You are on page 1of 40

GURE ARTEAN AURKIBIDEA

III. GARAIA
6. URTEA
21. ZENBAKIA
2006 AZAROA

Editor y distribuidor XENDAZALETASUNA


Argitaratzailea eta banatzailea Errenteriatik Eibarrera............................................................................ 2
URDABURU M.E.
Juan de Olazábal, 23 MUNDUA
20100 Errenteria Patagonia ........................................................................................... 6
urdaburumendizale@euskalnet.net
http://www.urdaburu.org GURE LURRA
Jaizkibelgo alde ezkutua ...................................................................... 9
Lehendakaria Paseos por Euskal Herria
IGOR LASA Por las crestas de Escaliers ............................................................. 25

Zuzendaria PIRINEOAK
TOMÁS PÉREZ Travesía entre los valles de Luchon y Benasque ..................................... 27

NATURA
Erredakzio Taldea
Aiako Harriko parke naturala .............................................................. 31
Alito Gracia
Eduardo Sánchez
Igor Lasa BTT
Iñaki Prieto Mintxatetik behera ............................................................................. 35
Iñaki Arrieta
José Franchés IRADOKIZUNAK
Jesús Hospitaler
J. I. Lete Seguridad en la montaña
Jesús Lertxundi Decálogo de un montañero............................................................. 38
Mikel Irasuegi
Mikel Otxoa ALBISTEAK
Ramón Sánchez
Aquí la biblioteca .............................................................................. 39
Txema Arenzana
Txingu Arrieta Berriak ............................................................................................. 40
Inaxio Lirio
Azaleko argazkia: Litoral de Jaizkibel (Iñaki Prieto)
Kontrazala: Valle de Gaztarrotz, Jaizkibel (Iñaki Prieto)
Laguntzaileak
Juani Zuloaga GURE ARTEAN aldizkarian idazlanak argitaratzeko arauak
Antxon Iruretagoiena
J. C. Jiménez de Aberásturi Maketazio lanak errazteko asmoz, gure aldizkarian argitaratzeko artikuluak bidaltzen
dizkiguten laguntzaileei, ondorengo arauak jarraitzea gomendatzen diegu:
1.- Idazlanak formato dijitalean ematea, CD zein diskete batean, baita DINA 4 kopia
D.L.: SS-61/96
batekin.
2.- Idazlanak izenburu bat izatea, nahi izanez gero azpiizenburu bat ere, baita
testuaren eta argazki bakoitzaren egilea azaltzea. Bestalde, ahal izanez
Boletin honetako artikuluek idazleen gero, aldizkariaren azala izan litekeen paisaia bat argazki bertikal batean
aurkeztea.
iritziak, soilik, adierazten dituzte.
3.- Argazkiak paperean diapositiban edo formato dijitalean aurkez daitezke. Azken
Argitaratzailearen aurretiko onarpenik hauek CD batean, JPG estensioarekin eta gutxienez 300 ppp-ko erresoluzioaz.
gabe, edozein artikuluren erabilera partziala
edo osoa, baimendua dago. 4.- Argazki bakoitza bere oina eta datarekin aurkeztea.

GURE ARTEAN informazio-aldizkaria,


urtean hiru alditan argitaratzen da eta bere Normas para la publicación de artículos en GURE ARTEAN
helburua ez da dirua irabaztea, baizik eta Con el fin de facilitar la labor de maquetación, se recomienda a los colaboradores que
mendirako zaletasuna piztea eta honekin entreguen artículos para su publicación en nuestro boletín, las siguientes normas:
erlazioa duen guztia bultzatzea. Hau dela
eta, bazkide eta erakunde artean dohain 1ª.- Los trabajos se entregarán en formato digital, tanto en CD como en disquete,
acompañados de una copia en DIN A4.
banatzen da.
2ª.- Los textos irán encabezados con un título o si se prefiere también con subtítulo.
Al mismo tiempo figurará el nombre del autor del texto y de las fotografías que
acompañen al mismo. A ser posible, entregar siempre que se pueda una foto en
vertical de paisaje para posible portada.
3ª.- Las fotografías se entregarán, bien en papel, diapositiva o en formato digital,
siendo éste en CD, con extensión JPG y con resolución mínima de 300 ppp.
4ª.- Todas las fotos irán acompañadas de un pie de foto, con su fecha.

azaroa 2006 - 21. zenbakia 1


XENDAZALETASUNA GURE ARTEAN

ERRENTERIATIK EIBARRERA
Luzio Egiguren

mendi aldera jotzen dut, baserrietako txaku-


rrak zain dauzkat, beraien zaunka-festak
eguna esnarazten du.
Galarreta pasa eta Lasarterako bidea hartu-
ta Santa Barbara ezkerrean uzten dut, nire
helmuga mendebaldean daukat, eta atzetik
egunsentiaz bultzatuta arin noa. Konturatu
gabe behe-lainotan sartuta nago, mundua
desagertu dela dirudi, ez da gauza handi-
rik ikusten eta dena isilik dago. Azkenengo
orduan ez dut inor ikusi eta hara non! bi
ibiltari goiztiarrekin gurutzatzen naizela,
elkarri agurtu eta aurrera.
Lasartera heltzean “Ogi Goxo” txartel bat
parean daukat, tripako zaratak abisua
Zelataungo lepoa ematen dit. Kafetegian sartu eta “kanka-
ggo bizkotxoarekin” eskatu, egunkariari
begiratua, estomagoa alaitu eta aurpegia
berotu. Ateratzean goizeko izotzak zapla-
Nondik gatoz, hara goaz
tekoa ematean berriz esnatzen naiz; bederatziak dira,
Amari eta Eibarreko lagunei bisita egiteko Gabon Hipodromoren atzetik igo eta Zubietatik datorren GR34
Gaua egun seinalatua da. Urtea amait zear dago eta bidea hartzen dut, honek Zelatuneraino eramango nau.
urtero moduan erabaki egin behar dut: Trenez, autobu-
sez, kot xez, bizikletaz ala oinez. Bai! Iaz oinez joan
nint zen lehenengo aldiz, polita iruditu zit zaidan bi egu-
Ernio inguruan
neko ibilaldia eta zuoi kontat zeko gogoak piztu zaizkit. Hemendik aurrera menditik nabilela sent sazioa daukat.
Artikulu honetan lehenengo eguneko kontuetan euskara Urrunean Orio ibaiaren it sasorat zea koadro polita da,
batua erabilt zen da, bigarrenekoan Toribio Et xebarriak parean Aia herriak eta Pagoeta mendiak ere paisaia
esaten eban moduan “Arratekuen izketia”. ederra marrazten dute. Gustura noa eta konturatu
orduko Andazarraten nago, eguerdiko hamabiak dira.
Loiolarako bidean
Ez da fedeak abiarazten nauena,
ezta bete gabeko promesik ere,
baina goizeko seietan etxeko atetik
irteten naizenean penitentziaren bat
egin behar dudala dirudi. Pontikako
farmazian gradu bakar bat mar-
kat zen du, at zokoa baino bero
gehiago. San Markoseko zabortegi-
tik pasatzean mundua oraindik ez da
esnatu, Petritegi sagardotegia alboan
utzi eta laster eguneko lehendabiziko
giza-aztarnak: Astigarragako geltoki
batean zortzi langile autobusaren
zain, bufandaz estalirik geldi-geldi-
rik daude, oheko berotasuna gorde
nahian. Zazpiak eta laurden dira;
sorpresa polita jendea ikustea, nik
agur epela eta erantzunik ez, isil-
isilik daude, ezpainak jelaz itsatsita
Iturriotz
baleukate bezala. Ergobiako zubitik

2 21. zenbakia - azaroa 2006


XENDAZALETASUNA

Marka zuriei eta gorriei jarraituz,


Urrestillatik misteriorik gabe pasat zen
naiz, une batean Loiolako bidea
Azpeitiko bidetik aldent zen da. Fidelen
et xeko gilt zen bila Azpeitira joan behar
dut, hango igerilekuan Fidelen arreba
zain daukat. Benetan familia at segina!.
Seiak dira, ogia erosi eta Loiolara
abiat zen naiz, et xean sart zean epel-
tasun goxoa. Et xeko jabea ez dago
baina mahai gainean agur idat zia
eta markako ardoa eskaint zen dizkit,
eskerrik asko Fidel!. Dut xa beroa, tripa
bete, irakurri eta lotara.

Eibarrerako kamiñuan
Despertadorrak jo orduko it zartu naiz,
Irukurutzeta tontorra argixa ixotu, ohetik alt xa eta hara!
zanguetako miña, hau bai dala bixa-
muna eta ez parranden ostekua. Beno,
armosua eiñbiot: ogixa, mantekilla ta
Andazarrateko iturriko ura hotzegia dago, zorionez mermeladia.
termoa ekarri dudala, bertan ura edateko moduko ten-
peraturan daukat. Bidea jarraitu eta Iturriotzeko bentan Zazpit’terdixak dira, gaur Gabon Gaba da, kalera
“arrautzak salgai” txartelak ongi etorria ematen dit. Nik urtet zian sekulako freskuria, zeropetik gradu bi, guan-
aldiz, lau piku eta txorixo puska ogiarekin, Zelatunerako tiak jant zita, forro bi ta burukua be. Loiolako elizaren
aldapa igotzeko zerbait alaia behar da-eta. ingurutik pronto alde eiñ, Diego Garciari animo emon
eta Azkoittixan sart zen naiz. Zapatua da, herriko
Zelatunen buelta eman eta gaurko bidea ikusten dut, plazan merkatariek goittik bera tapatuta, begixak bes-
Jaizkibel, Aiako Harria eta Urdaburu ezagunei “et zi terik ez jakuez ikusten ta halaxe dabiz euren postuak
arte” esaten diet, aurrera begira, mendebaldean muntat zen: laranjak, pipar gorrixak, t xoixuak, dana
Anbotok agurt zen nau. At sedena eta bazkalt zeko alkarrez eta izoztuta, Redios!
ordua irit si da: patata-tortilla eta “Flor de la Estepa”
polboroiak. Eguzkitan goxo-goxo nago, beste batek Azkoittixa pasa ta Urrategi auzora noia, zenbat ta gora-
dioen moduan “ederki gat xik”, baina gauza on guz- go, gero ta epelago, inbertsio termikua igartzen da.
tiak bezala plazer hau bukatu egiten da eta bidea Bederatzixak dira, beian dan-dana zurixa ikusten da,
zain daukat.
Ordu biak dira, GR 34 bidea utzita
Errezilera zuzenean jaisten naiz,
zangoak bero jartzen dira, behatzen
azkazalak ere bai. Herria zeharkatu
eta erreka aldera noa, berriz ere
itzalean nago eta zelaiak izozturik
zuri-zuriak dira. Landarrain errotan
Lapur-bentako bideaz galdetzen dut,
andreak bere musu-gorrian irriba-
rrea azalduta, nahastuta nagoela
esaten dit: izena Putzu-benta dela,
eta baietz!, bidea hau dela.

Urolako bailara
Putzu-bentan merienda: melokotoi-ore-
joiak. Orduak aurrera doaz eta ilundu
aurretik herrian egon nahi dut, beraz
GR 21 bidea hartu Urrestillarako
jaitsiera egiteko, Izarraitzeko babe-
sean Azpeitiko herria ikusten dut.
Beherantz eta prisaka ibiltzea ez
dut gustuko, zangoetako giharrak
Irukurutzeta tontorra
kexatzen dira-eta.

azaroa 2006 - 21. zenbakia 3


XENDAZALETASUNA GURE ARTEAN

eiñ naian, solu batetik nabil, azkeneko


momentuan alanbria pasa eta hara non
baserrittarra, mekauen! arrapau najok!,
baña ez, berak berbaguria daka: “…ba
neu suiña dakat Azpeittikua…”
Berbetia amaittu ta berunt z noia, euzkixa
lagata Plaent xiko zulora ailegat zen naiz.
Hemen umien Olent zerogaz eitten dot
topo, astixa hart zen dot kantak ta soinuak
ent zuteko baña hot zituta amaittu orduko
abiat zen naiz. Plaent xitik urtet zian Joseba
Aranak, Unibert sitateko lagun zarrak, ikus-
ten nau “Aspaldiko! Errenterixan jarrait zen
dok?…”
Oiñ Asursarako karreteratik sosiuz noia,
Sagar errekako humedadia ta hotza azu-
rretaiño sartu jataz, kilometro bat asfaltuan,
gero errekako zulotik ospa eitteko piñarixa-
tik gora jo Aingeru Guarda ta Illordo bittar-
teko lepuan agertu arte. Topinburuko puntan
Jose “Querido” zenari agur samindua eta
Irukurutzetarem kordaletik Karakateruntz
Asurtzako bidegurutzira pronto allegau,
hemen deskantsua, inguruan neure umetako
mendi puntak: Galdaramiño, Azkonabitza
ta Eguarbitza, Eibarko zulua be bistan
izotzen kolorea. Neu bero-bero, motxilak ez daka pisu dakat. Amari diar eiñ ta sopia berotzeko esaten detsat,
handirik baina aldats gora motorra euntaogeian doia. berak ordiaz: “Nun zaozela?, Zetan habil hortik?, Oñez
Mot xila ikusitta Zabaleta Berriko Got zon gaztet xuak Errenteritik? Ai ene, Arrateko Amak ikusi bearrekuak…”
nigana dator, Olent zero it xuria hartu dosta, ait xit xek Eibarren sart zian Ubit xako iturrixak ikusten nau, arrat sal-
baserritik “ezet z!, hori ez dala” baina antiojuen at zetik deko hiruak dira. Goxo-goxo bazkaldu, siestat xoa ta
Got zonen begixak zabal-zabalik dagoz. Horrela iku- urtero moduan zazpit’erdixan Deporren. “Balt z bi,
sitta zea esaten det sat: “Olent zero goizian Izarrait zetik zuritua, gorrixa ta sagardua”, Yolanda, Mikel, Xabino,
ikusi dot ta gabian hemendik erregaluegaz pasako Aitor ta beste bat zuk alkartu ta azkeneko urtiaren
dala”. Eztago konbenzit zerik, bere aitak baserriko ata- kontuei errepasua emon. Ondo pasa Gabon Gaba ta
rira urten ta orru pare bat bota arte. bixarko t xikiteua arte…

Arrateko bistak
Konturatu orduko Irukurut zetako
gañan nago, t xikitako usaiña har-
t zen dot, aurrean Arrateko parajiak,
ezkerrian Urkiolakuak, eskuman
Debako kostaldea, at zian eiñdako
bidia. Oiñ arte mendixan baka-
rrik, baña Karakate aldera juanda
mendigoizaliak agurtuz noia. Laister
Plaent xi (Soraluze) aldera jo biot;
parian, bailararen beste aldian,
Aingeru Guardako aldat sa ikusten
dot. Hau bizit za! Bajatu, barriro be
igot zeko.
Karakateko karreteria topat zen dot,
asfalto zikiña!. Baserrittar bati pre-
guntau eta kamiñu zarretik bialt zen
nau, pagadixan sartuta ta aldat sak
bult zatuta ant xint xiketan noia ezin
frenau. Baserri baten aurrean gazte
bat zuk gabon kantak eskint zian
dagoz. Barriro be asfaltutik ospa Karakate tontorra

4 21. zenbakia - azaroa 2006


GURE ARTEAN XENDAZALETASUNA

Karakateko gurutzetik Soraluze

Datuak
Mapak: “Izarrait z, Pagoeta, Ernio mendiak” Jaurlarit za eta “Eibar” 63-III M. Fomento
Ordutegia eta ibilbidea:

1. Eguna (12 ordu)


Ordua Lekua Oharrak
6:00 Errenteria San Markos, Alt zako bidea, Buenaventura, Petritegi,
Astigarraga.
7:15 Astigarraga Galarreta, Santa Barbara, Lasarte
8:40 - 9:00 Lasarte (Gosaldu) Hipodromoko at zeko aldearen gainean GR 34 hartu.
12:00 Andazarrate Iturriot zera jarraitu eta hortik Zelatunera.
13:30 - 14:00 Zelatun (Bazkaldu) Ut zi GR 34, jait si Errezilera.
14:45 Errezil Put zu-bentatik galdetu ala PR144 (Errezil - Beizama) hartu.
16:00 Put zu-benta edo Ut zi PR 144 eta GR 21 hartu (PR 145 ere bide berdina).
Lapur-benta
17:00 Urrestilla GR 21 Loiolara eta PR 145Azpeitiara
18:00 Azpeitia - Loiola

2. Eguna (7 ordu eta erdi)


Ordua Lekua Oharrak
7:30 Loiola 3 Km Azkoitiraino.
8:00 Azkoitia 3 Km Urrategiraino.
8:45 Urrategi auzoa Jarraitu baserrietako pistatik gora.
10:00 Irukurut zeta PR 109 hartu At xolin mendia pasa arte, Pagomunetan
sartu aurretik beheko bidea hartu.
12:00 Soraluze Sagar errekako bidean Km 1 egin, autopistako zubipetik
pasa eta Arribaso bidea hartu, 500 metrotara kurban
Oztegieta baserrirant z. Hemen, pinuditik gora Aingeru
Guardako lepora eta gero Topinburura.
13:45 Topinburu Jait si Asursara eta hortik Unbe-Ubit xa aldera.
15:00 Eibar

azaroa 2006 - 21. zenbakia 5


MUNDUA GURE ARTEAN

PATAGONIA
Txingu Arrieta

Chile y Argentina son países con un pasado convulso y semitapizadas de nieve. El viento es constante y son
en continuos enfrentamientos. Salvador Allende, Pinochet, muy pocos los afortunados que pueden escalarlas. Son
las Malvinas, las mujeres de la Plaza de Mayo, las famo- una golosa pero a la vez peligrosa tentación.
sas caceroladas por el derrumbe de la economía, etc.
Las nubes las tapan casi constantemente y el escalador
Hasta hace muy poco mantenían enfrentamientos se sitúa justo a sus pies, al acecho, confiando en que
bélicos por la defensa del territorio que, por lo visto, se abra ocasionalmente una ventana o periodo de buen
debido a una orografía desértica, laberíntica y remota, tiempo que, sin ninguna lógica ni previsión posible, de
no ha estado muy definido. vez en cuando se da.
Parece ser que, como reflejo de estas batallas, surgie- Para ser sinceros, cuando estuve por primera vez hace 3
ron unas montañas con aspecto guerrero, agresivas y años con intención de hacer el Fitz Roy o el Cerro Torre,
complicadas de escalar, pero muy atractivas a la vez. la primera sensación al verlo de cerca fue de miedo. Me
parecía que era demasiada montaña para mí y tenía la
Solo su nombre, Patagonia, es para los escaladores impresión de que había sobrevalorado mis cualidades.
sinónimo de gran respeto. Es un extenso territorio en su
mayoría cubierto por glaciares inhóspitos pero repletos Es todo muy vertical y los cambios bruscos de tiempo
de auténticas paredes verticales azotadas casi las 24 h. más el continuo viento hacen que te entre una congoja
del día por un fuerte viento y cubierto de nubes debido que desaparece cuando abandonas definitivamente el
a su situación entre el Pacífico y el Atlántico. Campo Base (C.B.).
Repartida entre Chile y Argentina, hay para todos los La estrategia es salir de madrugada para escalar sin
gustos. Para hacer trekking, está cada vez más prepa- parar unas jornadas de entre 15 y 30 horas, depen-
rada en cuanto a refugios e infraestructuras y es sin diendo de la vía elegida, ya que no hay opción de
lugar a dudas una joya de la naturaleza. Para los esca- vivaquear, debido a que el viento destroza las tiendas
ladores destaca lo más clásico: Fit z Roy y Cerro Torre y el buen tiempo es algo fugaz. De esa primera expe-
en Argentina y Torres del Paine en Chile. Hay mucho, riencia, volví tal y como le pasa a casi todo el mundo:
muchísimo todavía por explorar pero por diversas razo- no haces apenas nada, te tiras días y días en el C.B.
nes, esto es lo más clásico y “accesible”. durmiendo, comiendo, charlando, leyendo, riendo y
apenas haces algún intento frustrado pero vuelves atra-
Son impresionantes torres de un granito perfecto que pado por ese extraño encanto.
emergen en vertical y que durante parte del año están
Así que a los dos años volve-
mos al acecho y nos presenta-
mos ahora a probar fortuna en
tierras chilenas: Las Torres del
Paine. Es algo menos agresivo
aunque también me provoca-
ron ese inevitable respeto cuan-
do las vi. Intentaba hacerme
el valiente disimuladamente y
autoconvencerme de que esta-
ban al alcance de nuestro nivel
Fuimos varios amigos pero al
final, para lo que es la escalada
del Paine, nos quedamos sólo
dos ya que el resto desistió
afectado por esa especie de
respeto escénico o cosquilleo
que provoca su sola presencia.
Echaríamos de menos la simpa-
tía de Mikel Astibia y la tranqui-
lidad que transmite Txema, pero
no podemos negar que hace
Cerro Torre, zirrara ematen duen horietako bat, eta parez-pare falta cierto rodaje para que esto

6 21. zenbakia - azaroa 2006


MUNDUA

en cuando. Estábamos solos, no había más escaladores y


de vez en cuando también recibíamos la agradable visita
de turistas que nos sacaban fotos como a monos de feria
pero ayudaban a romper la monotonía y la soledad.
El bosque donde vivimos tiene un aspecto fantasmagórico
debido al azote del viento pero dentro de él, estamos
más protegidos. Los días empezaban con el toque del
despertador de madrugada, pero bastaban unas voces
entre nosotros de tienda a tienda una vez visto el mal
tiempo y el altímetro para dar media vuelta y al saco de
nuevo. A seguir disfrutando del no hacer nada.
A veces salíamos pero a media jornada teníamos que
desistir y volver a la monotonía del C.B. Estos vagos
intentos hacen que las ganas y la moral vayan bajan-
do. Haces porteos a pie de vía con mal tiempo y así le
vas quitando respeto a la pared. A veces, casi prefie-
res, aunque no lo digas en alto, que haga mal tiempo
y así no te metes en esa pared que tanto respeto te da.
Es un convivir con esa especie de relación amor-odio
en la que estamos atrapados.
Pero a las dos semanas de espera parece que suena la
flauta y a eso de las 2 de la madrugada la noche está
en calma y el barómetro estable con tendencia ascen-
dente. Nos invade la desconfianza pero salimos con la
frontal. Y a las horas estamos en el corredor y llegando

Elurra eta izotzezko luzeak pasa eta gero, harkaitzezko luzeei


aurre egiten diegu

no ocurra y es muy comprensible aunque no dejó de pro-


ducirnos gran pena y sentirnos algo desamparados. Ya
volveremos otro año con algo más de rodaje.
Aquí también hay mucho para elegir y nosotros le echa-
mos el ojo a la Torre Norte como para calentamiento y
luego a la Central como objetivo más ambicioso, pero
resultó que lo de calentamiento ya nos dio un buen
calentón y nos sentimos más que satisfechos.
La ruta empieza con 1.000 m. de corredor más un
terreno mixto y otros 500 m. de roca 6A+, A2 al prin-
cipio y el resto IV, V hasta llegar a la cumbre. Esto que
de primeras no parece complicado, se convirtió en un
pulso contra la madre naturaleza en su estado salvaje y
furioso ya que el viento que tuvimos que soportar, más
la imprevista nieve que había en los largos de roca,
complicó todo mucho más.
La cordada que formábamos Aitor y yo era interesante,
le llevo casi 2 décadas y confío en su fuerza y juventud.
Intuyo que él tiene plena fe en mí y deja que yo decida
y vaya llevando el ritmo de la ascensión. Es una combi-
nación que se ha acoplado así por inercia y creo que
los dos asumimos el papel a jugar y creo también que
los dos vamos a gusto así.
Nuestros días de espera en el C.B. iban tomando mala
pinta, el viento no paraba e hicimos algunos intentos
frustrados, aparte de las nevadas que nos caían de vez Laukote osoa paisai eder hau daztat zen

azaroa 2006 - 21. zenbakia 7


GURE ARTEAN

lidad nos inquieta y hay que bajar


rápido. Los rápeles con este viento
no son nada apetecibles ya que la
cuerda anda por los aires cuando
la lanzamos y se nos engancha más
de una vez. Son largas horas de
mucha concentración, que exigen
hacer las cosas muy bien, además
de suplicar para que, por favor, no
se enganche la cuerda por lo que la
reacción al tocar tierra firme en el
último rápel es de un enorme abra-
zo y de dar las gracias a tu compa-
ñero por la buena compenetración
y al señor del tiempo unas gracias
a medias por habernos puesto a
prueba pero haber sido benévolo
en el fondo.
Gailurraren poza ez da oraindik benetakoa, lurra ikutzerakoan izaten da bere-benetakoa
Y ahora como solemos decir:
“Zorionak, una más y una menos:
una más para tu historial y una
al terreno mixto disfrutamos de las luces del amanecer. menos por hacer”.
En la brecha del collado, hacemos una repisilla y con Nosotros al menos, hemos sido afortunados y para
sumo cuidado ya que hay una buena caída a ambos aquél que le tiente, que se anime. Tanto para escalar
lados, nos quitamos los crampones para ponernos los como para disfrutar del paisaje. El viaje es bastante
pies de gato, pero aquí aparece el famoso fuerte viento asequible para el bolsillo y no hay que pagar esos
y nos exige mucha atención en estas maniobras para permisos abusivos que te dejan temblando la cartilla
que nada caiga o salga volando. como ocurre en otros países. Aparte está el privilegio
de andar por zonas nada saturadas que te dan la sen-
El agua de la cantimplora es ahora un bloque de hielo
sación de estar en un terreno virgen cuando te adentras
ya que andaremos por los 12º bajo cero y la pared
por esos valles que te dejan boquiabierto por su espec-
tiene más nieve de lo previsto pero parece que ninguno
tacularidad. Sí que es cierto que el viento y los cambios
de los dos titubeamos y vamos dándole a los largos de
bruscos del tiempo son una pequeña pega pero eso
roca. Hay que quitarse los guantes para escalar y los
con un poquito de moral y con mirar las cosas como a
dedos se te hielan, las cuerdas andan locas con el viento la botella medio llena en vez de medio vacía, ya está
y somos conscientes de que cada largo que subimos es todo solucionado.
un problema más para luego bajar
ya que los rápeles, con este viento
van a ser un serio dilema. Con toda
la ropa puesta y la capucha bien
cerrada apenas nos escuchamos
pero los socorridos gestos son muy
eficaces para entendernos.
La plena confianza del uno en
el otro hace que esto funcione y
poco a poco esa minúscula cumbre
donde apenas cabe una persona
parece estar al alcance de nuestras
manos. Le dejo a Aitor el honor
del último largo y me emociono
cuando le veo levantar los brazos y
lanzar ese grito de euforia. Es ese
gran momento de alegría que tanto
ansiamos, ese objetivo logrado que
tantos preparativos y entrenamiento
nos ha costado. Las escaladas por
Pirineos, las jornadas de bulder, las
tardes de footing que ya de por sí
son gozosas, ahora se sienten más Pareta azpian, eta palari astinduz, gaua pasat zeko elurreko zuloan sartuta
recompensadas, pero la intranqui-

8 21. zenbakia - azaroa 2006


GURE ARTEAN GURE LURRA

JAIZKIBELGO ALDE EZKUTUA


Artikulua eta argazkiak: Iñaki Prieto

En el nº 17 de nuestra revista (julio de 2005) tuvimos zabalenak bait dituzte eta gainera, nolabaiteko urrunta-
ocasión de leer el artículo “Jaizkibel, entre la protección suna eskaintzen digute, urbanizazio eta errepidez josiak
y la destrucción” de Leire y Estela Beteta. Aquel artículo egon ohi diren bailara eta behekaldeetatik (ingurune
se centraba, en buena medida, en la amenaza y los jendetsuetan batipat). Joera “primario” hau aztertuz,
entresijos del puerto exterior de Pasaia y en mostrar el mendirik bisitatuenak gehien ezagutu eta maite ditugunak
enorme valor natural de Jaizkibel, de cara a despertar direla ikusiko dugu, deigarriak izanagatik gure begirada
nuestra conciencia al respecto. El presente artículo erakartzen dutenak, kasu batzutan bere handitasuna-
sobre Jaizkibel intenta darle un enfoque diferente, sin rengatik urrundik ikus daitezkeelako, eta bestetan, bere
afán de “repetir” aquello que quedó muy bien explica- hurbiltasunarengatik ia egunero begi bistan ditugulako.
do, aunque ha sido inevitable hacerlo (muy someramen- Bigarren talde honetan dugu Jaizkibel Oarsoaldean edo
te) en ciertos aspectos. Se centra, principalmente, en la Bidasoaldean bizi garenok. Ziurrenik zuetako askori
descripción paisajística de este litoral y en despertar el ondorengo txango “primario” hau ezaguna egingo zaio-
interés de conocerlo recorriéndolo por dentro. Se dan la, “mañanera” modura sarritan egindakoa (baita zerbait
ideas sobre recorridos pero he evitado, deliberada- urrutixeago bizi direnei): goizean goiz etxetik oinez irten,
mente, “áridas” y largas descripciones (Si queréis infor- torreoietatik Jaizkibel gailurrera igo, bizkar guztia igaro
mación detallada, o el mismo mapa de este artículo, eta gero autobusez (edo hego isurialdeko pistetatik)
podéis pedirlo en la “soci”). etxera bazkaltzera bueltatu. Benetan txango zoragarria,
panoramikoa eta atsegina, eta hori gutxi baliz ere itsasoa
begi bistan dugularik. Zer gehiago nahi dugu?
Orain, utz dezagun une batez txip “primario” hau. Izan
ZER IKUSI, HURA EZAGUTU ere erraz ikusten diren mendietara bakarrik mugatzen du
gure horizontea (eta gure ezagupena). Gainera mendi
Sarritan, gune urbanoetatik ihesi egin nahi dugunean “handiagoen” atzekaldean (edo beheraxeago itzalean)
mendiruntz jo beharra izaten dugu. Behar hau asetzeko geratzen diren mendiak baztertzea dakar. Bazterketa
ordea, mendizaleon joerarik “primarioena” puntu altue- hau mendi baten barnean ere eragiten du, gailurrari
tara igotzea da, gailurrak eta bizkarrak alegia, leku- lehentasuna eman eta beste guztia ahaztuz. Uler deza-
rik interesgarrienak bilatuko ditugulakoan. Hau erraz gun goikaldeek ez dutela kasu guztitan lekurik interesga-
ulertzen da. Izan ere, gailurrek gehienetan panoramarik rriena izan beharrik, are gutxiago antenak eta “parke”
eolikoak (eta hauen pista-errepideak)
neurrigabeki zabaltzen ari diren garai
honetan. Batzutan, mendiaren oinetan
zokoratuta, begi bistatik kanpo geratzen
Azabaratzara iristen diren lekuak aurki ditzakegu. Hauetako
batzuk, isolamenduari esker, gailurrek
baino hobeto gorde dituzte beren altxo-
rrak. Irismen laburragoko paisaiak izan
arren xarmangarriak, bitxiak eta lilu-
ragarriak izan daitezke, eta noizbehin
tontorra bezain edo interesgarriagoak.
Honen adibide garbi bat dugu Jaizkibel,
konkretuki bere aurpegi ezkutua den
itsasertza, bertatik edo itsasotik bakar-
bakarrik ikus daitekeena.

JAIZKIBELEN BIHOT ZEAN

Asko dira Jaizkibelgo kostaldeak gor-


det zen dituen alt xorrak. Bere ezaugarri
bereziak direla eta “berdingabea” edo
“bakarra” dela esan daiteke. Kanpotik
kostalde uniformea dirudi, baina bere

azaroa 2006 - 21. zenbakia 9


GURE LURRA GURE ARTEAN

it saslabarrek sekulako aniztasuna eskaint zen digute, m besterik ez dituen arren benetako harresia da, alde
18,5 km besterik ez duen kostalde honetan. Bere batetik it sasoraino eta bestetik 90 m baino baxuago
edertasunaren gakoa, alde batetik, bere orografia dauden ibarretara amilt zen bait da, guzti hau 2 eta 4
malkart sua da (sakanak, it saslabarrak, harkait zak, km arteko pasabide estu batean “harrapaturik”. Harresi
ert zak…), baina bereziki, haizearen erosioak “har- honek dakarren ondorio aipagarriena Jaizkibelgo it sa-
landu” dituen harkait zetako “bobedak”, “albeoloak” sert zaren isolamendua da, Donibane aldekoa batipat,
eta forma bihurri eta zirraragarriak, bere kolore gama mendebalde muturreko sarrera it saslabar it zelekin it xita
gorrizka (edo zurizka) biziekin batera; eta hau dena bait dago, sarbide posible guztiei oztopo orografiko
it saso hurbilaren xarma lagun dugularik handiak ezarriz.
Bestalde, Jaizkibel oso ezaguna eta ibilia den arren, Egungo landaret zari dagokionez azalerarik handiena
bere it sasert za (Donibane aldekoa batipat) askoz ezeza- t xilarra, otea eta irat zezko sastrakek betet zen dute,
gunagoa da, eskualdeko biztanle eta mendizaleent zat baserriei loturiko larreak eta konifera landaketa bat zuk
ere. Honen arrazoia bere orografia malkart sua da, iso- ere ikus daitezkeelarik. Izan ere, mendi hau estalt zen
lamendu berezia sort zen duena, baina baita eraikitako zuten jatorrizko basoek, sute guztien ondorioz, gune
errepidea oso goitik joan izana. Paradoxikoki, it saso- t xiki bat zuetan bakarrik iraun dute. Hala ere nabarme-
runt z dugun ikusmira bikainak bertara “erakart zen” na da azken urteotan, hegoaldeko isurialdean, espezie
du, baina bertaraino dugun gainbeherak eta it xurazko autoktonoak landuz egin den berreskurat ze ahalegina.
zailtasunak “urrundu” eta “izutu” egiten du.
Botanika aldetik ordea interes handiko zona da, mikro-
Hala ere, postalezko irudi eder eta ezagun hau gain- habitat ugari eta zenbait espezie endemiko bait dago.
dituz, esan beharra dago gauzarik basati eta harriga- Aipat zekoak dira Armeria euskadiensis eta zeinbait
rrienak behean ezkutaturik gerat zen direla, eta ikus irat ze tropikal.
daitekeena ez dela ia hautematen errepide edo bizkar
Bertako faunari buruz, aniztasuna da azpimarratu
urrunetik. Hori dela eta, ingurune harrigarri hau ezagu-
beharrekoa. Izan ere, it sas hegaztien migrazioa ikus-
tu eta gozat zeko it sasorunt z jeit si eta it saslabarretatik
teko leku aparta da. Halaber hegazti bit xiak ikus dai-
zehar jo beharra dago, ahal izanez gero egun garbi
tezke, baita zetazeoak ere. Era berean, aipagarria da
eta eguzkit su batean, bertan hait zek kolore sortarik
Gaztarrot z inguruan bizi den kaio kolonia bat.
aberat sena eskaint zen bait dute.
Geologia ikuspuntutik, Gipuzkoan interes geologikoa
Zorit xarrez (giza joera “primarioak” berreskuratuz),
duen gune bezala izendaturik dago Jaizkibel. Litologikoki
ikusi eta ezagut zen dena bakarrik miret s daiteke. Hori
hareharriz osaturiko mendia da. Bere ezaugarri nagusia
ongi asko dakite Pasaiako kanpo portua eraiki nahi
itsasertz guztian zehar haizearen erosioak hareharrian
dutenek. Horregatik kostalde hau hain ezezaguna iza-
sortu dituen forma eta kolore bitxiak dira.
tea aukera “aparta” iruditu zaie eta beren mesederako
erabili nahian dabilt za. Mehat xu tamalgarri honek Argi geratu da natur ikuspegi desberdinetatik Jaizkibelek
ingurune liluragarri hau erabat eta behin betirako eskaint zen duen aberastasuna. Orain ordea, gure ere-
sunt sit zea ekarriko luke. Aurreproiektuek it saslabarren mura joanez, mendizale “profanoa” erabat t xundit zen
3,5 km dinamitat zea aipat zen zuten, Tanbo eta duena bere it sasert zeko paisaia berezia da, hain
Gaztarrot z (Ixkiro) muturren artean,
teorikoki (hau da, “legalki”) “babestu
beharrekoa” lit zatekeen gune honetan.
Orain berriz, nork sinet s dezake portu- Ekialdeko Bantxa
irla bat it saslabarrak (baita fauna eta
landaret za) “kaltetu gabe” egin dai-
tekeenik? edo bestela kalte “minimo”
horiek “jasangarriak” izango direnik?

AZTER DEZAGUN JAIZKIBEL

Jaizkibel Pasai Donibane eta Honda-


rribia arteko it sasert z guztia hart zen
duen mendizerra da. 14 km ingu-
ruko luzeera du, Donibaneko Arando
Haundi puntatik (“puntak”) Higer lur-
muturreraino. Iparraldetik it sasoak
mugat zen du eta hegoaldetik Jaizubia
eta Gaint xurizketa inguruko errekek.
Nolabait sinplifikatuz, bere egitura
SW-NE norabideko bizkar zorrot z
bat da, zuzen-zuzen eta it sasoarekiko
paraleloki doana. Bere gailurrak 545

10 21. zenbakia - azaroa 2006


Akerregi pitzadura GURE LURRA

gu, bere itsaslabarrak itzelak direla iku-


siko dugu (Donibaneko mutur-muturrean
bereziki) baina ez handienak. Adibide
gisa, Elantxobeko Ogoñon (305), Lekei-
tioko Otoion (399) edo Ulian (234) itsas-
labar bortitz, garbi eta bertikalagoak
topa daitezke. Hala ere ez dugu euskal
kostan aurkituko itsasotik hain hurbil
dagoen Jaizkibel bezain mendizerra luze
eta altuagorik, beste hitzetan esanda,
hain gune zabala “hermetikoki” itxi eta
isolatzeko gai den harresirik.
Beharbada hau izan liteke gakoa,
Jaizkibelen kokaera, forma eta
diment sioak bateginez lortu den iso-
lapen berezia. Izan ere, honi esker,
ingurune zabal hau nolabait giza
“hat zaparretatik” salbu geratu bait da
(orain arte). Isolapenak modu zuzenean
esplika dezake flora eta fauna bit xiaren
bit xiak, hain bihurriak eta hain kolore aberat sekoak arrazoia, (loturarik ez duten gertuko 2
diren harkait zezko egiturak, bere “bobeda” eta “albeo- espezieek desberdin eboluzionat zen bait dute). Era
berean, modu ez hain zuzenean izan arren, isolapen
loekin”. T xundidura hau are handiagoa da, fenomeno
berezi hau izan ote da Jaizkibelgo it sasert zeko “perla”
hau Jaizkibelgo it sasert zean BAKARRIK gertat zen dela
bit xiak sortarazten lagundu duena?
ikusirik. Egia da, puntualki, hareharrizkoak diren hur-
bileko Ulia eta Mendizorrot zen ant zeko zerbait aurki
daitekeela (baita Jaizkibelgo beste lekuetan), baina
askoz ere neurri t xikiagoan eta ez hain era nabarme- IT SASALDETIK T XANGOAK
nean. Euskal kostalde guztian ere ez dugu horrelakorik
aurkituko. Kantauri osoan ere ezet z esango balidate, Jaizkibelen aurki dit zakegun bide, zidor, pista… eta
sinet siko nuke. Urrunago joanez ere, bada Europako errepideek t xango desberdin ugari egiteko aukera
kostaldean ere horrelakorik ez dagoela esaten duenik. mugagabea eskaint zen digute. Asko dira mendi eder
Horrela izanik, erraza da gure buruari honen zergatiari hau alde batetik bestera zeharkat zeko moduak: bizka-
buruz galde egitea. rretik, barrukaldeko hegal erditik, kostaldeko hegal
erditik, etb… baina bada zur eta lur ut ziko gaituen
beste aukera bat, it sasert zetik.

ZER DU JAIZKIBELEK HAIN


BEREZIA?
Azabaratzako plaka
Honen erantzuna ez da sinplea, paisaian
faktore askok eragina bait dute: oro-
grafiak, litologiak, landaretzak, klimak,
baldintza atmosferikoek, itsasoaren ger-
tutasunak… eta bereziki giza eraginak.
Hauetako bakoitzak, bere kabuz, ez du
Jaizkibelgo berezitasun hau esplikatzeko
balio (antzeko litologia, landaretza, oro-
grafia… beste lekuetan ere badago). Hala
ere, elementu hauetako bakoitzak bestee-
tan eragiten du eta alderantziz, besteen
eragina jasotzen du, batzutan zuzenki eta
bestetan zeharka, baina beti denen arte-
ko oreka aldaraziz. Horregatik elementu
baten ordez, beharbada, elementu multzo
bat bilatu beharko da, beste elementu guz-
tietan “kate modura” eragin duena.
Bestalde, Jaizkibel gainontzeko euskal
kostaldeko mendiekin konparatzen badu-

azaroa 2006 - 21. zenbakia 11


GURE LURRA “Trikuharria”

Bada ere Donibanen klasikoa bihurtu den txango eder


bat, bertako baserri guztiak lotzen dituena (zutik dirau-
tenak, abandonatutakoak eta arrastorik ere geratzen ez
direnak). PR bezala balizaturik dago eta baserri bakoitza-
ren lekuan plaka oroigarri bat aurki daiteke. Esan beha-
rrekoa ere, gaur egun itsasora begira eta zutik dagoen
baserri bakarra (jendea bizi den bakarra) Iñalurreta dela.
Beste gehienak gune militarra ezarri zenean desjabetu
ziren eta militarrek berek suntsitu zituzten.
Artikulu honetan ikus dezakuzuen mapan ia bide denak
agert zen dira: it sasert zekoa, hegal erdikoa, it sasert ze-
ra hurbilbideak, etb… eta beste ezerk baino hobeto
bilt zen du it sasaldeko isurialdeak eskaint zen dituen
aukerak. Dudarik gabe t xango aberat s eta bit xiena
it sasert z guztia zeharkat zea da. Hala ere, dirudiena
baino askoz luze, gogor eta nekezagoa denez (ia irau-
pen luzeko mart xa bat) hoberena atalka egitea da, 2
edo 3 zatitan, edo ibilbide zirkularren bidez, edo beste-
la zati bat kostaldetik eta gainont zekoa goragotik…

AURTENGO GURE IRTEERAK IT SASERT ZETIK

It sasaldetik zehar egin daitekeenaren adibide bat


URDABURU Mendizale Elkartekook aurtengo mart xoan,
apirilan eta maiat zan egin ditugun 3 irteerak dira,
it sasert zaz gain it sas isurialdearen ikuspegi zabal bat
36 lagun bildu ginen. Eguraldi petralak (euriak, baina
ematen dutenak.
gehienbat lainoak) dena narrastu zuen eta ez genuen
ia ezer ikusterik izan. Errekastoak ere urez gainezka
1. etapa: zeuden eta lokat zarekin dena labankor.
Elena kantinatik irten eta hegal erditik Iñalurreta,
Sagatxaga, Zunbillondo eta Lete baserriak lotu genituen. 2. etapa:
Bertatik Azabaratzara jeitsi eta itsasertzeko zidorretik Jaizkibel mendatean (antenarako bidegurut zean) hasi
Atalaia faroraino joan ginen, Donibanen amaituz. eta Gaztarrot z baserrira jeit si ondoren, hegal erdi-
Eskektatiba handia zen, baina bezperako eurijasak ra, Zapelarritik igaroz, Lete baserrira heldu ginen.
zirela eta askok izututa “kale” egin zuten. Azkenean Bertatik Azabarat zara jeit si ostean it sasert zeko bidea
hartu genuen Erent zineraino jarraituz.
Hemendik pistaz errepidera igo eta
Guadalupen amaitu genuen.
“Fosilen hondartza” 39 lagun bildu ginen. Itsasora jeitsi arte
lainoa izan genuen eta eguraldi tristeak
bizitasuna kendu zuen. Hala ere, oraingo
honetan kostaldeko bitxikeriak ikusi ahal
izan genituen. Zenbait ezusteko zirela eta
nahi baino gehiago luzatu zen etapa.

3. etapa:
Mendibururen eskultura ondoan (Jaizkibel
mendatetik hurbil) hasi eta Gaztarrotz
baserritik izen bereko bailarara jeitsi
ginen. Bertatik Leuta txabolara igo eta
berriz beheruntz jo genuen, Erentzin bai-
lararaino. Hemendik aurrera itsasertzetik
zehar Higerreko farora heldu ginen.
Etapa hau ezagunagoa zela eta jende
gut xiago bildu ginen, 30 pert sona.
Oraingoan eguraldia lagun genuelarik
ibilbidea oso at segina eta gustokoa suer-
tatu zen.

12 21. zenbakia - azaroa 2006


Tximistakurratua hondartza GURE LURRA

sakan hauek Iñalurreta, Sagatxaga,


Zunbillondo eta Arangua dira (izenak
baserri zaharretatik datozkie) eta igoera
zein jeitsiera bortitz eta nekezak eginez
gainditzen dira, kaletarako bideak, tube-
rien platafornak, abere zidorrak, etb…
erabiliz. Zati honetan aurkituko ditugun
“harlanduzko bitxikeria” aipagarrienak
“Gran Canto” horma luzea (1. sakane-
rako jeitsieran), “trikuharria” (trikuharri
itxurakoa, 2. sakana baino lehen) eta
“orratz falikoa” deituriko haitza dira (4.
sakanerako jeitsieran). Ikusgarriak dira
ere Azabaratza gainera erortzen diren
harrizko plaka erraldoiak.

Azabarat za - Gaztarrot z
Azabaratza kala alga bilketa zona da
eta inguruetan hainbat txabola aurki
daiteke. Duela urte gutxi eraikitako pista
kaskar eta zatar bat ere honaino heltzen
da. Algak igotzeko erabiltzen zen poste
IT SASERT ZA HURBILETIK eta kable sistema zaharra ere ikus dai-
teke. Hemen kostaldea nabarmen leuntzen da eta
harrizko hondartza batetik ibil daiteke. Itsasoratzen
“Itsasertzeko ibilbideak” alde ezkutu hau ezagutzeko
diren 3 erreka eta bailara igaro ostean (denek txabolak
aukera ezinhobea eskaintzen du, Jaizkibel itsasertzetik
dituzte) Akerregi pitzadura handi eta ikusgarriak bidea
ahalik eta hurbilen zeharkatuz. Itsaslabarren lerro gorabe-
eragozten du. Bertatik igarotzea mendizale gehienentzat
heratsua jarraitzen du, aurrera egiteko beharrezkoa dena
zailegia denez oso goikaldetik saihesten duen zidorra
bakarrik urrunduz eta zoko zailenak soilik saihestuz.
erabili ohi da berriz ere harrizko hondartzara jeisteko.
Tximistakurratua izeneko hondartzatik zehar “harlan-
Pasai Donibane - Buenos Aires duzko” horma bitxi gehiago topatuko ditugu, baita pitza-
Itsasertz eder hau Pasai Donibanen hasten da, ezin era dura txiki eta polit bat. Hondartza Gaztarrotz muturrean
ikusgarriagoan, Jaizkibelek bere aurpegirik bortitzena amaitzen da, itsasoruntz erortzen den ebakidura bertikal
agertzen digularik. Arando Haundi muturretik gora eta ikusgarri batez. Oztopo honek bere ertzetik goruntz
Ekialdeko Bantxa deituriko ertz zorrotz eta malkartsua egitera behartzen du, hormaren giltzarria den zirrikitura-
altxatzen da, 250 metrorainoko itsaslabarrak itsasorai- ino. Bertatik jeitsiera aldapatsu eta zorabiagarri baten
no amiltzen direlarik. Ingurune latz honek ostean Gaztarrotz bailarara helduko gara.
itsasertzeko Ibilbidea goraxeago (Atalaia
faroan) hastera behartzen du, itsasoari
bizkar emanez eta ertzaren oinetik doan
zidor estu eta bihurri batek harkaitzen
Hondarribia aldeko kala bat
arteko korridore, zirrikitu eta erlaitzetatik
aurrera egiten duelarik. Mitxitxola (322)
muinoaren inguruan ertz zorrotzak goikal-
de zabal eta leun bilakatzen dira, baina
beheraxeago ezkutatuta geratzen diren
it saslabarrek lehen bezain kement suak
diraute.

Buenos Aires - Azabarat za kala


Buenos Aires baserriaren arrastoetatik
aurrera Azabaratza kalaraino erliebea era-
bat aldatzen da. Tarte honetan itsas hegala
erabat apurtuko duten 4 sakan handi, sakon
eta eskegiak agertzen dira, itsasora urjaizi
moduan amiltzen direnak. Kontraste beza-
la, zertxobait goraxeago, sakan hauen
eta banatzen dituzten bizkarren erliebea
askoz leunagoa da, baserri zaharrek bere
lurrak eta larreak zituzten lekuetan. Lau

azaroa 2006 - 21. zenbakia 13


ikusgarria. Hemendik aurrera Jaizkibelgo kostal-
deko azken oztopoaren bila goaz, oztopo itzela
benetan, Erentzin bailararaino amiltzen den horma
erraldoia. Erabat ezinezkoa dirudien arren, giltza-
rria den puntua topatuz, bada hemendik behera-
ino jeisteko aukera. Horman sartutako “bobeda”
ikusgarri eta erlaitzetatik zehar zidor zorabiagarri
batek piskanaka beheraino darama.

Erent zin - Art zu


Erentzin bailara nolabait Jaizkibelgo itsasertzaren
erdigunean kokaturik dago. Pasaia eta Hondarribia
arteko muga ere duela gutxi igaro dugu. Hemendik
aurrerako itsasertzak ordea ez du zerikusirik igaro
dugun beste erdiarekin. Orain orografia askoz ere
leunagoa da eta ibilbidea ere askoz errazagoa eta
“Orratz falikoa” erosoagoa. Giza eragina ere nabarmena da. Pista
eta bide asko itsasoraino heltzen direnez, bigarren
erdi hau askoz ezagunagoa eta ibiliagoa da.
Kotxe ugari ere topa daiteke. Erentzin bailaratik
Gaztarrot z - Erent zin aurrera badu oraindik Jaizkibelek txundituta utziko
Gaztarrotz (edo Putrekabi) bailara da itsasertz honetako gaituen bestelako altxorrik, Erentzingo Zabal hondartza
leku txundigarri eta bereziena. “Harlanduzko” hormez (“fosilen hondartza”). Bertako harriek, kontxa, karakoil,
jositako harresiek ixten dute. Harkaitzen itxura bitxiez dortoka, pilota… edo beste edozer gauza dirudite, gure
gain, ikusgarria da beren tono gorrizka, laranja eta arro- irudimenaren arabera. Hondartza bitxi honetatik aurrera,
sek eskaintzen diguten kolore sorta aberatsa. Harresiek Artzu bailararaino itsaslabar “txikien” gaineko zelai leu-
eta Ibaiaren itsasoratzea oztopatzen duten harri bloke nak izango dira nagusi, eta ibilbidea benetan atsegina.
handiek labirintu itxura kaotikoa ere ematen diote. Biosnar lurmutur ederraren albotik igaroko gara eta zen-
Aurreraxeago kaio kolonia baten bizileku den hondartza bait kala eta bailara ere zeharkatuko ditugu.
eder bat dago, eguzki izpien arabera kolore arrosa edo
laranjaz jazten diren harresi-itsaslabarren babesean. Art zu - Higer lurmuturra
Zidorrak Gaztarrotz bailaratik irteteko asmoz, hormen Art zu hondart zatik oso hurbil Art zuko errota zaharraren
arteko zirrikitu estu eta asmaezin batetik gora egiten du, arrastoak aurki zitezkeen, 2005 urtean Hondarribiako
eta ibilbide erabat bihurria eginez labirintu batetik zehar udalak hauek sunt situ eta desegitea erabaki zuen arte.
doa, pitzadura, zulo eta harri bloke artetik. Kaioen hon- Hemendik aurrera it sasert zeko landaret za aldat zen
dartza gaineko itsaslabarretara ere hurbiltzen da. Orain da, zelairik ezean otea eta sasiak bait dira nagusi.
“harlanduzko” hormetan kolore zurizka nagusitzen da. Zorit xarrez hemendik Higerrera daraman pistak ez du
Zein baino zein itxura bitxiagokoak diren harkaitz ugari alternatibarik, eraiki zenetik bide zaharra baztertu eta
topatuko dugu. Benetako oihana dirudien zulo-pitzadura sasi azpian galdu bait zen. Beraz it sasoa lehen bezala
baten zokoan leize txiki bat ere badago eta hortik oso dastat zerik ez dugu izango, nahi baino urrunago dugu-
hurbil “kontxa” itxurako “bobeda” zuri, erraldoi eta lako eta landaret zak estalt zen digulako.
Jaizkibelgo it sasert zak ezarritako oztopo eta zailtasun
guztiei aurre egin ondoren, frustrazio puntu bat ematen
du, orografiarik errazeneko “azken t xanpa” honetan
it sasotik hurbilago ezin joan izanak. Frustrazio hori
are handiagoa da, bere alt xorrak hain urrun eta ongi
babestu dituen it sasert z honek, bere azken muturrean,
Higerren, zibilizazioari amore eman diola ikustean: ur
araztegia, kanpina, taberna, faroa, errepidea, jende
eta kot xe masifikazioa, etb… Hala ere, goza dezagun
orain dugunaz eta orain bezala manten dezagun.

RESUMEN

Frecuentemente, nuestro horizonte se limita a lo visi-


ble, las partes altas de grandes o cercanas montañas,
olvidando injustamente zonas bajas, que a veces, por
su aislamiento, esconden y mantienen grantes tesoros,
como por ejemplo el litoral de Jaizkibel. Este litoral, de
paisaje enormemente variado, gracias a su especial
aislamiento e inaccesibilidad, alberga fauna y flora
de interés, incluso especies de plantas endémicas.
Tiene también indudable interés geológico. Su paisa-
je, además de abrupta orografía, ofrece increíbles y
curiosas formas “abovedadas” y “alveolares” en la Gran Canto horma
piedra arenisca, con intensos y llamativos colores,
fruto de la erosión del viento. Por increíble que parez-
ca, estas “perlas” sólo se encuentran en el litoral de posibilidades que ofrece la vertiente litoral. Como ejem-
Jaizkibel. Posiblemente se deberán a un cúmulo de plo, cabe mencionar las 3 etapas que organizamos
factores, pero lo habrá facilitado la ubicación, forma desde URDABURU M. E., de marzo a mayo del presente
y dimensiones de Jaizkibel, cerrando y aislando una año, para dar a conocer este litoral.
gran zona, que (hasta ahora) se ha “salvado” de la
acción humana. Finalmente, un recorrido descriptivo nos lleva por todo el
litoral de Jaizkibel, desde Donibane hasta Higer: la abrup-
Hay infinidad de sendas y recorridos posibles por ta arista de la Bancha del Este, los 4 grandes barrancos,
Jaizkibel, siendo el más sorprendente el sendero del la cala Azabaratza, la grieta de Akerregi, la playa
litoral, que trascurre lo más cerca posible del mar, ale- Tximistakurratua, el laberinto “rojizo” de Gaztarrotz,
jándose de los acantilados lo mínimo para progresar. el corte de Erentzin, la suave costa y humanizadas
Otro bello y clásico recorrido es un PR que une los viejos calas hasta Artzu y la tediosa pista al faro de Higer,
caseríos de Donibane (muchos expropiados y destruídos último rincón, donde el salvaje litoral da paso a la “civi-
por los militares). El mapa de este artículo, donde figu- lización” (depuradora, carretera, faro, camping, bar,
ran casi todos los caminos, es el que mejor muestra las masificación…).

Tximistakurratua hondartza

15
Tximistakurratua hondartza
GURE LURRA

Gaztarrotz bailara

Gaztarrotz eta Erentzin artean

Mendebaldeko itsaslabarrak

Gaztarrotz eta Erentzin artean

16
Zapelarri, Lete eta Gaztarrotz baserrien artean
GURE LURRA

Gran Canto horma

Erentzin gaineko erlaitzak

Gaztarrotzetik hurbil kaioen kolonia

Gaztarrotz bailara

17
Paseo Ubarburu,
Ubarburu, 54
Polígono 27 - Mar tutene
Astigarraga
Astigarraga - Gipuzkoa

Impresos comerciales, Tel. 943 445 698


folletos, libros, Fax 943 471 285
e-mail: graficas@michag.es
revistas, etc.
www/michag.es

Precios especiales a
socios de
Urdaburu M.E.
ABAu borda urdaburu M. E.

 Ansó bailaran kokatua,


Huescako Pirineoan.

 45 pertsonentzat lekua
(literak, mantak, dutxak,
sukaldea, etb..)

 Mendi igoerak, ibilbideak,


eskalada, etb... egiteko aukera

 Bazkide eta laguntzaileentzat

 Taldeak (ikastolak,
kirol elkarteak, etb....)
aurrez erreserba eginez

ATERPE SOZIALA
JUAN DE OLAZABAL, 23
Comidas preparadas
Charcuteria selecta

Hacemos las comidas que Dieta mediterranea,


nuestras amatxos no pueden gran variedad de platos,
hacernos, porque han accedido legumbres, verduras, arroces,
pasta fresca de elaboracion propia,
al mercado laboral
carnes, pescados, postres.

Precios muy competitivos

Cornelio Iribarren Elizondo


C/. Santa Maria, 9 -Tef 943 526 394 - 20100 ERRENTERIA
cornelio-etxea@telefonica.net

G • LIBURUAK
U
R • MAPAK
E • GIDAK
• MANUALAK
L • BIDEOAK
I
B
U URDABURU MENDIZALE
ELKARTEA
R
U
Juan de Olazábal, 23
T
E
G
I
A
METALISTERÍA
COBRE-LATÓN
Pº Ubarburu, 98 - local 8 (POL. 27 - MARTUTENE) • 20014 DONOSTIA
Oficinas: 943 47 36 69 • Almacén: 943 46 63 94 - 943 46 23 74
Fax: 943 46 45 21
EQUIPAMIENTO INTEGRAL DE OFICINAS MANPEL S.A.
• Mamparas, suelos técnicos y techos Ugaldea Industrialdea - Pab.11
• Mobiliario escolar y colectividades 20170 Usurbil (Gipuzkoa)
Tel. 943 365 892 - Fax 943 371 686
• Mobiliario administrativo y dirección e-mail: manpel@manpel.com
www.manpel.com
GURE ARTEAN GURE LURRA

PASEOS POR EUSKAL HERRIA


Iñaki Prieto
Tomás Pérez Por las crestas de Escaliers
Las crestas de Eskaleramendi, cuyo nombre recibe la regata. Una vez en su margen izquierda, se ignora
también las variantes de Eskalerak y Escaliers, se sitúan el camino ascendente y se avanza por una borrosa
en dirección OE, entre los collados de Burdinkurutzeta senda junto a la orilla. En breve, la senda se clarifica
(1.135 m.), en la carretera que une Donibane Garazi y se nos une un balizaje de pintura amarilla. A partir
con los chalets de Irati y el collado de Bagargi (1.320 de ahora la ruta es clara, pues consiste en remontar
m.), también llamado Bagargiak, lugar en donde se todo el valle, ascendiendo siempre por la pista inferior
encuentran dichos chalets. y llegando en poco más de media hora al collado de
Iratzabaleta (1.248 m.).
En este pequeño macizo se elevan varias cimas con
altitudes superiores a los 1.400 m..: el Eskaleramendi En este collado nos encontraremos con la pista que
(1.472 m.), Arthanolatze (1.530 m.), punto culminan- viene dirección S, del collado de Bagargi, y otra que
te del macizo, Txardeka (1.440 m.) y, por último, el se dirige hacia el O. Las dejamos y continuamos por
Mendibel (1.411 m.). Los dos primeros, más orientales, el sendero ascendente hacia el N. que está señalizado
se sitúan en el herrialde de Zuberoa, mientras que los con marcas rojas y blancas correspondientes a la GR
otros dos pertenecen a Behe Nafarroa. La línea que 10, la transpirenaica francesa. Seguimos por él hasta
separa estos dos herrialdes transcurre de N a S pasando la base del Escaliers. En un pequeño rellano dejamos
por el collado de Burkidoi. Todo este cordal forma parte las marcas a nuestra izquierda y, campo a través, des-
de la divisoria de aguas cantábrico-mediterránea. viándonos sensiblemente hacia el E, subiremos hasta la
Estas cimas son todas de fácil acceso por su vertiente S cima (1.472 m.) situada a pocos metros.
que desciende suavemente hacia la cuenca del río Irati, Desde la cima podemos observar hacia el E el cordal de
no así por su cara N, por el barranco de Ilhonatze, en Belozkarre, que se prolonga hasta las montañas situa-
donde el terreno es escarpado con configuraciones, das encima de Ligi; hacia el sur la selva de Irati, con sus
como es el caso del Eskaleramendi en donde se dan cimas, Orhi, Zazpigaina, Okabe, etc… AI N el macizo
formas de escalera que dan origen a su nombre. de Arbailak y por último al O el cordal que tomaremos,
Comenzamos a caminar por la carretera que asciende con el Arthanolatze, Txardeka y Mendibel.
a los chalets de Irati. Tras recorrer dos km. de asfalto Desde la cima del Escaliers descenderemos como
junto al río, un puente de la carretera (1.075 m.), situa- hemos indicado antes hacia el O, dirección que será
do en la confluencia de dos valles, será la referencia. la que llevemos siempre en nuestra excursión, hasta el
Para tomar la ruta descrita es importante identificar este collado Lepo Txipia (1.422 m.), en donde iniciaremos
punto y prestar atención en los siguientes 100 metros, la ascensión al Arthanolatze (1.533 m.), punto culmi-
pues surgen diversos caminos y cruces. Justo antes del nante del macizo.
citado puente se deja la carretera que, girando ligera-
mente al S, continúa junto a la regata Olzalurre y se Nuestra siguiente cumbre es el Txardeka (1.440 m.)
toma a mano izquierda, al E, la pista que se adentra separada del anterior por el collado de Burkiondo
en el otro valle, el de Iratzabaleta. Tras unos pocos (1.392 m.), punto por donde pasa la línea que separa
metros abandonamos la pista y cruzamos con cuidado los herrialdes de Behe Nafarroa y Zuberoa, como ya
hemos explicado al principio. La cima la conse-
guimos ascendiendo desde el propio collado.
Por todo el recorrido vamos observando la
abrupta y escarpada cara N del macizo, que
se acentúa en esta parte del recorrido en donde
veremos unos grandes canales como son el
Canal de Piketa y el de Burkidoi.
Desde el Txardeka contemplamos nuestra última
cima, el Mendibel (1.409 m.). Al principio vemos
que está protegida por una barrera de roca que
aunque desde lejos parece infranqueable con-
forme nos acercamos nos damos cuenta de que
tiene un acceso fácil, siguiendo un sendero que
atraviesa por su base y asciende por un canal.
Desde la cima del Mendibel (1.411 m.) hay dos
opciones hasta el lugar de partida. La opción
más directa es descender hacia el sur, por la
ladera herbosa, tomando la línea de cresta que

Cara N del Mendibel 25


GURE LURRA GURE ARTEAN

cae al lago, sin ningún tipo de pérdida salvo


que haya niebla. A media bajada atajaremos
las curvas de la pista y nos olvidaremos de ella
(se aleja muy a la derecha). Para salvar el gran
talud de la carretera (hay cierta suciedad en
estos últimos metros) conviene no alejarse de
la cresta y “caer” justo a la izquierda del bar,
el chalet de Cize (1.000 m.). La otra opción,
más larga, es continuar el cordal hasta el côl
de Burdinkurutzeta (1.135 m.), en donde toma-
remos un sendero que transcurre por la parte
derecha de la carretera hasta el lago Iratisoro,
junto al chalet de Cize.

Datos:
Distancia: 12,5 km.
Desnivel: 750 m.
Mendibel, al fondo Irati Duración: 4h30-4h45
Recomendaciones: visitar el santuario de Salbatore
de Mendibe. Iglesia románica situada en el collado
del cordal Saroberri-Artxebal, muy cerca del côl de
Burdinkurutzeta. Y en el retorno Donibane Garatzi.

El santuario de Salbatore de Mendibe


(L.P. Peña Santiago)
Salbatore de Mendibe es una iglesia románica
que se ve solitaria en un ancho collado del cordal
Saroberri-Artxebal. De tejado en fuerte pendiente,
rodeada de un calvario adornado de discos solares,
levantado junto a un gastado crucero que dibuja
todavía la figura de Cristo, Salbatore era el último
refugio que se encontraba en Behe Nafarroa para
aquel que se dirigía a los valles navarros de Roncal
y Salazar a través de los espesos bosques de Irati.
Sería por ahí por donde en la segunda mitad del
siglo XIX, cruzaría Mendigatxa esos montes en su
extraordinario viaje de Bidangoz a San Juan de
Luz, para entrevistarse con el príncipe Luis Luciano
Bonaparte, con el fin de ayudarle en sus estudios
Ermita de Salbatore de Mendibe sobre el euskera roncalés.
GURE ARTEAN PIRINEOAK

TRAVESÍA ENTRE LOS VALLES


Mikel Irasuegi
Jabi Sáez de Eguílaz
DE LUCHON Y BENASQUE

Entre los días 10-13 de agosto de este año 2006 Venasque (2.250 m.) es sin duda una de las ascen-
(de jueves a domingo) un grupo de 14 personas de siones de ese desnivel que mas fácil, rápida y cómo-
Urdaburu realizamos una travesía prácticamente circu- damente se pueden realizar en el Pirineo gracias a
lar, de las que están de moda ahora, entre el Hospicio los innumerables zigzags trazados en la pelada y
de Francia y el Albergue de Lys, ambos en el valle de empinada ladera.
Luchon. Han sido cuatro días muy interesantes –no digo
Salimos hacia las 14,00 horas con un sol de justicia,
inolvidables porque me doy cuenta que con el paso de
pero a media ascensión se incorporó esa niebla persis-
los años los recuerdos se difuminan bastante– realizan-
tente que, según los expertos del lugar se suele poner
do un recorrido que os animamos a hacerlo cuando
podáis. A los que después de leer este articulo, os entre en las laderas norte poco después del mediodía. Los
ese gusanillo de la envidia, nunca sana, os recomenda- días que nos tocó andar por estas laderas la tuvimos
mos visitar esta zona que aunque parece lejana, está a como desagradable compañera, aunque en la subida
un paso y cuyos paisajes, valles y picos no os dejarán al refugio nos ayudó evitándonos el fuerte sol inicial.
indiferentes. Una vez en el refugio nos impidió ver las panorámicas
que desde este punto se divisan y posteriormente nos
metería el frío en el cuerpo obligándonos a acostarnos
a una hora “europea”.

2ª etapa
Jabi Sáez de Eguílaz

• Refugio de Venasque -
Refugio de la Renclusa

El segundo día, como ya habían anunciado


los guardas del refugio, amaneció despejado y
pudimos disfrutar de las vistas que el día anterior
se nos negaron. Subimos del refugio de Venasque
(2.250 m.) al Puerto de Benasque (2.444 m.) por
un camino continuación del realizado el día ante-
rior, con altos muros de piedra para salvar el des-
nivel de la parte final del canal. Suponemos que
lo prepararon para que subiera alguna “reina”,
aunque de todas formas es el paso natural entre
dos valles que han tenido mucha relación.

Las chicas del grupo junto al Lac Bleu En el collado dejamos las mochilas a cargo de
Ane y en unos 50 minutos subimos al Salvaguardia
(2.738 m.), cima donde las vistas hacia la
Maladeta, el Aneto y el Valle de Benasque por un
lado, y hacia el Valle de Luchon por el otro son
1ª etapa impresionantes. Volviendo al collado nos dirigimos
tranquilamente hacia el refugio de La Renclusa (2.140
m.) haciendo una parada para comer en la laguna
• Hospicio de Francia - de Villamorta y pasando por el Forau de Aigüalluts.
Refugio de Venasque Este lugar es donde las aguas del glaciar del Aneto
se desvían de su curso natural para resurgir en el
El primer día lo ocupamos entre el viaje, dejar un valle de Aran como uno de los nacederos del río
coche en el Albergue de Lys (donde terminaríamos Garona, que terminará desembocando en Burdeos.
al cabo de los 4 días) y la ascensión al Refugio Recomendamos una visita al renovado refugio de la
de Venasque. Esta subida de 850 metros entre el Renclusa, todavía en obras, donde nos dieron una
Hospicio de Francia (1.385 m.) y el Refugio de opípara cena y también un abundante desayuno.

azaroa 2006 - 21. zenbakia 27


PIRINEOAK GURE ARTEAN

apreciar en su totalidad por la niebla que se


adhería a las zonas altas. Entre los últimos lagos

Jabi Sáez de Eguílaz


hay que pasar por una cornisa aérea, pero muy
segura, con un camino muy bien trazado por un
sitio donde parece imposible que exista ninguna
senda.
Antes de llegar al refugio de Maupas (2.460
m.) pasamos por una zona de restos metálicos
de torretas, que contrasta con las vistas sobre
lagos azules y verdes valles que traemos hasta
entonces. Aquí también el frío de una noche de
12 de agosto, nos lleva a la cama temprano
y a la mañana siguiente constatamos que ha
pegado una pequeña helada y que estamos un
grado bajo cero.

El grupo completo en el refugio de Maupas


4ª etapa

• Refugio de Maupas -
Valle de Lys
3ª etapa
El cuarto día con la información que nos había propor-
• Refugio de la Renclusa - cionado la guardesa del refugio, cambiamos el plan y
Refugio de Maupas desde el excelente mirador situado a 20 m. del refugio,
descendimos, al principio con un poco de dificultad,
El tercero es el día duro de la travesía, pues si bien hacia el circo de Crabioles. El recorrido nos confirmó
se comienza bajando cómodamente del refugio de la que la difusa línea que se aprecia entre el refugio y la
Renclusa (2.140 m.) al Hospital de Benasque (1.760 chabola de pastores del otro lado del circo es un camino
m.), la posterior ascensión al collado de Port Vieil muy bonito que se puede realizar sin dificultad en un
(2.684 m.) es de las que hacen afición. Así como el entorno totalmente salvaje coronado por unos cuantos
de Benasque es un collado muy transitado, por éste tresmiles. Esto nos hizo cambiar las previsiones y bajar
pasa muy poca gente y de hecho encontrar información tomando este camino hasta alcanzar la parte superior
sobre el entorno resulta complicado. del Valle de Lys, al otro lado del circo.
El recorrido hacia el refugio de Maupas se realiza por La senda continúa descendiendo, pasa por las antiguas
un camino que bordea los lagos Port Vieil, Charles y Bleu minas de Crabioles y al internarse en el bosque sigue
por un entorno espectacular y salvaje que no pudimos bajando por un camino sabiamente trazado hasta
la espectacular cascada del Infierno. Con el
premio de unos cuantos hongos recogidos al
borde del camino, seguimos descendiendo
bajo la sombra del bosque de hayedo-abetal
hasta el Albergue de Lys, donde teníamos el
Alito Gracia

vehículo dejado el primer día. Después de un


baño en el río y un plato de pasta en Bagnères
de Luchon y tras pasar sin problemas un control
de alcoholemia de la gendarmería, volvimos a
casa con un poco de pena pero con un buen
sabor de boca.
La zona ofrece multitud de posibilidades, e
incluso es posible combinar con más refugios
como el del Hospital de Viella, Restanca y
demás refugios de Aigúes Tortes por un lado,
y con los del Portillon, Espingo y La Soula por
el otro lado. De esta forma se pueden hacer
travesías de una semana y hasta de 10 días,
y en muchos casos andaremos por zonas poco
transitadas y extremadamente bellas. Solo
hace falta ponerse con un mapa, tener días
Camino de subida al refugio de Venasque libres y engañar a alguien.

28 21. zenbakia - azaroa 2006


Jabi Sáez de Eguílaz
Alito Gracia
El canal del circo de Crabioles

Subiendo el corredor hacia el Port Vieil

1ª ETAPA: HOSPICIO DE FRANCIA - REFUGIO DE VENASQUE


10-8-2006

Hospicio de Francia 1.385 m. 14 h 00’


Pont de Penjat 1.439 m. 14 h 15’
Refugio de Venasque 2.250 m. 16 h 00’

TOTAL: 2 h TIEMPO REAL: 2 h DESNIVEL 851 m.

2ª ETAPA: REFUGIO DE VENASQUE - REFUGIO DE LA RENCLUSA


11-8-2006

Refugio de Venasque 2.250 m. 8 h 10’


Portillón de Benasque 2.444 m. 8 h 40’
Salida 8 h 50’
Pico de Salvaguardia 2.738 m. 9 h 40’
Salida 9 h 50’
Portillón de Benasque 2.444 m. 10 h 25’
Salida 10 h 45’
Cruce lago de Villamorta 2.020 m. 11 h 35’
Lago de Villamorta 1.955 m. 12 h 00’
Salida 12 h 55’
Forau de Aigüalluts 2.025 m. 13 h 45’
Salida 14 h 05’
Cruce de la Renclusa 1.960 m. 14 h 25’
Refugio de la Renclusa 2.140 m. 15 h 00’

TOTAL: 6 h 50’ TIEMPO REAL: 4 h 55’ DESNIVEL 863 m.

azaroa 2006 - 21. zenbakia 29


PIRINEOAK GURE ARTEAN

3ª ETAPA: REFUGIO DE LA RENCLUSA - REFUGIO DE MAUPAS


12-8-2006

Refugio de la Renclusa 2.140 m. 8 h 15’


Plan de la Besurta 1.905 m. 8 h 45’
Cruce camino viejo del Hospital 1.850 m. 8 h 55’
Llanos del Hospital 1.760 m. 9 h 40’
Salida 9 h 50’
Cruce de Port Vieil 2.160 m. 10 h 45’
Final del canal 2.450 m. 11 h 40’
Salida 12 h 20’
Port Vieil 2.648 m. 12 h 55’
Salida 13 h 05’
Lac de Port Vieil 2.424 m. 13 h 30’
Lac de Charles 2.291 m. 14 h 25’
Lac Bleu 2.264 m. 15 h 00’
Salida 15 h 05’
Camino de Mupas 2.315 m. 15 h 45’
Refugio de Maupas 2.460 m. 16 h 00’

TOTAL: 7 h 45’ TIEMPO REAL: 6 h 40’ DESNIVEL 1.179 m.

4ª ETAPA: REFUGIO DE MAUPAS - VALLE DE LYS


13-8-2006

Refugio de Maupas 2.460 m. 8 h 10’


Toma de agua antes del canal 2.260 m. 9 h 10’
Salida 9 h 25’
Cabaña de Prat Lasioué 2.205 m. 10 h 25’
Antiguas minas de Crabioles 1.953 m. 11 h 00’
Salida . 11 h 40’
Cruce de la garganta 1.605 m. 12 h 25’
Puente del infierno 1.375 m. 13 h 00’
2º Puente 1.280 m. 13 h 20’
Salida 13 h 25’
Parking del valle de Lys 1.149 m. 13 h 45’

TOTAL: 5 h 35’ TIEMPO REAL: 4 h 35’ DESNIVEL 206 m.

TIEMPO TOTAL: 22 h 10’


TIEMPO REAL TOTAL: 18 h 10’

DESNIVEL TOTAL: 3.099 m.

30 21. zenbakia - azaroa 2006


GURE ARTEAN NATURA

AIAKO HARRIKO PARKE NATURALA


Tomás Aierbe

zerrendaren xehetasunak ematea baino astunago gerta-


Tomás Aierbe

tuko litzatekeelako eta aldizkari osoa beharko nuelako


besteak beste. Bakarrik datu orokor batzuk botako ditut.
Aiako harriko parke naturala Euskal Herriko isurial-
de atlantikoan dago oso osorik. Eremuak 6.913 ha
hart zen ditu eta Bidasoa eta Urumea ibaien artean
kokat zen da. Bi punturen arteko gehienezko distant zia
19,1 km.koa da. Altuerari dagokionez, punturik baxue-
na Bidasoaren beheko aldean kokat zen da 6 metroeta-
ra eta altuena Biandit z inguruan, Oiart zun Lesaka eta
Goizuetak muga egiten duten puntua 834 metroetara
dagoena. Bestalde, klimaren aldetik jakina da eremu
hau Euskal Herrian euri gehien egiten duena dela eta
urtean 2.800 litro inguruan ibilt zen dela. Baina ten-
peraturari dagokionez ez dira muturreko erregistroak
izaten eta urteko batez besteko tenperatura 12 ºCkoa
da; maximoa berriz 17ºCkoa eta minimoa 8ºCkoa. Lur
motari dagokionez, azpimarratuko nuke Aiako Harrian
ia ez dagoela kare-hait zerik eta lurzoru azidoak nagu-
sit zen direla dudarik gabe.

Tomás Aierbe
1

Beharbada Aiako harria izango da gure inguruan


ezagunena den mendia. Ez da egongo gutariko inor
Aiako Harria mendia bereizten ez dakienik. Ezagutuz
gain bertan (nahiz kaskoan nahiz bueltako magale-
tan) izan gabekorik ere ez dira asko izango. Beraz
Aiako Harriako parke naturala mapa orokor batean
gut xi gora behera kokat zeko gehient suenok ez genuke
inolako arazorik izango. Baina mugak zehazterakoan
eta parkearen eremuak noraino iristen diren azaldu
izan denean harridura nagusitu izan da behin baino
gehiagotan. Adibidez, bat baino gehiago harrituta ut zi
zuen Hernaniko Karabeleko bidegurut zean Goizuetako
errepidera bidalt zen zuen Aiako Harria Parke naturala
kartela jarri zutenean.
Izan ere, Aiako Harria deritzon parke naturalak,
Oiartzungo hiru puntako mendiari hartu dio izena, baina
eremua ez da horren bueltara soilik mugatzen, baizik
askoz ere eremu zabalagora. Ez naiz hasiko mugaren
nondik norakoak azaltzen perimetroak 105 kilometro 2
inguru dituelako eta azalpenak ematea telefonikako

azaroa 2006 - 21. zenbakia 31


Tomás Aierbe GURE ARTEAN

joan dela. It sas-industriak eta burnigint zak erabat


desberdin ustiat zen zuten basoa, lehenengoak adarrik
gabeko arbola tantaiak nahi bait zituen eta bigarrenak
berriz egurretako egokiagoak ziren pago-mot zak.
Honek bakoit zaren beharrak babestuko zituen arauketa
ekarri zuen. Geroago arbolaz gain babestu beharreko
beste ondasun bat zuk ikusi ziren: higadura, urtegi eta
iturburu inguruko hezetasuna etab. Bilakaera honetan
gaur egun bada beste ondasun bat babestu beharra
ikusten dena, biodibert sitatea, alegia.
Honen harira, biodibert sitatearen hedaketan adin bere-
ko arbolaz osoturiko landaketa monoespezifikoak justu
kontrako eragina du, aniztasuna murriztu eta homoge-
neizazioa bult zat zen baitu. Horregatik parkeko basoen
kudeaketan pixkanaka-pixkanaka basoen konplexuta-
sun estrukturala eta aniztasun espezifikoa bilatu nahi
da eta honekin batera bertan naturalki sort zen den
basoari lagundu nahi da populazioen ugaritasunean
eta espezien eta genotipoen aniztasunean eragina izan
dezan. Honen arabera, desiragarria da basoan mota
eta adin guztietako arbolak ikustera, erne berrietatik
hasita mendea gainditutako arbola zahar arte (1go
argazkia).
Orain artekoaz gain, esan beharra dago babestutako
3 eremuaren kont zeptuak ere izan duela nolabaiteko
bilakaera. Lehenengo babestutako eremuak sortu zire-
nean (Picos de Europa, Ordesa, etab.), hauek nolabai-
teko natura-santutegi gisa hartu izan ziren, hirietako
birikak modura. Oraingo kont zeptua ez da horrelakoa.
Habitat desberdinak babestu nahi dira eta ez santutegi
Beraz, latitudea, orografia konplexua, plubiometria
ukitu ezin horiek bakarrik. Horretarako sare bat sortua
altua eta lurzoru azidoa besteak beste bateratutakoan,
dago Europa mailan, Natura-2000 sarea. Sare horre-
sort zen diren baldint za zehat z horietan landaredi
tan sartuak daude Europa Batasuneko 25 Nazioek osa-
zehat za sort zen da eta paisaia jakin bat erat zen du.
turiko eremuaren % 20a, gut xi gorabehera 900.000
Baina, denok dakigu gaur egun ikusten dugun paisaia
km.2 Guri dagokigunez, Gipuzkoan sartuak daude
hein handi batean ez dela bilakaera natural baten
hainbat leku, guztira 40.019 Ha., (azaleraren % 20,2)
ondorioz suertatutakoa, gizakiaren eragin zuzena
eta, noski, Aiako Harria honen barne dago.
jasan duena baizik. Kontutan eduki behar dugu eragin
hau ez dela azkeneko urtetakoa. Ez dugu pent sa- Eremu hauek aukeratu dira bertan Europa mailan
tu behar paper fabrikak sortu zirenean landatutako interesa duten eta babestu nahi diren habitatak edo
pinudiekin hasi zenik natura birjinaren kolonizazioa. espezieak daudelako. Zehazki, Aiako Harrian 10 habi-
Gizakia beti ibili izan da gure mendie-
tan, beharbada aurretako mendeetan
gaur egun baino askoz ere gehiago.
Gaur egun asteburuetan ibilt zen da
Tomás Aierbe

jendea batik bat eta garai batean men-


diek pairatu izan zuten ustiaketa askoz
ere handiagoa izan zen. XVI men-
dean Invencible Armadaren garaian
it sas ont ziak egiteko moztutako arbolen
kopurua ez zen t xant xetakoa izango
seguru aski. Burnigint za alorrean ere,
labeak hornit zeko gauzatu zen pago
mot z kopurua handia izan zen eta
inguruko pagadietan pagomot z bihurtu
gabeko arbolak muestra gisa bakarrik
gelditu dira.
Ildo honetatik ustiaketa bortit z hauen
aurrean aspaldi ikusi zen hau arautu
beharra. Gertat zen dena da historian
zehar babestu nahi izan dena aldat zen
4

32
Tomás Aierbe NATURA

zoko ilunak daude nonahi (2. argaz-


kia) eta hainbat landare urzaleent zako
aproposak dira; honela, Soldanella
villosa (3. argazkia), Saxifraga clusii
(4. argazkia), Hymelophylum tunbrign-
se edo Trychomanes spciosum izeneko
landareak leku hauetan finkat zen dira.
Bestalde, Aiako Harriko harkaiztegiak
aipagarriak dira bere baitan hainbat
landare silizezale bereziak hart zen
dituelako Hupert zia selago, Asplenium
septentrionale edo Petropcopis pyre-
naica, kasu (5. argazkia), eta hainbat
harkait zetako hegaztiak umat zen dute-
lako (saiak, belat z handiak, erroiak
eta sai zuriak, besteak beste). Añarbe
5 ibaia ere aipagarria da hert zetako
landaredia ondo kont serbatuta duelako

Tomás Aierbe
tat interesdunak daude. Hauen artean
azalerari begiratuta nagusienak par-
keko pagadi (Oianleku, Añarbe) eta
hariztiak (Añarbe, Endara) dira. Hauez
gain, badira 2 landare, 3 ornogabe,
2 arrain mota, 2 ugaztun mota eta 26
hegazti mota (bertan umat zen dutenak
gehi migrat zaileak), Europa mailan inte-
resa dutenak.
Badira parkean lehen aipatutako basoz
gain beste leku aipagarri bat zuk espezie
bereziei babesa eskaint zen dietenak.
Esate baterako, hasieran esan dugun
moduan, parkeak erliebe konplexua
du eta errekastoz josia dago, gainera
it sasoa hain gertu egonik eta iturrieta-
tik it sasora desnibel handia pasat zen 6
duenez ur salto ugari dituzten erreka
Tomás Aierbe

(6. argazkia). Mendiko larreetan ere


badira flora aldetik aipagarriak diren
eremuak; esate baterako Pagogaña
(Irun) eta Munanierren inguruan bada
Gipuzkoan beste inon ikusi ez den lan-
darea, Daphne cneorum izenekoa (7.
argazkia). Azkenik esan zaila dela, zio
desberdinengatik, edo eremu t xikiak
direlako (put zu edo turbera t xikiak,
adibidez) edo hedaketa zabala dute-
lako (otadi eta t xilardiak adibidez)
habitat interesdun guztiak aipat zea.
Horretaz, badira zenbait habitat eta
espezie babestu beharrekoak gure ingu-
ruan. Gertatzen dena da sarritan ez
dela jakiten zer dagoen ere, honetan
7

33
NATURA

Tomás Aierbe
oso indar gutxi xahutu baita orain arte eta orain ere
ez gehiegi esango nuke. Ikerketak aurrera egiten duten
heinean katalogoak osatzen doaz. Eginkizun horre-
tan martxan daude hainbat proiektu eta egitasmo.
Egitasmoen artean egun indarrean dauden arteko nagu-
siena Europak kofinantzatzen duen LIFE-proiektua da.
Honen babesean, parkean zehar, sortu dira hurrengo
4 urteetan burutzeko hainbat ekintza, betiere habita-
tak kontserbazio egokian mantentzeko helburuarekin.
Hauen artean aipagarriak dira lursailen erosketak edo
permutak, etekin ekonomikoari begiratzen ez dion baso-
kudeaketa (8. argazkia), basoen birsorkuntza naturala
(9. argazkia), basoetan erreketan eta larretan burutzeko
fauna, flora eta habitatari buruzko ikerketak etab.
Habitata, fauna eta floraren kudeaketaz gain erabilera
publiko eta hezkunt zarako planak ere badira parkean.
bertako parajeak eta naturaren aberastasunak jendeari
eta bisitariei azalt zeko (harrera et xea, panelak, seinali-
zazioa, balizazioa etab.)
Beraz, esan genezake helburua finkaturik dagoela
baina jomuga honek badituela oztopoak. Bat zuk
8
Tomás Aierbe

“Erabilera eta Kudeaketa Plan Eraent zaile”


(PRUG) izeneko arautegietan.
Badira beraz, proiektuak eta egitasmoak. par-
keko baso, larre, erreka. harkaiztegi eta baz-
terretarako. Kontua da asmoarekin soilik bide
mot za egiten dela. Egitasmo hauek finant ziazio
sendo bat eskat zen dute alboan eta hauxe da
orain arte gehiegi ikusi ez dena. Beharbada,
egunen batean gauzak aldat zen badira eta
lan hauetarako esleitutako aurrekontuetan isla
badute, egitasmo horiei eta beste bat zuei
bult zada berri bat emango zaie, kudeaketa
modelo eta irit zi bateratu bat eramatea lort zen
bada behint zat. Baina hori beste kontu bat da
9
eta beste baterako ut ziko dugu.
Tomás Aierbe

aipat zearren, esate baterako ganaduak zen-


bait urtarotan basoan kalte handia egiten du,
datorren landare berriari ez baitio aurrera ate-
rat zen uzten (10. argazkia). Parkeko ibaietan
ere badira beste oztopoak populazioen dina-
mikan eta ibaien egituran eragin zuzena dute-
nak, zentral hidroelektrikoak, alegia. Azkenik,
ehiza eta arrant zak eta ibilgailuak faunaren
egonkortasunean duten eragina begi bistakoa
da. Interes desberdinak daude beraz eta hauek
erregulatuak daude Aiako Harriko “Natur
Baliapideen Antolamendu Plana” (PORN) eta

10

34
GURE ARTEAN BTT

Artikulua: Gotzon Mendibil


MINTXATETIK BEHERA
Antolatzailea: Iñaki Mendibil 2005 ekainak 25. Larunbata
Argazkiak: Mikel eta Tomás Ortega

izango da. Ezaguna dugun paraje batetik ezaguna


ere dugun beste batera, eta bitartean inprobisazioa.
Hori bai, ondo prestatu eta begiratuta: Suaren mapak,
Interneteko Ortofotoak, GPSko datuak eta abar luze
bat.
Autoak itzaletan utzi ditugu pike-nikearen zementuzko
mahaien ondoan. Bertan bikote asturiar bat dago,
gosaltzen, hantxe bertan lo egin ondoren. Hegaztiak ikus-
tera etorri omen dira, bere lurraldean Ugatzak (Gypaetus
barbatus / Quebranta Huesos) desagerturik daudenez.
Bezperan, Elizondo inguruan ikusi omen zituzten.
Beno, harira. Goizeko 09:45, 820 mko altuera eta Km
“0”. Handik. Uztarroze herria pasa ondoren, Laza gai-
nera goaz aldapa suabe xamarra duelarik. Hemendik
behera hurrengo bidegurut zeraino. Bidegurut zean,
ezkerrera Ot sagabiara darama bideak, baita ere
“zibilek gaur muntatuta duten kontrolera”. Gu eskuinera
goaz, aldapaz gora berriro.
Lehen kilometrotan izandako it zala joan zaigu eta orain
eguzkia dago nagusi. Altuera irabazten goazela, aire
pixka bat azaldu da guri lagunt zen. Aldapa beno, ez
dago port zentaje handirik eta, pazient zi pixka batekin,
Oiloki lepora irit si gara. Hemen, irekita espero genuen
taberna it xita dago, “fallo táctico”. Iraupen eskirako
bideak prestat zen dituzte neguan Abodi mendilerro
goiko bazterrean gaude.
Mintxate

Goizeko 09:30ak dira, eta, Mintxateko arroila


bukatzen den lekura, errepide ondoko pike-nike
txiki batera iritsi gara, eguraldiak bere alderdi
ona agertzen digularik.
Gaur goizean zazpiak inguruan abiatu gara
Errenteriatik, euripean. Iruñean ateri zegoen.
Liedenan kafet xo bat edan ondoren, Isabatik bi
kilometro pasat xo dagoen desbideraketara irit si
gara bidea zeharo lasai egin ondoren.
Gaurko mendi-t xirrindako planaren helburua
Mint xate ibai ondotik jaistea da. Belai (Barazea
edo Pico de los Buitres) magaletatik hasita,
Uztarroz ibairaino, juxtu Mint xateko zint zurra
pasa ondoren. Gero, bi ibai hauek, Belagua
eta Belabart zerekin batera “Eska” famatua
bihurtuko dira.
Ez dakit nola baina, beti dugu komeriaren
bat. Ibilbide honen t xistea abiapuntura iristea
Tunela eta gero

azaroa 2006 - 21. zenbakia 35


BTT GURE ARTEAN

ezkerrean Belai, aurrean Kart xela. Bideak hauen tar-


tean dagoen lepora darama, bainan gu behera goaz,
belardi berezi batetik mendi pista baten bila.
Badirudi t xirrindurako aproposa dela baina, usteak
erdia ustel. Lehenengo aldea egin ondoren, t xirrinda
eskutan eramatea tokat zen zaigu berriro. Hemen berri-
ro gaude behi, zaldi eta ardi tartean, eta azkenean
t xirrindurako pista egokia.
Ordu bete baina gut xiago t xirrinda eskutan egin dugu,
alajaina, okerragoak ezagutu ditugu.
(Mendi T xirrinda baino Lepo T xirrinda, edo Bult za
T xirrinda ez ote den izango geurea?)
GPSak 8,45 Km automobileraino direla dio, eta hirurak
dira, gaurkoa kontrolatuta dago.
Hasieran aldapa galanta aurkit zen dugu baina, segi-
tuan, bidea hobet zen doa, bai aldapa aldetik eta lurre-
Larrau gora ko harriaren kalitatearengatik. Beribil bat zuk ia goraino
irit si dira. Ez dugu inor ikusi, it zaletik goaz, baso doto-
rea dago, hemen bai izango direla robelloiak (esne
Paisaia disfrutatuz, argazkiak atera, ardiek botat zen gorri) udazken aldean (harrapalariak harrapalari).
diguten harriak ekidinez eta, beste ait zakien tartean,
Larrauko tunela pasa eta Ipar aldera begira gaude.
Hamabi terdiak. “Vaya media”.
Iparraldean mendi kaskoak daude bakarrik agerian,
lainoak it sasoa bihurturik.
Ikusi ditugu, behean, borda bat zuen ondoan, zaldi eta
behien artean ur arraska bat zuk, agian gaurko ur falta
konponduko dugu. Beherant z goazela, juxtu karretera
ut zi behar dugun gunean, ura hart zeko aukera dugu.
Urak egokia dirudi, beno, gaurkoz salbatuta.
Ez dago galt zerik, bide bakarra dago, mendebaletik
ekialderant z daramaguna, art zain bordetara daraman
bide nabarmena, beherant z gehien bat, paisai gogo-
rra, harrit sua. Cayolar Ardane Ganekoa eta horrelako
izenak ageri dira mapatan.
Hemen, mapak dionez, pista ut zi eta marrat xo bat zuek
adierazten duten alderant z ekin behar omen dugu. Ipar
art zainen bideak eta hegoaldekoenak ez daude lotuta,
hau da gaurko t xistea.
GPSak diona garbi dago, mapakoak era bai, eta bis-
tan daukaguna baita ere.
Bideak gora egiten du belardi polit batetik. Kilometro
bat baino ez da izango.
Ut zi dugu lehen Ot sogorrit xipia at zean, bere ipa-
rretik. Orain, Ot sogorrigaina eta Barazea tartean
“UTURURDINETAKO PORTILLUA”n gaude. Gaurko
gailurrean. Ganaduent zako hesi batek garbi adieraz-
ten du. Behea begiratuta garbi ere agert zen da norant z
dioan bidea, urak beherant z daraman bidea. Gure Mugan gaude

36 21. zenbakia - azaroa 2006


Orain dena behera Atsedenalditxo bat

Ur freskoa, et xe bat zuk, zibilizazioa, Mint xateko urak,


argazkiak eta juxtu berrehun metroko zint zurra pasa
ondoren, bukatu da gaurko saioa, kot xean gaude
arrat saldeko hiru terditan.
Zer nolako bainua Mint xaten uretan, beno, zer nolako
t xaplastada ze, belauneraino ez da ura iristen eta,
gauden lekuan behint zat.
Lehortu, dotore jant zi (es un decir), zert xobait jan egin-
dako zuloa betet zeko, Isaban kafet xo bat, eta et xerant z
berriro. Gaurkoa zoragarria izan da benetan, nahiz
eta eguraldiarekin zalant zak izan irteteko orduan.
Orain bueltat zen ari garela hasi dira hodei serio
bat zuk agert zen. Hodei t xuri, altu, potolo eta algodo-
izko horietakoak.

Iparraldeko lainoak

Km Altuera m. Lekua Oharrak


0 820 Mintxateko arroilaren sarrera
8 1.129 Laza gaina Errepidea
11,5 900 Bidegurutzea (eta kontrola)
22,5 1.573 Larrau gaina (tunela)
23,5 1.463 Bidegurutzea Mendi pista
30,5 1.300 Artzian bordak Mendi pista okerragoa
33,5 1.664 Utururdineko Portillua Mendi ezpista, joder
35 1.675 Bidegurutzea Belardia
35,5 1.440 Roizu borda Mendi pista
37,5 1.060 Garzés borda Pista aproposa
48,5 820 Kotxeak Bukatu da

T xirrinda bult zatuz aldapan gora, damutu ezkero at zera egitekotan aldapan gora ere izanik, telefono mugikorra-
rent zako koberturarik gabe, art zain guziak herrira jait sita gu han bakar bakarrik, hodeiak noiz irent siko gaituzten
begiratuz, nekatuta, ordubiak pasa ezkero bidearekin kezkatuta, nekatuta berriro, eta horrela ere ondo pasat zeak,
ba du meritua.

azaroa 2006 - 21. zenbakia 37


IRADOKIZUNAK GURE ARTEAN

SEGURIDAD EN MONTAÑA
Decálogo de un montañero
• No vayas solo a la montaña; el número idóneo es • Consigue una adecuada preparación física y
de tres personas. técnica.

• Planifica el itinerario de acuerdo con las condi- • Aprende a utilizar la brújula y el mapa.
ciones que presenta la montaña (nieve, hielo…)
y teniendo en cuenta tus condiciones físicas y • Adecúa la vestimenta al medio ambiente: proté-
técnicas. gete del frío, del sol, del viento.

• Consulta los servicios meteorológicos y nivoló- • Come en pausas regulares alimentos energé-
gicos. Con ellos, adapta tu itinerario o renuncia ticos y ligeros durante el esfuerzo. Bebe agua
a él si fuere necesario. abundante.

• Informa al menos a una persona del itinerario • No bebas alcohol ni ingieras otras drogas.
previsto y del horario aproximado de regreso.
• Aprende los primeros auxilios básicos. Lleva un
• No tengas prisa cuando estés en la montaña. pequeño botiquín en la mochila.
Extrema las precauciones durante el descenso.
Recuerda que lo importante es regresar. • Conoce y pon en marcha, cuando se requiera, las
normas existentes para la alarma y el socorro en
caso de accidente. Lleva en la mochila un listado
de los números de teléfono de los Grupos de
Salvamento y un mínimo de material de socorro:
cordino, vagas, mosquetones.

FEDERA ZAITEZ

A mediados de diciembre empezará el plazo


para sacarse el carné de federado.

Dada la importancia que tiene estar federado


desde aquí os animamos a que lo hagáis.

Urdaburu os da esa posibilidad hasta últimos del


mes de febrero. A partir de esa fecha sólo os
facilitaremos los impresos.

Para todo ello tenemos la oficina abierta todos


los martes y jueves de 20h a 22h.

No lo dejéis para última hora.

38 21. zenbakia - azaroa 2006


GURE ARTEAN ALBISTEAK

AQUÍ LA BIBLIOTECA
Iñaki Prieto

Tras la ausencia en el anterior boletín, es abundante el MANUALES:


nuevo material bibliográfico, por lo que os mantenemos
➢ “Cartografía, Orientación y GPS”. Escrito por
al corriente de todo lo que nos ha llegado.
Javier Urrutia y editado por ETOR-OSTOA, completí-
simo y minucioso manual sobre todo lo relacionado
SENDERISMO: con la situación y la orientación.
➢ “Done Jakue bidea, bi ibilbide Euskadin ➢ “Actividad física, deporte y vida, cuerpo y
zehar”. Ejemplar en euskara publicado por el espíritu”. Interesante manual elaborado por José
Gobierno Vasco, describe las 2 rutas jacobeas que Manuel González Aramendi y editado por Oreki.
trascurren por la comunidad autónoma, la de la
costa y la del interior.
LECTURA:
➢ “GR-38. Ruta del vino y del pescado.
➢ “50 primeros años. Bodas de oro. (1955-
Trayecto Lea-Artibai”. Obra de la mancomuni-
2005)”. Obra conmemorativa de nuestros compa-
dad Lea-Artibai, se centra en el tramo comarcal de
ñeros irundarras del club de montaña ERLAITZ, que
esta ancestral ruta que unía La Rioja con los puertos
recopila los mejores momentos de su historia.
vizcaínos.

EXCURSIONES Y TRAVESÍAS: VÍDEOS:


➢ Se trata de una nueva colección de DVDs (de vídeo),
➢ “Lezoko ibilbide pedagogikoak”. Escrito por
que está elaborando la editorial ETOR-OSTOA,
Joxe Mikel Garmendia y Lander Zurutuza y editado
sobre los principales macizos montañosos de Euskal
por el Ayuntamiento de Lezo, propone diversos
Herria (algo parecido a La Mirada Mágica de ETB).
recorridos por el municipio vecino.
Cada DVD viene con un CD “paralelo”, que se
➢ “Bidasoa”. Un nuevo ejemplar de la serie “cuader- utiliza para poder guardar o imprimir fotos, rutas,
nos pirenaicos”, elaborado por Miguel Angulo, junto etc… De momento contamos con las tres primeras
con Mikel Albisu y la editorial SUA, que abarca la “unidades”, Aizkorri, Gorbeia y Pirineos, can-
zona guipozcoana del Bidasoa y las navarras de tidad que irá en aumento a medida que se vaya
Bortziriak / Cinco Villas, Bertizarana y Malerreka. publicando el resto de la colección.
➢ “Picos de Europa, 84 itinerarios a las 68
cimas principales”. Obra de David Atela y la
editorial SUA, detalla los itinerarios a las cimas de
este imponente macizo calcáreo que comparten
Asturias, Cantabria y León.
➢ “50 montañas de la Cordillera Cantábrica”.
Escrito también por David Atela y editado por
Desnivel, se centra en las montañas de esta impor-
tante cordillera del norte peninsular.
➢ “HRP. Alta Ruta Pirenaica. Del Cantábrico
al Mediterráneo en 40 etapas”. Publicado por
Sergi Lara y la editorial Desnivel. Es una detallada
guía, que propone esta fabulosa ruta pirenaica, de
mar a mar, aportando abundante y reciente informa-
ción de utilidad.

ESCALADA:
➢ “Roca caliente en los Pirineos. Volumen II”.
Obra de Luis Alfonso y Xavier Buxó y la editorial
Supercrack Edicions, describe las vías de escalada
de las zonas de Cavallers, Travessani y Estany Llong

azaroa 2006 - 21. zenbakia 39


ALBISTEAK GURE ARTEAN

BERRIAK
URDABURU & COMÈTE
Aurreko urteetan bezala, (zazpi doaz honezkero) aur-
ten ere Urdaburuk “Red Comete” ibilaldia, Ciboure-tik
Oiart zunera (Tolare jatet xera) doana, antolat zen parte
hartu du irailaren 9 eta 10ean, Sokoako hilerria, Urrugne,
Bidegain-berri baserria, Bidasoa ibaia (San Miguel) edo
Sarobe bezelako leku enblematikoetatik pasatuz.
Urtero bezela, aurten ere antolat zaileek, merezidunei
sariak (t xapelak) banatu dizkiete. Aurten, beste bat zuren
artean, Urdaburu Mendizale Elkarteari egokitu zaio,
Bidasoa aldetik honunt zako zatia antolat zeagatik, Mikel
Irasueguik, elkarteko ordezkari bezela, jaso zuen saria Mikel Irasuegui recibe la txapela de “Comète“ en representación
edo hobe esanda buruan ezarri zion Benat Castet-ek. de Urdaburu

Benat Castet izan da Errenteriatik zazpi hiriburuetaraino


Escalada:
proiektua egiten ari ginen bitartean etapa bakoit zaren
bukaeran aterpea bilatu digun laguna Iparraldean. La vía Karmele en Zuriza fue hecha en “libre” (sin artifi-
cial). En la reseña del camping han dejado sus anotacio-
nes a bolígrafo indicando: Largo 2 7a+, Largo 4 7a+,
Como en años anteriores, (y van 7), éste también, Urdaburu Largo 6 6c+, Largo 7 6b. Muy posiblemente fue liberada
ha participado en la organización de la marcha conmemo- por Ravier y Labacame, quienes los días siguientes abrie-
rativa de la Red Comète que se ha desarrollado los días ron una nueva vía a la derecha de La Karmele.
9 y 10 de setiembre desde Ciboure hasta Oiartzun (Rest.
Por otra parte:
Tolare), pasando por los lugares más emblemáticos como el
cementerio de Socoa, Urrugne, el caserío Bidegain Berri, el Ha sido abierta una nueva vía en Zuriza por el socio
río Bidasoa (San Miguel) o el caserío Sarobe. del Urdaburu Luzio Egiguren. El nombre de la vía es
Camille, haciendo referencia al oso que deambula por
Igualmente, todos los años la organización otorga unas
esos parajes.
distinciones (txapelas) a quienes, de una u otra manera, se
hacen acreedores de las mismas. Este año, una de ellas ha
recaido en Urdaburu Mendizale Elkartea, como organiza-
dor de la Marcha Conmemorativa en su tramo posterior al
río Bidasoa, y en su nombre la txapela le fue impuesta a SEMANA MONTAÑERA - 2006
Mikel Irasuegi por Beñat Castet, a quien estamos profunda-
mente agradecidos ya que, durante las etapas transcurridas
Como todos los años, en el mes de noviembre
por Iparralde del proyecto Errenteriatik zazpi hiriburuetara-
celebraremos nuestra semana montañera con el
ino, se ha encargado de buscarnos los locales adecuados
siguiente calendario de actividades:
para comer a gusto después de cada etapa.
Lunes 20: Excursiones Veteranos
Martes 21: Excursiones infantiles.
Proyección fotográfica
Miércoles 22: Charla sobre GPS. Josan
Ugartemendia e Iñaki Prieto
Jueves 23: Papi Olaizola. Montes de
Iparralde
Viernes 24: Antxon Iturriza. Historia del
Montañismo Vasco
Sábado 25: Biziklon
Domingo 26: Urdaburu eguna

En breves fechas tendréis más información en nues-


tra página web. www.urdaburu.org

Cementerio de Ciboure

40 21. zenbakia - azaroa 2006

You might also like