi; Filistin, Msr ve rdn'deki seimlerinden ve Su-di Arabistan'daki El Kaide faaliyetlerinden sonra Washington "Ilml slam" projesini rafa kaldrmaya hazrlanyor. Ilml slmn, radikal slam glendirdii tezi yaylyor. Bu durumda, byk umut balanan AKP'nin de bir model olamayaca gr ABD ynetim evrelerinde arlk kazanyor. ncs; ABD ynetimi, Trkiye'deki geleneksel iktidar gleriyle yeniden iliki kurmay deniyor. Ancak, Trkiye'de
www.e-kitap.us
muhalefetin dankl ve gszl, eski siyaset snfnn ypranml gibi nedenler en byk amaz oluturuyor. nk, AKP hkmeti gcn daha ok muhalefetin gszlnden alyor. O nedenle, nmzdeki dnemde baz muhalefet odaklarnn toparlanmas iin "yukardan" bir tevikle karlarsak hi armamalyz.
8.9. RICE'NN ZYARET VE 'VZYON BELGES' Trkiye ziyaretini kez erteleyen ABD Dileri Bakan Condoleezza Rice nihayet 17 Nisan 2006'da Ankara'ya geldi. Bir dizi kapal grmenin yapld, allann dnda bir diplomatik ziyaretti bu. Kulislere ok az bilgi szd. Ancak, en nemli gelime kamuoyuna duyuruldu; ortak bir "vizyon belgesi" hazrlanmt. Bu belge Trk-Amerikan ilikilerini hkmetlerin gidigelilerine ya da eilimlerine gre deimeyecek ekilde tanmlyordu. Szm ona "ortak" karlar saptyor ve taraflar bu karlar temelinde hareket etmek konusunda balyordu. Oysa, Trkiye ile ABD arasnda 1950'den beri bir dizi ikili ve ok tarafl anlama imzalanmt. En son imzalanan resmi belge, 12 Eyll'den sonra yaplan Savunma ve Ekonomik birlii Anlamasyd. Yani devletten devlete ilikiler, hukuk deeri tayan bu anlamalar ile erevelenmiti. Peki, bu "vizyon belgesi" ne anlama geliyordu? Kimse bunun tatmin edeci bir yantn veremedi. Ortada gerekten de garip bir durum vard. Pazarlklar yaplm, szler verilip alnm, ortaya bir belge konulmu ve fakat kimse bu belgenin ne anlama geldiini tam olarak aklayamamt. yle anlalyordu ki, ABD ynetimi, AKP Merkez Karar
www.e-kitap.us
Ynetim Kurulu yesi Cneyd Zapsu ve AKP Genel Bakan Yardmcs aban Dili gibi yneticilere aka syledii ii yapyordu. AKP'nin oportnist (ilkesiz), iki yzl, muhafazakr ve kaypak ynetimine gvenmiyorlard, ran'a operasyona hazrlanan ABD, Trkiye'nin ve hkmetin nne yeni bir test konusu koymutu; ran operasyonuna destek..
Bu test baaryla geilirse gven tazelenecek, ilikiler dzelecekti. Baka bir anlatmla; zerine eer deni AKP hkmeti bu konuda devam (ran operasyonu) yaparsa destek edecek,
yapmazsa "delikten aaya" sprlecekti. yle grnyor ki, AKP hkmeti ABD'nin btn isteklerine bir kez daha "evet" demiti. Washington da, ii garantiye alm ve "burnunun ucunu
gremediini" dnd AKP hkmetinin nne bir "gr as", moda deyimle bir "yol haritas" koymutu. Vizyon belgesinin anlam buydu. AKP'nin ise, siyasi mrn uzatmak iin "evet" demekten baka aresi yoktu. Gelgelelim ABD ynetimi, AKP'yle ilikilerinde artk somut patii grmeden yeni bir kredi amaya niyetli deildi. likileri bir gerilim izgisinde tutmaya devam ediyordu. Washington ve Pentagon'un "ark kurnazl" konusunda epeyce tecrbe kazand anlalyordu. Bu nedenle ABD, Trkiye'de muhalefet evreleri ve geleneksel iktidar gleriyle ilikilerini tazeliyor ve sklatryordu. imdi gelelim balktaki, "ABD, AKP'yi gzden kard m?" sorusunun yantna. Baz rezervlerle belirtirsek eer, ABD'nin ksa vadede yeniden AKP ile almaya karar verdiini, ancak orta ya da uzun vadede bir alternatif arayna girdiini syleyebiliriz.
(kanalturk.com.tr 21.06.2006)
www.e-kitap.us
IV. Blm
9- AKP'NN HER SOYDAN LBERALLE DANSI AKP iktidarn destekleyen liberal, Avrupac, Amerikanc ve slamc yazarlar ile her soydan kanaat nderleri Trkiye gndemiyle toplanan AB zirveleri srasnda ok zor gnler geirdiler. Nasl olmasnlar ki; AB'nin 17 Aralk 2004 Brksel zirvesinde alnan kararlar politik bir zafer diye sunmaya alan AKP liderliinin, toplumdan ve TBMM'den gerei gizledii ortaya kt. Anlald ki, hkmet byk tavizler vererek ve 93 ikinci snf "imtiyazl ortaklk" statsn kabul ederek ald "mzakere tarihi"nin arkasna saklanp halka yalan syledi. Trkiye'nin AB yelik srecini halk, ulusalc, sol ya da sosyalist bir perspektifle deerlendiren; bu emperyal btnleme giriimine kar kan veya eletirenler ise hakl kt. Yaad topraklara ve bu topraklarn insanlarna kar derin bir inanszlk iinde olanlar ise kaybetti. Mehmet Ali Birand'm 21 Aralk 2004'te yazd yaznn -ki Posta ve Referans gazeteleri ile Hrriyet ve Milliyetin internet sitelerinde ayn gn yaymlanyor- bal bile hereyi anlatmaya yetiyor; "Brakn, u iin tadn karalm". M. Ali Birand zlecek ama, gemi olsun; bu iin tad oktan kat!..
www.e-kitap.us
9.1. HKMET KENDSN TEKZP ETT Evet, AB'nin 17 Aralk 2004 Brksel zirvesinde Trkiye ile mzakerelerin balatlmas iin 3 Ekim 2005 tarihi verilmiti. lk bakta, tam yelik iin mzakere tarihi verilmesi bir "kazanm" gibi duruyordu. Ancak, Ankara Kzlay meydannda gndz patlatlan havai fieklerin daha duman bile dalmadan Trkiye Cumhuriyeti Dileri Bakanl AB'ye bir nota verdi. Zirveden bir hafta sonra verilen Nota'nn konusunu, 17 Aralk Belgesi'nde yer alan "uzun gei dnemleri, zel snrlamalar ve kalc kstlamalar" oluturuyordu. Bakanlktan yaplan aklamada, "Trkiye Cumhuriyeti Brksel zirvesi karar metninin 23. paragrafnda yeralan derogasyonlarn kalc olmasn kabul etmediini bildiren bir notay AB'ye vermitir" deniyor. Oysa, gerek Babakan Recep Tayyip Erdoan gerekse Dileri Bakan Abdullah Gl zirveden hemen sonra yaptklar aklamalarda; Trkiye'nin kalc kstlamalar kabul etmediini, karar metnine, "gerek duyulduunda" ve "Trkiye'nin kabul etmesi halinde" diye iki "kayt" dldn sylemilerdi. En yetkili iki azdan yaplan bu aklamalara baklrsa, kalc kstlamalar Trkiye iin "otomatik" ekilde devreye girmeyecek ve uygulanamayacakt. Hkmet verdii nota ile kendi kendini yalanlam oldu. ark kurnazln diplomasi sanan; dileri brokrasisini, deneyimli bykelileri, yetkin tercmanlar Brksel'de devre d brakan; grmeleri evresinde bulunan, yetenekleri ve ufuklarnn snrlar tartmal birka partili danmanla gtrmeye alan Erdoan, 17 Aralk 2004 zirvesinde derin bir yenilgi alyordu.
www.e-kitap.us
Kbrs art ve ucu ak mzakere sreci vb. bir tarafa b raklsa bile bu notann anlam uydu; Trkiye AB'ye tam ye olsa dahi bu lke vatandalar Avrupa'da serbeste dolaama yacak, bata tarm sektr olmak zere AB fonlarndan Tr kiye hibir ekilde yararlanamayacak. Tarif edilen ikinci snf bir yelikten baka bir ey deildi. Dahas, her mzakere balna gei iin performans kriterleri aranaca, uzun gei dnemleri uygulanaca ve her dzenleme iin uygulamalar bir sre izlenecei iin, mzakereler 20, hatta 30 yl srebilecek. Dier yandan, Fransa ve Avusturya Trkiye'nin tam yeliini referandum yoluyla kendi halklarna soracaklarn ilan ederek, bu ynde yasal ve anayasal dzenlemeler yapyorlard. Daha da nemlisi, Trkiye ile yrtlen yelik mzakeresi, dier 25 ye lkeden herhangi birinin vetosu halinde don95 durularak kesintiye urayabilecekti. Durum byle olunca, Ege Cansen gibi i dnyasnn yakndan tand ve izledii baz ekonomistler, biraz daha ileriye giderek "AB gerekte tarih vermedi" diye yazyorlard. Cansen, yazsnda "artl tarih tarih deildir" diyor ve medya dnyasnda estirilen ve neredeyse manevi terre dnen havaya kar kyordu (Hrriyet, 22.12.2004). Sadece hkmetin deil, her soydan liberalin yaad bu yenilginin kanlmaz olarak i politik sonular da olacakt. Hep birlikte politik dengelerin ar ar deimeye baladn grecektik. Trkiye, srprizlere ak, gerilimli ve alkantl bir dneme girecekti. yle de oldu.
www.e-kitap.us
9.2. DEMOKRAS LLZYONU Hayal krklna urayan AB muhiplerinin (yanllarnn/bamllarnn) snd son bir argman var, kabaca yle zetlenebilir; Trkiye AB'ye tam ye olmasa bile yapt reformlar bu toplumun yararnadr. Trkiye hi deilse bu sayede demokratikleecektir. Bu yaklam byk bir palavradr. ncelikle, 17 Aralk belgesinde Trkiye iin tam yelik perspektifi verilmedii son derece aktr. Dolaysyla, geri dn olmayan tavizler verildii halde Trkiye'nin AB'ye tam ye olmamas durumunda; ortada gten drlm, tarm km, birletirici imentosunu yitirmi, toplumu ufalanm, akarsularnn ynetimi uluslararas kurumlara verilmi, stanbul'dan kalkan gemileri, Ege'den geerek Antalya'ya gidemeyen bir lke 96 kalacaktr. AB reformlarnn "demokratik" olup olmad tartmas bir yana, insan hak ve zgrlkleri bir lkenin i dinamiklerine dayanmad srece kalc olamayacaktr. Kald ki, "reform" diye yaplan dzenlemeleri bu lkede onlarca yldr srdrlen zgrlk mcadelesini yok sayarak deerlendirmek de doru deildir. Trkiye, AB'nin pilot kabinini oluturan emperyalist lkelerin hazmedemeyecei kadar byk bir lkedir. Gelir dalmndaki adaletsizlie ve sanayileme srecinde yaanan btn arpklklara karn; ekonomik, asker ve toplumsal bakmdan etkili bir blge gcdr. Ve bu g korunduu srece Avrasya jeo-politiinde yer almak isteyen her lkenin alan daralm demektir. ite bu nedenle, makul ve kabul edilebilir snrlarn tesin
www.e-kitap.us
de byyen Trkiye'nin, AB'ye zel statye sahip "imtiyazl ortak" olarak bile alnmas zordur. Gelgelelim, kresel hegemonya mcadelesinde Atlantik'in teki yakasndan bamsz bir g olmak isteyen AB, Trkiye'ye mecburdur. Trkiye'nin askeri gcn ve insan kaynaklarn iermeden; ekonomik ve jeopolitik olanaklarn deerlendirmeden AB'nin sper g olmas ve kresel bir aktr haline gelmesi, grnr gelecekte imknsz deilse bile ok zordur. Bu durum AB'nin nndeki en byk amazdr. Zaten 17 Aralk 2004 Brksel belgesi tam da bu amazn metnidir. AB, ite bu amaz "imtiyazl ortaklk" kavramyla ifade ettii ikinci snf bir yelik stats yaratarak amaya almaktadr. 9.3. TRKYE'NN EN BYK 'HRA' MALI!.. Zamann AB Dnem Bakan ve Hollanda'nn Dileri Bakan Bernard Bot, 25 Aralk 2004 tarihli The Washington Times gazetesinde yazd yazda, Trkiye'nin Avrupa iin neden gerekli olduunu artc bir aklkla u ekilde yazyordu: "AB, Trkiye'nin yelii sayesinde Suriye, Irak, Ermenistan ve Kafkaslara snrda olacak. Avrupa ve Byk Ortadou birbirine corafi olarak yaknlaacak. (...) Trkiye'nin katlm AB'nin terrle mcadeleye ynelik siyasi ve askeri kapasitesini de glendirecek ve uluslararas bar ve istikrar ileriye tayacak. ABD, Avrupa'dan, kresel gvenlik ykn daha fazla paylamasn isterken hakl. te, Trkiye'nin gl ordusunun yardmyla, AB bu yk daha fazla omuzlayacak. Trkiye'nin Afganistan'daki NATO operasyonlarnda oynad rol, potansiyelini gsterir nitelikte." (Bernard Bot, The Was-
hington Times, 21.12.2004)
www.e-kitap.us
Bu deerlendirme zerine daha fazla sz sylemeye gerek var m bilmiyorum. Demokrasi, insan haklar filan, artk asl amac gizlemiyor bile. Anlalan, gizlemek gibi bir niyetleri de yok. Ancak, Avrupa'nn stnde kk bir "soru"nun engeli hl asl durmaya devam ediyor; Trkiye ABD'nin Truva At olabilir mi? Bu soruya henz net bir yant verilebilmi deil. Eer Ankara, Atlantik'in iki yakas arasnda denge politikas izlemeye devam eder ve byk kriz bu dnemlerinde soru hep Amerikanc pozisyon taknmay Trkiye-AB srdrrse gndemde kalacaktr.
ilikilerindeki asl sorunlardan biri budur (bianet.org /31.12.2004).
10- ORYANTALST AAILAMA Trkiye'nin Bat tarafndan nasl bir oryantalist aalanmaya tabi tutulduunu daha iyi grmek iin imdi biraz daha geriye giderek, AB Komisyonu'nun 6 Ekim 2004 gn aklanan Trkiye hakkndaki "lerleme Raporu" na da gz atmak iyi olacak. Bu Rapor daha sonra yaanacaklar bir bakma ortaya koyduu iin nem tayor. Bu yanyla "drst" bir alma olduu bile sylenebilir! Nitekim AB'nin 17 Aralk 2004 Brksel zirvesinde Trkiye'nin aday yeliinin "artl" kabul, bu Rapor'un izdii rotay dorulamas ve nemini ortaya karmas bakmndan dikkat ekiciydi. Bu Rapor'un bir baka nemli boyutu da, AB'nin Trkiye'yi neden gzden karamadn rtk olarak ortaya koymasdr. Kresel siyasetin ak seyri, Avrasya'daki hegemonya m
www.e-kitap.us
cadelesi ve bu mcadelede Atlantik'in iki yakas arasnda ya anan rekabet ile Trkiye'nin bu kompozisyondaki konumu, aa yukar byle bir raporun kacan gsteriyordu. Kes tirmeden sylemek gerekirse eer; Trkiye, orta vadede AB'ye alnmak da istenmiyordu kaybedilmek de... O nedenle bu blmde, 17 Aralk 2004 kararlarna zemin oluturan lerleme Raporu'nu analiz etmek, Trkiye'nin AB'ye tam yelik srecinde yaananlar -ki 2006 sonunda be ayr balkta mzakere sreci askya alnarak donduruldu- ve bu lkenin maruz kald aalanmay kavramak bakmndan doru olacaktr. Daha da nemlisi, byk ve fakat "doulu" bir lkenin nasl oryantalist bir bakla kar karya kaldn grmek iin, bu rapor nemli bir olarak salamaktadr. Rapor, daha nce hibir aday lke iin sz konusu olmayan bir yaklamla, yelik mzakerelerine balamak iin Trkiye'ye "artl evet" diyordu. stelik bu mzakerelerin, "doas gerei ucunun ak" olduu da zellikle vurgulanyordu. Yani, "pazarlklara balamak yelik anlamna gelmez" deniyordu. Daha da nemlisi, mzakere srecinde bir sorun kmas halinde, herhangi bir ye lkenin isteiyle grmelerin "askya alnabilecei" de kayt altna alnyordu. stelik byle bir karar oy birliiyle de deil, "nitelikli ounlukla" alnabilecekti. Yani bir ye, bu trajik yolculuk srasnda imdat frenine asld zaman tren duracakt. Raporun geni ynlar ilgilendiren yanna gelince; igcnn serbest dolamna kalc engeller konulabilecei aka belirtiliyordu. Yani, sermaye ve mallar transparan snrlardan serbeste geecek ama, i ve daha iyi bir hayat umuduyla kapa Avrupa'ya atmaya alan ii ve isizlerin bu hakk
www.e-kitap.us
olmayacakt. Rapor bu yanyla, Trkiye'ye aday yelik statsnn tannd Helsinki kararlaryla bile eliiyordu.
10.1. PRUS ZAFER Gel gelelim, 7 Ekim 2004 gn yaymlanan Trk gazetelerinin (Cumhuriyet ve bir iki gazete hari) neredeyse tamam, tpk daha sonra 17 Aralk zirvesinin ardndan yaynlananlar gibi, "zafer" lklaryla kyordu. Tam yelik iin grmelere balanp balanmayacana ilikin nihai karar 17 Aralk 2004'te toplanacak AB Brksel zirvesinde verilecei halde, Trkiye'nin 200 yllk batllama ryasnn gerekletii daha o gnden ilan ediliyordu. Aslnda bu tutum ok tandk bir politik tavr ve ulusal ruh haliydi. Tanzimat sonrasndaki slahat (reform) hareket 100 leri srasnda Osmanl basn da ayn eyi yapyordu, inanlmaz gibi gelebilir ama, dnemin Osmanl gazeteleri de, tpk gnmzdekiler gibi arada bir "Artk Avrupalyz" diye balklar atyordu.
Oysa, nceki blmde de ayrntl ekilde ortaya konulduu gibi, 17 Aralk 2004 Brksel zirvesinde koullarn daha da arlatrlmas ihtimali hi az deildi. Nitekim yle de oldu ve hi hesapta yokken "Kbrs sorununda zm" art, AB bu konuda taraf olmad halde metinlere girdi. Durum byle olmasna karn, Trk medyasna ve entelektel hayatna egemen olan yeni slahatlk, byk bir cambazlkla nmzdeki fotorafn kadrajyla oynamaya alyor ve bizden topluca "demokrasi ryas" grmemizi istiyordu. Bu aba, inanlmaz bir aymazlkla (yoksa utanmazlk m demeli) halen devam ediyor.
www.e-kitap.us
Her AB zirvesinden sonra kamuoyunda haftalarca estirilen havaya karn, ortada bir "zafer" olmad gibi, gerek bir pazar ln yrtld de kuku gtryordu. Trkiye'yi ynetenler ellerindeki hibir kozu masaya srebilmi deillerdi. Eer bir zaferden sz edilecekse, bu ancak bir Pirus zaferi' olabilirdi; ya ni yenilgiden daha beter bir zafer? Eldeki tablo budur. Trkiye'yi kaybetme korkusu dnda AB'nin aslnda bakaca bir kayg tamad ortadayd. Avrupa, 1995 Gmrk Birlii anlamasyla Trkiye'den tek yanl olarak istediklerini almt. Trkiye zaten fiilen ikinci snf yelik denilebilecek zel bir statye sahipti. O nedenle, 15-20 yllk bir bir "terbiye" srecinden sonra Trkiye'yi daha salam balarla AB kapsna balayacaklard. Aslnda daha imdiden baladlar da... 10.2. AVRUPA'NIN MZAKERE SLAHI Gezegenin paylalmas mcadelesinde gerek glerden (operasyonel askeri kapasite, ortak gvenlik sistemi, btnlkl ve etkin d politika, insan kaynaklar vb.) yoksun olan Avrupa, elindeki yegne arac kullanyordu; mzakere sreci... Yani, sermaye evreleri iin serveti, kitleler iin de refah paylama ihtimalini sunuyorlard... te Trk sermayesi, bu "servetin paylalma ihtimalini" seviyordu. Akl tutulmasna urayan Trk milleti de refahn paylalma ihtimalini.. Geriye sa ve soluyla liberaller elitimiz kalyordu. Eh, onlara da soyut bir demokratikleme ve insan haklar kfi geliyordu. Oysa, "demokratikleme" Avrupa'da yaanan byk sermaye entegrasyonunun (btnlemesinin) hukuki erevesi, oyunun kurallaryd. Bu hukuki zemin, sistemin bekas iin en emin, gvenli ve istikrarl yoldu. nk, her eyden nce
www.e-kitap.us
eitlik ve zgrlk yanlsamas yaratyordu. Toplumdan srekli ve sistematik olarak tazelenmi bir ideolojik onay alnyor ve hegemonya iin rza retiliyordu. Burada sz konusu olan kitlelerin hak ve hukuku deildi. Onlar birer aksesuard, ykseltilmesi, sistemin o kadar. ii Yani, alanlarn sendikal hak hayat ve standartlarnn zgrlklerinin kazanmalarnn snfnn elde
geniletilmesi, uzun toplumsal mcadeleler ve gemite sosyalist basksyla edilen sosyal devlet korunmas ve tarmsal retimin gelecei, ne bu Rapor'un ne de nl "kriterlerin" konusuydu. Batl oryantalistler karsnda tipik Doulu komplekslere sahip olan liberaller, toplumsal hak ve zgrlkler iin bu topraklarda yrtlen mcadeleyi grmezden gelen bir yaklamda srar ediyorlard. stelik, siyaset bilimi ve tarih bilgisinden yoksun bir bakla hem "jakobenizm" ya da "tepeden inmecilik" eletirisi yapyorlar -ki bu aslnda devrimciliin elitirisidir- hem de (ne gariptir ki) AB sopasyla yukardan aaya "demokratikleme" ryas gryorlard. Sendikalarn, meslek rgtlerinin, solun, iilerin, memurlarn, kadnlarn, genlerin, ksaca yakn gemite toplumun ve tarihin vicdan olan glerin mcadelesini yok sayyorlard.
10.3. AB TRKYE'Y NYE PT? Gelinen aamada, sadece entelektel bir ilgi nedeniyle deil, toplumsal sorumluluk gerei de AB'nin Trkiye'yi tam ye yapmayaca halde, neden btnyle gzden karmadn biraz dnmek gerekiyor. Nedeni ok ak aslnda; btn yapsal sorunlarna karn Avrupa'nn 6. dnyann ise 18. byklkteki ekonomisiyle;
www.e-kitap.us
her trden geriye ekici giriimlere ve "kar devrimci" sald rlara karn, Cumhuriyet aydnlanmasnn yaratt modern lemesiyle ve blgesindeki en gl ordusuyla Trkiye, Avru pa sermayesi iin kolaylkla gzden karlabilecek bir lke deildi. Trkiye'yi kaybetmek, dnyann en byk enerji havzasn ve Avrasya'y da kaybetmek, baka bir ifadeyle b yk oyunun dna dmek demekti. Evet ama, ayn Trkiye'nin byk ekonomik, toplumsal, kltrel, dinsel ve etnik sorunlar da var. Nfusu fazla kalabalk, isiz says yksek ve halk fakir... Kta oligarisi, Trkiye'nin btn bu sorunlarn Avrupa'ya ihra edebileceinden ekiniyor. AB, bylesine pozitif ve negatif byklklere sahip bir lkeyi hazmedebileceinden kuku duyuyor. Yzyllarca dnyann yamalanmas sonucu zenginleen ve bencilleen "Batl beyaz adam" bu refah yoksullarla paylamak 103 istemiyor. Dahas bu ihtimal karsnda d patlyor. Burada u fakirlik meselesini ksaca ele almakta yarar var; evet Trkiye'de yaklak 18 milyon insan yoksulluk snrnn altnda yayor. Nfusun yzde 20'si ise Belika ortalamasna yakn bir hayat standardna sahip. Gelir dalmndaki adaletsizlik bir uuruma dnm durumda. zalist yeni liberal politikalarn bir sonucu olarak; ucuz igcne dayal kayt d ekonomi, yeni bir sermaye birikim modeli olarak 12 Eyll 1980'den itibaren benimsenmi durumda. Ancak sylendii gibi, kii bana den milli gelir 4 bin dolar civarnda da deil. Ekonominin yzde 60'ma yaknnn kayt d olduu dnlr ve satn alma paritesi esas alnarak bir hesaplama yaplrsa, kii bana den reel milli gelirin 6 ila 8 bin dolar aralnda olduu anlalacaktr. Nitekim
www.e-kitap.us
Dnya Bankas'nn reel milli gelir hesaplamalar da bu rakamlar vermektedir. 10.4. AB'NN AMERKA KORKUSU Trkiye'nin AB'ye ye olmas halinde, birlik iindeki ABD etkinliinin artacandan korkuluyor. Bu hakl bir korkudur. ngiltere'den sonra Trkiye gibi byk bir lkenin de AB'ye girmesi -ki Trkiye talya'dan farkl olarak iktidarlar deise de yarm yzyl akn sredir istikrarl bir amerikanc izgiye sahiptir- AB iindeki Amerikan etkinliini zirveye tayacaktr. ABD, Trkiye'nin yeliiyle AB'yi batsndan ve dousundan parantez iine almay hesaplyor. Almanya ve Fransa bata olmak zere ekirdek AB lkeleri durumun farknda. Dikkatli gzlerden kamamtr; Washington bandan beri
Trkiye'nin AB yeliini destekliyor. Desteklemekle de kalmyor, Avrupa bakentlerine bask yapyor, lobi faaliyeti yrtyor, hatta tehdit ediyor. Hatrlanaca gibi, 2004 Haziran'nda stanbul'da yaplan NATO zirvesi srasnda Fransa Cumhurbakan Jacques Chirac, Trkiye'nin yelii konusunda ABD'yi Avrupa'nn iilerine karmak ve tehdit etmekle bile sulamt. Avrupa bakentlerinden haber geen gazetecilerin bildirdiine gre ABD, Trkiye lehine AB nezdinde lobi yaparken artk "diplomatik sluba ve nezaket kurallarna dikkat ederek" yrtyordu bu ii. Szan bilgilere baklrsa, Bakan Bush, 17 Aralk 2004 AB zirvesinin hemen ncesinde dnemin Ulusal Gvenlik Danman Condoleezza Rice ve yine dnemin Dileri Bakan Colin Powell' dorudan "bu ile" grevlendirmiti. ABD'nin bu gz yaartc abasnn arkasnda gerek bir nedenin olduu belliydi; AB'nin grnr gelecekte karsna k
www.e-kitap.us
resel bir rakip olarak kmasn engellemek... te yandan, AB'nin pilot kabinini oluturanlar yine ayn nedenlerle Trkiye'yi yanlarna ekmek, hi deilse kontrol etmek istiyorlar. nk, ABD'yi yneten yeni muhafazakrlar Afganistan ve Irak'tan sonra ran' da igal, rejim deiiklii veya baka bir yoldan (rnein tesislerini vurmak yoluyla) etkisizletirmeye hazrlanyor. Bunun gereklemesi halinde, Rusya'dan sonra Amerikan denetimi dnda petrol retimi yapan ikinci byk blge lkesi konumundaki ran'n da, ok zor ama, gc krlm olacak. Byle bir ihtimal, petrolle ilikisi diyaliz makinesine bal bir bbrek hastas gibi olan Avrupa iin kbus demek. Dolaysyla AB iin bu koullarda bir de Trkiye'yi kaybetmek, blgeyle btn fiziki balarn yitirmek ve denklemin dna dmek anlamna geliyor. Yani AB iin ortada tam bir amaz var.
AB-Trkiye ilikilerinin seyri, sadece Ankara'nn kresel dzen iindeki yeni yerini tayin etmeyecek, Trk i politikasnda da nemli sonular yaratacaktr. Bir yn ve program farkllamas yaayan Trkiye elitinin (egemen snflarnn) i dengeleri, ilikilerin seyrine gre deiecek ve siyasal glerin yeni bir dizilii gerekleecektir. nk, AB-Trkiye ilikileri bir d politika alan olmaktan ok, artk bir i politika sorunudur. eitli kombinasyonlar bulunmakla birlikte, bu yn ve program farkllamasn ulusalc ve ibirliki/entegrasyoncu (batc, amerikanc) gler diye kabaca ikiye ayrmak mmkn, slamcs, sacs, liberali ve sermayedaryla entegrasyoncu (kresellemeci) gler inisiyatifi ele geirmi durumdalar. Ulusalclar ise rgtsz ve dank ama, belli bir gce ve etkiye sahipler.
www.e-kitap.us
10.5. AKP HKMETNN GELECE ktidar gcn esas olarak Bat'dan alan, btn politik projesini AB yeliine endeksleyen, dk younluklu islamizasyon hedefini bu proje iinde saklayan AKP'nin politikas iflas etmi durumda. Ancak, AB yelik mzakereleri be balkta askya alnmasna karn, srecin bir ekilde devam ediyor olmas nedeniyle, ok zorlansa da "durumu" imdilik kurtarm grnyor. artl da olsa AB'nin 17 Aralk 2004'te tam yelik iin mzakere srecinin balatlmasna "evet" demesi, ksmi bir rahatlama yaratm durumda. Tersi olsayd, AKP hkmetinin be yl boyunca iktidarda kalmas mmkn deildi. Ancak, AKP nemli g kaynaklarndan biri olan AB yelik srecini tamamen gvence altna alabilmi de deil. nk, 6 Ekim 2004 AB lerleme Raporu'nundan balayan srecin 17 Aralk 2004 ve 3 Ekim 2005 duraklarnn dikkatli bir okumas, Trkiye iin bir tr "ikinci snf yelik* ya da "zel stat" ngrldn aka ortaya koymaktadr. stelik, bu durumu grmek iin ok ince aratrma y da analizlere bile gerek yok. nk bu niyet, yani "ikinci Snf yelik" stats, Almanya'nn sac Babakan Angela Merkel tarafndan "glendirilmi ortaklk" gibi garip bir kavramsallatrmayla aka nerilmektedir. Ayrca, 10-15 yllk (baz deerlendirmelere gre 15*20 yllk) srenin sonunda bile igcnn serbest dolam gereklemeyecei iin, bu durumda AKP'nin AB havucu ile toplumu daha fazla denetlemesi zor olacaktr. Dolaysyla, AKP'nin kendisine iktidar kudreti salayan en nemli g kaynaklarndan birini hzla yitirmeye baladn sylemek mmkndr. (bianet.org /09.10.2004)
www.e-kitap.us
V. Blm
11- TRBAN, AKLIN ZGRL VE LBERAL BOZULMA Trkiye'nin son 15-20 ylna damgasn vuran "demokrasi" ve "insan haklar" mcadelesi snfsal, politik, ideolojik ve felsefi balamndan koparak, ou kez kartna hizmet eden soyut bir 'Voltaire'cilik halini almaya balad. Buna bir de "yenilenme" edebiyat eklenince -ki bu edebiyat artk bir terre dnt- insanln ilerici birikimini iermeyen, daha kts bunun farknda, bile olmayan ve "bin yl107 lk" liberalizmi "deiim" ve "solculuk" zanneden bir tutum giderek entelektel-ideolojik ortama egemen oldu. Oysa bu kavramlarn ierikleri Souk Sava sonrasnda kkl bir deiime urad. yle ki, siyaset biliminde bir tr "insan haklan emperyalizmi" olgusundan bile sz edilmeye baland. Bu yaklamn hakl nedenleri vard; ABD ve dier batl emperyalistler, bir nceki dnemin uluslararas hukuk normlar olan "egemenlik", "snrlarn dokunulmazl" ve "iilerine karmama" gibi yerleik siyaset kurallarn tasfiye etmek ve "kreselleme" konsepti iinde eritmek iin "insan haklar" kavramn ska kullandlar, kullanyorlar da. Bylece, kresel kapitalist sisteme dahil olmamakta direnen, pazarlarn ve kaynaklarn uluslarst tekellere amak
www.e-kitap.us
istemeyen lkelerin paralanmas, rejimlerinin deitirilmesi ve igal edilmesi iin ideolojik bir atmosfer oluturuldu. Bu durumu hem Yugoslavya'nn kanl bir etnik boazlamann iine itilip NATO mdahalesiyle 10 yl iinde alt paraya blnme srecinde gzlemlemek mmkn hem de daha yakn bir rnek olarak Irak'n igalinde... Bu anlayn, sosyalist rejimlerin yklmasnda da -ki bu rejimlere ynelik sol eletiriler baka bir eydir- nemli bir rol oynadn unutmamak gerekir. Hemen belirtmeliyim ki, Trkiye gibi rejimin kaba, hoyrat ve hatta vahi insan haklar ihlalleri yapt, sistematik ikence olaylarnn uzunca bir dnem sradanlat ve 12 Eyll gibi bir diktatrlk dneminin ykcln yaayan lkede bu tartmay yapmak ok kolay deil. stelik, yrtlen insan 108 haklar mcadelesi bu darbe rejiminin geriletilmesinde nemli bir rol oynamsa... Evet ama bu tartmay da artk yapmak, buna cesaret zorundayz. Hele, feministler dahil, kadn hareketinden ve soldan trbana kar tek bir eylemin bile gelimedii uzunca bir dnemden sonra buna mecburuz.
11.1. KADINA VE NSAN AKLINA SALDIRI Bilinmeli ki, artk hibir kavram masum deil, insan akln teslim almaya alan kresel yeni liberal saldrnn ncelikle ideolojik alanda gerekletiini unutmamak gerekiyor. Bir bilin kaymas ve liberal bir kirlenmeyle kar karya olduumuz ak. Bu nedenle ncelikle ideolojik-kltrel planda bir alan temizliine, kavramlarmz yeniden kurmaya ve arnmaya ihtiya var.
www.e-kitap.us
nsanl yeni bir ortaaa iade etmeye alan neolibera lizme, insan akln kuatan yeni muhafazakrla ve bir gele cek projesine sahip olmayan, dolaysyla kapitalist uygarln mutlak egemenliine hizmet eden her trden post-modernist felsefi anlaya kar mcadele etmeden bu arnmay gerek letirmek mmkn deil. lkemizdeki hak ve zgrlkler mcadelesindeki liberal savrulmay en iyi gzlemleyebileceimiz alan, hi kukusuz "trban" konusudur. Esas olarak kadnn zgrlne, kazanlm haklarna ve toplumsal statsne kar aadan gelen kuatc bir saldr olmasna karn, "trban" konusu neredeyse kadn haklar mcadelesinin paras ve bir zgrlk sorunu gibi gsterilmeye ve anlalmaya baland. Tuhaf bir liberal anlayn (2. cumhuriyetilik gibi) terrize ettii entelektel bir ortamda, rnein sol, neredeyse bu konudaki btn eletirilerini geri ekti. Dahas, bu konuda alnan tutum bir tr "ilericilik" ve "demokratlk" ls saylmaya baland. Oysa bu anlay, hem tarihsel bir perspektiften yoksun oluu hem de sadece devlete kar olmak gibi snrl bir gerekeye yaslanmas nedeniyle son derece sorunludur. Daha da nemlisi, bu tutumun, ok daha kahredici baka bir otoriteyi, yani iktidar ve asl tehditi gzlerden saklamak gibi nesnel bir sonucu var. nk, tartlmaz ve "kutsal" olan referans alan ve psikolojik iddet ieren bir ayrmclk, kadna kar iddet ve zgrlklere kar daha tehdit edici bir tutumdur.
www.e-kitap.us
11.2. GERCLN SANCAINDAN LERCLK IKAR MI? Grlerimi somut bir rnekten hareketle amak istiyorum. Son yllardaki etkinlikleriyle daha ok insan haklar savunuculuu kimliiyle tannan mzisyen anar Yurdatapan sol grl bir sanat olarak bilinir. Yurdatapan, medyatik eylemleriyle dikkat eken bir isim. Kendisi pek zgrlk. yle ki, eriat gazeteci Abdurrahman Dilipak'la ortak kitap bile yazd. eriatla insann zgrl ve kadn haklar nasl bir araya geliyorsa!.. anar Bey'in son medyatik eylemlerinden biri -ki medyatik yan nemlidir yoksa kymeti harbiyesi olmaz- trban takmak oldu. Arkada Dilipak'n mahkemedeki bir durumasna katlan anar Bey, 2004 Haziran'nda gazetelerde yer alan haberlere gre, slamc kadn avukatlarn mahkemelere trbanla alnmamasn protesto etmi. Bunun iin bana bir trban balayp durumaya girmeye alm. ok parlak bir bulu olduuna kuku yok! Herkes istedii eylemi yapabilir. Hele soldan giden saf liberallerimiz pek yaratc eylem biimleri de gelitirebilir... Fakat merak ediyorum; kadn aalayan, onun davranlarn, gndelik hayatn ve toplumdaki roln byk lde snrlayan trbana ynelik anar Bey'in bir itiraz bulunuyor mu? er-i hkmlere gre kadnn ikinci snf insan olduunun tescili anlamna gelen trban konusunda Yurdatapan'n bir eletirisi var m? Erkek egemen bir inan sisteminin rn olan ve bugn dorudan siyasal iktidardan gelen trban basksna kar anar Bey herhangi bir etkinlik gerekletirmeyi (rnein Dilipak'la birlikte) dnyor mu?
www.e-kitap.us
Trkiye tarasnda ba ak kadnlara neredeyse "fahie" mu amelesinin yapldm, inanlmaz bir "toplumsal" bask ve kuat ma uygulandndan haberi var m? Eer varsa, rnein Erzu rum, Bayburt ya da Yozgat'ta mini etek giymeyi dnr m? Yine merak ediyorum; Abdurrahman Dilipak'n bayazar konumunda olduu Vakit gazetesini hi okuyor mu? Eer okuyorsa bu yaynn devletin ve emperyalizmin sola kar 50 yl boyunca besledii, Komnizmle Mcadele Dernekleri gibi CIA patentli rgtler iinde serpilmi Souk Sava art bir damarn kard bir yayn olduunun farknda m? Bu gazetenin, genlerinden gelen bir refleksle, Sivas'taki Madmak katliam iin "hakl nedenler" aradn; NATO zirvesinden nce bir otobste patlayan bombann haberini verirken "Kzl terr" diye dokuz stuna att manetle ve eski gnlere duyduu derin zlemle devletin o gerici yanna gz krptn grd m? Bu sorular daha da uzatlabilir. Niyetim, ok da nemli olmayan bu tekil (elbette medyatik) olay ve bunu meslek edinmi kiileri tartmak deil, daha kapsaml bir sorunu gndeme getirmektir.
11.3. 'KURAN'IN EMR, MSLMAN KADININ KML' Eer byle bir tartma yapacaksak -ki bu tartmay ncelikle kadn hareketi yrtmelidir- trban eylemlerinde srekli olarak tanan bir pankartla ie balayabiliriz. Fotoraf gazetelerde de yer alan pankartta unlar yazlyd: "Barts Kuran'n emri, Mslman kadnn kimliidir:" te bu kadar! Skysa kar k! nk tartlan "kutsal" bir
www.e-kitap.us
nesne... Bu pankart aslnda slamclarn btn ideolojik ve politik yaklamn zetlemektedir. Kuatc, gelenekten beslenen ve aadan, yani toplumun en geri kesimlerinden gelen bir iddettir bu. slamiyet ii baka inanlara ve yorumlara dahi alan tanmayan bu yaklama kategorik olarak itiraz etmeden, youn bir ideolojik ve politik mcadele yrtmeden bu lkede gerek bir "insan ve kadn haklar mcadelesi" mmkn m?
11.4. NSANLIIN LERC MRASI Eer Aydnlanma ve modernite eletirilecekse -ki eletirilmelidir- bu eylem onu amaya ynelmelidir. Oysa Aydnlanmaya kar yneltilen yeni muhafazakr ve yeni liberal eletiriler, tarihsel olarak sz konusu dnemi ama yeteneine sahip deildir. Tersine, insanl bir nceki dneme, ortaaa 112 etmeye ve bunu bir k gibi yutturmaya almaktadrlar. iade Dolaysyla insan aklnn deil "naklin" yani "vahiy"in egemenliini yeniden tesis etme giriimidir. Bilimsel akln yerine, modernizm adna teknolojik akl geirme hilesidir. Potansiyellerini hzla tketen, btn insanln ve gezegenin geleceim tehdit eden kapitalist uygarlk, egemenliini srdrmek iin bilinleri teslim almak, insanlar aptallatrmak ve akllaryla deil inanlaryla hareket eden mahluklara dntrmek istemektedir. Kapitalist uygarln temellerini sorgulamadan bir modernite eletirisi yaplamaz. Bu eletiri yaplacaksa, insanln btn ilerici mirasn iererek ama yeteneine sahip olmaldr. Bu da ancak, toplumcu ideolojiden g alan devrimci bir eletiriyle mmkndr. (bianet.org.
/24.07.2004)
www.e-kitap.us
12- TRBANIN TES... Trkiye uzun sredir yeni bir "trban krizi" yayor. Bu kez atma, sokaktan devletin zirvesine tanm durumda. Ancak, bu "kriz"in daha ncekilerden, rnein 28 ubat srecinden nemli farkllklar bulunuyor. Yaananlar, AKP hkmetine bir bakaldrdan ok, bu partinin temsil ettii glerin ve zihniyetin iktidar snrlarna iaret etmek eklinde geliiyor. Trkiye'nin tepesinde yaanan en nemli trban krizi hi kuku yok ki, 23 Nisan 2004 Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayram nedeniyle TBMM Bakan AKP'li Blent Arn'n verdii resepsiyon srasnda gereklemitir. Ancak, ncelikle belirtelim ki, baka bir adan bakldnda, bu kriz, 3 Kasm 2002 seimlerinden sonra egemen blok ile AKP'nin arkasna dizilen toplumsal gler arasnda gerekleen "fiili uzlama"nm daha nce yaplmayan bir zemin tarifi diye de okunabilirdi. Ya da btn olup bitenler, Trkiye eliti (establishment) ile mutabakat salamadan lkeye ve devlete yeni bir yn izmeye alan AKP hkmetine, esastan itiraz diye yorumlanabilirdi. Ksaca hatrlamak gerekirse; grnte bu krizin nedeni, TBMM Bakan Blent Arn'n 23 Nisan 2004'te Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayram nedeniyle verecei resmi resepsiyona trbanl eiyle birlikte ev sahiplii yapmak istemesinden kaynaklanyordu. Bu giriim zerine devletin zirvesinde bugne kadar grlmemi bir olay yaanyor ve Cumhurbakan Ahmet Necdet
www.e-kitap.us
Sezer, dnemin Genelkurmay Bakan Orgeneral Hilmi zkk ve Kuvvet Komutanlar ile ana muhalefet CHP partisi davete katlmayacaklarn ilan ediyordu. Gerilimin trmanmas zerine, Babakan Recep Tayyip Erdoan duruma mdahale ediyor ve Arn, bir son dakika manevras yaparak einin resepsiyona katlmayacan aklyordu. Ancak, bu manevra da ie yaramyor ve cumhuriyet tarihinde ilk kez, bir kurum olarak Cumhurbakanl ve Trk Silahl Kuvvetleri 23 Nisan akam Meclis'te verilen resmi resepsiyona katlmyordu. Bu sert tutumun nedeni, "cumhuriyet deerleri"ne ve devletin kurucu ilkelerine kar "gerici-siyasal bir simgeye dnt" belirtilen trbann topluma ve devlete dayatlmasna kar tepki diye akland. Yeni trban krizinin aktel boyutu byle zetlenebilir sanrm. imdi, trbann tesine geip gerekte ne olup bittiini anlamaya ve "devlet dilini" tercme etmeye alalm.
12.1. KASIM 2002 TABLOSU Konu birok bakmdan nemli. Olup bitenleri anlamak iin 3 Kasm 2002 seimlerine kadar gidilebilir. Dnyann iine girdii yeni dnemde, lkenin ulat byklklere uygun olarak egemen blokun blgesel ve kresel ihtiyalarna yant veremeyen; baka bir anlatmla, yeniden yaplanma hamlesini tayamayan eski siyaset snf, kendisini yenileme dinamiklerini yitirerek, deyim uygunsa topluca "intihar" etti. Ortaya kan tablo, 28 ubat 1997'de balayan restorasyon srecinde bir baarszla iaret ediyordu. Batc byk ser
www.e-kitap.us
maye ve askeri-brokratik elit, yeni bir siyasal pozisyon belir leyemeden kendisini anszn farkl bir siyasal tablonun kar snda buldu. Kukusuz bir dizi tarihsel ve siyasal srecin rn olan AKP, esas olarak 1980 sonrasnda gelien ve artk orta byk lk snrlarn aan (rnein yer yer dnya pazarlarna alan) tara sermayesinin siyasal rgtlenmesi olarak ortaya kt. Yeni bir ihtiyacn rnyd. Bu yanyla, RP ve FP'nin hem bir devam hem de bu gelenein bir eletirisiydi. Eletirisiydi nk, RP-FP gelenei, siyasal hattn esas olarak devletin kurucu ilkeleriyle atma zerine kurmu ve sistemin temelini olmasa bile kabuunu (st yap kurumlarn) yeniden tanmlamaya ynelmiti. Bu atmac bir siyasal hattdr. Sz konusu gelenein bu tutumu, servetten ve iktidardan daha ok pay isteyen tara sermayesinin srekli olarak 115 devletin kysnda tutulmasna yol ayordu. 12.2. AKP 28 UBAT'IN OCUUDUR Dier nemli bir gelime ise Souk Sava dneminin kapanmasyd. Souk Sava sonras dnyada siyasal slama duyulan ihtiyacn ortadan kalkmas, bu siyasal gelenein daha nce sistem iinde elde ettii mevzilerin tartlmasn ve geriletilmesini de beraberinde getirdi. te Trkiye'de 28 ubat sreci, iine girilen dnemin ihtiyalarna uygun olarak devletin yeniden yaplandrlmas hamlesi diye de okunabilirdi. Ve 28 ubatla birlikte anlald ki, geleneksel tezleri ve politik programyla Trkiye'de slamc bir iktidar derin bir kriz yaratma potansiyeline sahipti. Bu balamda deerlendirildiinde, AKP'nin 28 ubat sre
www.e-kitap.us
cinin ocuu olarak doduunu sylemek yanl olmayacaktr. Servetten ve iktidardan daha ok pay isteyen, dahas ulat byklkle Marmara/stanbul sermayesinin merkezinde olduu iktidar blokunun yeniden tanmlanmasn talep eden sermaye evreleri, kanlmaz olarak yeni bir siyasal temsil kanal oluturmak zorundayd. Devlet ve Trkiye eliti ile atmak yerine, onunla uzlama arayan ve bu aray iinde egemen blok iinde kendisine alan amaya alan bir siyasal yaplanma... te AKP byle bir ihtiyacn bir rn olarak siyaset sahnesine kt. AKP ite bu nedenle kendisini slamc deil, "muhafazakr demokrat" bir parti olarak tanmlad. 12.3. ZORAK UZLAMA Geen seimlerin ortaya kard yeni siyasal tablo, Trkiye elitinin tara sermayesi ile uzlamasn kanlmaz hale getirdi. Bu gnlsz ve zoraki bir uzlamayd. Bir mecburiyetten kaynaklanyordu. Merkez-evre atmasndan, yeterince tanmlanmam bir merkez-evre uzlamasna geiliyordu. Sorun da buradayd. Bu bakmdan AKP hkmeti, RP-FP geleneinden ok, 1950'lerdeki DP'nin 20001er Trkiyesi'ndeki bir yorumu olarak grlmelidir. Ancak AKP liderlii, bu uzlamann snrlarn yeterince doru ekilde gremedi. Seim sistemindeki arpkln da bir sonucu olarak, Meclis'te elde ettii olaanst gc fazlasyla abartt. Dnyann iine girdii yeni dnemde, nceki blmlerde de belirttiim gibi, adeta yn duygusunu kaybeden ve bu konuda bir aray, tartma ve hatta atma sre
www.e-kitap.us
cinden geen Trkiye'ye tek bana yeni bir pozisyon belirlemeye alt. rnein; Irak Sava'ndan nce ABD ile tek bana eitli angajmanlara girdi. Daha nce Yksek Askeri ura (YA) kararlarna erh koydu. Devlet iinde olaan snrlar aan, yeterlilik, birikim ve eitim dzeyi gibi lleri bir yana brakp daha ok "ideolojik" ller kullanarak yaygn bir kadrolamaya yneldi. Eitim sisteminde ve Milli Eitim Bakanl alannda yine bir uzlama aramadan kkl deiiklikler yapmaya koyuldu. D politikada, yurtdndaki Milli Gr rgtlenmesini ve Fethullah Glen faktrn yeni bir unsur olarak devreye sokmaya kalkt. Ekonomik kararlarn alnmasnda Marmara sermayesinden ok, dorudan kendi temsil ettii glerin, rnein MSAD'n duyarllklarn esas ald, vb.
12.4. ASLINDA TRKYE ELT 'EVET' DEMT Seimlerin ortaya koyduu tablo nedeniyle, batc byk sermaye ve askeri-brokratik elit iktidarn paylamaya raz olumutu olmasna ama, yeni bileim iinde yer alan glerin iktidar nerede balyor, nerede bitiyor pek belli deildi. Bu olguya, AKP kadrolarnn tecrbesizlii de eklenince varsaylan snrlar sklkla ihlal edildi. te bir kak suda frtna kopartmak gibi grnen 23 Nisan resepsiyonundaki trban krizi, AKP iktidarnn snrlarn izme ve bunu gsterme giriimi diye okunabilirdi. Bu snrlar zerinde yeni bir mutabakat salanrsa -ki her anlama iki tarafn da taviz vermesi demektir- istikrarl bir dnem yaanacak, eer tersi olursa atma derinleerek ve gerek bir si
www.e-kitap.us
yasal krize dnecekti. Nitekim AKP uygulamada geri adm att, ancak tezlerini geri ekmedi. Dahas bu krizin zm iin "tam iktidar" talep etmeye yneldi. Birinci yolu tercih eden Babakan Recep Tayyip Erdoan'n bu tutumu, krizi ortadan kaldrmad sadece erteledi. Son bir not; szkonusu gnlerde Hrriyet gazetesinin dnemin MGK Genel Sekreteri Org. Tuncer Kln'a kar yrtt kampanya ise ordunun "sivriliklerinin trplenmesi" olarak deerlendirilebilirdi. Orgeneral Kln, resmi laiklik konusundaki taviz vermez tutumu, AB kartl ve Avrasya'da Trkiye'nin de iinde yer alaca yeni kresel eksen araylar ile tannyordu. Dolaysyla Hrriyet gazetesinin bu yayn, stanbul sermayesinin de bir uzlama aray iinde olduunu gstermesi bakmndan ilgin bir gelime olarak kaydedilmeliydi.
(bianet/26.04.2003)
13- TRBAN ARATIRMASI VE MLLYET GAZETECL Milliyet gazetesinin 2003 ylnn Mays aynda Tarhan Erdem'e yaptrd "trban aratrmas", bata ordu olmak zere, Trkiye eliti ile AKP arasndaki elikilerin derinleme eilimi gsterdii srada gndemin ortasna "pat" diye dmt. Bu aratrmann, bilimsellii ve gerei yanstp yanstmad bir yana; sunumundan sayfa dzenine, spotlarndan "aratrmay" tamamlayc sylei ve yorumlarna kadar AKP hkmetine bir alan ama denemesi olduu akt.
www.e-kitap.us
yle anlalyordu ki, bu aratrma Doan Grubu'nun batc byk sermaye ve askeri-brokratik elit ile tara sermayesi ve AKP arasnda seimlerden sonra gerekleen, fakat srekli bozulma tehlikesiyle kar karya kalan "zorunlu uzlama" iin "sosyolojik" bir gereke ve "bilimsel" arka plan imal etme abasyd. Deilse, aratrmada bu kadar olmazd. rnein, "aratrmann" bir blmnde (Milliyet, 29 Mays 2003) eitim ve gelir dzeyi ykseldike, trban takanlarn saysnn hem azald hem de artt belirtilmektedir. Ama te yandan, bunun ne anlama geldiine dair hibir aklama yoktur. Konuya ilikin yorumlarda ise ciddiye alnabilecek, durumu aklama yeteneine sahip tek bir sz bile sylenememektedir. Deneklerin nasl ve hangi ynteme gre seildii, hangi sorularn sorulduu, seeneklerin nasl belirlendii, Trkiye'nin etnik ve mezhepsel yapsnn dikkate alnp alnmad -ki bu lkede politik oylumu da olan bir inan corafyas sz konusudur- bilinmemektedir. rnein, Trkiye'de nfusun yaklak yzde 20'sinin Alevi olduu tahmin edilmektedir (Tahmin edilmektedir nk, bu konuda bir saym ya da aratrma yoktur). Sz konusu kamuoyu yoklamasnda bu olgunun dikkate alnp alnmad belli deildir. nk, ortaya kan sonularn, deneklerin bileimi belirlenirken bu olgunun dikkate alnp alnmamasna gre deiecei aktr. Aratrmada, geleneksel barts ile trban arasndaki fark tamamen unutulmutur. Ancak, bu tutumda, beceriksiz sama sapan, birbiriyle elien ve baka verilerle desteklenmesi imknsz sonulan arka arkaya sralamak mmkn
www.e-kitap.us
ligin yansra, bir kast olduu ve kamuoyunun ynlendirilmeye alld da aktr. yle anlalyor ki, Milliyet gazetesi bir tr "tarihsel uzlama" rolne soyunmu gibi grnyor. Nitekim yine Milliyet gazetesi tarafndan yaptrlan ve 2007'nin Mart aynda yaymlanan "Biz kimiz?" balkl aratrma da ayn amac gdyor. Bu, szm ona "uzlatrc" tutumu tercme edersek eer, sektr d yatrmlar nedeniyle mali bir skklk iine girdii gzlenen ve devlete yksek borcu olan Doan Grubu'nun, AKP hkmetine gz krpma izgisini at, dpedz flrt etmeye balad anlalyordu. Yani, her trl gazetecilik ilkesini ve etiini bir yana brakan o bildik "medya gcnden" politik olarak yararlanma ve pespaye bir iktisadi faydaclk durumuyla kar karyayz. 13.1. PALAVRAYA SUST! Aslnda iin bu yann, yani aratrmann bilimsel olup olmad meselesini fazla uzatmaya gerek yok. Do. Dr. Aynur lyasolu, Mays 2004'te bianet.org'da yaymlanan bir syleisinde Milliyet'in aratrmasnn hibir bilimsel deeri ve akademik kalitesinin olmadn belirterek, durumu tek kelimeyle zetliyor; palavra... Tamamen katlyorum. Ancak, Do. lyasolu sz konusu syleide, bir baka deerlendirme daha yapyor ve "Bu tamamen medya bakl bir aratrmadr" diyor. Ben buna da itiraz ediyorum. nk, aratrma profesyonel llerle bakldnda medya bakl da deildir. Gazetecilik bakmndan son derece baarsz ve kt sunulmutur. Btn kusurlarna karn aratrmada ulalan ve bir yaz ileri ekibi iin arpc ekilde sunulmas gereken baz so
www.e-kitap.us
nular bile gazete sayfalarnda deerlendirilememitir. Gazetenin editoryal ynetimi, ok belli ki, aratrmay hem bilimsel bakmdan yorumlayamam hem de gazetecilik asndan deerlendirememitir. Ortada hibir editoryal prlt yoktur. Bu grm birka rnekle amay deneyeceim. Aratrmann yaymland ilk gn (Milliyet, 27 Mays 2003) gazetenin Tarhan Erdem imzal ana deerlendirme yazsnn ve sayfann maneti yle; "Sadece yzde 5 trban diyor". Yani ban rtenlerin sadece yzde bei kullandklar earb "trban" diye tanmlyorlar. Milliyet demek istiyor ki, korkulacak bir ey yok, onlar balarndaki rtye trban demiyor. Bylece, bu hanmlarn kullandklar rt trban olmaktan kyor. Neden? nk, onlar yle diyorlar da ondan. Bylece ortada sorun da kalmyor!.. te byle, Milliyet gazetesinin editrleri ve dnemin genel yayn ynetmeni bu mthi bulguyu ne karmay ve bala byle tamay uygun grm. Gazetenin birinci sayfadan kulland bir baka balk ise yle: "Kadnlarn yzde 64.2'si ban rtyor". Sonra byk bir merakla bu baln altna bakyor ve bu saptamann hangi verilerle desteklendiini aryor, ama bulamyorsunuz. nk yok. Evet, ok nemli olan bu kadar yksek bir oran (yzde 64.2) destekleyen hibir veri yok. Sadece genel bir sonu var ortada. rnein; bu orann ne kadar geleneksel barts, yzde ka trban belli deil. Oysa bu lkede sorun, her trden bartsnn toplam oran deil, politik bir karakter kazanan trban. Biz de, hani u yzde 99'u Mslman olan bir millet olarak bunu merak ediyoruz. Hadi bu genel oran (yzde 64.2) kabul ettik diyelim, ama
www.e-kitap.us
gazetecilik asndan bakldnda bu bir haber deil ki. islamc gazeteler aa yukar benzer rakamlar (yzde 70-80 diye abartarak) uzun sredir ve sk sk veriyorlar. Ve btn islamc liderler, kanaat nderleri ve gazeteler hibir zaman kullanlan rt iin "trban" demiyor.
Bu evreler srarla ve altn izerek sorunun "barts" olduunu sylyorlar. Bylece, kendi zeminlerini ve cephelerini geniletip "trban" btn bartllerin sorunu haline getirmeye alyorlar. Modern bir politik simge olan trban bylece gelenek iinde eritiliyor. Baarl bir taktik olduunu kabul etmek gerekiyor. Milliyet gazetesi de, meslein gerei olan hi bir sorgulama yapmakszn ayn eyi tekrarlyor. 13.2. ASIL HABER GZLENM Oysa asl haber satr aralarnda gizli. Tarhan Erdem imzal (gazetenin 16 ve 17'inci sayfalarndaki) deerlendirme yazsnn bir paragraf aynen yle: "Kadnlarn evli-bekr olmalar, balarn rtmelerini etkilemekte, bekrlarda ban rtlme oran dmektedir. Kadnlarmz ve erkeklerimiz yaknlarn balarn rtmeleri konusunda zorladklarn itiraf etmeseler de, evlilik, ban rtmek iin nemli bir aamadr. Evlilerde yzde 73 olan 'ban kapama' davran, bekrlarda yzde 34'e inmektedir." (Milliyet, 27 Mays 2003) Aratrmann, her naslsa ulat en arpc sonucu budur, insana "vay canna" dedirtecek cinsten bir sonu stelik. Gelgelelim, bu sonu hakknda ne bir deerlendirme yazs, ne bir yorum ve ne de bir balk var gazetede. Adeta gizlenmi. Oysa sonu ok ak; evli olmayan kadnlarn yaklak
www.e-kitap.us
yzde 70'inin balar ak bu lkede. Bu rakamdan krsal kesimdeki geleneksel barts kullanan kadnlar da dtnz zaman trban kullanmayanlarn orannn ykseklii daha iyi anlalacaktr. Kadnlar evlendiinde ise oran tam tersine dnmektedir.
Burada, ok belirgin bir erkek basksnn bulunduunu saptamak iin istatistik uzman olmaya gerek yoktur. Bu basknn her zaman kaba iddet iermesi de gerekmiyor. verilen cevap nk, neden rtndkleri isteimle sorulduunda size genellikle "kendi
kapandm" eklinde olabiliyor. Bugnn Trkiye'sinde kadnn iddetli bir manevi kuatma altna alnd, srekli telkin altnda tutulduu, rtnme yenin neredeyse "ahlaksz" sayld hatrlanrsa, bu psikolojik iddetin fiziki baskdan daha nemli olduu bile sylenebilir. Kt bir aratrmann rn olsa bile eldeki verilere bakldnda, dier etkenlerin yansra, trbann bir erkek dayatmas olduu grlmektedir (Feminist arkadalarmzn ve liberal evrelerin dikkatine sunulur!). Ortada, bir erkek hukuku olan eriatn kadna ynelik acmasz saldrs vardr. Bunu grmemek iin Milliyet'te editr olmak ve "Sadece yzde 5 trban diyor" diye balk atmak gerekir. Cumhuriyetin kazanmlarnn bile gerisine dld apaktr. Esas olarak bir erkek dini olan Arap slam, siyasal derinlik kazandka kadnn zgrlne saldrmaktadr. "Trbanl modernleme" gibi tezler ise, ancak, her eyi yeni renen bir ortaokul rencisi gibi her konuda konuan ve kendisini sosyolog sanan Taha Akyol gibi sac yazarlar ile Nilfer Gle gibi liberal akademisyenlere aittir.
www.e-kitap.us
Peki, bilimselliinden kuku duyduumuz aratrmann ulat bu sonuca inanabilir miyiz? Elbette hayr! Benim tarttm, nasl ulalm olursa olsun ellerindeki en arpc veriyi bile deerlendirme yeteneini gsteremeyen gazeteciler. Dier taraftan, eer bilimsel bir aratrma yaplm olsayd, evlilik ve bask reten dier ilikiler nedeniyle rtndn saptanan kadnlarn oran daha yksek kard diye dnyorum. Aalara inmeye gerek yok. Necmettin Erbakan'n, Blent Arn'n, Abdullah Gl'n, Ali Babacan'n ve baka pek ok AKP'li ve SP'linin elerinin (bazlarnn annelerinin bile) balar evlenmeden nce akt. Emine Erdoan ise aabeyi tarafndan dvld iin rtndn, bir ara intihar bile dndn ama, sonradan doruyu grdn sylyordu. Sonu olarak belirtmek gerekirse; haydi Doan Grubu'nun iktidarla i tutma giriimlerini ve bir i blnmeye urayan sistemin tepesindeki atla svama giriimlerini bir yana braktk diyelim; bu kukulu aratrmada, gazetenin editrlerinin kendi ulatklar sonucu bile yakalayamamalarna ne demeli?.. Ortada medyatik bir bak bile yok. Milliyet, bu arpc rakamlar (yzde 34 - yzde 73 fark) karsnda bize dnmekte ve yle demektedir; "Trkiye'deki hanelerin yzde 77.2'sinde ban rten kadn var". Hadi ya! Gerekten mi? (bianet.org/31.05.2003)
www.e-kitap.us
14- LBERAL-MUHAFAZAKR TTFAKINA SUST! imdi bir kez geriye, 2004 ylnn Eyll ayna giderek, AKP'nin hazrlad yeni Trk Ceza Yasas'nda "zina" nn su saylmas ve cezalandrlmas konusundaki srarn mercek altna alalm. Alalm nk, bu olay AKP'den demokratikleme ve AB yolunda reformlar bekleyen sa ve sol liberal evreler tarafndan aknlkla izleniyordu. Oysa ortada ancak zavalllkla aklanabilecek bir durum vard. Yllardr siyasal slamdan bir "demokrasi" projesi karmaya alanlar; zgrlkler sorununu, arkasndaki totaliter ve kadn alaltan ideolojik yna grmezden gelip "trban" serbestisine indirgeyenler, olan biteni aklamakta zorluk ekiyorlard. Hkmetin AB uyum yasalarn karmas nedeniyle dergilerine, "Muhafazakr devrim" diye kapak yapanlar (rnein Birikim dergisi), Avrupa muhafazakrl ile Amerikan yeni muhafazakrl arasndaki fark bile tahlil etmekten uzak bir anlayla AKP'yi koyacaklar yeri tayin etmekte glk ekiyorlard. Gazetelerin liberal yazarlar, AKP'nin zina yasas srarn, AB yolunda 'bir uval inciri berbat etmek' gibi sinik bir itirazn tesine gemeyen bir eletiriyle karlyorlard o kadar? Neredeyse, AB'den itiraz gelmese olan biteni kabulleneceklerdi. Ayn zihniyetin sahipleri daha nce de, AKP hkmeti yaz tatilinde okullarda Kur'an kurslar dzenlenmesine ilikin yeni bir ynetmelik karmaya kalkt zaman, "CHP'nin eline byle bir silah vermeyin" diye AKP'yi uyarmt! rnein; s
www.e-kitap.us
lamalarn sofrasnda buruuk bir peete gibi duran Yeni afak yazar Krat Bumin -ki anarist kkenli bu mnevverimiz hl 'solcu' geinir ve pek yaman bir sivil toplumcudurmealen yle yazyordu: "Bu karardan vazgein, ancak AKP dmanlar CHP'nin eline byle bir silah verebilir." Yani bu yazarmz, CHP'den ya da askerlerden bir itiraz gelmese, AKP hkmetinin yaz tatillerinde ilkretim okullarnda ve liselerde Kur'an kursu dzenlenmesine kar kmayacak, iyi mi? Ortada komik bir durum var aslnda; sayla soluyla Trkiye liberalleri slamc hareketin yeni muhafazakr versiyonunun hkmet olduunun farknda deiller. Onlar, muhaliflere kar muhalefet yapyorlar ve bu tutumu "demokrasi mcadelesi" ve hatta "ilericilik" diye yutturmaya kalkyorlar. Siyasal slmn iki hegemonik gten biri olduunu grmyor, dahas gzlerden saklyorlar. Trkiye'nin alk liberalleri, cumhuriyet devriminin esas olarak kapitalizmin ve modem bir burjuva toplumunun temellerini attnn, baka bir ifade ile ubuu gerekte kendilerinden yana bktnn bile farknda deiller. Onlar kendi hayatlarna muhalefet ettiklerini anlamayacak kadar akn durumdalar.
14.1. SVL TOPLUM SYASAL TOPLUM Bunlarn, "sivil toplum" anlay da evlere enlik... Hrriyet gazetesi, Milliyeti Hareket Partisi (MHP)'nin generallere, lkede olan bitenler hakknda bir ikyet mektubu yazdnn anlalmas zerine manetten verdii haberde yle demiti: "lk kez sivil bir parti generallere aka mdahale ars yapyor." Bu szlerin neresini dzeltmeli bilmiyorum. Hz. Musa fk
www.e-kitap.us
rasn bilirsiniz; Dicle nehri kenarnda duran iki dindar soh bet ediyormu. Onlardan biri, "Hz. sa bu nehre elindeki k lcyla vurunca Dicle ikiye ayrlm ve kavmini kazasz belasz karya geirmi" deyince, daha bilgili olan dier dindar biraz dnm ve "hayr" demi, "Bir kere o su Dicle deil Kzl deniz , o peygamber Isa deil Musa, elindeki de kl deil asa" . Bugn durum tam da buna benziyor. ncelikle belirtelim; MHP ilk kez askerlere ar yapmyor . Bu parti 12 Eyll'den birka ay nce, 1980'in banda resm i bir bildiri yaynlayarak orduya ynetime el koyma ars yapt ve o dnemde parlamentoda olan 17 milletvekilinin Meclis'ten ekildiini aklad. kincisi ve en nemlisi ise "siyasi toplum" askeri alan ile snrl deildir. Siyasi toplum, par-tile r ve ordu da dahil devlet rgtlenmesinin btnn ifade eder . Hatta siyasal toplum devletle dolayl balara sahip "si127 vil " rgtlenmelere kadar (rnein barolar, meslek odalar vb..) geniletilebilir. Yani, ordunun dnda kalan btn kurcam ve toplum kesimlerinin tm "sivil toplum"u oluturmaz, onlar sadece sivildirler o kadar. Sivil toplumun kart siyasal toplumdur, askerler deil. Dier taraftan, "sivil toplum " z itibaryla burjuva toplumsal dzeni demektir. Siyasal toplumu askerlerle snrlayanlarn, siyaset sosyolojis i bakmndan ve terminolojik olarak "masum" bir hata yaptklar dnlebilir mi? Sanmyorum. nk iktidardaki AKP'yi destekleyebilmek, baka bir ifade ile siyasal toplumun en nemli kurumlarndan birinin eteklerine kk hesaplarla tutunabilmek iin, siyasal toplumu mmkn olduu kadar daraltmak geriyor. zah da kolay; niformasz herkesi sivil toplu m uvalna doldurursun olur biter!
www.e-kitap.us
14.2. AKIL TUTULMASI nsanlk bugn bir akl tutulmas yayor. Tarihsel ve kategorik olarak kapitalizmi aamayan insanlk, "ilerici" bir zm retememenin bedelini; felsefi, ideolojik, politik ve toplumsal planda "gerici" dayatmalarla dyor. nsanlk bir nceki dneme, ortaaa iade edilmek isteniyor. Toplumlar zlyor; zgrlk anlay cemaatlerin, airetlerin, mezheplerin, dinsel ve etnik topluluklarn serbestisine indirgeniyor. Ve bu nedenle, modernitenin bir rn olarak grlen "vatandalk" ba bile kendinden menkul ve temelsiz bir "tek dorucu" anlayla mahkm ediliyor. yle ya; artk postmodern bir adayz... Post-modernistlerin ve yeni muhafazakrlarn aydnlanma ve
modernite eletirisi, bu tarihsel dnemi amaya deil, mevcut olann, kurulu dzenin mutlaklna insanl ikna etmek ve bir nceki an zihniyet dnyasn devralarak kapitalizmi tahkim etmek amacn tayor. AKP; daha nceki blmlerde de iaret edildii gibi, Avrupa muhafazakrlna deil, Amerikan yeni muhafazakrlna yakn bir siyasal oluumdur. Bilindii gibi, bugn Washington'a egemen olan Amerikan yeni muhafazakrl, Hristiyan kktencilii ve avangelist gericilik ile iice gemi bir siyasal harekettir. ABD'nin gney eyaletlerinde W. Bush'un Tanr tarafndan gnderildiine inanan 40 milyon insann yaad belirtilmektedir. Dier taraftan, yeni muhafazakrlarn aydnlanma ve modernite eletirileri ile post-modernistlerin grleri arasnda byk bir felsefi akrabalk vardr.
www.e-kitap.us
14.3. POST-MODERNZM VE YEN MUHAFAZAKRLIK Babakan Erdoan'n siyasi badanmanlarndan Do. Yaln
Akdoan, yukarda da ele aldmz "Muhafazakr Demokrasi" isimli kitabnda neo-con'larn kurucu babalarndan Irving Kristol' referans alarak, yeni muhafazakrlk ile neoliberalizm arasndaki ilikiye zel bir vurgu yapyor. AKP parti programnn ideolojik-felsef arka plann kurmay hedefleyen kitapta yle deniyor: "Amerikan gelenei liberaldir, bunun sonucu olarak muhafazakr adn alan bu gelenee sadk kiiler gerekte liberal kiilerdir. (...) Amerikan muhafazakrlar anayasal demokrasiye Kristol ve piyasa ekonomisine ballklarn ifade ederler. I. Kristol'e gre Amerikan muhafazakrl, muhafazakr liberalizmdir.
129
modernliin
ilkelerine boyun eer, fakat bun
larn insann ahlaki hayatna ve
yetkinliine zararl yanlarna kar duyarldr." (Do. Yaln Akdoan,
Muhafazakr Demokrasi, AKP Yaynlar, s.23)

Yukarda da belirttiim gibi, neo-liberal ve post-modern akmlar ile yeni muhafazakrlk arasnda bir fikir akrabal ve hatta devamllktan sz etmek mmkndr. nk, yeni liberallerin ekonomi politikalar ile yeni muhafazakrlarn izledii izgi son zmlemede byk bir yaknlk iindedir. Yeni muhafazakrln, son yirmi be yldr yeryznde ykc bir rzgr gibi esen neo-liberal politikalar ile onu felsefi dzeyde tamamlayan post-modern felsefenin hem bir paras hem de onlarn baarszlklarnn bir rn olduu sylenebilir. ktisadi planda ultra liberal bir tutum, siyasal ve felsefi planda ise radikal ve gerici bir modernite ve aydnlanma ele
www.e-kitap.us
tirisi... Bu anlamda yeni muhafazakrlk, faizan bir neo-liberalizm ve gericilemi bir post-modernizmdir.
14.4. TARHN SONU DEOLOJSl Post-modernizm, aydnlanma ve modernite geleneine kar karken, epistemolojik olarak akln ve bilimin belirleyici konumunu reddeder. Bylece dinsel domalar, teolojik literatr ve geleneksel kltr, bilimle ayn dzeye ykseltilir. Post-modernizm, modernitenin "toplumsal ilerleme" anlayn ve tarihselcilii de reddeder. Bir anlamda, serbest piyasa dzenini uygarln son aamas olarak kabul ettii iin, kapitalizmi amaya ynelik her giriimi "totaliter projeler" olarak mahkm eder. Tarihselciliin reddi, insanln bugn ile gemii ve gelecei arasndaki ba koparr. Aslolan bugn ve 130 imdi olandr. Kapsayc genel kuramlara, tarihselcilie ve "byk anlatlar" dedii ideolojilere kar kan post-modernistler; dolaysyla snf mcadelelerinin, kapsayc toplum modellerinin ve nihayet bilimin de sonunun geldiini iddia ederler. Onlara gre, totaliter rejimler ve diktatrlkler, "byk anlatlarn rndr. Bu yanyla post-modemizm aslnda teolojik (bilimsel olmayan) bir sosyalizm eletirisidir. Kapsayc toplum modellerine itiraz ederken, gerekte insanl birletiren ortak deerlere, grlere, ideolojilere, yurttalk balarna ve ulus devletlere kar kan post-modernistler, bunun yerine alt kltrlere ve etnisiteye dn savunur. Dinsel cemaatleri, yerel kltrleri, mezhepleri ne karlar ve "zgrlk" projesini bu kesimlerle snrlarlar.
www.e-kitap.us
14.5. NSANLII ORTAAA ADE ETME GRM Bu grler kreselleme ideolojisinin ke talardr. te yeni muhafazakrlk bu grleri olduu gibi devralarak muhafazakr ve gerici temelde yeniden retir. Bu yanyla yeni muhafazakrlk, insan aklna ve bilimsel bilgiye kar bir saldrdr. Bir tr "ortaaa dn" ideolojisidir. Neo-con akmn burjuva demokrasisini bile reddeden sekinci ve faizan znn st rtlerek ok liberal gerekelerle savunulmas, insan akln yeniden kuatma giriiminden baka bir ey deildir. AKP, yerel kltrleri ne karan kreselleme dalgasnn, kendi slami projelerinin hayata geirilmesi bakmndan bir frsat yarattn dnmektedir. rnein "zina" tartmas bu balama oturtulmadan anlalamaz. AKP bu trden giriimlere her frsatta bavuracaktr. BOP/GOP ve "lml slam" basit birer jeo-stratejik ynelim deil, arkasnda byk bir ideolojik ynak bulunan kresel bir gerici saldrdr. AKP, bu saldrnn lkemizdeki ve blgemizdeki aracndan baka bir ey deildir. Siyasal toplumu askeriye ile snrlayan liberallerin, hkmetin insanlarn yatak odalarna girme Zinann giriimi su karsnda bir neden nceki ardklarn anlamyorum. saylmas,
dnemin, Ortaan hukuku ve daha nemlisi o pek deerli yerel kltrmzn bir paras deil mi? Hani byk anlatlar a kapanm ve akln krall yklmt? (bianet.org. /17.09.2004)
www.e-kitap.us
VI. Blm
15- BYK ORTADOU PROJES VE AYDIN HANET
ktisat profesr Mehmet Altan, Sabah gazetesinde yazd dnemde (imdi AKP hkmeti yanda Star gazetesinin bayazar) ABD'nin nasl bir Ortadou istediinin uzun zamandr belli olduunu sylyordu. Dahas bunu grememenin "saflk" olduunu da ima ediyordu. Doru! Ancak, yle anlalyor ki herkesin tarifi farkl. rnein Altan, ABD'nin Ortadou'sunu, Trkiye'ye den rol de sapta133 yarak yle tarif ediyor: "Mslmanln demokratikletirildii, Vahabiliin tasfiye edildii, insan haklarna, demokrasiye ve piyasaya dayal, Sovyet topraklarndaki Trki lkeleri de kapsayan koca bir Ortadou. Trkiye bu hedeflere yaklat oranda blgede 'rnek lke' olacak, uzaklatka ansn yitirecek." (Sabah, 2 ubat 2004) Bylesine batan km Amerikanc bir anlay dnyann baka bir yerinde bulmak mmkn m bilmiyorum ama, yle anlalyor ki, Altan kadar "cesur" olmasalar da bu gr paylaan "aydn" says bu topraklarda hi de az deil. Bir aydn ihanetiyle kar karyayz. nk; sava yanls olmadan, emperyalizmin insanlk iin hayrl ve ilerletici bir g olduunu savunmadan, ABD'nin Afganistan ve Irak iga
www.e-kitap.us
lini desteklemeden; amerikanc askeri darbeleri kutsamadan, bu lkelerdeki cinayetlere hakl gerekeler bulmadan, ABD ve Bat'nn daha yakn gemite, 20. yzylda, insanla kar iledii yz kzartc sular aklamadan yukardaki satrlar yazmak imknszdr.
Anlalan, Mehmet Altan'n "saflar" biz oluyoruz. nk, bir kez daha "beyaz adam"m barbarlarn dnyasna medeniyet getireceine inanmamz istiyor. 15.1. BEYAZ ADAM DEOLOJS Ergin Yldzolu'nun da belirttii gibi, "Byk Ortadou" bir kavram ve stratejik bir yaklam olarak, ABD d politika evrelerinde, 1990'lann ikinci yarsndan itibaren retilerek kullanlmaya baland. Bu dnem, Rusya'nn Kafkaslar'daki etkinliini yeniden arttrmaya balad bir aamaya denk geliyordu. Yani, yeni deil. stelik bu kavram, tpk gnmzdeki gibi Kuzey Afrika'dan, Afganistan'a kadar uzanan blgeyi kapsayacak ekilde kullanlyordu. (Cumhuriyet,
02.02.2004)
Sosyalist sisteminin dalmasnn ardndan, kresel denge siyasetlerine ihtiyac kalmayan; dnyann zenginliklerini ibirlikiler ve yerel despotlar ile eskisi gibi paylamak istemeyen (artk buna ihtiya duymayan) ABD ve Batl mttefikleri; Irak' ve Afganistan' igal ederek blgede yeni bir statko oluturma yolundaki en nemli hamleyi gerekletirmi durumda. Bu hamlede btn hesaplar bozan tek gelime, yoksul Irakllarn igalci ABD'ye kar gsterdikleri beklenmedik ldeki iddetli direnitir. Dnyann bilinen en zengin enerji yataklar zerinde mut
www.e-kitap.us
lak hkimiyet kurma ve grnr gelecekte karsna kresel bir rakibin kmasn nleme stratejisi izleyen ABD, Ortado u'yu Kafkaslar zerinden Orta Asya'ya balayan bir hat ze rinden Avrasya'y yeniden yaplandrmay hedefliyor. Bu stratejinin nihai amac, gezegen zerinde mutlak egemenlik kurmaktr. Dnemin ABD Dileri Bakan Colin Powel, 2004 yeni yl mesajnda bu hedefi aka ilan etti. Powel, ABD'nin "Bata Ortadou olmak zere dnyann her yerine demokrasiyi gtrmek iin" almaya devam edeceini syledi. Srada, Iran ve Suriye'nin bulunduu; dinci Arap rejimleri iin daha yumuak geilerin planland bilinmektedir. Operasyon dar anlamda Ortadou ile snrl da deildir. rnein 2004'n Aralk aynda Grcistan'da gerekletirilen ve avardnadze'nin devrilmesiyle sonulanan Amerikanc "sivil darbe" bu balamda ele alnmaldr. te "Byk Ortadou" 135 bu projenin ismi oluyor. 15.2. RADKAL SLMIN DRAMI Gerici Arap rejimleri varlklarn korumak iin on yllardr Filistin davasn acmaszca kullandlar. ABD ve srail'e kar zaman zaman Avrupa kartn (eskiden Sovyet kartn da) kullanan ya da tersini yapan bu lkeler, Filistin davasn srekli olarak paraya evirdiler. Kendilerini, Batnn blgedeki karlarn koruyacak yegane g olarak takdim eden bu rejimler, iktidarlarnn geleceini de bu sorunun devamn salamakta buldular. Bu konuda, ABD, srail ve gerici Arap rejimleri arasnda uzun sre devam eden fiili bir mutabakatn bulunduu bile sylenebilir. Ancak, bu "er ekseni" nihayetinde bir Souk Sava dne
www.e-kitap.us
mi oluumuydu ve belli bir tarihsel krlmayla ancak 2002 ylna kadar yaayabildi. zellikle, 11 Eyll eylemi ve ardndan Afganistan ve Irak'n igali sonucu ABD'nin blgeye yerlemesiyle, artk bu ahlaksz ittifakn da bir hkm kalmad. Tersine, Ortadou'da oluturulmaya allan ve ironik ekilde "demokrasi ihrac" diye kodlanan yeni yaplanma iinde balangta gerici Arap rejimlerine yer yoktu. ABD'de gelitirilen "Ilml slam" projesi ile kresel lekte radikal slmn ezilecei yeni bir dneme giriliyordu. Sosyalizme kar savata, gemite utan verici ekilde kullanlan radikal slamclara da artk ihtiya yoktu. te Mehmet Altan'n tasfiye edileceini syledii "Vahabilik" budur. Baz yazarlar, Babakan Recep Tayyip Erdoan'n geen 2004 Ocak ay sonunda gerekletirdii ABD ziyaretinin neden baarl olduu konusunda telala kant aryorlar. Bu yazarlardan biri de Milliyet gazetesinin Washington muhabiri ve ke yazan Yasemin ongar. Bu gzide yazarmza gre, "1 Mart tezkeresinin reddedilmesiyle iki lke arasnda balayan gerilim" sz konusu ziyaret ile alyor ve bu durum, Trk hkmetinin baarsnn en nemli kant oluyor. ongar unlar yazyor: "Bush'un Ankara'y ziyaret karar, AKP'nin politikalarnn Washington'da byk lde benimsenmesiyle bire bir balantl. Dahas Washington, Emine Erdoan ve beraberindeki bakan elerine gsterdii konukseverlii, bakan Bush'un First Lady'nin hanmlar iin verdii ay davetine ksa sre katlmasyla yeni bir boyuta tamtr. Bush'un hanmlara yapt gelenek d srpriz, 'Banzn rtl olmas, Trkiye'nin
www.e-kitap.us
seilmi liderlerinin eleri olan sizlerin bamzn stnde yerinin olmasn neden engellesin ki' demektir ve bu jestle Beyaz Saray, Cumhuriyet Bayram davetini 'esiz' yapma gafletini gsterebilmi ankaya kkne olabilecek en net mesaj gndermitir." (Milliyet,
02.02.2004)
te, kendi hayatlarna, deerlerine, toplumuna ve dnyann mazlumlarna ihanet byle bir ey. Bir kez bu yola girildi mi akl tutulmasna uramak kanlmazdr. Bu aamadan sonra, retilen tek ey siyasal gericilik oluyor. Bu durumda, ne ABD'nin blgede gelitirdii "Ilml slam" projesini ve bu balamda Trkiye'ye biilen rol grebilirsiniz ne de ortada analiz yeteneiniz ve tarih bilginiz kalr. Mehmet Altan da bu konudaki yksek fikirlerini bizden esirgemiyor: "Trkiye Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezer'in ankaya'ya
sokmad babakann ei Beyaz Saray'da en st dzeyde kabul gryorsa, bundan daha net bir mesaj olabilir mi?" Mehmet Altan'n bizi aydnlatmasna biraz daha izin verelim. "Trkiye'deki 'trban' tartmas, 'Cumhuriyetiler' ile 'demokratlar' arasndaki byk fark ortaya karan en keskin rneklerden biridir... Demokratlar iin esas olan, bireyin temel hak ve zgrlkleridir."
(Sabah gazetesi, 02.02.2004)

Durum bu kadar basit ite. Bu jestin altnda hibir hesap yok! Mthi bir analitik dnce rneiyle kar karyayz! 15.3. DEVRMC ERDOAN VE DA VNC FRES!... ifreyi zmeden nce aratrmamz biraz daha srdrelim. Sabah gazetesinden yine gzide bir muhabir-yazarmz;
www.e-kitap.us
Asl Aydntaba -ki kendileri o dnemde Washington'dan yazyorlard imdi bu gazetenin Ankara temsilcilii grevini yrtyorlar- tpk ongar gibi, yazlarna Erdoan'n ABD ziyaretinin ne kadar baarl getiine okurlarn inandrmaya alarak balyor. stelik, bu pek liberal yazar arkadamz -ki kendileri ayn zamanda ClA'ya yaknlyla bilinen ve Yahudi sermayesinin destekledii 'Bat Politika Merkezi' isimli bir think-tank kuruluunda da alrlar- yle yazyorlar:
"Erdoan'n (ABD) gezisinin son aya Harvard'da tklm tklm bir salonda yapt konuma, ne u ana kadar bir Trk babakan ne de bir Mslman liderin telaffuz etmedii cinsten taze ve devrimci dnceleri ieriyordu. Global adan Amerikallar'n karsnda yepyeni bir fenomen var. slam dnyasnda reform ve demokratikleme ars yapan Erdo 138 belki de bu klar yapacak kredibiliteye sahip tek siyaseti." an,
(Sabah gazetesi, 02.02.2004)

Grld gibi yazarmz "devrim" ve "devrimcilik" hakknda ok derin bilgiye de sahip. Bu kadar cesaret cahillik rn olabilir mi bilmiyorum ama, gerek devrimcinin Erdoan olduunu sylemek, eminim CIA'y bile artmtr. imdi ifreyi zmeye balayalm. Amerikan sermayesinin nl yayn organ Wall Street Journal gazetesinin 24-26 Ekim 2003 tarihli saylarnda ok nemli bir makale yaymland. Bu makale, Cengiz andar dnda (D.B Tercman, 6 ubat 2004) kimsenin dikkatini, her nedense, ekmedi. Makale iki imzal. mzalardan biri, ad yeni yeni parlayan Amerikal stratejist Aonald Asmus'a ait. Dieri ise tandk bir isim; Dilerimizin "sekin" diplomatlarndan zdem Sam
www.e-kitap.us
berk... Yaznn bal da hayli ilgin; "Wanted: New Thin king on Turkey", yani "Trkiye iin yeni dnce aranyor." Yaz fiyakal bir soruyla balyor: "Jeopolitik snav sorusu; Bugn Avrupa'da hangi lke, Ba t Almanya'nn Souk Sava'ta olduu kadar nemlidir?" Bildiniz! Yant, "Trkiye." Yazda, Sovyetler Birlii'nin yklmasndan sonra Bat iin en byk tehlikenin, Afganistan'dan Fas'a kadar uzanan bir yay iinde slam dnyasndan geldii belirtiliyor. Yazya gre, Bat'y Dou'dan ve Gney'den kuatan bu byk yayda her an kitle imha silahlar retecek ve terristlere yardm edebile cek "haydut devletler" bulunuyor. Yazarlarmz yle devam ediyor: "Bu blgeden yola kan tehlikeler, bugn Euro-Atlantik dnyasnn karsndaki en byk tehdidi oluturuyorlar. Bat'y bu tip tehditlerden koruyacak yeni ve byk bir strateji gelitirmek zorundayz. Ayn lde nemli olan, blgenin kendisinin daha demokratik izgilerde dntrlmesine yardmc olarak, terrizmin kkndeki nedenleri kaldrmaya ynelmemizdir. Trkiye, artan lde istikrarl bir Avrupa ile giderek tehlikeli hale gelen Ortadou'nun arasndaki fay krnn zerindeki arlk merkezinde yer alyor. Trkiye'nin konumu, Byk Ortadou'yu bizleri tahrip edecek insanlar yetitirmeyecek biimde tedavi etmeyi amalayan bir Bat stratejisinde yeni bir ke tan oluturacak devlet yapyor."
Yeterince ak deil mi? andar, yukarda andmz ke yazsnda, Wall Street Journal gazetesindeki makale hakknda unlar sylyor: "imdi, Tayyip Erdoan-Abdullah Gl'n Beyaz Saray g
www.e-kitap.us
rmesinin 'Byk Ortadou'da ibirlii' gndemi nedeniyle, niin son on yln en nemli grmesi olduunu ve bu ikilinin Kbrs sorununun zm dorultusunda izledii politikann gerekelerini anlayabilir musunuz?" Ne gezer, biz pek safz! 15.4. TRKYE'NN ROL; 'KARAKTER OYUNCULUU' MU? Gelelim dnya finans evrelerinin baka bir nl gazetesi, Financial Times'a... Bu gazetenin 27 Ocak 2004 tarihli saysnda yeralan David Fhillips imzal yazda yle deniyor: "Bush, Trkiye'den ne beklediini aka ifade etmeli. (Yazar, ABD Bakan'nn NATO zirvesi nedeniyle ziyaretine 2004'n gnderme Haziran yapyor aynda -y.n.-) gerekletirecei Trkiye
Yeniden yaplanmaya yardm eden ve mdahale etmeme ilkesine sadk kalan bir Trkiye, Irak'ta hayati nemde rol oynayabilir. Kafkaslar'da istikrar unsuru olabilir." (Akt. Radikal, 29.01.2004) nceki blmlerde de vurguladm gibi, Trkiye'nin kresel dzen iindeki yeri yeniden tanmlanyor ve kendisine yeni bir rol biiliyor. inden getiimiz dnemde, Trkiye bir lml slamizasyon sreciyle kar karya kalacakt, kald da. nk radikal slama kar Trkiye'ye biilen rol, "Ilml slam" lkesi olarak bir "rnek" oluturmasyd. Artk "modern, laik, gelimi ve demokratik Trkiye" onlarn iine yaramyordu. Ancak bu proje, kurulu dzen iinde iddetli bir i atma olmadan hayata geirilemez. te bugn rejimin kanatlar ara snda ve toplumda yaanan gerilimin nedeni bu atmadr.
www.e-kitap.us
Mehmet Altan, Cengiz andar ve dierleri bize lml slam projesinin "demokratikleme" olduunu vaaz ediyor. Ve onlar "demokrasi cephesi"ni oluturuyorlar, yle mi? Sevsinler byle demokratlar!
(bianet.org /21.02.2004)
www.e-kitap.us
VIL Blm
16- TRK AYDINI VE SOL'DA YEN ISLAHATILIK Trkiye'nin AB'ye yelik sreci ve srecin zorunlu kld kimi reformlarn AKP hkmetince gerekletirildii iddias zerinden, kimi sol liberal evreler "demokrasi" adna Recep Tayyip Erdoan ve ekibine tarihte hi kimseye nasip olmayacak bir destek veriyor. Yer yer kararsz bir muhalif tutumun da elik ettii bu utanga ve fakat stratejik destek, AKP'nin entelektel ortam terrize ederek siyaset alannda hegemonya kurmasna yol ayor. O nedenle, bu blmde sol'un AB'ye ve Trkiye'nin yelik srecine bakn daha ieriden bir dil ve yaklamla tartmak, fotorafn tamamn grmek bakmndan yerinde olacaktr. Trk solunun AB yeliine bak, yaad kararszlklar ve ikilemler hakknda, u anda yaynda olmayan haftalk Vzgrlk gazetesinin 11 Aralk 1999 tarihli 62. saysnda yazdm bir yaznn aradan geen sekiz yla karn gncelliini koruduunu dnyorum. Bu nedenle, sz konusu yazm baz deiiklik ve ekler yaparak bu kitap almasna almay doru buldum.
www.e-kitap.us
16.1. YEN SORULARA ESK YANITLAR Trkiye'de nihayet uzun sredir aranan byk siyasal uzlama salanm durumda; AB'ye yelik! Byk siyasal gler arenasnn btn aktrleri adeta bu hedefe kilitlenmi durumda. Byk medyada estirilen havaya baklacak olursa, AB yelii gerekletii taktirde Trkiye'nin bata demokrasi olmak zere btn sorunlar zlecek ve nihayet "Trk'n 200 yllk ryas" gerekleecek. Yakn zamana kadar AB yeliine "Hristiyan Kulb" olduu gerekesiyle kar kan slamclarn nemli bir blm de (arlkl olarak AKP'liler) Trkiye'nin yeliini desteklemeye balaynca geride sadece sosyalistler kald. Onlarn ise kafalar kark. imdi bu kafa karkln biraz irdeleyelim... Sosyalistlerin bir blm ak ya da rtk olarak AB yeliinin Trkiye'deki demokratikleme sorununu kendiliinden zeceini dnmektedir. AB yeliine verilen destek, rtk olarak AKP'ye verilen destek biiminde gnlk politikaya yansmaktadr. Daha ihtiyatl olanlar ise, AB yeliinin tam bir demokratiklemeye yol amayacan, Trkiye'deki otoriter devlet gelenei ve iktisadi gelikinlik dzeyinin buna izin vermeyeceini ileri, srmektedir. Dolaysyla bu kesim, sosyalistlerin demokrasi mcadelesini srdrmeleri konusunda srar etmektedir. Ne var ki, ikinci kategoride olanlar bile AB yeliinin, snrl da olsa, bir demokratiklemeye yol aacan kabul etmektedirler. Bu deerlendirme ilerletilerek AB yeliinin iyi bir ey olduu sonucuna varlmakta ve rnein, "Ne yani ikencenin nlenmesi kt bir ey mi?" diye sorulmaktadr. Gerekten de, AB yeliinin bir sonucu da olsa, ilk elde 'demokratikle
www.e-kitap.us
menin kt bir ey olduunu' sylemek zordur. Gerek anla myla burjuva demokratik bir rejimde hi yaamam insanla rn bu tutumunun anlalabilir nedenlerinin olduu da ak. Ancak, anlalamayacak baka bir ey var; o da bu deerlen dirme ve politik tutumun sosyalizm ve devrimcilikle ilgisi!.. te bu ilikiyi kurmak zor. AB yeliine kategorik olarak kar kan sosyalistlerin nemli bir kesimi ise, bu politik tutumlarnn tarihsel, ideolojik ve siyasal gerekelerini tatmin edici bir ekilde ortaya koyamamaktadrlar. Onlar yeni soru ve sorunlara eski cevaplar vermekten teye geememekte, ancak bir tr devrimci igdyle Trkiye'nin herhangi bir emperyalist blok iinde yer almasnn kt bir ey olduunu sylemekle yetinmektedirler. Aslnda esasl bir bilin arplmasna iaret eden bu kafa karklnn nedenleri sanldndan da derinlerdedir. Baz nedenler yle sralanabilir: 1- Emperyalizmin yeni aamas kreselleme ve onun dorudan sonucu olan yeni liberalizm dalgas, solu sanldndan daha derin ekilde etkilemitir. Yeni liberalizmi tamamlayan ve ona felsefi bir arka plan sunan post-modern edebiyatn sol zerindeki etkisi de hayli ykc olmutur deolojik-politik yenilenme ynelimi ve arzusu solun nemli bir kesiminde devrimci sosyalist temellerde gelitirilememi, liberal demokrat bir karakter kazandrmtr. 2- Trkiye sosyalist hareketinde "asgari program, azami program" sorunsal alamamtr. 3- Yine sosyalistlerin nemli bir blm, gerek teoride gerekse politikada kendi demokrasi anlaylarn gelitirememi, burjuva demokrasisi ile aralarndaki nitelik farkn belir
www.e-kitap.us
tik hale getirememitir. Demokrasi, zaman iinde adeta snflar st bir kavram ve ynetim biimi eklinde anlalmaya balanmtr. Oysa en demokratik burjuva rejimleri bile, son tahlilde sermaye egemenliinin bir biimi ve eitsizliin gzkamatrc bir al olmaktan te anlam tamamaktadr.
4- Tanzimat bir gelenee sahip olan Trk aydn ve dolaysyla Trk solunun nemli bir blm batc ve modernist bir anlayn taycsdr. rtk bir aalk kompleksi ve bat hayranln ieren bu anlay, siyasal olarak kendisini bir tr 'slahatlk' olarak da vurmaktadr. Yeni slahatlk olarak nitelendirilebilecek bu tutum sosyalistler bakmndan irdelendiinde ise, karmza, devrim ve sosyalizm balam olmayan bir "demokrasicilik" kmaktadr.
16.2. SAHTE KLEM Sosyalistler, "Trkiye AB' ye ye olsun mu olmasn m" gibi sahte bir ikilemden hzla kmaldr. nk, gnmzde nasl ki "insan haklar" kavram artk emperyalist mdahale hukukunun ve bu hukuka bal olarak yaygnlatrlmaya allan Yugoslavya ve Irak modelinin bir gerekesi ve bata ABD olmak zere Kuzey Ligi'nin bir silah haline geldiyse, "demokratikleme" de kresel kapitalizmin yeni egemenlik aracna dnmtr. Dnya Ticaret rgt (DT)'nn 1999 Seattle toplantsnda da aka grld gibi, dnyann egemen glerinin bu tarihsel dnemeteki en nemli argman, unutmamak gerekiyor ki, serbest ticaret ve demokrasiydi. Burjuva demokrasisi ve Bat normlar bugn kresel kapitalizmin ulusal pazarlar ele geirmek ve bu saldrya kar geliecek siyasal di
www.e-kitap.us
renileri krmann en nemli aracdr. Ortada edildii melodramatik gerekesiyle bir ve tablo var; gnmzn emperyalist adna lkenin
mdahaleleri, "insan haklarnn" yerel despotlar tarafndan ihlal "demokrasi" ynelik gtrmek ve bu gerekletirilmektedir. Yugoslavya'ya
parlanmasyla sonulanan NATO-ABD saldrsnn ve Irak igalinin gereleri tam da byle ilan edilmiti. nsan haklarnn bir lkede ihlal edilip edilmediinin kim tarafndan takdir edilecei ise belli deildir. yle anlalmaktadr ki, takdir yce ABD'nindir. Ama onlar bu soruya, soyut ve ne anlama geldii hibir zaman tam olarak tanmlanmam bir kavramla, "uluslararas toplum" diye yant vermektedirler. Hiyerarik bir dzene sahip olan emperyalist kapitalizm gnmzde kresel egemenliini ulus devletleri aan st sistemler araclyla yrtyor. Bu st sistemler IMF, Dnya Bankas ve DT gibi uluslar tesi kurulular olabildii gibi, ulus devletlerin snrlarn aarak oluturduu birlikler eklinde de ortaya kmaktadr. AB, bu st sistemlerden biridir. Emperyal bir bloklama hareketidir. AB, bugn dnyann yeniden paylalmas mcadelesindeki en nemli kutuplardan birini oluturmaya adaydr. Ankara'nn AB yeliinin gndeme gelmesinin nedeni ise, Trkiye'nin esas olarak Avrasya'da sren yeni paylam savann sonularn etkileyecek bir gce ulamasdr. Avrupa, blgesel bir g haline gelen Trkiye'yi kaybederek, Avrasya'dan dlanmasna ve blgede sadece ABD'nin glenmesine yol aacak bir gelimeyi istememektedir.
www.e-kitap.us
16.3. TOPLUMCU/ETLK DEMOKRAS AB yeliinin sosyalistler tarafndan nasl ele alnmas gerektiine ilikin olarak, ilk elde unlar sylenebilir: 1- Sosyalistlerin, demokratik ve zgrlk de olsa, sermayenin egemenlik biimlerinden birinin savunuculuunu yapmas doru deildir. Unutulmamaldr ki, sermaye egemenliinin en istikrarl ve gvenli biimlerinden biri de parlamenter demokrasidir. nk, bir eitlik yanlsamas yaratr ve snfsal egemenlik gereini gizler. 2- Sol hzla AB' ye ye olma ve demokratikleme denkleminden kmal, kendi demokrasi anlaylarna aklk getirerek farklarn ortaya koymaldr. Bugn zgveni artan byk sermaye de demokratiklemeden yanadr. Sosyalistler kendi farklarn ortaya koyamadklar srece, siyasal olarak gerek-sizleecektir. Bu tehlike grlmelidir. 3- Bugn yaplmas gereken ey; burjuva demokrasisinin salt hukuksal eitlik ilkesiyle yetinmemek, ekonomik ve toplumsal eitlik ilkesinin merkezinde olduu bir demokrasi anlayn ne karmaktr. Hatrlanmaldr ki, 19. yzylda sosyalistler, burjuva demokrasisinin snrl hukuksal eitlik ilkesinin karsna toplumsal eitlik ilkesiyle km ve bu nedenle siyasal literatre "sosyal demokrasi" kavram girmiti. Sorun siyasal ve hukuksal eitlik dorultusunda atlacak admlara kar kp kmamak deil, bununla yetinilip yetinilmeyeceidir. Toplumcu bir demokrasi perspektifi, mcadeleyi sosyalizme balayacak bir gei program karakterine sahiptir. 4- Sosyalistler, demokratik baz almlar salanmasna yol asa da, herhangi bir emperyalist kampta yer alnmasnn taraftar olmamal, kendi toplumcu/eitliki demokrasi prog
www.e-kitap.us
ramlar dorultusunda mcadeleyi rgtlemelidir. Emperyalizmin kresel lekteki saldrsn yine kresel lekteki devrimci bir kla karlama ve pskrtmenin aralar yaratlmaldr.
Bu politik ve tarihsel perspektif yakalanamad taktirde, kendisini solda sayan kimi glerin, egemen snflar arasnda ortaya kan yn ve program farkllamasnn yaratt blnmede, u ya da bu kesimin yedeine dmeleri kanlmazdr. Nitekim kimi aydnlarn "demokrasi iin" AKP'ye oy vereceini ilan etmesi ya da AKP'nin en nemli iktidar gc olduunu unutup muhalefetle kavgaya girimeleri szkonusu "yedeklenme" durumunun tipik bir rnei deilse nedir? Ayn ekilde, cumhuriyet deerlerini koruma adna TSK'dan ucu darbeye kadar alabilecek bir mdahaleye rtl ve utanga bir ekilde "evet" denilmesi baka nasl izah edilebilir. Emper149 yalist mdahalelerin Ortadou'da Vahabilii ezerek demokrasi getireceini belirtip ABD gzellemesi yapanlara ise ne demeli bilemiyorum!... (lk versiyon; V-zgrlk gazetesi, : 11 Aralk 1999 - kinci versiyon; (bianet.org 116.10.2004)
17- ORDU, CUMHURYET, SOL VE AYDININ DRAMI
Trkiye'nin toplumsal ve siyasal dzeni iinde Ordu'nun oynad tarihsel rol, zellikle 28 ubat 1997'den sonra dikkat ekici ekilde entelektel alanda ve solda yeniden tartlmaya baland. Bu konu, Kemalizm balamnda ele alndnda, Trk so
www.e-kitap.us
lu iin aslnda hayli eski bir tartmadr. Ancak, ben bu yazda ve u aamada sz konusu tartmaya katlmaktan ok -ki tarihsel, siyasal, sosyolojik ve felsef bir oylumu vardr- tarih bilincimize ve ruhumuza deen bir durumu ve daha aktel bir balamda ele almak istiyorum.
nce ksa bir zet ve hatrlatma: Bat'da Souk Sava 1990-91'de bitti. Hemen btn NATO lkelerinde, devlete paralel olarak rgtlenen yasa ve hukuk d anti-komnist silahl aygtlar (Gladyo, Kontrgerilla vb.) bulunduu ortaya kt. Bu rgtn gerek ad "Sper NATO" ya da "nter NATO" idi. Bu rgtler kendilerine ihtiya kalmaynca birer birer tasfiye edilmeye baland. Trkiye'de ise bu tarih yaklak sekiz yllk bir sapmaya urad. Nedeni Krt sorunuydu. Krt hareketine kar "gayri nizami harp" yani "kontrgerilla" yntemleriyle mcadele eden Trk devleti, lkede Souk Sava dnemini bir trl kapatamyor, tam tersine milliyetilii ve "irticay" tevik etmeyi srdryordu. Dorusu bu durumdan ne gnmzn pek "demokratik" slamclar ne de o ok kudretli lkcleri rahatsz oluyordu. Hukuksal-siyasal yap ryor, eteleiyor ve Trkiye elitini 21. yzyla tayacak rezervleri hzla tketiyordu. Yeni bir dnyann kurulduu tarihsel bir dnemete bu durum byle devam edemezdi. Nitekim blgedeki dk younluklu i savata askeri inisiyatifi 1997'den itibaren ele geiren Trk devleti/ordusu, nne gelen "Susurluk kazas" frsatn deerlendirdi. Ardndan 28 ubat hamlesiyle sistemin "balans ayarn" yapt. Artk "irtica" bir "milli gvenlik" konusu ve lke iin
www.e-kitap.us
ncelikli ba tehdit unsuruydu. Komnizm ise alt sralarda yer alan ve "milli tehdit" kapsamndan karlm bir "unsur" olarak tarif ediliyordu. zetle Ankara, kendi merebince Souk Sava dnemini kapatyordu.
17.1. KARARAN UFUK VE KIRILMA Trk Silahl Kuvvetleri yeni dnemin hem znesi hem de nesnesiydi. rticaya kar balatlan kampanya srasnda, merkezinde ordunun yer ald Trkiye eliti, evresine baktnda pek kimseyi bulamad. Son elli yldr ylesine hoyrat bir rejim kurulmu ve lkenin btn ilerici gleri ylesine ezilmiti ki, dar kafal, ufuksuz, beceriksiz ve gerici bir brokratik aygt dnda ellerinde pek fazla bir ara kalmamt. Yine de 28 ubat srecinin scak gnlerinde Trkiye'deki toplumsal muhalefet glerini blmeyi baardlar. DSK'e ka
151
dar uzanan bir
genilikte yer alan "demokratik kitle rgtle-ri"nin nemlice bir kesimini kendi politik programlar dorultusunda harekete geirdiler. Ancak, btn bu mevzii baarlar yeterli olamad. lkede sadece sol deil, gericiliin ve faizmin fidelii olan, yolsuzluklara batm merkez sa da kirli tarihinin yk altnda kmt. Ortalk plak Souk Sava glerine kalmt. nce, yedeine Doru Yol Partisi (DYP)'ni alan Refah Partisi (RP) hkmeti geldi, ardndan da Milliyeti Hareket Partisi (MHP) artc bir seim baarsyla Blent Ecevit'in Demokratik Sol Parti (DSP) hkmetinde ikinci g oldu. AKP'nin 3 Kasm 2002 seim zaferi ise tam bir "ok" etkisi yaratt. Souk Sava dnemi kadrolarnn ve zihniyetinin egemen olduu, 1970'li yllarn gerici-sa rgt Aknc
www.e-kitap.us
Genlik Dernei (Ak-Gen) geleneine yaslanan bir parti durumundaki AKP'nin, sistemin tarihsel ynelimleri bakmndan bir krlma ve/veya sapma yaratt akt. Trkiye eliti evresine baktnda; toplumu kuatan ve lkeyi iine doru kapanm sradan bir blge devleti haline getirecek, gerici ve dar milliyeti dalga karsnda, ordu dnda etkili baka bir g bulamad. Durumu ulusalc birka ke yazarlaryla idare etmesi de pek mmkn grnmyordu. te tam bu aamada en etkili destein Cumhuriyet gazetesi ve onun nfuz alan iindeki entelejansiyadan geldiini syleyebiliriz. stelik "zinde glerin" byk bir yalnzlk yaad bu dnemde Cumhuriyet gazetesinin verdii destek stratejik neme sahipti. Cumhuriyet, lkenin karar vericileri, aydnlar ve kamuoyu zerinde tirajn ok aan bir etkiye sahipti. Burada bir parantez aarak belirtmeliyim ki, Cumhuriyet, geleneksel basn iinde, rnein Aydn Doan'n Radikal'i ile karlatrldnda, hl "sol" olmay en fazla hak eden gazetedir. 17.2. SCL AFFI! AKP'nin Meclis'te kazand olaanst g, 28 ubat srecinde ister istemez bir krlma ve kesinti yaratt. Olaylarn seyri, sistemin yeniden yaplandrlmas iin daha etkili aralara ve toplumsal glere ihtiya olduunu ortaya koyuyordu. Belli ki, sistemin Kemalist kurucu ilkeler temelinde restorasyonu iin mevcut gler hl yeterli deildi. TSK'nn 28 ubat sonrasnda izledii izgiden ilerici bir siya sal program ve g karmaya alan baz sol parti ve aydnlar, bu giriimlerinde aka baarsz oldular. Ne solun byk kesi
www.e-kitap.us
mi ne toplum ne de aydnlar bu tez karsnda ikna edilemedi. Olan bitenleri bilimsel bir disiplin ve siyasal drstlk iinde analiz edip durum tespiti yapmak baka, "ideolojik" bir yorumla durduk yere ordudan "ilerici bir g" karmak bakayd. Marksist devlet tahlilini imdilik bir kenara koysak bile, solun ve aydnlarn sz konusu teze ikna edilememesinin nedeni hi kukusuz TSK'nn siciliydi. Durum byle olunca, kamuoyu ve zellikle sol nezdinde TSK'nn sicilinde baz "dzeltmeler" yapmak gerekiyordu. Cumhuriyet gazetesinde yaymlanan iki yaz, bu bakmdan hem ilgin hem de trnn ilk ve en ak rnekleri olmalar bakmndan nemliydi. lki, gazetenin 26 Nisan 2003 tarihli saysnda yaymlanan "Cumhuriyet" imzal bayazyd. Bu yaznn konusu 23 Nisan 2004'te verilen Meclis Resepsiyonu'nun yaratt krizdi. Gazete; Cumhurbakan, TSK ve CHP ynetimi tarafndan, protokolde AKP'lilerin trbanl elerinin de yer almalar nedeniyle resepsiyonun boykot edilmesini deerlendiriyordu. Bayazda, bu tutuma (boykota) aydnlardan ve soldan yeterince bir destek gelmedii belirtiliyordu. Sz konusu yazda ve gazetede yer alan kimi makalelerde; orduya kar, "gemite yapt baz yanllklar" nedeniyle aydnlarn tepkili olmas anlayla karlanyor, ve fakat bu "duygusal" tutumun bugn geerli olamayaca vurgulanyordu. nk ordu artk durumun farkna varm ve ulusal kurtuluu, Kemalist ve ilerici zne geri dnmt. kinci yaz ise, Prof. Mmtaz Soysal'a aitti. Soysal, Cumhuriyet gazetesindeki yazsnda ordunun tavrn olumlularken unlar sylyordu: "Ordunun 1971 ve 1980'de cumhuriyete sahip kmak is
www.e-kitap.us
terken baz hatalar ileyip yanl hedeflere vurmu olmas, artk bu gibi durumlara kar kmayarak psrklamasn m gerektirir? zeletiri yapp ders karma ve yanllarn dzeltme eitimi baka kurumlara gre daha yksek olan kurulu o deil midir?"
(Cumhuriyet, 30 Nisan 2003)
17.3. TARH LEKE Evet, sekin bir bilim adam ve kendisini solda konumlandran bir entelektel olarak tannan Soysal, 12 Mart ve 12 Eyll faist darbelerini "cumhuriyete sahip kmak istenirken yaplan yanllklar" diye nitelendiriyor. Ordu, nasl olmusa her iki darbe srasnda da "yanl hedeflere vurmu" ve biz bu travmadan kurtulamamz. Yani, hata yine bizde! Yapmayn hocam! Tam tersine ordu, her iki darbe srasnda da son derece "doru" hedeflere vurmutur. nk 1950'li yllardan sonra TSK, Amerikanc izgide bir souk sava gc olarak yeniden yaplandrlm ve gcnn nemli blmn sola ve sosyalizme kar bir i sava aygt olarak konumlandrmtr. yle ki, 27 Mays 1960'da kesintiye urayan bu izgi, 12 Mart'ta onarlm, 12 Eyll'de ise zirve yapmtr. O nedenle, 12 Mart ve 12 Eyll'de, aralarnda Mmtaz Hoca'nn ve lhan Seluk'un da bulunduu binlerce solcu aydnn, devrimcinin ve sosyalistin tutuklanp ikencelerden geirilmesi, idam edilmesi, "yargsz infazlar" yaplarak ldrlmesi bir yanllk deildir. Tam tersine planl, programl ve rgtl eylemlerdir. Bu lkenin "aydnlk geleceine" kar taammden gerekletiri len gerici, hoyrat ve acmasz saldrlardr.
www.e-kitap.us
Ve hi kukusuz bu faist darbeler, ncelikle, bir kurtulu sava iinden doan orduyu tarih nnde lekelemitir. 17.4. BR KURU ZR BLE YOK! Dier taraftan, Mmtaz Soysal'n ileri srd gibi, ordu hi de yle zeletiri geleneine sahip deildir. Sz edilen "yanllklar" konusunda bugne kadar kamuoyu nnde bir zeletiriye rastlayan var m bilmiyorum ama, Kenan Evren halen bu lkede itibar en yksek ahsiyetlerden biri olarak dolamaya devam ediyor. Arjantin ve Yunanistan'da ise darbeci subaylar yllardr hapiste. Mart 2003'de len nl kontrgerilla efi ve 12 Mart darbesinin ikenceci generali, l.Ordu eski komutanlarndan emekli Orgeneral Faik Trn'n cenaze treni hafzalardaki tazeliini koruyor. Bu trende TSK adna bir konuma yapan dnemin 1. Ordu Komutan Orgeneral etin Doan, Trn'n kendileri iin "bir efsane" olduunu belirterek, "onun yolundan gittiklerini" syledi. Clz bir iki tepki dnda kimseden ses kmad. Ak bir zeletiri yapmayan, tarih ve toplum nnde hesap vermeyen, kendi iindeki darbecileri yarglamayan, lkeye ve topluma kar su ileyen ve btn bunlara karn "kuru bir zr" bile dilemeyenler, bugn nasl olur da aydnlardan ve soldan destek bekleyebilirler? Ve yine nasl olur da, Ziverbey'de ikence tezghlarna ekilen, Mamak'ta buz krdrlan ve btn bu zulm iinden onurlaryla kan baz insanlar, glerini toplumdan almak yerine, derin bir aresizlik iinde birilerinin sicillerini dzeltmeye kalkabilirler? (bianet.org
/03.05.2003)
www.e-kitap.us
Tm kitap severleri Sakl Ktphane'ye bekliyoruz. Not. Bu e-kitap tantm amaldr. Sevdiiniz bir yazarn zarar grmesini istemiyorsanz n izleme yaptktan sonra beendiyseniz ltfen satn alnz.Hi birey baskl bir kitab elinize alp okumann verecei keyfi veremez
Orodruin & Kahin
www.e-kitap.us
Hazrlayan ve redakte eden: Polaris

Merdan Yanardağ - Bir ABD Projesi Olarak AKP

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Merdan Yanardağ - Bir ABD Projesi Olarak AKP

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tm kitap severleri Sakl Ktphane'ye bekliyoruz. Not. Bu e-kitap tantm amaldr.

Orodruin & Kahin

Hazrlayan ve redakte eden: Polaris

1. Bask, Mays 2007

BR ABD PROJES OLARAK AKP

Dr. mit zda, Yenia gazetesi, 29.4.2004)

(Turan Yavuz, a.g.e., s. 50)

16 Ocak 2004/ Ayrca Bkz. Erol Manisal,

Hayatm Avrupa-5, Truva Yaynlar, ubat 2007 stanbul, s. 35)

2- BR ABD PROJES OLARAK AKP'NN AMAZLARI

tikleri zorluklar, AKP liderliindeki yeni kimlik araynn d-

salamlatrmak iin dardan

Fikret Bila, Milliyet gazetesi, 03.03.2006)

Hrriyet gazetesi, 27.05.2004)

Buze, Teori Dergisi Say: 172)

(Ahmet Tagetiren, Yeni afak, 22.1.2004)

u'ya "model" olarak sunulmak isteniyordu.

mcadelesine sahne oluyor.

Journal, 16 ubat 2005)

(Michael Rubin, Middle East Quarterly, ubat 2005)

hington Times, 21.12.2004)

ilikilerindeki asl sorunlardan biri budur (bianet.org /31.12.2004).

ilkelerine boyun eer, fakat bun

larn insann ahlaki hayatna ve

yetkinliine zararl yanlarna kar duyarldr." (Do. Yaln Akdoan,

Muhafazakr Demokrasi, AKP Yaynlar, s.23)

(Sabah gazetesi, 02.02.2004)

(Sabah gazetesi, 02.02.2004)

17- ORDU, CUMHURYET, SOL VE AYDININ DRAMI

dar uzanan bir

(Cumhuriyet, 30 Nisan 2003)

Orodruin & Kahin

Hazrlayan ve redakte eden: Polaris

You might also like