You are on page 1of 12

lnkdks vkf.

k gtkj cxys
ewy ys[kd % ,yhukWj dks;j ejkBh vuqokn % oanuk lkcys
ys[kdys % ,yhusj dkejkBh vuqokn % oanuk
lnkdks vkt igkVsp tkxh >kyh gksrh + frph cgh.k vkf.k HkkÅ ek= vtwugh
>ksiysysp gksrs + vkiY;k Hkkokyk eklkghjksyk tksjtksjkr gkdk ekjr rh mBow
ykxyh] ^vjs fdrh osG >ksi.kkj] vkt 'kkarrk fnu vkgss gs y{kkr vkgs uk
rqeP;k\* lknkdksph ygku cgh.k feRlqbZ vkf.k NksVk HkkÅ bZth nks?ksgh tkxs
>kys +
vaFk:.k dk<wu] >kMyksV d:u lknkdks vkbZtoG ;sowu Eg.kkyh] ^vkbZ yodj
uk"Vk ns + vkt eyk ;k=syk tk;ps vkgs +*
Hkkr vkf.k lwi cufo.;klkBh vkbZ HkkT;k fpjr gksrh + lknkdksyk FkksMh jkxs
Hkjr rh Eg.kkyh] ^rw vkrk vdjk o"kkZph >kyhl + rqyk vkrk FkksMa dGk;yk
goa + njo"khZ vki.k lgk vkWxLV gk fnol le`frfnu Eg.kwu lktjk djrks]
dkj.k ;kp fno'kh fgjksf'kek 'kgjkoj vWVe ckWEc VkDY;kus 'ksdMks&gtkjks yksd
esys gksrs + ;k fnolkph vkBo.k Bsoyhp ikfgts +*
lknkdksph oMhy l>kdh Eg.kkys] ^vktP;k fno'kh R;k v'kqHk] Hk;adj
ckWEcLQksVkeqGs rqeph vkth nsok?kjh xsyh + gk [kjap vR;ap okbZV] dkGkdqê fnol
vkgs +*
R;kuarj lxGs dqVqac izkFkZuslkBh ,dk VscykHkksorh tek >kys + Vscykoj
vkthpk QksVks ,dk lksU;kP;k Ýsee/;s ykowu Bsoyk gksrk + l>kdhauh vkiY;k
loZ iwoZtkaP;k vkRE;kyk 'kkarh feGkoh ;klkBh izkFkZuk dsyh + rlsp vWVe
ckWEceqGs gks.kkÚ;k dWUljlkj[;k okbZV vktkjkiklwu lqjf{kr jkg.;klkBh ns[khy
izkFkZuk dsyh +
fgjksf'kek 'kgjkoj vWVe ckWEcpk LQksV >kyk] R;kyk vkrk uÅ o"ksZ myVwu
xsyh gksrh + ijarq R;k LQksVkrwu th fo"kkjh fdj.ka o /kwj ckgsj iMyk R;keqGa
vktgh fdR;sd yksd Hk;adj vktkjkyk cGh iMr gksrs + vlá osnuk lgu
djr ejr gksrs +
'kkarh fnu
?kjkrys lxGs yksd ckgsj iMys rsOgk jLR;koj [kwi xnhZ >kyh gksrh +
lknkdksgh vkiY;k fiz; eSf=.khlkscr] pqtwdkscjkscj gkrkr gkr ?ksowu
/kkor gksrh + nks?kh thoyx eSf=.kh gksR;k + ifgY;k b;Rrsiklwu ,dkp oxkZr
gksR;k +
lknkdks Eg.kkyh] ^tjk HkjHkj tkÅ ;k Eg.kts vkiY;kyk ;k=sr [kwi dkgh
ikgrk ;sbZy +*
vkbZ njokT;kr mHkh jkgwu ekxwu lkaxr gksrh + ^lkodk'k tk xa] Åu [kwi
ok<ya vkgs +* i.k vkbZpa lkax.ka R;k mRlkgh eqyhaP;k dkukoj iMyap ukgh + R;k
jLR;ko:u osxkus /kkor gksR;k +
^'kkarh ikdZ* P;k bekjrhleksj yksd xaHkhji.ks] 'kkar mHks gksrs + fHkarhoj vWVe
cWkEcus m/oLr >kysY;k 'kgjkps o esysY;k yksdkaps QksVks fpVdoys gksrs + R;k
vWVeckWEcus laqanj] ,sVnkj fgjksf'kek 'kgj okGoaVklkj[ka mtkM gksÅu xsya gksra +
^eyk vWVe cWkEcpk rks Hk;adj LQksV vtwu vkBorks;,]* lknkdks pqtwdksyk
lkaxw ykxyh] ^R;kosGh vla okVya] t.kw djksMks lw;Z ,dkp osGh pedw ykxys
vkgsr +*
^i.k rqyk gs vkBo.ka dla 'kD; vkgs!* pqtwdks Eg.kkyh + ^R;kosGh rj rw Qä
nksup o"kkZph gksrhl +*
^eyk vkBora;]* lknkdks Bkei.ks Eg.kkyh +
ckS) fHk{kwaph izkFkZuk >kyh + vkf.k 'ksdMks dcwrjkauk eksdG;k vkdk'kkr LoSj
mM.;klkBh fiatÚ;krwu eqä dsya xsya +
;k=sr vusd izdkjP;k [kkÅauh nqdkua xtctyh gksrh + R;kaP;k Lokfn"V o
[keax oklkauh Hkwd pkGor gksrh + i.k lknkdksyk R;k okrkoj.kkr vlsgh yksd
fnlys T;kaps psgjs ika<Ú;k Mkxkauh dq:i Hkktys gksrs dh] rs ek.klkps psgjs okVr
uOgrs + vlk dq.kh ek.kwl lknkdkstoG vkyk dh rh frFkwu nqljhdMs fu?kwu
tkbZ +
fnol ekoGY;koj vkdk'kkr jks"k.kkbZph djker nk[koyh xsyh + R;kuarj
lxGh ek.kla dkxnkiklwu cuoysys danhy ?ksowu unhdMs pkyw ykxys +
izR;sd dkxnh dafnykP;k vkr ,d es.kcRrh isVoyh gksrh + danhykoj e`r
O;fäps uko fyfgys gksrs + lknkdksua vkiY;k danhykoj vkiY;k LoxZoklh
vkthpa uko fyfgya + ex rs danhy unhP;k okgR;k izokgkr lksMys xsys +
danhykaps rs dkfQys va/kkjkr dktO;kalkj[ks peper gksrs +

yiysyh osnuk
ikuxGhps fnol uqdrsp dqBs lq: >kys gksrs + ,d fnol lknkdks 'kkGsrwu
mRlkgkua /kkor /kkorp vkyh vkf.k vkbZyk Eg.kkyh] ^vkbZ vkt rj dekyp
>kyh c?k + eh ek÷;k oxkZrQsZ fjys jsllkBh fuoMys xsys vkgs +*
gosrY;k gosr vkiya nIrj Qsdwu >syr vkuanh lknkdks Eg.kkyh] ^tj eh
;kr ftadys rj iq<Y;k o"khZ T;qfu;j gk;LdwyP;k Vhee/;s ek>a ukao uôhp
vlsy 'kkGsP;k Li/ksZyk tk.kkÚ;k la?kkr frph fuoM Ogkoh gh frph ,deso bPNk
gksrh +
R;k fnolkuarj lknkdks izR;sd {k.kh dsoy vkiY;k /kko.;kP;k
Li/ksfZ o"k;hp fopkj djhr vlk;ph + 'kkGsr jkst /kkok;pk ljko djk;ph +
'kkGsrwu ;srkukgh rh /kkor /kkorp ;k;ph + ,d fnol eklkghjksua vkiY;k
ofMykaP;k ?kMÓkGkr frP;k /kko.;kph xrh ekstyh + lknkdksph osxoku xrh ikgwu
loZ yksd vk'p;kZr iMys + vla okVr gksra] t.kw rh okÚ;kP;k osxkuap /kkor
vkgs +
'ksoVh Li/ksZpk fnol mxoyk + eqykaps vkbZ&oMhy] ukryx] fe=eaMGh [ksG
igk;yk eSnkukr xksGk >kys + lknkdks FkksMhQkj ?kkcjysyh gksrh + ,su iG.;kP;k
osGh vkiyh ikoya mpy.kkj ukghr dh dk; vla fryk okVr gksra + nqlÚ;k
la?kkrhy [ksGkMw vkiY;k la?kkis{kk vf/kd rkdnoku o map fnlr gksrs +
vkbZua lknkdksyk /khj nsr lkafxrya] ^vxa Li/kkZ lq: gks.;kiwohZ v'kh Hkhrh
okV.ka LokHkkfodp vkgs + i.k rw dkGth d: udks + rw eSnkukr tkrkp c?k
d'kh okÚ;kP;k osxkus /kko'khy +*
vkiY;k vkbZps izseG o /khjkps cksy ,sdwu lknkdkspk mRlkg iqUgk tkxk
>kyk + /khj vkyk + vkf.k frph fgEer ,dne ok<yh +
fjsysP;k Li/kkZ lq: >kY;kph f'kVh oktyh + lknkdksps loZ y{k dsoG fjys
jsloj dsafnzr >kya gksra + ckdh loZ tx rh t.kw fol:u xsyh gksrh + tsOgk
frph ikGh vkyh rsOgk lknkdks vkiys izk.k ,doVwu o loZ 'käh i.kkyk ykowu
/kkoyh + jsl lai.;kP;k osG frps ân; tksjtksjkus /kM/kMr gksra +
R;kosGh lknkdksP;k MksD;kr ,dne pDdj vkY;klkj[ka okVya + frph eS=h.k
vksjMyh] ^lknkdks rqeph Vhe ftadyh cja dk *+ rjhgh fryk rs dkghgh letya
ukgh + nksu rhu osGk Mksda >Vdya rsOgk pôj FkksMh deh >kyh +
laiw.kZ fgokGkHkj rh vkiyk /kko.;kpk osx ok<o.;kpk ljko djr jkfgyh +
'kkGsrY;k la?kkr fuoM gks.;klkBh jkspk ljko vko';dp gksrk + fdR;sd osGk ;k
/kko.;kP;k njE;ku frps Mksds xjx: ykxs + i.k ;kckcr frua vkiY;k ?kjP;kauk
dkghgh lkafxrya ukgh + frP;k eukr Hkhrh gksrh + i.k frua vkiY;k thoyx
eSf=.khykgh gs lkafxrya ukgh +
,d fnol frph vkbZ Eg.kkyh] ^lknkdks] rq÷;k,o<Ók eqyhua vkrk fdeksuks
¼tkikuh efgykapk ikjaifjd iks"kk[k½ ?kkyk;yk gok + ek÷;ktoG vkrk iSls lkBys
dh eh rqyk ,d fdeksuks ?ksÅu nsbZu +*
vkbZ fdeksuks ?ksÅu ns.kkj Eg.kwu frus vkbZyk /kU;okn fnys + i.k eukiklwu
fryk fdeksuksph vkoM uOgrhp + frpa lkja y{k vkrk Li/ksZdMs ykxya gksra +

tho?ks.kh osnuk
vlsp dkgh vkBoMs xsys + loZ dkgh Bhd pkyw jkfgya + i.k Qsczqokjh
efgU;kP;k FkaMhr ,d fnol HkY;k ldkGh lknkdks 'kkGsP;k eSnkukr
/kko.;kpk ljko djhr gksrh + rsOgk vpkud fryk tksjkph pôj vkyh + rh
tfeuhoj iMyh + frP;k ckbZauh iVdu tkÅu fryk mpyya +
^eyk okVra; dh eh [kwi neys vkgs]* lknkdks {kh.k vkoktkr Eg.kkyh +
tsOgk frua FkksMa mHka jkg.;kpk iz;Ru dsyk rsOgk rh iqUgk iMyh +
frP;k ofMykauk cksykoya xsya + rs lknkdksyk jsMØkWlP;k nok[kkU;kr ?ksowu
xsys + nok[kkU;kr tkrkp frpa eu Hk;Hkhr >kya + gkWfLiVypk ,d foHkkx [kkl
d:u vWVe ckWEce/;s vktkjh iMysY;k jksX;kalkBh gksrk +
dkgh fefuVkarp lknkdks Nkrhpk ,Dljs ?ksryk xsyk + vkf.k jäkphgh rikl.kh
dsyh xsyh + Mk + uqekVk ;kauh frph rikl.kh dsyh vkf.k fryk dkgh iz'u
fopkjys +
rksi;Zar lknkdksP;k ?kjkrys loZt.k gkWfLIVyyk iksgkspys gksrs + vkbZ dkiÚ;k
vkoktkr Eg.kr gksrh] Y;wdsfe;k] Eg.kts jäkpk dWUlj! i.k gs rj v'kD;
vkgs +*
lknkdks rh Hk;adj ckreh ,sdwu gkn:u xsyh + vkiY;k nksUgh dkukaoj gkr
Bsowu frua MksGs feVwu ?ksrys +
FkksMÓk osGku ulZ fryk gkWfLiVyP;k ,dk [kksyhr ?ksowu xsyh + ulZus
lknkdksyk ,d lwrh fdeksuks ?kkyk;yk fnyk + iyaxkoj rh >ksiyhp gksrh]
rso<Ókr lxGst.k fryk HksVk;yk vkys +
lknkdksyk vkiY;k feBhr ?ksr vkbZ Eg.kkyh] ^rqyk bFks dkgh fnol jgkos
ykxsy + i.k jkst jk=h eh rqyk HksVk;yk ;sr tkbZu +*
eklkfgjks] feRlqbZ vkf.k bth ;kauh jkst 'kkGsuarj fryk HksVk;yk ;k;ps opu
fnys +
^eyk [kjap vWVe cWkEcpk jksx ykxyk;\* lknkdks ofMykauk fopk: ykxyh +
l>kdhaP;k MksG;kr vikj fpark Hk:u jkfgyh gksrh + rs ,o<ap Eg.kkys +
^MkWDVjkauk rqÖ;k dkgh rikl.;k djk;P;k vkgsr + cl ,o<ap + ;klkBh rqyk
gkWfLiVye/;s dkgh vkBoMs jkgkos ykxsy +
^dkgh vkBoM]* lknkdksyk vkBoMs o"kkZizek.ka ykacypd okVya + rh vkrk
'kkGsP;k Li/ksZr Hkkx d'kh ?ksÅ 'kd.kkj\ eukoj la;e Bsowu frua u jM.;kpk
[kwi iz;Ru dsyk +
lknkdksyk vkrk osxGhp Hkhrh okVw ykxyh + fryk ekghr gksr]a ,dnk yksd
gkWfLiVye/;s nk[ky >kys dh iqUgk d/khgh vkiY;k ?kjh tkr ukghr + R;k jk=h
rh fdR;sd rkl jMr jkfgyh + ,o<a ,dVsi.k fryk d/khp tk.koya uOgra +

lksusjh cxGk
nqlÚ;k fno'kh lknkdks FkksMh m'khjkp mByh + ulZ fryk bat's ku nsrk&nsrk
Eg.kkyh] ^gkWfLiVye/;s jkstp batD s 'ku fnys tkbZy + yodjp rqyk ;kph lo;
gksbZy +*
R;k fno'kh nqikjh frph vkoMrh eS=h.k pqtwdks fryk HksVk;yk vkyh + vkiY;k
nksUgh gkrkauh ikBhekxs dkghrjh yior o glr rh vkyh gksrh + lknkdksyk rh
Eg.kkyh] ^tjk rq>s MksGs can dj c?kw + eh rqÖ;klkBh ,d xaer vk.kyh vkgs +*
lknkdksus vkiys MksGs xPp feVys + tjk osGkua frua MksGs m?kMys rj
frP;kleksj jaxcsjaxh dkxn vkf.k ,d dk=h Bsoyh gksrh] ^gs dk;\* rs lkeku
ikgwu lknkdks fopk: ykxyh + pqtwdh Lor%ojp [kw"k gksrh + rh Eg.kkyh] ^rq>h
izÑrh Bhd dj.;klkBh eh ,d ;qfä 'kks/kwu dk<yh vkgs +*
pqtwdksus R;krY;k lksusjh dkxnkpk pkSdksu dkiyk vkf.k R;kP;k ?kM;k ?kkywu
,d laqnj cxGk cuoyk +
lknkdksyk dkgh letsuk + frus fopkys] ^i.k gk dkxnkpk cxGk eyk dlk
dk; cjk dj.kkj\*
^vla rqyk lkjl i{;kph tquh xks"V ekghr ukgh dk\* pqtwdhua fopkjya]
^lkjl i{kh ,d gtkj o"kkZi;ZUr ftoar jkgrkr + vkf.k dq.kh vktkjh&ek.klkua
,d gtkj lkjl i{kh cuoys rj nso R;kyk cjk djrks *+ rh lknksdksP;k gkrkr
dkxnkpk rks cxGk nsrk nsrk Eg.kkyh] ^gk ?ks rq>k ifgyk i{kh *+
lknkdksP;k MksG;kr Vpdu ik.kh vkya + frus pqtwdhps eukiklwu vkHkkj
ekuys +
pkSdksuh dkxn nqeMwu R;kiklwu cxGk r;kj dj.ka lq:okrhyk [kwi vo?kM
okVya + fnlk;yk lksik okV.kkjk cxGk cuo.ka ,o<a ljG uOgra + i.k pqtwdhP;k
enrhua fryk rs dke teya + [kwi esgur ?ksowu frua ngk cxGs r;kj dsys +
vkf.k rs lxGs cxGs lksusjh i{;kP;k vksGhr ltowu Vkdys + dkgh cxGs
vxnhp osMs okdMs >kys gksrs + i.k gh rj dsoy lq:okr gksrh!
^vkrk eyk uÅ'ks uOon cxGs vtwu cuok;ps vkgsr]* lknkdks Eg.kkyh + R;k
lksusjh cxG;kaeqGa fryk Lor%yk [kwi lqjf{kr okVr gksra + dkgh vkBoM;krp
fryk okVya dh rh ,d gtkj cxGs cuow 'kdsy + ex frph rC;sr B.kB.khr
gksbZy vkf.k rh vkjkekr ?kjh tkÅ 'kdsy +
eklkghjks 'kkGsrwu vkY;koj lknkdksyk HksVk;yk vkyk rsOgk Vscykoj xnhZ
dj.kkjs cxGs c?kwu Eg.kkyk] ^gs Vscy rj ygku vkgs + R;koj ,o<;k cxG;kauk
tkxk iqjr ukgh Eg.kwu eh ;k i{;kauk Nrkyk yVdkowu Vkdrks +* lknkdks [kwi
[kw"k gksrh + rh lkj[kh glr gksrh +
^rw eyk opu ns dh eh tso<s i{kh cuosu rs lxGs rw Nrkyk Vkaxwu ns'khy]*
lknkdks Eg.kkyh +
eklkghjksua fryk rla opu fnya + ^ex rqyk vkrk ,d gtkj dkxnkps i{kh
/kkX;kus yVdo.;kps dke djkos ykxsy]* lknkdks Eg.kkyh + frP;k MksG;kr vkrk
vk'ksph ped gksrh +
^,d gtkj!* eklkghjks vk'p;kZua Eg.kkyk] ^rw ps"Vk rj djr ukghsl\*
R;kus ulZdMwu nksjk vkf.k fpdViV~Vh ekxowu ?ksryh vkf.k rs ngkgh i{kh
Nrkyk yVdkowu Vkdys + rks lksusjh i{kh ek= lknkdksP;k Vscykoj jkgw fnyk +
lk;adkGh vkbZlkscr feRlqbZ vkf.k bZth lknkdksyk HksVk;yk vkys + dkxnkps rs
i{kh c?kwu izR;sdt.k pdhr gksr gksrk + vkbZyk lxG;kr ygku fgjok cxGk
lokZr tkLr vkoMyk + frua lkafxrya dh ygku dkxn nqeM.ka rj Qkj vo?kM
vlra +
lxGs ykssd tsOgk ?kjh xsys rsOgk lknkdksP;k R;k [kksyhr iqUgk Hk;adj
,dkdhi.kk tk.kow ykxyk + R;k mnkl okrkoj.kkrwu ckgsj ;s.;klkBh lknkdks
iqUgk dkxnkps cxGs cuow ykxyh +
vdjk + + + + eh yodjp Bhd gksÅu tkbZu!
ckjk + + + eh yodjp Bhd gksÅu tkbZu!!

dsuth
dkxnkps rs cxGs ,d 'kqHkz ifo= izfrd gksrs + frP;k ifjp;krhy loZt.k
lknkdksP;k cxG;kalkBh dkxn tek d: ykxys + pqtwdhua vkiY;k 'kkGsrwu dkgh
jaxhr dkxn ekxwu vk.kys + oMhy vkiY;k dsl dkik;P;k nqdkukr dkxnkps
rqdMs lkaHkkGwu Bsor + ulZlq)k vkS"k/kkaP;k ikdhVkaps dkxn lknkdkslkBh lkaHkkGwu
Bsor vls + vkf.k eklkghjks vkiY;k fnysY;k opukuqlkj izR;sd i{kh Nrk'kh
NkuiSdh yksacrk Bsowu nsr vls + d/kh&d/kh rks vusd cxGs ,dkp nksÚ;k'kh
yVdowu nsbZ + dkgh eksBs i{kh ek= Lora= ,dVs cka/kys tkr +
iq<hy dkgh efgus vls xsys dh lknkdks ,dne B.kB.khr >kyh vkgsl
okVys + rjhgh MkWDVj uqekVk ;kaP;k ers frpa gkWfLiVye/;s jkg.kap mfpr gksra +
vkrki;Zar lknkdksyk gs ekghr >kya gksra dh] fryk Y;wdsfe;k vFkkZr jäkpk
dWUlj >kyk vkgs + i.k fryk gsgh BkÅd gksra dh dkgh jksxh ;k vktkjkrwugh
cjs gksrkr + frua cja gks.;kph vk'kk lksMyh uOgrh + vki.k ,d fnol iw.kZ cjs
gksÅ ;kph fryk [kk=h gksrh +
tsOgk fryk cjs okVr vls rsOgk rh osxosxG;k dkekr xaqrysyh vls + rh
'kkGspk vH;kl djhr vls] fe=eSf=.khauk i= fyfgr vls + vkf.k HksVk;yk
vkysY;ka'kh xIik xks"Vh] dksMh] xk.kh] [ksG] v'kkizdkjs etsr osG ?kkyoh +
lk;adkGP;k osGh rh pkSdksuh dkxn nqeMwu R;kps i{kh cuor vls + vkRrki;ZUr
frua rhu'ks i{;kaps Fkos cuoys gksrs + vkrk i{kh cuo.;kr frpk gkr pkaxykp
clyk gksrk + ljkbZri.ks frph cksVa iVkiV nqeM ?kkyhr vlr + vkrk lxGs i{kh
laqnj rj curp] i.k rs lthogh okVr gksrs +
ijarq R;k Hk;adj fo"kkjh vWVe ckWEcpk vktkj lknkdksP;k 'kfjjkr iljr
xsyk + frpa Mksda d/kh fryk vla okVs] t.kw frP;k gkMkr vkx HkMdyh vkgs
vkf.k rh forGr pkyyh vkgs + v'kk ej.kizk; ;krukaP;k osGh frP;k
MksG;klekjs va/kkjh ;sbZ + ;k vR;ar v'käa voLFksr rh dkghgh d: 'kdr
uls + f[kMdhckgsj fnl.kkjh >kMa U;kgkGr iMwu jkg.ka gkp frpk fojaxqGk jkfgyk
gksrk + rklu~rkl rh rks lksusjh i{kh vkiY;k ekaMhoj Bsowu clwu jkgh +
,dnk vlap lknkdks [kwi v'kä voLFksr gksrh + rsOgk ulZua fryk pkdkP;k
[kqphZr clowu OgjkaMÓkr vk.kya + frFka FkksMa Åu gksra + frFka ifgY;kankp
lknkdksph HksV dsuth'kh >kyh + dsuth uÅ o"kkZpk gksrk] i.k rks vkiY;k
o;kis{kk [kwip ygku okVr gksrk + lknkdks R;kpk ckjhd] lqdysyk psgjk vkf.k
ped.kkjs dkGs MksGs Vd ykowu c?kr jkfgyh +
^gWyks!* rh Eg.kkyh] ^ek>a ukao lknkdks +*
dsuth [kwi {kh.k vkoktkr mRrj fnya + dkgh osGkrp rs nks?ka [kwi o"kkZaph
vksG[k vlysY;k fe=kaizek.ka xIikxks"Vh d: ykxys + dsuthyk nok[kkU;kr Hkjrh
gksÅu cjkp dkG yksVyk gksrk + i.k R;kyk HksVk;yk [kwi deh yksd ;sr +
R;kps vkbZ&oMhy okjys gksrs vkf.k toGP;kp ,dk 'kgjkr rks vkiY;k
vkthlkscr jgkr gksrk +
dsuth lknkdksyk lkaxr gksrk] ^ek>h vkth [kwi Egkrkjh >kyh vlY;kus rh
vkBoMÓkrwu ,dnkp eyk HksVk;yk ;srs + r;keqGa eh tkLrhr tkLr osG Qä
okpukrp ?kkyorks +*
lknkdks dsuthP;k mnkl psgÚ;kdMs c?kr jkfgyh +
^i.k vkrk dkgh eyk Qjd iM.kkj ukgh]* vkiya cksy.ka iq<a pkyw Bsor
dsuth Eg.kkyk] ^dkj.k eh yodjp e:u tkbZu + vWVe ckWEceqGs eyk jäkpk
dWUlj >kyk vkgs +*
^i.k rqyk Y;qdsfe;k gksÅp 'kdr ukgh]* lknkdks Eg.kkyh] ^tsOgk vWVe
ckWEcpk LQksV dsyk xsyk rsOgk rww tUekykgh vkyk uOgrkl +*
^R;kua dkgh Qjd iMr ukgh + ;k vktkjkpa fo"k ekÖ;k vkbZP;k 'kjhjkr
iksgkspya gksra uk!* dsuth Eg.kkyk +
lknkdksua dsuthpa lkaRou djk;pk iz;Ru dsyk + frua dsuthyk lksusjh
i{;kfo"k;hgh lkafxrya +
^eyk lksusjh i{;kafo"k;h ekfgrh vkgs]* dsuth Eg.kkyk] ^i.k vkrk [kwi osG
>kyk vkgs + vkrk eyk nsogh okpow 'kdr ukgh +*
dsuthlkBh dk; djkoa ;k fopkjkr rh cqMwu xsyh + frua lokZr pkaxY;k o
jaxhr dkxnkps dkgh i{kh cuoys + vkf.k rs dsuthlkBh ikBowu fnys + ^cgqrsd
ek>s i{kh R;kpa nq%[k nwj d: 'kdrhy]* frua fopkj dsyk + uarj lknkdks
vkiY;klkBh dkxnkps dkgh cxGs d: ykxyh +
rhu'ks ,dks.k,sa'kh + + + rhu'ks uOon + + + +,d fnol dsuth OgjkaMÓkar fnlsuk +
ulZua ;sowu lknkdksyk lkafxrya dh dky jk=h dsuth xsyk + lknkdksyk gs nq%[k
lgu >kya ukgh + fHkarhdMs rksaM d:u rh gelwu gelwu jMyh + frpa jM.ka
Fkkacya rsOgk jk= gksÅu xsyh gksrh + vkdk'kkrY;k ped.kkÚ;k pkan.;kadMs c?kwu
rh Eg.kkyh] ^dsuth ;k vla[; rkÚ;kiSdh ,dk rkÚ;kr tkÅu clyk vlsy
dk;\*
^tks ftFka vlsy frFka ekÖ;k ers vkrk [kw"k vlsy]* ulZ Eg.kkyh + ^R;kua
vkiya vktkjkua Fkdysya 'kjhj R;kxya + R;kpk vkRek vkrk eqä >kyk vkgs +*
lknkdks gosr FkjFkj.kkÚ;k >kMkaP;k ikukaps vkokt ,sdr gksrh + ex frua
fopkjya] ^vkrk ;kuarj ehp ej.kkj] gks; uk\*
^ukgh]* ulZ udkjkFkhZ gkr gyor Eg.kkyh + iyaxkoj jaxhr dkxn iljr ulZ
Eg.kkyh] ^lknkdks >ksi.;kiwohZ eyk dkxnkpk ,d i{kh d:u nk[ko + tsOgk rq>s
,d gtkj i{kh gksrhy rsOgk rw ,dne Bhd gksÅu tk'khy + vkf.k ex Egkrkjh
gksbZi;ZUr Nku tx'khy +*
ulZP;k ;k Eg.k.;koj fo'okl Bso.ka lknkdksyk tM tkr gksra + i.k rh iqUgk
i{kh cuo.;kr xdZ >kyh + vkf.k vkiY;k rC;srhlkBh izkFkZuk d: ykxyh +
pkj'ks =sl"B + + +pkj'ks pkSl"B + + +

'ksdMks 'kqHksPNkapk o"kkZo


twu efguk cjkscj ikÅl ?ksÅu vkyk + fnolHkj ikolkps Fksac f[kMdhP;k
dkpsoj vkiVr jgkr +
lknkdksP;k psgjk vkrk fioGlj iMyk gksrk + vkrk gkWfLipye/;s Qä frps
vkbZ&oMhy vkf.k eksBÓk Hkkokykp ;k;ph ijokuxh gksrh + frP;k oxkZrhy loZ
eqykeqyhauh feGwu frP;klkBh ,d ykdMhph ckgqyh ikBoyh gksrh + rh ckgqyh
lknkdksua lksusjh i{kktoG Vscykoj Bsoyh gksrh +
vkbZph fpark ok<yh gksrh dkj.k lknkdksua vkrk tso.k[kk.k [kwi deh dsya
gksra + ,d fnol vkbZua lknkdksph lxG;kr vkoMrh feBkbZ cuoyh gksrh + i.k
rh dsoG ,dp ?kkl [kkÅ 'kdyh + frps tcMs lqtys gksrs + vkf.k fryk dkghp
pkork ;sr uOgra +
lknkdkspa dqVac [kwi xjhc gksra + [kwi d"V d:u feGoysY;k iS'kkrwua rs
frP;klkBh pkaxya] ikSf"Vd vUu nsr + vkf.k rs gh lknkdks [kkÅ 'kdr uOgrh +
;k fopkjkua frP;k MksG;krwu ik.kh vkya +
vkbZua vkiY;k ysdhyk dkGtk'kh ?kê /kjya vkf.k Eg.kkyh] ^rw dkGth d:
udksl + rw Bhd gks.kkj vkgsl + T;k fno'kh lw;Zn'kZu gksbZy R;kfno'kh rqyk
pkaxya cja okVsy +* uarj vkbZua fryk frP;k 'kkGsrY;k iqLrdkrwu dkgh dfork
okpwu nk[koY;k +
eklkghjks vkyk + R;kua vkiY;k f[k'kkrwu ,d ?kMh ?kkrysyk pkanhP;k jaxkpk
dkxn fnyk + Eg.kkyk] ^gk dkxn bZthus rqyk ;klkBh fnyk vkgs] fd rw vk.k[kh
,d i{kh r;kj djkokl *+
lknkdksua dkxnkpk okl ?ksryk + R;kyk pkWdysVpk Nku okl gksrk + ^cgqrsd
nsokykgh pkWdysVpk okl vkoMsy!* lknkdks Eg.kkyh gs ,sdwu fr?kaght.k
[kG[kGwu glys + fdrhrjh fnolkr vkt izFkep lknkdks glyh gksrh + gk ,d
'kqHk'kdwu gksrk + cgqrsd lksusjh i{;kua vkiyh tknw vkrk lq: dsyh gksrh +
lknkdksua pkanhP;k jaxkpk dkxn ljG dsyk o rks nqeMwu ,d cxyk r;kj
dsyk +
ikp'ks ,drhl + + +
i.k rh vkrk Fkdwu xsyh gksrh + dkxn nqeM.;kph 'kähgh frP;kr mjyh
uOgrh + vkbZ ,d dfork xq.kxq.kw ykxyh + gh dfork rh lknkdksP;k ygkui.kh
fryk ,sdor vls +
^LoxkZrY;k lksusjh i{;kauks]
ekÖ;k ykMdhyk vkiY;k
ia[kkuh >kdwu Vkdk + + + *

'ksoVps dkgh fnol


tqyS efguk lair vkyk gksrk + vkrk gosr m"ek gksrk vkf.k mUgagh gksrh +
lknkdksph izÑrhgh tjk cjh okVr gksrh + ^eh gtkjiSdh fuEekis{kk tkLr i{kh
cuosyr + cgqrsd R;keqGa dkghrjh 'kqHk ?kMsy +* rh toG clysY;k eklkghjksyk
Eg.kkyh +
vkf.k cjpla rlap ?kMya + frph Hkwd iqUgk tkxh >kyh + osnuk laiY;k +
frP;k ;k izxrhoj MkW uqekVk [kw"k >kys vkf.k fryk ,dnk frP;k ?kjh QsjQVdk
ek:u ;s.;kph ijokuxh fnyh + ?kjh tk.;kP;k dYiusua lknkdks ,o<h [kw"k
>kyh dh R;k jk=h fryk >ksip vkyh ukgh + R;keqGa laiw.kZ jk= rh i{kh cuor
jkfgyh +
lgk'ks ohl + + lgk'ks ,dohl + + +
vkiY;k ?kjh ;sÅu ?kjkrY;k loZ lnL;kalkscr jkfgY;kus frP;k vkuankyk
m/kk.k vkys + vkbZua vkf.k feRlqbZua frP;k LokxrklkBh ?kklwu ?kklwu ?kj LopN
dsya gksra +
lknkdkspk lksusjh i{kh vkf.k ykdMh ckgqyhgh R;kauh gkWfLiVye/kwu ?kjh
vk.kyh gksrh + xksMk/kksMkP;k inkFkhZauh laiw.kZ ?kjkr ?ke?ke okl lqVyk gksrk +
lknkdks [kw"k gksrh vkf.k cgqrsd rh vkrk ?kjhp jkg.kkj gksrh + gkWfLiVye/;s
vkrk tkoa ykx.kkj uOgra +
fdrhrjh fnol l>kdh ifjokjkps lxGs ukrsokbZd vkf.k fe=eaMGh lknkdksyk
;sowu HksVr jkfgys + i.k ,d vkBoMÓkrp lknkdksP;k psgÚ;koj iqUgk Fkdok fnlw
ykxyk + rh vkrk dsoG xqipwi clwu jgkr vls + vkf.k ;s.kkÚ;k&tk.kkÚ;k
ikgq.;kadMs Qä c?kr clr vls
lknkdksph v'kh v'kä] nqcZy voLFkk c?kwu lxGst.k nq%[kh gksrs + vkbZP;k
MskG;kaleksj osxkua /kko.kkÚ;k vkiY;k ykMD;k papy lknkdksph vkBo.k rjGwu
tkr vls +
nqlÚ;kp fno'kh lknkdksyk gkWfLiVye/;s ijrkoa ykxya + ifgY;kankp rh
gkWfLiVyP;k 'kkar] ,dkar vlysY;k [kksyhr [kw"k gksrh + frps vkbZ&oMhy [kwi osG
frP;ktoG clwu jkfgys + lknkdks >ksisrp dkghrjh cMcMr gksrh +
vkbZyk dkgh letsuk + frua lknkdksps gkr vkiY;k gkrkr /k:u Bsoys +
oMhy Eg.kkys] ^lknkdks vkrk rqyk FkksMsp i{kh cuokos ykxrhy vkf.k ex rw
,dne cjh gks'khy +*
rso<Ókr ulZ vkyh + frua lknkdksyk vkS"k/k I;k;yk fnya + MksGs can dj.;kiwohZ
lknkdks lksusjh i{kh mpywu Eg.kkyh] ^,d fnol eh Bhd gksÅu tkbZu iw.kZ]
vkf.k ex okÚ;kP;k osxkua /kkosu +*
R;k fnolkuarj toG&toG izR;sd fno'kh MkWDVj uqekVk lknkdksyk jä
p<or + ^eyk ekghr vkgs rqyk =kl gksrks;]* rs Eg.kr] ^i.k vkEgkyk vkiyk
lxGs iz;Ru djk;yk gosr +*
lknkdks gksdkjkFkhZ eku gyor vls + vkiY;k osnuk rh d/khgh O;ä djhr
uls + cgqrsd [kwi [kksyoj ,d Hkhrh frP;k vkr mitw ykxyh gksrh + rh Hkhrh
gksrh e`R;wph! vktkjklkscrp fryk ;k ej.kkP;k lksusjh i{kh gksrkp + rks
lknkdksph mesn dk;e tkxh Bsor gksrk!
vkbZ tkLrhrtkLr osG vkrk gkWfLiVye/;sp Fkkacr vls + frP;k psgÚjkojhy
xk< fpark c?kwu lknkdksps dkGht vkrY;kvkr tGr vls +
>kMkaph ikua vkrk jax cnyw ykxyh gksrh + vkrk lknkdksps loZ dqVaqch;s fryk
'ksoVps HksVk;yk vkys gksrs + bthus lknkdksyk ,d Mck fnyk + rks lksusjh
dkxnkr cka/kwu oj yky fjfcuhus cka/kyk gksrk + lknkdksus gGwgGw Mck m?kMyk +
MC;kP;k vkr lknkdkslkBh ,d lqanj HksVoLrw gksrh] js'keh fdeksuks! R;kP;koj
psjhP;k Qqykaps Hkjrdke dsys gksrs + vkbZua fdrh izsekua rks cuoyk gksrk +
fdeksuks ikgwu lknkdks jMw ykxyh +
^rw dk cuoykl gk\* rh eÅ js'keh fdeksuksoj gkr fQjor Eg.kkyh + ^eh
gk d/kh ?kkyw 'kd.kkj ukgh + vkf.k js'khe fdrh egkx vkgs +*
^lknkdks] rqÖ;k vkbZua dky laiw.kZ jk= tkxwu gk fdeksuks iw.kZ dsyk vkgs +
vkiY;k vkbZlkBh ,dnk rks ?kky +* oMhy Eg.kkys + [kwi iz;Rukuarj lknkdks
iyaxko:u mBw 'kdyh + vkbZP;k enrhua frua fdeksuks ?kkryk + lknkdks ;klkBh
[kw"k gksrh dh frps lqtysys ik; fdeksuksr yiwu xsyks gksrs + lknkdks ,d&,d
ikÅy gGwgGw Vkdhr iq<s pkyyh + vkf.k f[kMdhtoGP;k [kqphZr tkÅu clyh +
lxGs Eg.kr gksrs dh js'keh fdeksukse/;s lknkdks ,dne jktdqekjhlkj[kh
fnlrs +
R;kposGh pqtwdks frFks ;sowu iksgkspyh + MWkDVj uqekVkauh fryk FkksMkp osG
HksV.;kph ijokuxh fnyh + pqtwdks vk'p;kZua lknkdksyk c?kr jkfgyh + ex
Eg.kkyh] ^Ldwy Mªl s is{kk rw ;k fdeksuksr fdrhrjh lqn a j fnlrsl *+
;koj loZt.k glys + lknkdksgh glyh +
^ex eh cjh >kY;koj njjkst gkp fdeksuks ?kkywu 'kkGsr tkbZu]* lknkdks
xaer dsyh +
feRlqbZ o bZth gs ,sdwu [kG[kGwu glys +
dkgh osGh rj vla okVya t.kw ?kjpa tqua [ksGhesGhpa okrkoj.k ijrwu vkya
vkgs + R;kauh xk.;kP;k HksaMÓkapk [ksG [ksGyk vkf.k lknkdksP;k vkoMhph xk.kh
xk;yh +
;k njE;ku lknkdks [kqphZoj xqipwi clwu jkfgyh + rh vkiya nq%[k o =kl
eukr nkcwu Bsowu gksrh + cgqrsd rs ;ksX;p gksra + ?kjh tkrkuk vkbZ&oMhykaP;k
psgÚ;koj [kq'kh gksrh +
>ksi.;kiwohZ lknkdks dsoG vk.k[kh ,dp i{kh cuow 'kdyh +
lgk'ks pOospkGhl + + +
lknkdksua cuoysyk gk 'ksoVpk cxyk gksrk +

okÚ;k'kh 'k;Zr
lknkdks tlt'kh v'kä gksr xsyh rlr'kh e`R;qfo"k;h [kwi [kksykr tkÅu
fopkj d: ykxyh + rh LoxkZr tkÅu map Mksx a jkoj jkghy dk\ e`R;wP;kosGh
[kwi =kl vlsy dk\ dh e`R;w Eg.kts ,d nh?kZdkGkph >ksi vkgs\ e`R;wyk
folj.;kpk lknkdksua [kwi iz;Ru d:u cf?kryk + i.k rh R;kr ;'kLoh >kyh
ukgh + frP;k loZ iz;Rukuarj ej.kkps fopkj frP;k eukr ?kksGrp jkfgy +
vkWDVkscj e/;koj rj frph v'kh voLFkk >kyh dh fryk jk= vkf.k fnol
;kph dkghp tk.kho gksr uOgrh + ,d fnol tsOgk rh tkxh >kyh rsOgk vkbZ
frP;ktoG clwu jMr vkgs vls fryk fnlys +
^vkbZ jMw udksl]* lknkdksua fouo.kh dsyh] ^Ñik d:u jMw udksl +* lknkdks
vk.k[khugh dkghrjh cksyw bfPNr gksrh i.k frph thHk vkf.k rksaM pkysukla
>kya + canp >kya + frP;k MksG;krwu ,d vJw Vidu ?kjaxGyk + frua vkiY;k
vkbZyk fdrh nq%[k fnya gksra! lknkdks vkrk dkghgh d: 'kdr uOgrh + dsoy
dkxnkps i{kh cuo.ks os dks.kR;krjh nSoh peRdkjkph okV igk.ks gsp frP;k gkrh
gksrs + frua ,d dkxn mpyyk i.k frph v'kä cksVa dkxn eqMiw 'kdyh
ukghr + ^vkrk rj eh dkxnkps i{khgh cuow 'kdr ukgh +* rh Lor%'khp
Eg.kkyh + iqUgk ,dnk frua iw.kZ 'käh ykowu dkxn nqeM.;kpk iz;Ru dsyk i.k
R;kposGh frP;k MksG;kleksj va/kkj iljyk!
dkgh fefuVkarp MkWDVj uqekVk fryk igk;yk vkys + R;kauh frP;k MksD;koj
gkr Bsoyk + gGwp frP;k gkrkryk dkxn cktwyk djr Eg.kkys] ^rw vkrk vkjke
dj + gk i{kh rw m|k cuo +*
ewPNkZ ;sr pkyysY;k voLFksr lknkdks gks Eg.kkyh + m|k + \
+ m|k frP;klkBh
[kwi&[kwi ykac gksrk +
nqlÚ;k fno'kh lknkdksua MksGs m?kMys rsOgk ?kjkrys lxGst.k frP;ktoG gksrs +
lknkdks R;kaP;kdMs c?kwu glw ykxyh + rh dk;eph R;akP;k ân;kr jkg.kkj gksrh
;kpk fryk fo'okl gksrk +
vla okVr gksra t.kw izdk'kfdj.ka frP;k MksG;kleksj ukpr vkgsr + lknkdksua
vkiyk v'kä gkr lksusjh i{kh /kj.;klkBh iq<s dsyk + frph thou'käh gGwgGw
lair pkyyh gksrh + i.k lksusjh i{kh vtwugh frP;kr okjs Hkjrp gksrk +
frua Nrk'kh yksacdG.kkjs cxGs ikfgys + rso<Ókr f'kf'kj_rwrhy gsoP;k >qGwdk
vkY;k vkf.k lxGs cxGs gosr LoSj mMw ykxys + vla okVw ykxya] t.kw rs loZ
i{kh ftoar vkgsr o f[kMdhckgsjP;k fuG;k vkdk'kkdMs ia[k il:u mMw ykxys
vkgsr + rs i{kh fdrh lqanj o eqä gksrs] lknkdksua ,d nh?kZ 'okl ?ksryk +
fryk mpdh ykxY;klkj[ks >kys + frus vkiys MksGs feVwu ?ksrys + R;kuarj rh
iqUgk d/khp mByh ukgh +

lknkdkspk e`R;w 25 vkWDVkscj 1955 jksth >kyk +


lknkdksps nQu 1000 cxG;kalg djrk ;kos Eg.kwu frP;k
oxkZrhy lokZauh feGwu mjysys 365 dkxnkps cxGs cuoys +
lknkdksP;k Le`frlkBh vkf.k v.kqckWcP;k ifj.kkeh ej.kkÚ;k eqykaph vkBo.k
Eg.kwu ,d Lekjd cuo.;kpk fopkj lknkdksP;k fe=kauh dsyk +
lkÚ;k ns'kkrhy eqykauh R;kauk ;klkBh enr dsyh +
1958 e/;s gs Lekjd r;kj >kys +
fgjksf'kekP;k 'kkarh&ikdZ e/;s gs Lekjd vkgs +
;k Lekjdkr lknkdks ,dk lksusjh ioZrkoj mHkh vkgs
vkf.k frP;k nksUgh gkrkauh ,d i{kh mpywu /kjyk vkgs +
njo"khZ 'kkarh&fnukyk eqys lknkdksP;k Lekjdkoj
dkxnh i{;kaP;k ekGk okgrkr +
lknkdksP;k Lekjdk[kkyh fyfgys vkgs%

vkeps vklw
ghp izkFkZuk djr vkgsr &
txkr 'kkarh ukanks!

You might also like